ÂÅÑÅËÈÍ ÁÎÆÈÊÎÂ

ÄÎÌÈÍÀÍÒÍÈÒÅ
ÌÀÒÐÈÖÈ
/ÃËÎÁÀËÅÍ ÌÈËÈÒÀÐÈÇÚÌ/

ïúðâî èçäàíèå

2021
© Âåñåëèí Áîæèêîâ
© ÑÔÅÐÀ, 2021
ISBN 978-954-9803-64-8
 ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ

Óâîä / 5

Âúâåäåíèå / 6

Äîìèíàíòíèòå ìàòðèöè / 12

Äîìèíàöèÿòà / 13

Âëàñò è âîéíà / 18

Àãðåñèÿòà / 30

Ðàçäåëåíèåòî / 34

Åâîëþöèÿòà / 39

Ãëîáàëíàòà âîéíà / 42

Ãëîáàëèçàöèÿ è Ãëîáàëèçúì / 51

Äúëáîêàòà äúðæàâà / 57

Íîâ Ñâåòîâåí Ðåä / 60

Çàêëþ÷åíèå / 65

Ïðèëîæåíèå / 67

Ëèòåðàòóðà / 125

3
Âñåâèñøíèÿò íè äàâà ñâîáîäàòà,
à âëàñòòà íè ÿ îòíåìà ïî âñè÷êè
âúçìîæíè íà÷èíè...

4
 ÓÂÎÄ

Íàäÿâàõ ñå äà íå çàïî÷âàì äà ïèøà òàçè êíèãà, íî ïîðàäè

âñå ïî-àãðåñèâíèÿ Ãëîáàëèçúì å âàæíî äà èçÿñíÿ ïî êàêúâ
íà÷èí Ãëîáàëíèÿò Ìîíåòàðèçúì å ïðÿêî ñâúðçàí ñ Ãëîáàëíèÿ
Ìèëèòàðèçúì.
Ìîíåòàðíàòà è äåìîêðàòè÷íàòà (âëàñòîâàòà) èçìàìà ñà
ãëîáàëíî çëî çà îáùåñòâîòî, íî â ìèðíî âðåìå òå íå èçòðåáâàò
ìàñîâî õîðàòà, à ñàìî ãè åêñïëîàòèðàò. (Âèæ* êíèãèòå
"Ìîíåòàðíèòå Ìàòðèöè" è "Äåìîêðàòè÷íèòå Ìàòðèöè".)
Âîéíàòà îáà÷å (îñâåí, ÷å ñúùî å èçòúêàíà îò èçìàìà) âîäè
äî îãðîìåí äåìîöèä è å íàé-ãîëÿìîòî ÷îâåøêî áåäñòâèå íà
Çåìÿòà.
Îñíîâíàòà ïðè÷èíà äà çàïî÷íà äà ïèøà ïî òàçè çëîâåùà
òåìàòèêà ñà íÿêîè êíèãè ïîñâåòåíè íà ïñèõîëîãèÿòà íà âîéíàòà
è íàñàæäàíàòà îò òÿõ íåâÿðíà òåîðèÿ çà åñòåñòâîòî è
ñúùíîñòòà íà âîéíàòà. Òåçè ïèñàíèÿ îòðè÷àò èëè íåãëèæèðàò
îñòàíàëèòå òåîðèè çà âîéíàòà (èêîíîìè÷åñêè, åòíè÷åñêè,
ðåëèãèîçíè, öèâèëèçàöèîííè è ïð.) è òâúðäÿò, ÷å â îñíîâàòà
íà âñè÷êè âîéíè ñòîè âðîäåíèÿò ó õîðàòà ôåíîìåí (èíñòèíêò)
çà ñàìîèçòðåáëåíèå (ñàìîóíèùîæåíèå).
Òåçè àâòîðè áðóòàëíî ïðåíåáðåãâàò, ÷å âîéíèòå ñå
çàìèñëÿò, ïëàíèðàò, ôèíàíñèðàò, ïîäãîòâÿò, îðãàíèçèðàò,
ìîáèëèçèðàò, îñèãóðÿâàò, ïðîïàãàíäèðàò, îáÿâÿâàò, ðúêîâîäÿò
è ïð. îò âîþâàùèòå âëàñòè (Åëèòè). Òå çàáëóæäàâàò è
óáåæäàâàò íàðîäà, ÷å ñàìèòå õîðà ñà îáëàäàíè îò íÿêàêâà ñè
ìðàêîáåñíà ñòðàñò äà ñå ñàìîèçòðåáâàò, à Åëèòèòå åäâà ëè
íå ñàìî çàäîâîëÿâàò òàçè èì ïúðâè÷íà ïîòðåáíîñò. È òîâà
äíåñ ñå íàðè÷à íàóêà, à äîðè ñå èìåíóâà "Ïñèõîëîãèÿ íà
âîéíàòà".
Âå÷å ìå ðàçáèðàòå çàùî çàïî÷íàõ äà ïèøà òàçè êíèãà.

5
 ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ

Áèòêàòà íå å ÷îâåøêî èçîáðåòåíèå, âîéíàòà - ñúùî.

Âúòðåøíîâèäîâè áèòêè âîäÿò ìíîãî æèâîòèíñêè âèäîâå. Âîéíè
îáà÷å âîäÿò ñàìî íÿêîëêî âèñîêîîðãàíèçèðàíè âèäà.
Íàïðèìåð, ìðàâêèòå âîäÿò âîéíè çà çàâëàäÿâàíå íà
òåðèòîðèè è ðåñóðñè.
Ìàéìóíèòå ïúê, îñâåí çà òåðèòîðèè è ðåñóðñè, âîäÿò âîéíè
è çà çàâëàäÿâàíå íà æåíñêèòå íà âðàãà (èçòðåáâàò è ïðîãîíâàò
ìúæêèòå ïðîòèâíèöè).
×îâåöèòå âîäÿò âîéíè çà öÿëîñòíî çàâëàäÿâàíå íà
òåðèòîðèÿòà, ðåñóðñèòå, äîñòèæåíèÿòà, áîãàòñòâàòà è
íàñåëåíèåòî íà ïðîòèâíèêîâàòà ñòðàíà.
Ðàçáèðà ñå, èìà è âîéíè ñ ïî-îãðàíè÷åíè öåëè, êàêòî è
ïðèîðèòåçèðàíå, àêòóàëèçèðàíå è îïòèìèçèðàíå íà öåëèòå â
õîäà íà ñàìèòå âîéíè. Ñúùî òàêà, ñå íàáëþäàâà è äèíàìèêà
â ðàçâèòèåòî íà ìàùàáúò è èíòåíçèòåòúò íà ðàçëè÷íèòå
âîåííè êîíôëèêòè, êàêòî êúì ðàçøèðÿâàíå/îãðàíè÷àâàíå (ïî
ìàùàá), òàêà è êúì åñêàëèðàíå/çàòèõâàíå (ïî èíòåíçèòåò).
Èìà ìåæäóðîäîâè, ìåæäóïëåìåííè, ìåæäóåòíè÷åñêè,
ìåæäóäúðæàâíè, ìåæäóñúþçíè÷åñêè, ðåãèîíàëíè,
êîíòèíåíòàëíè è ñâåòîâíè âîéíè. Èìà è ðàçëè÷íè âèäîâå
ôîêóñèðàíè (öåëåâè), çîíàëíè (ñïåöèàëíè) è äð. âîéíè.
Âúîáùå, ÷îâå÷åñòâîòî èçîáðåòÿâà âñåâúçìîæíè âîéíè,
ñòèãàéêè ÷àê äî õèáðèäíèòå è èíôîðìàöèîííèòå âîéíè.

Íå å âúçìîæíî äà ñå ðàçãëåäà åñòåñòâîòî íà âîéíèòå, áåç

äà ñå äåôèíèðà ñàìîòî ïîíÿòèå çà "âîéíà". Âîåííàòà íàóêà
äíåñ îïðåäåëÿ âîéíàòà íàé-îáùî êàòî îðãàíèçèðàíà
âúîðúæåíà áîðáà ìåæäó ñúþçè (ïàêòîâå), äúðæàâè, íàöèè
(íàðîäè), îáùåñòâåíè è ñîöèàëíè ãðóïè.

Ïî-äîëó ñà ïðåäñòàâåíè îïðåäåëåíèÿòà íà íÿêîè îò ïî-

èçâåñòíèòå àâòîðè.

Ê. Êëàóçåâèö: "Âîéíàòà å âúîðúæåí ñáëúñúê ìåæäó äâå

íåçàâèñèìè ïîëèòè÷åñêè åäèíèöè ÷ðåç èçïîëçâàíå íà
îðãàíèçèðàíà âîåííà ñèëà ñ öåë íàëàãàíå íà îïðåäåëåíà

6
ïîëèòèêà."

Ë. Óàéò: "Âîéíèòå ñà áîðáà ìåæäó ñîöèàëíèòå îðãàíèçìè,

íàðå÷åíè íàöèè, çà îöåëÿâàíå, çàâëàäÿâàíå è èçïîëçâàíå íà
ïîçåìëåíè è âîäíè ðåñóðñè çà ðóäíè ïîëåòà è ò.í. "

Ð. Êîåí êàçâà, ÷å âîéíàòà å: "ëåãèòèìèðàíè îò îáùåñòâîòî

îðãàíèçèðàíè íàñòúïàòåëíè è/èëè îòáðàíèòåëíè íàñèëñòâåíè
êðúâîïðîëèòíè äåéñòâèÿ ìåæäó ïîëèòè÷åñêè îáùíîñòè".

Äæ. Êèéãúí â ñâîÿ òðóä "Èñòîðèÿ íà âîéíàòà" çàêëþ÷àâà,

÷å ñúùíîñòòà íà âîéíàòà îáõâàùà ìíîãî ïîâå÷å îò ôàêòîðèòå
íà èêîíîìèêàòà è ïîëèòèêàòà, òÿ ÷åñòî å èçðàç è íà êóëòóðàòà
íà âðàæäóâàùèòå ñòðàíè.

Ïðîñòî îïðåäåëåíèå çà âîéíàòà íè äàâàò ïîñëåäîâàòåëèòå

íà îðãàíèçàöèîííèÿ è ñòðóêòóðíèÿ ïîäõîä - "âîéíàòà å ôîðìà
íà ìåæäóãðóïîâî îðãàíèçèðàíî íàñèëèå, âêëþ÷èòåëíî
äîñòèãàùî äî ñòåïåí õîðàòà äà ñå èçáèâàò âçàèìíî".

Ñïîðåä ðåäèöà àìåðèêàíñêè âîåííè òåîðåòèöè, âîéíèòå â

÷îâåøêîòî îáùåñòâî ñà êàòî ñáëúñúöèòå ìåæäó æèâîòíèòå,
çàùîòî è â äâàòà ñëó÷àÿ öåëòà èì å äà ñå ïðèñïîñîáÿò
âèäîâåòå, ãðóïàòà èëè èíäèâèäà êúì ïðîìåíÿùèòå ñå óñëîâèÿ
íà æèçíåíàòà ñðåäà.

Ïîäîáíè îïðåäåëåíèÿ ñà îãðàíè÷åíè è àêöåíòúò ïàäà èëè

âúðõó áèîëîãè÷íèòå õàðàêòåðèñòèêè íà ÷îâåêà (âðîäåíèÿò
"èíñòèíêò çà íàñèëèå", ñïîðåä Ôðîéä - "èíñòèíêò çà àãðåñèÿ"),
èëè âúðõó ðåäèöà ñîöèîêóëòóðíè ôàêòîðè (èíòåðåñè,
èêîíîìèêà, ïîëèòèêà, îñîáåíîñòè íà êóëòóðàòà,
åòíîöåíòðèçúì, íàöèîíàëèçúì è äð.)

Òðóäíî å äà èçáðîèì âñè÷êè âèäîâå âîéíè, íàâëåçëè â

åçèêîâ îáîðîò. Îáùîèçâåñòíè ñà:
1. ðîäîâè, ïëåìåííè, åòíè÷åñêè, ìåæäóäúðæàâíè,
ìåæäóñúþçíè÷åñêè;
2. ëîêàëíè, ðåãèîíàëíè, êîíòèíåíòàëíè, ñâåòîâíè;

7
 3. êàñòîâè, êëàñîâè, ðåâîëþöèîííè, ïàðòèçàíñêè,
ãðàæäàíñêè;
4. ôèðìåíè, êîðïîðàòèâíè, òúðãîâñêè, èêîíîìè÷åñêè;
5. öèâèëèçàöèîííè, ðåëèãèîçíè;
6. ïñèõîëîãè÷åñêè, ìåäèéíè, èíôîðìàöèîííè;
7. ñòóäåíè, ãîðåùè, ïðîêñè, õèáðèäíè;
8. öåíòðè÷íè, àñèìåòðè÷íè, ìðåæîâè;
9. öåëåâè, çîíàëíè è äð.

Ìíîãî îò ãîðåèçáðîåíèòå âîéíè íå ïðåäñòàâëÿâàò

âúîðúæåí ñáëúñúê (â òðàäèöèîííèÿ ñìèñúë), íî ñ ðàçâèòèåòî
íà îáùåñòâîòî âå÷å äîðè èíôîðìàöèÿòà ñå âúçïðèåìà êàòî
íîâ âèä îðúæèå, ÷ðåç êîåòî íÿêîé íàëàãà âîëÿòà ñè íàä äðóã,
ò.å. ìó íàëàãà âëàñòòà ñè. Âàæíî å ñúùî äà îòáåëåæèì, ÷å
êëàñèôèêàöèÿòà íà âîéíèòå è âúîðúæåíèòå êîíôëèêòè ïî
ìàùàá è ó÷àñòíèöè (ïî âèä è áðîé) ñà òâúðäå óñëîâíè.

Ìàòðè÷íè âîéíè äîñåãà íå ñà âúçïðèåòè â òåðìèíîëîãèÿòà,

íî ñïîðåä íàñ èìåííî ìèñëîâíèòå ìàòðèöè ñòîÿò â îñíîâàòà
íà âñè÷êè âèäîâå âîéíè. Âñè÷êè âîéíè ïî ñâîÿòà ñúùíîñò ñà
ñáëúñúê â ðåàëíîñòòà íà íÿêàêâè ìèñëîâíè ìàòðèöè.
Ïðîñòî êàçàíî, èäåÿòà çà âñÿêà åäíà âîéíà å çàìèñëåíà â
íåè÷èÿ(è) ãëàâà(è).  åäíè ñëó÷àè òåçè ìèñëîâíè ìàòðèöè
ïîïàäàò â ñâåòëèíàòà íà ïðîæåêòîðèòå, íî â äðóãè - òå ñà íàé-
ãîëÿìàòà òàéíà íà âîéíàòà, à ïðåä îáùåñòâîòî ñå ïðåäñòàâÿò
ñúâñåì äðóãè òåçè è èäåè.
Ìàòðèöèòå íà âîéíèòå ìîãàò äà ñà åäíîòèïíè (òâúðäå
ðÿäêî) è êîìïëåêñíè.
Åäíîòèïíè ñà òåçè âîéíè, çàä êîèòî ñòîè ñáëúñúê íà ñõîäíè
ìèñëîâíè ìàòðèöè, íàïðèìåð - ðåëèãèîçíè, åòíè÷åñêè,
èêîíîìè÷åñêè, òúðãîâñêè è ïð.
Êîìïëåêñíè âîéíè ñà âñè÷êè ñâåòîâíè, êîíòèíåíòàëíè,
ìåæäóñúþçíè÷åñêè, ìåæäóäúðæàâíè è ïð. âîéíè, ïðè êîèòî
ñáëúñúêúò å ìåæäó ñëîæåí êîìïëåêñ îò ìèñëîâíè ìàòðèöè è
ìîäåëè.

Âñè÷êè âîéíè îò çîðàòà íà èñòîðèÿòà ñå âîäÿò â óñëîâèÿòà

íà ñîöèîêóëòóðíà ñèñòåìà îò òèïúò Âëàñò-Ïîäâëàñòíè

8
(Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè). Áåç éåðàðõèÿ, îðãàíèçàöèÿ, âëàñò
è ïîäâëàñòíè âîéíèòå ñà íåâúçìîæíè !
Ïîâå÷åòî èçñëåäîâàòåëè îïðåäåëÿò âîéíàòà êàòî
îáùåñòâåíî ÿâëåíèå, ïðîäúëæåíèå íà ïîëèòè÷åñêèòå áîðáè
íà õîðàòà ÷ðåç îðãàíèçèðàíî âúîðúæåíî íàñèëèå. Âîéíàòà å
îðãàíèçèðàí àêò íà íàñèëèå, öåëÿùî äà ïðèíóäè ïðîòèâíèêà
äà ñå ïîä÷èíè íà âîëÿòà íè, ò.å. äà ïðèåìå âëàñòòà íè.
Ñúùíîñòòà íà âîéíàòà å îðãàíèçèðàíà, êîìïëåêñíà áîðáà çà
âëàñò, êîíòðîë è ïðåâúçõîäñòâî ñ âñè÷êè ñèëè è ñðåäñòâà
ìåæäó ñúþçè, äúðæàâè, íàðîäè, êëàñè, îáùåñòâåíè ãðóïè è
äð. îáùåñòâåíè ôîðìàöèè.
 òîçè ñìèñúë òâúðäåíèåòî, ÷å âîéíàòà å ïðîäúëæåíèå íà
ïîëèòèêàòà ñ äðóãè (âîåííè) ñðåäñòâà å âÿðíî. Ïðàâèëíî å è
ñúæäåíèåòî, ÷å ïîëèòèêàòà å ïðîäúëæåíèå íà áèçíåñà, íî
ïîëèòèêàòà è âîéíàòà íå ñà ñàìî áèçíåñ.
Íà Çåìÿòà èìà ìíîãî íàðîäè, ðàçëè÷íè ïî êóëòóðà, åçèê,
âÿðà, èäåè, âèçèÿ è èíòåðåñè. Âñåêè íàðîä ñå ñòðåìè äà óðåäè
æèâîòà ñè ñïîðåä ñâîèòå èäåè, âèæäàíèÿ è èíòåðåñè. Ïðè òîâà
ðàçâèòèå îáà÷å, ñå ïðîòèâîïîñòàâÿò, êîíôðîíòèðàò è
ñáëúñêâàò èäåèòå è èíòåðåñèòå íà ðàçëè÷íèòå ñúþçè,
äúðæàâè, íàðîäè, êëàñè, îáùåñòâåíè ãðóïè è äð. îáùåñòâåíè
ôîðìàöèè.
Ïîëèòè÷åñêàòà äèíàìèêà íà ðàçëè÷íèòå èíòåðåñè ïîðàæäà
íàïðåæåíèÿ, êîíôðîíòàöèÿ è êîíôëèêòè, è ïîñòàâÿ ñòðàíèòå
â ñúñòîÿíèå íà ñúïåðíè÷åñòâî, ïðîòèâîïîñòàâÿíå è âðàæäà,
à ÷åñòî ãè ñáëúñêâà â êðúâîïðîëèòíà áîðáà çà âëàñò, êîíòðîë,
òåðèòîðèè, ðåñóðñè, äîñòèæåíèÿ, áîãàòñòâà, ïîäâëàñòíè
÷îâåøêè ìàñè è äð. Íÿìà çíà÷åíèå äàëè ìàòðèöèòå íà åäíà
âîéíà ñà ìàòåðèàëèñòè÷íè, èäåàëèñòè÷íè èëè êîìïëåêñíè, òå
âèíàãè ñà ðîæáà íà âëàñòòà, à öåëòà èì å ïðåâúçõîäñòâî è
âëàñò.
Âñÿêà àãðåñèÿ - Ãëîáàëíà, Íåîêîëîíèàëíà, Êîëîíèàëíà è
ïð. (âúîðúæåíà è/èëè íåâúîðúæåíà), ïðåäèçâèêâà ñúîòâåòåí
îòáðàíèòåëåí îòïîð îò àòàêóâàíèòå. Ñëåä èç÷åðïâàíå íà
âñè÷êè îñòàíàëè ñúïðîòèâèòåëíè âúçìîæíîñòè (âúîðúæåíè è
íåâúîðúæåíè), êóëòóðàòà âèíàãè îñòàâà ïîñëåäíèÿò
îòáðàíèòåëåí ðóáåæ ïðåä òîòàëíîòî îâëàäÿâàíå,
àñèìèëàöèÿòà è çàëè÷àâàíåòî.

9
 Ñúâðåìåííàòà ëèáåðàëíà ìàíòðà - äà ñå èçãðàäè óñòîé÷èâà
ñèñòåìà çà ãëîáàëåí ìèð íà îñíîâàòà íà ñâåòîâåí (ãëîáàëåí)
ëèáåðàëåí (ñâîáîäåí) ïàçàð, å óòîïèÿ. Òîâà îçíà÷àâà äà
ïîâåðèì ìèðúò (ðåäúò) íà íåîãðàíè÷åíàòà àë÷íîñò è
ñâåòîâíàòà ñïåêóëà.
Íåñúìíåíî â îñíîâàòà íà äíåøíèÿ (ñâîáîäåí) ïàçàð ñòîè
áåçëèìèòíàòà àë÷íîñò. Óñïåøíèÿò áèçíåñìåí (òúðãîâåö) öåëè
äà êóïè ìàêñèìàëíî åâòèíî è äà ïðåïðîäàäå ìàêñèìàëíî
ñêúïî, ò.å. äà èçìàìè (êîëêîòî ìîæå ïîâå÷å), êàêòî
ïðîèçâîäèòåëÿ (ïðîäàâà÷à), òàêà è ïîòðåáèòåëÿ (êóïóâà÷à).
Ïðîèçâîäèòåëèòå ñå ñòðåìÿò äà ïîñòèãíàò ìèíèìàëíè öåíè
è ìàêñèìàëíè îáîðîòè, çà ñìåòêà íà çàíèæåíîòî êà÷åñòâî íà
ñòîêèòå. Ñúùèòå ñúçäàâàò è ïðîìîòèðàò âñå ïîâå÷å íîâè
èçìèñëåíè íóæäè è ïðåäëàãàò ñúîòâåòñòâàùèòå èì íîâè
ïðîäóêòè.
Óñëóãèòå ïúê íàäìèíàâàò âñÿêàêâè ïðåäñòàâè. Òå ìàñîâî
ðåêëàìèðàò è ïðîïàãàíäèðàò âñåâúçìîæíè âèðòóàëíè
ñòðàõîâå è íåðåàëíè íóæäè, çà äà ãè óäîâëåòâîðÿâàò
âïîñëåäñòâèå.
Êîíêóðåíöèÿòà, àíòàãîíèçìà, íåðàâåíñòâîòî è
íåñïðàâåäëèâîñòòà ñà çàëîæåíè â ñàìàòà îñíîâà íà
êàïèòàëèçìà, ïàçàðíàòà èêîíîìèêà è ñâîáîäíèÿ ïàçàð.
Íàðàñíàëèÿò áðîé âúîðúæåíè êîíôëèêòè è âîéíè (â óñëîâèÿòà
íà êàïèòàëèçúì) çà áîãàòñòâà, äîñòèæåíèÿ, ðåñóðñè, êîëîíèè,
òåðèòîðèè, ïàçàðè, ñôåðè íà âëèÿíèå, ïîäâëàñòíè ìàñè è ïð.
ïðåç ìèíàëèÿ è íàñòîÿùèÿ âåê ñà çàêîíîìåðíî ñëåäñòâèå îò
ðàçâèòèåòî íà ïàçàðíèòå îáùåñòâà.

Ãîëåìèòå ìîíåòàðèñòêè àêóëè, àêî óñïåÿò äà âè çàâëàäåÿò

ìîíåòàðíî è èêîíîìè÷åñêè, å ìàëêî âåðîÿòíî äà èíèöèèðàò
ñðåùó âàñ ïîëèòè÷åñêè èëè âîåíåí íàòèñê è âúîðúæåí
êîíôëèêò.
Äíåñ ìîäåðíàòà Ãëîáàëíà âîéíà ñðåùó Òåðîðèçìà å íàé-
óäîáíàòà è óíèâåðñàëíà ôîðìà íà àãðåñèÿ çà âëàñòâàùèòå
Ãëîáàëíè ìîíåòàðèñòè. Òÿ ìîæå äà áúäå âñÿêàêâà, ìîæå äà
áúäå íàâñÿêúäå, ìîæå äà áúäå ïî-âñÿêî âðåìå, ìîæå äà áúäå
ñðåùó âñåêè, ìîæå äà áúäå ñ âñÿêàêâè ñðåäñòâà, ìîæå äà å ñ

10
âñåêè íåïðèÿòåë è äà ïðèêðèå âñÿêàêâà àë÷íîñò, áåç äîðè äà
áúäå îáÿâåíà...
Òàçè âîéíà å íåñêîí÷àåìà, êàêòî õðîíè÷íèòå çàáîëÿâàíèÿ,
à öåëòà íà íåéíèòå çëîêîáíè ãåíåðàòîðè ñà ìàùàáíî íàëàãàíå
íà ìîíåòàðèñòêèòå èíòåðåñè è Ìîíåòàðèñòêàòà Ãëîáàëèçàöèÿ
íà ñâåòà (Ãëîáàëèçúì).
Êîãàòî çàä äàäåí òåðîðèñòè÷åí àêò íå ñòîÿò ðåàëíè
âðàæåñêè âúîðúæåíè ãðóïèðîâêè, ðàäèêàëíè ôîðìàöèè èëè
íàðîäè âîþâàùè çà ñâîÿòà êàóçà èëè ñâîáîäà, ñå ñïîòàéâàò
íàé-ìðà÷íèòå ìàòåðèàëèñòè÷íè ñèëè.

Óíèâåðñàëèçìúò (Êðàÿò íà èñòîðèÿòà) è Ãëîáàëèçìúò

(Ñáëúñúêúò íà öèâèëèçàöèèòå) ñà íàé-ïîïóëÿðíèòå òîï
ñúâðåìåííè òåîðèè, îáñëóæâàùè èìïåðñêèòå èíòåðåñè íà
Ãëîáàëíèòå ìîíåòàðèñòè. Òåçè, êàêòî è ïî-ñòàðèòå åòíè÷åñêè,
ðåëèãèîçíè, èêîíîìè÷åñêè è äð. òåîðèè öåëÿò äà îáîñíîâàò
íàó÷íî è äà îïðàâäàÿò ìîðàëíî èíâàçèÿòà íà àãðåñîðèòå,
êàêòî è äà ïðèêðèÿò ñúùèíñêèòå èì âëàñòîâè (èìïåðñêè)
èíòåðåñè. Êîãàòî ñ åòíè÷åñêàòà, ðåëèãèîçíàòà è äð. êàðòè âå÷å
íå ìîæå äà ñå ìàíèïóëèðà, êîíòðîëèðà è çîìáèðà îáùåñòâîòî,
ñå ñúòâîðÿâàò íîâè - íàïðèìåð èäåîëîãè÷åñêè
(Óíèâåðñàëèçìà) è öèâèëèçàöèîííè (Ãëîáàëèçìà).
Åòî çàùî äíåñ Óíèâåðñàëèçìúò âúçäèãà â êóëò òúé
íàðå÷åíàòà äåìîêðàòèçàöèÿ è ñâîáîäíèÿ ïàçàð, à
Ãëîáàëèçìúò îïðàâäàâà öèâèëèçàöèîííî ñâåòîâíàòà èíâàçèÿ
íà Çàïàäa.

Èñòîðèöèòå ïðåñìÿòàò, ÷å â èñòîðèÿòà íà ÷îâå÷åñòâîòî ïðåç

ïîñëåäíèòå 5500 ãîäèíè å èìàëî íàä 14500 âîéíè. Ñèãóðíî
èìà è äîñòà äðóãè âîéíè, êîèòî ñà îñòàíàëè íåèçâåñòíè çà
ñúâðåìåííàòà èñòîðè÷åñêà íàóêà. Ôàêò å, ÷å îò âðåìåòî íà
Èñóñ Õðèñòîñ (íà÷àëîòî íà íîâàòà åðà) äî äíåñ, ïî ñâåòà íå å
èìàëî äîðè ñàìî åäíà ãîäèíà áåç âîéíà!
Äîêàòî èìà ñèëíî âëèÿòåëíè õîðà, ðàçëè÷íè îáùåñòâåíè
ãðóïè, ôîðìàöèè, íàðîäè, äúðæàâè è ñúþçè ñ ïðîòèâîñòîÿùè
èíòåðåñè, äîòîãàâà ùå èìà âúîðúæåíè ñèëè è âúîðúæåíè
êîíôëèêòè.

11
 ÄÎÌÈÍÀÍÒÍÈÒÅ ÌÀÒÐÈÖÈ

Óíèâåðñàëèçìúò è Ãëîáàëèçìúò ñà âñúùíîñò íîâèòå

Äîìèíàíòíè Ìàòðèöè (ÄÌ) íà ñâåòîâíèÿ âëàñòîâè åëèò.
ÄÌ ñà ìèñëîâíè ìàòðèöè, ïðåòåíäèðàùè çà ïðåâúçõîäñòâî,
êîèòî ñå íàëàãàò îò Äîìèíèðàùèòå íàä Äîìèíèðàíèòå (îò
àãðåñîðèòå íàä àòàêóâàíèòå), ïðîïàãàíäèðàéêè ãè êàòî ïî-
âèñøè îò îñòàíàëèòå (ïðåäõîäíèòå äîìèíàíòíè) ìèñëîâíè
ìàòðèöè. (Âèæ* êíèãàòà "Äîãìàòè÷íèòå Ìàòðèöè".)
Äîìèíàíòíèòå ìàòðèöè èçèñêâàò ìàñîâî ïðèåìàíå è
ïîä÷èíåíèå. Àêî äîáðîâîëíî íå ñêëîíèòå ãëàâà ïðåä
ïðåâúçõîäñòâîòî èì, ñëåäâà èêîíîìè÷åñêè è ïîëèòè÷åñêè
íàòèñê, ìàéäàíè, ìåòåæè, ïðåâðàòè, è ïð., à íàêðàÿ âúîðúæåíè
êîíôëèêòè è âîéíè.
 ñâåòëèíàòà íà èäåÿòà çà ÄÌ ìèðúò å ïðîñòî óñòàíîâåí
âëàñòîâè ðåæèì (ðåä) íà Åëèòèòå, îñíîâàí è îïðàâäàí ñ
íàëîæåíèòå Äîìèíàíòíè ìàòðèöè.
Òóê òðÿáâà äà îáúðíåì âíèìàíèå, ÷å ÷åñòî èìà ðàçëè÷íè
Äîìèíàíòíè Ìàòðèöè çà íàðîäèòå (ïîäâëàñòíèòå) è ÄÌ íà
Åëèòèòå (âëàñòòà). Èçíîñúò íà äåìîêðàöèÿ
(äåìîêðàòèçàöèÿòà) å ÿðúê ïðèìåð çà òîçè äóàëèçúì. Åëèòèòå
ïðàâÿò "Äåìîêðàòè÷íà âîéíà". Òå óæ âè íîñÿò äåìîêðàöèÿ (ÄÌ
çà ïîäâëàñòíèòå íàðîäè), à âñúùíîñò âè íàëàãàò ìîíåòàðèñòêî
è èêîíîìè÷åñêî ðîáñòâî è èçíàñÿò áîãàòñòâàòà è ðåñóðñèòå
âè (ÄÌ íà âëàñòâàùèòå åëèòè).

×èñòî ëîãè÷åñêè, âñè÷êè âîéíè ìîæå äà ñå ñâåäàò äî

íàëàãàíå ñ íàñèëèå íà íÿêàêâè Äîìèíàíòíè ìèñëîâíè
ìàòðèöè, äî îñâîáîæäàâàíå îò âå÷å íàëîæåíè òàêèâà èëè äî
ñèëîâ ñáëúñúê ìåæäó ðàçëè÷íè ìèñëîâíè ìàòðèöè, áîðåùè
ñå çà äîìèíàíòíîñò.
Íèêîÿ äîñåãàøíà òåîðèÿ çà âîéíàòà íå ìîæå äà îáÿñíè
âñè÷êè âèäîâå âîéíè áåç Äîìèíàíòíèòå ìàòðèöè.
Äíåñ âîéíèòå îñâåí îò ñúþçè (ïàêòîâå), äúðæàâè, íàöèè,
íàðîäè è åòíîñè, ñå âîäÿò è îò ðåëèãèîçíè îáùíîñòè,
ðàäèêàëíè îðãàíèçàöèè, ñåïàðàòèñòè, òåðîðèñòè, àíàðõèñòè,
ïðåñòúïíè îðãàíèçàöèè, êîðïîðàöèè è ïð. Ïîñëåäíèòå
èçáðîåíè, êàêòî è ïúðâèòå, ñúùî èñêàò ÷ðåç íàñèëèå äà

12
íàëîæàò ñâîèòå Äîìèíàíòíè ìàòðèöè (èíòåðåñè).
Âîéíàòà îòäàâíà íå å òîâà, êîåòî å áèëà íÿêîãà, íî òÿ âèíàãè
ñå å âîäèëà è âñå îùå ñå âîäè çàðàäè íÿêàêâè èäåè, ðîäåíè â
íå÷èè ãëàâè! Äàëè ùå çàâëàäÿâàòå òåðèòîðèè è ñòðàíè èëè
ùå íàëàãàòå ðåëèãèè è èäåîëîãèè, â êðàéíà ñìåòêà â îñíîâàòà
íà âîéíèòå âèíàãè ñòîÿò íÿêàêâè Äîìèíàíòíè ìèñëîâíè
ìàòðèöè.
Íåñúìíåíî, âñè÷êè Äîìèíàíòíè ìàòðèöè ñå ïîðàæäàò îò
ðàçóìà è öåëÿò äà ïðîìåíÿò ðåàëíîñòòà. Ïðîìåíèòå â
îáùåñòâîòî ñà â ïîëåòî íà ïîëèòèêàòà, íî òÿ ÷åñòî å áåçñèëíà
äà ðåøè ìíîãî îò ïðîáëåìèòå è òàêà ñå ñòèãà äî ïîêà÷âàíå íà
íàïðåæåíèåòî, ïðîòèâîïîñòàâÿíå, êîíôðîíòàöèÿ è êîíôëèêòè.
Âîéíàòà îáà÷å å íàé-çëîêîáíîòî ÷îâåøêî ðåøåíèå çà
îñúùåñòâàâàíå íà ïðîìåíè. Òÿ å áåäñòâèå, êîåòî å ïðîÿâà íà
âúðõîâíàòà îãðàíè÷åíîñò íà ÷îâåøêèÿò ðàçóì. Äîðè àãðåñîðúò
äà íàëàãà ïî-âèñøè ìèñëîâíè ìàòðèöè, òîâà íå âèíàãè
îçíà÷àâà ðàçâèòèå íà îáùåñòâîòî êúì ïî-äîáðî (îñîáåíî àêî
ïîäòèñíàòèòå íå ñà äîñòèãíàëè ñúîòâåòíàòà ñòåïåí íà
îñúçíàâàíå è ðàçâèòèå íà ðàçóìà). Àêî íÿêîé èñêà äà
ïîäïîìîãíå ðàçâèòèåòî íà äðóã, ìó èçïðàùà ïðîñâåòèòåëè, à
íå çàâîåâàòåëè!
Íèêàêâè ìèñëîâíè ìàòðèöè (êîëêîòî è âèñøè äà ñà òå) íå
ìîãàò äà îïðàâäàÿò áåçóìèåòî è ìðàêîáåñèåòî íà âîéíèòå!
Âñåâèñøíèÿò å äàë íà õîðàòà ñâîáîäàòà, íî âëàñòòà èì ÿ
îòíåìà ïî âñè÷êè âúçìîæíè íà÷èíè. ×ðåç âîéíèòå îáà÷å,
âëàñòòà áóêâàëíî ïîðîáâà íàðîäèòå, ïîãðåáâà õîðàòà,
çàãðàáâà è ðóøè òåõíèòå äîñòèæåíèÿ, è îãðàíè÷àâà òÿõíîòî
áúäåùî ðàçâèòèå.

ÄÎÌÈÍÀÖÈßÒÀ

Ïðåâúçõîäñòâîòî âúâ âîéíèòå îáèêíîâåíî ñå ïîñòèãà ñúñ

ñèëà, íî ñòàáèëíîñò ñëåä ïîáåäàòà ñå îñúùåñòâÿâà ÷ðåç
íàëàãàíå íà ïîäõîäÿùè Äîìèíàíòíè ìèñëîâíè ìàòðèöè.
Âñúùíîñò, àêî áúäàò íàëîæåíè (ïðèåòè) Äîìèíàíòíèòå
ìàòðèöè íà àãðåñîðà â óñëîâèÿ íà ìèðíè ïðîìåíè, ÷åñòî
âúîáùå íå å íóæíî äà ñå âîäè âîéíà.
Ìèëèòàðèñòêî-Ìîíåòàðèñòêàòà äîìèíàöèÿ íà Çàïàäà

13
ïîðàæäà ïîëèòè÷åñêà íåñòàáèëíîñò â ìíîãî ñòðàíè ïî ñâåòà
è â ðåäèöà ìåæäóäúðæàâíè îòíîøåíèÿ. Ñìåòêàòà çà çàïàäíèÿ
ðàñòåæ è ïðîñïåðèòåò ñå ïëàùà îò ñòðàíèòå íà öåëèÿ îñòàíàë
ñâÿò, ÷èåòî ðàçâèòèå â åäíà èëè äðóãà ñòåïåí, ñå
âúçïðåïÿòñòâà, îãðàíè÷àâà èëè êîíòðîëèðà.
Òúé íàðå÷åíàòà ñâîáîäíà òúðãîâèÿ ìåæäó ñâîáîäíè
(Äîìèíèðàùè) è íåñâîáîäíè (Äîìèíèðàíè) ñòðàíè âîäè äî
ñðèâ íà ìåñòíèòå èêîíîìèêè, íàïðåæåíèÿ, êîíôðîíòàöèÿ è
êîíôëèêòè, êàêòî è äî ñâðúõïå÷àëáè çà äîìèíèðàùèòå ñòðàíè.
Òàêà ëèáåðàëíî è äåìîêðàòè÷íî, ðàçâèòèåòî íà äîìèíèðàíèòå
ñòðàíè å êîíòðîëèðàíî è ïîä÷èíåíî íà èíòåðåñèòå íà
äîìèíèðàùèòå ñòðàíè.
Îáùåñòâåíàòà ñèñòåìà Âëàñò-Ïîäâëàñòíè íà
ìåæäóíàðîäíî íèâî ñå ïðîÿâÿâà êàòî Äîìèíèðàùè-
Äîìèíèðàíè. Òàçè íåñïðàâåäëèâà ñèñòåìà íà ìåæäóíàðîäíè
îòíîøåíèÿ çàäúðæà ðàçâèòèåòî íà ïîâå÷åòî ñòðàíè, ïîðàæäà
ìíîæåñòâî íàïðåæåíèÿ, âîäè äî êîíôðîíòàöèÿ è å ïðè÷èíà
çà íåñêîí÷àåìè êîíôëèêòè è âîéíè.
Ñúùèíñêàòà öåë íà âñÿêà åäíà âîéíà å âëàñòòà. Òîâà å
íàïúëíî çàêîíîìåðíî â îáùåñòâåíà ñèñòåìà îò òèïà Âëàñò-
Ïîäâëàñòíè (Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè). Âëàñòòà ïúê
îáèêíîâåíî å êîíñåðâàòèâíà è çàäúðæà ðàçâèòèåòî íà
ïîäâëàñòíèòå, çà äà ìîæå ïî-óñòîé÷èâî è äúëãî äà âëàñòâà
íàä òÿõ.
Íî êîëêîòî è äà ñà ìîùíè äîìèíèðàùèòå ñòðàíè, âèíàãè
èäâà ìîìåíò, êîãàòî òå âå÷å íå ìîãàò äà ïîäòèñêàò è
êîíòðîëèðàò ðàçâèòèåòî íà äîìèíèðàíèòå...

Ðåä è Õàîñ

Âîåííèòå ñòðóêòóðè ñà âèñîêîîðãàíèçèðàíè ñúñ ñòðîã

óñòàâåí ðåä, íî âîéíàòà ïî÷òè âèíàãè âîäè äî îáùåñòâåí õàîñ.
Íîâèÿò îáùåñòâåí ðåä ñå íàëàãà îò ïîáåäèòåëÿ. Òîé íàëàãà
ñâîèòå Äîìèíàíòíè ìèñëîâíè ìàòðèöè (ÿâíè è òàéíè) íàä
ïîáåäåíèòå. Ìèðíèòå äîãîâîðè ñà ïðîñòî äîìèíàíòíèÿò ïå÷àò
íàä ïîáåäåíèòå!
 íÿêîè ðåäêè ñëó÷àè, êîãàòî ñå ñúçäàâàò íîâè äúðæàâè
èëè ñå âúçñòàíîâÿâà íåçàâèñèìîñòòà íà ñúùåñòâóâàëè

14
äúðæàâè, âîéíèòå ñå ïðèåìàò çà îñâîáîäèòåëíè.  òåçè ñëó÷àè
ïîáåäåíèòå (îáèêíîâåíî èìïåðèè) ãóáÿò ñâîè ðîáè,
ïîäâëàñòíè ìàñè, ðåñóðñè, áîãàòñòâà è òåðèòîðèè, à â íÿêîè
ñëó÷àè ìîæå è òå ñàìèòå äà áúäàò ïîðîáåíè.
Îñâîáîäåíèòå íàðîäè îáèêíîâåíî ïîïàäàò ïîä êîíòðîëà
íà íîâàòà âëàñò èëè ïîä îïåêàòà íà ïîáåäèòåëÿ.
 òàçè ñâåòëèíà ìèðúò (ðåäúò) å ïðîñòî ëåãèòèìèðàíå
(óñòàíîâÿâàíå) âëàñòòà íà ïîáåäèòåëèòå íàä ïîäâëàñòíèòå.

Èíñòèòóöèè è Åëèòè

Âîéíàòà ìîæå äà ðóøè, íî è äà ñúçäàâà ñúþçè è äúðæàâè.

Ñúùî òàêà ìîæå äà ðóøè, íî è äà ñúçäàâà èíñòèòóöèè è ðåä.
Ñáëúñêàëèòå ñå Åëèòè (âëàñòè) ÷åñòî äåèíñòèòóöèîíàëèçèðàò
è èíñòèòóöèîíàëèçèðàò ïîòúðïåâøèòå îáùåñòâà.
Òîâà å òàêà, ïîíåæå èíñòèòóöèèòå ñà ñòúëáîâåòå íà âëàñòòà
è ïîääúðæàò íàëîæåíèÿò îáùåñòâåí ðåä â ñèñòåìàòà Âëàñò-
Ïîäâëàñòíè (Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè). Ðóøè ñå ñòàðèÿò ðåä
è íåãîâèòå ñúþçè, äúðæàâè è èíñòèòóöèè è ñå íàëàãà íîâèÿò
ðåä, ñ íåãîâèòå ñúþçè, äúðæàâè è èíñòèòóöèè.
Ðàçáèðà ñå, â ðåàëíîñòòà íèùî íå èäâà îò íèùîòî. Âñè÷êè
íàëè÷íè çàâëàäåíè ðåñóðñè, ñðåäñòâà, ñèñòåìè è
èíôðàñòðóêòóðè ïðîñòî ñå ïðåîôîðìÿò, ïðåôîðìàòèðàò è
ïðåñòðóêòóðèðàò, ñïîðåä íàëîæåíèòå îò ïîáåäèòåëÿ
Äîìèíàíòíè ìàòðèöè.

Îò äðóãà ñòðàíà, â èñòîðèÿòà íà ÷îâå÷åñòâîòî íàñèëèåòî å

áèëî îñíîâåí èíñòðóìåíò íà ìíîãî ãðóïè, ôîðìàöèè,
îáùíîñòè è íàðîäè ñðåùó åäíà íåñïðàâåäëèâà âëàñòîâà
ñèñòåìà, çà îñâîáîæäàâàíå îò ïîäòèñíè÷åñòâî, çà
ïðåêðàòÿâàíå íà íåïîíîñèìè óñëîâèÿ íà æèâîò, çà ïðîìÿíà
íà ïîëèòè÷åñêàòà èëè èêîíîìè÷åñêàòà ñèñòåìà è ïð.
Òàêîâà ñïðàâåäëèâî íàñèëèå ïî÷òè âèíàãè å áèëî
ñúùåñòâåí ôàêòîð çà ïîçèòèâíîòî ðàçâèòèå íà îáùåñòâîòî.
Ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ñúâðåìåííèòå ñòðàíè ñà ñå ïîÿâèëè
áëàãîäàðåíèå íà íàöèîíàëíîîñâîáîäèòåëíè âîéíè, âúñòàíèÿ,
áóíòîâå, ïàðòèçàíñêè äâèæåíèÿ, ïðåâðàòè è ïð. Òàêà ìíîãî
íàðîäè ñà ñâàëèëè ïîäòèñíè÷åñêè äèêòàòîðñêè ðåæèìè,

15
îòõâúðëèëè ñà åêñïëîàòàòîðñêà êîëîíèàëíà ñèëà, ïîñòèãíàëè
ñà ñâîáîäà è íåçàâèñèìîñò, à ïîñëå ñà èçãðàäèëè ñâîè
äúðæàâè.

Äúðæàâè è Ñúþçè

Âñè÷êè íàðîäè ñå ñòðåìÿò êúì ñúçäàâàíå, óêðåïâàíå è

óòâúðæäàâàíå íà ñâîÿ äúðæàâà. Ïîñëå ñëåäâà óñòðåì êúì
ïðèñúåäèíÿâàíå íà îêîëíèòå òåðèòîðèè, â êîèòî èìà òåõíè
ñúíàðîäíèöè è ñðîäíè íà òÿõ åòíîñè. Îò òîçè ìîìåíò íàòàòúê,
ïîñëåäâàùîòî òåðèòîðèàëíî ðàçøèðåíèå å ñ îñíîâíà öåë -
çàâëàäÿâàíå íà íîâè òåðèòîðèè, ðåñóðñè, áîãàòñòâà,
äîñòèæåíèÿ è ïîäâëàñòíè ìàñè.
Êîãàòî åäíà äúðæàâà çàâëàäåå íÿêîëêî ñúñåäíè ñòðàíè è
íàðîäè, òÿ ñå ïðåâðúùà â èìïåðèÿ. Ðàçáèðà ñå, èìà è
èçêëþ÷åíèÿ, êîãàòî ïðîöåñúò íà ïðèñúåäèíÿâàíå íå å ÷ðåç
âîéíà.  òåçè ñëó÷àè îáèêíîâåíî ñå ôîðìèðà ôåäåðàöèÿ èëè
êîíôåäåðàöèÿ, êîÿòî ÷åñòî ïðèêðèâà èìïåðñêà ñúùíîñò.
Âñÿêà èìïåðèÿ öåëè äà ñå ñúõðàíè è ðàçøèðè âúâ âðåìåòî
è ïðîñòðàíñòâîòî. Ïîðàäè òîâà îñíîâíàòà ïîëèòèêà íà
èìïåðñêàòà âëàñò å "ðàçäåëÿé è âëàäåé", êàêòî èçâúí
èìïåðèÿòà, òàêà è âúòðå â íåÿ.
Ñëåä ïðåêðàòÿâàíåòî íà âúòðåøíèòå âîéíè, óðåãóëèðàíåòî
íà ïðàâèëàòà çà òúðãîâèÿ, âúâåæäàíå íà åäèííà ìåðíà
ñèñòåìà, óñòàíîâÿâàíå íà åäèííà ìîíåòàðíà ñèñòåìà, íà îáùà
ñèñòåìà çà äúðæàâíè ðàçõîäè, íà ñèñòåìà çà àäìèíèñòðàòèâåí
êîíòðîë, è äð. ïîäîáíè, ñâúðçàíè ñ óòâúðæäàâàíåòî íà âñÿêà
åäíà óíèâåðñàëíà èìïåðèÿ, èäâà çëàòíîòî è âðåìå. Òîâà å
áëàãîäàòåí ïåðèîä íà óñòîé÷èâà èìïåðñêà åêñïàíçèÿ è
ñòàáèëèçàöèÿ.
Ñëåä çàâëàäÿâàíåòî íà îêîëíèÿ ðåãèîí èìïåðèèòå ñå
ñòðåìÿò äà îâëàäåÿò è êîíòèíåíòà.  òåçè ñëó÷àè îáèêíîâåíî
ñå ñðåùàò è ñáëúñêâàò ñ äðóãè èìïåðèè, êîèòî öåëÿò ñúùîòî.
Òîçè òèï ðàçâèòèå å õàðàêòåðåí çà êîíòèíåíòàëíèòå èìïåðèè.
Îñòðîâíèòå èìïåðèè ñëåä çàâëàäÿâàíåòî íà îêîëíèòå
îñòðîâè, ñå âïóñêàò â ïðèñúåäèíÿâàíå íà ïî-äàëå÷íè îñòðîâè
è çàâëàäÿâàíå íà êðàéáðåæíè òåðèòîðèè îò äðóãè ñòðàíè. Ïî-
íàòàòúøíàòà èì åêñïàíçèÿ âîäè äî êîëîíèçèðàíå íà öåëè

16
äúðæàâè, à ñåòíå àãðåñèÿòà èì ñå ïðîñòèðà è ïî äðóãè
êîíòèíåíòè. Òîâà, ðàíî èëè êúñíî, âîäè äî ñáëúñúêà ñ äðóãè
èìïåðèè.
Êîëîíèàëåí òèï åêñïàíçèÿ ìîæå äà ñå îñúùåñòâÿâà è îò
êîíòèíåíòàëíèòå èìïåðèè.
 êðàéíà ñìåòêà, ñëåä çàâëàäÿâàíåòî (îâëàäÿâàíåòî) íà
òåðèòîðèè îò äðóã êîíòèíåíò, öåëèòå è ïîëèòèêèòå íà
àãðåñèâíàòà èìïåðèÿ âå÷å ñòàâàò ãëîáàëíè.
Ñòðåìåæúò êúì ñâåòîâíà äîìèíàöèÿ íà èìïåðèèòå íèêîãà
íå å ñïèðàë. Îùå â äðåâíîñòòà ðåäèöà èìïåðèè ñà ñå îïèòâàëè
äà çàâëàäåÿò ñâåòà.

Çàñòðàøåíèòå äúðæàâè ìîãàò äà ðåàãèðàò íà âúçõîäà íà

åäíà íîâà âåëèêà ñèëà (èìïåðèÿ) ïî äâà îñíîâíè íà÷èíà èëè
÷ðåç êîìáèíàöèÿ îò òÿõ. Ñàìè, èëè â ñúþç ñ äðóãè ñòðàíè, òå
ìîãàò äà ñå îïèòàò äà óêðåïÿò ñîáñòâåíàòà ñè ñèãóðíîñò ÷ðåç
áàëàíñèðàùè äåéñòâèÿ ñðåùó èçäèãàùàòà ñå ñèëà çà íåéíîòî
âúçäúðæàíå è îãðàíè÷àâàíå, à ïðè íóæäà, äà âîþâàò, çà äà ÿ
îòñëàáÿò è ðàçáèÿò.
Äðóã âàðèàíò å äúðæàâèòå äà îïèòàò ìèðíî äà ñå ïðèêðåïÿò
êúì âúçõîäÿùàòà âåëèêà ñèëà. Ïðèñïîñîáÿâàéêè ñå êúì íåÿ,
òå çàåìàò âòîðè÷íà (ïîä÷èíåíà) ðîëÿ â îòíîøåíèÿòà ñè ñ
èìïåðèÿòà, ñòðåìåéêè ñå òåõíèòå íàé-âàæíè äîñòèæåíèÿ è
èíòåðåñè äà áúäàò ñúõðàíåíè è çàùèòåíè, ìàêàð è âå÷å
âàñàëíè è ïîä÷èíåíè.
Íÿêîè èçñëåäîâàòåëè ñìÿòàò, ÷å ôîðìàòà íà èìïåðèÿòà
åâîëþèðà òàêà, ÷å äà è îñèãóðè óñëîâèÿ çà ñâåòîâíî
ãîñïîäñòâî.
Ñëåä äâåòå ñâåòîâíè âîéíè, àãðåñèâíèòå Åëèòè îñúçíàâàò,
÷å ñâåòîâíî ãîñïîäñòâî íå ìîæå äà áúäå ïîñòèãíàòî è ÷ðåç
êîëîíèàëåí òèï èìïåðèÿ. Íà ñöåíàòà èäâà íåîêîëîíèàëèçìà,
êîéòî îòïóñêà êîëîíèàëíàòà õâàòêà, íî íàäÿâà ìîíåòàðèñòêè
îêîâè íà äîìèíèðàíèòå ñòðàíè. Õàðàêòåðíî çà
íåîêîëîíèàëíèòå èìïåðèè å, ÷å ïðîäúëæàâàò äà ñúõðàíÿâàò
è óâåëè÷àâàò ìèëèòàðèçìà ñè, çà äà ìîãàò äà íàëàãàò ñâîÿ
ìîíåòàðèçúì â ïî-ãîëÿì ìàùàá. Òàêà, òå èçñìóêâàò
ïðèðîäíèòå ðåñóðñè è ÷îâåøêèÿò ïîòåíöèàë íà
íåîêîëîíèàëíèòå ñòðàíè, à â ñúùîòî âðåìå ãè ïðåâðúùàò â

17
ñâîè ïàçàðè è äëúæíèöè (âðåìåòî íà Ñòóäåíàòà âîéíà).
Òîçè òèï ðàçâèòèå ñúùî íå óñïÿ äà äîâåäå íèêîÿ èìïåðèÿ
äî òîòàëíî ñâåòîâíî ïðåâúçõîäñòâî è äîìèíàöèÿ.
Ñëåä ðàçïàäàíåòî íà Èçòî÷íèÿ áëîê äîéäå ðåä íà
Ãëîáàëèçìà. Òîé íàëàãà íååñòåñòâåíè àíòèåòíè÷åñêè,
àíòèíàðîäíè, àíòèíàöèîíàëíè, àíòèðîäîâè, àíòèñåìåéíè,
àíòèìîðàëíè è äð. àíòèíîðìàëíè "öåííîñòè", çà äà ïîñòèãíå
íóæíàòà ìó ìàêñèìàëíà ëîêàëíà äèñêðåòèçàöèÿ è
äåçèíòåãðàöèÿ.
Öåëòà å îñâåí ÷ðåç "ðàçäåëÿé è âëàäåé", àòàêóâàíèòå
îáùåñòâà (ïî âñåâúçìîæíè íà÷èíè) äà áúäàò ìàíèïóëèðàíè
è çîìáèðàíè ñ íîâèòå öåííîñòè (íîâèòå Äîìèíàíòíè ìàòðèöè),
çà äà áúäàò ïî-ëåñíî ëîêàëíî äèñêðåòèçèðàíè è ãëîáàëíî
èíòåãðèðàíè è êîíòðîëèðàíè.
Íà Çàïàä äíåñ ñàìîæåðòâàòà å ëóäîñò, èíäèâèäóàëèçìà å
êóëò, äóõîâíîòî è ñêðîìíîñòòà ñå ïðåçèðàò è ïðèíèçÿâàò, à ñå
âúçäèãàò è ïî÷èòàò êîíñóìàòîðñòâîòî è ìàòåðèàëíîòî.
Âëàñòâàùèòå åëèòè, îñâåí òàéíî (÷ðåç ò. íàð. ãëîáàëíà
äúëáîêà äúðæàâà), âå÷å ñúâñåì îòêðèòî è áðóòàëíî íàëàãàò
íà äúðæàâèòå èíòåðåñèòå ñè, ïðÿêî ÷ðåç òðàíñíàöèîíàëíèòå
êîðïîðàöèè, ãîëåìèòå áàíêè è ìåæäóíàðîäíèòå îðãàíèçàöèè.
×ðåç Ãëîáàëåí ìèëèòàðèçúì ñå íàëàãà è óêðåïâà Ãëîáàëåí
ìîíåòàðèçúì. Êîéòî íå ñå ñúãëàñè äà ñå ïîä÷èíè è âêëþ÷è
ìèðíî â ìîíåòàðèñòêèòå è ìèëèòàðèñòêèòå ñúþçè, áèâà
èçîëèðàí, ñàíêöèîíèðàí, ïîëèòè÷åñêè è ñèëîâî èíòåðâåíèðàí
(àòàêóâàí).
Òúé íàðå÷åíàòà Ãëîáàëíà èíòåãðàöèÿ (Ãëîáàëèçúì) ñå
ïîñòèãà âúç îñíîâà íà ìíîãîïîñî÷íà ëîêàëíà äåçèíòåãðàöèÿ...

ÂËÀÑÒ È ÂÎÉÍÀ

Îñíîâíàòà öåë íà âîéíàòà å âëàñòòà (ò.å. àãðåñîðúò öåëè

äà íàëîæè ñâîÿòà âîëÿ íàä àòàêóâàíèÿ), íåçàâèñèìî êàêâè ñà
Äîìèíàíòíèòå ìàòðèöè, êîèòî ÿ àðãóìåíòèðàò. Ïîáåäèòåëÿò,
äîðè äà íå óñïåå äà âúâåäå è óòâúðäè ñâîèòå îôèöèàëíè
Äîìèíàíòíè ìàòðèöè, âèíàãè ñå ñòðåìè äà íàëîæè è óêðåïè
âëàñòòà ñè íàä ïîáåäåíèòå.
Ïðè âñÿêà åäíà âîéíà ñà íàëèöå âðàæäóâàùè âëàñòè

18
(Åëèòè). Òî÷íî òå âîäÿò âîéíàòà è ñáëúñêâàò ïîäâëàñòíèòå
èì íàðîäè (ìàñè). Ñëåä êðàÿ íà âîéíàòà ïîáåäèòåëÿò
óñòàíîâÿâà íîâèÿò ðåä (ìèð).
 òàçè ñâåòëèíà âîéíèòå ñà çà öåëåâà âëàñò, çîíàëíà âëàñò,
ëîêàëíà âëàñò, çà ðåãèîíàëíà âëàñò, çà êîíòèíåíòàëíà âëàñò
è çà ñâåòîâíà âëàñò.
Ñóí Äçú ãîâîðè çà âëàñò è âëàäåòåëè, êîãàòî êîìåíòèðà
ïðîáëåìàòèêàòà îòíîñíî ðåøåíèÿòà, ñâúðçàíè ñ âîéíàòà.
Êëàóçåâèö ôîðìóëèðà òåçàòà, ÷å âîéíàòà å ïðîäúëæåíèå
íà ïîëèòèêàòà ñ äðóãè (âîåííè) ñðåäñòâà. Ñàìî ìàëöèíà
èçñëåäîâàòåëè îáà÷å îáñúæäàò è àíàëèçèðàò çàùî ïîñëåäíèÿ
ãîâîðè èìåííî çà ïîëèòèêàòà, à íå çà âëàäåòåëèòå íà ñâîåòî
âðåìå.
Êëàóçåâèö êàçâà òàêà, ïîíåæå (îùå ïî íåãîâî âðåìå)
ïîëèòèêàòà âå÷å íå ñå å ôîðìèðàëà èçöÿëî îò îôèöèàëíàòà
âëàñò. Îùå òîãàâà å èìàëî âëàñòîâè ôàêòîðè â ñÿíêà, êîèòî
ñà âëèÿåëè è ôîðìèðàëè ïîëèòèêàòà äîðè íà öåëè äúðæàâè.
Íà ïðàêòèêà äíåñ, ïî÷òè íàâñÿêúäå, îôèöèàëíàòà
(ôîðìàëíàòà) âëàñò âå÷å å ñàìî âëàñòîâè àêòüîð íà ñêðèòàòà
ðåàëíà âëàñò (Äúëáîêàòà äúðæàâà).
Èñòîðè÷åñêèÿò, ïîëèòè÷åñêèÿò è ëîãè÷åñêèÿò àíàëèç
ïîêàçâàò, ÷å âëàñòòà è ïîëèòèêàòà íå ñà âúçìîæíè áåç íàñèëèå.
Êúäåòî èìà âëàñò, ïîëèòèêà è îáùåñòâåíî-ïîëèòè÷åñêè
ñòðóêòóðè, èìà ðàçëè÷íè îðãàíè íà íàñèëèå è íàëè÷èå íà
îòâåòíà êîíôðîíòàöèÿ íà òîâà íàñèëèå ÷ðåç äðóãî íàñèëèå.
Ïðÿêàòà êîðåëàöèÿ ìåæäó âëàñò è íàñèëèå ñå íàáëþäàâà,
êàêòî âúâ âúòðåøåí, òàêà è âúâ âúíøåí ïëàí.

