Diplom

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
ӨДРИЙН ХӨТӨЛБӨР
БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ
Дааган
Баярцагаан МӨНХБОЛД
ХУУЧИН АВТОМАШИН ХУДАЛДАН АВАХ

СОНГОЛТОД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН
СУДАЛГАА
Мэргэжлийн индекс
D340800
Бизнесийн удирдлагын бакалаврын

зэрэг горилсон
Дипломын төсөл
Удирдсан
Ч.Энхболд /Ph.D/
Улаанбаатар. 2018
САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ
Дааган
Баярцагаан МӨНХБОЛД
ХУУЧИН СУУДЛЫН АВТОМАШИН ХУДАЛДАН

АВАХ СОНГОЛТОД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН
ЗҮЙЛСИЙН СУДАЛГАА
Мэргэжлийн индекс
D310700
Бизнесийн Удирдлагын Бакалаврын Зэрэг

Горилсон Дипломын Төсөл
Удирдагч: ....................... Ч.Энхболд /Ph.D/
Шүүмжлэгч: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Г.Болор-Эрдэнэ /MBA/
Шүүмжлэгч: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Б.Баярсайхан /MBA/
Улаанбаатар. 2018
Хуучин автомашин худалдан авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судалгаа i
УДИРТГАЛ
Сэдвийн нэр: Автомашин худалдан авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судалгаа
Товч танилцуулга: Монгол улсад автомашин хэрэглэдэг хүмүүсийн тоо жилээс жилд
нэмэгдсээр байна. Ялангуяа бид автомашин худалдан авахдаа гадаад хэрэглэгдэж
байсан хуучин машин худалдан авдаг. Тиймээс хуучин автомашин худалдан авахад ямар
хүчин зүйлс нөлөөлж байгааг туршлагатай гэж үзсэн үүднээс автомашин хэрэглэж
байгаа хүмүүсээс асуулгын арга буюу анкетаар судалгаа авч санал зөвлөмж
боловруулна.
© 2018 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Баярцагааны Мөнхболд

Хуучин автомашин худалдан авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судалгаа ii
АГУУЛГА
УДИРТГАЛ ................................................................................................................................ i
ОРШИЛ ..................................................................................................................................... 1
1.1 Сэдвийг сонгосон үндэслэл ...................................................................................... 1
1.2 Судалгааны ажлын зорилго ...................................................................................... 1
1.3 Судалгааны ажлын зорилтууд .................................................................................. 1
1.4 Сэдвийн ажлын ач холбогдол ................................................................................... 1

II БҮЛЭГ. Онолын хэсэг ...................................................................................................... 2
2.1 Автомашины өнөөгийн байдал ................................................................................. 2
2.2 Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлс ............................ 5
2.3 Хэрэглэгчийн зан төлөв болон шийдвэр гаргах процесс ....................................... 7
2.4 Бүлгийн нөлөөллийн хэлбэрүүд ............................................................................... 7
2.5 Ном зүй буюу судлагдсан байдал ............................................................................. 8

III БҮЛЭГ. Судалгааны хэсэг ............................................................................................ 9
3.1 Монгол улсын эдийн засаг ........................................................................................ 9
3.1.1 Өрхийн сарын дундаж орлого ......................................................................... 10
3.1.2 Инфляци ............................................................................................................ 10
3.1.3 Валютын ханш .................................................................................................. 11
3.2 Хууль, эрх зүй .......................................................................................................... 12
3.3 Нийгэм соѐл, хүн ам зүй .......................................................................................... 14
3.4 Судалгааны арга зүй дизайн ................................................................................... 15

IV БҮЛЭГ. Шинжилгээний хэсэг .................................................................................... 16
4.1 Хувийн болон ерөнхий мэдээллийн шинжилгээ .................................................. 16
4.2 Cross-tab шинжилгээ ................................................................................................ 25
4.3 Найдвартай байдал................................................................................................... 28
4.4 Фактор шинжилгээ................................................................................................... 28
4.5 Кластер шижилгээ.................................................................................................... 30
4.6 Корреляцийн шинжилгээ ........................................................................................ 32

Хуучин автомашин худалдан авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судалгаа iii
4.7 Регрессийн шинжилгээ ............................................................................................ 32
4.8 Вариацийн шижилгээ .............................................................................................. 33

V БҮЛЭГ. ДҮГНЭЛТ.......................................................................................................... 34
VI БҮЛЭГ. Санал, зөвлөмж ............................................................................................. 36
VII БҮЛЭГ. Ном зүй .......................................................................................................... 38
VIII БҮЛЭГ. Хавсралт ......................................................................................................... 39
8.1 Судалгааны анкет ..................................................................................................... 39
ХҮСНЭГТҮҮДИЙН ЖАГСААЛТ
Хүснэгт II-1 Бүтээгдэхүүний ангилал .................................................................................... 5

Хүснэгт II-2 Бүлгүүдийн хэрэглэдэг жирийн аман нөлөөллийн тактикууд ....................... 7
Хүснэгт II-3 Судлагдсан байдлын судалгаа ........................................................................... 8
Хүснэгт III-1 Валютын ханш ................................................................................................. 12
Хүснэгт III-2 Автобензин, дизелийн түлшээр ажилладаг суудлын автомашины онцгой
албан татвар............................................................................................................................. 13
Хүснэгт III-3 Хос тэжээлт автомашин, шингэрүүлсэн хийгээр ажилладаг автомашины
онцгой албан татвар ............................................................................................................... 13
Хүснэгт III-4 Цахилгаан тэжээлт автомашин ...................................................................... 13
Хүснэгт IV-1 Crosstab шинжилгээ 1 ..................................................................................... 25
Хүснэгт IV-4 Кронбахын альфа ............................................................................................ 28
Хүснэгт IV-5 KMO and Bartlett's Test ................................................................................... 28
Хүснэгт IV-6 Фактор шинжилгээ .......................................................................................... 29
Хүснэгт IV-7 Кластер шинжилгээ......................................................................................... 31
Хүснэгт IV-8 Корреляцийн шижилгээ .................................................................................. 32
Хүснэгт IV-9 Коеффицент ..................................................................................................... 33
Хүснэгт IV-10 Вариацийн шижилгээ.................................................................................... 33
ЗУРГУУДЫН ЖАГСААЛТ
Зураг II-1 Монгол улсад импортоор орж ирсэн суудлын автомашины тоо хэмжээ .......... 2
Зураг II-2 Автомашины төрөл ................................................................................................. 5
Зураг III-1 Нэг өрхийн сарын дундаж бодит орлого ........................................................... 10

Хуучин автомашин худалдан авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судалгаа iv
Зураг III-2 Инфляцийн түвшин ............................................................................................. 11

Зураг III-7 Монгол улсын хүн амын насжилт ...................................................................... 15
Зураг IV-1 Хувийн мэдээлэл.................................................................................................. 16
Зураг IV-8 Автомашины үйлдвэрлэсэн он ........................................................................... 19
Зураг IV-9 Автомашины бренд ............................................................................................. 19
Зураг IV-10 Автомашины марк ............................................................................................. 20
Зураг IV-11 Автомашин нь Монгол улсад явж байсан эсэх ............................................... 20
Зураг IV-12 Үнийн хүлээлт.................................................................................................... 21
Зураг IV-13 Дам яриа ............................................................................................................. 21
Зураг IV-14 Таксинд явдаг эсэх............................................................................................. 22
Зураг IV-15 Автомашинтай байх нь зардалтай эсэх ........................................................... 22
Зураг IV-16 Мэдээллийн суваг .............................................................................................. 23
Зураг IV-17 Автомашины хүндрэл ....................................................................................... 23
Зураг IV-18 Техникийн мэдлэг .............................................................................................. 24
Зураг IV-19 Автомашины судалгаа....................................................................................... 24
Зураг IV-20 Худалдан авалтад нөлөөлсөн нөлөөлөл .......................................................... 25
Зураг IV-21 Crosstab шинжилгээ 1 ........................................................................................ 26
Зураг IV-24 Хоѐр алхамт кластер шижилгээ ....................................................................... 30
Зураг IV-25 Кластерийн хэмжээ............................................................................................ 30
ХАВСРАЛТУУДЫН ЖАГСААЛТ
Хавсралт VII-1 Судалгааны анкет......................................................................................... 39

Хавсралт VII-2 Регресс шинжилгээ ...................................................................................... 43

Хуучин автомашин худалдан авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судалгаа v
ТОВЧИЛСОН ҮГС, НЭР ТОМЪЁОНЫ ТАЙЛБАР
ДНБ – Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
НӨАТ – Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар
ГҮ – Гаалийн үнэ
ГТ – Гаалийн татвар
ОТ – Онцгой татвар
БТ – Бусад татвар
ТЗ – НӨАТ-ын хувь
УИХ – Улсын их хурал
KMO - Kaiser-Meyer-Olkin
ЗДТГ – Засаг даргын тамгын газар
ЗЦГ – Замын цагдаагийн газар

Дипломын нэр 1
ОРШИЛ
Бизнесийн удирдлагын өдрийн ангийн төгсөгч миний бие хуучин машин худалдан авах
сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судлагааг хийхээр болов. Монгол улсад нийт 2017
оны байдлаар 388448 ширхэг суудлын автомашин улсын үзлэгт орсон байна.
Судалгааны ажлын дэвшүүлсэн таамаглал, зорилго, зорилт, хэрэглэсэн онол, үзэл

баримтлал, үндсэн ухагдахуунууд, судалгааны ажлын ерөнхий бүтэц, агуулгын
талаархи товч мэдээллийг багтаасан байна. Таамаглал нь баримтын үндсэн дээр
томьѐологдсон баталгаа шаардсан онолын мэдлэгийн хэлбэр юм.
1.1 Сэдвийг сонгосон үндэслэл
Бизнесийн удирдлагын өдрийн ангийн төгсөгч миний бие хуучин автомашин худалдан
авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судлагааг хийхээр болов. Монгол улсад нийт
2017 онд 388448 ширхэг суудлын автомашин улсын үзлэгт орсон. Жилээс жилд
автомашины импортын хэмжээ нэмэгдэж төрөл, загвар өөрчлөгдсөөр байна. Тиймээс
хэрэглэгчид олон сонголт, гадны нөлөөнүүдээс хуучин автомашин худалдан авахад
ямар хүчин зүйлс нөлөөлж байгааг судлахыг зорьлоо.
1.2 Судалгааны ажлын зорилго
Монгол улсын хуучин автомашин худалдан авсан хүмүүсээс судалгаа авч ямар хүчин
зүйлс нөлөөлж байгааг судалж, дүгнэлт, санал зөвлөмж боловсруулахыг зорьсон.
1.3 Судалгааны ажлын зорилтууд
 Дотоод болон гадаадын судлагдсан байдлын судлагааг шинжлэх

 Макро орчны шинжилгээ хийх
 Анхдагч өгөгдөл цуглуулж SPSS програмын тусламжтай шинжилгээнүүд хийх
 Судлагааны үр дүнг боловсруулж дүгнэлт, санал зөвлөмж бичих
1.4 Сэдвийн ажлын ач холбогдол
Хуучин автомашин импортлон худалдаалж байгаа худалдаачдын үйл ажиллагааг

сайжруулах, хэрэглэгчид автомашин худалдан авахдаа юунд илүү анхаарч хэрхэн
нөлөөлөх боломжийг судлах. Мөн автомашин борлуулдаг борлуулагч болон аж ахуй
нэгжид зориулан санал зөвлөмж боловсруулах, дараа дараачийн судлаачдын судалгааг
илүү үр дүнтэй болоход нь тустай болно.
Судалгааны арга зүй:
1. Орчны шинжилгээ – хоѐрдогч өгөгдөл цуглуулах, ашиглах, дүгнэх

