TE M BAN G

MA CA P A T
S I N 0M
Shofia Farida, M.Pd
 T E G E S :

Tembang : tetembungan ingkang rinonce

kadya dene kembang (Yudoyono,
1983:131).

 JINISING TEMBANG
Wewaton buku Mbombong Manah anggitanipun R. Tedjohadisumarto, tembang jawa kaperang gangsal inggih
punika:
1.Sekar Ageng (Kakawin) : Kusumawicitra, Sudiradraka, Candrakusuma, Pamularsih, lsp
2. Sekar Tengahan (Kidung): Balabak, Wirangrong, Juru Demung, Kuswaraga.
3.Sekar Alit (Macapat) : Maskumambang, Mijil, lsp.
4. Lagu Dolanan : Lir-ilir, Jaranan, Gundhul-Gundhul Pacul, lsp.
5.Sekar Gendhing : Sekar Tanjung, Sekar Laras, lsp.

 TEMBANG
MACAPAT
Tembang macapat thukul nalikaning zaman Majapahit lan
kawiwitan angsal pangaribawa saking Walisanga,
tuladhanipun ing naskah saking Bali utawi Jawa Timur
ingkang asesirah Kidung Ranggalawé ingkang kaserating
tahun 1334.
Karya sastra ingkang kaserat ngangge tembang macapat
tuladhanipun
-Serat Wedhatama / Mangkunegara IV
-Serat Wulangreh / Pakubuwana IV
-Serat Kalatidha / R.N. Ranggawarsita
TEMBANG
MACAPAT TEGESIPUN INGGIH PUNIKA SAWIJINING TEMBANG
ANGGENIPUN MAOS, NYEKARAKEN UTAWI
NGLAGOKAKEN KAPEDHOT SEKAWAN-SEKAWAN.

SEKAR MACAPAT NGGAMBARAKEN CAKRA

MANGGILINGAN MANUNGSA SAKING LAIR NGANTOS
SEDA.

 PAUGERAN TEMBANG
MACAPAT
01 02 03 04
Guru
Guru Gatra Guru Lagu
Guru watak Wilangan
Guru Gatra Guru lagu Guru
Guru watak yaiku sifat saka
tembang macapat. Macapat yaiku yaiku wilangan
duwe teges ora bisa sekarepe
dewe anggone mratandhani
cacahing larik Tibaning yaiku
panganggone pupuhing saben sapada. swara saben cacahing
tembang. Watak macapat siji
lan liyane ora padha,amarga pungkasane wanda saben
saben tembangduwe titikane
dhewe-dhewe.
gatra. sagatra.
1.Pada (pupuh): cacahing tembang
macapat saben salagu, saking
wiwitandumugi pungkasan.
2.Laras: rasa thingthingane swara
cendhak nganti swara dhuwur, ana

loro yaiku laras slendro ( 1 2 3 4 5 6 )

lan laras pelog (1 2 3 4 5 6 7 ).
3.Pathet : cendhak
swara kanggo nglagokaketembang.
dhuwure
TEMBANG
4.Cengkok : luk-luking swara nalika MACAPAT
nembang.
5.Srambahan : antarane pathet-
pathet kang ana urutan titi laras sing
wis gumathok
SRAMBAHAN
Cacahing
tembang 1. MASKUMAMBANG
2. MIJIL
macapat 3. SINOM
4. KINANTHI
5. ASMARADANA
6. GAMBUH
7. DHANDHANGGULA
8. DURMA
9. PANGKUR
10. MEGATRUH
11. POCUNG
1.MASKUMAMBANG, bayi kang dereng ketara jaler menapa estri,
taksih kambang- kambang ing kandhutan.
2. MIJIL, bayi kang nembe lair.
3.SINOM, lare ingkangdados remaja.
4.KINANTHI, dilatih mlampah.
5.ASMARADANA, lare mudha ingkang nandhangasmara.
6.GAMBUH, asmara ingkang nyawiji lan mbangunkaluwarga.
7.DHANDHANGGULA, asmaraingkang endah, manis,lan
nyengsemaken, sedayagegayuhan kasembadan.
8.DURMA, penggalihcondhong dhateng akhirat.
9.PANGKUR, yuswa sampun sepuh lan ngungkuraken kadonyan.
10.MEGATRUH, tiyangseda punika pegat (pedhot) ruhipun.
11.POCUNG, layon dipunbuntel dados pocong.
🠶Serat wedhatama punika salah
satunggaling seratan anggitanipun
Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Arya
SERAT WEDHATAMA
(KGPAA) Sri Mangkunegara IV, Raja ing

Kraton Mangkunegaran Surakarta

taun1853-1881.
🠶Serat wedhatama ngandhut piwucal
luhur kangge mbangun budi pekerti
lan tumindak utama para mudha
🠶 Wedhatama asalipun sakingtembung
sansekerta
🠶'‘Wedha'‘: ilmu pangertosan,
pathokan,pakem
🠶''Tama'‘ : becik, sae, utama, putra.
🠶Wedhatama:Ilmu pangertosan
ingkang utama ingkang dados
pathokanutawi pedoman kangge putra
lan putri.
 ISINE SERAT
WEDHATAMA
SERAT WEDHATAMA PUNIKA AWUJUD TEMBANG
INGKANG KADHAPUK SAKING 100 PADA TEMBANG
MACAPAT, INGKANG KABAGI ING GANGSAL
TEMBANG, INGGIH PUNIKA:
1. PANGKUR (14 PUPUH,1 – 14)
2. SINOM (18 PUPUH, 15 -32)
3. PUCUNG (15 PUPUH, 33 – 47)
4. GAMBUH (35 PUPUH, 48-82)
5. KINANTHI (18 PUPUH, 83-100)
🠶 ISI SERAT WÉDHATAMA INGGIH PUNIKA
FALSAFAH PAGESANGAN, KADOS DENE
TENGGANG RASA, TEPA SALIRA, KADOS PUNDI
DADOS JANMA INGKANG SAMPURNA,
NGLAMPAHAKEN AGAMI KANTHI BIJAK, LAN
DADOS TIYANG INGKANG GADHAH WATAK
KSATRIA.
SINOM (18 PADA)
PUPUH SINOM ISINIPUN
BABAGANGANJARAN SAKING TUMINDAK
INGKANG NGATOS-ATOS.
TULADHANIPUN : NATA MATARAM SENOPATI
INGKANG GADHAH GELAR TIYANG AGUNG
ING NGEKSIGONDO, TEGESIPUN SALAH
SATUNGGALING PEMIMPIN TELADAN, SUMEH
LAN TRESNA MARANGKAWULANIPUNLAN
ASRING NGLAKONIPASA, ANANGING ORA
NEBIHI MARANGKAWULANE.
MATUR
NUWUN