Τα Κτίσματα

Ψηφιακό Περιοδικό Εράτυρας

Μάϊος 2023 | Τεύχος 3
 Συντακτική
επιτροπή

Πρόεδρος

Κάτανος Ιωάννης του Δημητρίου

(ikatanos@hotmail.com)

Μέλη

Παπαναστάσης Βασίλειος (vpapan@for.auth.gr)

Πάτκου Ευδοξία (evipatkou@gmail.com)

Στρέμπας Βασίλειος (strebas.eratyra@gmail.com)

Φυτάκης Γεώργιος (geofytakis@gmail.com)

Νικολαΐδου Λίτσα (litsaniko@hotmail.com)

Καρπούζα-Αγγελή Τάνια (tania-

modakstyl@gmail.com)

Ε ξ ώ φ υλλο: Λεπτ ο μ έ ρ ε ι α ε ν υ π ό γ ρ α φ η ς ε ι κ ό ν α ς 2

τ ο υ Γεωργίου Μαν ο υ ή λ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
  
4. Σημείωμα της συντακτικής επιτροπής

5. Τα δένδρα στην κοινή αγροτική πολιτική

10. Η αμπελοκαλλιέργεια στον Δήμο Βοΐου

15. Ονοματοδοσία οδών της Εράτυρας

16. Ο Καραμάνης και οι τρουβάδες στη

Σιάτιστα

20. Μν ήμες Στρατοπέδου: Οι σκαπανείς της

Εράτυρας

27. Ο Μύλος του Συνεταιρισμού

37.Σύλλογος Ερατυραίων Μελβούρνης

39. Δραστηριότητες της Ένωσης Ερατυραίων

43. Μπουμπουσιάρια Εράτυρας 2023

47. Των αποσταγμάτων

49. Ημερίδα: Ζωγράφοι της Εράτυρας

53 Τρόφιμα και ρούχα για τους

σεισμόπληκτους της Τουρκίας και της Συρίας

54. Εορτή του Πάσχα

57. Η Μαρίτσα και το μαύρο πανί

60. Χρήστος Μπίρος

62. Κοινωνικά
3
 ΓΙΑΤΙ
"ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ"
Κείμενο συντακτικής Επιτροπής για το 3ο τεύχος
Απο αυτό το τεύχος, το ΨΗΦΙΑΚΟ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΑΤΥΡΑΣ έχει και
τίτλο.
Σκεφθήκαμε να του δώσουμε ένα
όνομα, όπως έχουν όλα τα τυπωμένα
έντυπα. Καταλήξαμε στα «Κτίσματα»
για τους εξής λόγους:
·Είναι σύντομος, εύηχος και
αποτυπώνεται εύκολα, όχι μόνο
στους Ερατυραίους, αλλά και σε κάθε
ξένο.
·Τα Κτίσματα είναι η εύστοχη
ονομασία, όπως μας έχει παραδοθεί
απο τους άμεσους προγόνους μας,
για έναν απο τους δύο σημαντικούς
αρχαιολογικούς χώρους της
Εράτυρας. Ενώ περιλαμβάνεται στα
γεωγραφικά όρια της Κοινότητας
Εράτυρας, η εμβέλειά του είναι
υπερτοπική, καθώς η τριπλή σειρά
των τειχών του είναι, ίσως, η
σημαντικότερη οχυρωμένη θέση της
ευρύτερης περιοχής της αρχαίας
Ελιμείας και Ορεστίδος.
Η διαχρονικότητα των Κτισμάτων
εκτείνεται απο τους προϊστορικούς
χρόνους μέχρι την βυζαντινή εποχή.
Έμμεσα, η λέξη Κτίσματα υποδηλώνει
την μεγάλη πολιτισμική κληρονομιά
της Εράτυρας στην Αρχιτεκτονική και
στις συνοδούς τέχνες της Ζωγραφικής
και της Ξυλογλυπτικής, την οποία
οφείλουμε να διατηρήσουμε, να
προβάλουμε και να αξιοποιήσουμε.
Η λέξη Κτίσματα, όμως, σηματοδοτεί
παράλληλα και την αναγκαιότητα να
χτίσουμε το παρόν και το μέλλον της
αγαπημένης μας Εράτυρας, με
οργανωμένο και δημιουργικό τρόπο.
Καλή και εποικοδομητική συνέχεια
στα Κτίσματα, στο «νεοφώτιστο»,
καθώς πια βαπτίστηκε, Περιοδικό της
Εράτυρας.
4
 ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΣΤΗ ΝΕΑ ΚΟΙΝΗ
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

του Β. Π. Παπαναστ άση

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού (Νο. 2), ο αγαπητός φίλος και
συνάδελφος Γιάννης Κάτανος μας έδωσε μια πολύ αναλυτική εικόνα των
σημερινών προβλημάτων του Κάμπου της Εράτυρας, τα οποία τα απέδωσε
στον λανθασμένο σχεδιασμό του αναδασμού και του αρδευτικού δικτύου.
Παρέλειψε όμως να αναφέρει, ότι εξαιτίας του αναδασμού ξεριζώθηκαν
τουλάχιστον 6.000 μικρά και μεγάλα δέντρα, κυρίως δασικά, ορισμένα από τα
οποία ήταν αιωνόβια. Τα δέντρα αυτά βρίσκονταν μέσα στα χωράφια, κυρίως
όμως στα όριά τους (νοχτάδια). Σε άρθρο μου στην «Εφημερίδα της Εράτυρας»,
αρ. φύλλου 27, του Δεκεμβρίου του 1988, είχα χαρακτηρίσει το γεγονός αυτό ως
«οικολογική καταστροφή», η οποία είναι βέβαιο ότι συνέβαλε σημαντικά στην
σημερινή υποβάθμιση της παραγωγικότητας των χωραφιών του κάμπου.
Το ξερίζωμα των δέντρων εξέφραζε κατά κάποιο το «πνεύμα» της εποχής που
έγινε ο αναδασμός. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης
επιδοτούσε μέχρι τότε την παραγωγή, πράγμα που σήμαινε ότι, όσο πιο πολύ
καρπό παρήγαγε το χωράφι τόσο μεγαλύτερη οικονομική ενίσχυση θα έπαιρνε ο
γεωργός. Έτσι, τα δέντρα που σκίαζαν και αφαιρούσαν παραγωγική επιφάνεια
από τα χωράφια ήταν ανεπιθύμητα, οπότε έπρεπε να κοπούν. Η πολιτική αυτή
της Ευρωπαϊκής Ένωσης άλλαξε από τη 10ετία του ’90 και ιδιαίτερα από το
2000 και μετά, όταν η ΚΑΠ έγινε περισσότερο περιβαλλοντική και κορυφώθηκε
το 2019 με τη δημοσίευση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Στη
συμφωνία αυτή προβλέπεται ότι το περιβάλλον και το κλίμα θα πρέπει να
αποτελέσουν καθοριστικά στοιχεία της νέας ΚΑΠ που θα εφαρμοστεί στην 5ετία
2023-2027, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής
αλλαγής.
5
Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να εξηγήσω, όσο
πιο απλά μπορώ, πώς τα δέντρα που υπάρχουν
ακόμα σε πολλά χωράφια (που δεν περιλήφθηκαν
στον αναδασμό) μπορούν να βοηθήσουν τους
λίγους, έστω, γεωργούς που έχουν απομείνει
σήμερα στην Εράτυρα, ώστε να εκμεταλλευτούν
καλύτερα τις χρηματοδοτικές προβλέψεις της νέας
ΚΑΠ.

ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΕΙΝΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΑ

Οι πρόγονοί μας άφηναν μερικά δέντρα σε κάθε χωράφι, γιατί ήξεραν τη μεγάλη
χρησιμότητά τους. Τους εξασφάλιζαν οικοδομήσιμη ξυλεία, καυσόξυλα, «κλαδί»
για τα ζώα, καρπούς, σκιά για ξεκούραση από το μεσημεριανό λιοπύρι και
συγκράτηση του χώματος από τα νερά της βροχής. (Εικ. 1). Σήμερα γνωρίζουμε
ότι τα δέντρα έχουν και πάρα πολλά άλλα περιβαλλοντικά οφέλη: Βελτιώνουν τις
φυσικές και χημικές ιδιότητες του εδάφους, γιατί το εμπλουτίζουν με οργανική
ουσία που προέρχεται από τις ρίζες τους και το φύλλωμά τους. Έτσι, βελτιώνεται
το πορώδες του εδάφους και αυξάνεται η γονιμότητά του. Κυρίως όμως
προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση με το βαθύ τους ριζικό σύστημα,
ιδιαίτερα στα χωράφια που έχουν μεγάλη κλίση. Το ίδιο κάνουν και με το λίπασμα
που ρίχνεται στις καλλιέργειες, γιατί το συγκρατούν και δεν το αφήνουν να φύγει
με τα επιφανειακά νερά, ενώ εμποδίζουν την ρύπανση των υπόγειων νερών,
επειδή με τις ρίζες τους δημιουργούν μέσα στο χώμα ένα «δίχτυ ασφάλειας».
Από την άλλη μεριά, τα δέντρα αυξάνουν την βιοποικιλότητα, γιατί δημιουργούν
πληθώρα ενδιαιτημάτων για διάφορα είδη χλωρίδας και πανίδας τόσο στο
υπέργειο, όσο και στο υπόγειο τμήμα τους.

Εκεί όμως που έχουν καθοριστική συμβολή είναι στην αποθήκευση άνθρακα και
στον μετριασμό των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Και αυτό, γιατί
συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας
με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, με την οποία ελευθερώνουν το οξυγόνο και
δεσμεύουν τον άνθρακα στον κορμό, στα κλαδιά, στις ρίζες και στο έδαφος. Τα
χωράφια που έχουν δέντρα αποθηκεύουν πολλαπλάσιες ποσότητες άνθρακα
από εκείνα που δεν έχουν.

6
 Εικόνα 1. Ημεράδια σε σταροχώραφο στην «Ξινήθρα», που παλιά χρησιμοποιούνταν
για «κλαδί». Σήμερα τα δέντρα αυτά είναι απαραίτητα για να πάρει ο γεωργός την
επιδότηση που δικαιούται για το σιτάρι που καλλιεργεί.

ΝΕΑ ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Λόγω όλων αυτών των πολλών και σημαντικών περιβαλλοντικών ωφελειών, τα
δέντρα έχουν περιληφθεί στον Πυλώνα Ι των άμεσων ενισχύσεων της νέας ΚΑΠ.
Συγκεκριμένα έχουν περιληφθεί στην ενισχυμένη αιρεσιμότητα και στα οικολογικά
σχήματα.
Ενισχυμένη αιρεσιμότητα

Η «πολλαπλή συμμόρφωση» που έπρεπε να εφαρμόσει ο γεωργός στην

καλλιέργειά του μέχρι σήμερα για να διεκδικήσει την άμεση ενίσχυση έχει
μετονομαστεί «ενισχυμένη αιρεσιμότητα» στη νέα ΚΑΠ, γιατί έχει εμπλουτιστεί
περιβαλλοντικά και περιλαμβάνει δύο επιπλέον πρότυπα Καλής Γεωργικής και
Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΓΠΚ). Από τα 9 συνολικά πρότυπα, εκείνο που
αφορά τα δέντρα είναι το ΚΓΠΚ 8, που λέει ότι όσοι γεωργοί στην Εράτυρα
καλλιεργούν 100 στρέμματα και πάνω, θα πρέπει να διαθέσουν ένα ποσοστό ίσο με
3% της έκτασης αυτής (δηλ. τουλάχιστο 3 στρέμματα) για μη παραγωγικά στοιχεία
για να πάρουν την επιδότηση που δικαιούνται. Τέτοια μη παραγωγικά στοιχεία είναι
τα δέντρα (μεμονωμένα, ή σε συστάδες ή σε δεντροστοιχίες), καθώς και διάφορα
άλλα, όπως νοχτάδια, θάμνοι, πέτρινοι τοίχοι, ρέματα και τυχόν κτίσματα (π.χ.
καλύβες).

7
Άρα, αν έχουν χωράφια με δέντρα, δεν πρέπει να τα κόψουν, αλλά να
τα κρατήσουν για να μετρήσουν στην άμεση ενίσχυση που θα τους
δοθεί.

Οικολογικά σχήματα

Τα οικολογικά σχήματα αποτελούν καινούριο στοιχείο της ΚΑΠ, που δεν υπήρχε
μέχρι τώρα και αποσκοπούν στην ανταμοιβή όσων γεωργών κάνουν ορθή
διαχείριση των φυσικών πόρων. Θα εφαρμόζονται κάθε χρόνο σε επιλέξιμες
εκτάσεις, δηλωμένες στον ΟΣΔΕ και στις οποίες πρέπει να τηρούνται οι ελάχιστες
απαιτήσεις των προτύπων ΚΓΠΚ. Αυτό σημαίνει ότι ο γεωργός, αν θελήσει να
συμμετάσχει, θα λαμβάνει ανάλογη οικονομική ενίσχυση. Από τα δέκα σχήματα
που περιλαμβάνονται στην νέα ΚΑΠ, δύο είναι αυτά που έχουν σχέση με τα
δέντρα, τα εξής:

1. Επέκταση της εφαρμογής περιοχών οικολογικής εστίασης

Με το οικολογικό αυτό σχήμα ενισχύονται οι γεωργοί που έχουν αροτραίες

καλλιέργειες με έκταση μικρότερη των 100 στρεμμάτων και οι οποίοι θα
μετατρέψουν το 10% της αρόσιμης γης της εκμετάλλευσής τους σε περιοχή
οικολογικής εστίασης. Ως τέτοια περιοχή είναι κι εκείνη που έχει δέντρα και τα
άλλα στοιχεία τοπίου του ΚΓΠΚ 8, που αναφέρθηκαν παραπάνω. (Εικ. 2). Στο ίδιο
σχήμα μπορούν να ενταχθούν και γεωργοί που καλλιεργούν πάνω από 100
στρέμματα, αλλά το 10% της έκτασης, που θα αφήσουν ακαλλιέργητη ως
«οικολογική εστίαση» θα πρέπει να είναι επιπλέον του 3% που είναι
υποχρεωμένοι να αφήσουν με βάση το ΚΓΠΚ 8. Με άλλα λόγια, τα δέντρα
μετρούν, όχι μόνο στις μεγάλες, αλλά και στις μικρές εκμεταλλεύσεις. Το ποσόν
της ενίσχυσης φτάνει και μέχρι τα 4 ευρώ το στρέμμα και υπολογίζεται για όλη την
εκμετάλλευση.

8
Εικόνα 2. Μικρά χωράφια που έχουν νοχτάδια με δέντρα και «πατ’λιές» μπορούν να ενταχθούν
στο οικολογικό σχήμα της «επέκτασης της εφαρμογής περιοχών οικολογικής εστίασης» και να
πάρουν επιπλέον χρήματα από την ΚΑΠ.

2. Βελτίωση αγροδασικών οικοσυστημάτων,

πλούσιων σε στοιχεία τοπίου

Με το οικολογικό αυτό σχήμα ενισχύονται όλοι οι γεωργοί που έχουν

καλλιεργούμενα αγροτεμάχια, στα οποία υπάρχουν δέντρα μέσα στο χωράφι ή
στις παρυφές του (νοχτάδια) και τα περιποιούνται. Μαζί με τα δέντρα
λαμβάνονται υπόψη και τα νοχτάδια και οι τυχόν πεζούλες, δρόμοι, μονοπάτια,
μικρά κτίσματα και άλλα στοιχεία τοπίου. Τέτοια χωράφια υπάρχουν πολλά στην
Εράτυρα. Το ποσόν της ενίσχυσης ανέρχεται σε 10 ευρώ το στρέμμα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι τα δέντρα που υπάρχουν ακόμα σε

χωράφια της Εράτυρας που καλλιεργούνται, δασικά ή οπωροφόρα, δεν
αποτελούν πλέον εμπόδιο, αλλά πλεονέκτημα, γιατί εξυπηρετούν τους νέους
στόχους της ΚΑΠ για την προστασία του αγροτικού περιβάλλοντος και, κατά
συνέπεια, πηγή εσόδων για τους ιδιοκτήτες τους.

