Η γνωστική ευελιξία είναι η ικανότητα να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό που

κάνουμε δεν λειτουργεί, ή έχει σταματήσει να λειτουργεί και, ως εκ τούτου, θα

πρέπει να ρυθμίσουμε ξανά τη συμπεριφορά μας, τις σκέψεις και τις απόψεις
μας για να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον και τις νέες καταστάσεις .
Η γνωστική ευελιξία έχει ένα σημαντικό ρόλο στην εκμάθηση και την
ικανότητα να αντιμετωπίζουμε προβλήματα περίπλοκα. Μας επιτρέπει να
επιλέξουμε τη στρατηγική που πρέπει να λάβουμε για να προσαρμοστούμε στις
διαφορετικές καταστάσεις που συναντούμε. Μας βοηθά να συλλάβουμε
πληροφορίες από το περιβάλλον και να ανταποκριθούμε με ευελιξία για την
προσαρμογή της συμπεριφοράς μας προς τις αλλαγές και τις απαιτήσεις της
κατάστασης.
Το άτομο με καλή ψυχική ή νοητική ευελιξία έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά
:
 Μία καλή γνωστική ή ψυχική ευελιξία μας επιτρέπει να προσαρμοστούμε
γρήγορα στις αλλαγές ή τις εξελίξεις του περιβάλλοντος.
 Η γνωστική ευελιξία μας βοηθά να αντέχουμε τις αλλαγές που μπορεί να
προκύψουν κατά τη διάρκεια της επίλυσης προβλημάτων ή την εκτέλεση
μιας εργασίας. Μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε εναλλακτικές λύσεις.
 Οι άνθρωποι με καλή γνωστική ευελιξία κάνουν εύκολα μετάβαση από
τη μία δραστηριότητα στην άλλη και ξέρουν πώς να συμπεριφέρονται
σωστά σε κάθε κατάσταση.
 Μπορούν να συλλάβουν αρκετές διαστάσεις της ίδιας πραγματικότητας,
κοιτάζοντας από διαφορετικές προοπτικές και να ρυθμίσουν κρυφές
σχέσεις και μπορούν εύκολα να βρουν πολλές λύσεις για το ίδιο
πρόβλημα.
 Τα άτομα με νοητική ευελιξία αντέχουν καλύτερα τις αλλαγές και τα
λάθη των σχεδίων , είναι πιο εύκολα σε θέση να πάρουν θέση πάνω από
τους άλλους, και καταλήγουν πιο εύκολα σε κοινές συμφωνίες.
Η γνωστική ευελιξία είναι μία από τις κορυφαίες βασικές γνωστικές δεξιότητες
της μεταγνώσης , και αποτελεί μέρος των διεργασιών που ονομάζονται
Εκτελεστικές Λειτουργίες . Οι Εκτελεστικές Λειτουργίες έχουν ζωτική σημασία
για την επιτυχία και την ανάπτυξη, τόσο στο σχολείο όσο και στη ζωή. Μας
επιτρέπουν να διατυπώσουμε τους στόχους, το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή
ενός σχεδίου , να παρακολουθούμε και να διορθώνουμε τις δράσεις μας με
βάση τα αποτελέσματα.

