Gmga2013 - Full Modul

KANDUNGAN
Kata Kunci xi
BAB 1 NEGARA, KERAJAAN, DAN PERLEMBAGAAN
Objektif Bab 1
1.1 Pengenalan 1
1.2 Konsep-Konsep Negara, Kerajaan dan Perlembagaan 1
1.1.2 Definisi Negara 2
1.2.2 Ciri-Ciri Kuasa Negara 6
1.2.3 Jenis-Jenis Negara 7
1.2.4 Rumusan 9
1.3 Takrif dan Peranan Kerajaan 9
1.3.1 Sistem Kerajaan Berpresiden dan Sistem
Kerajaan Berparlimen 12
1.3.2 Rumusan 13
1.4 Perlembagaan: Takrifan dan Pengertian 14
1.4.1 Peranan, Tujuan dan Kepentingan
Perlembagaan 16
1.4.2 Ciri-Ciri Perlembagaan yang Baik 18
1.4.3 Rumusan 21
Soalan Penilaian Kendiri 22
Jawapan Soalan dalam Teks 22
BAB 2 UNDANG-UNDANG, PELEMBAGAAN DAN SISTEM

PEMERINTAHAN
Objektif Bab 27
2.1 Makna Undang-Undang 27
2.2 Keperluan kepada Undang-Undang 28
2.3 Sumber Undang-Undang 30
2.4 Perlembagaan 33
2.5 Kepentingan Perlembagaan kepada Negara 34
2.6 Jenis-Jenis Perlembagaan 34
2.7 Kandungan Perlembagaan 35
2.8 Ciri-Ciri Perlembagaan Malaysia 36
2.9 Perkembangan Perlembagaan: Peranchis, USA dan
Islam 37
v
BAB 3 LATAR BELAKANG PERLEMBAGAAN MALAYSIA
Objektif Bab 43
3.1 Pengenalan 43
3.2 Sejarah Perkembangan Perlembagaan Malaysia 44
3.2.1 Pemerintahan dan Perundangan di Tanah
Melayu Sebelum Era Penjajahan 45
3.2.2 Pemodenan Pentadbiran dan Undang-Undang
di Zaman British 48
3.2.3 Kelahiran Perlembagaan Malaysia 52
3.3 Pembahagian Kandungan Perlembagaan Malaysia 56
3.3.1 Dimensi Politik Perlembagaan Malaysia 57
3.3.2 Dimensi Pemerintahan Perlembagaan
Malaysia 58
3.3.3 Dimensi Hak Asasi Manusia dan Pengurusan
Keselamatan Negara 58
3.3.4 Dimensi Pengurusan Kewangan Negara 59
3.4 Rumusan 59
BAB 4 DIMENSI POLITIK I PERLEMBAGAAN MALAYSIA
Objektif Bab 63
4.1 Pengenalan 63
4.2 Latar Belakang Politik Isu Kewarganegaraan dan Hak-
Hak Istimewa Orang Melayu 64
4.3 Peruntukan Berhubung dengan Kewarganegaraan
dalam Perlembagaan 69
4.4 Peruntukan Berhubung Hak-Hak Istimewa Orang
Melayu dalam Perlembagaan 72
4.5 Rumusan 78
BAB 5 DIMENSI POLITIK II PERLEMBAGAAN MALAYSIA
Objektif Bab 81
5.1 Pendahuluan – Sejarah Pemakaian Undang-Undang
Islam di Tanah Melayu 81
5.1.1 Undang-Undang Islam Selepas Kedatangan
Inggeris 82
5.1.2 Sebelum dan Selepas Kemerdekaan 82
5.2 Definisi Islam Sebagai Agama Rasmi Persekutuan dan
Kesannya ke Atas Sistem Perundangan 83
vi
5.3 Perlembagaan dan Peruntukan Undang-Undang Islam 84
5.3.1 Mahkamah Syariah dan Pelaksanaan Undang-
Undang Islam di Malaysia 85
5.3.2 Bidang Kuasa Mahkamah Syariah dan
Mahkamah Sivil Secara Umum 86
5.4 Kesimpulan Pemakaian Undang-Undang Islam 91
5.5 Raja-Raja Melayu 92
5.6 Kuasa Yang Di Pertuan Agong (YDPA) 92
5.6.1 Pemilihan YDPA 92
5.6.2 Tugas-Tugas YDPA 93
5.7 Raja/Sultan 94
5.7.1 Majlis Raja-Raja (MRR) 95
5.7.2 Kedaulatan dan Imuniti Raja-Raja 96
5.8 Bahasa Melayu 97
5.9 Kedudukan Bahasa Melayu Selepas Kemerdekaan 99
BAB 6 DIMENSI PEMERINTAHAN I:

(DEMOKRASI BERPARLIMEN, RAJA
BERPERLEMBAGAAN, NEGARA
PERSEKUTUAN DAN KETINGGIAN
PERLEMBAGAAN)
Objektif Bab 101

6.1 Demokrasi Berparlimen 101
6.1.1 Parlimen Malaysia 101
6.1.2 Kelayakan Menjadi Ahli Parlimen 106
6.1.3 Hilang Kelayakan Menjadi Ahli Parlimen 106
6.1.4 Prosedur Membuat Undang-Undang 108
6.1.5 Keistimewaan Ahli Parlimen 110
6.2 Raja Berperlembagaan 111
6.3 Negara Persekutuan 114
6.3.1 Pembentukan Persekutuan Malaysia 115
6.3.2 Persekutuan Malaysia 116
6.4 Pengagihan Kuasa antara Kerajaan Pusat dan Negeri 117
6.4.1 Kuasa Perundangan 118
6.4.2 Kuasa Memerintah (Eksekutif) 118
6.5 Ketinggian Perlembagaan 119
vii
BAB 7 DIMENSI PEMERINTAHAN II:
(KEBEBASAN PILIHAN RAYA,
KEBEBASAN MAHKAMAH DAN
PERKHIDMATAN AWAM YANG
NEUTRAL)
Objektif Bab 123

7.1 Pilihan Raya 123
7.1.1 Keperluan Mengadakan Pilihan Raya 124
7.1.2 Suruhanjaya Pilihan Raya 124
7.1.3 Mempersempadankan Kawasan Pilihan Raya 125
7.1.4 Prinsip-Prinsip Mempersempadankan Kawasan
Pilihan Raya 127
7.1.5 Prosedur Mempersempadankan Kawasan
Pilihan Raya 127
7.1.6 Calon 128
7.1.7 Pengundi 128
7.1.8 Pendaftaran Pengundi 129
7.1.9 Kekerapan Pilihan Raya 129
7.1.10 Pengundian 129
7.1.11 Mencabar 130
7.1.12 Undang-Undang Berkaitan Pilihan Raya 130
7.2 Kehakiman 131
7.2.1 Kebebasan Badan Kehakiman 131
7.2.2 Kelayakan Hakim 133
7.2.3 Mahkamah 133
7.3 Perkhidmatan Awam 134
7.3.1 Perkhidmatan Awam di Malaysia 135
BAB 8 DIMENSI HAK ASASI MANUSIA DAN

PENGURUSAN KESELAMATAN
NEGARA
Objektif Bab 143

8.1 Pengenalan kepada Kebebasan Asasi 143
8.2 Kebebasan Asasi 144
8.3 Kajian Kes-Kes 149
8.4 Kesimpulan Kebebasan Asasi 157
8.5 Pengenalan kepada Undang-Undang Darurat di
Malaysia 158
8.6 Makna dan Konsep Darurat 158
8.7 Asal-Usul Darurat 159
8.8 Perisytiharan Darurat 161
viii
8.9 Darurat di Malaysia 162
8.10 Undang-Undang Semasa Darurat 165
8.11 Tamat Darurat 173
8.12 Sekatan Semasa Darurat 174
8.13 Kesimpulan Perbincangan Darurat 174
BAB 9 DIMENSI PENGURUSAN KEWANGAN

NEGARA
Objektif Bab 177

9.1 Pengurusan Kewangan Negara 177
9.1.1 Cukai – Pendapatan Negara 178
9.2 Kuasa Percukaian 179
9.3 Hasil Petroleum 181
9.4 Kumpulan Wang yang Disatukan 182
9.5 Penyata Kewangan Tahunan 183
9.6 Rang Undang-Undang Perbekalan 184
9.7 Anggaran Tambahan dan Rang Undang-Undang
Perbekalan Tambahan 184
9.8 Kumpulan Wang Luar Jangka 185
9.9 Kumpulan Wang Simpanan Negeri 185
9.10 Juruaudit Negara 186
9.11 Jawatankuasa Akaun Wang Negara 187
9.12 Majlis Kewangan Negara 187
BIBLIOGRAFI 193
LAMPIRAN: Jawapan Soalan Penilaian Kendiri 197
ix
x
KATA KUNCI
Terdapat beberapa lambang yang akan anda lihat di dalam modul ini.
Lambang tersebut memberi maksud tertentu seperti yang dinyatakan di
bawah. Lambang ini disediakan bagi membimbing dan melengkapkan
proses pengajaran dan pembelajaran anda.
Soalan Dalam Teks (SDT) adalah soalan latihan yang

merujuk kepada perbincangan dalam teks yang dipelajari.
Contoh jawapan disediakan di akhir setiap bab.
Soalan Penilaian Kendiri (SPK) adalah soalan ulang kaji

yang berkaitan dengan keseluruhan perbincangan bab.
Cadangan jawapan disediakan di akhir modul kursus.
Anda boleh menyemak jawapan latihan anda dengan

cadangan/skema jawapan yang disediakan di akhir bab
atau modul kursus.
Anda dikehendaki berfikir sejenak tentang situasi di

sekeliling anda atau mengimbas kembali pelajaran yang
lepas. Pelbagai soalan berkaitan dengan pelajaran anda
akan dikemukakan.
xi
BAB 1
NEGARA, KERAJAAN,
DAN PERLEMBAGAAN
OBJEKTIF BAB
Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:

1. Mendefinisikan konsep-konsep negara, kerajaan, dan
perlembagaan.
2. Memahami perkaitan dan hubungan antara konsep-konsep
tersebut.
3. Menjelaskan kepentingan perlembagaan dalam pemerintahan
negara.
4. Membincangkan peranan dan fungsi-fungsi perlembagaan.
1.1 PENGENALAN
Ada beberapa sebab mengapa berfikir tentang negara, kerajaan dan

perlembagaan menjadi sangat penting. Pada tahap yang paling mudah,
sukar untuk membayangkan kehidupan tanpa negara, negara tanpa
kerajaan, kehidupan politik dalam sesebuah negara dan kerajaan yang
tidak mempunyai perlembagaan. Walaupun ketiga-tiga istilah ini
merupakan tiga entiti politik yang berlainan dan berbeza, tetapi perkaitan
dan hubungan di antara mereka sangat rapat dan penting.
Dalam pelajaran ini, kita akan membincangkan pengertian konsep-

konsep penting tersebut dan perkaitan di antara mereka dalam konteks
kehidupan bernegara masa kini. Penting bagi kita untuk memahami
pengertian, perkaitan, hubungan dan perbezaan di antara negara, kerajaan
dan perlembagaan sebelum kita dapat mengkaji dengan lebih mendalam
tentang kandungan Perlembagaan Malaysia yang menjadi fokus utama
modul ini.
1.2 KONSEP-KONSEP NEGARA, KERAJAAN DAN

PERLEMBAGAAN
Dalam kehidupan moden, negara merupakan pentas politik yang

teragung manakala kerajaan pula ialah primadona yang menerajui negara.
Perlembagaan pula ialah undang-undang asas yang menjadi panduan
1
kerajaan dan rakyat dalam mengurus perjalanan pemerintahan sesebuah
negara. Demikianlah perkaitan ringkas di antara ketiga-tiga konsep
tersebut. Namun begitu, sebelum kita meneliti dengan lebih mendalam
hubungan dan perkaitan selanjutnya di antara mereka, terdapat beberapa
persoalan asas yang perlu dijawab terlebih dahulu. Apakah unsur-unsur
yang membentuk negara? Siapakah pula kerajaan? Bagaimanakah
perlembagaan berfungsi sehingga boleh mengawal dan memantau
kerajaan dan rakyat dalam kehidupan politik sesebuah negara?
SOALAN DALAM TEKS 1.1
1. Apakah unsur-unsur yang membentuk negara?
Semak jawapan anda di akhir bab ini.
1.2.1 Definisi Negara
Dalam kehidupan politik, negara merupakan institusi yang terpenting.

Sistem, perlakuan dan proses politik bergerak di atas satu pentas politik
yang teragung yang lebih dikenali sebagai negara. Persoalan yang
mungkin timbul ialah bagaimanakah kita dapat membezakan konsep
negara dengan konsep-konsep lain seperti masyarakat, bangsa, kerajaan,
kedaulatan dan sebagainya? Seringkali konsep-konsep ini dicampur aduk
dengan pemahaman tentang negara. Kekeliruan ini boleh berlaku
sekiranya kita tidak memberikan perhatian kepada kepelbagaian
penggunaan konsep-konsep tersebut dalam konteks yang berbeza-beza.
Di samping itu, persoalan-persoalan seperti hak asasi, undang-undang
dan peraturan negara serta kewajipan-kewajipan politik individu cuma
dapat difahami dengan sebaik-baiknya apabila kefahaman tentang konsep
negara menjadi jelas dan terang.
Negara adalah kerangka politik yang memberi identifikasi kepada sesuatu

masyarakat. Kebanyakan definisi tentang negara melihatnya sebagai satu
organisasi kumpulan masyarakat. Negara umumnya dirujuk kepada satu
himpunan orang-orang yang menghuni sesuatu kawasan geografi secara tetap dan
memiliki sebuah kerajaan yang tersusun di mana sebahagian besar penduduk
memberikan ketaatan dan kesetiaan secara tabii.
Seringkali juga identiti budaya masyarakat menjadi tanda atau lambang

identiti negara. Misalnya, identiti budaya Inggeris seperti bahasa, adat
resam, tradisi dan cara hidup rakyatnya menjadi identiti kepada United
2
Kingdom. Demikian juga bagi negara Malaysia, di mana identiti budaya
Melayu menjadi teras identiti negara Malaysia. Dalam hubungan ini, kita
dapat memerhatikan bahawa negara mempunyai perkaitan yang sangat
rapat dengan unsur penduduk yang mendudukinya. Tanpa penduduk,
maka tiadalah identiti negara. Namun begitu, penduduk hanyalah satu
daripada beberapa unsur yang membentuk negara.
Definisi ringkas tentang negara yang diberikan di atas memperlihatkan

bahawa di samping unsur penduduk, terdapat tiga unsur lain yang
membentuk entiti negara. Unsur-unsur tersebut ialah wilayah, kerajaan,
dan kedaulatan.
1. Wilayah
Merujuk kepada sempadan geografi tertentu yang bukan sahaja meliputi

kawasan daratan, tetapi juga lautan dan ruang angkasa. Identiti ruang ini
merupakan perkara asasi bagi sesebuah negara. Banyak konflik yang
tercetus diantara negara-negara berpunca daripada tuntutan bertindih ke
atas sesuatu wilayah yang didakwa sebagai milik mereka. Di zaman
moden ini, masalah perebutan wilayah antara negara menjadi semakin
kompleks kerana kemajuan sains dan teknologi kini memungkinkan
kawasan-kawasan yang dahulunya sukar diteroka kini dapat dieksploitasi
oleh manusia dengan lebih mudah. Justeru itu, persoalan tuntutan
bertindih oleh dua atau lebih negara ke atas sesuatu wilayah sering
menjadi persoalan politik yang sangat rumit untuk diselesaikan. Masalah
ini jika tidak ditangani dengan bijaksana boleh mencetuskan konflik yang
berlarutan, malah peperangan boleh terjadi di antara negara-negara
terbabit.
2. Kerajaan
Merupakan pemerintah, yakni, jentera yang melaksanakan pentadbiran

negara. Dalam pemahaman hari ini, institusi kerajaan biasanya terdiri
daripada tiga badan utama iaitu, badan perundangan (Parlimen), badan
eksekutif (Presiden/Perdana Menteri dan kabinetnya), dan badan
kehakiman (Mahkamah dan Hakim-hakim). Kerajaan memiliki kuasa
untuk membentuk dan melaksanakan keputusan, dasar-dasar, dan
tindakan-tindakan atas nama negara. Tindakan tersebut termasuklah cara
sesebuah kerajaan memperolehi kuasa tersebut dan bagaimanakah kuasa
tersebut digunakan membezakan sebuah negara dengan negara yang lain.
Kerajaan yang baik ialah sebuah kerajaan yang boleh menukar sesebuah
negara yang miskin dan yang tidak memiliki sumber-sumber alam yang
kaya menjadi sebuah negara yang berdaya maju dan dapat bersaing
dengan negara-negara yang lain. Namun begitu, kerajaan yang lemah dan
3
tidak cekap boleh membawa negara yang kaya menjadi muflis dan hilang
daya saingnya. Justeru itulah imej kerajaan sentiasa dikaitkan dengan imej
sesebuah negara. Sebagai jentera yang mentadbirkan negara, nasib dan
masa depan sesebuah negara banyak ditentukan oleh kerajaan yang
memerintah.
Namun begitu, kerajaan adalah satu-satunya unsur yang paling tidak

kekal di antara semua unsur-unsur negara. Kerajaan boleh datang dan
pergi malah hilang terus dari sejarah, tetapi negara akan terus kekal
wujud, kecualilah ia telah ditakluki lalu diserapkan sebagai sebahagian
daripada negara yang menaklukinya, atau ia secara pilihan bergabung
dengan negara lain.
3. Kedaulatan
Unsur kedaulatan dapat dikaji dari dua dimensi, iaitu kedaulatan dalaman
dan kedaulatan luaran. Kedaulatan dalaman merujuk kepada kewibawaan
dan ketinggian kuasa negara untuk membuat dan menguatkuasakan
undang-undang dan peraturan di dalam wilayahnya. Aspek kedaulatan
dalaman juga meliputi kuasa sah kerajaan pilihan rakyat untuk
menentukan urusan dalamannya tanpa campur tangan negara lain.
Kedaulatan luaran pula berkait dengan aspek pengiktirafan antarabangsa
ke atas kewujudan dan status sesebuah negara dalam perhubungan
antarabangsa. Apabila kerajaan dan negara tersebut telah diiktiraf oleh
sebahagian besar masyarakat antarabangsa, maka negara berkenaan
berhak untuk mendapat kedudukan yang setaraf dengan negara-negara
lain dalam pertubuhan atau organisasi-organisasi antarabangsa yang
dianggotainya seperti Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, pertubuhan-
pertubuhan serantau dan sebagainya. Ini juga meliputi aspek
menempatkan perwakilannya di negara-negara asing yang mempunyai
hubungan diplomatik dengannya.
Aspek kedaulatan yang dibincangkan di atas hanyalah merujuk kepada

unsur kedaulatan yang seharusnya ada kepada sesebuah negara yang
merdeka dan berdaulat. Bagaimanapun, dalam kajian Sains Politik dan
Undang-undang, terdapat beberapa jenis kedaulatan lain yang wujud di
dalam dan kepada sebuah negara seperti kedaulatan undang-undang (rule
of law), kedaulatan rakyat, kedaulatan politik, dan kedaulatan
antarabangsa.
Berdasarkan kepada unsur-unsur negara yang dibincangkan tadi, maka

negara dapatlah disimpulkan sebagai ‘keseluruhan sistem politik yang
telah ditetapkan dan memiliki peranan autoriti yang sah di mana kita
akhirnya dikawal, diarah dan ditertibkan’ (Robertson,1986). Definisi ini
yang dipetik dari ‘Dictionary of Politics’ karya David Robertson (1986)
4
melihat negara dari dua aspek penting. Pertama, negara mempunyai
sejumlah anggota masyarakat yang mendiami sesebuah wilayah tertentu
(keseluruhan sistem politik yang telah ditetapkan), dan keduanya, ahli-ahli
masyarakat yang tinggal di dalam wilayah ini pula terlibat dan tertakluk di
bawah satu kuasa berwibawa. Kuasa berwibawa yang diiktiraf ini
mengawal mereka. Kuasa ini biasanya dirujuk kepada kerajaan yang
mempunyai peranan autoriti yang sah.
Definisi oleh Robertson (1986) mempunyai beberapa persamaan dengan

takrif negara yang diberikan oleh dua tokoh penting Sains Politik iaitu
Max Weber dan Harold Laski. Weber menyifatkan negara sebagai
...the human community that (successfully) claims the monopoly of

the legitimate use of physical force within a given territory. (Weber,
1988:78)
(Terjemahan:..satu komuniti manusia yang mempunyai

monopoli dalam penggunaan kuasa fizikal yang sah di
dalam sesebuah wilayah tertentu.)
Manakala Laski pula melihat negara sebagai,
...a society which is integrated by possessing a coercive authority

legally supreme over any individual or group which is part of the
society. A society is a group of human beings living together and
working together for the satisfaction of their mutual wants. Such
as society is the state where the way of life to which both
individual and associations must conform is define by a coercive
authority binding upon them all. (Laski, 1947:8-9)
(Terjemahan: ...sesebuah masyarakat yang terintegrasi

menerusi kewujudan satu autoriti tertinggi yang sah ke
atas setiap individu atau kumpulan yang menjadi
sebahagian daripada anggota masyarakat. Sesebuah
masyarakat merupakan satu kumpulan manusia yang
tinggal dan hidup secara bersama bagi memenuhi
keperluan-keperluan mereka. Masyarakat sedemikian
hidup dalam keadaan di mana keselarasan cara hidup
individu dan kumpulan-kumpulan ditakrif menerusi
kewujudan satu autoriti paksaan yang mengikat mereka
secara bersama.)
Definisi yang diberikan oleh ketiga-tiga sarjana di atas menekankan

betapa keunggulan negara terletak pada aspek ‘kuasa’ yang dimilikinya ke
atas seluruh anggota masyarakat yang mendiami wilayahnya. Persoalan
5
bagaimanakah negara memperolehi kuasa tersebut barangkali lebih
menjadi minat ahli-ahli Sains Politik untuk mengkaji dan
menghuraikannya. Secara ringkas ianya dikaitkan dengan teori-teori asal
kewujudan negara. Bagaimanapun dalam konteks pelajaran ini, memadai
bagi kita untuk memerhatikan bahawa negara diakui sebagai memiliki
satu kuasa paksaan yang sah dan tidak boleh dipertikaikan, di mana setiap
individu yang berada didalamnya harus mematuhinya.
Bagaimanakah corak kehidupan manusia moden hari

ini sekiranya negara tidak wujud?
1.2.2 Ciri-Ciri Kuasa Negara
Terdapat tiga ciri-ciri atau sifat-sifat kuasa negara, iaitu
1. Sifat Memaksa
Negara berkeupayaan memaksa setiap orang yang berada di dalam

wilayahnya supaya mematuhi peraturan dan undang-undang yang telah
ditetapkannya. Ciri ini penting kerana jika peraturan-peraturan negara
tidak dapat dikuatkuasakan maka, keadaan kacau-bilau atau anarki
mungkin boleh tercetus dan ia akhirnya boleh merosakkan kehidupan
bernegara itu sendiri. Kuasa paksaan yang sah yang dimiliki oleh negara
memberi justifikasi kepada penggunaan kekerasan jika keadaan
memerlukannya. Di sinilah terletaknya peranan perlembagaan dan
undang-undang negara yang berfungsi memberikan garis panduan
kepada peraturan hidup di dalam sesebuah negara serta implikasi-
implikasinya sekiranya peraturan-peraturan tersebut dilanggar.
2. Sifat Memonopoli
Negara bukan sahaja mempunyai monopoli dalam pengunaan kekerasan

yang sah dalam mendapatkan kepatuhan, malah dalam menetapkan
tujuan bersama kehidupan masyarakat. Sifat memonopoli ini
memperlihatkan kuasa penuh negara dalam menentukan matlamat dan
arah haluan yang ingin dicapainya. Ini sekaligus membolehkan ia
mengekang sebarang ancaman yang bertentangan dengan matlamat,
aspirasi dan arah tuju negara tersebut. Atas dasar mempertahankan
matlamat dan aspirasi negara, negara mempunyai monopoli dalam
penggunaan kekerasan yang sah. Matlamat, aspirasi dan arah tuju
sesebuah negara biasanya dimaktubkan di dalam undang-undang tubuh
negara berkenaan. Undang-undang tubuh yang dimaksudkan ini ialah
Perlembagaan Negara.
6
3. Sifat Mencakupi Segalanya
Semua peraturan perundangan negara melibatkan serta dikenakan ke

atas setiap orang yang tinggal atau berada di dalam negara tersebut. Tidak
ada sesiapa pun yang seharusnya terkecuali ataupun berada di atas
undang-undang dan peraturan negara. Jika keadaan ini gagal diwujudkan
maka, matlamat kehidupan bersama yang ditentukan oleh negara akan
tergugat. Sifat kuasa negara yang mencakupi segalanya memperlihatkan
betapa negara menguasai kehidupan kita sejak dari mula kita dilahirkan
sehinggalah tiba kematian kita. Contoh mudah untuk melihat aspek ini
ialah betapa kelahiran kita ke dunia ini perlu mendapatkan ‘pengiktirafan’
negara menerusi daftar kelahiran atau sijil beranak yang dikeluarkan.
Begitu juga perkahwinan dan perceraian. Akhir sekali, kematian kita juga
perlu ‘disahkan’ menerusi sijil mati yang dikeluarkan. Kegagalan
mematuhi peraturan-peraturan ini mungkin mengakibatkan kelahiran,
perkahwinan dan perceraian, malah kematian kita tidak ‘diiktiraf’ oleh
negara.
Demikianlah sifat kuasa negara yang boleh memaksa, memonopoli

penggunaan kekerasan yang sah dalam mempertahankan matlamat dan
aspirasi negara, dan kuasa tersebut tampaknya mencakupi seluruh aspek
kehidupan kita.
1.2.3 Jenis-Jenis Negara
Dalam perkembangan politik dan kenegaraan hari ini, pada umumnya

kita dapat membahagikan negara-negara kepada dua jenis atau dua
bentuk negara. Klasifikasi yang dimaksudkan itu ialah Negara
Persekutuan (federal state) dan Negara Kesatuan (unitary state). Faktor
sejarah merupakan faktor yang penting yang mempengaruhi kelahiran
sesebuah negara sama ada sebagai sebuah Negara Persekutuan atau
Negara Kesatuan. Negara-negara yang diklasifikasikan sebagai Negara-
negara Persekutuan ialah Amerika Syarikat, Malaysia, India, dan Brazil.
Manakala contoh Negara-negara Kesatuan ialah United Kingdom, Jepun,
Thailand, Perancis, China, Indonesia dan New Zealand.
Terdapat dua perbezaan penting antara Negara Persekutuan dan Negara

Kesatuan. Perbezaan-perbezaan ini dapat diperhatikan dari beberapa
sudut:
1. Struktur negara
Bagi Negara-negara Persekutuan, ia biasanya terbentuk daripada

gabungan beberapa negeri kecil yang kemudiannya bergabung menjadi
sebuah negara yang lebih besar. Negeri-negeri kecil tersebut terus wujud
7
dan menikmati beberapa kuasa autonominya yang tersendiri di dalam
wilayahnya, walaupun Kerajaan Persekutuan biasanya memiliki kuasa-
kuasa yang lebih dominan. Amerika Syarikat umpamanya, merupakan
sebuah Negara Persekutuan yang terbentuk daripada gabungan 50 buah
negeri kecil dan besar. Begitu juga dengan Malaysia yang terbentuk
daripada gabungan 13 buah negeri. Bagi Negara-negara Kesatuan pula,
seluruh wilayah negara itu sama ada dari awalnya terdiri daripada sebuah
wilayah yang ditadbirkan oleh satu pemerintah, atau terdapat beberapa
buah negeri atau wilayah yang tersendiri pada asalnya, tetapi
kemudiannya bergabung sama ada melalui proses penaklukan atau
penggabungan secara sukarela lalu berlaku penumpuan kuasa sepenuhnya
kepada satu kerajaan pusat. United Kingdom, sebagai contoh terbentuk
daripada penguasaan orang-orang Inggeris ke atas Scotland, Wales, dan
Ireland Utara. Walaupun kini, Scotland, Wales dan Ireland Utara semakin
diberikan kuasa-kuasa yang lebih meluas seperti terbentuknya parlimen-
parlimen Scotland dan Wales, tetapi ianya tidak menjadikan United
Kingdom sebagai sebuah Negara Persekutuan kerana ciri kuasa yang
wujud di negara berkenaan berbeza dengan apa yang wujud di sebuah
Negara Persekutuan.
2. Struktur kuasa
Bagi Negara-negara Persekutuan, perlembagaan negara berkenaan

biasanya menetapkan bahawa di samping kuasa-kuasa yang dimiliki oleh
kerajaan persekutuan, kerajaan negeri juga mempunyai beberapa kuasa
tertentu yang biasanya tidak boleh diganggu-gugat oleh kerajaan
persekutuan. Bererti, terdapat dua struktur kuasa yang berjalan serentak
di dalam negara berkenaan. Dalam erti kata yang lain, kuasa yang dimiliki
oleh kerajaan persekutuan adalah atas persetujuan bersama dan mandat
yang diberikan oleh semua negeri-negeri yang membentuk persekutuan
tersebut. Biasanya, kuasa-kuasa ini (kuasa kerajaan persekutuan dan
kerajaan-kerajaan negeri) digariskan dengan jelas di dalam perlembagaan
negara berkenaan. Kuasa-kuasa yang dimiliki oleh kerajaan-kerajaan
negeri pada umumnya sukar untuk diambil alih oleh kerajaan
persekutuan melainkan dengan persetujuan negeri-negeri terbabit. Bagi
Negara-negara Kesatuan pula, kuasa yang dimiliki oleh wilayah-wilayah di
dalam negara berkenaan sama ada dikenali sebagai ‘county’, ‘prefacture’,
daerah, atau kerajaan tempatan, merupakan kuasa yang diturunkan oleh
kerajaan pusat kepada wilayah-wilayah berkenaan. Walaupun kerajaan
pusat boleh menurunkan beberapa kuasa-kuasa tertentu kepada wilayah-
wilayah yang dibentuk di dalam negara berkenaan, kuasa-kuasa tersebut
biasanya tidak mutlak dan ia tertakluk kepada budi bicara badan
perundangan pusat negara berkenaan. Kuasa-kuasa ini boleh ditarik balik
jika sekiranya kerajaan pusat memutuskan untuk berbuat demikian.
8
1.2.4 Rumusan
Perbincangan kita tentang negara telah melihat bahawa negara

merupakan satu entiti yang unggul. Negara ditakrifkan sebagai
sekumpulan masyarakat yang tinggal di dalam sesebuah wilayah geografi
yang mempunyai pemerintah yang berupaya menguatkuasakan peraturan
dan undang-undang atas nama negara secara sah demi kesinambungan
kehidupan politik dan kesejahteraan masyarakat seluruhnya. Justeru itu
negara terbentuk daripada empat unsur utama iaitu, wilayah, penduduk,
kerajaan dan kedaulatan. Negara mempunyai kuasa yang meluas dalam
menentukan matlamat kehidupan politik dan kesejahteraan masyarakat
dipenuhi dengan sebaik-baiknya. Kuasa ini termasuklah kuasa paksaan
yang sah, juga penggunaan kekerasan dalam mendapatkan kepatuhan ke
atas peraturan dan undang-undangnya. Negara juga mempunyai
monopoli dalam penggunaan kekerasan, dan kuasanya mencakupi
hampir keseluruhan aspek kehidupan bernegara anggota-anggota
masyarakatnya. Persoalannya, siapakah yang menjalankan tugas
melaksanakan kuasa negara? Jawapannya tidak lain dan tidak bukan
terletak pada kerajaan selaku teraju negara yang tugas utamanya
memastikan kelangsungan kewujudan negara dan merealisasikan
kesejahteraan hidup bernegara dicapai dengan sebaik-baiknya.
1. Sebutkan ciri-ciri penting kuasa negara?

2. Apakah perbezaan antara Negara Kesatuan
dengan Negara Persatuan?
1.3 TAKRIF DAN PERANAN KERAJAAN
Seperti yang telah dijelaskan sebelum ini, kerajaan merupakan teraju

ataupun jentera utama yang mengurus dan mentadbir negara. Kerajaan
juga merupakan pemerintah kepada sesebuah negara. Bagaimanakah
sesuatu kerajaan terbentuk dan melaksanakan kuasanya atas nama negara
menjadi unsur penting yang membezakan sebuah kerajaan demokratik
daripada sebuah kerajaan yang bersifat otokratik. Kerajaan demokratik
dikatakan wujud apabila pemilihan sesebuah kerajaan itu dibuat menerusi
satu pilihan aya yang adil dan bebas di mana rakyat mempunyai
9
kebebasan untuk membuat pilihan siapakah yang diingininya menjadi
pemerintah untuk sesuatu jangka masa yang tertentu. Kerajaan yang
lahir dari sistem ini mempunyai mandat dan legitimasi dalam menggubal
dan melaksanakan undang-undang serta dasar-dasar negara demi
memastikan kesinambungan kehidupan bernegara seluruh anggota
masyarakatnya.
Kerajaan yang demokratik bukan sahaja merujuk kepada sebuah kerajaan

yang dipilih oleh rakyat secara sah, tetapi juga merupakan sebuah
kerajaan yang menghormati prinsip kedaulatan undang-undang (rule of
law). Menghormati prinsip kedaulatan undang-undang ini bererti bahawa
sesebuah kerajaan itu berlaku adil dan saksama dalam melaksanakan
peranan-peranannya. Penguatkuasaan undang-undang negara perlu
dilaksanakan tanpa memilih bulu. Penguatkuasaan undang-undang juga
perlu akur dan mematuhi batasan-batasan kekuasaannya seperti yang
digariskan oleh undang-undang tubuh negara dan peraturan-peraturan
sah negara.
Bagi mengelakkan sesebuah kerajaan demokratik itu memonopoli kuasa

negara dan memungkinkan kerajaan tersebut terjerumus ke dalam kancah
penyalahgunaan kuasa, maka kerajaan demokratik dibahagikan kepada
tiga badan utama. Badan-badan tersebut ialah
1. Badan Legislatif
Badan legislative ialah badan perundangan yang berfungsi sebagai

penggubal undang-undang dan dasar-dasar negara. Badan legislatif atau
badan perundangan ini dikenali dengan pelbagai nama di seluruh dunia
seperti Parlimen, Kongres, Diet, Knesset, Bundestag, Duma dan
sebagainya. Terdapat perbezaan dalam struktur badan perundangan di
antara sebuah negara dengan negara yang lain. Namun begitu, pada
umumnya, banyak negara mempunyai struktur legislatif yang terdiri
daripada dua buah dewan perundangan, yakni dewan rendah dan dewan
tertinggi. Negara yang mempunyai sistem dua dewan seperti Amerika
Syarikat, Britain dan Malaysia dikenali sebagai sistem ‘bicameral’,
manakala negara yang mempunyai hanya satu dewan perundangan seperti
Australia dikenali sebagai sistem ‘unicameral’. Walau pun sistem
bicameral dikatakan sebagai sistem yang lebih baik kerana dapat
mewujudkan pandangan kedua (second opinion) sebelum sesuatu rang
undang-undang atau dasar negara diluluskan, namun bagi negara yang
mengamalkan sistem satu dewan tidak pula mencacatkan amalan
demokrasinya.
10
2. Badan Eksekutif
Terdiri daripada Presiden dan/atau Perdana Menteri dan jemaah

menterinya (kabinet). Tugas utama mereka ialah melaksanakan undang-
undang dan dasar-dasar negara serta mengurus dan mentadbir hal-ehwal
negara.
3. Badan Kehakiman (Judiciary)
Terdiri daripada hakim-hakim dan mahkamah-mahkamah yang berada di

bawah pentadbiran mereka yang fungsi utamanya ialah memastikan
keadilan ditegakkan dan menghukum dengan sewajarnya mereka yang
melanggar undang-undang dan peraturan negara.
Pemisahan kuasa kerajaan kepada tiga badan utama ini dibuat supaya
penumpuan kuasa tidak berlaku kepada mana-mana pihak. Inilah apa
yang dimaksudkan sebagai doktrin pemisahan kuasa yang ideanya
dicetuskan oleh Montesquieu, seorang ahli falsafah politik dan undang-
undang Perancis dalam abad yang kelapan belas. Idea Montesquieu
terkandung di dalam penulisannya ‘Le Espiri de Lois’ (The Spirit of the Law)
pada tahun 1748 dikatakan sebagai salah satu faktor yang menyumbang
kepada tercetusnya revolusi Perancis yang melenyapkan kekuasaan
mutlak Louis XIV, sekaligus melahirkan sistem demokrasi di Perancis.
Doktrin pemisahan kuasa ini bertujuan supaya kuasa negara tidak dimiliki
secara mutlak oleh sesuatu pihak dan mudah pula diselewengkan.
Doktrin ini merumuskan bahawa sekiranya kuasa kerajaan diagih-agihkan
kepada tiga badan utama di mana setiap satu badan berfungsi
mengimbangi kuasa badan yang lain, maka kehidupan politik dan
kemasyarakatan sesebuah negara dapat berjalan dengan lebih baik dan
sempurna.
1. Sistem demokrasi amat menekankan tentang

doktrin pemisahan kuasa. Bincangkan perbezaan
dari segi amalan doktrin ini di negara yang
mengamalkan sistem berpresiden daripada negara
mengamalkan sistem berparlimen.
11
1.3.1 Sistem Kerajaan Berpresiden dan Sistem Kerajaan
Berparlimen
Walaupun secara idealnya doktrin pemisahan kuasa menyarankan supaya

ketiga-tiga badan kerajaan itu sewajarnya dipisahkan keanggotaannya,
namun dari segi realitinya terdapat beberapa perbezaan dari segi amalan
di antara negara-negara di dunia. Perbezaan-perbezaan ini melahirkan
dua sistem kerajaan demokrasi yang dikenali dengan nama Sistem
Kerajaan Berpresiden dan Sistem Kerajaan Berparlimen. Di Amerika
Syarikat, ketiga-tiga badan itu dianggotai oleh individu-individu yang
berlainan. Manakala Presiden selaku Ketua Negara dan Ketua Kerajaan
dipilih secara langsung oleh rakyat melalui pilihan raya. Ini menjadikan
Amerika Syarikat sebagai sebuah negara yang mengamalkan Sistem
Kerajaan Berpresiden. Di Malaysia dan United Kingdom, berlaku
pertindanan keanggotaan di dalam badan legislatif dan eksekutif. Perdana
Menteri dan sebahagian besar anggota kabinetnya juga merupakan ahli
badan legislatif di samping berperanan sebagai anggota eksekutif. Di
kedua-dua negara tersebut, Perdana Menteri hanya bertindak sebagai
Ketua Kerajaan manakala jawatan Ketua Negara disandang oleh Raja
atau Permaisuri bagi United Kingdom dan Yang Di Pertuan Agong bagi
Malaysia. Dalam sistem yang diamalkan di Malaysia dan United Kingdom
ini, Perdana Menteri mestilah seorang ahli Parlimen dan kuasanya
mengetuai kerajaan berpunca dari penguasaan partinya di parlimen.
Biasanya ketua parti yang memenangi kerusi terbanyak di dalam parlimen
akan dilantik sebagai Perdana Menteri. Sistem seperti yang diamalkan di
Malaysia dan United Kingdom itu dikenali sebagai Sistem Berparlimen.
Di dalam Sistem Berpresiden, walaupun kuasa Presiden sangat besar,

tetapi kuasa tersebut boleh diimbangi oleh badan legislatif. Badan
legislatif di Amerika Syarikat ataupun Kongres terdiri daripada dua
dewan, iaitu Dewan Perwakilan yang terdiri daripada 435 ahli (ahli-
ahlinya lebih dikenali sebagai Congressmen) dan dewan Senat yang
mempunyai 100 orang ahli (2 orang daripada setiap negeri dan ahli-
ahlinya lebih dikenali sebagai Senator). Di antara kedua-dua dewan ini,
Senat Amerika Syarikat lebih berkuasa dan berpengaruh kerana ia boleh
menghalang sesuatu perlantikan atau keputusan yang dibuat oleh
Presiden. Namun begitu, Presiden sebagai Ketua Kerajaan dan Ketua
Negara tidak menjadi anggota mana-mana dewan perundangan,
walaupun beliau boleh berucap di dalam kedua-dua dewan tersebut pada
masa-masa tertentu. Senat, walaupun boleh menyekat sesuatu tindakan
Presiden, tetapi tidak dapat memaksa Presiden melakukan sesuatu
tindakan yang tidak dikehendaki oleh Presiden. Mandat atau legitimasi
kuasa Presiden diperolehi secara langsung daripada rakyat yang
memilihnya setiap 4 tahun sekali dan menurut perlembagaan Amerika
Syarikat, seseorang Presiden dihadkan tempoh pemerintahannya hanya
12
untuk selama 2 penggal sahaja iaitu 8 tahun. Presiden tidak
bertanggungjawab kepada Dewan Perwakilan atau Senat dalam
menjalankan tugas-tugasnya tetapi sebaliknya bertanggungjawab terus ke
atas rakyat yang memilihnya. Presiden juga tidak boleh membubarkan
Kongres. Pemilihan anggota-anggota Dewan Perwakilan dan Senat
berjalan menurut satu jadual yang ditetapkan. Namun begitu, Senat boleh
bertindak memecat Presiden melalui proses ‘impeachment’ (proses
menyoal siasat dan membicarakan Presiden kerana sesuatu salah laku
dalam menjalankan tugasnya), tetapi proses dan prosedur yang terpaksa
dilalui bagi memecat seseorang Presiden itu sangat rumit dan panjang.
Senat hanya boleh memulakan proses ‘impeachment’ hanya apabila terdapat
asas yang cukup kuat untuk berbuat demikian.
Dalam Sistem Berparlimen, Perdana Menteri boleh dijatuhkan dengan

lebih mudah apabila parlimen meluluskan usul undi tidak percaya ke
atasnya. Kekukuhan kuasa seseorang Perdana Menteri dan kerajaannya
banyak bergantung kepada bilangan kerusi atau suara ahli-ahli parlimen
yang menyokongnya. Justeru itu, seseorang Perdana Menteri yang
berkemungkinan berdepan dengan undi tidak percaya di parlimen
mungkin bertindak membubarkan parlimen bagi mendapatkan mandat
baru daripada rakyat ke atas kerajaannya. Dalam sistem kerajaan
berparlimen walaupun ada tempoh maksimum bagi satu penggal seorang
Perdana Menteri yang menjadi Ketua Kerajaan boleh bertindak
membubarkan parlimen pada bila-bila masa yang difikirkannya sesuai
bagi mengadakan satu pilihan raya baru.
Dari segi amalan Sistem Berparlimen dan Sistem Berpresiden, terdapat

banyak perbezaaan antara sebuah negara dengan negara yang lain.
Perbezaan-perbezaan ini dapat diperhatikan dari segi sistem kepartian
yang wujud, amalan-amalan pilihan raya, bidang kuasa badan-badan
kerajaan seperti legislatif, eksekutif dan kehakiman dan juga dari sudut
budaya politik yang wujud. Perbezaan-perbezaan inilah yang
mewujudkan keunikan amalan demokrasi sesebuah negara dengan
negara yang lain.
1.3.2 Rumusan
Kita telah melihat kerajaan sebagai agensi terpenting dalam mentadbir

dan mengurus pemerintahan negara. Kuasa kerajaan dalam mengawal
situasi politik di dalam sesebuah negara juga sangat besar. Bagi
memastikan kuasa itu tidak tertumpu kepada sesuatu pihak lalu
menjadikan ia begitu kuat dan berkuasa, maka sistem demokrasi
memperkenalkan doktrin pemisahan kuasa. Kuasa kerajaan boleh
dibahagikan kepada tiga pihak utama, iaitu badan legislatif, eksekutif dan
kehakiman dan setiap badan akhirnya dapat berfungsi secara tidak
13
langsung dalam mengawal dan mengimbangi kuasa pihak lain. Selain
daripada akibat faktor-faktor sejarah dan tradisi, kelahiran sistem
kerajaan berpresiden dan berparlimen juga berkait rapat dengan amalan
doktrin pemisahan kuasa yang wujud di negara berkenaan. Kedua-dua
sistem ini diamalkan dengan meluas oleh pelbagai negara seluruh dunia.
Persoalannya, bagaimanakah aspirasi, proses, amalan, dan bidang-bidang

kuasa yang wujud dalam sesebuah negara itu dimanifestasikan?
Bagaimanakah sesebuah kerajaan, sama ada di dalam sistem berpresiden
atau berparlimen dapat berfungsi dengan berkesan bagi menjamin
kesinambungan kewujudan negara dan kesejahteraan hidup rakyatnya?
Jawapannya tidak lain dan tidak bukan terletak kepada rupa-bentuk
perlembagaan, undang-undang dan peraturan-peraturan yang wujud di
dalam sesebuah negara itu. Di sinilah terletaknya peranan dan fungsi
perlembagaan sesebuah negara.
1.4 PERLEMBAGAAN: TAKRIFAN DAN PENGERTIAN
Perlembagaan merupakan satu konsep yang sangat penting di dalam

sistem politik moden masa kini. Perlembagaan yang pada umumnya
menjadi undang-undang utama bagi sesebuah negara merupakan asas
atau panduan terpenting bagi perjalanan pemerintahan sesebuah negara.
Ia juga menjadi simbol kedaulatan negara. Umumnya, perlembagaan
merupakan susunan prinsip undang-undang yang menentukan kuasa
pemerintah, hak-hak mereka yang diperintah (rakyat) dan sifat
perhubungan kuasa antara kedua-duanya.
Menurut Wheare K.C (1951), terdapat dua maksud utama istilah

perlembagaan. Pertamanya, ia berhubung dengan institusi politik asasi
bagi sesebuah negara (yakni, sesuatu yang setiap negara yang mempunyai
sistem kerajaan yang tersusun rapi seharusnya memilikinya). Kedua,
perlembagaan merupakan satu dokumen bertulis yang mentakrifkan
susunan institusi-institusi politik pemerintahan negara serta hak-hak
rakyat di dalam negara berkenaan.
Sementara maksud pertama barangkali tidak menimbulkan masalah,

maksud kedua daripada takrifan Wheare K.C (1951) berhubung dengan
dokumen bertulis, mungkin menimbulkan sedikit kekeliruan kerana
terdapat beberapa negara di dunia yang tidak mempunyai dokumen
perlembagaan yang bertulis. United Kingdom, Israel dan New Zealand
tidak mempunyai perlembagaan bertulis. Bagi United Kingdom,
beberapa dokumen perundangannya seperti Magna Carta, Bills of Rights,
serta beratus-ratus undang-undang dan akta-akta parlimen dianggap
sebagai panduan bagi perlembagaan negara berkenaan. Namun begitu,
untuk mencari sebuah dokumen bertulis yang lengkap yang dapat
dikatakan sebagai perlembagaan United Kingdom sememangnya tidak
14
ada. Selain itu, terdapat amalan-amalan tradisi, adat resam, kelaziman dan
peraturan-peraturan umum yang telah diterima pakai oleh institusi-
institusi politik utama di Britain sejak beratus-ratus tahun dahulu yang
dikenali sebagai amalan-amalan konvensyen, juga membentuk sebahagian
daripada perlembagaan negara berkenaan.
Namun begitu, pada umumnya sebahagian besar negara-negara di dunia

mempunyai perlembagaan bertulis yang menyatakan dengan jelas aturan
dan prinsip-prinsip pemerintahan negara berkenaan.
Justeru itu, kita boleh mentakrifkan perlembagaan sebagai suatu suratan

atau suratcara yang mengandungi semua undang-undang tertinggi yang
mustahak bagi penubuhan dan kewujudan sesebuah negara dan sistem
politiknya. Perlembagaan menjadi punca semua undang-undang dalam
negara berkenaan. Semua undang-undang lain tidak boleh bertentangan
dengan undang-undang dan prinsip perlembagaan; dan jika sekiranya
bertentangan, maka undang-undang perlembagaanlah yang lebih unggul
dan diterima-pakai sebagai undang-undang yang lebih utama. Justeru itu
undang-undang perlembagaan dengan itu dapat membatalkan mana-
mana undang-undang lain yang bertentangan dengannya.
Walaupun perlembagaan sering dianggap sebagai undang-undang utama

dan tertinggi di kebanyakan negara, tetapi bagi kes di Britain,
Parlimennya dianggap lebih unggul daripada perlembagaan. Ini kerana
sebagai sebuah negara yang tidak mempunyai perlembagaan bertulis,
setiap akta atau undang-undang baru yang diluluskan oleh Parlimen
Britain sentiasa membentuk sebahagian daripada perlembagaan negara
tersebut. Bagi Malaysia, mana-mana akta Parlimen yang bercanggah
dengan perlembagaan negara akan terbatal dengan sendirinya. Justeru itu,
sekiranya sesuatu rang undang-undang baru perlu digubal dan
kandungannya pula dikhuatiri bercanggah dengan prinsip perlembagaan,
maka apa yang berlaku ialah bahagian perlembagaan yang menghalang
atau bercanggah dengan rang undang-undang baru tersebut akan melalui
proses pindaan terlebih dahulu. Justeru itu, barulah undang-undang baru
dapat diluluskan oleh Parlimen tanpa sebarang masalah.
Berdasarkan takrifan yang diberikan di atas, kita dapat membuat

beberapa kesimpulan tentang makna perlembagaan, iaitu
(i) Perlembagaan merupakan undang-undang dasar yang

menjadi teras panduan pemerintahan negara.
(ii) Ia juga menjadi kerangka asas yang membentuk dan
memandu sistem pemerintahan sesebuah negara.
(iii) Ia merupakan undang-undang tertinggi dan asas semua
undang-undang lain di dalam negara.
15
(iv) Ia menjadi rujukan tentang aspirasi dan plan induk
pemerintahan negara.
(v) Ia mengawal pemerintah dan yang diperintah dalam
mempertahankan kewujudan dan kesinambungan negara.
1. Apakah peranan dan fungsi perlembagaan dalam

kehidupan moden masa kini?
2. Apakah kriteria-kriteria yang boleh digunakan
untuk menilai sesebuah perlembagaan yang baik?
1.4.1 Peranan, Tujuan dan Kepentingan Perlembagaan
Berdasarkan makna perlembagaan yang diberikan di atas, kita dapat

memerhatikan bahawa perlembagaan mempunyai peranan, tujuan dan
kepentingan yang besar dalam sistem pemerintahan moden masa kini.
Perlembagaan merupakan manifestasi perisytiharan cita-cita negara dan
juga menggariskan struktur-struktur formal pemerintahan negara.
Apakah sistem yang diamalkan oleh negara, bagaimanakah sistem itu
berfungsi, apakah institusi-institusi yang harus wujud serta peranan dan
bidang kuasa masing-masing semuanya digariskan dengan jelas dalam
perlembagaan. Selain itu, perlembagaan juga mempunyai peranan dari
aspek bagaimana kuasa di bahagikan dikalangan berbagai-bagai institusi
kerajaan yang wujud di peringkat pusat dan tempatan dan juga bagaimana
sesuatu keputusan penting negara dicapai. Oleh itu, perlembagaan boleh
mengawal kerajaan dan rakyat menjalankan peranan-peranan mereka
dalam kehidupan bernegara. Perlembagaan sekali gus dapat memberikan
legitimasi kepada sesuatu tindakan kerajaan atas nama negara dan juga
dapat mengawal serta mengelak penyalahgunaan kuasa oleh institusi-
institusi kerajaan.
Dalam hubungan ini sangat penting bagi sesuatu perlembagaan

menjunjung prinsip dan lunas-lunas ‘rule of law’ atau kedaulatan undang-
undang. Prinsip kedaulatan undang-undang ini menggariskan bahawa
mahkamah dan badan kehakiman mempunyai cukup kebebasan untuk
mentafsir dan memberi pengertian kepada sesuatu prinsip perlembagaan.
Tindakan mahkamah seharusnya bebas daripada pengaruh-pengaruh
badan kerajaan dan hakim-hakim tidak dibelenggu oleh rasa takut dan
16
was-was dalam menjalankan tugas mereka dalam mentafsirkan prinsip-
prinsip perlembagaan. Justeru itu, perlembagaan dapat memberi
legitimasi kepada sesebuah kerajaan yang memerintah sekiranya kuasa
yang diperolehi dan digunakan dalam pentadbiran berjalan menurut
prinsip-prinsip yang digariskan oleh perlembagaaan.
Dicey A.V, seorang peguam perlembagaan British yang terkenal yang

hasil tulisannya sering menjadi rujukan peguam-peguam yang mengkaji
perlembagaan menyebut di dalam bukunya ‘An introduction to the study of
the law of the constitution’ bahawa konsep ‘rule of law’ juga membawa maksud
“tiada sesiapa boleh dikenakan hukuman kecuali didapati bersalah kerana
melanggar undang-undang yang sedia ada, dan dia hendaklah dibicarakan
secara sewajarnya mengikut undang-undang di dalam sebuah mahkamah
biasa”.
Justeru itu sesuatu tindakan kerajaan haruslah dapat dipertahankan dari

sudut prinsip ‘legality’ atau keesahan undang-undang. Ini bererti, sesuatu
tindakan kerajaan atau alat-alat negara seperti polis dan tentera tidak sah
serta terbatal dan tidak membawa kesan undang-undang sekiranya
prinsip ‘rule of law’ tidak dapat dipertahankan dalam sesuatu tindakan yang
dilakukan. Di sinilah terletaknya peranan perlembagaan dalam
mendaulatkan konsep ‘rule of law’ itu.
Sekiranya wujud masalah dalam pemerintahan, maka perlembagaan juga

boleh berperanan sebagai alat penyelesaian masalah berpandukan
prinsip-prinsip asas perundangan yang termaktub di dalam
perlembagaan. Persoalan penting yang memerlukan penyelesaian
perlembagaan ialah menentukan di manakah kuasa pemutus terakhir
berada sekiranya tercetus sesuatu masalah perundangan. Ini bererti,
perlembagaan harus berupaya menjawab siapakah atau pihak manakah
mempunyai kuasa yang lebih dominan dalam memutuskan penyelesaian
sesuatu konflik perundangan yang berlaku. Bertitik tolak dari sinilah
maka riwayat kewujudan sesebuah negara dapat dipertahankan dan
keamanan berterusan dapat dipupuk dan dimajukan selaras dengan
panduan dan aspirasi perlembagaan.
Kita telah membincangkan bahawa kerajaan adalah satu-satunya unsur

yang paling tidak kekal yang membentuk negara. Dalam hal ini,
perlembagaan mempunyai peranan penting dalam memastikan bahawa
sekiranya kerajaan bertukar, kestabilan negara dapat terus dipertahankan
menurut lunas undang-undang. Perlembagaan berperanan memberikan
panduan bagaimana perlantikan dan pemilihan pemerintah dilakukan di
sesebuah negara. Kerajaan berperlembagaan dikatakan wujud apabila
sesebuah negara diperintah menurut undang-undang dan prinsip-prinsip
perlembagaan dan prosedur pemilihan pemerintah itu selari dan selaras
17
dengan peraturan dan panduan perlembagaan. Sebaliknya, sesebuah
kerajaan itu dikatakan bersifat arbitrari (sewenang-wenang) apabila
pemerintah mengubah dengan sesuka hati peraturan dan undang-undang
perlembagaan yang menjadi asas penubuhan sesebuah negara untuk
disesuaikan dengan kepentingan dan tujuan-tujuan jangka pendek
pemerintah berkenaan tanpa mengambil kira aspirasi dan kehendak
majoriti rakyat.
Ini tidak bermakna bahawa perlembagaan itu tidak boleh dipinda.

