TERMODİNAMİĞİN

YASALARI
Termodinamik Sistemler
 Bir termodinamik sistem
yardımıyla iş elde
edilmesini belirleyen doğal
yasalar kısaca
«termodinamiğin yasaları»
olarak adlandırılır.
 Termodinamik, ısının mekanik
enerjiye (bir diğer adıyla işe)
dönüştürülmesini inceleyen bir bilim
dalıdır.

Isının işe dönüştürmek için kurulan

sisteme termodinamik sistem,
termodinamik sisteme sürekli ısı
sağlayan ve içinde ısı üretilen sisteme
ise termokimyasal sistem denir.
 Termodinamik sisteme girecek ya da
sistemden ayrılacak ısının miktarını
izlemek için, sistemde bulunan gazın
miktarının ve ısınma ısısının bilinmesi
mutlaka gereklidir.

Isı enerjisinin işe dönüşen miktarı,

dönüşemeden sistemde kalan miktarı ve
hiç kullanılmadan kaybedilen miktarının
izlenebilmesi mutlaka sıcaklık
ölçülmesini gerektirmektedir.
Isı aktarılan
bir kinetik
enerji
miktarını
temsil
ederken,
sıcaklık
nedir?
Sıcaklık, sistemin enerji düzeyinin bir
göstergesidir.

Bu göstergenin rakamsal bir

değeri var mıdır?

Varsa bu değer ne olabilir?

Sıfırıncı yasa
 Termometre oluşturmak üzere,
ideal gazların hacimlerinin sıcaklıkla
doğrusal değişmesinden yararlanılmıştır.

İdeal gazların hacmi iki farklı

sıcaklıkta belirlenirse, bu iki sıcaklık
arasındaki hacim değerleri eşit dilimlere
ayrılarak, her hacim diliminin ne kadar
bir enerji farkını karşıladığı
belirlenebilir.
 Sıcaklığı bilinmeyen sistemin enerji düzeyinin,
ideal gazın hacim değişimini dilimlere ayırmak için
kullanılan soğuk ortam ile sıcak ortam arasındaki
enerji farkının ortasında bir enerji düzeyine sahip
olduğu anlaşılacaktır.

Böyle bir kıyaslamayı daha kolay yapabilmek için

bazı doğal dengeler ele alınmıştır.

Ele alınan bu dengelerin tüm insanlar için

iyi bilinen dengeler olması ortak kullanım için
kolaylık sağlar.
 İnsanlığın ortak olarak çok iyi
bildiği iki önemli denge, su ile buzun
birlikte bulunduğu denge ile su ile
buharının birlikte bulunduğu dengedir.
 Deniz seviyesinde ve açık bir
atmosferde, su ile buzun birlikte bulunduğu
sistemin enerji düzeyi, sıcaklık ölçeği
oluşturmak üzere bir kıyaslama düzeyi olarak
seçilmiştir.

İkinci bir kıyaslama enerji düzeyi ise,

gene deniz seviyesinde ve açık bir
atmosferde kaynamakta olan su ile buharının
dengesinin temsil ettiği düzey seçilmiştir.
 Deneysel olarak belirlenen
(Charles ve Gay-Lussac yasalarına
göre) bir mol ideal gazın hacmi,
“su+buz” dengesi ile termik
dengede iken 22.4 L,
“kaynamakta olan su ve
buharı”nın bulunduğu sistemle
termik dengede iken 32.4 L’ dir.
 İdeal gaz
termometresinin iki
önemli eksikliği vardır!
 Birincisi, kıyaslamada oransal
büyüklüklerin rakamlarla ifade
edilmemiş olmasıdır.

(Bu eksikliği gidermek için seçilen iki

farklı enerji düzeyine keyfi rakamlar
vererek, keyfi bir sıcaklık ölçeği
oluşturulabilir.)
 İkincisi, ideal gaz hacminin çok
büyük olması nedeniyle oluşturulan
termometrenin pratik kullanımının
zayıf olmasıdır.

(Örneğin, iki standart enerji düzeyi arasında

10 L hacim değişimi gösteren ideal gaz
termometresinin bir insanın ateşini ölçmek
için kullanılamayacağı gibi.)
 İdeal gaz hacmi gibi, sıcaklık
değişimi ile bazı özelliklerinin
çizgisel değiştiği maddeler,
“termometrik özellikli
maddeler” olarak adlandırılır.

(Örneğin, uzunluğun sıcaklıkla artması,

gaz basıncının sıcaklıkla değişimi
çizgisel olan maddeler)
Civanın hacmi de sıcaklıkla çizgisel
değişir.

Civanın yoğunluğu büyük (ρ=13.53

g/cm3), hacmi de küçük olduğundan
termometre yapımında yaygın
olarak kullanılmaktadır.
Civanın konulduğu hazne sıcaklık
ölçülecek sistem içinde
bulundurulur ve civanın genleşen
hacmi bir kapiler boruda
yükselecek şekilde tasarlanırsa,
sıcaklık değişimine karşın hacim
değişimi değil, civanın kapilerdeki
yükselme miktarı ölçü olarak
alınabilir.
Hem ideal gaz sistemi hem de civa sistemi doğal denge (su+buz ve
kaynayan su+buhar) ile termik dengede olduğuna göre, ideal gaz sistemi
ile civa sistemi kendi aralarında da termik dengede olmalıdır.
A sistemi B ve C sistemleri ile ayrı ayrı termik dengede ise B ve C
sistemleri de kendi aralarında termik dengededir.

Bu sonuç termodinamiğin Sıfırıncı yasası olarak şu

şekilde ifade edilir:
Bir sistem iki ayrı sistemle ayrı ayrı termik dengede
ise, diğer iki sistemde kendi aralarında termik dengededir.

Matematiksel olarak ifadesi ise:

Üç ayrı sistemin sıcaklıkları TA, TB ve TC olmak

üzere, TA=TB ve TA=TC ise TB = TC dir.
 Burada asıl olan termometrenin rakamlarla
işaretlenmesi ve ölçülen sıcaklığın kolayca
belirlenebilmesidir.
“Su + buz” ve “Su + buhar” doğal dengeler olup belirli bir
enerji düzeyine sahip olmalarına rağmen bu enerji
düzeylerinin sıcaklık olarak değeri belirsizdir.

Sıcaklık değerleri tamamen keyfi olarak

belirlenecek olup, belirleyene özgü bir termometre
oluşturulacaktır.
 Su+buz dengesini temsil eden
sistemin sıcaklığı (t1), Celcius tarafından
keyfi olarak sıfır kabul edilmiştir.
Aynı sıcaklık Fahrenheit
tarafından 32 ve Reaumur tarafından
gene sıfır olarak alınmıştır.
Kaynamakta olan suyun buharı ile
dengesini temsil eden sistemin sıcaklığı
ise (t2), Celcius tarafından 100,
Fahrenheit tarafından 212 ve Reaumur
tarafından 80 olarak kabul edilmiştir.
Celsius ölçeğinden Fahrenheit ölçeğine dönüşüm
için aşağıdaki bağıntı kullanılır:

Fahrenheit ölçeğinden Celsius ölçeğine dönüşüm

içinse,