SL Thận tiết niệu

KHOA Y
BỘ MÔN SINH LÝ
SINH LÝ THẬN TIẾT NIỆU
Giảng viên: ThS.BS. Trần Châu Mỹ Thanh

Email: trancmythanh@dtu.edu.vn
Thời gian: 6 giờ
SINH LÝ 2 – PGY301 1
NỘI DUNG BÀI HỌC
1 Đại cương
2 Đặc điểm cấu trúc – chức năng của thận
3 Chức năng tạo nước tiểu của thận
4 Thăm dò chức năng thận

5 Chức năng nội tiết của thận
6 Ứng dụng thận nhân tạo

MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài này, sinh viên có thể:
• Mô tả được cấu tạo nephron, mạch máu - thần kinh
1 thận, tổ chức cạnh cầu thận.
• Phân tích được sự lọc ở tiểu cầu thận: màng lọc, dịch
lọc, động lực học, các yếu tố ảnh hưởng và sự điều hoà
2 mức lọc.
• Trình bày được hiện tượng tái hấp thu và bài tiết từng
3 phần ống thận
• Trình bày được chức năng nội tiết của thận

4
• Ứng dụng thận nhân tạo trên lâm sàng

5
1. ĐẠI CƯƠNG
Cấu trúc chung của thận và hệ tiết niệu

1. ĐẠI CƯƠNG
1. ĐẠI CƯƠNG
CHỨC NĂNG
THẬN
Tạo nước tiểu Nội tiết

o ĐH cân bằng nước và điện o Renin tham gia điều hòa HA
giải o Erythropoietin!sản sinh
o ĐH cân bằng acid – base hồng cầu
o ĐH áp suất thẩm thấu và thể o Calcitriol (vitamin D) điều
tích dịch ngoại bào hòa CH canxi và phospho
o Bài xuất các sản phẩm
chuyển hóa và các chất độc
ra khỏi cơ thể.
2. CẤU TRÚC – CHỨC NĂNG CỦA THẬN
2.1. Đơn vị thận (Nephron)
NEPHRON
Cầu thận Ống thận
Nang Bowman Ống lượn gần
Mạng mao Quai Henle

mạch cầu thận
Ống lượn xa
Ống lượn góp

2.2. Mạch máu thận
"ĐM chủ
"Động mạch thận
"Tiểu động mạch đến.
"Tiểu động mạch đi
Thận có hai mạng mao mạch nối tiếp.
+ Mạng thứ nhất nằm giữa tiểu ĐM
đến và tiểu ĐM đi (cuộn mao mạch
nằm trong bao Bowman).
+ Mạng thứ hai xuất phát từ tiểu ĐM
đi, tạo mạng mao mạch bao quanh các
ống thận.
2.3. Cấp máu cho thận
Mỗi phút có khoảng 1200 ml máu tới thận.

Lúc nghỉ ngơi, lưu lượng máu thận chiếm khoảng 20%
lưu lượng tim.
- Cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho thận.
- Đảm bảo quá trình lọc nhằm đào thải các sản phẩm
chuyển hoá.
2.4. Thần kinh chi phối thận
#Thần kinh giao cảm chi phối tiểu động mạch đến, tổ chức cạnh cầu
thận, ống lượn gần, ống lượn xa.
Chức năng:
$Co tiểu động mạch đến ! giảm RBF
$Kích thích receptor β1 của tổ chức cạnh cầu thận ! Tăng tiết
renin.
$Tăng tái hấp thu Na+ ở ống thận.
#Thần kinh phó giao cảm tác dụng ít.
2.5. Tổ chức cạnh cầu thận
Macula densa
Có vai trò quá trình hình thành hệ RAA để điều hòa huyết áp.
3. CHỨC NĂNG TẠO NƯỚC TIỂU CỦA THẬN
Chức năng
tạo nước tiểu
của thận
1 2 3 4
Quá trình Quá trình Quá trình Quá trình
lọc tái hấp thu bài tiết bài xuất
Filtration Reabsorption Secretion Excretion
A B
C D
3.1. Quá trình lọc
Màng lọc cầu thận
Cấu tạo màng lọc gồm 3 lớp:
-Tế bào nội mô mao mạch tiểu cầu thận
(Endothelium of capillary) 160 Ao
-Màng đáy mao mạch ( Basement membrane) 110 Ao
-Tế bào có chân của bao Bowman
(Epithethial cells – Podocytes) 70 Ao
TBMN – Thin basement membrane nephropathy
Tính thấm của màng lọc cầu thận
Hệ số khuếch tán (DC - Diffusion coefficient) là tỷ số giữa nồng