2. Хэрэглэгчдийн судалгаа – хэрэглэгчдээс асуулгын аргаар судалгаа авах,
шинжлэх
© 2013 он. Санхүү Эдийн Засгийн Дээд Сургууль. СУТ, Бөх-Очирын Номун
Хуучин автомашин худалдан авах сонголтод нөлөөлөх хүчин зүйлсийн судалгаа 2
II БҮЛЭГ. ОНОЛЫН ХЭСЭГ
2.1 Автомашины өнөөгийн байдал
Монгол улсад нийт 894016 автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгсэл бүртгэлтэй
байгаагаас нийслэлд 508459 орон нутагт 385557 тээврийн хэрэгсэл байна.
(Автотээврийн үндэсний төв, 2017)
Монгол улсын 2017 оны авто тээврийн үзлэгт 388448 ширхэг автомашин хамрагдсан
байна. Шинээр бүртгэгдсэн тээврийн хэрэгсэл 2017 оны 3 дугаар улирлын байдлаар
57974 байна. Ститистикийн мэдээллээр автомашин Улаанбаатар хотод 2017 оны 2-р
сард 359301 ширхэг байна. Хөдөлгүүрийн багтаамжаар нь авч үзвэл:
1500 см3 хүртэл – 162672 ширхэг
1501-2500 см3 – 164914 ширхэг
2501-3500 см3 – 59990 ширхэг тус тус байна.
Зураг II-1 Монгол улсад импортоор орж ирсэн суудлын автомашины тоо хэмжээ
300,000.00
250,000.00
200,000.00
150,000.00
100,000.00
50,000.00
0.00
Эх сурвалж: Гаалийн ерөнхий газар,2018
Жилээс жилд импортоор орж ирж байгаа суудлын автомашины тоо өссөөр байна. 201
оны 1-р улиралд 4678 ширхэг, 2017 оны 1-р улиралд 7459, 2018 оны 1-р улиралд 7745
ширхэг автомашин тус тус импортоор орж ирсэн байна. (Үндэсний статистикийн хороо,
2018). Импортлогдсон машин 2017 оны байдлаар нийт 85 орчим хувийг Япон улсаас
импортолсон суудлын автомашин бүрдүүлж байна. Харин мөнгөн дүнгээр авч үзвэл,
Японоос Монголыг чиглэх суудлын автомашины импорт жилийн өмнөхөөс найман сая
орчим ам.доллараар өссөн байна. Мөн энэ төрлийн импортын 6.8% - ийг Герман,
гурван хувийг БНСУ, 2.9% - ийг АНУ-аас нийлүүлжээ.

Мөн 2017 оноос хэрэгжиж эхэлсэн автомашины татварын өөрчлөлтөөс хамаарч

автомашины үнэ өссөн байна. Манай улсад бүртгэлтэй тээврийн хэрэгслийн дийлэнх
буюу 75 хувь нь 10-аас дээш жилийн насжилттай, хуучирсан техник байгаа нь хүрээлэн
буй орчинд сөргөөр нөлөөлж, агаарын бохирдлын хэмжээг нэмэгдүүлэх нэг шалтгаан
болж буй юм. Иймд 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн суудлын
автомашины хөдөлгүүрийн багтаамж, үйлдвэрлэсэн оноос хамаарч онцгой албан
татварыг нэмэгдүүлэх, мөн хос тэжээлт, цахилгаан тэжээлт, хийгээр ажилладаг
суудлын автомашины онцгой албан татварын хөнгөлөлтийг 50 хувиар бууруулахаар
тооцжээ. Автомашин худалдан авахаар ирсэн иргэд ихэвчлэн “Prius-20” болон “Prius-
30” маркийн автомашинуудыг худалдан авч байна” гэв. Иргэдийн сонирхон худалдан
авдаг “Prius” маркийн автомашин дотроо үйлдвэрлэсэн он болон Монголд орж ирсэн
он, S, G бүтэн G зэргээс хамааран үнийн хувьд зөрүүтэй байна. Мөн урин дулаан цаг
ирсэнтэй “Harrier” маркийн автомашин илүү ихээр сонирхож эхэлжээ. Автомашин зарж
буй ченжүүд бэлэн мөнгөөр худалдан авах гэж байгаа бол машинуудаа илүү сайн доош
буулгаж өгнө хэмээн онцолж байлаа. “Да хүрээ” захаар үйлчлүүлж буй иргэдийн 80-
90% нь лизенгийн үйлчилгээ болон хуучин машинаа оролцуулан зөрүү өгч шинэ машин
авах зэргээр үйлчлүүлдэг байна. Шууд бэлэн мөнгөөр худалдан авдаг хүн цөөн байна.
(У.Уранцэцэг, 2017)
Да хүрээ захад 2017 оны 4-р сарын байдлаар зарагдаж буй автомашины үнийн хувьд
“Toyoto prius-10” 1998 оных 6.5 сая, “Toyoto prius-20” 2004 оных 9-9.5 сая, 2006 оных
9.5 саяас 11 сая, 2007 оных 10-12 сая, 2008 оных 11.5 сая, “Toyoto prius-30” 2010 оных
14.5 сая, 2012 оных 17.5 сая, 2013 оных 17.5 сая, хамгийн доод үнээр борлуулагдаж буй
“Prius 30 S” загварын автомашин 13 сая, 2009 оны бүтэн G загварынх 16 сая, 2011 оны
S загварынх 13 сая байна.
Мөн “Harier” маркийн автомашин 24-27 сая, “Harier mark X” 17 сая, “Alphert” хамгийн
доод үнэ 13 сая, 2007 оны “Premio” 16.5 сая, “Crown 180” 17.5 сая, “Toyoto Hyundai
sight” 2010 оных 8.5 сая, “Kluger” 2005 оных 19.5 сая, 2007 оных 20.5 сая, “Vanguard”
2008 оных 19.5 сая, “Athlete crown” 25 сая төгрөгийн үнээр борлуулагдаж байна.
Түүнчлэн борлуулагдаж буй шинэ автомашин орж ирэхдээ үнэлгээнээс хамааран
харилцан адилгүй зарагддаг байна. Монголд хамгийн дээд үнэлгээний машин 4.5 А
болон В байдаг байна.
Хоѐрдугаар сарын эхэн үед иенийн ханш суларсан байсан тул ченжүүд автомашины
үнийг бууруулан худалдаалж байжээ. Түүнчлэн 2004 оны жижиг суудлын
автомашинуудыг он хуучирч буй учраас шахаж зарсан байна. (У.Уранцэцэг, 2017)
Автомашины ил задгай зардаг худалдаачдыг албадан нүүлгэх болсон байна.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагчийн А/739 дүгээр
захирамжийн дагуу зориулалтын бус газарт автомашины худалдаа эрхэлж байгаа иргэн,
аж ахуйн нэгжийг зохих хууль, журмын дагуу нүүлгэн шилжүүлэх үүрэг бүхий Ажлын
хэсэг байгуулагдаад байгаа билээ. Ажлын хэсгийг Нийслэлийн Засаг даргын ахлах
зөвлөх ахлан ажиллаж байгаа бөгөөд өнөөдөр энэхүү Ажлын хэсгийн ээлжит хуралдаан
болж өнгөрлөө. Хурлын эхэнд өнгөрсөн хугацаанд авч хэрэгжүүлсэн ажлуудын үр

дүнгийн талаар Нийслэлийн Газрын албанаас өгсөн мэдээллийг сонссон бөгөөд

төлөвлөгөөний дагуу цаашид авч хэрэгжүүлэх ажлуудыг хэлэлцлээ.
Өнгөрсөн хугацаанд хийж гүйцэтгэсэн Нийслэлийн төвийн зургаан дүүргийн хэмжээнд

ил задгай автомашины худалдаа эрхэлж буй иргэн, аж ахуйн нэгжүүдийн шинэчилсэн
судалгааг танилцуулаад зөрчилтэй иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд газраа чөлөөлөх 3 ч
удаагийн шаардлага хүргүүлээд байгаагаа мэдээлсэн юм. Газрын албаны сүүлийн
судалгаагаар эзэмшил, өмчлөлд олгогдсон зориулалтын зохих, зөвшөөрөлгүйгээр дур
мэдэн өөрчилж, ил задгай авто машины худалдаа эрхэлж байгаа нийт 41 иргэн, аж
ахуйн зөрчил илэрсэн бөгөөд Нийслэлийн Газрын алба, Нийслэлийн Мэргэжлийн
хяналтын газар хамтран эдгээр иргэн, аж ахуйн нэгжүүдэд зөрчил арилгах ажиллагаа
хийгдэж байгаа юм байна.
нэ хугацаанд эдгээр 41 иргэн, аж ахуйн нэгжүүдээс Газар эзэмших, өмчлөх эрхгүй 2 аж

ахуйн нэгж, Газраа авто худалдааны бус зорилгоор эзэмшиж байгаа иргэн, хуулийн
этгээд 17, хувийн зориулалтаар өмчилж байгаа 22, Газрын албаны шаардлагыг
биелүүлж, сайн дураараа үйл ажиллагаагаа зогсоосон 7 иргэн, байгууллага байгааг
ажлын хэсгийн хуралдаанаар мэдээллээ. Энэхүү ажлын хэсэг байгуулагдсанаар
нийслэлчүүдийн нэрлэж заншсан 1000 машины зогсоол, АСА циркийн талбайд үйл
ажиллагаагаа явуулж байсан ил задгай авто машины худалдаа эрхлэгчдийг Авто
худалдааны цогцолборт нүүлгэн шилжүүлээд байгаа ч зарим аж ахуйн нэгж, иргэд
Газрын алба, Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газрын мэдэгдэл, шаардлагыг хүлээж
авахгүй байгаа юм.
Иймд цаашид Нийслэлийн газрын албаны шаардлагыг удаа дараа биелүүлээгүй БЗД,
17-р хороо, иргэн М.Мөнхтөр, БЗД, 17-р хороо, иргэн Д.Наранчимэг, БЗД, 17-р хороо,
иргэн Ч.Баянмөнх, БЗД, 17-р хороо, иргэн Ч.Ганбаатар, БЗД, 24-р хороо, иргэн
З.Мөнхбат, БЗД, 17-р хороо, “Эс пи сервис” ХХК 1502 м2, БЗД, 17-р хороо, “Дөрвөн-
Өлзий” ХХК зэрэг 10 гаруй иргэн, аж ахуйн нэгжийн газар эзэмших эрхийг цуцалж,
албадан нүүлгэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхээр болсон байна. (Нийслэлийн ЗДТГ-ын
Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс, 2018)

Зураг II-2 Автомашины төрөл
Монголд явж байгаа автомашинуудын шатахууны төрөлүүд нь бензин, дизель, хайбрид,

электрон байна. Монголд хамгийн их хэрэглэгдэж байгаа машин бол хайбрид
хөдөлгүүртэй машинууд билээ. Хайбрид төрлийн автомашин цоо шинэ зүйл биш
бөгөөд цахилгаан хөдөлгүүр зохион бүтээгдэж, үйлдвэрлэлд нэвтэрч эхлэхтэй хамт
буюу 100 жилийн өмнөөс бүтээгдэж, туршигдаж байсан байна.
2.2 Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлс
Хүснэгт II-1 Бүтээгдэхүүний ангилал

Бүтээгдэхүүний ангилал Материаллаг Материаллаг бус
Шүдний оо, сэтгүүл,
Өргөн хэрэглээний давс Халбага, тогоо, Үйлчилгээ
Сонголтод Хувцас Автомашин, тавилга Автомашины даатгал
Цөөн тоогоор
үйлдвэрлэгдсэн Алдартай хүнээр засал
Онцгой Үнэтэй ховор даашинз автомашин чимэглэл хийлгүүлэх
Идэвхгүй эрэлттэй Нэвтэрхий толь Каран Оршуулгын үйлчилгээ
Эх сурвалж: Д.Баярмаа 2009
Автомашин нь удаан эдэлгээтэй сонголтод бүтээгдэхүүний бүлэгт багтаж байна.