Ðåàëíè è Ôîðìàëíè âëàñòè

Íèêúäå äðóãàäå â îáùåñòâåíèÿ æèâîò íå ñòàâà òîëêîâà

ÿñíî, ÷å â ñúáèòèÿòà ó÷àñòâàò ðåàëíè è ôîðìàëíè âëàñòè,
êàêòî â ïîäïèñàíèòå ñëåä âîéíèòå ìèðíè äîãîâîðè.
Íîâèÿò ðåä ñå íàëàãà îò ïîáåäèëàòà ôîðìàëíà âëàñò â
ïîëçà íà ïîáåäèëàòà ðåàëíà âëàñò (Åëèò). Àêî èìà ïîëçè çà
íàðîäèòå ïîáåäèòåëè, òî òå ñà ïîìïîçíè, íî âòîðè÷íè êëàóçè.
Èçñëåäîâàòåëèòå ïðèåìàò, ÷å îò Ôðåíñêàòà ðåâîëþöèÿ
íàñàì âå÷å âîåííèòå êîíôëèêòè ñà ïî-ñêîðî ìåæäó íàöèèòå,

19
îòêîëêîòî ìåæäó âëàäåòåëèòå. Ñïîðåä Ð. Ïàëìúð "Âîéíèòå
íà êðàëåòå ïðèêëþ÷âàò ïðåç 1793 ã." Âñúùíîñò, îòòîãàâà íàñàì
çàïî÷âàò âîéíèòå ìåæäó Åëèòèòå, à íàöèèòå ñà ñàìî ïóøå÷íî
ìåñî â ìðàêîáåñíèòå èì ïëàíîâå è çëîêîáíèòå èì äåéñòâèÿ.
Ïîíåæå îòãîâîðíîñòòà çà âîéíèòå íîñÿò ôîðìàëíèòå
âëàñòè, Åëèòèòå (ñêðèòèòå âëàñòè) ñå ÷óâñòâàò íåäîñåãàåìè è
áåçíàêàçàíè. Ïîðàäè òîâà òå ÷åñòî ñòèãàò äî íåìèñëèìè
çëîäåÿíèÿ. Èñòîðèÿòà íè ïîêàçâà, ÷å Åëèòèòå íàäìèíàâàò â
êðúâîïðîëèòèåòî è ìðàêîáåñèåòî ñè âëàäåòåëèòå.

Êîé ïå÷åëè

Îò âîéíèòå íàé-ìíîãî ïå÷åëÿò ïîáåäèëèòå ðåàëíè âëàñòè

(Åëèòè). Òî÷íî òå ñà ñúùèíñêèòå ïîáåäèòåëè. Ïî-ìàëêî
ïå÷åëÿò ôîðìàëíèòå âëàñòè è íàé-ìàëêî, àêî âúîáùå ïå÷åëÿò,
ñà ïîáåäèëèòå íàðîäè.
Âèíàãè îáà÷å îòëè÷íî ïå÷åëÿò áàíêåðèòå, îðúæåéíèòå è
äð. êîðïîðàöèè è òúðãîâöèòå, ôèíàíñèðàëè è îáåçïå÷àâàëè
(÷åñòî åäíîâðåìåííî) âîþâàùèòå ñòðàíè. Íåðÿäêî
èçáðîåíèòå òóê ñà è ÷àñò îò âîþâàùèòå Åëèòè.
Îáåêòèâíî ïîãëåäíàòî, âîéíàòà å ïðîäúëæåíèå íà
ïîëèòèêàòà ñ äðóãè ñðåäñòâà. Ïîëèòèêàòà ïúê îò ñâîÿ ñòðàíà
ñå ÿâÿâà ïðîäúëæåíèå íà áèçíåñà. Âñúùíîñò, â ìèðíèòå
äîãîâîðè þðèäè÷åñêè ñå çàêðåïâàò ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò
ïå÷àëáèòå è çàãóáèòå íà âîþâàëèòå ñòðàíè.
 òàçè ñâåòëèíà, âîéíàòà äíåñ ìîæå äà ñå ðàçãëåæäà êàòî
íàé-ðèñêîâèÿò, íî è íàé-ïå÷åëèâøèÿò áèçíåñ.
Òóê å âàæíî äà ïðèïîìíèì äóìèòå íà Òîìàñ Äàíèíã, êîéòî
äàâà ñëåäíàòà õàðàêòåðèñòèêà íà êàïèòàëà: "Êàïèòàëúò
èçáÿãâà øóì è ãðóáîñòè è ñå îòëè÷àâà ñ ïðåäïàçëèâà íàòóðà.
Òîâà å âÿðíî, íî òîâà íå å öÿëàòà èñòèíà. Êàïèòàëúò ñå
ñòðàõóâà îò ëèïñàòà íà ïå÷àëáà èëè òâúðäå ìàëêà ïå÷àëáà,
êàêòî ïðèðîäàòà ñå ñòðàõóâà îò âàêóóì. Íî ñëåä êàòî èìà
äîñòàòú÷íî ïå÷àëáà, êàïèòàëúò ñòàâà ñìåë. Îñèãóðåòå ìó 10%
ïå÷àëáà è êàïèòàëúò å ñúãëàñåí íà âñÿêàêâî èçïîëçâàíå, ïðè
20% òîé ñå àêòèâèçèðà, ïðè 50% å ãîòîâ äà ñè ñòðîøè ãëàâàòà,
ïðè 100% ïîòúïêâà âñè÷êè ÷îâåøêè çàêîíè, à ïðè 300% íÿìà
ïðåñòúïëåíèå, êîåòî òîé íå áè ïîñìÿë äà èçâúðøè..."

20
 ßñíî å, ÷å ïðè âîéíàòà âåðîÿòíàòà ïå÷àëáà çà ïîáåäèëèòå
Åëèòè äîñòà íàäõâúðëÿ 300% ...
Çàãóáèòå îáà÷å âèíàãè îñòàâàò çà íàðîäèòå. Õîðàòà ïîíàñÿò
óæàñà íà âîéíàòà, òå ãóáÿò áëèçêèòå ñè, äîìîâåòå, ðàáîòàòà,
îáùåñòâåíè áëàãà, ñâîÿ æèçíåí ñòàíäàðò è ïð. Íàðîäèòå äúëãî
èçïëàùàò çàåìèòå è ðåïàðàöèèòå, ÷åñòî ïîêîëåíèÿ çàíàïðåä.

Êîé ôèíàíñèðà

Îïèòúò íè äà íàìåðèì öÿëîñòíî èçñëåäâàíå çà

ôèíàíñèðàíåòî íà Ñâåòîâíèòå âîéíè áåøå íåóñïåøåí.
Ìàëêîòî ÷àñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ ïúê ñà îáÿâåíè îò âëàñòîâàòà
ïðîïàãàíäà çà êîíñïèðàòèâíè òåîðèè...
Íåñúìíåíî ôèíàíñèðàíåòî è ìàòåðèàëíîòî îáåçïå÷àâàíå
íà âîéíèòå å åäíà îò íàé-ãîëåìèòå ñâåòîâíè òàéíè
(êîíñïèðàòèâíè ôàêòè)! Àêî ñå ïðîñëåäÿò ïîäðîáíî ïàðè÷íèòå
è ñòîêîâèòå ïîòîöè ïðåäè, ïî âðåìå è ñëåä âîéíèòå, áèõà ñå
îñâåòèëè ìíîãî îò òàéíèòå íà ôîðìàëíèòå è ðåàëíèòå âëàñòè.
Òîâà, ÷å åäíè è ñúùè áàíêîâè ñòðóêòóðè ñà ôèíàíñèðàëè
åäíîâðåìåííî ðàçëè÷íè âðàæäóâàùè ñòðàíè, íå å íåùî íîâî.
Òîâà, ÷å åäíè è ñúùè êîðïîðàöèè ñà îáåçïå÷àâàëè
âðàæäóâàùèòå ñòðàíè å "ïðîñòî áèçíåñ". Òîâà, ÷å åäíè è ñúùè
òúðãîâöè ñà ñíàáäÿâàëè âðàæäóâàùèòå ñòðàíè, íå áóäè
ñúìíåíèå. Íî òîâà, ÷å âðàæäóâàùè ñòðàíè ïî âðåìå íà âîéíà
ñà òúðãóâàëè ïîìåæäó ñè, âå÷å èäâà òâúðäå ìíîãî çà
ðàçáèðàíèÿòà íà îáèêíîâåíèòå õîðà...
Ïðîó÷âàíå çà ïîñëåäíèòå âîéíè, âîäåíè îò Ñúåäèíåíèòå
ùàòè ñëåä òåðîðèñòè÷íèòå óäàðè íà 11 ñåïòåìâðè 2001 ãîäèíà,
äàâà îãðîìíè ÷èñëà. Àâòîðèòå íà ïðîó÷âàíåòî - åêèï îò 20
èêîíîìèñòè, þðèñòè è ïîëèòîëîçè îò óíèâåðèñèòåòà Áðàóí â
Ïðîâèäúíñ, ñå îïèòâàò çà ïðúâ ïúò äà äàäàò îáåêòèâåí îòãîâîð
íà âúïðîñà êîëêî ñà ñòðóâàëè âîéíèòå íà ÑÀÙ â Èðàê,
Àôãàíèñòàí è Ïàêèñòàí. Èçëèçà, ÷å ñ ïðèáàâÿíåòî íà
ëèõâåíèòå ïëàùàíèÿ ñå îôîðìÿ ñóìà ìåæäó 3,2 è 4 òðèëèîíà
äîëàðà. Ïðè òîâà áåç äà ñà îò÷åòåíè ðàçõîäèòå çà
îáåçùåòåíèÿ íà âåòåðàíè èëè çà ëå÷åíèå è ðåõàáèëèòàöèÿ
íà ðàíåíèòå.
"Ðàçõîäèòå çà åäíà âîéíà íå ñâúðøâàò ñ êðàÿ íà

21
ñðàæåíèÿòà", êàçâà ðúêîâîäèòåëêàòà íà ïðîåêòà Êåòðèí Ëóö...

Êîíñïèðàöèÿòà

Îùå Ñóí Äçú êàçâà, ÷å ðàçóçíàâàíåòî å êðèòè÷íî âàæíî çà

âîéíèòå è âîåííèòå äåéñòâèÿ, à âîåííîòî èçêóñòâî ñå áàçèðà
íà òàéíèòå è èçìàìàòà. Ïîðàäè òîâà, îñíîâíàòà öåë íà
øïèîíèòå ñà òàéíèòå íà ïðîòèâíèêà, à òÿõíàòà íàé-âàæíà
çàäà÷à ñà òàéíèòå îïåðàöèè çà ïîäðèâàíå è îòñëàáâàíå íà
ïðîòèâíèêà.
Îò äðóãà ñòðàíà ïúê êîíòðàðàçóçíàâàíåòî ñå ñòðåìè äà
åëèìèíèðà è íåóòðàëèçèðà ñïåöèàëíèòå îïåðàöèè è äðóãèòå
äåéñòâèÿ íà âðàæåñêîòî ðàçóçíàâàíå.
 ñðåäèòå íà âëàñòîâèòå êðúãîâå âúâ Âàøèíãòîí èìà åäíà
ìàêñèìà - "Àêî íåùî íå å ñåêðåòíî, òî èëè íå å âàæíî, èëè íå
å âÿðíî."
Òàéíè, òàéíè è ïàê òàéíè îò Åëèòèòå, òà ÷àê äî îòäåëíèòå
áîéíè åäèíèöè, à ìàñîâî âëàñòòà ïðîïàãàíäèðà, ÷å íÿìàëî
íèêàêâè òàéíè è êîíñïèðàöèè.
Çà êîíñïèðàöèèòå íà Åëèòèòå ñà èçïèñàíè íåèçáðîèìè
êíèãè, êàòî ìíîãî îò òÿõ çàñÿãàò è òàéíèòå íà âîéíèòå.
Âëàñòîâàòà ïðîïàãàíäíà ìàøèíà îáà÷å ïîñòîÿííî òðúáè, ÷å
íÿìà ðåàëíè êîíñïèðàöèè, à âñè÷êè òåçè ïèñàíèÿ ïî
òåìàòèêàòà ñà íå÷èè ôàíòàçèè.
 ñúùîòî âðåìå, âñÿêà âëàñò ñå äúðæè, òî÷íî ÷ðåç
íàëè÷èåòî íà ìíîæåñòâî òàéíè ñòðóêòóðè è äð. âñåâúçìîæíè
òàéíè. Òàéíè ñëóæáè, òàéíè îòäåëè, òàéíè îòðÿäè, òàéíè çâåíà,
òàéíè ñúâåòíèöè, òàéíè ïðàòåíèöè, òàéíè îïåðàöèè è ò.í., òà
÷àê äî òàéíèòå àðõèâè...
Àêî íÿêîãà ñå ðàçêðèÿò âñè÷êè òàéíè àðõèâè, ùå ñå âèäè
êîëêî ìíîãî ðåàëíè êîíñïèðàòèâíè ôàêòè ñòîÿò èìåííî çàä
âîéíèòå. Îáà÷å íàé-êîíñïèðàòèâíîòî çà âîéíèòå, âúîáùå íå
ñå íàìèðà äîðè â òàéíèòå àðõèâè. Òî íàé-÷åñòî ñè îñòàâà
çàâèíàãè ñàìî â íå÷èè ãëàâè...
Âîéíà áåç êîíñïèðàöèÿ íèêîãà è íèêúäå íå å èìàëî è íÿìà
äà èìà !

22
 Ïîâîäè, Ïðè÷èíè è Öåëè

Âàæíî å äà ñå ïðàâè ðàçëèêà ìåæäó ïîâîäèòå, ïðè÷èíèòå

è öåëèòå íà âîéíèòå.
Ïîâîäèòå âèíàãè ñà ÿâíè (áåç çíà÷åíèå äàëè ñà
èíñöåíèðàíè èëè íå), íî ïðè÷èíèòå è öåëèòå ñà ÿâíè è òàéíè.
Äîíÿêúäå ÿâíè ñà ïðè÷èíèòå è öåëèòå íà ôîðìàëíàòà âëàñò,
ïîíåæå âîéíàòà ñå ïðîïàãàíäèðà. Ïî÷òè âèíàãè òàéíè ñà
ïðè÷èíèòå è öåëèòå íà ðåàëíàòà (ñêðèòàòà) âëàñò. Òî÷íî òå
ñòîÿò â îñíîâàòà íà âîéíèòå è ïðåäîïðåäåëÿò â ãîëÿìà ñòåïåí
ðàçâèòèåòî íà âîåííèòå êîíôëèêòè.
Îïðåäåëåòå ñàìè ïîâîäà, ïðè÷èíèòå è öåëèòå ïðè
èíâàçèÿòà íà ÑÀÙ â Èðàê.
- Âúçïèðàíå íà ÿäðåíà ïðîãðàìà è èçäèðâàíå íà ÎÌÓ
(Îðúæèå çà Ìàñîâî Óíèùîæåíèå).
- Íàëàãàíå íà ñâîáîäåí ïàçàð è âúâåæäàíå íà äåìîêðàöèÿ
(ò. íàð. äåìîêðàòèçàöèÿ).
- Èíâàçèÿ è àãðåñèÿ çà ðåñóðñè, ïåòðîë, áîãàòñòâà è
ðåãèîíàëåí êîíòðîë (âëàñò).

 ñïèñàíèå "Ëàíñåò" å ïóáëèêóâàí èíòåðåñåí äîêëàä íà åêèï

ó÷åíè îò Áàëòèìîð, ðúêîâîäåí îò Ë. Ðîáúðòñ. Òå ñà íàïðàâèëè
ïðîó÷âàíå íà íàñèëèåòî â Èðàê ñëåä èíâàçèÿòà íà
àìåðèêàíöèòå è áðèòàíöèòå ïðåç 2003 ã. Òîçè äîêëàä å
ôîðìóëèðàí âúç îñíîâàòà íà äàííè, ñúáèðàíè â ïðîäúëæåíèå
íà ãîäèíà è ïîëîâèíà ñëåä íàõëóâàíåòî.
Ñïîðåä äàííèòå îñíîâíà ïðè÷èíà çà ñìúðò íà õîðàòà â
ñòðàíàòà ïðåäè èíâàçèÿòà ñà áèëè ñúðäå÷íè óäàðè è õðîíè÷íè
áîëåñòè, äîêàòî ñëåä íåéíîòî íà÷àëî òå ñà óìèðàëè ïðåäè
âñè÷êî îò íàñèëñòâåíèòå äåéñòâèÿ íà âîéñêèòå íà âîäåíàòà
îò àìåðèêàíöèòå êîàëèöèÿ. Äåòñêàòà ñìúðòíîñò å íàðàñíàëà
îò 29 íà 1000 îò ïðåäè âîéíàòà äî 57 íà 1000 ñëåä âîéíàòà.
Ïîâå÷åòî îò óáèòèòå îò îêóïàöèîííèòå ñèëè ñà áèëè æåíè è
äåöà. Ðèñêúò îò ñìúðò ÷ðåç íàñèëèå ïî âðåìå íà
äåìîêðàòè÷íàòà àìåðèêàíñêà îêóïàöèÿ å ñòàíàë 58 ïúòè ïî-
âèñîê, îòêîëêîòî ïî âðåìåòî íà ðåæèìà íà äèêòàòîðà Ñàääàì
Õþñåèí.
Ïî ìíîãî çàíèæåíè îöåíêè çàãèíàëèòå öèâèëíè ãðàæäàíè

23
çà îêîëî ãîäèíà è ïîëîâèíà ñëåä îêóïàöèÿòà å áèë íàä 100
000 äóøè. Òîâà å îãðîìíà ñòîéíîñò, êîÿòî å 33 ïúòè ïî-âèñîêà
îò òàçè íà çàãèíàëèòå â Íþ Éîðê íà 11 ñåïòåìâðè 2001 ã.,
äàëà îñíîâàíèå íà ÑÀÙ çà íà÷àëîòî íà "âîéíàòà ñ òåðîðèçìà".
Îêóïàöèîííèòå âîéñêè íà Àìåðèêàíñêàòà êîàëèöèÿ âëÿçîõà
â Èðàê, çà äà ñâàëÿò Ñàääàì Õþñåèí è äà íàïðàâÿò æèâîòà
íà õîðàòà ïî-ñïîêîåí è ñèãóðåí, íî ðåçóëòàòúò áåøå òî÷íî
îáðàòíèÿò - æèâîòúò òàì ñòàíà 58 ïúòè ïî-íåñèãóðåí è
íåñïîêîåí!

Ïîòðåáíîñòè è Èíòåðåñè

Ìíîãî èçñëåäîâàòåëè îïðåäåëÿò èíòåðåñèòå êàòî êîìïëåêñ

îò ñïåöèôè÷íè ïîòðåáíîñòè íà èíäèâèäà èëè íà îáùåñòâåíàòà
ôîðìàöèÿ.
Íàøåòî âèæäàíå å, ÷å ïîòðåáíîñòèòå ñà ñâúðçàíè ïðåäè
âñè÷êî ñ ÷îâåøêîòî ñúùåñòâóâàíå (îöåëÿâàíå), à èíòåðåñèòå
ñà ñâúðçàíè ñ ÷îâåøêîòî îñúùåñòâÿâàíå (ðàçâèòèå).
Ïî÷òè âñè÷êè õîðà èìàò ñõîäíè ïîòðåáíîñòè, íî èíòåðåñèòå
èì ñà òâúðäå ðàçëè÷íè. Òîâà å òàêà, ïîíåæå âñè÷êè õîðà ñà
íà ðàçëè÷íè íèâà íà ðàçâèòèå íà ðàçóìà ñè, êîåòî îïðåäåëÿ è
ðàçëè÷íèòå èì èíòåðåñè.
Äà çàâëàäÿâàø å èíòåðåñ, à äà îöåëÿâàø å ïîòðåáíîñò!
 òàçè ñâåòëèíà âîéíèòå ñà êîëèçèÿ ìåæäó èíòåðåñèòå íà
àãðåñîðèòå è ïîòðåáíîñòèòå íà àòàêóâàíèòå.
Îáèêíîâåíî àãðåñîðèòå íå çàäîâîëÿâàò ñâîè ïîòðåáíîñòè,
íèòî ïúê óäîâëåòâîðÿâàò èíòåðåñèòå íà àòàêóâàíèòå.
Èçêëþ÷åíèÿ ìîãàò äà ñå òúðñÿò ñàìî ïðè óñëîâèÿ íà íÿêîè
áåäñòâèÿ è åêîêàòàñòðîôè, íî îáèêíîâåíî â òåçè ðåäêè ñëó÷àè
íå ñå âîäè âîéíà.
Îò äðóãà ñòðàíà èíòåðåñèòå íà Åëèòèòå è íàðîäèòå ñúùî
ñà ðàçëè÷íè. Ïðè àòàêóâàíèòå ñòðàíè, äîíÿêúäå èìà ñèíõðîí
ìåæäó ïîòðåáíîñòèòå è èíòåðåñèòå íà íàðîäà è Åëèòà. Ïðè
àãðåñîðèòå îáà÷å, èíòåðåñèòå è ïîòðåáíîñòèòå íà Åëèòà è
íàðîäà ñà â ñèëåí àñèíõðîí.

24
 Èíñòèíêò è Èíòåëåêò

Ïðè õîðàòà èìà äâà ñúâñåì ðàçëè÷íè âèäà àãðåñèâíîñò.

Ïúðâèÿò âèä å èíñòèíêòèâåí, êàêòî ïðè æèâîòíèòå. Òîâà å
ïñèõîãåíåòè÷åí êîä, êîéòî óïðàâëÿâà èíäèâèäà äà íàïàäà è
äà áÿãà, êîãàòî å çàñòðàøåíî îöåëÿâàíåòî ìó. Òàçè ïîçèòèâíà
àãðåñèÿ ñëóæè íà åñòåñòâåíèÿ ïîäáîð, òÿ å áèîëîãè÷íî
àäàïòèâíà è ñïèðà, êîãàòî çàïëàõàòà ïîâå÷å íå ñúùåñòâóâà.
Òàêàâà àãðåñèÿ ïîäñèãóðÿâà æèçíåíèòå ïîòðåáíîñòè íà
èíäèâèäèòå.
Äðóãèÿò âèä å íåãàòèâíàòà àãðåñèÿ, ñú÷åòàâàùà
ìðàêîáåñèå, æåñòîêîñò è áåäñòâåíà äåñòðóêòèâíîñò, êîÿòî å
õàðàêòåðíà çà õîðàòà. Òîçè âèä àãðåñèÿ å ïëîä íà èíòåëåêòà,
òÿ íå ñå îñíîâàâà íà ïñèõîãåíåòè÷åí êîä è íå å áèîëîãè÷íî
àäàïòèâíà. Òÿ íÿìà çà öåë çàäîâîëÿâàíå íà æèçíåíè
ïîòðåáíîñòè íà èíäèâèäà. Òîçè âèä àãðåñèÿ çàäîâîëÿâà íàé-
çëîêîáíè ÷îâåøêè èíòåðåñè.
Âúâ âîéíèòå ñå íàáëþäàâàò è äâàòà âèäà àãðåñèÿ.
Àãðåñîðúò â åäíà âîéíà ïðèëàãà íåãàòèâåí âèä àãðåñèÿ,
ïîíåæå òîé çàäîâîëÿâà ñâîèòå èíòåðåñè.
Àòàêóâàíèÿò ðåàãèðà ñ ïîçèòèâíà àãðåñèÿ. Òîé ïîäñèãóðÿâà
ñâîèòå æèçíåíè ïîòðåáíîñòè.
Íà áîéíîòî ïîëå îáà÷å, ñëåä ñáëúñúêà íà âîåííèòå
ôîðìàöèè, âñè÷êè âîéíèöè ñà ïîñòàâåíè â óñëîâèÿòà íà
îöåëÿâàíå. Çà êîìàíäâàùèòå (ïî éåðàðõèÿòà íàãîðå)
åñòåñòâîòî íà àãðåñèÿòà çàâèñè îò ðàçâèòèåòî íà áèòêèòå
(ñðàæåíèÿòà) è õîäà íà âîéíàòà.
Îáÿñíåíèåòî íà âîéíèòå ñ íÿêàêúâ ñè õèïîòåòè÷åí
"èíñòèíêò çà ñàìîóíèùîæåíèå" å íåíàó÷íî, íåëîãè÷íî è
íåâÿðíî.
×îâåøêèòå ôîðìàöèè òîëêîâà ôóíäàìåíòàëíî ñå
ðàçëè÷àâàò ïî ñòåïåí íà êðúâîïðîëèòèå è äåñòðóêòèâíîñò îò
æèâîòíèòå, ÷å áåäñòâåíèòå ôàêòè (ðàçðóõàòà è
êðúâîïðîëèòèåòî), ïî íèêàêúâ íà÷èí, íå áèõà ìîãëè äà ñå
îáÿñíÿò ñ âðîäåíàòà (ïðèðîäíàòà) äåñòðóêòèâíîñò è
ïúðâè÷íàòà (æèâîòèíñêàòà) æåñòîêîñò.
Ïðè õîðàòà ðàçëè÷íèòå ñòåïåíè íà äåñòðóêòèâíîñò è
æåñòîêîñò èìàò êîìïëåêñíî ðàçâèòà èäåéíà áàçà è ñà ñâúðçàíè

25
ñ íàðî÷íè âëàñòîâè ñòðóêòóðè è ñèñòåìè. Îñâåí òîâà, ñòåïåíòà
íà äåñòðóêòèâíîñò è æåñòîêîñò ñå ïîâèøàâàò ñ ðàçâèòèåòî íà
÷îâå÷åñòâîòî, à íå îáðàòíîòî!
Ïîðàäè òîâà âîéíàòà ïðè õîðàòà ìîæå äà ñå îïðåäåëè ñàìî
ñ äóìèòå çëî, ìðàêîáåñèå è àíòè÷îâå÷íîñò!

Ïëàíèðàíå, Ïðîãíîçèðàíå, Óïðàâëåíèå

Ïðèíöèïúò íà óïðàâëåíèåòî ñå îñíîâàâà íà ìàòðèöè,

ìîäåëè è ïðîãíîçè (ìàòðèöèðàíå, ìîäåëèðàíå è
ïðîãíîçèðàíå). Ðåøåíèÿòà îáèêíîâåíî ñå áàçèðàò íà àêòóàëíà
èíôîðìàöèÿ è ïðîãíîçè. Âñÿêà ïðîãíîçà ñå áàçèðà íà íÿêàêâè
ìèñëîâíè ìàòðèöè è ìîäåëè.
Ïëàíèðàíåòî íà åäíà âîéíà ñå áàçèðà íà ìíîæåñòâî
ïðîãíîçè, êîèòî ñàìè ïî ñåáå ñè ñà êîìïëåêñíè ìèñëîâíè
ìàòðèöè è ìîäåëè. Ìàêàð, ÷å â òàçè ñôåðà ìàòðèöèòå è
ìîäåëèòå íå ñà òàêèâà, êàêâèòî ñà â òî÷íèòå íàóêè, òå ñúùî
ñå ÿâÿâàò äîáðà îñíîâà çà óñïåøíî ïðîãíîçèðàíå.
Íà áîéíîòî ïîëå îáà÷å, ìíîãî íåðåàëèñòè÷íè ìèñëîâíè
ìàòðèöè è ìîäåëè ñà áèëè ðàçáèòè íà ïóõ è ïðàõ îò
ðåàëíîñòòà.
Àáñîëþòíî íåîáõîäèìî å çà âñåêè êîìàíäâàù äà îñúçíàâà,
÷å ïðîãíîçèòå è ïëàíîâåòå ñà âèðòóàëíè (ìèñëîâíè ìàòðèöè
è ìîäåëè), à ðåøåíèÿòà è äåéñòâèÿòà ñà ðåàëíè è íîñÿò âñè÷êè
ïîñëåäñòâèÿ îò âçàèìîäåéñòâèåòî èì ñ ðåàëíîñòòà.
Íèå ìèñëèì òàêà, íî ïðîòèâíèêúò íè ìèñëè îíàêà. Åäèí
âèä, âîéíàòà ñå âîäè ïúðâî â ïîëåòî íà ðàçóìà, à ñëåä òîâà
ïðåìèíàâà è íà áîéíîòî ïîëå.
Åäíà èçòî÷íà ìúäðîñò ãëàñè - Çà äà íàäíèêíåø â ãëàâàòà
íà íÿêîãî, òðÿáâà äà ãî ïîçíàâàø ïî-äîáðå, îòêîëêîòî òîé
ñàìèÿ ñåáå ñè.

Ìîòèâàöèÿ è Ìàíèïóëèðàíå

Êàêòî å ïðè åäíî óáèéñòâî, ÷îâåê òðÿáâà äà áúäå

ìîòèâèðàí, çà äà âîþâà, äà ïðîëèâà êðúâ è äà óáèâà õîðà.
Ìîòèâèòå ìîæå äà ñà ìàòåðèàëíè (áîãàòñòâà) è ìîðàëíè
(èäåàëè). Çà íàåìíèòå âîéíèöè èìà ïàðè, ïëÿ÷êà è ñëàâà. Çà

26
ìîáèëèçèðàíèòå âîéíèöè èìà ñàìî äúëã, èäåàëè è ïðèçíàíèå.
Îò ïàìòè âåêà âëàñòòà îòëè÷íî çíàå, ÷å õîðàòà ñà
ïîäàòëèâè íà ìîòèâèðàíå, ìàíèïóëèðàíå è äîðè çîìáèðàíå.
Òÿ ãðèæëèâî ïîäðåæäà êîëîäàòà ñ ìîòèâèðàùè,
ìàíèïóëèðàùè è çîìáèðàùè êàðòè è çàïî÷âà äà íàðåæäà
ïàñèàíñà íà íåîáõîäèìàòà è îìðàçà è ïðåñëåäâàíèÿ èíòåðåñ.
Âúâ âñÿêà âîéíà âëàñòòà èìà ïðåäâèä âñè÷êè ÷îâåøêè
ñëàáîñòè è ñå âúçïîëçâà ìàêñèìàëíî îò òÿõ, çà äà ìîòèâèðà,
ìàíèïóëèðà, êîíòðîëèðà è óïðàâëÿâà õîðàòà.
Êîéòî ëàìòè ïî ìàòåðèàëíîòî, áèâà ìîòèâèðàí ìàòåðèàëíî,
êîéòî ñå âîäè îò èäåàëíîòî, áèâà ìîòèâèðàí ñ èäåàëè, à çà
îñíîâíàòà ìàñà îò õîðà ïî÷òè âèíàãè îñòàâàò ìàíèïóëàöèÿòà
è ñèëîâàòà ïðèíóäà. Êîéòî îòêàçâà äà âîþâà áèâà çàêëåéìåí,
ïðåñëåäâàí, ðåïðåñèðàí è ïð., êàòî ïðåäàòåë è âðàã íà íàðîäà.
Ïàöèôèñòèòå îáà÷å ñà íàé-èñòèíñêèòå ðàäåòåëè çà íàðîäà,
ïîíåæå îñúçíàâàò óæàñà è ïîñëåäñòâèÿòà îò âîéíàòà. Çà
ñúæàëåíèå, ðåïðåñèðàíè îò âëàñòòà è çàãëóøåíè îò
âëàñòîâàòà ïðîïàãàíäà, òå òâúðäå ðÿäêî óñïÿâàò äà ïîñòèãíàò
óñïåõ.

Èçêóñòâîòî íà âîéíàòà

 òðàêòàòà ñè "Èçêóñòâîòî íà âîéíàòà", Ñóí Äçú èçñëåäâà

âðúçêèòå è çàâèñèìîñòèòå ìåæäó âîéíàòà, âëàñòòà,
ïîëèòèêàòà, èíòåðåñèòå, ñòðàòåãèÿòà, òàêòèêàòà è ðàçëè÷íè
äðóãè ôàêòîðè âàæíè çà ïîáåäàòà.
Ñïîðåä Ñóí Äçú êîìàíäâàùèòå òðÿáâà äà ñå ñòðåìÿò äà
ïðîâàëÿò ïëàíîâåòå íà âðàãà, äà óíèùîæàò ñúþçèòå ìó, äà
ïîäðèíàò óêðåïåíèòå ìó ñòðóêòóðè, äà ãî ðàçåäèíÿò,
äåçîðãàíèçèðàò, äåçîðèåíòèðàò, èçòîùÿò è ïð. äåéíîñòè ïî
ïîäãîòîâêàòà íà åäíè áúäåùè åôåêòèâíè áîéíè äåéñòâèÿ.
Íàé-äîáðèòå ïúëêîâîäöè îáà÷å ïîáåæäàâàò âðàæåñêàòà
àðìèÿ áåç áîé è ïîêîðÿâàò ïðîòèâíèêîâàòà ñòðàíà áåç äà âîäÿò
áèòêè. Ñóí Äçú îùå êàçâà, ÷å íàé-ãîëÿìîòî èçêóñòâî íà âîéíàòà
ñå ñúñòîè â óìåíèåòî äà ñå çàáëóäè ïðîòèâíèêà è â èçìàìàòà...
Íàïðàâè Áúðçîòî äà èçãëåæäà Áàâíî, Ìàëêîòî - Ãîëÿìî,
Ñòàòè÷íîòî - Äèíàìè÷íî, Áëèçêîòî - Äàëå÷íî, Ñêðèòîòî -
Îòêðèòî, Ñèëíîòî - Ñëàáî, Ïîðÿäúêúò - Áåçïîðÿäúê è ïð. ... ,

27
êàêòî è îáðàòíîòî.
Ïîçíàâàé äîáðå ñåáå ñè è ìàêñèìàëíî îïîçíàé ïðîòèâíèêà
ñè. Èçïîëçâàé ÷îâåøêèòå ñëàáîñòè íà âîåíà÷àëíèöèòå,
âîéíèöèòå, íàñåëåíèåòî è ïúðâåíöèòå. Âúâ âîéíàòà
øïèîíàæúò è äèâåðñèÿòà ÷åñòî ñà îò ïúðâîñòåïåííà âàæíîñò
çà óñïåõà è ïîáåäàòà.
Íàé-ãîëÿìàòà ïîáåäà å, êîãàòî çàâëàäååø è ïîä÷èíèø
ïðîòèâíèêà áåç óïîòðåáà íà âîåííà ñèëà. Ñïå÷åëè áèòêàòà
îùå ïðåäè òÿ äà å çàïî÷íàëà - íè êàçâà Ñóí Äçú.
Çàïàäíèÿò åëèò ìíîãî äîáðå å óñâîèë ïðèéîìèòå íà òîâà
èçòî÷íî èçêóñòâî è âñå ïîâå÷å ðàç÷èòà íà íåâîåííîòî
çàâëàäÿâàíå íà íîâè ñòðàíè, òåðèòîðèè è ñôåðè íà âëèÿíèå.
Ïðèìåðúò ñ íåâîåííîòî îâëàäÿâàíå íà ñòðàíèòå îò Èçòî÷íà
Åâðîïà å íàïðàâî çà ó÷åáíèöèòå ïî ñòðàòåãèÿ.

Òåîðèè çà Âîéíàòà

Òåîðèèòå çà âîéíàòà ðàçãëåæäàò ïîâîäèòå, öåëèòå,

ïðè÷èíèòå, ñëåäñòâèÿòà è ïð. õàðàêòåðèñòèêè íà âîéíèòå â
õîäà íà èñòîðè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà îáùåñòâîòî.
Ôîðìèðàíè ñà åòíè÷åñêè, ðåëèãèîçíè, èêîíîìè÷åñêè,
ïîëèòè÷åñêè, èäåîëîãè÷åñêè, öèâèëèçàöèîííè è äð. òåîðèè.
Ñúùåñòâåíà ðàçëèêà ìåæäó òåîðèèòå (îñâåí ïî ïðè÷èíèòå
è öåëèòå) å ñàìîòî îáîñíîâàâàíå è îáÿñíåíèå íà ðàçëè÷íèòå
ôîðìè íà àãðåñèÿ è íàñèëèå.
Òóê îñíîâíèòå òåîðèè çà âîéíàòà çàëàãàò íà :
- áèîëîãè÷åñêèòå ôàêòîðè (ïðèðîäíî çàëîæåíîòî â ÷îâåêà);
- ïñèõîëîãè÷åñêèòå ôàêòîðè (ôðóñòðàöèÿòà è
ïðåîäîëÿâàíåòî íà îãðàíè÷åíèÿòà ÷ðåç íàñèëèå);
- êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå/ñîöèîêóëòóðíèòå ôàêòîðè
(çàñÿãàùè êîìïëåêñíàòà æèçíåíà îáñòàíîâêà).
Íèêîÿ òåîðèÿ îáà÷å íå àêöåíòèðà íà âëàñòîâèòå ôàêòîðè
íà àãðåñèÿòà è íàñèëèåòî, ìðàêîáåñèåòî íà Åëèòèòå,
îáùåñòâåíàòà ñèñòåìà îò òèï Âëàñò-Ïîäâëàñòíè
(Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè), âðúçêàòà Âëàñò-Âîéíà (Âëàñò-
Íàñèëèå), öèêëè÷íîñòòà Âîéíà-Ìèð-Âîéíà è ìèðúò, êàòî
óñòàíîâåíà äîìèíàöèÿ è ôîðìà íà óòâúðäåíà ìåæäóäúðæàâíà
âëàñò.

28
 Íàøåòî âèæäàíå å, ÷å îñíîâíèÿò ôàêòîð çà èçáóõâàíåòî
íà âîéíèòå å ñèñòåìåí (ñîöèîêóëòóðåí) è ñå êîðåíè èìåííî
âúâ âëàñòòà. Â îáùåñòâåíà ñèñòåìà îò òèïà Âëàñò-Ïîäâëàñòíè
(Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè) áîðáàòà çà âëàñò âèíàãè ùå âîäè
äî íàïðåæåíèå, ïðîòèâîïîñòàâÿíå, êîíôðîíòàöèè è
êîíôëèêòè, êàêòî âúâ âúòðåøåí, òàêà è âúâ âúíøåí ïëàí.

Öèêëè÷íîñòòà Âîéíà-Ìèð-Âîéíà

Ñëåä ïðèêëþ÷âàíå íà âîéíàòà (àêî íå å çàâëàäÿë èçöÿëî

ïîä÷èíåíàòà ñòðàíà) ïîáåäèòåëÿò íàëàãà ìèðåí äîãîâîð.
Íåñúìíåíî, òîé äèêòóâà óñëîâèÿòà â íåãî è íàëàãà ñâîÿòà âîëÿ
çà íîâèÿò ìåæäóäúðæàâåí ðåä.
Èñòîðèÿòà íè ïîêàçâà, ÷å â ïî÷òè âñè÷êè ñëó÷àè
ïîáåäèòåëÿò îãðàíè÷àâà áúäåùîòî ðàçâèòèå íà ïîäòèñíàòèÿ
íàðîä(è).
Ðàçâèòèåòî íà ðàçóìà è îáùåñòâîòî å ïðîöåñ,
ôóíäàìåíòàëíî çàëîæåí â ðåàëíîñòòà, êîéòî íå ìîæå äà áúäå
ñïðÿí îò íèêîÿ âëàñò. Ñòîïèðàíåòî, çàäúðæàíåòî,
îãðàíè÷àâàíåòî è ïîäòèñêàíåòî íà åñòåñòâåíîòî ðàçâèòèå
ïîðàæäà îáùåñòâåíî íàïðåæåíèå, êîíôðîíòàöèÿ è
êîíôëèêòè. Ñ âðåìåòî íàïðåæåíèåòî íàðàñòâà è ðàçïàëâà
íåíàâèñò, îìðàçà è ãíÿâ êúì ïîäòèñíèöèòå (÷óæäè è ñâîè).
Êàêâèòî è äà ñà Äîìèíàíòíèòå ìàòðèöè êîèòî ñà áèëè
íàëàãàíè, èäâà ìîìåíò, â êîéòî òå ñå ðàçáèâàò îò ðàçâèòèåòî
íà ðåàëíîñòòà.
Àíàëèçúò íà äâåòå Ñâåòîâíè âîéíè ïîêàçâà, ÷å ñúùèíñêèòå
ïðè÷èíè ñå êîðåíÿò èìåííî â ìèðíèòå äîãîâîðè è íàëîæåíèÿ
ñ òÿõ íåñïðàâåäëèâ è ïîäòèñêàù ìåæäóäúðæàâåí ðåä.
Îñíîâíèòå âèíîâíèöè çà òîâà ïîëîæåíèå ñà ïîáåäèëèòå Åëèòè
ñúñ ñâîÿòà àë÷íîñò è àðîãàíòíîñò. Òå èñêàò ìíîãî áúðçî äà
îñðåáðÿò è èíêàñèðàò ïîáåäàòà, íî òàêà ñàìè çàëàãàò îñíîâèòå
íà áúäåùàòà íîâà âîéíà.
Òîâà ïîëîæåíèå ñå íàáëþäàâà ïîðàäè èçâåñòåí ïñèõè÷åí
êîìïëåêñ, õàðàêòåðåí çà ìíîæåñòâî âëàñòíèöè - äà ñè ìèñëÿò,
÷å ñà âñåâëàñòíè è ÷å ùå âëàñòâàò âå÷íî. Ñàìî ÷å â ïðèðîäàòà
íèùî íå å íåîãðàíè÷åíî è âå÷íî, à âñè÷êî å îãðàíè÷åíî è
öèêëè÷íî...

29
 ÀÃÐÅÑÈßÒÀ

Ñïîðåä Äåêëàðàöèÿ íà Îáùîòî ñúáðàíèå íà ÎÎÍ îò

14.12.1974 ã. (ðåç. ¹ 3314) "Àãðåñèÿ å èçïîëçâàíå íà
âúîðúæåíè ñèëè îò åäíà äúðæàâà ñðåùó ñóâåðåíèòåòà,
òåðèòîðèàëíàòà öÿëîñò èëè íåçàâèñèìîñòòà íà äðóãà
äúðæàâà." Àãðåñîð å òàçè äúðæàâà, êîÿòî ïúðâà óïîòðåáè
âúîðúæåía ñèëa. Äåêëàðàöèÿòà ñúùî òàêà îïèñâà äðóãè
íàñèëñòâåíè àêòîâå, êîèòî ñå ñìÿòàò çà ôîðìè íà àãðåñèÿ.
Íà Çàïàä äíåñ òåðìèíúò âîéíà öåëåíàñî÷åíî ñå èçáÿãâà.
Ãîâîðè ñå çà âîåííè äåéñòâèÿ, îïåðàöèè, êàìïàíèè,
åñêàëèðàëî íàïðåæåíèå è ïð. Íîðìàëíî å äà ïðî÷åòåòå â
ìåäèèòå çà "ñúïúòñòâàùè æåðòâè" è "êîñâåíè æåðòâè" - ïðè
öèâèëíè æåðòâè, çà "íàíåñåíè óäàðè" - ïðè áîìáàðäèðîâêè è
ðàêåòíè àòàêè, çà "ìåêè è òâúðäè öåëè" - ïðè óíèùîæàâàíå íà
õîðà, òåõíèêà, èìóùåñòâà, èíôðàñòðóêòóðà è ïð.
 ìåäèèòå è ìíîãî îò íàó÷íèòå ïóáëèêàöèè âå÷å ìàñîâî ñå
çàìåíÿ òåðìèíúò "âîéíà" ñ "âîåííî ñòúëêíîâåíèå", "âîåííè
äåéñòâèÿ" è "âîåííè îïåðàöèè". Òîâà å òàêà, ïîíåæå
âúîðúæåíîòî ñòúëêíîâåíèå, âîåííèòå äåéñòâèÿ è âîåííèòå
îïåðàöèè íå èçèñêâàò îáÿâÿâàíå íà âîéíà è ïðîìÿíà íà
óñëîâèÿòà íà æèâîò (ïðåìèíàâàíå êúì ñúñòîÿíèå íà âîéíà).
Íàëèöå å ïðîñòî è óäà÷íî êàìóôëèðàíå íà âîåííèòå ñáëúñúöè
ïîñðåäñòâîì åâôåìèçìè çà ìàñîâà óïîòðåáà.
Âñÿêà ãîëÿìà àãðåñèÿ è æåñòîêî êðúâîïðîëèòèå â èñòîðèÿòà
âèíàãè ñà áèëè îïðàâäàâàíè ñ ïðåäîòâðàòÿâàíåòî íà íÿêàêâî
äðóãî íàñèëèå, ñ âúçâèøåíè ñëîâà çà ñâîáîäà, ðàâåíñòâî,
áðàòñòâî, íåçàâèñèìîñò, ñïðàâåäëèâîñò, ïðàâà íà ÷îâåêà,
äåìîêðàöèÿ è ñ îáåùàíèÿ äà ñå èçãðàäè åäèí "ìèðåí ñâÿò".
Ðàçáèðà ñå, öåëòà íà ïîâå÷åòî âîéíè å íàèñòèíà ìèðúò, ñàìî
÷å íîâ ìèð (íîâ ðåä)...

Íàñèëèåòî

Ñïîðåä äîêëàä íà ÎÎÍ èìà øåñò ãðóïè îñíîâíè çàïëàõè,

ñ êîèòî òðÿáâà äà ñå àíãàæèðà ñúâðåìåííèÿò ñâÿò :
• âîéíè ìåæäó äúðæàâèòå;
• íàñèëèå âúòðå â ñòðàíèòå, âêëþ÷èòåëíî ãðàæäàíñêà âîéíà,

30
øèðîêîìàùàáíè íàðóøåíèÿ íà ÷îâåøêèòå ïðàâà, äåìîöèä è
ãåíîöèä;
• áåäíîñò, èíôåêöèîçíè áîëåñòè è óíèùîæàâàíå íà
îêîëíàòà ñðåäà;
• ÿäðåíè, ðàäèîëîãè÷íè, õèìè÷åñêè è áèîëîãè÷åñêè îðúæèÿ
è àâàðèè;
• òåðîðèçúì;
• òðàíñíàöèîíàëíà îðãàíèçèðàíà ïðåñòúïíîñò.
Âèäíî å, ÷å âñè÷êè òåçè ôàêòîðè ñà ñâúðçàíè ñ íàñèëèå,
áèëî òî êóëòóðíî, èêîíîìè÷åñêî, ïîëèòè÷åñêî èëè âîåííî.

Ñïîðåä íÿêîè èçñëåäîâàòåëè íàñèëèåòî å óïîòðåáà íà

ðàçëè÷íè, âêëþ÷èòåëíî âúîðúæåíè ôîðìè íà ñèëà ñðåùó
ëè÷íîñò, ãðóïè, îáùåñòâåíè ôîðìàöèè èëè îáùåñòâà, ñ öåë
çàâîþâàíå, çàâëàäÿâàíå è çàïàçâàíå íà âëàñò, ãîñïîäñòâî,
ïðåâúçõîäñòâî, ïðèâèëåãèè è äð. ôîðìè íà íåðàâåíñòâî,
ïðèíóäèòåëíî íàëàãàíå íà ðàçëè÷íè ñîöèàëíè ìîäåëè èëè
íà íîâè îáùåñòâåíè è/èëè èêîíîìè÷åñêè îòíîøåíèÿ.
Íåñúìíåíî òîâà íàñèëèå ñå çàìèñëÿ, ïëàíèðà, ôèíàíñèðà,
ïðîâîêèðà, èíèöèèðà, îðãàíèçèðà è ðåàëèçèðà îò Åëèòèòå,
ïîíåæå òå ñà ôàêòîðúò, àêóìóëèðàù íåðàâåíñòâî â
îáùåñòâîòî.

Çàùèòíèöèòå íà òåîðèèòå çà ôåíîìåíà (èíñòèíêòà) çà

ñàìîóíèùîæåíèå, îñâåí ÷å ñå ñòðåìÿò äà îïðàâäàÿò
ìðàêîáåñèåòî íà Åëèòèòå, ÷åñòî áðóòàëíî âìåíÿâàò âèíàòà
çà íàñèëèåòî íà ïîòúðïåâøèòå (ìàñèòå). Çà òÿõ ñúùî å
íîðìàëíî àãðåñîðèòå äà ñà õóìàíèñòè (öèâèëèçîâàíè), à
àòàêóâàíèòå äà ñà íàñèëíèöè (âàðâàðè).
Ñàìî, ÷å íàñèëèå èìà â öåëèÿ ñïåêòúð íà âñåâúçìîæíèòå
îáùåñòâåíè ôîðìè - âîåííî, ïîëèòè÷åñêî, èêîíîìè÷åñêî,
ñîöèàëíî, åòíè÷åñêî, ðåëèãèîçíî, èíôîðìàöèîííî è ïð. Òúé
÷å, êîãàòî ò. íàð. âàðâàðè ñà ïîäëîæåíè íà âñÿ÷åñêî
(êîìïëåêñíî) íàñèëèå îò öèâèëèçîâàíèòå, íà òÿõ íå èì îñòàâà
íèùî äðóãî, îñâåí äà ïîëçâàò íÿêîè äîñòúïíè òÿì ôîðìè íà
íàñèëèå, îïðåäåëÿíè êàòî âàðâàðñêè, òåðîðèñòè÷íè è ïð.
Íå å ïðèñúùî çà íîðìàëåí ÷îâåê äà óáèâà, íî òîâà å åäíà
ñúâñåì çàêîíîìåðíà, êðàéíà ïîñëåäíà ðåàêöèÿ íà óãðîçàòà

31
çà ñîáñòâåíèÿ èëè íà áëèçêèòå æèâîò. Êàêâî äðóãî îñòàâà íà
åäèí íàðîä, äîâåäåí äî ãðàíèöèòå íà îöåëÿâàíåòî, çàñòðàøåí
îò èç÷åçâàíå?
Àë÷íîñòòà è ìðàêîáåñèåòî íà Åëèòèòå äíåñ ñå ïðîÿâÿâàò
è â èêîíîìè÷åñêèÿ ãåíîöèä, ìîíåòàðíîòî è òåõíîëîãè÷íîòî
ðîáñòâî, êîèòî ñúâñåì ñêîðî ùå ïðèíóäÿò îêîëî 90 ïðîöåíòà
îò ÷îâå÷åñòâîòî êúì âñÿ÷åñêà áîðáà çà îöåëÿâàíå.
 îáùåñòâåíàòà ñðåäà (çàêîíîìåðíî), ðàíî èëè êúñíî, åäíè
ôîðìè íà íàñèëèå ñðåùàò, àêî íå ñúùèòå, òî äðóãè ôîðìè íà
íàñèëèå!

Èçñëåäîâàòåëèòå îòáåëÿçâàò, ÷å ðàçâèòèåòî íà îáùåñòâîòî

å â ïðÿêà êîðåëàöèÿ ñ íàðàñòâàíåòî íà âúçìîæíîñòèòå çà
ìàñîâî íàñèëèå è èçòðåáëåíèå. Òîâà ñå ïîòóëâà êàòî
íàñèëèåòî ñå ïîäëàãà íà ðàçëè÷íè àíàëèçè è îöåíêè, à åäíè
òèïîâå íàñèëèå ñà ïðèåìàíè çà íîðìàëíè, íåîáõîäèìè,
ïîëåçíè, îïðàâäàíè, à äðóãè ñà îáÿâÿâàíè çà íåíóæíè,
íåïðèåìëèâè, æåñòîêè, âðåäíè, íåõóìàííè, íåìîðàëíè,
òåðîðèñòè÷íè, âàðâàðñêè è ïð.
Ãîâîðè ñå çà ëèãèòèìíè è íåëèãèòèìíè ôîðìè íà íàñèëèå.
Íåëèãèòèìíîòî íàñèëèå ñå îïðåäåëÿ êàòî "íåçàêîííà óïîòðåáà
íà ñèëà çà äîñòèãàíå íà íå÷èè öåëè", à ëåãèòèìíàòà óïîòðåáà
íà ñèëà ñå õàðàêòåðèçèðà êàòî ñàíêöèè, íåîáõîäèìà ïðèíóäà,
îïàçâàíå íà ðåäà, ìèðîîïàçâàíå, ìèðîíàëàãàíå è ïð.
Ïðîñòî êàçàíî, ñòàòóêâîòî (äîìèíèðàùèÿò) îïðåäåëÿ
ñâîèòå ôîðìè íà íàñèëèå, êàòî ëåãèòèìíè, à âñè÷êè äðóãè
ôîðìè íà íàñèëèå çàêëåéìÿâà êàòî íåëèãèòèìíè.
Ïîëèòèêàòà å áîðáà çà âëàñò, à âúðõîâíàòà âëàñò å
ñúùèíñêîòî íàñèëèå. (Ñïîðåä ×. Ìèëñ.) Âëàñòîâîòî ïðàâèëî
çà "òîÿãàòà è ìîðêîâà" å òèïè÷íî íå ñàìî çà âúòðåøíèòå
ïîëèòè÷åñè îòíîøåíèÿ, íî è çà ìåæäóíàðîäíèòå. Öåëòà å äà
ñå óïðàâëÿâàò è êîíòðîëèðàò åòíîñè, íàðîäè è äúðæàâè, à
êîãàòî ìàíèïóëàöèÿòà íå âúðøè ðàáîòà, èäâà íàñèëèåòî.

Äåìîöèä è Ãåíîöèä

Ìàñîâî èçáèâàíå íà ñîáñòâåíèÿ ñè íàðîä (âúòðåøåí

äåìîöèä) âëàñòòà ïðàâè â ìèðíî è âîåííî âðåìå.

32
 Ìàñîâî èçáèâàíå íà ÷óæäè íàðîäè (âúíøåí äåìîöèä) ñå
èçâúðøâà ïî âðåìå èëè íåïîñðåäñòâåíî ñëåä âîåííè
äåéñòâèÿ.
Îñîáåíà ôîðìà íà äåìîöèäà å ãåíîöèäà. Òîé ñå
íàáëþäàâà, êîãàòî ìàñîâîòî èçáèâàíå å ôîêóñèðàíî òî÷íî êúì
îïðåäåëåí íàðîä èëè åòíîñ.  òåçè ñëó÷àè ÷åñòî ñå îðãàíèçèðà
è èçãðàæäà ñïåöèàëíà ìàøèíà (ñèñòåìà) íà ñìúðòòà.
Äåìîöèäúò îáèêíîâåíî öåëè òîòàëíî äà ñìàæå ñúïðîòèâàòà
íà íàðîäà, à ãåíîöèäúò öåëè äà çàëè÷è îïðåäåëåí íàðîä èëè
åòíîñ.
 ìèðíî âðåìå òàì, êúäåòî Åëèòúò ìîæå äà êîíòðîëèðà
âñè÷êî è âñè÷êè, êúäåòî ìîæå äà äåéñòâà ôðèâîëíî, êúäåòî
ìîæå äà óáèâà áåçíàêàçàíî è äà áåç÷èíñòâà ïî ñâîÿ âîëÿ å
ìíîãî âåðîÿòíî äà ñå èçâúðøè äåìîöèä. Òàì, êúäåòî Åëèòúò
íå âëàäåå ìàñìåäèèòå è ñå äúðæè ïîä îòãîâîðíîñò çà
äåéñòâèÿòà ñè, êúäåòî òîé òðÿáâà äà ñå îò÷èòà ïðåä ñàìèòå
õîðà, êîèòî áè ìîãúë äà èçòðåáè, å ìàëêî âåðîÿòíî äà ñå
èçâúðøè äåìîöèä.
Âúâ âîåííî âðåìå äåìîöèäúò è ãåíîöèäúò ñå èçâúðøâàò â
íàé-áðóòàëíèòå èì ìðàêîáåñíè è çëîêîáíè ôîðìè.
Îïðåäåëåíî âëàñòòà ìîæå äà óáèâà, à àáñîëþòíàòà âëàñò
ìîæå äà óáèâà àáñîëþòíî. Ïðè âñè÷êè ñëó÷àè íà äåìîöèä è
ãåíîöèä å íàëèöå ìðàêîáåñíà âîéíà íà âëàñòòà (Åëèòà) ñðåùó
õîðàòà (ïîäâëàñòíèòå).
Óñòðåìúò íà âëàñòòà äà ñìàæå íà âñÿêà öåíà ãîëåìè
áóíòîâå èëè ïàðòèçàíñêè âîéíè íàâåæäà íà âåðîÿòåí äåìîöèä.
Îáèêíîâåíî, êàêòî çà áóíòîâåòå, òàêà è çà âîéíèòå, ñàìàòà
Âëàñò å ïðè÷èíèòåë èëè ñúïðè÷èíèòåë. Êîëêîòî ïî-
òîòàëèòàðíà å âëàñòòà íà åäèí ðåæèì, òîëêîâà ïî-áðóòàëíè
ñà íåéíèòå äåéñòâèÿ âúâ âîéíèòå è áóíòîâåòå. Êîëêîòî ïî-
êðúâîïðîëèòíè ñà âîéíèòå è áóíòîâåòå, òîëêîâà ïîâå÷å òÿ
èçâúðøâà äåìîöèä.

Ìðàêîáåñèåòî

Âîéíèòå ñà ïðîÿâà íà êîìïëåêñåí ñïåêòúð îò ÷îâåøêà

ëóäîñò äî ìðàêîáåñèå, íåçàâèñèìî äàëè ñå âîäÿò îò óìíè èëè
ãëóïàâè õîðà.

33
 Íàðîäèòå áèâàò ìàíèïóëèðàíè è çîìáèðàíè äî ëóäîñò, çà
äà âîþâàò, äà ïðîëèâàò êðúâ è äà ñå èçáèâàò ïîìåæäó ñè. Ïî
âëàñòîâàòà éåðàðõèÿ íàãîðå îáà÷å ëóäîñòòà âñå ïîâå÷å
îòñòúïâà ìÿñòî íà ìðàêîáåñèåòî. Ðåàëíèòå âëàñòè (Åëèòèòå),
êîèòî æåðòâàò æèâîòà íà îãðîìíàòà ìàñà õîðà çà ñâîèòå
èíòåðåñè, ñà íàé-ìðàêîáåñíè. Òîâà îáà÷å íå èçêëþ÷âà
âúçìîæíîñòòà íÿêîè îò ïîñëåäíèòå èíäèâèäè ïîíÿêîãà äà ñà
è ëóäè.
Ñïîðåä èçñëåäîâàòåëèòå ðàçâèòèåòî íà îáùåñòâîòî
ñúùåñòâåíî èçìåíÿ ñúîòíîøåíèåòî íà æåðòâèòå âúâ âîåííèòå
êîíôëèêòè. Äî íà÷àëîòî íà XX âåê îêîëî 90% îò çàãèíàëèòå è
ðàíåíèòå ñà âîåííîñëóæåùè, ïðÿêî ó÷àñòâàùè âúâ âîåííèòå
äåéñòâèÿ, à â êðàÿ íà âåêà âå÷å 80% îò æåðòâèòå ñà ìèðíè
æèòåëè è åäâà îêîëî 20% ñà âîåííîñëóæåùè.
Òàçè çëîêîáíà òåíäåíöèÿ âàæè è çà ñúâðåìåííèòå âîåííè
äåéñòâèÿ è âúîðúæåíè êîíôëèêòè (îò ïîñëåäíèòå
äåñåòèëåòèÿ) è íàé-âåðîÿòíî ùå ïðîäúëæè òðàéíî ïðåç öåëèÿ
XXI âåê.
Âîåííàòà ôàêòîëîãèÿ (æåðòâèòå, óâðåæäàíèÿòà,
ðàçðóøåíèÿòà, îãðàíè÷åíèÿòà è ïð.) å â ïðÿêà êîëèçèÿ ñ
òâúðäåíèÿòà íà àãðåñîðèòå, ÷å âîäÿò âîéíà â èìåòî íà
àòàêóâàíèÿ íàðîä, ÷å öåëÿò ñàìî äà ñâàëÿò òîòàëèòàðíàòà
âëàñò, ÷å ìó íîñÿò äåìîêðàöèÿ, ÷å âîþâàò çà ðàâåíñòâî, ÷å
òúðñÿò ñïðàâåäëèâîñò è ïð. ïðîïàãàíäíè òåçè.
Âîéíèòå, îñâåí ìíîæåñòâî æåðòâè, ðàíåíè, îãðîìíà
ðàçðóõà, âñåâúçìîæíè îãðàíè÷åíèÿ è ïð., íîñÿò ñúñ ñåáå ñè è
íàëàãàíå íà âëàñòòà íà àãðåñèâåí ìðàêîáåñåí Åëèò ïî íàé-
çëîêîáíèÿ àíòè÷îâåøêè íà÷èí.