Namun begitu, sebarang pindaan perlembagaan itu haruslah dibuat tanpa
mengubah rupa-bentuk dan semangat asal perlembagaan berkenaan.
Lebih penting dari itu, pindaan yang dibuat itu haruslah selaras dengan
kehendak majoriti rakyat. Perkara ini penting demi mempertahankan
kredibiliti sesuatu perlembagaan itu, malah kredibiliti sesuatu kerajaan
juga dapat dipertahankan.
Tegasnya, perlembagaan bukan sahaja mempunyai peranan simbolik,

tetapi ia juga mempunyai peranan sebenar dalam menyatakan prinsip-
prinsip pemerintahan sesebuah negara. Ia berfungsi untuk melindungi
dan memelihara institusi-institusi politik yang diwujudkannya serta
menggariskan bagaimanakah perubahan-perubahan boleh dilakukan ke
atas institusi-institusi tersebut. Lebih utama daripada itu ialah
perlembagaan berfungsi melindungi hak-hak asasi setiap individu yang
menjadi rakyat di dalam negara berkenaan.
1.4.2 Ciri-Ciri Perlembagaan yang Baik
Kita telah membincangkan bahawa dalam kehidupan bernegara masa kini

hampir kebanyakan negara mempunyai perlembagaan sebagai undang-
undang dasar negara yang menjadi panduan kepada sistem pemerintahan
negara berkenaan. Namun begitu, ciri-ciri dan sifat perlembagaan yang
wujud di antara satu negara dengan negara lain berbeza-beza. Terdapat
negara yang mempunyai perlembagaan bertulis dan terdapat juga negara
yang perlembagaannya tidak bertulis tetapi terkandung di dalam beberapa
undang-undang dasar dan konvensyen yang telah diterima sejak zaman
berzaman. Ada sesetengah negara yang perlembagaannya dianggap
sebagai sangat fleksibel kerana kaedah meluluskan sesuatu pindaan
perlembagaannya serupa dengan kaedah menggubal undang-undang
biasa. Perlembagaan yang dikatakan fleksibel ini biasanya boleh dipinda
dengan majoriti kecil di dalam parlimen. Sebaliknya pula, terdapat
keadaan di negara-negara lain di mana prosedur meminda
perlembagaannya sangat sukar, panjang dan rumit. Perlembagaan yang
terpaksa melalui proses rumit ini sebelum sesuatu pindaan dapat
dilakukan dikatakan sebagai sebuah perlembagaan yang ‘rigid’ atau tegar.
18
Umpamanya peraturan pindaan perlembagaan itu menetapkan bahawa
suara majoriti dua pertiga daripada kedua-dua dewan parlimen diperlukan
sebelum sesuatu pindaan perlembagaan itu dapat dilakukan.
Ada juga negara seperti Itali yang mempunyai proses pindaan yang amat
panjang yang memerlukan majoriti mutlak di setiap dewan perundangan
pada pengundian kali kedua. Syarat sebegini dikenakan bagi mengelakkan
regim fasis muncul semula kerana ditakuti seseorang seperti Mussolini
akan muncul dan menguasai semula negara. Terdapat juga negara yang
mengenakan syarat referendum atau pungutan suara sebelum sesuatu
keputusan penting yang melibatkan pindaan perlembagaan dilakukan. Di
Britain, keputusan untuk menyertai EEC pada tahun 1975 dan keputusan
parlimennya untuk mewujudkan parlimen bagi Scotland dan Dewan
Perhimpunan Welsh pada tahun 1999 hanya dibuat setelah pungutan
suara dilakukan. Syarat-syarat ketat yang dikenakan itu bertujuan supaya
perlembagaan tidak dipinda sesuka hati menurut kemahuan jangka
pendek dan semasa sesebuah kerajaan yang memerintah tanpa
mengambil kira kesan jangka panjang yang mungkin boleh menjejaskan
aspirasi negara serta semangat asal perlembagaan negara berkenaan.
Pembentukan Malaysia pada tahun 1963 yang melibatkan penyertaan
Sabah, Sarawak dan Singapura dibuat oleh parlimen Malaya setelah
pungutan suara dilakukan di kedua-dua negeri Borneo tersebut. Malah
satu suruhanjaya yang dikenali sebagai Suruhanjaya Cobbold yang diselia
oleh Bangsa-bangsa Bersatu telah ditubuhkan bagi menjalankan tinjauan
pendapat umum di kalangan rakyat di Sabah dan Sarawak sebelum
penubuhan Malaysia menjadi kenyataan.
Sesuatu perlembagaan itu dikatakan sebagai perlembagaan yang

mempunyai ciri-ciri yang baik apabila ia
(i) Bersifat umum dan tidak terlalu mengkhusus. Perkara ini

penting supaya pentafsiran perlembagaan dapat dibuat
mengikut kesesuaian masa. Perubahan-perubahan yang
berlaku dari semasa ke semasa boleh menyebabkan
kandungan sesuatu perlembagaan didapati tidak sesuai lagi
untuk memenuhi keperluan semasa rakyat dan negara.
Justeru itu, jika sekiranya sesuatu perlembagaan itu hanya
menggariskan prisnsip-prinsip umum sahaja, maka agak
mudah untuk pentafsiran baru dibuat, atau jika memerlukan
pindaan ia tidak menjejaskan semangat asal perlembagaan
itu.
(ii) Mempunyai dokumen yang termaktub serta prosedur-
prosedur yang stabil dan konsisten. Walaupun kita telah
menyebut bahawa negara yang mempunyai perlembagaan
yang tidak bertulis tidak menjejaskan perjalanan sistem
19
politiknya, namun, adalah lebih baik sekiranya sesebuah
negara yang baru diwujudkan mempunyai satu dokumen
perlembagaan yang bertulis, lengkap dengan prosedur-
prosedur yang jelas dan konsisten.
(iii) Prosedur pindaannya tidak terlalu tegar dan tidak juga terlalu
fleksibel. Perkara ini penting supaya keaslian sesuatu
perlembagaan itu tidak terjejas apabila sesuatu pindaan itu
perlu dilakukan kepada perlembagaan negara. Prosedur yang
terlalu ketat akan menyulitkan pindaan dilakukan yang
mungkin pula menjejaskan sesuatu kepentingan umum
negara pada sesuatu masa. Namun begitu, prosedur yang
terlalu mudah boleh menyebabkan sesuatu perlembagaan itu
kerap dipinda dan ini boleh menghilangkan kredibiliti
perlembagaan sebagai undang-undang dasar negara.
(iv) Tidak terlalu kerap dipinda. Ciri ini penting kerana apabila
sesuatu perlembagaan itu terlalu kerap dipinda, keaslian,
semangat dan kedudukan perlembagaan itu sendiri akan
terjejas di mata umum. Perlembagaan itu seharusnya
mempunyai ciri simbolik dan dapat melahirkan rasa
penghormatan rakyat ke atasnya. Malah kerajaan dan rakyat
seharusnya dapat mengidentifikasikan diri mereka dengan
semangat dan aspirasi negara yang termaktub di dalam
perlembagaan. Justeru itu, sangatlah penting perlembagaan
tidak terlalu kerap dipinda bagi memelihara integritinya.
(v) Isi perlembagaan itu seharusnya dapat dipertahan dan
dipertanggungjawabkan segala saranan dan prinsip-
prinsipnya. Ini bermaksud bahawa kandungan perlembagaan
itu dapat dilaksanakan dalam kehidupan seharian rakyat.
Sebaik-baiknya kandungan perlembagaan tidak bercanggah
dengan nilai, budaya dan norma kehidupan rakyat yang
diterima umum di negara berkenaan. Jika kandungan
perlembagaan tidak menetapi cirri-ciri yang disebutkan di
atas penghormatan ke atas perlembagaan itu akan tergugat
dan ini boleh menjejaskan peranan simbolik perlembagaan
dalam memupuk perpaduan dan kehidupan harmoni rakyat.
(vi) Menjamin kehendak dan kepentingan kehidupan rakyat yang
baik dan berterusan serta memberi peluang kepada rakyat
bersuara demi kepentingan mereka. Perlembagaan yang baik
seharusnya dapat mempertahankan prinsip-prinsip hak-hak
asasi manusia dan kebebasan individu. Di dalam sistem
demokrasi, dua prinsip yang dinyatakan ini sangat penting
untuk diperhatikan. Oleh itu perlembagaan berfungsi untuk
mengelakkan kezaliman dan penindasan berlaku ke atas
rakyat yang tidak berkuasa dan mereka yang tidak
20
berkeupayaan. Perlembagaan yang baik sewajarnya
mengandungi semua jaminan-jaminan ini.
(vii) Berkonsepkan sistem terbuka yang terjamin di mana segala
persoalan politik, perundangan dan kehidupan rakyat yang
berbangkit dapat diperbahaskan dengan secukupnya sebelum
sesuatu tindakan susulan dapat diambil.
(viii) Menetapkan pengasingan kuasa di antara institusi-institusi
tertentu kerajaan di dalam negara. Perlembagaan sewajarnya
menggariskan dengan jelas fungsi dan peranan yang harus
dimainkan oleh semua institusi-institusi utama negara dan
kerajaan serta batasan-batasan kuasa mereka.
1.4.3 Rumusan
Kita telah membincangkan tentang maksud perlembagaan, peranan dan

fungsi perlembagaan serta ciri-ciri perlembagaan yang baik. Perbincangan
yang telah dilakukan sebelum ini seharusnya dapat memberikan panduan
dan pengetahuan kepada kita tentang kepentingan perlembagaan dalam
kehidupan bernegara dan sistem politik. Setiap negara yang pernah wujud
serta kerajaan yang dilahirkan amat memerlukan perlembagaan sebagai
panduan dalam mengurus pemerintahan yang baik bagi rakyatnya.
Perlembagaan sebagai undang-undang utama negara berperanan
memberi satu kerangka kehidupan politik dan undang-undang yang
menyeluruh bagi perjalanan proses politik dan perundangan sesebuah
negara. Setiap negara memerlukan kerajaan sebagai teraju utama
pemerintahan dan setiap kerajaan memerlukan panduan perlembagaan
bagi membolehkan mereka menjalankan fungsi-fungsi mereka dengan
berkesan. Oleh itu, jelas bahawa perlembagaan jelas menjadi teras kepada
kehidupan negara dan kerajaan. Tanpa perlembagaan yang boleh
memberikan panduan yang baik dan jelas, fungsi sesebuah kerajaan
dalam memelihara kewujudan dan ‘survival’ negara mungkin terjejas.
Walaupun sebahagian daripada kita mungkin memandang mudah tentang

kewujudan dan kepentingan perlembagaan, tetapi perbincangan yang
diutarakan di atas seharusnya dapat memberikan idea-idea penting betapa
mustahaknya kedudukan perlembagaan dalam kehidupan moden masa
kini. Justeru itulah, keupayaan memahami perlembagaan sesebuah negara
dengan baik dapat membantu kita memahami aspirasi sesebuah negara
dan juga sistem politik dan perundangannya. Malahan sejarah, tradisi,
adat-resam, budaya politik dan kehidupan sesebuah negara serta
masyarakatnya juga boleh difahami sedikit sebanyak dengan mengkaji
kandungan perlembagaan sesebuah negara. Tidaklah keterlaluan kalau
dikatakan bahawa perlembagaan juga merupakan satu manifestasi sejarah
yang dilalui oleh sesebuah negara. Sungguhpun bahasa undang-undang
yang digunakan di dalam sesebuah perlembagaan itu kadangkala sukar
21
difahami malah mungkin membosankan, namun semangat sesuatu
perlembagaan itu akan terjelma dengan bertenaga sekiranya ia diberikan
pentafsiran yang baik dan sewajarnya. Pentafsiran perlembagaan yang
baik bukan sahaja melihat kandungan dan maksud-maksud perlembagaan
itu secara ‘literal’ atau secara luaran, tetapi mengambil kira juga dimensi
sejarah, semangat dan falsafah yang tersirat di sebalik kandungan sesuatu
prinsip perlembagaan itu.
SOALAN PENILAIAN KENDIRI
1. Antara negara dan kerajaan mempunyai kuasa dan fungsi-fungsi

yang berbeza. Di manakah terletaknya garis pemisah di antara
kedua-dua entiti tersebut.
2. Peranan kerajaan adalah memerintah negara. Justeru itu kerajaan

dapat bertindak atas nama negara. Bagaimanakah kuasa kerajaan
dapat dikawal supaya tidak tertumpu kepada hanya seorang
pemimpin negara?
3. Huraikan kepentingan perlembagaan kepada sesebuah negara dan

kerajaan yang memerintah.
4. Apakah peranan dan fungsi perlembagaan dalam memandu

kerajaan dan rakyat menjalankan tanggungjawab masing-masing
memelihara kewujudan dan kesejahteraan negara?
5. Bagaimanakah perlembagaan boleh memberi legitimasi kepada

sesuatu tindakan kerajaan?
Semak jawapan anda di akhir modul kursus ini.
JAWAPAN SOALAN DALAM TEKS
SDT 1.1
1. Unsur-unsur penting yang mesti ada bagi membolehkan sesebuah

entiti itu dianggap sebagai negara ialah
(i) Wilayah- Sebuah kawasan yang bukan sahaja meliputi

tanah tetapi termasuk juga perairan dan ruang udara.
22
(ii) Penduduk- Sesebuah negara seharusnya mempunyai
sejumlah manusia yang tinggal secara tetap di dalam
wilayahnya. Saiz atau bilangan penduduk tidak
menentukan taraf sesebuah negara. Namun tentulah
negara yang lebih kecil penduduknya secara relatifnya
lebih mudah untuk ditadbir daripada negara yang
mempunyai penduduk yang ramai.
(iii) Kerajaan- Adalah merupakan pemerintah bagi sesebuah
negara. Pentadbiran negara diurus oleh kerajaan. Cara
mana sesebuah kerajaan itu mendapat dan menggunakan
kuasanya membezakan bentuk sesebuah kerajaan dengan
kerajaan yang lain.
(iv) Kedaulatan- Ialah pengikhtirafan masyarakat
antarabangsa atas kewujudan sesebuah negara serta hak
sah negara tersebut untuk mengurus hal-ehwal
dalamannya tanpa campur tangan asing.
Jika sekiranya semua unsur-unsur ini terdapat kepada sesebuah entiti

itu, maka ia dapat dianggap sebagai sebuah negara menurut takrifan
moden masa kini.
SDT 1.2
1. Terdapat tiga ciri-ciri penting kuasa negara iaitu
(i) Sifat Memaksa- Negara berkuasa mengenakan peraturan

dan perundangannya ke atas semua orang yang berada di
dalam wilayahnya. Kuasa ini sah dan berdaulat serta akan
menerima implikasi penggunaan kekerasan (yang juga
sah) jika sekiranya ia dicabar.
(ii) Sifat Memonopoli- Negara memonopoli kawalan dan
penggunaan alat-alat kekerasan seperti tentera dan polis
dan adalah merupakan pihak yang berwibawa dalam
menggunakannya untuk mempertahankan kewujudan dan
kedaulatan negara. Tidak ada pihak yang lain yang berhak
menggunakan kekerasan kecuali dengan izin negara.
(iii) Kuasa yang mencakupi segalanya: Kuasa negara adalah
meluas dan mencakupi hampir semua ruang kehidupan
masyarakat. Tidak ada sesiapa pun yang tinggal dalam
negara yang dapat bebas daripada pengaruh dan kuasa
negara.
2. Terdapat dua aspek penting yang dapat dikemukakan bagi

membezakan sebuah negara yang mengamalkan sistem Kesatuan
23
(Unitary) dan negara Persekutuan (Federal). Dua aspek penting
tersebut ialah
(i) Struktur Negara – Di mana dalam negara Kesatuan

seluruh wilayahnya ditadbir di bawah satu sistem
pentadbiran berpusat. Jika diwujudkan pihak berkuasa
tempatan, kewujudannya adalah berdasarkan apa yang
diberikan oleh parlimen dan boleh berubah jika parlimen
mahukannya diubah. Ianya tidak ditetapkan secara kekal
di dalam perlembagaan. Ini berbeza dengan sistem
Persekutuan di mana negara tersebut terbina hasil
gabungan sejumlah negeri-negeri yang berdaulat.
Kewujudan negeri-negeri ini sangat sukar untuk
dibubarkan kerana ia wujud lebih dahulu daripada negara
persekutuan yang lebih besar tersebut.
(ii) Struktur Kuasa – Kuasa di dalam negara Kesatuan adalah
berpusat kepada kerajaan pusat atau parlimen. Lain-lain
pihak berkuasa tempatan hanya menikmati kuasa yang
diperturunkan oleh kerajaan pusat dan kuasa ini boleh
ditarik balik pada bila-bila masa yang putuskan oleh
parlimen negara tersebut. Bagi negara Persekutuan, kuasa
kerajaan pusat walau pun sering lebih meluas daripada
kuasa negeri-negeri, tetapi negeri masih memiliki kuasa-
kuasa khas dalam bidang-bidang tertentu yang tidak boleh
diganggu oleh kerajaan pusat.
SDT 1.3
1. Terdapat satu perbezaan penting dalam amalan doktrin

pemisahan kuasa di negara berparlimen dari negara berpresiden.
Perbezaan tersebut ialah dalam sistem berpresiden, badan
legislatif dan eksekutif dianggotai oleh pihak yang berlainan.
Terdapat pemisahan yang jelas dan nyata dalam kedua-dua badan
tersebut. Badan Kehakiman juga terpisah daripada kedua-dua
badan legislatif dan eksekutif. Namun di dalam sistem
berparlimen, berlaku pertindanan keanggotaan dalam badan
legislatif dan badan eksekutif. Ahli-ahli badan eksekutif adalah
terdiri daripada sebahagian ahli badan legislatif. Malah Perdana
Menteri memperolehi kuasanya daripada keanggotaan dan
sokongan yang diterimanya daripada badan legislatif. Perdana
Menteri dan kabinetnya adalah bertanggung jawab kepada badan
legislatif. Dalam sistem kerajaan berpresiden, Presiden hanya
bertangung jawab kepada rakyat yang memilihnya secara
langsung, manakala ahli-ahli kabinetnya pula hanya
24
bertanggungjawab kepada Presiden yang melantik mereka.
Presiden tidak boleh dijatuhkan oleh badan legislatif kerana ia
bukan anggota badan tersebut. Dalam sistem berparlimen,
seseorang Perdana Menteri dan kabinetnya boleh digulingkan
oleh parlimen.
SDT 1.4
1. Terdapat beberapa peranan dan fungsi perlembagaan dalam

sesebuah negara. Peranan terbesarnya ialah menyatakan dengan
jelas aspirasi sesebuah negara itu serta menggariskan struktur
rasmi sistem pemerintahan negara. Setelah peranan tersebut
digariskan dengan jelas, maka perlembagaan mempunyai
mengawal tindak-tanduk kerajaan dan seluruh institusinya supaya
menjalankan pemerintahan menurut aspirasi dan struktur rasmi
yang ditentukan oleh perlembagaan. Fungsi perlembagaan dalam
kontek ini ialah menentukan sama ada sesuatu tindakan kerajaan
itu sah atau tidak berdasarkan peruntukan bidang kuasa yang
diberikan oleh perlembagaan kepada kerajaan tersebut.
Perlembagaan menentukan sama ada prinsip kedaulatan undang-
undang (rule of law) diamalkan atau tidak oleh sesebuah negara
berdasarkan peruntukkan-peruntukkan yang wujud dalam
perlembagaan itu sendiri.
2. Penilaian sama ada sesebuah perlembagaan itu mempunyai ciri-

ciri sebuah perlembagaan yang baik atau tidak ditentukan oleh
beberapa kriteria. Antaranya ialah
(i) Bersifat umum- Jika sesuatu perlembagaan itu terlalu

mengkhusus atau rigid ia sukar disesuaikan dengan
perubahan yang berlaku dalam negara dari masa ke
semasa
(ii) Perlembagaan bertulis – Lebih mudah untuk dirujuk
berbanding perlembagaan yang tidak bertulis.
(iii) Prosidur pindaan tidak terlalu ketat dan tidak pula
terlalu longgar atau flexible.
(iv) Tidak terlalu kerap dipinda sehingga menghilangkan
semangat dan kandungan asal perlembagaan tersebut.
(v) Prinsip perundangan dan kandungan perlembagaan
tersebut adalah berasaskan peraturan dan undang-
undang sejagat yang diterima pakai oleh masyarakat
antarabangsa.
25
(vi) Kehendak dan aspirasi rakyat untuk meneruskan
kehidupan politik yang baik dan sempuran dijamin oleh
perlembagaan.
(vii) Mempunyai konsep sistem terbuka di mana persoalan-
persoalan masyarakat dan perundangan yang berbangkit
dapat dibahas dengan secukupnya demi kebaikan
negara.
(viii) Menetapkan pemisahan kuasa antara institusi-institusi
kerajaan dengan jelas supaya tiada pihak yang dapat
bertindak mengatasi kuasa yang diperuntukkan
kepadanya dan tidak memonopoli kuasa sehingga
menjejaskan nilai-nilai kehidupan demokrasi.
26
BAB 2
UNDANG-UNDANG, PERLEMBAGAAN,
DAN SISTEM PEMERINTAHAN
OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:

1. Memahami konsep undang-undang, perlembagaan dan
hubungannya dengan sistem pemerintahan.
2. Menyedari keperluan undang-undang dalam kehidupan seharian.
3. Membezakan jenis-jenis perlembagaan yang wujud.
4. Mengetahui sumber dan sejarah undang-undang.
2.1 MAKNA UNDANG-UNDANG
Istilah undang-undang atau hukum digunakan dalam pelbagai keadaan.

Ada yang menyebut undang-undang (hukum) fizik, matematik, sains atau
peraturan bola sepak atau kesihatan. Apabila istilah undang-undang
digunakan bagi negara, ia mempunyai makna yang khusus dan tersendiri.
Ia bolehlah didefinisikan sebagai satu peraturan mengenai perbuatan
manusia yang menimbulkan kesan-kesan tertentu sebagaimana
ditentukan oleh negara (David Barker, 1992: 1).
Bagi orang biasa, undang-undang difahami sebagai satu peraturan umum

mengenai perlakuan manusia. Menurut the Oxford English Dictionary,
undang-undang ialah ‘the body of enacted or customary rules recognized by
community as binding’. Walaupun begitu, perkataan undang-undang (law)
telah diberi pelbagai definisi oleh para sarjana.
Sir John Salmond misalnya dalam bukunya ‘Jurisprudence’, mendefinisi law

sebagai “the body of principles recognized and applied by the state in the
administration of justice… Oleh itu, dengan perkataan lain, undang-undang
mengandungi set peraturan yang diperakui dan dikuatkuasakan oleh
badan keadilan ataupun, undang-undang itu ialah satu set peraturan yang
dikuatkuasakan oleh pihak berkuasa sesebuah negara.
John Austin dalam The Province of Jurisprudence Determined, melakarkan

undang-undang (law) sebagai satu set arahan yang dikuatkuasakan oleh
pihak atasan kepada pihak bawahan melalui hukuman. Pihak atasan ialah
27
negara (state) dan pihak bawahan ialah individu dalam negara tersebut.
Hukuman (sanctions) meliputi penjara, denda, ganti rugi, perintah injunksi
dan dikri-dikri tertentu (Lee Mei Pheng, 1989: 1).
Undang-undang kadangkala disebut juga sebagai hukum. Undang-

undang adalah aturan yang mengawal perjalanan hidup kita atau
masyarakat. Ia dibuat oleh kerajaan atau negara. Ada juga undang-undang
yang mengikut agama.
Undang-undang bertujuan agar kehidupan masyarakat menjadi aman dan

sejahtera. Undang-undang mengandungi perbuatan-perbuatan yang
dilarang atau ditegah, perbuatan-perbuatan yang perlu dan boleh
dilakukan. Jika ada seseorang yang tidak mematuhi larangan itu, dia akan
dihukum. Sekiranya terdapat orang yang tidak melakukan perkara-
perkara yang diarah oleh undang-undang, dia juga akan dihukum. Ada
juga undang-undang yang digunakan untuk memastikan semua pihak
mendapat hak-hak masing-masing (A.Aziz, 1995: 2).
2.2 KEPERLUAN KEPADA UNDANG-UNDANG
Undang-undang perlu untuk mengawal manusia dan masyarakat.

Undang-undang akan memastikan setiap individu memperolehi hak
masing-masing. Tanpa undang-undang, kehidupan manusia tidak ubah
seperti masyarakat rimba. Siapa yang lebih kuat akan berkuasa ke atas
yang lemah.
Sang Singa akan memangsakan sesiapa sahaja yang disukainya sebab ia

adalah raja di rimba. Si lemah seperti pelanduk tidak boleh berbuat apa-
apa kecuali cuba melarikan dirinya. Anggota rimba yang lain tidak akan
menghukum Si Singa itu walaupun ia bersalah dan hak pelanduk terus
tidak akan terbela.
Kehidupan manusia dan haiwan tidak sama. Manusia mempunyai

kelebihan akal dalam menjalani kehidupannya. Manusia hidup
bermasyarakat dan bernegara. Nyawa dan pemilikan manusia perlu
dilindungi daripada sebarang bentuk penganiayaan dan kezaliman. Cara
dan kaedah melindungi kehidupan manusia inilah dikenali sebagai
undang-undang.
Undang-undang juga diperlukan sebagai mekanisme kawalan yang

penting dalam masyarakat, lebih-lebih lagi dalam menghadapi arus
pembangunan negara yang semakin pesat. Apabila negara semakin
membangun, berbagai-bagai masalah timbul. Kegiatan kehidupan
manusia di dalam masyarakat perlu dikawal agar kestabilan terus wujud.
28
Ketika inilah undang-undang mempunyai peranan secara formal untuk
mengawal perlakuan-perlakuan negatif yang semakin mengubah struktur
sosial (Anwarul Yakin, 1998: 29-35).
Selain itu, undang-undang berfungsi sebagai alat untuk menyelesaikan

masalah dalam masyarakat kerana masalah yang wujud memerlukan satu
alat alternatif yang sesuai untuk diaplikasikan bagi menamatkan
kekusutan atau pertelingkahan yang berlaku. Steven Vago (1996:14)
mencatatkan bahawa menurut Karl N. Lewlleyn, masyarakat
sememangnya tidak dapat lari daripada masalah seperti pertelingkahan
dan sebagainya yang harus diselesaikan. Semuanya bergantung kepada
undang-undang.
Fungsi sosial undang-undang ialah sebagai pembimbing kesejahteraan

hidup bermasyarakat. Setiap ahli masyarakat perlu mengikut undang-
undang yang dibentuk supaya kesejahteraan hidup dapat dicapai.
Undang-undang adalah untuk membimbing seluruh anggota masyarakat
dalam bertindak terhadap sesuatu keadaan. Melalui bimbingan undang-
undang, setiap individu dapat mengetahui bagaimanakah untuk
mengambil tindakan dalam menangani permasalahan yang sedang
dihadapinya.
Selain itu banyak lagi fungsi undang-undang sebagaimana yang kita alami
setiap hari. Bolehkah anda menambahkan lagi beberapa fungsi sosial
undang-undang ini?
Jelas sekali undang-undang sangat diperlukan dalam kehidupan harian

kita dalam masyarakat.
1. Apakah istilah-istilah yang mempunyai makna yang

serupa dengan undang-undang?
2. Bagaimanakah keadaannya jika masyarakat tidak
dikawal oleh undang-undang?
29
2.3 SUMBER UNDANG-UNDANG
Menurut Suffian Hashim (1990:113) di Malaysia, terdapat lapan sumber

undang-undang, iaitu
1. Perlembagaan
Ia merangkumi sama ada Perlembagaan Persekutuan atau Perlembagaan

Negeri. Perkara 4(1) Perlembagaan Malaysia memperuntukkan bahawa
“Perlembagaan ini adalah undang-undang utama Persekutuan dan apa-
apa undang-undang yang diluluskan selepas Hari Merdeka dan yang
berlawanan dengan Perlembagaan ini hendaklah terbatal setakat yang
berlawanan itu.”
2. Statut
Statut meliputi sama ada akta, ordinan atau enakmen: Akta ialah undang-
undang bertulis yang diperbuat oleh Parlimen. Undang-undang bertulis
yang dibuat oleh Dewan-dewan Undangan Negeri dipanggil Enakmen,
kecuali bagi Sabah dan Sarawak ia dipanggil ordinan.
3. Perundangan subsidiari atau perundangan perwakilan
Perlembagaan Malaysia memberi kuasa perundangan kepada Parlimen

dan Dewan Undangan Negeri. Walau bagaimanapun hanya sebahagian
kecil perundangan yang dibuat secara langsung oleh badan perundangan
dan sebahagian besar perundangan kini dibuat oleh pihak eksekutif.
Pihak eksekutif membuat perundangan-perundangan tersebut melalui
kuasa yang diberikan kepada mereka oleh badan perundangan (Ahmad
Ibrahim, Ahilemah, 1992: 137).
Semasa merangka sesuatu perundangan, badan perundangan lazimnya

mengehadkan diri mereka kepada polisi-polisi awam dan polisi-polisi
mengenai perkara-perkara yang berkaitan sahaja dan memberi kuasa
kepada agensi yang lain untuk melaksanakan serta menjalankan polisi
yang telah dibuat. Ia merupakan undang-undang yang digubal oleh
badan atau individu yang diberi kuasa oleh undang-undang. Undang-
undang yang lahir daripadanya dipanggil peraturan, kaedah atau regulasi.
4. Keputusan hakim dalam sesuatu perbicaraan
Ia adalah keputusan hakim dalam perkara undang-undang yang dibuat

oleh hakim Mahkamah Tinggi yang belum diakas atau ditolak oleh
Mahkamah yang lebih tinggi daripadanya. Keputusan hakim itu akan
mengikat semua keputusan mahkamah rendah. Ia dikenali sebagai
doktrin duluan mengikat (Doctrine of Judicial Binding Precedent).
30
Keputusan-keputusan mahkamah ini menjadi sumber tidak bertulissdi
Malaysia. Itu pun sekiranya tiada undang-undang bertulis mengenainya.
Ini bermakna, hanya keputusan Mahkamah Tinggi, Mahkamah Rayuan
dan Mahkamah Persekutuan sahaja yang dijadikan sumber undang-
undang tidak bertulis.
Keputusan Mahkamah Persekutuan akan diikuti oleh Mahkamah Rayuan,

Mahkamah Persekutuan dan Mahkamah-mahkamah Tinggi dan
Mahkamah bahawan. Keputusan Mahkamah Pesekutuan yang lepas akan
diikuti oleh Mahkamah Pesekutuan yang membicarakan kes yang sama
pada masa akan datang.
Keputusan Mahkamah Rayuan dan Mahkamah Tinggi pula akan diikuti

oleh mahkamah-mahkamah bawahan yang lain. Walau bagaimanapun,
Mahkamah Tinggi lain tidak semestinya mengikut keputusan Mahkamah
Tinggi tersebut. Namun ia boleh memilih untuk mengikut keputusan
yang telah dicapai oleh seseutu Mahkamah Tinggi lain. Manakala
Mahkamah-mahkamah bawahan tidak perlu diikuti oleh mahkamah-
mahkamah bawahan yang lain, apatah lagi mahkamah yang lebih tinggi
hierarkinya.
5. Undang-undang Islam
Ia merupakan sumber hukum utama kepada kaum muslimin di Malaysia.

Perkara ini termaktub di dalam Perlembagaan Malaysia. Hukum Islam
terpakai dalam semua aspek kegiatan hidup umat Islam. Ia merangkumi
aspek pentadbiran undang-undang Islam di bawah agensi Kerajaan yang
berkaitan agama Islam seperti Mahkamah Syariah, ibadat, jenayah,
kontrak, kemasyarakatan, harta, keluarga, pesaka, matrimoni dan
sebagainya.
Ia terkandung di dalam al-Quran, Hadis, undang-undang yang

dipersetujui oleh para ulama’ dan fuqaha’ serta yang terkandung dalam
adat setempat.
6. Undang-undang Hindu
Menurut orang-orang Hindu, sebahagian daripada undang-undang ini

datangnya daripada Tuhan dan sebahagian besarnya daripada adat. Ia
digunakan hanya untuk orang Hindu sahaja berkaitan dengan undang-
undang diri sahaja. Contohnya ialah sistem penyatuan keluarga Hindu
yang diiktiraf dan dikuatkuasakan oleh Mahkamah Sivil.
31
7. Undang-undang adat
Adat tempatan di Malaysia juga menjadi sumber undang-undang tidak

bertulis. Contohnya ialah adat Hindu akan digunakan bagi penganut
agama Hindu. Adat resam Cina akan digunakan bagi orang-orang Cina
dan adat-adat suku orang Asli pula digunakan sebagai salah satu undang-
undang untuk orang-orang Asli.
Adat Melayu yang tidak berlawanan dengan hukum Islam akan

digunakan sebagai sebahagian daripada undang-undang untuk orang
Melayu dan bumiputera yang beragama Islam. Adat Perpatih dan adat
Temenggung di Semenanjung Malaysia dan adat-adat tempatan di Sabah
dan Sarawak adalah adat Melayu yang digunakan lagi dan menjadi
sebahgian daripada undang-undang. Contoh terbaik ialah adat harta
sepencarian telah diiktiraf sebagai sebahagian daripada undang-undang,
dan ia diiktiraf sebagai sebahagian undang-undang dan diiktiraf oleh
Undang-undang Islam. bagi memahami lebih lanjut mengenai persoalan
harta sepencarian ini, beberapa kes yang menarik bolehlah dirujuk seperti
Roberts lwn Ummi Kalthom [1966] 1 MLJ 163, Boto’ Binte Taha lwn Jaafar bin
Muhammad [1985] 2 MLJ 98 dan Zainuddin lwn Anita [1982] 4 J.H 73.
8. Common Law Inggeris dan peraturan ekuiti
Penggunaan kedua-dua sumber undang-undang ini adalah sebagaimana

yang diperuntukkan di dalam Akta Undang-undang Sivil 1956. Mengikut
Akta ini, Common Law dan peraturan ekuiti tersebut akan digunakan
kecuali terdapat peruntukan yang dibuat oleh undang-undang bertulis
tempatan. Ia juga digunakan setakat yang diizinkan oleh undang-undang
negeri-negeri di Malaysia dan penduduknya, serta bergantung kepada
keperluan tempatan.
Daripada senarai di atas, tiga sumber yang pertama dikenali sebagai

undang-undang bertulis, manakala bakinya ialah undang-undang tidak
bertulis.
Undang-undang tidak bertulis bukanlah undang-undang yang tidak

ditulis. Ia adalah sekumpulan undang-undang yang tidak melalui proses
perundangan formal iaitu melalui kelulusan dewan perundangan.
Undang-undang bertulis adalah undang-undang yang ditulis oleh

penggubal undang-undang, diluluskan oleh dewan perundangan dan
diterbitkan secara formal oleh Jabatan Percetakan Negara dan boleh
dibeli oleh sesiapa jua.
32
1. Berikan contoh akta, enakmen dan ordinan yang

ada. Kemukakan dua contoh bagi setiap satu.
2. Apakah contoh adat yang ada implikasi undang-
undang dan adat yang tidak mempunyai implikasi
undang-undang?
2.4 PERLEMBAGAAN
Dalam pelajaran pertama perbincangan mengenai pengertian

perlembagaan telah pun dilakukan. Anda diharap dapat menguasainya
dengan baik. Terdapat pelbagai pendapat yang menjelaskan takrifan
perlembagaan ini. Abdullah Sanusi (1987:5) mengatakan perlembagan
ialah buku yang mengandungi undang-undang agung negara. Di dalam
perlembagan ada dinyatakan keunggulan politik, ekonomi, sosial dan
kebudayaan sesebuah negara. Ia berhasrat mengendalikan pentadbiran
kerajaan dengan licin dan saksama. Menurut Sheela (1994: 207)
perlembagaan ialah sekumpulan undang-undang dasar, yang menjadi
garis panduan kepada pemerintahan sesebuah negara. Daripada
perlembagaan lahir undang-undang lain. Perlembagaan mengandungi
peraturan yang menentukan struktur kerajaan dan kuasanya, sistem
kehakiman, hak asasi, kebebasan beragama, soal bahasa, syarat-syarat
kerakyatan dan pilihan raya.
Professor Dicey (1959) berpendapat bahawa Undang-undang

Perlembagaan mengandungi dua prinsip sahaja iaitu Prinsip Kedaulatan
Parlimen dan Prinsip Kedaulatan Undang-undang. Namun pandangan
ini disanggah oleh Tun Salleh Abas, Bekas Ketua Hakim Negara kita
(1997:1) dengan katanya: “Jika kita perhatikan perlembagaan sebuah
negara moden, lebih-lebih lagi Perlembagaan Malaysia, maka sudah tentu
takrif perlembagaan yang dibuat oleh Professor Dicey tidak mencukupi,
kerana apa yang terkandung di dalam perlembagaan itu bukan sahaja hal-
hal tentang parlimen dan hak asasi, bahkan berjenis-jenis perkara lain.”
Wheare. K.C. (1993) pula menjelaskan erti perlembagaan itu dengan

melihat kepada dua suasana. Pertama, dalam suasana biasa, perlembagaan
digunakan untuk memperlihatkan keseluruhan sistem kerajaan sesebuah
negara, satu himpunan kaedah-kaedah yang menubuh dan mengawal
33
kerajaan itu. Kedua, dalam pengertian yang lebih luas, perlembagaan
bermaksud kumpulan undang-undang, institusi-institusi dan adat-adat
yang yang berpunca daripada beberapa prinsip pemikiran tetap yang
membentuk sistem umum.
Oleh itu perlembagaan bukanlah satu undang-undang yang lapuk,

sebaliknya persepakatan warga negara yang mengikut suasana semasa. Ia
wujud daripada kehendak keadaan semasa yang diasaskan oleh kekuatan
sesebuah kerajaan yang memerintah dalam sesebuah negara. Justeru,
perlembagaan merupakan undang-undang dasar negara.
2.5 KEPENTINGAN PERLEMBAGAAN KEPADA NEGARA
Kewujudan perlembagaan memastikan kestabilan, keadilan dan

keharmonian negara dicapai. Ini kerana semua hal mengenai cara-cara
pemerintahan negara terkandung di dalam perlembagaan. Semua pihak
sama ada rakyat atau kerajaan mestilah menuruti lunas-lunas yang
ditetapkan oleh perlembagaan. Tanpanya sesuatu tindakan itu dianggap
sebagai tindakan tidak berperlembagaan. Ia mencegah mana-mana pihak
daripada bertindak sesuka hati dan sewenang-wenangnya. Oleh itui,
dengan adanya perlembagaan sesebuah negara dapat diperintah secara
sistematik, adil dan bertanggungjawab.
2.6 JENIS-JENIS PERLEMBAGAAN
Perlembagaan boleh dibahagikan kepada beberapa jenis. Antaranya

adalah seperti berikut (Wheare.K.C,1993: 13):
a. Perlembagaan bertulis dan perlembagaan tidak bertulis
Perlembagaan bertulis adalah perlembagaan yang mana dokumennya

boleh diperolehi dalam sebuah buku tertentu. Perlembagaan jenis ini
terdapat di kebanyakan negara moden hari ini seperti Perlembagaan
negara kita. Perlembagaan tidak bertulis pula wujud berserakan dalam
pelbagai statut. Great Britain merpakan satu contoh negara yang
memiliki perlembagaan tidak bertulis ini.
b. Perlembagaan rigid dan perlembagaan fleksibel
Rigid atau fleksibelnya sesuatu perlembagaan itu bergantung kepada

senang atau susahnya ia dipinda. Terdapat negara yang memerlukan
referendum rakyat untuk meminda sesuatu perkara di dalam
perlembagaannya. Di Malaysia terdapat keadaan di mana ia memerlukan
sokongan dua pertiga anggota parlimen untuk meminda sesuatu perkara
34
di dalam perlembagaan. Terdapat juga keadaan yang memerlukan
kelulusan Majlis Raja-raja selain daripada sokongan majoriti di dewan
perundangan.
c. Perlembagaan Persekutuan dan Perlembagaan Unitari
Malaysia merupakan contoh negara yang memiliki Perlembagaan

Persekutuan. Malaysia mempunyai dua jenis kerajaan. Pertama kerajaan
negeri dan kedua kerajaan pusat atau kerajaan persekutuan. Negara
Britain hanya mempunyai satu kerajaan sahaja. Ia tidak mempunyai
kerajaan negeri.
d. Perlembagaan Berparlimen dan Perlembagaan Berpresiden
Pembahagian ini bergantung kepada jenis kerajaan yang terbentuk dalam

negara berkenaan. Jika ia mengamalkan sistem parlimen maka ia dikenali
sebagai Perlembagaan Perparlimen. Sekiranya tidak, berkemungkinan ia
dipanggil Perlembagaan Berpresiden.
e. Perlembagaan Panjang dan Perlembagaan Pendek
Jenis ini bergantung kepada berapa panjangkah kandungan sesebuah

perlembagaan itu? Jika rakyat sesebuah negara menetapkan untuk
menetapkan kandungan yang panjang di dalam perlembagaannya, maka
panjanglah perlembagaan negaranya, seperti di India. Sebaliknya di
Amerika Syarikat, perlembagaannya mengandungi tujuh perkara sahaja,
maka perlembagaannya tergolong di dalam jenis Perlembagaan Pendek.
1. Bagaimanakah anda mengkategorikan jenis

Perlembagaan Malaysia?
2.7 KANDUNGAN PERLEMBAGAAN
Sebagai undang-undang utama sesebuah negara, perlembagaan

mengandungi pelbagai peruntukan. Antara lain, badan perundangan iaitu
Parlimen, badan pemerintah seperti jemaah menteri, mahkamah dan lain-
35
lain. Perlembagaan juga mengandungi peruntukan-peruntukan lain iaitu
kewarganegaraan, kebebasan asasi, agama, bahasa kebangsaan dan
sebagainya.
Berapa panjang atau pendek jumlah peruntukan di dalam perlembagaan

itu terserahlah kepada kehendak penduduk sesebuah negara yang
berhajat kepada perlembagaan itu. Amerika Syarikat umpamanya
mempunyai satu perlembagaan yang pendek sahaja, sebaliknya India
sebagai contoh mempunyai satu perlembagaan yang panjang dengan
pelbagai peruntukan di dalamnya.
2.8 CIRI-CIRI PERLEMBAGAAN MALAYSIA
Antara ciri-ciri asas Perlembagaan Malaysia adalah seperti berikut:
(i) Malaysia adalah sebuah persekutuan: Perlembagaan mengasaskan

Malaysia sebagai sebuah negara persekutuan. Ini jelas sekali
terbayang di dalam Perkara 1 Perlembagaan Persekutuan.
Malaysia terbentuk melalui gabungan beberapa buah kerajaan

negeri dan mempunyai sebuah kerajaan pusat.
Kerajaan Pusat terdiri daripada Yang di-Pertuan Agong, jemaah

menteri yang dipimpin oleh Perdana Menteri dan seluruh
anggota perkhidmatan awam.
(ii) Raja berpelembagaan: Yang di-Pertuan Agong merupakan

pemerintah tertinggi dalam negara Malaysia. Walaupun begitu,
baginda tidak menjalankan pemerintahan secara bersendirian dan
secara langsung. Baginda dan raja-raja di peringkat negeri
memerintah dengan nasihat para eksekutif iaitu Perdana Menteri
dan kabinetnya serta pihak yang diberikan kuasa di peringkat
Persekutuan, manakala Menteri Besar dan Ahli Mesyuarat Negeri
serta pihak yang diberi kuasa di peringkat negeri.
Tun Sufian (1990: 15-6) menulis: “Di dalam negara yang

mengamalkan pemerintahan raja berperlembagaan, selalunya
Perdana Menteri yang dipilih akan dipersalahkan atas dasar-dasar
yang tidak popular dan menghadapi risiko digantikan oleh orang
lain dalam sesuatu pilihan raya. Perdana Menteri datang dan
pergi, tetapi raja kekal buat selama-lamanya”.
(iii) Negara Demokrasi berparlimen: Malaysia mengamalkan bukan

sahaja sistem demokrasi tetapi juga demokrasi berparlimen.
Sistem demokrasi bertnunjangkan amalan pilihan raya untuk
36
memilih perwakilan. Perwakilan yang dipilih ke parlimen akan
membentuk kerajaan yang akan memerintah negara. Para
perwakilan ke dewan perundangan ini juga mempunyai kuasa
menggubal undang-undang yang akan diguna pakai di dalam
negara.
(iv) Islam agama Persekutuan: Islam telah ditetapkan menjadi Agama

Persekutuan. Namun begitu kebebasan beragama tetap dijamin.
(v) Perlembagaan Malaysia adalah undang-undang tertinggi: Perkara

4 Perlembagaan Persekutuan menonjolkan satu ciri khusus
kepada Perlembagaan ini iaitu ia adalah undang-undang tertinggi
dalam negara.
(vi) Pengasingan kuasa: Tiga cabang kuasa yang dibahagikan

dikendalikan oleh badan legislatif, badan eksekutif dan badan
kehakiman
2.9 PERKEMBANGAN PERLEMBAGAAN: PERANCIS,

USA DAN ISLAM
Peranhis: Perancis merupakan salah sebuah negara kubu tradisi

pengamal demokrasi di barat. Sejak revolusi 1789, Peranchis mempunyai
tiga pemerintahan monarki, dua pemerintahan diktator, tiga
pemerintahan penjajah dan lima pemerintahan republik. Justeru itu,
setiap kali pertukaran bentuk pemerintahan, berlakulah perubahan
terhadap perlembagaan.
Walaupun Perancis kerap mengalami perubahan perlembagaan yang

menunjukkan sistem demokrasinya tidak stabil, namun keadaan
ekonominya teguh ekoran wujudnya persaingan kuasa dalam
pentadbiran antara institusi politik dengan perkhidmatan awam.
Perlembagaan Peranchis membahagikan kuasa pemerintahan kepada tiga
bahagian iaitu eksekutif, perundangan dan kehakiman.
Perlembagaan Peranchis seperti juga perlembagaan negara lain

berperanan mengesahkan sistem politik dan sosialnya. Tujuannya ialah
untuk memberi kedudukan yang sewajarnya kepada kuasa kerajaan dan
hak rakyat. Sejak dari tahun 1791 hingga 1958, Peranchis mempunyai 16
perlembagaan. Bagaimanapun tidak satu pun dapat bertahan lama. Malah
dua daripadanya (1793 – 1814) tidak dapat dikuatkuasakan langsung
(Atory, 1996: 89).
Setiap kali revolusi yang berlaku membawa perubahan kepada

perlembagaan dan sistem kerajaan, contohnya:
37
1. Revolusi tahun 1930 telah mewujudkan piagam baru bagi
kerajaan monarki.
2. Revolusi tahun 1948 telah menubuhkan republik Kedua.
3. Coup d’etat atau rampasan kuasa oleh Louis Napoleon yang
menjadi maharaja dengan gelaran Napoleon III mewujudkan
perlembagaan 1852.
4. Revolusi 1870 mewujudkan perlembagaan Republik Ketiga.
5. Kejatuhan Republik Keempat pada 1958 mewujudkan
perlembagaan 1958 yang dikenali sebagai Perlembagaan De
Gaulle di bawah Republik Kelima.
Perlembagaan De Gaulle merupakan perlembagaan Republik yang

pertama dan yang dibahaskan serta digubal di Parlimen. Ia diterima oleh
negara Peranchis pada 28 September 1958 melalui satu pungutan suara.
Ia digubal secara kolektif oleh sekumpulan ahli parlimen, menteri
kehakiman dan Jeneral De Gaulle (Wright, 1978: 22).
Dua tema penting yang diambil kira oleh para penggubal semasa
menyiapkan perlembagaan ini iaitu keperluan meletakkan kuasa negara di
bawah kepimpinan sebuah badan eksekutif yang kuat dan pembentukan
sebuah parlimen yang mempunyai kuasa politik dan perundangan yang
terhad. Daripadanya akan terbentuk sebuah kerajaan yang mengamalkan
Sistem Parlimen tetapi Parlimen itu tidak boleh menguasai badan
eksekutif (Macridis, 1975: 5).
Perlembagaan ini membentuk sebuah pemerintahan berasaskan tiga

institusi utama iaitu badan eksekutif, badan perundangan dan badan
kehakiman.
Badan eksekutif diketuai oleh seorang Presiden yang menguasai

pemerintahan dan menjadi ketua negara. Ia berperanan dalam adat
istiadat, mengetuai Majlis Menteri, menandatangani undang-undang dan
keputusan terpenting. Presiden mempengerusikan mesyuarat Majlis
Tertinggi Kehakiman dan melantik sembilan orang ahlinya.
Badan eksekutif dianggotai oleh para Menteri Kabinet yang diketuai oleh
Perdana Menteri. Perdana Menteri dilantik oleh Presiden setelah
dipersetujui oleh anggota Parlimen.
Badan perundangan berbentuk dwidewan yang terdiri daripada Dewan

Perhimpunan Kebangsaan dan Dewan Senat. Kedua-dua dewan ini
dipengerusikan oleh presiden masing-masing. Dewan Perhimpunan
Kebangsaan dianggotai oleh ahli-ahli yang dipilih melalui pilihan raya
untuk lima tahun sepenggal manakala Dewan Senat dianggotai oleh ahli
yang dilantik untuk tempoh sembilan tahun sepenggal.
38
Badan Kehakiman pula bertanggungjawab kepada Majlis Perlembagaan
yang dianggotai oleh sembilan orang hakim dan semua bekas Presiden.
Majlis Perlembagaan ini berperanan menentukan proses pilihan raya dan
sistem perundangan berjalan dengan lancar. (Ahmad Atory, 1996: 91)
Amerika Syarikat: Amerika Syarikat merupakan sebuah tanah jajahan

