Tarihi Kimler Yazyor II Fenikeliler Amerikada(!) Biz Kenan lkesindeki Saydann oullar 10 gemiyle Ezion-geberden Kzldenize doru seyrediyorduk.

Baal bizi ayrdndan bu yana, iki yldr Afrika kylar boyunca denizde dier arkadalarmzla bir daha karlaamadan dolandk. Sonunda 12 adam ve 3 kadn buraya geldik dileriz yce tanrlar ve tanralar bize yardm eder. Yukardaki paragraf bu haliyle size fazla bir ey ifade etmeyebilir. O halde biraz daha ilgin klalm: Bu satrlar milattan yzyllar ncesine ait olsun. Daha da ilgin klmak adna Kenan lkesinden yola kan bu 10 gemilik Fenike filosundan geride kalanlarn yalvar olduunu syleyelim, Tanrlara ve Tanralara Yine yetmedi derseniz 1872 ylnda Brezilyada, Paraiba nehri kylarnda bulunmu bir tabletin evirisi olsun bu satrlar! lk bakta topik bir yk bu aslnda. Hatta bir ok bilim adamna gre aklabanlk. Dnebiliyor musunuz; bundan neredeyse bin yl nce bugn hala alfabelerini byk lde kullandmz- ilkel atalarmz Fenikeliler, ilkel tekneleriyle Atlantik okyanusunu aacak ve Amerikaya ulaacaklar! Haydi canm Avrupann Yazd Tarih Dorusunu isterseniz her geen gn ayn soruyu daha sk sorma ihtiyac duyuyorum kendime: Tarihi kimler yazyor? nk sz konusu olan zellikle tarih, antropoloji, arkeoloji gibi bilim dallar olduunda zemin o denli kayganlayor ki tek bir doruyu kabullenmek zorlayor. ok sayda rnei var yanlglarn, zerinde yaadmz Anadolu corafyas da bunun en gzel kant olsa gerek. Bir Avrupa dnn soyunu hepi topu 50 yl boyunca parlam bir Hellen uygarlna dayasn ama o uygarln mayasn, kaynan; Anadoluyu asrlarca grmezden gelsin. Seramik paralarndan yola karak medeniyet payeleri datsn ama nasl olur da bir medeniyet dilini, gzel sanatlarn szm ona smrgelerinden alr sorusuna kulaklarn tkasn. Neyse, biraz kiisel olabilir ama bu ve benzeri bir ok veriden yola karak Avrupann yazd tarihi oldum olas pek tutmam. Hele bir de sz konusu yknn merkezinde deniz varsa mutlaka birka kez dnmek gerektii kanaatindeyim. Neden mi? ok basit, yle bir dnya haritasna bakverseniz, beyaz adamn szm ona kefettii her noktada aslnda birilerinin onlar gelmeden nce de mutlu mesut yaayp gittiini grrsnz. rnein Cook bir kaif midir? Avrupa iin evet ama dnya iin?... Paskalya adasnda yaayp giden uzun kulakllar iin Cook bir kaif midir, yoksa felaket taciri mi? Peki ya Cortez, ya Pissaro? Zaman Tnelinde Seyir sterseniz zamanda yolculuumuza balayalm. Milattan nce altnc yzyldayz. Msrn 26. Hanedannn tutkulu firavunu Necro lkesinin snrlarn ve grkemini arttrmakta kararl. yle snrsz bir hayalgc var ki bu Necronun, dnemin dier bir gl hkmdar Babilli Nebukadnezar bu hayalini boa karacak olsa da, Nil ile Kzldeniz arasna bir kanal amaya bile kalkyor. Ve bu denli ufku geni bir firavunun dnemin dnyaya nam salm denizcileri Fenikelilerle bulumas, tarihin ilk destans yolculuklarndan birine vesile oluyor. Necro tarafndan kiralanarak grevlendirilen bir Fenike

filosu Kzldenizden Hint Okyanusuna doru yelken ayor ve ky ky tm Afrikay kat etmek zere seyre koyuluyor. Ve dnemin usta denizcileri Fenikeliler, yaklak yl sren yolculuun ardndan Cebelitark boazndan Akdenize girmeyi baararak, ilkel filolarn muhtemelen- skenderiye kylarna balamay baaryorlar. Ve tekrar etmekte yarar var; bu seyir sann doumundan tam alt yz yl nce yaplyor! En azndan bizim eitim sistemimizde pek yer bulamamasna karn nemli bir dier uygarln ocuklar, Kartacallar da sahne alyor Afrika kylar boyunca. Bu kez milattan nce beinci yzyln balarndayz. Kral