SOCIOLOGIJA ODGOVARANJE

1. GLOBALNE NEJEDNAKOSTI
GLOBALNE NEJEDNAKOSTI
- odnose se na svetsku raspodelu dohotka
- 20% svetske populacije prisvaja 80% svetskog dohotka, a 20% najsiromašnijih raspolaže sa 1%
svetskog dohotka.
Bogatstvo i siromaštvo nisu ravnomerno rasporedjeni. Većina siromašnog stanovništva živi u zemljama
u razvoju, a bogati žive u razvijenim zemljama.
BOGATE ZEMLJE
Većina bogatih zemalja, koje imaju bruto nacionalni dohodak (BND) po glavi stanovnika veći od 10
000 dolara, nalaze se na severu planete Zemlje, pa ih nazivaju “zemlje severa”.
Te zemlje su vrlo razvijene u smislu proizvodnje robe i usluga koje su zasnovane na visokim
tehnologijama (koriste znanja i dostignuća informatičke revolucije u svakodnevnom životu).
SREDNJE RAZVIJENE ZEMLJE
Tu spadaju bivše socijalističke, azijske i latinoameričke države. Njihov BND se kreće izmedju 2 i 10
hiljada dolara po stanovniku. U te zemlje spadaju Kina, Indija, Brazil i Rusija i u njima živi skoro
polovina svetske populacije. Prostiru se na ogromnoj površini, samim tim kontrolišu mnogo značajnih
energetskih izvora, koji uz jeftinu radnu snagu čine osnovu masovne industrijske proizvodnje.
SIROMAŠNE ZEMLJE
BDP manji od 2000 dolara po stanovniku, uglavnom se prostiru na afričkom i delu azijskog
kontinenta. Pretežno se bave poljoprivredom (primitivna), 2/3 stanovništva živi tradicionalnim,
seoskim načinom života.
UTICAJ GLOBALIZACIJE NA NEJEDNAKOSTI
U vreme globalizacije 3 najupečatljivija trenda: rast realnog dohotka srednje klase u Kini, stagniranje
dohotka niže srednje klase u razvijenim zemljama i rast dohotka jednog procenta najbogatijih.
Otuda, globalne nejednakosti su se smanjile, ali su se razlike unutar većine zemalja povećale.
DEFINICIJA SIROMAŠTVA I APSOLUTNO SIROMAŠTVO
Siromaštvo je stanje onoga ko nema sredstava da zadovolji osnovne potrebe. Postoje dva shvatanja
siromaštva u zavisnosti od toga šta se smatra osnovnim potrebama.
APSOLUTNO SIROMAŠTVO: Osnovne potrebe su hrana, odeća i krov nad glavom (sve ono što
obezbeđuje opstanak). Siromašni su oni koji ne mogu da zadovolje ove potrebe. Ujedinjene nacije
smatraju da svako ko ima 1,25 američkih dolara dnevnog dohotka, može zadovoljiti ove potrebe, oni
koji imaju ispod te granice su siromašni. Najviše siromašnih je na području subsaharske Afrike (više od
polovine ili čak i dve trećine).
RELATIVNO SIROMAŠTVO
Odgovor na pitanje šta su osnovne potrebe, razlikuje se od društva do društva.
U visokorazvijenim zemljama, u kojima postoji visok standard, siromaštvo se određuje u skladu sa
zadovoljenjem onih potreba koje se smatraju neophodnim za život prosečnog čoveka. Siromašni su oni
koji nemaju stan opremljen vodom, strujom i toaletom, koji ne mogu da obezbede godišnje odmore,
izlete, automobil. U većini afričkih i azijskih zemalja predstavljaju luksuz, ali oni koji u Švedskoj, SAD
ili Nemačkoj ne mogu sebi priuštiti ta dobra, s tačke gledišta relativnog siromaštva, spadaju u
siromašne. Za merenje ove vrste siromaštva postoje različite tehnike, ali je sve stvar subjektivnog
osećaja pojedinca šta je za njega normalan život.
