Professional Documents
Culture Documents
dân số
dân số
Dân số học là nghiên cứu dân cư ở góc độ nào? Quy mô (số lượng), cơ cấu, chất
lượng (cấu trúc)
Chủ đề ngày DS TG 2021? Tập trung vào những biến chứng do covid-19 gây ra
cho hệ thống CSSK toàn cầu
Bất kì quốc gia hay hình thái xã hội nào muốn duy trì cần? Sản xuất vật chất và
Sản xuất con người
Quy mô, cơ cấu, biến động DS là kết tinh của? sức khỏe, KT-XH, lịch sử
Dân số là nền tảng? vật chất của xã hội, quản lí hiệu quả sự phát triển của xã hội
Dân số học giúp xây dựng kế hoạch về? sức khỏe, lương thực, nhà ở, việc làm,
giáo dục, di chuyển dân số và quân sự
Vai trò của DSH? Duy trì lực lượng lao động bằng mức sinh thay thế, duy trì và
tận dụng DS vàng, giải quyết mất cân bằng giới tính
DSH là môn cơ sở của? khoa Y tế công cộng – Y học cộng đồng, sứ mệnh chăm
sóc, bảo vệ, nâng cao sức khỏe cộng đồng
DSH xác định? Tính chất, cấu trúc cộng đồng; xác định các chỉ số của 6 hiện tượng
dân số (sinh, tử, nhập, xuất, cưới hỏi, ly dị), đặt mục tiêu và hoạch định kế hoạch
nâng cao sức khỏe cộng đồng, phát triển hệ thống y tệ
Dân số trong khoa học xác định? Đối tượng nghiên cứu, dân số nghiên cứu, dân số
đích, dân số chọn mẫu
Đối tượng nghiên cứu của DSH? Cộng đồng dân cư/con người
DSH nghiên cứu về? quy mô, cấu trúc, phân bố dân số; quá trình tăng giảm DS,
quá trình chuyển biến DS; 6 hiện tượng dân số “sinh, tử, cưới hỏi, ly dị, nhập,
xuất”, mối quan hệ giữa 6 sự kiện dân số với tình hình KTXH
Thống kê DS cho biết? cỡ mẫu, quy mô DS, mật độ DS, chỉ số giới tính, chỉ số phụ
thuộc
Thống kê hộ tịch cho biết? tỉ suất sinh, tỉ suất tử, tỉ suất tăng dân số
Mục tiêu của DHS? Quy mô, thành phần, tổ chức, phân bố của DS, mô tả quá trình
tiến hóa trong quá khứ, phân bố ở hiện tại và thay đổi trong tương lai. Tìm hiểu xu
hướng dân số, mối quan hệ dân số với các khía cạnh xã hội
John Graunt là cha đẻ của DSH-dịch tễ học, xây dựng bảng sống của London
Thuyết phản dân số - Thomas Malthus: dân số sẽ tăng gấp đôi sau mỗi 25 năm, dân
số tăng theo cấp số nhân, tăng dân số mang tính sinh học. Tuy nhiên dự đoán quá
cao so với thực tế vì: không lường được việc mở ra khu vực mới, áp dụng quy luật
kinh tế tĩnh trong một khoảng thời gian, bỏ qua khía cạnh nhân lực của dân số, gia
tăng dân số dẫn đến giảm tỉ lệ tử vong
Ai là người phản bác mạnh mẽ Thuyết phản dân số - Thomas Malthus? Karl Max,
cho rằng tăng dân số mang tính xã hội, điều chính được sự tăng DS mới gọi là lãnh
đạo xã hội. Mỗi hình thức KTXH sẽ có quy luật kinh tế riêng. Sản xuất vật chất là
yếu tố quyết định sự phát triển xã hội. Căn cứ vào điều kiện cụ thể để xác định dân
số tối ưu
Lý thuyết DS tối ưu – Edwin Cannan? Khi quy mô dân số phù hợp với tài nguyên
thì tài nguyên được sử dụng tối đa, thu nhập bình quân sẽ cao nhất. Mật độ dân số
tối ưu là 30-40 người/km2
Thuyết chuyển tiếp dân số - Warren Thompson? Là sự chuyển từ tình trạng dân số
này sang tình trạng dân số khác. Dân số ổn định khi sinh tử cao hoặc sinh tử thấp.
