You are on page 1of 20
mm EDITORA DA UNIVERSIDADE ESTADUAL DE MARINGA (Cau de Alencar Ant Tiled Mara Aporec deArajo Bet Ribas ‘Gra Saint Janie (Ornate ORIGENS DA EDUCAGAO ESCOLAR NO BRASIL COLONIAL iio Peron aaa CRISTIANISMO E CIVILIZAGAO. EDUCAGAO JESUITICA NA AMAZONIA PORTUGUESA — SECULO XVII Careatho Jénior AlmirDi Considoragdes iniciais tase pots educagSo ma Amastnsa Preuguesa no culo XV, objeto deste capitulo, €necessrio encendé-la como parte de ‘un siterna maor, ena de todo homogénaaefechado pelo menos ‘Sreunetto 4 eboe norteadores. Els si eixos cicutsvos que srcol tim conjanto de fags vanades, aparentemente sls, ‘as que gravieam na seu entra. A educa, portant, cbedecera brsctmene a dol dels tlaclonads de chaves da crnnbagtoe {da chicago. Ele também atesaram com au foxga aut, ler de um sate de ages suatvssepecfic, uma plea de ‘colonic caraeeizda pela ica das lexislacdes normatcagses ‘lense, pelos principios mois © pes repro de conto das rites da vil oniana, A educago, claro, em si mesma, fo também vetculo da cevtrerisgio de prince divers: norms comporeamentas, formas morals ¢ regras lens. Rotana, se ain um proceso sttémico maior, aqui chamado de ccdentazaga, cle somente ghar coneretade quand propagadoe aticuladocoerentmente por mode um conjunto de estat de inteviorgio de aloes, ‘se, por meio da edcaso. Cab niin, buscar a hase mediante a qual ieia de elucago se espa no mundo modemo ocidneal aleangou, ‘Sequndadeterminadospincpiosnorceadoressuainsticucnalizagio (Como se rata agit de aalisa ese ssn educacional aplicado 8 América Potuguest, numa chave maior ~ 0 proces de st ‘cidentalieago um fac a analive eal necesanamente sobre romaris ibsco, em particular sobre a Corea Fou, Allado « ese foo, onto mals conta para a anise dese sistema referee nel ue dela se exponsbiicou no mun ineic: a leteia Cates, Mais expeciicomiente, neces analisr ‘ago rai robusta dae, quan se eege por objeto o proceso de catequesee cvlizgio dos pao © gentios ~» Companhia de Jesus: Se existem ese dcarsvos como chases de inelghiade dese sera de educagdo, aga js asinalados, « Companhia de Jess fora Bove da aticulagto © disemingio dos mesos eixos, ‘ya se confiem com o pads da Wentsade cident e cris tha Europa modem, Educte 0 novo mundo, para as Monarauis Thias, para lara © para 8 Companhia de Jesus sniiaya crisianist ne cleo [As raizes do processo—arazioea (6 arate entender os principe plc de edvcagions Earops Movderna, ge fot ans poco se rantormano em sistema coerente ‘hem artculado, é necesito compreendr 0 pensaimento tenégic © floc da ley cate, «parts século XM. Enesse momento ddegrandes maangasque aise esabelocer uma aproximagéo, antes limpensivel, entre n azo af. Ebora os mudangas team se Ado aor poncas, stn desde o acu Xl fo com o dominican “Tome de Again (L244-1274 que se institu que muitsfieofs tho petiodo chamam de omar stema tolgico-flosfico da Kade Mas. ‘Tomis de Aquino, a0 dourorarse em eo, erculeu como profesor por vias universes eropeis da época. Naguele Fromenty 0 papado dnccionara #orgnisgio das universes © Combat, de fora vigoroe,o- rofeores de fsofa,chamados {Ge datos. Ele vie on confit ineletans daguele moment> ‘qanto i oporgo entre cnhscimento advindo da racio e aqule ‘undoda Em ontraspalavras,sconfitasenteteooyie lost, Ex a opasig entre as eveagbesbblcas eas que advinam ds tender das ele dh lots egos em partclar de Arseles (84322) dos cm especial preilegto pelos intelectual goes ‘ino ace XU, varia tries das obvas de Antes cousavam tum lst pertarbadoe O qe ineamodava os tadhgos eos egos ‘ra que anitae cbr do lesofo contest a concepcio cist do nud. im resumo, eam ie, ta com: que o mundo era cto, fio haved rida, que salma nin erataisdoqueaforma do compo tneniza,nascis e mola es ita destnagiosofcenaural ue ignoravs a Hela de um Deus erador © providente. Os alec, fo entanto, conserva estnlantes wie iets astoclcas © Tuscavam adaptilas