Хэрэглэгчийн
худалдан авах зан
төлөвт нөлөөлөх
хүчин зүйлс
Нийгмийн хүчин Хувь хүний хүчин Сэтгэл зүйн хүчин

Соѐлын хүчин зүйл
зүйлс зүйлс зүйлс
 Соѐл, дэд соѐл болон нийгмийн анги нь хэрэглэгчдийн худалдан авах зан төлөвт
нэн чухал нөлөө үзүүлдэг. Хүний хүсэл, зан төлөвийн үндсэн тодорхойлогч нь
соѐл юм. Маркетерүүд одоогийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээ зах зээлд хэрхэн
сайн нийцүүлэх болон шинэ бүтээгдэхүүндээ боломжуудыг олж авахын тулд улс
өрөн бүрийн соѐлыг сайн судалж байна. (Kotlet & Keller, 2015)
 Нийгмийн хүчин зүйлсд: нийгмийн давхрага, харьяалагдах бүлэг, гэр бүл
багтана.
 Хувь хүний хүчин зүйлс нь тухайн хүний нас, ажил мэргэжил, боловсрол,
амьдарлын хэв маяг, зан чанар, хобби, сонирхдог зүйлс багтдаг.
 Сэтгэл зүйн зүйлс: Мотиваци, ойлголт, туршлага, итгэл үнэмшил, хандлага
Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэр гаргах үйл явц:
Хэрэгцээгээ мэдрэх
Шийдвэрийг
үнэлэх буюу
Мэдээлэл хайх
худалдан авалтын
дараах зан төлөв
Сонгол хийж Хувилбаруудыг

шийдвэр гаргах үнэлэх

 Хэрэгцээгээ мэдрэх - Хэрэглэгчийн бодит байдал болон хүсэж байгаа байдал

хоѐрын зөрүү нь хэрэглэгчийн хэрэгцээ юм.
 Мэдээлэл хайх – Хэрэглэгчид бүтээгдэхүүн, үйлчилгээтэй холбоотой асуудалтай
тулгархад худалдан авалтын шийдвэр гаргахын тулд мэдээлэл хайж эхэлдэг.
 Хувилбаруудын үнэлэх - Хэрэглэгч олон хувилбаруудыг дэвшүүлж гаргадаг.
Жишээ нь: автомашины хувьд ямар бренд, марк гэх мэт.
Хэрэглэгчийн хар хайрцагны загвар буюу хэрэглэгчийн зан төлөвийн загвар нь

хэрэглэгчийн зан төлөвийн суурь ойлголтын нэг юм. Маркетингийн болон орчны
өдөөгчид нв хэрэглэгчийн ухамсарт нэвтэрснээр сэтгэлзүйн цогц үйл явц болох
хэрэглэгчийн хувийн шинж чанартай нэгдэж үр дүнд нь шийдвэр гаргах үйл явц
болон худалдан авах шийдвэр гаргадаг. Сэдэл, ойлгоц, танаин мэдэхүй, ой санамж
зэрэг сэтгэл зүйн дөрвөн үйл явц хэрэглэгчийн хариу үйлдэлд нөлөөлдөг. (Kotlet &
Keller, 2015)
2.3 Хэрэглэгчийн зан төлөв болон шийдвэр гаргах процесс
Хүний зан төлөв нь бүхэлдээ шийдвэр гаргар процессийг тодорхойлдог. Ихэнх

хэрэглэгчид нь нөөцөөрөө хязгаарлагдсан байдаг учир бүх зүйлийг хүсэж сонирхож
чадахгүй. Тэдгээр нь таваар үйлчилгээг худалдан авах талаар шийдвэр гаргахаас гадна
шинэ шинэлэг бүтээгдэхүүнийг худалдан авахыг хүсдэг. Барааг худалдан авах шийдвэр
гаргах үйл явц нь нарийн нийлмэл асуудал юм. (Э.Гүргэмжав, 2013)
Шийдвэр гаргах процесс нь дараах 5 үе шаттай.
1. Шийдвэрлэхэд шаардлагатай асуудлыг ухан ойлгох

2. Шаардагдах асуудлын хэрэгцээт арга замуудыг эрж хайх
3. Зөвшөөрч болохуйц хувилбаруудыг үнэлэх
4. Өөрийн шийдвэрийг гаргах
5. Шийдвэрийн иж бүрдлийн үнэлгээ
2.4 Бүлгийн нөлөөллийн хэлбэрүүд
Бүлгүүдийн нөлөөлөл нь шууд болон шууд бусаар шийдвэр гаргалтад нөлөөлдөг.

Нөлөөллийн аман тактикууд байдаг.
Хүснэгт II-2 Бүлгүүдийн хэрэглэдэг жирийн аман нөлөөллийн тактикууд

Тактикууд Тодорхойлолт Жишээ
Тайлагнах Тухайн зүйлийг илүүд үзсэн Приус машин маш бага бензин
байдлаар ярих зарцуулдаг
Зөвөлгөө Санал болгох байдлаар хэлэх Чи Приус автомашин авах
хэрэгтэй
Урилга Үйл явцад оролцохыг санал Та 1000 автомашин зах дээр
болгох очихыг хүсч байна уу
Хүсэлт буюу гуйлт Хийж гүйцэтгэхийг гуйх Та энэхүү автомашиныг унаж
үзээч

Ятгалт гуйсан байдлаар санал болгох Хэрэв хэн нэг нь бидэнд пицца
авчирч өгвөл баярлах байна.
Тушаал Хэн нэгэнд юу хийх ѐстойг Чи Приус автомашин ав

хэлэх
Амлалт Хийж гүйцэтгэсэн бол шагнана Приус автомашин маш сайн.
гэж санал болгох
Албадлага Дургүйцэж шийтгэхийг хэлнэ Хэрвээ чи автомашин худалдан
авахгүй бол амыг чинь оймсоор
таглана шүү
Шүүмжлэл Ямар нэг зүйлийн эсрэг байгаа Та одоо л автомашин худалдан
хэлэх авахгүй бол болохгүй
Магтаал Ямар нэг зүйлд сэтгэл их Чи үнэхээр юу худалдан авахаа

ханамжтай илтгэл мэдэх юм аа. Чиний сонголт
хамгийн зөв
Элэглэлт Зарагдаж байгаа юмных нь Залуу, энэ цамц таныг яг алиалагч
тухай сайхан аашаар элэглэх шиг харагдуулж байна
Эх сурвалж:Э. Гүргэмжав, 2013
Юм худалдан авах асуудлыг шийдвэрлэх болон бүлгийн гишүүдийн хамт худалдаж

авахад тусална гэж итгэх юм бол хэрэглэгчидтодорхой бүлгүүдийн нөлөөллийг хүлээн
зөвшөөрнө.
2.5 Ном зүй буюу судлагдсан байдал
Хүснэгт II-3 Судлагдсан байдлын судалгаа

Судлагааны арга
№ Судлаач Сэдвийн нэр Зорилго, Зорилт Үр дүн
зүй
Монголчуудын
сэтгэлд
Монгол улсад үйл хоногшсон
Орчны болон
Суудлын ажиллагаа явуулж цөөхөн бренд
хэрэглэгчдийн
Б. автомашинуудын байгаа байна. Шинэ
судалгаа.
1 Хатанмөрөн дистрибюторуудын дистрибюторуудыг төрөл
Дистрибюторуудын
(2016 он) харьцуулсан харьцуулан судалж, ангилалын
харьцуулсан
судалгаа нэгдмэл мэдээллийн автомашинийг
шинжилгээ.
багцийг бий болгох. шинээр
байршуулахад
дэндүү хэцүү.

Монгол улсын
автомашин
борлуулах бизнест
Автомашин
солилцох
худалдан авах
Автомашин худалдааны
чадварыг нэмж Макро болон микро
солилцох үйлчилгээ зах
АСХҮ хэмэх шинэ орчны судалгаа.
худалдааны зээлд
З.Шинэтулга сувгийг нэтрүүлэх Хэрэглэгчдийн
2 үйлчилгээг зах нэвтрүүлэх
(2016 он) боломж байгаа эпирик судалгаа
зээлд нэвтрүүлэх бүлүмжтой.
эсэхийг судлах. болон кластер
боломжийн Хэрэглэгчид
Автомашины үүсэл, шинжилгээ.
судалгаа АСХҮ-ийн
хөгжил, Монгол
талаарх мэдлэг
улсын автомашины
дутмаг.
одоогийн болон
ирээдүйн хэрэглээг
судлах.
Хуучин
автомашин
Хэрэглэгчдэд
авхаар шийдвэр
маркетингийн үйл
гаргасдад 5
ажиллагаагаар
хүчин зүйлс
нөлөөлдөг. Үр
худалдан валтанд
ашигт байдал
нөлөөлөх
Макро болон микро болон
боломжийг
орчны судалгаа. Маркетингийн
тодорхойлох,
Автомашин Хэрэглэгчдийн нөлөө
судалгааг хэрхэн үр
Г.Тэмүүжин худалдан авагчдын эпирик болон хоорондоо
3 дүнтэй болгох
(2017 он) сонголт хийх зан тандалтын хүчтэй
боломжийг
төлөвийн судалгаа судалгаа. Кластер, хаамаралтай.
эрэлхийлэх.
Факторын Борлуулагчид
Судлагдсан байдлын
шижилгээ борлуулсныхаа
судлаанд
дараа ямарч
шинжилгээ хийх,
үйлчилгээ
емпирик судалгаа
явуулдаггүй тул
хийж шинжлэн
худалдан
санал, зөвлөмж
авагчдад их
боловруулах.
зардалтай
байдаг.
III БҮЛЭГ. СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ
3.1 Монгол улсын эдийн засаг
Монгол Улсын эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүд өнгөрсөн 4 жилийн хугацаанд

тасралтгүй унасан. Гадаад худалдааны эргэлт 2015 оны эцэст 8,46 тэрбум ам.доллар
болж, 2011 оныхоос 2,95 тэрбум ам.доллараар буурчээ. 2014 онд 2011 оныхоос 66
хувиар өссөн бөгөөд 2015 оноос эхлэн буурч, энэ оны нэгдүгээр сард 9,85 их наяд

төгрөг болсон. Манай улсын 2017 оны 4-р улиралд эдийн засгийн өсөлт 5,1% болсон
байна. (Үндэсний статистикийн хороо, 2018)
3.1.1 Өрхийн сарын дундаж орлого
Өрхийн сарын дундаж орлогын өөрчлөлтөөс хамаарч автомашин худалдан авах,

борлуулалтад шууд нөлөөтэй. Автомашин гэдэг бол айл өрхийн хэрэгцээ. Нэг өрхийн
сарын дундаж бодит (үнийн нөлөөллийг арилган тооцсон) мөнгөн орлогын хэмжээ 2017
оны 4 дүгээр улиралд 892.9 мянган төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 51.0 (6.1%)
мянган төгрөгөөр өслөө. Нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн зарлага 2017 оны 4 дүгээр
улиралд 1.0 сая төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 130.9 (14.6%) мянган төгрөгөөр
өслөө. Нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн зарлага өсөхөд хүнсний бус бараа,
үйлчилгээний болон бусад зарлага 103.4 (15.4%) мянган төгрөгөөр өссөн нь голлон
нөлөөлжээ. Өрхийн сарын дундаж орлого өссөнөөр автомашин худалдан авах хүмүүс
нэмэгдэнэ. (Үндэсний статистикийн хороо, 2018)
Зураг III-1 Нэг өрхийн сарын дундаж бодит орлого
Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2017
3.1.2 Инфляци
Хэрэглээний үнийн индексээр хэмжигдэх Улсын болон Улаанбаатар хотын жилийн

инфляци 2017 оны эхний 8 сарын байдлаар зорилтот түвшнээс бага байв. Жилийн
инфляци 8 дугаар сард Улсын хэмжээнд 5.0 хувь, Улаанбаатар хотын хэмжээнд 5.4 хувь
болж өслөө.
Жилийн инфляци 2016 оны 12 дугаар сараас эхлэн аажим өсч байна. Үүнд: Махны үнэ
2016 оны 12 дугаар сард 8.4 хувиар нэмэгдэж 2017 оны эхний улирлын туршид жилийн
өмнөх түвшнээсээ өсөлттэй байлаа. ХҮИ-ийн сагсны өөрчлөлт болон татварын
нөлөөгөөр жилийн инфляци 4-5 дугаар саруудад нэмэгдсэж, нийт нутгаар гангын
байдалтай байсны нөлөөгөөр хүнсний ногоо, гурилын үнэ өсч, өрхийн орлого сүүлийн
2 улиралын турш жилийн өмнөх үеэс нэмэгдсэн, төгрөгийн ханш сүүлийн 4 улиралд
жилийн өмнөх үеэсээ суларсан түвшинд байгаа зэрэг нь инфляци нэмэгдэхэд нөлөөлж
байна. (Үндэсний статистикийн хороо, 2018)