Theo thuyết chuyển tiếp DS của Warren Thompson thì có bao nhiêu giai đoạn? có
5 giai đoạn chuyển tiếp DS: 1/ Sinh tử cao. 2/ Sinh tăng chậm, tử giảm nhanh. 3/
Sinh giảm nhanh, tử giảm chậm. 4/ Sinh tử thấp. 5/ Sinh giảm thấp hơn tử
Mô hình chuyển tiếp DS giúp? Giải thích sự thay đổi DS; cách thức chuyển tiếp
DS của một quốc gia và so sánh với mô hình chung; giải thích hướng tăng DS; sử
dụng để vượt qua quá trình chuyển tiếp DS hiệu quả và lợi ích nhất. Giải thích
hướng tăng dân số. Sử dụng để vượt qua quá trình chuyển tiếp DS hiệu quả nhất
Dân số học hiện đại nghiên cứu? quy mô DS, biến động DS, quá trình DS, cơ cấu
DS, phân bố dân cư và đặc điểm dân số
Tỉ suất cho biết? Tốc độ xuất hiện 1 sự kiện trong dân số trong một khoảng thời
gian
Xác suất là gì? Là tỉ lệ nhưng mẫu là dân số đầu kỳ. Cho biết 1 số sự kiện xảy ra
hoặc không xảy ra với đối tượng trong 1 thời gian
Tổng điều tra dân số là gì? Là thu thập số liệu từng người, tổng hợp số liệu của tất
cả mọi người cùng thời điểm, là nguồn số liệu chính thống
Ưu điểm của tổng điều tra dân số là? 100% dân số, làm mẫu số cho các tính toán
KTXH, cung cấp số liệu chính thống cho DSH
Khuyết điểm của tổng điều tra dân số là chưa chắc được 100% dân số, sai sót trong
phỏng vấn
Trước năm 1800, DS tăng ntn? Rất chậm, tỉ suất sinh tử cao
Từ năm 1900-2000, DS đạt bao nhiêu? 6,1 tỉ người. Nước phát triển sinh bắt đầu
giảm, chuyển từ giai đoạn 3 sáng 4. Nước đang phát triển dân số tăng nhanh do tử
giảm (qua chiến tranh), chuyển từ giai đoạn 1 sang 2
Tỉ suất tăng DS/tỉ suất tăng trưởng/tỉ suất tăng DS chung: DS tăng/DS bình quân=
Tỉ suất tăng DS tự nhiên + Tỉ suất tăng DS cơ học
Dân số trẻ trở thành già và làm tỉ suất tử vong lớn hơn tỉ suất sinh cần bao lâu? 50-
75 năm
Quy mô dân số/ số lượng dân số VN đứng thứ bao nhiêu thế giới? 42
Đặc điểm của tháp DS trung bình? Đáy không rộng, đỉnh không nhọn, tuổi trung vị
là 30
Đặc điểm của tháp DS già? Đáy hẹp, đỉnh tù, tuổi trung vị >30
Hiện nay, yếu tố chính làm biến đổi DS ở một số quốc gia là? Di dân
Dự đoán DSVN đạt 100 triệu vào năm bao nhiêu? 2025
Dân số VN dự đoán sẽ đạt đỉnh vào năm nào? 2050 (105 triệu dân)
Tỉ lệ trẻ em và người già ở nông thôn hay đô thị lớn hơn? Nông thôn, xu hướng về
nông thôn
Khả năng sinh sản ở đô thị hay nông thôn lớn hơn? Vì sao? Nông thôn lớn hơn vì ở
độ thị đời sống đắt đỏ, bận rộn nên tình hình sinh sản ở đô thị thấp
Tỉ lệ người trưởng thành trẻ tuổi và lao động cao ở đâu? Đô thị
Trục tung có số tuổi theo từng tuổi một gọi là gì? Tháp tuổi Pháp
Sự kiện sinh thay đổi tháp tuổi ntn? Lớp tuổi trẻ được đẩy dần lên, sinh càng nhiều
đáy càng rộng