9
 Η ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΒΟΪΟΥ

Του Δ. Μουλασιώτη

Στην περιοχή μας σχεδόν σε όλα τα χωριά υπάρχουν αμπέλια, άλλα μικρά και
άλλα μεγάλα, γιατί η αμπελοκαλλιέργεια έχει βαθιές ρίζες, χάνεται στα βάθη του
χρόνου.
Το αμπέλι είναι μία από τις αρχαιότερες καλλιέργειες. Η καταγωγή του αμπελιού
χάνεται στα βάθη των αιώνων. Από ό,τι δείχνουν τα διάφορα ευρήματα, το
αμπέλι ευδοκιμούσε στην πολική ζώνη πριν από την εποχή των παγετώνων και
κυρίως στην Ισλανδία, στη βόρεια Ευρώπη και στη βορειοδυτική Ασία. Οι
παγετώνες όμως περιόρισαν την εξάπλωσή του, ωθώντας διάφορα είδη άγριων
αμπέλων προς θερμότερες ζώνες, όπως στην κεντρική και ανατολική Ασία, στην
κεντρική και νότια Ευρώπη αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του νότιου
Καυκάσου. Εκεί γεννήθηκε το είδος «Άμπελος η οινοφόρος» (Vitis vinifera). Στην
Ελλάδα πρέπει να εμφανίστηκε την 4η χιλιετία π.Χ.

10
Η τέχνη της αμπελουργίας εικάζεται ότι ξεκίνησε με την αγροτική επανάσταση
γύρω στο 5.000 π.Χ. Από τους πρώτους γνωστούς καλλιεργητές θεωρούνται οι
Άριοι (πρόγονοι των Περσών και των Ινδών που ζούσαν στην περιοχή
Καυκάσου - Κασπίας), οι Σημιτικοί λαοί και οι Ασσύριοι. Το κρασί την εποχή
εκείνη ήταν γνωστό ακόμη και στην αρχαία Κίνα. Κατόπιν οι τέχνες της
αμπελουργίας και της οινοποιίας πέρασαν στους Αιγυπτίους, στους λαούς της
Παλαιστίνης, της Φοινίκης και στους Έλληνες. Οι Έλληνες ανέπτυξαν ιδιαίτερα
την οινοποιία, σχεδόν μονοπωλώντας την αγορά για αιώνες. Το κρασί έπαιζε
πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Η καθημερινή ζωή τους
ήταν αναπόσπαστα δεμένη με αυτό.
Έδιναν μεγάλη σημασία στο καλό κρασί και γι` αυτό το λόγο φρόντιζαν να
υπάρχει πάντοτε στο σπίτι τους άφθονη ποσότητα, όχι μόνο για τους ίδιους,
αλλά και για τα συμπόσιά τους, τα οποία άλλωστε ήταν μια από τις αγαπημένες
τους συνήθειες.
Η λέξη κρασί προέρχεται από τη λέξη «κράσις» που σημαίνει ανάμειξη. Η λέξη
«κράσις» προέρχεται από το ρήμα «κεράννυμι» που σημαίνει αναμειγνύω και
τη λέξη «κρατήρ» που σημαίνει το σκεύος, στο οποίο γινόταν η ανάμειξη του
κρασιού με το νερό.
Η αμπελοκαλλιέργεια έγινε γνωστή πολύ γρήγορα σε όλη την Ελλάδα.

Η παραγωγή κρασιού στο ν πρώη ν Δή μο Ασκ ίο υ

Στον πρώην Δήμο Ασκίου, σύμφωνα με μια μελέτη του 2003, καλλιεργούνταν
περισσότερα από 900 στρέμματα με αμπέλια, αλλά οι αμπελουργικές άδειες
δεν ξεπερνούσαν τα 600 στρέμματα. Παρόλο που αποθαρρύνεται η εξάπλωση
της αμπελουργίας,υπάρχει διάθεση για φύτευση νέων αμπελώνων.

11
Περίπου 550 στρέμματα βρίσκονται στον Πελεκάνο και άλλα 250 στην Εράτυρα.
Η καλλιέργεια γίνεται με τον παραδοσιακό τρόπο, τα κλήματα είναι
διαμορφωμένα σε κύπελλο, ελάχιστα είναι γραμμικά, ενώ στην πλειονότητά τους
είναι ξερικά. Η έκθεση των αμπελώνων επιτρέπει στα αμπέλια να δέχονται καθ'
όλη τη διάρκεια της ημέρας την ηλιακή ακτινοβολία, ενώ το σχετικά χαμηλό
ύψος βροχόπτωσης, σε συνδυασμό με την αδυναμία άρδευσης, συντείνουν
στην παραγωγή πρώτης ύλης εξαιρετικής ποιότητας.
Η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας κυμαίνεται πάντα σε χαμηλά επίπεδα λόγω
της ανατολικής έκθεσης των αμπελώνων, αλλά και γιατί «στραγγίζονται» από
τους βόρειους ξηρούς ανέμους, που πνέουν στην κοιλάδα του Μύριχου και
απομακρύνουν την υγρασία.
Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι το Βουλγάρικο, το Ξινόμαυρο
(κρασοστάφυλο, ξινοστάφυλο), το Νεύρο, η Αλεποουρά, οι Κοκκινούσκες, τα
Μοσχάτα, τα Χονδρομαύρα, τα Γαλλικά και τέλος τα Μοσχομαύρα. Οι αποδόσεις
κυμαίνονται από 700 έως 1400 κιλά το στρέμμα και επηρεάζονται από τις
κλιματικές συνθήκες της κάθε χρονιάς, την ποικιλιακή σύνθεση του αμπελώνα
και τις φροντίδες που θα δεχθεί από τον αμπελουργό. Τα τελευταία 20 χρόνια
φυτεύτηκαν και αμπέλια με ευρωπαϊκές ποικιλίες (καμπερνέ σοβινιόν, μερλό,
σιράζ,σαντζιοβέζε κ.λπ.).

12
Οι τύποι των κρασιών που παράγονται είναι το «μπρούσκο», το «άσπρο»
και το «γλυκό». Το «μπρούσκο» είναι ερυθρός ξηρός οίνος, που δεν
συνηθίζεται να παλαιώνει και καταναλώνεται φρέσκος μέχρι τις αρχές της
Άνοιξης. Το «άσπρο» κρασί είναι ροζέ, ημίξηρο ή ημίγλυκο και επιδέχεται
παλαίωσης. Το κρασί που ξεχωρίζει όμως είναι το «γλυκό», που παράγεται
με προσθήκη συμπυκνωμένου γλεύκους (σερμπέτι) και επιδέχεται
μακροχρόνια παλαίωση. Η παλαίωση αυτή γίνεται σε ειδικούς χώρους
(κατώγια), διαμορφωμένους, ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες των
κατοίκων για υγιεινή και ασφαλή αποθήκευση τροφίμων. Τους χώρους
αυτούς αξίζει να τους επισκεφθεί κάποιος και να δοκιμάσει τα τοπικά
προϊόντα που περιέχουν.

13
 Παραδοσιακή οινοποίηση για μακροχρόνια παλαίωση του κρασιού στην
Εράτυρα αποτελεί το βρασμένο κρασί, που είναι πολύ γλυκό, διατηρείται για
πολλά χρόνια και ανήκει στην κατηγορία των επιδόρπιων κρασιών.
Άλλο σημαντικό προϊόν της αμπελοκαλλιέργειας αποτελεί η ρακή (τσίπουρο), η
οποία παράγεται από τα τσίπουρα, τα οποία παραμένουν μέσα στα βαένια για
30-40 ημέρες για να ολοκληρωθεί η ζύμωσή τους. Στη συνέχεια βράζονται
(αποστάζονται). Στην Εράτυρα η απόσταξη γίνεται δυο φορές (τσίπουρο διπλής
απόσταξης). Μαζί με τα τσίπουρα αποστάζεται και μικρή ή μεγάλη ποσότητα
κρασιού. Το τσίπουρο που παράγεται είναι με γλυκάνισο ή χωρίς γλυκάνισο
(γράπα).

Η παραγωγή κρασιού στο ν πρώη ν Δή μο Σιά τιστας

Από πολύ παλιά οι Σιατιστινοί ασχολήθηκαν με την αμπελουργία. Οι

καλλιεργήσιμες εκτάσεις της ανέρχονταν σε 15.000 στρέμματα. Σήμερα δεν
ξεπερνούν τα 3.000 στρέμματα. Η άριστη ποιότητα των Σιατιστινών κρασιών
οφείλεται στα πετρώδη μέρη, όπου καλλιεργείται η άμπελος.
Οι τύποι των κρασιών που παράγονται σήμερα είναι:
Το «άσπρο» και το «μαύρο» με βελούδινη γεύση και επίγευση ευχάριστη και το
περίφημο "λιαστό" της Σιάτιστας, που βραβεύτηκε σε πολλές εκθέσεις. Λέγεται
έτσι γιατί προέρχεται από σπάνιες ποικιλίες μαύρων μοσχάτων σταφυλιών, που
τα εκθέτουν στον ήλιο μέχρι και δύο μήνες πριν τα οινοποιήσουν.

Από την διακόσμηση

του Αγ.Γεωργίου Εράτυρας

14
Ονοματοδοσία οδών της Εράτυρας
του Β. Στρέμπα
Το σκεπτικό
Η Εράτυρα έχει πλούσια Ιστορία και Παράδοση. Όμως αυτό δεν
καθρεφτίζεται στις ονομασίες των οδών της παρά ελάχιστα.
Οφείλουμε λοιπόν να επαναπροσδιορίσουμε, ώστε στις ονομασίες των
οδών να φαίνεται και να τιμάται η Ιστορικότητα της ακμαίας παλαιότερα
κωμόπολής μας.
Έτσι, η Κοινότητα Εράτυρας αποφάσισε να προβεί σε ευρεία ονοματοδοσία
των πολλών δρόμων που έχει η εκτεταμένη πολεοδομικά Εράτυρα.
Στόχοι αυτής της προσπάθειας:
α. Να τιμηθούν οι εξέχουσες προσωπικότητες που ανέδειξε διαχρονικά η
Εράτυρα και να γίνονται εσαεί γνωστές στους κατοίκους της και στους
περιηγητές της.
β. Να καταδεικνύεται, μέσα απο τα ονόματα των οδών της, η Ιστορία και ο
Πολιτισμός της Εράτυρας, ώστε να αντιλαμβάνονται τόσο οι νεότερες γενιές
των κατοίκων, όσο και οι περιηγούμενοι την κωμόπολη, την διαχρονικότητα και
την ιστορικότητα του χώρου.
γ. Να αποκτήσουμε εκτίμηση και σεβασμό για τον τόπο μας.
δ. Να διατηρηθεί στο μέλλον η αυθεντική ονομασία και η αξία κάποιων τόπων
της Εράτυρας (π.χ. Παζάρι, Νταμπακλιά, Μύλος Συνεταιρισμού).
Η πρόταση είναι να τιμηθούν σημαντικές προσωπικότητες, περισσότερο ή
λιγότερο γνωστές ακόμη, που άφησαν το αποτύπωμά τους στον πολιτισμό της
ίδιας την πατρίδας τους, αλλά και ευρύτερα, που συνέβαλαν στην πρόοδο της
Εράτυρας, που την ευεργέτησαν.
Να δείχνουμε ότι η Εράτυρα δεν ήταν ένα συνηθισμένο ελληνικό χωριό, αλλά
ένα απο τα σημαντικά αστικά κέντρα της Μακεδονίας, με λογίους, δασκάλους
και συγγραφείς, ζωγράφους και αρχιτέκτονες. Ένας τόπος με μεγάλη
παράδοση στην Παιδεία, όπου αναπτύχθηκαν Βιοτεχνία και Εμπόριο, όπου
καλλιεργήθηκαν τα Γράμματα και οι Τέχνες. Ένας τόπος που ανέδειξε
ευεργέτες. Ένας τόπος με μεγάλη απόδημη διασπορά. Ένας τόπος, που
ακόμα και στις δύσκολες σημερινές δημογραφικές συνθήκες, παλεύει να
διατηρήσει, τιμώντας την, την παράδοσή του.

15
 Ο Καραμάνης και οι τρουβάδες
στη Σιάτιστα

του Ι. Κάτανου

Τη δεκαετία του 1950, δεν λειτουργούσε Γυμνάσιο στην Εράτυρα και όσα παιδιά
ήθελαν να σπουδάσουν έπρεπε να πηγαίνουν στο Γυμνάσιο της Σιάτιστας, Τη χρονιά
1956-57 στο Γυμνάσιο της Σιάτιστας φοιτούσαν 20 παιδιά από την Εράτυρα.
Ελάχιστα (2-3) ήταν τα παιδιά που φοιτούσαν στο Γυμνάσιο Κοζάνης.
Για την ιστορία θα αναφέρω ποιά παιδιά από την Εράτυρα, με σειρά από τα
μεγαλύτερα προς τα μικρότερα, φοιτούσαν στο Γυμνάσιο της Σιάτιστας εκείνη τη
χρονιά:

Καρτ ποστάλ από τη Σιάτιστα το 1966, που δείχνει την Μητρόπολη και
το Γυμνάσιο -

1.Γρηγόριος Βέλκος, του Παναγιώτη

2.Άλκης Φυτάκης, του Θεμιστοκλή
3.Ζήσης Βελούκας, του Αθανασίου
4.Θωμάς Τσούκας, του Δημητρίου
5.Πόπη Τσίμπλινα
6.Χρήστος Μουχτούρης, του Αθανασίου
7.Κων/νος Σταματέλος, του Θωμά
8.Βασίλειος Παπαναστάσης, του
Παναγιώτη
9.Γιαννούλα Πίττα, του Νικολάου
10.Θωμάς Κατσαούνης
11.Φώτης Μουχτούρης του Χρήστου
12.Αθηνά Βλαχονάσιου του Κωνσταντίνου
13.Στέργιος Βεντούλης, του Ιωάννου
14.Δαμιανός Ανδρίτσος, του Δημητρίου
15.Σούλα Γιουμπλιάκη
16.Θεοδώρα Βάμβα, του Ζήση
17.Αθανάσιος Σιοζιόπικος, του Χρήστου
18.Δημήτριος Βελούκας, του Αθανασίου
19. Γεώργιος Βεντούλης, του Ιωάννου
20. Ιωάννης Κάτανος, του Δημητρίου.

16
Συγκοινωνία δεν υπήρχε εκείνη την εποχή για
τη Σιάτιστα. Κάθε Δευτέρα πήγαινε ένα
λεωφορείο για Σιάτιστα, μέσω Μπάρας.
Έφθανε όμως μετά τις δέκα, οπότε δεν μας
εξυπηρετούσε. Ο δρόμος Αγία Κυριακή
-Σιάτιστα ήταν χωματόδρομος.
Τη διαδρομή Σιάτιστα-Εράτυρα (τρεις ώρες)
και αντίστροφα, την κάναμε ποδαρόδρομο, 5-
6 φορές το χρόνο (Χριστούγεννα, Αγίου
Δημητρίου, Αποκριές, Πάσχα, Πεντηκοστή,
αρχή και τέλος της χρονιάς και 1-2 φορές
εκτάκτως).
Λίγα από τα παιδιά αυτά μένανε στο
Οικοτροφείο, το οποίο στεγάζονταν στο πάνω
όροφο του Γυμνασίου. Σε διπλανό δωμάτιο
έμενε μόνιμα ο Γυμνασιάρχης και Διευθυντής
του οικοτροφείου Νικόλαος Γιαννακόπουλος.
Οι υπόλοιποι νοικιάζαμε δωμάτιο, 2-3 παιδιά
ανά δωμάτιο. Και το μεγάλο πρόβλημά μας Ο τρουβάς, εκτός από τα ρούχα μας, είχε

ήταν το φαγητό. Υπήρχε βέβαια και το και τα απαραίτητα φαγητά και ψωμί.