aos dogmas da gee. Seus efogos no era tliientes catia, dexdeo anode (212, por meio do Coacto de Pats poibieo ens ds fics ce Arittees Ey 1215, 0 papa, 20 formula or extarton da Universidade de Pats pecs cambém a letra de sa obra sre Metfiies esol a Flesfia Natura Aida que bouresse « praiio, esas obras contnusvam ser eats Diante diss, 0 papa Grego IX (1227-1241) Permitn a propagagio das chr contanto que dels fase retiradas fv eae be tm cons os das date. Sela uma especie de “eritionisago’ da loa sitorhen (MATTOS, 1996). Mas fo apenas com Tons de Aquino que a obra de Asttees pasoua ser realmente erstanzada, uma yes que ele, hadmente,estabeleceu {sting entre ena exsténcn em Aritle: para Tomds ‘de Aquino, a defnigia da essincia dis eraturas no ipliava sia ‘eaitncla, potato els no exitem por st mesmas, mas devi a ra rede ino pei inno lla de eho sem ferro pensmeno arse nn ages Basa Tenis de Agune rato pris prove »exetncla de Deus por men de ete as, celerndo 2 relate da 20s sete. A pine ser conta de ue, ive, {xii movimento. Cam ase em Artes ee conser tnd movinen tema ee oe deve et eer ao ie sunimento. Um mtr deve set vi por ent, ote pa, face ete. Bony se nao et um parma se 4 soos sta is, mi ser fa ese fr tree fuse Des A sepa sen st J uma catin ee Aco tl cs i a theo tn, dm ene una pnc opt can nae De Consider» lea ari, elaine wow secede neces pasha, em rent: are oes exis seen oft la an ne paticipva do neces, seein cata deca, ‘lions ncnato sue Bes Aaya 2 ie de as heron de pran sores ns ue ae tomava de Patio, Deveia et una verdad ¢ en bot em a para contr cam 0 rabente vain dete hittin pant Deus For niin do ds exis od den Colt Segundo amo ato, cs as opergie tes dbocompo tenet us Exide acetic eg 4m im las seam movi lo senate ves oe, ‘nugtci pine cena da fave es oan Dee Soy ener ea fli, fax are on ‘rncipal do texto, Toms de Agu, mediante neisan-so de Gi Ae, re po Lc Ct «roe de pepetuar seus dopas fundamentas, sem abe mn do uso sla sto ed inteligéneia (lém df) comma formas de acta 20 conbesimento, Nese sentido, seria poniel part Iga ascot 8 flosfn tela: o conhecimentorackonal intelertal fe ‘A consequéncs fo, entre outras, ter se ssenhorad do unde do enbecimentoecriado um domo metedoigio do conbecinento poste ima vbra de Tomas de Aquino paticulmente iteresance zur oobtieo ag propesto & ua Sila Cantor Cis ec util como manual pelos padzesdomiicanea ma comeete dor rleumanos Nio ¢ impose pens ye ee mate coopers om o objetivo de converter pugtose geting ponn tar dreaks ‘vio x misiontios modems e, quem sak, ter totems fem rferoncia par asus chra de conversto nn novo munch Além ds ideas de Tenis de Aauinn © sun sclatira do ‘ensamento de Avisttcles,€ também importante compeener Stem eucaeinal qu consti na Europa Moro sr ela todos ue wo gencilzaam plas uivetsldeyecdencceps fcaram conbcidos plo aome de colin. Base ersten ser um conjunto de ténicas excolatese nsrucinats serena ae ofa da dade Mea que titha por finals ose docomern a «de quests em dspa, Tria comegad ta faces ‘2m especial a de Bolonha, © depos fl sdctada por moss {colors e oso, No século XU, com a popularingio do cbs dk Aviat plas novas universdades que naga noes last ports Europa. Ainda que tenkarnsus ne {8 muitos univentdaes no iio do seule XVI oe taglines n fds 4a prodowinincis, © método conimiou acest cea ‘utes = inchindo as univesidades geil pels Igels Come (NORMORE, 2006 do ilbsofo cuanto imporéncis deduct do cnstio acontecerum nesses tesentos anos ~ hy Sol da cama ate Mt oo da sera Ho jetant, um hit wa uti temporal ~ como eum vaso nee se scomodhse, © século XV, em parca entra no woud. Set sul querer entrar nas querls save os exageras em tor da perodiagio ou regionaisgto.o chamalo Renascimento Ilan um ausente nocivel. No eneanto,o ato de o Renascimento ni {er sido evado em consleragto nest andie pare a constr dh longo tempo dos exo discutsivaapeeentaos & pose vedas jestcn