British dan telah mencapai kemerdekaan melalui revolusi pada tahun
1776. Kebudayaan Amerika Syarikat berasaskan kebudayaan bangsa
Eropah.
Warisan politik Amerika Syarikat berasal dari Britain yang telah mencapai
integrasi politik sejak abad ke-17. Ia telah menubuhkan sistem politik
demokratik dengan sistem persekutuan dan seorang presiden yang
dipilih sebagai ketua kerajaan dan ketua negara.
Kongres Amerika Syarikat, sebagaimana Parlimen Malaysia terdiri

daripada dua dewan utama yang mempunyai pemimpinnya yang
tersendiri. Dewan Senat diketuai oleh Naib Presiden Amerika Syarikat
dan Presiden protempore, manakala Speaker mengetuai Dewan Perwakilan.
Kedua-dua dewan mempunyai pemimpin majoriti dan minoriti masing-
masing yang dipilih dari kalangan ahli masing-masing. Pemilihan
berdasarkan kepada kriteria pengetahuan dan pengalaman mereka yang
luas (Ahmad Atory, 1996:52).
Senator merupakan gelaran kepada ahli Senat yang merupakan

perwakilan setiap negeri. Setiap negeri diwakili oleh dua orang senator.
Bilangan keanggotan kedua-dua dewan semakin bertambah dari semasa
ke semasa.
Menurut Perlembagaan Amerika Syarikat, anggota Dewan Perwakilan

dipilih bagi tempoh dua tahun, manakala anggota Dewan Senat dipilih
setiap enam tahun sekali. Jika seseorang ahli Dewan Perwakilan
meletakkan jawatan, maka gabenor negeri berkuasa untuk mengadakan
satu pilihan raya baru bagi menggantikan ahli tersebut. Gabenor negeri
juga berkuasa melantik seorang senator yang baru.
Kelayakan yang ditentukan oleh Perlembagaan kepada mereka yang ingin

bertanding merebut kerusi di Dewan Perwakilan sekurang-kurangnya
berumur 25 tahun dan menetap di Amerika Syarikat sekurang-kurangnya
tujuh tahun, dan ahli Dewan Senat sekurang-kurangnya 30 tahun dan
menetap di Amerika Syarikat selama sembilan tahun.
Menurut Perlembagaan Amerika Syarikat, ahli-ahli Kongres bebas

bersuara dan mengemukakan pandangan dalam perbahasan yang
diadakan. Mereka tidak boleh ditahan kecuali jika menimbulkan sesuatu
39
yang boleh mengancam keselamatan negara. Namun begitu, Mahkamah
Agung berkuasa menyiasat ahli Kongres atas dakwaan menerima rasuah
dan terlibat dalam penyelewengan semasa pilihan raya. Kongres
mempunyai kuasa menyingkir anggotanya jika tindakannya kurang
berdisiplin dan meragukan setelah mendapat undi majoriti dua pertiga.
Kongres merupakan badan perundangan yang bertanggung jawab

menggubal dan melaksanakan undang-undang. Walaupun Presiden
merupakan ketua perundangan, tetapi kongres mempunyai kuasa
menolak ataupun menerima sebarang cadangan yang dikemukakan oleh
Presiden. Oleh itu, nampaknya segala kuasa dipusatkan kepada Kongres,
sebagaimana diperuntukkan di dalam Artikel 1, Perlembagaan Amerika
Syarikat: “All the legislative power herein granted shall be vasted in a congress…”
Islam: Sahifah Madinah atau Piagam Madinah merupakan perjanjian

yang diasaskan oleh Nabi Muhammad s.a.w di kalangan penduduk
Madinah dalam rangka membina masyarakat di sana. Ia merupakan suatu
perlembagaan bagi penduduk Madinah yang mengawal kehidupan
bermasyarakat semua warganya. Ia merupakan perlembagaan bertulis
terawal di dunia ini.
Dr. Mahyuddin (1998:98) menulis, setelah Nabi Muhammad berjaya

menyatu-padukan orang Muhajirin dan Ansar, langkah selanjutnya ialah
mewujudkan sebuah piagam untuk dijadikan panduan bagi membentuk
sebuah negara berdaulat. Ia dirangka berdasarkan bimbingan wahyu serta
norma-norma masyarakat Madinah ketika itu yang dihuni oleh orang-
orang Islam dan bukan Islam yang kebanyakannya terdiri daripada orang-
orang Yahudi.
Menurut Ibn Ishak dan Ibn Hisyam, piagam atau sahifah merujuk kepada
dokumen, kanun, piagam atau perjanjian bertulis mengenai hak dan
tanggungjawab pemerintah dan orang yang diperintah (Mahyuddin, 1998:
101). Sahifah ini telah menggariskan prinsip-prinsip umum mengenai
dasar pentadbiran masyarakat dan negara Madinah yang didiami oleh
pelbagai kaum, puak dan kepercayaan berdasarkan keperluan semasa.
Secara ringkas, kandungannya adalah seperti berikut:
a. Wahyu Allah yang disampaikan kepada Nabi Muhammad s.a.w.

merupakan sumber utama undang-undang negara.
b. Masyarakat berbilang agama dan keturunan di Madinah dianggap
sebagai sebuah masyarakat (ummah) yang mempunyai kewajipan
dan tanggung jawab yang sama terhadap negara Islam Madinah.
c. Nabi Muhammad s.a.w. adalah pemimpin masyarakat dan ketua
negara.
d. Semua anggota sahifah mempunyai hak dan kebebasan beragama.
40
e. Setiap anggota sahifah mestilah menjalinkan hubungan yang erat
sesama mereka tidak kira agama atau keturunan
f. Fungsi sahifah ialah menegakkan keadilan dan membanteras
kezaliman, dan,
g. Memberikan jaminan keselamatan terhadap orang bukan Islam
yang mengganggotai dan mematuhi peraturan-peraturan sahifah.
Secara keseluruhannya Piagam Madinah ini mempunyai unsur-unsur

berikut:
a. Menentukan kebebasan berakidah

b. Mempertahankan kebebasan berfikir
c. Mempastikan kesucian Kota Madinah
d. Menjamin keselamatan nyawa dan harta benda
e. Mencegah daripada perkara mungkar seperti kecurian, kezaliman,
pembunuhan dan seumpamanya.
Sesungguhnya Piagam Madinah membolehkan Nabi Muhammad s.a.w.

membina sebuah negara Islam yang aman damai yang terdiri daripada
penduduk pelbagai kaum, agama dan keturunan di Madinah. Piagam ini
berguna dalam kerangka Baginda membangunkan negara berdaulat. Ia
membantu mewujudkan peraturan tatanegara dalam menyelesaikan
masalah penduduk Madinah. Ia merupakan peraturan dan perlembagaan
bertulis pertama di dunia (Mahyuddin, 1998: 105).
1. Bincangkan peranan undang-undang dan perlembagaan dalam

sistem pentadbiran negara
2. Adakah Perlembagaan Malaysia mempunyai ciri-ciri

perlembagaan yang baik? Bagaimanakah anda menilainya?
3. Sejauhmanakah keadaan negara kita terkawal melalui

Perlembagaan yang ada pada hari ini?
4. Bincangkan kelebihan-kelebihan Piagam Madinah berbanding

perlembagaan-pelembagaan lain yang ada.
41
SDT 2.1
1. Istilah-istilah yang mempunyai makna yang serupa dengan

undang-undang ialah hukum, peraturan, set arahan dan perintah
suruhan atau tegahan.
2. Setiap anggota bebas bertindak bersendirian mengikut

kehendaknya sendiri sekiranya masyarakat tidak dikawal oleh
undang-undang. Kesannya akan menjejaskan keharmonian hidup
bersama.
SDT 2.2
1. Contoh akta ialah Akta Keselamatan Dalam Negeri (1960) dan

Akta Keganasan Rumahtangga (1994). Contoh enakmen ialah
Enakmen Keluarga Islam Negeri Kedah (1979) dan Enakmen
Aturcara Mal Islam Negeri Kedah (1979). Contoh Ordinan pula
ialah Ordinan Pilihan Raya Pihak Berkuasa Tempatan (1950) dan
Ordinan Askar Persekutuan (1952).
2. Satu contoh adat orang–orang Melayu yang mempunyai implikasi

undang-undang ialah Adat Harta Sepencarian, manakala adat
yang tidak mempunyai kesan undang-undang ialah tidak mengapa
jika tidak melaksanakan adat berendoi bagi anak yang baru lahir.
SDT 2.3
1. Perlembagaan Malaysia merupakan satu perlembagaan bertulis

kerana ia boleh didapati dalam satu dokumen yang tersusun.
Perlembagaan ini agak rigid kerana sukar untuk memindanya.
Terdapat keadaan yang memerlukan bukan sahaja undi dua per
tiga anggota Majlis Perundangan tetapi juga memerlukan
persetujuan Majlis Raja-raja. Perlembagaan Malaysia adalah satu
perlembagaan berparlimen untuk sebuah negara persekutuan.
42
BAB 3
LATAR BELAKANG
PERLEMBAGAAN MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Membincangkan latar belakang perkembangan sejarah
Perlembagaan Malaysia.
2. Memahami asas-asas sejarah yang mempengaruhi kandungan
Perlembagaan.
3. Menjelaskan tentang kandungan bahagian-bahagian utama
4. Menghuraikan tentang dimensi politik Perlembagaan Malaysia.
3.1 PENGENALAN
Perkembangan Perlembagaan Malaysia adalah seiring dengan

perkembangan Malaysia sebagai sebuah negara moden. Adalah kurang
tepat untuk menyatakan bahawa Perlembagaan negara hanya muncul
selepas Suruhanjaya Reid menamatkan tugas mereka sejurus sebelum
kemerdekaan dicapai pada tahun 1957. Ini kerana apa yang dicadangkan
oleh Suruhanjaya Reid sebagai Perlembagaan Malaya merdeka adalah
suatu manifestasi daripada realiti politik yang wujud sebelum dan ketika
negara hampir mencapai kemerdekaan. Perlembagaan Malaysia dengan
itu adalah satu manifestasi realiti pensejarahan negara, malah realiti
politik moden masyarakat Malaysia yang berbilang kaum yang telah
menerima pakai sistem demokrasi berparlimen dan Raja
berperlembagaan sebagai asas sistem politiknya.
Di dalam Pelajaran ini kita akan mengimbau latar sejarah politik negara,
peristiwa-peristiwa penting, dan asas-asas yang membentuk
Perlembagaan Malaysia yang telah didokumentasikan pada tahun 1957.
Matlamat utamanya adalah untuk menunjukkan bahawa
sebelum kita dapat melakukan satu penilaian dan apresiasi yang
menyeluruh ke atas Perlembagaan Malaysia, adalah penting bagi kita
43
memahami sejarah dan proses-proses politik utama yang telah
mempengaruhi pembentukan ciri-ciri unik di dalam perlembagaan
tersebut.
Perlembagaan Malaysia adalah satu artifak sejarah negara Malaysia yang

tersendiri dan unik. Ia bukanlah satu artifak ‘Renaissance’ seperti yang
berlaku dalam kes kelahiran perlembagaan-perlembagaan moden di
kebanyakan negara-negara Eropah dalam abad yang ke lapan belas.
Dalam sejarah perkembangan demokrasi liberal di negara-negara Eropah
dan Amerika Syarikat, perlembagaan moden bertulis lahir sebagai satu
respon dalam upaya mereka untuk membebaskan diri daripada belenggu
dominasi kuasa mutlak raja dan belenggu dogmatisme gereja ortodoks
Kristian. Perlembagaan mereka muncul sebagai natijah daripada
‘Renaissance’ untuk mengelakkan mereka kembali terjerumus ke dalam
zaman kemutlakan kuasa raja yang disokong kuat oleh pengaruh gereja.
Walau pun perlembagaan Malaysia juga berasaskan model perlembagaan
moden di Eropah, tetapi kemunculannya tidak ada kena mengena dengan
‘Renaissance’. Perlembagaan Malaysia lahir menerusi sejarahnya yang
tersendiri. Sejarah ini berkait rapat dengan sejarah negeri-negeri Melayu
yang berada di bawah pemerintahan Raja-Raja Melayu dan juga kesan-
kesan yang dibawa oleh penjajahan British di Tanah Melayu.
Kegagalan memahami latar sejarah negara yang penting ini boleh

menyebabkan kita tidak dapat memahami dengan mendalam rasional dan
maksud-maksud penting di sebalik kewujudan beberapa ciri unik
kandungan Perlembagaan Malaysia. Perbincangan selanjutnya akan
meninjau perkara ini, dan ia diikuti dengan penelitian ke atas
pembahagian kandungan-kandungan utama Perlembagaan Malaysia.
3.2 SEJARAH PERKEMBANGAN PERLEMBAGAAN

MALAYSIA
Perkembangan Perlembagaan Malaysia dapat diperhatikan dari dua tahap

penting. Tahap pertama ialah pembinaan asas-asas kukuh sistem politik
Melayu tradisi sebelum kedatangan British. Manakala tahap kedua ialah
era perkembangan pengaruh British yang memperlihatkan bermulanya
proses permodenan politik, pentadbiran dan undang-undang serta
kemunculan masyarakat majmuk (plural society) di Tanah Melayu. Kita
akan meninjau sepintas lalu perkembangan-perkembangan ini dalam
melihat dan menilai impak-impak penting kedua-dua tahap ini ke atas
pembentukan Perlembagaan Malaysia.
44
1. Apakah ciri-ciri pemerintahan tradisi di Tanah

Melayu yang masih terus kekal di dalam
Perlembagaan Malaysia?
3.2.1 Pemerintahan dan Perundangan di Tanah Melayu Sebelum

Era Penjajahan
Konsep perlembagaan dan kerajaan berperlembagaan sebenarnya

tidaklah merupakan sesuatu yang begitu asing kepada rakyat Malaysia.
Ini kerana sebelum Malaysia muncul sebagai sebuah negara moden yang
merdeka dan mengamalkan sistem kerajaan demokrasi berparlimen yang
lengkap dengan sebuah berperlembagaan yang bertulis, orang-orang
Melayu telah pun hidup di bawah sistem pemerintahan tradisi yang di
naungi oleh Raja-Raja Melayu yang memerintah di negeri-negeri Melayu
sebagai pemerintah yang berdaulat. Kedatangan British dan perlebaran
pengaruh mereka di negeri-negeri Melayu tidak meruntuhkan sistem
politik Melayu tradisi. Apa yang berlaku ialah dalam upaya British
campur-tangan di negeri-negeri Melayu, mereka telah mengadakan
perjanjian perlindungan (protectorate aggreement) dengan Raja-Raja Melayu.
Ini bereti bahawa walaupun British kemudiannya menempatkan
penasihat atau Residen mereka di negeri-negeri Melayu untuk mengurus
hal-ehwal pentadbiran, undang-undang dan percukaian, kedudukan dan
kemuliaan Raja-Raja Melayu terus dipelihara. Selain itu, negeri-negeri
Melayu sebelum kedatangan British telah pun mempunyai sistem
pentadbiran dan undang-undangnya yang tersendiri terutamanya yang
berkaitan dengan hal-ehwal Islam dan adat istiadat Melayu.
Walaupun sebahagian besar daripada undang-undang ini tidak bertulis,

namun ianya tetap merupakan undang-undang yang telah diguna-pakai
dalam pentadbiran dan pengurusan negeri-negeri Melayu. Sebahagian
daripada aspek-aspek perundangan ini terus kekal di zaman British dan
selepas negara mencapai kemerdekan. Hakikat ini memperlihatkan
bahawa kerajaan-kerajaan tradisi Melayu mempunyai kewibawaan dan
kedaulatan dalam mentadbir kekuasaan mereka di negeri-negeri Melayu.
45
Ditinjau dari sudut sejarah, istilah Kedaulatan Undang-undang dan
Kedaulatan Perlembagaan juga seharusnya tidak menjadi sesuatu yang
asing kepada rakyat Malaysia kerana istilah ‘DAULAT’ adalah sesuatu
yang cukup dikenali di negara ini, malah maksudnya amat difahami.
Konsep ‘daulat’ dan ‘kedaulatan’ sering dikaitkan dengan kedudukan,
keunggulan dan kemuliaan Raja-Raja Melayu dalam menjalankan urusan
pemerintahan mereka. Namun, kedaulatan Raja tidak seharusnya dilihat
dari sudut ‘legality’ semata-mata kerana konsep itu sebenarnya
mencakupi juga dimensi budaya, mitos, dan ajaran agama. Semua unsur-
unsur ini terkandung di dalam konsep ‘daulat’ yang bersifat holistik yang
dimanifestasikan menerusi diri seseorang Raja. Zainal Abidin Wahid
(1966:446) mencatatkan:
Daulat can be interpreted as sovereignty. The sovereignty of a Malay

ruler is not merely a legal concept; it is a cultural and religious one as
well. And it lies in the person of the ruler.
Tegasnya, orang Melayu telah mengenali istilah ‘daulat’ dan ‘kedaulatan

Raja’ lama sebelum mereka didedahkan dengan konsep kedaulatan
undang-undang (rule of law) dan kedaulatan perlembagaan (constitutional
sovereignty). Konsep kesetiaan kepada Raja serta hubungan Raja dan rakyat
semuanya terjalin di dalam konsep ‘kedaulatan Raja’. Perkembangan
konsep daulat ini dapat diperhatikan sejak dulu hingga ke hari ini sama
ada dalam bentuk personaliti seseorang Raja atau institusi yang
diwakilinya seperti mana institusi Yang Di Pertuan Agong yang menjadi
simbol kedaulatan negara dan taat setia setiap orang rakyat Malaysia.
Bertolak daripada konsep kedaulatan Raja tersebut, sistem pemerintahan

tradisi di bawah Raja-Raja Melayu telah pun memperkenalkan undang-
undang bertulis dan tidak bertulis, lama sebelum kedatangan British.
Umpamanya Hukum Kanun Melaka dan Undang-undang Laut Melaka
merupakan dua buah dokumen undang-undang bertulis yang telah wujud
sejak abad yang ke-15. Di ketika British mula melebarkan pengaruh
mereka, Johor telah melahirkan sebuah perlembagaan bertulis pada tahun
1895.
Dalam sistem politik tradisi Melayu, pihak yang melaksanakan keadilan

adalah juga pihak yang memiliki kuasa politik. Bererti, kuasa kehakiman
dan eksekutif adalah berada pada pihak yang sama iaitu Raja dan para
pembesar utama. Tidak wujud apa yang kita fahami sekarang sebagai
doktrin pemisahan kuasa dalam sistem politik tradisional Melayu. Dari
sudut hirarki kuasa politik, tahap paling bawah ialah Penghulu kampung
dan Ketua-ketua atau pembesar jajahan yang menjadi ketua di dalam
kampung atau jajahannya. Di atas mereka ini ialah Sultan atau Raja yang
merupakan pemerintah tertinggi. Penghulu dan Pembesar jajahan adalah
46
wakil Sultan ditempat masing-masing dan menjalankan pemerintahan
bagi pihak istana. Undang-undang Islam yang dilaksanakan adalah
bercampur-baur dengan adat tradisi tempatan yang pernah wujud
sebelumnya.
Pada amnya, dalam kontek adat-istiadat yang berjalan dalam masyarakat

Melayu tradisi, terdapat dua kategori adat. Adat-adat tersebut ialah adat
‘Perpateh’ yang berasaskan kepada keunggulan nasab ibu yang berasal
dari Minangkabau dan berkembang di Negeri Sembilan dan kawasan
sekitarnya, dan keduanya adalah adat ‘Temenggung’ yang menekankan
keunggulan nasab bapa. Sesetengah adat Melayu pernah dicatatkan
didalam peraturan undang-undang sejak abad ke-15 hingga abad ke-19.
Misalnya Undang-undang 99 Perak dan Pahang dicatatkan pada 1596.
Namun menurut R.O. Wilkinson dan Hugh Clifford yang merupakan
dua orang pegawai Inggeris yang mengkaji tentang undang-undang adat
Melayu, perlaksanaan undang-undang adat ini boleh dipersoalkan kerana
ianya wujud sebagai undang-undang lama tetapi tidak pernah menjadi
panduan perundangan yang praktikal semasa British mula menjejak kaki
di Tanah Melayu. Bagaimanapun perkara yang ingin ditegaskan di sini
ialah bahawa sebelum kedatangan British, masyarakat Melayu yang
berada di bawah Sultan atau Raja masing-masing di negeri-negeri Melayu
telah pun terdedah kepada
Namun apa yang lebih penting daripada itu yang ingin ditegaskan di sini
ialah, konsep ‘kerajaan’ dan undang-undang tradisi telah pun wujud di
negeri-negeri Melayu sebelum kedatangan British. Malah Tun Salleh
Abbas (1985:vii) di dalam bukunya ‘Unsur-unsur Tradisi Dalam
Perlembagaan Malaysia’ menyebut bahawa
‘Perlembagaan Malaysia bukanlah hasil fikiran yang

mendadak, akan tetapi merupakan gambaran hasil
pentadbiran penjajahan British selama satu abad yang
membentuk negara ini daripada negeri-negeri Melayu dan
tanah jajahan British yang berasingan kepada sebuah
Persekutuan di bawah satu Perlembagaan moden. Akan
tetapi jika kita ketepikan peruntukan yang bersangkutan
dengan jentera Kerajaan, keutamaan Parlimen dan badan
berkanun, serta peruntukan yang menyentuh
kewarganegaraan, sejumlah besar peruntukan yang masih
tinggal merupakan perkara-perkara yang boleh digolongkan
sebagai ‘perkara tradisi’ dengan erti kata bahawa perkara-
perkara ini telah pun diamalkan lama sebelum pemerintahan
penjajah British di Tanah Melayu. Ia telah melalui beberapa
perkembangan perlembagaan dan pembangunan politik yang
turun-temurun; dan akhirnya dikekalkan dalam
Perlembagaan sekarang.’
47
Nyatalah, berdasarkan petikan tulisan Tun Salleh Abbas di atas dan
perbincangan yang mendahuluinya, maka sejarah kelahiran perlembagaan
Malaysia tidaklah terpisah daripada sejarah yang dilalui oleh negara ini
sejak kemunculan Kesultanan Melayu Melaka, dan juga kerajaan-kerajaan
Melayu yang lahir sezaman atau selepas daripada itu. Justeru, adalah
kurang tepat untuk menyatakan bahawa Perlembagaan Malaysia adalah
merupakan satu produk penjajahan British atau hasil kerja Suruhanjaya
Reid semata-mata. Kandungan Perlembagaan Malaysia dengan jelas dan
nyata telah merakamkan intipati ciri-ciri pemerintahan tradisi kerajaan-
kerajaan Melayu sebelumnya, tetapi diberi nafas baru dan digarap dengan
ciri-ciri pemerintahan moden demokrasi yang sebahagiannya dipinjam
daripada tradisi demokrasi yang telah berkembang di dunia Barat dan
juga hasil perubahan-perubahan dan realiti sosio-politik yang berlaku di
tanah Melayu akibat penjajahan British.
3.2.2 Pemodenan Pentadbiran dan Undang-Undang di Zaman

British
Walaupun sebelum kehadiran British di Tanah Melayu, Portugis dan

Belanda telah lebih dahulu menduduki Melaka secara silih berganti mulai
1511, tetapi kesan-kesan pemerintahan kedua-dua kuasa Barat tersebut
tidaklah begitu menyeluruh seperti mana penjajahan British. Dari sudut
perkembagan sistem pentadbiran dan perundangan di Tanah Melayu,
impak yang ditinggalkan oleh British sangat besar. Ianya bermula dengan
kejatuhan Pulau Pinang ke tangan Francis Light setelah berjaya
memperdaya Sultan Kedah pada tahun 1786. Sultan Kedah bersetuju
menyerahkan Pulau Pinang untuk kegunaan Syarikat Hindia Timur
Inggeris (East Indian Company) dalam satu perjanjian yang diwakili oleh
Light, atas jaminan bahawa Syarikat British tersebut akan melindungi
Kedah jika diserang oleh Siam. Namun, jaminan Light ini tidak
dipersetujui oleh ketuanya di India. Kegagalan Light membantu Sultan
Kedah setelah diserang oleh Siam beberapa ketika selepas penjanjian itu
ditandatangani mengakibatkan Sultan Kedah berusaha mendapatkan
semula Pulau Pinang. Usaha yang dilakukan pada tahun 1790 dan 1791
dengan menyerang Pulau Pinang gagal dan sebuah perjanjian yang baru
ditandatangani yang mengakibatkan Pulau Pinang diserahkan kepada
British dengan ganjaran ganti rugi sebanyak 6,000 dollar Sepanyol
setahun dibayar kepada Sultan Kedah. Maka bermulalah era penjajahan
British di Tanah Melayu.
Ini diikuti dengan penyerahan Singapura kepada Stamford Raffles pada

1819 oleh waris tertua Sultan Johor atas jaminan British akan
mengikhtiraf beliau sebagai Sultan Johor yang sah. Pada tahun 1824 hasil
perjanjian Inggeris-Belanda, Melaka pula diserahkan kepada British,
untuk pertukaran dengan Benkulen yang sebelumnya berada di bawah
48
pengaruh Belanda. Perjanjian Inggeris-Belanda 1824 itu sangat penting
kerana ia memulakan pemetaan wilayah yang berada di bawah pengaruh
Inggeris dan Belanda. Pemetaan wilayah yang dilakukan ini juga menjadi
asas kepada persempadanan geo-politik wilayah-wilayah yang
kemudiannya dikenali sebagai Malaya dan Indonesia. Menjelang akhir
1824, Pulau Pinang, Melaka dan Singapura berada seeenuhnya di bawah
kuasa penjajahan British. Ketiga-tiga wilayah ini kemudiannya dikenali
sebagai Negeri-negeri Selat (Straits Settlements) dan diletakkan dibawah
Gabenor Jeneral British di India. Singapura kemudiannya muncul lebih
maju daripada Pulau Pinang dan pada 1832 dijadikan sebagai ibu negeri
untuk Negeri-negeri Selat menggantikan kedudukan Pulau Pinang.
Kedatangan British telah mengakibatkan berlaku perubahan dan

pengenalan sistem undang-undang secara berperingkat-peringkat di
negeri-negeri Selat. Menurut Wu Min Aun (1999:12), Laporan Norton
Kyshe yang mengandungi empat ‘volume’ telah menunjukkan bahawa
berlaku kekalutan perundangan di Pulau Pinang antara 1786-1807.
Francis Light yang dilantik sebagai Superitenden British di Pulau Pinang
telah diarahkan oleh Gabenor Jeneral British di India menerusi sepucuk
surat bertarikh 26 Januari 1788 untuk
‘memelihara peraturan di penempatan British setakat yang

mampu menerusi tindakan penjara atau lain-lain hukuman
yang wajar, selagi yang terlibat bukanlah subjek British’.
(Wu Min Aun,1999:12)
Manakala subjek British yang terlibat dengan perlakuan jenayah akan

dihantar ke India untuk dibicarakan. Ketiadaan peraturan yang jelas serta
perbezaan layanan perundangan yang dikenakan ke atas subjek British
dan yang bukan subjek British menimbulkan banyak masalah dan rasa
tidak puas hati di Pulau Pinang.
Panduan yang bersifat umum yang diberikan oleh Gabenor Jeneral

British di India kepada Francis Light bagi perlaksanaan undang-undang
di Pulau Pinang nyata tidak banyak membantu dalam perlaksanaan
keadilan yang mantap di negeri itu. Menurut catatan, pernah berlaku satu
kes perzinaan (zina adalah satu kesalahan berat mengikut adat dan
undang-undang pada masa itu) di Pulau Pinang yang melibatkan satu
pasangan Cina. Tindakan undang-undang yang dijatuhkan ialah kedua-
dua pasangan itu dihukum cukur kepala dan dipamerkan dikhalayak
umum antara jam 4-6 petang sebanyak dua kali. Manakala pasangan lelaki
pula selain itu turut dikenakan hukuman penjara sehingga beliau dihantar
pulang ke negera asalnya.
49
Disebabkan perlaksanaan keadilan yang kurang memuaskan di Pulau
Pinang untuk tempoh hampir 20 tahun, pada 1807 apa yang dikenali
sebagai The Royal Charter of Justice (Piagam Keadilan Di Raja)
diperkenalkan. Pengenalan Piagam ini disifatkan oleh Wu Min Aun
(1999:14) sebagai satu perkembangan yang sangat signifikan dalam
sejarah perundangan moden Malaysia kerana ia menandakan pengenalan
undang-undang statut Inggeris di Tanah Melayu. Dengan pengenalan
Piagam Di Raja tersebut sebuah mahkamah perundangan yang dikenali
sebagai The Court of Judicature of Prince of Wales’ Island (nama lain bagi Pulau
Pinang pada masa itu) diwujudkan bagi menjalankan pentadbiran
kehakiman semua hal-hal perundangan awam, jenayah dan keagamaan di
Pulau Pinang.
Di Singapura, Stamford Raffles telah melantik 12 majistret dari kalangan

peniaga-peniaga British yang tidak pernah mendapat latihan perundangan
British untuk membicarakan kes-kes sivil dan jenayah yang kecil. Jika pun
mereka mempunyai sedikit sebanyak pengetahuan tentang undang-
undang British, pengetahuan mereka terhadap adat Melayu, undang-
undang keagamaan Hindu dan undang-undang adat Cina serta undang-
undang Islam sangat terbatas. Justeru, majistret-majistret ini diberikan
ruang yang luas untuk menggunakan budi bicara masing-masing dalam
menjalankan tugas-tugas mereka.
Bagi Melaka, pada masa penyerahan negeri itu kepada British oleh
Belanda pada 1824, ia telah pun mempunyai beberapa sistem
perundangan yang diperkenalkan oleh kerajaan Melayu Melaka seperti
undang-undang adat Melayu, Undang-undang Islam, beberapa undang-
undang penduduk tempatan bukan Melayu serta undang-undang yang
diperkenalkan oleh Belanda. Justeru, timbul persoalan setakat manakah
undang-undang British harus dikuatkuasakan di Melaka. Masalah ini
diselesaikan pada tahun 1826 apabila Charter of Justice atau Piagam
Keadilan diperkenalkan. Mahkamah baru yang dikenali sebagai The Court
of Judicature of Prince of Wales Island, Singapore and Malacca diwujudkan
serentak dengan pengenalan Piagam Keadilan 1826 itu. Semenjak
daripada itu British telah memperkenalkan beberapa undang-undang lain
seperti Undang-undang Perniagaan pada tahun 1878 dan Undang-
undang Tanah Inggeris pada 1909.
Menjelang 1888, British telah menguasai Perak, Pahang, Selangor dan

Negeri Sembilan. Menerusi beberapa perjanjian yang dibuat dengan Raja-
Raja Melayu di negeri-negeri berkenaan, British berjaya memperolehi
kuasa yang sah menjalankan pentadbiran dan kekuasaannya menerusi
sistem penjajahan secara tidak langsung (indirect rule). Sistem Residen
diperkenalkan, di mana negeri-negeri tersebut memperolehi seorang
Residen British yang bertanggungjawab menjalankan urusan pentadbiran,
50
perundangan dan pungutan cukai. Sultan hanya berkuasa pada namanya
sahaja, tetapi sistem birokrasi ala British mula diperkenalkan dengan
Residen bertindak sebagai ketua pentadbir di negeri-negeri tersebut. Pada
tahun 1895, kesemua negeri-negeri tersebut diletakkan di bawah satu
sistem pentadbiran yang dikenali sebagai Negeri-Negeri Melayu
Bersekutu (Federated Malay States-FMS), di mana empat Residen British di
negeri-negeri tersebut diletakkan di bawah seorang Residen General yang
bertanggungjawab kepada Gabenor Negeri-negeri Selat yang diangkat
sebagai Pesuruhjaya Tinggi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu.
Sementara itu negeri-negeri Kelantan, Terengganu, Kedah, Perlis dan

Johor pula dikenali sebagai negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu
(Unfederated Malay States-UMS), yang secara perbandingannya mempunyai
kuasa otonomi yang lebih sedikit daripada (FMS) kerana negeri-negeri
tersebut agak lewat sedikit menerima pengaruh British. Kecuali Johor,
lain-lain negeri UMS sangat ketinggalan dari segi ekonomi dan British
agak kurang memberikan perhatian kepada mereka. Kedah, Perlis,
Kelantan dan Terengganu telah menerima pengaruh Siam sebelum
British melebarkan kekuasaannya di negeri-negeri tersebut menerusi
pemeteraian perjanjian Inggeris Siam 1909. Pada tahun 1910, Kelantan
dan Terengganu menerima Residen British, dan mulai 1923 Kedah
mengikut langkah yang sama manakala Perlis menerima Residen British
pada tahun 1930. Johor walaupun merupakan sebuah daripada negeri-
negeri UMS, tetapi Johor atas kedudukannya yang hampir dengan
Singapura diberikan perhatian dan kawalan yang agak lebih oleh British.
Pada 1895, Sultan Abu Bakar yang memerintah Johor telah
memperkenalkan perlembagaan bertulis di Johor, dan ini mewujudkan
satu sistem pentadbiran yang moden di negeri itu menjelang kehadiran
Residen British di Johor pada tahun 1914.
Pengenalan undang-undang statut Inggeris di FMS berlaku pada 1937,

manakala di UMS pula pada 1951. Namun, sebelum daripada tarikh itu,
kesemua negeri-negeri tersebut telah pun menerima pengaruh undang-
undang Inggeris, tetapi kuat kuasanya terbatas kepada subjek British,
manakala subjek Raja-Raja Melayu masih tertakluk kepada undang-
undang dan peraturan Islam serta adat istiadat Melayu.
Bagi Sabah dan Sarawak pula, kedua-dua negeri Borneo ini mempunyai
sejarah dan proses politik yang agak berbeza daripada negeri-negeri
Melayu di Semenanjung. Kedua-kedua negeri tersebut sebelum 1946
adalah merupakan wilayah-wilayah yang berada di bawah perlindungan
British. Hanya mulai 1946 sahaja kedua-dua negeri tersebut menjadi
koloni British secara langsung. Disebabkan latar sejarah dan demografi
yang sangat berbeza di kedua-dua negeri tersebut dengan lain-lain negeri
51
di Semenanjung, perkembangan perundangan di Sabah dan Sarawak juga
adalah begitu berbeza sekali dengan keadaan-keadaan yang berlaku di
Tanah Melayu.
Kesemua perkembangan politik dan perundangan yang dibincangkan di

atas adalah merupakan tahap-tahap yang telah dilalui dalam
perkembangan sistem perundangan moden di Tanah Melayu di era
penjajahan British. Namun kesemua sistem ini dimansuhkan apabila pada
tahun 1946 apabila projek Malayan Union diperkenalkan. Bagaimanapun,
Malayan Union yang mendapat bantahan keras orang-orang Melayu tidak
dapat bertahan lama dan pada 1948 apa yang dikenali sebagai
Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu diperkenalkan. Perlembagaan
1948 inilah yang menjadi asas atau kerangka penting dalam penggubalan
Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu merdeka pada tahun 1956 oleh
Suruhanjaya Reid.
Sejauhmanakah anda bersetuju bahawa Perlembagaan

Malaysia lahir sebagai satu kesinambungan sejarah
politik negara ini.
3.2.3 Kelahiran Perlembagaan Malaysia
Projek Malayan Union telah dirancang di England pada masa perang

dunia kedua masih berlaku. Matlamat utama British menerusi pengenalan
rancangan tersebut ialah untuk menjadikan semua negeri-negeri Melayu
di Semenanjung sebagai tanah jajahan (koloni) British secara langsung,
dan ini sekali gus akan memansuhkan kepelbagaian sistem-sistem
pentadbiran yang wujud di Tanah Melayu sebelum perang iaitu Negeri-
negeri Selat, FMS dan UMS. Hanya Singapura tidak menjadi sebahagian
daripada Malayan Union kerana British mahukan pulau itu terus berada
di bawah kawalannya secara langsung atas kepentingan-kepentingan
strategik dari segi ekonomi dan politik. Menerusi sistem ini juga maka,
semua penduduk di Tanah Melayu akan menjadi subjek British dan
mendapat kedudukan serta taraf yang sama, manakala Raja-Raja Melayu
pula akan kehilangan sebahagian besar kuasa politik dan kedaulatan
mereka. Mereka hanya akan berkuasa dalam hal-hal yang menyentuh
mengenai agama Islam dan adat-istiadat Melayu sahaja. Ini bererti
perjanjian yang telah dibuat dengan Raja-Raja Melayu sebelum ini yang
menjamin bahawa kedudukan dan kedaulatan mereka akan terpelihara
dan dilindungi sekali gus akan terbatal.
Penentangan orang-orang Melayu ke atas projek Malayan Union

didorong oleh dua sebab utama. Pertamanya, dengan perlaksanaan
Malayan Union, maka orang-orang bukan Melayu yang rata-ratanya tiba
di Tanah Melayu pada akhir abad yang ke-19 akan diberikan kerakyatan
52
berdasarkan prinsip Jus Soli1 yang sekali gus akan menjadikan taraf
mereka dari segi politiknya sama dengan orang-orang Melayu yang sejak
lama diiktiraf sebagai penduduk asal negara ini. Dengan itu, kaum
imigran Cina dan India sekali gus akan mempunyai hak yang sama ke atas
Tanah Melayu sebagai negara mereka, sama saperti mana orang-orang
Melayu. Justeru, secara perbandingannya orang-orang bukan Melayu
akan mempunyai kedudukan yang lebih baik di Tanah Melayu kerana dari
segi ekonomi dan pendidikan mereka lebih dominan. Dengan pemberian
taraf kerakyatan kepada orang-orang bukan Melayu, ditambah pula
dengan jumlah mereka yang hampir menyamai orang-orang Melayu, dan
kedudukan kukuh mereka dari segi ekonomi dan pendidikan maka,
orang-orang Melayu berasa amat terancam dengan terlaksananya projek
Malayan Union. Mereka amat khuatir bahawa jangka masa yang singkat
sahaja mereka akan kehilangan hak sebagai pemilik dan pewaris sebenar
Tanah Melayu.
Kedua, Raja-Raja Melayu yang sejak sekian lama merupakan pemerintah

berdaulat, simbol identiti dan status politik orang-orang Melayu akan
kehilangan kedudukan dan kuasa mereka setelah projek Malayan Union
dikuatkuasakan. Sebaliknya, yang menjadi Raja berdaulat baru bagi Tanah
Melayu ialah Raja atau Permaisuri England. Raja-Raja Melayu juga akan
terpaksa akur kepada Mahkota kuasa di England yang lebih berdaulat
daripada mereka. Ini menjadikan kedudukan Raja-Raja Melayu semakin
tidak releven dari segi jangka panjangnya. Malah wakil British yang
bernama Harold MacMichael yang memainkan peranan mendapatkan
persetujuan Raja-Raja Melayu ke atas projek ini telah mengugut
pemerintah tradisi Melayu ini bahawa keengganan mana-mana Raja
menyokong perlaksanaan rancangan ini akan mengakibatkan mereka
kehilangan takhta dan akan diganti dengan orang lain yang sedia
menyokong dan menjayakan projek tersebut. Justeru, orang-orang
Melayu bangkit dan menolak Malayan Union secara total.
Orang-orang Melayu yang terbahagi kepada pelbagai kelompok sub-

etnik, persatuan, ideologi politik dan kerangka negeri-negeri Melayu dan
Negeri-negeri Selat berjaya disatukan oleh Dato’ Onn Jaafar apabila
Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (United Malays National
Organization atau UMNO) ditubuhkan pada 11 Mei 1946 di Johor.
Kelahiran UMNO telah menyatukan seluruh kekuatan politik orang-
orang Melayu ke dalam sebuah pertubuhan politik yang turut disokong
oleh Raja-Raja Melayu. Bertolak daripada episod penentangan ke atas
Malayan Union ini, UMNO kemudiannya muncul sebagai parti politik
terbesar dan berpengaruh dalam politik di Tanah Melayu.
Penentangan sengit UMNO ke atas Malayan Union akhirnya memaksa

British akur dengan tuntutan orang-orang Melayu untuk kembali kepada
53
sistem yang wujud sebelum kedatangan Jepun iaitu mengiktiraf
kedudukan Raja-Raja Melayu sebagai pemerintah tradisi dan orang-orang
Melayu sebagai penduduk asal Tanah Melayu. Bagaimanapun, British
masih berkeras mahukan orang Melayu mengiktiraf sumbangan ekonomi
orang-orang bukan Melayu di Tanah Melayu dengan menerima mereka
sebagai rakyat negara ini tetapi bersedia mengetatkan syarat-syarat
pemberian taraf kerakyatan kepada mereka. Kompromi inilah yang
dicapai apabila Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu diperkenalkan
pada 1948 bagi menggantikan Malayan Union yang ditentang keras oleh
orang Melayu.
Kelahiran Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu 1948 sekali gus

memulihkan semula kedaulatan Raja-Raja Melayu dan kuasa mereka di
negeri masing-masing. Namun, bagi menggantikan sistem Unitary
(Kesatuan) yang dibawa oleh Malayan Union yang telah menghilangkan
kedaulatan Raja-raja di negeri mereka, maka kerangka politik sistem
Federal (Persekutuan) telah diperkenalkan. Menerusi sistem Federal yang
baru ini kedudukan Raja-Raja Melayu serta kedudukan istimewa orang-
orang Melayu juga nyata telah dipulihkan. Walau pun prinsip Jus Soli
terus dipakai dalam memberikan kerakyatan kepada orang-orang bukan
Melayu, tetapi kriteria pemberian kewarganegaraan kepada mereka telah
diperketatkan dengan beberapa syarat seperti tempoh mastautin,
kemampuan bertutur bahasa Inggeris atau bahasa Melayu serta keperluan
mengangkat ikrar taat setia kepada negara. Satu implikasi penting dalam
Perlembagaan Persekutuan 1948 itu ialah perletakkan asas sistem
Federalisme bagi Tanah Melayu yang sekali gus menyatukan sistem
pentadbiran negeri-negeri di Tanah Melayu yang berbagai-bagai itu ke
dalam satu kerangka politik Federal yang baru. Singapura terus
dikecualikan daripada kerangka sistem Persekutuan yang baru ini.
Perlembagaan 1948 ini sangat penting kerana ia menjadi kerangka asas
dalam penggubalan Perlembagaan Tanah Melayu Merdeka 1957.
Nyatalah dalam tempoh tujuh tahun daripada 1946-1957, Tanah Melayu

telah melalui satu proses perkembangan politik dan perundangan yang
amat pesat. Dua perlembagaan telah digubal iaitu pada 1946 dan yang
paling penting 1957. Perlembagaan Malayan Union 1946 telah ditolak,
manakala Perlembagaan 1957 adalah penyesuaian daripada Perlembagaan
1948. Sesuatu yang sering diungkapkan oleh ramai sarjana politik dan
undang-undang (Crouch, 1996; Milne and Mauzy 1999; Wu Min Aun,
1999) ialah bahawa Perlembagaan 1957 yang digubal oleh Suruhanjaya
Reid itu adalah berasaskan satu kontrak sosial (social contract) antara
pemimpin-pemimpin politik tiga kelompok etnik utama di Tanah Melayu
iaitu Melayu, Cina dan India. Kontrak sosial ini bertolak daripada
persetujuan bahawa sementara orang Melayu bersedia menerima orang-
54
orang Cina dan India sebagai rakyat Tanah Melayu dan sekali gus
berkongsi kuasa politik dan pemerintahan dengan mereka, orang-orang
bukan Melayu pula bersedia mengakui bahawa sebagai penduduk asal
Tanah Melayu orang-orang Melayu (yang amat jauh ketinggalan dari segi
ekonomi dan pendidikan) akan dijamin oleh Perlembagaan negara untuk
terus dilindungi dan dibantu oleh negara menerusi peruntukan-
peruntukan tertentu bagi membolehkan mereka memperbaiki kedudukan
sosio-ekonomi mereka. Justeru itu peruntukan yang wujud dalam
Perlembagaan Malaysia yang dikenali sebagai Perkara 153 berhubung
dengan hak-hak keistimewaan orang Melayu serta hak sah kaum-kaum
lain tidak akan difahami sepenuhnya jika latar politik yang mencetuskan
kelahirannya tidak difahami oleh generasi terkemudian.
Dalam proses penggubalan Perlembagaan Tanah Melayu merdeka,

Suruhanjaya Reid yang terdiri daripada lima orang hakim kanan daripada
negara-negara Komanwel iaitu Sir Ivor Jennings dari Britain, Sir William
Mckell dari Australia, Mr. B. Malik dari India, Justice Abdul Hamid dari
Pakistan dan Lord Reid dari Britain selaku Pengerusi telah mengadakan
118 perundingan dengan pelbagai pihak di Tanah Melayu untuk
mendapatkan pandangan mereka tentang perlembagaan baru yang akan
digubal. Hasil daripada perundingan-perundingan tersebut, sebanyak 131
memorandum telah diterima oleh Suruhanjaya Reid sebagai
maklumbalas, aspirasi dan kehendak rakyat Tanah Melayu yang mewakili
pelbagai kepentingan sebagai usul cadangan untuk dimasukkan ke dalam
Perelembagaan merdeka. Namun daripada 131 memorandum tersebut,
Suruhanjaya Reid telah memberikan pertimbangan yang istimewa kepada
memorandum yang dihantar oleh parti Perikatan yang mewakili
kepentingan tiga kelompok etnik terbesar di Tanah Melayu. Ini kerana
sebagai parti yang telah memenangi kerusi terbesar (52 daripada 51 kerusi
yang dipertandingkan) dalam pilihan raya persekutuan yang pertama pada
1955, Perikatan mempunyai mandat yang kuat daripada rakyat Tanah
Melayu untuk berunding dengan British dan mengusulkan cadangan-
cadangan yang sesuai untuk Perlembagaan Tanah Melayu. Pada 11
Februari 1957 Suruhanjaya Reid telah menerbitkan laporannya yang
merupakan draf bagi Perlembagaan Tanah Melayu. Laporan itu
kemudiannya dihantar kepada sebuah jawatankuasa kerja yang terdiri
daripada wakil Raja-Raja Melayu, Perikatan dan kerajaan British untuk
disemak dan membuat cadangan-cadangan perubahan terakhir sebelum
ia diterima pakai sebagai Perlembagaan rasmi negara Malaya merdeka
yang diisytiharkan pada 31 Ogos 1957. Perlembagaan yang lahir pada
1957 itu walaupun telah beberapa kali mengalami proses pindaan, tetapi
masih mengekalkan banyak perkara-perkara asas yang dimaktubkan pada
1957.
55
1. Apakah faktor-faktor yang mendorong British

memperkenalkan Malayan Union pada 1946?
2. Sebutkan alasan-alasan utama penentangan orang
Melayu dan UMNO ke atas projek Malayan
Union.
3. Apakah kepentingan Perlembagaan Persekutuan
1948 dalam kontek kelahiran Perlembagaan Tanah
Melayu merdeka 1957?
3.3 PEMBAHAGIAN KANDUNGAN PERLEMBAGAAN

MALAYSIA
Pada hari ini Perlembagaan Malaysia mempunyai 15 Bahagian dengan

183 Perkara dan 13 Jadual. Menurut Milne dan Mauzy (1999)
Perlembagaan Malaysia banyak mengikut apa yang diamalkan di dalam
perlembagaan-perlembagaan Britain dan India. Walaupun Britain tidak
mempunyai sebuah perlembagaan yang bertulis, tetapi prinsip-prinsip
pemerintahan moden Britain banyak mempengaruhi kandungan
Perlembagaan Malaysia. Disamping itu meski pun terdapat banyak
persamaan dengan kandungan perlembagaan India, tetapi Perlembagaan
Malaysia nyata mengambil kira realiti sejarah dan sosio-politik Tanah
Melayu yang sangat berbeza daripada apa yang wujud di negara India.
Bagi Wu Min Aun (1999), terdapat lima ciri penting dalam Perlembagaan
Malaysia. Ciri-ciri tersebut ialah
(i) Perkara 1 Perlembagaan Malaysia telah meletakkan

bahawa sebagai sebuah negara persekutuan yang bernama
‘Malaysia’ terdapat peruntukan untuk kemasukan lain-lain
negeri ke dalamnya. Lain-lain perakara memperuntukkan
pembahagian kuasa antara Parlimen Persekutuan dan
Dewan-dewan Negeri.
(ii) Perkara 32 (1) yang harus dibaca bersama dengan Perkara
40 mengagaskan kewujudan sistem Raja Berpelembagaan;
di mana Pemerintah Tertinggi bagi Persekutuan akan
memakai gelaran ‘Yang di Pertuan Agong’.
(iii) Bab 4 Bahagaian IV menggariskan kewujudan sistem
demokrasi berparlimen.
56
(iv) Perkara 3 memperuntukkan bahawa Islam sebagai agama
bagi Persekutuan tetapi lain-lain agama boleh terus
diamalkan dengan aman dan harmoni di mana-mana
bahagaian Persekutuan. Walau pun Islam sebagai agama
rasmi, tetapi Malaysia bukanlah sebuah negara teokratik.
(v) Pelbagai perkara lain menggariskan sistem kerajaan
berparlimen ala Westminster yang tidak memisahkan
badan legislatif dan eksekutif. Bagaimanapun badan
kehakiman kekal bebas dan terasing.
Terdapat beberapa pendekatan yang boleh dignakan untuk melihat dan

mengkaji Perlembagaan Malaysia. Di dalam kursus ini kita akan mengkaji
Perlembagaan Malaysia dengan melihatnya dari empat sudut utama iaitu
(i) Dimensi politik.