ÐÀÇÄÅËÅÍÈÅÒÎ

Ìíîãî èçñëåäîâàòåëè ðàçäåëÿò ñâåòà ïî äâå îñíîâíè îñè -

îñ íà áîãàòñòâî è îñ íà êóëòóðà. Òå òâúðäÿò, ÷å îñíîâíîòî
ïðîòèâîïîñòàâÿíå å ìåæäó áîãàòèÿ Ñåâåð è áåäíèÿ Þã, à â
êóëòóðíî îòíîøåíèå íàïðåæåíèåòî å ìåæäó
ìàòåðèàëèñòè÷íèÿ Çàïàä è èäåàëèñòè÷íèÿ Èçòîê.
Ñâåòîâíèòå âîéíè îáà÷å îïðîâåðãàâàò òîâà òåîðåòè÷íî
ðàçäåëåíèå. Äâåòå âîéíè íå ñà âîäåíè, íèòî ìåæäó Ñåâåðà è

34
Þãà, íèòî ìåæäó Èçòîêà è Çàïàäà. Ñâåòîâíèòå âîéíè ñå âîäÿò
çà ñâåòîâíî ïðåâúçõîäñòâî è ãëîáàëíà âëàñò (äîìèíàöèÿ).
Äíåøíèòå òåîðèè çà "Óíèâåðñàëíèòå öåííîñòè" è
"Öèâèëèçàöèîííèÿ ñáëúñúê" ñà ñàìî íàó÷åí è ìåäèåí
êàìóôëàæ íà Ãëîáàëíàòà èìïåðñêà àãðåñèÿ íà Çàïàäúò
(Ãëîáàëèçìúò).
Ñúâñåì ðàçáèðàåìî, íåïðèíàäëåæàùèòå êúì Çàïàäà
îáùåñòâà îñïîðâàò, íå ïðèåìàò è îòõâúðëÿò òàêèâà òåîðèè.
Êóëòóðíèÿò è öèâèëèçàöèîííèÿò îòïîð ñà ïîñëåäíèÿò
îòáðàíèòåëåí ðóáåæ íà ïîäòèñíàòèòå äîìèíèðàíè ñòðàíè.
 íàøå âðåìå âîéíàòà çàñÿãà ïðÿêî âñè÷êè íàñ ÷ðåç
íÿêîÿ(è) îò âñè÷êèòå ñè ôîðìè. Íÿêîãà å áèëî îáùîïðèåòî,
÷å äúðæàâà èëè ñúþç (ïàêò) ìîæå äà âîþâàò ñàìî ñðåùó äðóãà
äúðæàâà èëè ñúþç. Äíåñ âå÷å ñå âîþâà ñðåùó âñåêè (îò ñòðàíè
äî ëè÷íîñòè), êîéòî áèâà îáÿâåí çà çàïëàõà èëè ïðåäñòàâëÿâà
îïàñíîñò çà èíòåðåñèòå íà ñèëíèòå ñòðàíè.
Âîéíèòå âèíàãè öåëÿò ïîñòèãàíå íà ïðåâúçõîäñòâî,
ãîñïîäñòâî è âëàñò íàä ïðîòèâíèêà. Íåçàâèñèìî êàêâî å
åñòåñòâîòî íà ÿâíèòå è òàéíèòå Äîìèíàíòíè ìàòðèöè íà
Åëèòèòå, âèíàãè öåëòà å äà ñå ïîñòèãíå ïðåâúçõîäñòâî è äà
ñå íàëîæè âëàñòòà íà àâòîðèòå èì.
Ñòðåìåæúò êúì ïðåâúçõîäñòâî âèíàãè å äâèæèë ÷îâåøêàòà
åâîëþöèÿ è äåâîëþöèÿ, à îñíîâíîòî ðàçäåëåíèå â ñâåòà å
ìåæäó Äîìèíèðàùè è Äîìèíèðàíè!

Ëèöåìåðèåòî

Èñòîðèÿòà ñå ïèøå îò ïîáåäèòåëèòå.  èñòîðè÷åñêèòå

õðîíèêè è àíàëèçè îíîâà, êîåòî ñå îñúæäà è çàêëåéìÿâà, å
íàñèëèåòî íà çàãóáèëèòå (÷óæäîòî íàñèëèå), äîêàòî ñâîåòî
íàñèëèå èëè å ïðèêðèâàíî, èëè å âñÿ÷åñêè èçâèíÿâàíî.
Íàïðèìåð, çà Õîëîêîñòà è êîíöëàãåðèòå ñå ãîâîðè êàòî çà
íàé-ñòðàøíîòî ïðåñòúïëåíèå íà ÕÕ âåê, äîêàòî çà Õèðîøèìà
è Íàãàñàêè ñå ìúë÷è èëè åäâà-åäâà ñå ñïîìåíàâà â íåóòðàëeí,
èëè îïðàâäàòåëåí òîí.
Îòíîñíî ôàëøèôèöèðàíåòî íà èñòîðèÿòà Ñîëæåíèöèí
êàçâà: "Èçãëåæäà, ÷å âñÿêà ïîáåäà ñå ñúïðîâîæäà ñ ëàâèíà
îò êëåâåòè ïî àäðåñ íà ñòàðèÿ ðåæèì è ñ ïðåèíà÷àâàíå íà

35
õîäà íà ñúáèòèÿòà. Òúé êàòî ïîáåäàòà å íåîáðàòèìà, òåçè
êëåâåòè è èçìèñëèöè ñå ïðèåìàò â èñòîðèÿòà çà èñòèíñêè â
ïðîäúëæåíèå íà ñòîëåòèÿ."

Àáñîëþòíî íåëåïî çâó÷è òåðìèíúò - ìèðîíàëàãàùè âîåííè

îïåðàöèè (ìèðîíàëàãàùè âîéíè).
Òà íàëè ïðåäè âîéíàòà å èìàëî íÿêàêúâ ìèð. Òîçè ìèð
îáà÷å íå óñòðîéâà íÿêîÿ(è) ñòðàíà(è) è ñå çàïî÷âà âîéíà. Ñëåä
êàòî òÿ ïðèêëþ÷è ñå íàëàãà íîâèÿò ìèð. (Îáúðíåòå âíèìàíèå
íà äóìèòå íàëàãà è íîâ!)
Íîâèÿò ìèð è óñëîâèÿòà ìó ñå äèêòóâàò îò ïîáåäèòåëèòå.
Äîêàòî ïîñëåäíèòå âëàäåÿò ìàòåðèàëíèòå (ñèëîâèòå) è
ìîðàëíèòå (èíòåëåêòóàëíèòå) ôàêòîðè â ñúîòâåòíàòà
òåðèòîðèÿ, âëàñòâà òåõíèÿò ìèð. (Îáúðíåòå âíèìàíèå íà
äóìèòå âëàñòâà è ìèð!)
Ìèðúò â ñîöèîêóëòóðíàòà ñèñòåìà Âëàñò-Ïîäâëàñòíè
(Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè), âèíàãè îçíà÷àâà óñòàíîâåíà
âëàñò, ïîñðåäñòâîì íÿêàêâè Äîìèíàíòíè(à) ìàòðèöè(à) íà
îïðåäåëåí âëàñòâàù Åëèò.
Êàêòî â ìèíàëîòî, òàêà è äíåñ, äîìèíèðàùàòà (äðóãè
íàðîäè) âëàñò ïðåòåíäèðà çà óíèâåðñàëèçúì. Óíèâåðñàëíèòå
äúðæàâè íà ïðåäèøíèòå åïîõè ñà áèëè èìïåðèè.
Äíåñ ïðè Çàïàäíàòà öèâèëèçàöèÿ äîìèíèðàùàòà
óíèâåðñàëíà ñâðúõäúðæàâà íå å ñúùèíñêà èìïåðèÿ. Òÿ å
ñëîæíî èìïåðñêî îáðàçóâàíèå, âêëþ÷âàùî ôåäåðàöèè,
êîíôåäåðàöèè, ñúþçè, ìåæäóíàðîäíè îðãàíèçàöèè è ðåæèìè,
íî öåëòà ìó ñè îñòàâà ñúùàòà - äîìèíàöèÿ íàä îñòàíàëèÿ
ñâÿò.

Êðàòúê ïîãëåä êúì ïîñëåäíèòå ÿðêè ïðèìåðè íà çàïàäíîòî

ëèöåìåðèå íè ïîêàçâà ðàçðóõàòà íà öåëè äúðæàâè è áåæàíñêè
âúëíè.
Çàïàäíèòå ïîëèòè÷åñêè åëèòè, êîèòî äúëãî ñå îáîãàòÿâàõà
÷ðåç òîòàëèòàðíèòå ïîëèòè÷åñêè ðåæèìè â Áëèçêèÿ Èçòîê è
Ñåâåðíà Àôðèêà, ðåøèõà äà èì âçåìàò âñè÷êî. Òå çàìèñëèõà,
ïëàíèðàõà, èíèöèèðàõà, ôèíàíñèðàõà è ïîääúðæàõà
âñåâúçìîæíè íåæíè è öâåòíè ðåâîëþöèè, áðóòàëíè àãðåñèè,
êúðâàâè ìåòåæè è ïðåâðàòè, ñâàëÿéêè íåóäîáíèòå èì âå÷å

36
ðåæèìè.
Âîéíèòå â Èðàê, Ëèáèÿ, Ñèðèÿ è äð., ïðîêëàìèðàíè è
ïðîïàãàíäèðàíè êàòî äåéñòâèÿ çà äåìîêðàòèçàöèÿ è çà çàùèòà
íà äåìîêðàöèÿòà, âñúùíîñò áÿõà èçöÿëî â èíòåðåñ íà
Ãëîáàëíàòà Äúëáîêà (Ïàðàëåëíàòà) äúðæàâà íà çàïàäíèòå
îëèãàðõèè, êîèòî äåéñòâàõà â îáù ñèíõðîí çà íàëàãàíå íà
Ãëîáàëèçìà íàä òåçè ñòðàíè.

Àë÷íîñòòà

Ñîáñòâåíîñòòà, îùå îò íàé-äúëáîêà äðåâíîñò, å áèëà

îïðåäåëÿùà çà ÷îâåøêèòå îòíîøåíèÿ. Äíåøíîòî ïîíÿòèå çà
ñîáñòâåíîñò å ôîðìóëèðàíî ïðåç ÕVII âåê. Íàé-âàæíàòà
õàðàêòåðèñòèêà íà ÷àñòíàòà ñîáñòâåíîñò å ïðàâîòî äà
èçêëþ÷âàø äðóãèòå îò óïîòðåáàòà èëè ïëîäîâåòå íà íåùî.
Äðóã âèä ñîáñòâåíîñò å îáùåñòâåíàòà, êúäåòî ïúê âñåêè èìà
ïðàâî äà íå áúäå èçêëþ÷âàí. Äâàòà âèäà ñîáñòâåíîñò
ôîðìèðàò ñîáñòâåíè÷åñêèòå ïðàâà, êîèòî èìàò õîðàòà â
îáùåñòâîòî.

Âñÿêî òðåçîðèðàíå íà áîãàòñòâî (ïàðè è öåííîñòè)

ïðåäñòàâëÿâà èçòåãëÿíå íà ðåñóðñè è äîñòèæåíèÿ îò
îáùåñòâåí îáîðîò. Ïîñëå òðåçîðèðàíèòå áîãàòñòâà ñëóæàò
ñàìî çà óäîâëåòâîðÿâàíå íà åãîòî, àë÷íîñòòà è èíòåðåñèòå
íà áîãàòàøèòå.
Òàêà ñòîÿò íåùàòà è ñ ãîëåìèòå èìîòè, ñàìîëåòè, ÿõòè è
ïð. Òåçè îãðîìíè è ñêúïè èìóùåñòâà ñà èçòåãëåíè îò
îáùåñòâåí îáîðîò, çà äà ñëóæàò ñàìî íà áîãàòàøèòå è
ñåìåéñòâàòà èì.
Ñðåäñòâàòà çà ïðîèçâîäñòâî (ôàáðèêè, çàâîäè è ïð.) èìàò
è ñâîÿòà ïîçèòèâíà ðîëÿ è îáùåñòâåíà ïîëçà, íî â ñàìàòà ñè
ñúùíîñò òî÷íî òå ñà èíñòðóìåíòúò, ñ êîéòî õîðàòà ñà ïîðîáåíè
èêîíîìè÷åñêè è èçðàáîòâàò ïàðèòå íà áîãàòàøèòå.
Ïðèðîäíèòå ðåñóðñè ñúùî îòäàâíà ñà îâëàäåíè îò
áîãàòàøèòå, çà äà çàõðàíâàò èíäóñòðèèòå èì (ñóðîâèíè çà
ïðîèçâîäñòâîòî). Óæàñíî å, ÷å íàïîñëåäúê âñå ïî-÷åñòî äîðè
âîäàòà è äð. æèçíåíî âàæíè ðåñóðñè ïàäàò â ðúöåòå íà
áîãàòèòå.

37
 Âúçìîæíîñòòà äà æèâåå â áîãàòñòâî å ïðèâèëåãèÿ íà åäíà
ñúâñåì ìàëêà ÷àñò îò ÷îâå÷åñòâîòî. Ïîñëåäíàòà âúîáùå íå
âúçïðèåìà íèêàêâè èäåè çà ñïðàâåäëèâî ðàçïðåäåëåíèå íà
áîãàòñòâàòà, áëàãàòà è ðåñóðñèòå.
Îñíîâíèòå ïðèðîäíè ðåñóðñè ñà ïîäåëåíè ìåæäó âåëèêèòå
ñèëè îùå ïðåç åïîõàòà íà èíäóñòðèàëíèòå îáùåñòâà.
Áðóòàëíàòà èì åêñïëîàòàöèÿ å èçòî÷íèê íà íàðàñòâàùî
íåðàâåíñòâî, ïîñòîÿííî íàïðåæåíèå, îìðàçà, íåïîíîñèìîñò,
ïðîòèâîïîñòàâÿíå, êîíôðîíòàöèÿ è êîíôëèêòè ìåæäó áîãàòèòå
è áåäíèòå ñòðàíè.

Ñïîðåä íàó÷íè äàííè, êîåôèöèåíòúò íà íåðàâåíñòâî çà

ñâåòà íàäõâúðëÿ 1 êúì 150. Áîãàòàòà ÷àñò îò ÷îâå÷åñòâîòî
(ðàçâèòèòå ñòðàíè) âúçëèçàùà íà îêîëî 20% âëàäåå 82,7% îò
ñâåòîâíèÿ ÁÂÏ. Ïðèðàñòúò íà òîâà áîãàòñòâî å 2,7 ïúòè ïî-
ãîëÿì îò òîçè íà ñëàáî ðàçâèòèòå ñòðàíè. Ïîñëåäíèòå âúïðåêè
÷å èìàò 80% îò íàñåëåíèåòî íà Çåìÿòà îñèãóðÿâàò åäâà êúì
4% îò îáùèòå ãîäèøíè ñâåòîâíè ðàçõîäè çà íàó÷íè
èçñëåäâàíèÿ, òåõíîëîãè÷íî è èêîíîìè÷åñêî ðàçâèòèå.
Äíåñ 1,3 ìèëèàðäà äóøè æèâåÿò ñ 30 äîëàðà ìåñå÷íî, à
Òðåòèÿò ñâÿò ãóáè îêîëî 500 ìèëèàðäà äîëàðà íà ãîäèíà,
ïîðàäè åêñïëîàòàòîðñêàòà ïîëèòèêà íà áîãàòèòå,
èêîíîìè÷åñêè è òåõíîëîãè÷íî ðàçâèòè ñòðàíè.
Ñâîåâðåìåííî çàäúëáî÷àâàíåòî íà íåðàâåíñòâîòî ñå
íàáëþäàâà è â ñàìèòå áîãàòè ñòðàíè. Òàêà íàïðèìåð â ÑÀÙ
1/3 îò íàñåëåíèåòî íà ñòðàíàòà âëàäåå 95% îò íàöèîíàëíîòî
áîãàòñòâî, äðóãàòà 1/3 å ñîáñòâåíèê íà îêîëî 4% îò íåãî, à
ïîñëåäíàòà 1/3 ðàçïîëàãà åäâà ñ 1% îò áîãàòñòâîòî.
Ùå âè ïðîçâó÷è èçâðàòåíî, íî åäíà äîìàøíà êîòêà â ÑÀÙ
äíåñ êîíñóìèðà äâà ïúòè ïîâå÷å ìåñî, îòêîëêîòî åäèí
îáèêíîâåí ÷îâåê â Àôðèêà.
Îáîáùåíî ñúîòíîøåíèåòî â æèçíåíèÿò ñòàíäàðò ìåæäó
áîãàòè è áåäíè ñòðàíè å 13 êúì 1 è ïðîäúëæàâà óñêîðåíî äà
íàðàñòâà. Ñúùîòî ñúîòíîøåíèå ìåæäó ÑÀÙ è Àôðèêà å 40
êúì 1.
Âëàñòòà, êàêòî âúâ âúòðåøåí, òàêà è â ìåæäóíàðîäåí ïëàí
âèíàãè å öåëÿëà äà ñúõðàíÿâà è óìíîæàâà áîãàòñòâîòî íà
áîãàòèòå çà ñìåòêà íà áåäíèòå!

38
 ÅÂÎËÞÖÈßÒÀ

Åâîëþöèÿòà íà âîéíàòà ïðîñëåäÿâà ðàçâèòèåòî íà

ìàñîâîòî ÷îâåøêî èçòðåáëåíèå.
 íàó÷íàòà ñôåðà åâîëþöèÿòà íà âîéíàòà ñå ðàçãëåæäà
êàòî ðàçâèòèå íà âîåííîòî äåëî â íåãîâèÿ èíòåãðèðàí
êîìïëåêñ îò ìèñëîâíè è ìàòåðèàëíè ñðåäñòâà.
Ñïîðåä èçñëåäîâàòåëèòå âîåííèòå êîíôëèêòè çàâèñÿò îò
ðèñêîâåòå è çàïëàõèòå çà íàöèîíàëíàòà è ìåæäóíàðîäíàòà
ñèãóðíîñò, îò èíòåðåñèòå íà íåïðèÿòåëñêèòå ñòðàíè, îò
ïîñòèæåíèÿòà (ðàçâèòèåòî) íà íàóêàòà è òåõíèêàòà è
âíåäðÿâàíåòî èì âúâ âîåííàòà ñôåðà, êàêòî è îò ïðîìåíèòå
íà ñòðàòåãè÷åñêèòå è äîêòðèíàëíèòå èäåè.
Ñïîðåä íàñ îáà÷å, íàé-ñúùåñòâåíîòî èçìåíåíèå ïðåç
åâîëþöèÿòà íà âîéíàòà íå ñà íîâèòå äîêòðèíè, ñòðàòåãèè,
òàêòèêè è âîåííè òåõíîëîãèè, à íîâîòî ðàçäåëåíèå íà âëàñòòà
è âëàñòîâèòå ôàêòîðè íà ôîðìàëíè è ðåàëíè.
 äðåâíîñòòà âëàñòòà å áèëà ñàìî ðåàëíà, òÿ å ñòîÿëà çàä
âîéíèòå, à ïîáåäèëàòà âëàñò å çàâëàäÿâàëà òåðèòîðèÿòà è
çàãðàáâàëà ëúâñêèÿ ïàé îò ïëÿ÷êàòà.
 íàøåòî "äåìîêðàòè÷íî" âðåìå âëàñòòà å ôîðìàëíà
(îôèöèàëíà) è ðåàëíà (ñêðèòà).
Ïîçíàéòå ñàìè - Êîÿ îò òåçè âëàñòè ñòîè çàä âîéíèòå è êîÿ
âçåìà ëúâñêèÿ ïàé îò ïëÿ÷êàòà?

Ñåãà åäèí ïîãëåä (ñúâñåì íàêðàòêî) êúì ðàçâèòèåòî íà

âîåííèòå ìèñëîâíè è ìàòåðèàëíè ñðåäñòâà.
Êúì ìîìåíòà èçñëåäîâàòåëèòå îñíîâíî ðàçãëåæäàò âîéíèòå
ñúîáðàçíî òðè òèïà îïðåäåëÿùè ôàêòîðè :
- ïðè÷èííî-ñëåäñòâåíè;
- ñòðóêòóðíî-îðãàíèçàöèîííè;
- âîåííî-òåõíè÷åñêè.
Ñïîðåä âîåííî-òåõíè÷åñêèòå ôàêòîðè âîéíèòå ñå ðàçäåëÿò
íà íÿêîëêî ïîêîëåíèÿ.
Âîéíèòå îò ïúðâî ïîêîëåíèå èçïîëçâàò îñíîâíî ôèçè÷åñêà
ñèëà è ìåõàíè÷íè îðúæèÿ. Òå äàòèðàò îò åïîõèòå íà ðîáñòâîòî
è ôåîäàëèçìà.

39
 Ñ èçîáðåòÿâàíåòî è ðàçâèòèåòî íà ãëàäêîöåâíèòå
îãíåñòðåëíè îðúæèÿ ñå ïîðàæäàò íîâè ôîðìè è ìåòîäè çà
âîäåíå íà âîéíè, êîèòî ñà îò âòîðî ïîêîëåíèå.
Ïî-êúñíî, èçîáðåòÿâàíåòî íà íàðåçíîòî îðúæèå è
íàðåçíàòà àðòèëåðèÿ âîäÿò äî ñúùåñòâåíè ïðîìåíè âúâ
âîéíèòå - îò òðåòî ïîêîëåíèå.
Áóðíîòî ðàçâèòèå íà íàóêàòà è òåõíèêàòà äîâåäå äî
âúîðúæàâàíå ñ àâòîìàòè÷íè îðúæèÿ, òàíêîâå, áîéíè
ñàìîëåòè, ðàêåòè è ïð. Ïîñëåäâàùîòî ðàçâèòèå íà íîâè
ïðåâîçíè ñðåäñòâà è ñèñòåìè çà êîìóíèêàöèÿ, íàâèãàöèÿ è
óïðàâëåíèå ìíîãî ïðîìåíè ñúâðåìåííèòå âîéíè, êîèòî ñà âå÷å
îò ÷åòâúðòî ïîêîëåíèå.
Ïðåç ïîñëåäíèòå 76 ãîäèíè íàä ñâåòà å íàäâèñíàëà
îïàñíîñò è îò ôàòàëíà (àïîêàëèïòè÷íà) âîéíà îò ïåòî
ïîêîëåíèå - ÿäðåíàòà.
 ìîìåíòà íàáëþäàâàìå ïðåõîä êúì øåñòî ïîêîëåíèå
âîéíè, êîèòî èìàò âúçìîæíîñò çà ïðîâåæäàíå íà áåçêîíòàêòíè
âîåííè îïåðàöèè áåç êîíâåíöèîíàëíè âúîðúæåíè ñèëè. Òîâà
å íàé-ìîäåðíàòà êîíöåïöèÿ çà âîåííè êîíôëèêòè - “Õèáðèäíà
âîéíà”. Òàçè êîíöåïöèÿ îáåäèíÿâà âúçìîæíîñòèòå íà
êîíâåíöèîíàëíàòà âîéíà, ìàëêàòà âîéíà, êèáåðâîéíàòà è
ïñèõîëîãè÷åñêèòå îïåðàöèè.
Âîåííèòå åêñïåðòè ñìÿòàò, ÷å èìà 4 îñíîâíè ôàêòîðà (âúðõó
êîèòî å ôîêóñèðàíî ðàçâèòèåòî), îïðåäåëÿùè íàäìîùèåòî íà
âúîðúæåíèåòî - ïîðàçÿâàùà ìîù, äàëåêîáîéíîñò, òî÷íîñò è
ñêîðîñò.
Íåñúìíåíî, âñÿêî íîâî âàæíî îòêðèòèå áúðçî íàâëèçà â
àðñåíàëà íà âîéíàòà. Òàêà, îò êàìúíè è äúðâå ñå ñòèãà äî
àòîìíè è êâàíòîâè îðúæèÿ, à îò ïðîñòèÿ äâóáîé ñå ñòèãà äî
õèáðèäíèòå âîéíè.
Îáà÷å, ðàçâèòèåòî íà ìèñëîâíèòå è ìàòåðèàëíèòå âîåííè
ñðåäñòâà íå äåòåðìèíèðà ñàìèòå âîéíè. Âúâ âñÿêà
âèñîêîòåõíîëîãè÷íà ñúâðåìåííà âîéíà, ïðè íåîáõîäèìîñò,
âîåííèòå äåéñòâèÿ ìîæå äà ñå ñâåäàò äî áîé ñ êàìúíè è äúðâå,
à õèáðèäíèòå ñòðàòåãèè äà îòñòúïÿò ìÿñòî íà ïðîñòèÿ ñèëîâ
ñáëúñúê. Ò.å. êàêúâ òèï âîéíà âîäèì ñå îïðåäåëÿ îò àêòóàëíèòå
îáñòîÿòåëñòâà è âúçìîæíîñòè, à ñàìàòà âîéíà ñå äåòåðìèíèðà
îò Äîìèíàíòíèòå ìàòðèöè íà Åëèòèòå.

40
 Ñòàðîòî ðàçáèðàíå çà âîéíàòà (íàé-îáùî) âêëþ÷âà -
çàìèñëÿíå, ïëàíèðàíå, ôèíàíñèðàíå, ïîäãîòîâêà,
ìîáèëèçàöèÿ, îáÿâÿâàíå íà âîéíàòà, ïîðåäèöà îò áèòêè, ïðåêè
ñáëúñúöè ñ ÿäðîòî íà ïðîòèâíèêà, ïîáåæäàâàíåòî ìó,
ïîòóøàâàíå íà ñúïðîòèâàòà è âîåííî îâëàäÿâàíå íà
òåðèòîðèÿòà.
Íîâîòî ðàçáèðàíå çà âîéíàòà ñå èçðàçÿâà â íåïðåêúñíàòî
âñÿ÷åñêî äèñêðåòèçèðàíå, äåçîðãàíèçèðàíå è äåñòðóêòóðèðàíå
íà ñèñòåìèòå è èíôðàñòðóêòóðèòå íà ïðîòèâíèêà, ìàòåðèàëíî
è ìîðàëíî ïîäðèâàíå, ðàçäåëåíèå è ñåïàðàòèçúì, îòãëåæäàíå
íà âàñàëíà âëàñò è íåïðÿêî îâëàäÿâàíå íà âëàñòòà áåç âîåííè
äåéñòâèÿ. Òàçè íîâà âèçèÿ çà âîéíàòà ñå íàëàãà ïîðàäè
íóæäèòå íà óñêîðåíîòî òåõíîëîãè÷íî è èêîíîìè÷åñêî ðàçâèòèå
íà îáùåñòâîòî, è ãëîáàëíèòå ìîíåòàðèñòêè èíòåðåñè.
Åäíà ÿäðåíà ñâåòîâíà âîéíà áè ñâúðøèëà íàé-áúðçî,
êàòàñòðîôàëíî è äîðè àïîêàëèïòè÷íî, à åäíà
âèñîêîòåõíîëîãè÷íàòà ñâåòîâíà âîéíà íå áè ìîãëà âúîáùå
äà ñå ðàçãúðíå ïúëíîìàùàáíî, ïîðàäè ëèïñàòà íà êàïàöèòåò
è ïîêðèòèå (íåîáõîäèìèÿò îãðîìåí áðîé âèñîêîòåõíîëîãè÷íè
áîéíè åäèíèöè, ñèñòåìè è èíôðàñòðóêòóðà âúîáùå íå ñà
íàëè÷íè).
Âîåííèòå ñïåöèàëèñòè äîêàçâàò, ÷å ïðè ïúëíîìàùàáåí
âîåíåí ñáëúñúê ìåæäó äúðæàâè ñ âèñîêîòåõíîëîãè÷íî âîåííî
îáîðóäâàíå ìíîãî áúðçî ùå ñå íàáëþäàâà âçàèìíîòî ìó
åëèìèíèðàíå, à ïðîèçâîäñòâîòî íà íîâî òàêîâà ùå áúäå
òâúðäå áàâíî è íåïðèåìëèâî ñêúïî.

 òàçè ñâåòëèíà, áúäåùèòå âúîðúæåíè êîíôëèêòè ùå ñà

íåñúìíåíî âñå ïî-êîìïëåêñíè è ùå îáõâàùàò âñå ïîâå÷å
èçìåðåíèÿ íà áîéíîòî è îáùåñòâåíîòî ïðîñòðàíñòâî - êîñìîñ,
âúçäóõ, ñóøà, ìîðå, èêîíîìèêà, òåõíîëîãèè,
êèáåðïðîñòðàíñòâî, ìåäèè è äð. Êîíôëèêòèòå ùå áúäàò
ïðåäèìíî õèáðèäíè ñ âñå ïî-ãîëÿìà ñëîæíîñò, ðàçíîîáðàçèå,
îáõâàò è ìàùàá.
Åäíîâðåìåííî ùå ñå îñúùåñòâÿâàò âîåííè îïåðàöèè,
ðàçóçíàâàòåëíè îïåðàöèè, ñïåöèàëíè îïåðàöèè, ñïàñèòåëíè
îïåðàöèè, ïñèõîëîãè÷åñêè îïåðàöèè, õóìàíèòàðíè îïåðàöèè,

41
êàêòî è òúðãîâñêè, ôèíàíñîâè, âúçñòàíîâèòåëíè è äð.
îïåðàöèè.
Âîþâàùèòå ìàëêè ñèëè (äúðæàâíè èëè íåäúðæàâíè) ùå
èçïîëçâàò âñå ïî-èíòåëèãåíòíè è íåñòàíäàðòíè ìåòîäè è
ñèñòåìè ñðåùó ãîëåìèòå ñèëè íà ñúþçèòå, êîàëèöèèòå è
äúðæàâèòå. Òå ùå ïîëçâàò àñèìåòðè÷íè, ìðåæîâè è õèáðèäíè
ñòðàòåãèè, è ùå ïðèëàãàò âñåâúçìîæíè íîâè òåõíîëîãèè ñ âñå
ïî-ïðåöèçåí è êîìïëåêñåí ðåñóðñ.
Âîþâàùèòå ñòðàíè ùå ìîãàò äà èçïîëçâàò è íàåìíè
(ïðîêñè) ñèëè (âêëþ÷èòåëíî, êîðïîðàòèâíè, òåðîðèñòè÷íè,
êðèìèíàëíè è äð.) çà ñúçäàâàíå íà íàïðåæåíèå, ðàçìèðèöè,
çàïëàõè, òåðîð, êàêòî è çà áëîêèðàíå íà äîñòúïà äî åíåðãèÿ,
ðåñóðñè, ïàçàðè, èíôðàñòðóêòóðè, èíôîðìàöèÿ è äð.
Ïîëèòè÷åñêèòå, äèïëîìàòè÷åñêèòå, ìîíåòàðíèòå è
èêîíîìè÷åñêè ëîñòîâå çà ïîäòèñêàíå è ïîäðèâàíå íà
ïðîòèâíèêà ùå ñòàâàò âñå ïî-àêòóàëíè çà ãîëåìèòå ñèëè.
Íîâèòå òåõíîëîãèè ùå áúäàò òðóäíè çà ðàçêðèâàíå
(ïðåâåíöèÿ) è ùå âúçïðåïÿòñòâàò ãîëåìèòå äúðæàâè, êîàëèöèè
è ñúþçè äà ñå àäàïòèðàò àäåêâàòíî êúì âñå ïî-èíîâàòèâíèòå
ïîäðèâíè äåéñòâèÿ.
Íåäúðæàâíè îðãàíèçàöèè, ãîëåìè êîðïîðàöèè è äîðè
îòäåëíè õîðà ñ ãîëÿìà âëàñò ìîæå äà èçïîëçâàò îïåðàòèâíè
ñèñòåìè è ñêúïè âîåííè òåõíîëîãèè, êîèòî ñà â àðñåíàëà íà
ñàìèòå äúðæàâè.

ÃËÎÁÀËÍÀÒÀ ÂÎÉÍÀ

Ñëåä õèëÿäîëåòèÿ íà ðàçðàñòâàíå íà âîéíèòå îò

ìåæäóðîäîâè, ìåæäóïëåìåííè, ïðåç ìåæäóäúðæàâíè è
ìåæäóñúþçíè÷åñêè, íàêðàÿ ñå ñòèãà äî ìàùàáíè ðåãèîíàëíè,
êîíòèíåíòàëíè è ñâåòîâíè âîéíè.
Ñâåòîâíèòå âîéíè îáà÷å ñà ñå âîäèëè ñàìî â óñëîâèÿòà íà
êàïèòàëèçúì! Ñàìî ïðè òîçè îáùåñòâåí ñòðîé âîéíàòà ñòàâà
òîòàëíà è ãëîáàëíà, à òîâà ÷îâåøêî áåäñòâèå ñòàâà ñâåòîâíà
âåëè÷èíà.
Ïðåç ñâåòîâíèòå âîéíè çàãèâàò :
- ïðåç Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà - 18 ìèëèîíà äóøè;
- ïðåç Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà - 75 ìèëèîíà äóøè.

42
 Ïðåç âðåìåòî íà ñëåäâîåííèÿ ìèð (Ñòóäåíàòà âîéíà) â
ðåãèîíàëíè, ëîêàëíè, çîíàëíè è öåëåâè âúîðúæåíè êîíôëèêòè
çàãèâàò íàä 40 ìèëèîíà äóøè.
Îñíîâíè ôàêòîðè íà ãëîáàëíàòà íåñòàáèëíîñò äíåñ ñà íå
ñàìî íàðóøàâàíåòî íà áàëàíñà íà ñâåòîâíèòå ñèëè (âîåííè,
ïîëèòè÷åñêè, èêîíîìè÷åñêè, ìîíåòàðíè, òåõíîëîãè÷íè,
èíôîðìàöèîííè è äð. íà ëîêàëíî, ðåãèîíàëíî è ãëîáàëíî
íèâî), à ñúùî ðàäèêàëíèÿò íàöèîíàëèçúì, ðàñòÿùîòî
íåðàâåíñòâî, çàñèëâàùàòà ñå êîíôðîíòàöèÿ ìåæäó áîãàòèòå
è áåäíèòå, îñòðàòà êîíêóðåíöèÿ çà äîñòúï äî ïðèðîäíèòå
ðåñóðñè, äåìîãðàôñêèÿò ïðîáëåì, åêîëîãè÷íèòå ïðîáëåìè,
êëèìàòè÷íèòå ïðîáëåìè è ñâúðçàíèòå ñ âñè÷êè òÿõ ìàñîâè
ìèãðàöèè è ïðåñåëåíèÿ.
Õàðàêòåðíî çà Ãëîáàëèçàöèÿòà è Ãëîáàëèçìà å, ÷å
ëîêàëíîòî íàñèëèå è êîíôëèêòè ìíîãî áúðçî ìîãàò äà ñå
ðàçðàñòíàò è äà ïðèäîáèÿò ãîëåìè ìàùàáè, êàêòî è ìàùàáíèòå
êîíôëèêòè ìîãàò äà ïðîìåíÿò ìíîæåñòâî ëîêàëíè ñúáèòèÿ.
Òîâà ïðàâè ñâåòà ìíîãî ïî-ñëîæåí, âçàèìîñâúðçàí,
âçàèìîçàâèñèì, êîìïëåêñåí, êîíôëèêòåí, àãðåñèâåí,
íåñòàáèëåí è íàñèëñòâåí.

Ïåðìàíåíòíàòà Âîéíà

Ñïîðåä Ê. Êëàóçåâèö ðàçîðúæàâàíåòî íà ïðîòèâíèêà å

ãëàâíàòà çàäà÷à íà êîìàíäâàùèÿ.
Àêî ïîãëåäíåì äíåñ, êàê òúé íàðå÷åíèòå Âåëèêè ñèëè
ïîñòîÿííî ñå ñòðåìÿò äà ðàçîðúæàò è äà íå äîïóñíàò
îïðåäåëåíè ñòðàíè äà ñå âúîðúæàò ñúñ ñòðàòåãè÷åñêè îðúæèÿ
ñòàâà ÿñíî, ÷å òå íà ïðàêòèêà ñà â ïðåâàíòèâíà âîéíà ñ òÿõ,
êîÿòî âñå îùå íå å íàâëÿçëà â ñâîÿòà ñúùèíñêà
(êîíâåíöèîíàëíà) ôàçà.
Îò äðóãà ñòðàíà, â ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî ôîêóñúò ñå
èçìåñòâà, îò ïðèíöèïà çà "íàöèîíàëíèÿ ñóâåðåíèòåò"
(ñèãóðíîñò íà äúðæàâàòà), êúì åäèí íîâ ïðèíöèï çà
"ñóâåðåíèòåò íà íàðîäà" (ñèãóðíîñò íà ãðàæäàíèòå). Òàçè
ïðîìÿíà öåëè äà îòìåíè ïî÷òè âñè÷êè îãðàíè÷åíèÿ ïðåä
íàìåñàòà (âêëþ÷èòåëíî è âîåííà) íà ìåæäóíàðîäíè
îðãàíèçàöèè, ñúþçè, êîàëèöèè èëè ãîëåìè äúðæàâè âúâ

43
âúòðåøíèòå ðàáîòè íà äðóãè ñòðàíè (áåç îáÿâÿâàíå íà âîéíà).
Òîâà îñîáåíî ñèëíî âàæè, àêî ïîñëåäíèòå ñà áèëè
ïðåäâàðèòåëíî îáÿâåíè è çàêëåéìåíè êàòî "ðèñêîâè" è
"òåðîðèñòè÷íè".
Òàçè äâîéñòâåíîñò â ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî, ïî îòíîøåíèå
íà ñóâåðåíèòåòà, ñúçäàâà ìíîãî íåñòàáèëíà îñíîâà ñ ÷åñòè
íàïðåæåíèÿ è óñëîâèÿ çà âúçíèêâàíå íà êîíôðîíòàöèÿ è
êîíôëèêòè.
 ìåæäóíàðîäåí ïëàí âèæäàìå ìíîãî ñëó÷àè íà åìáàðãî,
ñàíêöèè, ðåñòðèêöèè è ïð., íàëàãàíè îò äîìèíèðàùèòå êúì
ãîëÿì áðîé äîìèíèðàíè ñòðàíè. Òîâà å ïî-õëàäíà ôàçà íà
åäíà ðåàëíà ïåðìàíåíòíà âîéíà.
Íàêðàÿ, íåèçáåæíî ùå ñòèãíåì äî òúðãîâñêèòå è
äèïëîìàòè÷åñêèòå âîéíè. Ïîñëåäíèòå íèêîãà íå ñòèõâàò
ñúâñåì... Òàêèâà ïîäìîëíè âîéíè ñå íàáëþäàâàò ÷åñòî äîðè
è ìåæäó íàé-äîáðèòå ñúþçíèöè.
Ñàìîòî åñòåñòâî íà òúé íàðå÷åíèÿò ñâîáîäåí ïàçàð
(Ëèáåðàëèçìà) ïðåäïîëàãà íàé-âå÷å ñâîáîäà íà àë÷íîñòòà è
àíòàãîíèçìà, êîåòî âîäè äî ïîñòîÿííè íàïðåæåíèÿ,
ïðîòèâîïîñòàâÿíå, êîíôðîíòàöèÿ è êîíôëèêòè, è äî ñúñòîÿíèå
íà ïåðìàíåíòíà âîéíà.
Íîâàòà äîêòðèíà íà Åëèòèòå å óáèâàé òèõî è ïîñòåïåííî
èêîíîìè÷åñêè, ìîíåòàðíî, ïñèõè÷åñêè è äóõîâíî, íî çàïàçè
îáåêòà. Â íîâèÿ èíôîðìàöèîíåí âåê íàñèëèåòî â ðàçâèòèòå
îáùåñòâà (ÿäðîòî) å ïðèîðèòåòíî ìîíåòàðíî, èêîíîìè÷åñêî,
òåõíîëîãè÷íî è èíôîðìàöèîííî, êîåòî âñå ïîâå÷å ñå ïðåíàñÿ
è êúì ðàçâèâàùèòå ñå ñòðàíè (ïåðèôåðèÿòà).

Ôàëøèâèÿò Ãëîáàëåí ìèð

Ïðåç ïåðèîäà îò 1945 ã. äî 1990 ã. å èìàëî íàä 160 âîéíè

èëè âúîðúæåíè êîíôëèêòè, â êîèòî ñà çàãèíàëè íàä 7,2
ìèëèîíà âîéíèöè è íàä 33 ìèëèîíà öèâèëíè. Çà èçìèíàëèòå
ïðåç òîçè ïåðèîä íàä 2300 ñåäìèöè å èìàëî ñàìî 3 ñåäìèöè
áåç âîéíà ïî ñâåòà...
Äíåøíèÿò Ãëîáàëåí ìèð å î÷åâèäíî ôàëøèâ, âúïðåêè ÷å
äúëãî âðåìå íå å èìàëî ñâåòîâíà âîéíà.
Äîñòàòú÷íè ñà äàííèòå çà æåðòâèòå, óâðåæäàíèÿòà,

44
ðàçðóøåíèÿòà, îãðàíè÷åíèÿòà è ïð. îò íåèçáðîèìèòå
ìèðîîïàçâàùè è ìèðîíàëàãàùè îïåðàöèè, ìíîæåñòâîòî
âîåííè êîíôëèêòè, ëîêàëíèòå âîéíè, ðåãèîíàëíèòå âîéíè,
äåìîêðàòè÷íèòå âîéíè (èçíîñúò íà äåìîêðàöèÿ) è ò.í.
 ñúùîòî âðåìå âîåííèòå èíäóñòðèè ïðåç ïåðèîäà áåëåæàò
ñòàáèëåí ðàñòåæ. Ïîñëåäíèÿò å ñèãóðåí ïîêàçàòåë çà
ìèëèòàðèçàöèÿòà íà êîíôëèêòèòå. Âîåííèòå êîðïîðàöèè ñúñ
ñèãóðíîñò íåíàâèæäàò è ìðàçÿò ìèðà è ñïîêîéñòâèåòî, à
âîéíèòå è âúîðúæåíèòå êîíôëèêòè ñà õðàíèòåëíàòà èì ñðåäà.
Èñòîðèÿòà íè ïîêàçâà, ÷å ïî÷òè íåïðåêúñíàòî çàïàäíèòå
äúðæàâè ñà ñå áîðèëè ïîìåæäó ñè çà ïðåâúçõîäñòâî.
Íàñòîÿùèÿò ìèð ìåæäó åâðîïåéñêèòå äúðæàâè å ïî-ñêîðî
èçêëþ÷åíèå, à íå èñòîðè÷åñêî ïðàâèëî.
Ñúþçèòå è èíòåãðàöèÿòà íà Çàïàäúò ñà îáóñëîâåíè îò
åêñïàíçèÿòà è àãðåñèÿòà ìó (êàòî îáùíîñò) êúì îñòàíàëèÿ
ñâÿò è ñèñòåìàòè÷íàòà äåçèíòåãðàöèÿ íà ïîñëåäíèÿ.

Ñèëà è Ïðàâî

Ïîíà÷àëî, ñèëíèÿò íèêîãà íå å äîñòàòú÷íî ñèëåí, çà äà

áúäå òðàåí ãîñïîäàð, àêî íå óñïåå äà ïðåâúðíå ñèëàòà ñè â
ñâîå ïðàâî, à ïîä÷èíåíèåòî íà ïîäâëàñòíèòå - â òÿõíî
çàäúëæåíèå.
Îò òóê èäâà èäåÿòà çà ïðàâîòî íà ñèëíèÿ. Íàðè÷àíî å ïðàâî,
íî âñúùíîñò ñå ÿâÿâà îñíîâåí âëàñòîâè ïðèíöèï.
Îò ìîìåíòà, â êîéòî âúçïðèåìåì, ÷å ñèëàòà âëàäåå
ïðàâîòî, âñÿêà íîâà ñèëà, êîÿòî íàäâèå ïðåäõîäíàòà,
íàñëåäÿâà è íåéíîòî âëàñòîâî ïðàâî äà ñúçäàâà è îòìåíÿ
ïðàâà. Òàêà å âúâ âúòðåøåí ïëàí, òàêà å è â ìåæäóíàðîäåí
ìàùàá.
Íàïðèìåð, îùå â äðåâíîñòòà ñà èçâëåêëè îò ñèëàòà è
åñòåñòâîòî íà âîéíàòà îáÿñíåíèå çà ïðîèçõîäà íà òúé
íàðå÷åíîòî ïðàâî íà ïîðîáâàíå. Ñïîðåä òîãàâàøíèòå
ìèñëèòåëè, ïîáåäèòåëÿò èìàë ïúëíîòî ïðàâî äà óáèå
ïîáåäåíèÿ, à ïîñëåäíèÿò ìîæåë äà îòêóïè æèâîòà ñè ñàìî
ñðåùó çàãóáàòà íà ñâîÿòà ñâîáîäà. Åäèí âèä, ïðè ïîðîáâàíå
å íàëèöå ñïîðàçóìåíèå, ïðè òîâà ñúâñåì çàêîííî, ïîíåæå òîâà
å áèëî â èíòåðåñ è íà äâåòå ñòðàíè.

45
 Îò äðóãà ñòðàíà, îùå â äðåâíè âðåìåíà ñïðàâåäëèâèÿò
âëàäåòåë çàãðàáâàë âúâ âðàæåñêàòà äúðæàâà âñè÷êî, êîåòî å
îáùåñòâåíà ñîáñòâåíîñò, íî óâàæàâàë ìèðíèòå õîðà è òÿõíîòî
èìóùåñòâî. Òàêà òîé ñúáëþäàâàë ôóíäàìåíòàëíèòå ïðàâà,
âúðõó êîèòî ñà èçãðàäåíè è íåãîâèòå ñîáñòâåíè ïðàâà.
Êðàÿò íà âîéíàòà èäâàë ñ ïîä÷èíÿâàíåòî èëè
óíèùîæàâàíåòî íà âðàæåñêàòà äúðæàâà, íî ïðàâîòî äà áúäàò
óáèâàíè íåéíèòå âîéíè âàæàëî ñàìî äîòîãàâà, äîêàòî òå ñà ñ
îðúæèå â ðúêà. Àêî áîéöèòå ñâàëåëè îðúæèå è ñå ïðåäàäåëè,
ïðåñòàâàëè äà áúäàò âðàãîâå è îòíîâî ñòàâàëè ïðîñòî ÷îâåöè,
ïðè êîåòî íèêîé âå÷å íÿìàë ïðàâî äà îòíåìà æèâîòà èì.

Îáÿâÿâàíåòî íà åäíà âîéíà å àêò íà ïðåäóïðåæäåíèå, íå

òîëêîâà êúì âðàæåñêèòå âëàñòè (Åëèòè), êîëêîòî êúì
àòàêóâàíèÿ íàðîä. Â òàçè âðúçêà Ðóñî ïèøå: "×óæäåíåöúò,
áèë òîé êðàë, ÷àñòíî ëèöå èëè íàðîä, êîéòî êðàäå, óáèâà èëè
çàäúðæà ÷óæäè ïîäàíèöè, áåç äà å îáÿâèë âîéíà, íå å
íåïðèÿòåë, òîé å ðàçáîéíèê."
Äîðè ïî âðåìå íà âîéíà òðÿáâà äà îñòàíå íÿêàêâî
ìèíèìàëíî äîâåðèå â îáùèòå ïðàâèëà íà ìèñëåíå è äåéñòâèå
íà âðàãîâåòå, òúé êàòî èíà÷å íå áè ìîãúë äà áúäå ñêëþ÷åí
íèêàêúâ ïîñëåäâàù ìèð, à âîåííèòå äåéñòâèÿ áèõà ñå
ïðåâúðíàëè â èçòðåáèòåëíî áåäñòâèå.

Ñâîáîäà è Èçáîð

Åäíà èçòî÷íà ìúäðîñò ãëàñè, ÷å âëàñòíèöèòå íå ñå áîðÿò

ñðåùó ñâîáîäàòà, à ñðåùó ñâîáîäàòà íà äðóãèòå. Äðóãà
èçòî÷íà ìúäðîñò êàçâà, ÷å àêî ñè ïðèíóäåí äà ïðàâèø èçáîð,
òî âå÷å íå ñè ñâîáîäåí.
Íà çàïàä îáè÷àò äà êàçâàò, ÷å ëè÷íàòà ñâîáîäà ñâúðøâà
òàì, êúäåòî çàïî÷âà ñâîáîäàòà íà äðóãèòå. Ñúùî òàêà, ÷å
ïðàâàòà íè ñâúðøâàò òàì, êúäåòî ñå çàñÿãàò ïðàâàòà íà
äðóãèòå.
Âñúùíîñò, èíñòèòóòúò íà ïðàâàòà å ðàôèíèðàí âëàñòîâè
èíñòðóìåíò çà îãðàíè÷àâàíå íà ÷îâåøêàòà ñâîáîäà è îòíåìàíå
íà ïðàâà. Äà ïîëó÷èø íÿêàêâî ïðàâî íà èçáîð íå å ñâîáîäà.

46
Äà ñè ñâîáîäåí îçíà÷àâà äà íå ñè ïðèíóäåí äà ïðàâèø èçáîð.
Âñåâèñøíèÿò íè å äàë ñâîáîäàòà, à âëàñòòà íè ÿ îòíåìà
ïî âñè÷êè âúçìîæíè íà÷èíè!
Ïîëèòèêàòàòà è âëàñòòà âèíàãè ñà ñâúðçàíè ñ ðàçëè÷íè
ôîðìè íà íàñèëèå è îãðàíè÷åíèÿ (âêë. îòíåìàíå) íà ïðàâà è
ñâîáîäè.
Êàíò êàçâà : "Ìîðàëúò ðàçñè÷à âúçåëà, êîéòî ïîëèòèêàòà
íå å â ñúñòîÿíèå äà ðàçâúðæå." Ñàìî ÷å, ìîðàëúò íà Çàïàä
îòäàâíà å äåìîäå, à ìíîãî îò çàïàäíèòå öåííîñòè ñà îòêðîâåíè
èçâðàùåíèÿ. Ïîñëåäíèòå ñå ïðåäñòàâÿò çà ïðàâà è ñâîáîäè,
íî âñúùíîñò ñà ìîðàëíè èçäåâàòåëñòâà íà ìàëöèíñòâîòî
(èçâðàòåíèòå) íàä ìíîçèíñòâîòî (íîðìàëíèòå).

Ñèãóðíîñò è Ñèëà

Ìîäåðíèòå çàïàäíè îáùåñòâà ïðè ñâîåòî âúçíèêâàíå è

óòâúðæäàâàíå íå ñà áèëè öèâèëèçàöèîííà îáùíîñò. Íàé-
êðúâîïðîëèòíèòå âîéíè â ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ ñà âîäåíè
èìåííî ìåæäó òÿõ - çà òåðèòîðèè, çà ðåñóðñè, çà êîëîíèè, çà
ïàçàðè, çà ñôåðè íà âëèÿíèå è ïð.
 òîçè ñìèñúë èìåííî èíòåðåñèòå íà áîãàòèòå ñòîÿò â
îñíîâàòà íà íàé-ðàçðóøèòåëíîòî è êðúâîïðîëèòíî ÷îâåøêî
áåäñòâèå.
Íà÷èí äà ñå óäúðæà è êîíòðîëèðà ðóøèòåëíàòà ñèëà íà
èíòåðåñèòå å îáåäèíÿâàíåòî íà áîãàòèòå ñòðàíè îêîëî îáùè
òàêèâà. Òîâà îáà÷å å çà ñìåòêà íà áåäíèòå ñòðàíè, òúé êàòî
îáåäèíåíèòå èíòåðåñè íà áîãàòèòå ñà â êîëèçèÿ ñ òåçè íà
âñè÷êè îñòàíàëè.
Ìàíòðàòà "ñèãóðíîñò ÷ðåç ãëîáàëíà èíòåãðàöèÿ" å ôàëøèâà
è îáñëóæâà èçöÿëî Ãëîáàëèçìà è Ãëîáàëíèòå ìîíåòàðèñòè
(ÿäðîòî, à íå ïåðèôåðèÿòà).

Âúçïðèåòî å, ÷å ñèãóðíîñòòà å ñïîñîáíîñòòà çà

ïðåäîòâðàòÿâàíå, âúçïèðàíå è îòðàçÿâàíå íà ÷óæäà (âúíøíà
è âúòðåøíà) àãðåñèÿ.
Åñòåñòâåíî, çà òàçè öåë ñà íóæíè âîåíåí ïîòåíöèàë è ñâîè
âåðíè áîåñïîñîáíè âúîðúæåíè ñèëè.
Àêî åäíî îáùåñòâî å îò çàòâîðåí òèï, òî î÷àêâà íåñèãóðíîñò

47
è íåñòàáèëíîñò, èäâàùè îòâúí. Ñòóäåíàòà âîéíà áåøå ïðèìåð
çà çàòâàðÿíå, îò êîåòî ïîñëåäâà îòíîñèòåëåí ñâåòîâåí ìèð
(áåç ñâåòîâíà âîéíà).  òîçè ñëó÷àé, àêóìóëèðàíåòî íà
âúòðåøíà ñèëà â Èçòî÷íèÿ áëîê äîâåäå äî âçàèìíî âúçïèðàíå,
ïîâèøåíà ñèãóðíîñò è ìåæäóíàðîäíà ñòàáèëíîñò.
Àêî åäíî îáùåñòâî å òâúðäå îòâîðåíî ñå îêàçâà, ÷å òî
ñúçäàâà íåñèãóðíîñò è íåñòàáèëíîñò íàâúí. Äâåòå Ñâåòîâíè
âîéíè äîêàçâàò, ÷å åäíî íàïîðèñòî ðàçâèòèå (îòâàðÿíå íàâúí)
âîäè äî ïîâèøåíà ìåæäóíàðîäíà íåñòàáèëíîñò è íåñèãóðíîñò.
Ïðè íàòðóïâàíåòî íà åêñïàíçèâíà ñèëà ñå ïîâèøàâà
ìåæäóíàðîäíàòà íåñòàáèëíîñò, êîåòî âîäè äî ñâåòîâíà
íåñèãóðíîñò.

Íîâ åòàï â ðàçáèðàíåòî çà ñèãóðíîñòòà, ÷ðåç àêóìóëèðàíå

íà ñèëà, áåëåæè ïîÿâàòà è ðàçâèòèåòî íà ÿäðåíîòî è äðóãè
îðúæèÿ çà ìàñîâî óíèùîæåíèå (ÎÌÓ), êàêòî è íà ñèñòåìè çà
óïðàâëåíèå è ïðåíîñ íà äàëå÷íè ðàçñòîÿíèÿ.
Âå÷å âúçíèêâà âúïðîñúò - Äàëè íÿìà äà áúäåì ïðè÷èíà çà
ñàìîóíèùîæåíèåòî ñè (êàòî âèä) ÷ðåç àêóìóëèðàíå íà âñå
ïîâå÷å óíèùîæèòåëíà ñèëà? Âúîáùå, âúçìîæíî ëè å (îò òóê
íàòàòúê) óâåëè÷àâàíå íà ñèãóðíîñòòà ÷ðåç íàòðóïâàíå íà
îãðîìíè àðñåíàëè îò îðúæèÿ çà ìàñîâî óíèùîæåíèå?
Îïðåäåëåíî íàòðóïâàíåòî íà àðñåíàëè îò ÎÌÓ íå å ãëîáàëíî
ðåøåíèå çà ïîñòèãàíå íà èñòèíñêè òðàåí ìèð.
Îò äðóãà ñòðàíà, ñèãóðíîñòòà äíåñ âñå ïîâå÷å ñå ïðåâðúùà
â ñïåöèàëåí âèä ñêúïà óñëóãà, êîÿòî å äîñòúïíà ñàìî çà õîðàòà
è îáùåñòâàòà, êîèòî ìîãàò äà ñè ÿ ïîçâîëÿò. Â áëèçêî áúäåùå
ñàìî áîãàòèòå ùå ìîãàò äà ðàçïîëàãàò ñ íóæíàòà âèñîêà ñòåïåí
íà ñèãóðíîñò. Òàçè òåíäåíöèÿ äîïúëíèòåëíî çàñèëâà
íåðàâåíñòâîòî è ñîöèàëíîòî ðàçäåëåíèå â îáùåñòâîòî. Íÿêîè
èçñëåäîâàòåëè òâúðäÿò, ÷å òîâà å ñëåäñòâèå íà
Ãëîáàëèçàöèÿòà, íî íàøåòî âèæäàíå å, ÷å â îñíîâàòà å ñèëîâî
íàëàãàíèÿò Ãëîáàëèçúì.

Îãðàíè÷àâàíåòî íà äúðæàâíèÿ ñóâåðåíèòåò, êîåòî ñå

ñâúðçâà ñ Ãëîáàëèçìà, âîäè äî íîâ âèä íåñèãóðíîñò è íàñèëèå.
Îò äðóãà ñòðàíà, Ãëîáàëèçàöèÿòà ñúçäàâà íîâè èãðà÷è â
ñôåðàòà íà ñèãóðíîñòòà - ïîëèòè÷åñêè, ðåëèãèîçíè,

48
èêîíîìè÷åñêè, êóëòóðíè è äð. îáùåñòâåíè ãðóïè, ôîðìàöèè è
äâèæåíèÿ. Òå ñúùî ìîãàò äà ïðîÿâÿò àãðåñèÿ ÷ðåç ñðåäñòâàòà
íà òåðîðà è/èëè ðàçëè÷íè äðóãè ôîðìè íà íàñèëèå, çà äà
îòñòîÿâàò ñâîèòå èíòåðåñè è òîâà âå÷å ñå ÿâÿâà ñåðèîçíà
çàïëàõà çà ìíîãî äúðæàâè.
Îïðåäåëåíî, êîíâåíöèîíàëíèòå âúîðúæåíè ñèëè íå ñà
àäåêâàòíè çà òåçè íîâè ôîðìè íà àãðåñèÿ. Çà âúçïèðàíåòî è
îòðàçÿâàíåòî íà ïîñëåäíèòå ñà íóæíè âèñîêîðàçâèò èíòåëåêò,
íîâè òåõíîëîãèè, ñïåöèàëíè ñòðóêòóðè, àäåêâàòíà ñèñòåìíà
îðãàíèçàöèÿ è ïð., êîèòî ñà ïðåäèìíî íåñèëîâè ôàêòîðè.
Ôîêóñúò âñå ïîâå÷å ïàäà âúðõó ïðåâåíöèÿòà è
ïðîôèëàêòèêàòà íà íåêîíâåíöèîíàëíàòà àãðåñèÿ.
 òàçè ñâåòëèíà èíôîðìàöèîííîòî ïðîñòðàíñòâî ñå
ïðåâðúùà â íîâî áîéíî ïîëå. Ñàìî ÷å, òóê ñèëîâèÿò ïîäõîä
÷åñòî âîäè äî îáðàòåí åôåêò. Èíôîðìàöèîííîòî íàñèëèå,
êîðïîðàòèâíèÿò ÈÒ êîíòðîë è ïðåêàëåíèòå ðåãóëàöèè âîäÿò
äî îùå ïî-ñèëíà ðàäèêàëèçàöèÿ è êîíôðîíòàöèÿ...
Íàøåòî âèæäàíå å, ÷å åäèíñòâåíîòî óñòîé÷èâî ðåøåíèå â
ñôåðàòà íà ñúâðåìåííàòà ñèãóðíîñò íå å ñèëîâî, à
èíòåëåêòóàëíî.
Íåîáõîäèìî å ìàñîâî îñúçíàâàíå íà ìèñëîâíèòå ìàòðèöè
è íà òàçè áàçà îñúùåñòâÿâàíå íà ãëîáàëíà ìèñëîâíà
èíòåãðàöèÿ (îñúçíàòî åäèíñòâî íà ìíîãîîáðàçèåòî). Èìåííî
ïîðàäè ëèïñàòà íà òåçè ïðîöåñè Çàïàäíèÿò Ìóëòèêóëòóðåí
ìîäåë ñå ïðîâàëè.
Íî åäâà ëè ñêîðî Åëèòèòå ùå èñêàò õîðàòà äà ñà îñúçíàòè...