μαγειρείο του Ντιούλκα (Στέφανου Πολύζου), Μαγειρεμένα φαγητά, πίτα, τραχανόπιτα,

όπου μπορούσαμε να τρώμε ακόμα και με αυγά και φρούτα. Tα αυγά ήταν σωτηρία

πίστωση, αλλά δεν υπήρχαν τα απαραίτητα για τις μέρες που δεν είχαμε φαγητό,

χρήματα. ιδιαίτερα τα χρόνια που δεν έρχονταν ο

Από τα προηγούμενα χρόνια είχε βρεθεί η Καραμάνης και τα φαγητά που μας

λύση Καραμάνης. Ο Δημήτριος Καραμάνης με έστελναν με το καλάθι δεν επαρκούσαν για

δυό γαϊδούρια και ένα μουλάρι όλες τις ημέρες. Πρέπει να λάβουμε υπόψη

πηγαινοέρχονταν στη Σιάτιστα αυθημερόν, ότι τότε δεν υπήρχαν ψυγεία και τα

τρεις φορές την εβδομάδα (Τρίτη, Πέμπτη και μαγειρεμένα φαγητά δεν μπορούσαν να

Κυριακή) και μας έφερνε τον περίφημο διατηρηθούν περισσότερο από 1-2 ημέρες.

τρουβά.

17
Το στέκι του Καραμάνη στη Σιάτιστα
ήταν το χάνι του Ντιούλκα, όπου μας
περίμενε να σχολάσουμε, να πάρουμε
τον τρουβά, να πάμε στο σπίτι να τον
αδειάσουμε, να βάλουμε μέσα τα άδεια
δοχεία (π’νάκια, κουτιά, δεν υπήρχαν
τότε τάπερ) από την προηγούμενη
φορά, τα άπλυτα ρούχα και το
απαραίτητο γράμμα και να τον ξαναπάμε
στον Καραμάνη, να τον πάει στο χωριό.
Την Κυριακή έρχονταν πιο νωρίς και
εμείς πηγαίναμε μετά τον εκκλησιασμό
για να πάρουμε τον τρουβά.
Ο Καραμάνης έκανε και άλλες δουλειές
στη Σιάτιστα, που είχαν σχέση με την Τα μεγάλα παιδιά απεφοίτησαν,

Εφορία και το Δημόσιο Ταμείο ορισμένα έφυγαν για Κοζάνη ή

(Συντάξεις και μισθοί) με τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκη

και την Επιθεώρηση Δημοτικής Μείναμε ελάχιστα παιδιά (4-5) στη

Εκπαίδευσης. Σιάτιστα, όσα δεν υπήρχε η

Ο Καραμάνης είχε δυο γιούς, τον αντίστοιχη τάξη τους στην

Γιώργο και τον Βαγγέλη, οι οποίοι Εράτυρα.

πολλές φορές έρχονταν αυτοί στη Έτσι σταμάτησε και ο Καραμάνης

Σιάτιστα, αντί για τον πατέρα τους. Δεν να έρχεται στη Σιάτιστα και να μας

θυμάμαι πόσα χρήματα έδιναν οι δικοί φέρνει τον τρουβά.

μας στον Καραμάνη. Η αλήθεια είναι ότι Η κατάσταση έγινε ακόμα πιο

όλοι τους ήταν καλοί άνθρωποι και μας δύσκολη.

βοήθησαν να σπουδάσουμε. Ας είναι Βολευτήκαμε μερικώς με το καλάθι,

όλοι τους καλά, εκεί που είναι και που μας έστελναν με το λεωφορείο

πιστεύω να είναι στον Παράδεισο. που έρχονταν στη Σιάτιστα κάθε

Το 1959, όταν έγινε το ιδιωτικό Γυμνάσιο
της Εράτυρας ήλθε και το τέλος του
Καραμάνη από τη Σιάτιστα. Τα
μικρότερα παιδιά γύρισαν στο χωριό και
συνέχισαν στο γυμνάσιο της Εράτυρα.
Δευτέρα. Τα αυγά αυξήθηκαν για
να μπορέσουμε να έχουμε κάτι να
φάμε. Τότε κάποιες μέρες
πηγαίναμε και στο Μαγειρείο και
τρώγαμε.

18
 Τα αυγά εκείνα τα δύσκολα χρόνια έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση των
παιδιών, που προέρχονταν γενικά από τα χωριά και ήταν από οικογένειες με
χαμηλό εισόδημα. Ρώτησαν στη δεκαετία του 1960 έναν δάσκαλο, που πήγε να
διδάξει σε ένα χωριό της Πέλλας. "Δάσκαλε πόσο στοίχισαν οι σπουδές σου στην
Ακαδημία στα δυο χρόνια της φοίτησής σου;" Ο δάσκαλος απάντησε 5400 αυγά
στα δυο χρόνια. Όταν τον ρώτησαν πως γίνεται αυτό, ο δάσκαλος απάντησε. Τρία
αυγά το πρωί, τέσσερα το μεσημέρι και τρία το βράδυ, δέκα αυγά την ημέρα. Επί
τριάντα μέρες, 300 αυγά το μήνα. Εννιά μήνες επί 300, μας κάνουν 2700. Επί δύο
χρόνια, 5400 αυγά.

Το σεντούκι με τα τρόφιμα

Υστερόγραφο

Αυτό το κείμενο το γράφω στη

μνήμη του Καραμάνη, ο οποίος
ειλικρινά μας βοήθησε να
σπουδάσουμε. Το γράφω επίσης
για να μαθαίνουν οι νέοι πόσο
δύσκολες ήταν τότε οι συνθήκες,
για να σπουδάσει ένας νέος.
Γιώργος Καραμάνης

Ο Δημήτριος Καραμάνης, ανάμεσα στους γιούς του,

Γιώργο και Βαγγέλη

19
 Μνήμες Στρατοπέδου
Ο ι σ κ α π α ν ε ί ς
τ η ς Ε ρ ά τ υ ρ α ς

Η
νεότερη ιστορία, όταν πλησιάζει στις δικές μας
μνήμες και είναι τόσο κοντά μας, εμείς από τον φόβο
του των αντιδράσεων την αφήνουμε στα ράφια των
βιβλιοθηκών.
Γ. Διαμαντόπουλου
Στη νεότερη ιστορία, για να μη δημιουργηθούν κοινωνικές
αντιδράσεις, οι ερευνητές αποφεύγουν να αναλύσουν και να
ερμηνεύσουν τα γεγονότα αντικειμενικά.
Αντίθετα χωρίς πρόβλημα και με μπόλικη δημιουργία
ιστορικής μυθοπλασίας οι ερευνητές έχουν προχωρήσει
παρά πολύ στη μελέτη της ύστερης Οθωμανικής εποχής των
νέων χωρών του Ελληνισμού.

20
Αυτές οι χώρες ήταν οι περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης που στις αρχές
του εικοστού αιώνα ενσωματώθηκαν στην παλιά Ελλάδα.
Από τις περιγραφές των πηγών ένας ξένος περιηγητής εύκολα μπορεί να
πιστέψει ότι στην εποχή της παρακμής της ύστερης Οθωμανικής κυριαρχίας, οι
κάτοικοι των νέων χωρών του ορθόδοξου Ελληνισμού έζησαν μέσα στα πλούτη
και στη μεγάλη τοπική ανάπτυξη.

Η αλήθεια είναι διαφορετική. Η εποχή εκείνη χαρακτηρίζεται παρηκμασμένη

φεουδαρχία, με ελάχιστες εξαιρέσεις από νησίδες πόλεων και κωμοπόλεων,
όπως η Εράτυρα (Σέλιτσα). Στις νησίδες αυτές εμφανίστηκε μια γενιά εμπόρων
και γαιοκτημόνων, με αποτέλεσμα αυτή η τάξη να δημιουργήσει κοινωνική και
οικονομική ανάπτυξη στον τόπο τους. Στην ίδια όμως εποχή και στους ίδιους
τόπους περίσσευαν οι φτωχοί αγρότες, τεχνίτες και εργάτες. Αυτοί ήταν το
μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων των αναπτυσσόμενων κωμοπόλεων με
χαμηλό βιοτικό επίπεδο.

Η βαθιά τομή εκείνης της κοινωνίας οδήγησε στη νεότερη ιστορία, σε γεγονότα
που σημάδευσαν κοινωνικές αλλαγές, συγκρούσεις, εξεγέρσεις και εμφύλιους
στις τοπικές κοινωνίες. Τα περισσότερα γεγονότα συνέβησαν στην κρίσιμη
δεκαετία του 40.
Στις 3 Νοεμβρίου του 1948, που αποχώρησαν οι αντάρτες, από την Εράτυρα,
η νεολαία του χωριού βρέθηκε τρεις μέρες κρυμμένη στις καταπακτές των
σπιτιών(γκλαβανή), στα βαγένια, στις γριντιές των σκεπών και σε άλλους
κρυψώνες, με το φόβο της επιστράτευσης από τους αντάρτες για το "βουνό".
Τότε, η νεολαία θα πάρει την απόφαση να φύγει από το χωριό.

Πολλοί νέοι, κάτοικοι, μαζί τους και οι μάϋδες της περιοχής φοβούμενοι να μη
συλληφθούν από τους αντάρτες, θα ανέβουν στα καμιόνια και θα πάρουν το
δρόμο για τις φυλασσόμενες πόλεις Καστοριά, Κοζάνη και Θεσσαλονίκη. Εκεί
θα εγκατασταθούν πρώτα στους πλησιέστερους συγγενείς και μετά στο νοίκι.
21
Τα καμιόνια πήγαιναν συντεταγμένα. Μπροστά ήταν το ναρκαλιευτικό για τον
εντοπισμό τυχόν νάρκης και μετά η φάλαγγα με τους επιβάτες και τα
εμπορεύματα.
Την εποχή εκείνη, 1948 με 1950, θα μετακομίσουν από την Εράτυρα οι
περισσότεροι νέοι και νέες στις λεγόμενες, φυλασσόμενες πόλεις για την
προστασία από τον εμφύλιο. Ήταν μια πολιτική των κυβερνήσεων να μη
βρίσκουν οι αντάρτες εφεδρείες για επιστράτευση.

Πολλές ιστορίες έχουν καταγραφεί από δικούς μας ανθρώπους. Όταν

βρεθήκαμε στη Θεσσαλονίκη, έλεγαν και πήγαμε εργάτες για δουλειά, πρώτη
φορά νιώσαμε την ασφάλεια και τη γαλήνη της νιότης μας. Οποιαδήποτε
δουλειά να βρίσκαμε ήταν μια, όαση στα όσα περάσαμε. Από τη μια μεριά, μας
αναζητούσαν οι παοτσήδες και μετά οι μάυδες να μας πάρουν για πόλεμο και
από την άλλη οι αντάρτες να μας επιστρατεύσουν για το βουνό. Όλοι γύρευαν
νέους οπλοφόρους να πολεμήσουν. Ο κίνδυνος οι νέοι να πάνε χαμένοι
παραμόνευε παντού.

22
 Όπως έλεγε ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, στη δεκαετία του '40 η ζωή δεν
μετρούσε. Εμείς οι νέοι να χαθούμε από τη ζωή, ήταν το πιο εύκολο πράγμα
της νιότης μας. Δεν μας υπολόγιζε κανείς.
Η γενιά του ‘40 ήταν η πολυπληθέστερη νεολαία στα χωριά. Στην Εράτυρα οι
νεολαίοι την εποχή εκείνη, ήταν τόσοι πολλοί, που δεν τους χωρούσε η βόλτα
στα Μπαΐρια.
Με τη λήξη του εμφυλίου, για να σταματήσει η πληθυσμιακή κατάρρευση, οι
κωμοπόλεις Εράτυρα, Σιατιστα και η Νεάπολη θα επιλεγούν για εγκατάσταση
στρατιωτικών μονάδων. Η μεγαλύτερη στρατιωτική μονάδα θα εγκατασταθεί
στην Εράτυρα. Αυτή είναι το 619 Τάγμα Πεζικού, το οποίο, όταν φύγει από το
χωριό, θα μετονομαστεί σε 575 μηχανοκίνητο Τάγμα Πεζικού.
Με διοικητική απόφαση του Υπουργείου Άμυνας και με σύμφωνη γνώμη του
Κοινοτικού Συμβουλίου Ερατύρας θα παραχωρηθεί η περιοχή Κάτω Μπαΐρια
για το χτίσιμο των στρατώνων.
Με την παρουσία του στρατού στη Εράτυρα αρχίζει νέος κύκλος οικονομικής
ζωής στην κωμόπολη. Η εγκατάσταση του στρατού θα ωφελήσει τα μαγαζιά,
το εμπόριο, θα νοικιαστούν σπίτια, θα δουλέψει κόσμος και θα αυξηθεί η
οικονομική δραστηριότητα. Στις Καραπούλες, περιοχή μεταξύ των εκκλησιών
Παναγίας και Αγίου Νικολάου, το Τάγμα είχε κτήμα με μπαχτσέ για
καλλιέργεια ζαρζαβατικών(Κτήμα Δάφνη). Οι φαντάροι πήγαιναν στο μπαχτσέ
με το κάρο και πίσω στο κάρο, για βόλτα, συνήθως ακολουθούσαν πέντε-έξι
πιτσιρικάδες. Η εκπαίδευση γίνονταν στο πεδίο βολής, στην περιοχή Σ’μάρ’,
με προφορά σελτσιώτικης ντοπιολαλιάς (περιοχή πιό κάτω, απέναντι από τα
σημερινά σιλό του Συνεταιρισμού).

Στο Λόχο Διοικήσεως υπήρχε μια διμοιρία άοπλων σκαπανέων με το όνομα

Διμοιρία Σκαπανέων. Το όπλο τους ήταν το φτυάρι και ο κασμάς. Όλοι ήταν
παιδιά από γονείς μαχητών ανταρτών που είχαν φύγει στις χώρες της
ανατολικής Ευρώπης, του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Τα παιδιά αυτά
ζούσαν στην Ελλάδα με τους παππούδες ή άλλους συγγενείς. Η διμοιρία αυτή
θα ονομαστεί από τις εφημερίδες της εποχής εκείνης διμοιρία ανεπιθύμητων
σκαπανέων χωρίς όπλο. Η λέξη ανεπιθύμητος φαντάρος ακούστηκε πρώτη
φορά στα έδρανα της Βουλής από τον βουλευτή της αριστεράς Ηλία Ηλιού, ο
οποίος αναφέρονταν ονομαστικά στη Διμοιρία σκαπανέων του Στρατοπέδου
Εράτυρας.
23
Μια άλλη τέτοια διμοιρία, υπήρχε στο αντίστοιχο Τάγμα στον Κολινδρό Πιερίας.
Στη συνέχεια η φράση ανεπιθύμητος φαντάρος έγινε διάσημη στο στρατό και
από τότε τη λέμε μέχρι σήμερα.
Η άοπλη διμοιρία σκαπανέων, μετά την πρωινή αναφορά έπαιρνε τα φτυάρια με
τους κασμάδες και πήγαινε όπου, είχε ανάγκη η Κοινότητα, να σκάψει χαντάκια
για την ύδρευση, υπονόμους, καθαρισμούς σε αυλάκια ποτίσματος και όσα άλλα
θελήματα ζητούσε η διοίκηση. Οι σκαπανείς φαντάροι έγραφαν με ασβέστη
γράμματα στις πέτρες στο βουνό στη μεριά του Αγίου Χριστοφόρου. “Ζήτω ο
Στρατός”, “Ζήτω ο Γράμμος “, “Ζήτω η 25 Μαρτίου” ,”Ζήτω η 28 Οκτωβρίου”. Τα
γράμματα ήταν μεγάλα, τα οποία έβλεπε όλο το χωριό. Στις επετείους, με το
σούρουπο, στα γράμματα του βουνού οι φαντάροι άναβαν φωτιές προς τιμή των
ηρώων.
Το 2000, μετά από 40 και πλέον χρόνια, στο τηλέφωνο του Δημαρχείου Ασκίου
θα ακουστεί η φωνή ενός από τους άοπλους σκαπανείς φαντάρους. Ο άγνωστος
πρώην σκαπανέας ζήτησε η ομάδα εκείνη, που συνέχιζε χρόνια με δεσμούς
φιλίας, να επισκεφθεί το Στρατόπεδο της Εράτυρας. Όλοι, έστω και μια φορά,
επιθυμούσαν, να επιστρέψουν στις μνήμες του στρατοπέδου εκείνης της εποχής
που σημάδεψαν τις ζωές τους. Τον ενημερώσαμε ότι το Στρατόπεδο και το
Διοικητήριο υπάρχει και θυμίζουν την ιστορία του χωριού.
Στην εκδήλωση, που έγινε στην Αίθουσα της κοινότητας, ξετυλίχθηκε όλη η
ιστορία του Τάγματος Πεζικού:
Αυτοί έδειξαν ενδιαφέρον για όσους Ερατυρείς κρυφά τους βοήθησαν και τους
εξυπηρέτησαν, στις δύσκολες εκείνες εποχές. Το ταβερνάκι του Σιάργκα στα
Μπαΐρια και το μαγαζάκι του Ηλία Καρπούζα θυμήθηκαν, στο οποίο πήγαιναν
και ψώνιζαν με τα φτωχά βαλάντια.