Hannonun 60 gemilik filosu birka bin Kartacalyla birlikte yeni koloniler, yeni ticaret imkanlar aratrmak iin yelken ayor Libya kylarndan doru. Kuzeyden gneye Afrika kylarn kat edip, ta Senegale kadar geliyorlar. En azndan Kartacann Kronos Tapnanda yer alan tabletler byle anlatmakta Hannonun deniz yolculuunu. (The Periplus of Hanno) nyarglarn Karanlnda Bilim Ve sene 1872. Brezilyann Paraiba nehrinin kylarnda drt tane tablet buluyor birileri. Dnemin saygn bir bilim adam olmasnn da etkisiyle, Rio de Janeiro Ulusal Mzesinin yneticisi Dr. Ladislau Nettoya ulatryorlar bir kopyasn. Dr. Netto almalarn tamamlayp da tabletlerle ilgili aklamasn yaptnda ise ortalk karyor; nk bu tabletlere baklrsa, sann doumundan bir hayli nce Fenikeliler Brezilyaya gelmi ve bu tabletleri yazm olmallar Ancak ne yazk ki ayn gnlerde Paraiba blgesinde meydana gelen bir i isyan srasnda tabletlerin bulunduu iftlik neredeyse haritadan silinir. Tabletlerdense hibir iz kalmamtr. Ayn gnlerde yaztn bir kopyasnn ulat Fransz tarihi ve filolog Ernest Renan sz konusu tabletin bir aldatmaca olduunu ve Dr. Nettonun da samaladn ifade edince de, konuya bir sreliine nokta koyulmutur. Yaklak yzyl daha getikten sonra bir baka bilim adam, Amerikal akademisyen Cyrus H. Gordon bir kez daha Paraiba yaztlarn gndeme tar. Ona gre gerek Renan gerek Nettonun yaad dnemde sz konusu dil daha gizemini korumaktayd. Oysa yirminci yzyln ortasndan bakan Gordona gre, gerekten de bir ekilde srklenip Amerika kylarna ulam Fenikelilerin yksyd Paraiba yaztlarnda anlatlan: Biz Kenan lkesindeki Saydann oullar 10 gemiyle Ezion-Geberden Kzldenize doru seyrediyorduk. Baal bizi ayrdndan bu yana, iki yldr Afrika kylar boyunca denizde dier arkadalarmzla bir daha karlaamadan dolandk. Sonunda 12 adam ve 3 kadn buraya geldik dileriz yce tanrlar ve tanralar bize yardm eder. Yale Koleji bakan Ezra Stiles 18. yzylda Dighton yaknlarnda (Massachusetts) bulunan bir dier ta zerindeki yaztn da Fenike dilinde yazlm olduu aklar. Bir dier tablet Tennesee yaknlarnda, Bat Creekte gn yzne ktnda, kkeni iin gzler yine Kenan lkesine evrilir. Yine 19. yzylda, - tam olarak belirtmek gerekirse 1877de - bu kez Iowada bulunan Davenport tabletleri zerine alan epigraf Barry Fell, sz konusu yaztlar iin yine adres olarak Kenan lkesini gsterir. Bilimin ayrlmaz drts phenin kendi argmanlarn gelitirmesi de doaldr elbet. Ancak zaten sz konusu tarih, mitoloji ve artk yaamayan diller olduunda ou zaman bir iddiay rtmek ispatlamaktan daha kolay olagelmitir. Ayn ekilde, ilkel Fenikelilerin ilkel tekneleri ile koskoca Atlantik okyanusunu aarak Gney Amerika kylarna ulam olmalarn kabul etmek yerine, o

teknelerle ancak Akdenizde ky ky yolculuk edebildiklerine inanmay semek tabii daha kolay ve ilk bakta daha akla yakn gelecektir. Sallarn Altn a 20. yzylla birlikte bir grup adam tm uyarlara kulaklarn tkayp kadim gnlerin yklerine duyduklar inanla kendilerini okyanuslara brakmasayd, bu satrlar yazmak benim iin de belki zaman kayb olurdu. Oysa 1948 ylnda Heyerdahlin Kon Tikisi ile balayan sallarn altn a, bildiimizi sandmz ve Avrupallarn kaleme ald deniz tarihini tekrar gzden geirmenin zaman geldiini gstermitir. Hakim aknt ve rzgarlar arkasna alan Kon Tiki, ayda binlerce millik mesafeyi kat ederek Tuamotu adalarna ularken, ilkel sandmz denizcilerin aksine engin denizcilik bilgileri olduunu da gzler nne sermitir. Bugn denizle ve denizcilikle biraz olsun