Μεταγνώση: είναι η επίγνωση του «μαθαίνω πώς μαθαίνω». Δηλαδή,

συνειδητοποιώ τι διαδικασίες ακολουθώ για να μάθω, τι συνειρμούς και τι
συσχετισμούς κάνω, πώς συνδέω γνώση που ήδη έχω με τη νέα πληροφορία
που παίρνω. Η Μεταγνώση είναι η ανώτερη όλων των δεξιοτήτων που μπορεί
να αποκτήσει ένας άνθρωπος και σημαίνει ‘μαθαίνω τον τρόπο που μαθαίνω’.
Η γνωστική ευελιξία, όπως η γλώσσα ή οι κινητικές δεξιότητες, είναι μια
γνωστική ικανότητα που με την διαδικασία της ενισχύει την ανάπτυξη και την
ωρίμανση του εγκεφάλου. Η ωρίμανση της γνωστικής ευελιξίας έχει
ολοκληρωθεί περίπου στην ηλικία των 20 χρονών . Ξεκινάμε την εκπαίδευση
της από την παιδική ηλικία, θέτοντάς τη στην πράξη καθημερινά.
Η γνωστική ευελιξία εξαρτάται από τον προμετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου , ο
οποίος είναι η δομή του εγκεφάλου που διαρκεί περισσότερο χρόνο στην
ωρίμανση. Μπορούμε να δούμε πώς τα μικρά παιδιά ζητάνε αμέσως τα
πράγματα, επηρεάζονται από τις αλλαγές στη ρουτίνα και ξεσπάνε πολύ συχνά,
αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή η ψυχική ευελιξία τους είναι σε πλήρη
ωρίμανση και δεν έχουν διαφορετικές επιλογές ή εναλλακτικές λύσεις.
Τι είναι η γνωστική ακαμψία; Η γνωστική ακαμψία είναι το αποτέλεσμα της έλλειψης ψυχικής
ευελιξίας. Ως εκ τούτου, μπορεί να οριστεί ως η αδυναμία να αλλάξουμε τη συμπεριφορά ή τις
πεποιθήσεις όταν είναι αναποτελεσματικές για να επιτύχουμε τους στόχους μας. Η γνωστική
ακαμψία μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στη ρύθμιση της ίδιας της συμπεριφοράς, δίνοντας
αναποτελεσματικά πρότυπα συμπεριφοράς και εμμονή.

Η αίσθηση που δημιουργείται από το φαινόμενο της γνωστική ακαμψία είναι ότι παραμένει
''απασχολημένος" ή "κολλημένος" σε ένα σημείο, χωρίς να είναι σε θέση να βρει μια διέξοδο από
εκεί. Όπως είναι προφανές, η γνωστική ακαμψία έχει αρνητικό αντίκτυπο στις δραστηριότητες
της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Ένα άτομο με γνωστική ακαμψία θα παραμείνει
"κολλημένο" ψάχνοντας ξανά και ξανά δημητριακά για το πρωινό που δεν έχουν μείνει πια. Ή θα
μπορούσε να δοκιμάσει να ανάψει την τηλεόραση με ένα τηλεχειριστήριο χωρίς μπαταρίες μέχρι
κάποιος να τον βοηθήσει.

Φυσικά, υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί ευελιξίας και της ψυχικής ακαμψίας. Τα παραδείγματα
που συζητήθηκαν μέχρι τώρα ήταν μια εξαιρετικά σημαντική ακαμψία, ενώ υπάρχουν
περιπτώσεις που δεν είναι τόσο προφανές, αλλά εξακολουθεί να επηρεάζει τις ζωές των
ανθρώπων (όταν ένα παιδί έχει πρόβλημα με τη μετάβαση από το ένα θέμα στο άλλο, μπορεί να
χάσει κάποιες πληροφορίες για το τι λέγεται, με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνει τι λέγεται σε
όλη το μάθημα).

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος επιδιώκει τη σταθερότητα και προσπαθεί να μειώσει την αβεβαιότητα

με κάθε κόστος. Οι άνθρωποι με μία μεγάλη νοητική ακαμψία μπορεί να αποτρέψουν την
καινοτομία ή την αλλαγή, διατηρώντας έτσι τη συμπεριφορά ή τον τρόπο σκέψης τους, ακόμα κι
αν αυτό δεν βοηθά την προσαρμογή τους στο περιβάλλον. Είναι φυσιολογικό για όλους μας να
είναι δύσκολο να προσαρμοστούμε στην αλλαγή, αλλά για τους ανθρώπους με λίγη διανοητική
ευελιξία, η προσαρμογή στην αλλαγή μπορεί να είναι πολύ πιο περίπλοκη.

Η εμμονή σχετίζεται ειδικά με τη γνωστική ακαμψία , είναι η επανάληψη των ενεργειών, οι οποίες
μπορεί να ήταν αποτελεσματικές σε προηγούμενες καταστάσεις ή έχουν προγραμματιστεί, αλλά
πια δεν ταιριάζουν με την επίτευξη των σημερινών στόχων .