Η όλη επίσκεψη θα κλείσει με το προσκλητήριο της διμοιρίας των άοπλων

σκαπανέων στο Διοικητήριο του Στρατοπέδου. Εκεί στο Διοικητήριο θα
αναρτήσουν πλακέτα στη μνήμη όλων των στρατιωτών που υπηρέτησαν στο
Τάγμα.
Το ιστορικό Τάγμα στην Εράτυρα δεν είχε μόνο τη διμοιρία των ανεπιθύμητων.
Αυτό είχε μια διμοιρία ημιονηγών, οι οποίο συντηρούσαν ένα αριθμό ημιόνων
που εξυπηρετούσαν τις μεταφορές στο βουνό Επίσης είχε τους λόχους
τυφεκιοφόρων, οι οποίοι δεν είχαν χαρακτηρισμό ανεπιθύμητων φαντάρων και
ήταν μάχιμοι. Το τάγμα αυτό ήταν το πολυπληθέστερο στην περιοχή του Βοΐου
και το πιο οργανωμένο.
24
 Από εκεί πέρασαν πολλοί καλλιτέχνες, συγγραφείς και άλλες μετέπειτα
προσωπικότητες. Στην ιστορία του τάγματος έμεινε η παρουσία του διάσημου
τότε ηθοποιού Κώστα Κακκαβά και του διάσημου κονφερασιέ Γιώργου Μαρίνου,
ο οποίος σήμερα είναι εν ζωή.
Το 1963 με την ανασύνταξη του στρατού θα αποχωρήσει το 619 Τάγμα Πεζικού
από την Εράτυρα. Θρήνος και οδυρμός θα γίνει στην περιοχή. Η αποχώρηση θα
φέρει πτώση στην κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα του χωριού. Στην
ιστορία έμειναν οι μαύρες σημαίες που σήκωσαν οι κάτοικοι στην Πλατεία και η
αντίδρασή τους να αποκλείσουν το λεωφορείο του ΚΤΕΛ να φύγει δρομολόγιο
για Κοζάνη. Σε αντιστάθμισμα το κράτος εκείνη την εποχή, το 1963 θα
ανακοινώσει τη λειτουργία του δημόσιου εξαταξίου Γυμνασίου στην Εράτυρα.
Το Στρατόπεδο θα συνεχίσει να λειτουργεί με την παρουσία ενός λόχου
εθνοφρουράς και τη στρατοπέδευση των ΤΕΑ. Πολλοί νέοι από την Εράτυρα και
την ευρύτερη περιοχή είχαν γραφεί στις μονάδες εθνοφυλακής των ΤΕΑ και
πήγαιναν εκεί για εκπαίδευση.

Αξιομνημόνευτη είναι η παρουσία του στρατιωτικού σινεμά που έπαιζε για χρόνια
δωρεάν ταινίες και από την άλλη μεριά οι συστάσεις των καθηγητών του
Γυμνασίου να απαγορεύουν στους μαθητές να βλέπουν ταινίες.στο στρατιωτικό
και ιδιωτικό σινεμά “Σινέ Άστρον”. Στο Σχολείο με την απαγόρευση του σινεμά
νόμιζαν ότι θα διαφυλάξουν τα χρηστά κοινωνικά ήθη των μαθητών και
μαθητριών.
Το 1970 θα εγκατασταθούν δυο μοίρες πυροβολικού στο ίδιο στρατόπεδο. Οι
μονάδες αυτές ήταν από τις μεγαλύτερες της Δυτικής Μακεδονίας. Η παρουσία
του πυροβολικού κράτησε 4 χρόνια, μέχρι την επιστράτευση του 1974 .

Την εποχή εκείνη στο εξατάξιο Γυμνάσιο Εράτυρας υπηρέτησαν καθηγήτριες

διαφόρων ειδικοτήτων, οι οποίες ήταν σύζυγοι αξιωματικών του στρατοπέδου.
Στην επιστράτευση του 1974 στο Στρατόπεδο και πάνω από ένα χρόνο θα
εγκατασταθούν οι επίστρατοι φαντάροι. Οι μονάδες πυροβολικού το 1974 θα
φύγουν οριστικά για τον Έβρο.

Το 1994 η ιδιοκτησία θα περάσει στην Κοινότητα και με ευρωπαϊκά κονδύλια θα

ανακαινιστούν τα κτίρια για τη λειτουργία ενός Βιοτεχνικού Πάρκου. Επίσης
προχώρησε και η κατασκευή ενός γηπέδου ποδοσφαίρου. Ο στρατός στην
ιδιοκτησία του θα κρατήσει το Πεδίο βολής.
25
 Μέχρι σήμερα δεν έγινε κατορθωτό να αξιοποιηθεί επιχειρησιακά το Βιοτεχνικό
Πάρκο στο παλιό Στρατόπεδο. Στο Το Στρατόπεδο αυτό το κυνηγάνε οι μνήμες
εκείνης της εποχής και δεν θέλουν να το αφήσουν σε ησυχία. Είναι η ιστορία μιας
εποχής που σημάδεψε για χρόνια τη ζωή της κωμόπολης. Είναι οι μνήμες πολλών
φαντάρων που πέρασαν από εκεί. Είναι ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης
ιστορίας της κωμόπολης και έτσι το ξέρουμε και έτσι θα το θυμόμαστε.

Στρατιώτες στο Παζάρι

Από το φωτογραφικό αρχείο του

Γ. Σιαπέρα

26
 Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ

του
η ιστορία του και το μέλλον του Γ. Βάρκα

Από το καλοκαίρι του 2019

καταγράφηκε ως Δημοτικό κτήριο στο
Κτηματολόγιο, επειδή δεν υφίσταται
ενεργός Συνεταιρισμός προκειμένου
να εγγραφεί στο Κτηματολόγιο ως
συνεταιριστικό κτήριο και έτσι λύθηκε
το ιδιοκτησιακό καθεστώς, που ήταν
η κύρια αιτία που δεν μπορούσε να
αξιοποιηθεί και να αλλάξει χρήση
τόσα χρόνια.

Αλλά ας πάρουμε
τα πράγματα από την αρχή:

Διαβάστε την ιστορία του Γεωργικού

Πιστωτικού Συνεταιρισμού “ΦΑΡΟΣ”,
καθώς και για τον αλευρόμυλο απο
την εισήγηση-ομιλία του αείμνηστου
Χρήστου Ι. Γρηγοριάδη, επόπτη
γεωργικών συνεταιρισμών (πατέρας
Ο Μύλος του Συνεταιρισμού, όπως
του φίλου γιατρού Γιώργου), τον
συνηθίσαμε να τον λέμε, αποτελεί ένα
Φεβρουάριο του 1995 στην Ένωση
σημαντικό κεφάλαιο για την Εράτυρα. Τόσο για
Ερατυραίων Θεσσαλονίκης. Είναι η
τον σπουδαίο και πρωτοπόρο ρόλο που
καλύτερη, εμπεριστατωμένη και
διαδραμάτισε στις αρχές του 20ου αιώνα, το
πλήρης καταγραφή, που μας κάνει
προωθημένο συνεταιριστικό κίνημα στην
περήφανους για το πόσο σημαντικά
Εράτυρα, ο Γεωργικός Πιστωτικός
και πρωτοπόρα πράγματα έγιναν
Συνεταιρισμός “ΦΑΡΟΣ”, περιουσιακό στοιχείο
από τους παππούδες μας στο
του ήταν και ο Μύλος, αλλά και τον ρόλο που
«συνεταιρίζεσθαι».
φιλοδοξούμε να διαδραματίσει στο μέλλον.
Τα περισσότερα σημεία αυτού του
Πάνω από μισό αιώνα στέκει το κουφάρι του
κειμένου προέρχονται απο αυτήν την
στην είσοδο της Εράτυρας, να παλαιώνει
εισήγηση.
αναξιοποίητο.
27
 Ο Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός
Εράτυρας

“ Ο ΦΑΡΟΣ”

Το έτος 1926, περί τα τέλη Δεκεμβρίου,

μια ομάδα καπνοπαραγωγών και
κοινωνικά αρκετά ανεπτυγμένων, με την
καθοδήγηση και την προσωπική
προσπάθεια του φωτισμένου,
εκπαιδευτικού τότε, Αθανασίου Δάφνη
αποφάσισαν την ίδρυση του
Συνεταιρισμού, με την επονομασία
“Γεωργικός–Πιστωτικός Συνεταιρισμός
Ο Φάρος Συν ΠΕ”.

Ο Αθανάσιος Δάφνης υπήρξε ένας από

τους πλέον αξιόλογους συμπατριώτες μας
με την ευρεία προβολή της
προσωπικότητάς του και πέραν της
Εράτυρας, αποτελούσε δε τον ιθύνοντα
νού και την ψυχή του Συνεταιρισμού, ως
Διευθυντής του. Ας σημειωθεί ότι είχε
φοιτήσει στην Συνεταιριστική Σχολή
Αθηνών.
Το καταστατικό
Το καταστατικό του Γ-Π.Σ.Ε. “Ο Φάρος”
Συν ΠΕ, υπεγράφη από 32 μέλη, κυρίως
καπνοπαραγωγούς, και διακρίθηκε με
την Αριθμ.547/9427 απόφαση Ε.Γ.Σ.
Θεσσαλονίκης.
Κατά το καταστατικό ο κύριος σκοπός
του Συνεταιρισμού ήταν ο πιστωτικός.
Προβλέπονταν όμως και οι άλλες
εργασίες που διεξήγαγε ο Συνεταιρισμός
κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του.
Ο Συνεταιρισμός είχε έδρα την
Εράτυρα και μέλη του γίνονταν οι
κάτοικοι αυτής, που ασκούσαν το
επάγγελμα του γεωργού και είχαν
ελεύθερη τη διαχείριση της περιουσίας
τους.
Η συνεταιριστική μερίδα είχε οριστεί
πρώτα σε 1.000 δρχ και η ευθύνη στο
διακοσιοπλάσιο της μερίδας καθ’ όσον ο
Συνεταιρισμός ήταν περιορισμένης
ευθύνης. Τα κεφάλαια του Συνεταιρισμού
αποτελούσαν οι συνεταιριστικές μερίδες,
το τακτικό αποθεματικό και το έκτακτο
αποθεματικό κεφάλαιο. Αυτά τα δύο
κεφάλαια σχηματίζονταν από τα
πλεονάσματα (κέρδη ) του
Συνεταιρισμού, εκ των εργασιών του και
από τις προμήθειες αυτών.

28
 Τα όργανα του Συνεταιρισμού

Τα όργανα του Συνεταιρισμού ήταν:

η Γενική Συνέλευση
το Διοικητικό Συμβούλιο και
το Εποπτικό Συμβούλιο.
Τα Συμβούλια του Συνεταιρισμού εκλέγονταν αρχικά για 4 έτη, με πρόβλεψη
ανανεώσεώς των ανά 2 έτη.
Το Διοικητικό Συμβούλιο ήταν 5μελές και το Εποπτικό 6μελές.

Δράση και εργασίες του Συνεταιρισμού

Σημειώνουμε εδώ ότι η Γενική Συνέλευση των μελών συνέρχονταν σε δύο τακτικές
συνεδριάσεις κατ’ έτος, η μία την Άνοιξη, η άλλη το Φθινόπωρο και αποφάσιζε για
όλα τα θέματα που αφορούσαν τη λειτουργία και τη διεξαγωγή των εργασιών του
Συνεταιρισμού.
Μια από τις βασικές και σπουδαιότερες εργασίες που περιγράφουμε ήταν η από
κοινού πώληση των καπνών των μελών του.
Η εργασία αυτή αποφασίζονταν να διενεργηθεί κατά τη φθινοπωρινή Συνέλευση, η
οποία απεφάσιζε και τον τρόπο διεξαγωγής της. Οι Συνεταίροι υπέγραφαν και
σχετική δήλωση συμμετοχής τους στην εργασία. Κατά τη Συνέλευση αυτή
καθορίζονταν οι κατηγορίες (ποιότητα) καπνού, σε 3 ή σε 5, ανάλογα με την ποιοτική
κατάσταση των καπνών, καθώς επίσης και η διαφορά τιμής. Στη συνέχεια
εκλέγονταν ειδική επιτροπή πραγματογνωμόνων από έμπειρους καπνοπαραγωγούς,
η οποία βαθμολογούσε και κατέτασσε τα καπνά κάθε μέλους σε μια από τις
παραπάνω κατηγορίες.
Εκλέγονταν επίσης και επιτροπή ειδικών τεχνικών καπνού, από τα μέλη του
Συνεταιρισμού, η οποία είχε καθήκον να παρακολουθεί την επεξεργασία των καπνών
και να δίνει στους παραγωγούς-συνεταίρους τις κατάλληλες οδηγίες για την
ομοιόμορφη συσκευασία, επεξεργασία και καλή εμφάνιση των δεματοποιημένων
καπνών. Αποφασίζονταν και ο τρόπος συγκρότησης δευτεροβάθμιας επιτροπής σε
περίπτωση τυχόν παραπόνων των καπνοπαραγωγών-μελών κατά την, από την
πρωτοβάθμια επιτροπή, βαθμολόγηση των καπνών.
Τα καπνά των συνεταίρων πουλούσε ο Συνεταιρισμός σε μια τιμή όλα (στήσιμο,
όπως έλεγαν). Χωριστά το μαξούλι και χωριστά το ρεφούζο.

Ο ταμίας του Συνεταιρισμού εισέπραττε την αξία των καπνών από τους εμπόρους
και στη συνέχεια ενεργούσε την εκκαθάριση και την πληρωμή του υπολοίπου στους
δικαιούχους παραγωγούς, αφού κρατούσε πρώτα το χρέος τους.