Ïðåâúçõîäñòâî è Íåðàâåíñòâî

 îñíîâàòà íà âúîðúæåíîòî íàñèëèå ñòîè ñòðåìåæúò êúì

ïðåâúçõîäñòâî (ìàòåðèàëíî è äóõîâíî) è æàæäàòà çà âëàñò
íàä äðóãèòå.
Ïðè÷èíèòå çà ïîâå÷åòî ãîëåìè âîéíè ñà ñòðåìåæúò íà
âëàñòòà (Åëèòà) êúì ìàòåðèàëíî ïðåâúçõîäñòâî, àë÷íîñòòà,
íåðàâåíñòâîòî è íåñïðàâåäëèâîñòòà.
Íåðàâåíñòâîòî ñúçäàâà íàé-ãîëåìè íàïðåæåíèÿ,
ïðîòèâîïîñòàâÿíå, êîíôðîíòàöèÿ, êîíôëèêòè è êîëèçèè ìåæäó
áîãàòèòå (ðàçâèòèòå) è áåäíèòå (ðàçâèâàùèòå ñå) ñòðàíè.

49
 Àë÷íîñòòà íà Åëèòèòå ïúê âîäè äî áåçëèìèòíî òðåçîðèðàíå
è òðóïàíå íà áîãàòñòâà, ëèøàâà îò ðåñóðñè è äîñòèæåíèÿ
ãîëÿìà ÷àñò îò îñòàíàëîòî íàñåëåíèå è ñòîè â îñíîâàòà íà
íåðàâåíñòâîòî (âúòðåøíî è âúíøíî).
Óñêîðåíî ðàñòÿùîòî íåðàâåíñòâî âîäè äî âñå ïî-ãîëåìè
îáùåñòâåíè íàïðåæåíèÿ, êîíôðîíòàöèè è êîíôëèêòè.
Ãëîáàëíàòà íåñïðàâåäëèâîñò âîäè äî øèðîêà
ðàäèêàëèçàöèÿ è ñâåòîâíà íåñèãóðíîñò.
Çà îïðàâäàâàíåòî íà òîâà ïîëîæåíèå è ïîòóøàâàíå íà
íàïðåæåíèåòî ñå ïîëçâàò ðàçëè÷íè ðåëèãèè, èäåîëîãèè,
òåîðèè è ïð., íî òå ÷åñòî âîäÿò äî îáðàòåí åôåêò.

Ñòåïåíòà íà ðàçâèòèåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî âúâ âñÿêà åäíà

åïîõà îïðåäåëÿ íàé-âàæíèòå âëàñòîâè ôàêòîðè, èíòåðåñèòå
íà Åëèòèòå è ñôåðèòå íà ïðåâúçõîäñòâî è íåðàâåíñòâî, çà
êîèòî ñå âîþâà.
Âîéíèòå ñà ñå âîäèëè:
- çà çåìÿ è òåðèòîðèè;
- çà ðóäíèöè è äð. ðåñóðñè;
- çà áîãàòñòâà è äîñòèæåíèÿ;
- çà ðîáè è ïîäâëàñòíè ìàñè;
- çà êîëîíèè;
- çà ïàçàðè;
- çà ñôåðè íà âëèÿíèå;
- çà ñâåòîâíî ãîñïîäñòâî è äð.
 èíôîðìàöèîííàòà åïîõà, âå÷å ñå ñòèãíà äî âîéíèòå çà
ìîçúöè, ñòðåìåæ êúì òåõíîëîãè÷íî è èíôîðìàöèîííî
ïðåâúçõîäñòâî, è ïîðîäåíîòî îò òÿõ íîâî íåðàâåíñòâî.
Ðàçáèðà ñå, âàæè è îáðàòíàòà ñúâìåñòèìîñò, íèêîÿ îò
ãîðåèçáðîåíèòå ïðè÷èíè çà âîéíèòå íå èç÷åçâà, à ñàìî ñ
ðàçâèòèåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî ñå ïîÿâÿâàò íîâè òàêèâà.

Íÿêîè èçñëåäîâàòåëè ïðèåìàò, ÷å ïðåç ïîñëåäíèòå ïåò âåêà

ñâåòúò ñå å ðàçñëîèë íà íÿêîëêî ãåîñòðóêòóðíè çîíè - öåíòúð,
ñðåäà è ïåðèôåðèÿ, ìåæäó êîèòî íåðàâåíñòâîòî â ðàçëè÷íèòå
ñôåðè ïîñòîÿííî íàðàñòâà. Ðàñòÿùîòî íåðàâåíñòâî èìà
âîäåùà ðîëÿ çà îáÿñíåíèåòî íà ñèëîâèòå ïðîöåñè, íå ñàìî â
îòíîøåíèÿòà ìåæäó äúðæàâèòå, íî è âúòðå â ñàìèòå òÿõ. Íàé-

50
äîáðå ñå ðàçáèðàò êîíêðåòíèòå ïðè÷èíè çà åäíà âîéíà îò
ïîñëåäâàëèÿò ìèðåí äîãîâîð è õàðàêòåðúò íà íàëîæåíèÿ íîâ
ìèð.
Íÿêîè èçñëåäîâàòåëè òâúðäÿò, ÷å ïðè÷èíèòå çà âîéíèòå ñà
îñíîâíî ñèñòåìíè. Íàïðèìåð - ïàçàðíàòà ñèñòåìà ñ
ïåðìàíåíòíè êîíêóðåíòíè ñáëúñúöè è äèñáàëàíñè å èçòî÷íèê
íà ïîñòîÿííè íàïðåæåíèÿ, êîíôðîíòàöèè è êîíôëèêòè. Òîâà
ïîðàæäà ÷åñòè êîëèçèè, âîäè äî íàñèëèå, íî å ñúâñåì
çàêîíîìåðíî ïîíåæå å ïðÿêî ñâúðçàíî ñ ôóíêöèîíèðàíåòî è
ðàçâèòèåòî íà êàïèòàëèçìà êàòî îáùåñòâåíà ñèñòåìà.
Âîéíè îáà÷å å èìàëî îùå îò íàé-äúëáîêà äðåâíîñò äî ñåãà,
ïðè âñè÷êè îáùåñòâåíè ñòðîåâå.
Íàøåòî âèæäàíå å, ÷å ñèñòåìíàòà ïðè÷èíà å îùå ïî-
ñúùíîñòíà è ìàêñèìàëíî îáùà, à èìåííî - ñàìèÿ òèï íà
ñîöèîêóëòóðíè îòíîøåíèÿ - Âëàñò-Ïîäâëàñòíè (Äîìèíèðàùè-
Äîìèíèðàíè). Òî÷íî áîðáàòà çà âëàñò ñòîè â îñíîâàòà íà
âîéíèòå (âúòðåøíè è âúíøíè).
 òàçè ñâåòëèíà ñâåòîâíèòå âîéíè âèíàãè ñå âîäÿò çà
ñâåòîâíî ïðåâúçõîäñòâî (ãîñïîäñòâî) è ñâåòîâíà âëàñò, çà
âñè÷êî êîåòî å öåííî, âêëþ÷èòåëíî è çà ñàìèòå ÂÀÑ!

ÃËÎÁÀËÈÇÀÖÈß È ÃËÎÁÀËÈÇÚÌ

Èìà ñúùåñòâåíà ðàçëèêà ìåæäó Ãëîáàëèçàöèÿòà êàòî

åñòåñòâåí îáùåñòâåí ïðîöåñ è ïîëèòè÷åñêèÿò òåðìèí
Ãëîáàëèçúì.
Ãëîáàëèçìúò å àãðåñèâíà ïîëèòèêà íà äúðæàâà (èëè
ôîðìàöèÿ îò äúðæàâè), êîÿòî ôîðìèðà òåíäåíöèÿ çà
ñúçäàâàíå íà óñëîâèÿ çà äîìèíàöèÿòà ñè â ñâåòà. Â êðàéíà
ñìåòêà òîâà å íàëàãàíå íà åäèí óíèâåðñàëåí ìîäåë íà
èêîíîìè÷åñêè, ìîíåòàðåí, ñîöèàëåí, ïîëèòè÷åñêè, îáùåñòâåí
è êóëòóðåí æèâîò. Òîçè ìîäåë â íÿêàêúâ ìèíàë ìîìåíò, ìîæå
äà å äîêàçàë ñâîèòå ïðåäèìñòâà, íî ïîñëå âå÷å ïîääúðæà
íóæíîòî ìó ïðåâúçõîäñòâî ÷ðåç óòâúðæäàâàíåòî ñè ñ âñè÷êè
âúçìîæíè ñðåäñòâà, âêë. è âîåííè.
Ñúâñåì åñòåñòâåíî å õîðàòà ïî ñâåòà äà ñå
ïðîòèâîïîñòàâÿò íà Ãëîáàëèçìà, ïîíåæå îñúçíàâàò, ÷å òîâà
å âëàñòîâè ïðîöåñ, íàëàãàí èì îòãîðå è îòâúí. Â ñúùîòî âðåìå

51
òå ïîçèòèâíî âúçïðèåìàò Ãëîáàëèçàöèÿòà ñ öÿëàòà è ïúñòðîòà,
êàòî õàðìîíè÷íî åäèíñòâî íà ÷îâåøêîòî ìíîãîîáðàçèå.
Íàäÿâàìå ñå äà îñúçíàâàòå, ÷å Ãëîáàëèçìúò å âëàñòîâè
óíèâåðñàëèçúì (öåíòðàëèçúì) è ïî ñâîÿòà ñúùíîñò å â
ïðîòèâîâåñ íà ñâîáîäíàòà Ãëîáàëèçàöèÿ (äåöåíòðàëèçàöèÿ),
êîÿòî å åñòåñòâåí îáùåñòâåí ïðîöåñ.
Ãëîáàëèçìúò îáà÷å ìíîãî óñïåøíî èçïîëçâà åñòåñòâåíèòå
äåçèíòåãðàöèîííè ïðîöåñè, ñëåäñòâèå íà Ãëîáàëèçàöèÿòà, çà
äà ñå íàëàãà è óòâúðæäàâà ïî ñâåòà. Ñòàðîòî èìïåðñêî ìîòî
"ðàçäåëÿé è âëàäåé" â ãëîáàëåí ïëàí âå÷å å "ãëîáàëåí ðåä çà
ñìåòêà íà ëîêàëåí õàîñ"...

Äúðæàâíè÷åñêàòà ñòðàòåãèÿ öåëè óïðàâëåíèå íà

íàñåëåíèåòî è òåðèòîðèÿòà, à êîíòðîëúò âúðõó êàïèòàëà å
ñðåäñòâî çà óêðåïâàíå íà äúðæàâàòà è íàòðóïâàíå íà
ïîòåíöèàë, âêë. âîåíåí.
 ñòðàòåãèÿòà íà Ãëîáàëèçìà êîíòðîëúò âúðõó êàïèòàëà å
îñíîâíàòà öåë, à óïðàâëåíèåòî íà íàñåëåíèåòî è òåðèòîðèÿòà
è âîäåíåòî íà âîéíè ñà îñíîâíî ñðåäñòâî çà íàòðóïâàíå íà
êàïèòàë.
Ðàçâèòèåòî íà Êàïèòàëèçìà (Ìîíåòàðèçìà) è Ãëîáàëèçìà
ñèëíî ñå óñêîðèõà ñëåä êðàÿ íà Ñòóäåíàòà âîéíà, à ÑÀÙ
ïðèäîáèõà äîìèíèðàùî âëèÿíèå â öåëèÿò ñâÿò. Òàêà, òå
ñúçäàäîõà óñëîâèÿ çà ñâåòîâíî ãîñïîäñòâî íà âëàñòâàùèòå â
Àìåðèêà ôèíàíñîâà îëèãàðõèÿ è êîðïîðàòîêðàöèÿ.
Àìåðèêàíñêàòà ãëîáàëíà Äúëáîêà (Ïàðàëåëíà) äúðæàâà å
îñíîâíàòà äâèæåùà ñèëà íà âàæíèòå ãåîïîëèòè÷åñêè ïðîöåñè
ïðåç èçìèíàëèòå òðè äåñåòèëåòèÿ è íàëàãàíåòî íà Ãëîáàëèçìà
â ñâåòà.

Êàêâî èñêàò Åëèòèòå

Áúðçîòî íàòðóïâàíå íà ãîëåìè êàïèòàëè ñå çàðàæäà ïðåäè

âåêîâå, áëàãîäàðåíèå íà ìîíîïîëà â òúðãîâèÿòà íà äàëå÷íè
ðàçñòîÿíèÿ è êðóïíèòå ôèíàíñîâè îïåðàöèè. Ðåãóëèðàíåòî,
áàëàíñà íà ñèëèòå è êîìåðñèàëèçàöèÿòà íà âîéíèòå ñà
ñïîñîáñòâàëè çà íåáèâàëàòà êîíöåíòðàöèÿ íà áîãàòñòâî è
âëàñò â ðúöåòå íà îëèãàðõèÿòà, êîÿòî óïðàâëÿâàëà

52
èòàëèàíñêèòå ãðàäîâå-äúðæàâè (Âåíåöèÿ, Ãåíóà è äð.).
Íà áàçàòà íà òåçè ìîäåëè ñå èçãðàæäàò â ïîñëåäñòâèå
êàïèòàëèñòè÷åñêàòà èêîíîìèêà è íîâèÿò ñâÿò.
Õîëàíäèÿ âúçïðèåìà Âåíåöèàíñêèÿ ìîäåë íà
ìîíîïîëèñòè÷åí êàïèòàëèçúì.
Âåëèêîáðèòàíèÿ âúçïðèåìà Ãåíóåçêèÿ êîñìîïîëèòåí
êàïèòàëèçúì, ïëþñ àáñîëþòèçìà íà Èñïàíñêàòà èìïåðèÿ.
ÑÀÙ ïúê ñëåäâàò ìîäåëà íà êîðïîðàòèâíèÿ êàïèòàëèçúì,
ðàçâèâàí îò Õîëàíäñêàòà ñèñòåìà.
Áóðíîòî ðàçâèòèå íà ìîäåðíèÿ êàïèòàëèçúì íå áè áèëî
âúçìîæíî áåç íÿêîëêîâåêîâíèÿ áåçïëàòåí ðîáñêè òðóä â
ïåðèîäà XVI - XIX âåê. Äîðè è äíåñ, ïî îöåíêè íà ÎÎÍ, â ñâåòà
âñå îùå èìà íàä 20 ìëí. ðîáè, êàòî òÿõíîòî åêñïëîàòèðàíå
ïîäñèãóðÿâà òðóäîåìêè èêîíîìè÷åñêè ïðîöåñè, ãëàâíî â
ïåðèôåðíèòå çîíè íà ñúâðåìåííèÿ êàïèòàëèçúì (ðàéîíèòå
íà Àôðèêà, Àçèÿ è Ëàòèíñêà Àìåðèêà).

Çàïàäíèòå åëèòè äíåñ ïðèîðèòåòíî èñêàò îò ñâåòà, âå÷å

áåç äîðè äà ãî ïðèêðèâàò :
- Äåïîïóëàöèÿ íà ïëàíåòàòà (òúé íàðå÷åíàòà äåìîãðàôñêà
îïòèìèçàöèÿ);
- Óñòîé÷èâà îêîëíà ñðåäà (çà ñìåòêà íà äîìèíèðàíèòå);
- Óñòîé÷èâè èêîíîìèêà è ïàçàð (ìîíåòàðèñòêè òèï íà
ðàçâèòèå);
- Òåõíîëîãè÷åí êîíòðîë íàä õîðàòà (âúðõó ôèíàíñè, çäðàâå,
èíòåðåñè, âðúçêè, ëîêàöèÿ è ïð.);
- Îãðàíè÷àâàíå íà ñòðàòåãè÷åñêèòå îðúæèÿ (êîíòðîë íàä
Îðúæèÿòà çà Ìàñîâî Óíèùîæåíèå);
- Ñâåòîâåí Ìèð ïî òåõíèòå ïðàâèëà (Ãëîáàëèçúì - Íîâ
Ñâåòîâåí Ðåä).

Ãîëåìèÿò öèíèçúì å â òîâà, ÷å èìåííî Çàïàäúò ïîòðåáÿâà

íàä 80% îò ðåñóðñèòå è ïðîäóêòèòå â ñâåòà. Òîé áóêâàëíî
èçïèâà è èçÿæäà ïëàíåòàòà íè.
Ñúùî òàêà, Çàïàäúò ñòîè â îñíîâàòà íà ïî÷òè âñè÷êè
ñâåòîâíè èêîíîìè÷åñêè è ôèíàíñîâè êðèçè.
Çàïàäúò å âîäåù è â êîíòðîëà íàä õîðàòà - èêîíîìè÷åñêè,
ìîíåòàðåí, çäðàâåí, ñîöèàëåí, òåõíîëîãè÷åí, ñïåöèàëåí è ïð.

53
 Çàïàäúò ñòîè â îñíîâàòà íà äâåòå ñâåòîâíè âîéíè è
ïîâå÷åòî îò ïîñëåäâàëèòå ãè âîéíè è âúîðúæåíè êîíôëèêòè.
Èìåííî äåìîãðàôñêè êîëàïñèðàùèÿò Çàïàä å ãîëÿìàòà
çàïëàõà çà åêîðàâíîâåñèåòî, èêîíîìèêàòà è ñèãóðíîñòòà íà
öÿëàòà ïëàíåòà, à íå ïðåíàñåëåíèÿò áåäåí ñâÿò!
Çàïàäúò å ñ íàé-ãîëåìèòå âîåííè áþäæåòè, ïðîäúëæàâà
äà ïðàâè âîéíè, äà èíèöèèðà ìíîæåñòâî ëîêàëíè è ðåãèîíàëíè
âúîðúæåíè êîíôëèêòè, çà äà ïðîêàðâà è íàëàãà íàâðåä ïî
ñâåòà ñâîÿ Ãëîáàëèçúì è ãëîáàëèñòêè èíòåðåñè (Äîìèíàíòíè
ìàòðèöè).

Ñïîðåä À. Òîôëúð: "Ïî-îáðàçîâàíèòå è ïî-íàïðåäíàëèòå

òåõíîëîãè÷íî èñêàò äà îãðàíè÷àò äîñòúïà íà ïî-èçîñòàíàëèòå
äî áëàãàòà. Êàòî ñå ñú÷åòàå òÿõíàòà àðèñòîêðàòè÷íà
àðîãàíòíîñò ñ íàäèãàùèòå ñå åòíè÷åñêî-ðåëèãèîçíè
íàïðåæåíèÿ îò Áàëêàíèòå äî Èíäèÿ, íèùî äîáðî íå ìîæåì
äà î÷àêâàìå ïðåç ñëåäâàùèòå äåñåòèëåòèÿ.
Âñè÷êè òåçè ñòðåìåæè êúì ðàçöåïëåíèå ñå êîðåíÿò èìåííî
â äâó è òðèïëàñòîâàòà ñòðóêòóðà íà ôîðìèðàíèòå ñëåä
èíäóñòðèàëíèòå ðåâîëþöèè îáùåñòâà.
Ïðåç ñëåäâàùèòå ãîäèíè òàçè ñòðóêòóðà âåðîÿòíî ùå ñå
çàïàçè. Â ñâåòà ùå ñúùåñòâóâàò äúðæàâè îò Ïúðâàòà âúëíà ñ
ïðåîáëàäàâàùà àãðàðíà èêîíîìèêà, îò Âòîðàòà âúëíà ñ
òèïè÷åí èíäóñòðèàëåí ïåéçàæ è îò Òðåòàòà âúëíà ñ âèñîêî
ðàçâèòè òåõíîëîãèè - è âñÿêà îò òÿõ ùå èìà ñâîèòå îáùåñòâåíè
åëèòè, ñôåðè íà èíòåðåñè, ïðîãðàìè çà ðàçâèòèå, êðèçè è ïð.“.

Äíåñ ïî÷òè âñåêè ÷îâåê å ÷óâàë çà "ïðàíåòî íà ïàðè" â

îôøîðíèòå çîíè, çà ñïåêóëàíòèòå îò "Óîëñòðèéò" è
ìàíèïóëàöèèòå, êîèòî òå âúðøàò, êàêòî è çà òåçèòå, ÷å
ôèíàíñîâàòà îëèãàðõèÿ ÷ðåç áîðñèòå èçñìóêâà ïàðèòå îò
ñâåòà. Ìàëöèíà îáà÷å ðèñêóâàò äà ðàçñëåäâàò èëè äà ñå
ïðîòèâîïîñòàâÿò íà òîâà íåñïðàâåäëèâî ïîëîæåíèå.
Ñúùî òàêà, äíåñ èìåííî Àìåðèêà å ÿäðîòî íà ãëîáàëíàòà
êàïèòàëèñòè÷åñêà ñèñòåìà è íåéíèòå áàíêè è êîðïîðàöèè â
íàé-ãîëÿìà ñòåïåí èçòî÷âàò ñðåäñòâàòà è åêñïëîàòèðàò
ðåñóðñèòå íà îñòàíàëèòå äúðæàâè.
Ïðîñòî êàçàíî, ðàçâèòèòå áîãàòè äúðæàâè ñà íàòðóïàëè

54
áîãàòñòâîòî ñè çà ñìåòêà íà áåäíèòå è íÿìàò íèêàêâî
íàìåðåíèå äà ñïîäåëÿò áëàãàòà, à íàïðîòèâ Åëèòèòå èì èñêàò
óñòîé÷èâî äà äîìèíèðàò íàä îñòàíàëèòå ñòðàíè è äà
ïðîäúëæàò äà ñå îáîãàòÿâàò.

Äîáðè è Ëîøè

Ãîëåìèòå çàïàäíè ïîëèòè÷åñêè èäåîëîãèè íà XX â. ñà

ìàðêñèçìúò, êîìóíèçìúò, ñîöèàëèçìúò, ñîöèàëäåìîêðàöèÿòà,
õðèñòèÿíäåìîêðàöèÿòà, ëèáåðàëèçìúò, êîðïîðàòèâèçìúò,
êîíñåðâàòèçìúò, íàöèîíàëèçìúò è ôàøèçìúò.
Ïðè âñè÷êè òÿõ, â îñíîâàòà ñòîè áàçîâàòà ñîöèîêóëòóðíà
ìàòðèöà Âëàñò-Ïîäâëàñòíè, ò.å. êàñàå ñå îñíîâíî çà
èäåîëîãè÷åñêè ìîòèâèðàíà ïîäìÿíà íà åäíà âëàñò ñ äðóãà.

Äíåñ Çàïàäíèÿò ìåéñòðèéì àãðåñèâíî ñàòàíèçèðà

Ðàäèêàëíèÿ èñëÿì, íî çàáðàâÿ êàêâè ñà áèëè èíêâèçèöèÿòà,
êðúñòîíîñíèòå ïîõîäè, êîëîíèàëèçìà, ôàøèçìà,
íåîêîëîíèàëèçìà è ïð.
Èñëÿìúò íàèñòèíà å åäíà ðàçëè÷íà öèâèëèçàöèîííà
îáùíîñò, ÷èèòî íàðîäè ñà óáåäåíè â ïðåâúçõîäñòâîòî íà
ñâîÿòà ðåëèãèÿ, êîåòî å õàðàêòåðíî çà âñè÷êè ìîíîòåèñòè÷íè
ðåëèãèè, â ïåðèîäà íà òÿõíîòî ðàçâèòèå è óòâúðæäàâàíå. (Âèæ*
êíèãàòà "Äîãìàòè÷íèòå Ìàòðèöè".)
Çàïëàõà çà èñëÿìà äíåñ âå÷å íå ñà ñàìî ÖÐÓ, Ïåíòàãîíà è
ÍÀÒÎ, íî è êîìïëåêñíî öåëèÿò Çàïàä, ÷èåòî íàñåëåíèå å
ìàíèïóëèðàíî è çîìáèðàíî â óíèâåðñàëíîñòòà è
ïðåâúçõîäñòâîòî íà ñâîÿòà êóëòóðà. Òî ñè âÿðâà, ÷å íåãîâàòà
äîìèíèðàùà ìîù ìó äàâà åêñêëóçèâíî ïðàâî àãðåñèâíî äà
íàëàãà ãëîáàëíî Çàïàäíàòà êóëòóðà ïî ñâåòà.

Çàïàäúò íèêîãà íå å ðàæäàë ãîëÿìà ðåëèãèÿ. Ñâåòîâíèòå

ðåëèãèè ñà òâîðåíèå íà íåçàïàäíèòå öèâèëèçàöèè è ÷åñòî
äàòèðàò îùå îòïðåäè ïîÿâàòà íà Çàïàäíàòà öèâèëèçàöèÿ.
Äîáðîòî è çëîòî êàòî áàçà íà öåííîñòíàòà íè ñèñòåìà
íåñúìíåíî èìàò äðåâíà ðåëèãèîçíà îñíîâà, íåïðèñúùà íà
Çàïàäúò.
 ñúùîòî âðåìå Çàïàäúò äíåñ ïðåòåíäèðà çà

55
óíèâåðñàëíîñò è àãðåñèâíî íàëàãà íàâðåä ñâîèòå "öåííîñòè"
(÷åñòî èçâðàòåíîñòè) íà îñòàíàëèòå ñòðàíè.
Âñè÷êè çíàåòå êîè äúðæàâè ñà âîäèëè ñâåòîâíèòå âîéíè,
êúäå, êàê è çà êàêâî...
Îïðåäåëåíî, ïðèîðèòåòíè çà Çàïàäúò ñà ìàòåðèàëíèòå
öåííîñòè, à ìîðàëíèòå ñà ñàìî çà îáùåñòâåí êàìóôëàæ.

Ñïîðåä Oxfam, íàé-áîãàòèòå 42 ìèëèàðäåðè èìàò

îáîáùåíî áîãàòñòâî, ðàâíî íà òîâà íà íàé-áåäíèòå 50% îò
÷îâå÷åñòâîòî. Èìà íåðàâåíñòâî äîðè ñðåä ñàìèòå
ìèëèàðäåðè. Òàêà ïúðâèòå 10 ñâðúõáîãàòè ïðèòåæàâàò íàä
745 ìèëèàðäà äîëàðà ëè÷íî áîãàòñòâî. Ñëåäâàùèòå 10 áîãàòè
îò ñïèñúêà èìàò ñàìî 452 ìèëèàðäà äîëàðà.
Ñòàòèñòèêñòà ïîêàçâà, ÷å 1% ñâðúõáîãàòè ïðèòåæàâàò íàä
50% îò áîãàòñòâàòà íà ñâåòà.
Ä. Ðîòêîïô íàðè÷à ñâðúõáîãàòèòå "ñóïåðêëàñà" - õîðà íà
àáñîëþòíèÿ âðúõ íà ñâåòîâíàòà ïèðàìèäà, 94% îò êîèòî ñà
ìúæå, ïðåäèìíî áåëè è íàé-âå÷å îò ÑÀÙ è Åâðîïà.
Ï. Ôèëèïñ âêëþ÷âà â "Ãèãàíòèòå" (ñâðúõáîãàòèòå)
ìèëèàðäåðè îò 20 äúðæàâè, êàòî 117 (59%) ñà îò ÑÀÙ; 22
(îáîáùåíî) îò Âåëèêîáðèòàíèÿ, Ôðàíöèÿ, Ãåðìàíèÿ è
Øâåéöàðèÿ; ïî òðèìà îò Èòàëèÿ, Ñèíãàïóð, Èíäèÿ, Àâñòðèÿ è
Àâñòðàëèÿ; ïî äâàìà îò ßïîíèÿ è Áðàçèëèÿ; è ñàìî ïî åäèí
îò Þæíà Àôðèêà, Õîëàíäèÿ, Çàìáèÿ, Êóâåéò, Áåëãèÿ, Êàíàäà,
Ìåêñèêî, Êàòàð è Êîëóìáèÿ.
Ðåäèöà ñîöèàëíè èçñëåäâàíèÿ ïúê ïîêàçâàò, ÷å ïîä 2% ñà
ïðåñòúïíèöèòå, êîèòî áåç÷èíñòâàò âúðõó íàä 98% îò õîðàòà
ïî ñâåòà.
ÑÀÙ (êîÿòî óæ å ñòðàíàòà íà ìå÷òèòå è ñâîáîäàòà) äíåñ å
äúðæàâàòà ñ íàé-ðÿçêîòî ñîöèàëíî íåðàâåíñòâî è íàé-ìíîãî
çàòâîðè è çàòâîðíèöè â ñâåòà.

Çàïàäíèòå ó÷åíè ÷åñòî âúîáùå íå òúðñÿò ñúîòâåòñòâàùè

íàó÷íè îáÿñíåíèÿ çà âîéíèòå - ïðè÷èííè, öåëåâè è ïð. Âìåñòî
òîâà, òå ôîðìèðàò óäîáíè çà òåõíèÿ Åëèò òåîðèè è íàó÷íè
ïîñòàíîâêè, âîäåùè äî ìîðàëíè îïðàâäàíèÿ íà ñúîòâåòíèòå
ñèëîâè è âîåííè äåéñòâèÿ. Öåëòà èì å äà íàìåðÿò
íåîáõîäèìèòå "ñìåê÷àâàùè âèíàòà îáñòîÿòåëñòâà" çà

56
àãðåñèÿòà è íà òÿõíà áàçà äà èçãðàäÿò ñèñòåìà îò "ñìåê÷àâàùè
âîéíàòà îáñòîÿòåëñòâà".
Òàêúâ òèï (íå)íàó÷íî èñòîðè÷åñêî îáÿñíåíèå âèíàãè öåëè
èçâèíåíèå, îïðàâäàíèå è ïðåõâúðëÿ âèíàòà çà âîéíàòà âúðõó
îáåêòà íà àãðåñèÿòà. Íàñòîÿâà ñå ñâåòúò äà ïðèåìå è îïðàâäàå
àãðåñèÿòà èì, äà ïðîñòè è èçâèíè "ëåãèòèìíîòî" íàñèëèå.
Êîè ñà äîáðèòå è ëîøèòå ðåøåòå ñàìè !

ÄÚËÁÎÊÀÒÀ ÄÚÐÆÀÂÀ

Ñ. Àìèí ïîäðîáíî ðàçÿñíÿâà, ÷å ñâåòîâíèÿò êàïèòàëèçúì

ñå óïðàâëÿâà îò îëèãîïîëè, áàçèðàíè â ñòðàíèòå îò
êàïèòàëèñòè÷åñêèÿ öåíòúð, êîèòî äúðæàò ìîíîïîëèòå íàä
ôèíàíñèòå, òåõíîëîãèèòå, äîñòúïà äî ïðèðîäíè ðåñóðñè,
ãëîáàëíèòå ìåäèè, èíôîðìàöèîííèòå ìðåæè è îðúæèÿòà çà
ìàñîâî óíèùîæåíèå.
Òîé è íÿêîè äðóãè èçñëåäîâàòåëè ñòèãàò äî èçâîäà, ÷å
êàïèòàëèñòè÷åñêèòå ÿäðà ñà ïî ñúùåñòâî ôîðìà íà "Äúëáîêà
äúðæàâà", à âàñàëíèòå èì êëèåíòåëèñòêè ðåæèìè â
ïåðèôåðèÿòà ñà ñàìî ìåñòíè òåõíè ïîäîáèÿ.
Ñïîðåä Äæ. Ïúðêèíñ òðèòå ñòúëáà, íà êîèòî ñå êðåïè
Ãëîáàëíàòà êîðïîðàòîêðàöèÿ (Ãëîáàëèçìà), ñà
ìåæäóíàðîäíèòå áàíêè, âîäåùèòå ìåãàêîðïîðàöèè, ñúþçíèòå
è âàñàëíèòå ïðàâèòåëñòâà.
Ñïîðåä íåãî äíåøíèÿò Åëèò, ãîñïîäñòâàù íàä ñâåòà å êàòî
"ñïëîòåíî áðàòñòâî îò íåìíîãîáðîéíà ãðóïà îò õîðà,
ñïîäåëÿùè îáùè öåëè, ÷èèòî ÷ëåíîâå ÷åñòî è ñ ëåêîòà ñå
ïðèäâèæâàò ìåæäó êîðïîðàòèâíèòå è áàíêîâèòå áîðäîâå, è
ïðàâèòåëñòâåíèòå ïîñòîâå”.

Ãëîáàëíèÿò âëàñòîâè Åëèò (Ñâðúõáîãàòèòå) ôóíêöèîíèðà

êàòî íàäïðàâèòåëñòâåíà ìðåæà, êîÿòî èçïîëçâà
ìåæäóíàðîäíèòå èíñòèòóöèè - Ñâåòîâíàòà áàíêà (ÑÁ),
Ìåæäóíàðîäíèÿ âàëóòåí ôîíä (ÌÂÔ), ÍÀÒÎ, Ñâåòîâíàòà
òúðãîâñêà îðãàíèçàöèÿ (ÑÒÎ), Ã-7, Ã-20 è äð. Ïîñëåäíèòå
ïîëó÷àâàò "óêàçàíèÿ", "èíñòðóêöèè" , "íàðåæäàíèÿ" è äîðè
"çàïîâåäè" çà ðåøåíèÿòà ñè îò âëàñòîâèòå ÍÏÎ ìðåæè.
"Ñúñ ñèãóðíîñò ìîæå äà ñå çàêëþ÷è, ÷å âñè÷êè ñâðúõáîãàòè

57
ñå ïîçíàâàò ëè÷íî èëè âçàèìíî, â îáùèÿ ïëàí íà òåõíèòå
âëàñòîâè ïîçèöèè." - êàçâà Ôèëèïñ. Òå èìàò îáùà
èäåîëîãè÷åñêà èäåíòè÷íîñò è òâúðäî âÿðâàò, ÷å íà÷èíúò èì
íà àãðåñèâåí æèâîò è áåçëèìèòíîòî íàòðóïâàíå íà êàïèòàëè
ñà îò ïîëçà çà öÿëîòî ÷îâå÷åñòâî.
Ðåãóëÿðíî òå ñå ñúáèðàò, çà äà äèñêóòèðàò ìàêñèìèçèðàíåòî
íà ïå÷àëáàòà, äà îáñúæäàò ïîëèòèêè çà íàòèñê è çàñèëâàíå
íà âëèÿíèåòî ñè âúðõó ïðàâèòåëñòâàòà, âîåííèòå,
ðàçóçíàâàòåëíèòå è äð. ñèëîâè ñòðóêòóðè, êàêòî è ïëàíîâå çà
áëîêèðàíå è åëèìèíèðàíå íà ñúïðîòèâèòåëíè è ñîöèàëíè
äâèæåíèÿ, à ñúùî è çà ñòîïèðàíå íà ãðàæäàíñêè íàïðåæåíèÿ
è âúëíåíèÿ.

17-òå "Ãèãàíòà" ñâðúõáîãàòè ïîääúðæàò èçïîìïâàùà

ñèñòåìà çà íååñòåñòâåí ðàñòåæ, ñúçäàâàùà îãðîìíè íåãàòèâíè
èêîíîìè÷åñêè è õóìàíèòàðíè ïîñëåäèöè çà ìèëèàðäè õîðà ïî
ñâåòà. Òå ñà ôèíàíñîâîòî ÿäðî íà õèëÿäè ôèðìè è áàíêè,
ôîðìèðàùè ãëîáàëíèÿ êàïèòàëèçúì (Ãëîáàëíèÿ
ìîíåòàðèçúì).
Òåõíèòå èíòåðåñè ñà âúçïðèåòè è ïðèçíàòè îò
ïðàâèòåëñòâàòà, ïîëèòèöèòå, óíèâåðñèòåòèòå, ïîëèöåéñêèòå
ñèëè, ñïåöèàëíèòå ñëóæáè, âîåííèòå è äð. èíñòèòóöèè.
Ïîñëåäíèòå ñúâñåì îòêðèòî âñÿ÷åñêè ãè ïîäïîìàãàò, ïîäêðåïÿò
è çàùèòàâàò.
Ñúùî òàêà, "Ãèãàíòèòå" ñà îñíîâíèòå èíèöèàòîðè è
áåíåôèöèåíòè íà ïðèâàòèçàöèÿòà ïî öÿë ñâÿò. Öåëòà å äîðè
îáùåñòâåíèòå èíñòèòóöèè (ó÷èëèùà, ïîùåíñêè ñëóæáè,
óíèâåðñèòåòè, íàöèîíàëíà îòáðàíà, ñèëè çà ñèãóðíîñò,
çàòâîðèòå è äîðè öúðêâèòå) äà ñòàíàò ÷àñòíè ïðåäïðèÿòèÿ,
çà äà ìîæå êîðïîðàòèâíèòå èíòåðåñè òîòàëíî äà äîìèíèðàò
íàä îáùåñòâåíèòå.
Ìàêàð, ÷å ñà â íÿêàêâà êîíêóðåíöèÿ ïîìåæäó ñè,
êîíöåíòðèðàíîòî ñâðúõáîãàòñòâî (êîåòî áîãàòàøèòå
êîíòðîëèðàò, ñïîäåëÿò è ðàçäåëÿò), ïî ñúùåñòâî èçèñêâà
ðàçáèðàòåëñòâî, èíòåãðàöèÿ è ñúòðóäíè÷åñòâî.
Îñúçíàâàéêè, ÷å èíòåðåñèòå èì ñà èäåíòè÷íè,
ïðèòåæàòåëèòå íà "Ãèãàíòèòå" îáåäèíÿâàò èíòåðåñèòå è
ïîòåíöèàëèòå ñè ñðåùó îñòàíàëèÿ ñâÿò ïî âñè÷êè âúçìîæíè

58
íà÷èíè.

Ïðèåìà ñå, ÷å òåðìèíúò "Ïàðàëåëíà äúðæàâà" å

ôîðìóëèðàí îò Ðîáúðò Ïàêñòúí. Ïðåäñòàâÿéêè èäåÿòà ñè â
“Àíàòîìèÿ íà ôàøèçìà”, òîé äàâà ïðèìåðè ñ èòàëèàíñêèòå
"÷åðíîðèçöè", ãåðìàíñêèòå ùóðìîâè îòðÿäè è äð.
Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè ïîäîáåí ñìèñúë ñå âëàãà è â äðóãè
òåðìèíè êàòî "Äúëáîêà äúðæàâà", "Ïðàâèòåëñòâî â ñÿíêà",
"Òàéíà äúðæàâà", "Òàéíà âëàñò", "Ñêðèòà âëàñò" è äð.
Îáèêíîâåíî òå ñå ðàçáèðàò êàòî íåôîðìàëíè ñòðóêòóðè, ñúþçè
èëè îáùíîñòè, êîèòî äåéñòâàò íåçàâèñèìî îò äúðæàâíàòà
àäìèíèñòðàöèÿ (ôîðìàëíàòà âëàñò) è ñêðèòî îòíåìàò
ìîíîïîëà è âúðõó âëàñòòà.

Åòî êàêâî ïèøå çà íåçàâèñèìîñòòà íà ïðàâèòåëñòâîòî

ïðåçèäåíòúò íà ÑÀÙ ïðåç 1913-1921 Óäðîó Óèëñúí, ïðè êîéòî
Ôåäåðàëíèÿò ðåçåðâ íà ÑÀÙ å ñúçäàäåí îò ÷àñòíè ëèöà è å
ïðèåò Çàêîíúò çà Ôåäåðàëíèÿ ðåçåðâ:
„Íàøàòà êðåäèòíà ñèñòåìà å êîíöåíòðèðàíà â ÷àñòíè ðúöå.
Íèå ñå ïðåâúðíàõìå â åäíî îò íàé-ïúëíî êîíòðîëèðàíèòå è
ïîä÷èíåíè ïðàâèòåëñòâà â ñâåòà - âå÷å íÿìà ïðàâèòåëñòâî
ñúñ ñâîáîäíî ìíåíèå, íÿìà ïîâå÷å ïðàâèòåëñòâî ÷ðåç
óáåæäàâàíå è ãëàñóâàíå ñ ìíîçèíñòâî, à èìà ïðàâèòåëñòâî ñ
ìíåíèå è ïðèíóäà íà ìàëêè ãðóïè äîìèíèðàùè õîðà. "

Äíåñ ïî÷òè âñÿêà äúðæàâà ñè èìà Äúëáîêà Äúðæàâà (ÄÄ),

êîÿòî äúðæè ðåàëíàòà âëàñò. Ïîíÿêîãà èçêëþ÷åíèå ïðàâÿò
íÿêîè àáñîëþòíè ìîíàðñè è äèêòàòîðè, íî è òå ñè èìàò ñâîèòå
òàéíè ñúâåòíèöè.
Îò ñòîëåòèÿ íàñàì Äúëáîêàòà äúðæàâà å îïðåäåëÿëà â
ãîëÿìà ñòåïåí, íå ñàìî âúòðåøíàòà, íî è âúíøíàòà ïîëèòèêà
íà ñòðàíèòå.
Îùå â äðåâíîñòòà ïúê, òàéíàòà äèïëîìàöèÿ å ðåøàâàëà
íàé-ñåðèîçíèòå ìåæäóíàðîäíè, ìåæäóñúþçíè÷åñêè è
ðåãèîíàëíè âúïðîñè è ïðîáëåìè.
Ðàçâèòèåòî íà Äúëáîêàòà äúðæàâà (Ñêðèòàòà âëàñò) íå å
ñâúðçàíî òîëêîâà ñ íåéíàòà ñúùíîñò, êîëêîòî ñ íåéíèÿ ìàùàá.
 äíåøíèÿ ãëîáàëåí ñâÿò è Äúëáîêàòà äúðæàâà å âå÷å

59
ãëîáàëíà. ÄÄ íà äîìèíèðàíèòå äúðæàâè ñà ñèëíî çàâèñèìè
îò Ãëîáàëíàòà Äúëáîêà Äúðæàâà. Íÿêîè èçñëåäîâàòåëè
íàðè÷àò ïîñëåäíàòà Ñâåòîâíî Ïðàâèòåëñòâî, äðóãè - Ñâåòîâåí
Ðåä è ïð.

 òàçè ñâåòëèíà å íàïúëíî çàêîíîìåðíî âîéíèòå è

âúîðúæåíèòå êîíôëèêòè ñúùî äà ñà ñèëíî çàâèñèìè îò
Äúëáîêàòà Äúðæàâà (ðåàëíàòà âëàñò).
Àêî ìåæäó âîäåùèòå ôàêòîðè â òåçè äúëáèííè âëàñòîâè
ñëîåâå èìà ðàçáèðàòåëñòâî, èìà è îòíîñèòåëåí ìèð ìåæäó
äúðæàâèòå.
Àêî íàïðåæåíèåòî òàì íàðàñòíå, íàðàñòâà òîâà è ìåæäó
ñúîòâåòíèòå äúðæàâè.
Àêî ÄÄ çàïî÷íàò êîíôðîíòàöèÿ è êîíôëèêòè ïîìåæäó ñè,
çàïî÷âàò òàêèâà è ìåæäó äúðæàâèòå.
Àêî ÄÄ ðåøàò äà âîäÿò âîéíà, ôîðìàëíèòå âëàñòè è
äúðæàâèòå ìíîãî òðóäíî ìîãàò äà çàäúðæàò è îòìåíÿò òîâà
÷îâåøêî áåäñòâèå.

ÍÎÂ ÑÂÅÒÎÂÅÍ ÐÅÄ

Èíòåãðàöèÿòà è äåçèíòåãðàöèÿòà, ñòàáèëèçàöèÿòà è

äåñòàáèëèçàöèÿòà â ñâåòà ñà ñúùåñòâóâàëè îòêàêòî èìà
îáùåñòâåíè ñòðóêòóðè. Îáèêíîâåíî ñëåä äåñòàáèëèçàöèÿòà
ñëåäâà íîâà (÷åñòî ðàçëè÷íà) ñòàáèëèçàöèÿ, à ñëåä
äåçèíòåãðàöèÿòà ñëåäâà íîâà (ðàçëè÷íà) èíòåãðàöèÿ.
Ïîñòåïåííî â Åâðîïà è ïî ñâåòà, ìåæäóíàðîäíèòå
èíñòèòóöèè èççåìâàò âñå ïî-âàæíè ôóíêöèè, îñúùåñòâÿâàíè
ïðåäè âðåìå îò äúðæàâèòå. Òîâà âîäè äî âúçíèêâàíå íà ìîùíè
ìåæäóíàðîäíè àäìèíèñòðàöèè, êîèòî óïðàæíÿâàò âëàñò íàä
äúðæàâèòå è òåõíèòå ãðàæäàíè, óæ â ïîëçà íà ïîñëåäíèòå.
 ãëîáàëåí ìàùàá îòäåëíèòå äúðæàâè âñÿ÷åñêè ñà
ïðèíóæäàâàíè äà ñå îòêàçâàò îò îïðåäåëåíè ôóíêöèè íà
âëàñòòà, ïðåõâúðëÿéêè ãè íà ðåãèîíàëíè è ñâåòîâíè
ïîëèòè÷åñêè ñòðóêòóðè.
Îò äðóãà ñòðàíà (âúâ âúòðåøåí ïëàí) äúðæàâèòå ñà
ïðèíóäåíè äà äåëåãèðàò âñå ïîâå÷å ïðàâîìîùèÿ íà ìåñòíèòå
âëàñòè.  ìíîãî äúðæàâè (âêëþ÷èòåëíî è îò ðàçâèòèÿ ñâÿò)

60
äíåñ èìà ñèëíè ìåñòíè äâèæåíèÿ, áîðåùè ñå çà ñâîÿòà
àâòîíîìèÿ èëè íåçàâèñèìîñò.
Íàðåä ñ òîâà, ïðàâèòåëñòâàòà íà ïîâå÷åòî äúðæàâè
(ôîðìàëíèòå âëàñòè) äî ãîëÿìà ñòåïåí ñà èçïóñíàëè êîíòðîëà
íàä ïàðè÷íèòå ïîòîöè âúâ è èçâúí ñòðàíèòå ñè, è âñå ïî-òðóäíî
êîíòðîëèðàò ïîòîöèòå íà ñòîêè, òåõíîëîãèè, èäåîëîãèè,
èíôîðìàöèÿ è õîðà.
Íàêðàòêî îáîáùåíî, ìîíåòàðèñòêàòà ãëîáàëèçàöèÿ íà ñâåòà
(Ãëîáàëèçìúò) è íàëàãàíåòî íà Äîìèíàíòíèòå è ìàòðèöè å
àãðåñèâåí ïðîöåñ, ïðîòè÷àù êàêòî ïðè Ñâåòîâíèòå âîéíè, òàêà
è ïðåç ìèðíîòî ñëåäâîåííî âðåìå.

Çàä Äîìèíàíòíàòà ìàòðèöà çà Óñòîé÷èâ (Òðàåí) Ñâåòîâåí

Ìèð ñå êðèå èäåÿòà çà Ãëîáàëèçìà è Íîâ Ñâåòîâåí Ðåä (ÍÑÐ).
Êàêòî âå÷å èçÿñíèõìå, â ñèñòåìà îò òèïúò Âëàñò-
Ïîäâëàñòíè (Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè), âñÿêî óñòàíîâÿâàíå
íà ìèð å ïðîñòî íàëàãàíå íà âëàñòòà íà íîâèòå âëàñòíèöè.
 òîçè êîíòåêñò, ðàäåòåëèòå çà òîçè Òðàåí Ñâåòîâåí Ìèð
(Íîâ Ñâåòîâåí Ðåä) âñúùíîñò öåëÿò äà íàëîæàò óñòîé÷èâî
âëàñòòà ñè íàä öÿëàòà ïëàíåòà è âñè÷êè õîðà.
Çà Íîâ Ñâåòîâåí Ðåä ñà ïèñàëè è ãîâîðèëè (ïèøàò è
ãîâîðÿò) ìíîæåñòâî èìåíèòè ïîëèòèöè, ìèíèñòðè, Ïðåçèäåíòè
è Ïðåìèåðè îò Çàïàäúò, âêë. ìíîãî Êàðäèíàëè è äîðè íÿêîëêî
Ïàïè.
Î÷åâèäíî, âúïðîñíèÿò ÍÑÐ å ñúâñåì ðåàëåí ïðîöåñ çà
óñòàíîâÿâàíå íà ãëîáàëíà äîìèíàöèÿ è ñâåòîâíà âëàñò íà
Çàïàäúò íàä ïëàíåòàòà.

Âúïðåêè ïðîåêòà íà Çàïàäíèòå Åëèòè çà ÍÑÐ è àãðåñèâíèÿ

èì Ãëîáàëèçúì, íàöèîíàëíèòå äúðæàâè âñå îùå ñè îñòàâàò
îñíîâíèòå àêòüîðè íà ñâåòîâíàòà ñöåíà. Êàêòî â ìèíàëîòî,
òàêà è ñåãà òÿõíîòî ïîâåäåíèå ñå îïðåäåëÿ îò èíòåðåñèòå èì
è ñòðåìåæà êúì ïðåâúçõîäñòâî, âëàñò, ðàçâèòèå, áîãàòñòâî è
ïð.  óñëîâèÿòà íà ãëîáàëèçàöèÿ îáà÷å, òåõíèòå äåéñòâèÿ âñå
ïîâå÷å çàâèñÿò è îò òåõíèòå êóëòóðè (êàêâî ãè ñâúðçâà ñ äðóãèòå
ñòðàíè è êàêâî ãè ðàçäåëÿ).
Íàé-îáùîïðèåòîòî ãëîáàëíî ðàçäåëåíèå, ÿâÿâàùî ñå (â
íàó÷íè òðóäîâå è ïóáëèêààöèè) ïîä ðàçëè÷íè íàèìåíîâàíèÿ,

61
å ìåæäó áîãàòè (ìîäåðíè è ðàçâèòè) è áåäíè (òðàäèöèîííè è
ñëàáîðàçâèòè) ñòðàíè. Ñàìèÿò ôàêò, ÷å ðàçâèòèòå ñòðàíè ñå
ãðóïèðàò â ðàçëè÷íè ñòðóêòóðè è ôîðìàöèè, çà äà
ïðåäîïðåäåëÿò áúäåùîòî ðàçâèòèå íà ñâåòà, äîêàçâà
íàëè÷èåòî íà ñèñòåìàòà Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè â
ìåæäóíàðîäíèòå îòíîøåíèÿ.
 êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî (ñîöèîêóëòóðíî) îòíîøåíèå ñå
íàáëþäàâàò ãîëåìè ðàçëè÷èÿ ìåæäó Çàïàä è Èçòîê, ïðè êîåòî
ôîêóñúò íå å âúðõó ðàçëèêèòå â èêîíîìè÷åñêîòî ñúñòîÿíèå, à
âúðõó òåçè âúâ ôèëîñîôèÿòà, êóëòóðàòà, öåííîñòíàòà ñèñòåìà,
ñìèñúëúò è íà÷èíúò íà æèâîò, è ïð. Íàêðàòêî îáîáùåíî - íà
Èçòîê èìàìå âîäåùî îáùåñòâåíî íà÷àëî è èäåàëèçìè, à íà
Çàïàä - èíäèâèäóàëèçìè è ìàòåðèàëèçúì.

Äíåñ ñúùåñòâóâàò îñíîâíî äâà ñâÿòà Çàïàäúò (ðàçâèòèÿò)

å äîìèíèðàù, à âñè÷êè îñòàíàëè ñòðàíè (ðàçâèâàùèòå ñå), â
ïî-ñèëíà èëè ïî-ñëàáà ñòåïåí ñà äîìèíèðàíè. Ñâåòúò äíåñ å
ðàçäåëåí íå òîëêîâà ìåæäó áîãàòè è áåäíè, è èäåàëèñòè÷íè è
ìàòåðèàëèñòè÷íè ñòðàíè, à ïî âëàñòîâè (äîìèíàíòåí)
ïðèíöèï.
Äîìèíèðàùèÿò ñâÿò (Çàïàäíèÿò Åëèò) âñÿ÷åñêè ñòîïèðà è
çàáàâÿ ðàçâèòèåòî íà äîìèíèðàíèòå ñòðàíè, çà äà ïîäñèãóðè
è êàòàëèçèðà ñâîåòî ïî-íàòàòúøíî ïðåâúçõîäñòâî. Ñúâñåì
çàêîíîìåðíî, îò òîâà íåñïðàâåäëèâî ïîëîæåíèå âúçíèêâàò
îáùåñòâåíè íàïðåæåíèÿ è íà òàçè îñíîâà çàïî÷âà îáåäèíåíèå
íà äîìèíèðàíèòå ñòðàíè â áîðáàòà èì çà ñâîáîäà è
íåçàâèñèìîñò.
Íàé-ìîùíèòå, íàé-áîãàòèòå è íàé-àêòèâíèòå îò
äîìèíèðàíèòå äúðæàâè äíåñ âå÷å ñå îáåäèíÿâàò ñðåùó
Çàïàäà íå òîëêîâà íà âîåííà, öèâèëèçàöèîííà, íàöèîíàëíà,
åòíè÷åñêà, ðåëèãèîçíà, êóëòóðíà, èäåîëîãè÷åñêà,
èêîíîìè÷åñêà, ôèíàíñîâà è ïð. îñíîâà, à ñå áàçèðàò íà èäåÿòà
çà ñâîáîäà è íåçàâèñèìîñò íà ñâîåòî ñîáñòâåíî ðàçâèòèå,
êàêòî è çà ñïðàâåäëèâîñò â ìåæäóíàðîäíèòå îòíîøåíèÿ.
Íàëîæåíèÿò ìèð ñëåä Ïúðâàòà è Âòîðàòà ñâåòîâíè âîéíè
äîêàçâà, ÷å òå ñà âîäåíè çà ñâåòîâíà äîìèíàöèÿ. Âîéíà ìîæå
äà çàïî÷íå ïî ðàçëè÷íè ïîâîäè è ïîðàäè ðàçëè÷íè ïðè÷èíè,
íî Ñâåòîâíà âîéíà âèíàãè ñå âîäè çà Ñâåòîâíà äîìèíàöèÿ

62
(âëàñò).

Äíåñ ñâåòúò ñúâñåì íå å àíàðõèñòè÷åí, ìàêàð ÷å ãúìæè îò

íàöèîíàëíè, ïëåìåííè, åòíè÷åñêè, ðåëèãèîçíè è ïð.
êîíôëèêòè.
Íàé-ãîëÿìàòà çàïëàõà çà ñâåòîâíàòà ñèãóðíîñò íå ñà
ïîäîáíè "àíàðõèñòè÷íè" êîíôëèêòè è êîëèçèè, à
êîíôðîíòàöèÿòà ìåæäó ôàêòîðèòå íà Ñâåòîâíèÿ ðåä è
áîðáàòà èì çà Ñâåòîâíà äîìèíàöèÿ.
Çàïàäúò äîìèíèðà ñâåòà íå ÷ðåç ïðåâúçõîäñòâî íà
ôèëîñîôñêè èäåè, öåííîñòíà ñèñòåìà èëè âèñøà ðåëèãèÿ
(ðåëèãèÿòà íà Çàïàäúò èäâà îò Èçòîêà), à ïîðàäè
òåõíîëîãè÷íîòî è ìîíåòàðíîòî ïðåâúçõîäñòâî è èçïîëçâàíåòî
èì çà îñúùåñòâÿâàíå íà ñèñòåìàòè÷íî ìíîãîïîñî÷íî íàñèëèå
è êîíòðîë íàä äîìèíèðàíèòå îáùåñòâà. Ìàñàòà îò õîðàòà íà
çàïàä ïðåíåáðåãâàò è äîðè çàáðàâÿò òåçè ôàêòè, íî â
äîìèíèðàíèòå îò Çàïàäà ñòðàíè òîâà íèêîãà íå ñå çàáðàâÿ.

Ñúùî òàêà, ñìå ñâèäåòåëè è íà ãëîáàëíà èíôîðìàöèîííà

âîéíà çà íàëàãàíå íà ÍÑÐ.
Ñúùíîñòòà íà òàçè âîéíà å äà áúäå îãðàíè÷åíî
îñúùåñòâÿâàíåòî íà ðàçóìà (íà ïîäâëàñòíèòå) â ðåàëíîñòòà
è ìèðíî äà ìó áúäå íàëîæåíà ÷óæäàòà âîëÿ, ÷ðåç èçìåíåíèå
íà íîðìàëíèòå (åñòåñòâåíè) âúçìîæíîñòè çà îñåçàíèå,
âúçïðèåìàíå, îïîçíàâàíå è îñúçíàâàíå.
Äîñòúïúò äî èíôîðìàöèÿ äíåñ å ïîñòàâåí ïîä çàñèëåí
êîíòðîë îò áîãàòè äúðæàâè, îðãàíèçàöèè è ëèöà, êîèòî
ïðèäîáèâàò åäíî íîâî èíôîðìàöèîííî ãåîñòðàòåãè÷åñêî
ïðåâúçõîäñòâî.
Îãðîìíàòà ïóáëè÷íîñò, íåîãðàíè÷åíàòà òèðàæíîñò,
íåîáÿòíàòà âúâ âðåìåòî è ïðîñòðàíñòâîòî ïàìåò è
âèðòóàëèçàöèÿòà, õàðàêòåðíè çà äíåøíèòå ãëîáàëíè
èíôîðìàöèîííè ñèñòåìè, ñà íàé-ìîùíèÿò ñúâðåìåíåí
èíñòðóìåíòàðèóì çà ãëîáàëíî ìàíèïóëèðàíå è âúçäåéñòâèå
âúðõó ÷îâå÷åñòâîòî.
Äíåñ ïðîòè÷à íåâèäèì ôîíîâ ïðîöåñ çà óñòàíîâÿâàíå íà
òîòàëåí Ãëîáàëåí äèãèòàëåí êîíòðîë âúðõó âñè÷êè àñïåêòè
íà Èíôîðìàöèîííîòî ïðîñòðàíñòâî (Êèáåðïðîñòðàíñòâîòî).

63
Òîâà ñå ïîñòèãà ÷ðåç óòâúðæäàâàíå íà ìîíîïîë âúðõó
òåõíîëîãèèòå çà òðàôèê, îáðàáîòêà è äîñòúï äî ñèãíàëèòå,
äàííèòå, çíàíèÿòà è äîðè êóëòóðàòà.
Âñè÷êî òîâà ïî ñúùåñòâî å åäíà ãëîáàëíà èíôîðìàöèîííà
âîéíà çà óñòàíîâÿâàíå íà Íîâ Ñâåòîâåí Ðåä.