OBJAŠNJENJE SIROMAŠTVA
Postoje dve pretpostavke zašto dolazi do siromaštva. Prema jednoj, odgovornost snose sami siromašni,
a prema drugoj društveni uslovi u kojima žive. Gidens ova dva principa naziva “svali krivicu na žrtvu”,
odnosno, “svali krivicu na sistem”.
Prvo objašnjenje polazi od toga da pojedinac ima odredjeni nedostatak koji mu onemogućava da
obezbedi i očuva sredstva za život:
1. fizički: bolest, hendikep;
2. moralni: lenjost, poroci, odsustvo motivacije...
3. intelektualni: nedostatak sposobnosti ili obrazovanja.
Drugo objašnjenje polazi od toga da postoje određeni strukturalni činioci koji pojedincima
onemogućavaju da obezbede sredstva za život. To mogu biti:
1. fizički (prirodni uslovi),
2. društveni (pripadnost nekim društvenim grupama) i
3. sistematski (nema dovoljno radnih mesta).
KULTURA SIROMAŠTVA
Postoji gledište da siromašni jako teško izlaze iz vrtloga siromaštva zato što se posle odredjenog
vremena naviknu na takav život i sami sebi onemogućavaju napredak. Takva sveukupnost načina
života naziva se kultura siromaštva. Takvu kulturu podupire sistem davanjem socijalne pomoći koji
kod nekih korisnika stvara takozvanu kulturu zavisnosti- ljudi postaju zadovoljni onim što dobijaju od
države umesto da se sami potrude da sebi obezbede bolje uslove života.
2. DRUŠTVENI POKRETI
TEORIJA TURENA I BOTOMORA
Ideja da ljudi stvaraju istoriju je relativno nova. Istorija se do Francuske revolucije smatrala kao plod
božanskog providjenja ili kao plod delovanja velikih ličnosti. Tek u moderno doba preovlada stav da je
istorija izraz stvaralačke kulture i sukoba u čijem središtu se, prema mišljenju Alena Turena, nalaze
društveni pokreti. Slično gledište zastupa i američki sociolog Tom Botomor, koji društveni pokret
direktno povezuje sa izazivanjem ili sprečavanjem društvenih promena.
DRUŠTVENI POKRETI
U 19. veku izraz društveni pokret označavao je borbu za radnička prava. Danas taj pojam obuhvata
svaku neinstitucionalizovanu kolektivnu akciju usmerenu na realizaciju nekog cilja bez obzira na oblast
delovanja. Postoje ekološki, verski, kulturni, feministički, LGBT, politički, nacionalni. rasni,
omladinski, sportski i drugi pokreti. Svi ovi pokreti postaju vidljivi kada se određena grupa ljudi koja
nema svoje predstavnike u organima vlasti, bori za ostvarenje nekog cilja upuštajući se, kako kaže
sociolog Čarls Tili, u spor sa drugim grupama ili predstavnicima elite.
NOVI DRUŠTVENI POKRETI
U drugoj polovini 20. veka, javljaju se tkz. novi društveni pokreti kao sto su LGBT, feministički,
studentski, ekološki, mirovni i antinuklearni. Danas, poseban značaj imaju ekološki, antiglobalizacijski
i alterglobarizacijski pokreti, a ključne teme kojima se bave novi pokreti tiču se kvaliteta života. Imaju
slabiju organizaciju od starih pokreta i najčešće su organizovani mrežno (horizontalno), a ne
hijerarhijski (vertikalno).
TERORIZAM
Terorizam je svaka planirana nasilna aktivnost koju vrši pojedinac ili grupa, sa ciljem da stvore strah
kod predstavnika različitih organizacija, institucija ili čitavog društva kako bi ostvarili neki cilj.
Kada se pojavila televizija, teroristički napadi trebali su da skrenu paznju javnosti na terorističke
zahteve, a spektakularne su bile otmice aviona. U medjuvremenu, postajala je sve očiglednija i
medjunarodna dimenzija terorizma. Znatno se pojačala medjusobna saradnja terorističkih grupa. Isto
tako, dobijaju sve veću javnu podršku vlada i službi bezbednosti različitih država.