Có bao nhiêu bước đọc tháp tuổi? 5 bước gồm hình dáng tổng quát, sự kiện ghi dấu
trên tháp tuổi, các nhóm tuổi trẻ lao động già, xem xét tuổi trung vị và xem xét tỉ
số giới tính
Hình dáng tổng quát của tháp tuổi nói lên điều gì? Độ dốc nói lên tỉ lệ tử vong, độ
rộng nói lên tỉ suất sinh, độ cao nói lên tuổi thọ, nơi hẹp hay thắt nói lên sinh ít hay
nhiều, diện tích = số dân
Quy ước tuổi trung vị chấm dứt dân số trẻ là? 25,5 tuổi
Chỉ số phần trăm dân số trẻ bao nhiêu gọi là DS trẻ? 45-60%
Chỉ số già hóa dân số được tính? Số người trên 60t/ DS trung bình
Chỉ số già hóa dân số đạt bao nhiêu gọi là già hóa dân số? 10%
Chỉ số già hóa DS còn được tính ntn? DS trên 65t/DS trung bình, khi đó
CSGH=7% là DS già hóa, 14% là DS trung bình
VN bắt đầu DS vàng vào năm? 2006
Tỉ số phụ thuộc chung? Tổng của tỉ số phụ thuộc trẻ em và người già
Tỷ số phụ thuộc dân số theo tuổi được tính? Số dân không trong độ tuổi LĐ/số dân
trong độ tuổi lao động
DS vàng xảy ra khi nào? Khi tỷ số phụ thuộc DS theo tuổi <50
Tỉ số phụ thuộc theo tuổi nói lên điều gì? Phản ánh số người phải nuôi trên 100
người trong độ tuổi lao động. Gánh nặng do dân số không có khả năng làm việc mà
dân số phải lo. Chỉ tiêu biểu thị gánh nặng của DS LĐ. Phản ánh mức sinh và mức
tử vong ảnh hưởng đến cơ cấu tuổi và lực lượng lao động
Theo tổng cục thống kê định nghĩa, DS vàng xảy ra khi? Trẻ em<30%; người già
<15%
Thời gian diễn ra cơ cấu DS vàng phụ thuộc? biến động dân số (tỉ suất sinh và tử)
Thời gian diễn ra cơ cấu DS vàng phụ thuộc biến động DS ntn?
Tỉ suất sinh giảm -> tỉ suất phụ thuộc trẻ em giảm -> tỷ số phụ thuộc DS theo tuổi
giảm -> DS vàng
Tỉ suất tử giảm -> tăng dân số trẻ -> tăng dân số lao động -> giảm tỷ số phụ thuộc
DS theo tuổi -> DS vàng
Tỉ suất tử giảm -> tỉ suất phụ thuộc người già tăng -> giảm thời gian DS vàng
Tỉ lệ giới tính? Nam/DS
Tỉ số giới tính chịu ảnh hưởng bởi? tỉ số giới tính khi sinh, sự khác biệt tử vong
theo giới, sự khác biệt di dân theo giới
Thành phố HCM có tỉ số giới tính thấp do đâu? Do di chuyển dân số, nữ>nam
Tỉ số giới tính theo tuổi tiêu chuẩn? Lúc sinh là 105-106%, 18 tuổi = 100%,
60t=70%
Tỉ số giới tính theo tuổi VN? Lúc sinh là 111%, 15-24 tuổi=108%, 25-54 tuổi
=101%; 55-64 tuổi=85%, 65t trở lên=63%
Trách nhiệm ngành y tế về cơ cấu DS theo giới tính? Không lựa chọn chẩn đoán,
phá thai liên quan đến giới tính. Tuyên truyền xã hội về hành vi vi phạm của các
BS. Tư vấn thuyết phục người dân. Tự giác chấp hành luật bình đẳng giới. Ngăn
chặn đồng nghiệp sai trái
Phân tích trội tử nam theo mấy phương pháp? 3 phương pháp. So sánh cấu trúc DS
theo giới, so sánh tỉ suất tử vong theo giới, so sánh tuổi thọ theo giới