(ii) Dimensi pemerintahan.
(iii) Dimensi Hak Asasi Manusia dan Pengurusan
Keselamatan Negara
(iv) Dimensi Pengurusan Kewangan Negara
3.3.1 DIMENSI POLITIK PERLEMBAGAAN MALAYSIA
Perkara-perkara yang dimaksudkan sebagai dimensi politik Perlembagaan

Malaysia ialah aspek-aspek penting yang terkandung di dalam
Perlembagaan negara yang lahir hasil daripada realiti politik dan
pensejarahan negara ini. Perkara-perkara ini mungkin tidak terdapat di
lain-lain negara, tetapi unik bagi Malaysia sahaja. Justeru, aspek-aspek
yang akan dibincangkan secara ringkas di dalam pelajaran ini dan akan
didalami di dalam pelajaran-pelajaran selanjutnya tidak seharusnya
ditafsirkan secara perundangan semata-mata tetapi harus dilihat dari
sudut perkembangan sejarah dan faktor-faktor yang mencetuskan
kewujudannya di dalam perlembagaan negara.
Aspek-aspek Perlembagaan Malaysia yang dapat dikategorikan sebagai

dimensi politik ialah seperti berikut:
(i) Kewarganegaraan – Terkandung di dalam Bahagian 3

yang bermula dengan Perkara 14 hingga Perkara 31 dan
Jadual 2.
(ii) Bahasa Kebangsaan – Terkandung di dalam Perkara 152.
(iii) Hak Keistimewaan Orang Melayu, Bumiputera Sabah
dan Sarawak dan Kepentingan sah kaum-kaum lain –
Terkandung di dalam Perkara 153.
(iv) Agama Islam – Terkandung di dalam Perkara 3.
(v) Kedudukan Yang di Pertuan Agong dan Raja-Raja
Melayu – Terkandung di dalam Perkara 32-40.
57
Lima perkara di atas bukan sahaja penting dari sudut sejarah politik
negara ini, tetapi sering timbul dari masa ke semasa di dalam arena politik
Malaysia semenjak 1957 dan masih terus releven sehingga kini. Banyak
daripada isu-isu politik utama yang muncul khususnya politik antara
kelompok-kelompok etnik di Malaysia berkisar di sekitar isu-isu yang
disebutkan ini. Isu-isu politik tersebut menjadi rumit kerana ia
mempunyai implikasi perundangan yang menyentuh kedudukan
Perlembagaan negara itu sendiri. Kita akan meneliti perkara-perkara ini
dengan lebih lanjut di dalam pelajaran-pelajaran selanjutnya.
3.3.2 DIMENSI PEMERINTAHAN PERLEMBAGAAN

MALAYSIA
Perkara-perkara yang digolongkan sebagai dimensi pemerintahan

Perlembagaan Malaysia adalah berkait rapat dengan ciri-ciri utama sistem
pemerintahan di negara ini. Terdapat 7 perkara penting yang membentuk
dimensi pemerintahan di dalam Perlembagaan Malaysia iaitu
(i) Sistem Demokrasi Berparlimen - Terkandung di dalam

Perkara 44 hingga Perkara 65.
(ii) Sistem Raja Berperlembagaan – Terkandung di dalam
Perkara 39 hingga Perkara 43.
(iii) Malaysia sebagai Negara Persekutuan – Bahagian 4 mulai
Perkara 32-37, 39-43, Bahagian 5 mulai Perkara 70-72,
Bahagaian 6 mulai Perkara 73 hingga Perkara 95E.
(iv) Ketinggian Perlembagaan daripada Parlimen –
Terkandung di dalam Perkara 4.
(v) Kebebasan Pilihan raya – terkandung di dalam Bahagaian
8 mulai Perkara 113 hingga Perkara 120.
(vi) Kebebasan Kehakiman – Terkandung di dalam Bahagian
9 mulai Perkara 121 hingga Perkara 131A.
(vii) Perkhidmatana Awam yang neutral – Terkandung di
dalam Bahagian 10 mulai Perkara 132 hingga Perkara 148.
Kefahaman yang jitu ke atas ketujuh-tujuh aspek yang dibentangkan di

atas akan banyak membantu kita memahami sistem politik dan
pemerintahan yang diamalkan di Malaysia.
3.3.3 DIMENSI HAK ASASI MANUSIA DAN PENGURUSAN

KESELAMATAN NEGARA
Perkara-perkara seperti prinsip-prinsip hak-hak asasi manusia yang

diamalkan dan pengurusan keselamatan negara. terkandung di dalam
Bahagian 2 mulai Perkara 5 hingga Perkara 13. Manakala aspek
58
pengurusan keselamatan negara terkandung di dalam Bahagaian 11 mulai
Perkara 149 hingga Perkara 151 yang menyentuh soal mengawal
perbuatan subversif, perisytiharan darurat dan tahanan pencegahan.
3.3.4 DIMENSI PENGURUSAN KEWANGAN NEGARA
Perkara-perkara yang menyentuh berhubung dengan pengurusan

kewangan negara yang terkandung di dalam Bahagian 7 mulai Perkara 96
hingga 112D.
3.4 RUMUSAN
Di dalam pelajaran ini kita telah membincangkan susur-galur

perkembangan Perlembagaan Malaysia dan juga melihat secara ringkas
kandungan-kandungan penting perlembagaan negara. Kepentingan latar
sejarah dan perkembangan politik negara Malaysia sangat penting untuk
diketahui dengan sedalam-dalamnya bagi membantu kita memahami
maksud dan rasional di sebalik perkara-perkara yang wujud di dalam
perlembagaan negara. Tanpa pengetahuan yang baik tentang aspek-aspek
ini maka, kita mungkin membuat kesilapan-kesilapan yang tidak
sepatutnya dalam memberikan tafsiran-tafsiran kepada maksud-maksud
1. Perlembagaan Malaysia bukanlah sebuah artifak ‘renaissance’

sebagaimana kelahiran perlembagaan-perlembagaan moden di
Eropah tetapi sebaliknya adalah satu manifestasi realiti sosio-
politik negara Malaysia yang unik. Beri huraian anda?
2. Jika sekiranya projek Malayan Union berjaya dilaksanakan

sepenuhnya, maka bentuk Perlembagaan Malaysia yang lahir pada
hari ini mungkin sama sekali berbeza dengan kandungan
Perlembagaan Malaysia hari ini. Setujukah anda?
3. Setujukah anda dengan kenyataan bahawa Perlembagaan Malaysia

adalah berasaskan model perlembagaan di Britain dan India?
59
SDT 3.1
1. Terdapat beberapa aspek ciri pemerintahan tradisi yang

dikekalkan walaupun dalam bentuk yang lebih moden di dalam
Perlembagaan Malaysia sekarang. Antaranya ialah
(i) Sistem kerajaan beraja di mana sembilan Raja-Raja

Melayu masih kekal berdaulat dinegeri masing-masing
walau pun mereka tidak lagi mempunyai kuasa mutlak
sebaliknya adalah merupakan Raja Berperlembagaan,
yakni sistem beraja yang tertakluk kepada undang-
undang.
(ii) Agama Islam sebagai agama rasmi negara.
(iii) Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, adalah
merupakan kesinambungan daripada kedudukan
identiti tradisi negara ini serta pengikhtirafan kepada
bahasa Melayu yang menjadi bahasa pertuturan utama
di Tanah Melayu.
(iv) Kedudukan hak istimewa orang-orang Melayu yang
memperlihatkan pengiktirafan ke atas kedudukan
orang Melayu sebagai penduduk asal negara ini yang
perlu diberikan perlindungan kerana kesediaan dan
pengorbanan mereka memberikan hak berkongsi
kerakyatan dan kuasa pemerintahan dengan orang-
orang bukan Melayu dari keturunan Cina dan India.
SDT 3.2
1. Faktor paling utama British memperkenalkan Malayan Union

ialah untuk menyeragamkan sistem pentadbiran Tanah Melayu
yang mempunyai berbagai-bagai sistem sebelum tercetusnya
perang dunia kedua iaitu Negeri-negeri Selat, FMS dan UMS ke
dalam satu sistem negara Kesatuan yang akan menjadikan Tanah
Melayu sebagai sebuah tanah jajahan British yang tertakluk
kepada Pejabat Tanah Jajahan di London secara langsung.
Motifnya ialah ekonomi, kerana British ingin mengeksploitasi
sepenuhnya hasil kekayaan Tanah Melayu bagi menampung dana
perbendaharaan British yang hampir muflis setelah membiayai
tentera Britsih dalam masa perang. Sistem kerakyatan yang
seragam untuk semua kelompok etnik yang diusulkan oleh
Malayan Union juga adalah bagi memenuhi matlamat tersebut
60
supaya memudahkan urusan pentadbiran dan undang-undang di
Tanah Melayu.
2. Orang Melayu menentang Malayan Union kerana projek tersebut

akan menghilangkan identiti Tanah Melayu sebagai milik turun
temurun mereka. Malayan Union akan hilangkan taraf mereka
sebagai penduduk asal Tanah Melayu, dan Raja-raja mereka
kehilangan kuasa dan kedaulatan mereka. Sebaliknya, menerusi
dasar kerakyatan Jus Soli orang-orang bukan Melayu yang hanya
datang ke Tanah Melayu dalam abad yang ke-19 akan menikmati
taraf dan kedudukan yang sama dengan orang-orang Melayu.
Perkara ini tidak dapat diterima oleh orang Melayu kerana projek
Malayan union mengkhianati perjanjian perlindungan (protectorate
agreement) yang ditanda tangani antara British dan Raja-Raja
Melayu pada masa mereka mula bertapak di Tanah Melayu.
3. Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu 1948 sangat penting

kerana ia menjadi asas kepada pembentukan sebuah sistem
Federal di Tanah Melayu. Perlembagaan 1948 inilah yang menjadi
kerangka asas kepada Perlembagaan Tanah Melayu merdeka 1957
yang kemudiannya menjadi Perlembagaan Malaysia pada 1963
apabila Sabah, Sarawak dan Singapura menyertai Persekutuan
Malaysia. Perlembagaan 1948 juga telah mengembalikan
kedudukan dan kehormatan Raja-Raja Melayu serta mengikhtiraf
orang Melayu sebagai penduduk dan pemilik asal Tanah Melayu.
61
BAB 4
DIMENSI POLITIK I
OBJEKTIF BAB

1. Membincangkan dua daripada empat aspek dimensi politik
2. Memahami kepentingan dimensi politik isu kewarganegaraan
dan hak-hak istimewa orang Melayu.
3. Menjelaskan tentang bahagian-bahagian Perlembagaan Malaysia
yang menyentuh tentang aspek kewarganegaraan dan hak-hak
istimewa orang Melayu.
4. Menghuraikan tentang perkaitan undang-undang Perlembagaan
dengan aspek politik isu kewarganegaraan dan hak-hak istimewa
orang Melayu.
4.1 PENGENALAN
Di dalam pelajaran sebelumnya, kita telah membincangkan bahawa

kandungan Perlembagaan Malaysia dapat dibahagikan kepada empat
dimensi utama. Dimensi-dimensi tersebut ialah dimensi politik, dimensi
pemerintahan, dimensi hak asasi manusia dan pengurusan keselamatan
negara, dan yang terakhir sekali ialah dimensi pengurusan kewangan
negara. Di dalam pelajaran ini, kita akan membincangkan dua daripada
aspek dimensi politik Perlembagaan Malaysia iaitu soal kewarganegaraan
dan hak-hak istimewa orang Melayu. Soal kewarganegaraan terkandung
di dalam Bahagian III bermula daripada Perkara 14 hingga 31, manakala
soal hak-hak istimewa orang Melayu terkandung di dalam Bahagian XII
di bawah Perkara 153.
Walaupun dua aspek ini kelihatan terasing dari sudut undang-undang

Perlembagaan, namun dari segi politiknya kedua-dua perkara tersebut
mempunyai sejarahnya yang tersendiri. Malah kewujudan kedua-dua
perkara tersebut di dalam Perlembagaan Malaysia juga ada kaitan dengan
proses politik yang dilalui oleh negara Malaysia.
63
Seperti mana yang dibincangkan di dalam pelajaran terdahulu, perkara-
perkara yang dimaksudkan sebagai dimensi politik Perlembagaan
Malaysia ialah aspek-aspek penting yang lahir hasil daripada realiti politik
dan pensejarahan negara ini. Keunikan perkara-perkara ini bukan sahaja
kerana ia hanya terkandung di dalam Perlembagaan kita, tetapi lebih jauh
daripada itu kerana perkara-perkara tersebut sangat kuat pengaruhnya ke
atas proses-proses politik negara yang wujud sebelum dan selepas negara
mencapai kemerdekaan.
Di dalam pelajaran ini, kita akan membincangkan perkara-perkara yang

berhubung dengan kewarganegaraan serta hak-hak istimewa orang
Melayu dari sudut perundangan dan politik. Kedua-dua perkara ini tidak
memadai sekiranya hanya diteliti dari sudut perundangan semata-mata
kerana ia mempunyai dimensi politik yang sangat signifikan kepada
kelahiran negara ini.
4.2 LATAR BELAKANG POLITIK ISU

KEWARGANEGARAAN DAN HAK-HAK ISTIMEWA
ORANG MELAYU
1. Apakah perkaitan politik yang wujud antara isu

kewarganegaraan dan hak-hak istimewa orang
Melayu?
Seperti mana yang dijelaskan dalam pelajaran-pelajaran sebelum ini,

politik etnik sangat berkesan dalam mempengaruhi kelahiran institusi-
institusi politik utama negara Malaysia. Selain daripada itu, Perlembagaan
Malaysia digubal hasil daripada proses tawar-menawar dan akomodasi
politik antara etnik-etnik utama, iaitu Melayu dan bukan Melayu,
khususnya tiga parti politik etnik utama dalam Perikatan iaitu UMNO,
MCA dan MIC. Sebelum ini telah disebutkan bahawa daripada 131
memorandum yang diterima oleh Suruhanjaya Reid pada tahun 1956-
1957 bagi proses mendraf Perlembagaan Malaya, memorandum daripada
Perikatan memainkan peranan yang sangat besar khususnya dalam
mempengaruhi kandungan terakhir Perlembagan tersebut. Ini kerana
pandangan-pandangan Perikatan sebagai parti yang telah mendapat
mandat terbesar daripada rakyat dalam pilihan raya persekutuan yang
64
pertama pada 1955 tentunya mendapat perhatian yang lebih utama
daripada pihak-pihak lain. Pandangan Perikatan dengan itu mewakili
suara majoriti rakyat berbilang kaum pada ketika itu.
Menjelang kemerdekaan, kedua-dua pihak iaitu orang Melayu dan bukan

Melayu berasa khuatir tentang kedudukan mereka selepas negara
mencapai kemerdekaan. Masing-masing bimbang sama ada terdapat
jaminan bahawa nasib mereka akan mendapat perhatian dan pembelaan
sekiranya Malaya merdeka. Bagi orang-orang Melayu, keprihatinan
mereka bukan sahaja ke atas nasib mereka yang jauh tertinggal dari segi
sosio-ekonomi berbanding bukan Melayu, tetapi juga tentang identiti
negara baru yang bakal dibina. Kepada orang-orang yang bukan Melayu
pula, perkara yang paling penting ialah isu kewarganegaraan. Tanpa
kewarganegaraan, kedudukan mereka dari apa segi sekali pun tidak
terjamin.
Tegasnya, kedua-dua pihak tersebut mempunyai tuntutan-tuntutan besar

yang mereka ingin penuhi sebelum kemerdekaan dicapai. Tuntutan-
tuntutan mereka pula dalam keadaan saling berkonflik antara satu dengan
yang lain. Namun begitu, kerjasama politik antara kaum yang telah
terjalin menerusi kerajaan Perikatan yang baru dibentuk itu harus terus
dipertahankan bagi membolehkan kemerdekaan dan kestabilan politik
dicapai. Oleh sebab itulah, kompromi antara kaum di peringkat ini sangat
diperlukan. Hasil daripada tolak ansur dan tawar-menawar yang berlaku
itulah yang telah mencetuskan semangat untuk berkompromi sehingga
akhirnya menghasilkan sebuah Perlembagaan negara yang dapat diterima
umum, khususnya bagi memenuhi tuntutan-tuntutan politik antara etnik-
etnik utama. Justeru, Perlembagaan 1957 yang lahir itu menggambarkan
kompromi yang telah dicapai antara masyarakat Melayu dan bukan
Melayu menerusi wakil-wakil mereka di dalam Perikatan. Milne dan
Mauzy (1999:16) menyebut bahawa,
Some provisions in the Constitution do not just amount just to

“translations” of other constitutions, but are based on differences
between British and Malayan society. The Constitution was drawn up
with ethnic considerations explicitly in mind, and some of its clauses
lay down basic rules on this. The Malay rights and privileges, which
are mentioned in the Constitution, or are based on these, are
impressive. The privileged position of the Malays and the status of
Malay as the national language are both of profound symbolic value.
(Terjemahan: Setengah-setengah peruntukan di dalam

Perlembagaan bukanlah hanya merupakan ‘terjemahan-
terjemahan’ daripada perlembagaan-perlembagaan lain,
tetapi adalah berasaskan perbezaan-perbezaan yang wujud
65
di antara masyarakat British dan Malaya. Perlembagaan
Malaysia telah digubal dengan memberi pertimbangan yang
sewajarnya terhadap etnik-etnik yang ada, dan sebahagian
daripada klausa-klausa tersebut menetapkan peraturan-
peraturan asas tentang perkara ini. Hak-hak dan
keistimewaan orang Melayu yang disebut di dalam
Perlembagaan, atau yang berasaskan perkara ini, jelas
menonjolkan hakikat ini. Kedudukan istimewa orang
Melayu dan status Bahasa Melayu sebagai bahasa
kebangsaan merupakan dua nilai simbolik yang begitu
bermakna.)
Berdasarkan pandangan-pandangan Milne dan Mauzy (1999) di atas,

nyatalah bahawa pergolakan politik etnik yang dilalui oleh negara ini telah
dengan secara berkesan mempengaruhi penggubalan kandungan-
kandungan tertentu Perlembagaan Malaysia. Walaupun soal
kewarganegaraan tidak disebut oleh Milne dan Mauzy (1999) secara
langsung, tetapi kemunculan peruntukan hak-hak istimewa orang Melayu
adalah berkait rapat dengan peruntukan yang menyentuh soal
kewarganegaraan, khususnya penganugerahan kewarganegaraan kepada
penduduk-penduduk Malaya keturunan etnik Cina dan India yang telah
berhijrah ke Malaya secara besar-besaran pada awal abad yang ke-19.
Dalam perkara ini, Tun Salleh Abbas (1985:25) menyebut,
Kedudukan istimewa orang Melayu ini tidak mutlak, akan

tetapi diseimbangkan dengan kepentingan sah lain-lain
kaum, yang secara amnya termasuklah hak mendapat
kewarganegaraan Malaysia menurut peruntukan
kewarganegaraan di dalam Perlembagaan, hak untuk
menganut dan mengamalkan agama masing-masing, hak
untuk menggunakan bahasa ibunda, dan yang paling
penting, hak untuk mendapat layanan yang sama rata.
Harold Crouch (1997:157) pula menulis,
In the negotiations that led to the granting of independence in 1957,

the leaders of the three communities represented by UMNO, the
MCA, and MIC reached an understanding, the essence of which was
that Malays would be dominant in government while the non-Malays
were granted citizenship and assured that their position in the economy
would not be disturbed. Although unwritten, this informal bargain or
social contract continues to be the basis for Malay dominance in an
essentially Malay state. It was agreed that the symbols of the new state
would be Malay – the Yang di Pertuan Agong as head of state, Islam
as the state religion, and Malay as the national language.
66
(Terjemahan: Dalam perundingan-perundingan bagi
mencapai kemerdekaan pada 1957, para pemimpin tiga
masyarakat utama yang diwakili oleh UMNO, MCA dan
MIC telah mencapai persefahaman bahawa orang Melayu
akan lebih dominan dalam kerajaan manakala orang-orang
bukan Melayu pula diberikan taraf kewarganegaraan dan
jaminan bahawa kedudukan mereka dalam ekonomi tidak
diganggu. Walaupun hal ini tidak bertulis, tawar-menawar
secara tidak rasmi atau kontrak sosial ini terus menjadi asas
kepada dominan Melayu di dalam sebuah negara yang pada
asasnya bercirikan Melayu. Adalah dipersetujui bahawa
simbol-simbol negara baru ini adalah bercirikan Melayu –
Yang di Pertuan Agong sebagai ketua negara, Islam sebagai
agama rasmi negara dan Bahasa Melayu sebagai bahasa
kebangsaan.)
Sementara itu Tan Che Beng (1987:246) mencatatkan bahawa:
All in all, a number of issues of ethnic dimension in the Constitution

were the product of compromises between Malay and non-Malays
leaders. Thus the Malays accepted the liberal citizenship provisions,
which would benefit the non-Malays greatly, while the Chinese and
Indian leaders agreed to the provisions on the special position of the
Malays, etc.
… Anyway the citizenship issue was then seen as a compromise for

the non-Malay leaders’ acceptance of the Malay special provision in the
Constitution (p.249).
[(Terjemahan: Kesimpulannya, sejumlah isu-isu dimensi

etnik di dalam Perlembagaan merupakan hasil kompromi
antara pemimpin-pemimpin Melayu dan bukan Melayu.
Justeru itu, orang-orang Melayu menerima peruntukan-
peruntukan liberal kewarganegaraan yang akan memberi
faedah besar kepada bukan Melayu, manakala pemimpin-
pemimpin Cina dan India pula bersetuju dengan
peruntukan-peruntukan hak istimewa orang Melayu dan
sebagainya.
… Walau bagaimanapun, isu kewarganegaraan ketika itu

dilihat sebagai satu cara kompromi penerimaan para
pemimpin bukan Melayu ke atas peruntukan hak istimewa
orang Melayu di dalam Perlembagaan (m.s. 249)].
67
Secara ringkasnya, semua petikan di atas merujuk kepada senario yang
wujud sebelum Perlembagaan 1957 digubal. Malah kebanyakan ahli
sejarah, politik dan undang-undang yang menulis tentang kemerdekaan
Tanah Melayu mengakui bahawa yang disifatkan sebagai kontrak sosial
telah berlaku di antara elit-elit politik Melayu dan bukan Melayu semasa
Perlembagaan kemerdekaan digubal. Kontrak sosial ini merujuk kepada
keadaan persetujuan orang-orang Melayu untuk menerima orang-orang
bukan Melayu sebagai rakyat Tanah Melayu. Selain itu, mereka juga
mahukan suatu jaminan perundangan daripada pemerintah bahawa
kedudukan mereka sebagai penduduk asal Tanah Melayu diiktiraf secara
rasmi. Mereka juga mahukan jaminan bahawa kedudukan sosio-ekonomi
mereka yang jauh tertinggal berbanding orang-orang bukan Melayu akan
diberikan perhatian yang istimewa dan akan mendapat pembelaan negara
setelah mereka bersetuju menerima orang-orang bukan Melayu sebagai
rakyat Tanah Melayu yang setaraf dengan mereka.
Justeru itu, kewujudan Perkara 153 berhubung hak-hak istimewa orang

Melayu (yang juga menjamin hak-hak sah kaum-kaum lain tidak
diganggu-gugat) adalah sebagai jaminan perundangan atas perkara yang
disebut di atas. Ertinya, hak keistimewaan yang diberi kepada orang-
orang bukan Melayu untuk menjadi warganegara Tanah Melayu yang
sekaligus memberikan mereka hak milik ke atas negara ini haruslah
diimbangkan dengan satu perakuan bahawa ketertinggalan orang-orang
Melayu akan mendapat pembelaan yang sewajarnya daripada negara dan
kerajaan.
Jelasnya, wujud hubungan yang begitu ketara sekali antara soal

kewarganegaraan orang-orang bukan Melayu dan hak istimewa orang-
orang Melayu menurut undang-undang Perlembagaan. Selain daripada
itu, identiti negara Malaysia juga tidak akan kehilangan ciri-ciri tradisional
Melayunya walaupun rakyatnya sudah berbilang etnik. Hal ini dapat
dilihat apabila Perlembagaan 1957 mewujudkan jawatan Ketua Negara
yang disandang oleh Yang di Pertuan Agong (yang dipilih secara bergilir-
gilir daripada sembilan oorang raja Melayu), Islam sebagai agama rasmi
negara dan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan Malaysia,
sementara bahasa-bahasa etnik Cina dan India masih boleh diamalkan.
Berdasarkan perkara-perkara yang dibincangkan di atas, nyatalah bahawa

percaturan politik etnik sangat kuat mempengaruhi proses penggubalan
dan kandungan akhir Perlembagaan 1957. Sementara orang Melayu
berkorban hak mutlak mereka ke atas negara ini dengan bersedia
berkongsi hak kewarganegaraan dengan yang bukan Melayu, masyarakat
bukan Melayu pula membalas pengorbanan itu dengan kesediaan
memperakui secara politik dan perundangan bahawa sebagai penduduk
asal negara ini, maka orang Melayu perlu diberi perlindungan undang-
68
undang yang khusus supaya kedudukan mereka dari segi sejarah negara
ini dipelihara manakala ketertinggalan sosio-ekonomi mereka mendapat
pembelaan dari negara.
Selain itu, ciri-ciri unik negara yang berteraskan kemelayuan (seperti Raja-
Raja Melayu, bahasa Melayu dan agama Islam) yang telah diwarisi sejak
zaman berzaman terus dikekalkan sebagai simbol identiti negara
walaupun masyarakat Malaysia yang merdeka menjadi sebuah masyarakat
berbilang etnik dan budaya. Justeru itu, apabila persoalan-persoalan yang
menyentuh hak-hak istimewa orang Melayu dibangkitkan, maka ia tidak
seharusnya dilihat secara terasing sebaliknya harus dilihat dalam konteks
kompromi merdeka atau kontrak sosial antara etnik-etnik utama yang
telah termeterai semasa Perlembagaan 1957 dirangka. Kegagalan melihat
isu hak-hak istimewa orang Melayu daripada perspektif yang
dibincangkan di sini (yakni, perkaitannya dengan isu kewarganegaraan
bukan Melayu dan kompromi merdeka) akan menyebabkan timbulnya
kekeliruan pemahaman atau tafsiran-tafsiran yang kurang tepat serta
tidak menggambarkan sepenuhnya semangat serta latar belakang yang
melahirkan peruntukan-peruntukan tersebut dalam Perlembagaan
Malaysia. Demikianlah perkaitan sejarah, politik dan perundangan dalam
isu kewarganegaraan dan hak-hak istimewa orang Melayu di dalam
Perlembagaan.
4.3 PERUNTUKAN BERHUBUNG KEWARGANEGARAAN

DALAM PERLEMBAGAAN
Seperti mana yang dijelaskan sebelum ini, isu kewarganegaraan

merupakan satu isu penting yang berbangkit semasa rundingan
kemerdekaan dan penggubalan Perlembagaan 1957 berlangsung. Di
dalam pelajaran-pelajaran sebelum ini, kita juga telah melihat isu yang
sama juga telah menggagalkan projek Malayan Union 1946 kerana
penentangan orang-orang Melayu yang merasakan kedudukan mereka
terancam apabila dasar pemberian kewarganegaraan yang terlalu liberal
mahu dilaksanakan oleh British.
Dalam perundingan-perundingan antara pemimpin-pemimpin Melayu

dan bukan Melayu pada ketika cadangan-cadangan berhubung dengan
taraf kewarganegaraan mahu dimuatkan di dalam draf Perlembagaan,
orang-orang Melayu mahukan syarat-syarat kewarganegaraan yang lebih
ketat, manakala orang-orang bukan Melayu tentunya mahukan satu syarat
yang lebih liberal. Malahan ada juga tuntutan daripada masyarakat Cina di
negeri-negeri Selat yang mahukan dasar dwi kewarganegaraan diamalkan
kerana mereka mahu menikmati hak sebagai rakyat Malaya dan juga
rakyat empayar Inggeris. Namun perkara ini ditentang oleh orang-orang
Melayu atas dasar ia boleh menimbulkan persoalan mengenai kesetiaan
69
kepada Malaya (Ratnam, 1969). Akhirnya dapat kita perhatikan bahawa
peruntukan-peruntukan berhubung dengan kewarganegaraan di dalam
Perlembagaan nyata agak liberal apabila ia membolehkan mereka yang
lahir di negara ini menjadi warganegara. Peruntukan yang sedemikian
amat penting kepada sebuah negara yang baru merdeka dengan memiliki
masyarakat yang berbilang kaum kerana ia dapat membantu proses
pembentukan sebuah negara-bangsa yang jitu. Sekiranya sejumlah
penduduk yang besar dan lahir serta menetap di negara ini tidak
mendapat taraf kewarganegaraan, maka proses pembentukan sebuah
negara-bangsa yang kuat sukar dimantapkan manakala kestabilan politik
pula akan tergugat.
Disebabkan peruntukan untuk memberikan taraf kewarganegaraan

kepada masyarakat bukan Melayu di Malaya begitu liberal, orang bukan
Melayu telah mendapat faedah yang besar secara serta-merta. Ini dapat
dibuktikan dari sudut pertambahan bilangan pengundi berdaftar daripada
kalangan bukan Melayu yang meningkat secara mendadak antara tahun
1952 dengan 1959. Misalnya, pada tahun 1958 sahaja sejumlah 800,000
orang bukan Melayu mendapat taraf kewarganegaraan. Jumlah ini terus
meningkat dari tahun ke tahun sehingga nisbah orang Melayu dan bukan
Melayu menjadi begitu hampir. Namun, jaminan-jaminan yang diberikan
kepada orang Melayu menerusi Perlembagaan supaya kedudukan mereka
yang tertinggal dibaiki menerusi peruntukan hak istimewa orang Melayu
tidak dengan serta merta merubah kedudukan sosio-ekonomi mereka. Ini
kerana usaha-usaha pembaikan dan bantuan yang diberikan itu
mengambil masa untuk dilaksanakan dan dilihat hasilnya.
Peruntukan berhubung dengan kewarganegaraan di dalam Perkara 14(1)

jelas memperlihatkan dimensi politik etnik yang sangat penting.
Peruntukan tersebut menyebut,
Tertakluk kepada peruntukan-peruntukan Bahagian ini,

orang-orang yang berikut adalah warganegara dengan cara
kuatkuasa undang-undang, iaitu: (a) tiap-tiap orang yang
lahir sebelum Hari Malaysia dan ianya adalah seorang
warganegara Persekutuan menurut peruntukan-peruntukan
yang terkandung dalam Bahagian I Jadual Kedua; dan (b)
tiap-tiap orang yang lahir pada atau selepas Hari Malaysia
dan iannya adalah mempunyai mana-mana daripada
kelayakan yang ditentukan dalam Bahagian 2 Jadual Kedua.
Malahan Perkara 1 (a) Bahagian II Jadual Kedua menyebut bahawa, ‘tiap-

tiap orang yang lahir di Persekutuan dan sekurang-kurangnya ibu atau
bapanya, pada masa kelahiran itu, adalah seoarng waraganegara atau
bermastautin tetap di Persekutuan’ adalah warganegara menerusi kuat
70
kuasa undang-undang jika ia dilahirkan selepas Hari Malaysia. Nyatalah
bahawa peruntukan ini, iaitu kewarganegaraan menerusi kuatkuasa
undang-undang adalah sangat liberal, walaupun dikenakan beberapa
syarat. Dengan itu, sejumlah besar penduduk keturunan etnik Cina dan
India layak untuk menjadi waraganegara menerusi peruntukan liberal
yang diwujudkan itu. Prinsip yang diguna pakai ialah prinsip Jus Soli, iaitu
kewarganegaraan berdasarkan negeri kelahiran dan mastautin dan
bukannya darah keturunan atau bangsa, iaitu prinsip Jus Sanguinis.
Bagi taraf kewargnegaraan menerusi pendaftaran kepada orang-orang

yang lahir di Persekutuan sebelum Hari Malaysia, syarat berhubung
dengan bahasa dan tempoh mastautin (sekurang-kurangnya 7 tahun
secara terus menerus daripada tempoh mastautin selama 15 tahun)
dikenakan. Syarat berhubung dengan bahasa sangat mudah kerana apa
yang diperlukan hanyalah ‘pengetahuan mudah dalam Bahasa Melayu’.
Berbanding dengan syarat kewarganegaraan secara masukan yang
memerlukan ‘pengetahuan yang memadai dalam Bahasa Melayu’. Selain
itu wujud peruntukan untuk isteri-isteri dan anak-anak kepada
warganegara untuk memohon kewarganegaraan secara pendaftaran
walaupun tanpa maksud diskriminasi berdasarkan jantina, suami-suami
kepada warganegara wanita boleh untuk memohon kewarganegaraan
berdasarkan pendaftaran. Perlembagaan juga membuat syarat bahawa
kerajaan Persekutuan berhak melucutkan kewarganegaraan seseorang
yang secara sukarela memiliki kewarganegaraan asing, atau menggunakan
hak-hak kewarganegaraaan seumpama itu, iaitu hak-hak yang hanya
diberikan kepada warganegara asing. Perkara ini terkandung di dalam
Perkara 24, 25, 26, 27 dan 28. Perkara ini bagaimanapun harus
dibezakan dengan taraf pemastautin tetap (permanent resident) yang boleh
dimiliki oleh warganegara Malaysia. Begitu juga taraf kewarganegaraan
komanwel yang diberikan kepada warganegara Malaysia menurut Perkara
29.
Walaupun soal kewarganegaraan kini bukan lagi satu isu politik, kecuali
mungkin dalam hal pemberian kewarganegaraan kepada para pendatang
tanpa izin, kajian ke atas isu kewarganegaraaan harus mengambil kira
latar belakang politik yang membawa kepada kewujudan peruntukan-
peruntukan sedemikian dalam Perlembagaan. Perundingan dan
perdebatan politik yang berlaku sebelum merdeka sebenarnya adalah
begitu kompleks terutamanya dalam hal yang menyentuh mengenai
kewarganegaraan. K.J. Ratnam (1969, 75-117) dan beberapa penulis lain
seperti G.P. Means (1976) telah menghuraikan dengan panjang lebar
mengenai isu ini.
Justeru itu, bagi sesiapa yang mengkaji isu kewarganegaraan menurut

peruntukan Perlembagaan, maka adalah tidak memadai hanya dengan
71
melihat peruntukan-peruntukan Perlembagaan semata-mata dalam
membuat tafsiran dalam hal ini. Kandungan Perlembagaan berhubung
dengan isu ini dan kaitannya dengan isu-isu yang lain khususnya
peruntukan mengenai hak-hak istimewa orang Melayu hanya dapat
difahami dengan lebih jitu sekiranya latar belakang politik yang menjurus
kepada pemaktuban perkara-perkara berkenaan di dalam Perlembagaan
dapat difahami dengan sebaik-baiknya.
Selain itu, Parlimen, menerusi penggubalan Akta Hasutan 1948 dan juga
Perkara 10 (4), mengenakan sekatan yang ketat ke atas mana-mana pihak
di Malaysia daripada menimbulkan atau mempersoalkan peruntukan-
peruntukan yang disifatkan sebagai isu sensitif, yang antara lain
termasuklah soal kewarganegaraan dan hak-hak istimewa orang Melayu.
Ini kerana dari segi politiknya, isu-isu ini dianggap boleh mencetuskan
keresahan dan ketegangan antara kelompok-kelompok etnik utama di
negara ini seperti mana yang berlaku sebelum peristiwa 13 Mei 1969.
Malah Parlimen sendiri tiada keistimewaan untuk membincangkan
tentang perkara-perkara ini kerana seseorang ahli Parlimen boleh hilang
keanggotaannya hanya jika berucap mempersoalkan perkara-perkara
yang dianggap sensitif ini. Nyatalah bahawa isu kewarganegaraan
mempunyai dimensi politiknya yang tersendiri, khususnya dalam konteks
pergelutan politik antara etnik di Malaysia.
4.4 PERUNTUKAN BERHUBUNG HAK-HAK ISTIMEWA

ORANG MELAYU DALAM PERLEMBAGAAN
1. Sejauh manakah peruntukan Perlembagaan

mengenai hak-hak istimewa orang Melayu dan
Bumiputra Sabah dan Sarawak tidak
mendiskriminasikan kedudukan orang-orang bukan
Melayu?
Peruntukan yang berhubung dengan hak-hak istimewa orang Melayu

dimaktubkan di dalam Perlembagaan Malaysia di bawah Perkara 153.
Perkara 153 (1) menyebut bahawa,
72
Adalah menjadi tanggungjawab Yang di Pertuan Agong
memelihara kedudukan istimewa orang Melayu dan
bumiputra mana-mana negeri Sabah dan Sarawak dan
kepentingan-kepentingan sah kaum-kaum lain mengikut
peruntukan perkara ini.
Bagaimanakah orang Melayu dan kaum-kaum Bumiputra Sabah dan

Sarawak dikatakan mempunyai kedudukan yang istimewa? Istimewa yang
dimaksudkan itu pula dari sudut yang bagaimana? Sekiranya perkara ini
mahu ditafsirkan secara literal, maka kedudukan istimewa orang Melayu
dan Bumiputra Sabah dan Sarawak itu terletak pada hakikat sejarah
mereka dan hubungannya dengan negara ini. Hubungan yang
dimaksudkan ini ialah, sejarah membuktikan bahawa orang Melayu dan
Bumiputra Sabah dan Sarawak merupakan penduduk asal negara ini.
Bererti, negara ini pada suatu masa dahulu adalah milik mutlak mereka.
Justeru, walaupun setelah negara Malaysia yang merdeka telah menerima
orang-orang Cina dan India sebagai rakyat yang sah, tetapi hakikat
sejarah hubungan orang Melayu dan kaum-kaum Bumiputra dengan
negara ini tetap kekal abadi. Dalam hal ini Tun Salleh Abbas (21-22)
menyebut,
Dalam perjanjian-perjanjian awal di antara Raja-Raja Melayu

dengan Kerajaan british, peruntukan untuk mengutamakan
penduduk berbangsa Meleyu tidak diperlukan, kerana
negara ini adalah sebuah negara Melayu dan tiada siapa pun
pada masa itu menyoal akan hak dan kedudukan istimewa
yang dinikmati oleh orang Melayu. Akan tetapi akibat
beberapa perjanjian dengan Kerajaan British iaitu Raja-Raja
Melayu dikehendaki menurut nasihat British dalam semua
hal-ehwal kecuali adat istiadat Melayu dan agama Islam, hak
dan kedudukan istimewa orang Melayu sedikit demi sedikit
tanpa disedari telah berkurangan. Pembukaan lombong-
lombong bijih dan ladang getah serta dasar ‘pintu terbuka’
imigresen pada awal abad ini menyebabkan orang-orang
Melayu terdampar di kampung-kampung mereka. Dari segi
ekonomi dan pendidikan, mereka tidak dapat bersaing
dengan kaum imigran yang masuk ke negeri ini untuk
bekerja di lombong-lombong dan ladang getah.
Justeru itu, yang nyata ialah proses penjajahan negara ini telah dengan
berkesan merubah bukan sahaja struktur demografi penduduk, tetapi
lebih jauh daripada itu ialah struktur sosio-politik dan ekonomi juga
berubah secara radikal. Orang Melayu akhirnya mendapati bahawa
mereka terkepung oleh sejumlah kaum imigran yang ramai dan juga
menguasai kedudukan sosio-ekonomi yang jauh lebih baik daripada
73
mereka. Di pihak British pula, mereka merasakan bahawa mereka
bertanggungjawab ke atas kedudukan kaum-kaum imigran yang telah
banyak membantu mereka dari sudut membangunkan ekonomi Malaya
demi kepentingan agenda penjajahan.
Oleh sebab itulah dalam era selepas perang dunia kedua, British berasa
mereka wajar membalas sumbangan kaum imigran tersebut dengan
merubah struktur sosio-politik negara iaitu dengan memberi peluang
seluas-luasnya kepada kaum-kaum imigran yang ingin menetap di Malaya
untuk menjadi rakyat yang sah setaraf dengan kedudukan orang-orang
Melayu. Perkara inilah yang menjadi asas kepada projek Malayan Union
yang telah mendapat tentangan sengit orang Melayu. Kegagalan Malayan
Union telah menyebabkan British memperkenalkan rancangan
Persekutuan Tanah Melayu 1948 yang mengiktiraf kedudukan sejarah
orang-orang Melayu dan hubungan mereka dengan negara ini. Orang-
orang bukan Melayu masih boleh menjadi rakyat negara ini menurut
perlembagaan 1948 itu, tetapi syarat-syaratnya adalah lebih ketat,
sungguhpun prinsip Jus Soli masih digunakan sebagai asas pemberian
kewarganegaraan.
Perdebatan atas isu yang sama juga tercetus semasa kandungan

Perlembagaan 1957 dirangka, dan perkara ini telah kita bincangkan
sebelum ini. Semangat asal yang terkandung di dalam peruntukan
mengenai hak istimewa orang Melayu adalah demi memastikan bahawa
orang Melayu yang jauh ketinggalan dalam ekonomi moden Malaya dan
sektor pendidikan berupaya untuk bersaing secara sihat dengan orang-
orang bukan Melayu yang lebih maju secara adil. Sebab itulah mereka
perlu diberikan keistimewaan tertentu. Justeru di bawah Perkara 153 (2),
bentuk keistimewaan yang boleh diberi kepada orang Melayu dihuraikan
dengan agak lebih terperinci. Huraian tersebut menggariskan,
Walau apa pun yang terkandung dalam Perlembagaan ini,

tetapi tertakluk kepada peruntukan Perkara 40 dan perutukan
Perkara ini, Yang di Pertuan Agong hendaklah menjalankan
tugas-tugasnya di bawah Perlembagaan ini dan di bawah
undang-undang Persekutuan mengikut apa cara sebagaimana
yang perlu untuk memelihara kedudukan istimewa orang
Melayu dan bumiputra mana-mana Negeri–negeri Sabah dan
Sarawak dan juga menentukan perezapan bagi orang Melayu
dan Bumiputra mana-mana Negeri-negeri Sabah dan Sarawak
suatu kadar yang difikirkan patut oleh Yang di Pertuan Agong
mengenai jawatan dalam perkhidmatan awam (lain daripada
perkhidmatan awam sesuatu negeri) dan mengenai biasiswa,
bantuan dan lain-lain keistimewaan pelajaran atau latihan yang
seumpamanya atau lain-lain kemudahan khas yang diberi atau
74
diadakan oleh Kerajaan Persekutuan dan suatu kadar yang
difikirkan patut oleh yang di Pertuan Agong mengenai permit
atau lesen bagi menjalankan apa-apa tred atau perniagaan, dan
perezapan permit dan lesen itu adalah tertakluk kepada
peruntukan undang-undang itu dan Perkara ini.
Dapatlah diringkaskan di sini bahawa perezapan yang diusulkan untuk

diberi kepada orang-orang Melayu dan bumiputra Sabah serta Sarawak
adalah meliputi perkara seperti jawatan dalam perkhidmatan awam
Persekutuan, biasiswa, bantuan dan lain-lain keistimewaan pelajaran dan
latihan, dan juga pemberian permit dan lesen untuk menjalankan apa-apa
tred dan perniagaan. Persoalan tentang sebanyak mana yang harus
dkhaskan kepada orang Melayu dan bumiputra, Perlembagaan menyebut
bahawa jumlahnya ialah ‘suatu kadar yang difikirkan patut oleh Yang di
Pertuan Agong’.
Walaupun jumlah ini tidak dijelaskan, tetapi amalan pengambilan

kakitangan perkhidmatan awam yang dilakukan di Malaysia adalah
mengikut nisbah 1:4. Setiap seorang bukan Melayu yang diambil ke
dalam Perkhidmatan Awam Persekutuan, maka empat tempat lagi
dikhaskan kepada orang Melayu dan Bumiputra. Dalam aspek penyertaan
dalam bidang ekonomi pula, selepas Dasar Ekonomi Baru diperkenalkan
pada tahun 1970, kerajaan menetapkan sasaran sekurang-kurangnya 30
peratus penyertaan Bumiputra diperhatikan. Jumlah ini ditetapkan oleh
kerajaan yang memerintah atas nama Yang di Pertuan Agong, kerana
kuasa eksekutif kerajaan adalah terletak kepada kabinet.
Sementara itu di bawah Perkara 153 (8A), Perlembagan menambah

bahawa Yang di Pertuan Agong boleh mengarahkan pihak berkuasa
Universiti, Maktab atau yayasan pelajaran yang memberi pelajaran pasca
Sijil Pelajaran Malaysia menetapkan sejumlah perezapan tempat untuk
orang Melayu dan bumiputra Sabah serta Sarawak. Perezapan ini pada
masa sekarang lebih dikenali sebagai kuota kemasukan ke Institusi
Pendidikan Tinggi Awam. Amalan yang biasa berlaku ialah 55 peratus
tempat untuk Melayu dan Bumiputra dan 45 peratus bukan Melayu.
Walaupun Perlembagaan memberi peruntukan berkenaan hak-hak

istimewa orang Melayu, Perkara 153 juga menetapkan bahawa hak-hak
sah kaum-kaum lain juga dijamin dan berada dibawah peliharaan yang di
Pertuan Agong. Maksudnya ialah dalam melaksanakan peruntukan-
peruntukan di bawah perkara hak-hak istimewa orang Melayu, hak-hak
sah kaum-kaum lain juga tidak boleh diketepikan atau dirampas.
Peruntukan ini terkandung dengan jelas di bawah Perkara 153 ( 9), ‘Tiada
apa-apa jua dalam Perkara ini boleh memberi kuasa kepada Parlimen
75
menyekat perniagaan atau tred semata-mata bagi maksud perezapan
untuk orang Melayu dan bumiputra mana-mana Negeri-negeri Sabah dan
Sarawak’. Peruntukan ini dengan jelas menghalang apa-apa juga bentuk
diskriminasi ke atas orang-orang bukan Melayu.
Perkara bagi mengelak berlakunya diskriminasi yang tidak adil kepada

orang-orang bukan Melayu adalah penting bukan sahaja dari sudut
keadilan sosial tetapi juga dari segi hubungan antara kaum dan kestabilan
politik. Misalnya Perkara 89 (2)(a) mengenai tanah rezab Melayu
menyebut bahawa, ‘ jika mana-mana tanah di sesuatu Negeri adalah
disiytiharkan sebagai tanah rezab orang Melayu di bawah Fasal ini, maka
sesuatu keluasan tanah yang sama dengan luas tanah itu dalam Negeri
itu, yang belum dimajukan atau dicucuk tanam hendaklah diadakan
untuk diberi kepada umum’. Manakala Perkara 89 (2)(b) pula
menggariskan, ‘jumlah luasnya tanah di sesuatu Negeri yang pada masa
itu diisytiharkan sebagai tanah rezab orang Melayu di bawah Fasal ini
tidak boleh pada bila-bila masa lebih daripada jumlah luasnya tanah di
Negeri itu yang telah diadakan untuk diberi milik kepada umum menurut
perenggan (a)’. Kedua-dua aspek ini dengan jelas dan nyata menetapkan
bahawa walaupun kerajaan negeri, yang berkuasa dalam soal hal-ehwal
tanah, boleh menentukan mana-mana bahagian tanah sebagai tanah
rezab Melayu, tetapi jumlah yang sama harus diwujudkan untuk tanah
yang boleh dimiliki oleh umum. Selain itu jumlah keluasan tanah rezab
Melayu juga tidak boleh melebihi jumlah tanah yang boleh dimiliki oleh
umum. Peruntukan dengan itu tidak menafikan peluang dan hak orang-
orang bukan Melayu untuk memiliki tanah jika mereka berkeinginan dan
berkeupayaan.
Tegasnya, isu-isu yang berhubung dengan hak istimewa orang Melayu

seperti yang telah kita bincangkan di atas adalah memperlihatkan
semangat kompromi politik antara Melayu dan bukan Melayu.
Peruntukan-peruntukan yang dibuat walaupun pada pandangan kasarnya
seolah-oleh menguntungkan sesuatu pihak, tetapi pada hakikatnya ia
sentiasa diimbangkan dengan peruntukan-peruntukan yang dibuat untuk
melindungi pihak-pihak lain yang mungkin terjejas atau kerugian.
Matlamatnya adalah supaya akhirnya tiada mana-mana pihak yang berasa

haknya terabai atau pihaknya terpaksa berkorban demi kepentingan
orang lain.
Walaupun peruntukan mengenai hak-hak istimewa orang Melayu adalah

sesuatu yang wujud hasil daripada kompromi pemimpin-pemimpin
pelbagai kelompok etnik semasa Perlembagan negara sedang digubal,
namun ia tidak sunyi daripada perdebatan politik yang berlarutan.
76
Tidaklah keterlaluan jika disebutkan di sini bahawa selepas Perlembagaan
negara digubal dan kemerdekaan dicapai, isu ini mula dibangkitkan oleh
ahli-ahli politik tertentu yang ingin menjadi juara kepada sesuatu pihak.
Atas dasar untuk memberi kesaksamaan kepada semua warganegara
Malaysia, pada tahun 1960-an iaitu selepas Malaysia dibentuk, ada pihak
yang mengemukakan slogan Malaysian Malaysia. Konsep Malaysian
Malaysia yang dibawa oleh Lee Kuan Yew daripada parti PAP itu adalah
untuk memberi hak yang sama rata kepada semua rakyat Malaysia tanpa
mengira kaum. Sekiranya konsep ini dilaksanakan, maka peruntukan 153
akan menjadi tidak relevan lagi.
Selepas Singapura tersingkir dari Malaysia, terdapat pihak lain pula yang
cuba menjuarai konsep ini. Yang nyata, pihak-pihak yang
memperjuangkan keadilan dan kesaksamaan bagi semua rakyat Malaysia
itu gagal sama sekali menghargai latar sejarah dan politik negara ini.
Mereka juga gagal menghargai insiden-insiden dan rasional di sebalik
pemaktuban Perkara 153 dalam Perlembagaan Malaysia dan kaitannya
dengan isu kewarganegaraan dan kompromi merdeka.
Ringkasnya dapatlah disebutkan bahawa setelah mereka memperolehi

suatu keistimewaan hasil daripada persetujuan orang lain, maka mereka
melihat perkara yang orang lain miliki harus dihapuskan, semata-mata
kerana mereka tidak memilikinya. Walaupun konsep persaingan yang adil
adalah sesuatu yang sihat, tetapi prinsip persaingan yang adil haruslah
berasaskan kepada prinsip bahawa kedua-dua pihak memiliki keupayaan,
pengalaman dan kebolehan yang sama untuk bersaing di atas sebuah
gelanggang yang benar-benar seimbang. Sebuah kereta Kancil 850 cc
yang dipandu oleh seorang pemandu yang baru sahaja mendapat lesen
memandu tidak wajar diminta untuk bersaing dengan Michael
Schumacher, yang memandu kereta Ferrari Formula Satu, yang sudah
diiktiraf dunia sebagai juara dunia beberapa kali. Sekiranya persaingan ini
mahu juga diteruskan, maka pemandu Kancil tersebut harus diberikan
beberapa keistimewaan seperti memulakan perlumbaan lebih awal
sebelum Schumacher dan Ferrarinya dilepaskan.
Perkara yang sering menimbulkan polemik dalam hal yang berkait

dengan hak istimewa orang Melayu ialah aspek jangka masa pelaksanaan
dasar memberi keistimewaan itu. Suruhanjaya Perlembagaan telah
mencadangkan supaya tempoh 15 tahun diberikan untuk mengkaji
semula dasar tersebut, tetapi Perlembagaan Malaysia tidak menetapkan
had masa tersebut. Perkara inilah yang sering mendapat celaan dan
kritikan daripada setengah-setengah kalangan bukan Melayu bahawa ia
kelihatan tidak adil, seolah-olah faedah itu diberikan secara kekal kepada
orang Melayu.
77
Namun satu hakikat yang berlaku ialah peruntukan Perkara 153
sebenarnya terlalu sempit bidangnya dan tidak banyak membantu
menyediakan orang Melayu untuk berkecimpung dalam bidang pekerjaan
yang bertaraf tinggi dalam ekonomi. Contohnya dari sudut menambah
bilangan usahawan Melayu berbanding bilangan usahawan bukan Melayu
yang wujud. Kekurangan peruntukan ini semakin nyata selepas peristiwa
rusuhan pada tahun 1969 sehingga menyebabkan kerajaan melaksanakan
DEB untuk memperbaiki segera ketidakseimbangan ekonomi orang
Melayu berbanding orang bukan Melayu dengan menggunakan
peruntukan Perkara 153.
Seperti juga dengan isu kewarganegaraan, Perlembagaan Malaysia

menerusi Perkara 10 (4) telah memberi kuasa kepada Parlimen untuk
membuat undang-undang yang perlu bagi mengelakkan hak kebebasan
bersuara yang diberi tidak menyebabkan isu hak istimewa dipersoalkan
oleh mana-mana pihak, walau di dalam Parlimen sekalipun. Perkara
inilah yang terkandung di dalam Akta Hasutan 1948. Selain itu di bawah
peruntukan Perkara 159 (5) mengenai pindaan Perlembagaan, undang-
undang tertinggi negara ini telah menetapkan bahawa Perkara 153
beserta dengan Peruntukan Bahagian 3 mengenai kewarganegaraan, juga
Perkara 10 (4), Perkara 38, 63 (4), 70, 71 (1), 72 (4), 152 dan Perkara 159
(5) itu sendiri tidak boleh dipinda oleh Parlimen tanpa terlebih dahulu
mendapat persetujuan Majlis Raja-raja.
Jelaslah bahawa dengan adanya sekatan-sekatan yang dikenakan itu, para

penggubal Perlembagaan Malaysia amat menyedari betapa pentingnya
perkara-perkara ini dalam konteks hubungan antara etnik dan kestabilan
politik di negara ini. Oleh itu satu peraturan yang sangat jelas dan ketat
telah dikenakan bagi memelihara kedudukan perkara-perkara tersebut
yang sememangnya merupakan satu dimensi politik yang sangat sensitif
di negara ini. Disebabkan semua perkara ini saling berkait rapat antara
satu sama lain, maka sebarang tindakan menyentuh mana-mana bahagian
atau perkara yang dilindungi oleh Perlembagaan dan Akta Hasutan 1948
oleh mana-mana pihak akan hanya mengakibatkan pihak lain mengaitkan
atau mempersoalkan hubungan perkara itu dengan perkara yang lain.
4.5 RUMUSAN
Perbincangan-perbincangan di dalam Pelajaran ini telah memperlihatkan

perkaitan-perkaitan penting antara isu kewarganegaraan dan hak-hak
istimewa orang Melayu. Pelajaran-pelajaran selanjutnya akan
membincangkan beberapa peruntukan lain yang dikategorikan sebagai
dimensi politik Perlembagaan Malaysia. Dalam pelajaran ini kita telah
melihat betapa pentingnya untuk memahami aspek latar belakang sejarah
78
politik negara ini dan begitu juga dengan perdebatan-perdebatan politik
yang muncul semasa proses penggubalan Perlembagaan berlangsung.
Kedua-dua perkara ini sangat penting diteliti dalam usaha kita memahami
dengan lebih jitu maksud dan rasional di sebalik peruntukan-peruntukan
yang erkandung dalam perkara-perkara yang menyentuh tentang isu
kewarganegaraan dan hak-hak istimewa orang Melayu.
1. Peruntukan-peruntukan Perlembagaan mengenai isu

kewarganegaraan dan hak istimewa orang Melayu diwujudkan
sebagai manifestasi kepada kontrak sosial yang termeterai antara
pemimpin-pemimpin Melayu dan bukan Melayu dalam Perikatan
sejurus sebelum negara mencapai kemerdekaan. Beri huraian
anda.
2. Peruntukan mengenai kewarganegaraan di dalam Perlembagaan

Malaysia sangat liberal. Bincangkan.
3. Perkara 153 mengenai hak istimewa orang Melayu adalah suatu

peruntukan yang tidak mengakibatkan taraf, kedudukan dan hak
rakyat bukan Melayu didiskriminasikan secara tidak adil.
Huraikan.
SDT 4.1
1. Perkaitan penting antara isu kewarganegaraan dengan hak istimewa

orang Melayu yang harus diberikan perhatian adalah dalam konteks
kompromi merdeka antara pemimpin-pemimpin tiga kaum utama
di dalam Perikatan.
a. Kesediaan orang Melayu untuk menerima orang bukan

Melayu sebagai rakyat dibalas dengan kesediaan yang bukan
79
Melayu mengiktiraf kedudukan sejarah dan ketertinggalan
orang Melayu dalam pendidikan dan ekonomi.
b. Dasar kewarganegaraan adalah begitu liberal sehingga
hampir semua orang bukan Melayu yang lahir di Tanah
Melayu selepas merdeka adalah menjadi rakyat negara ini
secara otomatik.
c. Orang Melayu berasa terancam jika kedudukan mereka
tiada jaminan perlindungan dari negara setelah orang bukan
Melayu mendapat hak kewarganegaraaan. Justeru itu
peruntukan hak istimewa orang Melayu diwujudkan bagi
mengatasi kebimbangan-kebimbangan tersebut.
SDT 4.2
1. Peruntukan Perkara 153 berhubung hak-hak istimewa orang