Жилийн инфляцийг хүнс болон хүнсний бусаар ангилан авч үзвэл, жилийн инфляцийн
дийлэнх хувийг хүнсний бус бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлт тайлбарлаж байна.
Дотоодын бараа, үйлчилгээний ихэнх хэсгийг өвлийн хувцас, хатуу түлш болон төрийн
зохицуулалттай үйлчилгээ бүрдүүлдэг бөгөөд оны эхний 8 сард тус барааны үнэ
буурдаг хандлага ажиглагдаагүй, мөн хатуу түлшний үнэ өмнөх жилүүдэд 9-11 дүгээр
сард үнэ нэмэгддэг байсан ч энэ оны 8 дугаар сард 6.2 хувиар нэмэгдэв. Үүний
нөлөөгөөр дотоодын барааны жилийн инфляцид үзүүлэх нөлөө өндөр байлаа.
Импортын барааны үнэ суудлын тэрэг, түүний дугуй болон шатахууны үнийн
өөрчлөлттэй холбоотойгоор2017 оны 2 дугаар улиралд нэмэгдлээ. Мөн оны 1-7 дугаар
саруудад хүнсний инфляцийн голлох хэсгийг импортын хүнсний бүтээгдэхүүний
өөрчлөлт бүрдүүлсэн бол 8 дугаар сард хүнсний ногоо, гурилын үнэ огцом өссөнөөр
дотоодын хүнсний инфляци нэмэгдлээ. (Үндэсний статистикийн хороо, 2018)
Зураг III-2 Инфляцийн түвшин
Инфляцийн түвшин
8.0%
7.0%
6.9% 6.9%
6.0% 6.5% 6.4%
5.0% 5.8%
5.0%
4.0%
3.0% 3.7%
3.4% 3.3% 3.4%
2.0% 2.5%
1.9% 2.1%
1.0%
0.0%
Эх сурвалж: Статистикийн мэдээллийн нэгдсэн сан, 2018
3.1.3 Валютын ханш
Валютын ханш өсөхөд суудлын автомашин борлуулдаг хүмүүс үнээ нэмж эрэлт
багасдаг байна. 2008 оноос дэлхийн санхүүгийн хямралтай холбоотойгоор валютын тэр
дундаа ам,доллар, хятадын юаний ханш хамгийн их чангарсан. Хятадын төв банкнаас
хэрэгжүүлж байгаа бодлогын нөлөөгөөр цаашдаа юанийн ханш өсөх хандлагатай байна.
Доллар, юанийн ханш өссөнтэй холбоотой өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний
үнэд шууд нөлөө үзүүлж иргэдийн худалдан авах чадвар муудах аюултай.
Төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг 2017 оны 1-р сарын дунд үеээс эхлэн 2-р улирлыг
дуустал чангарав. Тухайлбал, 1-р сарын 10-нд 1 ам.доллар 2498.8 төгрөгтэй тэнцэж
байсан бол 6-р сарын 30-ны байдлаар 2349.9 төгрөгт хүрч, 148.9 төгрөгөөр буюу 6.0
хувиар чангарсан. Төгрөгийн ам.доллартай харьцах улирлын дундаж ханш 2017 оны 2

дугаар улиралд өмнөх улирлаас 74.5 төгрөг буюу 3.0 хувиар чангарсан бол өмнөх оны
мөн үетэй харьцуулахад 406.7 төгрөг буюу 20.4 хувиар суларч 2400.9 төгрөг байв.
Сүүлийн 4-н улирал дараалан суларсан төгрөгийн нэрлэсэн үйлчилж буй ханш 2017
оны 2-р улиралд өмнөх улирлаас 2.4%-иар чангарав. Төлбөрийн тэнцэл тайлант
улиралд ашигтай гарсан, зах зээлд оролцогчдын хүлээлт сайжирч, итгэл нэмэгдсэн нь
төгрөгийн ханш чангарахад нөлөөллөө. Тухайлбал, төгрөгийн нэрлэсэн ханшийг өмнөх
улиралтай харьцуулахад ам.долларын эсрэг 4%, хятадын юаний эсрэг 2.4%, японы
иений эсрэг 4.2% чангарсан байна. (Үндэсний статистикийн хороо, 2018)
Хүснэгт III-1 Валютын ханш

Валют 2012 2013 2014 2015
АНУ-ын
доллар, сарын 1,359.40 1,525.72 1,818.28 1,970.66
дундаж
Юань, сарын
215.5 248.4 295.11 313.53
дундаж
Вон, сарын
1.2 1.4 1.7 1.7
дундаж
Иен, сарын
17.06 15.63 17.21 16.29
дундаж
Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо, 2018
3.2 Хууль, эрх зүй
Монгол улсын хууль, эрх зүйн нөхцөл байдлаас шалтгаалан суудлын автомашины
борлуулалт өөрчлөгддөг. Манай эрх зүйн орчинд хосолмол хөдөлгүүртэй автомашин
татваргүй байсан учир борлуулагчид их хэмжээгээр хайбрид автомашин оруулж ирэх
болсон. Гэсэн хэдий УИХ-ийн гишүүн Ч.Хүрэлбаатарын гаргасан төслийн 3 дугаар
зүйлд “Энэ хуулийг 2017 оны 06 дугаар сарын 09-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө”
гэснийг, төслийн нэгдүгээр зүйлийн “2017 оны 05 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 2017
оны 06 дугаар сарын 09-ний өдрийг хүртлэх хугацаанд” гэж өөрчлөх саналыг
хуралдаанд оролцсон гишүүд тус тус 100 хувь дэмжиж Хүснэгт III-2 Автобензин,
дизелийн түлшээр ажилладаг суудлын автомашины онцгой албан татвар ны дагуу
татвар төлөх болсноор энгийн болон хосолмол хөдөлгүүртэй автомашинуудын үнэ 3-5
саяар өсч, хоорондын үнийн зөрүү багассан. (УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй
харилцах хэлтэс, 2017)
Импортоор орж ирж байгаа машины хувьд улсад 3 төрлийн татварыг төлдөг. Үүнд:
 Гаалийн албан татвар 5%

 Онцгой албан татвар
 Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 10%
Импортоор оруулсан, эсхүл үйлдвэрлэн борлуулсан автобензин, дизелийн түлшний

албан татвар тооцох үнэлгээнд 0-10 хувийн хязгаарт багтаан Засгийн газар тогтооно.

Хүснэгт III-2 Автобензин, дизелийн түлшээр ажилладаг суудлын автомашины

онцгой албан татвар
Хөдөлгүүрийн Ногдуулах онцгой албан татварын хэмжээ /төгрөгөөр/

цилиндрийн
Үйлдвэрлэгдсэн оноос хойших хугацаа /жилээр/
багтаамж /см3 /
0-3 жил 4-6 жил 7-9 жил 10 ба < жил
1500 ба түүнээс доош 750 000 1 600 000 3350 000 10 000 000
1501-2500 2 300 000 3200 000 5 000 000 11700 000
2501-3500 3 050 000 4000 000 6700 000 13350 000
3501-4500 6 850 000 8000 000 10850 000 17500 000
4501 ба түүнээс дээш 14210 000 27200 000 39 150 000 65975 000
Эх сурвалж: Гаалийн ерөнхий газар, 2018
Хүснэгт III-3 Хос тэжээлт автомашин, шингэрүүлсэн хийгээр ажилладаг

автомашины онцгой албан татвар
Хөдөлгүүрийн Ногдуулах онцгой албан татварын хэмжээ /төгрөгөөр/

цилиндрийн
багтаамж /см3 /
1500 ба түүнээс доош 375 000 800 000 1 675 000 5 000 000
1501-2500 1 150 000 1 600 000 2500 000 5 850 000
2501-3500 1525 000 2 000 000 3 350 000 6 675 000
3501-4500 3 425 000 4 000 000 5 425 000 8 750 000
4501 ба түүнээс дээш 7 105 000 13 600 000 19575 000 32 987 500
Хүснэгт III-4 Цахилгаан тэжээлт автомашин
Ногдуулах онцгой албан татварын хэмжээ /төгрөгөөр/
375 000 800 000 1 675 000 5 000 000

Монгол улсад импортоор орж ирж буй автомашин бүр дээрх хүснэгтэд тохирсон татвар
төлнө.
Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар

Импортын бараанд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар (НӨАТ)-ын хувь хэмжээ нь

2007 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс татвар тооцох үнэлгээний 10%-иар ноогдуулна.
Импортын барааны НӨАТ тооцох үнэлгээг гаалийн тарифын тухай хуульд заасны
дагуу тодорхойлсон үнэ дээр гаалийн, онцгой болон бусад татварыг нэмж тодорхойлно.
Худалдах зориулалтаар Монгол улсын нутаг дэвсгэрээс экспортод гаргасан бөгөөд
гаалийн байгууллагад мэдүүлсэн барааны тэг хувь хэмжээг хэрэглэнэ.
Гадаад худалдаа эрхлэж байгаа иргэд, аж ахуй нэгж байгууллага бараа импортоор
оруулах болон экспортоор гаргах үедээ гаальд тодорхой албан татвар төлбөг. Эдгээр
албан татварын хэмжээ нь гаалийн үнэ, тоо хэмжээ зэргээс хамаарч өөр өөр байдаг.
Манай улсын хувьд дийлэнх импортын барааны гаалийн албан татвар 5%, НӨАТ 10%
байдаг бөгөөд тодорхой зарим нэр төрлийн бараа улирлын нөлөөтэй өөрчлөгдөж
болдог.
НӨАТ-ын тухай хуульд импортын бараанд албан татвар ноогдуулах, төлүүлэх үйл
ажиллагааг гаалийн байгууллага хариуцна гэсэн бөгөөд НӨАТ тооцох үнэлгээг
Монгол улсын гаалийн тухай хуульд заасны дагуу тодорхойлсон гаалийн үнэ дээр
гаалийн албан татвар, онцгой албан татвар болон бусад татварыг нэмж тодорхойлно
гэж заасан байдаг. Үүний дагуу НӨАТ-ыг тооцохдоо дараах томъѐог хэрэглэдэг.
НӨАТ=(ГҮ+ГТ+ОТ+БТ)*ТЗ
ГҮ – гаалийн үнэ
ГТ – гаалийн татвар
ОТ – онцгой татвар
БТ – бусад татвар
ТЗ – НӨАТ-ын хувь
3.3 Нийгэм соѐл, хүн ам зүй
Монгол улсын нийт хүн амын 64.67% нь 35 хүртэл насны залуучууд байна. Нийт хүн
амын 30.05% буюу 937,518 нь 0-14 насны хүүхэд, 63.82% буюу 1,991,183 нь 15-59
насны хүмүүс, 6.13% буюу 191,234 нь 60 ба түүнээс дээш насны өндөр настан байна.

Зураг III-3 Монгол улсын хүн амын насжилт
Эх сурвалж: Статистикийн мэдээллийн нэгдсэн сан, 2018
Монгол улсын жолоочийн тоо 2013 онд В ангиллын 71304, ВС ангиллын 5150 хүн
шинээр жолооч болсон бол 2014 онд “В” ангиллын 75582, “ВС” ангиллын 3327 иргэн
шинээр жолооч болсон байна. Өнгөрсөн онд буюу 2015 онд улсын хэмжээнд авто
жолооны сургууль, курсуудын төгсөлтийн материал хүлээн авч шинээр “В” ангиллын
51477, “ВС” ангиллын 1853 иргэн шинээр жолооч болсон байна. (Цагдаагийн ерөнхий
газрын бүртгэл хяналтын төв, 2016)
3.4 Судалгааны арга зүй дизайн
Хоѐрдогч эх үүсвэрийг ашиглан судлагдсан байдлыг судлан, Монгол улсын эдийн

засаг, хууль эрх зүйн, нийгэм хүн ам зүйг судална. Манай судалгааны эх олонлог
суудлын автомашинтай хүмүүс оролцоно.
Судалгааны өгөгдлөө асуулгын арга буюу анкетаар авах ба судалгаагаа биеэр

цуглуулна. Бидний эх олонлог нь суудлын автомашинтай 359301 хүмүүс болон сард
шинээр автомашин худалдан авдаг 57974 хүн байдаг ба нийт 417275 хүн. Түүврийн тоо
нь 95%-ийн итгэх түвшинд үзэхэд 384 хүнээс судалгаа авах шаардлагатай.
Энэхүү судлагааг хийснээр суудлын автомашинтай хүмүүсд ямар хүчин зүйлс

нөлөөлсөнийг судалж, тайлагнах боломжтой болно.
Судалгаагаар чанар болон тоон судалгаа авах ба хэрэглэгдэхүүн нь 19 шкалан асуулт,

ерөнхий 14 асуулт болон хувийн мэдээллийн 7 асуулттай байна. Асуултууд нь нээлттэй
болон хаалттай бүтэцлэгдсэн болно

IV БҮЛЭГ. ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХЭСЭГ
4.1 Хувийн болон ерөнхий мэдээллийн шинжилгээ
Судалгааны зорилгыг автомашинтай хүмүүсийг илүү туршлагатай гэж үзсэн үүднээс

хуучин автомашин худалдаж авж байсан хүмүүсийг сонгож түүвэр бүрдүүлсэн. Нийт
384 хүнээс өгөгдөл цуглуулсан бөгөөд судалгаанд оролцсон хүмүүсийн 332 хүн буюу
86,4% нь цаасаар, 52 хүн буюу 14,6% нь онлайнаар судалгаанд хамрагдсан. Анкетаар
судалгаа өгсөн хүмүүсийг бүрдүүлэхдээ дүүрэг бүрээс авахыг зорьсон бөгөөд дүүрэг
бүрт байрлах авто машин засвар, угаалгын газрууд, худалдааны төвүүд болох
Бөмбөгөр, Да хүрээ, Хар хорин, 1000 нэрийн барааны ойр орчимын дэлгүүрүүд болон
хүчин шонхор зах дээрээс судалгааг авсан. Судалгаанд оролцогчдын автомашины
тухай болон хувийн мэдээллүүдийг шинжилж үзвэл:
Зураг IV-1 Хувийн мэдээлэл
Та ямар хүйстэй вэ?