 3. DEMOGRAFIJA
DEMOGRAFIJA
Nauka koja se bavi proučavanjem stanovništva. Njen osnovni zadatak je merenje i objašnjenje rasta i
opadanja stanovništva. Tri ključna procesa od kojih zavisi kretanje broja stanovnika su natalitet
(rađanje), mortalitet (umiranje) i migracije (preseljenje). Demografija ispituje osobine stnovništva,
odnosno strukturu stanovništva kao što su pol, starost, radni i bračni status, obrazovanje, imovinsko
stanje...
Popis je organizovano prokupljanje podataka o stanovništvu koje država organizuje u redovnim
vremenskim periodima (obično svakih 10 godina). Prvi popisi su obavljeni u Vavilonu, starom Egiptu i
Rimskom carstvu, pre svega za poreske i vojne potrebe i obuhvatali su samo odraslo muško
stanovništvo.
Vitalna statistika je drugi izvor demografskih podataka. Analizira podatke o rodjenima i umrlima kao i
o venčanim i razvedenima, koje svakodnevo skuplja na nivou opštine, a analiziraju se i prezentuju na
godišnjem nivou.
OSNOVNI DEMOGRAFSKI POJMOVI
Broj rodjenih na odredjenom području naziva se natalitet, meri se ukupnom stopom nataliteta koja
predstavlja broj živorodjene dece na 1000 stanovnika tokom jedne godine.
Drugi način za merenje broja rodjenih je stopa fertiliteta tj. broj živorodjene dece na 1000 žena starosti
izmedju 15 i 49 godina, jer je to plodni period života.
Broj umrlih na nekom području predstavlja mortalitet i meri se stopom mortaliteta koja se računa kao
broj umrlih na 1000 stanovnika tokom jedne godine.
Razlika izmedju nataliteta i mortaliteta tokom jedne godine naziva se prirodni priraštaj stanovništva (u
Srbiji je tokom 90ih godina zabeležen negativan prirodni priraštaj, veći br umrlih od živorodjenih).
MIGRACIJE
Ukupan broj stanovnika neke zemlje ili područja ne zavisi samo od prirodnog priraštaja.
Da bi se izračunala stopa rasta populacije, u obzir moramo uzeti i migracije tj. veštačko ili mehaničko
kretanje populacije.
Migracije su prostorno premeštanje stanovnika. Može se odvijati dvosmerno. Ukoliko se napušta
zemlja, reč je o emigraciji (iseljavanje), a ako se useljavamo u neku državu, reč je o imigraciji
(useljavanje).
Migracije se mogu odvijati i unutar jedne zemlje (lokalne migracije), uglavom iz sela u grad. Mogu biti
privremene i trajne.
Razlozi migracija mogu biti posledica prisile ili pretnje (kao u slucaju robova, izbeglica itd) ili danas
najčešće plod dobrovoljne odluke vodjene ekonomskim ili socijalnim razlozima.
DEMOGRAFSKE PROMENE
U predmodernim društvima natalitet je bio veoma visok, ali je rast populacije bio nizak sve do 18.veka
jer je postojala ravnoteža između broja rađanja i broja umiranja, posebno među decom. I kada bi došlo
do veće stope nataliteta od mortaliteta, ubrzo bi se to promenilo zbog različitih zaraznih bolesti, ratova,
gladi, prirodne katastrofe itd.
Tokom 18. i 19. veka došlo je do industrijskog i tehnološkog napretka što je dovelo do veće
proizvodnje hrane, lekova, proizvoda za higijenu. Razvila se medicina tako da su pronadjeni lekovi za
odredjene bolesti i na taj način se smanjila smrtnost, najviše medju decom. U tom periodu je
zabeležena demografska eksplozija tj., veliki rast broja stanovnika.
TEORIJA MALTUSA
Maltus je smatrao da je rast broja stanovnika direktna posledica povećanja blagostanja. Međutim,
stanovništvo ima tendenciju da raste mnogo brže nego sredstva koja su mu potrebna za njegov
opstanak, pa će taj rast prestati usled gladi, ratova, bolesti, nedostataka vode...
Čovecanstvo je, po njegovom mišljenju, osudjeno da živi u bedi, a jedino kako bi to moglo da se
izbegne je „moralno uzdržavanje“, tj. smanjenje nataliteta.