Melayu bukan sahaja menjamin kedudukan orang Melayu, tetapi
peruntukan yang sama juga memberi kuasa kepada kerajaan untuk
melindungi hak sah kaum-kaum lain. Hak-hak sah ini meliputi hak
kewarganegaraan mereka serta hak-hak dalam ekonomi yang sedia
dimilik mereka. Peruntukan 153 tidak pernah membenarkan sama
sekali tindakan memberi keistimewaan kepada orang Melayu
dengan merampas hak sah kaum-kaum lain. Dengan itu adalah
jelas bahawa orang bukan Melayu tidak didiskriminasikan. Hanya
dengan wujudnya peruntukan 153 dalam Perlembagaan tidak
bererti bahawa kedudukan rakayat di negara ini telah dibezakan
antara Melayu dan bukan Melayu. Pemberian kerakyatan kepada
orang bukan Melayu secara liberal telah mengakibatkan mereka
menikmati hak-hak politik yang besar serta lain-lain faedah sebagai
rakyat negara ini dengan secara serta merta. Namun, peruntukan
Perkara 153 tidak menjadikan kedudukan orang Melayu yang
tertinggal dari sudut sosio-ekonomi meningkat dengan kadar yang
sama. Malahan sehingga kini dan jika dibandingkan, walaupun
peruntukan Perkara 153 telah dilaksanakan secara yang agak
meluas khususnya selepasa tahun 1970, kedudukan ekonomi
Melayu masih jauh tertinggal berbanding dengan bukan Melayu.
Dengan kedudukan mereka sebagai rakyat yang sah seperti yang
dijamin oleh Perlembagaan, orang-orang bukan Melayu bebas
berusaha meningkatkan kedudukan mereka dalam apa bidang
sekali pun tanpa sebarang halangan.
80
BAB 5
DIMENSI POLITIK II
OBJEKTIF BAB
Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:

1. Memahami sejarah perkembangan pemakaian undang-undang
Islam di Malaysia.
2. Mendefinisikan makna Islam mengikut Perlembagaan Malaysia.
3. Menjelaskan perbezaan bidang kuasa Mahkamah Syariah dan
mahkamah Sivil.
4. Mengetahui keterbatasan pelaksanaan undang-undang Syariah di
Malaysia.
5. Memahami kedudukan Yang di Pertuan Agong dan Raja-Raja
Melayu mengikut Perlembagaan.
6. Mengetahui kuasa Yang di Pertuan Agong dan kuasa Raja-Raja
Melayu.
7. Merumuskan tentang batasan-batasan kuasa YDPA dan Raja-
Raja Melayu.
8. Membezakan kekebalan Raja-Raja Melayu sebelum dan selepas
pindaan Perlembagaan.
5.1 PENDAHULUAN – SEJARAH PEMAKAIAN UNDANG-

UNDANG ISLAM DI TANAH MELAYU
Agama Islam telah bertapak di Malaysia semenjak zaman Kesultanan

Melayu Melaka lagi. Kedatangan Islam bukan hanya mengubah corak
pemikiran penganutnya di Tanah Melayu pada ketika itu, malah telah
mengubah pelbagai aspek seperti aspek politik, pemerintahan, undang-
undang, ekonomi, sosial dan sebagainya. Di dalam aspek undang-undang
sebagai contohnya, kedatangan Islam telah mengubah undang-undang
yang dahulunya banyak dipengaruhi oleh hukum adat dan undang-
undang Hindu. Maka selepas kedatangan Islam, wujudlah bentuk
undang-undang seperti Hukum Kanun Melaka yang dipengaruhi oleh
syariah Islam di Melaka. Kenyataan ini disokong oleh ramai sarjana
sejarah sebagai contohnya, Sandhu dan Wheatley (1983:192) mengatakan,
81
“The Undang-Undang Melaka provides penalties both under
Islamic law as well as under the local customary law [adat]
for every offence. Eighteen of the sections in the Undang-
Undang Melaka provides penalties under Islamic Law …
The Undang-Undang Melaka shows a stronger influence od
Islamic Law.”
Selepas itu, penetapan agama Islam sebagai agama rasmi negeri dan
pelaksanaan undang-undang Islam di dalam semua aspek kehidupan
telah berterusan walaupun selepas kejatuhan kerajaan Melayu\Melaka.
Ini dapat dibuktikan sebagai contohnya, wujudnya Perlembagaan Negeri
Johor (1895) yang meletakkan Islam sebagai agama rasmi negeri, Negeri
Terengganu (1891) dengan “Itqanul-Muluk bi Ta’dil as-Suluk” yang
meletakkan Islam sebagai asas pentadbiran negeri dan di dalam
pentadbiran kehakiman di negeri itu, perlembagaan negeri Pahang dan
perlembagaan negeri Kedah (Ahmad Ibrahim, 1997: 1).
5.1.1 Undang-Undang Islam Selepas Kedatangan Inggeris
Namun begitu, selepas Inggeris telah berjaya menguasai Tanah Melayu,

undang-undang Islam telah diketepikan dan hanya diguna pakai di dalam
urusan terterntu sahaja seperti nikah, perceraian, wasiat, pusaka atau yang
menyentuh tentang hal-hal peribadi pengtanutnya sahaja. Walaupun
begitu, undang-undang Islam masih lagi diterima sebagai undang-undang
bagi orang islam di Tanah Melayu. Ini dapat dibuktikan daripada kes
Ramah lwn. Laton (1927, 6 FMSLR 126) di mana Hakim Thorne, seorang
hakim di Mahkamah Rayuan pada ketika itu telah mengatakan bahawa
undang-undang Islam bukanlah undang-undang yang asing di Tanah
Melayu tetapi adalah undang-undang yang diguna pakai di Tanah Melayu,
dan mahkamah mestilah memberi pengiktirafan dan memantapkan
kegunaan undang-undang tersebut (Salleh Buang, 1996).
Bermula daripada itu, sistem undang-undang Inggeris ataupun Common

Law telah digunakan secara meluas di Tanah Melayu. Fungsi undang-
undang Inggeris diperkuatkan lagi dengan mewujudkan mahkamah-
mahkamahnya seperti mahkamah majistret, mahkamah seksyen dan
mahkamah Tinggi yang mengguna pakai Common Law sebagai asas
perletakan hokum (Ahmad Ibrahim, 1997: 2).
5.1.2 Sebelum dan Selepas Kemerdekaan
Sebaik sahaja kata sepakat dicapai untuk memberi kemerdekaan kepada

Tanah Melayu atau Malaya pada ketika itu, satu suruhanjaya yang
bergelar Suruhanjaya Reid telah ditubuhkan pada tahun 1956.
Suruhanjaya ini bertujuan untuk membincangkan perletakan perkara-
perkara tertentu di dalam draf Perlembagaan bagi Tanah Melayu selepas
82
kemerdekaan nanti. Antara perkara yang menjadi tajuk perbincangan
ialah tentang kedudukan Islam di dalam Perlembagaan terutamanya
berhubung dengan persoalan adakah perlu untuk meletakkan Islam
sebagai agama rasmi Tanah Melayu seperti yang terkandung di dalam
undang-undang tubuh atau perlembagaan sebahagian besar negeri-negeri
Melayu sebelum ini. Semasa di peingkat awal, Suruhanjaya Reid telah
mencadangkan supaya Islam tidak diletakkan sebagai agama rasmi Tanah
Melayu kerana memandangkan negara yang hendak dimerdekakan adalah
negara yang akan mengamalkan sistem sekular. Walau bagaimanapun,
selepas memorandum yang dikeluarkan oleh Perikatan supaya meletakan
Islam sebagai agama rasmi negara, ia kembali dibincangkan di dalam
suruhanjaya tersebut. Tambahan pula, salah seorang anggota Suruhanjaya
tersebut iaitu Yang Arif, Hakim Abdul Hamid dari Pakistan juga
mencadangkan supaya diletakkan Islam sebagai agama rasmi negara
kerana hujahnya yang melihat ia adalah satu keperluan kepada negara,
maka ia diluluskan oleh suruhanjaya. Maka selepas itu, termaktublah di
dalam Perlembagaan Persekutuan, Perkara 3(1) yang berbunyi “Agama
Islam ialah agama bagi Persekutuan, tetapi agama-agama lain boleh
diamalkan dengan aman dan damai di mana-mana bahagian
Persekutuan” (Ahmad Ibrahim, 19 ..).
5.2 DEFINISI ISLAM SEBAGAI AGAMA RASMI

PERSEKUTUAN DAN KESANNYA KE ATAS SISTEM
PERUNDANGAN
Ramai sarjana undang-undang berpendapat, Perkara 3(1) adalah satu

peruntukan yang paling penting tentang status kedudukan Islam sebagai
agama rasmi negara Malaysia. Namun begitu, secara realitinya,
peruntukan Perkara 3(1) telah banyak menimbulkan polemik tentang
kedudukan Islam sebagai agama rasmi negara. Antara persoalan-
persoalan yang wujud ialah, pertamanya, adakah perletakan ‘agama Islam
sebagai agama rasmi negara’ secara rasminnya menjadikan Malaysia
sebagai sebuah negara Islam.
Dalam kes Che Omar bin Soh lwn Pendakwa Raya [(1988) 2 MLCC],
Mahkamah Agung telah membahaskan tentang makna Islam di dalam
perkara 3(1). Ketua Hakim Negara pada masa itu, Yang Arif Salleh
Abbas dalam keputusannya telah mengatakan bahawa tidak syak lagi
Islam adalah ad-Din, satu cara hidup yang lengkap tetapi dalam konteks
Perlembagaan Malaysia, istilah Islam atau agama Islam yang
dimaksudkan adalah merujuk kepada tindakan-tindakan yang berkaitan
dengan ritual dan upacara iaitu dengan merujuk kepada persetujuan dan
pemahaman jawatankuasa yang menggubal Perlembagaan Malaysia pada
masa dahulu (Hamid Jusoh: 1992).1 Ini bersesuaian dengan apa yang
telah dinyatakan oleh bekas Ketua Hakim Negara, Tun Muhammad
83
Suffian Hashim iaitu tujuan dimasukkan Islam sebagai ugama rasmi
Persekutuan adalah untuk tujuan rasmi sahaja seperti membolehkan
membaca doa di upacara-upacara rasmi. Prof. L.A Sheridan dan Harry E.
Groves juga berpendapat sedemikian dengan mengatakan peruntukan
Perkara 3(1) tidak mempunyai apa-apa aplikasi undang-undang di
dalamnya. (Mahmod Zuhdi, 1988)
Di kalangan sarjana undang-undang Islam pula, ada yang mengatakan

penafsiran Peruntukan 3(1) sepatutnya tidak terikat dengan penafsiran
penjajah yang melihat pergentian agama di dalam kaca mata sekular yang
sempit dengan membataskan pengamalan islam sebagai agarma rasmi
dengan penempelan-penempelan kecil pelaksanaan Islam seperti
pembacaan doa di majlis-majlis rasmi sahaja, tetapi seharusnya lebih luas
daripada itu. Tan Sri Ahmad Ibrahim sebagai contohnya mengatakan
bahawa Peruntukan 3(1) membawa maksud bahawa “Islam Ad-Din”
iaitu satu cara hidup yang merangkumi semua bidang kehidupan manusia
sama ada peribadi atau umum, perundang, politik, ekonomi, sosial,
kebudayaan, moral dan keadilan (Ahmad Ibrahim, 1997: 19). Justeru itu,
jika penafsiran Islam di dalam Perkara 3(1) membawa maksud sebagai
satu cara hidup, maka ia sebenarnya akan mempengaruhi peruntukan
Perkara 11 dalam Perlembagaan Malaysia pula. Perkara 11
memperuntukan bahawa “Tiap-tiap orang adalah berhak menganitu dan
mengamalkan ugamanya dan tertakluk kepada fasal (4) mengembangkan
agamanya.”
Menurut Prof. Ahmad Ibrahim, seharusnya Perkara 11 ini memberi satu

kedudukan kepada orang Islam untuk bebas mengamalkan agamanya
dalam semua aspek yang terkandung di dalam agamanya. Tidak seperti
agama-agama lain, aspek-aspek yang terkandung di dalam adalah luas dan
terperinci seperi yang telah disebutkan di atas tadi. Sememangnya
sekiranya penafsiran ini dibuat, maka bermakna orang-orang Islam
berhak untuk mengamalkan undang-undang Islam dan mesti diadili
mengikut syariah Islam di Malaysia ini kerana ia adalah sebahagian
daripada agama Islam. Walau bagaimanapun, setakat ini tidak ada lagi
pentafisran yang dibuat oleh mahkamah yang berbetulan dengan apa
yang disarankan oleh Prof. Ahmad Ibrahim.
5.3 PERLEMBAGAAN DAN PERUNTUKAN UNDANG-

UNDANG ISLAM
Seperti yang telah diketahui umum, undang-undang di Malaysia, secara

umumya, undang-undang yang berasaskan kepada ‘Common Law’
Inggeris telah dijadikan undang-undang yang utama dan mahkamah sivil
menjadi mahkamah yang penting di dalam mendengar kes-kes yang
menggunakan undang-undang tersebut. Walaupun begitu, penggunaan
84
undang-undang selain darinya seperti undang-undang Islam masih lagi
dibenarkan tetapi mestilah di dalam lingkungan yang telah ditetapkan
oleh Perlembagaan Persekutuan. Di dalam Jadual 9 Senarai kedua
menyatakan tentang pembahagian hak-hak Persekutuan dan hak-hak
negeri di dalam mengubal atau melaksanakan undang-undang syarak
(Islam). Jadual 9, Senarai 2 berbunyi:
“Kecuali di wilayah-wilayah Persekutuan, hukum syarak

dan undang-undang diri dan keluarga bagi orang yang
menganut agama Islam, termasuk hukum syarak
berhubung dengan mewarisi harta berwasiat dan tak
berwasiat, pertunangan, perkahwinan, perceraian
maskahwin, nafkah, pengambilan anak angkat, taraf anak,
penjagaan anak, pemberian, pembahagian harta dan
amanah bukan khairat, wakaf dan ta’arif dan peraturan
amanah dan khairat agama, pelantikan pemegang amanah
dan perbadanan bagi orang mengenai pemberian agama
Islam dan khairat yayasan, amanah, khairat dan yayasan
khairat yang dijalankan kesemuanya sekali dalam negeri;
‘adat istiadat Melayu; zakat, fitrah dan Baitulmal atau hasil
agama yang seumpamanya; masjid dan mana-mana tempat
sembahyang awam untuk orang Islam; mengadakan dan
menghukum kesalahan yang dilakukan oleh orang yang
menganut agama Islam terhadap rukun Islam, kecuali
mengenai perkara yang termasuk di dalam senarai
Persekutuan, penubuhan, organisasi dan prosedur
Mahkamah-mahkamah Syariah, yang akan mempunyai
bidang kuasa hanya ke atas orang yang menganut agama
Islam dan hanya mengenai mana-mana perkara yang
termasuk dalam perenggan ini, tetapi tidak mempunyai
bidang kuasa mengenai kesalahan kecuali setakat yang
diberi oleh undang-undang Persekutuan; mengawal
pengembangan iktikad dan kepercayaan antara orang yang
menganut agama Islam; menentukan perkara hukum
Syarak dan iktikad dan adat istiadat Melayu.”
5.3.1 Mahkamah Syariah dan Pelaksanaan Undang-Undang

Islam di Malaysia
Penggunaan sesuatu sistem perundangan tidak akan lengkap sekiranya

tidak mempunyai badan yang akan memutuskan hukuman. Ini kerana
mahkamah memainkan peranan penting di dalam mendefinisikan
undang-undang yang digunakannnya. Dalam konteks Undang-Undang
Islam yang diamalkan di Malaysia, mahkamah Syariah ialah tempat yang
akan menafsir dan memutuskan kes-kes yang menggunakan undang-
undang Islam.
85
5.3.2 Bidang Kuasa Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil
Secara Umum
Sebelum bidang kuasa kedua-dua mahkamah ini dalam pembahagian

harta pusaka orang Islam dibincangkan secara khusus, bidang kuasa
kedua-duanya secara umum perlulah difahami terlebih dahulu. Mengikut
Perlembagaan Persekutuan, mahkamah Syariah terletak secara langsung
di bawah kuasa negeri. Oleh itu penubuhan, pentadbiran dan prosedur
mahkamah Syariah di Malaysia diperuntukkan oleh enakmen negeri-
negeri dan bukannya oleh akta-akta persekutuan atau peruntukan
Perlembagaan Persekutuan.
Tetapi takat bidang kuasa mahkamah Syariah diperuntukkan

Perlembagaan Persekutuan di dalam Senarai Negeri, Jadual Kesembilan.
Mengikut Senarai ini, negeri mempunyai kuasa di dalam perkara:
“Kecuali di wilayah-wilayah Persekutuan, hukum syarak

dan undang-undang diri dan keluarga bagi orang yang
menganut agama Islam, termasuk hukum syarak
berhubung dengan mewarisi harta berwasiat dan tak
berwasiat, pertunangan, perkahwinan, perceraian
maskahwin, nafkah, pengambilan anak angkat, taraf anak,
penjagaan anak, pemberian, pembahagian harta dan
amanah bukan khairat, wakaf dan ta’arif dan peraturan
amanah dan khairat agama, pelantikan pemegang amanah
dan perbadanan bagi orang mengenai pemberian agama
Islam dan khairat yayasan, amanah, khairat dan yayasan
khairat yang dijalankan kesemuanya sekali dalam negeri;
‘adat istiadat Melayu; zakat, fitrah dan Baitulmal atau hasil
agama yang seumpamanya; masjid dan mana-mana
tempat sembahyang awam untuk orang Islam;
mengadakan dan menghukum kesalahan yang dilakukan
oleh orang yang menganut agama Islam terhadap rukun
Islam, kecuali mengenai perkara yang termasuk di dalam
senarai Persekutuan, penubuhan, organisasi dan prosedur
Mahkamah-mahkamah Syariah, yang akan mempunyai
bidang kuasa hanya ke atas orang yang menganut agama
Islam dan hanya mengenai mana-mana perkara yang
termasuk dalam perenggan ini, tetapi tidak mempunyai
bidang kuasa mengenai kesalahan kecuali setakat yang
diberi oleh undang-undang Persekutuan; mengawal
pengembangan iktikad dan kepercayaan antara orang
yang menganut agama Islam; menentukan perkara hukum
Syarak dan iktikad dan adat istiadat Melayu.”
86
Jadi adalah menjadi tanggungjawab badan perundangan negeri untuk
menggubal undang-undang memberikan bidang kuasa kepada mahkamah
Syariah di dalam perkara-perkara yang disebut di dalam Senarai Negeri.
Sebagai contoh di negeri Terengganu, bidang kuasa mahkamah Syariah
diperuntukkan oleh Enakmen Pentadbiran Hal Ehwal Agama Islam
1986.
Manakala mahkamah Sivil pula terletak di bawah kuasa Persekutuan.

Bidang kuasa mahkamah ini diperuntukkan oleh Perlembagaan
Persekutuan di dalam Senarai Persekutuan, Jadual Kesembilan.
Penubuhan dan pentadbiran mahkamah ini dikawal oleh dua akta: Akta
Mahkamah-mahkamah Rendah 1948 dan Akta Mahkamah-mahkamah
Keadilan 1964. Selain daripada itu Mahkamah-mahkamah Keadilan ini
mempunyai kewajipan dari segi Perlembagaan untuk wujud satu ciri yang
tidak terdapat pada mahkamah Syariah.
Daripada peruntukan di atas, jelaslah bidang kuasa mahkamah Syariah

hanya terhad kepada perkara-perkara yang terkandung di dalam Senarai
Negeri sahaja, manakala perkara-perkara lain tertakluk sepenuhnya di
bawah bidang kuasa mahkamah Sivil. Sebelum pindaan ke atas Fasal 121
diluluskan oleh Parlimen pada 1988, mahkamah Sivil juga mempunyai
kuasa untuk campurtangan di dalam perkara-perkara yang terletak di
dalam bidang kuasa mahkamah Syariah. Ini dapat dilihat daripada
beberapa kes yang berlaku sebelum pindaan tersebut.
Dalam kes Ainan lwn Syed Abu Baka ((1939) MLJ 209) walaupun kedua-
dua belah pihak adalah orang Islam, Mahkamah Tinggi sivil memutuskan
bahawa seorang budak yang dilahirkan oleh seorang wanita empat (4)
bulan selepas perkahwinannya dengan seorang lelaki Islam, adalah anak
sah lelaki tersebut. Mahkamah, di dalam kes ini, telah merujuk kepada
seksyen 112 Akta Keterangan 19501, yang jelas bertentangan dengan
undang-undang Islam.2
Dalam kes Commissioner of Religious Affairs Terengganu & Ors lwn Tengku
Mariam ([1969] 1 MLJ 110.), keesahan wakaf yang dibuat oleh Tengku
Chik untuk keluarganya dan saudara-maranya bagi tujuan keagamaan
telah dipersoalkan. Ianya telah dirujuk kepada mahkamah Syariah dan
seorang Mufti telah mengeluarkan fatwa mengesahkan wakaf tersebut.
Kes ini telah dirayu ke mahkamah Tinggi dan fatwa mufti tersebut telah
diabaikan oleh mahkamah Tinggi yang sebaliknya memutuskan bahwa
wakaf itu tidak sah.
Dalam kes Nafsiah lwn Abdul Majid ([1969] 2 MLJ 174), plaintif
menuntut di mahkamah sivil supaya defendan membayar ganti rugi
kerana defendan mungkir janji untuk berkahwin dengannya. Kedua-dua
87
plaintif dan defendan telah dituduh melakukan khalwat di mahkamah
Syariah dan telah dihukum. Sharma H., memutuskan Mahkamah Tinggi
sivil mempunyai bidang kuasa untuk mendengar kes itu dan telah
memutuskan defendan membayar RM1,200 kepada plaintif sebagai ganti
rugi. Beliau berkata: “Saya mendapati tidak ada apa-apa peruntukan di
dalam Enakmen Pentadbiran Undang-Undang Islam 1959, bahawa Kadi
Besar mempunyai bidang kuasa eksklusif di dalam semua perkara
berhubung dengan atau yang timbul dari perkahwinan orang-orang
Islam.”
Dalam kes Myriam lwn Mohamad Ariff ([1971] 1 MLJ 265.), Kadi telah
membuat penghakiman atas persetujuan kedua-dua pihak memberi hak
penjagaan seorang anak perempuan (8 tahun) dan seorang anak lelaki (3
tahun) kepada si bapa. Si ibu yang kemudiannya berkahwin dengan lelaki
yang bukan muhrim kepada anak itu telah menuntut hak penjagaan anak
itu di mahkamah sivil. Abdul Hamid H. (pada masa itu) memutuskan,
tanpa menghiraukan penghakiman Kadi itu, si ibu boleh membuat
permohonan itu dan mahkamah sivil boleh mendengar permohonan itu
di bawah Akta Penjagaan Anak 1961. Beliau telah memberikan hak
jagaan anak lelaki kepada si ibu dan hak penjagaan anak perempuan
kepada si bapa. Beliau berkata: “Di dalam usaha saya memberi keadilan
saya bercadang menggunakan budi bicara saya dan memberi perhatian
utama kepada kebajikan anak-anak itu. Dengan berbuat demikian tidak
semestinya mahkamah hendaklah mematuhi dengan tegasnya kaedah-
kaedah yang diperuntukkan oleh agama Islam. Mahkamah (sivil) ini pada
pendapat saya tidak dilucutkan kuasa budi bicaranya.”
Kes-kes di atas menunjukkkan bahawa walaupun kes-kes tersebut berkait

dengan perkara di bawah bidang kuasa mahkamah Syariah dan walaupun
kedua-dua pihak adalah orang Islam, mahkamah sivil mempunyai bidang
kuasa yang luas untuk campurtangan dan memutuskan kes-kes tersebut.
Secara tidak langsung, ini menunjukkan bahawa status mahkamah
Syariah adalah lebih rendah daripada mahkamah Sivil kerana keputusan
mahkamah Syariah boleh dipinda oleh mahkamah Sivil. Tambahan pula,
bila keputusan mahkamah Sivil bertentangan dengan keputusan
mahkamah Syariah, keputusan mahkamah Sivil adalah diterima pakai.
Akibat daripada campurtangan mahkamah sivil di dalam bidang kuasa

mahkamah Syariah seperti dalam kes-kes di atas, Akta (Pindaaan)
Perlembagaan 1988 telah diluluskan di mana satu klausa baru (1A) telah
dimasukkan ke dalam Fasal 121 Perlembagaan Persekutuan. Klausa ini
berbunyi: “Mahkamah-mahkamah yang dirujuk di dalam klausa (1) (iaitu
mahkamah Tinggi sivil) tidak mempunyai bidangkuasa ke atas mana-
mana perkara yang tertakluk di dalam bidang kuasa mahkamah Syariah.”
Adalah diharapkan bahawa pindaan ini dapat mengelakkan berlakunya
88
konflik bidang kuasa di antara mahkamah sivil dan mahkamah Syariah
pada masa-masa akan datang, seperti yang telah berlaku di dalam kes-kes
di atas.
Berikutan pindaan ini, Mahkamah Persekutuan di dalam kes Faridah bte

Dato’ Talib lwn Mohd Habibullah b. Mahmood ( [1993] CLJ 264), telah
memutuskan bahawa Mahkamah Tinggi sivil tidak layak untuk
mendengar kes yang berkait dengan perkara-perkara yang terletak di
dalam bidang kuasa mahkamah Syariah.1
Sebelum pindaan Perkara 121 Perlembagaan Persekutuan, mahkamah

sivil mempunyai hak untuk mendengar kes-kes yang melibatkan hal-hal
amalan seharian orang-orang Islam. Oleh yang demikian, undang-undang
yang digunakan oleh mahkamah tersebut semstinyalah undang-undang
yang berdasarkan kepada ‘Common law’ Inggeris. Fenomena ini
menyebabkan banyak terjadinya konflik di antara hukum yang telah
ditetapkan oleh Islam dan keputusan yang dikeluarkan oleh hakim
mahkamah sivil. Sebagai contohnya, di dalam kes Ainan lwn. Syed Abu
Bakar (MLJ Rep. 163, 1939) seorang bayi telah dilahirkan setelah tiga
bulan selepas perkahwinan. Persoalan telah timbul adakah anak tersebut
adalah anak yang sah kepada yang melahirkannya dan boleh dikatakan
anak kepada pasangan suami isteri tersebut. Apabila kes ini dibawa ke
mahkamah sivil, Hakim Aitken yang menggunakan seksyen 112 dalam
Enakmen Keterangan Undang-Undang Inggeris, telah memutuskan anak
tersebut, Mat Shah, adalah anak yang sah kepada ayah dan ibunya di sisi
undang-undang walaupun mengikut undang-undang Islam, seorang anak
yang dilahirkan sebelum genap enam bulam selepas perkahwinan
dianggap sebagai anak luar nikah.
Selepas kemerdekaan iaitu selepas Kemerdekaan Tanah Melayu, masih

terdapat lagi kes-kes yang jelas memperlihatkan pertentangan undang-
undang antara Common law dan Undang-Undang Syariah yang pernah
diamalkan di neger-negeri Tanah Melayu. Tetapi kebanyakannya
memperlihatkan bahawa mahkamah masih lagi melihat kedudukan
undang-undang sivil lebih utama di dalam pembicaraan walaupun ia
melibatkan orang-orang Islam. Namum begitu terdapat juga kes-kes yang
diputuskan oleh mahkamah sivil tetapi memihak kepada penggunaan
undang-undang syariah. Sebagai contohnya, daripada kes Ramah lwn
Laton (1927) yang telah disebutkan sebelum ini. Selain daripada itu,
terdapat juga kes-kes lain yang lain yang sedemikian seperti di dalam kes
In Re Timah, Decd. The Official Administrator, FMS lwn Magari Mohihiko and
3 Ors. ([1941] 10 MLJ 51). Kes ini melibatkan seorang wanita Jepun telah
memeluk agama Islam sebelum meninggal dunia dan berkahwin dengan
seorang Islam. Suaminya telah meninggal dunia di Pahang lebih dahulu
daripadanya. Persolan yang perlu diputuskan di dalam kes ini ialah
89
adakah waris wanita tadi iaitu ibu dang abang kepadanya yang kedua-
duanya adalah bukan Islam berhak untuk mewarisi harta pusakanya.
Yang Arif, Hakim Gordon-Smith telah memutuskan bahawa undang-
undang Islam adalah sebahagian daripada undang-undang yang telah
dikuatkuasakan di Pahang dan ia adalah undang-undang negeri
berhubung orang agama Islam. Di bawah undang-undang Islam, seorang
bukan Islam dikecualikan daripada dan tidak boleh diwasiatkan bagi
menerima harta pusaka orang Islam. ( Salleh Buang, 1996)
Walau bagaimanapun, selepas berlaku pindaan kepada Perkara 121 di

dalam Perlembagaan Malaysia, mahkamah syariah telah diberi satu kuasa
yang menyamai dengan kuasa mahkamah sivil. Perkara 121 fasal (1)
menyatakan bahawa terdapat dua Mahkamah Tinggi yang mempunyai
bidang kuasa yang selaras dan setaraf. Fasal (1A) telah ditambah kepada
Perkar 121 dengan memperuntukan, “Mahkamah-mahkamah yang
disebutkan dalam fasal (1) tidaklah boleh mempunyai bidang kuasa
berkenaan dengan apa-apa perkara dalam bidang kuasa Mahkamah
Syariah”.
Kesannya ialah apa jua yang di dalam bidang kuasa Mahkamah Syariah,
Mahkamah Tinggi tidak boleh campur tangan seperti dalam soal harta
pusaka, penjagaan kanak-kanak dan sebagainya. Namun begitu jika
dilihat dengan lebih mendalam bidang kuasa Mahkamah Syariah
sangatlah terhad. Ia hanya mempunyai bidang kuasa ke atas orang yang
beragama Islam dan dalam perkara-perkara yang diperuntukkan dalam
Jadual Kesembilan, Senarai II Perlembagaan Persekutuan.
Mahkamah Syariah dengan itu tidak mempunyai bidang kuasa ke atas

pihak-pihak yang bertikai yang salah seorangnya bukan Islam. Misalnya
dalan soal hadanah jika ibunya seorang bukan Islam dan bapanya seorang
Isalam, perkara ini masih boleh dibawa ke Mahkamah Sivil dan
diputuskan di situ. Dalam Akta Pembaharuan Undang-undang
(Perkahwinan dan Perceraian) 1976, Mahkamah Sivil diberi kuasa untuk
membenarkan perceraian jika pihak pada perkahwinan tersebut yang
dijalankan bukan secara Islam, telah memeluk Islam dan pihak satu lagi
yang tidak memeluk agama Islam boleh membawa petisyen ke
Mahkamah.
Apa yang tidak diperuntukkan oleh Pindaan tahun 1988 itu ialah
kenaikan taraf Mahkamah Syariah dalam bidang kuasa jenayah. Pada
amnya Parlimen mempunyai bidang kuasa jenayah yang luas
dibandingkan dengan Dewan Undangan Negeri kerana Dewan
Undangan Negeri seperti yang dirujuk sebelum ini hanya berkuasa
membuat undang-undang bagi menghukum kesalahan-kesalahan orang-
orang Islam kecuali apa jua perkara yang telah diperuntukkan dalam
senarai Persekutuan (Jadual Kesembilan Senarai I).
90
Dengan itu jika seorang lelaki dengan seorang perempuan ditangkap
berkhalwat dan salah seorang daripadanya bukan Islam maka yang bukan
Islam akan bebas daripada tuduhan.
Di bawah Akta Mahkamah-mahkamah Islam (Bidang Kuasa Jenayah)

1965, pindaan 1984 bidang kuasa mahkamah hanya meliputi kesalahan-
kesalahan yang membawa hukuman penjara tidak lebih 3 tahun, denda
tidak lebih daripada RM5,000.00, rotan yang tidak melebihi 6 kali atau
kombinasi mana-mana daripada hukuman tersebut. Bidang kuasa ini
terlalu kecil dibandingkan dengan kuasa Majistret kelas pertama yang
boleh menghukum sehingga 10 tahun penjara, denda sehingga
RM10,000.00, rotan sehingga 12 kali atau mana-man kombinasi
hukuman di atas.
Pindaan kepada Perkara 5, memberi pengiktirafan yang lebih tinggi

kepada Mahkamah Syariah. Satu proviso baru telah dimasukkan ke
dalam fasal (4) Perkara 5 untuk Mahkamah Syariah iaitu: Dan dengan syarat
selanjutnya bahawa dalam hal penangkapan bagi sesuatu kesalahan yang boleh
dibicarakan oleh Mahkamah Syariah, sebutan-sebutan dalam fasal ini mengenai
seorang Majistret hendaklah ditafsirkan sebagai termasuk sebutan-sebutan mengenai
seorang hakim Mahkamah Syariah.
Dengan pindaan ini seseorang yang melakukan kesalahan yang boleh

dibicarakan di Mahkamah Syariah akan mendapat hak-hak yang sama
yang diberi kepadanya sekiranya beliau dibicarakan di Mahkamah
Majistret. Kesannya jika beliau ditahan untuk tujuan itu beliau hendaklah
dibawa ke hadapan hakim Mahkamah Syariah dalam masa 24 jam dari
masa ditangkap tanpa kelengahan yang tidak munasabah. Jika ingin
ditahan lebih lanjut lagi, kebenaran hakim Mahkamah Syariah hendaklah
dipohon. Sekurang-kurangnya pindaan Perkara 5 menjadikan kuasa
hakim Mahkamah Syariah setaraf dengan kuasa seorang Majistret.
(Ahmad Ibrahim, 1987:20)
5.4 KESIMPULAN PEMAKAIAN UNDANG-UNDANG

ISLAM
Walaupun negara Malaysia telah mereka namun pengauh undang-undang

Inggeris masih lagi wujud dan berkembang. Undang-undang Islam,
walaupun sudah diberikan kuasa yang hampir sama dengan undang-
undang sivil, namun tarafnya kelihatan masih lagi rendah. Malah dari
sudut pengunaannya, ia juga masih lagi sempit di dalam beberapa segi.
Begitu juga berkenaan mahkamah syariah, peranan dan bidang kuasanya
juga tersekat di dalam banyak hal. Secara ringkasnya, walaupun Islam
telah dijadikan sebagai agama rasmi Persekutuan, tetapi pelaksanaan
undang-undang Islam masih lagi tersekat dengan ketinggian
Perlembaagan dan terikat dengan perkara-perkara tertentu. Dari sudut
91
pelaksanaan undang-undang Islam, ia masih disempitkan di dalam hal-hal
diri, keluarga dan beberapa hal kecil yang lain sahaja seperti yang telah
disenaraikan di dalam Senarai Negeri Jadual Kesembilan.
5.5 RAJA-RAJA MELAYU
Di dalam perbincangan yang telah dibuat oleh Suruhanjaya Reid sebelum

pembentukan Perlembagaan Malaysia, hal-hal yang menyentuh tentang
kedudukan Raja-Raja Melayu telah disyaratkan sebagai satu asas utama
pembentukan Perlembagaan. Suruhanjaya yang ditugaskan itu
disyaratkan agar meletakan perkara yang boleh menjamin kedaulatan
Raja-Raja Melayu sebagai ketua tertinggi di negeri masing-masing. Maka
selepas berlakunya persidangan yang dipengerusikan oleh Lord Reid
sebanyak 118 kali dengan mengambil kira 131 memorandum bertulis
daripada pertubuhan-pertubuhan dan orang-orang perseorangan, maka
perkara tentang kedaulatan dan keistimewaan Raja-Raja Melayu telah
diterima sebagai satu elemen penting di dalam Perlembagaan Malaysia.
Perkara-perkara penting yang dimasukan di dalam Perlembagaan ialah
kuasa kuasa Yang di Pertuan Agong (YDPA), Majlis Raja-Raja dan
kekebalan (imuniti) Raja-Raja Melayu dari tindakan undang-undang.
5.6 KUASA YANG DI PERTUAN AGONG (YDPA)
Satu jawatan baru dan penting yang telah diwujudkan oleh perlembagaan
ialah Yang Dipertuan Agong. Perkara 32 (1) Perelembagaan Malaysia
menyatakan ‘Maka hendaklah ada seorang Kepala Utama bagi
Persekutuan, digelar Yang Dipertuan Agong yang mengambil keutamaan
mengatasi segala orang dalam Persekutuan.’ Jawatan YDPA adalah satu
jawatan yang baru tetapi menyerupai jawatan ‘Ratu’ di England.
Walaupun jawatan ini dikuatkuasakan dalam Perlembagaan, pemilihan
siapa yang akan menjadi YDPA adalah kuasa di kalangan “Duli Yang
Maha Mulia Raja-Raja” Tempoh lantikan seorang YDPA adalah selama
lima tahun dan dipilih atas persetujuan oleh Majlis Raja-Raja (MRR).
Baginda akan dibantu oleh seorang Timbalan YDPA yang juga diplih di
kalangan Raja-Raja Melayu.
5.6.1 Pemilihan YDPA
Perlembagaan Malaysia memperuntukan bahawa YDPA hendaklah dipilh

oleh Majlis Raja-Raja (MRR). Apabila MRR bermesyuarat bagi maksud
ini, MRR hendaklah merujuk kepada Perkara 2 Bahagian 1 di dalam
Jadual Ketiga yang menyatakan ‘ . . . MRR hendaklah menawarkan jaeatan
YDPA kepada raja yang layak untuk dipilih yang negerinya ialh yang pertama
dalam senarai pemilihan dan jika raja itu tidak menerima jaeatan itu maka MRR
hendaklah menawarkan jaeatan itu kepada raja yang negerinya ialah yang
92
kemudian selepas negeri yang pertama dalam senarai itu, dan demikianlah seterusnya
sehingga seorang raja menerima jawatan itu’.
5.6.2 Tugas-Tugas YDPA
Walaupun secara umumnya YDPA adalah orang yang paling utama di

dalam Persekutuan Malaysia, namun segala tindakannya masih lagi
dibatasi oleh Perlembagaan Malaysia. Dengan erti kata lain, YDPA
adalah seorang raja berperlembagaan dan menjalankan kuasanya menurut
Perlembagaan dan undang-undang Persekutuan. Sebagai contonhya,
segala tindakan yang bersabit dengan tugas rasminya mestilah mengikut
nasihat Perdana Menteri atau nasihat seorang menteri yang bertindak di
bawah kuasa am kabinet. Selain daripada itu, YDPA juga telah
dibnerikan kuasa yang digelar kuasa budi bicaranya yang disebutkan
secara khusus di dalam Perkara 40 (2). Salah satu kuasa budi bicaranya
yang paling besar ialah melantik seorang Perdana Menteri. Dalam satu
segi, kuasa melantik adalah tertakluk kepada ‘budi bicaranya’ tetapi pada
hakikatnya YDPA masih lagi terikat kepada kuasa politik sebagaimana
Tun Suffian menyatakan “apabila melantik seorang Perdana Menteri,
YDPA bagaimanapun tidaklah bebas sepenuhnya oleh kerana Perana
Menteri mestilah ahli Dewan Rakyat dan seorang yang mendapat
kepercayaan sebilngan besar ahli-ahli dewan itu. Dengan itu, kuasa budi
bicara ini akan hanya menjadi penting apabila parti majoriti tidak ada
pemimpin ternama tetapi meskipun demikian jalan yang bijak ialah
menunggu sehingga pemimpin majoriti telah dipilih dalam kepimpinan
parti”.
Antara tugas penting YDPA yang digariskan oleh Perlembagaan ialah

berhubung dengan pihak berkuasa kehakiman. Di dalam hal ini, Ketua
Hakim Negara, Hakim Mahkamah Persekutuan dan Mahkamah Tinggi
adalah dilantik oleh YDPA. Tetapi selepas pindaan yang dibuat pada
tahun 1976, bagi tujuan menyegerakan perlantikan seorang hakim
Mahkamah Tinggi, YDPA perlu bertindak untuk melantik hakim-hakim
tersebut mengikut nasihat Ketua Hakim Negara. Malah di dalam hal
pemecatan seorang hakim, YDPA perlu bertindak selepas mendapat
tribunal yang dilantik memutuskannya.
Di dalam Perkara 42 (1) Perlembagaan Persekutuan telah

memperuntukan bahawa YDPA berkuasa untuk mengampun dan
menangguhkan hukuman atau meremit, menggantung atau
mengurangkan hukuman-hukuman yang dijatuhkan oleh mana-mana
mahkamah. Mengikut Perkara 153 (1) pula YDPA juga adalah
bertanggungjawab di dalam melindungi dan menjaga hak-hak istimewa
orang-orang melayu dan kepentingan kaum-kaum yang lain mengikut
perlembagaan. Berkenaan kuasa sebelum dan semasa darurat, kuasa
93
YDPA telah diperuntukkan di dalam Perkara 150. Selain daripada itu,
YDPA adalah ketua agama bagi negeri yang tiak beraja seperti Melaka,
Pulau Pinang, Wilayah Persekutuan, Labuan, Sabah dan Serawak.
Baginda juga adalah pemerintah tertinggi Angkatan Tentera Malaysia
serta mempunyai kuasa untuk mengampun dan menangguhkan hukuma
yang diputuskan oleh Mahkamah Tentera.
5.7 RAJA/SULTAN
Dalam Perlembagaan Negeri-negeri Melayu kecuali Perlembagaan Negeri

Sembilan, Sultan merupakan Ketua Negerinya. Pada baginda terletak
kuasa eksekutif Negeri walaupun kuasa tersebut hendaklah dilaksanakan
mengikut nasihat Majlis Mesyuarat atau Ketua Menteri atau Menteri
Besar. Sultan mempunyai kuasa mengampun dan menangguhkan
hukuman kepada mereka yang telah disabitkan dengan kesalahan yang
dilakukan di dalam negerinya. Sultan juga mempunyai kuasa untuk
membuat perlantikan di bawah Perlembagaan Negeri dan Undang-
undang Negeri. Sultan dikenali sebagai tonggak kehormatan, keadilan
dan dengan demikian mempunyai hak kedaulatan untuk menganugerahi
pingat dan bintang kehormatan kepada sesiapa yang baginda sukai
apabila keadaan memerlukan.
Perkara-perkara yang berkaitan dengan Raja-raja bagi setiap negeri

terdapat di dalam jadual 8 Perlembagaan Persekutuan. Menurut Perkara
71, Bahagian 1, Peruntukan Tetap: Raja bertindak berdasarkan nasihat;
Pada menjalankan tugasnya di bawah Perlembagaan Negeri ini atau
mana-mana undang-undang atau sebagai seorang ahli MRR, Raja
hendaklah bertindak mengikut nasihat Majlis Mesyuarat Kerja atau
nasihat seorang ahlinya yang bertindak di bawah kuasa AM Majlis itu
kecuali sebagaimana selainnya diperuntukkan oleh Perlembagaan
Persekutuan atau Perlembagaan Negeri tetapi Raja berhak mendapat apa-
apa maklumat berkenaan dengan Negerinya yang boleh didapati melalui
Majlis Mesyuarat Kerajaan.
(1A) pada menjalankan fungsinya di bawah Perlembagaan Negeri

ini atau mana-mana undang-undang atau sebagai anggota Majlis Raja-
raja, raja dikehendaki bertindak mengikut nasihat atau atas nasihat maka
Raja hendaklah menerima dan bertindak mengikut nasihat itu.
(2) Raja boleh bertindak menurut budi bicaranya pada

menjalankan tugas-tugas yang berikut (selain daripada tugas-tugas
tersebut, bagina juga boleh bertindak menurut budi bicaranya di
bawah Perlembagaan Persekutuan) iaitu
(a) Melantik seorang Menteri Besar.
94
(b) Tidak mempersetujui pembubaran Dewan Undangan
Negeri.
(c) Meminta supaya dijalankan suatu Mesyuarat Majlis Raja-raja
yang semata-mata mengenai keistimewaan, kedudukan,
kemuliaan dan kebesaran Duli-duli Yang Maha Mulia Raja-
raja atau perbuatan, amalan atau upacara keagamaan.
(d) Apa-apa tugas sebagai Ketua Agama Islam aatau mengenai
Adat istiadat Melayu.
(e) Melantik waris atau waris-waris, Permaisuri, Pemangku
Raja atau Jemaah Pemangku Raja.
(f) Melantik orang memegang pangkat, gelaran kemuliaan dan
kebesaran di sisi adat Melayu dan menetapkan tugas-tugas
berkenaan dengannya.
(g) Membuat peraturan-peraturan mengenai balai-balai diraja
dan istana-istana.
5.7.1 Majlis Raja-Raja (MRR)
Majlis Raja-Raja ditubuhkan pada mulanya pada tahun 1948 mengikut

Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu. Ia merupakan satu komponen
penting di dalam pelaksanaan kuasa yang berasaskan kepada prinsip
demokrasi berparlimen dan raja berperlembagaan. MRR dianggotai oleh
semua raja-raja di Persekutuan dan empat orang Yang Dipertua Negeri
yang mewakili negeri-negeri yang tidak beraja. Antara kuasa penting
yang diberikan kepada MRR ialah berhak untuk memecat YDPA atas
sebab-sebab yang dibenarkan dan juga berhak melantik YDPA. Malah
dikatakan juga, MRR adalah satu entiti yang mampu menyelesaikan
kerumitan yang timbul di antara kerajaan Persekutuan dan Kerajaan
Negeri. Ini mungkin boleh berlaku memandangkan mesyuarat MRR yang
agendanya membincangkan dasar-dasara negara perlu dihadiri oleh
Perdana Menteri dan juga Menteri Besar atau Ketua Menteri setiap
negeri.
Lazimnya, MRR akan bersidang empat kali setahun. Menyentuh tentang

kuasa MRR, Perkara 38(2) dan (6), Perkara 182 (1), Perkara 42(12)
Perlembagaan Persekutuan telah memperuntukkan kuasa dan bidang
tugas MRR. Antara lain, persetujuan harus diperolehi bagi suatu undang-
undang yang hendak mengubah sempadan sesebuah negeri,
Perlembagaan Persekutuan, kedudukan istimewa orang Melayu dan kaum
bumiputera di Sabah dan Serawak. MRR juga harus dirundingi bagi
perkara-perkara berkaitan dengan perlantikan hakim-hakim, Ketua Audit
Negara, Ahli-Ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Awam, Suruhanjaya Pilihan
Raya dan Pekhidmatan Pendidikan dan lain-lain.
95
5.7.2 Kedaulatan dan Imuniti Raja-Raja
Perkara 181 (2) menyatakan tidak ada apa-apa pembicaraan yang boleh
dibawa ke mana-mana mahkamah terhadap kesalahan raja-raja bagi suatu
negeri atas sifat peribadinya kecuali dalam mahkamah khas yang
ditubuhkan di bahagian 15 Perlembagaan Persekutuan. Di dalam Perkara
181 (1) Perlembagaan memperuntukan dengan tertakluk kepada
peruntukan Perlembagaan yang lain, kedaulatan, hak kedaulatan, kuasa
dan bidang kuasa raja-raja di ddalam negeri masing-masing adalah tidak
boleh disentuh. Terdapat beberapa kes (sebelum merdeka)yang telah
cuba untuk mencabar isu kedaulatan Raja-Raja Melayu. Dalam satu kes
Sultan Johor ( Mighell vs. Sultan of Johor) telah dibawa ke mahkamah di
England dan didakwa atas sifat peribadi baginda. Walau bagaimanapun,
Sultan Johor telah terlepas daripada dakwaan tersebut selepas sepucuk
surat daripada Pejabat Tanah Jajahan di Tanah Melayu menyatakan
baginda Sultan Johor adalah berdaulat bagi sebuah negeri. Justeru itu,
mahkamah England sendiri mengakui mana-mana dakwaan ke atas
peribadi raja-raja negeri Melayu adalah tertolak dengan sendirinya kerana
baginda adalah ‘kebal’ dari sudut undnag-undang di dalam hal tersebut.
Di dalam kes yang kedua (Duff Development Co. v. State of Kelantan), sebuah
syarikat milik Inggeris, Duff Development Company telah mendakwa
Sultan Kelantan di mahkamah Inggeris di England. Di dalam hal ini
sekali lagi, kes ini ditolak sebaik sahaja Setiausaha Negera bagi Tanah
Jajahan bagi masa itu, Winston Churchill memperakui bahawa Sultan
Kelantan adalah raja yang berdaulat bagi sebuah negeri dengan itu
baginda adalah bebas dan kebal daripada kuasa mahkamah.
Walau bagaimanapun, pada Januari 1993 berlaku pindaan Perlembagaan

yang menyentuh tentang kekebalan Raja-Raja Melayu daripada sebarang
tindakan Mahkamah. Selepas pindaan ini, sebuah Mahkamah Khas telah
ditubuhkan untuk membicarakan apa-apa kesalahan yang bersifat jenayah
dan sivil yang melibatkan Raja-Raja Melayu. Pindaan Perlembagaan
tersebut menyatakan “Apa-apa prosiding oleh atau terhadap Yang
Dipertuan Agong atau Raja sesuatu negeri atas sifat peribadinya
hendaklah dibawa dalam Mahkamah Khas yang ditubuhkan di bawah
Fasal (1) Dalam Fasal (1) Perkara 182 menyatakan bahawa “Mahkamah
Khas adalah terdiri daripada Ketua Hakim Negara Mahkamah Tinggi,
Hakim-hakim Besar Mahkamah Tinggi dan 2 orang yang memegamng
atau pernah memegang jawatan sebagai Hakim Mahkamah Persekutuan
atau Mahkamah Tinggi (dilantik oleh MRR)”.
Dalam Fasal(3), Perlembagaan telah menggariskan bahawa mahkamah

mempunyai bidang kuasa yang eksklusif untuk membicarakan segala
kesalahan yang dilakukan dalam Persekutuan oleh Yang Dipertuan
Agong atau Raja sesuatu negeri dan segala kesalahan sivil oleh Yang
96
Dipertuan Agong atau Raja sesuatu negeri walau di manapun kuasa
tindakan berbangkit.
Dalam Perkara 183 telah dinyatakan bahawa “Tiada tindakan sivil atau
jenayah boleh dimulakan terhadap Yang Dipertuan Agong atau Raja
sesuatu negeri berkenaan dengan apa-apa jua yang dilakukan atau
ditinggalkan daripada yang dilakukan oleh baginda atas sifat peribadi
baginda dengan izin Peguam Negara sendiri”.
Pindaan ini merupakan satu perubahan besar yang berlaku ke atas

Perlembagaan Malaysia dan juga ke atas insititusi Raja-Raja Melayu.
Selepas pindaan ini, YPDA dan raja-raja boleh didakwa di Mahkamah
Khas tersebut walaupun ia melibatkan kesalahan-kesalahan yang bersifat
peribadi yang sebelum ini adalah kebal dan bebasa daripada sebarang
tindakan undang-undang.
5.8 BAHASA MELAYU
Bahasa merupakan antara aspek terpenting di dalam memperlihatkan jati

diri sesebuah negara dan bangsa. Di dalam konteks negara Malaysia,
Perlembagaan Persekutuan telah memberi peruntukan khas tentang
kedudukan bahasa Melayu di Malaysia. Unsur ini dikatakan antara unsur-
unsur tradisi Kemelayuan yang dikekalkan dan diberi hak oleh
Perlembagaan. Semasa penggubalan Perlembagaan Malaysia dibentuk
oleh Suruhnajaya Reid, bahasa Melayu telah diterima untuk dijadikan
bahasa rasmi Persekutuan. Suruhanjaya itu berpendapat “It is right that for
all ordinary purposes, Malay should in course become the sole official language”,
tetapi memandangkan tidak semua penduduk Tanah Melayu pada ketika
itu terutamanya imigran-imigran cina dan India boleh bertutur dalam
bahasa melayu, maka Suruhanja itu menegaskan “ It would not be fair to
them that Malay should become the sole official language in the immidiate future”.
(Ahmad Mohd Yusof: 22). Maka selepas itu terbentuklah Perkaran 152
(1) dalam Perlembagaan Persekutuan yang menyatakan “Bahasa
Kebangsaan ialah Bahasa Melayu dan hendaklah ditulis dalam apa-apa
tulisan sebagaimana yang diperuntukkan dengan undang-undang oleh
Parlimen:
Dengan syarat bahawa –
(a) tiada siapapun boleh dilarang atau ditahan daripada

menggunkan (bagi apa-apa maksud, lain daripada maksud
rasmi), atau daripada mengajar atau berlajar apa-apa
bahasa lain; dan
(b) tiada apa-apa jua dalam Fasal ini boleh menyentuh hak
Kerajaan Persekutuan atau hak mana-mana Kerajaan
97
Negeri bagi memelihara dan meneruskan penggunaan
dan pengajian bahasa mana-mana kaum lain dalam
Persekutuan.
Setiap unsur tradisi yang dikekalkan oleh Perlembagaan semestinya

mempunyai nilai sejarah yang tersendiri. Sejarah telah memaktubkan,
sebelum kedatangan penjajah ke Tanah Melayu, bahasa Melayu adalah
bahasa utama di dalam urusan-urusan pemerintahan, ekonomi, politik,
pendidikan ilmiah dan percakapan harian penduduk. Bahkan bahasa
Melayu di zaman Kesultanan Melayu Melaka dicatatkan sebagai bahasa
utama perdagangan ataupun disebut sebagai ‘Lingua Franca’ di rantau Asia
Tenggara. Justeru ia telah dipertuturi oleh perdagang-perdagang asing
termasuk yang datang dari Eropah dan Asia Barat. Dakwaan ini
dikuatkan dengan pengakuan Francois Valentjin, seorang ahli sejarah
berbangsa Belanda yang mengakui hakikat tersebut. Beliau mengatakan “
Bahasa mereka, bahasa Melayu bukan sahaja dituturkan di daerah pinggir
laut tetapi juga digunakan di seluruh Kepulauan Melayu dan di segala
negeri timur sebagai suatu bahasa yang difahami oleh mana-mana sahaja
setiap orang . . .” (Abdul Kahar: 1991)
Namun begitu selepas pertapakan penjajah Inggeris, bahasa Melayu telah

diketepikan terutamanya di dalam utusan pentadbiran dan pendidikan
dan bahasa Inggeris di jadikan bahasa rasmi. Ini selaras dengan sistem
pentabiran Inggeris dan penggunaan sistem undang-undang ‘Common
Law’ pada masa itu. Kesannya, hampir semua urusan pentadbiran dan
kehakiman sama ada percakapan atau penulisan, bahasa Inggeris
digunakan secara meluas. Hakikat ini disedari oleh Suruhanjaya Reid dan
melihat untuk menggunakan bahasa Melayu di dalam urusan pentabiran
negara secara segera selepas kemerdeaan akan menimbulkan masalah.
Ini adalah kerana, hampir semua dokumen rasmi kerajaan sebelum ini
ditulis di dalam bahasa Inggeris. Justeru, Perkara 152 (2), (3) dan (4)
iaitu
152 (2) memperuntukkan “Walau apapun peruntukan Fasal (1), selama

tempoh sepuluh tahun selepas Hari Kemerdekaan, dan selepas daripada
itu sehingga selainnya diperuntukkan oleh Parlimen, Bahasa Inggeris
boleh digunakan dalam kedua-dua Majlis Parlimen, dalam Dewan Negeri
tiap-tiap Negeri, dan bagi maksud rasmi yang lain”.
152 (3) menyatakan “Walau apapun peruntukan Fasal (1), selama tempoh
sepuluh tahun selepas Hari Merdeka, dan selepas daripada itu sehingga
selainnya diperuntukkan oleh Parlimen, naskah yang sahih-
98
(a) bagi segala Rang Undang-Undang yang hendak
dikemukakan atau pindaan-pindaan mengenainya yang
hendak dicadangkan dalam mana-mana Majlis Parlimen,
dan
(b) bagi segala Akta Parlimen dan segala perundangan kecil
oleh Kerajaan Persekutuan, hendaklah dalam bahasa
Inggeris.
Manakala peruntukan Fasal (4) pula menyatakan, “Walau apapun

peruntukan Fasal (1), selama tempoh sepuluh tahun selepas Hari
Kemerdekaan, dan selepas daripada itu sehingga selainnya diperuntukkan
oleh Parlimen, segala pembicaraan dalam Mahkamah Persekutuan,
Mahkamah Rayuan atau Mahkamah Tinggi hendaklah dijalankan dalam
Bahasa Inggeris. Dengan syarat bahawa jika Mahkamah dan peguam bagi
kedua-dua pihak bersetuju, keterangan yang diambil dalam bahasa yang
digunakan oleh saksi tidak payah diterjemah atau direkodkan dalam
bahasa Inggeris.
5.9 KEDUDUKAN BAHASA MELAYU SELEPAS

KEMERDEKAAN
Selepas kemerdekaan bahasa Melayu telah mengalami beberapa siri

perubahan. Ia telah mengambil tanggungjawab baru sebagai bahasa rasmi
negara, bahasa pentadbiran, bahasa perhubungan umum, bahasa ilmiah
dan bahasa pengantar di sekolah dan institusi pengajian tinggi. Di dalam
aspek perundangan pula, Bahasa Melayu juga mempunyai peranannya
yang tersendiri. Perkara 152 Perlembagaan Persekutuan memperuntukan
kedudukan bahasa Melayu di dalam urusan rasmi di sektor kehakiman
dan undang-undang. Walaupun begitu, kelonggaran telah diberikan
dengan membenarkan penggunaan bahasa Inggeris di sektor kehakiman
dan undang-undang. Malah segala prosiding di Mahkamah kecuali
pengambilan keterangan hendaklah dibuat di dalam bahasa Inggeris.
(Ahmad Mohd Yusof, 1992: 26)
Sejak awal penubuhan Parlimen, bahasa Melayu dan bahasa Inggeris

telah dipilih sebagai bahasa perantaraan di dalam sidang parlimen. Walau
bagaimanapun, pengunaan bahasa Inggeris di dalam Parlimen semakin
hilang selepas Akta Bahasa Kebangsaan 1967 di buat. Malah penggunaan
bahasa Inggeris tidak dibenarkan lagi digunakan di dalam Parlimen
kecuali dalam beberapa ungkapan tertentu sahaja dikuatkuasakan selepas
pindaan Seksyen 5, Akta 32 berkenaan pengunaan bahasa di dalam
parlimen dan Dewan Undangan Negeri. Walaupun begitu ia masih lagi
belum berkuatkuasa di Sabah dan Serawak. Bahasa Melayu juga telah
menjadi bahasa rasmi di dalam semua urusan di Mahkamah Syariah
99
negeri-negeri. Sebagai contoh, Peundangan Islam Wilayah Persekutuan
yang ditadbir menurut Enakmen Pentadbiran Hukum Syarak Negeri
Selangor telah mewajibkan penggunaan bahasa Melayu. Dalam Bahagian
Ketiga di bawah tajuk Peraturan Am, Seksyen (1) dan (2), Enakmen
tersebut memberi kuasa kepada Mahkamah Syariah Wilayah Persekutuan
supaya menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi di dalam
semua urusan sama ada pentadbiran atau pembicaraan.
Ringkasnya, penggunaan Bahasa Melayu selepas hari kemerdekaan

semakin terserlah di dalam semua sektor. Urusan-urusan rasmi kerajaan
seperti surat menyurat dan surat pekeliling daripada kementerian-
kementerian dikeluarkan di dalam bahasa Melayu. Begitu juga dengan bil-
bil, resit dan juga laporan-laporan yang dibuat (seperti laporan
belanjawan Negara) dibuat menggunakan bahasa Melayu. Malah Warta
Kerajaan juga menggunakan bahasa Melayu. Gambaran ini
memperlihatkan bahawa bahasa Melayu semakin menunjukkan
perkembangan positif bersesuaian dengan jati diri Malaysia itu sendiri.
100
BAB 6
DIMENSI PEMERINTAHAN I:
(DEMOKRASI BERPARLIMEN,
RAJA BERPERLEMBAGAAN,
NEGARA PERSEKUTUAN DAN
KETINGGIAN PERLEMBAGAAN)
OBJEKTIF BAB

1. Memahami konsep dan amalan demokrasi berparlimen di
Malaysia.
2. Mengetahui perlaksanaan Raja berperlembagaan.
3. Menjelaskan konsep negara persekutuan dan ketinggian
perlembagaan.
4. Menganalisis perhubungan Kerajaan Persekutuan dan kerajaan
negeri.
6.1 DEMOKRASI BERPARLIMEN
Malaysia mengamalkan sistem pemerintahan demokrasi berparlimen.