fo fundamentalmcnte eformiss, no sentido deforma ‘atta mais cnhecida come Contacte ‘A const acim fs pensar come so existe impretsa,not fandanicnros ds Compan, ums cancaponeo rae! no iberalias| de ideas que reno no cenro do mundo ocidental no slo XV: ‘es principados, reinos,senboras e mesmo now estados pope italianos. To € cm parte verdade, mas, ito emborso esprit de Loyola ives almentado pelo npeta de extipar © aaniine 8 gentidade salvar do eno a disdéneia provstant, alguna cosa pemaneecu daguele lberaismo de ideas, © humanism, por texempl, pode ser considerado a permanéncin mals evident, Ele figurou no discurso educacinal ein ~sinda que tio diate dle um fre ineresse pelos estudede erloga ede moral. estado slo atm também fot una dar reocupagies des jsut, como sek posse clservar adlanes. Az duse preocupagie sparentomente Aistnas(o humanism e etudo do latin) demonstra aieia do universalism oatdeatal enepeu ecompniicande ‘lve: 6 legado do Renascimento levado om consderago pela Companhia tenka sido um vivo snterese © una valoag30 do pensimento rcional (como vin, Keo & reineodugio do pensameno aiuto, com algumas tesa). © la, foe sie tamara, sobs ders da rej Cat, ali versal europea da trmsmisto do conbecimento, Rots, comma o conto + enrsriasisug s civiunaghe. lo mundo cist, radia a¢ kanes da deni europela. And {gue as nv fomagies sock asim pela ineodug de slgumas Tas (0 alana e, posterormense,o francts) como Hingis que traissem o esp da Eazopa a Hagia romana sua também ‘Como dejo de uniade, mas sb reas dn made iteja (© exit do uivealao da miso a Compania de Jes estaya prone dele sou nen Dede sua ches 4 Woo em 153 code Lou 4 eau preggo de an cas como ate va ala, Sea bev aS cm semen felagar 1 jo ae cate iene as take ence ‘SMoobetfnca potent eon dt Eutpa, rerun nfo Satlgsa we conerterem 8 venddeaf (ALDEN, 190). Era um ‘eri patcn gc vse fomarenarae denotes tus ou nance de per sn pera Per, pe Inc dent como peso edapr menenttis, fia ‘Speicamente a pop sera peri e 8 xs stale avin um proto mecclw dos jets pre atesetrem so mune: Cs bens da Comanbi de Jor dspam ed {Hees staat tea sae ndamentas Dal Ale Sa mine peng ce cong da empeaFlen, ‘ett neem ims pcp He empl, qvonto ern cdo com elogunca de ss {Easoe Av eso eto. speir gaa nett dees imembvor eo slo gue dom ps com ua egsdade eran {ies onsen prefer de denon or ey monaror Sere (ALDEN, 196), Nao se ple auredir qe sno tena trorerciao ps Compania um captal pelle fadamenc fern a conmigo e a selimeagio de sua Onder A lio rere a Conan ¢ or ext eurpes emp una da uns fii ceric Hioave utna estatégin politic fina, consruda por Loyola © seos companion, para consegurem 2 aprovagho da ctsgso da ‘CompautiacdeJosus. Como vt aca, opp Palo I apron ‘raga da Compania de Jesus, nasa etratin por 0 proceso de ‘GBs a EDELAEKOSCOLAK NO RAS EOLONAL NOLEME NS ‘sprovagio no otto simples. Mediate uma verdad argutetunt pollica, Loyola acionou dese o Dae de Parma aD. Constant Fomce— coca amuthermsinfn de ote flan da ‘apa Paulo Il. la, por ua ver, basco aux do arcebspo de Sie fever scarcity Ao feaip, como apoio co ret de Port oso om ogres centusastas de Layo coseguis também 0 spore fanaaental de embaixadorIuitano em Rema, que inka como confer peal ‘la menos que 0 prio Inicio de Loyola. O embaieador a ‘me esorgos pare inuenciaee encase aprovayio da era «da Compania justo 9 papa (ALDEN, 1996). Tavs mess, 20 expt polio inacino, tanto oF priniposalsoteus quate as ania do renascencista Nicolas Magan. © ave, «principio, confinmasa o dscurso sobre a guide superior ds membros da Companhia, compatsds aos pariicien de ‘utrasondens liso, era sua dedaga ace exereeis exits, 8 disciplinaferenha de seus membros e 2 Kemegio tatlectual superior que posufim. Coniorme i Compania aumentva, et também neces dediar-se a manter a qualidade de seus novos ‘membros. Entre 1540 ¢ 1547, Loyola suteou o etabelecinento

You might also like