Эр Эм
50%
50%
Та хэдэн настай вэ?

140
120
100
80
60
40
20
0
18-25 25-30 30-35 35-45 45-55 55-с
нас нас нас нас нас дээш нас
Series1 57 116 84 76 39 10

Та гэрлэсэн үү?
Гэрлэсэн Гэрлээгүй
26%
74%
Та хэдэн хүүхэдтэй вэ?

120
100
80
60
40
20
0
1 2 3 3-с дээш
Хүүхэдгүй
Хүүхэдтэй Хүүхэдтэй Хүүхэдтэй Хүүхэдтэй
Series1 92 99 112 57 20
Та ямар боловсролтой вэ?

300
250
200
150
100
50
0
Бага Дунд Бүрэн дунд Дээд
Series1 2 13 126 242

Та ямар ажил эрхлэдэг вэ?

250
200
150
100
50
0
Хувийн Хувийн Төрийн
бизнес компанид байгууллагад Ажилгүй
эрхэлдэг ажилладаг ажилладаг
Series1 237 99 22 25
Өрхийн сарын дундаж орлого?

140
120
100
80
60
40
20
0
500000- 800000- 1200000- 1800000- 2500000-с
800000₮ 1200000₮ 1800000₮ 2500000₮ дээш ₮
Series1 91 132 85 31 39
Судалгаанд оролцогчдийн хувийн мэдээллийн үр дүнгээс харахад хүйсийн байдал тэгш

оролцсон ба дийлэнхийг 25-35 насны хүмүүс, дээд боловсролтой, хувиараа бизнес
эрхэлдэг хүмүүс байна.

Зураг IV-2 Автомашины үйлдвэрлэсэн он
Таны автомашины үйлдвэрлэсэн

он?
140
120
100
80
60
40
20
0
2000-н
2000- 2003- 2006- 2009- 2012-
оноос
2003 он 2006 он 2009 он 2012 он 2016 он
өмнө
Series1 28 30 89 124 72 35
Зураг IV-3 Автомашины бренд
Таны автомашины бренд?

300
250
200
150
100
50
0
Ben
Mits Vol
Toy Niss Hyu Hon Maz Sub Suz Lex z, Буса
ubis Kia ksw
ota an ndai da da aru uki us BM д
hi agen
W
Series1 281 20 24 6 5 6 4 8 7 8 5 2 7
Манай улсын автомашины дийлэнхийг Тоѐота бренд эзэлж байна. Үүнээс үзэхэд
хүмүүс Тоѐота брендийн автомашиныг илүү сонирходог нь харагдаж байна.

Зураг IV-4 Автомашины марк
Таны автомашины марк?

140
120
100
80
60
40
20
0
Бөглөөг
Prius Allion Crown Sonata Corrolla Бусад
үй
Series1 123 21 15 11 8 85 121
Судалгаанд оролцогчдын 1/3 нь бөглөөгүй байгаа ч 3/1 ийг Приус маркын автомашин
эзэлж байна.
Зураг IV-5 Автомашин нь Монгол улсад явж байсан эсэх
Таны автомашин худалдан

авахаас өмнө МУ-д явж байсан
уу?
Тийм Үгүй
42%
58%
Хүмүүс автомашин худалдан авахдаа аль болох гадаадаас орж ирсэн автомашин авах
сонирхол ихтэй байдаг. Манай судалгаанд оролцогчдын 224 хүн буюу 58% нь гадаадаас
орж ирсэн хуучин машинтай байна.

Зураг IV-6 Үнийн хүлээлт
Та автомашинаа худалдан
авахдаа үнийг нь буухыг хүлээсэн
үү?
Тийм Үгүй Мэдэхгүй
18%
24%
58%
Энэхүү судалгаанаас үзэхэд 224 хүн буюу 58% нь автомашинаа худалдан авахад үнийг
буухыг хүлээдэггүй гэж хариулсан байна. Энэ нь худалдан авагчид тухайн цаг үед
автомашины хэрэгцээ шаардлага ихтэй байгаа учир хурдан автомашинтай болох
сонирхол ихтэй байдаг.
Зураг IV-7 Дам яриа
Таныг автомашинаа худалдан

авахад бусдын дам яриа хэр
нөлөөлсөн бэ?
Маш их нөлөөлсөн Нөлөөлсөн Бага зэрэг нөлөөлсөн
Нөлөөлөөгүй Мэдэхгүй
6% 7%
33% 24%
30%
Аливаа худалдан авах шийдвэрт бусдын нөлөө ихэнхдээ байдаг. Автомашин нь өөрөө
үнэтэй, удаан эдэлгээтэй бүтээгдэхүүн учир хүмүүс аль болох мэдээлэл их авахыг
хүсдэг. Тиймээс ч бусдын дам яриа ихэнхид нөлөөлсөн байна.

Зураг IV-8 Таксинд явдаг эсэх
Та автомашинаараа таксинд явдаг

уу?
Тийм Хааяа явдаг Үгүй
11%
23%
66%
Зураг IV-9 Автомашинтай байх нь зардалтай эсэх
Та автомашинтай байх нь зардал

ихтэй гэж боддог уу?
Тийм Үгүй Мэдэхгүй
15%
31%
54%
Автомашин нь бензин, явах эд анги засах, тос масол солих, татвар гэх мэт олон төрлийн
зардал гардаг. Энэ үзүүлэлтээс үзэхэд 54% буюу 208 хүн үгүй буюу автомашин
хэрэглэхэд зардал багатай гэж хариулсан байна. Автомашин бол удаан эдэлгээтэй
хөдлөх хөрөнгө юм.

Зураг IV-10 Мэдээллийн суваг
Та автомашины талаарх мэдээллийг

хаанаас авдаг вэ?
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Машин
Гэр Зарын
Найз Интернетэ Хүмүүсий борлуулж
бүлийн сонин,
нөхдөөс эс н дам яриа байгаа
гишүүдээс сэтгүүл
хүнээс
Series1 82 98 150 2 15 36
Судалгааны үр дүнд хүмүүс автомашины талаарх мэдээлэлийг гэр бүлийн гишүүд, найз
нөхөд болон интернетээс авдаг гэж хариулсан байна. Автомашин нь гэр бүл дундаа
хэрэглэгддэг, мөн туршлагатай автомашин хэрэглэдэг найз нөхөдөөсөө зөвөлгөө,
мэдээлэл авдаг байна. Орчин үед интернет мэдээллийн сайт болон, сошиалаар
автомашины тухай мэдээллийг хүргэдэг болсноор цахим сүлжээгээр мэдээлэл ихээр
авдаг болсон байна.
Зураг IV-11 Автомашины хүндрэл
Хуучин автомашин худалдан авахад

тулгардаг хүндрэл юу байдаг вэ?
120
100
80
60
40
20
0
Эргэж Өнгө, Оношлуул
Баталгаат Автомаши Аюулгүйн
буцаах үзэмж, ах Хүндрэл
хугацаа ны мэдлэг баталгаагү
боломжгү чанар шаардлага гардаггүй
байхгүй дутмаг й
й муудсан тай
Series1 110 59 41 43 41 38 39
Хуучин автомашин худалдан авахад олон бэрхшээл тулгардаг энэ судалгаанаас харахад
хамгийн өндөр үзүүлэлт нь баталгаат хугацаа байдаггүй болон эргэж буцаах боломжгүй
гэж хариулсан байна. Борлуулалт хийж байгаа хүмүүс ч гадаадаас хуучин автомашин
худалдан авахад баталгаат хугацаа өгдөггүй, мөн автомашинаа өөрийн нэр дээрээ
шилжүүлэн авдаг учир том шалтгаан л байхгүй бол буцаах боломж байдаггүй.

Зураг IV-12 Техникийн мэдлэг
Таны техникийн мэдлэг машин

худалдан авахад хангалттай хэмжээнд
байсан уу?
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Тийм ч
Хангалттай
Боломжийн хангалттай Хангалтгүй Мэдэхгүй
сайн
биш
Series1 44 131 137 64 7
Зураг IV-13 Автомашины судалгаа
Та автомашинаа худалдан авах үедээ

машин борлуулдаг газруудыг хэр
судалсан бэ?
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Хангалттай сайн Боломжийн Бага зэрэг
Судлаагүй
судалсан судалсан судалсан
Series1 55 139 142 47

Зураг IV-14 Худалдан авалтад нөлөөлсөн нөлөөлөл
Автомашинаа худалдан авахад таны

сонголтонд ямар хүчин зүйлс нөлөөлсөн
бэ?
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Гэр бүлийн Хэн ч
Найз нөхөд Борлуулагч Интернет Дам яриа
гишүүд нөлөөлөөгүй
Series1 184 61 12 28 23 75
Автомашин худалдан авахдаа хүмүүс аль болох гэр бүлийн гишүүд болон, найз
нөхөдтэйгөө зөвлөлдөж шийдвэрээ гаргадаг болох нь харагдаж байна.
4.2 Cross-tab шинжилгээ
Хүснэгт IV-1 Crosstab шинжилгээ 1

Та ямар хүйстэй вэ? * Автомашинаа худалдан авахад таны сонголтонд ямар
хүчин зүйлс нөлөөлсөн бэ? Crosstabulation
Count
Автомашинаа худалдан авахад таны сонголтонд ямар хүчин
зүйлс нөлөөлсөн бэ?
Гэр
бүлийн Найз Дам Хэн ч
гишүүд нөхөд Борлуулагч Интернет яриа нөлөөлөөгүй Total
Та ямар Эр 77 37 4 19 15 40 192
хүйстэй
вэ? Эм 106 24 8 9 8 35 190
Total 183 61 12 28 23 75 382

Зураг IV-15 Crosstab шинжилгээ 1
120
100
80
60
40
20
0
Гэр бүлийн Найз нөхөд Борлуулагч Интернет Дам яриа Хэн ч
гишүүд нөлөөлөөгүй
Эр Эм
Энэхүү шинжилгээнээс харахад эмэгтэй хүмүүсд илүү гэр бүлийн гишүүд нөлөөлдөг
байна. Харин эрэгтэй хүмүүс эмэгтэй хүмүүсийг бодвол илүү найз нөхөд нь илүү
нөлөөлж байна.