Kerajaan yang memerintah dipilih oleh rakyat melalui satu sistem pilihan
raya yang ditentukan oleh Perlembagaan Malaysia. Pilihan raya perlu
diadakan tidak lebih dari lima tahun sekali. Setelah pilihan raya berakhir,
wakil-wakil yang terpilih akan ke Parlimen sebagai wakil rakyat. Di
Parlimen, parti politik yang mempunyai jumlah kerusi terbanyak akan
membentuk kerajaan yang akan memerintah negara ini. Anggota yang
mendapat sokongan terbanyak di Parlimen akan terpilih untuk dilantik
sebagai Perdana Menteri oleh Yang di Pertuan Agong. Di Malaysia,
Perdana Menteri merupakan ketua kerajaan yang memerintah dan akan
bertindak untuk menasihat Yang di Pertuan Agong.
6.1.1 Parlimen Malaysia
Parlimen ialah badan perundangan bagi Malaysia yang terdiri daripada

tiga unsur iaitu Yang di Pertuan Agong dan dua majlis Parlimen iaitu
Dewan Negara dan Dewan Rakyat (Perkara 44).
101
Walaupun Yang di Pertuan Agong adalah satu unsur daripada Parlimen,
baginda tidak menghadiri sidang biasa Parlimen. Baginda hanya hadir
untuk majlis pembukaan penggal baru Parlimen yang biasanya di awal
tahun, ketika kedua-dua dewan mengadakan sidang bersama yang turut
dihadiri para tetamu kehomat seperti duta asing, hakim dan lain-lain.
Dalam sidang ini baginda akan menyampaikan titah di raja menjelaskan
dasar-dasar kerajaan secara menyeluruh.
Walaupun begitu, baginda memainkan peranan penting dalam perjalanan

Parlimen sebagaimana diperuntukkan oleh Perlembagaan. Pekara 66(1)
menjelaskan sesuatu rang undang-undang itu perlu mendapat perkenan
baginda sebelum diluluskan oleh Parlimen untuk menjadi undang-
undang. Perkara 55 pula memberi kuasa kepada baginda untuk
memanggil, memprorogasi dan membubarkan Parlimen. Walaupun
begitu, dalam semua perkara ini baginda bertindak mengikut nasihat,
kecuali nasihat Perdana Menteri untuk membubarkan Parlimen. Dalam
hal membubarkan Parlimen, baginda mempunyai budi bicara sendiri
sama ada membubarkan ataupun tidak (Perkara 40(2)(b).
6.1.1.1 Dewan Negara
Dewan Negara mempunyai 69 anggota termasuk yang dipilih dan yang

dilantik dan terdiri daripada tiga kumpulan, (Perkara 45(1) iaitu
(a) anggota yang dipilih oleh tiap-tiap Dewan Negeri (lihat

Jadual Ketujuh Perlembagaan) dan bilangannya ialah dua
orang bagi tiap-tiap buah negeri;
(b) dua orang yang dilantik oleh Yang di Pertuan Agong
untuk mewakili Kuala Lumpur dan seorang untuk
mewakili Labuan; dan
(c) anggota yang dilantik oleh Yang di Pertuan Agong dan
bilangannya seramai empat puluh orang.
Anggota-anggota Dewan Negara ini akan berbincang dan menghalusi

rang undang-undang daripada Dewan Rakyat mengenai perkara-perkara
yang menjadi kepentingan umum. Oleh sebab anggota Dewan Rakyat
biasanya dipilih untuk mewakili golongan majoriti, maka Dewan Negara
diadakan supaya mewakili negeri-negeri dan pihak-pihak berkepentingan
awam yang lain. Ini menjadikan Parlimen itu betul-betul mewakili semua
pihak (trully representative) (Salleh Abas, 1997).
Anggota yang dilantik oleh Yang di Pertuan Agong terdiri daripada

mereka yang telah membuat jasa cemerlang dalam perkhidmatan awam,
102
atau orang yang ternama dalam profesyennya atau dalam lapangan
perniagaan, perusahaan, pertanian, seni atau kebajikan awam, atau orang
yang mewakili sesuatu kaum yang kecil atau orang yang boleh mewakili
kepentingan Orang Asli (Perkara 45(2).
Tempoh sepenggal di Dewan Negara bagi tiap-tiap anggota ialah tiga

tahun. Pembubaran Parlimen tidaklah menjejaskan tempoh keanggotaan
mereka (Perkara 45(2)). Walau bagaimanapun, jika anggota itu dilantik
kerana menggantikan seorang yang mati atau berhenti, maka tempoh
jawatan itu selama tempoh baki itu sahaja (lihat Sek. 8, Bhg. II Jadual
Ketujuh).
Seseorang anggota Dewan Negara boleh meletakkan jawatan dengan

menulis sepucuk surat kepada Yang Dipertua Dewan (Perkara 51).
Kerusinya juga boleh diisytiharkan kosong jika dia tidak hadir dalam
mesyuarat Dewan Negara selama enam bulan tanpa mendapat izin
daripada Dewan (Perkara 52). Jika dia tidak mengambil tempatnya dalam
tempoh yang ditetapkan oleh Dewan, keanggotaannya akan lucut dengan
sendirinya (Perkara 59(2). Jika berlaku kekosongan dalam Dewan Negara,
maka tempat yang kosong itu hendaklah diisi dalam tempoh 60 hari dari
tarikh kekosongan itu mengikut Perkara 54.
Perlembagaan telah mengadakan satu peruntukan memberikan kuasa

kepada Parlimen mengadakan undang-undang berkenaan keanggotaan
Dewan Negara ini sama ada (Perkara 45(4):
(a) untuk menambahkan bilangan anggota yang dipilih oleh

negeri;
(b) untuk mengubah cara pemilihan anggota-anggota itu
supaya tiap-tiap wakil yang dipilih oleh negeri hendaklah
dipilih melalui undi orang ramai; dan
(c) untuk mengurangkan bilangan anggota yang dilantik pleh
Yang di Pertuan Agong atau untuk dihapuskan semua
sekali.
Melalui peruntukan ini, nampaknya para penggubal Perlembagaan

mengharapkan supaya pada satu masa kelak semua anggota Dewan
Negara ini terdiri daripada anggota yang dilantik menerusi undian orang
ramai (Salleh Abas, 1997).
Jika Perkara 45(4)(b) hendak dilaksanakan, Perkara 120 telah menetapkan

cara-caranya iaitu
103
(a) seluruh sesuatu Negeri hendaklah menjadi satu bahagian
pilihan raya dan dalam sesuatu pilihan raya bagi Dewan
Negara tiap-tiap seorang pemilih hendaklah mempunyai
undi sebanyak bilangan kerusi yang hendak dipenuhi
dalam pilihan raya itu; dan
(b) daftar-daftar pemilih untuk pilihan raya Dewan Rakyat
hendaklah juga digunakan menjadi daftar-daftar pemilih
untuk pilihan raya Dewan Negara; dan
(c) Perkara 118, 118A dan 119 hendaklah dipakai bagi
pilihan raya Dewan Negara sebagaimana Perkara-perkara
itu dipakai bagi pilihan raya Dewan Rakyat.
6.1.1.2 Dewan Rakyat
Dewan Rakyat terdiri daripada 193 anggota yang terdiri daripada anggota
dari negeri-negeri di Malaysia seperti berikut:
(a) Johor 20 orang

(b) Kedah 15 orang
(c) Kelantan 14 orang
(d) Melaka 5 orang
(e) Negeri Sembilan 7 orang
(f) Pahang 11 orang
(g) Pulau Pinang 12 orang
(h) Perak 23 orang
(i) Perlis 3 orang
(j) Sabah 21 orang
(k) Sarawak 26 orang
(l) Selangor 17 orang
(m) Terengganu 8 orang
(n) Kuala Lumpur 10 orang
(o) Labuan 1 orang
Tempoh perkhidmatan seseorang anggota di Dewan Rakyat adalah

selama lima tahun jika Parlimen berterusan tidak dibubarkan oleh Yang
di Pertuan Agong terlebih dahulu. Apabila dibubarkan, satu pilihan raya
baru akan diadakan bagi membolehkan anggota yang baru dipilih. Walau
bagaimanapu,n anggota Dewan Rakyat boleh berhenti (Perkara 52)
dengan menulis surat kepada Yang Dipertua Dewan Rakyat. Dia juga
dikira berhenti jika hilang kelayakan menjadi ahli Dewan Rakyat (Perkara
50) atau jika tidak hadir menyuarat Dewan Rakyat berterusan selama
104
enam bulan (Perkara 52). Keanggotaannya juga hilang jika beliau tidak
mengambil tempatnya selama enam bulan dari Dewan mula-mula
bersidang selepas pilihan raya (Perkara 59(2).
Perkara 59(1) menetapkan supaya tiap-tiap anggota Dewan Rakyat

mengangkat sumpah taat setia kepada Negara Malaysia dan
Perlembagaan Malaysia sebelum sah menjadi anggota Dewan.
Dewan Rakyat hendaklah mempunyai seorang Yang Dipertua dan

seorang Timbalan Yang Dipertua. Dewan hanya boleh membincangkan
hal-hal lain setelah yang Dipertua dilantik. Ini bermakna urusan pertama
Dewan ialah melantik Yang Dipertua Dewan. Yang Dipertua Dewan
Rakyat bolehlah dilantik dari kalangan anggotanya sendiri ataupun boleh
juga dari kalangan bukan anggotanya yang mempunyai kelayakan.
(Perkara 57(1)(a). Jika Yang Dipertua itu dipilih bukan dari kalangan
anggota Dewan Rakyat, beliau hendaklah terlebih dahulu mengangkat
sumpah taat setia kepada Malaysia dan Perlembagaannya. Walaupun telah
menjadi Yang Dipertua Dewan, beliau tidak boleh menjadi Perdana
Menteri, menteri, timbalan menteri, atau setiausaha kementerian. Begitu
juga beliau tidak mempunyai hak untuk mengundi terhadap segala
perkara yang dibahaskan di Dewan Rakyat.
Yang Dipertua Dewan boleh pada bila-bila masa meletakkan jawatannya

dengan menghantar surat kepada Setiausaha Dewan (Perkara 57(4) dan
jawatannya terhenti jika:
(a) apabila Dewan Rakyat mengadakan mesyuarat yang

pertama kali selepas pilihan raya umum;
(b) apabila beliau telah berhenti menjadi anggota Dewan
Rakyat atau telah hilang kelayakan menjadi nggota Dewan
Rakyat; dan
(c) jika Dewan Rakyat sendiri berkehendakkan supaya beliau
berhenti.
Sekiranya Yang Dipertua Dewan tidak hadir, tugasnya akan digantikan

oleh Timbalan Yang Dipertua, dan jika Timbalannya juga tidak hadir
maka tugas mempengerusikan Dewan itu dilakukan oleh seorang yang
dipilih memangkunya mengikut peraturan Dewan itu sendiri. (Perkara
57(3).
105
1. Bincangkan konsep demokrasi berparlimen di

Malaysia.
2. Jelaskan kelebihan sistem parlimen dua dewan
sebagaimana yang diamalkan di Malaysia.
6.1.2 Kelayakan Menjadi Ahli Parlimen
Tiap-tiap warganegara dan bermastautin dalam Persekutuan dan tidak

hilang apa-apa kelayakan berhak menjadi anggota Parlimen sama ada
Anggota Dewan Negara atau Dewan Rakyat (Perkara 47). Namun begitu,
jika beliau hendak menjadi anggota Dewan Negara umurnya hendaklah
tidak kurang daripada 30 tahun, manakala jika hendak menjadi anggota
Dewan Rakyat umurnya hendaklah mencapai 21 tahun dan ke atas.
6.1.3 Hilang Kelayakan Menjadi Ahli Parlimen
Mereka yang tersenarai di bawah merupakan orang-orang yang hilang

kelayakan menganggotai mana-mana Dewan di Parlimen (Perkara 78):
(a) Orang gila.

(b) Orang bankrap (muflis) dan belum lagi dibebaskan
daripada kebankrapannya.
(c) Orang yang memegang jawatan bergaji atau berfaedah.
(d) Orang yang engkar atau gagal menghantarkan penyata
pebelanjaan pilihan raya bagi Parlimen atau Dewan Negeri
dalam tempoh yang ditetapkan setelah dia mengambil
bahagian dalam pilihan raya itu sebagai calon atau wakil
pilihan raya.
(e) Orang yang telah sabit melakukan sesuatu kesalahan
jenayah oleh mana-mana mahkamah dalam Persekutuan
dan telah dihukum penjara tidak kurang daripada RM2000
dan dia tidak mendapat pengampunan.
(f) Orang yang telah memperolehi dengan sukarelanya sendiri
kewarganegaraan negara asing, atau pun telah menerima
faedah kewarganegaraan ini, atau pun telah membuat
pengakuan taat setianya kepada negara asing itu.
106
Perkara 48(5) pula mensyaratkan keanggotaan hanya untuk satu dewan
sahaja di Parlimen. “Seseorang itu tidak boleh pada masa yang sama
menjadi:
(a) anggota bagi kedua-dua dewan, iaitu Dewan Rakyat dan

juga Dewan Negara;
(b) anggota dewan Rakyat bagi lebih daripada sebuah negara,
atau, menjadi sebagai anggota yang dipilih dan juga sebagai
anggota yang dilantik.
Jikalau ada berbangkit apa-apa persoalan sama ada seseorang itu telah
hilang kelayakan menjadi anggota Dewan atau tidak, jawapannya
terserahlah kepada keputusan dewan itu sendiri secara muktamad
(Perkara 53).
Perkara ini telah diputuskan dalam kes Fan Yew Teng lwn. Setiausaha
Dewan Rakyat &Ors. [1975] 2 MLJ 40. Fan Yew Teng ialah anggota
Dewan Rakyat kawasan Menglembu yang memenangi pilihan raya
kawasan tersebut pada bulan Ogos, tahun 1974. Pada 13 Januari 1975,
Fan telah didapati bersalah di bawah seksyen 4(1)(c) Akta hasutan
(Semakan 1969) dan telah dijatuhkan hukuman sebanyak RM2000 atau
penjara selama enam bulan. Pada hari yang sama, beliau telah
mengemukakan rayuannya ke Mahkamah Persekutuan mengenai sabit
kesalahannya dan hukuman ke atasnya itu.
Sementara itu, Dewan Rakyat tidak menggunakan kuasanya menurut

Perkara 53 bagi menentukan sama ada Fan Yew Teng hilang kelayakan
menjadi anggota Dewan ataupun tidak.
Pada 4 Februari 1975, Setiausaha Dewan Rakyat, atas arahan Speaker

telah mengirim sepucuk surat kepada Fan Yew Teng menyatakan bahawa
berdasarkan sabit kesalahan dan hukuman yang dikenkan oleh
mahkamah ke atasnya, dia telah hilang kelayakan menjadi anggota Dewan
Rakyat di bawah Perkara 48(1)(e), dan akibatnya kerusinya menjadi
kosong menurut Perkara 50(1). Pada 17 Februari 1975, berdasarkan surat
tersebut, pihak Suruhanjaya Pilihan Raya telah mengeluarkan writ
mengadakan pilihan raya kecil kawasan Menglembu. Fan Yew Teng
Setiausaha Dewan Rakyat dan pihak lain kepada mahkamah supaya
menentukan sama ada dia masih lagi menjadi anggota Dewan Rakyat atau
sudah terhenti daripada menjadi anggota dewan itu.
Isu yang dibangkitkan dalam kes ini ialah Fan Yew Teng dengan sebab
kesalahan dan hukumannya itu telah hilang kelayakannya menjadi
anggota Dewan Rakyat secara otomatis, atau hilang kelayakannya itu
tergantung kepada keputusan yang dibuat oleh Dewan Rakyat. Hakim
Azmi memutuskan bahawa hilang kelayakan dengan sebab ini bukannya
107
dengan otomatis. Dewan Rakyat perlulah membuat keputusan di bawah
Perkara 53 untuk menyatakan bahawa Fan Yew Teng sudah tidak lagi
menjadi anggota Dewan kerana dia telah hilang kelayakan. Dalam hal ini,
Dewan juga boleh menangguhkan keputusan ini. Keputusan Hakim
bicara ini bertepatan dengan perkara 53(1) yang menetapkan: “Jika
berbangkit apa-apa soal sama ada seorang ahli Dewan Parlimen telah
hilang kelayakan menjadi ahli, maka soal ini hendaklah diputuskan oleh
Dewan itu dan keputusannya itu adalah muktamad. Dengan syarat
bahawa perkara itu tidak boleh ditafsirkan sebagai langkah-langkah
(termasuk langkah-langkah membatalkan hilang kelayakan itu) yang
mungkin menyentuh keputusannya boleh diambil atau ditamatkan.”
Seperti dinyatakan di atas, Fan Yew Teng telah membuat rayuan ke

Mahkamah Persekutuan dan pembicaraan rayuan itu masih
ditangguhkan, maka ia bermakna satu soal tentang kelayakan atau hilang
kelayakan telah timbul. Untuk menentukan masalah tersebut terserah
kepadaDewan Rakyat sendiri menentukannya. Malangnya Dewan Rakyat
tidak menggunakan kuasanya. Cara yang digunakan oleh Speaker
mengarahkan Setiausaha Dewan menulis surat kepada Fan Yew Teng
tidak menepati peruntukan Perkara 53. Hanya Dewan boleh membuat
keputusan dan tidak boleh dicabar dalam mana-mana mahkamah.
Selepas keputusan ini satu usul telah dibawa dalam Dewan Rakyat supaya
hal hilang kelayakan fan Yew Teng ini disiasat oleh jawatankuasa
keutaman. Tindakan ini menyebabkan Fan Yew Teng sekali lagi ke
mahkamah (Fan Yew Teng lwn Kerajaan Malaysia [1976]2MLJ262) meminta
supaya mengisytiharkan bahawa dia masih berhak terhadap kerusi
Menglembu itu. Hakim Chang Min Tat menolak pemohonan itu kerana
hak itu tidak boleh lagi diputuskan oleh mahkamah.
6.1.4 Prosedur Membuat Undang-Undang
Setiap rang undang-undang yang diluluskan oleh kedua-dua dewan

Parlimen hendaklah mengikut peraturan yang tertentu yang dibuat oleh
Dewan itu masing-masing dan yang ditetapkan oleh Perlembagaan.
Mahkamah hanya mengesahkan sesuatu undang-undang itu jika prosedur
yang tersebut telah diptuhi. Untuk menentukan sama ada prosedur itu
dipatuhi atau tidak, mahkamah tidak mempunyai kuasa memeriksa
perjalanan Parlimen tetapi hanya akan menerima akuan daripada Yang
Dipertua Dewan sebagai muktamad Perkara 68(4).
Sesuatu undang-undang dibuat oleh ketiga-tiga unsur Parlimen dengan

cara Dewan Rakyat dan Dewan Negara meluluskan rang undang-undang
dan kemudian diperkenankan oleh Yang di Pertuan Agong. Sebab itulah
pada permulaan setiap undang-undang akan mempunyai fasal
perundangan (enacting clause) seperti berikut:
108
“MAKA INILAH DIPERBUAT UNDANG-
UNDANG oleh Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka
Yang di Pertuan Agong – dengan nasihat dan persetujuan
Dewan Negara dan Dewan Rakyat yang bersidang dalam
Parlimen dan dengan kuasa daripadanya seperti berikut:”
Rang undang-undang boleh dimulakan dalam mana-mana Dewan
Parlimen. Walau bagaimanapun, rang undang-undang yang berkaitan
dengan kewangan mestilah dimulakan di Dewan Rakyat. Ini adalah
kerana dewan Rakyat berkuasa dalam hal ehwal kewangan. Rang undang-
undang juga mestilah dikemukakan oleh seorang menteri.
Rang undang-undang yang hendak dibentang dalam Dewan hendaklah
terlebih dahulu mendapat kebenaran daripada Dewan Parlimen itu. Jika
rang undang-undang persendirian, perlulah mendapatkan kebenaran
sebulan lebih awal dan hendaklah disiarkan tujuan pembentangannya
dalam warta kerajaan terlebih dahulu.
Apabila seorang menteri hendak membentangkan rang undang-undang
di Parlimen, mula-mula dia akan merangkakan dasarnya selepas
berunding dengan Peguam Negara. Setelah itu menteri berkenaan akan
memperolehi izin Jemaah Menteri. Setelah itu, pihak-pihak yang
mempunyai kepentingan berkaitan rang undang-undang itu turut
dirundingi. Kemudian, sesudah mendapat lampu hijau dari Menteri
Kabinet yang lain, rang undang-undang itu digubal oleh Penggubal
Undang-undang. Menteri akan memberitahu kepada Sutiausaha Dewan
rakyat dan Dewan Negara tentang tujuan hendak mengemukakan rang
undang-undang itu. Setiausaha akan mengarahkan supaya draf itu dicetak
dan diagih-agihkan kepada semua ahli Dewan.
Dalam Parlimen, sesuatu rang undang itu akan melalui empat peringkat
iaitu
1. Bacaan pertama.
2. Bacaan Kedua.
3. Peringkat Jawatankuasa.
4. Bacaan Ketiga.
Bacaan Pertama ialah bacaan tajuk rang undang-undang sahaja. Ia

dilakukan oleh Setiausaha Dewan, ketika rang undang-undang itu
dikemukakan oleh pencadangnya. Apabila rang undang-undang itu telah
dibaca untuk kali pertama, rang undang-undang itu akan dicetak dan
selepas itu menunggu untuk dibaca kali kedua.
Bagi rang undang-undang yang dikemukakan secara persendirian, apabia

sudah dibaca kali pertama, rang undang-undang adalah terserah kepada
menteri yang bertanggung jawab untuk mengambil tindakan selepas itu.
109
Bacaan Kedua merupakan peringkat yang paling mustahak. Pada
peringkat ini prinsip-prinsip am rang undang-undang itu dibahaskan.
Perbincangan mengenai butir-butir rang undang-undang tidak
dibenarkan pada peringkai ini. Sesuatu rang undang-undang tidak boleh
dibaca untuk kali kedua sehingga ia telah dicetak dan diedarkan kepada
setiap ahli.
Peringkat Jawatankuasa: Setelah selesai dibahaskan di peringkat

bacaan kedua, Dewan Rakyat dengan sendirinya tanpa perlu diusulkan
beribah menjadi jawatankuasa seluruh Dewaan. Pada peringkat ini ahli-
ahli boleh membincangkan butir-butir rang undang-undang dalam
suasana tidak formal. Seseorang ahli boleh bercakap seberapa kerap yang
boleh. Butir-butir rang undang-undang itu tidak dibincangkan
keseluruhan sekali gus, sebaliknya mengikut peraturan yang tertentu.
Mula-mula fasalnya dipertimbangkan mengikut susunan sebagaimana
yang terdapat dalam rang undang-undang itu, kemudian jadualnya dan
akhir sekali mukaddimahnya. Setelah selesai berbincang di peringkat
jawatan kuasa, Menteri yang berkenaan akan mengusulkan supaya rang
undang-undang dilaporkan kepada Dewan, jika dipersetujui,
jawatankuasa seluruh Dewan bertukar menjadi persidangan seluruh
Dewan semula.
Bacaan Ketiga: Apabila Dewan bersidang semula, Menteri akan

melaporkan kepada Dewan bahawa rang undang-undang itu telah
dipertimbangkan pada peringkat jawatan kuasa dan dipersetujui dengan
atau tanpa pindaan. Beliau mengusulkan supaya rang undang-undang
dibaca untuk kali ketiga serta diluluskan. Apabila usul ini dipersetujui,
rang undang-undang itu pun diluluskan sewajarnya.
Kemudiannya ia dikemukakan kepada Dewan Negara yang akan melalui

peringkat perbincangan yang sama dengan yang dilalui di Dewan Rakyat.
Jika rang undang-undang itu diluluskan oleh Dewan Negara, ia

kemudiannya dipersembahkan kepada Yang di Pertuan Agong dan rang
undang-undang itu menjadi undang-undang apabila dipersetujui baginda.
Apabila perkenan baginda diperolehi, cap mohor akan diturunkan
kepada rang undang-undang itu. Ia kemudiannya disiarkan dalam Warta
Kerajaan. Lazimnya sesuatu undang-undang akan berkuatkuasa setelah
disiarkan. Bagaimanapun Parlimen boleh memperuntukkan di dalam
undang-undang itu supaya ia dikuat kuasakan kebelakangan.
6.1.5 Keistimewaan Ahli Parlimen
Perkara 63 memperuntukkan beberapa perkara yang menjadi

keistimewaan kepada ahli Parlimen semasa mereka melaksanakan fungsi
mereka sebagai anggota Dewan Perundangan itu:
110
(a) Sahnya apa-apa perjalanan dalam mana-mana Majlis
Parlimen atau mana-mana jawatankuasanya tidak boleh
dipersoal dalam mana-mana mahkamah;
(b) Tiada sesiapa pun boleh dikena dakwa dalam apa-apa jua
pembicaraan dalam mana-mana mahkamah mengenai apa-
apa jua yang dikatakan atau apa-apa undi yang diberi
olehnya apabila mengambil bahagian dalam apa-apa
perjalanan mana-mana Majlis Parlimen atau mana-mana
jawatankuasanya;
(c) Tiada sesiapa pun boleh dikena dakwa dalam apa-apa jua
pembicaraan dalam mana-mana mahkamah mengenai apa-
apa jua yang disiarkan dengan atau di bawah kuasa mana-
mana Majlis Parlimen.
1. Bincangkan kaitan Perkara 50(1) dengan 53(1).

2. Jelaskan keistimewaan-keistimewaan anggota-
anggota Parlimen.
6.2 RAJA BERPERLEMBAGAAN
Menurut Perkara 32(1), Yang di Pertuan Agong adalah ketua negara

Malaysia. Baginda mempunyai keutamaan mengatasi orang lain di
Malaysia dan tidak boleh didakwa dalam mana-mana mahkamah kecuali
di dalam Mahkamah Khas. Baginda adalah Raja berperlembagaan.
Maksud Raja berperlembagaan ialah seorang raja memerintah mengikut
kuasa yang diberikan kepada baginda oleh perlembagaan. Dengan itu,
raja tidak akan memerintah negeri mengikut kehendak hatinya sendiri,
sebaliknya perlembagaan menetapkan garis panduan pemerintahannya.
Konsep raja berperlembagaan ini lahir dari sejarah pertentangan di antara

dan parlimen di England. Setiap kali berlaku konflik berakhir dengan
pertambahan kuasa kepada parlimen. Raja yang dahulunya mempunyai
kuasa mutlak akhirnya dikawal oleh undang-undang yang diperbuat oleh
parlimen. Konsep ini akhirnya terpakai di Malaysia apabila Perlembagaan
Tanah Melayu diperkenalkan.
111
Yang di Pertuan Agong ialah seorang raja Melayu yang dipilih oleh Majlis
Raja-raja mengikut peraturan di dalam Jadual 3 Perlembagaan Malaysia.
Tiap-tiap raja Melayu mempunyai kelayakan untuk dipilih menjadi Yang
di Pertuan Agong kecuali ia tidak cukup umur atau tidak mahu dipilih
atau difikirkan oleh Majlis Raja-raja setelah melalui proses undi secara
sulit sebagai tidak layak menjadi Yang di Pertuan Agong disebabkan
keuzuran akal dan badannya atau sebab-sebab lain [Perkara 32(3)].
Untuk sesuatu pemilihan, satu senarai pilihan yang mengandungi negeri-

negeri yang beraja dan disusun mengikut susunan keutamaan yang
diiktiraf oleh raja-raja itu sendiri. Dengan menggunakan senarai itu,
Majlis Raja-raja akan menawarkan jawatan Yang di Pertuan Agong
kepada raja yang layak yang negerinya terletak pada barisan paling atas
dalam senarai itu. Apabila raja itu menerima tawaran itu, Majlis Raja-raja
pun mengisytiharkan bahawa Yang di Pertuan Agong sudah dipilih dan
Penyimpan Mohor Besar Raja-raja akan memberitahu keputusan pilihan
itu dengan surat kepada kedua-dua majlis Parlimen iaitu Dewan Rakyat
dan Dewan Negara (Jadual 3 Bahagian Satu).
Seseorang raja akan menjadi Yang di Pertuan Agong selama lima tahun.
Baginda boleh meletakkan jawatan sebelum tamat tempoh itu dengan
menulis surat kepada Majlis Raja-raja, atau boleh dilucutkan daripada
jawatan itu oleh Majlis itu. Baginda juga akan berhenti menjadi Yang di
Pertuan agong jika baginda sudah tidak lagi menjadi raja. Isteri Yang di
Pertuan Agong digelar Raja Permaisuri Agong dan mempunyai
keutamaan selepas Yang di Pertuan Agong [Perkara 32(2)].
Ketika menjadi Yang di Pertuan Agong, seseorang raja itu tidak boleh
menjalankan tugas-tugas negerinya kecuali (Perkara 34):
(a) tugas-tugas sebagai ketua agama Islam dalam negerinya;

(b) tugas dan kuasa yang berkaitan dengan pindaan
perlembagaan negerinya;
(c) tugas dan kuasa melantik seorang pemangku raja dan
anggota-anggota Majlis Pangkuan Raja.
Perkara 34 pula menetapkan Yang di Pertuan Agong tidak boleh

membuat beberapa perkara yang berikut:
(a) tidak boleh memegang jawatan bergaji;

(b) tidak boleh dengan giatnya masuk campur dalam
perniagaan;,
(c) tidak boleh menerima sebarang gaji daripada negerinya
(walau apa jenis sekalipun), jika gaji itu dibayar kepadanya
sebagai raja bagi negerinya;
112
(d) tidak boleh keluar dari Malaysia selama tempoh lebih
daripada 15 hari, kecuali dengan persetujuan Majlis Raja-
raja atau kerana membuat lawatan negara ke sesebuah
negara luar.
Tugas dan kuasa Yang di Pertuan Agong boleh dikategori kepada dua
jenis iaitu tugas yang dijalankan mengikut nasihat dan tugas yang
dijalankan mengikut budi bicara. Tugas mengikut nasihat ialah segala
tugas yang diberikan kepada Baginda oleh Perlembagaan atau undang-
undang Persekutuan, mengikut nasihat Jemaah Menteri (lazimnya
Perdana Menteri), kecuali bagi tugas-tugas tertentu yang Perlembagaan
menetapkan bahawa nasihat tidak diperlukan (Perkara 40(1)).
Terdapat tiga jenis tugas ditetapkan sebagai tugas-tugas yang dijalankan

oleh Yang di Pertuan Agong mengikut budi bicara Baginda sendiri iaitu
(a) Melantik Perdana Menteri,

(b) Tidak memberi persetujuan membubarkan Parlimen,
(c) Meminta supaya diadakan Mesyuarat Majlis Raja-raja yang
semata-mata bermesyuarat mengenai keistimewaan Raja-
Raja Melayu.
Selain itu terdapat beberapa tugas lain yang di Pertuan Agong seperti:
(a) Pemerintah Tertinggi Angkatan Tentera (Perkara 41)

(b) Memperkenankan Rang Undang-undang (Perkara
66(3)(4)(5))
(c) Mengisytiharkan darurat (Perkara 150(1))
(d) Kuasa memberi pengampunan bagi kesalahan yang
dibicarakan dalam mahkamah Tentera dan kesalahan yang
dilakukan di dalam Wilayah Persekutuan (Perkara 42(1)).
1. Jelaskan kuasa budi bicara Yang di-Pertuan

Agong.
113
6.3 NEGARA PERSEKUTUAN
Banyak pendapat dikemukakan oleh sarjana tentang konsep federalisme.

K.C Wheare (1964) umpamanya menjelaskan bahawa prinsip penting
dalam federalisme ialah wujudnya dua peringkat kerajaan iaitu kerajaan
pusat dan kerajaan negeri dalam keadaan setiap satu kerajaan itu
dibataskan bidang kuasa masing-masing dan serentak dengan itu setiap
satu kerajaan itu bebas dari campur tangan pihak yang satu lagi.
Herman Finer (1949) pula mengatakan kerajaan persekutuan itu ialah

satu aturan kuasa yang dibahagikan di antara dua peringkat kerajaan iaitu
kerajaan pusat dan kerajaan negeri dalam keadaan satu pihak tidak berhak
mengambil kuasa yang diperuntukkan kepada pihak yang lain.
C.F. Strong (1966) juga menganggap bahawa faktor penentu kewujudan

sesebuah kerajaan persekutuan adalah terletak kepadapembahagian kuasa
antara pusat dan kerajaan negeri.
Daripada penjelasan di atas, tiga perkara penting dalam kewujudan

pemerintahan federal (negara persekutuan) ialah wujud dua peringkat
kerajaan, wujud dua bidang kuasa yang berbeza dan setiap kerajaan bebas
mengendalikan bidang kuasanya sendiri tanpa campur tangan pihak yang
satu lagi.
Selain kerajaan persekutuan, bentuk pemerintahan yang lain dikenali

sebagai kerajaan kesatuan (unitary) dan kerajaan gabungan (confederation).
Dalam kerajaan unitari, semua kuasa kerajaan terletak kepada kerajaan
pusat. Kedaulatan negara terletak kepada kerajaan pusat. Wilayah-wilayah
yang wujud dalam negara unitari berkenaan tidak dianggap sebagai
negeri, sebaliknya hanya sebagai unit-unit pentadbiran. Wilayah itu juga
tdak mempuanyai kuasa perundangan yang utama, jika adapun kuasa
perundangan kecil sahaja. Kerajaan United Kingdom adalah satu contoh
kerajaan unitari ini.
Kerajaan gabungan (confederation) pula ialah gabungan beberapa buah

negeri yang membentuk sebuah negara. Setiap negeri mempunyai
kedaulatan masing-masing yang dipeliharanya sendiri dan mempunyai
kuasa-kuasa yang tersendiri. Dalam perjanjian gabungan yang
dipersetujui, mereka akan bertindak bersama-sama dalam beberapa
beberapa hal. Sebenarnya kerajaan gabungan tidak mencapai tahap
sebuah kerajaan yang utuh tetapi hanya merupakan satu ikatan longgar
beberapa buah negeri yang berdaulat.
114
6.3.1 Pembentukan Persekutuan Malaysia
Penentuan memilih sesuatu bentuk pemerintahan tidak terjadi sendiri. Ia

lahir untuk memenuhi hasrat susunan kuasa pengaruh politik yang
berkuasa. Livingstone (1974) menulis bahawa kelahiran sesuatu bentuk
pemerintahan itu “bukanlah sesuatu yang timbul tanpa sebab, tetapi
sesuatu yang disengajakan bagi memenuhi keperluan tertentu.”
Malaysia memilih bentuk pemerintahan kerajaan persekutuan. Ia bermula

dari keengganan penjajah memerintah secara langsung (aneksasi) yang
menghasilkan pentadbiran melalui institusi residen (Noor Alam, 1988).
Kaedah ini telah berjaya diamalkan di empat buah negeri Melayu iaitu
Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang. Masalah yang timbul ialah
ketidakseragaman dalam pentadbiran yang menyebabkan pembangunan
keempat negeri tidak seimbang. Untuk menyelesaikan masalah yang
dihadapi, satu bentuk kerajaan diusahakan supaya pentadbiran
diseragamkan. Pada tahun 1895, diperkenalkan dasar unite and rule yang
dengannya lahir satu bentuk persekutuan yang pertama iaitu Negeri-
Negeri Melayu Bersekutu.
Ada yang berpendapat bahawa skim federalisme ini merupakan satu

percubaan British untuk mengatasi masalah yang lahir dari dasar non-
annexation sebelum itu dan sebagai satu langkah melindungi kepentingan
dan kedudukan masyarakat asing yang baru (Noor Alam, 1988).
Pembentukan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu menjadi permulaan

kepada perkembangan selanjutnya kepada pelaksanaan konsep kerajaan
persekutuan di Malaysia. Beberapa masalah pentadbiran yang wujud
sebelumnya dapat diselesaikan. Bagaimanapun timbul pula beberapa
masalah lain. Antara persoalan utama ialah tentang kedudukan Raja-Raja
Melayu bagi keempat-empat buah negeri tersebut, khususnya berkaitan
keanggotaan mereka di dalam Majlis Pesekutuan yang setaraf dengan
ahli-ahli biasa yang lain, dan undang-undang yang diluluskan oleh Majlis
Persekutuan ini ditandatangani oleh Pesuruhjaya Tinggi, bukannya oleh
Raja-Raja Melayu (Simandjuntak, 1969).
Pada 1915 pula seluruh negeri di Tanah Melayu telah dikuasai oleh
British. Negeri-negeri Pulau Pinang, Melaka dan Singapura ditadbir
sebagai negeri jajahan secara langsung oleh British dan dikenali sebagai
Negeri-Negeri Selat. Negeri-negeri Kedah, Perlis, Kedah dan Terengganu
diperolehi oleh British setelah diserahkan oleh Kerajaan Siam melalui
Perjanjian Bangkok 1909, manakala Kerajaan Johor menandatangani
perjanjian menerima penasihat British pada tahun 1914.
115
Oleh kerana terdapat berbagai bentuk pemerintahan yang berbeza, Sir
Cecil Clementi Smith diwujudkan ‘union’ atau kesatuan di kalangan
negeri-negeri Melayu tersebut. Cadangan ini ditentang hebat oleh Negeri-
negeri Melayu Tidak Bersekutu dan kalangan saudagar perniagaan.
Tidak lama kemudian Perang Dunia Kedua meletus. Tanah Melayu

dikuasai oleh Jepun. Setelah perang berakhir, Jepun dikalahkan dan
British kembali berkuasa ke atas Tanah Melayu. Mereka telah
memperkenalkan satu bentuk baru pemerintahan dengan
memperkenalkan Perlembagaan Malayan Union. Dalam Perlembagaan
ini beberapa perubahan dilakukan dari segi susunan kuasa pentadbiran
dan politik. Raja-Raja Melayu dikehendaki menyerahkan kedaulatan
masing-masing kepada Kerajaan British. Pentadbiran Negeri-negeri
Melayu diserahkan kepada Kerajaan Pusat.. Urusan kewarganegaraan dan
harta juga diserahkan kepada Kerajaan Malayan Union. Cadangan
Malayan Union ditentang hebat oleh seluruh orang Melayu. Kesannya
penubuhan kerajaan Malayan Union itu gagal dan pada 1948
diperkenalkan pula Persekutuan Tanah Melayu yang mengandungi semua
sembilan buah negeri Melayu di atas kecuali Singapura.
Apabila kemerdekaan diisytiharkan pada 1957, Tanah Melayu merupakan

sebuah negara persekutuan dengan mempunyai sebuah Kerajaan Pusat
dan beberapa buah Kerajaan Negeri. Kerajaan Persekutuan (Pusat)
mempunyai bidang kuasanya sendiri dan setiap kerajaan negeri
mempunyai bidang kuasanya masing-masing. Kedua-dua Kerajaan Pusat
dan Negeri mempunyai pehubungan tertentu yang ditetapkan oleh
Perlembagaan Persekutuan yang dipersetujui bersama-sama.
6.3.2 Persekutuan Malaysia
Perkara 1 Perlembagaan Malaysia menjelaskan bahawa Malaysia adalah

sebuah Persekutuan. Ketika mula merdeka tahun 1957.ia dikenali sebagai
Persekutuan Tanah Melayu dan dianggotai oleh 9 buah negeri-negeri
Melayu iaitu Perlis, Kedah, Pulau Pinang, Perak, Selangor, Negeri
Sembilan, Melaka Johor, Pahang, Terengganu dan Kelantan. Ia lahir
melalui Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1957.
Pada 1963, Kerajaan Persekutuan Tanah Melayu menanda tangani

Perjanjian Malaysia yang merupakan persetujuan negeri-negeri dalam
Persekutuan Tanah Melayu bersetuju bergabung dengan negeri Sabah,
Sarawak dan Singapura dalam satu persekutuan yang akan dikenali
sebagai Malaysia. Berikutannya, Parlimen Persekutuan Tanah Melayu
meluluskan Akta Malaysia yang meminda beberapa peruntukan untuk
membolehkan Sabah, Sarawak dan Singapura menjadi anggota
Persekutuan Malaysia.
116
Soal pembentukan Malaysia ini telah mendapat tentangan banyak pihak
seperti dari Filipina dan Indonesia. Penentangan juga datang dari
Kerajaan Negeri Kelantan. (Sufian, 1987). Enam hari sebelum lahir
mahir, Mahkamah Tinggi Kuala Lumpur telah diminta membuat
keputusan dalam kes Kerajaan Negeri Kelantan lwn. Kerajaan Persekutuan
Tanah Melayu dan Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj ([1963] Mlj 335)
untuk menetapkan bahawa Perjanjian Malaysia dan Akta Malaysia yang
menubuhkan Malaysia tidak sah, sebaliknya terikat dengan negeri
Kelantan.
Kerajaan Negeri Kelantan mendakwa Akta Malaysia 1963 yang

diluluskan Parlimen Persekutuan Tanah Melayu untuk membolehkan
kemasukan Sabah, Sarawak dan Singapura, dan mengubah nama kepada
Malaysia tidak sah kerana undang-undang tersebut tidak mendapat
persetujuan tiap-tiap negeri yang menjadi anggota persekutuan (termasuk
Kelantan).
Pada 14 September 1963, Mahkamah memutuskan bahawa:
1. Bahawa di bawah Perkara 159, Perlembagaan Persekutuan

1957, Parlimen mempunyai kuasa untuk mmbuat undang-
undang Akta Malaysia dengan tujuan meminda Perkara 1(1)
dan (2) bagi memasukkan tiga buah negeri anggota baru,
dan pindaan ini tidak berkehendakkan lebih suara dua per
tiga. Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1957 (yang
disertai oleh Kelantan) tidak berkehendakkan supaya
diadakan perundingan dengan mana-mana negeri sebagai
suatu syarat yang hendak dipenuhi.
2. Bahawa Perjanjian Malaysia yang ditandatangani bagi pihak
Persekutuan Tanah Melayu oleh Perdana Menteri dan
Timbalan Perdana Menteri dan empat orang anggota
jemaah menteri. Ini memenuhi kehendak Perkara 39 dan
Perkara 80(1) Perlembagaan Persekutuan dan ia tidak
bermaksud memerlukan sebarang perundingan dengan
Kerajaan Negeri atau Raja mana-mana negeri.
6.4 PENGAGIHAN KUASA ANTARA KERAJAAN PUSAT

DAN NEGERI
Sebagaimana yang telah diterangkan, satu daripada ciri utama federalisme

atau kerajaan persekutuan ini ialah penbahagian kuasa di antara kerajaan
pusat dengan kerajaan negeri. Ciri ini ternyata sekali wujud di dalam
117
6.4.1 Kuasa Perundangan
Terdapat beberapa peruntukan di dalam Perlembagaan yang

membahagikan kuasa perundangan di antara kerajaan pusat dan kerajaan
negeri. Perkara 73 umpamanya memperuntukkan “Pada menjalankan
kuasa-kuasa perundangan yang diberikan kepadanya oleh Perlembagaan
ini:
(a) Parlimen boleh membuat undang-undang bagi seluruh atau

mana-mana bahagian Persekutuan dan juga undang-undang
yang berkuatkuasa luar serta dalam Persekutuan,
(b) Badan Perundangan Negeri boleh membuat undang-
undang bagi seluruh atau mana-mana bahagian Negeri itu.
Jadual Sembilan menyatakan pembahagian kuasa membuat undang-

undang itu kepada tiga senarai iaitu Senarai Pertama (Senarai
Persekutuan) merupakan bidang kuasa yang Parlimen boleh membuat
undang-undang mengenainya, Senarai Kedua (Senarai Negeri)
merupakan senarai yang Dewan Undangan Negeri mempunyai kuasa
membuat undang-undang mengenainya, dan Senarai Ketiga (Senarai
Bersama) merupakan senarai yang kedua-dua badan perundangan pusat
dan negeri boleh membuat undang-undang mengenainya.
Antara perkara-perkara utama yang termasuk ke dalam Senarai Pertama

ialah perhubungan luar, pertahanan, keselamatan dalam negeri,
kewarganegaraan persekutuan, kewangan, perdagangan dan industri dan
pelajaran. Termasuk dalam Senarai Negeri antaranya ialah undang-
undang Islam, tanah, pertanian danperhutanan, kerajaan tempatan,
perkhidmatan tempatan dan jentera Kerajaan Negeri. Sementara itu
perkara-perkara seperti kebajikan awam, biasiswa, taman negara dan
hidupan liar, parit dan tali air merupakan perkara-perkara yang diletakkan
dalam Senarai Bersama.
6.4.2 Kuasa Memerintah (Eksekutif)
Pembahagian kuasa eksekutif adalah berpandukan pembahagian kuasa

perundangan tersebut di atas seperti mana diperuntukkan dalam Perkara
80 (1) dan (2).
Bagaimanapun terdapat peruntukan-peruntukan untukmeluaskan kuasa

ini supaya kuasa eksekutif persekutuan meliputi perkara-perkara dalam
senarai lain. Perkara 93 umpamanya membolehkan kuasa eksekutif
Persekutuan meliputi perkara-perkara di dalam senarai negeri bagi
maksud kajian dan perangkaan dan juga perjalanan usaha-usaha
penyelidikan, pelajaran, publisiti dan lain-lain kepada penduduk mana-
118
mana negeri. Persekutuan jga boleh menjalankan kuasa eksekutifnya ke
atas aktiviti mana-mana Jabatan Kerajaan Negeri dengan tujuan
membuat laporan kepada kerajaan Persekutuan. Kuasa ini tidak boleh
digunakan bagi tujuan meneliti aktiviti kerajaan negeri atau jabatannya
mengenai perkara-perkara yang mana hanya kerajaan Negeri sahaja
mempunyai kuasa perundangan. Ini bermakna, pengluasan kuasa
eksekutif kerajaan Persekutuan di bawah Perkara 93 dan 94 tidak terhad
kepada mana-mana satu perkara di dalam Senarai Negeri tetapi kuasa di
bawah Perkara 95 terhad kepada perkara-perkara yang dibolehkan
sahaja.
Perkara 150(4) pula memberi kuasa kepada kerajaan Persekutuan

bertindak dalam keadaan luar biasa ataupun darurat sehingga boleh
mengenepikan susunan agihan biasa kuasa ketika keadaan aman.
Peruntukan tersebut berbunyi: “Semasa Perisytiharan Darurat
berkuatkuasa pemerintah Persekutuan adalah, walaupun peruntukan
dalam Perlembagaan in, meliputi apa-apa perkara di dalam kuasa
perundangan sesuatu negeri dan adalah termasuk memberi arahan-arahan
kepada kerajaan sesuatu negeri atau kepada mana-mana pegawai atau
pihak berkuasa Negeri itu.”
Keperluan ini telah digunakan pada tahun 1977 apabila suasana yang
bergolak di negeri Kelantan akibat pergeseran politik di sana. Demikian
juga peruntukan ini telah dipakai ketika menyelesaikan isu yang berlaku
di Sarawak. Sila rujuk kes Stephen Kalong Ningkan lwn. Tun Abang Haji
Openg dan Tawi Sli (1968) 1 MLJ 119.
1. Bagaimanakah boleh anda jelaskan pembahagian

kuasa perundangan antara Kerajaan Pusat dan
Kerajaan Negeri?
6.4 KETINGGIAN PERLEMBAGAAN
Di British Parlimennya adalah yang tertinggi. Ini adalah kerana tidak ada
undang-undang yang ia tidak boleh buat, pinda atau mansuhkan.
119
Tambahan pula tidak ada siapa pun yang boleh mengisytiharkan sesuatu
Akta Parlimen itu sebagai tidak sah. Ia tidak boleh membuat undang-
undang untuk menahan pemansuhan atau untuk menahan pindaan
enakmennya sendiri.
Keadaan adalah berbeza bagi negara kita, Malaysia. Parlimen negara kita
tidak mempunyai kuasa yang tidak terbatas. Malaysia mempunyai
Perlembagaan yang bertulis. Parlimen memperolehi kuasanya daripada
Perlembagaan yang bertulis itu. Perlembagaan membahagikan kuasa
perundangan kepada persekutuan dan negeri. (Jadual kesembilan) Oleh
yang demikian Parlimen hanya membuat undang-undang sebagaimana
yang diperuntukkan sahaja. Di luar bidang kuasanya, Parlimen tidak
berkuasa lagi.
Mahkamah walaupun boleh membatalkan undang-undang yang dibuat

oleh Parlimen dan boleh mentafsir Perlembagaan, tidaklah tertinggi,
kerana bidangkuasanya turut ditentukan oleh Perlembagaan.
Yang di Pertuan Agong, kerajaan yang memerintah, Perdana Menteri,

polis dan tentera walaupun mempunyai kuasa yang banyak, tidaklah
tertinggi kerana kuasa yang mereka perolehi adalah ditentukan oleh
Perlembagaan.
Satu persoalan timbul, kalaulah benar Perlembagaan adalah tertinggi,

bagaimana keadaannya yang membolehkan Parlimen mempunyai kuasa
meminda Perlembagaan? Memang benar, Parlimen boleh meminda
Perlembagaan tetapi kuasa itu ditentukan sendiri oleh Perlembagaan
(Suffian Hashim, 1987).
Terdapat juga satu peruntukan yang menjelaskan keutamaan

Perlembagaan iaitu Perkara 4(1): “Perlembagaan ini adalah undang-
undang utama Persekutuan dan apa-apa undang-undang yang diluluskan
selepas Hari Merdeka dan berlawanan dengan Perlembagaan ini
hendaklah terbatal setakat yang berlawanan itu.”
1. Bilakah Mahkamah dianggap tertinggi daripada

pihak-pihak lain?
120
1. Bincangkan Perkara 4(1).
2. Jelaskan peranan YDPA di dalam Parlimen.
SDT 6.1
1. Pemerintahan demokrasi berparlimen di Malaysia adalah konsep

yang diambil dari barat. Kerajaan yang memerintah dipilih oleh
rakyat oleh rakyat melalui pilihan raya yang diadakan. Setelah
dipilih dalam pilihan raya tersebut, mereka menjadi wakil rakyat
di dalam Parlimen dan melaksanakan tugas-tugas mereka di
parlimen itu.
2. Kelebihannya ialah memberi peluang kepada lebih banyak pihak

diwakili di Parlimen. Wakil-wakil yang terpilih dalam Dewan
Rakyat adalah yang mendapat sokongan majoriti dalam pilihan
raya. Di Dewan Negara wakil-wakil adalah daripada golongan
minoriti yang tidak menang dalam pilihan raya seperti orang asli
dan sebagainya. Ini menjadikan Parlimen itu diwakili oleh semua
pihak.
SDT 6.2
1. Kaitannya ialah Perkara 50(1) menjelaskan bahawa jika berlaku

kekosongan kerusi di Parlimen, kekosongan itu hendaklah diisi,
manakala Perkara 53(1) pula menetapkan jika timbul persoalan
tentang kekosongan atau tidak berlaku kekosongan terhadap
mana-mana kerusi, maka Parlimenlah yang akan membuat
keputusan tentangnya dan keputusannya adalah muktamad.
2. Perkara 63 boleh dirujuk mengenai keistimewaan anggota

Parlimen.
121
SDT 6.3
1. Kuasa budi bicara YDPA antaranya ialah
(a) Melantik Perdana Menteri,

(b) Tidak memberi persetujuan membubarkan Parlimen,
(c) Meminta supaya diadakan Mesyuarat Majlis Raja-Raja
yang semata-mata bermesyuarat mengenai
keistimewaan Raja-Raja Melayu.
SDT 6.4
1. Ia dapat dijelaskan dengan merujuk kepada Jadual Kesembilan

yang mengandungi Senarai Persekutuan, Senarai Negeri dan
Senarai Bersama.
SDT 6.5
1. Mahkamah tertinggi ketika ia boleh mengisytiharkan undang-

undang yang dibuat oleh Parlimen diluar bidang kuasanya dan
ketika mengisytiharkan tindakan kerajaan sebagai ultra vires.
122
BAB 7
DIMENSI PEMERINTAHAN II:

(KEBEBASAN PILIHAN RAYA,
KEBEBASAN MAHKAMAH
DAN PERKHIDMATAN AWAM
YANG NEUTRAL)
OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya dapat:

1. Memahami peruntukan Perlembagaan Malaysia berkaitan
perjalanan pilihan raya, sistem kehakiman dan pentadbiran awam
di negara ini.
2. Menyedari keperluan undang-undang yang mentadbir urusan-
urusan di atas di dalam pentadbiran sebuah negara.
3. Membezakan sistem pentadbiran negara ini dengan negara-
negara lain.
4. Mengetahui maksud-maksud khusus dalam perjalanan pilihan
raya, kehakiman dan perkhidmatan awam.
7.1 PILIHAN RAYA
Dalam amalan sistem demokrasi, sesebuah kerajaan dipilih melalui

pilihan raya. Melalui pilihan raya, rakyat diberi hak untuk memilih
kerajaan yang mereka ingini. Ini bermakna sesebuah kerajaan yang dipilih
akan memerintah mengikut kehendak rakyat yang memilihnya.
Dalam sesuatu pilihan raya terdapat dua objek yang terlibat iaitu orang
yang dipilih dan kumpulan pemilih. Ia berkaitan dengan politik untuk
memilih orang atau orang-orang yang akan mewakili kepentingan
pemilih-pemilih dalam hal yang terletak di bawah bidang kuasa organisasi
di mana orang atau orang-orang berkenaan dipilih untuk bertugas (A.
Rashid, 1994).
Orang atau orang-orang yang mendapat undi terbanyak akan terpilih

mewakili kawasannya menjadi ahli parlimen bagi peringkat persekutuan
atau ahli dewan undangan negeri bagi peringkat negeri.
123
7.1.1 Keperluan Mengadakan Pilihan Raya
Oleh kerana kerajaan demokrasi menggunakan pilihan raya untuk

menentukan kuasa pemerintah, maka amat penting sesuatu pilihan raya
itu diadakan dengan tersusun dan adil. Pilihan raya yang tidak telus dan
mengandungi perkara-perkara yang tidak diingini serupalah seperti
memperolehi sebuah pemerintahan dengan cara menipu dan tidak
menyenangkan hati rakyat. Keadaan ini boleh mencetuskan suasana tidak
tenteram dan pergolakan, malah boleh mencetuskan perbalahan besar
dan pemberontakan.
Untuk menjadikan sesuatu pilihan raya itu bersih dan bebas, unsur-unsur
berikut perlulah dipelihara (Salleh Abas, 1997):
(a) Pilihan raya itu hendaklah dianjurkan oleh satu badan yang
jujur dan boleh dipercayai oleh rakyat,
(b) Undang-undang pilihan raya itu mestilah berasaskan
keadilan dan mencegah perkara yang tidak elok,
(c) Segala pertelingkahan tentang pilihan raya mestilah
diselesaikan dengan segera oleh mahkamah khas.
1. Kenapa pilihan raya perlu diadakan?