Thời kỳ sinh sản bắt đầu và kết thúc khi nào? Kéo dài bao lâu? Bắt đầu khi có kinh
lần đầu, kết thúc ở kỳ mãn kinh và kéo dài 35 năm
Để đánh giá mức sinh, dùng chỉ số gì? Tỉ suất chuyên biệt theo tuổi ASFR, tổng tỉ
suất sinh TFR
Tỉ suất sinh chung GFR=số trẻ sinh sống/số phụ nữ 15-49 tuổi
Tỉ suất sinh chuyên biệt theo tuổi ASFR= số trẻ sinh bởi độ tuổi a-b/số phụ nữ a-b
tuổi
Tổng tỉ suất sinh TFR= i.ASFRn /1000 với i là khoảng cách lớp tuổi
Tổng tỉ suất sinh được xem là? Mức sinh của một quần thể, được hiểu là số con
cuối cùng của 1 người phụ nữ khi qua độ tuổi sinh sản
Mức sinh thay thế là gì? Mức sinh thay thế tiêu chuẩn là bao nhiêu? Mức sinh thay
thế là mức sinh đảm bảo thế hệ sau sẽ thay thế được thế hệ trước. Mức sinh thông
thường là 2,1 con/phụ nữ
Tỉ suất tái sản thô là gì? Là tổng tỉ suất sinh hiệu chỉnh theo giới tính. Tỉ suất tái
sản thô GRR=tổng tỉ suất sinh.số trẻ gái sinh sống/số trẻ sinh sống =TFR.1/(1+tỉ số
giới tính khi sinh)=TFR.1/(1+1,05)=TFR.0,488 (tỉ số giới tính SRB chuẩn là
105%)
Tỉ suất tái sản tinh? NRR=tỉ suất tái sản thô.xác suất trẻ gái sống tới tuổi sinh
sản=GRR.px
Tỉ lệ phá thai=số ca nạo phá thai/số phụ nữ 15-49t
Mô hình Dalvis và Blake nói về yếu tố ảnh hưởng mức sinh: yếu tố xã hội ảnh
hưởng đến giao hợp, thụ thai, mang thai rồi ảnh hưởng mức sinh
Thành quả KHHGĐ ở VN? Đạt mức sinh thay thế vào năm 2006, hiện tại vẫn duy
trì được mức sinh thay thế, đạt được sớm hơn kế hoạch 10 năm
Vùng có mức sinh 1,9 là? ĐCSCL (10/13 tỉnh thành), ĐNB (5/6 tỉnh thành)
Hệ quả của mức sinh thấp? DS già hóa, tăng gánh nặng cho BHXH, rút ngắn thời
gian DS vàng
Thay đổi số liệu tử vong phản ánh tình trạng của hệ thống y tế ntn? Dịch vụ chăm
sóc sức khỏe, kiến thức phòng ngừa và điều trị bệnh tật, sự công bằng trong sử
dụng dịch vụ CSSK
Nguyên nhân tử vong chính là gì? Là yếu tố khởi đầu, nếu không có nó đã không
chết
Nguyên nhân tử vong trực tiếp? là những yếu tố cuối cùng gây tử vong
Nguyên nhân tử vong kết hợp? là những yếu tố liên quan đến cái chết nhưng không
nằm trong chuỗi sự kiện
VD: Bệnh nhân nghiện rượu bị xơ gan dẫn đến suy tim và chết. Nghiện rượu
nguyên nhân tử vong kết hợp, suy tim là nguyên nhân tử vong trực tiếp và xơ gan
là nguyên nhân tử vong chính
Nguyên nhân tử vong có thể là do? Bệnh truyền nhiễm (nhiễm trùng, kí sinh
trùng), bệnh liên quan đến sự nghèo (suy dinh dưỡng,…),sự thoái hóa (già hóa…),
hậu quả từ môi trường bị biến đổi (tai nạn giao thông, bạo lực, thảm họa, chiến
tranh…); bệnh do con người(nghiện, tự tử,…)
Nguyên nhân tử vong trên thế giới chủ yếu do? Bệnh không truyền nhiễm như ung
thư, nhồi máu cơ tim, đột quỵ