Та ямар хүйстэй вэ? * Та автомашины талаарх мэдээллийг хаанаас авдаг вэ?
Crosstabulation
Count
Та автомашины талаарх мэдээллийг хаанаас авдаг вэ?
Гэр Зарын Машин

бүлийн Найз сонин, Хүмүүсий борлуул
гишүүдээ нөхдөө Интернетээ сэтгүү н дам ж байгаа Tota
с с с л яриа хүнээс l
Та Эр 31 53 89 0 9 11 193
ямар Эм
хүйстэ 51 45 61 2 5 25 189
й вэ?
Total 82 98 150 2 14 36 382

100
90
80
70
60
50
Эр
40
Эм
30
20
10
0
Гэр бүлийн Найз нөхдөөс Интернетээс Зарын сонин, Хүмүүсийн Машин
гишүүдээс сэтгүүл дам яриа борлуулж
байгаа хүнээс
Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс автомашины тухай мэдээлэл авах суваг нь бага зэрэг ялгаатай
байна. Эрэгтэй хүмүүс илүү найз нөхөд, интернетээс мэдээлэл авдаг бол эмэгтэй
хүмүүс Гэр бүлийн гишүүд болон авто машин борлуулагчаас мэдээлэл авдаг байна.
Та ямар хүйстэй вэ? * Таны техникийн мэдлэг машин худалдан авахад

хангалттай хэмжээнд байсан уу? Crosstabulation
Таны техникийн мэдлэг машин худалдан авахад хангалттай

хэмжээнд байсан уу?
Тийм ч
Хангалттай хангалттай
сайн Боломжийн биш Хангалтгүй Мэдэхгүй Total
Та ямар Эр
хүйстэй 33 78 63 17 2 193
вэ?
Эм
11 52 74 47 6 190
Total
44 130 137 64 8 383

90
80
70
60
50
40 Эр
30 Эм
20
10
0
Хангалттай Боломжийн Тийм ч Хангалтгүй Мэдэхгүй
сайн хангалттай
биш
Энэхүү графикаас эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн техникийн мэдлэгийн ялгаатай байдлыг

харж болно.
4.3 Найдвартай байдал
Хүснэгт IV-4 Кронбахын альфа

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha N of Items

.843 19
Кробанхын үр дүнгийн утга нь 0,7-оос багагүй байх шаардлагатай байдаг ба энэхүү

судалгааны шкал асуулгын найдвартай байдал нь 0,843 байгаа нь энэхүү судалгааны
асуулгыг 1-5 хэмжигдэхүүнээр үнэлүүлсэн нь тохиромжтой гэж үзэж байна.
4.4 Фактор шинжилгээ
Хүснэгт IV-5 KMO and Bartlett's Test

KMO and Bartlett's Test
Kaiser-Meyer-Olkin Measure of
Sampling Adequacy. .838
Bartlett's Test of Approx. Chi-

2118.931
Sphericity Square
df 171
Sig. 0.000
Түүврийн хэмжээг хангалттай эсэхийг тодорхойлохын тулд КМО-г ашигласан бөгөөд

0,5-с дээш утгатай гарсан тул түүврийн хэмжээг хангалттай болохыг харуулж байна.

Хүснэгт IV-6 Фактор шинжилгээ

Rotated Component Matrixa
Component
1 2 3 4
MA2_Хүмүүсээс сонсож байсан дам
яриа .892
MA3_Хэн нэгний зөвөлгөө
.893
DI2_Гадна өнгө
.848
DI3_Доторх салоны өнгө, загвар

.886
QU3_Моторын багтаамж их байх нь
.877
QU4_Шатахууны төрөл
.800
CO2_Таны автомашин дараа зарахад
үнээ барих нь .855
CO3_Таны автомашины сэлбэг элбэг
олддог байх нь .732
Фактор шинжилгээний найдвартай байдлын шинжилгээгээр 19 хэмжүүрийн 11 нь

хасагдаж 8-н хэмжигдэхүүн болсон. Эхний хэмжигдэхүүн нь Бусдын нөлөө болон
маркетинг, 2 дахь хэмжигдэхүүн нь гадна, дотно өнгө үзэмж, 3 дахь хэмжигдэхүүн
автомашины хүчин чадал, 4 дахь хэмжигдэхүүн нь үр ашгийг нөлөө гэсэн байдлаар
ангилагдсан нь эдгээр хэмжигдэхүүнүүд нь үндсэн хүчин зүйлээ бүрэн илэрхийлж
байгааг харуулж байна. Хамгийн их нөлөөтэй хэмжигдэхүүн нь бусдын дам яриа буюу
маркетинг болон автомашины өнгө үзэмж байна.
1. Бусдын нөлөө болон маркетинг

2. Гадна болон доторх өнгө үзэмж
3. Хүчин чадал
4. Үр ашгийг нөлөө
Communalities
Initial Extraction
MA2_Хүмүүсээс сонсож
байсан дам яриа 1.000 .802
MA3_Хэн нэгний зөвөлгөө 1.000 .800
DI2_Гадна өнгө 1.000 .783
DI3_Доторх салоны өнгө,
загвар 1.000 .813
QU3_Моторын багтаамж их
байх нь 1.000 .806
QU4_Шатахууны төрөл 1.000 .744

CO2_Таны автомашин дараа

зарахад үнээ барих нь 1.000 .745
CO3_Таны автомашины
сэлбэг элбэг олддогбайх нь 1.000 .626
Коммуналитиес нь хувьсагчдын вариацийн харьцаа бөгөөд бүх хүчин зүйлүүдийг

хамтад нь авнаар тооцоологддог. Эдгээр хувьсагчууд нь бага байх нь юунд ч
хамаарахгүй гэсэн утгатай. Гэвч хувьсагчдын утга өндөр байгаа учир хүчин зүйлүүдэд
нөлөөтэй юм.
4.5 Кластер шижилгээ
Кластер шинжилгээг шкал асуулгыг ашиглан судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийг бүлэг

болгон ангилдаг. SPSS программын 2 алхамт кластер хэрэглэгдэхүүнийг ашиглан
тодорхойлно.
Зураг IV-18 Хоѐр алхамт кластер шижилгээ
Нийт 2 кластер бүлэг байна гэж тодорхойлсон бөгөөд кластерийн чанар нь 0-ээс
багагүй байх шаардлагатай байдаг. Зураг IV-18 үзүүлсэн чанар хэдий муу байгаа ч
хүлээн зөвшөөрч болохуйц байна.
Зураг IV-19 Кластерийн хэмжээ
Кластерийн хэмжээ
1-р кластер 2-р кластер 3-р кластер
36% 25%
39%

Нийт 376 оролцогчдыг 3 бүлэгт хуваасан бөгөөд 1-р кластер 95 хүн буюу 25%, 2-р
кластер 147 хүн буюу 39%, 3-р кластер 137 хүн буюу 36%-ийг тус тус эзэлж байна.
Хүснэгт IV-7 Кластер шинжилгээ

Initial Cluster Centers
Cluster
1 2 3
MA2_Хүмүүсээс сонсож
4.00 1.00 5.00
байсан дам яриа
MA3_Хэн нэгний
4.00 1.00 5.00
зөвөлгөө
DI2_Гадна өнгө 3.00 3.00 5.00
DI3_Доторх салоны өнгө,
3.00 4.00 5.00
загвар
QU3_Моторын багтаамж
1.00 1.00 5.00
их байх нь
QU4_Шатахууны төрөл 1.00 5.00 5.00
CO2_Таны автомашин
дараа зарахад үнээ барих 1.00 5.00 5.00
нь
CO3_Таны автомашины
сэлбэг элбэг олддогбайх 5.00 5.00 5.00
нь
Кластер 1
Дундыг баримлагч хүмүүс кластерт багтсан судалгаанд хамрагсдын 25% нь бөгөөд

эдгээр хүмүүс нь маркетингийн нөлөөнд амархан автдаг бөгөөд эдийн засгийн хувьд
тааруу нэг худалдан авсан машинаа удаан эдэлхийг эрмэлздэг хүмүүс юм. Техникийн
мэдлэг дутмаг учир автомашинаа худалдан авахдаа маш сайн судалж байж авдаг. Энд
ихэвчлэн эмэгтэй хүмүүс багтаж байна.
Кластер 2
Туршлагатай хүмүүс энэ кластерт багтсан хүмүүсийн дийлэнх буюу 39%-ийг эзэлж
байна. Эдгээр хүмүүс нь Өөрийн туршлага дээрээ үндэслэн шийдвэр гаргадаг. Алсын
хараа сайтай хүмүүс юм. Бусдын дам яриа болон маркетингийн нөлөөнд автддаггүй
хүмүүс. Энэ кластерийн хүмүүс нь эрэгтэй, гэрлэсэн, дээд боловсролтой 1800000₮-өөс
дээш орлоготой.
Кластер 3
Өндөр мэдрэмжтэй хүмүүс энэ кластерт багтсан байна. Эдгээр хүмүүс нь туршлагагүй,
маркетер болон бусдын нөлөөнд маш амархан автдаг. Энэ бүлэгт 18-25 насны залуус
дийлээнхийг эзэлж байна.

4.6 Корреляцийн шинжилгээ
Корреляцийн шинжилгээний үндсэн зорилго нь судалж буй хоѐр хувьсагчийн

хоорондын хамаарлын хүчийг хэмждэг. Хамаарлын хүчийг корреляцийн
коеффициентээх хэмжих бөгөөд түүний утга (-1;1) –ийн хооронд хэлбэлзэнэ.
Хүснэгт IV-8 Корреляцийн шижилгээ
Зардалаа
Маркетинг Загвар Хүч чадал хэмнэх
Маркетинг Pearson
Correlation 1 .180** .103* .057
Sig. (2-
tailed) .000 .046 .267
N 379 379 379 379
Загвар Pearson
Correlation .180** 1 .805** .394**
Sig. (2-
tailed) .000 .000 .000
N 379 380 380 379
Хүч чадал Pearson
Correlation .103* .805** 1 .377**
Sig. (2-
tailed) .046 .000 .000
N 379 380 380 379
Зардалаа Pearson
хэмнэх Correlation .057 .394** .377** 1
Sig. (2-
tailed) .267 .000 .000
N 379 379 379 379
4.7 Регрессийн шинжилгээ
Энэ шинжилгээний гол зорилго нь статистик хамааралтай үзэгдлүүдээс ямар нэгэн

хамаарлын хэлбэрийг тодорхойлох, энэхүү хамаарал нь өгөгдсөн туршилтын болон
хэмжилтийн утгуудтай хэр нийцэж байгааг тогтоосны үндсэн дээр тохирох
тэгшитгэлийг гарган авч, прогноз болон бусад судалгаанд хэрэглэгддэг.
Нэг хүчин өөрчлөгдөхөд нөгөө хүчин зүйл хэр өөрчлөгдөж байгааг үзүүлдэг.
Хувьсагчидын хамаарал хоорондын нөлөөлөл буюу R square 0,6-аас дээш байх
шаардлагатай.
Дээр дурдсан 4 хувьсагч автомашин худалдан авах шийдвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлийн
судалгааны тайлбарлах чадварын харьцаа 65% тай байна.

Model Summary
Adjusted R Std. Error of

Model R R Square Square the Estimate
1 .809a .654 .652 .51475
Хүснэгт IV-9 Коеффицент
Coefficientsa
Unstandardized Standardized
Coefficients Coefficients
Std.
Model B Error Beta t Sig.
1 (Constant)
.116 .193 .603 .547
Бусдын
-.038 .027 -.043 -1.385 .167
нөлөө
Загвар .883 .038 .786 23.429 .000
Үр ашгийн
.090 .043 .070 2.107 .036
нөлөө
Автомашины хүчин чадал= 0,116-0,043 (Бусдын нөлөө)+0,786(Загвар)+0,070(Үр

ашгийн нөлөө)
4.8 Вариацийн шижилгээ
Вариацийн шижилгээний Sig=0.000 гарсан нь ач холбогдол өндөр байгааг харуулна.
Хүснэгт IV-10 Вариацийн шижилгээ

ANOVAa
Sum of Mean
Model Squares df Square F Sig.
1 Regression
188.185 3 62.728 236.738 .000b
Residual
99.364 375 .265
Total 287.549 378