29
 Η εκκαθάριση γινόταν μετά από ειδική απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, το
οποίο καθόριζε τις τιμές κατά κατηγορία, λαμβάνοντας υπόψη την βαθμολογία
των καπνών, τις ποσότητες των κατηγοριών και τη διαφορά τιμής που είχε
καθορίσει η Γενική Συνέλευση, από τα τρίτα ώς τα πρώτα καπνά ή και
ενδιάμεσα. Αν τα τρίτα καπνά τύχαινε να είναι πολλά, τότε έπαιρναν μεγαλύτερες
τιμές τα δεύτερα και τα πρώτα. Η διαφορά τιμής από τα πρώτα στα τρίτα ήταν
σημαντική.
Με τον τρόπο αυτό γινόταν δικαιότερη πληρωμή της αξίας καπνών και
δημιουργούνταν κίνητρο και άμιλλα μεταξύ των συνεταιριστών για την παραγωγή
όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας καπνών.
Επίσης ο Συνεταιρισμός πέτυχε να προσελκύσει σοβαρούς καπνεμπορικούς
οίκους και εταιρείες, με αποτέλεσμα την έγκαιρη και σε καλές τιμές πώληση
όλων των καπνών της Εράτυρας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αποκτήσει η
Εράτυρα την καλή φήμη εκλεκτών καπνών, καθώς και το πλεονέκτημα του
πιστοποιητικού καπνών “Σέλιτσα Α”.
Σημειώνουμε εδώ ότι κατά τον ίδιο τρόπο ενεργούσαν τις εργασίες αυτές και οι
άλλοι Συνεταιρισμοί της Εράτυρας.
Άλλη σπουδαία εργασία που διεξήγαγε ο Συνεταιρισμός ήταν οι πιστωτικές
εργασίες. Οι εργασίες αυτές διακρίνονταν σε δύο κατηγορίες:
Δάνεια που χορηγούσε ο Συνεταιρισμός στα μέλη του από πιστώσεις της
Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδας.
Δάνεια από δικά του κεφάλαια (τα προσωπικά δάνεια όπως ονομάζονταν)
και από τα κεφάλαια καταθέσεων συνεταίρων.
Κάθε χρόνο η Γενική Συνέλευση αποφάσιζε την σύναψη και τη χορήγηση αυτών
των δανείων, καθώς και τον τρόπο διεξαγωγής των εργασιών αυτών.
Με την αλληλέγγυα ευθύνη των συνεταίρων, η οποία αποτελούσε για την
Τράπεζα εγγύηση, ο Συνεταιρισμός ελάμβανε από την Αγροτική Τράπεζα κατά
την άνοιξη καπνοκαλλιεργητικά και άλλα δάνεια και τα διένεμε στους
συνεταίρους. Το φθινόπωρο έπαιρνε δάνεια πλασματικά επ’ ενεχύρω καπνών,
στα οποία συγχωνεύονταν όλα τα δάνεια που είχε πάρει την άνοιξη, δια
συμψηφισμού των οφειλομένων δανείων.
Με τον τρόπο αυτό ικανοποιούνταν οι ανάγκες των συνεταίρων σε κεφάλαια με
χαμηλά επιτόκια και χωρίς πολλές δαπάνες.
Εδώ σημειώνουμε ότι ο Συνεταιρισμός στα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του,
καθώς και επί πολλά χρόνια μετά ελάμβανε τα δάνεια αυτά από την Εθνική
Τράπεζα, από την ειδική θυρίδα αγροτικής πίστης, η οποία ενεργούσε για
λογαριασμό της Αγροτικής Τράπεζας, επειδή αυτή δεν είχε ιδρύσει ακόμα στην
Κοζάνη υποκατάστημα. Τα δάνεια αυτά συνάπτονταν τότε επ’ ονόματι του
Νομικού προσώπου του Συνεταιρισμού και μετά διανέμονταν στους συνεταίρους
με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, ανάλογα με τις ανάγκες τους.
30
 Με τον ίδιο τρόπο χορηγούνταν και τα δάνεια από κεφάλαια του Συνεταιρισμού
(προσωπικά δάνεια). Tους ατομικούς λογαριασμούς των δανείων τηρούσε ο
Συνεταιρισμός στο λογιστήριό του, εξοφλούνταν δε αυτά κατά την εκκαθάριση
και πληρωμή των λογαριασμών της αξίας των καπνών στους συνεταίρους.
Ο Συνεταιρισμός είχε διανείμει στους συνεταίρους και ειδικά βιβλιάρια
μερίδων, δανείων και καταθέσεων, όπου φαίνονταν καθαρά η κίνηση των
λογαριασμών τους.
Επομένως ο Συνεταιρισμός από τότε αποτελούσε μια μικρή τράπεζα και
ασκούσε ουσιαστικά την Αγροτική Πίστη, την οποία ανέθετε στους
συνεταιρισμούς η Αγροτική Τράπεζα μετά από πάροδο πολλών ετών.
Της αυτής σπουδαιότητας άλλη εργασία του Συνεταιρισμού ήταν οι
προμηθευτικές εργασίες.
Στην αρχή προέβη στην χονδρική προμήθεια ειδών γεωργικών και βιοτικών
αναγκών των συνεταίρων κατόπιν δηλώσεως παραγγελιών τους, μετέπειτα
όμως προχώρησαν και στην ίδρυση Πρατηρίου.
Στην επιδίωξη του ο Συνεταιρισμός να προμηθεύει στα μέλη του όλα τα είδη
σε καλή ποιότητα και σε χαμηλές τιμές και να μπορέσει να εξυπηρετεί αυτά
ικανοποιητικά, ίδρυσε το πρώτο Πρατήριό του στο κατάστημα του Βασιλείου
Στρέμπα. Εκεί δε εγκατέστησε και τα πρώτα γραφεία του.
Κατόπιν μετέφερε τα γραφεία και το Πρατήριο στο οίκημα του Αριστείδη
Τραχανά, στην τότε πλατεία της Εράτυρας, το Παζάρι, όπου και με τη φιλότιμη
προσπάθεια του προσωπικού του ολοκληρώθηκε η οργάνωση, η οποία ήταν
αξιοθαύμαστη.
Το Πρατήριο αυτό για την εποχή εκείνη αποτελούσε ένα ξεχωριστό γεγονός,
αφού διέθετε όλα τα είδη τροφίμων, ενδύσεως και υποδήσεως, καθώς επίσης
και είδη γεωργικής χρήσεως σε καλή ποιότητα και σε συμφέρουσες τιμές,
πιστώσεις στους συνεταίρους και μετρητά στους συνεταίρους και σε
μεμονωμένους.
Κατόπιν αυτού οι συνέταιροι και πολλοί κάτοικοι της Εράτυρας και των γύρω
χωριών, προμηθεύονταν όλα τα είδη που είχαν ανάγκη από το Πρατήριο του
Συνεταιρισμού, με συνέπεια τα εμπορικά καταστήματα της Εράτυρας να
διέλθουν σοβαρή κρίση. Ορισμένα δε, ανέστειλαν τη λειτουργία τους.
Επειδή όπως ήταν φυσικό ο εμπορικός κόσμος θα αντιδρούσε ποικιλοτρόπως
και για να αποφευχθεί ο κίνδυνος διάλυσης του Πρατηρίου συνεπεία αυτού ή
οιαδήποτε άλλη ζημία, οι Διοικήσεις Συνεταιρισμού και ο Διευθυντής,
συνέλαβαν την ιδέα έκδοσης συνεταιριστικού χρήματος.
Κατόπιν αυτού και βάσει της αριθμ. 62 και από 5/2/1933 απόφασης της Γενικής
Συνέλευσης των μελών ο Συνεταιρισμός, προχώρησε στην έκδοση μιας σειράς
χαρτονομισμάτων μιας, δύο, πέντε, δέκα, είκοσι, είκοσι πέντε, πενήντα, εκατό,
πεντακοσίων και χιλίων δραχμών, τα οποία ονομάστηκαν απλώς “μάρκες”. 31
Η έκδοση συνεταιριστικού χρήματος από το Γεωργικό-Πιστωτικό Συνεταιρισμό
Εράτυρας “ο Φάρος”, αποτέλεσε φαινόμενο και σταθμό για την εποχή και στα
συνεταιριστικά πράγματα της Ελλάδας, αλλά ίσως και παγκόσμια, επειδή
πουθενά αλλού δεν είχε γίνει παρόμοια ενέργεια από μέρους των
συνεταιρισμών.
Με τον τρόπο αυτό εδραιώθηκε πλέον η λειτουργία του Πρατηρίου, επειδή ο
Συνεταιρισμός με το συνεταιριστικό χρήμα, εξοφλούσε την αξία, οι συνεταίροι
δε με το χρήμα αυτό προμηθεύονταν από το Πρατήριο όλα τα χρειαζούμενα
είδη.
Εκτός αυτού, με το συνεταιριστικό χρήμα πλήρωναν τα ημερομίσθια του
εργατικού προσωπικού που χρησιμοποιούσαν στις αγροτικές εργασίες τους.
Το εργατικό προσωπικό αυτό αναγκάζονταν να προμηθεύεται πάλι τα είδη
που είχε ανάγκη από το Πρατήριο του Συνεταιρισμού, αυξάνοντας έτσι την
κατανάλωσή του.
Επίσης επειδή πολλοί εργάτες προέρχονταν από τα πέριξ χωριά της
Εράτυρας και ορισμένοι από τη Σιάτιστα, τα χαρτονομίσματα αυτά έφτασαν σε
σημείο να κυκλοφορούν και στην αγορά των άλλων χωριών ή πόλεων και
ιδίως στη Σιάτιστα και στην Κοζάνη ακόμη.
Ο Εμπορικός Σύλλογος Κοζάνης, ύστερα από αυτά, επειδή φοβήθηκαν ότι το
παράδειγμα του Φάρου θα το μιμούνταν και άλλοι συνεταιρισμοί, οπότε αυτό
θα επέφερε μεγάλη ζημία στο εμπόριό τους, διαμαρτυρήθηκε στην Τράπεζα
της Ελλάδος.
Η Τράπεζα, κατόπιν αυτού, κατέθεσε αγωγή εναντίον του Διοικητικού και
Εποπτικού Συμβουλίου του Συνεταιρισμού και του Διευθυντού του, με
συνέπεια την έκδοση καταδικαστικής απόφασης του Πρωτοδικείου Κοζάνης.
Μετά όμως από έφεση, το Εφετείο Λαρίσης εξέδωσε απόφαση απαλλακτική,
αφού προηγουμένως κάποιος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, τον
οποίο ο Συνεταιρισμός προσέλαβε ως συνήγορο υπερασπίσεώς του,
υπεστήριξε ότι, εφ’ όσον υπάρχει το ισόποσο αντίκρισμα του επισήμου
χρήματος του κράτους, έχει δικαίωμα ένας αριθμός ατόμων να εκδόσει
ιδιωτικό νόμισμα για τις ανάγκες μεταξύ τους.
Μετά όμως από αυτό, απαγορεύτηκε δια Νόμου ή Νομοθετικών διαταγμάτων
η έκδοση συνεταιριστικού χρήματος.
Πάντως η ενέργεια αυτή του Συνεταιρισμού ωφέλησε σημαντικά όλους τους
συνεταίρους επίσης δε και όλες τους κατοίκους της Εράτυρας και την πέριξ
αυτής χωριών. Επειδή με τον τρόπο αυτό ο Συνεταιρισμός κατόρθωσε να
ελέγξει το εμπόριο της περιοχής και να συμβάλει στον εφοδιασμό όλων των
κατοίκων με είδη καλής ποιότητας και σε χαμηλές τιμές.

32
Πέρα από τις εργασίεςαυτές ο Φάρος” ανέπτυξε και άλλες δραστηριότητες.
Αγόρασε με δάνεια της Α.Τ.Ε. για λογαριασμό των συνεταίρων, τα
αγροκτήματα που απόμειναν στον Κωνσταντίνο Αλβανό, μετά την
απαλλοτρίωση του αγροκτήματός του στη Βίλιανη και τα διένειμε στους
παραγωγούς-συνεταίρους. Οι συνέταιροι έτσι απόκτησαν τα κτήματα αυτά, τα
οποία ήταν πάρα πολύ παραγωγικά.
Ο Συνεταιρισμός προέβη και στην αγορά φορτηγού αυτοκινήτου, το οποίο
τότε ήταν το πρώτο που ήρθε στην περιοχή και το χρησιμοποιούσε για τη
μεταφορά εμπορευμάτων στο πρατήριό του, καθώς και για τις ανάγκες των
συνεταίρων, μεταφοράς προϊόντων στις αγορές προς πώληση αντί ορισμένου
αγωγίου.
Μια άλλη εργασία που ενήργησε ο Συνεταιρισμός δοκιμαστικά ίσως, ήταν και
η συνεταιρική τυροκόμηση, επειδή όμως τα όργανά του δεν είχαν την
απαιτούμενη πείρα την ανέστειλε.
Μια ακόμη αξιόλογη προσπάθεια ήταν η προικοδότηση απόρων κορασίδων,
είχε δε δημιουργηθεί και ειδικό ταμείο για τον σκοπό αυτό. Είναι γνωστό ότι
προικοδοτήθηκαν κορίτσια παίρνοντας από το Πρατήριο πολλά είδη προικός.
Μέσα στις δραστηριότητες του Συνεταιρισμού είχε προγραμματίσει και την
ίδρυση σύγχρονου αλευρόμυλου, επειδή οι δυο αλευρόμυλοι που υπήρχαν δεν
είχαν την δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της Εράτυρας και της
περιοχής της.
Το 1938 η Κοινότητα Εράτυρας, επί προεδρίας του Μιλτιάδη Τσιολέκα,
παραχώρησε στον Συνεταιρισμό οικόπεδο για τον αλευρόμυλο στην τοποθεσία
Φεγγά Αλώνια.
Το κόστος των κτιριακών εγκαταστάσεων και του μηχανολογικού εξοπλισμού
υπολογίζονταν τότε σε 1.000.000 δρχ. Την δαπάνη αυτή όμως αυτή δεν ήταν
δυνατό να καλύψει μόνος του ο Συνεταιρισμός με τα κεφάλαιά του, γι’ αυτό
αποφασίστηκε η συμμετοχή και άλλων προσώπων. Τελικά ιδρύθηκε η "Αφανής
Εταιρεία Αλευρομύλου Εράτυρας" με διαχειριστή τον μέτοχο-εταίρο Γεώργιο
Γκαντώνα.
Ο αλευρόμυλος αυτός προσέφερε μεγάλη εξυπηρέτηση, όχι μόνο στους
συνεταίρους και στους κατοίκους της Εράτυρας, αλλά και στους κατοίκους της
γύρω περιοχής, επειδή είχε τη δυνατότητα αλέσεως μεγάλων ποσοτήτων
δημητριακών όλων των ειδών.

33
 Τ α μ έ λ η τ ο υ ¨ Φ ά ρ ο υ " μ π ρ ο σ τ ά σ τ α γ ρ α φ ε ί α τ ο υ Τ . Τ . Τ Ε ρ α τ ύ ρα ς .
Πιθανώς 1935. Στο κέντρο της πρώτης σειράς ο Αθ. Δάφνης.

Στην διάρκεια της Κατοχής η λειτουργία του αλευρόμυλου συνέβαλε στη

διάσωση πολλών οικογενειών από την πείνα, διανέμοντας στους μετόχους
αλεύρι έναντι αξιών των μετοχών τους.
Δυστυχώς όμως κατά την εισβολή των ανταρτών στην Εράτυρα την 1
Νοεμβρίου 1948, ο μύλος αυτός πυρπολήθηκε και έπαψε πλέον να λειτουργεί.
Σημειώνουμε εδώ ότι, όπως έχει σχολιαστεί, κατά την περίοδο αυτή πολλές
συνεταιριστικές εγκαταστάσεις είχαν καταστραφεί, για λόγους που πρέπει να
ερευνηθούν.
Συμπληρώνουμε εδώ ότι το Συνεταιριστικό Πρατήριο του Γ.Π.Σ. “ο Φάρος”
είχε διαλυθεί λόγω της Κατοχής. Μετά την Κατοχή ιδρύθηκε και πάλι από την
Ε.Γ.Σ. Βοΐου αλλά και αυτό λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε από τους αντάρτες
κατά την εισβολή τους στην Εράτυρα.
Οι συνεταιρισμοί της Εράτυρας και των πέριξ αυτής χωρίων, καίτοι η δράση
τους και τη διάρκεια της Κατοχής και του εμφυλίου πολέμου μέχρι και το έτος
1952, εμφανίζεται περιορισμένη, συνέβαλαν στην ίδρυση και της Ενώσεως
Γεωργικών Συνεταιρισμών Βοΐου, της οποίας μπορούμε να πούμε ότι
απετέλεσαν το πρώτο κύτταρο, καθώς και το ένα σκέλος αυτής.
Το έτος 1952 η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Βοΐου ίδρυσε στην
Εράτυρα παράρτημα και με τη φιλότιμη προσπάθεια των υπαλλήλων της
κατόρθωσε να αναδιοργανώσει και να δραστηριοποιήσει και πάλι τους
συνεταιρισμούς Εράτυρας και της περιοχής της.