Âúîáùå, òúé íàðå÷åíèÿò Íîâ Ñâåòîâåí Ðåä å âëàñòîâà

ãëîáàëèçàöèÿ (Ãëîáàëèçúì), ïðîòè÷àùà âúâ âñè÷êè ñôåðè è
ïî âñè÷êè âúçìîæíè íà÷èíè.
Ïî ñâîÿòà ñúùíîñò Ãëîáàëèçìúò å ñâåòîâíà âëàñòîâà
öåíòðàëèçàöèÿ, áàçèðàíà íà ìåñòíà âëàñòîâà
äåöåíòðàëèçàöèÿ. Ñòàðàòà èìïåðñêà ìàêñèìà "ðàçäåëÿé è
âëàäåé" ñå äîïúëâà ñ "ìàíèïóëèðàé è êîíòðîëèðàé". ×ðåç
íîâèòå "öåííîñòè" è èäåîëîãèè ñåìåéñòâàòà, ðîäîâåòå,
íàðîäèòå, íàöèèòå è ñòðàíèòå ñå äèñêðåòèçèðàò è
äåçèíòåãðèðàò.
Çàä ÍÑÐ íå ñòîè ñâåòîâíà äåìîêðàöèÿ, à ïðîåêò çà
ñâåòîâíà äèêòàòóðà íà øåïà ñâðúõáîãàòè èçâðàòåíè èíäèâèäè,
æàäóâàùè çà ñâåòîâíà âëàñò.
Ñïîðåä ×. Ìèëñ ïðåç ïåðèîäà 1975 ã.- 1990 ã. ãîëÿì áðîé îò
ìîíîïîëèòå è îëèãîïîëèòå íà áîãàòàòà òðèàäà (ÑÀÙ, ÅÑ è
ßïîíèÿ), ïðèäîáèâàò êîíòðîëà íàä ïî÷òè âñè÷êè
ïðîèçâîäñòâåíè è ôèíàíñîâè àêòèâè â ñîáñòâåíèòå ñè ñòðàíè
è â öåëèÿ ñâÿò.
Îòäåëíî, ñàìî ïðåç ïîñëåäíèòå äâàéñåòèíà ãîäèíè ïîâå÷å
îò 100 ìèëèðäà äîëàðà ñà èíâåñòèðàíè îò áîãàòàøèòå â íàä
80 ñòðàíè çà èçêóïóâàíå íà ïîâå÷å îò 80 ìèëèîíà àêðà
çåìåäåëñêà çåìÿ. Ðåçóëòàòúò å ïðåîáëàäàâàùî êîðïîðàòèâíî
çåìåäåëèå, îñíîâíî çà èçíîñ, ëèøàâàùî ìåñòíèòå îáùåñòâà
è îò èçòî÷íèê çà ïðåïèòàíèå.
Ï. Ôèëèïñ, â èçñëåäâàíåòî ñè îò 2018 ã., àêòóàëèçèðà è
ïîòâúðæäàâà õèïîòåçèòå íà Ìèëñ. Â òîçè òðóä ñà ðàçêðèòè 17
ãëîáàëíè ôèíàíñîâè êîíãëîìåðàòà (îêîëî 390 ëèöà),
îáîáùåíî ïðèòåæàâàùè íàä 41 òðèëèîíà äîëàðà
èíâåñòèöèîíåí êàïèòàë, èìàùè ñîáñòâåíè íåïðàâèòåëñòâåíè
ôîðìàöèè è ñôåðè çà âëèÿíèå â ïî÷òè öåëèÿ ñâÿò.
Òîâà òðàíñíàöèîíàëíî êîðïîðàòèâíî ÿäðî, óïðàâëÿâàùî
ñâåòîâíèòå ôèíàíñîâà è èêîíîìè÷åñêà ñèñòåìè, å åäèííî â

64
ïîäêðåïàòà ñè çà âîåííî-ìîíåòàðíàòà èìïåðèÿ íà ÑÀÙ è
âàñàëèòå è îò ÍÀÒÎ. Òîâà åêñïëîàòàòîðñêî ñòàòóêâî
ïðîïàãàíäèðà è ïðîâåæäà ãëîáàëíà âîéíà ñðåùó
ñúïðîòèâèòåëíèòå ãðóïè ïî ñâåòà, íàðè÷àéêè ãè "òåðîðèñòè",
"àíàðõèñòè", "ñåïàðàòèñòè" è ïð.
Èñòèíñêèòå öåëè íà òàçè ãëîáàëíà âîéíà å íàëàãàíåòî è
ïîääúðæàíåòî íà Ñâåòîâíàòà âëàñòîâà ãëîáàëèçàöèÿ
(Ãëîáàëèçúì), áåçêîíòðîëíèÿ ôèíàíñîâ ïîòîê ïî ñâåòà,
äîëàðîâèÿ ìîíåòàðèçúì, åâòèíèÿ äîñòúï äî ïðèðîäíè ðåñóðñè
è åêñïëîàòàöèÿòà íà õîðàòà îò Òðàíñíàöèîíàëíèòå
êîðïîðàöèè è Ìåæäóíàðîäíèòå áàíêè.

Âîéíèòå âèíàãè ñà áèëè ñâúðçàíè ñ âëàñòòà.

 òÿõ âèíàãè èìà ïîíå äâå âîþâàùè ñòðàíè è äâå ëèíèè íà
ñúáèòèÿòà. Åäíàòà å ïóáëè÷íàòà ëèíèÿ, ðàçïðîñòðàíÿâàíà îò
ìåäèèòå, êîÿòî ñëåä âðåìå õîðàòà ïðèåìàò çà èñòîðèÿ. Äðóãàòà
ëèíèÿ íà ñúáèòèÿòà íå ñòàâà ïóáëè÷íî äîñòîÿíèå. Òîâà å
ñâåòúò íà ñåêðåòíîñòòà è òàéíèòå îáùåñòâà, â êîèòî ñå
ïðåìåñâàò âëàñò, ïîëèòèêà, êàïèòàëè, èêîíîìèêà, èäåîëîãèè,
ðåëèãèè è ïð.
Æ. Áàáåë óñòàíîâÿâà, ÷å ïðåç ïîñëåäíèòå 5600 ãîäèíè
÷îâå÷åñòâîòî å âîäèëî îêîëî 14500 âîéíè ñ íàä 3,5 ìëðä.
óáèòè. Òåçè æåðòâè ñà êîëêîòî ïîëîâèíàòà îò íàñåëåíèåòî íà
Çåìÿòà...
Âëàñòòà âèíàãè å áèëà ñâúðçàíà ñ íàñèëèå, êðúâîïðîëèòèå
è ñìúðò, à áîðáàòà çà âëàñò ñòîè â îñíîâàòà íà âñè÷êè âîéíè!
 òàçè ñâåòëèíà áîðáàòà çà ñâåòîâíà âëàñò âúðâè ðúêà çà ðúêà
ñ ãëîáàëåí ìèëèòàðèçúì è ãëîáàëíî íàñèëèå.

ÇÀÊËÞ×ÅÍÈÅ

Äíåøíèÿò ñâåòîâåí ðåä (ñâåòîâíà âëàñò) êîñòâà

ìíîãîìèëèîííèòå æåðòâè è ðàçðóõàòà íà äâåòå ñâåòîâíè è
ïîñëåäâàùèòå ãè âîéíè, ïëþñ òåçè îò ìíîæåñòâîòî äðóãè
âúîðúæåíè êîíôëèêòè.
Áîðáàòà çà âëàñò, êàêòî âúâ âúòðåøåí ïëàí, òàêà è â
ìåæäóíàðîäåí ìàùàá å ñâúðçàíà ñ îáùåñòâåíî íàïðåæåíèå,
ïðîòèâîïîñòàâÿíå, êîíôðîíòàöèÿ è êîíôëèêòè. Êîãàòî òå ñå

65
èçîñòðÿò, ïðåìèíàâàò â íàñèëèå, àãðåñèÿ, âúîðúæåíè
ñáëúñúöè, êúðâàâè êîëèçèè è âîéíè, âîäåùè äî ìíîãî æåðòâè,
óâðåæäàíèÿ, ðàçðóøåíèÿ, îãðàíè÷åíèÿ è ïð. Êàêâèòî è äà ñà
Äîìèíàíòíèòå ìàòðèöè (òàéíè è ÿâíè) íà Åëèòèòå, òå íå ìîãàò
äà îïðàâäàÿò êðúâîïðîëèòèÿòà, ðàçðóõàòà è äðóãèòå óæàñíè
ïîñëåäñòâèÿ.
Âîéíàòà å íàé-çëîêîáíîòî ÷îâåøêî áåäñòâèå, à ìèðúò å
ïðîñòî óñòàíîâåíàòà âëàñò íà ïîáåäèëèòå Åëèòè. Èñòîðèÿòà
íè ïîêàçâà, ÷å âúâ âñÿêà åäíà ñîöèîêóëòóðíà ñèñòåìà îò òèïà
Âëàñò-Ïîäâëàñòíè (Äîìèíèðàùè-Äîìèíèðàíè) áîðáàòà çà
âëàñò âèíàãè âîäè äî öèêëè÷íîñòòà Âîéíà-Ìèð-Âîéíà.
Ñòðåìåæúò êúì ïðåâúçõîäñòâî è æàæäàòà çà âëàñò ðàçïàëâàò
âîéíèòå, à ïîñëåäâàùèÿ ìèð ñòîâàðâà åãîöåíòðèçìà è
àë÷íîñòòà íà Åëèòèòå íàä ïîäâëàñòíèòå (äîìèíèðàíèòå).
Ñàìî àêî ÷îâå÷åñòâîòî íàâðåìå ìàñîâî îñúçíàå
âëàñòîâàòà ñúùíîñò íà Ãëîáàëèçìà, ôàëøúò íà ôîðìàëíàòà
(îôèöèàëíàòà) âëàñò â ëèöåòî íà Ïðàâîâàòà äúðæàâà,
ìðàêîáåñèåòî íà ðåàëíàòà (ñêðèòàòà) âëàñò â ëèöåòî íà
Äúëáîêàòà äúðæàâà, êàêòî è íåðàâåíñòâîòî è
íåñïðàâåäëèâîñòòà êàòî îñíîâåí ñèñòåìåí âëàñòîâè ïðîáëåì,
òî ùå èìà øàíñà äà íå äîïóñíå íîâè ìèëèîíè (à ìîæå áè
ìèëèàðäè) æåðòâè äà áúäàò ïðèíåñåíè ïðåä îëòàðà íà
Ñâåòîâíàòà âëàñò îò øåïà èçâðàòåíè Ñâåòîâíè âëàñòíèöè.

ï.ñ. Ïîä “Çàïàä” èìàìå ïðåäâèä íå ãåîãðàôñêîòî ïîíÿòèå,

à ðàçëè÷íèòå ôîðìàöèè è ñúþçè íà ðàçâèòèòå ñòðàíè è
òåõíèòå ñàòåëèòè, êîèòî äîìèíèðàò íàä îñòàíàëèÿ ñâÿò.

66
 ÏÐÈËÎÆÅÍÈÅ

Èç "Èñêóñòâîòî íà âîéíàòà", Ñóí Äçú

Âîéíàòà å îò æèçíåíà âàæíîñò çà âñÿêà äúðæàâà, âúïðîñ íà æèâîò

èëè ñìúðò, ïúò êúì îöåëÿâàíå èëè ãèáåë.
Êîãàòî ñå ñúáèðàò âîéñêè, äúðæàâíèÿò ñúâåò ïúðâî ïðåöåíÿâà
äîêîëêî áëàãîâîëåíèåòî íà óïðàâíèöèòå êúì ïîäàíèöèòå èì
ñúîòâåòñòâà íà äîâåðèåòî íà òåõíèòå íàðîäè êúì òÿõ; ñëåä òîâà
äîêîëêî ñà ïîäõîäÿùè ðàçëè÷íèòå ñåçîíè íà ãîäèíàòà è íàé-íàêðàÿ
- òðóäíîñòèòå, êîèòî ìîæå äà ñúçäàäå òîïîãðàôèÿòà.
Ñëåä öÿëîñòíîòî îáñúæäàíå íà òåçè òðè âúïðîñà ñå íàçíà÷àâà
ãëàâíîêîìàíäâàù, êîéòî äà îñúùåñòâè âîåííèòå äåéñòâèÿ.
Ñëåä êàòî âîéñêèòå ïðåìèíàò ãðàíèöàòà, îòãîâîðíîñòòà çà
ñúáëþäàâàíå íà çàêîíèòå è çàïîâåäèòå ïàäà âúðõó
ãëàâíîêîìàíäâàùèÿ.

Ïîä ìîðàëíî âëèÿíèå ðàçáèðàì óñòàíîâÿâàíåòî íà òàêàâà

õàðìîíèÿ ìåæäó íàðîäèòå è òåõíèòå âîäà÷è, ÷å òå äà ãè ñëåäâàò â
æèâîòà è â ñìúðòòà.
Ïîä ïðèðîäíè óñëîâèÿ àç ðàçáèðàì âçàèìîäåéñòâèåòî íà
ïðèðîäíèòå ñèëè, âëèÿíèåòî íà çèìíèÿ ñòóä è íà ëÿòíàòà æåãà è
ïðîâåæäàíåòî íà âîåííèòå îïåðàöèè â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñåçîíèòå
íà ãîäèíàòà.
Ïîä òåðåí ðàçáèðàì ðàçñòîÿíèÿòà, äàëè òåðåíúò ìîæå äà ñå
ïðåêîñè ëåñíî èëè òðóäíî, äàëè å îòêðèò èëè íåäîñòúïåí è øàíñîâåòå
òàì çà æèâîò èëè ñìúðò.
Ïîä ðúêîâîäñòâî ðàçáèðàì êà÷åñòâàòà íà ãëàâíîêîìàíäâàùèÿ,
êàêâèòî ñà ìúäðîñòòà, èñêðåíîñòòà, ÷îâå÷íîñòòà, õðàáðîñòòà è
ñòðîãîñòòà.
Ïîä äîêòðèíà àç ðàçáèðàì îðãàíèçàöèÿòà, êîíòðîëà,
ïðèñâîÿâàíåòî íà ïîäõîäÿùè çâàíèÿ íà îôèöåðèòå, ðåãóëèðàíåòî
íà ïúòèùàòà çà ñíàáäÿâàíå è îñèãóðÿâàíåòî íà îñíîâíèòå ìàòåðèàëè,
èçïîëçâàíè îò àðìèÿòà.

Öÿëîòî âîåííî äåëî ñå îñíîâàâà íà çàáëóäàòà.

Çàòîâà, êîãàòî ñè ñèëåí, ïðåñòîðè ñå íà ñëàá; êîãàòî ñè
áîåñïîñîáåí, ñèìóëèðàé ïàñèâíîñò. Êîãàòî ñè íàáëèçî, íàïðàâè äà
èçãëåæäà, ÷å ñè äàëå÷; êîãàòî ñè äàëå÷ - ÷å ñè áëèçî. Ïîäõâúðëè íà
âðàãà ïðèìàìêà, çà äà ãî ïîäëúæåø, ïðåñòîðè ñå íà îáúðêàí è ãî
íàïàäíè.

67
 Êîãàòî îðúæèÿòà òè ñà ïðèòúïåíè, ñòðàñòòà óãàñíàëà, ñèëàòà
èç÷åðïàíà, à õàçíàòà èçïðàçíåíà, ñúñåäíèòå âëàäåòåëè ùå ñå
âúçïîëçâàò îò òâîèòå çàòðóäíåíèÿ.
Ïðè÷èíàòà, ïîðàäè êîÿòî âîéñêèòå óáèâàò âðàãà, å, ÷å ñà ãíåâíè è
ðàçÿðåíè. Òå âçåìàò ïëÿ÷êà îò âðàãà, çàùîòî èñêàò ïàðè è áîãàòñòâî.

Îáèêíîâåíî íàé-äîáðàòà ïîëèòèêà ïî âðåìå íà âîéíà å äà

ïðåâçåìåø åäíà äúðæàâà íåïîêúòíàòà; äà ÿ çàïàçèø å ïî-âàæíî,
îòêîëêîòî äà ÿ ðàçîðèø. Äà ïëåíèø âðàæåñêàòà àðìèÿ å ïî-âàæíî,
îòêîëêîòî äà ÿ óíèùîæèø; äà ïëåíèø íåïîêúòíàòè áàòàëüîí, ðîòà
èëè îòäåëåíèå îò 5 ÷îâåêà å ïî-âàæíî, îòêîëêîòî äà ãè óíèùîæèø.
Çàùîòî äà ñïå÷åëèø ñòî ïîáåäè â ñòî áèòêè íå å âúðõúò íà
èçêóñòâîòî. Âúðõúò íà èçêóñòâîòî å äà ïîêîðèø âðàãà áåç áîé.
Ñëåäîâàòåëíî òîâà, êîåòî å íàé-âàæíî âúâ âîéíàòà, å äà àòàêóâàø
ñòðàòåãèÿòà íà âðàãà. Ñëåäâàùîòî íàé-âàæíî íåùî å äà ðàçòóðèø
ñúþçèòå ìó.

Ïðåäè àðìèÿòà äà òðúãíå â ïîõîä, ñå ïðàâÿò ïðåñìÿòàíèÿ çà

ñòåïåíòà íà ïðîõîäèìîñò íà âðàæåñêàòà çåìÿ, èìà ëè ïðåêè è îáõîäíè
ïúòèùà, ÷èñëåíîñòòà íà âîéñêèòå ìó, êîëè÷åñòâîòî íà âîåííîòî ìó
ñíàðÿæåíèå è ñúñòîÿíèåòî íà áîéíèÿ ìó äóõ. Âúç îñíîâà íà òåçè
ïðåñìÿòàíèÿ ñå ïðåöåíÿâà äàëè ìîæå äà áúäå íàïàäíàò âðàãúò è
åäâà òîãàâà ñå ìîáèëèçèðà íàñåëåíèåòî è ñå ñúáèðàò âîéñêè.

Ïëàíîâåòå è ïðîåêòèòå äà ñå íàíåñå âðåäà íà ïðîòèâíèêà íå ñå

îãðàíè÷àâàò ñàìî ñ åäèí ìåòîä. Ïîíÿêîãà òðÿáâà äà ñå ïîäìàìÿò
íåãîâèòå óìíè è ñïîñîáíè õîðà, çà äà îñòàíå áåç ñúâåòíèöè. Èëè
ïúê ìîæå äà ñå ïðàòÿò è ïðåäàòåëè â ñòðàíàòà ìó, êîèòî äà ðàçáèÿò
íåéíàòà àäìèíèñòðàöèÿ. Äðóã ïúò òðÿáâà äà ñå èçïîëçâà êîâàðíà
èçìàìà, äà ñå îòñòðàíÿò ìèíèñòðèòå ìó è äà ñå îòêúñíàò îò âëàäåòåëÿ
ñè. Èëè äà ñå èçïðàòÿò èçêóñíè çàíàÿò÷èè è òúðãîâöè, êîèòî äà
ñúáëàçíÿò íàðîäà ìó äà èçõàð÷è áîãàòñòâàòà ñè. Èëè ïúê ðàçâðàòíè
ìóçèêàíòè, òàíöüîðè è àêòüîðè, êîèòî äà ïðîìåíÿò îáè÷àèòå ìó...

Èç "Çà âîéíàòà", Ê. Êëàóçåâèö

Âñúùíîñò âîéíàòà å àêò íà íàñèëèå, öåëÿùî äà ïðèíóäè

ïðîòèâíèêà äà ñå ïîä÷èíè íà âîëÿòà íè.
Íàñèëèåòî — óïîòðåáàòà íà ôèçè÷åñêà ñèëà, âñúùíîñò å

68
ñðåäñòâîòî, à ïîä÷èíåíèåòî íà ïðîòèâíèêà å êðàéíàòà öåë.
Çà äà ñå ïîñòèãíå íàïúëíî òàçè öåë, ïðîòèâíèêúò òðÿáâà äà áúäå
ðàçîðúæåí. È òî÷íî ðàçîðúæàâàíåòî å ïðåêèÿò ñòðåìåæ íà
âðàæäåáíîòî ïîâåäåíèå, êîéòî çàåìà ìÿñòîòî íà êðàéíàòà öåë è ÿ
èçìåñòâà âñòðàíè — ïðåâðúùà ÿ â íåùî, ñ êîåòî ìîæå äà íå ñå
ñúîáðàçÿâàìå â ïðåäâàðèòåëíèòå ñè ðàç÷åòè.

Óïîòðåáàòà íà ñèëà äî êðàåí ïðåäåë èçêëþ÷âà ñúòðóäíè÷åñòâî ñ

ðàçóìà. À îò òîâà ñëåäâà, ÷å êîéòî èçïîëçâà íåîãðàíè÷åíî ñèëà, áåç
äà ñå ñúîáðàçÿâà ñúñ ñúïðîâîæäàùîòî ÿ êðúâîïðîëèòèå, èìà
ïðåâúçõîäñòâî ïðåä ïðîòèâíèêà ñè, êîéòî íå ñå áîðè ñ òàêîâà
íàñòúðâåíèå.
Ïî òîçè íà÷èí ïúðâèÿò äèêòóâà çàêîíà íà âòîðèÿ è ñå ñòèãà äî
êðàéíîñòè, ÷èèòî åäèíñòâåíè îãðàíè÷åíèÿ ñå îïðåäåëÿò îò
êîëè÷åñòâîòî ïðîòèâîäåéñòâàùà ñèëà íà âñÿêà îò äâåòå ñòðàíè.

Âñå ïàê òðÿáâà äà îòáåëåæèì, ÷å öèâèëèçîâàíèòå íàöèè íå óáèâàò

ïëåííèöèòå ñè, íå îïóñòîøàâàò ãðàäîâå èëè ñòðàíè, íî òîâà å òàêà
ñàìî çàùîòî òÿõíîòî ðàçóçíàâàíå èìà ïî-ãîëÿìî âëèÿíèå âúðõó
íà÷èíà íà âîäåíå íà âîéíà è ãè å íàó÷èëî íà ïî-åôèêàñíè ìåòîäè çà
ïðèëàãàíå íà ñèëàòà, îòêîëêîòî ãðóáèòå àêòîâå, ïîä÷èíåíè íà
ïúðâè÷íèÿ èíñòèíêò.
Îòêðèâàíåòî íà áàðóòà, òåõíè÷åñêèÿò ïðîãðåñ è
óñúâúðøåíñòâàíåòî íà îðúæèÿòà ñà äîñòàòú÷íè äîêàçàòåëñòâà, ÷å
ñòðåìåæúò äà ñå ðàçáèå ïðîòèâíèêúò, êîåòî å â îñíîâàòà íà
êîíöåïöèÿòà çà âîéíà, â íèêàêúâ ñëó÷àé íå ñå å èçìåíèë èëè
ïðåèíà÷èë â õîäà íà öèâèëèçàöèîííèÿ íàïðåäúê.

Âîéíàòà å íàñèëñòâåíî äåéñòâèå, äîâåäåíî äî êðàéíèÿ ìó ïðåäåë.

Äîêàòî åäíàòà ñòðàíà äèêòóâà ïðàâèëàòà ñè íà äðóãàòà, âúçíèêâà è
åäèí âèä ðåöèïðî÷íî äåéñòâèå, êîåòî ëîãè÷íî âîäè êúì êðàéíîñò.
Òîâà å ïúðâîòî ðåöèïðî÷íî äåéñòâèå è ïúðâàòà êðàéíîñò, ñ êîÿòî ñå
ñðåùàìå — ïúðâî ðåöèïðî÷íî äåéñòâèå.

Äîêàòî íå å ïîáåäåí, ïðîòèâíèêúò áè ìîãúë äà ìå ïîáåäè; òîãàâà

íå áèõ ìîãúë äà áúäà ïîâå÷å ãîñïîäàð íà ñåáå ñè; òîé ùå ìè äèêòóâà
ïðàâèëàòà, êàêòî àç ïîñòúïâàõ ñ íåãî. Òîâà å âòîðîòî ðåöèïðî÷íî
äåéñòâèå, êîåòî âîäè äî âòîðà êðàéíîñò — âòîðî ðåöèïðî÷íî
äåéñòâèå.

Ñáîðúò íà âîåííèòå ñðåäñòâà, ñ êîèòî ðàçïîëàãàìå, ìîæå äà ñå

èçðàçè â ÷èñëà (ìàêàð è íå íàïúëíî), íî ñèëàòà íà âîëÿòà çà ïîáåäà

69
å òðóäíà çà îïðåäåëÿíå è ìîæå äà ñå èçìåðè ñàìî äî èçâåñòíà ñòåïåí,
êàòî ñå âçåìå ïðåäâèä ñèëàòà íà ìîòèâàöèÿòà.
Ñëåä êàòî ñå óâåðèì, ÷å ñìå ïðåöåíèëè ñèëèòå, ñ êîèòî
ïðîòèâíèêúò ùå íè ñå ïðîòèâîïîñòàâè (ìàêàð è ïðèáëèçèòåëíî),
òðÿáâà äà ïðåãëåäàìå ñîáñòâåíèòå ñè ñðåäñòâà è èëè äà ãè óâåëè÷èì,
çà äà ïîñòèãíåì ïðåâúçõîäñòâî, èëè — â ñëó÷àé ÷å íÿìàìå ðåñóðñè
äà îñúùåñòâèì òîâà — äà äàäåì âñè÷êî îò ñåáå ñè, çà äà ïîâèøèì
ïîòåíöèàëíèòå ñè ñèëè, äîêîëêîòî òîâà å âúçìîæíî.
Íî òðÿáâà äà èìàìå ïðåäâèä, ÷å è ïðîòèâíèêúò ïðàâè ñúùîòî.
Ïî òîçè íà÷èí ñå ñòèãà äî âçàèìíà íàäïðåâàðà, êîÿòî — â ÷èñòî
òåîðåòè÷åí ïëàí — òðÿáâà äà ñúçäàäå íîâî óñèëèå äî êðàåí ïðåäåë.
Òîâà å òðåòèÿò ñëó÷àé íà ðåöèïðî÷íî äåéñòâèå è òðåòè êðàåí ïðåäåë.

Âúçìîæíîñòòà äà ñå ñïå÷åëè ïîëîæèòåëåí ðåçóëòàò íà ïî-êúñåí

åòàï îáà÷å ÷åñòî êàðà õîðàòà äà òúðñÿò ðåøåíèå â èç÷àêâàíåòî, êîåòî
ñå äúëæè íà ïîäñúçíàòåëíàòà ñúïðîòèâà íà ÷îâåøêèÿ óì ñðåùó
ïîëàãàíåòî íà èçêëþ÷èòåëíè óñèëèÿ; ñëåäîâàòåëíî ñèëèòå íå ñà òàêà
ñúñðåäîòî÷åíè è ìåðêèòå íà ïúðâîòî ðåøåíèå íå ñà ïðèëîæåíè ñ
íåîáõîäèìàòà åíåðãèÿ, êîÿòî èíà÷å áè òðÿáâàëî äà ñå èçïîëçâà.
Êàêâîòî è äà ïðîïóñíå îò ñëàáîñò åäèíèÿò îò âîþâàùèòå, òî ñòàâà
îáåêòèâíà ïðè÷èíà äðóãèÿò äà îãðàíè÷è ñîáñòâåíèòå ñè óñèëèÿ è
òàêà íà îñíîâàòà íà ðåöèïðî÷íîòî äåéñòâèå ñòðåìåæèòå êúì
êðàéíîñò íàìàëÿâàò äî óñèëèÿ ñ îãðàíè÷åí õàðàêòåð.

Ïî òîçè íà÷èí ïîëèòè÷åñêàòà öåë êàòî ïúðâîíà÷àëåí ìîòèâ çà

âîéíàòà ùå áúäå ìÿðêà çà îïðåäåëÿíå íà êðàéíèÿ îáåêò íà âîåííàòà
ñèëà, à è íà êîëè÷åñòâîòî ïîëîæåíè óñèëèÿ.
Åäíà è ñúùà ïîëèòè÷åñêà öåë ìîæå äà äîâåäå äî ðàçëè÷íè
ðåçóëòàòè ïðè ðàçëè÷íè õîðà è äîðè ïðè åäíè è ñúùè õîðà â ðàçëè÷åí
ïåðèîä îò âðåìå. Çíà÷è ìîæåì äà ïðèåìåì, ÷å ïîëèòè÷åñêàòà öåë å
ñàìî ìÿðêà è òðÿáâà äà ñå ðàçãëåæäà ñàìî ñïîðåä åôåêòà é âúðõó
ìàñèòå, êîèòî òÿ òðÿáâà äà äâèæè.
Ïî òîçè íà÷èí ïîëèòè÷åñêàòà öåë ùå áúäå â ìíîãî ïî-ãîëÿìà
ñòåïåí ðåøàâàùà çà íàìåðåíèåòî è óñèëèåòî è ñàìàòà òÿ ùå èìà
ïîâå÷å âëèÿíèå — êîëêîòî ïî-íåçàèíòåðåñóâàíè ñà ìàñèòå, òîëêîâà
ïî-ìàëêî ÷óâñòâà íà âðàæäåáíîñò ìîæå äà ñå ïîÿâÿò ïî äðóãè
ïðè÷èíè â äúðæàâèòå; ñëåäîâàòåëíî èìà ìíîãî ñëó÷àè, ïðè êîèòî
ïîëèòè÷åñêàòà öåë ïî÷òè èçöÿëî ìîæå äà áúäå îò ðåøàâàùî
çíà÷åíèå.

Âîéíàòà âèíàãè å ñåðèîçíî ñðåäñòâî çà ñåðèîçíà öåë — íàé-

ñïåöèôè÷íîòî é îïðåäåëåíèå.

70
 Êàêâàòî å âîéíàòà, òàêèâà ñà è êîìàíäèðèòå, êîèòî ÿ âîäÿò; òàêàâà
å è òåîðèÿòà, êîÿòî ãè óïðàâëÿâà.
Íî âîéíàòà íå å îáèêíîâåíî óáèâàíå. Íå å ñàìî ñòðàñò êúì
ïðèêëþ÷åíèå è ïîáåäà; íå å àêò íà ïðàçåí åíòóñèàçúì. Òÿ âèíàãè å
ñåðèîçíî ñðåäñòâî çà ñåðèîçíà öåë.
Âîéíàòà íà åäíà îáùíîñò — îò öåëè íàöèè, îñîáåíî îò
öèâèëèçîâàíè òàêèâà — âèíàãè çàïî÷âà îò ïîëèòè÷åñêè óñëîâèÿ è å
ïðåäèçâèêàíà îò ïîëèòè÷åñêè ìîòèâè. Ñëåäîâàòåëíî òÿ å ïîëèòè÷åñêè
àêò.

Ðàçáèðà ñå, àêî ïðèåìåì èçâîäà, ÷å äàäåíà âîéíà ñå êîðåíè â

ïîëèòè÷åñêàòà öåë, òîãàâà ïúðâîíà÷àëíèÿò ìîòèâ, êîéòî ïîðàæäà
ñúùåñòâóâàíèåòî é, áè òðÿáâàëî ñúùî äà çàïàçè ïúðâîòî ñè è íàé-
ãîëÿìî çíà÷åíèå ïðè âîäåíåòî é. È âñå ïàê ïîëèòè÷åñêàòà öåë íå å
íÿêàêúâ äåñïîòè÷åí çàêîíîäàòåë; òÿ òðÿáâà äà ñå ïðèñïîñîáÿâà êúì
õàðàêòåðà íà ñðåäñòâàòà è çàðàäè òîâà ïðîìÿíàòà íà
îáñòîÿòåëñòâàòà ìîæå äà âêëþ÷âà ïðîìåíè â ïîëèòè÷åñêàòà íàñîêà,
êîÿòî, åñòåñòâåíî, âèíàãè çàïàçâà âîäåùîòî ñè ïðàâî çà ïðåöåíêà.
Ñëåäîâàòåëíî ïîëèòèêàòà å ïðåïëåòåíà ñ öÿëîòî âîåííî äåéñòâèå è
ìó îêàçâà óñòîé÷èâî âúçäåéñòâèå.

Âîéíàòà ïðîñòî å ïðîäúëæåíèå íà ïîëèòèêàòà ñ äðóãè ñðåäñòâà.

Âèäÿõìå âñå ïàê, ÷å âîéíàòà íå å ïðîñòî ïîëèòè÷åñêè àêò, à å è
ðåàëåí ïîëèòè÷åñêè èíñòðóìåíò, ïðîäúëæåíèå íà ïîëèòè÷åñêèÿ
ïàçàðëúê, îñúùåñòâÿâàí ñúñ ñúùàòà öåë, íî ñ äðóãè ñðåäñòâà.
Âñè÷êî òîâà, êîåòî å ñúâñåì òèïè÷íî çà âîéíàòà, îáèêíîâåíî ñå
ñâúðçâà ñ îñîáåíèÿ õàðàêòåð íà ñðåäñòâàòà, êîèòî òÿ èçïîëçâà. Òîâà,
÷å òåíäåíöèèòå è âúçãëåäèòå íà ïîëèòèêàòà íå áèõà ìîãëè äà ñå
ñðàâíÿâàò ñúñ ñðåäñòâàòà, êîèòî èçêóñòâîòî íà âîéíàòà êàòî öÿëî è
êîìàíäèðúò âúâ âñåêè êîíêðåòåí ñëó÷àé òúðñÿò è èçïîëçâàò, ñúâñåì
íå å íåçíà÷èòåëíî.
Íî êîëêîòî è ìîùíî òîâà äà ìîæå äà ñå îòðàçè âúðõó
ïîëèòè÷åñêèòå âúçãëåäè â îïðåäåëåíè ñëó÷àè, âñå ïàê âîéíàòà ìîæå
äà ñå ðàçãëåæäà ñàìî êàòî òÿõíà ìîäèôèêàöèÿ; çàùîòî
ïîëèòè÷åñêèÿò âúçãëåä å öåë, à âîéíàòà — ñðåäñòâî.

Âîéíàòà äîíÿêúäå å ïóëñàöèÿ íà ìîùíà, ïî÷òè íåóäúðæèìà ñèëà,

êîÿòî ïîñòåïåííî èçïðàçâà çàðÿäèòå ñè è èçòîùàâà ïî-áúðçî èëè
ïî-áàâíî ñèëèòå ñè — ñ äðóãè äóìè, âîäè ïî-áúðçî èëè ïî-áàâíî êúì
öåëòà, íî âèíàãè ïðîäúëæàâà äîñòàòú÷íî äúëãî, çà äà ìîæå äà
âúçïðèåìà ïîëèòè÷åñêîòî âëèÿíèå, êîåòî é ñå îêàçâà ïðè íåéíèÿ
õîä, òàêà ÷å äà ñå íàñî÷è â åäíà èëè äðóãà ïîñîêà — íàêðàòêî, äà ñå

71
ïîä÷èíè íà âîëÿòà íà ðúêîâîäåù ðàçóì.

Êîëêîòî ïî-ãîëåìè è ìîùíè ñà ìîòèâèòå çà åäíà âîéíà, òîëêîâà

ïîâå÷å òÿ çàñÿãà öÿëîòî ñúùåñòâóâàíå íà õîðàòà.
Êîëêîòî ïî-ãîëÿìî å íàïðåæåíèåòî, ïðåäøåñòâàùî âîéíàòà,
êîëêîòî ïîâå÷å âîéíàòà ñå äîáëèæàâà äî ñâîÿòà àáñòðàêòíà ôîðìà,
òîëêîâà ïî-ñèëíà ùå áúäå âîëÿòà çà ðàçãðîì íà âðàãà, òîëêîâà ïîâå÷å
ùå ñúâïàäàò âîåííèÿò è ïîëèòè÷åñêèÿò åëåìåíò è òîëêîâà ïî-
ìèëèòàðèñòè÷íà, à íå ïîëèòè÷åñêà ùå èçãëåæäà âîéíàòà; îáðàòíîòî
— êîëêîòî ïî-ñëàáè ñà ìîòèâèòå è íàïðåæåíèåòî, òîëêîâà ïî-ìàëêà
ùå å ñêëîííîñòòà êúì âîåííè äåéñòâèÿ, òîåñò ñèëàòà ùå ñëåäâà
ïëúòíî ïîñîêàòà, îïðåäåëÿíà îò ïîëèòèêàòà; ñúùåâðåìåííî êîëêîòî
ïîâå÷å âîéíàòà ñå îòêëîíÿâà îò åñòåñòâåíîòî ñè íàïðàâëåíèå,
òîëêîâà ïîâå÷å ïîëèòè÷åñêàòà öåë ñå îòäàëå÷àâà îò ñòðåìåæà íà
èäåàëíàòà âîéíà è âîåííèÿò êîíôëèêò ñå ïîëèòèçèðà.

Ñïîðåä èçëîæåíàòà äîòóê òåîðèÿ íèå ðàçáèðàìå ñàìî

åñòåñòâåíèÿ ôèëîñîôñêè ñòðåìåæ — èëè ïî-äîáðå äà ñå êàæå
ëîãè÷åñêèÿ ñòðåìåæ íà âîéíàòà, — à íå ðàçãëåæäàìå õàðàêòåðà,
êîéòî òÿ å ñïîñîáíà äà ïðèåìå ïîä âëèÿíèåòî íà ñòðàñòòà è
åíòóñèàçìà íà âúîðúæåíèòå ñèëè, êîèòî ó÷àñòâàò â íåÿ.
Îïðåäåëåíî â íÿêîè ñëó÷àè òåçè åìîöèè ìîæå äà äîñòèãíàò òàêàâà
ñòåïåí, ÷å òðóäíî äà ìîæå äà ñå óäúðæàò è äà ñå íàñî÷âàò ïî
ïîëèòè÷åñêè ïúò; íî â ïîâå÷åòî ñëó÷àè íå ñå íàáëþäàâà ïîäîáíî
ïðîòèâîðå÷èå, çàùîòî ïðè íåîáõîäèìîñòòà îò òîëêîâà íàïðåãíàòè
óñèëèÿ îáèêíîâåíî â ñúçâó÷èå ñ òÿõ äåéñòâà ñòðîã ïëàí.
È òàêà, âèäÿõìå, ÷å íà ïúðâî ìÿñòî ïðè âñè÷êè îáñòîÿòåëñòâà
âîéíàòà òðÿáâà äà ñå ðàçãëåæäà íå êàòî íåùî íåçàâèñèìî, à êàòî
ïîëèòè÷åñêè èíñòðóìåíò; ñàìî àêî ñå ïðèäúðæàìå êúì òîçè âúçãëåä,
ìîæå äà íå âëåçåì â ïðîòèâîðå÷èå ñ öÿëàòà âîåííà èñòîðèÿ.

Òàêà, ïî ñâîÿ õàðàêòåð âîéíàòà ïðèëè÷à íà õàìåëåîí, çàùîòî

ïðîìåíÿ íå ñàìî äîíÿêúäå öâåòà ñè ïðè âñåêè êîíêðåòåí ñëó÷àé, íî
è êàòî öÿëî — âúâ âðúçêà ñ ïðåîáëàäàâàùèòå òåíäåíöèè, ïðèñúùè
çà íåÿ. Òÿ å åäíà ÷óäíà òðîèöà, ñúñòàâåíà îò ïúðâîíà÷àëíèÿ óñòðåì
íà ñâîèòå åëåìåíòè: îò îìðàçàòà è âúçáóäàòà, êîèòî ìîæå äà ñå
ðàçãëåæäàò è êàòî ñëÿï èíñòèíêò; îò èãðàòà íà âåðîÿòíîñòè è êúñìåò,
êîèòî ÿ ïðåâðúùàò â ñâîáîäíà äåéíîñò íà äóõà; îò ïîä÷èíåíèÿ
õàðàêòåð ñïðÿìî åäèí ïîëèòè÷åñêè èíñòðóìåíò, êúì êîéòî òÿ
ïðèíàäëåæè ïî ïðàâèëî. Ïúðâàòà îò òåçè òðè ôàçè çàñÿãà ïîâå÷å
õîðàòà; âòîðàòà — ïî-ñêîðî ãåíåðàëà è àðìèÿòà ìó; òðåòàòà — íàé-
âå÷å ïðàâèòåëñòâîòî.

72
 Îñâåí òîâà òðÿáâà äà äîáàâèì, ÷å àêî ñå ïðèäúðæàìå êúì ÷èñòàòà
êîíöåïöèÿ çà âîéíàòà, òðÿáâà äà êàæåì, ÷å ïîëèòè÷åñêàòà öåë
ïðàêòè÷åñêè ñå íàìèðà èçâúí ñâîÿòà íîðìàëíà ñôåðà; çàùîòî, àêî
âîéíàòà å àêò íà íàñèëèå, êîåòî öåëè äà ïðèíóäè âðàãà äà èçïúëíè
âîëÿòà íè, òîãàâà âñè÷êî çàâèñè îò ñïîñîáíîñòòà íè äà ïîâàëèì
ïðîòèâíèêà, òîåñò äà ãî ðàçîðúæèì èëè óíèùîæèì.

Âîåííàòà ñèëà òðÿáâà äà ñå ðàçãðîìè èëè äà ñå íàìàëè äî òàêàâà

ñòåïåí, ÷å äà íå å ñïîñîáíà äà ïðîäúëæè âîéíàòà.
Ñòðàíàòà òðÿáâà äà ñå çàâëàäåå, çàùîòî èìåííî îò òåðèòîðèÿòà
é ìîæå äà áúäå ñôîðìèðàíà íîâà âîåííà ñèëà.
Äîðè è ñëåä êàòî ñâúðøèì òåçè äâå çàäà÷è, âñå îùå íå ìîæåì äà
ñìÿòàìå âîéíàòà, êîÿòî ïðåäñòàâëÿâà âðàæäåáíè ÷óâñòâà è äåéñòâèÿ
íà âðàæäåáíèòå àãåíòè, çà ïðèêëþ÷åíà, äîêàòî íå ïîä÷èíèì è âîëÿòà
íà âðàãà; òîåñò òðÿáâà äà ïðèíóäèì ïðàâèòåëñòâîòî è ñúþçíèöèòå
ìó äà ïîäïèøàò íàøèÿ ìèðåí äîãîâîð èëè ïúê äà ïîä÷èíèì
íàñåëåíèåòî; çàùîòî, âúïðåêè ÷å íàïúëíî ñìå îêóïèðàëè ñòðàíàòà,
âîéíàòà ìîæå äà èçáóõíå îòíîâî ñ ïúëíà ñèëà — èëè îò
âúòðåøíîñòòà, èëè ñ ïîìîùòà íà ñúþçíè÷åñêè ñèëè.

Òúé êàòî âîåííèòå ñèëè ñúùåñòâóâàò ïðåäè âñè÷êî çà äà

çàùèòàâàò ñòðàíàòà, ïúðâî â åñòåñòâåíèÿ ðåä íà íåùàòà å òå äà
áúäàò ðàçãðîìåíè, à ñëåä òîâà ñòðàíàòà äà áúäå ïîä÷èíåíà. Èìåííî
÷ðåç åôåêòà îò òåçè äâà ðåçóëòàòà, êàêòî è îò ïîçèöèÿòà, êîÿòî âå÷å
ñìå çàåëè, ïðîòèâíèêúò áè òðÿáâàëî äà áúäå ïðèíóäåí äà ïðèåìå
íàëîæåíèÿ ìèð.
Ðàçîðúæàâàíåòî íà âðàãà — êàòî àáñòðàêòíà öåë íà âîéíàòà è
êðàéíî ñðåäñòâî çà ïîñòèãàíå íà ïîëèòè÷åñêàòà öåë, â êîÿòî ñà
ñú÷åòàíè âñè÷êè îñòàíàëè íàìåðåíèÿ — íà ïðàêòèêà ñå ïîñòèãà ðÿäêî
è íåâèíàãè âîäè äî òðàåí ìèð.

Âëèÿíèå âúðõó ðåøåíèåòî çà ìèð å îñúçíàâàíåòî íà çàãóáèòå íà

ñèëè, êîèòî âå÷å ñà ïîíåñåíè èëè êîèòî ñå î÷åðòàâàò â áúäåùå. Òúé
êàòî âîéíàòà íå å àêò íà ñëÿïà ñòðàñò, à å äîìèíèðàíà îò ïîëèòè÷åñêè
öåëè, â òîçè ñëó÷àé ñòîéíîñòòà íà öåëèòå îïðåäåëÿ ðàçìåðà íà
æåðòâèòå, êîèòî òðÿáâà äà ñå äàäàò çà ïîñòèãàíåòî èì.
Òàêà ùå áúäå â ñëó÷àÿ ïî îòíîøåíèå êàêòî íà ðàçìåðà, òàêà è íà
ïðîäúëæèòåëíîñòòà. Ñëåäîâàòåëíî, êîëêîòî ïîâå÷å óâåëè÷àâàíåòî
íà íàëîæèòåëíèòå çàãóáè íàäõâúðëÿ ïî ñòîéíîñò ïîëèòè÷åñêèòå öåëè,
òîëêîâà ïî-âåðîÿòíî å öåëèòå äà ñå èçîñòàâÿò è êàòî êðàåí ðåçóëòàò
äà íàñòúïè ìèð.

73
 Òàêà, âèæäàìå, ÷å âúâ âîéíè, â êîèòî åäíàòà ñòðàíà íå ìîæå
íàïúëíî äà ðàçîðúæè äðóãàòà, ìîòèâèòå çà ìèð è îò äâåòå ñòðàíè
ùå ðàñòàò èëè ùå íàìàëÿâàò ñïîðåä âåðîÿòíîñòòà çà áúäåùè óñïåõè
èëè ñúîòâåòíî çà íåèçáåæíèòå çàãóáè. Àêî ñà åäíàêâî ñèëíè è îò
äâåòå ñòðàíè, òåçè ìîòèâè áèõà ñå ñðåùíàëè â öåíòúðà íà
ïîëèòè÷åñêèòå èì ðàçëè÷èÿ.

Àêî ñúùåñòâóâàò íà÷èíè, äàâàùè âúçìîæíîñò çà ðàçðóøàâàíåòî

èëè çà îáåçñìèñëÿíåòî íà âðàæåñêèòå ñúþçè, êàêòî è âåðîÿòíîñò çà
ñïå÷åëâàíå íà íîâè ñúþçíèöè íà íàøà ñòðàíà èëè çà ïðèâëè÷àíå íà
ïîëèòè÷åñêè ñèëè â íàøà ïîëçà è ò. í., ëåñíî ìîæå äà ñå âèäè, ÷å òå
ìîãàò äà óâåëè÷àò âúçìîæíîñòòà çà óñïåõ è ñà äîñòà ïî-êðàòúê è
ïðåäïî÷èòàí ïúò êúì öåëòà, îòêîëêîòî ðàçãðîìÿâàíåòî íà âðàæåñêèòå
ñèëè.

Ñúñòåçàíèåòî ïî âðåìå íà âîéíàòà íå å ñúñòåçàíèå ìåæäó

ëè÷íîñòè, à îðãàíèçèðàíî öÿëî, êîåòî ñå ñúñòîè îò ìíîãî÷èñëåíèòå
ñâîè ÷àñòè.  òîâà îãðîìíî öÿëî ìîæåì äà ðàçëè÷èì åäèíèöè îò äâà
îñíîâíè âèäà — åäèíèÿò ñå îïðåäåëÿ îò ñóáåêòà, à äðóãèÿò — îò
öåëèòå.
Ïîíÿêîãà, êàêòî âå÷å îòáåëÿçàõìå, ïîáåäàòà íàä âðàãà íå å
åäèíñòâåíîòî ñðåäñòâî çà ïîñòèãàíå íà ïîëèòè÷åñêèòå öåëè è
ñúùåñòâóâàò äðóãè öåëè, êîèòî ìîãàò äà áúäàò ïðåñëåäâàíè
ïîñðåäñòâîì âîéíàòà. Ñëåäîâàòåëíî ïîäîáíè äðóãè öåëè ìîæå äà
ñòàíàò îáåêò íà îòäåëíè âîåííè àêòîâå è ñúîòâåòíî öåë íà îòäåëíè
ñðàæåíèÿ.

Âñåêè çíà÷èì êðàåí ðåçóëòàò ÷ðåç îðúæèå âñúùíîñò å ðàçãðîì

íà âðàæåñêèòå ñèëè, êîåòî ñå îòðàçÿâà è âúðõó âñè÷êî ïðåäøåñòâàùî,
çàùîòî ïîäîáíî íà òå÷íîñò âîåííèòå ïëàíîâå è êîìáèíàöèè
ïðîÿâÿâàò òåíäåíöèÿ êúì èçðàâíÿâàíå.
Òàêà, ðàçãðîìúò íà âðàæåñêàòà âúîðúæåíà ñèëà âèíàãè ñå
ïðîÿâÿâà êàòî ïî-âèñøå è ïî-åôèêàñíî ñðåäñòâî è âñè÷êè äðóãè
ñðåäñòâà îòñòúïâàò ïðåä íåãî.

Äîðè êîãàòî ïîëèòè÷åñêèòå öåëè ñà íåçíà÷èòåëíè, ìîòèâèòå —

ñëàáè, è äóõúò íà áîéíèòå ñèëè — íåçàäîâîëèòåëåí, ïðåäïàçëèâèÿò
êîìàíäèð áè òðÿáâàëî äà èçáÿãâà ãîëåìèòå êðèçè è êúðâàâèòå áèòêè
è äà îïèòâà âñè÷êè äðóãè íà÷èíè çà íàëàãàíå íà ìèð, èçïîëçâàéêè
êàêòî õàðàêòåðíèòå ñëàáîñòè íà âðàãà ñè íà áîéíîòî ïîëå, òàêà è íà
ïðàâèòåëñòâåíî ðàâíèùå, è íÿìàìå ïðàâî äà òúðñèì ãðåøêè â íåãî,

74
àêî ïîçèöèèòå, îò êîèòî äåéñòâà, ñà îñíîâàòåëíè è îïðàâäàíè îò
óñïåõà.

Âîéíàòà å îáëàñò íà íåñèãóðíîñòòà: òðè ÷åòâúðòè îò ïðîãíîçèòå,

âúðõó êîèòî òÿ òðÿáâà äà ñå èçãðàäè, ñà ñêðèòè ïîâå÷å èëè ïî-ìàëêî
â îáëàöèòå íà íåñèãóðíîñòòà. È çàòîâà â òåçè ñëó÷àé èìà íóæäà ïðåäè
âñè÷êî îò äîáúð è äúëáîêî ïðîíèêâàù óì, òúðñåù èñòèíàòà íà
îñíîâàòà íà ïðåöåíêèòå è ðàçñúæäåíèÿòà.
Ñ äóìàòà „èíôîðìàöèÿ” îòáåëÿçâàìå âñÿêî ïîçíàíèå, êîåòî èìàìå
çà âðàãà è ñòðàíàòà ìó; ñëåäîâàòåëíî íà ïðàêòèêà òîâà å â îñíîâàòà
íà âñè÷êèòå íè ïðåäñòàâè è äåéñòâèÿ. Àêî ðàçãëåäàìå õàðàêòåðà íà
òàçè îñíîâà, íóæäàòà îò äîñòîâåðíîñòòà é, íåéíàòà ïðîìåíëèâîñò,
ñêîðî ùå óñåòèì êîëêî îïàñíà ïîñòðîéêà å âîéíàòà, êîëêî ëåñíî òÿ
ìîæå äà ñå ðàçïàäíå íà ïàð÷åòà è äà íè ïîãðåáå ïîä ðàçâàëèíèòå
ñè.

Íà âîéíà âñè÷êî å ìíîãî ïðîñòî, íî è íàé-ïðîñòîòî íåùî å ìíîãî

òðóäíî.
Áèòêàòà îïðåäåëÿ âñè÷êî, ñâúðçàíî ñ îðúæèÿòà è ñíàðÿæåíèåòî,
à òå íà ñâîé ðåä ïðîìåíÿò íåéíèòå ìåòîäè; òàêà ÷å ñúùåñòâóâà
èçâåñòíà ðåöèïðî÷íîñò íà äåéñòâèåòî ìåæäó òÿõ.
Âúïðåêè òîâà ñàìàòà áèòêà âñå ïàê îñòàâà èçöÿëî ñïåöèàëíî,
òâúðäå îñîáåíî äåéñòâèå, çàùîòî ïðîèçòè÷à â èçöÿëî åêñòðåìíà
ñôåðà, òîåñò â ñèòóàöèÿ íà îïàñíîñò.

Òàêà ÷å èçêóñòâîòî íà âîéíàòà â ÷èñòèÿ ìó ñìèñúë å ôèíî óìåíèå

äà ñå èçâëè÷à ïîëçà îò äàäåíè ñðåäñòâà â ñðàæåíèåòî è íå ìîæå äà
ìó äàäåì ïî-äîáðî èìå îò âîäåíå íà âîéíà.
Îò äðóãà ñòðàíà — â ïî-øèðîêèÿ ñìèñúë, — âñè÷êè äåéíîñòè,
÷èåòî ñúùåñòâóâàíå å ðåçóëòàò îò âîéíàòà, òîåñò öÿëîñòíîòî
ñúçäàâàíå íà áîéíè ÷àñòè, òÿõíîòî íàáèðàíå, âúîðúæåíèå è
îáó÷åíèå, ïðèíàäëåæàò êúì âîåííîòî èçêóñòâî.

È òàêà, ñïîðåä íàøàòà êëàñèôèêàöèÿ òàêòèêàòà å òåîðèÿ çà

èçïîëçâàíå íà âîåííèòå ñèëè â ñðàæåíèå, à ñòðàòåãèÿòà — òåîðèÿ
çà óïîòðåáà íà ñðàæåíèÿòà çà öåëòà íà âîéíàòà.
Äåéíîñòèòå, ñâúðçàíè ñ âîéíàòà, ñå ðàçäåëÿò íà äâà ãëàâíè
ðàçäåëà: ïîäãîòîâêà çà âîéíà è ñàìàòà âîéíà.

Íàöèîíàëíàòà âðàæäà è îìðàçà, êîèòî íåâèíàãè ñå íàáëþäàâàò

âúâ âîéíèòå, ñà ïðåäïîñòàâêà çà ëè÷íà âðàæäåáíîñò íà åäèí
èíäèâèä, èçïðàâåí ñðåùó äðóã èíäèâèä. À òàì, êúäåòî òîâà ëèïñâà è

75
êúäåòî â ïúðâèÿ ìîìåíò íå èçáóõâàò òàêèâà ñèëíè ÷óâñòâà,
âðàæäåáíîòî ÷óâñòâî ñå ïîðàæäà îò ïðîïàãàíäàòà è ñàìàòà áèòêà;
çàùîòî åäèí àêò íà íàñèëèå, êîéòî íÿêîé èçâúðøâà âúðõó íàñ ïî
êîìàíäà „îò ãîðå”, ùå âúçáóäè æåëàíèåòî íè äà ñå âúçïðîòèâèì è äà
îòìúñòèì ïî-ñêîðî ëè÷íî íà íåãî, à íå òîëêîâà íà âèñøàòà ñèëà, ïî
÷èÿòî êîìàíäà òîâà ñå èçâúðøâà.
Íà ïúðâî ìÿñòî, ñòðàòåãèÿòà òúðñè ñàìî ïîáåäàòà, òîåñò
òàêòè÷åñêèÿ ðåçóëòàò, êàòî ñðåäñòâî êúì öåëèòå è â êðàéíà ñìåòêà å
ñòðåìåæ êúì îíåçè íåùà, êîèòî âîäÿò íàïðàâî êúì íàëàãàíå íà ìèð.

Êîìàíäâàùèÿò àðìèÿ íå å íåîáõîäèìî äà áúäå îáðàçîâàí

èçñëåäîâàòåë íà èñòîðèÿòà, íèòî ïóáëèöèñò, íî òðÿáâà äîáðå äà ñå
îðèåíòèðà âúâ âèñøèòå äåëà íà äúðæàâíèòå êðúãîâå; òîé òðÿáâà äà
çíàå è äà áúäå ñïîñîáåí òî÷íî äà ïðåöåíÿâà òðàäèöèîííèòå íàñîêè,
çàëîæåíèòå èíòåðåñè è öåëè, íåòúðïÿùèòå îòëàãàíå ïðîáëåìè è
õàðàêòåðà íà ðúêîâîäíèòå ëè÷íîñòè; íå òðÿáâà äà áúäå äúëáîê
ïîçíàâà÷ íà õîðàòà, ñïåöèàëèñò ïî ÷îâåøêèòå õàðàêòåðè, íî òðÿáâà
äîáðå äà ïîçíàâà õàðàêòåðà, ÷óâñòâàòà, íàâèöèòå è ñïåöèôè÷íèòå
ãðåøêè è ñêëîííîñòè íà îíåçè, êîèòî ñà ïîä íåïîñðåäñòâåíîòî ìó
êîìàíäâàíå.

È òàêà, òâúðäèì, ÷å âîéíàòà íå ñïàäà êúì îáëàñòòà íà èçêóñòâàòà

è íàóêèòå, à êúì ñôåðàòà íà îáùåñòâåíèÿ æèâîò. Òÿ å êîíôëèêò íà
ãîëåìè èíòåðåñè, êîèòî ñå ðåøàâàò ÷ðåç êðúâîïðîëèòèå.
Îñâåí òîâà ïîëèòèêàòà å óòðîáàòà, â êîÿòî âîéíàòà ñå ðàçâèâà è
â êîÿòî õàðàêòåðíèòå é ÷åðòè ñà ñêðèòè â çà÷àòú÷åí ñòàäèé, êàêòî
êà÷åñòâàòà íà æèâèòå ñúùåñòâà — â òåõíèòå çàðîäèøè.
Âúâ âîéíàòà âñè÷êè ñúáèòèÿ ðÿäêî ñà íàïúëíî èçâåñòíè, à îùå
ïî-ìàëêî — ìîòèâèòå, òúé êàòî òå ìîæå äà ñà íàðî÷íî ñòàðàòåëíî
ñêðèòè îò ãëàâíèÿ àêòüîð.
Åäíà íàöèÿ ìîæå äà ñå íàäÿâà íà ñèëíà ïîçèöèÿ â ïîëèòè÷åñêèÿ
ñâÿò, ñàìî àêî íåéíèÿò õàðàêòåð è ïðàêòèêà â åäíà ñúâðåìåííà âîéíà
âçàèìíî ñå ïîäêðåïÿò â ïîñòîÿííî âçàèìîäåéñòâèå.

Ðàçìåðúò íà âîåííèòå ñèëè ñå îïðåäåëÿ îò ïðàâèòåëñòâîòî; è

èìåííî ñ òîâà îïðåäåëÿíå çàïî÷âà ðåàëíîòî äåéñòâèå íà âîéíàòà.
Ñ òîâà îïðåäåëÿíå âñúùíîñò çàïî÷âà öÿëàòà âîåííàòà äåéíîñò, òúé
êàòî ðàçìåðúò íà ñèëèòå å ïúðâèÿò ñòðàòåãè÷åñêè àêò.
Ïîäãîòîâêàòà çà âîéíà îáèêíîâåíî îòíåìà ïîíå íÿêîëêî ìåñåöà;
ñúáèðàíåòî íà åäíà àðìèÿ íà ñáîðíèòå ïóíêòîâå èçèñêâà îôîðìÿíåòî
íà äåïà è âîåííè ìóíèöèîííè ñêëàäîâå è äúëãè êîíâîè è ïîõîäè.
Òîâà ñà äåéíîñòè, êîèòî íå ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò òàéíî, áåç äà

76
ïðèâëåêàò âíèìàíèåòî íà äðóãèòå ñòðàíè.

Åäíà îò ñòðàíèòå âèíàãè òðÿáâà äà ñå ïðèåìå, ÷å å ïîëèòè÷åñêè

àãðåñîð, çàùîòî íå ìîæå äà èìà âîéíà, âúçíèêíàëà â ðåçóëòàò ñàìî
íà îòáðàíèòåëíè íàìåðåíèÿ íà äâå èëè ïîâå÷å ñòðàíè.
Íàïàäàòåëíàòà âîéíà å ïîäõîäÿùà çà îíçè, êîéòî ñå ÿâÿâà,
ïîãëåäíàòî ïîëèòè÷åñêè, íàïàäàòåë, òîåñò, êîéòî ïðîÿâÿâà
àãðåñèâíîñò, òúé êàòî çà òàçè öåë èìåííî òîé ñå å âúîðúæèë è
âðåìåòî, êîåòî òå÷å áåç îñíîâàòåëíà ïðè÷èíà, çà íåãî å çàãóáåíî
âðåìå.
Ïîëèòè÷åñêèòå èíòåðåñè, ïðèâëè÷àíèÿ è îòáëúñêâàíèÿ ñà ðàçâèòè
â òîëêîâà ðàôèíèðàíà ñèñòåìà, ÷å äîðè è åäíî îðúäèå íå ìîæå äà
ãðúìíå â Åâðîïà, àêî ïîëèòè÷åñêè êàáèíåòè íÿìàò íÿêàêúâ èíòåðåñ
òîâà äà ñå ñëó÷è.

Îò àíòàãîíèñòè÷íèòå ôàêòîðè è åëåìåíòè ñå èçâåæäà

êîíöåïöèÿòà, ÷å âîéíàòà å ñàìî ÷àñò îò ïîëèòè÷åñêèòå îòíîøåíèÿ,
ñëåäîâàòåëíî òÿ èçîáùî íå å íåùî ñàìîñòîÿòåëíî.
Çíàåì ñúñ ñèãóðíîñò, ÷å âîéíàòà å ïðåäèçâèêàíà åäèíñòâåíî îò
ïîëèòè÷åñêèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó ïðàâèòåëñòâàòà, íàðîäèòå è
îáùåñòâåíèòå ãðóïè; îáùî âçåòî, ñå ïðåäïîëàãà, ÷å òåçè îòíîøåíèÿ
ñå ïðåêúñâàò, ïðå÷óïâàò ñå ÷ðåç âîéíàòà è îò òîâà ñëåäâà íîâî ñúâñåì
ðàçëè÷íî ñúñòîÿíèå íà íåùàòà.
Òðÿáâà äà ïîä÷åðòàåì îáà÷å, ÷å ïðåç öÿëîòî âðåìå íà âîéíàòà
ñå çàïàçâàò ñàìî íàé-ãëàâíèòå ÷åðòè íà ïîëèòèêàòà, äîêàòî íå ñå
íàëîæè ìèð.