V БҮЛЭГ. ДҮГНЭЛТ
Дипломын ажлын хүрээнд “Хуучин автомашин худалдан авах сонголт нөлөөлөх хүчин
зүйлсийн судалгаа” хийсэн ба Улаанбаатар хотын автомашинтай иргэдийг судлах
зорилготой байлаа. Тус судалгааны хувьд хйиж гүйцэтгэсэн ажлыг ерөнхийд нь
судлагдсан байдлын судалгаа болон онолын судалгаа хийж, Монгол улсын хууль эрх
зүй, эдийн засгийн байдал автомашин худалдан авах гэж байгаа хүнд хэр нөлөөлөхийг
харуулахыг зорьж, судалгааны арга аргачлал тодорхойлон Улаанбаатар хотын
автомашинтай хүмүүсээс судалгааны өгөгдөл цуглуулж, өгөгдөлүүдээ SPSS программ
ашиглан шинжилгээ хийн нэгдсэн дүгнэлт болон санал зөвлөмж боловсруулав.
Онолын хэсэгт тусгагдсан Монгол улсын хууль эрх зүй болон эдийн засгийн
өөрчлөлтөөс болж автомашин худалдан авах гэж байгаа хүмүүсийн шийдвэр
өөрчлөгдөж байна. Энэ нь зарим хүмүүс автомашин худалдан авахдаа үнийг нь буухыг
хүлээдэг нь валютын өөрчлөлттэй болон Монгол улсын хууль эрх зүй, төрийн
бодлоготой холбоотой. Хос хөдөлгүүрт автомашиныг 2017 онд татвартай болгосон нь
чухал нөлөө үзүүлж байна. Дийлэнх хүмүүс хуучин автомашин худалдан авахад
бусдын дам нөлөө ихээр нөлөөлдөг ба шийдвэр гаргахад гэр бүлийн гишүүд болон найз
нөхдөөс зөвөлгөө авч борлуулж байгаа газруудыг аль болох сайтар судалдаг. Худалдан
авсан автомашинд олон хүндрэл гардаг боловч ихэнх хэрэглэгчид баталгаат хугацаа
байдаггүй, эргэж буцаах боломжгүй, аюулгүйн баталгаа байдаггүй гэж хариулсан
боловч эдгээр хүндрэлүүдийг үл тоон худалдан авалт хийдэг. Энэ нь хүмүүс шинэ
машин худалдан авч чадахгүй, эдийн засгийн бэрхшээлтэй байгааг тодхон харуулж
байна.
Судалгааны өгөгдлүүдээ ашиглан 1талт шинжилгээ, 2 талт шинжилгээ, найдвартай

байдал, кластер шинжилгээ, фактор шижилгээ, корреляцийн шинжилгээ, регрессийн
шинжилгээ болон вариацын шинжилгээ хийсэн. Кронбанхын үр дүн болон КМО-ийн үр
дүнгүүд нь түүврийн хэмжээ болон шкалан асуултууд найдвартайг харуулсан.
Эхний шинжилгээ болох 1 талт шинжилгээгээр судалгаанд орлцогчдын хувийн

мэдээлэл болон ерөнхий мэдээллүүдийг шинжилж үзсэн. Хүйсийн байдал ижил, насны
хувьд 18-25 насны хүмүүс 10%, 25-30 насны хүмүүс буюу 30% ийг, 30-35 насны хүмүүс
буюу 22%-ийг, 35-45 насны хүмүүс 20% ийг тус тус эзэлж байсан. Гэрлэлтийн хувьд
судалгаанд оролцсон хүмүүсийн 74% нь гэрлэсэн. Судалгаанд оролцсон хүмүүсийн
63% нь дээд, 33% нь бүрэн дунд боловсролтой.
Дараагийн шинжилгээ болох 2 талт шинжилгээний хувьд хүйсээс бусад хувийн

мэдээллүүд нь тэгш бус байсан тул зөвхөн хүйсээр нь бусад үзүүлэлтүүдтэй
харьцуулсан. Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн техник мэдлэг эрс тэс үзүүлттэй гарсан.
Хүйсийн ялгаатай байдлын хувьд автомашины тухай авах мэдээллийн сувгууд өөр өөр
байсан ба эрэгтэй хүмүүс илүү найз нөхдөөсөө мэдээлэл авдаг бол эмэгтэй хүмүүс гэр
бүлийн гишүүд болон, авто машин борлуулдаг хүмүүсээс мэдээлэл авдаг байна.
Эрэгтэй хүмүүсийн шийдвэр гаргалтад найз нөхөд болон интернетийн мэдээлэл чухал
нөлөөтэй байдаг бол эмэгтэй хүмүүст гэр бүлийн гишүүд нь шийдвэр гаргалтад чухал
нөлдөөтэй гэж гарсан.

Кластер шинжилгээний үр дүнд 3 хэсэг болон гарсан бөгөөд эхний кластер нь дундыг
баримтлагч хүмүүс байсан ба судалгаанд хамрагсдын 25% нь маркетингийн нөлөөнд
амархан автдаг, эдийн засгийн хувьд тааруу нэг худалдан авсан машинаа удаан
эдэлхийг эрмэлздэг хүмүүс бөгөөд техникийн мэдлэг дутмаг учир автомашинаа
худалдан авахдаа маш сайн судалдаг. Энд ихэвчлэн эмэгтэй хүмүүс багтсан. Дараагийн
кластер нь туршлагатай хүмүүс дийлэнх буюу 39%-ийг эзэлсэн. Эдгээр хүмүүс нь
эдийн засгийн хувьд боломжтой, өөрийн туршлага дээрээ үндэслэн шийдвэр гаргадаг.
Маркетерүүдийн нөлөө болон бусдын дам яриа, нөлөөнд автддаггүй. Энэ кластерийн
ихэнх хүмүүс нь эрэгтэй, гэрлэсэн, дээд боловсролтой 1800000₮-өөс дээш орлоготой.
3дахь кластерт өндөр мэдрэмжтэй хүмүүс эдгээр нь туршлагагүй, маркетер болон
бусдын нөлөөнд маш амархан автдаг. Энэ бүлэгт 18-25 насны залуус дийлэнхийг эзэлж
байна.
Фактор шинжилгээний найдвартай байдлыг шинжилж 19 хэмжүүрээс 11-н хасагдаж 8

хэмжигдэхүүн болсон. Үлдсэн 8-н хэмжигдэхүүний хувьд хүмүүсийн дам яриа,
зөвөлгөө, автомашины гадна, доторх өнгө загвар, моторын багтаамж, шатахууны төрөл,
автомашины үнэ цэнэ буюу дараа зарахад үнээ барих, автомашины сэлбэгийн олдоц
зэрэг хэмжүүрүүд үлдсэн байна.
Регресс шинжилгээгээр дээр дурьдсан 4-н хүчин зүйл худалдан авах шийдвэрт хэр
нөлөөлж байгааг шинжилсэн бөгөөд тайлбарлах чадварын харьцаа 65%-тай гарсан.
Хамгийн өндөр үзүүлттэй нөлөөлж байгаа зүйл нь автомашины гадна, доторх өнгө
үзэмж болон, үр ашгийн нөлөө байсан.
Эрэгтэй хүмүүсд илүү үр ашгийн нөлөө болон автомашины хүчин чадал нөлөөлж
байгаа бол эмэгтэй хүмүүсд автомашины өнгө загвар болон бусдын нөлөө, маркетинг
илүү нөлөөтэй байна.

VI БҮЛЭГ. САНАЛ, ЗӨВЛӨМЖ
Нийт судалгаа шинжилгээний үр дүнд үндэслэн хуучин автомашин борлуулж байгаа

хувь хүн, аж ахуй нэгж байгууллагуудад ач холбогдолтой байх практик санал
зөвлөмжийг боловсрууллаа.
Судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн олонх нь Тоѐота брендийн Приус автомашиныг

хэрэглэж байна. Хэрэглэгчид аль болох орж ирсэн шинэ автомашин худалдан авах
сонирхолтой байна. Автомашин худалдан авахдаа тухайн нөхцөл байдлын хэрэгцээ
шаардлагадаа нийцүүлэн хурдан худалдан авалт хийхийг эрмэлздэг. Хүмүүсийн
худалдан авалтад бусдын дам яриа их бага хэмжээгээр нөлөөлдөг. Автомашин
хэрэглэдэг хүмүүсийн талаас илүү хувь нь автомашинтай байх нь зардалыг хэмнэдэг
гэж үздэг. Олон төрлийн мэдээллийн сувгууд байдаг ч орчин үед хүмүүсийн ихэнх нь
интернет, фейсбүүк, твиттер гэх мэт сайтуудаас мэдээллээ хүлээн авдаг болсон байна.
Хүмүүсийн худалдан авч буй машин нь шинэ биш учир олон төрлийн хүндрэл
учирдагаас баталгаат хугацаа байхгүй, эргэж буцаах боломжгүй байдаг гэж үзэж байна.
Тиймээс автомашин худалдаалж буй хүмүүс, аж ахуй нэгж байгууллага нар энэхүү 2
асуудлыг шийдвэрлэж чадваас хэрэглэгчдийг ихээр татах боломжтой.
Автомашин нь удаан эдэлгээтэй, багагүй санхүүгийн боломж шаарддаг, худалдан авч

буй хүмүүсд гэр бүлийн нөлөө чухал хүчин зүйл болж байна.Тиймээс гэр бүлд нь
зориулсан урамшуулал үйлчилгээг санал болгох нь зүйтэй. Жишээ нь: Хүүхдийн сандал
дагалдуулах, гэр бүлийн нөхцөл байдалд нь тааруулан өөр загварын авто машин санал
болгох гэх мэт.
Эрэгтэй хүмүүс эмэгтэй хүмүүсээс илүү техникийн мэдлэг сайтай, мэдээллээ найз
нөхөд, интернетээс илүү авч, шийдвэр гаргалтад нь найз нөхөд, дам яриа, интернет
нөлөөлж байна. Харин эмэгтэй хүмүүс техникийн мэдлэг тааруухан, шийдвэр гаргалтад
гэр бүлийн гишүүд болон, борлуулагч нар чухал нөлөөтэй байгаа учир борлуулагч нар
эмэгтэй хүмүүсд илүү мэдлэг сайтай борлуулагч нартай харилцуулах нь чухал.
Мөн худалдан авагчдыг 3 бүлэг байна гэж авч үзэж байна. Эхнийх нь дундыг
баримтлагч хүмүүс нь өөрийнхөө боломж бололцоонд тааруулан худалдан авалт
хийдэг. Эдгээр хүмүүс илүү урамшуулал ихтэй зээл авах боломжтой газруудыг сонгон
үйлчлүүлнэ. Тиймээс энэ бүлэгт зориулан хямдрал үзүүлэх, зээлийн боломжууд, хямд
үнийг санал болгох хэрэгтэй. Дараагийн бүлэг болох туршлагатай хүмүүс нь
техникийн мэдлэг сайтай 35-с дээш насны хүмүүс юм. Эдгээр хүмүүс нь бусдын
нөлөөнд автаддаггүй, өөрийн гэр бүл, өөртөө зориулан ямар ч үнээр хамаагүй
автомашин худалдан авдаг. Тиймээс энэ бүлэгт зориулж илүү гэр бүлд нь чиглэсэн
маркетинг болон тухайн авч байгаа бүтээгдэхүүний ирээдүйн үнэ цэнийг итгүүлэх
хэрэгтэй. Гурав дахь бүлэг болох өндөр мэдрэмжтэй хүмүүс нь туршлагагүй залуу
хүмүүс байдаг ба маркетер болон бусдын нөлөөнд маш амархан автдаг. Эдгээр хүмүүсд
зориулан олон төрөл, өнгө, загварын авто машины сонголтыг бий болгох хэрэгтэй.
Регресс шинжилгээний үр дүнд хүмүүсийн худалдан авах шийдвэр гаргалтад бусад

хүмүүсийн дам яриа болон маркетингийн нөлөө, автомашины гадна, дотно өнгө үзэмж,

загвар, автомашины хүчин чадал, үр ашгийн нөлөө гэсэн хүчин зүйлүүд ихээр нөлөөлж
байна. Эдгээрийг хэрхэн давуу тал болгох вэ?
 Хүмүүсийн дам яриа болон маркетинг – Автомашины тухай эерэг мэдээ

мэдээллүүдийг цацах, маркетингийн төсөл, төлөвлөгөө хэрэгэжүүлэх
 Автомашины гадна, дотно өнгө үзэмж – Автомашины өнгөний сонголтыг аль
болох олон болгох
 Автомашины хүчин чадал – Моторын багтаамж ихтэй буюу хүчин чадал сайтай
автомашин оруулж, Японоос өөр улсын хүчин чадал ихтэй автомашин оруулж
ирэх
 Үр ашгийн нөлөө – Худалдаалж байгаа машины одоогийн үнэ цэнэ болон
ирээдүйн хүлээлтийг тайлбарлах

VII БҮЛЭГ. НОМ ЗҮЙ
Kotlet, & Keller. (2015).
Автотээврийн үндэсний төв. (2017). Улсын бүртгэлд бүртгэлтэй тээврийн хэрэгслийн

статистиз тоо. Улаанбаатар.
Баярмаа, Д. (2009). Улаанбаатар: Маркетинг.
Гаалийн ерөнхий газар. (2018). Гаалийн болон бусадтатварын хувь хэмжээ.