độ của một chất trong dịch lọc với nồng độ chất đó trong huyết
tương.
Tính thấm phụ thuộc vào kích thước, hình dạng và điện tích
của phân tử chất đó.
Cơ chế lọc qua màng lọc cầu thận
Nước tiểu trong bao Bowman được hình thành nhờ quá trình lọc
huyết tương ở tiểu cầu thận
Cơ chế thụ động, phụ thuộc sự chênh lệch áp suất bên trong mao
mạch cầu thận và nang Bowman.
Cơ chế lọc qua màng lọc cầu thận
# Áp suất trong mạch máu:
- Áp suất thủy tĩnh (PH) đẩy nước và các chất hòa tan ra khỏi mạch.
- Áp suất keo của huyết tương (PK) giữ chất hòa tan và nước
# Áp suất trong bao Bowman:
- Áp suất keo của bao Bowman (PKB) kéo nước vào bao Bowman.
- Áp suất thủy tĩnh của bao Bowman (PB) cản nước và chất hòa tan.
# Áp suất lọc hữu hiệu (PL) đẩy dịch qua màng lọc cầu thận
PL = PH – (PK + PB)
Quá trình lọc xảy ra khi PL > 0 hay PH > PK + PB
18 mmHg
32 mmHg
60 mmHg
Tốc độ lọc cầu thận (glomerular filtration rate - GFR)
Là lượng dịch lọc cầu thận được lọc trong 1 phút ở toàn bộ cầu thận
cả 2 thận 1.200ml máu
650 ml huyết tương

125 ml/phút
125 ml dịch lọc cầu thận
Tốc độ lọc cầu thận

Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ lọc cầu thận
$ Tăng áp suất thuỷ tĩnh bao Bowman => Giảm GFR.
$ Tăng áp suất keo mao mạch tiểu cầu thận => Giảm GFR.
$ Tăng áp suất thuỷ tĩnh mao mạch tiểu cầu thận => Tăng GFR.
Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ lọc cầu thận
Yếu tố nào tác động đến ASTT của mao mạch cầu thận
sẽ ảnh hưởng đến lưu lượng lọc.
# Lưu lượng máu đến thận
# Ảnh hưởng co tiểu động mạch đến
# Ảnh hưởng co tiểu động mạch đi

Lưu lượng máu thận
% Lưu lượng máu tới thận ↗, làm ↗ ASTT mao mạch
cầu thận → Tăng lưu lượng lọc.
% Lưu lượng máu thận phụ thuộc HA động mạch vòng
đại tuần hoàn, có nghĩa là phụ thuộc :
+ Thể tích máu toàn thân
+ Hoạt động của tim.
% Nếu mất máu hoặc suy tuần hoàn, HA toàn thân thấp
→ HA động mạch thận thấp làm áp suất lọc giảm,
→ thận lọc ít hoặc vô niệu nếu AS lọc = 0.
Ngược lại, HA ↗ cao thì lượng nước tiểu cũng ↗
Ảnh hưởng của co tiểu động mạch đến
- Co tiểu ĐM đến! giảm lượng máu đến thận + giảm AS
trong mao mạch cầu thận ! giảm lưu lượng lọc.
- Giãn tiểu ĐM đến gây tác dụng ngược lại.
Ảnh hưởng của co tiểu động mạch đến với GFR và RBF
Ảnh hưởng của co tiểu động mạch đi
% Co tiểu ĐM đi cản trở máu ra khỏi mao mạch
→ ↗ ASMM cầu thận.
% Co nhẹ → ↗ áp suất lọc.
% Co mạnh: áp suất keo ↗ ! lưu lượng lọc giảm mặc
dù áp suất trong mao mạch thận vẫn cao.
Ảnh hưởng của co tiểu động mạch đi với GFR và RBF