Êàòî èçïîëçâà èíñòðóìåíòà íà âîéíàòà, ïîëèòèêàòà èçáÿãâà âñè÷êè

ñòðîãè äèïëîìàòè÷íè ïðàâèëà, ïðîèçòè÷àùè îò õàðàêòåðà é; òÿ ìàëêî
ñå èíòåðåñóâà îò êðàéíèòå âúçìîæíîñòè, íàñî÷âàéêè âíèìàíèåòî ñè
êúì íåïîñðåäñòâåíèòå âåðîÿòíîñòè è ñúáèòèÿ. Àêî îò òîâà ñëåäâà
íÿêàêâà íåîïðåäåëåíîñò â öÿëîñòíîòî é äåéñòâèå, àêî ïî òîçè íà÷èí
òÿ ñå ïðåâðúùà âúâ åäèí âèä èãðà, ïîëèòèêàòà íà âñÿêî ïðàâèòåëñòâî
âëàãà öÿëàòà ñè íàäåæäà, ÷å â òàçè èãðà ùå íàäìèíå âðàãà ïî óìåíèå
è ïðîíèöàòåëíîñò.

Ïîíåæå âîéíàòà ïðèíàäëåæè íà ïîëèòèêàòà, òÿ åñòåñòâåíî ùå

îôîðìÿ õàðàêòåðà ñè ñïîðåä íåÿ. Àêî ïîëèòèêàòà å âåëèêà è ìîãúùà,
òàêàâà ùå áúäå è âîéíàòà, è òîâà ùå âîäè êúì òî÷êà, ïðè êîÿòî
âîéíàòà äîñòèãà àáñîëþòíàòà ñè ôîðìà.
Ïîä÷èíÿâàíåòî íà ïîëèòè÷åñêîòî âèæäàíå íà âîåííîòî áè áèëî
íåñúñòîÿòåëíî, çàùîòî ïîëèòèêàòà ñúçäàâà âîéíàòà; òÿ å èíòåëåêòúò,

77
à âîéíàòà å ñàìî èíñòðóìåíòúò, à íå îáðàòíîòî. Åäèíñòâåíîòî, êîåòî
îñòàâà, ñëåäîâàòåëíî, å âîåííàòà ãëåäíà òî÷êà äà ñå ïîä÷èíè íà
ïîëèòè÷åñêàòà.

Ñ äðóãè äóìè, èçêóñòâîòî íà âîéíàòà â íàé-âèñøèÿ ñè âèä å

ïîëèòèêà, íî íåñúìíåíî ïîëèòèêà, êîÿòî âîäè áèòêè, à íå ïèøå
äèïëîìàòè÷åñêè íîòè. Íèêîé îò ãåíåðàëíèòå ïëàíîâå, íåîáõîäèìè
çà åäíà âîéíà, íå ìîæå äà ñå ïîäãîòâè áåç âíèêâàíå â ïîëèòè÷åñêèòå
îòíîøåíèÿ è âðúçêè.
Âîéíàòà å èíñòðóìåíò íà ïîëèòèêàòà; òÿ íåïðåìåííî òðÿáâà äà
íîñè íåéíèÿ õàðàêòåð, òðÿáâà äà ñå èçìåðâà ñ íåéíèÿ ìàùàá:
âîäåíåòî íà âîéíà â îáù ïëàí, ñëåäîâàòåëíî, å ñàìàòà ïîëèòèêà,
êîÿòî èçìúêâà ñàáÿòà âìåñòî ïåðîòî, íî íå ïðåñòàâà äà ñëåäâà
ñîáñòâåíîòî ñè ìèñëåíå.

Èç “STATISTICS OF DEMOCIDE” / Genocide and Mass Murder Since

1900, R. J. Rummel

Èçñëåäâàíåòî îáõâàùà äåìîöèä è ãåíîöèä â ñòðàíèòå ïî ñâåòà

îò 1900 ã. äî 1985 ã.
Òóê ñà ïðåäñòàâåíè îáîáùåíè äàííè ñàìî çà íàé-ìàñîâèÿ
äåìîöèä ïî äúðæàâè, îñúùåñòâåí ïî âðåìå èëè ñëåä âîåííè
äåéñòâèÿ.
Äàííèòå îò ðàçëè÷íèòå èçòî÷íèöè ñèëíî âàðèðàò, çàòîâà ñà
ïðåäñòàâåíè è îñðåäíåíè äàííè. Îáèêíîâåíî àãðåñîðèòå ñèëíî
çàíèæàâàò óáèòèòå, à ïîòúðïåâøèòå ãè çàâèøàâàò.

ßïîíèÿ (Êèòàé)

Îò íàõëóâàíåòî â Êèòàé ïðåç 1937 ã. äî êðàÿ íà Âòîðàòà ñâåòîâíà

âîéíà ÿïîíñêèÿò âîåíåí ðåæèì óáèâà îò 3 000 000 äî íàä 10 000 000
äóøè, íàé-âåðîÿòíî îêîëî 6 000 000 êèòàéöè, èíäîíåçèéöè, êîðåéöè,
ôèëèïèíöè è èíäîêèòàéöè, íàðåä ñ äðóãè, âêëþ÷èòåëíî çàïàäíè
âîåííîïëåííèöè .
Òîçè óæàñåí äåìîöèä ñå äúëæè íà ìîðàëíî äåãðàäèðàëàòà
ïîëèòè÷åñêà è âîåííà ñòðàòåãèÿ, âîåííàòà öåëåñúîáðàçíîñò,
îáè÷àèòå è íàöèîíàëíàòà ÿïîíñêà êóëòóðà.
Îò âñè÷êè íàïðàâåíè îáîáùåíèÿ è èç÷èñëåíèÿ ìîæå äà ñå îöåíè
öÿëîñòíèÿò ÿïîíñêè äåìîöèä ïðåç Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Òîâà äàâà
îáù äåìîöèä îò 3 056 000 äî 10 595 000 äóøè ñúñ ñðåäíî îáùî

78
÷èñëî 5 964 000 óáèòè.

Êàìáîäæà

Ïðîïîðöèîíàëíî íà íàñåëåíèåòî ñè, Êàìáîäæà ïðåòúðïÿâà

íåñðàâíèìà ÷îâåøêà êàòàñòðîôà, â ñðàâíåíèå ñ äðóãè ñòðàíè ïðåç
òîçè âåê. Îò íàñåëåíèå îò 1970 ã., âåðîÿòíî áëèçî 7 100 000 Êàìáîäæà
å çàãóáèëà ìàëêî ïî-ìàëêî îò 4 000 000 äóøè îò âîéíè, áóíòîâå,
ãëàä (ïðè÷èíåí îò õîðà), ãåíîöèä, ïîëèòèöèä è ìàñîâè êëàíåòà è
óáèéñòâà. Ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò, ïî÷òè 3 300 000 ìúæå, æåíè è äåöà
(âêëþ÷èòåëíî 35 000 ÷óæäåíöè), ñà áèëè óáèòè ïðåç ãîäèíèòå 1970
äî 1980 îò ïðàâèòåëñòâàòà è ïàðòèçàíñêèòå ãðóïè. Ïîâå÷åòî îò òÿõ,
âåðîÿòíî áëèçî 2 400 000, ñà áèëè óáèòè îò êîìóíèñòèòå - ×åðâåíèòå
êõìåðè.
Îáùèÿò äîìàøåí äåìîöèä å 3 151 000. Òîâà ìîæå äà ñå ïðèåìå
ïî îöåíêè â ëèòåðàòóðàòà çà óáèòèòå îò 1970 äî 1986 ã.
 îáîáùåíèå ñðåäíî 3 944 000 êàìáîäæàíöè áÿõà óáèòè ïî âðåìå
íà âîéíà èëè îò ãëàä, áîëåñòè, åêçåêóöèè, èçòåçàíèÿ, êëàíåòà è äðóãè
ïîäîáíè.
Âúïðåêè, ÷å ñ÷èòàì òîâà êàòî öÿëî çà äîñòîâåðíî, òî å äàëå÷
èçâúí êîíñåíñóñà íà ó÷åíè, æóðíàëèñòè è èçñëåäîâàòåëè. Êàêòî áåøå
ñïîìåíàòî îáà÷å, áðîÿò å ïî÷òè ñúùèÿò êàòî íåòíèÿ äåôèöèò íà
ñðåäíîòî íàñåëåíèå, èç÷èñëåí îò ðàçëè÷íèòå îöåíêè íà íàñåëåíèåòî.
È òîâà ñ÷èòàì çà êîíñåðâàòèâíî ïîðàäè íà÷èíà, ïî êîéòî îöåíêèòå
íà ïîïóëàöèÿòà ñà èç÷èñëåíè.

Òóðöèÿ

Ïîçîðúò çà èçâúðøâàíåòî íà ïúðâîòî øèðîêîìàùàáíî åòíè÷åñêî

ïðî÷èñòâàíå ïðåç òîçè âåê ïðèíàäëåæè íà òóðñêîòî ïðàâèòåëñòâî íà
ìëàäîòóðöèòå ïî âðåìå íà Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà. Â ñâîèòå íàé-
âèñøè îðãàíè òóðñêèòå ëèäåðè ðåøèõà äà óíèùîæàò âñåêè àðìåíåö
â ñòðàíàòà, íåçàâèñèìî äàëè å ôðîíòîâè âîéíèê èëè áðåìåííà æåíà,
èçâåñòåí ïðîôåñîð èëè âèñø åïèñêîï, âàæåí áèçíåñìåí èëè
ïëàìåíåí ïàòðèîò. Âñè÷êèòå 2 000 000 îò òÿõ áåøå ðåøåíî äà óìðàò.
Ñëåä êðàÿ íà Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà íàñëåäíèêúò íà
íàöèîíàëèñòè÷åñêîòî ïðàâèòåëñòâî èçâúðøè äîïúëíèòåëíî ñîáñòâåí
äåìîöèä ñðåùó ãúðöèòå è àðìåíöèòå. Îò 1900 äî 1923 ã. ðàçëè÷íèòå
òóðñêè ðåæèìè óáèâàò îò 3 500 000 äî íàä 4 300 000 àðìåíöè, ãúðöè,
íåñòîðèàíöè è äðóãè õðèñòèÿíè.
Âúòðå â ñòðàíàòà è ïî âðåìå íà ñâîèòå ÷óæäåñòðàííè âîåííè
äåéñòâèÿ è îêóïàöèè ìëàäîòóðöèòå âåðîÿòíî ñà óáèëè íàé-ìàëêî

79
743 000, à ìîæå áè äî 3 204 000 äóøè, âåðîÿòíî îêîëî 1,883 000
àðìåíöè, ãúðöè, íåñòîðèàíöè è äðóãè õðèñòèÿíè. Îáùî ñðåäíî 3 947
000 ñà óìðåëè èëè áèëè óáèòè ïîðàäè âîéíàòà.

Âèåòíàì

Ìîæå áè îò âñè÷êè äúðæàâè äåìîöèäúò âúâ Âèåòíàì è îò ñàìèòå

âèåòíàìöè å íàé-òðóäåí çà èçÿñíÿâàíå è îöåíêà. Òàì ñå ñìåñâàò
øåñò âîéíè, îáõâàùàùè 43 ãîäèíè (âîéíàòà â Èíäîêèòàé, âîéíàòà
âúâ Âèåòíàì, Êàìáîäæàíñêàòà âîéíà, ïîñëåäâàëàòà ïàðòèçàíñêà
âîéíà â Êàìáîäæà, ïàðòèçàíñêàòà âîéíà â Ëàîñ è Êèòàéñêî-
âèåòíàìñêàòà âîéíà), åäíà îò âîéíèòå âêëþ÷âà è ÑÀÙ. Ïî÷òè
äâàäåñåò è åäíà ãîäèíè îôèöèàëíî ðàçäåëÿíå íà ñòðàíàòà íà äâå
ñóâåðåííè Ñåâåðíà è Þæíà ÷àñòè; ïúëíàòà êîìóíèçàöèÿ íà Ñåâåðà;
îêóïàöèÿ íà ñúñåäíè äúðæàâè êàêòî îò Ñåâåðà, òàêà è îò Þãà;
ïîðàæåíèå, ïîãëúùàíå è êîìóíèçàöèÿ íà Þãà íîñÿò îãðîìåí áðîé
æåðòâè.
Äîêîëêîòî ìîãà äà îïðåäåëÿ, ïðåç âñè÷êî òîâà âðåìå áëèçî 3 800
000 âèåòíàìöè çàãóáèõà æèâîòà ñè îò íàñèëèå èëè áëèçî åäèí íà
âñåêè äåñåò ìúæå, æåíè è äåöà. Îò òÿõ îêîëî 1 250 000 èëè áëèçî
åäíà òðåòà îò óáèòèòå ñà âúâ âîåííèòå äåéñòâèÿ.
Îáùî 3 760 000 âèåòíàìöè âåðîÿòíî ñà çàãèíàëè îò íàñèëèå â
ïðîäúëæåíèå íà íàä ÷åòèðèäåñåò è äâå ãîäèíè. Òîâà íå âêëþ÷âà
ëàîñöè è êàìáîäæàíöè, óáèòè îò âèåòíàìñêèòå ïðàâèòåëñòâà. Êîãàòî
ñå èçâàäÿò âèåòíàìöèòå, óáèòè îò ÷óæäåíöè, îáùèÿò âúòðåøåí
äåìîöèä îò ñàìèòå âèåòíàìöè å 1 760 000 äóøè.

Ãåðìàíèÿ (Ïîëøà)

Êîãàòî ×åðâåíàòà àðìèÿ ïðèòèñêà Âåðìàõòà îáðàòíî êúì

èçòî÷íèòå òåðèòîðèè íà Ãåðìàíèÿ ïðåç îêòîìâðè 1944 ã., îêîëî 4 000
000 äî 5 000 000, íàìèðàùè ñå â ðåãèîíà ãåðìàíöè áÿõà ïðèíóäåíè
îò íàöèñòèòå äà ñå åâàêóèðàò. Ïúòèùàòà áÿõà çàäðúñòåíè îò ìèëèîíè
áåæàíöè, ìëàäè è ñòàðè, îñàêàòåíè è áîëíè, çàåäíî ñ òåõíèòå êàðóöè
è êîíå, à âñÿêàêâè âåùè áÿõà íàòðóïàíè ïî ïúòèùàòà. 500 000 îò
òåçè áåæàíöè ñà îáðàçóâàëè áåçðàçáîðíè êåðâàíè ïðåç ïîêðèòà ñ
ëåä ëàãóíà, çà äà ñòèãíàò äî áàëòèéñêèòå ïðèñòàíèùà.
Õèëÿäè ãåðìàíöè áÿõà óáèòè îò ñúâåòñêàòà àðòèëåðèÿ è ñàìîëåòè
èëè èç÷åçíàõà â äóïêè â ëåäà, îáðàçóâàíè îò áîìáèòå. Îùå õèëÿäè,
êîèòî ñå îïèòàõà äà èçáÿãàò íà ïðåòúïêàíèòå êîðàáè, áÿõà óáèòè,
êîãàòî êîðàáèòå áÿõà ïîòîïåíè îò ñàìîëåòè èëè ïîäâîäíèöè íà
ñúþçíèöèòå. Îùå äåñåòêè õèëÿäè ïî÷èíàõà îò áîëåñòè.

80
 Èçñëåäâàíåòî äàâà ñðåäíà ñòîéíîñò, ìíîãî áëèçêà äî ñðåäíàòà
ñòîéíîñò - 1 803 500 - îò âñè÷êèòå äåâåò àëòåðíàòèâíè èç÷èñëåíèÿ.
Íàêðàÿ, èìàìå äèàïàçîí îò 528 000 äî 3 724 000 ñìúðòíè ñëó÷àÿ
êàòî ÷îâåøêà öåíà íà òàçè ïðèíóäèòåëíà ãåðìàíñêà åâàêóàöèÿ. Íàé-
âåðîÿòíî ñà èçìðåëè îêîëî 1 863 000.

Ãåðìàíèÿ (Õîëîêîñò *)

Õîëîêîñòúò å ãåíîöèä íàä ïðèáëèçèòåëíî øåñò ìèëèîíà

åâðîïåéñêè åâðåè ïî âðåìåòî íà Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà, êàòî
åëåìåíò îò ïðîãðàìà çà öåëåíàñî÷åíî óíèùîæàâàíå, ïëàíèðàíà è
èçïúëíåíà îò Íàöèñòêà Ãåðìàíèÿ.
Äðóãè åòíè÷åñêè, ïîëèòè÷åñêè è ñîöèàëíè ãðóïè –öèãàíè,
êîìóíèñòè, õîìîñåêñóàëíè, Ñâèäåòåëè íà Éåõîâà, ìàñîíè, ñúâåòñêè
âîåííîïëåííèöè, ïîëèòè÷åñêè çàòâîðíèöè è èíâàëèäè ñúùî ñà
óíèùîæàâàíè îò íàöèñòêèÿ ðåæèì.
Àêî ñå âçåìàò ïðåäâèä è íååâðåéñêèòå æåðòâè íà íàöèñòêèòå
ðåïðåñèè, îáùèÿò áðîé íà çàãèíàëèòå îáèêíîâåíî ñå îöåíÿâà íà
äåâåò äî åäèíàäåñåò ìèëèîíà, â ïî-êðàéíèòå îöåíêè ñòèãàò äî 26
ìèëèîíà äóøè.
Òîâà ñå îáÿñíÿâà ñ ôàêòà, ÷å áðîÿò íà óáèòèòå ñúâåòñêè è äðóãè
âîåííîïëåííèöè (îêîëî 10 ìèëèîíà) å ïî-ãîëÿì îò òîçè íà èçáèòèòå
åâðåè (îêîëî 6 ìèëèîíà). Îñâåí òîâà íà ãåíîöèä ñà ïîäëîæåíè
ðàçëè÷íè ñîöèàëíè ãðóïè îò õîðà îò îêóïèðàíèòå îò Ãåðìàíèÿ ñòðàíè.

Ïàêèñòàí

Ïðåç 1971 ã. ñàìîíàçíà÷èëèÿò ñå ïðåçèäåíò íà Ïàêèñòàí è

ãëàâíîêîìàíäâàù àðìèÿòà ãåíåðàë Àãà Ìîõàìåä ßõÿ Õàí è íåãîâèòå
âèñøè ãåíåðàëè ïîäãîòâèõà ïðåöèçíà è ñèñòåìàòè÷íà âîåííà,
èêîíîìè÷åñêà è ïîëèòè÷åñêà îïåðàöèÿ â Èçòî÷åí Ïàêèñòàí (ñåãà
Áàíãëàäåø).
Ñëåä äîáðå îðãàíèçèðàíî âîåííî äèñëîöèðàíå â Èçòî÷åí
Ïàêèñòàí âîåííèòå çàïî÷íàõà êàìïàíèÿòà. Çà 267 äíè òå óñïÿõà äà
óáèÿò îêîëî 1 500 000 äóøè, ñúçäàäîõà 10 000 000 áåæàíöè, èçáÿãàëè
â Èíäèÿ, ïðîâîêèðàõà âîéíà ñ Èíäèÿ, ïîäáóäèõà êúì êîíòðàãåíîöèä
íàä 150 000 íåáåíãàëöè è íàêðàÿ çàãóáèõà Èçòî÷åí Ïàêèñòàí.
Ïî êîíñîëèäèðàíàòà îáùà ñìåòêà ïîêàçâàì èç÷èñëåíèåòî ñè îò
÷àñòè÷íèòå îöåíêè. Òå ñà äîñòà áëèçêè. Îáîáùàâàéêè äâàòà
äèàïàçîíà, äàâàì îêîí÷àòåëíà îöåíêà íà äåìîöèäà â Ïàêèñòàí îò
300 000 äî 3 000 000 èëè ñðåäíî îêîëî 1 500 000.

81
 Þãîñëàâèÿ

Íèòî åäèí èçòî÷íèê, îò òåçè êîèòî óñïÿõ äà íàìåðÿ, íå äàâà

ïîäðîáíà ðàçáèâêà íà ðàçëè÷íèòå æåðòâè; íàé-ïîñëåäîâàòåëíèòå
äàííè (áëèçî 1 700 000 óáèòè) ñà â ñúîòâåòñòâèå ñ îôèöèàëíèÿ
ñëåäâîåíåí îáù áðîé æåðòâè íà ïðàâèòåëñòâîòî íà Òèòî.
Ìèëîâàí Äæèëàñ ïðåñìÿòà, ÷å èñòèíñêàòà öèôðà ìîæå äà å ìåæäó
1 700 000 è 1 800 000, êîíêðåòíî ñïîìåíàâà, ÷å òîçè äèàïàçîí âêëþ÷âà
ìúðòâèòå îò ëàãåðèòå, êëàíåòî, àíòèêîìóíèñòè÷åñêèòå áîåâå è
êîìóíèñòè÷åñêèòå åêçåêóöèè.
Êîíñîëèäèðàíåòî íà âñè÷êè îöåíêè íè äàâà îðèåíòèðîâú÷åí
äèàïàçîí îò 1 600 000 äî 2 000 000 îáùî çàãèíàëè âúâ âîéíàòà. Òîâà
å ïðåäâàðèòåëíà öèôðà, à îêîí÷àòåëíèòå îöåíêè íà äåìîöèäà ùå
äà áúäàò îïðåäåëåíè ïî-äîëó.
Âúç îñíîâà íà îöåíêèòå íà „àíòèêîìóíèñòè, ïðîòèâíèöè è
ñúòðóäíèöè“, óáèòè ïðåäèìíî ïî âðåìå íà âîéíàòà, è íà óáèòèòå â
Áåëãðàä, àç îöåíÿâàì äåìîöèäà íà ïðàâèòåëñòâîòî íà Òèòî íà 585
000 äî 2 130 000.
Íàêðàÿ ìîãà äà èç÷èñëÿ öÿëîñòíèÿ äåìîöèä â Þãîñëàâèÿ. Îò
äàííèòå ñúáèðàì äåìîäèöèäíèòå ñóìè çà ÷åòíèöèòå, ïàðòèçàíèòå è
ò. í. Ðàçäåëÿì òîâà çà ïðàâèòåëñòâîòî íà Òèòî íà äåìîöèä ïî âðåìå
è ñëåä âîéíàòà.
Îáùèÿò äåìîöèä íà âñè÷êè ïàðòèè â Þãîñëàâèÿ ñå îêàçâà îò 1
515 000 äî 4 805 000 äóøè, îò êîèòî 1 230 000 äî 3 425 000 îò òÿõ ñà
óáèòè ïî âðåìå íà âîéíàòà.

Êîðåÿ

Îò 710 000 äî ìàëêî íàä 3 500 000 äóøè ñà áèëè óáèòè, êàòî
ñðåäíàòà îöåíêà å ïî÷òè 1 600 000.  òîçè ñëó÷àé èíôîðìàöèîííèÿò
è ìèñëîâíèÿò êîíòðîë íà Êèì íàä âñè÷êèòå ìó õîðà è òåõíèòå âúíøíè
è âúòðåøíè êîìóíèêàöèè å çàùèòèë íåãî è íåãîâàòà ïàðòèÿ îò ïðåêè
äîêàçàòåëñòâà çà èçâúðøâàíå íà âúòðåøåí äåìîöèä, òîëêîâà
îãðîìåí, ÷å äà áúäå ìåãàóáèéñòâî.
Ãîëÿìà ÷àñò îò ñóìàòà å çàåòà îò îöåíêè íà çàãèíàëèòå â
Êîðåéñêàòà âîéíà. Òîâà áåøå ìíîãî êúðâàâà âîéíà, â êîÿòî áÿõà
óáèòè â áîéíè äåéñòâèÿ áëèçî 2 550 000 äóøè îò âñè÷êè ñòðàíè, áåç
äà ñå áðîÿò äåìîöèäèòå ïî âðåìå íà âîéíàòà.
Âñè÷êè òåçè èç÷èñëåíèÿ ñå äîáàâÿò êúì âåðîÿòíèÿ âúòðåøåí
äåìîöèä â Ñåâåðíà Êîðåÿ îò 1 293 000 ìúæå, æåíè è äåöà.
Äàííèòå çà ÷óæäåñòðàííèòå äåìîöèäè, êîãàòî ñå äîáàâÿò êúì òåçè
äàâàò âåðîÿòíè 710 000 äî 3 549 000 óáèòè èëè ñðåäíà ñòîéíîñò îò

82
1 663 000.

Ìåêñèêî

×ðåç ñèñòåìà íà ðîáñòâî, òåðîð, äåìîöèäíà ïîâèííîñò, åêçåêóöèè

è ïîëèòè÷åñêè òåðîð, äîðåâîëþöèîííèòå è ðåâîëþöèîííè
ìåêñèêàíñêè ðåæèìè èçâúðøèõà ìàñîâè óáèéñòâà, ñúñ ñèãóðíîñò
âúçëèçàùè íà ïîíå ñòîòèöè õèëÿäè èíäèàíöè, ïåîíè, íåâèííè ñåëÿíè,
ïëåíåíè âîéíèöè è âîåííîñëóæåùè. Íî ïî-òî÷íà ñòîéíîñò íå å
èçâåñòíà. Îò ÷àñòè÷íà èíôîðìàöèÿ è ïðèáëèçèòåëíè èçñëåäâàíèÿ
èç÷èñëÿâàì, ÷å îò 1900 äî 1920 ã. îáùèÿò ïðàâèòåëñòâåí äåìîöèä
âúçëèçà íà îêîëî 600 000 äî 3 000 000 ìåêñèêàíöè, ìîæå áè ñðåäíî
äî 1 400 000 óáèòè. Âúïðåêè ÷å òåçè öèôðè ïðîèçëèçàò îò íåïúëíè
èíôîðìàöèè àç âÿðâàì, ÷å èìà äîñòàòú÷íî äîêàçàòåëñòâà, êîèòî
îáâèíÿâàò òåçè àâòîðèòàðíè ðåæèìè â ìåãàóáèéñòâî.
Íàêðàÿ ïîëó÷àâàì äèàïàçîíà îò 1900 äî 1920 ã. çà ìåêñèêàíñêè
äåìîöèä (áåç äà ñå áðîè òîçè íà áóíòîâíèöèòå è âîéíèöèòå), 1900
äî 1920 ã., îò 618 000 äî 3 290 000 óáèòè èëè ñðåäíî ÷èñëî îò 1 417
000.

Ôåîäàëíà Ðóñèÿ

Îò 1900 ã. äî ñâàëÿíåòî ìó ïðåç 1917 ã. Ðóñèÿ å óïðàâëÿâàíà îò

ïîñëåäíèÿ îò ðóñêèòå öàðå, Íèêîëàé II. Òîé áåøå àáñîëþòåí
íàöèîíàëèñò, àâòîêðàò è àíòèñåìèò. Ïîä íåãîâî óïðàâëåíèå ñå
íàñúð÷àâàõà åâðåéñêèòå ïîãðîìè, ðåïðåñèèòå íàä îïîçèöèÿòà è
äèñèäåíòñêèòå ìàëöèíñòâà, êúðâàâè ïîòóøàâàíèÿ íà ïðîòåñòè, à ïî
âðåìå íà Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà ñ íåìñêè è äðóãè âîåííîïëåííèöè
ñà ñå îòíàñÿëè æåñòîêî, êàòî ìíîãî îò òÿõ óìèðàò.
Êàòî ñå âçåìàò ïðåäâèä âñè÷êè äåìîöèäè ïî âðåìåòî íà öàðÿ,
âåðîÿòíî ñà óáèòè áëèçî 900 000 äî ïî÷òè 1 500 000 ðóñíàöè,
ïîäàíèöè íà Ðóñêàòà èìïåðèÿ è ÷óæäåíöè; ìîæå áè îêîëî 1 000 000.
Íî è òàçè öèôðà å íåñèãóðíà.

ÑÑÑÐ - Âòîðà Ñâåòîâíà Âîéíà

Ñúâåòñêèÿò ñúþç ãóáè ïðåç âîéíàòà âúòðå â ñòðàíàòà íàä 27

ìèëèîíà äóøè, âêëþ÷èòåëíî íàä 8,7 ìèëèîíà âîåííè è 19 ìèëèîíà
öèâèëíè. Åäíà ÷åòâúðò îò öÿëîòî íàñåëåíèå íà ñòðàíàòà ñà ðàíåíè
èëè ñåðèîçíî óâðåäåíè îò âîåííèòå äåéñòâèÿ.

83
 ÑÀÙ

 äîìàøíèÿ äåìîöèä ñëåä 1900 ã, êàòî ëèí÷îâå è ïîäîáíè,

àìåðèêàíñêîòî ïðàâèòåëñòâî âåðîÿòíî å êîñâåíî îòãîâîðíî çà íàä
2000 óáèòè. Íî â ÷óæäèòå âîéíè àìåðèêàíñêèòå âîåííè ñà óáèëè
õëàäíîêðúâíî ñòîòèöè õèëÿäè ÷óæäåíöè, ïî÷òè âñè÷êè öèâèëíè è
ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò òÿõ ÷ðåç áîìáàðäèðîâêè.
Ïîäðîáíà òàáëèöà ïðåäñòàâÿ äåìîöèäà è ñâúðçàíèòå ñ íåãî
èçòî÷íèöè, îöåíêè è èç÷èñëåíèÿ çà Ñúåäèíåíèòå ùàòè. Ïúðâàòà ÷àñò
íà òàáëèöàòà èçáðîÿâà áðîÿ íà àìåðèêàíöèòå, óáèòè âúâ âîéíè èëè
÷óæäåñòðàííî âîåííî íàñèëèå ïðåç òîçè âåê, êîèòî îáùî ñà 633 000
ìúðòâè. Îñòàíàëàòà ÷àñò îò òàáëèöàòà ñå îòíàñÿ äî àìåðèêàíñêèÿ
äåìîöèä è âúòðåøíè êîíôëèêòè.
Îáîáùàâàíåòî íà àìåðèêàíñêèÿ áîìáàðäèðîâú÷åí äåìîöèä íàä
ÿïîíöè, ãåðìàíöè, ðóìúíöè è óíãàðöè äàâà îáùî, íàé-âåðîÿòíî,
æåðòâè îò 372 000 äóøè. Çà äà èçáåãíà íåÿñíîòè, îòíîâî çàÿâÿâàì,
÷å òîâà å âåðîÿòíèÿò ðåçóëòàò îò áåçðàçáîðíèòå áîìáàðäèðîâêè íà
öèâèëíè, à íå îò ïðåöèçíèòå áîìáàðäèðîâêè íà âîåííî-ïðîìèøëåíè
öåëè.
Ñëåä èíòåíçèâíî ïðîó÷âàíå íà àìåðèêàíñêè äîêóìåíòè è
èíòåðâþòà ñ îöåëåëè è èçâúðøèòåëè, êàíàäñêèÿò ïèñàòåë è áèâø
èçäàòåë Äæåéìñ Áàê çàêëþ÷àâà, ÷å òî÷íî ïðåäè è ñëåä êðàÿ íà
âîéíàòà ãåðìàíñêèòå âîåííîïëåííèöè è öèâèëíèòå â àìåðèêàíñêèòå
ëàãåðè çà çàäúðæàíå â Åâðîïà óìèðàò îò ãëàä, çàáîëÿâàíèÿ è
íå÷îâåøêè óñëîâèÿ, òîëêîâà ëîøè, ïî-ëîøè äîðè îò ÃÓËÀÃ, çà êîèòî
ãåíåðàë Àéçåíõàóåð å ïðÿêî îòãîâîðåí. Öèôðèòå íà Áàê ñà
çàøåìåòÿâàùè: „íåñúìíåíî ... íàä 800 000, ïî÷òè ñèãóðíî íàä 900
000, à ñúâñåì âåðîÿòíî îêîëî åäèí ìèëèîí óìðÿõà“.
Îáùî ïî âðåìå íà Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà ÑÀÙ âåðîÿòíî ñà
óáèëè îò 246 000 äî 978 000 íåàìåðèêàíöè.
Ñúáèðàéêè âñè÷êè ìåæäèííè ñóìè (ðåäîâå îò 333 äî 350), ïðåç
òîçè âåê Ñúåäèíåíèòå ùàòè âåðîÿòíî ñà óáèëè îêîëî 583 000 äóøè
(ëèíèÿ 350), äîðè äî 1,641 000. Íà ïðàêòèêà âñè÷êè òå áÿõà ÷óæäåíöè,
óáèòè ïî âðåìå íà âúíøíè âîéíè. Âúòðåøíî, ïðåç òîçè âåê
àìåðèêàíñêèòå ôåäåðàëíè èëè ùàòñêè ïðàâèòåëñòâà ñà îòãîâîðíè
çà óáèéñòâîòî íà 1 îò âñåêè 1 111 000 àìåðèêàíöè ãîäèøíî.

Ïúðâà Ñâåòîâíà Âîéíà

Îáùèÿò áðîé íà âîåííèòå è öèâèëíèòå æåðòâè ïðåç Ïúðâàòà

84
ñâåòîâíà âîéíà å îêîëî 40 ìèëèîíà. Èç÷èñëåíèÿòà âàðèðàò îò îêîëî
15 äî 22 ìèëèîíà ñìúðòíè ñëó÷àÿ è îêîëî 23 ìèëèîíà ðàíåíè âîåííè,
êîåòî ÿ êëàñèðà ñðåä íàé-ñìúðòîíîñíèòå êîíôëèêòè â èñòîðèÿòà íà
÷îâå÷åñòâîòî.
Îáùèÿò áðîé íà ñìúðòíèòå ñëó÷àè âêëþ÷âà îò 9 äî 11 ìèëèîíà
âîåííîñëóæåùè. Öèâèëíèòå æåðòâè ñà îêîëî 6 äî 13 ìèëèîíà.
Òðîéíàòà Àíòàíòà (èçâåñòíà ñúùî êàòî Ñúþçíèöèòå) çàãóáè îêîëî 6
ìèëèîíà âîåííîñëóæåùè, äîêàòî Öåíòðàëíèòå ñèëè çàãóáèõà îêîëî
4 ìèëèîíà.
Íàé-ìàëêî 2 ìèëèîíà ñà ïî÷èíàëè îò áîëåñòè, à 6 ìèëèîíà ñà
áåçñëåäíî èç÷åçíàëè, ñìÿòàíè çà ìúðòâè. Òàçè èíôîðìàöèÿ å âúç
îñíîâà íà îôèöèàëíî ïóáëèêóâàíèòå èçòî÷íèöè.

Âòîðà Ñâåòîâíà Âîéíà

Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà å íàé-ñìúðòîíîñíèÿò âîåíåí êîíôëèêò â

èñòîðèÿòà íà ÷îâå÷åñòâîòî. Çàãèâàò îêîëî 70–85 ìèëèîíà äóøè, èëè
îêîëî 3% îò íàñåëåíèåòî íà ñâåòà ïðåç 1940 ã. (êîåòî òîãàâà å
ïðèáëèçèòåëíî 2,3 ìèëèàðäà). Ñìúðòíèòå ñëó÷àè, ïðÿêî ïðè÷èíåíè
îò âîéíàòà (âêëþ÷èòåëíî âîåííè è öèâèëíè æåðòâè), ñå èç÷èñëÿâàò
íà 50–56 ìèëèîíà, êàòî äîïúëíèòåëíî ñå îêàçâà 19–28 ìèëèîíà
ñìúðòíè ñëó÷àÿ äà ñà ñâúðçàíè ñ âîéíàòà, ãëàä è áîëåñòè. Öèâèëíèòå
ñìúðòíè ñëó÷àè âúçëèçàò íà 50–55 ìèëèîíà. Âîåííèòå ñìúðòíè
ñëó÷àè îò âñè÷êè âúçìîæíè ïðè÷èíè âúçëèçàò íà 21-25 ìèëèîíà,
âêëþ÷èòåëíî ñìúðòòà â ëàãåðè íà îêîëî 5 ìèëèîíà âîåííîïëåííèöè.
Ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà îò îáùèÿ áðîé æåðòâè ñå äúëæàò íà
ìúðòâèòå íà Ðåïóáëèêà Êèòàé è íà Ñúâåòñêèÿ ñúþç. Íåîòäàâíàøíàòà
èñòîðè÷åñêà ðåâèçèÿ õâúðëè íîâà ñâåòëèíà âúðõó òåìàòà çà æåðòâèòå
îò Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Èçñëåäâàíèÿòà â Ðóñèÿ ñëåä ðàçïàäàíåòî
íà Ñúâåòñêèÿ ñúþç äîâåäîõà äî ïðåðàçãëåæäàíå íà îöåíêèòå íà
ñìúðòíèòå ñëó÷àè îò Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Ñïîðåä äàííèòå íà
ðóñêîòî ïðàâèòåëñòâî çàãóáèòå íà ÑÑÑÐ â âúçëèçàò íà 26,6 ìèëèîíà,
âêëþ÷èòåëíî 8 äî 9 ìèëèîíà ïîðàäè ãëàä è áîëåñòè.
Ïðåç àâãóñò 2009 ã. èçñëåäîâàòåëèòå íà Ïîëñêèÿ èíñòèòóò çà
íàöèîíàëíà ïàìåò (IPN) èç÷èñëÿâàò ìúðòâèòå íà Ïîëøà íà ìåæäó
5,6 è 5,8 ìèëèîíà.
Èñòîðèêúò Ðþäèãåð Îâåðìàíñ îò Ñëóæáàòà çà âîåííà èñòîðèÿ
(Ãåðìàíèÿ) ïóáëèêóâà ïðîó÷âàíå ïðåç 2000 ã., ñïîðåä êîåòî íåìñêèòå
âîåííè çàãèíàëè è èç÷åçíàëè ñà 5,3 ìèëèîíà, âêëþ÷èòåëíî 900 000
ìúæå, íàáðàíè èçâúí ãðàíèöèòå íà Ãåðìàíèÿ îò 1937 ã., â Àâñòðèÿ è
â èçòî÷íà è öåíòðàëíà Åâðîïà.

85
 ×åðâåíàòà àðìèÿ ïîå óäàðà è äàäå ïîâå÷åòî îò æåðòâèòå íà
íàöèñòèòå ïî âðåìå íà Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Êèòàéñêàòà íàðîäíà
ðåïóáëèêà îïðåäåëÿ æåðòâèòå ñè íà 20 ìèëèîíà, äîêàòî ÿïîíñêîòî
ïðàâèòåëñòâî îïðåäåëÿ æåðòâèòå ñè âúâ âîéíàòà íà 3,1 ìèëèîíà.

Âîéíà â Êîðåÿ

Ñåâåðíîêîðåéñêèòå âîåííè ñèëè (Êîðåéñêàòà íàðîäíà àðìèÿ,

KPA) ïðåìèíàõà ãðàíèöàòà è íàñòúïèõà â Þæíà Êîðåÿ íà 25 þíè
1950 ã. Ñúâåòúò çà ñèãóðíîñò íà ÎÎÍ îïèòà äà îñúäè õîäà íà Ñåâåðíà
Êîðåÿ êàòî èíâàçèÿ è äà ðàçðåøè ôîðìèðàíåòî íà îáùî êîìàíäâàíå
íà ÎÎÍ è èçïðàùàíåòî íà ñèëè â Êîðåÿ. Ðåøåíèÿ íà ÎÎÍ áÿõà âçåòè
áåç ó÷àñòèåòî íà Ñúâåòñêèÿ ñúþç è Êèòàéñêàòà íàðîäíà ðåïóáëèêà,
êîèòî ïîäêðåïèõà Ñåâåðíà Êîðåÿ.
Äâàäåñåò è åäíà äúðæàâè â êðàéíà ñìåòêà äîïðèíåñîõà çà ñèëèòå
â Êîðåÿ, êàòî ÑÀÙ îñèãóðèõà íàä 90% îò âîåííèÿ ïåðñîíàë.
Îáùî óáèòèòå öèâèëíè â Êîðåéñêàòà âîéíà ñà îêîëî 2-3 ìèëèîíà.
Þæíîêîðåéñêè âîåííè æåðòâè: 990 968 óáèòè / ðàíåíè.
Ñåâåðíîêîðåéñêè âîåííè æåðòâè: 1 550 000 óáèòè / ðàíåíè.

Âîéíà âúâ Âèåòíàì

×îâåøêèòå çàãóáè â äúëãèÿ âîåíåí êîíôëèêò áÿõà ñóðîâè çà âñè÷êè

çàìåñåíè.
Åäâà ïðåç 1995 ã. Âèåòíàì ïóáëèêóâà îôèöèàëíàòà ñè îöåíêà çà
çàãèíàëèòå âúâ âîéíàòà: 2 ìèëèîíà öèâèëíè îò äâåòå ñòðàíè è îêîëî
1,1 ìèëèîíà áîéöè îò Ñåâåðåí Âèåòíàì è Âèåò Êîíã. Àìåðèêàíñêèòå
âîåííè ñà èç÷èñëèëè, ÷å ìåæäó 200 000 è 250 000 þæíîâèåòíàìñêè
âîéíèöè ñà çàãèíàëè ïðÿêî âúâ âîéíàòà.
Ïðåç 1982 ã. âúâ Âàøèíãòîí å ïîñâåòåí Ìåìîðèàëúò íà âåòåðàíèòå
îò Âèåòíàì, èçïèñàí ñ èìåíàòà íà 57 939 áîéöè íà àìåðèêàíñêèòå
âúîðúæåíè ñèëè, êîèòî ñà çàãèíàëè èëè ñà èç÷åçíàëè â ðåçóëòàò íà
âîéíàòà. Ïðåç ñëåäâàùèòå ãîäèíè äîïúëíåíèÿòà êúì ñïèñúêà
äîâåäîõà äî îáùî 58 200. (Íàé-ìàëêî 100 èìåíà íà ìåìîðèàëà ñà
íà âîåííîñëóæåùè, êîèòî âñúùíîñò ñà áèëè êàíàäñêè ãðàæäàíè.)
Ñðåä äðóãèòå ñòðàíè, êîèòî ñà ñå áîðèëè çà Þæåí Âèåòíàì â ïî-
ìàëúê ìàùàá, Þæíà Êîðåÿ èìà íàä 4000 æåðòâè, Òàéëàíä îêîëî
350, Àâñòðàëèÿ íàä 500 è Íîâà Çåëàíäèÿ îêîëî òðè äóçèíè.

86
 Äàííè çà íÿêîè îò âîéíèòå íà ÑÀÙ ñëåä 1985 ã.

Âúâ âîäåíèòå îò ÑÀÙ âîéíè ñàìî â Àôãàíèñòàí, Èðàê è Ïàêèñòàí

ñà çàãèíàëè íàä 225 000 äóøè, à ðàçõîäèòå çà âîéíèòå ñà êúì ÷åòèðè
òðèëèîíà äîëàðà - òîâà ñà ðåçóëòàòèòå íà ïúðâàòà ôèíàíîñâà
ðàâíîñìåòêà îò íà÷àëîòî íà òðèòå âîéíè.
Æåðòâèòå íà àíòèòåðîðèñòè÷íàòà ñòðàòåãèÿ ñà íåîïðàâäàíî
ãîëåìè. Ñïîðåä àâòîðèòå íà ïðîó÷âàíåòî ïðåäñòàâåíèòå îò ñòðàíà
íà ñòàòèñòèöèòå íà ÎÎÍ äàííè çà áðîÿ íà æåðòâèòå ñà ïðåñìåòíàòè
òâúðäå êîíñåðâàòèâíî.
Òàêà íàïðèìåð ñå ãîâîðè çà íàé-ìàëêî 137 000 óáèòè öèâèëíè
ãðàæäàíè â Èðàê è Àôãàíèñòàí. Êúì òÿõ ñå äîáàâÿò çàãèíàëèòå 31
000 àìåðèêàíñêè âîéíèöè. Òðèòå âîéíè ñà ïðåâúðíàëè â áåæàíöè
íàä îñåì ìèëèîíà äóøè.
Äîêëàä íà ÎÎÍ ïîêàçâà, ÷å Àôãàíèñòàí å â ìðà÷åí åòàï ñ íàä
100 000 öèâèëíè, óáèòè ñàìî ïðåç ïîñëåäíèòå 10 ãîäèíè, îòêàêòî
ìåæäóíàðîäíàòà îðãàíèçàöèÿ å çàïî÷íàëà äà äîêóìåíòèðà æåðòâè
âúâ âîéíàòà, êîÿòî áóøóâà â ïðîäúëæåíèå íà 18 ãîäèíè.

Îöåíêàòà íà ñâúðçàíèòå ñ âîéíàòà ñìúðòíè ñëó÷àè ïîñòàâÿ ìíîãî

ïðåäèçâèêàòåëñòâà. Åêñïåðòèòå ïðîó÷âàò ðàçëèêàòà ìåæäó
èçñëåäâàíèÿ, áàçèðàíè íà ïîïóëàöèè, êîèòî åêñòðàïîëèðàò îò èçâàäêè
îò ïîïóëàöèÿòà, è áðîÿ íà õîðàòà, êîèòî îò÷èòàò êàòî ñìúðòíè ñëó÷àè.
Òàêà âåðîÿòíî çíà÷èòåëíî ïîäöåíÿâàò æåðòâèòå. Èçñëåäâàíèÿòà,
áàçèðàíè íà íàñåëåíèåòî, äàâàò ïðîãíîçè çà áðîÿ íà æåðòâèòå îò
âîéíàòà â Èðàê, âàðèðàùè îò 151 000 ñìúðòíè ñëó÷àÿ êúì þíè 2006
ã. äî 1 033 000 ñìúðòíè ñëó÷àÿ (ñïîðåä ïðîó÷âàíåòî íà èçñëåäâàíåòî
îò 2007 ã. íà ORB).
Äðóãè èçñëåäâàíèÿ, áàçèðàíè íà ïðîó÷âàíèÿ, îáõâàùàùè
ðàçëè÷íè âðåìåâè èíòåðâàëè, îòêðèâàò 461 000 îáùî ñìúðòíè ñëó÷àè
(íàä 60% îò òÿõ ñ íàñèëèå) êúì þíè 2011 ã. (ñïîðåä PLOS Medicine
2013) è 655 000 îáùî ñìúðòíè ñëó÷àè (íàä 90% îò òÿõ ñ íàñèëèå)
êúì þíè 2006 ã. ( ñïîðåä ïðîó÷âàíåòî Lancet îò 2006 ã.). Êúì àïðèë
2009 ã. ñà ïðåáðîåíè íàé-ìàëêî 110 600 ñìúðòíè ñëó÷àÿ (ñïîðåä
Associated Press). Ïðîåêòúò çà ïðåáðîÿâàíå íà íàñåëåíèåòî â Èðàê
äîêóìåíòèðà 185 000–208 000 íàñèëñòâåíè ñìúðòíè ñëó÷àè ñàìî íà
öèâèëíè äî ôåâðóàðè 2020 ã. Âñè÷êè îöåíêè íà æåðòâèòå îò âîéíàòà
â Èðàê ñà îñïîðâàíè.

Äî ìîìåíòà íÿìà öÿëîñòíî èçñëåäâàíå çà ðàçõîäèòå çà âîéíèòå,

âîäåíè îò Ñúåäèíåíèòå ùàòè ñëåä òåðîðèñòè÷íèòå óäàðè íà 11

87
ñåïòåìâðè 2001 ãîäèíà. Àâòîðèòå íà åäíî ïðîó÷âàíå - åêèï îò 20
èêîíîìèñòè, þðèñòè è ïîëèòîëîçè îò óíèâåðèñèòåòà Áðàóí â
Ïðîâèäúíñ, ñå îïèòâàò çà ïðúâ ïúò äà äàäàò âñåîáõâàòåí îòãîâîð íà
âúïðîñà êîëêî ñà ñòðóâàëè âîéíèòå â Èðàê, Àôãàíèñòàí è Ïàêèñòàí.
È èçëèçà, ÷å ñ ïðèáàâÿíåòî íà ëèõâåíèòå ïëàùàíèÿ ñå îôîðìÿ ñóìà
îò ìåæäó 3,2 è 4 òðèëèîíà äîëàðà. Ïðè òîâà áåç äà ñà îò÷åòåíè
ðàçõîäèòå çà îáåçùåòåíèÿ íà âåòåðàíè èëè çà ëå÷åíèå íà ðàíåíèòå.
"Ðàçõîäèòå çà åäíà âîéíà íå ñâúðøâàò ñ êðàÿ íà ñðàæåíèÿòà", êàçâà
ðúêîâîäèòåëêàòà íà ïðîåêòà Êåòðèí Ëóö.

Çà âîéíàòà ñ äðîíîâå íà ÑÀÙ

Ñëåä àòåíòàòèòå íà 11 ñåïòåìâðè ïðàâèòåëñòâîòî íà Ñúåäèíåíèòå

ùàòè ïðîâåäå óäàðè ñ áåçïèëîòíè ëåòàòåëíè àïàðàòè â Ïàêèñòàí,
Éåìåí, Ñîìàëèÿ, Àôãàíèñòàí, Èðàê, Ëèáèÿ è äð.
Òîâà íà ïðàêòèêà ñà íåîáÿâåíè âîéíè èëè ò. íàð. äúðæàâåí
òåðîðèçúì (ñïîðåä çàñåãíàòèòå è ìíîãî äðóãè ñòðàíè).
Ñïîðåä êàáèíåòà íà äèðåêòîðà íà Íàöèîíàëíîòî ðàçóçíàâàíå
ìåæäó 20 ÿíóàðè 2009 ã. è 31 äåêåìâðè 2015 ã. è 2016 ã. ñå äîêëàäâà,
êàêòî è îò ìíîãî äðóãè ïðàâèòåëñòâåíè èçòî÷íèöè: „Íåêîìáàòàíòèòå
ñà ëèöà, êîèòî íå ìîãàò äà áúäàò îáåêò íà íàïàäåíèå ñïîðåä
ïðèëîæèìîòî Ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî. Òåðìèíúò „íå-áîåö“ íå
âêëþ÷âà ëèöå, êîåòî å ÷àñò îò âîþâàùà ñòðàíà âúâ âúîðúæåí
êîíôëèêò, ëèöå, êîåòî ó÷àñòâà ïðÿêî âúâ âîåííè äåéñòâèÿ, èëè ëèöå,
êîåòî ìîæå äà áúäå îáåêò íà äåéñòâèå ïðè óïðàæíÿâàíå íà
ñàìîîòáðàíà íà ãðàæäàíèí íà ÑÀÙ. Ìúæåòå íà âîåííà âúçðàñò ìîãàò
è äà íå ñà áîéöè, íî âñè÷êè ìúæå íà âîåííà âúçðàñò, êîèòî ñà â
áëèçîñò äî öåëòà ñå ñ÷èòàò îò ÑÀÙ çà áîéöè."
Ïî äàííè îò îôèöèàëíèòå èçòî÷íèöè íà ÑÀÙ öèâèëíèòå æåðòâè
íå íàäõâúðëÿò 2500.
Ïî äàííè íà ïîòúðïåâøèòå ñòðàíè è ÍÏÎ öèâèëíèòå æåðòâè
íàäõâúðëÿò 7000.
ÑÀÙ ïðèçíàâàò 2-5% ñìúðòíîñò ïðè ò. íàð. êîñâåíè æåðòâè
(öèâèëíè ëèöà âêë. äåöà). ÍÏÎ òâúðäÿò, ÷å êîñâåíèòå æåðòâè ñà íàä
20 %. Ñàìè ìîæå äà ïðåñìåòíåòå êîëêî ñà ò. íàð. âîåííè æåðòâè íà
äðîíîâå, çà êîèòî èíôîðìàöèÿòà å ñåêðåòíà.

88
 Ñïèñúê íà âîåííèòå îïåðàöèè íà ÑÀÙ

Ä-ð Çîëòàí Ãðîñìàí - ïðîôåñîð ïî ãåîãðàôèÿ â äúðæàâíèÿ êîëåæ

Evergreen State College â Îëèìïèÿ, ùàòà Âàøèíãòîí å íàïðàâèë
èçñëåäâàíå íà âñè÷êè âîåííè äåéñòâèÿ íà ÑÀÙ. Òîé å ðàáîòèë êàòî
ãëàâåí ðåäàêòîð íà åíöèêëîïåäèÿ „Áðèòàíèêà“. Â ðåçóëòàò íà
äúëãîãîäèøíè èçñëåäâàíèÿ íà àðõèâèòå òîçè ó÷åí å ñúñòàâèë íàé-
ïúëíèÿ ñïèñúê íà àìåðèêàíñêèòå âîåííè îïåðàöèè è èíòåðâåíöèè
çà ïåðèîäà 1890-2014 ã.
Ðåçóëòàòèòå îò òàçè ðàáîòà ïîçâîëÿâàò Ñúåäèíåíèòå ùàòè äà
áúäàò âïèñàíè â êíèãàòà íà ðåêîðäèòå íà Ãèíåñ êàòî íàé-àãðåñèâíàòà
ñòðàíà, êîÿòî å èçâúðøèëà íàé-ãîëÿì áðîé ÷óæäåñòðàííè âîåííè
èíòåðâåíöèè â èñòîðèÿòà íà ÷îâå÷åñòâîòî.

Êðàÿò íà XIX âåê

1890 ã. - Þæíà Äàêîòà, àìåðèêàíñêèòå ïðàâèòåëñòâåíè âîéñêè

óáèâàò è ðàçñòðåëâàò ìíîãî ïëåíåíè èíäèàíöè îò ïëåìåòî Äàêîòà.

1890 ã. - Àðæåíòèíà, íàìåñàòà íà àðìèÿòà íà ÑÀÙ â Áóåíîñ Àéðåñ.

1891 ã. - ×èëè, ìîðñêè ïåõîòèíöè ïîòóøàâàò âúñòàíèåòî íà

ìåñòíîòî íàñåëåíèå.

1891 ã. - Õàèòè, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà áóíòà íà ÷åðíîêîæèòå

â Íàâàñ.

1892 - Àéäàõî, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà âúñòàíèåòî â

ñðåáúðíèòå ìèíè.

1893 ã. - Õàâàé, âîåííîìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ ñâàëÿò

ïðàâèòåëñòâîòî íà Íåçàâèñèìîòî êðàëñòâî è àíåêñèðàò äúðæàâàòà.

1894 ã. - ×èêàãî, àðìèÿòà íà ÑÀÙ áðóòàëíî ïîòóøàâà ñòà÷êàòà â

æåëåçîïúòíèòå ëèíèè, ìíîãî óáèòè.

1894 ã. - Íèêàðàãóà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ â ïðîäúëæåíèå íà åäèí ìåñåö

îêóïèðà Áëóôèéëäñ.

1894-1895 ã. - Êèòàé, âîåííîìîðñêèÿò ôëîò íà ÑÀÙ è ìîðñêàòà

ïåõîòà ó÷àñòâàò â êèòàéñêî-ÿïîíñêàòà âîéíà.

89
 1894-1896 ã. - Êîðåÿ, îêóïàöèÿòà íà Ñåóë.

1895 ã. - Ïàíàìà, ðåéä íà ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ â êîëóìáèéñêàòà

ïðîâèíöèÿ.

1896 ã. - Íèêàðàãóà, äåáàðêèðàíå íà ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ â

ïðèñòàíèùå Êîðèíòî.

1898-1900 ã. - Êèòàé, ó÷àñòèåòî íà àðìèÿòà íà ÑÀÙ â ïîòóøàâàíå

íà Áîêñåðñêîòî âúçñòàíèå.

1898-1910 ã. - Ôèëèïèíèòå, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ ñâàëÿò

ïðàâèòåëñòâîòî è óáèâàò 600 000 ôèëèïèíöè.

1898-1902 ã. - Êóáà, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ ñå ñðàæàâàò

ïî âðåìå íà èñïàíî-àìåðèêàíñêàòà âîéíà.

1898 ã. - Ïóåðòî Ðèêî, îêóïàöèÿ ïî âðåìå íà èñïàíî-àìåðèêàíñêàòà

âîéíà.

1898 ã. - Ãóàì, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ îêóïèðàò îñòðîâà è

ïîñòðîÿâàò âîåííà áàçà.

1898 ã. - Ìèíåñîòà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ óíèùîæàâà èçöÿëî ïëåìåòî

÷èïåâà (îäæèáâå) áëèçî äî åçåðîòî Ëèé÷.

1898 ã. - Íèêàðàãóà, ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ äåáàðêèðà â

ïðèñòàíèùåòî íà Ñàí Õóàí äåë Ñóð.

1899 ã. - Ñàìîà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ó÷àñòâà âúâ âîéíàòà çà òðîíà.

1899 ã. - Íèêàðàãóà, ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ äåáàðêèðà â

ïðèñòàíèùåòî íà Áëóôèéëäñ.

1899-1901 ã. - Àéäàõî, àðìèÿòà íà ÑÀÙ áðóòàëíî ïîòóøàâà

âúñòàíèåòî íà ìèíüîðèòå â Coeur d'Alene.

Ïúðâàòà ÷åòâúðò íà XX âåê

1901 ã. - Îêëàõîìà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà âúñòàíèåòî íà

èíäèàíöèòå â Êðèéê.

90
 1901-1914 ã. - Ïàíàìà, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ îêóïèðàò è
àíåêñèðàò çîíàòà íà êàíàëà.

1903 ã. - Õîíäóðàñ, ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà

ðåâîëþöèÿòà

1903-1904 ã. - Äîìèíèêàíñêàòà ðåïóáëèêà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ

ïîòóøàâà ðåâîëþöèÿòà.

1904-1905 ã. - Êîðåÿ, ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ó÷àñòâà â Ðóñêî-

ÿïîíñêàòà âîéíà.

1906-1909 ã. - Êóáà, ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ñå íàìåñâà è

ïîäòèñêà äåìîêðàòè÷íèòå èçáîðè.

1907 ã. - Íèêàðàãóà, â ðåçóëòàò íà îêóïàöèÿòà, å ñúçäàäåí

ïðîòåêòîðàò â ðàìêèòå íà òàêà íàðå÷åíàòà „Äîëàðîâà äèïëîìàöèÿ“.

1907 ã. - Õîíäóðàñ, îêóïàöèÿ îò ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ïî âðåìå

íà âîéíàòà ñ Íèêàðàãóà.

1908 ã. - Ïàíàìà, ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ñå íàìåñâà â

ïðåäèçáîðíèÿ è èçáîðíèÿ ïðîöåñ.

1910 ã. – Íèêàðàãóà, ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ îêóïèðà Áëóôèéëä

è Êîðèíòî.

1911 ã. – Õîíäóðàñ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ó÷àñòâà â ãðàæäàíñêàòà âîéíà.

1911-1941 ã. - Êèòàé, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè è ñóõîïúòíèòå âîéñêè

íà ÑÀÙ îêóïèðàò ñòðàíàòà è ó÷àñòâàò â ïîòóøàâàíåòî íà
ìíîãîáðîéíèòå âúñòàíèÿ.

1912 ã. – Êóáà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ó÷àñòâà â ãðàæäàíñêàòà âîéíà.

1912 ã. – Ïàíàìà, àðìèÿòà è ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâàò

âúñòàíèå ïî âðåìå íà èçáîðèòå.

1912 ã. – Õîíäóðàñ, ó÷àñòèå íà ìîðñêàòà ïåõîòà çà íàëàãàíå íà

èêîíîìè÷åñêèòå è ïîëèòè÷åñêèòå èíòåðåñè íà ÑÀÙ.

1912-1933 ã. - Íèêàðàãóà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ îñúùåñòâÿâà 10-

91
ãîäèøíà îêóïàöèÿ è ó÷àñòâà âúâ âîéíàòà ñ ïàðòèçàíèòå.

1913 ã. – Ìåêñèêî, ïî âðåìåòî íà ðåâîëþöèÿòà àðìèÿòà íà ÑÀÙ

âîþâà, áÿãà è ñå åâàêóèðà.

1914 ã. – Äîìèíèêàíñêàòà ðåïóáëèêà, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà

ÑÀÙ ñå ñðàæàâàò ñ âúñòàíèöèòå îêîëî Ñàíòî-Äîìèíãî.

1914 ã. – Êîëîðàäî, àðìèÿòà íà ÑÀÙ áðóòàëíî ïîòóøàâà ñòà÷êàòà

íà ìèíüîðèòå.

1914-1918 ã. – Ìåêñèêî, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè è àðìèÿòà íà ÑÀÙ

ó÷àñòâàò âúâ âîåííèòå îïåðàöèè ïðîòèâ íàöèîíàëèñòèòå.

1914-1934 ã. – Õàèòè, àðìèÿòà íà ÑÀÙ îñúùåñòâÿâà 19-ãîäèøíà

îêóïàöèÿ ñëåä ïîòóøàâàíå íà âúñòàíèåòî.

1915 ã. – Òåêñàñ, ôåäåðàëíèòå âîéñêè áðóòàëíî ïîòóøàâàò

ìåêñèêàíî-àìåðèêàíñêîòî âúñòàíèå, „Ïëàí Ñàí-Äèåãî”.

1916-1924 ã. – Äîìèíèêàíñêàòà ðåïóáëèêà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ

îñúùåñòâÿâà 8-ãîäèøíà îêóïàöèÿ.

