ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ»

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 15 Ιουλίου 2006

Από τα κάτωθι Θέµατα καλείσθε να λύσετε το 1ο που περιλαµβάνει ερωτήµατα από όλη την ύλη του
µαθήµατος, ενώ από τα Θέµατα 2, 3, 4 και 5 µπορείτε να επιλέξετε το πολύ τρία. Προσοχή: Αν
προσπαθήσετε να επιλύσετε και τα τέσσερα Θέµατα 2, 3, 4 και 5 πρέπει να µας υποδείξετε ποια τρία
από αυτά θέλετε να βαθµολογήσουµε.

Θέµα 1. (40 µονάδες)

1 1 
α) ( 5 µονάδες) Aν A =   να βρεθούν όλοι οι 2x2 πίνακες Β µε πραγµατικούς συντελεστές για τους
 -1 -1 
οποίους ισχύει ΑΒ = 02×2. ∆οθέντος ότι το σύνολο των πινάκων Β αποτελεί υπόχωρο του διανυσµατικού
χώρου όλων των πραγµατικών 2x2 πινάκων, δώστε µία βάση του και την διάστασή του.
Λύση:
x y   1 1   x y  0 0
Εστω B =   . Η σχέση ΑΒ = 02×2 ισοδυναµεί µε   =  , δηλαδή µε το σύστηµα
 z w  -1 -1   z w  0 0 
x + z = 0
  που έχει γενική λύση x = a, z = −a, y = b, w = −b όπου a, b, αυθαίρετοι πραγµατικοί αριθµοί.
 y + w = 0
 a b  1 0 0 1 
Άρα η γενική µορφή του πίνακα Β είναι B =   = a  +b  . Αµεσα προκύπτει ότι οι πίνακες
 −a − b   −1 0   0 −1 
 1 0 0 1 
 −1 0  , 0 −1 είναι γραµµικώς ανεξάρτητοι, αποτελούν βάση του υποχώρου των πινάκων Β άρα η διάστασή του είναι 2.
   
 1 1 1   x   1
β) ( 5 µονάδες) ∆ώστε όλες τις τιµές του b ∈ \ για τις οποίες το σύστηµα 1 1 b   y  =  1 έχει
 1 b 1  z   1
    
λύσεις και για τις τιµές αυτές δώστε το σύνολο των λύσεων του συστήµατος.
Λύση:
 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
  R 2 − R1   αν b≠1, R 2 /( b −1)   R 2 ←→ R 3
  από όπου έχουµε την
 1 1 b 1  
R 3 − R1
→  0 0 b − 1 0  
R 3 /( b −1)
→  0 0 1 0  → 0 1 0 0
 1 b 1 1  0 b −1 0 0  0 1 0 0  
      0 0 1 0 

µοναδική λύση ( x, y , z ) = (1, 0, 0) στην περίπτωση b≠1.
1 1 1 1
Αν b=1, τότε η κλιµακωτη µορφή είναι  0 
0 0 0  και άρα το σύστηµα έχει απειρες λύσεις ( x, y , z ) = (1 − a − b, a, b)

0 0 0 0 

όπου a, b, αυθαίρετοι πραγµατικοί αριθµοί .

 5 2
γ) ( 5 µονάδες) Να βρεθούν οι ιδιοτιµές και αντίστοιχα ιδιοδιανύσµατα για τον πίνακα A =  . Ο Α
 −1 2 
διαγωνοποιείται; Ο Α είναι αντιστρέψιµος;
5−λ 2
Λύση: det( A − λ I ) = = (5 − λ )(2 − λ ) + 2 = λ 2 − 7λ + 12 = (λ − 3)(λ − 4) άρα οι ιδιοτιµές του
−1 2 − λ
 −1  −2 
Α είναι λ1 =3, λ2 = 4 µε αντίστοιχα ιδιοδιανύσµατα   και   . Ο Α είναι διαγωνιοποιήσιµος επειδή οι
1 1
ιδιοτιµές του είναι πραγµατικές και διακριτές και είναι αντιστρέψιµος αφού οι ιδιοτιµές του είναι µη
µηδενικές.

ΜΗ ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ--------ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑ-∆ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ vassilis@math.upatras.gr 1

 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ»
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 15 Ιουλίου 2006
+∞
( x − 2) n
δ) ( 5 µονάδες) Να βρεθούν όλες οι τιµές του x ∈ \ για τις οποίες η σειρά ∑
n =1 n2n
συγκλίνει.