34
 Προτάσεις για την αξιοποίηση του Μύλου

Έτσι λοιπόν ο αλευρόμυλος δεν αποκαταστάθηκε ποτέ και ο χώρος όλα τα

χρόνια λειτουργούσε ως αποθήκη σιτηρών και από τα ενοίκια γίνονταν η
συντήρηση του κτηρίου.
Αναγνωρίζουμε ότι οι μεγαλοι αδικημένοι είναι οι μέτοχοι που έχασαν
σημαντικο μέρος της περιουσίας τους, αλλά μεχρι τώρα δεν υπήρξε τρόπος
έστω και μερικής αποζημιώσής των.

Οι πρώτες ενέργειες από το 2020 ήταν να δοθεί από τον Δήμο Βοΐου η
μελέτη του κτηρίου σε αρμόδιο Μηχανικό. Σε πρώτη φάση έγινε η
αποτύπωση του κτηρίου στην υφιστάμενη κατάστασή του καθώς και του
περιβάλλοντος χώρου. Μετά τον έλεγχο της στατικής επάρκειας του κτιρίου
και των νεότερων προσθηκών προτάθηκε από τον μελετητή η κατεδάφιση
των νεότερων προσκτισμάτων που δεν έφεραν αυτοτελή φέροντα οργανισμό
και ως εκ τούτου επιβάρυναν (στατικά και αισθητικά) το κτίριο της αρχικής
κτήσης.
Η Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου διενήργησε αυτοψία και εξέδωσε
Πρωτόκολλο Επικίνδυνης Οικοδομής για τις προσθήκες. Ακολούθησε η
κατεδάφιση αυτών των κατασκευών. Στην συνέχεια ο μελετητής εκπόνησε
μελέτη για την ολική αντικατάσταση της στέγης προκειμένου να αρθεί ο
σημαντικότερος παράγοντας της παθολογίας του κυρίως κτιρίου.
Η νέα στέγη θα εδράζεται μόνο στους περιμετρικούς τοίχους του κτιρίου,
ώστε να μπορεί να αναπλασθεί ελεύθερα ο εσωτερικός χώρος του κτιρίου
έναντι της μελλοντικής του χρήσης. Αλλά και για να μπορεί να αφαιρεθεί ο
νεότερος υφιστάμενος εσωτερικός σκελετός από οπλισμένο σκυρόδεμα που
αποτελεί εμπόδιο της ανάπλασης. Έχει προγραμματιστεί από την Τεχνική
Υπηρεσία του Δήμου να υλοποιηθεί η κατασκευή της νέας στέγης και η
μερική διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου.
Στην συνέχεια θα εκπονηθεί νέα μελέτη που θα περιλαμβάνει την ανάπλαση
του εσωτερικού χώρου. Θα προβλέπονται γραφεία, αίθουσα συνεδρίων και
βοηθητικοί χώροι (κουζίνα, WC) στο ισόγειο. Στο ανώγειο-πατάρι με την
εσωτερική βεράντα (ή εσωτερικό μπαλκόνι) θα τοποθετηθούν οι
αποτοιχισμένες ζωγραφιές αρχοντικών της Εράτυρας, αλλά και με σύγχρονα
τεχνολογικά μέσα (προβολείς, οθόνες κλπ) θα προβάλλουμε διάφορα θέματα
της ιστορίας και πολιτισμού της Εράτυρας, αλλάζοντας περιοδικά την
θεματολογία και κρατώντας ανοιχτό στο κοινό και κυρίως στους νέους.

35
 Ο περιβάλλων χώρος θα διαμορφωθεί κατάλληλα με κερκίδα για θέατρο και
συναυλία.
Μερικά παραδείγματα χρήσεων:
Σύγχρονος συνεδριακός χώρος με οπτικοακουστικά μέσα.
Οργάνωση θεματικών εκθέσεων, π.χ Καρναβαλιού, Μετανάστευσης,
Καπνού κλπ
Οργάνωση ιδιωτικών εκθέσεων ζωγραφικής και καλλιτεχνίας.
Χρησιμοποίηση απο το Πανεπιστήμιο για διενέργεια πτυχιακών εργασιών
κλπ (ήδη έχουμε προτάσεις).
Συναυλίες και θέατρα.
Φιλοδοξούμε λοιπόν αυτός ο Πολυχώρος-Μουσείο-Πολύκεντρο να αλλάξει τα
δεδομένα: Θα ομορφύνει η είσοδος της Εράτυρας, θα μεταφέρει πολλές
δράσεις σε έναν πανέμορφο χώρο. Ενα πολυχρηστικό πεδίο πολιτισμού για
όλους τους Ερατυραίους και κυρίως τους νέους.
Θα δημιουργηθεί ένα κέντρο, που θα προσελκύει επισκέπτες, όχι μόνον απο
την γύρω περιοχή στις εκδηλώσεις, αλλά θα αποτελεί κομβικό υπερτοπικό
σημείο για κάθε επισκέπτη της Εράτυρας, πρώτο σταθμό της περιήγησής του
σε μια, όπως ελπίζουμε, αναγεννημένη τουριστικά Εράτυρα.

Ο Μύλος πριν τις κατεδαφίσεις

36
 Σύλλογος Ερατυραίων Μελβούρνης

Αγαπητοί πατριώτες, γειά σας και Καλή Χρονιά

Ο Σύλλογος Ερατυραίων Μελβούρνης είναι στην ευχάριστη θέση να σας

ενημερώσει για τις πρωτοβουλίες που έχει πάρει, για το μέλλον του Συλλόγου
μας και για το κτήμα.
Σκοπός μας είναι να φέρουμε τον Ερατυραίο της Μελβούρνης πάλι στον
Σύλλογο, όπως παλιά, και να κρατήσουμε τα ήθη και τα έθιμα του χωριού μας.
Ο Σύλλογος προχώρησε σε σημαντικές εργασίες που χρειαζότανε στο κτήμα
και που θα συνεχιστούν και στο μέλλον, για την καλύτερη διευκόλυνση
διαμονής των μελών του στο κτήμα. Να σημειώσουμε ότι το κτήμα είναι σε μια
παραθαλάσσια περιοχή, με θέα τον ωκεανό και διάφορες παραλίες, που ο
κόσμος πάει και περνάει την ώρα του ψαρεύοντας και κάνοντας μπάνιο.
Οι εντυπώσεις των για πρώτη φορά επισκεπτών στο κτήμα είναι ενθουσιώδεις,
ρωτώντας πώς μπορούν να γίνουν μέλη.
Τον Οκτώβριο του 2022 ο Σύλλογος Ερατυραίων Μελβούρνης διοργάνωσε
ένα γεύμα σε ταβέρνα της Μελβούρνης καλώντας όλα τα μέλη του Συλλόγου. Η
συμμετοχή ήταν ικανοποιητική, αφού 100 Ερατυρείς, παππούδες με τα παιδιά
τους και τα εγγονάκια τους ήρθαν, και μάλιστα νέοι επαγγελματίες που
βοηθήσανε και στην συνδρομή για το ημερολόγιο 2022 και 2023.
Στις 2 Ιανουαρίου 2023 πραγματοποιήθηκε η μεγάλη συγκέντρωση των
Ερατυραίων τής Μελβούρνης στο κτήμα του Συλλόγου. Μετά από μια μακρά
απουσία, λόγω της πανδημίας του covid, γιορτάσαμε και πάλι τα
Μπουμπουσιάρια, με ζωντανή ορχήστρα, φαγητό, ποτά και πολύ κέφι και
φυσικά πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη καρναβαλική παρέλαση των
Μπουμπουσιαριών, με μεγάλη συμμετοχή μικρών και μεγάλων καρναβαλιστών.
Επίσης να μην ξεχάσουμε να σας πούμε ότι φέτος μας επισκέφθηκαν ο
Βαγγέλης και η Τάνια Τσαμπάζη, εγγόνια του Ζήκου Ανδρεάδη από την Ελλάδα
και τους ευχαριστούμε πολύ. Ευχόμαστε του χρόνου να είναι πιο πολλοί οι
επισκέπτες από την Ελλάδα.

37

Η Επιτροπή της Ένωσης Ερατυραίων Μελβούρνης

Χρίστος Τζημόκας
Τζιμ Τζήκας
Μηνάς Τζημόκας
Μάκης και Αναστασία Τσατσιάδης
Λάζαρος Ζήκου
Θεόδωρος Πλιάτσαρης.
Μελβούρνη 6-2-2023

38
 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΡΑΤΥΡΑΙΩΝ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Του Γ. Γκαντώνα

1. Έκτακτη Γενική Συνέλευση

Την Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε έκτακτη Γενική

Συνέλευση των μελών της Ένωσης στην αίθουσα της Ομοσπονδίας
Δυτικομακεδονικών Σωματείων Μακεδονίας, η οποία ασχολήθηκε με τρία
θέματα.
Το 1ο θέμα ήταν η αναγόρευση του κ. Αριστείδη Ν. Σιαφάρα σε επίτιμο
Πρόεδρο της Ένωσης, μετά από πρόταση του Δ. Σ, για τις υπηρεσίες που
προσέφερε στην Ένωση διαχρονικά, ως απλό μέλος του Δ.Σ και ως Πρόεδρος
για 5 θητείες. Για το έργο του μίλησε ο Γεν. Γραμματέας Γιώργος Γκανώνας.
Στη συνέχεια εγκρίθηκε ομόφωνα το ψήφισμα που κατέθεσε στο σώμα το Δ. Σ.
και έγινε η επίδοση τιμητικής πλακέτας στον τιμώμενο από τον Πρόεδρο της
Ένωσης Β.Παπαναστάση. Ο κ. Σιαφάρας, αφού ευχαρίστησε την Γενική
Συνέλευση για την τιμή που του έγινε, αναφέρθηκε στην διαχρονική προσφορά
του προς την Ένωση και την ανάγκη να συνεχιστεί η δράση της με τη βοήθεια
και συνδρομή όλων των Ερατυραίων.
Το 2ο θέμα της συνέλευσης αφορούσε την απόδοση τιμής στον κ. Ιωάννη
Νασιόπουλο, συνταξιούχο δάσκαλο, για την σημαντική του προσφορά στην
μελέτη και καταγραφή των λαογραφικών εθίμων και της ιστορίας της
Εράτυρας. Για το έργο και την προσωπικότητά του μίλησε το μέλος του Δ. Σ.
της Ένωσης Βασίλης Στρέμπας και η επίδοση της τιμητικής πλακέτα στο
τιμώμενο έγινε από τον πρόεδρο της Κοινότητας Εράτυρας Γιώργο Βάρκα.
Το 3ο θέμα ήταν πνευματικό μνημόσυνο στη μνήμη του εκλιπόντος Νικολάου
Β. Σιαπέρα, διαπρεπούς δικηγόρου της Θεσσαλονίκηςκαι πρώην προέδρου
της Ένωσης. Για το έργο και την προσωπικότητα του εκλιπόντος μίλησε ο
πρώην Αντιπρόεδρος της Ένωσης Δημήτρης Βόζιος. Η σύζυγος και τα παιδιά
του εκλιπόντος πρόσφεραν καφέ και κεράσματα στη μνήμη του.

39
 Η έκτακτη Γενική Συνέλευση έληξε με τις παρεμβάσεις του προέδρου της
Κοινότητας Εράτυρας Γιώργου Βάρκα και του πρώην Δημάρχου Ασκίου
Νικολάου Κατσαούνη, οι οποίοι αναφέρθηκαν στην προσφορά των τιμηθέντων
στην Εράτυρα, καθώς και στην συμβολή της Ένωσης Ερατυραίων
Θεσσαλονίκης για την ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού της γενέτειρας.
Παρέμβαση για την συμβολή του κ. Αριστείδη Σιαφάρα έκανε και ο πρώην
πρόεδρος της Ομοσπονδίας Δυτικομακεδονικών Σωματείων Θεσσαλονίκης
Γιώργος Τζούλης

Φωτογραφικά στιγμιότυπα

Γενική Συνέλευση

Επίδοση πλακέτας στον κ. Αριστείδη Σιαφάρα από τον πρόεδρο

Β. Παπαναστάση 40

Επίδοση πλακέτας στον κ. Ι. Νασιόπουλο από τον πρόεδρο της

Κοινότητας κ. Γ. Βάρκα

Παρουσίαση του έργου του Ν. Σιαπέρα από τον κ. Δ. Βόζιο.

41
 2. Κοπή βασιλόπιτας
WRITTEN BY JESSICA PARK. PHOTOS BY LEE MIN-HAN.

Την Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2023 πραγματοποιήθηκε στην πάντα φιλόξενη

αίθουσα της Ο.Δ.Σ.Θ. η παραδοσιακή γιορτή της Ένωσης για την κοπή της
πρωτοχρονιάτικης βασιλόπιτας. Στην εκδήλωση συμμετείχαν περί τα 100 άτομα,
μέλη και φίλοι της Ένωσης μεταξύ των οποίων και πολλά παιδιά δεύτερης και
τρίτης γενιάς Ερατυραίων της Θεσσαλονίκης.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Δήμαρχος Βοΐου κ. Χρήστος
Ζευκλής, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Εράτυρας κ. Γιώργος Βάρκας, ο Πρόεδρος
της Ομοσπονδίας Δυτικομακεδονικών Σωματείων κ. Αθανάσιος Μιχαηλίδης, ο
Πρόεδρος της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας κ. Νικόλαος Βαλκάνος
και ο επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης κ. Αριστείδης Ν. Σιαφάρας. Στους
συμμετέχοντες προσφέρθηκαν καφές, τσάι, αναψυκτικά και ένα πιάτο με ανάλογα
εδέσματα. Κόπηκε η βασιλόπιτα για τους επίσημους και τα μέλη του Διοικητικού
Συμβουλίου και το φλουρί έπεσε στον Γενικό Γραμματέα της Ένωσης Γιώργο
Γκαντώνα. Στους συνδαιτυμόνες μοιράστηκαν βασιλοπιτάκια και το τυχερό ήταν
αυτό της Λένας, εγγονής του Γιώργου Παπαναστασίου. Η εκδήλωση
περιελάμβανε και ζωντανή μουσική η οποία έδωσε τη δυνατότητα στους
μερακλήδες να δείξουν τις χορευτικές τους ικανότητες.
Το Δ. Σ. αισθάνεται την υποχρέωση να ευχαριστήσει όλους όσους συμμετείχαν
στην εκδήλωση και ιδιαίτερα στους επαγγελματίες Ερατυραίους και φίλους
Ερατυραίων της Θεσσαλονίκης, αλλά και επαγγελματίες της Εράτυρας για τα
δώρα που προσέφεραν και τα οποία και κληρώθηκαν στην λαχειοφόρα αγορά.