Các yếu tố làm giảm GFR
Điều hoà mức lọc tiểu cầu thận
Điều hoà mức lọc tiểu cầu thận
GFR luôn tương đối hằng định trước sự dao động của
huyết áp động mạch là nhờ vào quá trình tự điều hoà
(autoreglulation).
Có 2 cơ chế:
+ Cơ chế điều hoà ngược cầu ống (tubuloglomerular
feedback mechanism)
+ Cơ chế co cơ trơn thành tiểu động mạch đến
(myogenic mechanism).
Tubuloglomerular Feedback
Myogenic mechanism
ĐH lưu lượng lọc cầu thận và lưu lượng máu qua thận
Aliskiren
Rasilez
Captopril
Enalapril
Lisnopril
Spinolacton
Cơ chế tự điều hòa huyết áp tại thận
ĐH lưu lượng lọc cầu thận và lưu lượng máu qua thận
Thần kinh giao cảm: kích thích mạnh ! co tiểu ĐM đến ! giảm
RBF và GFR ! lưu lượng lọc có thể = 0.
Kích thích kéo dài ! lưu lượng lọc trở về bình thường.
Hormon
Adrenalin, noradrenalin, angiotensin II gây co mạch.
Khi mất máu ! giảm lưu lượng máu tới thận, giữ nước.
Prostagladin PGE2 và prostacyclin PGI2 ! tăng lưu lượng máu do
giãn tiểu ĐM đi và đến
Kết quả của quá trình lọc cầu thận
- Nước tiểu đầu: Không có các chất có phân tử lượng > 80.000,
không có các thành phần hữu hình của máu.
- Dịch lọc đẳng trương so với huyết tương và có pH = pH của
huyết tương.
- Các protein phân tử lượng thấp có thể đi qua màng lọc, nhưng
rất ít).
- Nồng độ ion clo và bicarbonat (HCO3- ) cao hơn 5% so với
huyết tương để giữ cân bằng về điện tích (cân bằng Donnan).
Bình thường, lượng dịch được lọc là 170 – 180 lít/ngày.
3.2. Quá trình tái hấp thu và bài tiết ở ống thận
Tái hấp thu và bài tiết ở ống lượn gần
Cấu tạo:
&Chứa nhiều ty lạp thể
&Trên màng tế bào nhiều protein mang

&Màng tế bào lòng ống có bờ bàn chải ! tăng diện tích
tiếp xúc lên 20 lần.

' Khả năng tái hấp thu rất mạnh
Tái hấp thu Na+
67%
Na+
Tái hấp thu glucose
Được tái hấp thu hoàn toàn ở ống lượn gần theo cơ
chế vận chuyển chủ động thứ phát cùng Na+.
180mg/100ml
Tái hấp thu glucose
Tái hấp thu protein và acid amin
% Acid amin được tái hấp thu theo hình thức chủ động
thứ phát cùng với Na+.
% Protein tái hấp thu theo hình thức ẩm bào.
$ Viêm cầu thận cấp
$ Hội chứng thận hư

Protein niệu
$ Đái tháo đường
Tái hấp thu protein và acid amin
Tái hấp thu Cl- và Ure
Tái hấp thu Na+
Dịch lọc âm tính Tái hấp thu nước
Nồng độ Cl- Nồng độ ure

dịch lọc tăng dịch lọc tăng
THT thụ động Cl- THT thụ động Ure

(65%) (50%)
Tái hấp thu nước
# Ống lượn gần có khả năng hấp thu nước rất tốt.
& Na+ và glucose được tái hấp thu ! Nước được THT.
& Tế bào biểu mô ống lượn gần có tính thấm với nước mạnh
' Khoảng 65% lượng nước được THT (= 117 lít/24h)

Tái hấp thu HCO3- và bài tiết H+
Tái hấp thu K+ và Ca2+
65% K+ trong dịch lọc được tái hấp thu.
65% Ca2+ trong dịch lọc được tái hấp thu qua 2 cơ chế:
$ Thụ động qua khoảng kẽ giữa các tế bào cùng nước
$ Chủ động nguyên phát qua bờ đáy nhờ bơm Ca2+ và
khuếch tán có protein mang ở bờ bàn chải.