2. Apakah implikasinya jika pilihan raya yang diadakan
tidak diyakini oleh rakyat?
3. Apakah faktor-faktor yang perlu diambil kira untuk
memastikan sesuatu pilihan raya dianggap bersih?
7.1.2 Suruhanjaya Pilihan Raya
Untuk menentukan supaya pilihan raya dijalankan dengan adil,

Perlembagaan Malaysia telah membuat peruntukan bagi menubuhkan
suatu Suruhanjaya Pilihan Raya yang bebas daripada kawalan kerajaan
(Sufian, 1987).
Perkara 114 menetapkan bahawa Suruhanjaya ini hendaklah dianggotai

oleh seorang pengerusi dan tiga orang anggota. Kesemua mereka dilantik
124
oleh Yang di Pertuan Agong. Orang-orang yang tidak boleh menjalankan
tugas dengan bebas dan mudah dipengaruhi dengan unsur-unsur
kebendaan dan kedudukan seperti berikut tidak boleh dilantik
menganggotai Suruhanjaya ini:
(a) orang yang bankrap;

(b) penjawat awam yang memegang jawatan bergaji;
(c) anggota Dewan Negara, Dewan Rakyat dan Dewan
Undangan Negeri.
Anggota Suruhanjaya yang dilantik akan terus memegang jawatan ini

sehingga cukup umurnya 65 tahun, kecuali jika belum sampai umur itu
dia meletakkan jawatannya atau kerana hilang kelayakan menjadi anggota
Suruhanjaya itu. Setelah dilantik juga seseorang itu tidak boleh dipecat
kecuali sesudah mendapat pandangan dan syor daripada tribunal hakim
yang terdiri daripada lima orang anggota hakim Mahkamah Tinggi. Ini
bererti cara melucut kadudukan sama seperti peraturan memecat
seseorang hakim Mahkamah Tinggi dan Persekutuan.
Saraan bagi anggota Suruhanjaya ini ditetapkan oleh undang-undang dan

ditentukan bayarannya daripada Kumpulan Wang yang Disatukan.
Saraan ini tidak boleh diubah selagi dia menjadi anggota Suruhanjaya ini.
Suruhanjaya boleh, dengan kuasa yang diberikan kepadanya, melantik

beberapa pegawai dan kakitangan untuk mengendalikan pelbagai urusan
berkaitan pilihan raya. Urusan-urusan yang menjadi tanggung jawab
Suruhanjaya ini meliputi:
1. mempersempadankan bahagian pilihan raya,

2. menyedia dan menyemak daftar-daftar pemilih untuk
pilihan raya, dan
3. mengendalikan pilihan raya bagi Dewan Rakyat dan bagi
semua Dewan Undangan Negeri. Undang-undang
Persekutuan atau undang-undang negeri boleh memberi
kuasa kepada Suruhanjaya Pilihan raya untuk menjalankan
apa-apa pilihan raya lain seperti pilihan raya kerajaan
tempatan.
7.1.3 Mempersempadankan Kawasan Pilihan Raya
Sistem pilihan raya di Malaysia menentukan setiap negeri dipecahkan

kepada beberapa kawasan pilihan raya. Setiap kawasan akan diwakili oleh
seorang wakil sahaja sama ada wakil ke Dewan Rakyat atau ke Dewan
Undangan Negeri (Per. 116). Sekarang Perlembagaan menetapkan
Dewan Rakyat mempunyai 193 bahagian seperti berikut:
125
(i) Johor 20 kawasan Parlimen.
(ii) Kedah 15 kawasan Parlimen.
(iii) Kelantan 14 kawasan Parlimen.
(iv) Melaka 05 kawasan Parlimen.
(v) Negeri Sembilan 07 kawasan Parlimen.
(vi) Pahang 11 kawasan Parlimen.
(vii) Pulau Pinang 11 kawasan Parlimen.
(viii) Perak 23 kawasan Parlimen.
(ix) Perlis 03 kawasan Parlimen.
(x) Sabah 20 kawasan Parlimen.
(xi) Sarawak 28 kawasan Parlimen.
(xii) Selangor 17 kawasan Parlimen.
(xiii) Terengganu 08 kawasan Parlimen.
(xiv) Kuala Lumpur 10 kawasan Parlimen.
(xv) Labuan 01 kawasan Parlimen.
Jumlah bahagian Dewan Negeri di tiap-tiap negeri pula adalah seperti

berikut:
(i) Johor 40 kawasan Dewan Undangan Negeri.

(ii) Kedah 36 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(iii) Kelantan 43 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(iv) Melaka 25 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(v) Negeri Sembilan 32 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(vi) Pahang 38 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(vii) Pulau Pinang 33 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(viii) Perak 52 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(ix) Perlis 15 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(x) Sabah 48 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(xi) Sarawak 56 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(xii) Selangor 48 kawasan Dewan Undangan Negeri.
(xiii) Terengganu 32 kawasan Dewan Undangan Negeri.
1. Jelaskan fungsi Suruhanjaya Pilihan raya.

2. Huraikan prosedur mempersempadankan semula
kawasan pilihan raya.
126
7.1.4 Prinsip-Prinsip Mempersempadankan Kawasan Pilihan
Raya
Kawasan pilihan raya dari segi saiz dan bilangannya tidaklah sama. Ia juga
tidak semestinya kekal untuk selama-lamanya. Ia boleh berubah mengikut
keperluan semasa. Satu daripada tugas Suruhanjaya Pilihan raya ialah
mempersempadankan kawasan pilihan raya. Dalam melaksanakan tugas
ini SPR terikat dengan empat prinsip yang ditentukan dalam Jadual 13
Perlembagaan Malaysia:
(a) di samping diambil perhatian tentang mustahaknya pemilih-

pemilih diberi pelung-peluang kemudahan yang berpatutan
untuk mengundi, bahagian-bahagian pilihan raya patutlah
dipersempadan supaya tidak memasuki sempadan-
sempadan Negeri dan patutlah diberi perhatian tentang
kesulitan-kesulitan bahagian-bahagian pilihan raya-pilihan
raya Negeri memasuki sempadan bahagian-bahagian pilihan
raya;
(b) perhatian patutlah juga diberi perhatian tentang
kemudahan-kemudahan pentadbiran yang boleh didapati
dalam bahagian-bahagian pilihan raya itu untuk
mengadakan jentera yang perlu bagi pendaftaran dan
mengundi;
(c) bilangan pemilih-pemilih dalam tiap-tiap satu bahagian
pilihan raya dalam sesuatu negeri patutlah lebih kurang
sama banyaknya kecuali bahawa memandang kepada lebih
besar kesulitan untuk sampai kepada pemilih-pemilih dalam
daerah-daerah kampung dan lain-lain kesukaran yang
dihadapi oleh bahagian-bahagian pilihan raya di luar
bandar, luasnya bahagian-bahagian itu patutlah diberi
pertimbangan;
(d) perhatian patutlah diberi tentang kesulitan-kesulitan yang
akan timbul dangan perubahan-perubahan bahagian-
bahagian pilihan raya, dan juga tentang memelihara
hubungan tempatan.
7.1.5 Prosedur Mempersempadankan Kawasan Pililihan Raya
Suatu syor daripada Suruhanjaya Pilihan raya untuk mengubah sempadan

pilihan raya perlulah mendapat persetujuan daripada Yang di Pertua
Dewan Rakyat dan Perdana Menteri. Syor itu kemudiannya hendaklah
disiarkan dalam Warta Kerajaan dan sekurang-kurangnya dalam satu
akhbar yang diedarkan dalam kawasan pilihan raya berkenaan. Siaran itu
hendaklah menerangkan segala perubahan dan syor-syor dimana-mana
127
tempat yang senang dibaca dalam kawasan pilihan raya berkenaan. Jika
terdapat bantahan, ia hendaklah disampaikan kepada pihak Suruhanjaya
Pilihan raya dalam tempoh sebulan selepas disiarkan penerangan itu.
Sekiranya terdapat bantahan terhadap syor itu oleh kerajaan negeri, pihak
berkuasa tempatan atau oleh satu kumpulan orang yang mengandungi
100 orang pengundi kawasan berkenaan maka Suruhanjaya Pilihan raya
mestilah membuat satu siasatan mengenainya.
Sekiranya selepas siasatan itu Suruhanjaya Pilihan raya terpaksa meminda

syor-syor mereka, Suruhanjaya hendaklah meminda syor-syornya dan
mestilah menyiarkan kenyataan-kenyataan itu. Kemudian Suruhanjaya
mestilah mengemukakan satu laporan tentang kawasan pilihan raya
kepada Perdana Menteri yang menunjukkan perubahan yang dicadang
dan namanya sekali.
Apabila Perdana Menteri menerima laporan itu, beliau hendaklah

membentangkan laporan itu di Dewan Rakyat. Laporan itu handaklah
disokong oleh undi tidak kurang daripada separuh jumlah anggota
Dewan Rakyat. Jika draf perintah itu diluluskan maka ia akan
dipersembahkan kepada Yang di Pertuan Agong untuk dikuatkuasakan
sebagai undang-undang.
7.1.6 Calon
Perkara 48 dan 49 Perlembagaan telah menentukan kelayakan dan hilang

kelayakan menjadi ahli Parlimen. Perkara ini dibincang dengan terperinci
dalam topik Parlimen Malaysia.
7.1.7 Pengundi
Menurut perkara 119 Perlembagan, tiap-tiap warganegara yang
(a) telah mencapai umur 21 tahun pada tarikh kelayakan, dan

(b) bermastautin dalam sesuatu bahagian pilihan raya pada
tarikh kelayakan atau jika tidak bermastautin adalah seorang
pengundi tidak hadir
adalah berhak mengundi dalam bahagian pilihan raya sama ada untuk
Dewan Rakyat atau Dewan Negeri, melainkan jika hilang kelayakan di
bawah fasal 3 atau mana-mana undang-undang berhubung dengan
kesalahan-kesalahan berhubung pilihan raya. Bagaimanapun tiada
seorang pun boleh mengundi lebih daripada satu kawasan pilihan raya.
Seseorang itu hilang kelayakan menjadi pengundi dalam sesuatu pilihan

raya Dewan Rakyat atau Dewan Negeri jika (fasal 3 Perkara 119):
128
(a) pada tarikh kelayakan dia ditahan sebagai orang yang tidak
sempurna akal atau menjalani hukuman penjara; atau
(b) sebelum tarikh kelayakan ia telah disabitkan suatu kesalahan
dalam mana-mana bahagian Komanwel dan dijatuhkan
hukuman bunuh atau penjara selama tempoh dua belas
bulan dan pada tarikh kelayakan ia masih tertanggung
menjalani apa-apa hukuman bagi kesalahan tersebut.
Tarikh kelayakan bermaksud tarikh daftar-daftar pemilih disediakan.

Pengundi tidak hadir pula ialah warganegara yang didaftarkan di dalam
daftar pemilih tetapi tidak hadir dalam kawasan pilihan rayanya.
7.1.8 Pendaftaran Pengundi
Seseorang warganegara yang layak hanya boleh membuang undi hanya

jika namanya tersenarai dalam daftar pengundi. Daftar pengundi menjadi
keterangan “prima facie” untuk menentukan sama ada seseorang itu
berhak atau tidak berhak mengundi dalam sesuatu pilihan raya dalam
sesuaru kawasan pilihan raya. Seseorang itu tidak dibenarkan mengundi
di mana-mana tempat mengundi kecuali namanya ada di dalam daftar
pengundi di tempat mengundi tersebut.
Daftar pengundi yang digunakan ialah daftar pengundi yang terakhir

disahkan oleh Suruhanjaya Pilihan Raya untuk diterima pakai dalam
sebarang pilihan raya, sebagaimana ditentukan dalam Peraturan-
peraturan Pilihan Raya (Perjalanan Pilihan Raya 1981).
7.1.9 Kekerapan Pilihan Raya
Parlimen dan Dewan Undangan Negeri boleh terus berjalan jika tidak
berlaku kekosongan luar jangka, selama lima tahun. Apabila dibubarkan
Perlembagaan menetapkan pilihan raya hendaklah diadakan dalam masa
60 hari di Semenanjung dan 90 hari di Sabah dan Sarawak.
7.1.10 Pengundian
Pengundian adalah mengikut sistem undi langsung (direct voting system)

iaitu membuat pemilihan untuk seorang calon sahaja dengan cara
menanda “X” di ruang yang disediakan di kertas undi. Pengiraan undi
dibuat sebaik sahaja pengundian tamat pada masa yang ditetapkan oleh
petugas-petugas SPR dengan kehadiran wakil-wakil calon yang
bertanding.
129
7.1.11 Mencabar
Pengurus Pilihan raya bagi setiap kawasan pilihan raya akan

mengumumkan keputusan pemilihan tersebut setelah selesai pengiraan
dibuat.
Keputusan pilihan raya tidaklah boleh dipertikaikan oleh mana-mana

pihak kecuali dengan mengemukakan satu petisyen pilihan raya di
Mahkamah Tinggi sebagaimana diperuntukkan dalam perkara118
Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 menentukan tugas Mahkamah Tinggi

tentang sesuatu pilihan raya terbahagi kepada tiga bahagian iaitu
1. membicarakan petisyen pilihan raya yang dikemukakan

kepada mahkamah supaya dibatalkan pilihan seseorang
calon atau lain-lainnya;
2. membuat perintah melepaskan calon atau wakil pilihan raya
daripada akibat kemungkinan menghantar penyata
perbelanjaan pilihan raya, atau kerana menghantarkan satu
penyata yang mengandungi kesilapan dan mengelirukan;
dan
3. membuat perintah melepaskan calon dan wakil pilihan raya
daripada amalan tidak jujur atau amalan salah, yang telah
dilakukan oleh orang lain dengan tidak setahu dan
persetujuan mereka.
Dalam kes Tunku Abdullah lwn. Ali Amberan [1971]1MLJ 25, Mahkamah
Persekutun memutuskan bahawa tidak boleh dirayu lagi sesuatu
keputusan hakim mengenai keputusan pilihan raya yang telah diputuskan.
7.1.12 Undang-Undang Berkaitan Pilihan Raya
Terdapat beberapa undang-undang dan peraturan yang berkaitan dan

digunakan dalam mengendalikan perjalanan pilihan raya di negara kita ini,
iaitu Akta Pilihan Raya 1958, Akta Kesalahan Pilihan Raya (1954),
Peraturan Pilihan Raya (Perjalanan Pilihan Raya 1881), Peraturana-
peraturan Pilihan Raya (Pendaftaran Pemilih 1971) dan Peraturan-
peraturan Pilihan Raya (Pengundian Pos 1959 dan 1968). Selain itu
undang-undang lain yang secara tidak langsung boleh digunakan semasa
pilihan raya dan kempen-kempennya berjalan ialah seperti Akta
Keselamatan Dalam Negeri 1960, Akta Rahsia Rasmi 1972, Akta Polis
1962, Akta Hasutan 1948 dan lain-lain.
130
1. Bincangkan proses perjalanan pilihan raya bermula

dari proses penamaan calon sehingga selesai.
2. Siapakah yang tidak layak menjadi calon pilihan
raya?
7.2 KEHAKIMAN
Badan Kehakiman merupakan satu daripada tiga kuasa dalam doktrin

pengasingan kuasa. Badan kehakiman atau mahkamah mempunyai
peranan yang besar dalam mengimbangi dua unsur lagi dalam doktrin
pengasingan kuasa ini iaitu badan perundangan dan badan eksekutif.
Mahkamah mempunyai kuasa seperti berikut (Sufian, 1987):
(a) kuasa mentafsir Perlembagaan;

(b) kuasa menafsir undang-undang;
(c) kuasa mengisytiharkan sesuatu undang-undang bertulis
Persekutuan dan negeri sebagai tidak sah; dan
(d) mengisytiharkan sesuatu tindakan kerajaan sebagai tidak sah
di sisi undang-undang.
Perlembagaan Malaysia menetapkan bahawa kuasa kehakiman di negara

ini terletak di bawah dua Mahkamah Tinggi dan beberapa Mahkamah
Rendah yang ditubuhkan dengan peruntuka undang-undang tertentu.
Dua mahkamah yang dimaksudkan ialah Mahkamah Tinggi Malaya dan
Mahkamah Tinggi Borneo. Kedua-dua mahkamah ini mempunyai taraf
yang sama dan mempunyai jabatan pendaftaran masing-masing (Per.
121).
7.2.1 Kebebasan Badan Kehakiman
Dalam sebuah negara, mahkamah perlulah mempunyai kebebasan dalam

menjalankan tanggungjawabnya menegakkan keadilan tanpa merasa takut
atau dipengaruhi oleh mana-mana pihak. Hakim-hakim perlulah bebas
menumpukan segala tenaga mereka untuk mencari keadilan, walaupun
keputusan yang dibuat mendatangkan kesan negatif kepada pihak
berkuasa. Perlembagaan nampaknya mengadakan beberapa persekitaran
untuk memastikan tujuan tersebut tercapai.
131
Umpamanya, Perlembagaan Malaysia mengecualikan para hakim
Mahkamah Tinggi dan Mahkamah Persekutuan daripada perjalanan kuat
kuasa peraturan am yang ditetapkan dalam perkara 132(2A). Seseorang
anggota perkhidmatan awam memegang jawatan selama diperkenankan
oleh Yang di Pertuan Agong. Para hakim memegang jawatan hingga dia
mencapai umur 65 tahun, dan boleh dipecat dari jawatan oleh Yang di
Pertuan Agong hanya atas alasan berkelakuan tidak baik atau tidak
berupaya, atas alasan kelemahan tubuh atau otak atu apa-apa sebab lain
bagi menyempurnakan tugas jawatan mereka dengan sewajarnya.
Tindakan pemecatan dengan alasan tersebut itu juga tidak boleh
dilakukan sewenang-wenangnya kecuali mengikut prosedur-prosedur
yang telah ditetapkan oleh Perlembagaan. Prosedur pemecatan dijelaskan
di dalam Perkara 125 Perlembagaan Malaysia.
Jika difikirkan mustahak supaya dilucutkan seorang hakim daripada

jawatannya, Perdana Menteri atau Ketua Hakim Negara setelah
berbincang dengan Perdana Menteri hendaklah mengemukakan
representasi tentang hal ini kepada Yang di Pertuan Agong. Kemudian
Yang di Pertuan Agong akan menubuhkan sebuah tribunal yang akan
menyiasat dan memmbuat laporan serta syor tentang perlucutan itu
kepada Yang di Pertuan agong. Berdasarkan laporan dan syor tribunal
inilah seorang hakim itu boleh dilucut ataupun tidak daripada jawatannya.
Tribunal yang dilantik ini hendaklah terdiri daripada tidak kurang

daripada lima orang anggota terdiri daripada hakim atau bekas hakim,
dan jika perlu boleh dilantik mana-mana anggota dari mana-mana negara
komanwel.
Sementara menanti laporan dan syor daripada tribunal, Yang di Pertuan

Agong boleh menggantung daripada menjalankan tugasnya:
(a) seorang hakim Mahkamah Persekutuan atas syor Perdana

Menteri,
(b) seorang Hakim Tinggi atas syor Ketua Hakim Negara.
Perkara 126(5) memperuntukkan bahawa gaji hakim ditetapkan oleh

Parlimen melalui satu akta khas dan gaji seseorang hakim itu tidak boleh
dikurangkan selagi dia memegang jawatannya.
Perkara 127 pula menetapkan bahawa kelakuan seseorang hakim tidak

boleh dibincangkan dalam mana-mana satu majlis Parlimen kecuali atas
satu usul yang tersendiri dan notis mengenainya telah diberi oleh tidak
kurang dari satu perempat daripada jumlah bilangan ahli Majlis Parlimen
itu, dan juga tidak boleh dibincang dalam mana-mana Dewan Negeri.
132
Bilangan maksimum hakim di tiap-tiap mahkamah juga ditentukan oleh
Perlembagaan iaitu 11 orang bagi Mahkamah Persekutuan, 40 bagi
Mahkamah Tinggi Malaya dan 10 orang bagi Mahkamah Tinggi Borneo.
7.2.2 Kelayakan Hakim
Seseorang itu adalah berkelayakan dilantik di bawah Perkara 122B

Perlembagaan Malaysia sebagai hakim Mahkamah Persekutuan,
Mahkamah Rayuan dan mana-mana Mahkamah Tinggi jika:
(a) ia adalah seorang warganegara, dan

(b) dalam masa sepuluh tahun sebelum perlantikannya ia telah
menjadi peguam bagi mahkamah-mahkamah tersebut atau
mana-mana satu daripada mahkamah itu ataupun menjadi
anggota bagi perkhidmatan kehakiman dan undang-undang
Persekutuan atau perkhidmatan undang-undang sesuatu
Negeri, atau pada suatu masa lain berkhidmat sebagi
anggota perkhidmatan ke hakiman dan undang-undang
Persekutuan.
7.2.3 Mahkamah
Di Malaysia, semua undang-undang sama ada undang-undang

persekutuan atau negeri, dikuatkuasakan dalam satu kumpulan
Mahkamah Persekutuan. Apabila mahkamah tersebut menguatkuasakan
undang-undang negeri sudah tentulah mahkamah itu memutuskan
mengikut kehendak negeri, bukan kehendak Persekutuan (Sufian, 1990).
Terdapat juga beberapa mahkamah negeri di Malaysia iaitu Mahkamah

Syariah dan Mahkamah Adat di Sabah dan Sarawak. Mahkamah-
mahkamah ini menguatkuasakan undang-undang yang digubal oleh
Dewan Undangan Negeri kecuali Mahkamah Syariah di Wilayah
Persekutuan Kuala Lumpur dan Labuan yang menguatkuasakan undang-
undang yang diputuskan oleh Parlimen.
Di Malaysia, mahkamah utamanya boleh dibahagikan kepada dua

peringkat iaitu Mahkamah Atasan dan Mahkamah Bawahan. Mahkamah
Atasan terdiri dari Mahkamah Tinggi Malaya dan Mahkamah Tinggi
Borneo, Mahkamah Rayuan dan Mahkamah Persekutuan. Semua
Mahkamah Atasan ini wujud melalui peruntukan Perlembagaan Malaysia.
Mahkamah Bawahan pula terdiri daripada Mahkamah Penghulu,
Mahkamah Majistret (Kelas satu dan Kelas dua) dan Mahkamah Sesyen.
Mahkamah-mahkamah ini ditadbir berdasarkan Akta Mahkamah Rendah
1948 (Disemak 1972).
133
Mahkamah-mahkamah di atas berbeza dalam hierarkinya kerana
berbezanya bidang kuasa yang dimiliki masing-masing. Semakin tinggi
kedudukannya dalam hierarki itu semakin luas dan berpengaruhlah
bidang kuasanya.
1. Jelaskan peranan Perlembagaan dalam

menentukan kebebasan badan kehakiman di
Malaysia.
2. Bagaimanakah mahkamah boleh mengisytiharkan
sesuatu undang-undang yang dibuat oleh Parlimen
sebagai batal?
7.3 PERKHIDMATAN AWAM
Kerajaan dan masyarakat tidak dapat dipisahkan. Kerajaan wujud kerana

wujudnya masyarakat. Para sarjana politik mengatakan kerajan
mempunyai empat tujuan utama (Abdullah Sanusi, 1987):
Pertama, berusaha mencapai kebajikan, seperti meninggikan taraf hidup

rakyat dan mempelbagaikan usaha ekonomi negara. Kedua,
bertanggungjawab memperbaiki kedudukan negara yang mengalami
sesuatu bencana atau keadaan tidak seimbang. Ketiga, berusaha
mengeratkan perhubungan antara penduduk dalam negara supaya tidak
berpecah-belah dan menghindari huru-hara, manakala yang keempat
berusaha untuk mententeramkan keadaan semasa.
Perkhidmatan awam merupakan jentera pentadbiran yang

bertanggungjawab melaksanakan dasar kerajaan. Perkhidmatan awam
jugalah yang menasihati dan memberi pandangan terhadap dasar
tersebut. Oleh itu, perkhidmatan awam perlulah melaksanakan tugas dan
tanggung jawab berdasarkan prinsip berkecuali dalam pandangan politik.
Ia bermaksud bahawa sebuah perkhidmatan awam mestilah bertindak
secara bebas, adil dan saksama.
Prinsip “neutrality” telah disebut dalam Penyata Mesyuarat Perlembagaan

Persekutuan Tanah Melayu yang diadakan di London pada bulan Januari
134
dan Februari 1957. Prinsip ini telah diterima oleh Suruhanjaya Reid dan
kandungannya diguna dalam pembentukan Perlembagaan Malaysia.
Penyata tersebut berbunyi:
The first essential for ensuring an efficient administration is that the

political impartiality of the public service should be recognized and
safeguarded. Experience has shown that this is best secured by
recognising the service as a corporate body owing its allegiance to the
Head of State and so retaining its continous existence irrespective of
changes in the political complexion of the government of today. The
public service is necessarily and rightly subject to ministerial direction
and control in the fryrminsyion and rcrvuyion of hobrtnmrny policy, but
in order to do their job effectively public servants must feel free to tender
advice to ministers, without fear of favour, according to their conscience
and to their view of the merits of the case.
One of the most essential ingredients of a contented and efficient service

is that promotions policy should be regulated in accordance with publicly
recognized professional principles. The service must feel confident that
promotions will be determined impartially on the basis of official
qualifications, experience and merit.
Similarly, a reasonable security of tenure and an absolute freedom from

the arbitrary application of disciplinary provisions are essential
foundation of a public service.
The most generally accepted method of ensuring the observance of the

foregoing principles is by the establishment of an independent Public
Service Commission. (Salleh Abas, 1997, Malayan Constitutional
Reports, 1957)
Keadaan berkecuali bermaksud pihak Perkhidmatan Awam tidak

berpihak kepada mana-mana parti politik. Maknanya pegawai-pegawai
pekhidmatan awam seperti askar, polis atau pegawai-pegawai awam yang
lain akan terus memegang jawatan mereka sekalipun Perdana Menteri
atau menteri-menteri lain terpaksa berhenti atau meletakkan jawatan
kerana tewas dalam pilihan raya atau mendapat undi tidak percaya di
Parlimen. Apabila Perdana Menteri dan menteri-menteri baru dilantik,
pegawai-pegawai awam terus memberi kepatuhan kepada Perdana
Menteri yang baru pula. Keadaan ini akan tercapai dengan baik jika
pegawai-pegawai awam mengamalkan sikap tidak berpihak dalam politik.
7.3.1 Perkhidmatan Awam di Malaysia
Menurut Perlembagaan Malaysia, perkhidmatan awam di Malaysia boleh

dibahagikan kepada:
135
(a) Perkhidmatan awam bagi Kerajaan Persekutuan.
(b) Perkhidmatan awam bagi Kerajaan negeri.
(c) Perkhidmatan awam bersama bagi Kerajaan Persekutuan
dan sebuah atau beberapa buah kerajaan negeri atau
perkhidmatan awam bersama bagi dua atau beberapa buah
kerajaan negeri dengan tidak termasuk Kerajaan
Persekutuan.
Mengikut Perkara 132(1) Perkhidmatan Awam Persekutuan terdiri

daripada:
(a) Angkatan bersenjata.

(b) Perkhidmatan kehakiman dan undang-undang.
(c) Perkhidmatan awam am Persekutuan.
(d) Pasukan polis.
(e) Perkhidmatan pelajaran.
Perkara 132(3) pula menjelaskan bahawa senarai di bawah tidak termasuk

dalam perkhidmatan awam:
(a) Jawatan sebagai pentadbir bagi Persekutuan atau negeri,

iaitu menteri, menteri muda, setiausaha Parlimen,
setiausaha politik, menteri besar, ketua menteri dan ahli
mesyuarat kerajaan negeri.
(b) Yang Dipertua, Timbalan Yang Dipertua bagi kedua-dua
majlis Parlimen dan Dewan Negeri.
(c) Hakim Mahkamah Tinggi, Hakim Mahkamah Rayuan dan
Hakim Mahkamah Persekutuan.
(d) Ahli mana-mana Suruhanjaya atau Majlis yang ditubuhkan
oleh Perlembagaan ini atau mana-mana Suruhanjaya atau
Majlis yang bersamaan yang ditubuhkan oleh Perlembagaan
sesuatu Negeri.
(e) Apa-apa jawatan diplomat sebagaimana yang ditetapkan
dengan perintah oleh yang di Pertuan Agong iaitu jawatan
yang, jika tidak kerana perintah itu, akan menjadi jawatan
dalam perkhidmatan awam am Persekutuan.
Perkara 132(2) memperuntukkan bahawa kelayakan bagi perlantikan ke

dalam Perkhidmatan Awam Persekutuan dan Perkhidmatan Bersama dan
syarat-syarat tentang perkhidmatan itu bolehlah ditetapkan oleh Yang di
Pertuan Agong atau oleh undang-undang yang diperbuat oleh Parlimen.
Kelayakan bagi perlantikan ke dalam perkhidmatan awam negeri dan
syarat-syarat perkhidmatan itu adalah diperbuat oleh undang-undang
negeri atau peraturan yang dibuat oleh raja negeri berkenaan.
136
Perkara 132(2A) menetapkan bahawa anggota Perkhidmatan Awam
Persekutuan akan memegang jawatan selama diperkenankan oleh Yang di
Pertuan Agong dan tiap-tiap anggotaperkhidmatan awam negeri
memegang jawatan selama diperkenankan oleh raja negeri berkenaan.
Oleh kerana mereka memegang jawatan selama diperkenan oleh Yang di

Pertuan Agong, maka jawatan mereka boleh dilucut oleh Kerajaan
Baginda mengikut apa juga alasan, sebagaimana diputuskan dalam
beberapa kes seperti Terrel lwn S.S for Colonies [1953] 2 QB 482, Dunn lwn.
The Queen [1895] QB 116.
Walau bagaimanapun, dari segi amalannya, kedudukan mereka dijamin

oleh Perlembagaan, undang-undang tentang perkhidmatan awam dan
prinsip keadilan asasi (natural justice).
Perkara 135 memberi perlindungan kepada anggota perkhidmatan awam

dengan memperuntukkan bahawa tiap-tiap pegawai kerajaan tidak boleh
dibuang kerja atau diturunkan pangkat melainkan:
(a) Pihak berkuasa tentang hal ini tidak rendah daripada pihak
berkuasa melantiknya.
(b) Dia hendaklah diberitahu sebab-sebab cadangan
pembuangan kerja itu atau cadangan penurunan
pangkatnya, dan dia mestilah diberi peluang untuk
membela dirinya. (Saleh Abas, 1997)
Perlembagaan juga telah menubuhkan beberapa suruhanjaya

perkhidmatan bagi mentadbir hal ehwal perkhidmatan awam supaya
mereka dapat menjalankan tugas-tugas mereka dengan bebas dari
sebarang pengaruh politik. Suruhanjaya-suruhanjaya itu ialah
(a) Suruhanjaya Perkhidmatan Awam (Per. 139).

(b) Suruhanjaya Perkhidmatan Penghakiman dan Perundangan
(Per. 138).
(c) Suruhanjaya Pasukan Polis (Per. 140)
(d) Suruhanjaya Perkhidmatan Pelajaran (Per. 141A).
Perlembagaan Malaysia juga menagadakan satu peruntukan khusus

tentang angkatan bersenjata yang mengadakan sebuah majlis iaitu Majlis
Angkatan Tentera (Per. 137). Majlis ini bertanggung jawab kepada kuasa
am Yang di Pertuan Agong tentang pemerintahan, tatatertib dan
pentadbiran angkatan tentera dan beberapa perkara lain yang
bersangkutan angkatan tentera selain urusan operasi ketenteraan.
137
1. Apakah yang dimaksudkan dengan neutrality dalam

perkhidmatan awam?
2. Kenapa perlu diwujudkan suruhanjaya-suruhanjaya
perkhidmatan awam?
1. Bincangkan fungsi pilihan raya dalam membentuk sebuah

kerajaan yang adil.
2. Jelaskan peranan Suruhanjaya Pilihan raya dalam mengendalikan

pilihan raya yang bersih.
3. Jelaskan hierarki mahkamah di Malaysia. Kenapa perlu kepada

hierarki ini?
4. Apakah pembelaan yang disediakan oleh Perlembagaan kepada

anggota perkhidmatan awam di negara ini?
SDT 7.2
1. Pilihan Raya diadakan bagi memastikan sistem demokrasi terus

berjalan dan dengan itu rakyat dberihak untuk memilih sebuah
kerajaan yang akan memerintah negara ini.
2. Jika rakyat meragui sesuatu pilihan raya sudah tentu mereka tidak
akan memberi sepenuh kerjasama kepada kerajaan yang
138
ditubuhkan. Ini memberi kesan yang buruk kepada kestabilan
sesebuah kerajaan yang memerintah. Kerajaan akan menjadi
lemah dan rakyat akan menghadapi kesusahan dalam kehidupan
bernegaranya.
3. Perkara-perkara berikut perlu diberi perhatian supaya sesuatu

pilihan raya dianggap bersih, iaitu
(a) Pilihan Raya itu hendaklah dianjurkan oleh satu badan

yang jujur dan boleh dipercayai oleh rakyat,
(b) Undang-undang pilihan raya itu mestilah berasaskan
keadilan dan mencegah perkara yang tidak elok,
(c) Segala pertelingkahan tentang pilihan raya mestilah
diselesaikan dengan segera oleh mahkamah khas.
SDT 7.2
1. Suruhanjaya Pilihan Raya berfungsi sebagai badan bebas yang

mengendalikan perjalanan pilihan raya bagi Dewan Rakyat dan
Dewan Undangan Negeri. Ia juga bertanggung jawab menyedia
dan menyemak daftar-daftar pemilih untuk pilihan raya itu
tertakluk kepada peruntukan undang-undang.
2. Prosedur mempersempadankan semula kawasan pilihan raya

adalah sebagaimana di dalam Jadua Ketiga Belas Perlembagaan
Persekutuan.
SDT 7.3
1. SPR akan menentukan tarikh penamaan calon dan pengundian

setelah mendapat ketetapan mengenai kekosongan sesuatu kerusi
atau pembubaran dewan perundangan. Pada hari penamaan calon
semua yang layak berhak mengemukakan kertas pencalonan.
Setelah meneliti semua bantahan SPR akan mengisytiharkan
calon yang akan bertanding dalam pilihan raya pada hari
pengundian. Sehingga hari pengundian, calon-calon yang
bertanding merebut kerusi yang kosong akan menjalankan
kempen meraih undi. Semua proses ini dikawal oleh undang-
undang tertentu. Pada hari pengundian, pengundi-pengundi yang
layak sebagaimana di dalam daftar pemilih yang diadakan oleh
pihak SPR akan mengundi melalui kertas undi yang tertentu.
Setiap pengundi akan memilih satu calon sahaja bagi setiap kerusi
yang dipertandingkan. Calon yang memperoleh undi terbanyak
139
akan diisytiharkan memenangi pilihan raya bagi kerusi tersebut
dan akan mewakili kawasan berkenaan di dewan perundangan
nanti.
2. Orang-orang berikut dikira tidak layak menjadi calon pilihan raya

iaitu
(a) seorang yang tidak sempurna akal

(b) seorang yang bankrap yang belum dilepaskan
(c) seorang yang memegang jawatan berpendapatan dari
kumpulan wang yang disatukan
(d) seorang yang tidak menghantar penyata perbelanjaan
pilihan raya sebagaimana yang ditetapkan oleh undang-
undang
(e) seorang yang menjadi warga negara asing
SDT 7.4
1. Terdapat beberapa cara Perlembagaan menentukan kebebasan

badan kehakiman di Malaysia seperti pengecualian hakim dari
peruntukan kakitangan awam lain, penentuan umur bersara
hingga 65 tahun, penetapan bilangan hakim dengan jumlah
tertentu, mengadakan proses tersendiri jika seseorang hakim
perlu dipecat dari jawatannya dan mengadakan undang-undang
khusus bagi peruntukan emolumen dan saraan para hakim.
2. Sesuatu undang-undang yang dibuat oleh Parlimen boleh

diisytiharkan batal oleh mahkamah jika undang-undang yang
digubal itu bercanggah dengan Perlembagaan atau terkeluar dari
bidangkuasa yang ditentukan.
SDT 7.5
1. Neuterality ertinya berkecuali. Keadaan berkecuali bermaksud

pihak Perkhidmatan Awam tidak berpihak kepada mana-mana
parti politik. Maknanya pegawai-pegawai pekhidmatan awam
seperti askar, polis atau pegawai-pegawai awam yang lain akan
terus memegang jawatan mereka sekalipun Perdana Menteri atau
menteri-menteri lain terpaksa berhenti atau meletakkan jawatan
kerana tewas dalam pilihan raya atau mendapat undi tidak percaya
di Perlimen. Apabila Perdana Menteri dan menteri-menteri baru
dilantik, pegawai-pegawai awam terus memberi kepatuhan kepada
Perdana Menteri yang baru pula. Keadaan ini akan tercapai
140
dengan baik jika pegawai-pegawai awam mengamalkan sikap
tidak berpihak dalam politik.
2. Suruhanjaya-suruhanjaya perkhidmatan awam diadakan supaya

menjadi badan yang memberi perlindungan kepada kakitangan
awam. Demikian juga suruhanjaya ini akan bertindak jika
tindakan disiplin perlu diambil ke atas mana-mana kakitangan
awam.
141
BAB 8
DIMENSI HAK ASASI MANUSIA DAN

PENGURUSAN KESELAMATAN NEGARA
OBJEKTIF BAB

1. Mendefinisikan maksud kebebasan asasi mengikut
2. Menjelaskan perkara-perkara yang diperuntukkan berkenaan
Kebebasan Asasi yang diberikan oleh Perlembagaan.
3. Menganalisa kes-kes berkenaan Kebebasan Asasi.
4. Memahami keperluan perisytiharan darurat kepada keselamatn
negara.
5. Menjelaskan keadaan-keadaan yang boleh menyebabkan berlaku
darurat.
6. Menerangkan peristiwa-peristiwa darurat yang berlaku di
Malaysia mengikut perpektif Perlembagaan Malaysia.
7. Menganalisa kes-kes yang telah diputuskan oleh mahkamah
berhubung dengan darurat di Malaysia.
8.1 PENGENALAN KEPADA KEBEBASAN ASASI
Dalam Perlembagaan Persekutuan, terdapat sembilan perkara yang

menyentuh tentang kebebasan asasi iaitu dari Perkara 5 hingga ke
Perkara 13. Perkara 5 menyentuh tentang kebebasan diri, Perkara 6
menyentuh tentang larangan keabdian dan kerja paksa,
Perkara 7 memberi perlindungan daripada undang-undang jenayah yang
semakin berkuatkuasa kebelakangan dan perbicaraan berulang, Perkara 8
pula menyentuh tentang kesamarataan, Perkara 9 menyentuh tentang
larangan buang negeri dan kebebasan bergerak, Perkara 10 menerangkan
tentang kebebasan bercakap, berhimpun dan menubuh persatuan,
Perkara 11 menyentuh tentang kebebasan agama, Perkara 12 pula
memperuntukkan hak-hak berkenaan dengan pelajaran, dan Perkara 13
menerangkan hak terhadap harta.
Secara dasarnya, peruntukan kebebasan asasi dalam Perlembagaan

Persekutuan bertujuan antara lainnya untuk melindungi nyawa, harta
benda dan maruah rakyatnya. Keadaan ini boleh dilihat dalam kajian
143
kes-kes yang disertakan yang mana bersangkut dengan kebebasan asasi
rakyat. Kajian kes pertama bersangkut dengan Perkara 5 iaitu kebebasan
diri, manakala kajian kes yang kedua berkenaan dengan kebebasan
berpersatuan serta kajian kes ketiga berkisar kepada hak kepada harta.
Namun demikian, pada keadaan yang tertentu, keselamatan negara adalah

lebih mustahak. Ini dapat dilihat dalam Perkara 4(2) dalam
Perlembagaan Persekutuan apabila undang-undang ini telah digariskan
bagi membatasi sebahagian hak asasi.
8.2 KEBEBASAN ASASI
1. Perkara 5 – Kebebasan Diri
Menurut Perkara 5, tiada seorang pun yang boleh diambil nyawanya atau
dilucutkan kebebasan dirinya kecuali menurut undang-undang. Setiap
rakyat Malaysia mempunyai hak masing-masing yang dilindungi oleh
undang-undang.
Selain itu, Perkara 5 juga memperuntukkan bahawa seseorang yang

ditangkap perlu diberitahu dengan seberapa segera yang boleh sebab-
sebab dia ditangkap seperti kes Lee Siew Kai v. Menteri Dalam Negeri,
Malaysia & ORS, ([1990] 1 MLJ,, 42) Di samping itu, yang dituduh
dibenarkan berunding dengan seorang pengamal undang-undang yang
dipilih olehnya dan dibela oleh pengamal undang-undang itu. Ini
merupakan prinsip asas undang-undang jenayah negeri iaitu setiap orang
dianggap tidak bersalah, melainkan setelah ia dibuktikan bersalah.
2. Perkara 6 – Pengabdian dan Kerja Paksa
Perkara 6 memperuntukkan bahawa tiada sesiapa pun boleh ditahan

sebagai abdi. Segala jenis kerja paksa adalah dilarang.
Walau bagaimanapun, Parlimen boleh dengan undang-undang membuat

peruntukan bagi perkhidmatan kerahan untuk maksud-maksud negara.
Keadaan ini berlaku apabila negara diserang oleh musuh dan bekalan
tenaga askar tidak mencukupi. Sebagai seorang rakyat yang
bertanggungjawab, dia harus melaksanakannya dengan bersungguh-
sungguh dan berjuang demi keamanan negara.
Menurut undang-undang bertulis, seseorang pekerja tidak ada kuasa

untuk menuntut hak daripada pihak berkuasa awam pertama dan kedua
jika dia bertukar kerja. Pekerja tersebut adalah wajib berkhidmat dengan
kedua-dua pihak. Jenis kerja ini bukan merupakan kerja paksa.
144
Di samping itu, kerja berkaitan dengan menjalankan hukum penjara yang
dijatuhkan oleh mahkamah tidak dikira sebagai kerja paksa dalam erti
perkara ini. Ia lebih dikenali sebagai satu hukuman penjara. Ini jelas
membuktikan bahawa kedudukan setiap rakyat Malaysia adalah sama di
sisi undang-undang.
3. Perkara 7 – Perlindungan daripada Undang-Undang

Jenayah yang Berkuatkuasa Kebelakangan dan
Perbicaraan Berulang
Berdasarkan perkara 7, tiada sesiapapun boleh dihukum kerana sesuatu

perbuatan atau ketinggalan yang tidak menjadi kesalahan di sisi undang-
undang pada masa ia dilakukan dan kerana sesuatu kesalahan tiada
sesiapa pun boleh menanggung hukuman yang lebih berat daripada yang
telah ditetapkan oleh undang-undang pada masa kesalahan itu dilakukan.
Ini bermaksud hukuman yang dikenakan ke atas pesalah haruslah
setimpal dengan kesalahannya. Hukuman yang terlalu berat akan
mengancam nyawa pesalah, manakala pesalah tidak akan berasa insaf
atau sedar sekiranya hukuman terlalu ringan.
Perlembagaan juga melarang perbicaraan berulang. Ini bermakna

bahawa jika seseorang itu telah dibebaskan daripada sesuatu kesalahan,
dia tidak boleh didakwa lagi atas kesalahan yang sama. Dia akan didakwa
jika sabitan atau pembebasan itu telah dibatalkan. Mahkamah yang lebih
tinggi daripada mahkamah yang telah melaksanakan keputusan
membebaskan atau mensabitkan pesalahlah yang akan membuat perintah
pembatalan tersebut. Cara ini cuba mengelakkan daripada berlaku
perbicaraan dua kali. Ia akan dilakukan ke atas kes-kes yang berbahaya
kepada negara atau memenuhi permintaan pemohon.
Perlaksanaan undang-undang ini memang bersesuaian dengan nilai-nilai

kebudayaan dan cara hidup rakyat Malaysia. Pemikiran orang-orang
Timur adalah berbeza daripada pemikiran orang-orang Barat. Oleh yang
demikian, undang-undangnya juga berlainan di antara satu sama lain.
4. Perkara 8 – Sama Rata
Berdasarkan Perkara 8, semua orang adalah sama di sisi undang-undang

dan berhak mendapat perlindungan yang sama rata di sisi undang-
undang. Ini bermakna bahawa semua warganegara tidak boleh dibeza-
bezakan melalui agama, kaum, keturunan atau tempat lahir1. Akan tetapi
pengecualian terdapat dalam Perkara 153 yang membuat peruntukan
keistimewaan terhadap orang Melayu dan kaum bumiputera Sabah dan
Sarawak dalam perkara-perkara tertentu seperti jawatan-jawatan dalam
perkhidmatan awam, biasiswa, tanah rizab Melayu dan sebagainya.
145
Walaupun seseorang itu seorang raja bagi mana-mana negeri, dia tetap
mempunyai hak yang sama rata dengan rakyat biasa. Ini bermaksud
bahawa jika seseorang raja itu melakukan tindakan yang salah di sisi
undang-undang Persekutuan, maka baginda juga boleh didakwa di
Mahkamah Khas. Selain itu, pihak berkuasa awam juga tidak boleh sama
sekali mempertikaikan seseorang yang bermastautin atau menjalankan
perniagaan di mana-mana bahagian Persekutuan yang berada di luar
bidang kuasanya.
Perkara 8 juga memperuntukkan tiada larangan untuk membuat

peraturan-peraturan mengenai undang-undang diri. Maka seseorang itu
boleh membuat undang-undang sendiri selagi ia tidak bercanggah dengan
undang-undang Persekutuan. Maka jelaslah di sini bahawa semua rakyat
Malaysia mempunyai hak yang sama rata dalam pelbagai aspek
kehidupan. Tiada diskriminasi terhadap seseorang warganegara sama ada
dari segi jantina, status atau kaum berlaku dengan termaktubnya Perkara
8 dalam Perlembagaan Persekutuan.
5. Perkara 9 – Larangan Buangan Negeri, dan Kebebasan

