EVROPSKI UNIVERZITET BRČKO DISTRIKT

EKONOMSKI FAKULTET
BRČKO DISTRIKT

SEMINARSKI RAD
OPŠTA PEDAGOGIJA

Tema: Moralni odgoj

Profesorica: Studentica:

Prof. dr Esed Krić Đorđe Lukić 033/22-G

Brčko, maj 2023. Godina

SADRŽAJ

UVOD...........................................................................................................................................................3
MORALNI ODGOJ.........................................................................................................................................4
CILJ I ZADACI MORALONG ODGOJA.............................................................................................................4
UPOZNAVANJE MORALA I NJEGOVE TEORIJE..............................................................................................5
RAZVIJANJE MORALNIH STAVOVA I UVJERENJA..........................................................................................5
FORMIRANJE NAVIKA MORALNOG PONAŠANJA I DJELOVANJA..................................................................5
ODGOJ POZITIVNIH OSOBINA, VOLJE I KARAKTERA.....................................................................................5
PRINCIP MORALNOG ODGOJA.....................................................................................................................6
KOMPLEKSNI PRIKAZ MORALNOM ODGOJU...............................................................................................7
AKTIVNI KARAKTER MORALNOG ODGOJA...................................................................................................7
ODGOJ U KOLEKTIVU...................................................................................................................................7
UVAŽAVANJE INDIVIDUALNIH I ODRASLIH LIČNOSTI...................................................................................8
METODE MORALNOG ODGOJA...................................................................................................................8
METODA UVJERAVANJA..............................................................................................................................8
METODA NAVIKAVANJA..............................................................................................................................8
METODA PODUČAVANJA.............................................................................................................................9
METODA PREVENCIJE..................................................................................................................................9
ZAKLJUČAK................................................................................................................................................10
LITERATURA...............................................................................................................................................11
UVOD
Obrazovanje je organiziran proces kojim se izgrađuju pozitivne osobine ličnosti, stavovi, pogledi na
život, karakterne osobine, moralne, društvene i radne vrijednosti i treba ga shvatiti kao aktivan proces,
odnosno aktivnost onoga ko organizira i vrši utjecaj, usmjerava i upravlja tim uticajima i aktivno
učestvuje u tom procesu onoga na koga se utiče. Stepen aktivnosti jednog i drugog faktora zavisi od niza
faktora, od uzrasta i organizacije vaspitno-obrazovnog procesa, ali je važno da je ova aktivnost jedna od
osnovnih komponenti obrazovanja. Uzimajući u obzir obrazovanje u odnosu na život, sadržaje na kojima
se ostvaruje, uslove u kojima se odvija i organizuje, kao i u odnosu na postignute rezultate, obrazovanje
se može definisati kao najširi pedagoški proces, pa se stoga najširi pedagoški koncept, koji obuhvata
cjelokupnu organizaciju svih odnosa, uticaja, aktivnosti, metoda, sredstava, sadržaja, faktora,
organizacionih oblika itd., pomoću kojih se ostvaruje cilj obrazovanja. Relevantnost obrazovanja je
veoma posebna u društvu, gde ono daje veliki značaj, jer utiče na mnoge faktore koji predstavljaju
obrazovanje u skladu sa normama i principima društva i društvene zajednice. Da bi rezultat edukacije, a i
samo obrazovanje, bio trajan, neophodne su planiranje aktivnosti, dugoročna strategija vaspitnog
djelovanja, kao i metode razgovora, uvjeravanja, ohrabrivanja, navikavanja i prevencije. Osim toga,
educator postavlja norme poželjnog ponašanja i nastoji da te norme ispuni vaspitnim sredstvima.
Obrazovanje se odnosi na radnje kojima ljudi pokušavaju da poboljšaju posebnost drugih ljudi u bilo kom
pogledu, a ne treba isticati vaspitne uticaje na razvoj fizičke, moralne, estetske i radno-tehničke
komponente. Obrazovanje kao složen proces razvija se u različitim okolnostima i na svim mjestima
čovjekovog života i rada, kao što su porodica, uža i šira društvena zajednica, škola, kulturne i vjerske
institucije, gdje se putem sredstava masovne komunikacije u procesu. Stručni rad i uključivanje u
društvena udruženja imaju veliki uticaj na obrazovanje u slobodno vrijeme.
MORALNI ODGOJ
Moral je nastao nastankom ljudskog društva. Svoj razvoj bilježi u skladu sa dostignutim
stepenom društvenog razvoja i civilizacije. To je jedan od najvažnijih faktora svakog humanog i
demokratskog društva i svrhe je formiranje humane i moralne ličnosti koja će težiti
uspostavljanju pravih međuljudskih odnosa, prilagođavanju uslovima zajedničkog života i
prihvatanju osnovnih pravila, principa i discipline društvenog života.Riječ moral potiče od
latinske riječi «moralis - moral» i riječi «mores običaj» što znači moralan, pripadnost moralu,
život u skladu sa moralnim zahtjevima. Takođe, moral je istorijski fenomen i sadrži uslovne
stavove ljudi koji su izraženi u obliku moralnih ideala i sistema moralnih vrednosti gde su
moralna i etička shvatanja ljudi stalno unapređivana sve dok nisu dostigla sadašnji nivo. Do ovih
promjena došlo je jer se samo društvo mijenjalo i poboljšavalo. Zato su ljudi u različitim fazama
svog društvenog razvoja različito procjenjivali šta je dobro, a šta nije, šta je dozvoljeno, šta je
dozvoljeno, a šta nije. Dali su različite odgovore na pitanje šta je moralno, a šta nemoralno, kako
se ponašati jedni prema drugima i kakav odnos treba da imaju prema zajednici. Dakle, moral kao
društvena svijest je pravilo ponašanja pojedinca prema zajednici i zajednice prema pojedincu i
predstavlja skup „nepisanih“ pravila, navika i običaja koji određuju međuljudske odnose i
prosuđuju šta je dobro, ispravno i pravedno u cilju postizanja opšteg dobra. Za uspjeh
obrazovanja ključno je povezati tri bitna elementa svakog obrazovanja: odgajatelje, odgajatelje i
obrazovne vrijednosti. Ako nedostaje samo jedan element, obrazovanje neće biti moguće, jer se
međusobno nadopunjuju i rade u punom skladu. Takođe, za obrazovanje je posebno važno da u
njemu sarađuje i sam vaspitač. Ako je njegov interes odsutan, obrazovanje nije moguće. Moral i
moral pokriva svaki aspekt društvenog života i karakterističan je zato što je isključivo od ljudske
vrste, istorijski se razvija i usavršava generacije.