( x − 2) n +1 ( x − 2) n ( x − 2)n x−2
Λύση: Χρησιµοποιώντας το κριτήριο του λόγου n +1
/ = 
n → ∞
→ ,
(n + 1)2 n2 n
2(n + 1) 2
x−2 x−2
έχουµε ότι: η σειρά συγκλίνει εάν < 1 , δηλαδή −1 < < 1 που ισοδυναµεί µε −2 < x − 2 < 2 δηλ. 0< x <4
2 2
x−2 +∞
(−1) n
και αποκλίνει εάν > 1 δηλ. για τις τιµές του x εκτός του διαστήµατος [0,4]. Για x= 0 έχουµε την σειρά ∑ η
2 n =1 n
οποία συγκλίνει (εναλλάσσουσα µε γενικό όρο κατ’απόλυτη τιµή ακολουθία φθίνουσα µηδενική). Για x= 4 έχουµε την σειρά
+∞
1
∑ n η οποία αποκλίνει (αρµονική σειρά).
n =1

1
ε) ( 5 µονάδες) ∆ίνεται η συνάρτηση f ( x) = 1 − x 3 + 2 x 2 − 3 x ορισµένη στους πραγµατικούς αριθµούς. Να
3
εξετάσετε την µονοτονία της και να βρείτε την µέγιστη και ελάχιστη τιµή της συνάρτησης όταν το x
ανήκει στο κλειστό διάστηµα [0, 4] .

Λύση: Παραγωγίζοντας την f έχουµε f ′( x) = − x 2 + 4 x − 3 = −( x 2 − 4 x + 3) = −( x − 3)( x − 1) , και ο πίνακας προσήµων

της f ΄, η µονοτονία της f και οι τιµές της στα ακρα του διαστήµατος και στα κρίσιµα σηµεία δίδονται
από τον πίνακα:
x -∞ 0 1 3 4 +∞
προσ. f'   0 + 0  
+∞
f 2 1 / 1 2
2 -1/3 -1/3 2 -∞
Αρα όταν το x ανήκει στο κλειστό διάστηµα [0,4] η µέγιστη τιµή της συνάρτησης είναι 1 (για x= 0 ή 3) και
η ελάχιστη τιµή -1/3 (για x= 1 ή 4).

στ) ( 5 µονάδες) Βρείτε το ανάπτυγµα Taylor µέχρι όρους τάξης x2 της συνάρτησης f ( x) = 1 − e −2 x , στο x =
1 − e −2 x
0 και υπολογίστε µέσω αυτού το όριο lim .
x →0 x

Λύση: ειτε µε παραγωγίσεις είτε µε αντικατάσταση στην δυναµοσειρά της εκθετικής συνάρτησης έχουµε
(−2 x) 2 ( −2 x ) 2
e −2 x = 1 − 2 x + + O( x 3 ) οπότε f ( x) = 1 − e −2 x = 2 x − + O( x3 ) = 2 x − 2 x 2 + O( x3 )
2! 2!
1 − e −2 x 2 x − 2 x 2 + O( x 3 )...
και το όριο lim = lim = lim 2 − 2 x + O( x 2 ) = 2 .
x →0 x x → 0 x x →0

ln x
ζ) ( 5 µονάδες) Υπολογίστε το ολοκλήρωµα ∫ x
dx

dx ln x
Λύση: µε αντικατάσταση u = ln x, du =
x
, ∫ x
dx = ∫ udu = u 2 / 2 + C = (ln x) 2 / 2 + C .

ΜΗ ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ--------ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑ-∆ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ vassilis@math.upatras.gr 2

 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ»
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 15 Ιουλίου 2006
∞
1
η) ( 5 µονάδες) Να υπολογιστεί τα άθροισµα ∑ (n + 1)(n + 2)
n=0
(Υπόδειξη: Κάντε πρώτα τη διάσπαση του

γενικού όρου σε απλά κλάσµατα, βρείτε το µερικό άθροισµα των πρώτων k όρων και πάρτε το όριο k→∞).

1 1 1
Λύση: Η διάσπαση σε απλά κλάσµατα του γενικού όρου είναι = − οπότε η σειρά είναι τηλεσκοπική
(n + 1)(n + 2) n + 1 n + 2
∞
 1 1  1
µε άθροισµα ∑  n + 1 − n + 2  = 1 − lim n + 2 = 1 − 0 = 1 .
n =0
n →∞

