Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove

Odsjek za zdravstvenu zaštitu bilja

VIRUS SMEĐE NABORANOSTI PLODA PARADAJZA

Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV)

PORIJEKLO, RASPROSTRANJENOST

Prisustvo virusa smeđe naboranosti ploda paradajza - Tomato brown rugose fruit
virus (ToBRFV) je prvi put zabilježeno u Izraelu 2014. godine na paradajzu u za-
štićenom prostoru, a 2015. godine u Jordanu takođe na paradajzu. Na Azijskom
kontinentu prisutan je i u Kini, Saudijskoj Arabiji, Siriji, Uzbekistanu, Lebanonu
i Iranu, dok je na američkom kontinentu virus prisutan u Kanadi, Meksiku i USA.

Virus se za kratko vrijeme raširio na evropskom kontinentu i do sada njegovo

prisustvo utvrđeno je u Njemačkoj, Italiji (2018), Grčkoj, Španiji, Turskoj, Velikoj
Britaniji (2019), Belgiji, Kipru, Republici Češkoj, Francuskoj, Holandiji, Poljskoj
(2020), Albaniji, Austriji, Bugarskoj, Mađarskoj, Malti, Norveškoj, Portugalu, Slo-
veniji, Švajcarskoj (2021), Finskoj (2022), Slovačkoj (2023). (Izvor EPPO https://
gd.eppo.int/taxon/TOBRFV/distribution, poslednje ažuriranje 2023-03-02).
STATUS ŠTETNOG ORGANIZMA
Za Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) na snazi su hitne mjere propisane Pra-
vilnikom o fitosanitarnim mjerama za sprječavanje unošenja i širenja virusa sme-
đe naboranosti ploda paradajza Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV), („Sl. list
CG“, br. 135/2022) koji je usklađen sa Regulativom Komisije (EU) 2020/1191 od
11. avgusta 2020.
Uzimajući u obzir širenje i štetnost ovog virusa i značaj proizvodnje paradajza u
EPPO regionu, virus smeđe naboranosti ploda paradajza uvršten je na EPPO A2
Listu.

GLAVNE BILJKE DOMAĆINI

9 Paradajz (Solanum lycopersicum)
9 Paprika (Capsicum sp.)

PRENOŠENJE
Virus smeđe naboranosti ploda paradajza se prenosi:

9 Zaraženim sjemenom;
9 Zaraženim djelovima bilja koji se koriste za razmnožavanje (važno je prilikom
sadnje paradajza i paprike koristi zdrav rasad i sjeme);
9 Kontaktom (kontaminirani alat, ruke, odjeća, direktan kontakt biljka-biljka).
Virus može ostati infektivan mjesecima u zaraženom sjemenu, biljnim ostacima i
kontaminiranom zemljištu.

FITOSANITARNE MJERE
Kada se virus unese u neko područje, mjere kontrole su vrlo ograničene i uglav-
nom se zasnivaju na:
9 uklanjanje  i uništavanje  zaraženih biljaka  za sadnju i, gdje je to odgovarajuće,
određenog sjemena porijeklom iz tih lotova;
9 primjeni  strogih higijenskih mjera  na osoblje, objekte proizvodne jedinice,
alate i mašine, materijale, ambalažu i prevozna sredstva za plodove;
9 uništavanju ili tretiranju uzgojnog supstrata najmanje na kraju sezone uzgoja.
Preventivne mjere:
9 Kontrola sjemenskog materijala prilikom uvoza i proizvodnje;
9 Kontrola rasada paradajza i paprike prilikom uvoza i proizvodnje”.

SIMPTOMI
Simptomi na biljkama paradajza se razlikuju u zavisnosti od sorte. Najkarakteri-
stičniji simptomi koje prouzrokuje ToBRFV uključuju hlorozu, mozaik, šarenilo i
sužavanje lišća paradajza. Nekrotične pjege se mogu javiti na stabljici, peteljci
i čašičnim listićima. Na plodovima se javljaju žute i braon pjege sa simptomima
naboranosti, deformacije, što čini da plodovi nemaju tržišnu vrijednost.
Simptomi uvenuća i sušenja biljaka paradajza u staklenika
(Njemačka, 2018)
(izvor: https://gd.eppo.int/taxon/tobrfv/photos)
Simptomi ToBRFV na listu paradajza
(izvor: https://gd.eppo.int/)
Simptomi ToBRFV na plodu paradajza
(izvor: https://gd.eppo.int/)
Simptomi ToBRFV na plodu paradajza
(izvor: https://gd.eppo.int/)
Na biljkama paprike javljaju se simptomi deformacije lišća, žućenje i mozaik. Plo-
dovi su deformisani, sa žutim i braon zonama ili zelenim prugama. Simptomi bo-
lesti smanjuju tržišnu vrijednost plodova.

Simptomi ToBRFV na plodovima paprike

(Izvor: https://gd.eppo.int/taxon/tobrfv/photos)
 Simptomi ToBRFV na plodovima paprike
(Izvor: https://onfloriculture.com/wp-content/uploads/2019/12/
tobrfv_08nov2019_for-distribution.pdf)

Brošuru je pripremila Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i

fitosanitarne poslove – Sektor za fitosanitarne poslove –
Odsjek za zdravstvenu zaštitu bilja u saradnji sa doc. dr Jelenom
Zindović sa Biotehničkog fakulteta Univerziteta Crne Gore

Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove

Sektor za fitosanitarne poslove
Odsjek za zdravstvenu zaštitu bilja
Serdara Jola Piletića br. 26, 81000 Podgorica
Telefon: 020 201 945
Faks: 020 201 946
e-mail: upravazabezbjednosthrane@ubh.gov.me