CILJ I ZADACI MORALONG ODGOJA

Proces moralnog vaspitanja proizlazi iz jedinstva njegove objektivne i subjektivne strane.
Objektivna strana istražuje moralne zahtjeve društva, dok subjektivna strana otkriva odnos
ličnosti prema njima društva, ljudi, ovladavanjem i ostvarivanjem društvenih normi. U skladu s
tim, glavni zadatak obrazovanja je da vanjski društveni moralni zahtjevi postanu subjektivne
norme ponašanja pojedinca kao ličnosti. Proces razvoja moralnog vaspitanja ostvaruje se
sticanjem određenih znanja na osnovu kojih se formira sistem moralnih vrednosti, razvijaju
moralna osećanja i stvara moralno iskustvo. Moralno obrazovanim se ne može smatrati ne onaj
koji može moralno djelovati, već onaj koji ne može djelovati na drugačiji način. Osnovni cilj
moralnog vaspitanja odnosi se na formiranje pojedinca kao moralnog subjekta koji misli, osjeća i
djeluje u skladu sa zahtjevima društvenog morala, vrijednostima, zahtjevima i pravilima i koji će
težiti uspostavljanju pravih ljudskih odnosa tokom svog života u koji će čovjek biti najvrednije
biće, cijeniti i poštovati njegovo dostojanstvo i gdje će se ostvariti bratstvo i ravnopravnost svih
članova ljudske zajednice.
Zadatak moralnog vaspitanja predstavlja spremnost, volju i želju vaspitača da postigne određeni
cilj i da pokaže šta bi vaspitač trebalo da radi kada bi mu se za to pružile odgovarajuće
mogućnosti i uslovi.

U moralnom obrazovanju zadaci uključuju:

 učenje o moralu i njegovoj teoriji,
 razvijanje moralnih uvjerenja i stavova,
 formiranje navika moralnog ponašanja i djelovanja,
 vaspitanje pozitivnih osobina, volje i karaktera.

UPOZNAVANJE MORALA I NJEGOVE TEORIJE

Upoznavanje morala je veoma važno u procesu moralnog formiranja. Sticanjem znanja o moralu,
vaspitač se osposobljava da pravilno proceni sopstveno ponašanje i da zauzme kritički stav
prema takvom ponašanju i postupcima. Ostvarivanje ovog zadatka zahtijeva od mladih ljudi da
razviju sposobnost vrednovanja moralnih vrijednosti koje se manifestiraju u međuljudskim
odnosima u različitim situacijama.