Θέµα 2. (20 µονάδες) Θεωρούµε την γραµµική απεικόνιση

f : \3 → \3 , f ( x, y , z ) = ( x − 2 y + z , y − z , x − y + 2 z ) .
(α) (12 µον.) Να βρεθεί: (i) ο πίνακά της ως προς την κανονική βάση του \ 3 , (ii) η ανηγµένη κλιµακωτή
µορφή του πίνακα αυτού, και (iii) βάση και διάσταση του πυρήνα της f, Kerf, και της εικόνας της f , Imf.
(β) (8 µον.) Είναι η f αντιστρέψιµη; Είναι η f επί; ∆εχεται η f ως ιδιοτιµή το 0 και αν ναι δώστε µία βάση
του αντίστοιχου ιδιοχώρου ( Υπόδειξη: οι απαντήσεις στο β) µπορούν να βασιστούν στις απαντήσεις του
α))

1 − 2 1 
 
Λύση: (α) (i) Ο πίνακάς της ως προς την κανονική βάση στο \ είναι A =  0 1 − 1 . 3

1 − 1 2 
 
(ii) Η ανηγµενη κλιµακωτή µορφή βρίσκεται µε πράξεις στις γραµµές ως εξής:
 1 − 2 1   1 − 2 1   1 − 2 1   1 − 2 − 1  1 − 2 0   1 0 0 
           
 0 1 − 1 →  0 1 − 1  →  0 1 − 1  →  0 1 − 1  →  0 1 0  →  0 1 0  .
 1 − 1 2   0 1 1  0 0 2   0 0 1   0 0 1   0 0 1 
           

1 − 2 1   x   0 
(iii) Επειδή τα διανύσµατα ( x, y, z ) στον πυρήνα είναι αυτά που λύνουν το σύστηµα  0 1 − 1  y  =  0  ,
1 − 1 2   z   0 
    
λόγω του (ii), ( x, y, z ) = (0, 0, 0) και συνεπώς η βάση του πυρήνα της Ker f είναι το κενό σύνολο εποµένως
dim Ker f = 0. Επίσης από την ανηγµένη κλιµακωτή µορφή έχουµε ότι µια βάση της εικόνας της f είναι
{(1, 0, 1), (-2, 1, -1), (1, -1, 1) } και dim Im f = 3 (προφανώς Im f= \ 3 και µία βάση είναι η συνήθης βάση
του \ 3 ).
β) Η f είναι αντιστρέψιµη αφού Ker f ={0}. Είναι επί καθώς Im f= \ 3 ; ∆εν δέχεται ως ιδιοτιµή το 0 αφού ο
πυρήνας Ker f είναι ο µηδενικός υπόχωρος.

Θέµα 3. (20 µονάδες)

3 3  x sin x
(α) (8 µον.) Να υπολογισθούν τα όρια: (i) lim  −  (ii) lim
x →0 x
 ln( x + 1)  x → 0 1 − cos x

2n
∞
 n −1  ∞
2n
(β) (8 µον.) Να εξεταστούν ως προς τη σύγκλιση οι σειρές: (i) ∑  
n =1  2n + 1 
(ii) ∑
n =1 n !

(γ) (4 µον.) Υποθέτουµε ότι η ακολουθία an συγκλίνει και ικανοποιεί την αναδροµική σχέση

1 3
an +1 = an + . Να βρεθεί το όριό της.
2 2

ΜΗ ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ--------ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑ-∆ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ vassilis@math.upatras.gr 3

 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ»
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 15 Ιουλίου 2006
Λύση:
(α) (i)
3 3  3ln( x + 1) − 3x 3 /( x + 1) − 3 −3 /( x + 1) 2 3
lim  −
x →0 x
 = lim
ln( x + 1) 
=
x ln( x + 1) l ' Hopital
lim =
ln( x + 1) + x /( x + 1) l ' Hopital
lim
1/( x + 1) + 1/( x + 1) 2
=−
2
 x → 0 x → 0 x → 0

x sin x sin x + x cos x cos x + cos x − x sin x

(α) (ii) lim
x → 0 1 − cos x
= lim
x →0 sin x
= lim
x →0 cos x
=2
l ' Hopital l ' Hopital
2
(β) (i) (Χρησιµοποιώντας το κριτήριο της ρίζας έχουµε lim ( an )1/ n = lim  n − 1  = 1 < 1 , άρα η σειρά συγκλίνει.
n →∞ 2n + 1
n →∞
  4
n +1
(β) (ii)Χρησιµοποιώντας το κριτήριο του λόγου έχουµε lim an +1 = lim 2 /(n + 1)! = lim 2 = 0 < 1 , άρα η σειρά συγκλίνει.
n →∞ a n →∞ 2n / n ! n →∞ n + 1
n

(γ) Από την υπόθεση έχουµε ότι lim an = x άρα και το όριο της υπακολουθίας lim an +1 = x .
n →∞ n →∞

1 3 1 3 1 3
Λογω της αναδροµικής εξίσωσης έχουµε lim an +1 = lim  an +  συνεπώς lim an +1 = lim an + δηλ. x = x +
n →∞ n →∞
2 2 n →∞ 2 n→∞ 2 2 2
άρα x=3.