Улаанбаатар.
Гүргэмжав, Э. (2013). Хэрэглэгчийн зан төлөв. Улаанбаатар: Монгол улсын их сургууль

хэвлэл үйлдвэр.
Зам, тээврийн хөгжлийн яам. (2017). Авто тээврийн салбарын үндсэн үзүүлэлт.
Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс. (2018).

Статистикийн мэдэллийн нэгдсэн сан. (2018). 1212.mn. http://www.1212.mn/-ээс

Гаргасан
У.Уранцэцэг. (2017). Суудлын автомашины үнийн хэлбэлзэл. Улаанбаатар: Мэдээ.мн.
УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс. (2017). Приус машины онцгой
албан татвар. Улаанбаатар.
Үндэсний статистикийн хороо. (2017). Монгол Улсын Статистикийн эмхэтгэл.

Улаанбаатар: Адмон ХХК.
Үндэсний статистикийн хороо. (2018). Улаанбаатар.
Хууль зүйн яам. (2018). Эрх зүйн мэдээллийн нэгдсэн систем.
Цагдаагийн ерөнхий газрын бүртгэл хяналтын төв. (2016). Улаанбаатар.
Эх сурвалж: Монгол улсын үндэсний статистикийн хороо, с. б. (2017).

VIII БҮЛЭГ. ХАВСРАЛТ
8.1 Судалгааны анкет
Хавсралт VIII-1 Судалгааны анкет
Танд энэ өдрийн мэндийг хүргье!
Энэхүү судалгааны зорилго нь хэрэглэгчид хуучин автомашин худалдан авахад ямар

хүчин зүйлс нөлөөлж буйг тодруулах зорилготой. Үүнд зөвхөн суудлын
автомашинтай хүн оролцоно. Тиймээс таныг үнэн зөвөөр хариулж, бидний
судалгааны ажилд туслана гэдэгт итгэж байна.
1. Таны автомашины үйлдвэрлэсэн он?

a. 2000-н оноос өмнө
b. 2000-2003 он
c. 2003-2006 он
d. 2006-2009 он
e. 2009-2012 он
f. 2012-2015 он
2. Таны автомашины бренд?
a. Toyota b. Nissan c. Hyundai d. Honda
e. Mazda f. Subaru g. Suzuki h. Mitsubishi
i. Lexus j. BENZ,BMW k. Kia, l. Volkswagen m. Бусад
3. Таны автомашины марк? (Prius, sonata, allion гэх мэт)
.....................................................
4. Таны автомашин худалдан авахаас өмнө МУ-д явж байсан уу?
a. Тийм
b. Үгүй
5. Та автомашинаа худалдан авахдаа үнийг нь буухыг хүлээсэн үү?
a. Тийм
b. Үгүй
c. Мэдэхгүй
6. Таныг автомашинаа худалдан авахад бусдын дам яриа хэр нөлөөлсөн бэ?
a. Маш их нөлөөлсөн
b. Нөлөөлсөн
c. Бага зэрэг нөлөөлсөн
d. Нөлөөлөөгүй
e. Мэдэхгүй
7. Та автомашинаараа таксинд явдаг уу?
a. Тийм
b. Хааяа явдаг
c. Үгүй
8. Та автомашинтай байх нь зардал ихтэй гэж боддог уу?
a. Тийм

b. Үгүй
c. Мэдэхгүй
9. Та автомашинаа хаанаас худалдан авсан бэ?
a. Автомашины захаас (Да хүрээ, 1000 машин)
b. Хувь хүнээс
c. Гадаадаас захиалж (Онлайн)
d. Зуучлагч байгууллагаас
e. Танидаг хүнээс
10. Автомашины талаарх мэдээллийг хаанаас авдаг вэ?
a. Гэр бүлийн гишүүдээс
b. Найз нөхдөөс
c. Интернэтээс (фейсбүүк, интернет сайтууд...)
d. Зарын сонин, сэтгүүл
e. Хүмүүсийн дам яриа
f. Машин борлуулж байгаа хүнээс
11. Хуучин автомашин худалдан авахад тулгардаг хүндрэл юу байдаг вэ?
a. Баталгаат хугацаа байхгүй
b. Эргэж буцаах боломжгүй
c. Автомашины мэдлэг дутмаг
d. Өнгө, үзэмж, чанар муудсан
e. Аюулгүйн баталгаагүй
f. Оношлуулах шаардлагатай
g. Хүндрэл гардаггүй
12. Таны техникийн мэдлэг машин худалдан авахад хангалттай хэмжээнд байсан
уу?
a. Хангалттай сайн
b. Боломжийн
c. Тийм ч хангалттай биш
d. Хангалтгүй
e. Мэдэхгүй
13. Та автомашинаа худалдан авах үедээ машин борлуулдаг газруудыг хэр судалсан
бэ?
a. Хангалттай сайн судалсан
b. Боломжийн судалсан
c. Бага зэрэг судалсан
d. Судлаагүй
14. Автомашинаа худалдан авахад таны сонголтонд ямар хүчин зүйлс нөлөөлсөн бэ?
a. Гэр бүлийн гишүүд
b. Найз нөхөд
c. Борлуулагч
d. Интернет (фейсбүүк, интернет сайт)
e. Дам яриа
f. Хэн ч нөлөөлдөггүй

Огт Бага
Та хэр чухал аа зөв тэмдгээр Чухал Маш
№ чухал зэрэг Чухал
тэмдэглэ биш чухал
биш чухал
Автомашины бренд /toyota,

1 О О О О О
nissan.. Гэх мэт/ байх нь
2 Гадна өнгө О О О О О
3 Доторх салоны өнгө загвар О О О О О
4 Аюулгүй байдал О О О О О
5 Нийт явсан КМ бага байх нь О О О О О
Моторын багтаамж их байх

6 О О О О О
нь
7 Шатахууны төрөл О О О О О
Бензин зарцуулалт бага байх

8 О О О О О
нь
Нэмэлт тоноглол,
9 О О О О О
хэрэгсэлтэй байх нь
Обуд, дугуйны хэмжээ том

10 О О О О О
байх нь
Моторын загвар (hybrid,

11 О О О О О
эко)
12 Хөгжим, спеакер О О О О О
Таны автомашин дараа

13 О О О О О
зарахад үнээ барих нь
Таны автомашин өвлийн

14 О О О О О
улиралд асалт сайн байх нь
Таны автомашины сэлбэг

15 О О О О О
элбэг олддогбайх нь
Таны худалдан авсан

16 автомашин сэв зураасгүй О О О О О
байх нь
Машин борлуулж байгаа

хувь хүн, албан
17 О О О О О
байгууллагын
борлуулагчийн харилцаа
Хүмүүсээс сонсож байсан

18 О О О О О
дам яриа

19 Хэн нэгний зөвөлгөө О О О О О
1. Та хэдэн настай вэ?

a. 18-25
b. 25-30
c. 30-35
d. 35-45
e. 45-55
f. 55-с дээш
2. Та ямар хүйстэй вэ?
a. Эр
b. Эм
3. Та гэрлэсэн үү?
a. Гэрлэсэн
b. Гэрлээгүй
4. Та хэдэн хүүхэдтэй вэ?
a. Хүүхэдгүй
b. 1 хүүхэдтэй
c. 2 хүхэдтэй
d. 3 хүүхэдтэй
e. 3-с дээш хүүхэдтэй
5. Та ямар боловсролтой вэ?
a. Бага
b. Дунд
c. Бүрэн дунд
d. Дээд
6. Та ямар ажил эрхлэдэг вэ?
a. Хувийн бизнес эрхлэдэг
b. Хувийн компанид ажилладаг
c. Төрийн байгууллагат ажилладаг
d. Ажилгүй
7. Өрхийн сарын дундаж орлого?
a. 500,000-800,000
b. 800,000-1,200,000
c. 1,200,000-1,800,000
d. 1,800,000-2,500,000
e. 2,500,000-с дээш

Хавсралт VIII-2 Регресс шинжилгээ

Diplom

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Diplom

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ

ХУУЧИН АВТОМАШИН ХУДАЛДАН АВАХ

Бизнесийн удирдлагын бакалаврын

ХУУЧИН СУУДЛЫН АВТОМАШИН ХУДАЛДАН

Бизнесийн Удирдлагын Бакалаврын Зэрэг

Удирдагч: ....................... Ч.Энхболд /Ph.D/

Шүүмжлэгч: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Г.Болор-Эрдэнэ /MBA/

Шүүмжлэгч: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Б.Баярсайхан /MBA/

© 2018 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Баярцагааны Мөнхболд

1.1 Сэдвийг сонгосон үндэслэл ...................................................................................... 1

1.2 Судалгааны ажлын зорилго ...................................................................................... 1

1.3 Судалгааны ажлын зорилтууд .................................................................................. 1

1.4 Сэдвийн ажлын ач холбогдол ................................................................................... 1

2.1 Автомашины өнөөгийн байдал ................................................................................. 2

2.2 Хэрэглэгчийн худалдан авах шийдвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлс ............................ 5

2.3 Хэрэглэгчийн зан төлөв болон шийдвэр гаргах процесс ....................................... 7

2.4 Бүлгийн нөлөөллийн хэлбэрүүд ............................................................................... 7

2.5 Ном зүй буюу судлагдсан байдал ............................................................................. 8

3.1 Монгол улсын эдийн засаг ........................................................................................ 9

3.1.1 Өрхийн сарын дундаж орлого ......................................................................... 10

3.1.2 Инфляци ............................................................................................................ 10

3.1.3 Валютын ханш .................................................................................................. 11

3.2 Хууль, эрх зүй .......................................................................................................... 12

3.3 Нийгэм соѐл, хүн ам зүй .......................................................................................... 14

3.4 Судалгааны арга зүй дизайн ................................................................................... 15

4.1 Хувийн болон ерөнхий мэдээллийн шинжилгээ .................................................. 16

4.2 Cross-tab шинжилгээ ................................................................................................ 25

4.3 Найдвартай байдал................................................................................................... 28

4.4 Фактор шинжилгээ................................................................................................... 28

4.5 Кластер шижилгээ.................................................................................................... 30

4.6 Корреляцийн шинжилгээ ........................................................................................ 32

© 2018 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Баярцагааны Мөнхболд

4.7 Регрессийн шинжилгээ ............................................................................................ 32

4.8 Вариацийн шижилгээ .............................................................................................. 33

8.1 Судалгааны анкет ..................................................................................................... 39

Хүснэгт II-1 Бүтээгдэхүүний ангилал .................................................................................... 5

© 2018 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Баярцагааны Мөнхболд

Зураг III-2 Инфляцийн түвшин ............................................................................................. 11

Хавсралт VII-1 Судалгааны анкет......................................................................................... 39

© 2018 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Баярцагааны Мөнхболд

ТОВЧИЛСОН ҮГС, НЭР ТОМЪЁОНЫ ТАЙЛБАР

ДНБ – Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

НӨАТ – Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар

УИХ – Улсын их хурал

ЗДТГ – Засаг даргын тамгын газар

ЗЦГ – Замын цагдаагийн газар

© 2018 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Баярцагааны Мөнхболд

Судалгааны ажлын дэвшүүлсэн таамаглал, зорилго, зорилт, хэрэглэсэн онол, үзэл

1.1 Сэдвийг сонгосон үндэслэл

1.2 Судалгааны ажлын зорилго

1.3 Судалгааны ажлын зорилтууд

 Дотоод болон гадаадын судлагдсан байдлын судлагааг шинжлэх

1.4 Сэдвийн ажлын ач холбогдол

Хуучин автомашин импортлон худалдаалж байгаа худалдаачдын үйл ажиллагааг

Судалгааны арга зүй:

1. Орчны шинжилгээ – хоѐрдогч өгөгдөл цуглуулах, ашиглах, дүгнэх

II БҮЛЭГ. ОНОЛЫН ХЭСЭГ

2.1 Автомашины өнөөгийн байдал

1500 см3 хүртэл – 162672 ширхэг

1501-2500 см3 – 164914 ширхэг

2501-3500 см3 – 59990 ширхэг тус тус байна.

Эх сурвалж: Гаалийн ерөнхий газар,2018

© 2018 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Баярцагааны Мөнхболд

Мөн 2017 оноос хэрэгжиж эхэлсэн автомашины татварын өөрчлөлтөөс хамаарч