RAZVIJANJE MORALNIH STAVOVA I UVJERENJA

Za pravilno moralno ponašanje vaspitača nije dovoljno samo sticanje moralnog znanja. Nakon
moralnog znanja, sljedeći korak u moralnom formiranju je formiranje moralnih uvjerenja i
stavova. Da bi odgajatelji formirali moralna uvjerenja i stavove, potrebno je formirati unutrašnji
aktivan odnos i odnos prema moralnim pojmovima i kategorijama, da ih prihvate kao svoje
stavove i da postupaju i postupaju u skladu s njima.

FORMIRANJE NAVIKA MORALNOG PONAŠANJA I DJELOVANJA

Formiranje navika moralnog ponašanja i djelovanja je zadatak koji obuhvata samo formiranje
moralnih navika. Od navika zavisi odnos pojedinca prema drugim ljudima i one predstavljaju
temelj ponašanja. Ukoliko su formirane pravilno moralne navike osiguravaju tačne i adekvatne
postupke u raznim životnim sredinama kao što su porodica, škola, radna organizacija,
komunikacija sa ljudima i slično.

ODGOJ POZITIVNIH OSOBINA, VOLJE I KARAKTERA

Ovo je jedan od najvažnijih zadataka moralnog vaspitanja. Zadatak je da se kod
vaspitača razvijaju pozitivne dobrovoljne osobine kao što su: odlučnost, odvažnost,
čvrstina, otpornost, izdržljivost itd., a suzbijaju se negativne osobine kao što su: lenjost,
površnost, kolebljivost, neodgovornost itd.
PRINCIP MORALNOG ODGOJA
Principi zauzimaju posebno mjesto u moralnom obrazovanju i predstavljaju jedan od
glavnih elemenata koji u potpunosti izražava njegovu suštinu. Imenovanje princip potiče
od latinske riječi «principum», što znači početak i označava osnovu od koje se polazi i
kojom se upravlja u različitim oblastima djelovanja. Principi uključuju čvrsto
postavljene ciljeve. Moralno vaspitanje ima niz specifičnosti u odnosu na druge poglede
na obrazovanje, što se na izvestan način odnosi na njegove principe.
Moralni principi se smatraju najpotpunijim, osnovnim zahtjevom morala ponašanje.
ponašanje i U upravljanju svakom totalitetom koji je moralno dat u posebnim
principima zahtijevaju pravila iz kojih proizilazi određeni oblik princip. Pravila su
konsolidovana u moralnim odnosima društva kao norme.
Moralni principi određuju društvenu orijentaciju ponašanja, formulišu moralne zahtjeve
u najširem obliku, predstavljaju strategiju moralnog radnje i ponašanja tradicije
moralnog života, opšti program aktivnosti. Principi koji se uspešno primenjuju u praksi
moralnog vaspitanja su:
 kompleksan pristup obrazovanju,
 aktivan karakter moralnog vaspitanja,
 kolektivno obrazovanje,
 edinstvo zahteva ličnosti i ponašanja,
 poštovanje individualnih i starosnih ličnosti.
Uz principe moralnog vaspitanja može se uskladiti i sam sadržaj moralnog vaspitanja,
jer uključuje određeni sistem moralnih i odgovarajućih normi, kategorija i pravila koje
vaspitači moraju usvojiti da bi proces moralnog vaspitanja bio uspešan. Sadržaj
moralnog vaspitanja uključuje:
Vaspitanje u duhu humanizma, koji prije svega podrazumijeva ljubav prema čovjeku,
vjeru u njega i poštovanje čovjeka kao osnovne vrijednosti, borba za ostvarivanje
ljudskih prava, oslobođenje ličnosti i ljudskog dostojanstva. Humanizam kao takav
fenomen je osnova cjelokupnog ljudskog morala.
Obrazovanje u zajednici i za zajednicu podrazumijeva učenje o međuljudskoj saradnji,
toleranciji, uzajamnoj pomoći, prijateljstvu itd. Ostvaruje se procesom socijalizacije, a
ostvaruje se kroz obrazovanje u zajednici za zajednički život među ljudima.
Vaspitanje u duhu patriotizma ima za cilj da probudi poštovanje kod čoveka prema
svom narodu i svojoj domovini, jer je on dio nje, a ona mu je majka, koja iza sebe ima
svoju istoriju sa kulturnim dobrima koju svaki njen pripadnik treba da poštuje, kao i
vaspitanje u duhu tolerancije prema nacionalnom , vjerske i kulturne vrijednosti naroda.
Vaspitanje u duhu poštovanja drugih naroda usko je povezano sa patriotizmom i
predstavlja pozitivan stav i odnos prema pripadnicima drugih naroda i narodnosti i
njihovim državama, uvažavanje njihovih osjećaja i njih kao ličnosti, jer solidarnost
među narodima i državama simbolizira saradnju, prijateljstvo i zaštita slobode,
nezavisnosti i ravnopravnosti svih naroda.
Obrazovanje u duhu pravilnog odnosa prema poslu predstavlja pozitivan stav prema
poslu i označava razvijanje podrške osjećaju za zajednički rad, samokontrolu, povećanje
produktivnosti itd. Ovakav vid obrazovanja potrebno je razvijati prije svega u porodici,
zatim u školi, a kasnije i kroz život.