Prema Maltusovoj teoriji, rast stanovnista bi trebalo da bude zabeležen samo u najbogatijim zemljama,
ali stvarna situacija je obrnuta.
TEORIJA O DEMOGRAFSKOJ TRANZICIJI
Po ovoj teoriji, odnos izmedju nataliteta i mortaliteta mora se sagledati kroz 3 faze. Prvu čini opisana
ravnoteža visokih stopa izmedju nataliteta i mortaliteta; drugu demografska eksplozija izazvana
opadanjem mortaliteta usled industrijske revolucije; a treću karakteriše opadanje nataliteta i niska stopa
rasta populacije.
Kao posledica niskih stopa nataliteta i mortaliteta javlja se staro stanovništvo.
POPULACIONA POLITIKA
Populaciona politika je skup ciljeva i praktičnih mera koje neka država uvodi u cilju kontrolisanja
demografskih procesa. Osnovni cilj je kontrolisanje radjanja (mere kojima država podstiče ili
ograničava natalitet) zbog ekonomskih razloga. Da bi neka država podstakla rast populacije, uvodi
dečiji dodatak, veća primanja ženama na porodiljskom bolovanju, subvencije za žene sa više dece...
4. EKOLOGIJA
IZVEŠTAJ RIMSKOG KLUBA
Početkom 70ih godina 20. veka, značajno ugrožena priroda i opasnost po čovečanstvo dobijaju naučnu
potvrdu u izveštaju Rimskog kluba, odnosno grupe naučnika koja je na osnovu analize postojećih
trendova došla do zaključka da planeta Zemlja neće moći u narednih 100 godina da izdrži ovakav
tempo industrijskog rasta.
Pošto sve veći broj ljudi na planeti troši i pošto se proizvode sve veće količine svakovrsnog otpada,
ugroženi su prirodni resursi i prirodna ravnoteža. Jednoglasna preporuka ove grupe bila je da se
ekonomski rast mora ograničiti, ukoliko se želi sačuvatzi prirodna sredina.
ODRŽIVI RAZVOJ
Uprkos povećanju svesti i pojavi društvenih pokreta koji su se zalagali za zaštitu životne sredine,
razvijeni svet nije bio spreman za zaustavljanje industrijskog rasta.
Krajem 80ih godina 20. veka plasirana je ideja održivog razvoja.
Održivi razvoj podrazumeva nastavak industrijskog rasta uz obećanje da će se zaštititi neobnovljivi
resursi.
U dokumentu „Naša zajednička budućnost“ koji je za potrebe UN napisala Svetska komisija za životnu
sredinu i razvoj stoji:
„Održivi razvoj jeste razvoj koji zadovoljava potrebe sadašnjice, a da ne dovodi u pitanje sposobnost
budućih generacija da zadovolje vlastite potrebe.“
Ideja održivog razvoja podrazumeva korišćenje novih tehnologija koje će omogućiti da sadašnja
generacija budućim naraštajima ostavi planetu onakvu kakvu je zatekla. To znači angažovanje na zaštiti
biljnih i životinjskih vrsta, vode, vazduha i zemljišta.
Ideja održivog razvoja je postala veoma popularna zbog toga što obećava nastavak ekonomskog
razvoja, uz istovremeno otklanjanje njegovih po prirodu štetnih posledica. Međutim, pitanje njene
sprovodljivosti u praksi ukazalo je na mnoštvo nedorečenosti i neodređenosti. Pokazalo se, takođe, da
su mere koje bi obezbedile ekološki održiv razvoj veoma skupe. To znači da upravo najsiromašnije
zemlje kojima je industrijski razvoj najpotrebniji, ne bi mogle da ostvare te zahteve.
IZVEŠTAJ RIMSKOG KLUBA
Podaci pokazuju da je u razvijenim zemljama, u poslednjih 50 godina, ukupna potrošnja šestostruko
porasla. Najbrži rast potrošnje zabeležen je u novoindustrijalizovanim zemljama jugoistočne Azije, u
Kini, Brazilu, Indiji, SAD i Evropi.