Στιγμιότυπα από την εκδήλωση

42
 Μπουμπουσιάρια Εράτυρας
2023

Στιγμιότυπα

Μετά από δυο χρονιές

2021 και 2022, στις οποίες
δεν είχαμε
Μπουμπουσιάρια στην
Εράτυρα, λόγω του
κορωνοϊού, φέτος
Σούρβα 30-12-2022
γιορτάστηκαν με μεγάλη
συμμετοχή και
επισημότητα

Μπουμπουσιάρια 2-1-2023

43
 Σούρβα 30-12-2022

Τα ΣΟΥΡΒΑ το βράδυ, δεκάδες

μπουμπουσιάρια πλημμύρισαν την
κεντρική πλατεία και ξεφάντωσαν επί
ώρες παρά το κρύο. Η
ποικιλομορφία των στολών, το
αστείρευτο κέφι και η ζωντάνια με τη
συνοδεία δημοτικής κομπανίας του
Δημήτρη Χατζή, απέδειξαν ότι η
Εράτυρα είναι εδώ, είναι ζωντανή,
συμμετέχει, διασκεδάζει και
συνεχίζει.

44
 Πρωτοχρονιά 1-1-2023

Μετά τη θεία λειτουργία στον Άγιο Γεώργιο, ακολούθησε το καλωσόρισμα του νέου
χρόνου στην πλατεία με μουσική και χορό και κέρασμα από την Τοπική Κοινότητα. Η
μέρα ήταν ηλιόλουστη και ο κόσμος κατέκλυσε την πλατεία και χόρεψε. Με την
παρουσία του μας τίμησε και το Λύκειο Ελληνίδων Αθηνών. Ευχαριστούμε θερμά τη
διοίκηση του Λυκείου Ελληνίδων για την παρουσία του.

2η μέρα της Πρωτοχρονιάς

Τη 2η ημέρα της Πρωτοχρονιάς οι εκδηλώσεις
των ΜΠΟΥΜΠΟΥΣΙΑΡΙΩΝ κορυφώθηκαν, με
μια από τις καλύτερες ίσως παρελάσεις
παρεών, αρμάτων και καρναβαλιών των
τελευταίων χρόνων. Ο καιρός ήταν
καταπληκτικός και συνέβαλε στην μεγάλη
επιτυχία της εκδήλωσης. Από τις 2 η ώρα
άρχισαν να βγαίνουν οι παρέες στο Παζάρι με
τη συνοδεία τεσσάρων δημοτικών κομπανιών,
δίνοντας ένα πολύχρωμο, όμορφο, κεφάτο και
εορταστικό κλίμα.

45
Περισσότερα Στιγμιότυπα 2-1-2023

φωτογραφίες Β. Σ.

46
 Γευσιγνωσίες Κυριακή
στην Εράτυρα... 12 Φεβρουαρίου 2023

ταγμάτων ...
...των αποσ

Της Τ. Αγγελή-Καρπούζα

Tων αποσταγμάτων... Μια πολύ ωραία Πλήθος κόσμου, από όλη την περιοχή,
κατέκλυσε την αίθουσα , αγκάλιασε την
εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Κυριακή
εκδήλωση και γεύτηκε τα διάφορα είδη
12 Φεβρουαρίου στην Αίθουσα
τσίπουρου (τσίπουρο με γλυκάνισο,
εκδηλώσεων της Εράτυρας. Την τιμητική
χωρίς γλυκάνισο, με κρόκο, ποντς,
του είχε το τσίπουρο και διάφορα λικέρ.
παλαιωμένα σε διαφόρων ειδών
Πολλοί παραγωγοί Ερατυρείς και όχι μόνο
βαρέλια κλπ) και λικέρ (φράουλα,
προσφέραν τα προϊόντα τους. Μεγάλη ήταν
βερύκοκο, κυδώνι, τριαντάφυλλο,
και η ποικιλία των πεντανόστιμων μεζέδων
κράνο, καρύδι, ρόδι κλπ) καθώς και
που κεράστηκαν.
τους μεζέδες.

47
Ο γεωπόνος Θύμιος Μπατιάνης σε ομιλία του αναφέρθηκε στην διαδικασία
παραγωγής της ρακής κλπ. Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Πρόεδρος της Κοινότητας
κ. Γεώργιος Βάρκας, ο Δήμαρχος Βοϊου κ. Χρίστος Ζευκλής, και ο αντιδήμαρχος
οικονομικών κ. Γεώργιος Μαγιάγκας.
Με την συνοδεία δημοτικής κομπανίας έκλεισε η πολύ όμορφη εκδήλωση με
χορούς και μεγάλο κέφι. Συγχαρητήρια σε όλους όσους βοήθησαν στην
πραγματοποίησή της.

48
 Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α
ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ
ΕΡΑΤΥΡΑΣ (Σέλιτσας)
του Β. Στρέμπα Διοργάνωση:

Η επιστημονική Ημερίδα
«Ζωγράφοι της Εράτυρας»
πραγματοποιήθηκε το Σάββατο
3 Μαρτίου 2023 στην Αίθουσα
εκδηλώσεων.
Οργανώθηκε απο το
Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας,
την Εφορεία Αρχαιοτήτων
Κοζάνης και την Κοινότητα
Εράτυρας.
Η Ημερίδα σημείωσε
σημαντική επιτυχία και ήταν ένα
γεγονός για την Εράτυρα και όχι
μόνο.
Η συμβολή της Κοινότητας,
με την βοήθεια του Δήμου Βοΐου
και της Περιφέρειας Δ.
Μακεδονίας, στην άψογη
διοργάνωση ήταν μεγάλη. Η
Αίθουσα, με υφασμάτινα
καθίσματα, είχε διαμορφωθεί
μουσειακά με δεκάδες μεγάλες
φωτογραφίες εικόνων και
τοιχογραφιών, οι οποίες
αναδείκνυαν το θέμα και τον
χώρο.

49
 Πραγματοποίηση:

Είναι απο τις ελάχιστες φορές,

που τέτοιας εμβέλειας Συνέδρια
οργανώνονται σε κωμοπόλεις. Η
συμμετοχή του κοινού ήταν
αξιοσημείωτη. Το ζωντανό κομμάτι
του πληθυσμού της Εράτυρας
αγκάλιασε την εκδήλωση. Η
Αίθουσα ήταν γεμάτη σε όλη τη
διάρκεια της Ημερίδας απο τις 10 το
πρωί έως τις 3 μ.μ. Την Ημερίδα
τίμησαν με την παρουσία τους
παράγοντες της Πολιτείας και της
Αυτοδιοίκησης, της Εκκλησίας και
πολλοί ενδιαφερόμενοι απο τον
επιστημονικό κόσμο.
Οι δεκατρείς εισηγήσεις κράτησαν
αμείωτο το ενδιαφέρον και έδειξαν,
για πρώτη φορά ολοκληρωμένα το
εύρος, τη σημασία και την εμβέλεια
της καλλιτεχνικής κίνησης που είχε
αναπτυχθεί στην Εράτυρα.
Η ημερίδα μεταδίδονταν
διαδικτυακά, δίνοντας τη
δυνατότητα να την
παρακολουθήσουν εκατοντάδες, σε
όλα τα μήκη και τα πλάτη της
υφηλίου.
Μπορεί ο καθένας να δεί τις
εισηγήσεις, με το άφθονο
φωτογραφικό υλικό τους στην
ιστοσελίδα της Ημερίδας:
ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΕΡΑΤΥΡΑΣ
zografoitiseratyras2023.wordpress.
com
Εκεί υπάρχει παραπομπή στην
μαγνητοσκόπηση.

50
 Αποτίμηση:

Η Ημερίδα, όχι μόνο άξιζε τον

κόπο, αλλά αποτελεί εφαλτήριο για
τη μελέτη αυτής της εν πολλοίς
άγνωστης μέχρι τώρα περιοχής της
ελληνικής τέχνης.
1. Μαζευτήκαμε, γνωριστήκαμε και
ανταλλάξαμε απόψεις, όσοι έχουμε
τοπικά συναντήσει και ασχοληθεί με
το έργο των σελιτσιωτών
ζωγράφων, χωρίς να γνωρίζουμε το
σύνολο της δράσης και του έργου
τους.
2. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά
ένα μεγάλο και εντυπωσιακό τμήμα
της ζωγραφικής τους, που
αναδεικνύει το γεωγραφικό εύρος,
την ποικιλομορφία και την
καλλιτεχνική αξία του έργου τους.
3. Έγινε η πρώτη γνωριμία
πολλών ερευνητών με τον τοπικό
πολιτισμό και την ιστορία της
ιδιαίτερης πατρίδας των
σελιτσιωτών ζωγράφων.
4. Συνδέθηκε, στοιχειωδώς, η
αγιογραφική τέχνη με την κοσμική
ζωγραφική της Εράτυρας.
5. Απαντήθηκαν κάποια ερωτήματα
και, όπως πάντα στην Επιστήμη,
αναδείχθηκαν καινούργια.
6. Προσδοκούμε να συνεχιστεί η
καταγραφή και η διασταυρούμενη
μελέτη, καθώς ανοίγεται η
δυνατότητα να ασχοληθούν πολλές
ειδικότητες.

51
Συνοψίζοντας:
Οι σελιτσιώτες ζωγράφοι έδρασαν σε μια δύσκολη, αλλά
συναρπαστική εποχή, στο μεταίχμιο του λαϊκού με το λόγιο, της
παράδοσης με την νεωτερικότητα. Συνέβαλαν, ξεπερνώντας εν μέρει
τους περιορισμούς των δυνατοτήτων τους, στην Αναγέννηση της
ζωγραφικής Τέχνης τους.
Το έργο τους, με κέντρο την Εράτυρα, εξακτινώθηκε σε μια περιοχή
απο την Ζάβορδα των Γρεβενών μέχρι το Μοναστήρι και την Αχρίδα
και απο την Κορυτσά μέχρι την Ημαθία και το Άγιο Όρος.
Καταγράφονται, μέχρι στιγμής, δεκάδες ναοί και μοναστήρια, όπου
διασώζονται πολλές εκατοντάδες έργα τους, απο συμβατικά έως
αριστουργήματα.
Καταδεικνύεται πλέον και αρχίζει να συνειδητοποιείται η αδήριτη
ανάγκη της προστασίας, συντήρησης και έκθεσης αυτού του
τεράστιου πολιτισμικού πλούτου, που έχει η Δυτική Μακεδονία. Το
οφείλουμε στους προγόνους μας, το χρωστάμε στις μέλλουσες γενιές.
Η έκδοση, ψηφιακή και έντυπη των πρακτικών της Ημερίδας
αποτελεί το επόμενο βήμα, με την προοπτική να ακολουθήσει
Συνέδριο με πληρέστερη παρουσίαση και ένταξη του έργου των
ζωγράφων στο πλαίσιο του ευρύτερου δυτικομακεδονικού χώρου.

52
 Τρόφιμα και ρούχα
για τους σεισμόπληκτους
Τουρκίας και Συρίας

Της Τ. Αγγελή -Καρπούζα

Πολύ θερμά
ανταποκρίθηκαν οι κάτοικοι
της Εράτυρας στο κάλεσμα
της Κοινότητας και της
Εκκλησίας για τη
συγκέντρωση
ανθρωπιστικής βοήθειας για
τους σεισμόπληκτους της
Τουρκίας και της Συρίας.
Στην Κοινότητα και στον
Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου
συγκεντρώθηκαν τρόφιμα,
ρούχα, κλινοσκεπάσματα
κλπ. για να σταλούν στους
συνανθρώπους μας, που τα
χρειάστηκαν, στην Τουρκία
και Συρία.

53
Ε Ο Ρ Τ Η
Τ Ο Υ
Π Α Σ Χ Α

του Ι. Κάτανου

Επιτάφιος του Αγίου Νικάνορα

Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάσθηκε φέτος το Πάσχα

στην Εράτυρα. Αρκετοί ήταν οι χωριανοί μας που ήλθαν
από τη Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, την Καστοριά, την
Πτολεμαΐδα, ακόμη και από την Αθήνα.
Νωρίς το απόγευμα της Μεγάλης Πέμπτης αρκετές
γυναίκες παρακολούθησαν τη Σταύρωση του Χριστού
στον Άγιο Νικάνορα αργότερα πραγματοποιήθηκε η
ακολουθία της Σταύρωσης του Χριστού στον Άγιο
Γεώργιο, με τα Δώδεκα Ευαγγέλια.
Να σημειωθεί ότι φέτος είχαμε και δεύτερο ιερέα στην
Έλευση του Αγίου Φωτός ενορία μας, τον Πατέρα Δημήτριο Ευθυμίου, ο οποίος
πρόσφατα τοποθετήθηκε στη ενορία μας από τον
Μητροπολίτη μας κ. Αθανάσιο.

54
 Την Παρασκευή το πρωί έγινε η ακολουθία της αποκαθήλωσης του Χριστού
στον Άγιο Γεώργιο. Φέτος είχαμε τη χαρά και την ευλογία να προσκυνήσουμε
τον νέο Επιτάφιο, έργο του Πρωτοσύγγελου Αγαθάγγελου Παπαθωμά, με
ημερομηνία δημιουργίας 20 Μαΐου 1868. Ο Επιτάφιος αυτός, έργο εξαιρετικής
τέχνης και υπέροχο κειμήλιο, ανακαλύφθηκε πρόσφατα από τους ιερείς του
χωριού, κάτω από το μάρμαρο της Αγίας Τράπεζας. Αφού έγιναν οι απαραίτητες
εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης σε ειδικό εργαστήριο στη
Θεσσαλονίκη χρησιμοποιήθηκε τη Μεγάλη Παρασκευή, μετά από 153 χρόνια.
Λόγω του μεγέθους του επιταφίου, έγινε αλλαγή και του κουβούκλιου του
Επιταφίου.

Ο νεοεμφανισθείς Επιτάφιος

Στη συνέχεια το μεσημέρι και το απόγευμα έγιναν οι ακολουθίες της

αποκαθήλωσης του Χριστού και της περιφοράς του Επιταφίου στον Άγιο
Νικάνορα, όπως συνηθίζεται από τον καιρό που ο Άγιος Νικάνορας ήταν η
δεύτερη ενορία του χωριού και λειτουργούσε κανονικά.

55
Πολλοί πιστοί παρακολούθησαν τις δύο τελετές. Το βράδυ εψάλησαν τα Εγκώμια
στον Άγιο Γεώργιο και ακολούθησε η Περιφορά του Επιταφίου, με εκατοντάδες
πιστούς να ακολουθούν τον Επιτάφιο, στους κεντρικούς δρόμους της Εράτυρας.

Στο προαύλιο του Αγίου Γεωργίου

Μετά την πρώτη Ανάσταση το Σάββατο το πρωί στον Άγιο Γεώργιο, το βράδυ
του Σαββάτου έγινε η τελετή της Ανάστασης στο προαύλιο του Αγίου Γεωργίου,
αφού πρώτα υποδεχθήκαμε το Άγιο φώς από τον Πανάγιο Τάφο. Η ανάγνωση
του Ευαγγελίου με την υπόκρουση της καμπάνας του Αγίου Γεωργίου και η
αγγελία της Ανάστασης από τους ιερείς μας είναι στιγμές πολύ συγκινητικές,
σκηνές που τις παίρνουμε μαζί μας και περιμένουμε όλο το χρόνο να έλθει το
επόμενο Πάσχα για να ξανάλθουμε στην Εράτυρα να τις ξαναζήσουμε και να
γιορτάσουμε όλοι μαζί το νέο Πάσχα.
Παράλληλα όλες οι ακολουθίες τελέσθηκαν και στο Μοναστήρι του Αγίου
Αθανασίου από τον Αρχιμανδρίτη Νικηφόρο, παρουσία πλήθους κόσμου από την
Εράτυρα, αλλά και από άλλες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας.