KOMPLEKSNI PRIKAZ MORALNOM ODGOJU

Kompleksan pristup obrazovanju predstavlja usklađivanje ciljeva, zadataka, različitih
metoda i postupaka vaspitno-obrazovne aktivnosti. Prilikom objašnjavanja ovakvog
pristupa obrazovanju potrebno je uvijek imati na umu odnos cjeline i dijelova,
obrazovnog sistema u cjelini kao i njegovih pojedinačnih strana, aspekata i elemenata.

AKTIVNI KARAKTER MORALNOG ODGOJA

Najefikasniji način prihvatanja moralnih normi je konkretna aktivnost koja sadrži
odgovarajuće mogućnosti za uvježbavanje ponašanja, formiranje navika, učenje i
pozitivne karakterne osobine. Praćenjem moralnog iskustva koje vaspitač stiče kroz
doživljavanje konkretnih aktivnosti ispunjenih moralnim znanjem i vrednostima,
moguće je povezati kognitivno i afektivno, ono što se nameće sa strane i ono što
pojedinac prihvata kao sastavni deo svog iskustva.
Takođe je potrebno voditi računa o aktivnoj ulozi koju vaspitač ima u sopstvenoj
organizaciji, jer posmatra, ispituje stvari oko sebe i na taj način saznaje i uči o društvu i
okruženju u kojem živi.
Način saznanja koji se odnosi na nezavisno istraživanje kaže da ono formira ideje o
normativnim očekivanjima koja funkcionišu u društvu.

ODGOJ U KOLEKTIVU
Kolektiv predstavlja društveni okvir za ostvarivanje moralnog vaspitanja, ali je
istovremeno i faktor tog vaspitanja. Na primjer, u školi se od nastavnika očekuje da
organizuje zajednički život učenika u kolektivu i da ih poveže u sistem odnosa,
razumijevanja i uzajamne pomoći. Kroz sistem međusobnih odnosa učenik postaje
moralni subjekt koji djeluje na druge, ali i prima utjecaj od drugih. Život u kolektivu
utiče na to da učenici sve više shvataju dominaciju odnosa između ličnih želja, interesa i
zahteva kolektiva, kao i odgovornosti prema kolektivu i njegovim članovima. Na taj
način se stvaraju povoljni uslovi za razvoj ličnosti i jačanje prijateljstva.
UVAŽAVANJE INDIVIDUALNIH I ODRASLIH LIČNOSTI
U moralnom odgoju, koji se odnosi na obezbjeđivanje harmonije između sadržaja,
metoda postupka, kao i psihičkog dobnog profila pojedinca, poznavanje individualnih
ličnosti, omogućava efikasnije delovanje na pojedinca, usmeravajući njegov razvoj u
željenom pravcu, kao i primenu diferenciranih i individualnih pristupa. U smislu
moralnog razvoja, mogu navode dvije vrste poteškoća: jedna nastaje ako postoje težnje
za ubrzanim razvojem, a druga ako je moralni razvoj usporen.

METODE MORALNOG ODGOJA

Metode moralnog vaspitanja sastoje se od niza postupaka i sredstava, međusobno
povezanih u sistem usmeren ka cilju. Oni su sveukupnost vaspitnih postupaka
usmjerenih na oblikovanje moralnog profila odgajatelja. Odgajatelj metodom obrađuje
sadržaj i ostvaruje cilj i zadatak i svrhu moralnog vaspitanja.
U obrazovanju se koriste sljedeće metode:
 metoda uvjeravanja,
 metoda navikavanja,
 metoda podučavanja,
 metoda prevencije.