Nguyên nhân tử vong chủ yếu ở các nước kém phát triển? chết trẻ sơ sinh, truyền
nhiễm đường hô hấp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ…
Nguồn dữ liệu tử vong từ đâu? Giấy chứng tử, báo cáo từ bệnh viện, cơ quan có
thẩm quyền
Hạn chế nguồn dữ liệu tử vong của Vn? Chưa có hệ thống báo cáo tự động cập
nhật thường xuyên, độ chính xác chưa đảm bảo
Tỉ suất chết trẻ em dưới 1 tuổi IMR = số trẻ em dưới 1 tuổi chết trong năm/số trẻ
em sinh sống trong năm
Tỉ suất phản ánh được tình hình KTXH? Tỉ suất tử vong trẻ em <1t
Tỉ suất được LHQ đánh giá sự phát triển của 1 quốc giá? Tỉ suất tử vong trẻ em <1t
Tỉ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi U5MR=số trẻ em dưới 5 tuổi chết trong năm/số trẻ
sinh sống trong năm
Chết trẻ em: từ giai đoạn 22 tuần đến dưới 365 ngày
Chết thai nhi: 22 tuần – khi sinh -> đánh giá mức độ lao động nặng nhọc và tình
trạng sức khỏe bà mẹ
Chết chu sinh: 22 tuần -7 ngày -> đánh giá hiệu quả chăm sóc mẹ và trẻ sơ sinh
Chết khi sinh: khi sinh -> đánh giá chuyên môn và tình trạng trang thiết bị ngành
hộ sinh
Chết sơ sinh: tuần 22 - 28 ngày -> đánh giá hiệu quả chăm sóc trẻ sơ sinh
Chết sơ sinh sớm: khi sinh – 7 ngày -> đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường gây
biến dị di truyền
Chết sơ sinh trễ: 7 ngày-28 ngày -> đánh giá mức độ ô nhiễm trong các phòng hộ
sinh
Chết sau thời kỳ mới sinh: 28 ngày – 365 ngày -> phản ánh tình trạng dinh dưỡng
của cộng đồng
Tỉ suất tử vong mẹ= số phụ nữ mang thai đến sau sinh 42 ngày bị chết/số trẻ sinh
sống trong năm đó.100000
Kì vọng sống là gì? số năm một người kì vọng có thể sống thêm được hoặc là tuổi
tử vong trung bình của dân số
Kì vọng sống nào thường được sử dụng nhất? Kì vọng sống khi sinh: số năm một
người khi sinh ra kì vọng có thể sống được
Các đặc tính của kì vọng sống? 1) Là số trung bình, là số dựa trên giả định (điều
kiện) với điều kiện diễn biến tử vong không thay đổi suốt khoảng sống. 2) Không
bao gồm các yếu tố lối sống, không phản ánh khoảng sống của 1 nhóm dân số cụ
thể. 3) Thường sử dụng kì vọng sống cắt ngang, kì vọng sống khi sinh
Có mấy loại kì vọng sống? 2 loại: kì vọng sống đoàn hệ và kì vọng sống cắt ngang
Kì vọng sống đoàn hệ có đặc điểm gì? Theo dõi từ lúc sinh đến khi mất. Tuổi tử
vong trung bình, tỉ suất tử vong quan sát và tỉ suất tử vong dự đoán. Thường phản
ánh chính xác nhưng ít phổ biến
Kì vọng sống cắt ngang có đặc điểm gì? Đoàn hệ tại 1 thời điểm. Tỉ số tử vong
quan sát. Phản ánh bằng hoặc thấp hơn kì vọng sống đoàn hệ. Dựa vào giả định với
điều kiện diễn biến tử vong không thay đổi trong khoảng sống. Phổ biến