56
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΗΣ ΕΡΑΤΥΡΑΣ
Όπως το άκουγα από την μητέρα μου, όπως το άκουγε
απ΄τη γιαγιά της ...
Εκείνες τις ώρες που νομίζεις ότι τά 'χεις όλα
και το μόνο που θέλεις είναι να ακούσεις αυτό το
παραμύθι ...
και ας το έχεις ξανακούσει χίλιες φορές.
Μια φορά και έναν καιρό, σε ένα μακρινό μικρό
χωριό, ζούσε ένα κορίτσι πανέμορφο, που το
έλεγαν Μαρίτσα.
Ήταν μοναχοκόρη, και οι γονείς της την
αγαπούσαν πολύ... Και αυτή όμως με την
καλοσύνη της, τους το ανταπέδιδε...
Κάποτε, η μητέρα της αρρώστησε βαριά και ό,τι
και άν έκαναν δεν μπόρεσαν παρόλα αυτά, να
την σώσουν.
Η μητέρα πέθανε και το κορίτσι έμεινε
απαρηγόρητο.
Η Μαρίτσα
και το μαύρο
πανί
Τ ο Τ η ς Ε . Π άτκου
Μετά απο μερικά χρόνια, ο πατέρας
παντρεύτηκε μια άλλη γυναίκα, που είχε
και αυτή μια κόρη, την Θοδώρα...
Η Μαρίτσα χάρηκε πολύ, γιατί
λαχταρούσε να έχει μια αδελφή, αλλά τα
πράγματα δεν ήρθαν όπως τα
φανταζόταν...
Όπως συνήθως συμβαίνει στα
παραμύθια, η μητριά της φρόντιζε μόνο
την Θοδώρα, ενώ η Μαρίτσα έκανε όλες
τις δουλειές του σπιτιού.
Η μητριά της, θέλοντας να την διώξει από
το σπίτι, την έβαζε να κάνει τα πιό
απίθανα πράγματα... Έτσι μια μέρα, της
δίνει ένα μαύρο πανί και της λέει:
57
 «Πήγαινε στο ποτάμι και πλύνε το, μέχρι «Έρχομαι» λέει η Μαρίτσα,
που να γίνει άσπρο. Άν δεν γίνει άσπρο, να «Αλλά θέλω πρώτα μερικά
μην έρθεις στο σπίτι». πράγματα»
Φημολογούνταν ότι τα μεσάνυχτα, κάτω στο «Σαν τί δηλαδή;» ρωτάει ο
ποτάμι, έβγαιναν οι καλικάντζαροι και όποιον καλικάντζαρος.
συναντούσαν τον έπαιρναν μαζί τους. Θα ήθελε Η Μαρίτσα κάνει πως σκέφτεται και
πολύ να συνέβαινε κάτι τέτοιο και στην λέει:
Μαρίτσα... «Θέλω... θέλω... θέλω... φουστάνι
Έτσι λοιπόν η καλή κοπέλα, πήρε το μαύρο μεταξωτό»
πανί και κίνησε για το ποτάμι. «Γρήγορα στη Μαρίτσα φουστάνι
Έπλενε, έπλενε, έπλενε, μα το μαύρο πανί, μεταξωτό» διατάζει ο
πού να γίνει άσπρο. Η ώρα περνούσε και αρχικαλικάντζαρος...
τίποτα... Και δυό καλικάντζαροι τσακίζονται να
Νύχτωσε, μα η Μαρίτσα δεν μπορούσε να εκτελέσουν την διαταγή... Όταν
γυρίσει στο σπίτι. Το πανί έπρεπε να γίνει επιστρέφουν με το φουστάνι, η Μαρίτσα
οπωσδήποτε άσπρο. προβάλλει και άλλες απαιτήσεις. Η
Η ώρα πήγε δώδεκα χωρίς να το καταλάβει ομορφιά της ήταν τόση, που τους είχε
και... νά 'σου οι καλικάντζαροι... να γοητεύσει, έτσι χατίρι δεν της χαλούσαν.
ξεφυτρώνουν πίσω από τους θάμνους και να

την πλησιάζουν.
Η Μαρίτσα ήταν τόσο απελπισμένη με το πανί
και με ό,τι της συνέβαινε, που δεν ξαφνιάστηκε
καθόλου...
Οι καλικάντζαροι την πλησιάζουν και ένας
πανάσχημος που φαινόταν για αρχηγός τους,
τη ρωτάει:
«Θέλω .... θέλω ... θέλω γοβάκια
χρυσά...»
«Γρήγορα στη Μαρίτσα γοβάκια
χρυσά», ξαναδιατάζει πάλι ο
αρχικαλικάντζαρος.

«Τί κάνεις εδώ κοπέλα μου;» Και άλλοι δύο καλικάντζαροι

«Προσπαθώ να κάνω το πανί άσπρο»,
απαντά η Μαρίτσα.
«Εμείς μπορούμε να το κάνουμε, αρκεί να
έρθεις μαζί μας», λέει ο καλικάντζαρος.
Η Μαρίτσα δεν τά 'χασε. Είχε ακούσει ότι οι
καλικάντζαροι εξαφανίζονται στο μεσονύχτι,
τότε που η νύχτα σχίζεται στα δυό και αρχίζει
να χαράζει...
Σκέφτηκε λοιπόν να τους απασχολήσει μέχρι
εξαφανίζονται για να βρούν τα χρυσά
γοβάκια... Όταν επιστρέφουν και αυτοί
με τα χρυσά γοβάκια, η Μαρίτσα τους
είχε και άλλη παραγγελιά. Ήθελε και
βραχιόλι διαμαντένιο και κολιέ
μαργαριταρένιο και...
Όταν πια οι καλικάντζαροι τα έφεραν
όλα της λένε:
«Πάμε Μαρίτσα, ό,τι ήθελες το

τότε. Ήταν ο μόνος τρόπος για να γλυτώσει. πήρες...»

58
 Η ώρα κόντευε τέσσερις, αλλά δεν είχε
φτάσει ακόμα.. Κάτι έπρεπε να σκεφτεί
ακόμα. Και το βρήκε..
«Μα... πώς θα έρθω; Θέλω και ένα
άσπρο άλογο»
Ο αρχικαλικάντζαρος δεν μπορούσε να της
το αρνηθεί. Έστειλε πάλι δύο άλλους να
βρούν και να φέρουν ένα άσπρο άλογο.
Όταν επέστρεψαν, η ώρα ήταν τέσσερις και
η Πούλια ήταν στον ουρανό... Η μέρα είχε
χαράξει και... οι καλικάντζαροι
εξαφανίστηκαν σαν τα ξωτικά. Έτσι η
Μαρίτσα έμεινε μόνη με όλα τα δώρα και το
άσπρο άλογο. Σα νύφη στολισμένη,
ανεβαίνει στο άλογο και παίρνει τον δρόμο
για το σπίτι, ξεχνώντας και το πανί και όλα...
Καθώς πλησίαζε, η μέρα είχε πια έρθει, και ο
πετεινός που την είδε άρχιζε να κράζει:
«Κικιρίκου κικιρίκου, ξυπνήστε
χωριανοί, έρχεται η Μαρίτσα νύφη
ντυμένη, σε άλογο ανεβασμένη....» ξανά
και ξανά...
Ανοίγει το παράθυρο η μητριά της...
«Πάψε ανόητο πουλερικό... Η Μαρίτσα
πάει... έφυγε... χάθηκε...»
Όμως νά: η Μαρίτσα, επέστρεφε...
Πανέμορφη πάνω στο άλογο...
Δεν το πίστευε στα μάτια της. Εκεί που
νόμιζε, ότι την είχε ξεκάνει, αυτή επέστρεφε
θριαμβευτικά.
Μαζεύτηκαν όλοι γύρω της και την
ρωτούσαν... και άγγιζαν χαϊδεύοντας τα ωραία
ρούχα και τα στολίδια.
Και η Μαρίτσα τους διηγήθηκε όλη την
ιστορία και όλοι την άκουγαν με
θαυμασμό, για το θάρρος και την
εξυπνάδα της...
Συνήθως οι κακοί άνθρωποι είναι και
κουτοί. Αυτό φάνηκε με την πονηριά της
μητριάς της, να στείλει και τη Θοδώρα
στο ποτάμι, να συναντήσει τους
καλικάντζαρους, για να αποκτήσει ό,τι
και η Μαρίτσα.
Το ίδιο κιόλας βράδυ, με ένα μαύρο
πανί, νά και η Θοδώρα στο ποτάμι. Να
κάνει ότι πλένει, ώσπου να φανούν οι
καλικάντζαροι.
Και νά σου ξανά οι καλικάντζαροι,
μόλις πήγε μεσάνυχτα.
Η Θοδώρα όμως απο την τρομάρα της,
άρχισε να τα λέει όλα μαζί:
«Θέλω φουστάνι μεταξωτό, ... χρυσά
γοβάκια, ... κολιέ μαργαριταρένιο, ...
άσπρο άλογο».
Και οι καλλικάντζαροι εξαφανίστηκαν
στη στιγμή, όλοι μαζί να της τα βρούν.
Όταν επέστρεψαν με ό,τι είχε ζητήσει,
την πήραν μαζί τους, και χάθηκε για
πάντα...
Η καημένη η Θοδώρα... Θύμα της
ματαιοδοξίας της μητέρας της...
Η Μαρίτσα όμως καλοπαντρεύτηκε και
έφυγε από το σπίτι. Ενώ η μητριά
έμεινε μόνη να σκέφτεται το κακό που
έκανε...
*Αναδημοσίευση από την "Εφημερίδα της
Εράτυρας" - Αύγουστος 2005
59
 ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΙΡΟΣ
1950 – 2023

Την Μ. Τρίτη, 10 Απριλίου,

χάσαμε τον Χρήστο Μπίρο.

Ο Χρήστος Μπίρος, γέννημα - θρέμμα της

Εράτυρας, αναδείχθηκε σε μεγάλο ηθοποιό.
Έχει παίξει σε πολλές σημαντικές θεατρικές
παραστάσεις, ταινίες και αρκετές τηλεοπτικές
σειρές, με τις οποίες έγινε γνωστός και αγαπητός
στο πανελλήνιο. Ανέδειξε αναγνωρίσιμο
χαρακτηριστικό θεατρικό πρόσωπο.

Ο Χρήστος, παρόλο που η δράση του είχε κέντρο την πρωτεύουσα, στην
οποία κατοικούσε, δεν έπαψε στιγμή να σκέφτεται την γενέτειρά του, την
οποία τιμούσε πάντοτε και ανέφερε με περηφάνεια σε κάθε ευκαιρία.
Η παρουσία του στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Εράτυρας ήταν
διαρκής και χρήσιμη.
Ορθώς το Τοπικό Συμβούλιο της Κοινότητας αποφάσισε να τιμήσει τον
Χρήστο Μπίρο δίνοντας το όνομά του σε οδό παρακείμενη στην οικία του
και να αφιερωθούν στην μνήμη του οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις πολιτισμού
της αγαπημένης του πατρίδας.
Θα τον θυμόμαστε βέβαια πάντοτε και απο τα άφθονα έργα του, που
μπορούμε να βλέπουμε.
Πλήρης βιογραφία - εργογραφία του, ευτυχώς, υπάρχει ήδη αναρτημένη
στη wikipedia. Στα «Κτίσματα» δημοσιεύουμε φωτογραφίες του Χρήστου
στην Εράτυρα και λίγες απο τις σειρές στις οποίες πρωταγωνίστησε.

60
61
 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ

ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ:
1.Η Αθηνά Κατσαούνη του Αργυρίου, σύζυγος Σπύρου Σιταρίδη γέννησε αγόρι.
2.Η Χαρούλα Τζημόκα, του Κων/νου, σύζυγος Γιώργου Χαρτζάκη, γέννησε κορίτσι.
3.Η Δώρα Τζημόκα, του Κων/νου, σύζυγος Αβραάμ Ανανιάδη, γέννησε αγόρι.
4.Η Ζάρκα Μπάνοβα, σύζυγος Χρήστου Θ. Βαρού, γέννησε αγόρι.
5.Η Aποστολία Βουλογκίτσα, σύζυγος Κων/νου I. Τσιόμινα γέννησε δίδυμα αγόρια
6.Η Αγνή Σπ. Τσίμπλινα, σύζυγος Κώστα Κουτσιώνη, γέννησε αγόρι.
7.Η Μαρία Μυσιρλή του Ελευθερίου και της Αλέκας Ζιάμου, σύζυγος Δημήτρη Λαδόπουλου,
γέννησε αγόρι.
8.Η Περσεφόνη Βαγιάτη, του Αντωνίου, σύζυγος Γρηγόρη Τσαπαλιάνα, γέννησε αγόρι.
9.Η Ιωάννα Τσότσου, σύζυγος Τάσου Τσιόρκα, του Παντελεήμονα, γέννησε αγόρι.
10. Η Δώρα Κόλια, του Δημητρίου, σύζυγος Κων/νου Κατσαβριά, γέννησε κορίτσι.
11. Η Μαρία-Ραφαέλα Γάβρου, σύζυγος Παναγιώτη Ζιάμου, του Βασιλείου, γέννησε αγόρι.

ΑΡΡΑΒΩΝΕΣ

1. Η Ιωάννα Μεταξά-Γκάρα αρραβωνιάστηκε με τον Παναγιώτη Χασακιοΐλη από τη Μολόχα.

2. Ο Ζιάμος Παναγιώτης, του Βασιλείου, αρραβωνιάστηκε με την Μαρία-Ραφαέλα Γάβρου,
από την Καισαρειά.
3. Η Ματίνα Γκλιάγια, του Σιδέρη και της Ελένης Τσιοπλιάκη, αρραβωνιάστηκε με τον
Κώστα Ζώη, από τον Πελεκάνο.

ΓΑΜΟΙ

1. Ο Αλέξανδρος Τσαμπαλάς, του Θεοδώρου και της Ζωής Βεκιάρη, παντρεύτηκε με την
Μαρίνα Τσιαπάρα, από την Χρυσαυγή.
2. Ο Αναστάσιος Τσιόρκας, του Παντελή, παντρεύτηκε με την Ζωή Αποστόλου, του
Αθανασίου.
3. Η Χρυσάνθη Ντόγκαρη, του Σπυρίδωνα, παντρεύτηκε με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.
4. Ο Ηλίας Διόγκαρης, του Θωμά, παντρεύτηκε με την Μαρία Καραγιώργου, από το
Καλονέρι.
5. Ο Ευθύμιος Χριστόπικος, του Νικολάου, παντρεύτηκε με την Σουζάνα Παναγιωτίδη, του
Αναστασίου.
6. Ο Αναστάσιος Χασιώτης, του Ιωάννη και της Ερμιόνης, παντρεύτηκε με την Πάτρα
Αριστέα, από τη Ρόδο.
7. Ο Ζιάμος Παναγιώτης, του Βασιλείου, παντρεύτηκε με την Μαρία-Ραφαέλα Γάβρου, από
την Καισαρειά.
62
 ΘΑΝΑΤΟΙ
Βάμβας Ιωάννης, ετών 87 24/5/2022
Γκαντώνας Γεώργιος, του Ζήση, ετών 53 27/5/2022
Φωτίου Μαλαματή, χήρα Δημητρίου, ετών 90 25/7/2022
Χασιώτης Δημήτριος, του Αργυρίου, ετών 62 25/7/2022
Τσιόρκα Βασιλική, χήρα Εμμανουήλ, ετών 83 29/7/2022
Μασούρας Κωνσταντίνος, του Γεωργίου, ετών 74 4/8/2022
Κρασώνης Αλκιβιάδης, ετών 83 4/9/2022
Τσάμης Γιώργος, του Θωμά, ετών 89 18/9/2022
Τσίπου-Δάφνη Αθανασία, ετών 64 4/10/2022
Πήτα Δήμητρα, χήρα Αναστασίου, ετών 84 3/11/2022
Σιάργκα Μαρία, χήρα Ηλία, ετών 87 19/11/2022
Γκαμάγκαρη Αγνή, χήρα Χρήστου, ετών 88 25/11/2022
Παπία Μαλαματή, χήρα Δημητρίου, ετών 88 15/12/2022
Χρόνη Μαριάνθη, σύζυγος Αθανασίου, ετών 78 29/12/2022
Κατσαούνη Σουλτάνα, χήρα Βασιλείου, ετών 84 30/12/2022
Γκαμάγκαρης Νικόλαος, ετών 85 31/12/2022

63