Paradoksalno je to da je potrošnja najbrže rasla upravo u periodu nakon pojavljivanja izveštaja
Rimskog kluba. S druge strane, u istom periodu u Africi je došlo do opadanja potrošnje. Ogromne
nejednakosti u potrošnji između najbogatijih i najsiromašnijih delova sveta mogu se ilustrovati
podatkom da u ukupnoj svetskoj potrošnji 20% najbogatijih stanovnika planete učestvuje sa 86%, a
najsiromašnija petina stanovništva troši svega 1,3% od ukupne količine dobara i usluga.
SIROMAŠNE ZEMLJE I EKOLOGIJA
Najsiromašniji najmanje učestvuju u stvaranju ekoloških problema, a najviše trpe od njihovih
posledica. Industrijski otpad, nedostatak pijaće vode, aerozagađenje i sl. najviše pogađaju najmanje
razvijene zemlje, jer one nemaju sredstava za ugradnju savremenih filtera za vodu i vazduh. Čak i na
lokalnom nivou, siromaštvo onemogućava najsiromašnije da napuste područja koja su na različite
načine ekološki ugrožena.
ZAGAĐENJE VAZDUHA
Najveći zagađivači vazduha su industrije i domaćinstva: ispuštanje otrovnih materija u vazduh je
posledica rada industrijskih postrojenja, posebno petrohemijskih, zatim ispuštanje izduvnih gasova iz
prevoznih sredstava i sagorevanje sredstava za loženje koja greju domaćinstva.
Procenjuje se da je u razvijenim zemljama najveći problem do sredine 20. veka predstavljao sumpor-
dioksid, kao posledica sagorevanja velikih količina uglja korišćenog za industrijske pogone. Od tada,
međutim, automobilski izduvni gasovi postaju najvažniji zagađivač.
Štete koje čovek nanosi prirodi vraćaju se kao bumerang. Npr, smatra se da godišnje gotovo 3 miliona
ljudi umre od posledica bolesti izazvanih zagađenjem vazduha. Najveći broj ovih slučajeva lociran je u
zemljama koje se ubrzano industrijalizuju, efekti zagađenja vazduha pogađaju čitav svet. Štetne
materije koje odlaze u vazduh vezuju se za vodonik i u obliku kiselih kiša završavaju ponovo na zemlji.
Kisele kiše na taj način uništavaju useve, šume i životinje u svetu.
ZAGAĐENJE VODE
Zagađenje vode dolazi kao posledica ispuštanja otrovnih otpadnih materija u reke, jezera i mora. Pored
toga, značajan deo zagađenja vode proističe iz neadekvatno uređenih kanalizacionih sistema i zbog
podzemnih voda, koje sa sobom nose zagađenje nastalo prekomernom upotrebom pesticida u
poljoprivredi.
Posledice zagađenja vode jesu razne bolesti i njima izazvana smrt. Pristup ispravnoj vodi za piće ima
sve manji broj ljudi na planeti, a taj problem se iz dana u dan povećava.
PROBLEM OTPADA
Sve veća potrošnja znači sve veće količine otpada u vidu odbačene ambalaže i korišćenih predmeta.
Najveći deo u stvaranju ovog otpada imaju domaćinstva. Procena je da se čak 90% čvrstog otpada u
razvijenim zemljama izbaci iz domaćinstava.
Prvi problem koji se zbog toga javlja je skladištenje otpada. Deponije mnogih gradova su postale male
da bi apsorbovale ogromne količine koje se dnevno skupe. Veliki deo tog otpada se sagori, što dodatno
zagađuje vazduh, manji deo se reciklira, a jedan deo ostaje na tlu ili u vodi. Poseban problem
predstavlja činjenica da se veliki deo otpada, koji ne može da se reciklira ili spali, razlaže u veoma
dugom vremenskom periodu od nekoliko stotina do nekoliko hiljada godina. U još težoj situaciji su
nerazvijene zemlje. Iako stvaraju manje otpada, problem predstavlja prikupljanje i transport otpada do
deponija. Recikliranje je veoma retka pojava, tako da najveći deo tog otpada zakrčuje neposredno
čovekovo okruženje.