Θέµα 4. (20 µονάδες)

(α) (12 µον.) Να δώσετε το πεδίο ορισµού, να υπολογίσετε την παράγωγο της συνάρτησης
f ( x) = x ln(ln x) εκεί όπου υπάρχει και να υπολογίσετε το όριο lim[ x ln(ln x)] .
x →∞

(β) (8 µονάδες) Αν 2x + y = 4 όπου x, y θετικοί πραγµατικοί αριθµοί να βρεθεί η µέγιστη τιµή της
ποσότητας Ε = x 2 y .

Λύση:
(α) Το πεδίο ορισµού προσδιορίζεται από τους περιορισµούς x>0 και lnx>0, άρα x>1. Η f παραγωγίζεται παντού στο πεδίο
ορισµού της και df = ln(ln x) + x 1 1 = ln(ln x) + 1 , για x >1.
dx ln x x ln x
Για το όριο έχουµε ότι lim ln x = +∞ , οπότε θέτοντας y = ln x , έχουµε lim ln(ln x) = lim ln( y ) = +∞ . Αρα
x →∞ x →∞ y →∞

lim x ln(ln x) = +∞(+∞ ) = +∞

x →∞
(β) Αντικαθιστούµε το y συναρτήσει του x οπότε Ε = x 2 y = x 2 (4 − 2 x) και θεωρούµε την ποσότητα Ε ορισµένη για x θετικό και
µικρότερο του 2 καθώς και το y λαµβανει θετικές τιµές (αρα 4-2x >0).
Εχουµε dE / dx = 2 x(4 − 2 x) − 2 x 2 = 2 x(4 − 2 x − x) = 2 x(4 − 3 x) και από τον πίνακα προσήµων της παραγώγου
x 0 4/3 2
dE/dx 0 + 0 
E 0 / 3 3
4 /3 2 0
συµπεραίνουµε την µονοτονία και βρίσκουµε την µέγιστη τιµή του Ε που είναι 43/33 για x=4/3 και (συνεπώς) y= 4/3.

Θέµα 5. (20 µονάδες)

π
(α) (16 µον.) Να υπολογισθούν τα ορισµένα ολοκληρώµατα ∫ x sin(nx) dx για τις τιµές n=1,2,3,….
−π

(β) (4 µον.) Να δοθεί το ανάπτυγµα σε σειρά Fourier της περιοδικής µε περίοδο 2π συνάρτησης f που
ορίζεται στο διάστηµα −π ≤ x ≤ π ως f ( x) = x .

Λύση:
ΜΗ ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ--------ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑ-∆ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ vassilis@math.upatras.gr 4
 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ»
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 15 Ιουλίου 2006
′
 cos(nx)  cos(nx) cos(nx) cos(nx) 1
(α) ∫ x sin( nx )dx = − ∫  n  dx = − x n + ∫ n dx = − x n + n ∫ cos(nx)dx =
x

x cos(nx) sin(nx)
− + + C , για n = 1,2,3,….
n n2
π π

∫ x sin(nx)dx = (επειδή η συνάρτηση ηµίτονο είναι περιττή) = 2∫ x sin(nx)dx =

−π 0
π
 x cos(nx) sin(nx)   π cos(nπ ) sin(nπ )   0 cos(n0) sin(n0) 
2 − +  = 2 − + 2  − 2 − + 
 n n 2
0  n n   n n2 
π cos(nπ ) π (−1) n
= −2 = −2 .
n n

(β) Επειδή η συνάρτηση f είναι περιττή το ανάπτυγµά της σε σειρά Fourier δίνεται από την σειρά ηµιτόνων
π
∞
1 (−1) n
∑n =1
bn sin( nx ) όπου bn =
π −∫π
x sin( nx )dx που βάσει του υπολογισµού στο (α ) ισούται προς − 2
n
. Ετσι

∞
(−1) n +1
το ανάπτυγµα της σε σειρά Fourier της f δίνεται από την σειρά 2∑ sin(nx) .
n =1 n
n +1
∞
(−1)
Για την σύγκλιση της σειράς έχουµε ότι 2∑ sin(nx) = f ( x) για x ∈ \ -{ κπ, κ ακέραιος}
n =1 n
∞
(−1) n +1
και 2∑ sin(nx) = 0 για x ∈ { κπ, κ ακέραιος}.
n =1 n

---------------------------- ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ !---------------------------------

ΜΗ ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ--------ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑ-∆ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ vassilis@math.upatras.gr 5