Η Καταστροφή των δασών: ένα σοβαρό περιβαλλοντικό

πρόβλημα

Τα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν είναι και τόσο νέα όσο νομίζουμε. Αντίθετα είναι αρκετά παλιά και
αποτελούν κομμάτι των ανθρώπινων κοινωνιών από τα αρχαία χρόνια και συνηθίζεται να αποδίδονται
στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Όμως η σημερινή τους έκταση, ένταση και μορφή είναι πρωτόγνωρη.
Στα περιβαλλοντικά προβλήματα περιλαμβάνονται η περιβαλλοντική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, η
τρύπα του όζοντος, η καταστροφή των δασών, η ερημοποίηση, η εξαφάνιση βιολογικών ειδών, η όξινη
βροχή κ.α.

Το Δάσος

Το δάσος που όλοι γνωρίζουμε, δεν είναι απλά και μόνο τα δένδρα. Είναι ένα σύνολο διαφόρων φυτών -
όπου βέβαια κυριαρχούν τα δένδρα - μαζί με τα διάφορα ζώα που συνυπάρχουν και με το έδαφος και το
κλίμα που επικρατεί στην περιοχή. Όλες οι εκτάσεις που καλύπτονται από φυσική βλάστηση λέγονται
δασικές, ανεξάρτητα από το αν κυριαρχούν δένδρα ή θάμνοι και αποτελούν ένα πολυσύνθετο σύνολο με
δική του ζωή και λειτουργίες. Αποτελούν το Δασικό Οικοσύστημα, που παίζει σημαντικό ρόλο στην
ισορροπία της φύσης.

Τα δάση είναι απαραίτητα για την επιβίωσή μας.

Μας παρέχουν το οξυγόνο που αναπνέουμε και καθαρίζουν το νερό που πίνουμε, ενώ ταυτόχρονα είναι
το «σπίτι» πληθυσμών και εκατομμύριων ειδών φυτών και ζώων. Τα υγιή δάση εξασφαλίζουν και την
υγεία του ανθρώπου, προστατεύοντας από ασθένειες και απορροφώντας μεγάλες ποσότητες εκπομπών
άνθρακα από την ατμόσφαιρα.

1
Γενικά το δάσος με τις διάφορες λειτουργίες του:
- Δημιουργεί υγιεινές συνθήκες εργασίας και διαβίωσης.
- Προσφέρει ευκαιρίες απασχόλησης, δημιουργίας, άθλησης, ψυχαγωγίας.
- Εμποδίζει τη δημιουργία χειμάρρων και πλημμυρών.
- Βοηθά στη διατήρηση της βιολογικής ισορροπίας στη φύση.
- Εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες διατήρησης πλούσιας χλωρίδας και πανίδας.
- Προσφέρει πολύτιμα προϊόντα (ξύλο κλπ.) για τη ζωή και την πρόοδο.
- Συμβάλλει στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη.

Οι εχθροί του δάσους, που του προκαλούν ζημιές και καταστροφές, είναι οι δασικές πυρκαγιές, οι
ανεμοθύελλες, οι παράνομες υλοτομίες, η αποψίλωση των δασών με φωτιές, τα έντομα που προσβάλλουν
τα δένδρα του δάσους, οι ασθένειες των δένδρων, η κλιματική αλλαγή κλπ.

Ο κυριότερος εχθρός του δάσους είναι οι πυρκαγιές . Είναι τεράστιες και τραγικές οι
καταστροφές που προκαλούν στα δάση οι πυρκαγιές και όχι μόνο από οικολογικής πλευράς (καταστροφή
χλωρίδας και πανίδας).

Η χώρα μας όπως και πολλές άλλες χώρες στον κόσμο έχει εμπειρία από τις μεγάλες καταστροφές που
προκάλεσαν οι δασικές φωτιές, οι οποίες αφού έκαψαν τα δάση με την βοήθεια των ανέμων,
επεκτάθηκαν σε χωριά, σε οικισμούς και πόλεις, όπου χάθηκαν ανθρώπινες ζωές αλλά και σπίτια,
γεωργικές καλλιέργειες, επιχειρήσεις κλπ.

Το φαινόμενο των μεγάλων και καταστροφικών δασικών πυρκαγιών είναι τα τελευταία χρόνια
συνηθισμένο ιδιαίτερα σε χώρες με αυξημένες και μεγάλης διάρκειας ξηρασίες και ζεστά καλοκαίρια,
όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Αυστραλία, οι Βαλκανικές Χώρες, η Γαλλία, οι
ΗΠΑ κλπ.

Οι δασικές πυρκαγιές, εκτός των άλλων ζημιών που έχουν προκαλέσει, έχουν καταστρέψει πολλά μεγάλα
δάση και είναι παγκοσμίως η κυριότερη αιτία συρρίκνωσης των δασών.