ISTROŠENOST RESURSA
U normalnim uslovima prirodni resursi (voda, biljni svet, zemljište...) samoobnavljaju se. Šume koje
umiru usled starosti ili izgore u požaru izazvanim gromom, posle određenog vremena ponovo izrastu,
voda koja ispari vraća se na zemlju putem kiše itd. Međutim, kada se delovanjem čoveka ravnoteža
ekosistema naruši, dolazi do prekidanja ovog ciklusa što preti potpunom nestanku ovih resursa.
Usled priraštaja stanovništva i korišćenja vode za navodnjavanje, pitka voda postaje oskudan resurs u
mnogim delovima sveta. Smatra se da već sada u pojedinim delovima sveta više od trećine
stanovništva nema pristup pijaćoj vodi. Ovaj problem se usložnjava zbog globalnog zagrevanja koje
podiže prosečnu temperaturu na zemlji, što traži više voda za različite potrebe.
Zemljište na postojećim površinama se iscrpljuje do mere da postaje neupotrebljivo. Ovaj proces je
teško zaustaviti zbog toga što je ljudi sve više, a zemljišta sve manje. Da bi se postojeća populacija
prehranila, potrebna je još intenzivnija eksploatacija raspoloživog zemljišta, što vodi njegovom još
bržem pustošnju.
PROBLEM ŠUMA
Nekada je glavni način za proširenje obradivog zemljišta predstavljalo krčenje šuma. Danas su i šume
ugrožene. Dve osnovne funkcije šume u ekosistemu su fotosinteza i sprečavanje erozije tla.
Ugrožavanje šumskog bogatstva znači, dakle, istovremeno potkopavanje i trošenje drugih važnih
resursa- vazduha, tla, biljnih i životinjskih vrsta koje nastanjuju šume.
Procenjuje se da je usled delovanja čoveka, trećina nekadašnjih šuma nestala. Osim za proširenje
obradivog zemljišta, šume su sečene zbog drvne građe i ogreva. Na njihova mesta se ne sade nove
mladice, već ostaju prepuštena eroziji.
U poslednje dve decenije javio se snažan pokret za zaštitu tropskih šuma u Latinskoj Americi. Ova
“pluća planete”, kako se ponekad nazivaju zbog prostora koji zauzimaju, mogla bi potpuno nestati u
narednih 100 godina. Sa njima bi nestalo i svo bogatstvo biljnog, životinjskog, pa čak i ljudskog sveta.
Ponekad se ističe da su šume jedino blago koje siromašne zemlje mogu da izvoze. Zaboravlja se da od
tog posla najmanje koristi imaju obični ljudi koji nastanjuju te zemlje i predele. Njihova korist od
masovne seče šuma je minmalna, a šteta zbog narušavanja ekosistema ogromna.
BEKOVO RIZIČNO DRUŠTVO
Ulrih Bek izdaje knjigu “Rizično društvo” našavši inspiraciju u nuklearnoj katastrofi u Černobilju. U
knjizi se obrazlaže ideja da se industrijalizacija uspešno suočila sa problemima kao što su siromaštvo i
nehigijena, ali je istovremeno proizvela neželjene rizike. Rizik nije isto što i uništenje, on je pretnja
uništenjem. Rizik počinje tamo gde prestaje poverenje i sigurnost, to je stanje između sigurnosti i
uništenja. Rizik je opažanje opasnosti.
Današnje generacije žive u rizičnom društvu, a najvažniji rizici savremenog doba su ekološki. S
obzirom na to da predstavljaju pretnju svim ljudima i društvima, oni su po svom karakteru globalni.
Najvažniji ekološki rizici savremenog doba su:
 problemi proizašli iz ekoloških razaranja (globalno zagrevanje, ozonske rupe i neželjene
posledice genetskog inženjeringa)
 problemi u vezi sa siromaštvom i prljavim tehnologijama
 pretnje nuklearno-biološkim i hemijskim oružjem, koje je postalo dostupno teroristima
GLOBALNO ZAGREVANJE
Globalno zagrevanje je izraz kojim se opisuje “povećanje prosečne temperature na zemlji kao posledice
promene hemijskog sastava atmosfere”. Postoje dokazi da je promena temperature posledica zagađenja
vazduha.