1917-1933 ã. – Êóáà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ îñúùåñòâÿâà îêóïàöèÿ è

ñúçäàâà èêîíîìè÷åñêè ïðîòåêòîðàò.

1917-18 ã. – Ïúðâà Ñâåòîâíà âîéíà, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ

âîþâàò ñ Ãåðìàíèÿ â ïðîäúëæåíèå íà ãîäèíà è ïîëîâèíà.

1918-1922 ã. - Ðóñèÿ, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ èçâúðøâàò 5

äåáàðêàöèè íà âîéñêè çà áîðáà ñ áîëøåâèêèòå.

1918-1920 ã. – Ïàíàìà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà áåçðåäèöèòå

ñëåä èçáîðèòå â ðàìêèòå íà îïåðàöèÿ „Ïîëèöåéñêè äúëã”.

1919 ã. - Õîíäóðàñ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ è ìîðñêàòà ïåõîòà ïîòóøàâàò

áåçðåäèöè ïî âðåìå íà ïðåäèçáîðíà êàìïàíèÿ.

1919 ã. - Þãîñëàâèÿ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ è ìîðñêàòà ïåõîòà ñå

ñðàæàâàò ñðåùó ñúðáèòå â Äàëìàöèÿ.

1920 ã. - Ãâàòåìàëà, äâóñåäìè÷íà âîåííà èíòåðâåíöèÿ ñðåùó

92
ñèíäèêàëíè àêòèâèñòè.

1920-1921 ã. - Èçòî÷íà Âèðäæèíèÿ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà

âúñòàíèåòî íà ìèíüîðèòå.

1922 ã. - Òóðöèÿ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ âîþâà ñ íàöèîíàëèñòèòå â

Ñìèðíà.

1922-1927 ã. - Êèòàé, àðìèÿòà è âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ

ïîòóøàâàò íàöèîíàëèñòè÷åñêîòî âúñòàíèå.

1923 ã. - Ìåêñèêî, áîìáàðäèðîâêà îò âîåííàòà àâèàöèÿ íà ÑÀÙ.

1924-1925 ã. - Õîíäóðàñ, âîåííà íàìåñà íà ÑÀÙ, äâà ïúòè â

ïðåäèçáîðíàòà è èçáîðíàòà êàìïàíèÿ.

1925 ã. - Ïàíàìà, àðìèÿòà è ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâàò

îáùàòà ñòà÷êà.

 ñðåäàòà íà ÕÕ âåê

1927-1934 ã. - Êèòàé, àðìèÿòà è ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ îêóïèðàò

öÿëàòà ñòðàíà.

1932 ã. - Ñàëâàäîð, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ ïîòóøàâàò

áóíòà íà Ìàðòè.

1932 ã. - Âàøèíãòîí DC, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà ïðîòåñò íà

âåòåðàíèòå îò Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà.

1941-1945 ã. - Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè è

àðìèÿòà íà ÑÀÙ âîþâàò ñ ßïîíèÿ, Èòàëèÿ è Ãåðìàíèÿ â ïðîäúëæåíèå
íà 3 ãîäèíè è èçâúðøâàò ïúðâèòå àòîìíè áîìáàðäèðîâêè íàä äâà
ÿïîíñêè ãðàäà.

1943 ã. - Äåòðîéò, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà âúñòàíèåòî íà

÷åðíîêîæèòå.

1946 ã. - Èðàí, ñëåä ÿäðåíàòà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ

ñúâåòñêèòå âîéñêè íàïóñêàò ñåâåðíàòà ÷àñò íà ñòðàíàòà.

1946 ã. - Þãîñëàâèÿ, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ, â îòãîâîð

93
íà ñâàëÿíåòî íà àìåðèêàíñêè ñàìîëåò.

1947 ã. - Óðóãâàé, ðàçãðúùàíå è çàïëàõà íà áîìáàðäèðîâà÷è ñ

ÿäðåíè îðúæèÿ.

1947-1949 ã. - Ãúðöèÿ, îïåðàöèÿ íà àðìèÿòà íà ÑÀÙ â ïîäêðåïà

íà êðàéíàòà äåñíèöà â ãðàæäàíñêàòà âîéíà.

1948 ã. - Ãåðìàíèÿ, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ ñúñ

ñòðàòåãè÷åñêè áîìáàðäèðîâà÷è ñ ÿäðåíè îðúæèÿ â Áåðëèí ñðåùó
ÑÑÑÐ.

1948-1949 ã. - Êèòàé, àðìèÿòà è ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ âîþâàò

è åâàêóèðàò àìåðèêàíöèòå ïðåäè ïîáåäàòà íà êîìóíèñòèòå.

1948-1954 ã. - Ôèëèïèíèòå, ÖÐÓ ïðîâåæäà âîåííè îïåðàöèè ïî

âðåìå íà áóíòà íà Õóê.

1950 ã. - Ïóåðòî Ðèêî, îïåðàöèÿ çà ïîòóøàâàíå íà âúñòàíèåòî â

Ïîíñå.

1951-1953 ã. - Êîðåÿ, àðìèÿòà è âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ,

çàïëàõà ñ ÿäðåíè áîìáàðäèðîâêè ñðåùó Ñåâåðíà Êîðåÿ è Êèòàé.

1953 ã. - Èðàí, â ðåçóëòàò íà îïåðàöèÿòà, ÖÐÓ ñâàëÿ äåìîêðàöèÿòà

è óñòàíîâÿâà ðåæèì íà øàõà.

1954 ã. - Âèåòíàì, ñúâìåñòíà ñ Ôðàíöèÿ, îò ñòðàíà íà ÑÀÙ, ÿäðåíà

çàïëàõà ñðåùó áóíòîâíèöèòå.

1954 ã. - Ãâàòåìàëà, îïåðàöèÿ íà ÖÐÓ, áîìáàðäèðàíå îò ëåòèùàòà

â Íèêàðàãóà, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ.

1956 ã. - Åãèïåò, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ ñðåùó ÑÑÑÐ ñ

èçèñêâàíåòî çà íåíàìåñà â êðèçàòà â Ñóåö, ìîðñêàòà ïåõîòà âîþâà è
åâàêóèðà ÷óæäåíöè.

1958 ã. - Ëèâàí, àðìèÿòà è âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ îêóïèðàò

ñòðàíàòà è ïîòóøàâàò áóíòà.

1958 ã. - Èðàê, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ ñðåùó Èðàê è

ïðåäóïðåæäåíèå ñðåùó èíâàçèÿ â Êóâåéò.

94
 1958 ã. - Êèòàé, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ ñðåùó Êèòàé
ïðè åâåíòóàëíî îáåäèíåíèå ñ Òàéâàí.

1958 ã. - Ïàíàìà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà ïðîòåñòèòå.

1960-1975 ã. - Âèåòíàì, àðìèÿòà, âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè è âîåííî-

âúçäóøíèòå ñèëè ó÷àñòâàò âúâ âîéíàòà âúâ Âèåòíàì. Íàä åäèí
ìèëèîí óáèòè â íàé-äúëãàòà âîéíà íà ÑÀÙ, çàïëàõàòà îò ñòðàíà
íà ÑÀÙ ñ àòîìíè áîìáàðäèðîâêè ïðåç 1968 è 1969 ã.

1961 ã. - Êóáà, íåóñïåøíà âîåííà îïåðàöèÿ íà ÖÐÓ çà íàõëóâàíå

â ñòðàíàòà.

1961 ã. - Ãåðìàíèÿ, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ ñðåùó ÑÑÑÐ

ïî âðåìå íà êðèçàòà îêîëî Áåðëèíñêàòà ñòåíà.

1962 ã. - Ëàîñ, âîåííà îïåðàöèÿ ïî âðåìå íà ïàðòèçàíñêàòà âîéíà.

1962 ã. - Êóáà, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ ñðåùó ÑÑÑÐ è

Êóáà, âîåííîìîðñêà áëîêàäà ïî âðåìå íà êàðèáñêàòà êðèçà.

1963 ã. - Èðàê, ÖÐÓ îðãàíèçèðà ïðåâðàò, â êîéòî ïðåçèäåíòúò å

óáèò, à ïàðòèÿòà Áààñ èäâà íà âëàñò, Ñàääàì Õþñåèí ñå âðúùà îò
èçãíàíèå è îãëàâÿâà òàéíèòå ñëóæáè.

1964 ã. - Ïàíàìà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà ðàçìèðèöè, ñâúðçàíè

ñ âðúùàíåòî íà êàíàëà.

1965 ã. - Èíäîíåçèÿ, îðãàíèçèðàí îò ÖÐÓ äúðæàâåí ïðåâðàò è

ïîâå÷å îò åäèí ìèëèîí æåðòâè.

1965-1966 ã. - Äîìèíèêàíñêàòà ðåïóáëèêà, àðìèÿòà è ìîðñêàòà

ïåõîòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâàò ïðîòåñòèòå ïî âðåìå íà ïðåäèçáîðíàòà
êàìïàíèÿ.

1966-1967 ã. - Ãâàòåìàëà, „çåëåíèòå áàðåòè“ íà ÑÀÙ ñå áîðÿò

ñðåùó áóíòîâíèöèòå.

1967 ã. - Äåòðîéò, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà ðàçìèðèöèòå íà àôðî-

àìåðèêàíöèòå, ìíîãî óáèòè.

95
 1968 ã. – ÑÀÙ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà ðàçìèðèöèòå ñëåä
óáèéñòâîòî íà Ìàðòèí Ëóòåð Êèíã, â ãðàäîâåòå ñà âúâåäåíè íàä 21
000 âîéíèöè.

1969-1975 ã. - Êàìáîäæà, àðìèÿòà è âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ

áîìáàðäèðàò ñòðàíàòà. Çà äåñåò ãîäèíè ñà óáèòè íàä 2 ìèëèîíà äóøè
îò áîìáàðäèðîâêè, ãëàä è ïîëèòè÷åñêè õàîñ.

1970 ã. - Îìàí, îêóïàöèÿ îò àðìèÿòà íà ÑÀÙ çà îòïîð íà Èðàí.

1971-1973 ã. - Ëàîñ, áîìáàðäèðîâêèòå òèï „áîìáåíè êèëèìè“ îò

ñòðàíà íà ÑÀÙ, íàñî÷åíè ñðåùó íàõëóâàíå â Þæåí Âèåòíàì.

1973 ã. - Þæíà Äàêîòà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà âúñòàíèåòî íà

èíäèàíöèòå â „Óíäèä-Íèé“.

1973 ã. - Áëèçêèÿò èçòîê, ÿäðåíà çàïëàõà è çàïëàõà îò ñâåòîâíà

âîéíà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ ïî âðåìå íà âîéíàòà â Áëèçêèÿ èçòîê.

1973 ã. - ×èëè, âîåíåí ïðåâðàò çà ñâàëÿíåòî è óáèéñòâîòî íà

ïðåçèäåíòà Ñàëâàäîð Àëèåíäå.

1975 ã. - Êàìáîäæà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ, áîìáàðäèðîâêè íà çàëîâåíèÿ

êîðàá „Ìàéÿãóåñ“, óáèòè ñà ìíîãî âîéíèöè.

 êðàÿ íà ÕÕ âåê

1976-1992 ã. - Àíãîëà, îïåðàöèÿ íà ÖÐÓ çà âîåííà ïîäêðåïà íà

þæíîàôðèêàíñêèòå âúîðúæåíè áàíäè ïî âðåìå íà ãðàæäàíñêàòà
âîéíà.

1980 ã. - Èðàí, ÿäðåíà çàïëàõà îò ñòðàíà íà ÑÀÙ, àðìèÿòà ïðàâè

íåóñïåøåí îïèò äà ñïàñè çàëîæíèöèòå â ïîñîëñòâîòî.

1981 ã. - Ëèáèÿ, âîåííîìîðñêàòà àâèàöèÿ íà ÑÀÙ ñâàëÿ 2 ëèáèéñêè

ñàìîëåòà.

l981-1992 ã. - Ñàëâàäîð - âîåííà îïåðàöèÿ ñðåùó áóíòîâíèöèòå.

1981-1990 ã. - Íèêàðàãóà, îïåðàöèÿòà íà âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè

íà ÑÀÙ è ÖÐÓ çà ïîòóøàâàíå íà ðåâîëþöèÿòà.

96
 1982-1984 ã. - Ëèâàí, âîåííî-ìîðñêèòå è âîåííîâúçäóøíèòå ñèëè
íà ÑÀÙ ó÷àñòâàò âúâ âîéíàòà ñðåùó øèèòñêèòå áóíòîâíèöè, ìíîãî
ìîðñêè ïåõîòèíöè ñà óáèòè.

1983-1984 ã. - Ãðåíàäà, âîåííî íàõëóâàíå íà àðìèÿòà íà ÑÀÙ

÷åòèðè ãîäèíè ñëåä ðåâîëþöèÿòà.

1983-1989 ã. - Õîíäóðàñ, íàõëóâàíå íà âîéñêè íà ÑÀÙ, èçãðàæäàíå

íà áàçè.

1984 ã. - Èðàí, äâà èðàíñêè öèâèëíè ñàìîëåòà ñà ñâàëåíè íàä

Ïåðñèéñêèÿ çàëèâ.

1986 ã. - Ëèáèÿ, áîìáàðäèðîâêè íà âîåííîìîðñêà àâèàöèÿ íà ÑÀÙ.

1986 ã. - Áîëèâèÿ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ó÷àñòâà â „êîêàèíîâà âîéíà“.

1987-1988 ã. - Èðàí, âîåííî-ìîðñêèòå è âîåííîâúçäóøíèòå ñèëè

íà ÑÀÙ ñå íàìåñâàò âúâ âîéíàòà â Èðàê, áîìáàðäèðàò è ñâàëÿò
èðàíñêè ñàìîëåò.

1989 ã. - Ëèáèÿ, âîåííî-ìîðñêàòà àâèàöèÿ íà ÑÀÙ ñâàëÿ 2

ëèáèéñêè ñàìîëåòà.

1989 ã. - Âèðäæèíñêè îñòðîâè, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ïîòóøàâà âúñòàíèå

íà ÷åðíîêîæèòå â St. Croix.

1989 ã. - Ôèëèïèíèòå, âúçäóøíè áîìáàðäèðîâêè îò ñòðàíà íà ÑÀÙ

â îòãîâîð íà äúðæàâåí ïðåâðàò.

1989 ã. - Ïàíàìà, àðìèÿòà íà ÑÀÙ ñâàëÿ íàöèîíàëíîòî

ïðàâèòåëñòâî, ïîâå÷å îò 2000 óáèòè.

1990 ã. - Ëèáåðèÿ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ åâàêóèðà ÷óæäåíöè ïî âðåìå

íà ãðàæäàíñêàòà âîéíà.

1990-1991 ã. - Ñàóäèòñêà Àðàáèÿ, íàõëóâàíå íà âîéñêèòå íà ÑÀÙ

ñëåä èðàêñêàòà èíâàçèÿ â Êóâåéò, 540 000 àìåðèêàíñêè âîéíèöè â
Îìàí, Êàòàð, Áàõðåéí, Îáåäèíåíèòå àðàáñêè åìèðñòâà, Èçðàåë.

1990-1991 ã. - Èðàê, áîìáàðäèðàíå, íàõëóâàíå íà àðìèÿòà íà ÑÀÙ,

âîåííîìîðñêà áëîêàäà íà èðàêñêèòå è éîðäàíñêèòå ïðèñòàíèùà,

97
âúçäóøíè óäàðè; íàä 200 000 äóøè ñà óáèòè â ðåçóëòàò íà
íàõëóâàíåòî â Èðàê è Êóâåéò; ìàùàáíî óíèùîæàâàíå íà èðàêñêè
âîåííè.

1991 ã. - Êóâåéò, íàõëóâàíå íà âîåííî-ìîðñêèòå ñèëè è àðìèÿòà

íà ÑÀÙ â ñòðàíàòà.

1991-2003 ã. - Èðàê, áîìáàðäèðîâêè, çîíè áåç ïîëåòè íàä êþðäñêèÿ

ñåâåð è øèèòñêèÿ þã; ïîñòîÿííè âúçäóøíè óäàðè è âîåííîìîðñêè
áëîêàäè.

1992 ã. - Ëîñ Àíäæåëèñ, àðìèÿòà è ìîðñêàòà ïåõîòà íà ÑÀÙ ñà

ðàçãúíàòè ñðåùó ïðîòåñòèðàùèòå.

1992-1994 ã. - Ñîìàëèÿ, îêóïàöèÿ îò àðìèÿòà è âîåííî-ìîðñêèòå

ñèëè íà ÑÀÙ, ó÷àñòèå â ãðàæäàíñêàòà âîéíà.

1992-94 ã. - Þãîñëàâèÿ, âîåííîìîðñêà áëîêàäà îò ñòðàíà íà ÍÀÒÎ

íà Ñúðáèÿ è ×åðíà ãîðà.

1993 ã. - Áîñíà, áîìáàðäèðîâêè, âúçäóøíè ïàòðóëè, ñúçäàâàíå íà

çàáðàíåíà çà ïîëåòè çîíà, ó÷àñòèå â ãðàæäàíñêàòà âîéíà, óáèéñòâàòà
íà ñúðáè, óäàðè ñðåùó Ñúðáèÿ.

1994 ã. - Õàèòè, íàõëóâàíå íà âîéñêè íà ÑÀÙ, ìîðñêà áëîêàäà è

îêóïàöèÿòà íà ñòðàíàòà, ñâàëÿíå íà ïðàâèòåëñòâîòî.

1996-1997 ã. - Çàèð (Êîíãî), íàõëóâàíå íà âîéñêè íà ÑÀÙ â

áåæàíñêèòå ëàãåðè õóòó â Ðóàíäà, êàêòî è â ðàéîíèòå, êúäåòî å
çàïî÷íàëà
ðåâîëþöèÿòà â Êîíãî.

1997 ã. - Ëèáåðèÿ, ðàçãðúùàíå íà àðìèÿòà íà ÑÀÙ çà åâàêóàöèÿ

íà ÷óæäåíöè.

1997 ã. - Àëáàíèÿ, ðàçãðúùàíå íà àðìèÿòà íà ÑÀÙ çà åâàêóàöèÿ

íà ÷óæäåíöè.

1998 ã. - Ñóäàí, ðàêåòíà àòàêà ñðåùó ôàðìàöåâòè÷íèÿ çàâîä, â

êîéòî ñïîðåä ÖÐÓ, ñå ïðîèçâåæäà õèìè÷åñêî îðúæèå çà òåðîðèñòèòå.

1998 ã. - Àôãàíèñòàí, ðàêåòíà àòàêà ñðåùó áèâøèòå òðåíèðîâú÷íè

98
ëàãåðè íà ÖÐÓ, èçïîëçâàíè îò èñëÿìñêè ôóíäàìåíòàëèñòêè ãðóïè.

1998 ã. - Èðàê, áîìáàðäèðîâêè, èíòåíçèâíè âúçäóøíè è ðàêåòíè

àòàêè, ñëåä òâúðäåíèåòî, ÷å âëàñòèòå âúçïðåïÿòñòâàò ðàáîòàòà íà
èíñïåêòîðèòå ïî âúîðúæàâàíåòî.

1999 ã. - Þãîñëàâèÿ, ìíîãîáðîéíè áîìáåíè àòàêè, òåæêè ðàêåòíè

è âúçäóøíè óäàðè îò ñòðàíà íà ÍÀÒÎ, ñëåä êàòî Ñúðáèÿ îòêàçâà äà
íàïóñíå Êîñîâî. Îêóïàöèÿ íà Êîñîâî îò ñòðàíà íà ÍÀÒÎ.

Íà÷àëîòî íà XXI âåê

2000 ã. - Éåìåí, íàïàäåíèå íà âîåííîìîðñêèòå ñèëè íà ÑÀÙ â

Àäåí.

2001 ã. - Ìàêåäîíèÿ, âúâåæäàíåòî íà âîéñêèòå íà ÍÀÒÎ.

2001 ã. - ÑÀÙ, ðåàêöèÿòà íà âîåííîâúçäóøíèòå, âîåííîìîðñêèòå

è ñïåöèàëíèòå ñèëè íà ÑÀÙ íà 11 ñåïòåìâðè.

2001 ã. - Àôãàíèñòàí, èíâàçèÿ íà âîéñêèòå íà ÑÀÙ, áîìáåíè è

ðàêåòíè àòàêè, ìàñîâà ìîáèëèçàöèÿ â ÑÀÙ çà ñâàëÿíåòî íà ðåæèìà
íà òàëèáàíèòå, ëîâ íà áîéöè íà „Àë Êàéäà“, óñòàíîâÿâàíå íà ðåæèìà
íà Êàðçàé è áîðáàòà ñðåùó òàëèáàíèòå. Íàä 30 000 àìåðèêàíñêè
âîåííîñëóæàùè è ìíîãî÷èñëåíè ÷àñòíè âîåííè êîìïàíèè îêóïèðàò
ñòðàíàòà.

2002 ã. - Éåìåí, ðàêåòíà àòàêà íà „Àë Êàéäà” ñðåùó ÑÀÙ è îòâåòíè

óäàðè.

2002 ã. - Ôèëèïèíèòå, âúâåæäàíå íà âîéñêè è âîåííîìîðñêà âîåííà

ìèñèÿ íà ÑÀÙ ñðåùó Àáó Ñàéÿô â àðõèïåëàãà Ñóëó, çàïàäíî îò
Ìèíäàíàî.

2003 ã. - Êîëóìáèÿ, àðìèÿòà íà ÑÀÙ è ñïåöèàëíèòå ñèëè ñà

èçïðàòåíè â áóíòîâíè÷åñêàòà çîíà, çà äà ïîäêðåïÿò êîëóìáèéñêàòà
àðìèÿ.

2003-2011 ã. - Èðàê, âîéíà, áîìáàðäèðîâêè, îêóïàöèÿ íà ñòðàíàòà,

ñâàëÿíåòî íà Ñàääàì Õþñåèí. Íàøåñòâèåòî âêëþ÷âà ïîâå÷å îò 250
000 àìåðèêàíñêè âîéíèöè. Àìåðèêàíñêèòå è áðèòàíñêèòå ñèëè çàåìàò
ñòðàíàòà è ñå ñðàæàâàò ñúñ ñóíèòñêèòå è øèèòñêèòå áóíòîâíèöè.

99
Ïîâå÷å îò 160 000 âîåííîñëóæàùè è ìíîãî÷èñëåíè ÷àñòíè áîéöè
îñúùåñòâÿâàò îêóïàöèÿòà è ñòðîÿò ãîëåìè ïîñòîÿííè áàçè.

2003 ã. - Ëèáåðèÿ, ó÷àñòèå â ìèðîîïàçâàùèòå ñèëè, îïåðàöèÿ çà

ñâàëÿíå íà âëàñòòà â ñòðàíàòà.

2004-2005 ã. - Õàèòè, àðìèÿòà, ìîðñêàòà ïåõîòà è ñóõîïúòíèòå

âîéñêè íà ÑÀÙ îêóïèðàò ñòðàíàòà.

2005 ã. - Ïàêèñòàí, ðàêåòíè è áîìáåíè àòàêè, òàéíè îïåðàöèè è

ìíîãî àòàêè ñ äðîíîâå.

2006 ã. - Ñîìàëèÿ, ðàêåòíèòå è âîåííîìîðñêè ñèëè è àðìèÿòà íà

ÑÀÙ ó÷àñòâàò â îïåðàöèÿòà. Ñïåöèàëíèòå ñèëè SWAT ó÷àñòâàò â
åòèîïñêîòî íàõëóâàíå, ïðè êîåòî å ñâàëåíî îò èñëÿìèñòêîòî
ïðàâèòåëñòâî; áîìáàðäèðîâêè ñ AC-130, àòàêè ñ êðèëàòè ðàêåòè è
âúçäóøíè óäàðè ñðåùó èñëÿìèñòêèòå áóíòîâíèöè; âîåííà áëîêàäà
ñðåùó „ïèðàòèòå“ è áóíòîâíèöèòå.

2008 ã. - Ñèðèÿ, ñïåöèàëíèòå ñèëè ó÷àñòâàò â íàïàäåíèå ñ

õåëèêîïòåð íà 5 ìèëè îò Èðàê, 80 ñèðèéñêè öèâèëíè ãðàæäàíè ñà
óáèòè.

2009 ã. - Éåìåí, ðàêåòíè óäàðè è àòàêà ñðåùó „Àë Êàéäà”, çàãèâàò

49 öèâèëíè ãðàæäàíè.

2011 ã. - Ëèáèÿ, áîìáàðäèðîâêè, ðàêåòíè óäàðè, íàõëóâàíå íà

âîéñêè ïîä êîìàíäâàíåòî íà ÍÀÒÎ, êîîðäèíèðàíè âúçäóøíè óäàðè è
ðàêåòíè àòàêè ñðåùó ïðàâèòåëñòâîòî íà Êàäàôè ïî âðåìå íà
âúñòàíèåòî íà áóíòîâíè÷åñêàòà àðìèÿ. Ñïåöèàëíèòå ñèëè íà ÑÀÙ
èçâúðøâàò òàéíè îïåðàöèè.

2014 ã. - Èðàê, áîìáàðäèðîâêè, ðàêåòíè óäàðè.

2014 ã. - Ñèðèÿ, áîìáàðäèðîâêè, ðàêåòíè óäàðè, íàõëóâàíå íà

âîéñêè íà ÑÀÙ çà ïîðåäèöà îïåðàöèè. Ó÷àñòèå â ãðàæäàíñêàòà âîéíà
íà ñòðàíàòà íà òåðîðèñòèòå è äæèõàäèñòèòå.

***
Ä-ð Çîëòàí Ãðîñìàí îïèñâà 150 âîåííè îïåðàöèè, èçâúðøåíè îò
àðìèÿòà íà ÑÀÙ, êàêòî ñðåùó ÷óæäè äúðæàâè, òàêà è âúòðå â ñàìàòà
ñòðàíà, äîðè è âúâ Âàøèíãòîí. Ïîäðîáíî çà âñÿêà åäíà îïåðàöèÿ

100
ä-ð Ãðîñìàí ðàçêàçâà íà áðèôèíã, ïðåäñòàâåí è ïîä ôîðìàòà íà
ïðåçåíòàöèÿ. Â êðàÿ íà äîêëàäà ñè ä-ð Ãðîñìàí ïèøå:
„Åäíà îò íàé-îïàñíèòå èäåè íà XX âåê, å ÷å „õîðà, ïîäîáíè íà
íàñ“ íå ìîãàò äà èçâúðøâàò çâåðñòâà ñðåùó öèâèëíè ãðàæäàíñêè
ëèöà. Ãðàæäàíèòå íà Ãåðìàíèÿ è ßïîíèÿ âÿðâàõà â òîâà, íî òåõíèòå
âúîðúæåíèòå ñèëè óáèõà ìèëèîíè õîðà. Áðèòàíöèòå è ôðàíöóçèòå
âÿðâàõà â òîâà, íî òåõíèòå âúîðúæåíè ñèëè âîäèõà áðóòàëíè
êîëîíèàëíè âîéíè â Àôðèêà è Àçèÿ. Ãðàæäàíèòå íà Èçðàåë âÿðâàõà
â òîâà, íî òÿõíàòà àðìèÿ ìàñîâî èçáè è èçáèâà ïàëåñòèíöè è ëèâàíöè.
Àðàáèòå âÿðâàõà â òîâà, íî òåðîðèñòèòå ñàìîóáèéöè è ïîõèòèòåëèòå
àòàêóâàò àìåðèêàíñêè è èçðàåëñêè öèâèëíè ëèöà. Àìåðèêàíñêèòå
ãðàæäàíè âÿðâàõà â òîâà, íî òåõíèòå âîéñêè óáèõà ñòîòèöè õèëÿäè
äóøè âúâ Âèåòíàì, Èðàê è äðóãàäå".
(Ä-ð Ãðîñìàí íå å âêëþ÷èë â äîêëàäà ñè òàéíèòå îïåðàöèè íà
Ïåíòàãîíà è ÖÐÓ, êàêòî è ìàùàáíàòà âîéíà ñ äðîíîâå.)

***

Ïî àãðåñèâíîñò Îáåäèíåíîòî êðàëñòâî ñå êîíêóðèðà ñúñ ÑÀÙ.

Àêî ïî îáù áðîé âîåííèòå íàìåñè, îêóïàöèè è âúîðúæåíè
èíòåðâåíöèè ïúðâåíñòâîòî áåçóñëîâíî ñå äúðæè îò Ñúåäèíåíèòå
ùàòè, òî Îáåäèíåíîòî êðàëñòâî å íà ïúðâî ìÿñòî ïî îòíîøåíèå íà
áðîÿ íà ñòðàíèòå, ïîäëîæåíè îò íåãî íà âîåííè àòàêè. Ïðîó÷âàíåòî
íà àíãëèéñêèÿ èñòîðèê Ñòþúðò Ëåéêîê, äîêàçâà òîçè ôàêò è
ðåçóëòàòèòå îò íåãîâîòî ïðîó÷âàíå ñà ïóáëèêóâàíè â áðèòàíñêèÿ
„Òåëåãðàô“.
Ñïîðåä Ëåéêîê, ïî ðàçëè÷íî âðåìå áðèòàíöèòå íàõëóâàò â ïî÷òè
90% îò ñòðàíèòå ïî ñâåòà. Àíàëèçúò íà èñòîðèÿòà íà ïî÷òè 200 ñòðàíè
ïîêàçâà, ÷å ñàìî 22 äúðæàâè, íèêîãà íå ñà ïðåæèâåëè èíâàçèÿòà íà
àíãëè÷àíèòå.
Ñðåä òàçè ãðóïà äúðæàâè ñà òàêèâà, êîèòî ñà äàëå÷ îò
Âåëèêîáðèòàíèÿ, êàòî Ãâàòåìàëà, Òàäæèêèñòàí è Ìàðøàëîâèòå
îñòðîâè, êàêòî è íÿêîè ïî-ìàëêè è íåçíà÷èòåëíè, êàòî Ëþêñåìáóðã.
Êúì äíåøíà äàòà, ñðåä 193-òå ñòðàíè-÷ëåíêè íà Îðãàíèçàöèÿòà
íà îáåäèíåíèòå íàöèè, ñàìî 22 äúðæàâè íå ñà áèëè ïîäëîæåíè íà
áðèòàíñêàòà âúîðúæåíà àãðåñèÿ.
Çàïàäíàòà ïðîïàãàíäà âå÷å íÿêîëêî ñòîëåòèÿ íè âòúëïÿâà, ÷å íàé-
àãðåñèâíàòà ñòðàíà â ñâåòà å Ðóñèÿ, ìàêàð ôàêòèòå äà ãîâîðÿò çà
òî÷íî îáðàòíîòî. Äîñòàòú÷íî å ïðîñòî äà ïðîâåðèì çà äàííè â
àðõèâèòå, äà âúçñòàíîâèì õðîíîëîãèÿòà íà ñúáèòèÿòà è äà
àíàëèçèðàìå îáåêòèâíî ôàêòèòå.

101
 Èç "Ãåíåòè÷íàòà ïðîãðàìà" , Öâ. Ñåìåðäæèåâ

Åòàï / (Ïåðèîä) / (Åòàïè íà ðàçâèòèå), òå÷åíèÿ â èçêóñòâîòî, íà÷èíè

íà ìèñëåíå, ñðåäñòâà çà íàñèëèå è âúîðúæåíà áîðáà, ìàòåìàòè÷åñêè
ìîäåëè

I. Àãðàðíî îáùåñòâî, Ïðåäìîäåðíèçúì, Ðåëèãèîçíî-ìèñòè÷åí

ðàçóì

Ïúðâè
Îò 6 000 ã. ï.í.å. äî XIII âåê
Äîíàó÷åí ïåðèîä / (Àðèñòîòåë-Åâêëèäîâè ëèíåéíè ìîäåëè) /
(Êîíöåïöèÿ çà åäíîëè÷íî ñòðàòåãè÷åñêî ðúêîâîäñòâî)
Õëàäíî îðúæèå, æåëåçíè áðîíè, êîëåñíèöè, òàðàíè, êàòàïóëòè,
ïåõîòà, êàâàëåðèÿ, êîðàáè ñ ãðåáöè, âåñòîíîñöè, çâåçäíà íàâèãàöèÿ.

Âòîðè
Îò XIV âåê äî ñðåäàòà íà XVIII âåê
Ðåíåñàíñ è Ïðîñâåùåíèå / (Äåêàðò-Íþòîíîâè ëèíåéíè ìîäåëè) /
(Êîíöåïöèÿ çà êîìàíäíî-ùàáíè ñèñòåìè çà óïðàâëåíèå)
Ãëàäêîñòâîëíî îãíåñòðåëíî îðúæèå è àðòèëåðèÿ, êàâàëåðèÿ,
ïëàòíîõîäè, äàëåêîãëåäè è òåëåñêîïè çà íàáëþäåíèå, êîìïàñ,
ñåêñòàíò è ÷àñîâíèê çà íàâèãàöèÿ, ñèãíàëíè êóëè çà êîìóíèêàöèè.
(Ïîõîäè íà Íàïîëåîí).

II. Èíäóñòðèàëíî îáùåñòâî, Ìîäåðíèçúì, Äèàëåêòèêî

ìàòåðèàëèñòè÷åí ðàçóì

Òðåòè
Îò ñðåäàòà íà XVIII âåê äî íà÷àëîòî íà XX âåê
Ïúðâà òåõíîëîãè÷íà (èíäóñòðèàëíà) ðåâîëþöèÿ; Ïúðâà
ðåâîëþöèÿ âúâ âîåííîòî äåëî / (Ëèíåéíè äèíàìè÷íè ìîäåëè) /
(Êîíöåïöèÿ çà
äåöåíòðàëèçèðàíè ñèñòåìè è îïåðàöèè)
Íàðåçíî îãíåñòðåëíî îðúæèå è íàðåçíà àðòèëåðèÿ, áàëîíè,
äèðèæàáëè, ïàðàõîäè, âëàêîâå, àâòîìîáèëè, òåëåãðàôíè è
òåëåôîííè ïðîâîäíè ñâúðçî÷íè ñèñòåìè. (Ïúðâà Ñâåòîâíà âîéíà)

×åòâúðòè

102
 Îò íà÷àëîòî íà 20-òå äî 40-òå ãîä. íà XX âåê / (Ëèíåàðèçèðàíè
äèíàìè÷íè ìîäåëè) / (Êîíöåïöèÿ “Áëèöêðèã”)
Àâòîìàòè÷íî îãíåñòðåëíî îðúæèå (ïúðâî ïîêîëåíèå), õèìè÷åñêî
îðúæèå, áðîíèðàíà òåõíèêà, âèòëîâà àâèàöèÿ, àíàëîãîâè
ðàäèîñâúðçî÷íè ñèñòåìè. (Âòîðà Ñâåòîâíà âîéíà)

Ïåòè
Îò íà÷àëîòî íà 50-òå äî êðàÿ íà 70-òå ãîä. íà XX âåê
Âòîðà òåõíîëîãè÷íà (ïîñòèíäóñòðèàëíà) ðåâîëþöèÿ ; Âòîðà
ðåâîëþöèÿ âúâ âîåííîòî äåëî / (Ìîäåë íà Àéíùàéí) / (Êîíöåïöèÿ
“Âúçäóøíî-çåìíî ñðàæåíèå”)
Ïúðâî (àòîìíî) è âòîðî (âîäîðîäíî) ïîêîëåíèå ðàêåòíî-ÿäðåíî
îðúæèå, âòîðî ïîêîëåíèå õèìè÷åñêî è ïúðâî ïîêîëåíèå áèîëîãè÷åñêî
îðúæèÿ çà ìàñîâî ïîðàçÿâàíå, ðàêåòîíîñåí ôëîò è ðåàêòèâíà
àâèàöèÿ, ðàäàðíè, ðàäèîíàâèãàöèîííè, òåëåâèçèîííè è öèôðîâè
ðàäèîñâúðçî÷íè ñèñòåìè, ïúðâî ïîêîëåíèå ñàòåëèòíà òåõíèêà.
(Ñòóäåíà âîéíà è Âîéíèòå âúâ Âèåòíàì è Àôãàíèñòàí)

III. Èíôîðìàöèîííî îáùåñòâî, Ïîñò-ìîäåðíèçúì, Èíòóèòèâíî-

åâðèñòè÷åí ðàçóì

Øåñòè
Îò íà÷àëîòî íà 80-òå ãîä. íà XX âåê, äî êðàÿ íà 20-òå ãîä. íà XXI
âåê
Òðåòà òåõíîëîãè÷íà (èíôîðìàöèîííà) ðåâîëþöèÿ ; Òðåòà
ðåâîëþöèÿ âúâ âîåííîòî äåëî / (Ñëîæíè, íåëèíåéíè ìîäåëè ñ
õàîòè÷íà äèíàìèêà) / (Êîíöåïöèè çà ìàøèííî-îðèåíòèðàíè áîéíè
äåéñòâèÿ, “Èíôîðìàöèîííà âîéíà” è “Âúçäóøíî-êîñìè÷åñêî
ñðàæåíèå”)
Òðåòî ïîêîëåíèå ÿäðåíî (íåóòðîííî) îðúæèå, èìóííî-ãåííî-
áèîëîãè÷íî îðúæèå, èíôîðìàöèîííî îðúæèå, ëàçåðíî-îïòè÷íè è
íàñî÷åíî ëú÷åâè îðúæèÿ, êèíåòè÷íî-åíåðãèéíè ñèñòåìè, âèñîêîòî÷íè
îãíåâè ïîðàçÿâàùè ñðåäñòâà, áîéíè ïëàòôîðìè - ðîáîòè (áðîíèðàíà
òåõíèêà, ôëîò, áåçïèëîòíà àâèàöèÿ), âòîðî ïîêîëåíèå âúçäóøíî -
êîñìè÷åñêà òåõíèêà, ïñèõîòðîííî îðúæèå, íåñìúðòîíîñíè îðúæèÿ è
ñèñòåìè çà ðàííî ïðåäóïðåæäåíèå, ãëîáàëíè ñïúòíèêîâè ñèñòåìè
çà êîìàíäâàíå è óïðàâëåíèå. (Âîéíà â Ïåðñèéñêèÿ çàëèâ è ðåäèöà
âîåííè îïåðàöèè íà âúîðúæåíè ñèëè íà ÎÎÍ)

 ñâîÿòà çàáåëåæèòåëíà ðàáîòà ïðîô. Êîíäðàòèåâ ôîðìóëèðà

ñëåäíèòå óñòàíîâåíè åìïèðè÷íè ïðàâèëà:

103
 1) Ïðåäè íà÷àëîòî íà âúçõîäÿùà âúëíà íà âñåêè ãîëÿì öèêúë, à
ïîíÿêîãà è â ñàìîòî ìó íà÷àëî ñå íàáëþäàâàò çíà÷èòåëíè èçìåíåíèÿ
â óñëîâèÿòà íà ñòîïàíñêèÿ æèâîò íà îáùåñòâîòî. Îáèêíîâåíî òåçè
èçìåíåíèÿ ñà ïðåäèçâèêàíè îò òåõíîëîãè÷íè èçîáðåòåíèÿ è îòêðèòèÿ,
âîäåùè äî äúëáîêè èçìåíåíèÿ íà òåõíèêàòà íà ïðîèçâîäñòâîòî è
îáìåíà, èçìåíåíèÿ íà óñëîâèÿòà íà ïàðè÷íîòî îáðúùåíèå è
çàñèëâàíå ðîëÿòà íà íîâè ñòðàíè â ñâåòîâíîòî ñòîïàíñòâî.
2) Ïåðèîäèòå íà âúçõîäÿùè âúëíè íà ãîëåìèòå öèêëè êàòî ïðàâèëî
ñà ïî-áîãàòè íà ãîëåìè ñîöèàëíè ñúòðåñåíèÿ, ïðåâðàòè è êîíôëèêòè
â æèâîòà íà îáùåñòâîòî (ðåâîëþöèè è âîéíè), îòêîëêîòî ïåðèîäèòå
íà íèçõîäÿùè âúëíè.
3) Íèçõîäÿùèòå âúëíè íà ãîëåìèòå öèêëè ñå ñúïðîâîæäàò ñ
ïðîäúëæèòåëíà äåïðåñèÿ â ñåëñêîòî ñòîïàíñòâî
4) Ãîëåìèòå öèêëè íà èêîíîìè÷åñêàòà êîíþíêòóðà ñå èçÿâÿâàò â
åäèíåí äèíàìè÷åí ïðîöåñ íà ðàçâèòèå, â êîéòî ñå íàñëàãâàò
(èíòåðôåðèðàò) ìàëêèòå è ñðåäíèòå öèêëè ñ òåõíèòå ôàçè íà
ïðîèçâîäñòâåí ïîäåì, êðèçà è äåïðåñèÿ. Ñðåäíèòå öèêëè,
íàñòúïâàùè â íèçõîäÿùèÿ ïåðèîä íà ãîëåìèÿ öèêúë, îáåçàòåëíî ñå
õàðàêòåðèçèðàò ñ ïðîäúëæèòåëíîñò è äúëáî÷èíà íà äåïðåñèÿòà, ñ
êðàòêîñò è ñëàáîñò íà ïîäåìà. Ñðåäíèòå öèêëè, íàñòúïâàùè âúâ
âúçõîäÿùèÿ ïåðèîä íà ãîëåìèÿ öèêúë ñå õàðàêòåðèçèðàò ñ îáðàòíèòå
÷åðòè.

Èçâîäè:
. Çàïàçâàíåòî íà ïðèíöèïèòå íà ïàçàðíîòî ñòîïàíñòâî è
êàïèòàëèñòè÷åñêàòà îðãàíèçàöèÿ íà èêîíîìèêàòà îáóñëàâÿ
çàïàçâàíåòî íà öèêëè÷íîñòòà íà ôàçèòå è âúëíèòå â áúäåùîòî
ðàçâèòèå íà ÷îâåøêîòî îáùåñòâî;
. Äèíàìèêàòà íà äúëãèòå âúëíè îòðàçÿâà öÿëîñòíèÿ ïðîöåñ íà
ñòðàòåãè÷åñêî íàòðóïâàíå è èíâåñòèðàíå íà êàïèòàëà;
. Âñÿêà íîâà äúëãà âúëíà çàïî÷âà ñ ðàäèêàëíî ïðåãðóïèðàíå è
îáíîâÿâàíå íà ïðîèçâîäèòåëíèòå ñèëè è ñòðóêòóðíà ïðîìÿíà íà
îáùåñòâåíîòî ïðîèçâîäñòâî, íà áàçàòà íà âçðèâ îò íàó÷íè îòêðèòèÿ,
èçîáðåòåíèÿ è èíîâàöèè (ò.å. òåõíîëîãè÷íà ðåâîëþöèÿ).

Âúëíè
I (1783-1847)
II (1847-1893)
III (1893-1939)
IV (1939-1991)
V (1991-20..)

104
 Âîäåùà äúðæàâà
I Ôðàíöèÿ
II Âåëèêîáðèòàíèÿ
III Ãåðìàíèÿ
IV ÑÀÙ
V ÑÀÙ

Âîäåùà Ïðîìèøëåíîñò
I Òåêñòèëíà
II Æåëåçîïúòåí òðàíñïîðò
III Àâòîìîáèëíà
IV Åëåêòðè÷åñòâî è àâèàöèîííà
V Èíôîðìàöèîííà

Îñíîâíè Ìàòåðèàëè
I Ïàìóê
II Æåëÿçî
III Ñòîìàíà
IV Ïëàñòìàñà
V Ñèëèöèé

Åíåðãèÿ
I Âîäíà
II Âúãëèùà
III Íåôò
IV ßäðåíà
V Íîâè åíåðãèéíè èçòî÷íèöè

Êîìóíèêàöèè
I Ñóõîïúòíè è ìîðñêè ïîùè
II Æè÷åí òåëåãðàô è òåëåôîí
III Ðàäèî
IV Òåëåâèçèÿ
V Ñàòåëèòíè

Ïî äîêóìåíòè íà Ïåíòàãîíà

Íàé-íîâèòå âúçãëåäè çà áúäåùàòà âîéíà áÿõà îòðàçåíè â

ïîñëåäíîòî èçäàíèå íà Íàñòàâëåíèåòî çà ïðîâåæäàíå íà îïåðàöèè
íà ñóõîïúòíèòå ñèëè íà ÑÀÙ.  íåãî ñå ïðåäâèæäà, ÷å áúäåùèòå

105
áîéíè äåéñòâèÿ ùå ñå ðàçâèâàò â òðè ìàêðîñôåðè: ôèçè÷åñêà,
èíôîðìàöèîííà è ìîðàëíà. Âúîðúæåíàòà áîðáà âúâ ôèçè÷åñêà
ìàêðîñôåðà ñå î÷àêâà äà ñå âîäè êàòî äèíàìè÷íè, âèñîêîòåìïîâè,
âèñîêîèíòåíçèâíè âúçäóøíî-êîñìè÷åñêè îïåðàöèè, îáõâàùàùè
îãðîìíè òåðèòîðèè è ðàçøèðÿâàùè ñå â îòêðèòèÿ êîñìîñ.
Âèñîêîòî÷íèòå îðúæèÿ, êîèòî ñå äîáëèæàâàò ïî óíèùîæàâàùàòà ñè
ñèëà äî òàêòè÷åñêèòå àòîìíè îðúæèÿ, íî íå ïðåäèçâèêâàò âòîðè÷íè
ðàçðóøåíèÿ, ùå áúäàò èçïîëçâàíè îò ñàìîòî íà÷àëîòî íà âîéíàòà.
Òå ùå óíèùîæàâàò âðàæåñêèòå òàêèâà, êîìàíäâàíåòî è óïðàâëåíèåòî
íà ïðîòèâíèêà, ïðîòèâîâúçäóøíàòà ìó îòáðàíà è îïåðàòèâíî-
òàêòè÷åñêèòå ãðóïèðîâêè.
Òàêòè÷åñêèÿò áîé âúâ ôèçè÷åñêàòà ñôåðà ùå å êðàòêîòðàåí, ñ
óâåëè÷àâàùà ñå ñìúðòîíîñíîñò è åêñïëîçèâíî íàðàñòâàùà
èíòåíçèâíîñò. Ïðåäíèòå ëèíèè ùå èç÷åçíàò, êîìóíèêàöèèòå ùå ñà
ñïîðàäè÷íè, à êîìàíäâàíåòî è óïðàâëåíèåòî òðóäíè. Òàçè âîéíà ùå
ñå âîäè ñ âíåçàïíè è áúðçè ìàíåâðè, ñëîæíî ñòðóêòóðèðàíà â
äúëáî÷èíà îòáðàíà, ñèëíà èíôîðìàöèîííà èíòåãðàöèÿ è âèñîê
ïðîôåñèîíàëèçúì.
 áúäåùèòå ñðàæåíèÿ ùå ñå èçïîëçâàò ìíîæåñòâî íîâè îðúæèÿ,
èçãðàäåíè íà áàçàòà íà àâàíãàðäíè òåõíîëîãèè è íîâè ôèçè÷åñêè
ïðèíöèïè - ãåîôèçè÷åñêè, åëåêòðîìàãíèòíè, ðàäèî÷åñòîòíè,
èíôðàçâóêîâè, ãåíåòè÷íè, ïñèõîòðîííè, ÿäðåíî-ëú÷åâè, ëàçåðíè è
äð. Ôóíäàìåíòàëíèòå ïðîáèâè â ïðèðîäíèòå íàóêè ïðåäëàãàò
ìíîæåñòâî íîâè âúçìîæíîñòè çà ñúçäàâàíå êàêòî íà óíèêàëíè îðúæèÿ
çà ìàñîâî ïîðàçÿâàíå, òàêà è íà íåñìúðòîíîñíè òàêèâà.
Êàòî êðàåí ðåçóëòàò ðàçâèòèåòî íà ñðåäñòâàòà çà âúîðúæåíà
áîðáà ùå ïðîäúëæè äà çàõðàíâà ïðîòè÷àíåòî íà äâà ãëîáàëíè
ïðîöåñà:
1) òðàíñôîðìàöèîíåí, ïðè êîéòî ðóòèííèòå èíòåëåêòóàëíè
ôóíêöèè îò ÷îâåêà ñå ïðåõâúðëÿò âúðõó íîâèòå èíòåëèãåíòíè îðúæèÿ
è
2) èíòåãðàöèîíåí, ïðè êîéòî âñè÷êè ïîäñèñòåìè çà êîìàíäâàíå è
óïðàâëåíèå íà âúîðúæåíèòå ñèëè ñå îáåäèíÿâàò â åäíà îáùà
“Ñèñòåìà îò ñèñòåìè”.

Ïî-êúñíî å ïóáëèêóâàíà Äèðåêòèâà S3600.1, êîÿòî âúâåæäà

êîíöåïòóàëíàòà ðàìêà çà âîäåíå íà èíôîðìàöèîííà âîéíà. Ñïîðåä
íåÿ èíôîðìàöèîííèòå îïåðàöèè ñà ïîðåäèöà îò äåéñòâèÿ, íàñî÷åíè
êúì åêñïëîàòèðàíå íà óÿçâèìîñòòà íà êîìàíäíî-óïðàâëåíñêèòå
ñèñòåìè íà ïðîòèâíèêà. Êðàéíàòà öåë íà òåçè äåéñòâèÿ å äà áúäå
óíèùîæåíà ïðîòèâíèêîâàòà êîìàíäíî-óïðàâëåíñêà ñèñòåìà
(îáîçíà÷àâàíà ÷åñòî ñ àêðîíèìà - C4I), êàòî åäíîâðåìåííî áúäå

106
îñèãóðåíà íàäåæäíà çàùèòà íà ñîáñòâåíàòà òàêàâà. Äíåñ
êîíöåïöèÿòà çà èíôîðìàöèîííà âîéíà çàåìà âàæíî ìÿñòî â îáùàòà
ïàðàäèãìà çà áúäåùàòà âîéíà. Òÿ å âàæåí èíñòðóìåíò çà ãàðàíòèðàíå
íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò íà âñè÷êè ðàâíèùà - òàêòè÷åñêî,
îïåðàòèâíî è ñòðàòåãè÷åñêî.

Âúçãëåäèòå çà âúîðúæåíà áîðáà â ìîðàëíàòà ìàêðîñôåðà ñà

òÿñíî ñâúðçàíè ñ èíôîðìàöèîííàòà è ñ îñíîâàíèå ñå èíòåðïðåòèðàò
êàòî åäèí îò âèäîâåòå èíôîðìàöèîííà âîéíà. Òÿ ñå ðåàëèçèðà êàòî
ïîñëåäîâàòåëíîñò îò ïñèõîëîãè÷åñêè îïåðàöèè, êàêòî â
ïîäãîòâèòåëíèÿ ïåðèîä, òàêà è ïî âðåìå íà ðàçìÿíàòà íà îãíåâè
óäàðè. Öåëòà å äà ñå ïîñòèãíå ìîðàëíî ïðåâúçõîäñòâî íàä
ïðîòèâíèêà, êàòî ñå îñëàáÿò íåãîâèòå ñúïðîòèâèòåëíè ñèëè, äóõ çà
áîðáà è âîëÿ çà ïîáåäà.
Èçâåñòíî å, ÷å äíåñ ÷åñòî íå ñå îáÿâÿâà îôèöèàëíî âîéíà ñðåùó
íå÷èè âðàãîâå, êîãàòî ñå èçïîëçâà âîåííà ñèëà è ñòàíäàðòíè ìåòîäè
íà âúîðúæåíà áîðáà (îãíåâî ïîðàçÿâàíå). Îùå ïî-åôåêòèâíî å äà
ñå âîäè ñêðèòà (èíôîðìàöèîííà) âîéíà, êîÿòî å çíà÷èòåëíî ïî-ëåñíî
ïðèëîæèìà.
Íåçàâèñèìî îò òîâà äàëè ñè äàâàìå ñìåòêà èëè íå,
ïñèõîëîãè÷åñêèòå èíôîðìàöèîííè îïåðàöèè ñà â íàøàòà
âñåêèäíåâíà ðåàëíîñò.
Ñ îãðîìíàòà ñè òèðàæíîñò, ãëîáàëåí îáõâàò è íåîãðàíè÷åíà ïàìåò
ñúâðåìåííèòå ãëîáàëíè èíôîðìàöèîííè ñèñòåìè ïðåâðúùàò
ìåäèéíèòå ïñèõîëîãè÷åñêè îïåðàöèè â ñòðàòåãè÷åñêî îðúæèå çà
âúçäåéñòâèå âúðõó ÷îâåøêàòà öèâèëèçàöèÿ.
 êðàÿ íà ñòîëåòèåòî Èíòåðíåò, ñàòåëèòíèòå òåëåâèçèîííè
ñèñòåìè, îïòè÷íèòå êàáåëíî-ðàçïðåäåëèòåëíè ìðåæè è
ìóëòèìåäèéíèòå òåõíîëîãèè ñà ìîíîïîë íà ìàëêà ÷àñò îò
÷îâå÷åñòâîòî, êîÿòî ïðåäîïðåäåëÿ òÿõíîòî ðàçâèòèå è íà÷èí íà
èçïîëçâàíå. Ïóáëè÷íîñòòà íà èíôîðìàöèîííèòå êàíàëè è íîñèòåëè
äàâà âúçìîæíîñò çà äîñòúï äî òÿõ íà âñåêè. Íî òîçè äîñòúï äíåñ å
ïîñòàâåí ïîä êîíòðîë è å ñîáñòâåíîñò íà ìàëêà ãðóïà äúðæàâè,
êîðïîðàöèè è ÷àñòíè ëèöà, êîèòî ïîëó÷àâàò åäíî íîâî ñòðàòåãè÷åñêî
ïðåâúçõîäñòâî.
Çàñèëâàùàòà ñå èíòåãðàöèÿ è íàðàñòâàùàòà ñâðúõïðîâîäèìîñò
íà ñâåòîâíîòî èíôîðìàöèîííî ïðîñòðàíñòâî äàâàò âúçìîæíîñò òîâà
ïðåâúçõîäñòâî äà ñå ðåàëèçèðà â íîîñôåðàòà, êúäåòî
èíôîðìàöèîííèòå îïåðàöèè ñà âçðèâ íà íàñèëèå âúðõó ÷îâåøêèÿ
ðàçóì è ïñèõèêà.
Âúâåæäàíåòî íà ìîíîïîë âúðõó òåõíîëîãèèòå çà îáðàáîòêà íà
èíôîðìàöèÿòà, öèðêóëèðàùàòà â ãëîáàëíèòå ìðåæè, îñèãóðÿâà

107
òàêàâà òåõíîëîãè÷íà äèñòàíöèÿ, êîÿòî îñèãóðÿâà íà ïðèäîáèëèòå ãî
ñâåòîâíî ãîñïîäñòâî â íîîñôåðàòà. Òîâà å ãåíåçèñúò íà êîíöåïöèÿòà
çà èíôîðìàöèîííà âúîðúæåíà áîðáà.

 ðåäèöà äðóãè äîêóìåíòè íà Ïåíòàãîíà ñå ïðèåìàò ïðåäñòàâåíèòå

ïî-äîëó òåçè.

Åëåìåíòè íà ìåæäóíàðîäíà íåñòàáèëíîñò äíåñ ñå ïðîÿâÿâàò êàòî:

• Íàðóøàâàíå íà áàëàíñà íà ñèëèòå (ïîëèòè÷åñêè, âîåííè,
èíôîðìàöèîííè è èêîíîìè÷åñêè) â ðàçëè÷íè ðåãèîíè èëè â ñâåòà
êàòî öÿëî;
• Íàöèîíàëèçì, íàñòàíÿâàù ñå âúâ âàêóóìà íà êîìóíèñòè÷åñêàòà
èäåîëîãèÿ;
• Ïðîòèâîïîñòàâÿíå “áîãàòè-áåäíè”;
• Êîíêóðåíöèÿ çà äîñòúïà äî ðåñóðñèòå íà ïëàíåòàòà;
• Äåìîãðàôñêè ïðîáëåìè, ñâúðçàíè ñ ìàñîâè ìèãðàöèè è
åìèãðàöèÿ;
• Íåóïðàâëÿåìîñò íà îïðåäåëåíè íàöèè, íàðîäíîñòè è ïðîñëîéêè,
ïîðàäè ñëàáà äúðæàâíîñò èëè ëèïñà íà äåìîêðàòè÷íè òðàäèöèè;
• Òåõíîëîãè÷íî èçîñòàâàíå íà öÿëè íàöèè èëè ñëîåâå îò
îáùåñòâîòî, ïîðàæäàùî ðàñòÿùà áåçðàáîòèöà è îòðèöàòåëíà
ïðîìÿíà â ñîöèàëíî - èêîíîìè÷åñêàòà ñèñòåìà;
• Åêîëîãè÷íè ðèñêîâå, ñâúðçàíè ñ ïðîìÿíà íà îêîëíàòà ñðåäà;
• Òåõíîëîãè÷íî èçîñòàâàíå íà âîåííàòà èíäóñòðèÿ è îñîáåííî
ñïåöèàëíàòà åëåêòðîíèêà è êîìóíèêàöèè;
• Íèçêî òåõíè÷åñêî è îðãàíèçàöèîííî ðàâíèùå íà íàöèîíàëíèòå
èíôîðìàöèîííè èíôðàñòðóêòóðè;
• Ìîðàëíî îñòàðÿâàíå íà òåõíèêàòà è âúîðúæåíèåòî íà àðìèÿòà
è ñëóæáèòå çà ñèãóðíîñò, â ÷àñòòà èíôîðìàöèîííè ñèñòåìè è
òåõíè÷åñêè ñðåäñòâà çà óïðàâëåíèå;
• Äèðåêòíè àòàêè ñðåùó íàöèîíàëíèòå òåëåêîìóíèêàöèîííè
ñèòåìè è áàçè äàííè è ò.í.

Çàïëàõà çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò îò âúîðúæåíè ñèëè ñå

ïðîÿâÿâàò êàòî:
• ïîäíàöèîíàëíè ôîðìèðîâàíèÿ (ïîëèòè÷åñêè, ðåëèãèîçíè,
êóëòóðíè è åòíè÷åñêè), îòïðàâÿùè ïðåäèçâèêàòåëñòâî ïðåä
òðàäèöèîííàòà äúðæàâíîñò è âîþâàùè çà ñåïàðàòèçúì;
• íàöèîíàëíè ôîðìèðîâàíèÿ, íå ïðåòåíäèðàùè çà äúðæàâíîñò
íî ïðåíåáðåãâàùè ÿ â íàöèîíàëåí ìàùàá (îðãàíèçèðàíà
ïðåñòúïíîñò,
ïèðàòñòâî, òåðîðèçúì, íàñèëèå íàä ëè÷íîñòòà è .ò.í);

108
 • ìåæäóíàðîäíè ôîðìèðîâàíèÿ äåéñòâàùè â ãëîáàëåí ìàùàá è
âêëþ÷âàùè ðåëèãèîçíè ñåêòè è äâèæåíèÿ, êðèìèíàëíè îðãàíèçàöèè,
íåôîðìàëíè èêîíîìè÷åñêè îðãàíèçàöèè (çàíèìàâàùè ñå ñ íåëåãàëåí
áèçíåñ è òúðãîâèÿ) è .ò.í.
• âúòðåøíèòå ñèëè çà ñèãóðíîñò íà âåðîÿòåí ïðîòèâíèê, êîèòî â
ðåäèöà ñëó÷àè ñà îáâúðçàíè ñ ïðåñòúïíè äåéñòâèÿ íà íå äúðæàâíà
îñíîâà, íî ìîãàò äà áúäàò èçïîëçâàíè è îôèöèàëíî;
• ïåõîòíè àðìèè íà ïðîòèâíèêà, ñ õàðàêòåðèñòèêè îò Ïúðâàòà
ñâåòîâíà âîéíà;
• ìåõàíèçèðàíè àðìèè íà ïðîòèâíèêà, ñ îêîëî 40% áðîíåâà
çàùèòà è éåðàðõè÷íî óïðàâëåíèå îò Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà,
êîìïåíñèðàùè èçîñòàâàíåòî â ìîäåðíèòå òåõíîëîãèè ñ
óâåëè÷àâàíåòî íà áðîíåâòà çàùèòà è òåãëîòî íà ìåòàëà â íåÿ;
• ìàëêè íàöèîíàëíè âúîðúæåíè àðìèè (îñíîâíî ïåõîòíè), êîèòî
óñïåøíî ìàãàò äà âîþâàò ñðåùó ñåáåïîäîáíè, à ñðåùó êîìïëåêñíè
àðìèè ñå ïðåíàñî÷âàò êúì òåðîðèçúì, ïàðòèçàíñêà âîéíà, ìåòåæè è
âúëíåíèÿ, èçïîçâàéêè ïðåèìóùåñòâàòà íà “äîìàêèíñòâîòî” èëè
“âèñîêàòà öåíà” íà áîðáàòà ñ òÿõ;
• íàöèîíàëíè âúîðúæåíè ñèëè, îáîðóäâàíè íà áàçàòà íà
ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ÎÌÏ è ìîäåðíèçàöèÿòà íà ñòàðà òåõíèèêà. Â
òîçè ñëó÷àé çàïëàõàòà ñå îïðåäåëÿ îò âèäúò íà òðàíñôåðèðàíàòà
ïðè òÿõ òåõíîëîãèÿ èëè îðúæèå;
• êîìïëåêñíè àäàïòèâíè àðìèè, åêèïèðàíè, îáó÷åíè è ïîääúðæàíè
çà îñèãóðÿâàíå íà ãúâêàâîñò, àäàïòèâíîñò è âèñîêà åôåêòèâíîñò, íà
áàçàòà íà èçïîëçâàíå íà íàé-íîâèòå òåõíîëîãè÷íè ïîñòèæåíèÿ íà
÷îâå÷åñòâîòî.