Οι κίνδυνοι των δασικών πυρκαγιών χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

Φυσικοί κίνδυνοι:
- Μεγάλη συγκέντρωση αναφλέξιμου υλικού, όπως ξερά φύλλα, πευκοβελόνες, ξερά κλαδιά, θαμνώδες
αναφλέξιμο υλικό κλπ.
- Δάση εύφλεκτων δασικών ειδών με ελάχιστη υγρασία, όπως δάση χαλεπίου πεύκης, αειφύλλων –
πλατύφυλλων (πουρνάρι, σχίνος, αγριελιά, κλπ), φρυγανότοποι.
- Αδιαπέραστα ή απρόσιτα δάση, χωρίς δρόμους και μονοπάτια.
- Ισχυροί και ξεροί άνεμοι (μελτέμια) και υψηλές θερμοκρασίες

2
Ανθρωπογενείς κίνδυνοι:
- Το άναμμα φωτιάς μέσα σε κατασκηνώσεις ή χώρους αναψυχής χωρίς τη λήψη προληπτικών μέτρων.
- Υπολείμματα υλοτομιών κοντά σε δασικούς δρόμους μεγάλης κυκλοφορίας.
- Σκουπιδότοποι και σωροί απορριμμάτων γύρω από οικιστικές και βιομηχανικές περιοχές κοντά στα
δάση.
- Μεταλλεία, πριστήρια και άλλες εμπορικές εγκαταστάσεις κοντά σε δάση.
- Κάψιμο αγροτικών υπολειμμάτων, καλαμιάς, κλαδιών κλπ.
- Απρόσεκτη χρήση του τσιγάρου μέσα στο δάσος.

Μετά τις φωτιές αυτές, το κάθε κράτος πρέπει αμέσως να επέμβει άμεσα να καθαρίσει, να
αναδασώσει έγκαιρα, όπου δεν είναι δυνατή η φυσική αναγέννηση του δάσους και να προστατεύσει
συστηματικά τις καμένες εκτάσεις από την βοσκή, από τις διαβρώσεις κλπ.
Η αναγέννηση των καμένων δασών χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα και συνεχή φροντίδα και έλεγχο
προκειμένου το δάσος να αναδημιουργηθεί. Επίσης το κλίμα κάθε γεωγραφικής ζώνης και η μορφολογία
του εδάφους βοηθάει, περισσότερο ή λιγότερο στην γρήγορη αναγέννηση των καμένων δασών.
Πάντοτε όμως πρέπει να γίνονται έγκαιρα οι παρεμβάσεις των κρατών, ώστε να προηγείται η
οργανωμένη πρόληψη και η προστασία των δασών, για την αποτροπή και το περιορισμό των επιπτώσεων
της πυρκαγιάς και μετά η αποκατάσταση του δασικού πλούτου.

Ιδιαίτερα καταστροφική είναι για τα δάση είναι και η αποψίλωσή τους.

Τα αίτια της αποψίλωσης των δασών είναι:

- Η δημιουργία νέων εκτάσεων, οι οποίες θα δοθούν στην γεωργία και στην κτηνοτροφία ή θα
καταπατηθούν για άλλες χρήσεις. Δηλαδή, καταστρέφεται το δάσος προκειμένου να δοθούν νέες
εκτάσεις προς γεωργική εκμετάλλευση.
Ένα παράδειγμα είναι η καταστροφή των τροπικών δασών του Αμαζονίου, η οποία είναι συνεχόμενη και
οργανωμένη, προκειμένου γρήγορα και με μικρό κόστος να δοθούν μεγάλες εκτάσεις σε ακτήμονες, προς
γεωργική εκμετάλλευση. Αυτή η καταστροφή που γίνεται στην Βραζιλία, είναι ανυπολόγιστη και
επηρεάζει το κλίμα όλης της γης, γιατί τα δάση του Αμαζονίου είναι ο παγκόσμιος πνεύμονας.
- Η δημιουργία νέων βοσκοτόπων, για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας καθώς και για οικιστική
ανάπτυξη.
- Η χρησιμοποίηση της ξυλείας, ειδικά σε χώρες του τρίτου κόσμου, με χαμηλά επίπεδα εισοδημάτων,
προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες θέρμανσης των κατοίκων που ζουν κοντά στα δάση.
Επίσης, χρησιμοποιούνται μεγάλες ποσότητες από την ξυλεία αυτή για την κατασκευή γεωργικών
κτισμάτων.

Ο άνθρωπος έχει ήδη καταστρέψει ήδη τα ¾ από τα δάση της Γης. Παγκοσμίως,
η καταστροφή των δασών από πυρκαγιές και αποψιλώσεις είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στο
φαινόμενο του θερμοκηπίου, αφού δεν δεσμεύεται πια από τα δάση που υπάρχουν η ίδια ποσότητα
διοξειδίου του άνθρακα που δεσμευόταν παλαιότερα.
Η αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα σημαίνει μεγαλύτερη δέσμευση
της ηλιακής ακτινοβολίας από την επιφάνεια της γης, με αποτέλεσμα το κλίμα της γης σε παγκόσμια
3
κλίμακα να γίνεται θερμότερο και ξηρότερο, προκαλώντας την υπερθέρμανση του πλανήτη (φαινόμενο
του θερμοκηπίου).
Το δάσος είναι ένα φυσικό αγαθό με πολύπλευρη σημασία και ανυπολόγιστη αξία για την ζωή και τον
άνθρωπο. Ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος με τεράστιες ανεξάντλητες δυνατότητες για την οικονομική,
περιβαλλοντική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη ενός τόπου, για τη δημιουργία καλυτέρων συνθηκών
ζωής.

Οφείλουμε να προστατεύουμε τα δάση μας, αφού περισσότερα δάση σημαίνει και καλύτερη ποιότητα
ζωής.

«Το δάσος χωρίς τον άνθρωπο μπορεί να υπάρχει, ο άνθρωπος, όμως, χωρίς το δάσος
δεν μπορεί να ζήσει».

Αγία Άννα στην Βόρεια Εύβοια,

και το δάσος που κάηκε στις φωτιές του καλοκαιριού του 2021.