Tái hấp thu và bài tiết ở quai Henle
DỊCH ĐỔ VÀO QUAI HENLE
Glucose không còn
Protein rất ít (vết)
Na+, K+ và Cl- còn khoảng 35%
Ure còn khoảng 50%
Nước 63 lít
Là dịch đẳng trương (300 mOsm/L)
Tái hấp thu và bài tiết ở ống lượn xa
Biểu mô không có bờ bàn chải.
Bào tương có nhiều ty lạp thể.
Màng tế bào có nhiều protein mang, nhiều bơm Na+/K+,
bơm H+.
' TB ống lượn xa vận chuyển chủ động mạnh.
DỊCH ĐỔ VÀO ỐNG LƯỢN XA:
- Các ion còn khoảng 10% 36 lít/24h
- Là dịch nhược trương (100 mOsm/L)
Tái hấp thu Na+, Cl-, bài tiết K+
Tái hấp thu nước
Ống lượn xa tái hấp thu nước rất mạnh do:

$ Dịch trong ống rất nhược trương
$ Tái hấp thu Na+ mạnh nhờ aldosteron
$ ADH (Anti Diuretic hormon)
Nước được tái hấp thu 18 lít/24h
Nước tái hấp thu nhiều hơn Na+ nên dịch đổ vào ống góp
là dịch đẳng trương.
Tái hấp thu HCO3- và bài tiết H+
Bài tiết NH3
Tái hấp thu và bài tiết ở ống góp
Biểu mô không có bờ bàn chải.
Bào tương có nhiều ty lạp thể.
Màng tế bào có nhiều protein mang
DỊCH ĐỔ VÀO ỐNG GÓP
Là dịch đẳng trương (300 mOsm/L)
18 lít/24h
Ống góp tái hấp thu nước rất mạnh vì:
Ống góp chạy trong vùng tủy rất ưu trương
Có sự hỗ trợ của ADH 16,5 lít/
Tái hấp thu Na+, Cl- và bài tiết K+
24h
Na+ tái hấp thu 4,4%; Cl- tái hấp thu 4,1%
K+ bài tiết 2%
3.3. Rối loạn chức năng bài tiết nước tiểu
Viêm cầu thận cấp
%Rối loạn phản ứng miễn dịch gây ra.
%95% xuất hiện sau một nhiễm khuẩn từ 1 - 3 tuần.
%Do phản ứng giữa kháng nguyên và kháng thể , làm thay đổi tính
thấm chọn lọc của màng lọc cầu thận
! protein, hồng cầu, bạch cầu đều có thể qua được màng lọc cầu thận
ra ngoài theo nước tiểu.
Biểu hiện: tiểu máu nguồn gốc từ cầu thận, trụ hồng cầu trong nước
tiểu, suy thận giảm GFR hay thiểu niệu, giữ muối
Viêm cầu thận mạn
Tổn thương màng lọc cầu thận giống viêm cầu thận cấp tính.
Màng lọc dần dần trở nên dày do các tổ chức sợi xâm lấn
! giảm lọc ! rối loạn điện giải và ứ đọng các sản phẩm
chuyển hoá.
Hội chứng thận hư
Giảm hoặc mất điện tích âm của màng lọc cầu thận
! albumin qua được màng lọc một cách dễ dàng.
' Albumin huyết tương thoát ra nước tiểu.
Bệnh thường xảy ra ở trẻ em hoặc những người trẻ.