Có mấy loại bảng sống? Bảng sống cắt ngang và bảng sống đoàn hệ
Bảng sống đoàn hệ tính ntn? Theo dõi thành viên đầu tiên sinh ra đến thành viên
cuối cùng mất đi của đoàn hệ. Vì vậy khó thực hiện
Bảng sống cắt ngang ntn? Đầy đủ mỗi 1 năm, rút gọn theo khoảng tuổi hay lớp
tuổi, thường là 5 năm
Bảng sống cắt ngang có đặc điểm gì? Mô tả tử vong của đoàn hệ giả định khoảng
100k người. Dựa trên tỉ suất tử vong của tất cả các lớp tuổi. Cung cấp lát cắt về tử
vong hiện tại, dự báo kì vọng sống trong tương lai
Di dân làm tăng hay giảm nhanh và nhiều hơn tăng DS tự nhiên
Biến động DSH chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố: sức khỏe cộng đồng (sinh sản, tử
vong…); yếu tố KT-XH(ảnh hưởng di dân ngắn hay dài hạn); yếu tố phong tục tập
quán và cơ cấu giới tính và tuổi tác; chính sách DS
Mọi sự di chuyển đều là di dân đúng hay sai? Sai, sự di chuyển phải có sự thay đổi
không gian, thời gian, nơi cư trú của người dân mới gọi là di dân
Có mấy loại di dân? 3 loại, di dân lâu dài, di dân tạm thời, di dân theo thời vụ
Tỉ suất di dần thuần NMR= số nhập cư – số xuất cư/DS tbinh hay IMR-OMR
Tổng tỉ suất di dân TMR= số nhập cư + số xuất cư /DS tbinh hay IMR+OMR
Tỉ suất hiệu quả di dân MER= tỉ suất di dân thuần/tổng tỉ suất di dân = NMR/TMR
Giá trị của tỉ suất hiệu quả di dân dao động từ -100 đến +100. Dương càng lớn thì
càng nhập cư nhiều, âm càng lớn càng xuất cư nhiều
Số tử vong trong quá trình di dân nhiều nhất? Địa Trung Hải, Bắc Phi, Châu Phi
Sahara
Yếu tố ảnh hưởng đến di dân là gì? Lý thuyết đẩy và kéo, trong đó lực kéo quan
trọng hơn lực đẩy
Chính sách DS là gì? Là thay đổi quy mô và cơ cấu DS, được thông qua bởi chính
quyền, thay đổi xu hướng DS hiện hành, liên quan tồn vong lợi ích quốc gia, liên
quan 3 phương diện sinh sản, tử vong, xuất nhập cư
Lịch sử có bao nhiêu kì hội nghị DS thế giới? 3 kì. Năm 1974: Bucharest: phát
triển KT làm giảm mức sinh. Năm 1984: Mexico: DS là hiện tượng tự nhiên. Năm
1994: Cairo: 15 nguyên lí xây dựng chính sách DS -> là bước ngoặt với trọng tâm
là sức khỏe sinh sản
Hội nghị Cairo có mấy ndung chính? 3 ndung chính. Cân bằng DS trên cơ sở tự
nguyện và nhận thức của người dân. Biện pháp tránh thai là vấn đề nhân quyền.
Quyền của phụ nữ cần được nâng cao
Các yếu tố hình thành chính sách DS là gì? 3 khía cạnh: tác động lên mức sinh, tác
động lên mức tử vong và tác động lên di cư
3 mô hình chính sách nhập cư là? Truyền thống (nhập cư dạng đoàn tụ, tị nạn, LĐ
tay nghề cao), nhập khẩu LĐ và thu nhận bất kể nguồn gốc
Chỉ số phát triển con người gồm mấy tiêu chí? 3 tiêu chí, mỗi tiêu chí dao động từ
0 đến 1 gồm kì vọng sống lúc sinh, chỉ số giáo dục và chỉ số thu nhập