U atmosferi postoji sloj gasova koji, poput staklene bašte, zadržavaju toplotu na nivou koji je pogodan
za život. Međutim, gasovi koje industrije i domaćinstva ispuštaju u atmosferu (metan, azot...) gomilaju
se u atmosferi i povećavaju nepropusnost tog sloja, čime se lagano podiže prosečna temperatura na
zemlji. Iako je porast temperature relativno mali, to snažno utiče na:
 otapanje polarnog leda što može dovesti do podizanja nivoa mora,a time i potapanja gradova
koji se nalaze na njegovim obalama; proračuni pokazuju da kada bi se nivo mora podigao za 1m,
Bangladeš bi izgubio 17%, Egipat 12%, Holandija 6% ukupne površine svoje teritorije;
 proširenje pustinjskog pojasa
 širenje zaraznih bolesti
 povećanje gladi, kao posledica smanjenja poljoprivrednih prinosa
 pojavu uragana i poplava na mestima na kojima nisu ranije zabeležene
OZONSKE RUPE
Ozonske rupe predstavljaju pojavu do koje dolazi usled uništavanja ozonskog omotača, koji sprečava
prekomerno zračenje opasnih ultraljubičastih zraka iz svemira. Ozonski omotač se uništava
prvenstveno pod dejstvom hlorofluorougljenika, čije je ispuštanje u atmosferu povećano 70ih godina
20. veka orastom proizvodnje frižidera, klima uređaja, raznih sprejeva...
Ozonske rupe deluju direktno na čoveka jer povećavaju broj oboljenja raka kože, ali dugoročno
značajnije posledice su uništavanje fitoplanktona u okeanima, koji se nalaze na početku lanca ishrane, a
potom i usporavanje fotosinteze kod biljaka.
Svi navedeni rizici uticali su na to da se na svetskom samitu o zaštiti životne sredine održanom 1997.
godine u Kjotu (Japan), postigne sporazum o smanjenju ispuštanja štetnih gasova. Uprkos tome, mere
koje ovaj sporazum predviđa nisu primenjene u većini zemalja, a posebno ih ne primenjuju one zemlje
koje su najveći zagađivači. Razlog tome je što su kratkoročni ekonomski pritisci toliko snažni da
dugoročni ekološki rizici ostaju u drugom planu.
GENETSKI MODIFIKOVANI ORGANIZMI
Razvoj molekularne biologije i drugih disciplina omogućio je stvaranje genetski modifikovanih
organizama, kako biljnih tako i životinjskih. To praktično znači da je moguće stvoriti biljke koje bi
davale veće prinose, koje bi manje obolevale od poznatih bolesti i čiji bi kvalitet bio bolji.
Za razliku od ranijih poznatih ukrštanja (kalemljenja), genetska modifikacija znači direktno,
“presađivanje" pojedinih gena iz jedne biljke u drugu, iz životinje u biljke, iz čoveka u životinju itd.
Zagovornici bioinženjeringa tvrde da se na ovaj način mogu postići znatno veći prinosi koji bi, na
primer, smanjili glad u svetu. Oni, takođe, tvrde da bi se povećanjem otpornosti na bolesti mogle
smanjiti potrebe za pesticidima, koji, osim što štite biljke od bolesti, zagađuju tlo i vodu.
Nasuprot tome, protivnici bioinženjeringa tvrde da su rizici ogromni. Pojedina istraživanja ukazuju na
to da genetska modifikacija izaziva pojavu neočekivanih posledica. Na primer, rešavajući jedan
problem, genetska modifikacija može izazvati novi- do tada nepoznat.
RAZVIJENE ZEMLJE I EKOLOGIJA
Na nivou država i vlada uvodi se sve više mera koje znače tzv. ekološku modernizaciju, koja je na
pragu ideje održivog razvoja. Tako se u razvijenim zemljama donose zakoni koji se odnose na
reciklažu, a proizvođači koji koriste reciklirane sirovine podstiču se raznim merama. Sve više pažnje se
posvećuje razvoju energetskih postrojenja koja koriste snagu vetra, sunca, vode- umesto uglja i nafte.
Korišćenje raznih vrsta tehnoloških inovacija u klasičnoj industrijskoj proizvodnji bar donekle
smanjuje proizvodnju štetnog otpada.