ßñíî å äåôèíèðàíà îñíîâíàòà çàäà÷à, à èìåííî “äà ñå ïîáåäè

âúâ âîäåíèòå îò àìåðèêàíñêàòà íàöèÿ âîéíè”. Èçòúêâà ñå, ÷å ñàìî
ñóõîïúòíèòå âîéñêè ìîãàò äà êîíòðîëèðàò òåðèòîðèÿ, íàñåëåíèå è
ìàòåðèàëíè ðåñóðñè.
 òàçè äîêòðèíà ñå îïðåäåëÿ ìÿñòîòî íà âúîðúæåíèòå ñèëè êàòî
åäèí îò ÷åòèðèòå åëåìåíòà íà íàöèîíàëíàòà ìîù (âúîðúæåíè ñèëè,
äèïëîìàöèÿ, èêîíîìèêà, èíôîðìàöèÿ), êúäåòî ñóõîïúòíèòå ñèëè ñà
áàçîâ êîìïîíåíò íà âúîðúæåíèòå ñèëè íà ÑÀÙ.
Ðàçãëåæäàò ñå òðèòå îñíîâíè îáëàñòè íà ðàçâèòèå íà ñúâðåìåííèÿ
êîíôëèêò - ôèçè÷åñêà, èíôîðìàöèîííà è ìîðàëíà (ñìÿòàíà âå÷å çà
íàé-âàæíà). Ïúðâàòà âêëþ÷âà ìàòåðèàëíèòå è ãåîãðàôñêèòå ôàêòîðè
(ëè÷åí ñúñòàâ, äðóãè âîåííè ñèëè, öèâèëíî íàñåëåíèå, ìåòåîóñëîâèÿ
è òåðåí, ïðîñòðàíñòâî è èíôðàñòðóêòóðà).
Âòîðàòà çàñÿãà ñèñòåìèòå èçâëè÷àùè, èçïîëçâàùè, óïðàâëÿâàùè
è çàùèòàâàùè ñâîÿòà è ìàíèïóëèðàùè íåîáõîäèìàòà íà ïðîòèâíèêà

109
èíôîðìàöèÿ (ñïåöèàëíî ñå ïîä÷åðòàâà, ÷å ìèêðîåëåêòðîíèêàòà,
êîìáèíèðàíà ñ òåëåêîìóíèêàöèîííèòå òåõíîëîãèè å ïðîìåíèëà
òîòàëíî íà÷èíà ïî êîéòî àðìèÿòà âîäè áîéíèòå äåéñòâèÿ).
Òðåòàòà çàñÿãà õóìàíèòàðíàòà îáëàñò (íà÷èí íà ìèñëåíå è
âúçïðèåìàíå íà ñâåòà, åìîöèîíàëíè íàãëàñè, öåííîñòè, òðàäèöèè,
ðåëèãèÿ, êóëòóðà è äð.).

Âàðèàíòèòå íà ïðèêëþ÷âàíå íà åäèí êîíôëèêò ñà ôîðìóëèðàíè

êàòî :
• êîìïðîìèñ ìåæäó îïîíåíòèòå (èçïîëçâàù ïîëèòèêî-
äèïëîìàòè÷åñêè ñðåäñòâà, èíôîðìàöèîííè èëè èêîíîìè÷åñêè
ñðåäñòâà),
• îêîí÷àòåëíî èçòîùàâàíå íà åäíà îò ñòðàíèòå (êëàñè÷åñêà
ïîáåäà) äî çàãóáà íà ñúïðîòèâà,
• íàìèðàíå íà äðóã ñïîñîá çà óðåæäàíå íà ïðîòèâîðå÷èÿòà.

Êàòî ïîòåíöèàëíè èçòî÷íèöè íà êîíôëèêò ñå ïîñî÷âàò :

• ðàçïàäàíåòî íà íÿêîè äúðæàâè è ïîÿâàòà íà íîâè òàêèâà;
• áîðáàòà çà ðåñóðñè è ïàçàðè;
• íàöèîíàëèçìúò, ðîäîâàòà, åòíè÷åñêàòà è ðåëèãèîçíàòà
ìîòèâàöèÿ;
• äåìîãðàôñêèÿò áóì, óðáàíèçàöèÿòà, óíèùîæàâàíåòî íà îêîëíàòà
ñðåäà, ñèëíîòî ðàçïðîñòðàíåíèå íà îðúæèÿòà çà ìàñîâî ïîðàçÿâàíå.

Ñìÿòà ñå, ÷å âúòðåøíèòå è õóìàíèòàðíèòå êîíôëèêòè, êàêòî è

ïðèðîäíèòå áåäñòâèÿ ìîãàò äà çàïëàøàò ïî íÿêàêúâ íà÷èí
àìåðèêàíñêàòà ñâîáîäà, äóõîâíè öåííîñòè, íà÷èí íà æèâîò,
èíòåëåêòóàëíà è ìàòåðèàëíà ñîáñòâåíîñò. Îò÷èòà ñå è âúçìîæíîñòòà
çà ïðîìÿíà íà îòíîøåíèÿòà ìåæäó ñúþçíèöè è/èëè îïîíåíòè.
Ñïåöèàëíî âíèìàíèå ñå îáðúùà íà èíôîðìàöèîííàòà âîéíà.
Ñðåäàòà (îáñòàíîâêàòà) â êîèòî ñå ïðîâåæäàò èíôîðìàöèîííèòå
îïåðàöèè âêëþ÷âà âñè÷êè îáëàñòè íà êîíôëèêòà è áîéíîòî ïîëå. Òÿ
ñå ÿâÿâà ÷àñò îò ïî-îáøèðíàòà ãëîáàëíà èíôîðìàöèîííà ñðåäà
(GIE), êîÿòî âêëþ÷âà è íåâîåííè èçòî÷íèöè íà èíôîðìàöèÿ, ïîâå÷åòî
îò êîèòî ñà èçâúí êîíòðîëà íà âúðõîâíîòî êîìàíäâàíå èëè âîåííàòà
îðãàíèçàöèÿ. Íåâîåííèòå èçòî÷íèöè âêëþ÷âàò íåóòðàëíè èëè
ïðèÿòåëñêè íàñòðîåíè ïðàâèòåëñòâåíè è íåïðàâèòåëñòâåíè
îðãàíèçàöèè, íåðåãóëÿðíè âîåííè ôîðìèðîâàíèÿ, ìåäèèòå,
ñîöèàëíèòå ìðåæè, ïîëèòè÷åñêèòå îðãàíèçàöèè, èìàùè âëèÿíèå
âúðõó õîäà íà âîåííèòå îïåðàöèè, ñõâàùàíèÿòà íà ëèäåðèòå, êàêòî
è äâèæåíèåòî è äèíàìèêàòà íà èíôîðìàöèÿòà â èíôîðìàöèîííèòå
èíôðàñòðóêòóðè.

110
 Âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó öèâèëíèòå è âîåííè èíôîðìàöèîííè
èíôðàñòðóêòóðè ðàçøèðÿâà îáõâàòà íà äåéñòâèå íà
èíôîðìàöèîííèòå îïåðàöèè è èì ïðèäàâà íåïðåêúñíàò õàðàêòåð. Â
ðåçóëòàò íà òîâà òàêòè÷åñêèòå âîåííè äåéñòâèÿ ïðèäîáèâàò
ïîëèòè÷åñêè è ñîöèàëåí åôåêò, êîåòî íàëàãà ïðèâëè÷àíå íà íåâîåííè
ôàêòîðè â ïëàíèðàíåòî è èçïúëíåíèåòî íà òàêèâà äåéñòâèÿ.

Èíôîðìàöèîííàòà âîéíà å êîíöåïöèÿ çà ïîñòèãàíå íà

ðåøèòåëíèòå (êðàéíè) âîåííè è ïîëèòè÷åñêèòå öåëè ÷ðåç èçïîëçâàíå
íà íîâè íåòðàäèöèîííè ñðåäñòâà è ôîðìè íà áîðáà çà âúçäåéñòâèå
âúðõó îáùåñòâåíèòå èíôîðìàöèîííè èíôðàñòðóêòóðè íà ïðîòèâíèêà
ñ öåë - íàðóøàâàíå (èëè ðàçðóøàâàíå) íà îðãàíèçàöèîííèÿ
èíòåãðèòåò è êîìàíäíî-óïðàâëåíñêàòà ñâúðçàíîñò íà îáùåñòâîòî è
ïîñòèãàíå ïî òîçè íà÷èí íà ðåøèòåëíèòå (êðàéíèòå) âîåííè è
ïîëèòè÷åñêè öåëè íà âîåííàòà êàìïàíèÿ.

Èç "Ñáëúñúêúò íà Öèâèëèçàöèèòå", Ñ. Õúíòèíãòúí

Àçèàòöèòå ñà ñêëîííè äà âèæäàò ðàçâèòèåòî íà ñâîèòå îáùåñòâà

â ìàùàáèòå íà âåêîâå è õèëÿäîëåòèÿ è äà ïðèäàâàò ïúðâîñòåïåííî
çíà÷åíèå íà óìíîæàâàíåòî íà äúëãîñðî÷íèòå èçãîäè.
Òåçè íàãëàñè êîíòðàñòèðàò ñ àìåðèêàíñêàòà âÿðà â ñâîáîäàòà,
äåìîêðàöèÿòà è èíäèâèäóàëèçìà è ñ àìåðèêàíñêàòà ñêëîííîñò êúì
íåäîâåðèå ñïðÿìî äúðæàâàòà, êúì ïðîòèâîïîñòàâÿíå íà àâòîðèòåòà,
êúì òúðñåíå íà áàëàíñ è óðàâíîâåñÿâàíå â ïîëèòèêàòà, êúì
íàñúð÷àâàíå íà êîíêóðåíöèÿòà, êúì èçäèãàíå â êóëò íà ÷îâåøêèòå
ïðàâà, êúì çàáðàâÿíå íà ìèíàëîòî è ïðåíåáðåãâàíå íà áúäåùåòî,
êúì ñúñðåäîòî÷àâàíå îêîëî ìàêñèìèçèðàíå íà íåïîñðåäñòâåíàòà
ìîìåíòíà èçãîäà.

Òðÿáâà äà ïîä÷åðòàåì, ÷å ñëåä êàòî îñòàíàõà åäèíñòâåíàòà

ñâðúõñèëà â ñâåòà, Ñúåäèíåíèòå ùàòè cå âòóðíàõà äà íàëàãàò íîâà
õåãåìîíèÿ è äà ïðîâåæäàò ïîëèòèêà íà ñèëàòà, íî òúé êàòî òÿõíîòî
ìîãúùåñòâî å â îòíîñèòåëåí óïàäúê, ñúùåñòâóâàò ãðàíèöè, êîèòî òå
íå ìîãàò äà ïðåêðà÷àò.
 ïðîäúëæåíèå íà ïîâå÷å îò äâåñòà ãîäèíè Ñúåäèíåíèòå ùàòè
ñà ñå îïèòâàëè äà ïðåäîòâðàòÿò âúçíèêâàíåòî íà êàòåãîðè÷íî
äîìèíèðàùà ñèëà â Åâðîïà. Â ïðîäúëæåíèå íà ïî÷òè ñòî ãîäèíè,
êàòî ñå çàïî÷íå ñ ïîëèòèêàòà íà „îòâîðåíè âðàòè“ ñïðÿìî Êèòàé, ÑÀÙ
ñå îïèòâàò äà ïîñòèãíàò ñúùîòî è â Èçòî÷íà Àçèÿ.

111
 Çà äà îñúùåñòâè òåçè ñè öåëè, Àìåðèêà âîäè äâå ñâåòîâíè âîéíè
è åäíà ñòóäåíà âîéíà ñúîòâåòíî ñðåùó: èìïåðñêà Ãåðìàíèÿ, íàöèñòêà
Ãåðìàíèÿ, èìïåðñêà ßïîíèÿ, Ñúâåòñêèÿ ñúþç è êîìóíèñòè÷åñêè
Êèòàé.

Âñÿêà îò âåëèêèòå ñèëè â ñâåòà — Àíãëèÿ è Ôðàíöèÿ, Ãåðìàíèÿ è

ßïîíèÿ, Ñúåäèíåíèòå ùàòè è Ñúâåòñêèÿ ñúþç — ñà ïðîÿâÿâàëè
ñòðåìåæ êúì âúíøíà åêñïàíçèÿ, ñåáåóòâúðæäàâàíå è èìïåðèàëèçúì,
ñúâïàäàùè ñ ïåðèîäà íà áúðçàòà èì èíäóñòðèàëèçàöèÿ è
èêîíîìè÷åñêè ðàñòåæ èëè ñëåäâàùè íåïîñðåäñòâåíî ñëåä íåãî.
Íÿìà îñíîâàíèÿ äà ìèñëèì, ÷å ïðèäîáèâàíåòî íà èêîíîìè÷åñêà
è âîåííà ñèëà îò ñòðàíà íà Êèòàé íå ùå ïîðîäè ïîäîáíè
åêñïàíçèîííè åôåêòè. Â ïðîäúëæåíèå íà äâå õèëÿäè ãîäèíè Êèòàé å
áèë ãëàâíàòà ñèëà â Èçòî÷íà Àçèÿ. Ñåãà êèòàéöèòå âñå ïîâå÷å
èçòúêâàò íàìåðåíèåòî ñè äà ïîåìàò îòíîâî òàçè ñè èñòîðè÷åñêà ðîëÿ
è äà ïîñòàâÿò êðàé íà ïðåäúëãèÿ âåê íà óíèæåíèÿ è ïîä÷èíåíèå íà
Çàïàäà.

 ïðåäâîåííî âðåìå ñ ðàçðàñòâàíåòî íà íàñèëèåòî

ïúðâîíà÷àëíèòå ñïîðíè âúïðîñè çàïî÷âàò äà ñå ïðåôîðìóëèðàò
ïî÷òè èçêëþ÷èòåëíî ïîä ôîðìàòà íà „íèå“ ñðåùó „òÿõ“, êîåòî
ïîâèøàâà ãðóïîâàòà ñïëîòåíîñò è àíãàæèðàíîñò. Ïîëèòè÷åñêèòå
ëèäåðè ðàçøèðÿâàò è çàäúëáî÷àâàò ñâîèòå ïðèçèâè çà åòíè÷åñêà è
ðåëèãèîçíà ëîÿëíîñò, à ñúçíàíèåòî çà êóëòóðíà è öèâèëèçàöèîííà
ïðèíàäëåæíîñò ñå çàñèëâà â ñðàâíåíèå ñ äðóãè ñåáåèäåíòèôèêàöèè.
Ïîðàæäà ñå „äèíàìèêà íà îìðàçàòà“, ñðàâíèìà ñ „äèëåìàòà íà
ñèãóðíîñòòà“ â ìåæäóíàðîäíèòå îòíîøåíèÿ, ïðè êîÿòî âçàèìíèòå
ñòðàõîâå, íåäîâåðèå è îìðàçà ñå ïîäõðàíâàò âçàèìíî.
Âñÿêà îò ñòðàíèòå äðàìàòèçèðà è ïðåóâåëè÷àâà ðàçëè÷èÿòà ìåæäó
ñèëèòå íà äîáðîòî è ñèëèòå íà çëîòî è â êðàéíà ñìåòêà ñå îïèòâà äà
ïðåîáðàçóâà òîâà ðàçëè÷èå âúâ ôèíàëíà ôóíäàìåíòàëíà îìðàçà.

Öèâèëèçàöèèòå íàâëèçàò âúâ ôàçà íà óïàäúê, êîãàòî ïðåñòàíàò

„äà âëàãàò èçëèøúêà ñè â íîâè íà÷èíè çà ðàçâèòèå íà íåùàòà. Êàçàíî
íà ñúâðåìåíåí åçèê — êîãàòî ñïàäíå íîðìàòà íà èíâåñòèöèè“. Òîâà
ñå ñëó÷âà, çàùîòî êîíòðîëèðàùèòå èçëèøúêà ñîöèàëíè ãðóïè èìàò
ìîíîïîëåí èíòåðåñ äà ãî èçïîëçâàò çà „íåïðîäóêòèâíè è
çàäîâîëÿâàùè Àçà ñè öåëè… ïîðàäè êîåòî ðàçïðåäåëÿò èçëèøúöèòå
çà ñâîå ïîòðåáëåíèå, à íå îñèãóðÿâàò ïî-åôåêòèâíè ìåòîäè çà
ïðîèçâîäñòâî“.
Õîðàòà èçÿæäàò êàïèòàëèòå ñè è öèâèëèçàöèÿòà ïðåìèíàâà îò
ñòàäèé íà óíèâåðñàëíà äúðæàâà â ñòàäèé íà ðàçëîæåíèå. Òîâà å

112
ïåðèîä íà: „…îñòðà èêîíîìè÷åñêà äåïðåñèÿ, ïîíèæàâàíå íà
æèçíåíèòå ñòàíäàðòè, ãðàæäàíñêè âîéíè ìåæäó ðàçëè÷íè ìîíîïîëíè
èíòåðåñè è óâåëè÷àâàùà ñå íåãðàìîòíîñò.
Îáùåñòâîòî ñòàâà âñå ïî-ñëàáî. Ïîëàãàò ñå íàïðàçíè óñèëèÿ äà
ñå ñïðå ðàçðóõàòà ÷ðåç çàêîíîäàòåëíè ìåðêè. Íî óïàäúêúò
ïðîäúëæàâà. Ðåëèãèîçíèòå, èíòåëåêòóàëíèòå, ñîöèàëíèòå è
ïîëèòè÷åñêèòå ðàâíèùà íà îáùåñòâîòî çàïî÷âàò ìàñîâî äà ãóáÿò
äîâåðèåòî íà íàðîäíèòå ìàñè. Â íåãî íàõëóâàò íîâè ðåëèãèîçíè
äâèæåíèÿ. Íàáëþäàâà ñå óâåëè÷àâàùî ñå íåæåëàíèå çà áîðáà â
èìåòî íà îáùåñòâîòî èëè äîðè çà ïëàùàíåòî íà äàíúöè.“

×åñòî ñî÷åíè ïðîÿâëåíèÿ íà ìîðàëåí óïàäúê ñà:

1) íàðàñòâàíå íà àíòèñîöèàëíîòî ïîâåäåíèå êàòî ïðåñòúïíîñòòà,
óïîòðåáàòà íà íàðêîòèöè è íàé-îáùî íàñèëèåòî;
2) óïàäúê íà ñåìåéñòâîòî, âêëþ÷èòåëíî óâåëè÷åíàòà ÷åñòîòà íà
ðàçâîäèòå, èçâúíáðà÷íèòå äåöà, áðåìåííîñòòà íà ìàëîëåòíèòå è
ñàìîòíèòå ðîäèòåëè;
3) óïàäúê íà „ñîöèàëíèÿ êàïèòàë“, ò. å. ÷ëåíñòâîòî â äîáðîâîëíè
àñîöèàöèè çà ìåæäóëè÷íîñòíî äîâåðèå;
4) îáùî ñíèæàâàíå íà „òðóäîâàòà åòèêà“ è èçäèãàíå â êóëò íà
ëè÷íàòà çàäîâîëåíîñò;
5) íàìàëÿâàùî àíãàæèðàíå ñ îáó÷åíèå è ñ èíòåëåêòóàëíà äåéíîñò,
ïðîÿâÿâàùî ñå ÷ðåç ïî-íèñêî îáðàçîâàòåëíî íèâî.

Ñúåäèíåíèòå ùàòè èñêàò äà èçãðàäÿò äúðæàâà îò ìíîæåñòâî

öèâèëèçàöèè, êîåòî ùå ðå÷å — ñòðàíà, íåïðèíàäëåæàùà êúì íèòî
åäíà öèâèëèçàöèÿ è ëèøåíà îò òâúðäî êóëòóðíî ÿäðî. Èñòîðèÿòà
ïîêàçâà, ÷å íèòî åäíà èçãðàäåíà ïî òàêúâ íà÷èí äúðæàâà íå ìîæå
äà ïðîñúùåñòâóâà äúëãî êàòî êîõåðåíòíî îáùåñòâî.
Ìóëòèöèâèëèçàöèîííè Ñúåäèíåíè ùàòè íÿìà äà áúäàò Ñúåäèíåíèòå
ùàòè, à íÿêàêâè Îáåäèíåíè íàöèè...

Ìàëêúëì Ðèôêèíä ïðåç íîåìâðè 1994 ã. èçðàçè ïîòðåáíîñòòà îò

„Àòëàíòè÷åñêî îáùåñòâî“, îïèðàùî ñå íà ÷åòèðè ñòúëáà:
- îòáðàíà è ñèãóðíîñò, îëèöåòâîðÿâàíè îò ÍÀÒÎ;
- „ñïîäåëåíà âÿðà â ïðèíöèïà íà ïðàâîòî è â ïàðëàìåíòàðíàòà
äåìîêðàöèÿ“;
- „ëèáåðàëåí êàïèòàëèçúì è ñâîáîäíà òúðãîâèÿ“;
- „îáùîòî åâðîïåéñêî êóëòóðíî íàñëåäñòâî, èçëú÷åíî îò Ðèì è îò
Ãúðöèÿ, ïðåç Ðåíåñàíñà äî îáùèòå ñúâðåìåííè öåííîñòè, âÿðà è
öèâèëèçàöèÿ íà íàøèÿ âåê“.

113
 Â íîðìàòèâíàòà ñè ôîðìà óíèâåðñàëèñòêîòî óáåæäåíèå íà Çàïàäà
ïîñòóëèðà, ÷å õîðàòà ïî öåëèÿ ñâÿò òðÿáâà äà ïðåãúðíàò çàïàäíèòå
öåííîñòè, èíñòèòóöèè è êóëòóðà, çàùîòî òå âúïëúùàâàò íàé-âèñøåòî,
íàé-ïðîñâåòåíîòî, íàé-ëèáåðàëíîòî, íàé- ðàöèîíàëíîòî, íàé-
ìîäåðíîòî è íàé-öèâèëèçîâàíîòî ìèñëåíå íà ÷îâåøêèÿ ðîä.
Èìïåðèàëèçìúò ëîãè÷íî å ñëåäâàí îò óíèâåðñàëèçìà!
Çàïàäíèÿò óíèâåðñàëèçúì å îïàñåí çà ñâåòà, çàùîòî ìîæå äà
ïðåäèçâèêà ãîëÿìà ìåæäóöèâèëèçàöèîííà âîéíà ìåæäó äúðæàâèòå-
ÿäðà, à å îïàñåí è çà Çàïàäà, çàùîòî ìîæå äà äîâåäå äî íåãîâîòî
òîòàëíî ïîðàæåíèå è ðàçïàä.
È, êîåòî å íàé-âàæíîòî çàïàäíîòî âìåøàòåëñòâî âúâ âúòðåøíèòå
ðàáîòè íà äðóãè öèâèëèçàöèè å âåðîÿòíî íàé-îïàñíèÿò èçòî÷íèê íà
íåñòàáèëíîñò è íà ïîòåíöèàëåí ãëîáàëåí êîíôëèêò â óñëîâèÿòà íà
åäèí ìóëòèöèâèëèçàöèîíåí ñâÿò.

Ïîâå÷åòî îò îñíîâíèòå ìåæäóíàðîäíè èíñòèòóöèè ñà ñúçäàäåíè

íåïîñðåäñòâåíî ñëåä êðàÿ íà Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà è ñà èçãðàäåíè
ñúîáðàçíî çàïàäíèòå èíòåðåñè, öåííîñòè è ñîöèàëíè ïðàêòèêè. Ñ
íàìàëÿâàíåòî íà ìîùòà íà Çàïàäà â ñðàâíåíèå ñ ìîùòà íà äðóãèòå
öèâèëèçàöèè âúçíèêâà íàòèñê çà ïðåñòðóêòóðèðàíåòî íà òåçè
îðãàíèçàöèè ñúîáðàçíî èíòåðåñèòå è öåííîñòèòå íà äðóãèòå.
Íàé-î÷åâèäåí, íàé-ñúùåñòâåí è âåðîÿòíî íàé ïðîòèâîðå÷èâ å
âúïðîñúò çà ïîñòîÿííîòî ÷ëåíñòâî â Ñúâåòà çà ñèãóðíîñò íà ÎÎÍ.
×ëåíñòâîòî â íåãî å ïðåäâèäåíî çà ãëàâíèòå ñèëè îò Âòîðàòà ñâåòîâíà
âîéíà è âå÷å âñå ïî-ìàëêî îòãîâàðÿ íà ðåàëíèÿ ñúâðåìåíåí áàëàíñ
íà ñèëèòå â ñâåòà.

Íÿêîè àìåðèêàíöè ñå ñòðåìÿò äà íàñàæäàò ìóëòèêóëòóðàëèçúì ó

äîìà; äðóãè ñå îïèòâàò äà íàñàæäàò óíèâåðñàëèçúì íàâúí; à íÿêîè
ïðàâÿò è äâåòå.
Ìóëòèêóëòóðàëèçìúò ó äîìà å çàïëàõà çà Ñúåäèíåíèòå ùàòè è çà
Çàïàäà; óíèâåðñàëèçìúò â ÷óæáèíà å çàïëàõà çà Çàïàäà è çà ñâåòà.
Ãëîáàëíèòå, ìîíîêóëòóðàëèñòè èñêàò äà ïðåîáðàçÿò ñâåòà ïî
ïîäîáèå íà Àìåðèêà. Ìåñòíèòå ìóëòèêóëòóðàëèñòè èñêàò äà
ïðåîáðàçÿò Àìåðèêà ïî ïîäîáèå íà ñâåòà. Ìóëòèêóëòóðíà Àìåðèêà
å íåâúçìîæíà, çàùîòî íåçàïàäíà Àìåðèêà íå å âå÷å àìåðèêàíñêà.
Ìóëòèêóëòóðíèÿò ñâÿò îáà÷å å íåèçáåæåí, çàùîòî ãëîáàëíà èìïåðèÿ
íå å âúçìîæíà.
Ñúõðàíÿâàíåòî äîìèíàöèÿòà íà Ñúåäèíåíèòå ùàòè è íà Çàïàäà
èçèñêâà îáíîâÿâàíå íà çàïàäíàòà èäåíòè÷íîñò. Ãëîáàëíèÿò ðåä â
ñâåòà èçèñêâà ïðèåìàíåòî íà ãëîáàëíà ìóëòè-êóëòóðíîñò.

114
 Êîãàòî öèâèëèçàöèèòå íàé-íàïðåä âúçíèêâàò, òåõíèòå íàðîäè
îáèêíîâåíî ñà æèçíåíè, äèíàìè÷íè, áðóòàëíè, ìîáèëíè è
åêñïàíçèîíèñòè÷íè. Òå ñà îòíîñèòåëíî íå-Öèâèëèçîâàíè.  ïðîöåñà
íà ðàçâèòèå öèâèëèçàöèÿòà ñòàâà ïî-óëåãíàëà è ñúçäàâà òåõíîëîãèè,
óìåíèÿ è êóëòóðà, êîèòî ÿ ïðàâÿò ïî-Öèâèëèçîâàíà.
Êîãàòî êîíêóðåíöèÿòà ìåæäó ñúñòàâÿùèòå ÿ åëåìåíòè íàìàëåå è
ñå ñòèãíå äî óíèâåðñàëíî ñúñòîÿíèå, öèâèëèçàöèÿòà äîñòèãà íàé-
âèñøåòî ðàâíèùå íà Öèâèëèçàöèÿ, ñâîÿòà „çëàòíà åðà“, ñ
ïðîöúôòÿâàù ìîðàë, èçêóñòâî, ëèòåðàòóðà, ôèëîñîôèÿ, òåõíèêà è
âîåííà, èêîíîìè÷åñêà è ïîëèòè÷åñêà êîìïåòåíòíîñò. Ñ íàñòúïâàíå
íà íåéíèÿ óïàäúê êàòî öèâèëèçàöèÿ, ðàâíèùåòî é íà Öèâèëèçàöèÿ
ñúùî ñïàäà, äîêàòî îêîí÷àòåëíî èç÷åçíå ïîä óäàðèòå íà äðóãà
âúçõîæäàùà öèâèëèçàöèÿ ñ ïî-íèñêî ðàâíèùå.

Îáùîòî ìåæäó õîðàòà „â ïî-ãîëÿìà ñòåïåí å óñåùàíåòî çà îáù

âðàã (èëè îáùî çëî), îòêîëêîòî àíãàæèðàíîñòòà ñ îáùà êóëòóðà“.
Êîíñòðóêòèâíàòà ñòðàòåãèÿ â åäèí ìèðåí ìóëòèöèâèëèçàöèîíåí
ñâÿò ïðåäïîëàãà îòõâúðëÿíå íà óíèâåðñàëèçìà, ïðèåìàíå íà
ðàçëè÷èåòî è òúðñåíå íà îáùîòî.
Àêî õîðàòà âúîáùå íÿêîãà óñïåÿò äà ñúçäàäàò óíèâåðñàëíà
öèâèëèçàöèÿ, òÿ ùå âúçíèêíå ïîñòåïåííî ÷ðåç èçó÷àâàíå è
ðàçøèðÿâàíå íà îáùèòå ñôåðè. Òàêà, â äîïúëíåíèå êúì ïðàâèëîòî
çà âúçäúðæàíå è ïðàâèëîòî çà ñúâìåñòíî ïîñðåäíè÷åñòâî, òðåòîòî
ïðàâèëî çà ìèð â ìóëòèöèâèëèçàöèîííèÿ ñâÿò å ïðàâèëîòî çà îáùèòå
èíòåðåñè: íàðîäèòå íà âñè÷êè öèâèëèçàöèè òðÿáâà äà òúðñÿò è äà
ñå ñòðåìÿò äà ðàçøèðÿâàò îáùèòå èíòåðåñè, öåííîñòè, èíñòèòóöèè
è ñîöèàëíè ïðàêòèêè.
Ïîääúðæàíåòî íà ñâÿò íà ïî-ãîëÿìà ðàâíîïîñòàâåíîñò íà
öèâèëèçàöèèòå ìîæå äà ñå îêàæå òðóäíî çà Çàïàäà èëè çà îíåçè
öèâèëèçàöèè, êîèòî áèõà ñè ïîñòàâèëè çà öåë äà äîïúëíÿò èëè äà
çàìåíÿò Çàïàäà â äîìèíàíòíàòà ìó ïîçèöèÿ.

Èç "Åâîëþöèÿ íà êîíöåïöèèòå çà âîäåíå íà âîéíà", Ï. Äèìîâ

Âîéíàòà ñå ïðîìåíÿ çàåäíî ñ èçðàñòâàíåòî íà îáùåñòâîòî è

åâîëþèðà â êðàê ñúñ ñúâðåìåííèòå òåíäåíöèè.
Àíàëèçúò íà âîåííèòå êîíôëèêòè ïðåç ïîñëåäíèòå 15 ãîäèíè
ïîêàçâà, ÷å êîíöåïöèÿòà çà ìðåæîâî-öåíòðè÷íà âîéíà å äîáðà âúâ
âîåííèòå êîíôëèêòè ñ íèñêà è ñðåäíà èíòåíçèâíîñò ñðåùó ïî-ñëàá
ïðîòèâíèê.

115
 Ìàéêúë Õåíäåë - åäèí îò íàé-ñúâðåìåííèòå ïîñëåäîâàòåëè íà
Ñóí Äçú è Êëàóçåâèö, âÿðâà, ÷å âñè÷êè îïèñàíè êëàñè÷åñêèòå
êîíöåïöèè çà âîäåíå íà âîéíà ñà âåðíè è äíåñ, íî òðÿáâà äà ñå
àäàïòèðàò êúì ïîñòîÿííî ïðîìåíÿùàòà ñå ñðåäà íà
èíôîðìàöèîííàòà åïîõà.
Èíôîðìàöèîííè òåõíîëîãèè ñúñ ñèãóðíîñò ïîçâîëÿâàò
íàìàëÿâàíå íà ïðîáëåìà ñ ò. íàð. „ìúãëà íà âîéíàòà“, íî òîâà íå å
äîñòàòú÷íî.
Ïî-ñêîðî ïðåäèçâèêàòåëñòâîòî ïðåä âîåííàòà íàóêà å êàê äà ñå
ñïðàâè ñ öåëèÿ ñïåêòúð íà êîíôëèêòà. Òî÷íî çà òîâà ñå ïîÿâè
âñåîáõâàòíèÿò ïîäõîä íà ÍÀÒÎ êúì îïåðàöèèòå. Ïðè òàçè êîíöåïöèÿ
ñå îáõâàùàò âñè÷êè àñïåêòè ïðè óïðàâëåíèåòî êîíôëèêòè è å îò
êëþ÷îâî çíà÷åíèå ñèíõðîíèçèðàíåòî íà äåéñòâèÿòà íà âúîðúæåíèòå
ñèëè ñ âñè÷êè ïðàâèòåëñòâåíè è íåïðàâèòåëñòâåíè ñòðóêòóðè â
ðàìêèòå íà åäèííà ñòðàòåãèÿ è ïëàí.
Ñ ðàçâèòèåòî íà íàóêàòà è òåõíîëîãèèòå ñå ïîÿâÿâàò îùå ïî-íîâè
îðúæèÿ, ðåñïåêòèâíî íîâè ìåòîäè çà âîäåíå íà âúîðúæåíà áîðáà è
íîâè ôóíêöèè è ïàðàìåòðè íà âîéíàòà, íî îñíîâíèòå ïðèíöèïè çà
ïîáåäà ñè îñòàâàò ñúùèòå. Ìàñîâîòî èçïîëçâàíå íà áðîíèðàíè
ìàøèíè, ñàìîëåòè, êîðàáè, ÿäðåíè ðàêåòè, ñúâðåìåííè
èíôîðìàöèîííè è êîìóíèêàöèîííè òåõíîëîãèè ïðîñòî óâåëè÷àâàò
ïðîñòðàíñòâåíèÿ îáõâàò, íàïðåæåíèåòî è ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà
áèòêèòå.
Ïðåç Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà áîéíèòå äåéñòâèÿ ñòàâàò
òðèèçìåðíè ïî ñóøà, âúçäóõ è çåìÿ, ñëåä òîâà ñå ïîÿâÿâà
êîñìè÷åñêîòî ïðîñòðàíñòâî, à ïî-êúñíî è èíôîðìàöèîííîòî
ïðîñòðàíñòâî, êàòî çà äà ñå ïîáåäè òðÿáâà äà ñå ñúñðåäîòî÷àâàò
óñèëèÿòà íà ñèëèòå è ñðåäñòâàòà âúâ âñè÷êè òåçè ïðîñòðàíñòâà êúì
åäíà öåë. ßñíî å, ÷å òîâà ìîãàò äà íàïðàâÿò ñàìî áîãàòèòå äúðæàâè,
ïðè êîåòî ïî-ñëàáèòå èêîíîìè÷åñêè ñòðàíè íÿìàò íèêàêúâ øàíñ çà
ïîáåäà, îñâåí äà ñìåíÿò óñëîâèÿòà íà èãðàòà.
Òî÷íî, çà äà ñå ïðîòèâîïîñòàâÿò íà òîâà ñúñðåäîòî÷àâàíå íà ñèëè,
îãúí è ìàíüîâúð â òðàäèöèîííèòå êîíöåïöèè, òå èçîáðåòèõà
àñèìåòðè÷íàòà êîíöåïöèÿ çà âîäåíå íà áîéíè äåéñòâèÿ.
Ïîíÿòèåòî „ôðîíò“ ñòàíà îòæèâåëèöà, àðìèèòå ñå ñìåñèõà ñ
íàñåëåíèòî è ñòàíàõà íåâèäèìè. Äíåñ âñåêè è âñè÷êî ìîæå äà å ÷àñò
îò áîéíî ïîëå è ïðåäñòàâëÿâà ïîòåíöèàëíà öåë. Â ìèíàëîòî àðìèèòå
ñå ãðóïèðàõà çà âçàèìíà çàùèòà, à ñåãà âñÿêà ñòðóïàíà íà åäíî ìÿñòî
àðìèÿ ïðåäñòàâëÿâà ëåñíà öåë. Åäíà öåë ìîæå ëè äà áúäå âèäÿíà ,
òÿ ìîæå äà áúäå ïîðàçåíà.
Ôðîíòîâàòà ëèíèÿ èç÷åçíà çàùîòî îðúæèÿòà ñòàíàõà òîëêîâà
òî÷íè, ÷å å íåîáõîäèìî àðìèèòå äà ñå êðèÿò. Îò äðóãà ñòðàíà

116
áëàãîäàðåíèå íà ãëîáàëíèòå êîìóíèêàöèè ôîðìèðîâàíèÿòà ìîãàò
äà ñå ðàçâðúùàò òàéíî íà òåðèòîðèÿòà íà âðàãà òî÷íî êîãàòî çà-ïî÷âà
ñðàæåíèåòî.
Ïðåäñòàâåòå ñè êàê åäíà ìå÷êà ñå áèå ñ ðîÿê îñè. Êîëêîòî è äà
óäðÿ è õàïå òÿ, íå ìîæå äà ãè óíèùîæè, à îò äðóãà ñòðàíà òåçè îñè
òðÿáâà äà èìàò îòëè÷íà âðúçêà ïîìåæäó ñè è êîãàòî íàìåðÿò ñëàáîñò,
âñè÷êè òå äà æèëÿò íà åäíî è ñúùî ìÿñòî. Òîâà ñå íàðè÷à
àñèìåòðè÷íà çàïëàõà.
Ñëåä 11 ñåïòåìâðè 2001 ã. ñòàíà ÿñíî, ÷å ìàëêè äúðæàâè è îòäåëíè
òåðîðèñòè÷íè îðãàíèçàöèè ñà â ñúñòîÿíèå äà íàïàäíàò Âåëèêà ñèëà
äîðè íà äðóãèÿ êðàé íà çåìíîòî êúëáî. Îñâåí òîâà òåçè çàïëàõè ëåñíî
ìîãàò äà ñå ïðèêðèâàò, òàêà êàêòî è ïëàíîâåòå èì çà ïîñòèãàíå íà
ìàêñèìàëíî ïðåèìóùåñòâî.  òîçè ñëó÷àé âúîðúæåíèòå ñèëè
èçãðàäåíè ïî òðàäèöèîíåí íà÷èí ãóáÿò âñÿêàêúâ ñìèñúë è íå ñà
ïðèëîæèìè.
Êèòàéñêàòà àðìèÿ ñúùî ñúçäàäå ïðåç 1999 ã. àñèìåòðè÷íà
ñòðàòåãèÿ íàðå÷åíà „Íåîãðàíè÷åíà âîéíà“ (áóêâàëíî „âîéíà áåç
ãðàíèöè“), êîÿòî âêëþ÷âà áîéíè äåéñòâèÿ âúâ âñè÷êè ñúâðåìåííè
ïðîñòðàíñòâà íà áîéíîòî ïîëå. Ñïîìíåòå ñè, ÷å Êèòàé óñïåøíî
ïðèõâàíàõà ñàòåëèò â êîñìîñà, ðàçïîëîæåí íà îðáèòà â êîÿòî ñà
ïîâå÷åòî àìåðèêàíñêè ðàçóçíàâàòåëíè ñàòåëèòè. Ïðåäñòàâåòå ñè
êàêâî ùå ñòàíå àêî ÑÀÙ çàãóáÿò èíôîðìàöèîííîòî ñè ïðåâúçõîäñòâî
â ðåãèîíà?
Âåëèêèòå ñèëè íÿìà êàê äà ñå ñïðàâÿò ñ àñèìåòðè÷íèòå çàïëàõè
àêî ñïàçâàò òðàäèöèîííèòå ïðàâèëà íà âîéíà, çàòîâà áåøå
ñúçäàäåíà êîíöåïöèÿòà çà èçïðåâàðâàù, ïðåâàíòèâåí óäàð çà áîðáà
ñ òåðîðèçìà.
Ïðåç 50-òå ãî-äèíè íà ìèíàëèÿ âåê, íåïîñðåäñòâåíî ñëåä êðàÿ íà
Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà è íà÷àëîòî íà Ñòóäåíàòà âîéíà,
àäìèíèñòðàöèÿòà íà àìåðèêàíñêèÿ ïðåçèäåíò Òðóìàí ðàçðàáîòè
ñòðàòåãèÿ çà âúçïèðàíå, ÷ðåç èçïîëçâàíå íà çàïëàõè è ïðåâàíòèâíè
äåéñòâèÿ. Òàêà ñëåä 11 ñåïòåìâðè 2001 ã. ïðåçèäåíòúò íà ÑÀÙ
Äæîðäæ Áóø îáÿâè íîâàòà „Èçïðåâàðâàùà ïðîàêòèâíà ñòðàòåãèÿ“
íà ÑÀÙ â îáëàñòòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò â êîÿòî ñå êàçâà, ÷å
ÑÀÙ òðÿáâà äà äåéñòâàò ïðåâàíòèâíî äîðè ñ öåë äà ñå ïðåäîòâðàòÿò
òàêèâà óäàðè.
Òàçè äîêòðèíà âêëþ÷âà òðè îñíîâíè ôàçè íà íåéíîòî ïðèëàãàíå:
ñìÿíà íà ðåæèìà â ñòðàíè, êîèòî ïîòåíöèàëíî áèõà ìîãëè äà
çàñòðàøàò ÑÀÙ, ïðîìÿíà â íà÷èíà íà ìèñëåíå è íà÷èí íà æèâîò íà
íàñåëåíèåòî, ñòðîèòåëñòâî è ïðåñúçäàâàíå îòíîâî íà òåðèòîðèÿòà,
êúäåòî ñå ñìÿòà, ÷å èìà çàïëàõà. Òîâà âêëþ÷âà ìàêñèìàëíî
ðàçãðàæäàíå è îòñëàáâàíå ïðåäè äà ñå çàïî÷íå íîâîòî äúðæàâíî

117
ñòðîèòåëñòâî.
 çàïàäíèòå äîêòðèíè âîéíàòà íå å íåïðåìåííî ñâúðçàíà ñ
èçïîëçâàíåòî íà ñìúðòîíîñíè îðúæèÿ. Òàçè òðàäèöèÿ ñëåäâà
êëàñè÷åñêàòà âîåííà ìèñúë íà Êëàóçåâèö: „Âîéíàòà å àêò íà íàñèëèå,
êîéòî èìà çà öåë äà íàêàðà âðàãà, äà èçïúëíÿâà íàøàòà âîëÿ. „ Â
ñâåòà âèíàãè èìà âîéíà, à âúîðúæåíàòà áîðáà å ñàìî åäíà îò
ôîðìèòå (ôàçèòå) íà âîéíàòà.
Ïðåõîäúò êúì øåñòî ïîêîëåíèå âîéíè äàâà âúçìîæíîñò çà
ïðîâåæäàíå íà áåçêîíòàêòíàòà âîéíà áåç êîíâåíöèîíàëíèòå
âúîðúæåíè ñèëè. Òàêà ñå ïîÿâÿâà íàé-ìîäåðíàòà êîíöåïöèÿ çà
âîåííè êîíôëèêòè - „Õèáðèäíàòà âîéíà“. Òîâà å êîíöåïöèÿ,
îáåäèíÿâàùà îáè÷àéíà âîéíà, ìàëêà âîéíà, êèáåðâîéíà è
ïñèõîëîãè÷åñêè îïåðàöèè.  íåÿ ñå èçïîëçâàò âñè÷êè ïîçíàòè íà
÷îâå÷åñòâîòî ñðåäñòâàòà è ìåòîäè çà óíèùîæàâàíå íà ïðîòèâíèêà,
îò íàé-ñòàðèòå ïðèìèòèâíè äî íàé-íîâèòå òåõíîëîãèè çà âîäåíå íà
âîéíà. Íåéíàòà ñúùíîñò å âîéíà íà íåäúðæàâíè âîåííè ôîðìàöèè
ñðåùó äúðæàâàòà è áåç îôèöèàëíîòî ó÷àñòèå íà ïðàâèòåëñòâåíè
ñèëè ïî ìåòîäà íà âúîðúæåíî íàøåñòâèå. Òå öåëÿò íå óíèùîæàâàíå
íà ïðîòèâíèêà, à ñèëîâî çàâçåìàíå íà âëàñòòà â ñòðàíàòà çà
ïðåðàçïðåäåëåíèå íà ðåñóðñèòå è ðîëèòå â ñîöèóìà îò íîâîòî
ïðàâèòåëñòâî â èíòåðåñ íà äðóãàòà ñòðàíà.
 Ðóñèÿ îùå ïðåç 50 –òå ãîäèíè ïîëê. Åâãåíè Åäóàðäîâè÷ ÿ îïèñâà
êàòî „Ìåòåæíà âîéíà“.
Àìåðèêàíñêèòå âîåííè åêñïåðòè îïèñâàò íîâèÿ íà÷èí íà âîäåíå
íà âîéíà ñ òåðìèíà „âîéíà íà êîíòðîëèðàíèÿ õàîñ.“
Êëþ÷îâàòà ðîëÿ íà àðìèÿòà ñå ïðèåìà äî òîëêîâà, ÷å òÿ äà
èçïúëíè ñëåäâàùèòå ñòúïêè ñëåä êðàÿ íà âîåííèòå äåéñòâèÿ è äà
ïîíåñå îñíîâíàòà òåæåñò çà ïðåôîðìàòèðàíå æèâîòà è ìàíòàëèòåòà
íà íàñåëåíèåòî. Âúçìîæíîñòèòå íà âîéñêàòà ñå èçïîëçâàò çà áúðçî
è åôåêòèâíî âíåäðÿâàíå è ïîääúðæàíå íà êîíòðîë âúðõó äàäåíà
òåðèòîðèÿ. Âîåííèòå ñèëè ñà íåîáõîäèìè è çà äà ãàðàíòèðàò íîâîòî
ñòàòóêâî.
Íÿêîè èçòî÷íèöè îïðåäåëÿò õèáðèäíàòà âîéíà, êàòî ðàçíîâèäíîñò
íà äèôóçíàòà âîéíà (ðàçïðúñíàòà âîéíà). Òîâà å êîãàòî èìà
âçàèìíîòî ïðîíèêâàíå íà îðãàíèçàöèîííà, òåõíîëîãè÷íà è
èíôîðìàöèîííà îñíîâà. Ñ äðóãè äóìè ìîäåðíà âåðñèÿ íà
âúîðúæåíàòà áèòêà, êîÿòî äàâà âúçìîæíîñò äà ñå ïðàâè âñè÷êî, êîåòî
å çàáðàíåíî ïðè òðàäèöèîííèòå âîåííè äåéñòâèÿ.
Ìàêàð, ÷å âîéíàòà âèíàãè ñå å ñ÷èòàëà çà ôîðìà íà íàñèëèå, òî
ò. í. êîìáàòàíòè (óíèôîðìåíè âîéíèöè) ñïàçâàò îïðåäåëåíè ñïîãîäáè,
äîêàòî ðàçëè÷íèòå „çåëåíè ÷îâå÷åòà“ èëè ïàðàâîåííè ôîðìèðîâàíèÿ
íå ñïàçâàò íèêàêâè çàêîíè îò ðîäà íà „Ìåæäóíàðîäíî õóìàíèòàðíî

118
ïðàâî“, „Æåíåâñêà êîíâåíöèÿ“ èëè èçïîëçâàíåòî õèìè÷åñêè,
áàêòåðèîëîãè÷íè è äðóãè îðúæèÿ, êîèòî ïðè÷èíÿâàò íåíóæíî
ñòðàäàíèå íà íàñåëåíèåòî.
Ïî ìíåíèåòî íà âîåííàòà åêñïåðòèçà êîíâåíöèîíàëíèÿò ñáëúñúê
íà áîéíîòî ïîëå å ìåæäó âðàæäóâàùè àðìèè, êîèòî çàùèòàâàò
öèâèëíîòî íàñåëåíèå íà ñâîÿòà ñòðàíà.
Ïîãëåäíàòî èñòîðè÷åñêè ñå âèæäà, ÷å çàãóáèòå íà öèâèëíî
íàñåëåíèå ñà ïðàâîïðîïîðöèîíàëíè íà óâåëè÷àâàíå íà
àñèìåòðè÷íèòå ìåòîäè çà âîäåíå íà âîéíà. Íàïðèìåð ïî âðåìå íà
Ôðåíñêî-ïðóñêàòà âîéíà, çàãóáèòå íà öèâèëíîòî íàñåëåíèå ñà åäâà
2 %. Ïðåç Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà öèâèëíèòå æåðòâè ðÿçêî ñå
óâåëè÷àâàò ñ 48%. Ïî âðåìå íà Êîðåéñêàòà âîéíà, çàãóáèòå íà
öèâèëíîòî íàñåëåíèåòî âå÷å ñà 84%, çà äà äîñòèãíàò äî 90 % âúâ
Âèåòíàì, à â íÿêîè ñëó÷àè è ïîâå÷å.
Ïðè ðàçâèòèå íà ñúâðåìåííèòå òåõíîëîãèè ìîãàò äà ñå íàìèðàò
âñå ïî-åôåêòèâíè îðúæèÿ çà ìàñîâî ïîðàçÿâàíå ïðè óïîòðåáàòà íà
êîèòî çàãóáèòå íà öèâèëíîòî íàñåëåíèå ùå ðàñòàò.
Íà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ â Ìîñêâà Íà-÷àëíèêà íà Ãåíåðàëíèÿ ùàá
íà Âúîðúæåíèòå ñèëè íà Ðóñêàòà ôåäåðàöèÿ àðìåéñêè ãåíåðàë
Âàëåðèé Ãåðàñèìîâ êàçâà, ÷å íà õèáðèäíèòå çàïëàõè ìîæå äà ñå
ïðîòèâîäåéñòâà ñàìî ñ ïîäîáíè ìåòîäè, çàòîâà å ðàçðàáîòåíà
êîíöåï-öèÿòà „Ìåêà ñèëà”.
Òàçè êîíöåïöèÿ ïðåäïîëàãà äîáðîâîëíî âúâëè÷àíå â îðáèòàòà
íà èíòåðåñèòå íà äàäåíà äúðæàâà, ïðåäè âñè÷êî çà ñìåòêà íà
ñúçäàâàíå íà ïðèâëåêàòåëåí îáðàç â ïðîòèâîâåñ íà „òâúðäàòà ñèëà”,
îïèðàéêè ñå íà ïðèíóäàòà è ïàðèòå. Âèæäà ñå, ÷å „ìåêàòà ñèëà” å
àêòèâíî èçïîëçâàíà îò ñòðàíèòå îò Çàïàäà, ðàçïðîñòðàíÿâàéêè
öåííîñòèòå íà äåìîêðàöèÿòà è ïðàâàòà íà ÷îâåêà, êàòî ïðèîáùàâà
øèðîêàòà ìåæäóíàðîäíà îáùåñòâåíîñò êúì ñâîÿòà êóëòóðà è
ïîòðåáèòåëñêè ïðåäïî÷èòàíèÿ.

Ñúâðåìåííàòà âîéíà íå å êîãàòî ñòðåëÿò òàíêîâå è àðòèëåðèÿ,

ñàìîëåòè íàíàñÿò óäàðè è âîéíèöèòå ñòîÿò íà ïðåäíàòà ëèíèÿ.
Ìîäåðíàòà âîéíà å êàòî ðàäèàöèÿòà, íå ñå ÷óâñòâà, íî ÿ èìà. Òàêà â
èñòîðèÿòà íà ÷îâå÷åñòâîòî ñà èç÷åçíàëè ìíîãî íàðîäè.
Âñè÷êî çàïî÷âà íåóñåòíî ñ ïîìîù îò íåïðàâèòåëñòâåíè
îðãàíèçàöèè, êîèòî ôîðìèðàò îïîçèöèÿ èëè „ïåòà êîëîíà“ â
ïðîòèâîñòîÿùàòà ñòðàíà. Íàïðèìåð ðóñêèòå èçòî÷íèöè òâúðäÿò, ÷å
â Óêðàéíà òîâà ñà áèëè „Ñâîáîäà íà ñëîâîòî „ è „ Àìåðèêàíñêà
äåìîêðàöèÿ çà ïðèÿòåëè íà Àìåðèêà“.
Ñëåäâà ðàçâèòèå ïîäîáíî íà àíòèïðàâèòåëñòâåíèòå
äåìîíñòðàöèè íà Ìàéäàíà â Óêðàéíà èëè „Àðàáñêàòà ïðîëåò“ â

119
Åãèïåò, êîèòî ïðåðàñòâàò â áóíò. Ñúçäàâà ñå ðåæèì è ñòèë íà
áåçìèëîñòíà ãðàæäàíñêà âîéíà.
Áúäåùàòà îïåðàöèîííà ñðåäà çíà÷èòåëíî ñå ðàçøèðÿâà ñ ïîÿâàòà
íà „ïåòîòî ïîëå íà áîÿ“ - áîéíèòå äåéñòâèÿ ñå âîäÿò ïî çåìÿ, ìîðå,
âúçäóõ, êîñìîñà è êèáåðïðîñòðàíñòâîòî. Öÿëîòî íàöèîíàëíî è
êóëòóðíî è èíôîðìàöèîííî ïðîñòðàíñòâî ùå áúäå èçïúëíåíî ñ
òåêñòîâå, ôèëìè è õîðà îò äðóãà êóëòóðà, êîèòî öåëÿò ïðîìÿíà íà
íàöèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò.
Äîðè íÿêîè àâòîðè òâúðäÿò, ÷å èìà è øåñòî ïîëå íà áîÿ – âàøèòå
ìîçúöè.
Ìåæäó âîéíàòà è ìèðà âå÷å íÿìà ÿñíî ðàçãðàíè÷åíèå. Áèâøèÿò
êîìàíäâàù íà ñúþçíèòå ñèëè â Àôãàíèñòàí, ãåíåðàë D. Barno êàçà:
„Íèå ùå ó÷àñòâàìå âúâ âîéíè, çà êîèòî å òðóäíî äà ñå îïðåäåëè
íà÷àëîòî è êðàÿ, áúäåùèòå êîíôëèêòè ùå ñà â ñÿíêàòà íà âîéíàòà“.
 òåîðåòè÷åí è ïðàêòè÷åí ïëàí, âñè÷êè âîåííè êîíöåïöèè ñå
ôîêóñèðàò âúðõó çàäà÷àòà çà ïîäòèñêàíå âîëÿòà íà âðàãà, êàòî
ïîä÷èíÿâàíåòî ìó å ñðåäñòâî çà ïîñòèãàíå íà öåëèòå. Çàòîâà åäíà
îò íàé-âàæíèòå çàäà÷è â ñúâðåìåííàòà âîéíà å âúçäåéñòâèåòî íà
ìàñîâîòî ñúçíàíèå íà îáùåñòâîòî.
Îñíîâíàòà ïå÷àëáà â ñúâðåìåííàòà âîéíà âå÷å íå ñà ñàìî
ðåñóðñè, òåðèòîðèÿ è âëàñò, à íîâèòå ïðîìåíè â íàöèîíàëíèÿ
ìàíòàëèòåò íà ïîáåäåíàòà íàöèÿ. Ïî òîçè íà÷èí ïîáåäèòåëÿ ïå÷åëè
áúäåùå çà ñâîÿòà öèâèëèçàöèîííà êóëòóðà.
Âñÿêà îò ñòðàíèòå ïðåñëåäâà ñâîè èíòåðåñè è öåëè è íå ñà
âúçìîæíè êîìïðîìèñè. Ïîíÿêîãà ñå ñêëþ÷âà ìèð, íî òîé å
ïðîäèêòóâàí îò óñëîâèÿòà íà ïî-ñèëíàòà ñòðàíà. Ïîáåäèòåëÿò
îáðàçóâà êàðòèíàòà íà ñëåäâîåííèÿ ñâÿò. Òîé ñúñòàâÿ ðåçóëòàòèòå
îò ïîáåäàòà ñè â ìåæäóíàðîäíîòî è íàöèîíàëíîòî ïðàâî è ñå ðàäâà
íà ñòðàòåãè÷åñêèòå ïîñëåäèöè îò âîéíàòà, êàòî íåêîíòðîëèðóåìî
èçïîëçâà ðåñóðñà íà ïîáåäåíèòå.

120
121
122
123
124

Âîåííè áàçè íà ÑÀÙ è Ðóñèÿ

 ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

"Èçêóñòâîòî íà âîéíàòà", Ñóí Äçú

"Çà âîéíàòà", Ê. Êëàóçåâèö
"Ñáëúñúêúò íà öèâèëèçàöèèòå è ïðåîáðàçóâàíåòî íà ñâåòîâíèÿ
ðåä", Ñ. Õúíòèíãòúí
"Âîéíà è àíòèâîéíà", Å. Òîôëúð
"Òðåòàòà âúëíà". Å. Òîôëúð
"Âîéíàòà", Ã. Äàéúð
"Ïñèõîëëîãèÿ íà âîéíàòà", Ë. Ëåøàí
"Ôèëîñîôèÿ íà ñèãóðíîñòòà", Ñ. Ìè÷åâ
"Èíôîðìàöèîííà âîéíà", Öâ. Ñåìåðäæèåâ
"Ãåíåòè÷íàòà ïðîãðàìà" , Öâ. Ñåìåðäæèåâ
"Åâîëþöèÿ íà êîíöåïöèèòå çà âîäåíå íà âîéíà", Ñï. Íàóêà, Ï.
Äèìîâ
"Âîåííèòå êîíôëèêòè â áúäåùå", Ñï. Íàóêà è òåõíîëîãèè, Ï.
Äèìèòðîâ
"STATISTICS OF DEMOCIDE: Genocide and Mass Murder Since
1900", R. J. Rummel
"Cyber warfare", J. Carr
"The Evolution of the Laws of War", Sh. Jumper
"Recent Trends in Thinking about Warfare", A. Nofi
"The Evolution of Human Warfare", G. Pitman
"×òî òàêîå âîéíà ?", Ä. Ëàíãåâèøå
"Âîéíà áóäóùåãî", È. Ïîïîâ, Ì. Õàìçàòîâ
"Âîéíèòå íà Àíãëèÿ", Ô. Ãðàë
"Âîåííèòå îïåðàöèè íà ÑÀÙ", Ç. Ãðîñìàí
"ÒÅÎÐÈß ÍÀ ÌÅÆÄÓÍÀÐÎÄÍÈÒÅ ÎÒÍÎØÅÍÈß", Ã. Ñòåôàíîâ
"Äúëáîêàòà äúðæàâà", É. Íà÷åâ
"ÅÑ, Áúëãàðèÿ è êîíôëèêòèòå íà 21 âåê", Ñáîðíèê ñòàòèè, ÁÈÑÏÓÐ
"Ïàðàëåëíèòå äúðæàâè â êàïèòàëèñòè÷åñêèÿ ñâÿò", Â. Ïàâëîâà
"Èñòîðèÿ íà òåðîðèçìà", Í. Õðèñòîâà

http://www.oxfam.org
http://www.hawaii.edu/powerkills/20TH.HTM

125
 * ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

http://sfera.zonebg.com/knigi.htm

http://sfera.zonebg.com/initiatives.htm

http://research.zonebg.com/pubs.htm

ÇÀ ÊÎÍÒÀÊÒÈ

sferagroup@gmail.com

126
127
128
129
130