METODA UVJERAVANJA
Uvjeravanje se sastoji u primjeni specifičnih sredstava moralnog djelovanja kao što su:
objašnjenje, pouka, primjer etičkog razgovora i slično. Ovo je osnovni, ali ne i jedini
metod moralnog vaspitanja. Metoda uvjeravanja pomaže da se otklone uzroci otuđenja
ličnosti, produbljuju etički stavovi, smanjuju se nepravilni postupci ličnosti i ličnost se
vrši na pravi put bez većih kriza. Ova metoda se najčešće javlja u obliku moralnog
vrednovanja postupaka, u vidu ostvarenja ideala.

METODA NAVIKAVANJA
Navikavanje na to donosi odlične rezultate u vaspitno-obrazovnom radu. Ovom
metodom se ne mogu razviti sve osobine ličnosti, ali se ovom metodom jačaju temelji za
dalju izgradnju moralnog profila osobe.
U moralnom odgoju metoda navikavanja se najčešće koristi prilikom uvježbavanja
moralnih radnji i navikavanja na radni proces. Duže i sistematičnije usavršavanje i
navikavanje vaspitača dovodi do većih rezultata u oblasti moralnog vaspitanja. Da se ne
bi pretvorila u obavezu, metod navikavanja treba kombinovati sa svim metodama.
METODA PODUČAVANJA
U nastavnoj metodi zadatak vaspitača je da pomogne vaspitaču da usvoji moralne
koncepte i norme i da razume moralne i etičke vrednosti. Oblici ove metode su:
objašnjenje, etički razgovor, diskusija o moralnim problemima i sl.
Uz pomoć nastavne metode formira se moralna svest vaspitača kao važan uslov
moralnog ponašanja i delovanja.

METODA PREVENCIJE
Ova metoda se primjenjuje ako obrazovni postupci ne daju željene rezultate od strane
edukatora. Prevencija je oblik vaspitno-obrazovnog rada u kojem je odgajatelj spriječen
da učini nešto što je suprotno moralnim normama i pravilima. Njen zadatak je da suzbije
one loše nepoželjne povoljni uslovi za formiranje pozitivnih stavova, vaspitnih uticaja i
odvikavanje od loših uverenja i navika i formiranje Ova metoda je važna za stvaranje
elementarne discipline na početku rada sa kolektivom, a da bismo mogli da radimo,
moramo sprečiti smetnje koje proizilaze iz nediscipline. Sredstva prevencije su: nadzor,
upozorenje, prijetnja, zabrana, zahtjevi i kazne.
ZAKLJUČAK
Važnost moralnog vaspitanja je velika i neophodna za razvoj moralne svesti čoveka,
zato moralno vaspitanje mora početi od najranije godine u porodici, što je veoma važno
za taj primarni razvoj. Najvažniji faktor u formiranje i oblikovanje moralnog vaspitanja
je vaspitač. Treba naglasiti da ne postoji jedinstvena formula koja se može primijeniti na
različite uzraste. To u najvećoj mjeri zavisi od individualnih uslova i uslova okoline. U
svakom uzrastu treba podsticati i razvijati samokontrolu i procenu sopstvenih i tuđih
postupaka. Prenošenje moralnog vaspitanja na vaspitača tome prethodi već ostvareno
moralno vaspitanje vaspitača, jer bez toga ne bi bilo željenog cilja.
Zajednički pregled literature otkrio je da moralno obrazovanje postaje sve popularnija
tema u oblasti psihologije i obrazovanja. Medijski izvještaji ukazuju na porast nasilnog
maloljetničkog kriminala, kršenja ljudskih prava, brojnih zlostavljanja, samoubistava i
mnogih drugih radnji koje uzrokuju pojedinci ili grupe koje ne poštuju moralna prava
samog odgoja.
Iako nisu sva ova društvena pitanja moralne prirode, a većina njih je složena porijekla,
također postoji rastući trend povezivanja rješenja ovih i srodnih društvenih problema sa
poučavanjem moralnih i društvenih vrijednosti u javnim i privatnim školama.
U antičko doba veliki značaj pridavao se moralnom vaspitanju, koje nije bilo definisano
kao prenošenje i sticanje znanja, već oblikovanje celokupne ljudske ličnosti. Danas se to
odnosi na ispunjavanje obaveza koje se odnose na društvo i naciju.
LITERATURA
Grandić P. (2004.) Uvod u pedagogiju, Novi Sad