4. THĂM DÒ CHỨC NĂNG THẬN
4.1. Độ thanh thải (Clearance)
Độ thanh thải (Clearance) của một chất X là thể tích
huyết tương được thận lọc trong một phút.
!"#
C= $
ml/phút
4.2. Độ thanh thải Inulin
4.3. Độ thanh thải Creatinin
4.4. Độ thanh thải PAH
4.5. Các chất lợi niệu và cơ chế tác dụng
- Nước
- Các chất thẩm thấu tích cực: mannitol hay glucose
- Cồn ethylic và các loại thuốc mê, thuốc tê, thuốc ngủ
- Caffein và theophyllin
- Thuốc ức chế aldosterone như Spinolactone
5. CHỨC NĂNG NỘI TIẾT CỦA THẬN
Thận có chức năng nội tiết:
%Renin để điều hòa huyết áp.
%Erythropoietin kích thích tủy xương sinh hồng cầu.
%Tạo hoạt tính vit D điều hòa canxi và phospho trong cơ thể
5.1. Thận tiết Renin để điều hòa huyết áp
Thận điều hòa huyết áp qua hệ thống RAA
Angiotensin II tác dụng:
" Co mạch
" Gây cảm giác khát
" Tăng tiết ADH
" Tăng tiết Aldosteron
' Co mạch & tăng V
máu ' Tăng huyết áp
5.2. Thận bài tiết Erythropoietin để tăng hồng cầu
Thận tham gia điều hòa sinh sản hồng cầu nhờ Erythropoietin.
5.3. Tham gia tạo hoạt tính của vitamin D
6. THẬN NHÂN TẠO
Dùng để điều trị suy thận.

Nguyên tắc: Máu từ cơ thể được dẫn vào một hệ thống lọc đặc biệt
gọi là dialyser hoặc “thận nhân tạo”. ! Máu được lọc để lấy ra các
chất phế thải ure, creatinine ! Máu đưa trở lại cơ thể.
THANK YOU

SL Thận tiết niệu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SL Thận tiết niệu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KHOA Y

SINH LÝ THẬN TIẾT NIỆU

Giảng viên: ThS.BS. Trần Châu Mỹ Thanh

2 Đặc điểm cấu trúc – chức năng của thận

3 Chức năng tạo nước tiểu của thận

4 Thăm dò chức năng thận

6 Ứng dụng thận nhân tạo

• Trình bày được chức năng nội tiết của thận

• Ứng dụng thận nhân tạo trên lâm sàng

Cấu trúc chung của thận và hệ tiết niệu

Tạo nước tiểu Nội tiết

Cầu thận Ống thận

Nang Bowman Ống lượn gần

Mạng mao Quai Henle

Ống lượn góp

Mỗi phút có khoảng 1200 ml máu tới thận.

Hệ số khuếch tán (DC - Diffusion coefficient) là tỷ số giữa nồng

650 ml huyết tương

125 ml dịch lọc cầu thận

Tốc độ lọc cầu thận

$ Tăng áp suất thuỷ tĩnh bao Bowman => Giảm GFR.

# Lưu lượng máu đến thận

# Ảnh hưởng co tiểu động mạch đến

# Ảnh hưởng co tiểu động mạch đi

Ảnh hưởng của co tiểu động mạch đi với GFR và RBF

&Trên màng tế bào nhiều protein mang

tiếp xúc lên 20 lần.

$ Viêm cầu thận cấp

$ Hội chứng thận hư

Dịch lọc âm tính Tái hấp thu nước

Nồng độ Cl- Nồng độ ure

THT thụ động Cl- THT thụ động Ure

' Khoảng 65% lượng nước được THT (= 117 lít/24h)

$ Thụ động qua khoảng kẽ giữa các tế bào cùng nước

$ Chủ động nguyên phát qua bờ đáy nhờ bơm Ca2+ và

khuếch tán có protein mang ở bờ bàn chải.

Ống lượn xa tái hấp thu nước rất mạnh do:

! albumin qua được màng lọc một cách dễ dàng.

' Albumin huyết tương thoát ra nước tiểu.

Bệnh thường xảy ra ở trẻ em hoặc những người trẻ.

Độ thanh thải (Clearance) của một chất X là thể tích

huyết tương được thận lọc trong một phút.

Thận có chức năng nội tiết:

%Renin để điều hòa huyết áp.

%Erythropoietin kích thích tủy xương sinh hồng cầu.

Dùng để điều trị suy thận.

You might also like