ilgisi olan herkes ticaret rzgarlarn bilir. Kanarya adalarndan doru brakn kendinizi Atlantik okyanusuna Heyerdahl gibi, ya da ime botla kan Alain Bombard gibi, ver elini Karayipler! Pasifik okyanusunu mu amak istiyorsunuz, buyurun Humbolt akntsna, sizi nce Gney Amerika kylar boyunca ekvatora doru tasn, sonra zarif bir kvrmla Pasifik adalarna doru dirise etsin: Markiz adalar, Tuamotular, Samoalar siz sein destinasyonunuzu. yi de bundan binlerce yl nce, bahtsz Fenikeliler Afrika kylar boyunca seyrederken ticaret rzgarlar yok muydu sanki? Ya da Atlantik akntlar bugn olduundan ne derece farklyd? Aslnda metindeki belki en gl ipucu Baal, yani frtna ve yamur tanrs deil midir? zellikle Paraiba blgesinin harita zerindeki lokasyonuna bakldnda neredeyse ktann dousundaki en u nokta olmas Afrika kylarndan srklenen bir teknenin kazayla kmas iin makul bir nokta gibi grnmekte. Kanaatimce, zellikle Gneybat Afrikadan balayan Benguela akntsnn sonland noktann da Paraiba blgesi olduu dnlrse, sz konusu tabletlerin doru olup olmamas bir tarafa, bu tr bir yolculuun imkansz olmadn ispatlar niteliktedir. Rakahanga resifinde son nefesini verene kadar Polinezyal denizcilere inancn yitirmeyen Eric de Bisschop sadece kadim gnlerin anlatlarna inand. Carlos Caraveda Arca 1965 ylnda dler liman Callaodan karken, atalarnn binlerce yldr izledii rotay izliyordu pae paesi Tangaroa ile. Devasa gemileriyle denizlere alan Avrupal denizcilerden en nemli farklarysa denize ramen hareket edecek tekneler deil, denizle birlikte hareket eden sallar tasarlam olmalaryd. Kadim gnlerin denizcilerinin sandmzn aksine basit ama etkileyici srlar vard denizcilie dair. Mesela guaralar vard. Tanabilir salma sistemi olarak adlandrlabilecek guara tahtalar sayesinde neredeyse her trl hava koulunda seyredebiliyor, kylara kadar girebiliyor, tasavvur bile edilemeyecek manevralar yapabiliyorlard. Sallaryla 20-30 ton arlnda ykleri rahatlkla tayabiliyorlard. Sadece hakim rzgarlar kullanarak alt aylk seyirlere kyor, alt ay sonra kendilerini sadece okyanusun koynuna brakarak tekrar evlerine dnyorlard. Tarihi Kimler Yazyor? zerinden geen iki bin ksur yln ardndan olup biteni hibir zaman oradaym gibi tam olarak bilemeyeceimiz aikar. Tabletler, tabletlerin evirileri Her daim ya kafamzda soru iaretleri olacak

anlatlara kar ya da mistik ve ekici geldii iin kr krne kabulleneceiz anlatlanlar. Eldeki verilerle ok da fazla seeneimiz yok gibi grnyor. Oysa bilinen ya da bize anlatla gelen kahramanlk tarihini bir tarafa brakp mtevaz insanlarn tarihine odaklanabilirsek, sanki biraz daha netleecek algmz. Tarihin belki en basiretsiz kaptan olduunu Hindistana niyet Karayiplere ulaarak ispatlayan Kolombu, bugn neredeyse tm dnya beceriksiz bir kaptan deil bir kaif olarak anmakta. Cortez ve Pizaronun keifleriyse insanlk tarihinin en byleyici uygarlklarnn boynunun vurulmas ile sonuland. Beyaz adamn gittii her corafyaya gtrd ykm bir eit damgas oldu. Kim bilir, belki bu bahtsz Fenikelilerin en byk bahtszl gittikleri corafyay igal edemeyileri, artlarnda kanla ve vahetle yazlm gnceler brakamam olmalaryd. nk ne yazk ki binlerce yldr bize tarih diye pompalanan ey, insann insan olmaktan kt sava ve kahramanlk zrvalarndan ibaret. Oysa yazld iddia edilen asl tarih, iinde kendine yer bulamayan sradan insann tarihi Uzun lafn ksas, her geen gn ayn soruyu daha sk soruyorum kendime: Sahi bu tarih denen eyi kimler yazyor? Hakan Tiryaki