Είναι αρκετά κοινό να βρίσκουμε γνωστική ακαμψία σε πολλές διαταραχές, είτε επειδή αλλάζει
άμεσα η γνωστική ευελιξία, είτε επειδή μεταβάλλονται οι λειτουργίες από τις οποίες εξαρτάται η
ψυχική ευελιξία.
Έτσι, μπορούμε να βρούμε τη γνωστική ακαμψία, ή τη μειωμένη γνωστική ευελιξία, σε μία
σημαντική ποικιλία νευροψυχιατρικών διαταραχών: Στα μικρά παιδιά με δυσκολίες προσοχής ,
σε άτομα που έχουν υποστεί κάποιο τραύμα στο κεφάλι (αυτοκινητιστικό ατύχημα, πτώση),
παροξυσμό , ή πολύπλοκες διαταραχές όπως διαταραχή ελλειματικής προσοχής και
υπερκινητικότητα , ψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) , σχιζοφρένεια , Διάχυτη αναπτυξιακή
διαταραχή (Asperger και αυτισμό), διατροφικές διαταραχές (νευρική ανορεξία και η νευρική
βουλιμία), άνθρωποι με εθισμούς , κ.λπ.

Οι ηλικιωμένοι συχνά βιώνουν μία επιδείνωση στην ψυχική ευελιξία τους . Η γήρανση του
εγκεφάλου περιλαμβάνει λειτουργικές και φυσικές αλλαγές που μειώνουν την ταχύτητα
επεξεργασίας του εγκεφάλου και τη γνωστική απόδοση. Οι μελέτες δείχνουν ότι η γνωστική
εκπαίδευση μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις στην επαγωγή της πλαστικότητας του εγκεφάλου ,
και θα μπορούσαν να είναι έγκυρες ως παρέμβαση με στόχο την καταπολέμηση ή την
αποκατάσταση της διαταραγμένης εκτελεστικής λειτουργίας και της γνωστικής ευελιξίας.

Η εκτίμηση της γνωστικής ευελιξίας είναι υψηλής πρακτικής χρήσης σε διάφορους τομείς και
συμπεριφορές, τόσο στον ιατρικό τομέα, όπως στον τομέα της μόρφωσης ή εκπαίδευσης ή
εργασίας.

Η διαδικασία της νοητικής ευελιξίας ή γνωστικής ευελιξίας, μπορεί να αξιολογηθεί και να μετρηθεί
με ακρίβεια μέσα από μία πλήρης νευροψυχολογική αξιολόγηση .

Συγκεκριμένα, για την αξιολόγηση της γνωστικής ευελιξίας διαθέτουμε διαφορετικές ασκήσεις
που βασίζονται στα κλασικά τεστ Stroop, Continous Performance Test (CPT) και Wisconsin Card
Sorting Test (WCST), τα οποία επιτρέπουν την ακριβή αξιολόγηση της ικανότητας του χρήστη να
προσαρμόζεται ανάλογα με τις αλλαγές του περιβάλλοντός του.

 Τεστ Συγχρονισμού UPDA-SHIF: Σε αυτή την άσκηση θα εμφανιστεί στην οθόνη μία
μπάλα που κινείται. Ο στόχος είναι να συντονιστεί ο δείκτης με την κίνηση της μπάλας,
ακολουθώντας τη με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια.
 Τεστ Συγχρονισμού DIAT-SHIF: Είναι απαραίτητο να ακολουθήσετε την τυχαία πορεία
της λευκής μπάλας και να παρατηρείτε τις λέξεις που εμφανίζονται στο κέντρο της
οθόνης. Όταν η λέξη που βρίσκεται στο κέντρο της οθόνης ταυτίζεται με το χρώμα που
είναι γραμμένη, θα πρέπει να την πατήσετε (δίνοντας προσοχή και στα δύο ερεθίσματα
την ίδια στιγμή). Σε αυτή τη δραστηριότητα, θα αντιμετωπίσετε αλλαγές στη στρατηγική,
καινούργιες απαντήσεις και θα πρέπει να διαχειριστείτε την ικανότητα της οπτικής
παρακολούθησης παράλληλα.
 Τεστ Προσοχής FOCU-SHIF: Στην οθόνη εμφανίζονται φώτα σε κάθε γωνία της. Πρέπει
να πατήσετε τα κίτρινα φώτα όσο πιο γρήγορα γίνεται. Αντίθετα, αν τα φώτα είναι
κόκκινα, δεν πρέπει να τα πατήσετε.

Εκτός από την ψυχική ευελιξία, με αυτές τις ασκήσεις αξιολογούμε επίσης το χρόνο απόκρισης
(TR), το συντονισμό χεριού-ματιού, την αναπλαισίωση και την αναστολή.