Bergerak
Mengikut Perkara 9 dalam Perlembagaan Persekutuan, tiada seorang

warganegara pun boleh dibuang negeri atau ditahan masuk ke dalam
Persekutuan. Oleh itu setiap warganegara berhak bergerak dengan
bebasnya dan menetap di mana-mana bahagian Persekutuan. Walau
bagaimanapun, perkara ini tertakluk kepada Fasal (3) dan undang-undang
keselamatan negara, ketenteraman awam, kesihatan awam, hukuman
kepada pesalah-pesalah dan undang-undang imigresen di Sabah dan
Sarawak.
Di samping itu juga, selagi sesuatu negeri lain berada dalam kedudukan
istimewa di bawah Perlembagaan ini berbanding Negeri Tanah Melayu,
Parlimen boleh dengan undang-undang mengenakan sekatan-sekatan,
antara Negeri itu dengan Negeri-negeri yang lain, ke atas hak-hak yang
diberi oleh Fasal (2) berkenaan dengan bergerak dan bermastautin. Ini
bererti, Parlimen boleh mengenakan sekatan ke atas kebebasan
pergerakan seseorang dari sebuah negeri ke negeri yang lain jika didapati
seseorang itu mengganggu keselamatan awam atau ketenteraman
sesebuah negeri.
6) Perkara 10 – Kebebasan Bercakap, Berhimpun dan Menubuh

Persatuan
Setiap warganegara mempunyai hak untuk bebas bercakap bagi

mengeluarkan buah fikiran, berhimpun secara aman dan berhak
146
menubuhkan persatuan. Begitulah perkara yang termaktub dalam Perkara
10 Perlembagaan Persekutuan.
Kebebasan bercakap dihadkan kepada kata-kata yang tidak menjadi

fitnah, kata-kata yang tidak menjadi hasutan, kata-kata yang tidak
mencerca mahkamah atau yang melanggar hak keutamaan Parlimen dan
Dewan Undangan Negeri2. Sesiapa yang menyebut, menulis, mencetak,
menjual atau menyiarkan perkataan-perkataan yang mempunyai maksud
hasutan dan menyoal perkara-perkara sensitif seperti hak istimewaan
orang Melayu dianggap sebagai melakukan kesalahan mengikut undang-
undang dan mereka boleh dihukum sehingga lima tahun penjara atau
denda sebanyak RM5000.
Warganegara juga berhak untuk berhimpun secara aman tanpa

bersenjata. Sungguhpun demikian, perhimpunan yang terdiri daripada 15
orang atau lebih adalah haram di sisi undang-undang jika maksudnya
adalah untuk menggunakan kekerasan jenayah bagi menakutkan kerajaan
atau pihak yang berkuasa. Di samping itu juga, isu-isu sensitif tidak boleh
dibangkitkan dalam perhimpunan dan pengucapan umum.
Selain itu, setiap warganegara Persekutuan berhak menubuhkan

persatuan dengan syarat persatuan tersebut tidak mengugat kepentingan,
keselamatan dan ketenteraman awam. Sesebuah persatuan itu akan
dibatalkan pendaftarannya sekiranya difikirkan pertubuhan itu digunakan
untuk maksud yang memudaratkan kepentingan keselamatan
Persekutuan dan keamanan awam.
7. Perkara 11 – Kebebasan Beragama
Mengikut Perkara 11, setiap orang berhak memeluk dan mengamalkan

agamanya. Kebebasan beragama pula ini tidak boleh melanggar undang-
undang am tentang keamanan, kesihatan atau kebaikan akhlak awam. Di
sinilah terletaknya had kebebasan beragama. Sekiranya ada kumpulan
yang percaya bahawa agamanya memaksa mereka membunuh orang dan
membuat beberapa perbuatan keji, sudah tentu Perlembagaan tidak akan
membenarkan agama seperti ini diamalkan kerana ia mengganggu
keselamatan awam.
Selain itu, terdapat juga peruntukan dalam Perkara 11 yang menyebut

bahawa seseorang tidak boleh dipaksa untuk membayar cukai sekiranya
pendapatan yang diperolehi daripada cukai tersebut akan digunakan
semua atau sebahagian daripadanya untuk maksud agama yang lain
daripada agamanya. Segala hak ini tidak terganggu atau tersekat walaupun
agama Islam adalah agama rasmi, melainkan tentang pengembangan
agama kepada orang-orang Islam sahaja. Di sini badan perundangan bagi
setiap negeri di Tanah Melayu berhak membuat undang-undang untuk
147
menyekat pengembangan agama kepada orang-orang Islam. Berdasarkan
penerangan di atas, jelas menunjukkan bahawa kebebasan untuk
beragama bukanlah merupakan kebebasan mutlak. Tambahan lagi,
Mahkamah Persekutuan tidak mempunyai kuasa untuk mendengar
sebarang kes yang berada dalam bidang kuasa Mahkamah Syariah. Ini
bermaksud bahawa Mahkamah Persekutuan dan Mahkamah Syariah
mempunyai kuasa yang berasingan3.
8. Perkara 12 – Hak-Hak Berkenaan dengan Pelajaran
Dalam Perkara 12 iaitu hak-hak berkenaan pelajaran, pekerjaan, jawatan,

perniagaan dan pemilikan harta, hak-hak berkenaan tidak boleh dibeza-
bezakan antara warganegara dengan warganegara yang lain kerana agama,
kaum, keturunan atau tempat lahir.
Perkara 12 telah mengharamkan perbezaan berasaskan agama dalam hal

kemasukan penuntut-penuntut ke pusat-pusat pengajian yang
diselenggarakan oleh pihak berkuasa awam atau dalam hal pemberian
pendidikan daripada derma wang yang datang daripada pihak berkuasa
awam.
Setiap kumpulan agama berhak menubuhkan yayasan untuk mengajar

agamanya dan undang-undang tidak boleh membuat perbezaan
beralaskan agama tentang yayasan itu. Tetapi, terdapat satu pengecualian
iaitu undang-undang Persekutuan dan undang-undang negeri boleh
membuat peruntukan bantuan wang bagi menubuhkan Yayasan Islam
atau mengajar agama Islam kepada orang-orang Islam.
Agama bagi seseorang yang berumur kurang daripada 18 tahun adalah

ditetapkan oleh ibu bapa atau penjaganya. Sesiapa pun tidak boleh
diwajibkan untuk menerima ajaran-ajaran mengenai apa-apa agama atau
sembahyang sesuatu agama yang lain daripada agamanya sendiri.
Jelas ditunjukkan di sini bahawa di bawah Perkara 12, ia juga menyentuh

tentang aspek keagamaan dan bukan berkenaan hal pelajaran sahaja. Ini
disebabkan hal mengenai pelajaran juga berkait tentang hal keagamaan.
Justeru itu, kedua-dua unsur ini digabungkan seperti mana yang terdapat
dalam Perkara 11 dan 12.
9. Perkara 13 – Hak Terhadap Harta
Mengikut Perkara 13 iaitu hak terhadap harta, seseorang tidak boleh

dilucutkan hartanya kecuali mengikut undang-undang. Ini bermakna
semua orang berhak untuk mengumpul sebanyak harta untuk kegunaan
peribadi. Namun begitu, sekiranya harta yang dikumpul itu adalah
148
didapati tidak sah oleh undang-undang maka harta tersebut adalah boleh
untuk dilucutkan secara sah.
Menurut Perkara 13 lagi, tiada sesuatu undang-undang pun boleh

membuat peruntukan bagi mengambil atau menggunakan harta-harta
dengan tiada pampasan yang mencukupi. Misalnya, tuan punya tanah
berhak untuk meminta pampasan yang setimpal daripada pihak-pihak
yang ingin membeli tanah darinya. Sekiranya tuan punya tanah tersebut
tidak mahu menjual tanahnya akibat pampasan yang ditawarkan adalah
tidak mencukupi, maka tuan punya tanah tersebut berhak untuk
mengambil keputusan untuk tidak menjual tanahnya. Keputusan itu
adalah sah kerana mengikut Perkara 13 ini, pembeli tanah tidak boleh
memaksa tuan punya tanah untuk menjual tanahnya.
Dengan itu, jelaslah bahawa Perkara 13 adalah sebagai satu cara untuk
melindungi kepentingan harta rakyat.
8.3 KAJIAN KES-KES
1) Kes Pertama: Hashim Bin Saud v. Yahaya Bin Hashim &

Anor
HASHIM BIN SAUD v. YAHAYA BIN HASHIM &

ANOR.
[O.C.J. (Sharma J.) June 30, 1973]
[Alor Setar - Civil Siut No. 203 of 1972]
________________________________________________________
Pengenalan:
Kes Hashim Bin Saud v. Yahaya Bin Hashim & Anor., ini menerangkan
bahawa akibat daripada salah tangkap plaintif dalam kes ini iaitu Hashim
Bin Saud, dia telah membawa perkara ini ke mahkamah untuk menuntut
bayaran gantirugi atas kesilapan itu daripada pihak defendan. Kes ini
merupakan satu guaman sivil yang dibicarakan di Alor Setar.
Pihak yang Terlibat:
(i) Hashim Bin Saud – plaintif ataupun pihak yang

menuntut.
(ii) Yahaya bin Hashim – defendan pertama, seorang
inspektor polis yang diupah oleh defendan kedua.
(iii) Kerajaan Malaysia – defendan kedua.
(iv) Karpal Singh – mewakili plaintif.
(v) Mokhtar Bin Haji Sidin (Senior Federal Counsel) –
peguambela bagi pihak kedua-dua defendan.
(vi) Sharma J. – hakim bagi kes ini.
149
Fakta-Fakta Kes:
Sebermulanya kes ini, Senior Federal Counsel iaitu Encik Mokhtar Bin Haji
Sidin telah menampilkan diri bagi pihak defendan membangkitkan
bangkangan bahawa mahkamah ini tidak mempunyai bidang kuasa untuk
campur tangan ataupun melayan guaman sivil ini. Beliau telah menyebut
perkara ini berasaskan peruntukan dalam Perlembagaan Persekutuan di
bawah Perkara 128(2). Sementara itu, menurut Courts of Judicature Act,
1964 Seksyen 23(1)
“subject to the limitation contained in Article 128 of the

Consitution the High Court shall have jurisdiction to try all civil
proceedings...”
Difahami bahawa kes ini, tuntutan hak daripada plaintif adalah ‘civil rights’
dan kesemua ini adalah prosiding sivil. Di samping itu, Seksyen 25(1)
bagi akta yang sama juga menyebut satu per satu kuasa Mahkamah Tinggi
dan kuasa-kuasa itu termasuk semua kuasa yang meliputi sebarang
undang-undang bertulis dalam negara.
Plaintif hanya menuntut bayaran ganti rugi seperti mana yang dikatakan
olehnya atas kesilapan ditangkap oleh defendan pertama iaitu Encik
Yahaya Bin Hashim. Tanpa diragui, plaintif menggunakan Perkara 5(3)
dalam Perlembagaan Persekutuan dalam pendakwaan kes ini. Dalam
‘pleadings’ plaintif, dia telah menuntut hak kebebasan asasinya seperti yang
telah diperuntukkan dalam Bahagian dua Perlembagaan Persekutuan.
Sementara itu, Seksyen 48(1) dalam Court of Judicature Act, 1964 telah
dipinda pada tahun 1964 dengan ‘Act No.35 ’ tahun 1964. Perkataan
‘shall’ telah digantikan dengan ‘may’. Keterangan dalam rang Undang-
undang yang dipinda itu berbunyi seperti berikut:
“This Bill is intended to bring the provisions of section 30 and 48

of the Court of Judicature Act into conformity with Article 128 of
the Constitution.”
Di sini dijelaskan bahawa Akta tersebut telah memperbesarkan bidang

kuasa esklusif Mahkamah Persekutuan untuk memutuskan persoalan
Perlembagaan seperti yang diperuntukkan oleh Perlembagaan
Persekutuan. Pindaan ini memberi satu lagi alternatif iaitu sama ada
Mahkamah Tinggi boleh membuat keputusan dengan budi bicara sendiri
ataupun merujuk kepada keputusan Mahkamah Persekutuan. Sebelum
pindaan itu, Mahkamah Tinggi perlu menunggu keputusan daripada
Mahkamah Persekutuan jika persoalan itu berkaitan dengan
Perlembagaan.
150
Peguambela plaintif tidak bersetuju dengan pendapat Senior Federal
Counsel bahawa dia tidak mempunyai kuasa dalam “to go into the merits of
this case” kerana ‘pleadings’ itu merupakan satu isu di bawah perkara 5(3)
Perlembagaan Persekutuan. Didapati bahawa pihak defendan tidak
memahami fakta bidang kuasa Mahkamah ini dengan teliti.
Peguambela plaintif telah menanyakan sama ada Senior Federal Counsel

berkeinginan untuk memohon pemindaan ‘statement of defence’. Senior
Federal Counsel telah memohon secara lisan untuk menambahkan 2
perenggan dalam statement of defence iaitu pertama, ‘the statement of claim does
not disclose any clause of action and as such it shouldbe struck out’. Kedua,
Mahkamah Tinggi tidak mempunyai bidang kuasa untuk campur tangan
dalam persolan yang berkaitan dengan Perkara 5(3) dalam perlembagan
Persekutuan memandangkan Perkara 128(2) merupakan Perlembagaan
Persekutuan.
Sepatutnya, mahkamah tidak begitu menggalakkan pemindahan dibuat

terutamanya pada masa perbicaraan itu sedang dijalankan tetapi dalam
keadaan tertentu, pemindaan dibenarkan walaupun pada masa
perbincangan sedang dijalankan. Selain itu, Senior Federal Cousel juga
memberitahu peguambela plaintif bahawa untuk mengesahkan ‘averment’
dalam ‘defence’, kalau dibenarkan, di akan berdasarkan Order 19 rule 27 of
the Rules of the Supreme Court dan tidak ada peruntukkan lain dari Rules of
the Supreme Court akan diikuti. Syarat-syarat Rules of the Supreme Court
adalah seperti berikut:
“The court or a judge may at any stage of the proceedings order to

be struck out or amended any matter...or pleading which may be
unnecessary or scandalous or which may tend to prejudice,
embarrass, or delay the fair trial of the action…..”
Permohonan di bawah perintah 19 aturan 27 perlu dipohon dengan

segera sebagai penutup bagi ‘pleadings’.
Di pihak peguambela plaintif, dia tidak bersetuju dengan tuduhan

bahawa ‘statement of the claim’ adalah “unnecessary or is scandalous or is such
which would tend to prejudice, embarrass or delay the fair trial of the action.” Walau
bagaimanapun, pihak peguambela plaintif tidak bertujuan untuk
menghalang defendan untuk mempersembahkan kes mereka dan cuba
menyerang dakwaan plaintif. Memandangkan sebab-sebab ini, pihak
peguambela plaintif telah membenarkan dan bersetuju dengan
permohonan pemindaan defendan dengan syarat defendan perlu
menanggung kos pembayarannya.
151
Akhirnya, kos permohonan dan semua kos sampingan ke atas pemindaan
itu dikenakan oleh Penolong Pendaftar dan akan dibayar oleh defendan-
defendan tersebut. ‘Statement of defence’ yang telah dipinda akan siap pada
hari keesokan. Dengan itu, guaman hari ini tidak dapat diteruskan pada
hari tersebut.
Keputusan Mahkamah:
Bangkangan awal yang menyatakan mahkamah tidak mempunyai bidang
kuasa dalam kes perbicaraan ini ditamatkan dan disuraikan oleh
mahkamah dengan pembayarannya dikenakan ke atas defendan tersebut.
Isu-Isu yang Berkaitan dengan Perlembagaan Persekutuan:

Dalam kes ini, plaintif telah menggunakan isu kebebasan asasi yang
diperuntukkan dalam Bahagian Dua Perlembagaan Persekutuan Perkara
5 Fasal (3) iaitu jika seseorang ditangkap maka dia hendaklah diberitahu
dengan seberapa segera yang boleh sebab-sebab dia ditangkap dan dia
hendaklah dibenarkan berunding dengan seorang pengamal undang-
undang itu. Seperti apa yang telah berlaku ke atas Hashim Bin Saud
dalam kes ini.
Isu yang kedua pula adalah berkaitan dengan Perkara 128 Fasal (2)
Perlembagaan Persekutuan. Perkara itu menyatakan bahawa dengan tidak
menyentuh bidang kuasa Mahkamah Persekutuan untuk membicarakan
rayuan-rayuan, Mahkamah Persekutuan adalah mempunyai bidang kuasa
(tertakluk kepada apa-apa mahkamah yang mengaturkan cara bidang
kuasa itu dijalankan) memutuskan sesuatu soal yang timbul dalam
perbicaraan di suatu mahkamah lain tentang kuatkuasa mana-mana
peruntukan Perlembagaan ini dan menghantar balik kes itu kepada
mahkamah yang lain itu untuk diselesaikan mengikut keputusan itu.
2. Kes Kedua: Nordin Bin Salleh v. Dewan Undangan Negeri

Kelantan & Ors
NORDIN BIN SALLEH v. DEWAN UNDANGAN

NEGERI KELANTAN & ORS
HIGH COURT (KUALA LUMPUR) - SUIT NO R1-22-11-91
EUSOFF CHIN J
8 NOVEMBER 1991
________________________________________________________
Pengenalan:
Kes Nordin bin Salleh & Anor v. Dewan Undangan Negeri Kelantan &
Ors menerangkan bahawa plaintif dalam kes ini iaitu Nordin bin Salleh
meminta perintah mengisytiharkan Perkara XXX1A Perlembagaan
152
Negeri Kelantan dibatalkan dan tidak sah kerana bertentangan dengan
perkara 10(1)(C) dan perkara 4(1) Perlembagaan Persekutuan.
Pihak-Pihak yang Terlibat:
(i) Nordin bin Salleh – plaintif pertama

(ii) Anor – plaintif kedua
(iii) Dewan Undangan Negeri Kelantan – defendan pertama
(iv) Ors – defendan kedua
(v) Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia – defendan ketiga
(vi) Zaki Tun Azmi dan Juliana Solomon – mewakili plaintif
(vii) Zainur Zakaria dan Zulkifli Nordin – mewakili defendan
Fakta-Fakta Kes:
Semasa pilihan raya umum yang dilangsungkan pada 21 Oktober 1990,
Nordin bin Salleh telah dipilih untuk menganggotai Dewan Undangan
Negeri Kelantan. Plaintif pertama telah mengangkat sumpah untuk
menjadi ahli dewan itu. Enakmen Undang-undang Perlembagaan Tubuh
Kerajaan Kelantan (Bahagian Pertama) (Pindaan) 1991 telah diluluskan
oleh defendan pertama pada 25 April 1991.
Di samping itu, defendan tersebut telah memperkenalkan Perkara

XXXIA yang baru (yang mempunyai kesan retrospektif dari 19
November 1990) seperti berikut:
(I) If any member of the Legislative Assembly who is a

member of a political party resigns or is expelled from, or for any
reasons whatsoever ceases to be a member of such political party, he
shall cease to be amember of the Legislative Assembly and his seat
shall become vacant.
(II) For the purpose of Clause (1) the Legislative
Assembbly shall determine whether a seat has become vacant or as
to when a seat becomes vacant and the determination of the
Assembly shall be final and shall not be questioned in any Court
on any ground whatsoever.
Pada 3 Julai 1991, defendan pertama telah meluluskan satu ketetapan

mengikut perundangan yang dicabar itu bahawa plaintif pertama dan
kedua telah berhenti menjadi ahli Dewan Undangan Negeri Kelantan.
Diketahui bahawa kerusi bagi pilihan raya Sungai Pinang dan Limbongan
adalah kosong. Memandangkan perkara yang sedemikian, Suruhanjaya
Pilihan Raya Malaysia (defendan ketiga) telah mengadakan satu pilihan
raya kecil di kawasan tersebut. Pilihan raya ini selesai pada 26 Ogos 1991.
Plaintif telah menjadi calon Barisan Nasional dalam pilihan raya tersebut
tetapi telah dikalahkan.
153
Selain itu, plaintif juga membuat permohonan untuk membatalkan
Perkara XXXIA Perlembagaan Negeri Kelantan. Pengenalannya adalah
bercanggah dengan Perkara 10(1)(C). Oleh itu, perkara ini adalah tidak
sah di bawah perkara 4(1) Perlembagaan Persekutuan.
Keputusan Mahkamah:
Mahkamah telah memutuskan membenarkan pemohonan Nordin bin
Salleh & Anor meminta mengisytiharkan Perkara XXXIA Perlembagaan
Negeri Kelantan terbatal dan tidak sah di mana ia bercanggahan dengan
Perkara 10(1)(C) Perlembagaan Persekutuan.
Isu-Isu yang Berkaitan dengan Perlembagaan Persekutuan:

Dalam kes ini, isu yang berkaitan dengan Perlembagaan ialah Perkara
10(1)(C) di mana semua warganegaranya berhak menubuhkan persatuan.
Maka jelaslah bahawa Perkara XXXIA Perlembagaan Negeri Kelantan
mengenakan sekatan ke atas Encik Nordin bin Salleh mempergunakan
hak mereka untuk menyertai persatuan dan perkara ini bercanggah
dengan Perkara 10(1)(C) Perlembagaan Persekutuan. Justeru itu, Perkara
XXXIA Perlembagaan Negeri Kelantan haruslah terbatal setakat yang
bercanggah dengan Perlembagaan Persekutuan.
Selain itu, Perkara 10(2) Perlembagaan Persekutuan hanya memberi

kuasa kepada Parlimen dan bukan Dewan Undangan Negeri untuk
membuat undang-undang mengenakan sekatan ke atas hak asasi seorang
warganegara untuk membentuk persatuan. Sekatan boleh dikenakan
sebagaimana Parlimen menganggap perlu hanya untuk kepentingan
keselamatan Persekutuan atau sebarang bahagiannya, ketenteraman
awam atau akhlak.
3. Kes Ketiga: Oriental Insurance Co. Ltd. & Anor v. Minister

of Finance
ORIENTAL INSURANCE CO. LTD. & ANOR V

MINISTER OF FINANCE
HIGH COURT (JOHORE BAHRU) - ORIGINATING
MOTION NO 25-5/1990
LC VOHRAH J
11 AUGUST 1992
________________________________________________________
Pengenalan:
Undang-undang Perlembagaan – Hak terhadap harta persendirian –
Rampasan kereta –Perintah dari Menteri – Keengganan untuk
mengembalikan – Tindakan Menteri adalah ikhlas – Penyaraharahan.
154
Kes ini adalah mengenai permohonan bagi perintah certiorari di bawah
Akta Kastam 1967 s 129. Permohonan ini bertujuan untuk membatalkan
perintah menolak permintaan mengembalikan kereta pemohon yang
mempunyai nombor pendaftaran SBB 6676B. Perintah menolak
permintaan yang bertarikh 13 Disember 1989 itu telah dikeluarkan oleh
Timbalan Menteri Kewangan.
Pihak-Pihak yang Terlibat:
(i) Oriental Insurance Co. Ltd. – plaintif atau pihak

menuntut.
(ii) T. Balaskanda (Zaman & Associates) – mewakili plaintif.
(iii) Menteri Kewangan – defendan pertama.
(iv) Kerajaan – defendan kedua.
(v) Abdul Roni bin Abdul Rahman (State Counsel) –
peguambela bagi kedua-dua pihak defendan.
(v) LC. Vohrah J – hakim bagi kes ini.
Fakta-Fakta Kes:
Pada 12hb Oktober 1986, kereta pemohon kedua telah dicuri semasa
beliau sedang makan malam di Johor Bahru. Pemohon kedua telah
membuat aduan kecurian keretanya pada hari keesokannya. Pada 8 Ogos
1989, kereta itu telah dirampas oleh pihak kastam kerana mendapati
kereta tersebut digunakan untuk mengangkut tekstil kontraban. Kereta
itu dirampas selepas siasatan dijalankan. Akan tetapi, pendakwaan tidak
dapat dilakukan kerana pemandu kereta yang bersalah itu telah berjaya
unutk melarikan diri.
Selepas rampasan itu, pemohon-pemohon telah merayu kepada

responden supaya kereta itu dikembalikan dalam masa sebulan bermula
dari tarikh rampasan kereta tersebut mengikut seksyen yang sama.
Rayuan itu telah ditolak.
Mahkamah telah memutuskan bahawa perkara pokok yang menentukan

keputusan untuk membenarkan permohonan plaintif adalah melihat
sama ada Timbalan Menteri telah misdirected himself dengan menolak
permohonan plaintif tanpa mengambil kira fakta-fakta yang memihak
kepada pihak plaintif. Dalam kes CGSU v. Minister of Civil Service, Lord
Diplock telah mengatakan:
…Judicial review has I think developed to a stage today when,

without reiterating any analysis of the steps by which the
development has come about, one can conveniently classify under
three heads the grounds on which administrative action is subject to
control by judicial review. The first ground I would call ‘illegality’,
the second ‘irrationality’ and the third ‘procedural impropriety’.
155
That is to say that further development on the case-by-case basis
may not in course of time add further grounds…
By ‘illegality’ as a ground for judicial review I mean that
the decision-maker must understand correctly the law that regulates
his decision-making power and must give effect to it. Whether he
has or not is par excellence a justiciable question to be decided, in
the event of dispute, by these persons, the judges, by whom the
judicial power of the state is exercisable.
By ‘irrationality’ I mean what can be succintly referred to
as “Wednesbury unreasonbleness’ (see Associated Provincial
Picture Houses Ltd v Wednesbury Corp [1947] 2 All ER 680,
[1948] KB 223). To justify the court’s exercise of this role, resort
I think is today no onger needed to Viscount Radcliffe’s ingenious
explanation in Edwards (Inspector of Taxes) v Bairstow [1955] 3
All ER 48, [1956] AC 14 of irrationality as a ground for a
court’s reversal of a decision by ascribing it to an inferred though
unidentifiable mistake of law by the decision-maker. ‘Irrationality’
by now can stand on its own feet as an accepted ground on which a
decision may be attacked by judicial review.
I have describe the third head as ‘procedural impropriety’
rather than failure to observe basic rules of natural justice or failure
to act with procedural fairness towards the person who will be
affected by the decision. This is because susceptibility to judicial
review under this head covers also failure by an administrative
tribunal to observe procedural rules that are expressly laid down in
the legislative instrument by which its jurisdiction is conferred, even
where such failure does not involve any denial of natural justice.
But the instant case is not concerned with the procedings of an
administrative tribunal at all. (Emphasis added)
Justeru itu, peguambela plaintif telah membahaskan bahawa tindakan

Timbalan Menteri tidak boleh dikategorikan di bawah ‘irrationality’
kerana tindakan beliau telah menyalahi undang-undang. Tambahan lagi,
beliau telah menunjukkan kegagalannya mengambil kira fakta-fakta
seperti berikut:
1. kereta yang telah digunakan dalam jenayah tersebut

sebenarnya telah dicuri.
2. polisi awam menuntut supaya harta curian dikembalikan
kepada tuan punya milik yang sebenar.
3. keputusan untuk tidak mengembalikan harta curian
kepada pemilik sebenar adalah bertentangan dengan
kepentingan awam.
4. sewajarnya plaintif tidak melakukan sebarang kesalahan di
bawah Akta sehingga mengakibatkan keretanya dirampas.
156
Sehubungan itu, plaintif telah memohon perintah certioari untuk
membatalkan perintah menolak permintaan mereka supaya kereta itu
dikembalikan kepada pemohon-pemohon.
Keputusan Mahkamah:
Mahkamah memutuskan supaya permohonan tersebut dibenarkan
berdasarkan alasan-alasan kereta yang dicuri sengaja ditahan walaupun
telah diketahui pemiliknya dan kesilapan Menteri dalam menyalaharahkan
taraf objektifnya semasa membuat keputusan untuk menahan kereta
berkenaan.
Isu-Isu yang Berkaitan dengan Perlembagaan:

Dalam kes ini, isu yang berkaitan dengan Perlembagaan ialah Perkara 13
Fasal (1) yang mengatakan bahawa tiada seseorang pun boleh dilucutkan
hartanya kecuali mengikut undang-undang. Kes ini jelas menunjukkan
bahawa pemohon-pemohon tidak bersalah. Kereta yang telah dicuri itu
sengaja ditahan walaupun pemiliknya diketahui. Ini merupakan perbuatan
yang bertentangan dengan Perkara 5 yang bertujuan melindungi hak
seseorang untuk mempunyai harta persendirian.
Dalam membuat keputusan, taraf objektif (objective standard) perlu

digunakan apabila membuat keputusan seperti mana yang Menteri
kehendaki. Sekiranya taraf objektif telah digunakan, hal ini jelas
menunjukkan bahawa keputusan Menteri menahan kereta itu kepada
pemilik sah adalah tidak rasional. Ini adalah kerana ianya mengingkari
logik ataupun standard moral sehingga menyebabkan ketidakadilan yang
jelas ke atas seorang yang tidak bersalah langsung dan yang telah
dirampas hartanya. Hakikatnya, keputusan untuk menahan kereta itu
telah mencabuli Perkara 13 Fasal (1) dalam Perlembagaan.
8.4 KESIMPULAN KEBEBASAN ASASI
Secara kesimpulannya, kebebasan asasi di Malaysia adalah terhad kerana

sistem pemerintahan di negara ini adalah demokrasi berparlimen. Sistem
ini meletakkan sebahagian daripada kuasa pemerintahan kepada kerajaan
dan rakyat pula diberikan ruang kebebasan yang terbatas berbanding
dengan negara demokrasi yang lain seperti Amerika Syarikat khususnya
dalam Perkara 5 hingga 13.
Walaupun kebebasan asasi diperuntukkan dalam undang-undang bertulis

yang tertinggi, namun dari segi penggunaan bahasanya yang
menggunakan beberapa perkataan seperti “tertakluk pada Fasal(2), (3),
(4)” yang digunakan pada Perkara 10 menunjukkan batasan yang
dihadapi oleh Perkara tersebut. Demikianlah cara Persekutuan menyekat
kebebasan asasi yang telah diperuntukkan.
157
Selain itu, Perlembagaan Persekutuan juga menggariskan satu lagi Perkara
yang mengatasi Perkara Kebebasan Asasi (Perkara 5 hingga 13). Perkara
ini adalah Perkara 4 yang mengutarakan isu tentang keutamaan undang-
undang utama Persekutuan. Dalam Perkara 4 Fasal 2(a), telah
menyatakan bahawa undang-undang Persekutuan (Perlembagaan)
diperuntukkan untuk mengenakan sekatan-sekatan ke atas hak yang
disebut dalam Perkara 9 Fasal 2 (berkenaan dengan larangan buangan
negeri dan kebebasan bergerak). Dengan itu, jelaslah peruntukan hak
kebebasan adalah terbatas sebenarnya.
Walau bagaimanapun, pada sesetengah keadaan seperti mana kejadian

kes-kes di atas telah menunjukkan keberkesanan undang-undang ini
dalam melindungi hak asasi seorang manusia. Peruntukan hak asasi
dalam undang-undang tertinggi Malaysia ini telah menjamin hak
seseorang rakyat selagi dia tidak melanggar peraturan terutamanya yang
melibatkan keselamatan negara.
8.5 PENGENALAN KEPADA UNDANG-UNDANG

DARURAT DI MALAYSIA
Bahagian ini akan membincangkan tentang Undang-Undang Darurat di

Malaysia. Ia telah dibahagikan kepada tiga bahagian yang utama.
Bahagian yang pertama akan membincangkan tentang konsep Darurat,
dan asal-usul Undang-undang Darurat. Pada bahagian yang kedua pula, ia
akan membincangkan tentang Undang-undang Darurat di Malaysia,
Undang-undang lain yang berkaitan dengan darurat, Kuasa-kuasa
perisytiharan darurat dan penggubalan undang-undang darurat. Dalam
bahagian yang ketiga pula, perbincangan adalah berlegar tentang kajian
kes-kes yang bersangkutan dengan undang-undang darurat di Malaysia
beserta dengan peristiwa-peristiwa darurat yang pernah diisytiharkan di
Malaysia.
8.6 MAKNA DAN KONSEP DARURAT
Menurut Perlembagaan Persekutuan Malaysia, Perkara 150(1) dan (2),

darurat boleh diisytiharkan apabila terdapat kejadian yang mengancam
keselamatan, atau kehidupan ekonomi atau ketenteraman awam dalam
persekutuan atau mana-mana bahagiannya. Walau bagaimanapun,
terdapat keputusan mahkamah yang telah mendefinisikan makna darurat
secara luas. Dalam kes Stephen Kalong Ningkan lwn. Kerajaan Malaysia
([1968] 1 M.L.J. 119) Hakim Majlis Privy di England , Lord
MacDermott telah berkata:
“… perkataan darurat seperti yang dipakai di dalam

perkara 150(1) tidak boleh dibataskan kepada
158
menggunakan kekerasan ataupun ancaman kekerasan di
luar undang-undang dalam sebarang gejalanya … makna
asas perkataan itu boleh meliputi keadaan suasana dan
peristiwa yang luas, termasuklah pelbagai rupa kejadian
seperti perang, kemarau buruk, gempa bumi, banjir,
wabak penyakit dan jatuhnya kerajaan awam .…” (Wu
Min Aun,1981:93)
8.7 ASAL-USUL DARURAT
Sesebuah negara akan dapat berfungsi dengan baik, apabila wujud

keamanan, kestabilan dan keharmonian di dalamnya. Ini adalah kerana
keamanan dan ketenteraman yang dapat diwujudkan dan dikekalkan
dalam sesebuah negeri itu amat penting untuk memastikan negara dapat
berfungsi dengan baik. Justeru itu, kebanyakan perlembagaan negara hari
ini memberi kuasa kepada kerajaan atau pihak yang tertentu bagi
mengambil sebarang langkah yang sepatutnya untuk memelihara negara
dari berlakunya kacau-bilau atau mengembalikan keamanan selepas
berlakunya huru-hara walaupun kadang-kadang langkah-langkah ke arah
tersebut bertentangan dengan hak asasi.
Kuasa yang diperuntukkan oleh Perlembagaan Malaysia kepada kerajaan

apabila timbulnya keadaan yang boleh diisytiharkan sebagai darurat telah
timbul semasa keadaan cemas melawan komunis di Malaya ketika itu
yang berlaku di sekitar tahun 1940-an yang lalu. Oleh yang demikian,
Suruhanjaya Reid melihat satu peruntukan perlu diadakan untuk
menjamin penerusan kestabilan negara dari sebarang ancaman samada
daripada dalam ataupun luar negeri. Suruhanjaya tersebut menyatakan,
“Kami mesti mengambil perhatian tentang darurat yang sedang berlaku.
Kami harap darurat akan tamat sebelum perlembagaan yang mula
berkuatkuasa tetapi kami mestilah membuat syor-syor kami berdasarkan
pada masa itu darurat masih ada lagi”. (Suffian, 381) Akibat daripada
pengaruh dan alasan inilah maka peruntukan terutamanya peruntukan
149, 150 dan 151 diwujudkan dalam Perlembagaan Malaysia. Walau
bagaimanapun, kuasa-kuasa seperti ini adalah untuk sementara waktu
sahaja, iaitu ketika keadaan terancam itu masih wujud dan kuasa ataupun
ordinan yang dikeluarkan semasa keadaan darurat itu tidak berkekalan
selama-lamanya. Suruhanjaya Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu
yang diketuai oleh Reid, menyatakan:
“Neither the existence of fundamental rights nor the division of

powers between the Federation and the States ought to be permitted
to imperill the safety of the State or the preservation of a democartic
way of life. The Federation must have adequate power in the last
resort to protect these essential national interests. But in our opinion
159
infringment of fundamental rights or of State rights is only justified
to such an extent as may be necessary to meet any particular danger,
which threatens the nation. We therefore recommend that the
Constutution should authorize the use of emergency powers by the
Federation but that the occasions of which, so far as possible the
extent to which, such powers can be used be limited and defined.”
(Salleh Abbas: 339)
Justeru, pada tahun 1957, Suruhanjaya Reid telah memasukkan dua

perkara yang penting dalam sejarah perlembagaan negara kita iaitu
perkara 149 yang memberikan Parlimen kuasa-kuasa khas bagi
mengendalikan perbuatan subversif, dan perkara 150 yang memberikan
pemerintah dan Parlimen kuasa-kuasa khas untuk mengatasi darurat.
Tujuan utama kedua-dua perkara tersebut adalah untuk memberi kuasa-

kuasa khas (Perkara 149) dan luas kepada kerajaan persekutuan membuat
undang-undang walaupun ia bertertentangan dengan sebahagian daripada
peruntukan yang ada di dalam Perlembagaan seperti berkenaan
kebebasan asasi yang terkandung di dalam Perkara-Perkara 5, 9, 10, atau
13. Ia bertujuan untuk menentang perbuatan subversif seperti tindakan-
tindakan yang boleh memudaratkan ketenteraman awam dan sebagainya.
Perkara 149 memperuntukkan bahawa jika tindakan telah diambil atau
telah dibuat oleh sekumpulan orang yang terbesar sama ada dalam atau
luar persekutuan:
(a) untuk menyebabkan kekerasan yang dirancang

terhadap orang atau harta atau untuk menyebabkan
sebilangan besar warganegara takut akan kekerasan itu;
atau
(b) membangkitkan perasaan tidak suka terhadap Yang di
Pertuan Agong atau mana-mana Kerajaan dalam
Persekutuan; atau
(c) mengembangkan perasaan jahat atau permusuhan
antara kaum atau golongan pendudukan yang mungkin
menyebabkan kekrasan; atau
(d) yang mendatangkan mudarat kepada peyelenggaraan
atau perjalanan apa-apa bekalan atau perkhidmatan
kepada orang ramai atau mana-mana golongan orang
ramai dalam Persekutuan atau mana-mana
bahagiannya; atau
(e) yang mendatangkan mudarat kepada ketenteraman
awam atau keselamatan, Persekutuan atau mana-mana
bahagiannya.
160
8.8 PERISYTIHARAN DARURAT
Perkara 150 daripada Perlembagaan memberikan kuasa kepada Yang di

Pertuan Agong untuk mengisytiharkan darurat sekiranya baginda berpuas
hati bahawa darurat besar berlaku. Sebagai seorang raja mengikut
perlembagaan melainkan mengenai perkara-perkara tertentu, baginda
tidaklah melaksanakan fungsi-fungsinya mengikut Perlembagaan dengan
budi bicara baginda sendiri. Baginda dikehendaki mengikut Perkara 40(1)
dari perlembagaan untuk bertindak mengikut nasihat Jemaah Menteri.
(Wu Min Aun, 1981:92) Ini dapat dibuktikan daripada keputusan oleh
Majlis Privy di dalam kes Stephen Kalong Ningkan lwn. Kerajaan Malaysia
[1968] apabila hakim Majlis itu merujuk kepada pendapat yang
mengatakan bahawa “...Yang di Pertuan Agong bertindak, sebagai mana
boleh dinggapkan, mengikut nasihat kabinet seperti yang dikehendaki
oleh Perkara 40(1) Perlembagaan Persekutuan, mengisytiharkan
darurat....” (Jayakumar, 1976: 240). Di dalam konteks perisytiharan
darurat, sebenarnya kerajaanlah yang mengisytiharkan darurat kerana
Yang di Pertuan Agong selamanya bertindak atas nasihat Jemaah
Menteri. Kuasa mengisytihar ini diberikan hanya kerana baginda
memegang jawatan sebagai Ketua Negara.
Menurut Perkara 150(2) pula, Perlembagaan memperakukan bahawa

perisytiharan boleh dibuat walaupun sebelum terjadinya pereistiwa
darurat sebenar. Ini bermaksud apa-apa keadaan yang dijangkakan akan
mengakibatkan berlakunya keadaan seperti yang diperuntukkan di dalam
Perkara 150(1) boleh dianggap sebagai satu hujah kepada pihak kerajaan
untuk mengeluarkan perisytiharan darurat. Dalam kes Datuk Stephen
Kalong Ningkam lwn Kerajaan Malaysia. Semasa membuat rayuan kepada
Majlis Privy, dihujahkan bagi pihak Datuk Stephen bahawa perisytiharan
darurat itu adalah ultra vires dan tidak sah dan bahawa akta yang
berasaskan perisytiharan darurat itu pada keseluruhannya tidak sah dan
kedua, bahawa jika perisytiharan itu adalah sah sekalipun, peruntukan-
peruntukan kata yang bermaksud untuk meminda perlembagaan Sarawak
adalah di luar kuasa parlimen persekutuan.
Anggota Privy Council menghujahkan balas bahawa menurut perkara

150(1) darurat itu bukannya dihadkan kepada berlakunya penggunaan
kekerasan dan ancaman kekerasan yang menyalahi undang-undang.
Selain itu, Perkara 149 juga membawa maksud memberhentikan atau
mencegah perbuatan subversif. Tetapi berdasarkan kepada keadaan yang
tidak stabil politik pada masa itu, maka perisytiharan darurat 14
September 1966 adalah ultra vires dan sah. Selain itu, Ketua Hakim
Negara Malaysia dan Hakim Besar Semenanjung Malaysia berpendapat
bahawa sahnya perisytiharan darurat tidak boleh diputuskan oleh
mahkamah keadilan. Oleh itu mahkamah persekutuan telah memutuskan
161
bahawa berdasarkan kepada suara majoriti, apabila Yang di Pertuan
Agong mengisytiharkan darurat mengikut perkara 150, pihak mahkamah
haruslah menganggap bahawa kerajaan telah bertindak atas kepentingan
terbaik untuk negara dan rakyat dan todak boleh membenarkan apa-apa
keterangan yang bertentangan dengan keadaan yang mewujudkan
keadaan darurat tidak boleh dihakimi(iaitu tidak boleh dipersoalkan oleh
mahkamah). Oleh itu, Yang diPertuan Agong sahaja yang boleh
memutuskannya.
8.9 DARURAT DI MALAYSIA
Semenjak tahun 1948, lima perisytiharan darurat telah dibuat oleh

kerajaaan untuk mencegah beberapa bahaya tertentu. Tiga daripada
perisytiharan tersebut meliputi keadaan darurat ke seluruh persekutuan
Malaysia manakala dua lagi hanya terhad kepada sesebuah negeri dalam
persekutuan sahaja; iaitu satu perisytiharan dihadkan kepada negeri dalam
Kelantan dan satu perisytiharan lagi dihadkan kepada negeri Sarawak.
Lima perisytiharan tersebut adalah pada 16 Julai 1948, 3 September 1964,
14 September 1966, 15 Mei 1969, dan 8 November 1977. Di bawah ini
diringkaskan kejadian-kejadian darurat tersebut.
1. Darurat Pertama – 16 Jun 1948
Menjelang Jun 1948, pemberontakan Parti Komunis Malaya (PKM) telah

menyebabkan keadaan menjadisemakin tegang. Kerajaan Inggeris pada
masa itu tidak mampu mengawal keadaan dengan cara biasa kerana
adanya kegelisahan dan mogok di beberapa tempat. Dalam sidang
akhbarnya pada 13 Jun 1948, Sir Edward Gent Pesuruhjaya Tinggi
British menjelaskan bahawa sekurang-kurangnya 13 kejadian serius telah
tercetus di beberapa tempat di seluruh negara, termasuk 10 kes
pembunuhan dan tiga kejadian serangan ke atas pengurus-pengurus estet
getah. Tiga hari selepas sidang akhbar tersebut, tiga orang peladang
Inggeris telah dibunuh oleh sekumpulan orang bersenjata di Perak
(Mohd Reduan, 23). Selepas kejadian tersebut, pihak kerajaan pada masa
itu merasakan bahawa ketegangan ini tidak boleh diredakan tanpa
diwujudkan satu undang-undang khas yang boleh mengawal keadaan
tersebut. Oleh sebab itulah Sir Edward Gent telah mengisytiharkan
darurat pada 16 Jun 1948 bagi seluruh Tanah Melayu menerusi kuatkuasa
undang-undang BMA. Walau bagaimanapun, undang-undang itu
kemudian dimansuhkan dengan berkuatkuasanya Rang Undang-Undang
Peraturan Darurat (Emergency Regulation Bin) yang diluluskan oleh sidang
Majlis Perundangan (Legislative Council) pada 5 Julai 1948. (Mohd Reduan,
24)
162
Perisytiharan darurat tersebut telah memberi kuasa yang luas kepada
kerajaan bagi membolehkan kerajaan mengenakan hukuman yang berat
kepada mereka yang membantu pengganas komunis. Antara hukuman
yang diberi termasuklah hukuman mati bagi mereka yang didapati
membawa senjata api. Semasa perisytiharan darurat tersebut, pasukan
keselamatan telah bertindak menangkap lebih kurang seribu orang
anggora PKM dan beberapa pemimpinya seperti Liew Pit Vit Fan, wakil
Jawatankuasa Pusat PKM. Keadaan ini telah menyebabkan ramai
pimpinan PKM melarikan diri ke dalam hutan. (Mohd Reduan, 24)
Pada 31 Julai 1960, Kerajaan Persekutuan Tanah Melayu mengisytiharkan

berakhirnya darurat. Pengganas komunis pemimpin Chin Peng benar-
benar berada di tahap yang lemah dan tidak mampu lagi meneruskan
perjuangan untuk sementara waktu. (Mohd Reduan, 59)
2. Darurat Kedua – 3 September 1964
Pada tahun 1964 pula, Yang di Pertuan Agong telah mengisytiharkan

darurat kedua pada 3 September 1964. Tujuan pengisytiharan darurat ini
adalah untuk mencegah dasar konfrontasi yang dilancarkan oleh kerajaan
Indonesia. Memandangkan keadaan negara berada pada waktu itu berada
dalam tidak aman serta keselamatan rakyatnya terancam, maka Yang di
Pertuan Agong di bawah perkara 150 Perlembagaan Malaysia telah
mengisytiharkan darurat pada 3 September 1964. Pada 7 September
1964, seluruh Malaysia telah diisytiharkan menjadi kawasan keselamatan.
3. Darurat Ketiga – 14 September 1966
Perisytiharan darurat yang ketiga telah diisytiharkan pada 14 September

1966. Perisytiharan darurat ini dibuat dengan tujuan untuk membolehkan
kerajaan menyelesaikan pertikaian politik yang membahayakan
kedudukan keselamatan di negeri Sarawak. (Mohd Salleh, 13) Pertikaian
politik ini timbul apabila Ketua Menteri Sarawak pada ketika itu iaitu
Datuk Stephen Kalong Ningkan enggan meletakkan jawatan apabila
beliau dipecat oleh Yang di Pertua Negeri Sarawak, Tun Abang Openg.
Datuk Stephen Kalong Ningkam (Ketua Menteri Sarawak) telah

mencabar keputusan yang dibuat oleh Yang di Pertua Negeri Sarawak
agar meletakkan jawatan di mahkamah. Pemangku Hakim Besar
Mahkamah Tinggi Kuching ketika itu iaitu Tun Harley membuat
keputusan bahawa Yang di Pertua Agong Sarawak di bawah
Perlembagaan Negeri Sarawak tidak mempunyai kuasa untuk memecat
Ketua Menteri daripada jawatan beliau jika setelah satu undi tidak
dipercaya diluluskan dalam Majlis Negeri.
163
Namun demikian, Datuk Stephen Kalong tidak juga mengadakan Majlis
Mesyuarat Negeri Sarawak untuk menentukan sama ada beliau masih lagi
mendapat kepercayaan daripada ahli-ahli Majlis Negeri. Keadaan menjadi
semakin buruk sehinggalah Kerajaan Persekutuan campur tangan dalam
membuat perisytiharan darurat di negeri Sarawak untuk membolehkan
Parlimen Persekutuan menggubal Perlembagaan negeri Sarawak serta
membolehkan pindaan dibuat bagi Speaker Majlis Negeri Sarawak
memanggil Persidangan Majlis Negeri. Atas pindaan ini, di bawah Akta
Darurat (Perlembagaan Persekutuan dan Perlembagaan Negeri Sarawak)
1966, Tuan Yang Terutama telah berkuasa sendiri untuk memanggil
mesyuarat negeri. Datuk Stephen telah diundi tidak percaya dalam
mesyuarat tersebut dan akhirnya Penghulu Tawi Sli dilantik menjadi
Ketua Menteri yang baru.
3. Darurat Keempat – 15 Mei 1969
Tragedi 13 Mei 1969 telah menyebabkan Yang di Pertuan Agong

mengisytiharkan darurat di seluruh persekutuan pada 15 Mei 1969.
Tragedi 13 Mei 1969 adalah ekoran daripada pilihan raya yang telah
berlangsung pada 10 Mei 1969. Pada masa itu, pilihan raya belum tamat
manakala keputusan pilihan raya masih lagi ditunggu-tunggu. Keadaan
negara berada dalam suasana yang tidak aman dan tenteram. Semasa
kempen pilihan raya, isu-isu yang menyentuh emosi dan sentimen
perkauman telah disuarakan dengan begitu lantang sehingga membawa
pergaduhan antara kaum. Suasana ini telah menjejaskan kehidupan orang
ramai. Tambahan pula, dikatakan pada masa itu berlaku juga ancaman
hasutan daripada komunis yang menimbulkan keadaan tidak tenteram.
Oleh itu, suatu tindakan yang tertentu perlu dilakukan secepat mungkin
demi menjaga keharmonian negara pada masa itu. Justeru itu, darurat
telah diisytiharkan pada 15 Mei 1969 untuk mengembalikan negara
kepada keadaaan asal serta menyatu-padukan semula perhubungan antara
kaum di negara ini.
Semasa darurat ini, semua kuasa memerintah kabinet telah diserahkan

kepada seorang pegawai yang dinamakan Pengarah Mageran (Majlis
Gerakan Negara). Beliau ditugaskan menentang rusuhan tersebut.
Apabila keadaan bertambah baik pada 20 Febuari 1971, maka Parlimen
pun bersidang semula. Darurat ini tidak pernah diisytiharkan tamat. Oleh
itu, timbul pelbagai kes mahkamah mengenai penamatan peraturan ini.
4. Darurat Kelima – 8 November 1977
Perisytiharan darurat yang kelima telah dibuat oleh Yang di Pertuan

Agong atas nasihat Kabinet Persekutuan pada 8 November 1977.
Perisytiharan ini dibuat semata-mata untuk meredakan ketidakstabilan
164
dan menyelesaikan pertikaian politik yang timbul di negeri Kelantan,
yang pada masa itu diperintah oleh Parti PAS. (Mohd Salleh, 20)
Menteri Besar Kelantan Datuk Haji. Mohd Nasir telah diminta untuk
meletakkan jawatan oleh ahli-ahli PAS tetapi beliau enggan dan akhirnya
15 orang ahli majlis Undangan Negeri telah membuang undi tidak
percaya.atas pergolakan ini. Disebabkan perkara ini maka beberapa
rusuhan telah berlaku di negeri Kelantan di antara penyokong Datuk Haji
Mohd. Nasir dan penentangnya.
Atas rusuhan yang berlaku, darurat diisytiharkan untuk meminda

perlembagaan dengan mengalihkan negeri Kelantan daripada Menteri
Besar kepada pengarah Kerajaan. Kesan daripada darurat ini, negeri
Kelantan diperintah oleh Pengarah Kerajaan sehingga tahun 1978 apabila
pilihan raya diumumkan.
Perisytiharan darurat tahun 1977 telah tamat apabila Yang di Pertuan

Agong manamatkan akta Kuasa Darurat (Kelantan) 1977 pada 11
Febuari 1978 di bawah Seksyen 14 akta itu sendiri. Darurat negeri
Kelantan hanyalah dalam tempoh 3 bulan sahaja iaitu di antara 8
November hingga 11 Febuari 1978.
8.10 UNDANG-UNDANG SEMASA DARURAT
1. Ordinan Peraturan Darurat 1948
Ordinan Peraturan Darurat 1948 merupakan satu Undang-Undang

Persekutuan yang diluluskan oleh Majlis Undangan Persekutuna. Di
bawah peruntukan Seksyen 3, ordinan darurat ini telah diisytiharkan oleh
kerajaan pada 16 Jun 1948. (Mohd Reduan, 1993:24) Berdasarkan
ordinan ini, beberapa undang-undang kecil yang bernama Peraturan-
peraturan ordinan telah dibuat dan digunakan untuk mengawal keadaan
pada masa itu. Apabila keadaan menjadi semakin terkawal, maka kerajaan
telah menamatkan darurat ini pada 31 Julai 1961. Berikutan daripada itu,
Ordinan Peraturan Darurat 1948 dibatalkan. (Mohd Reduan, 1993:24)
2. Akta Darurat (Kuasa Perlu) 1964
Akta Darurat (Kuasa Perlu) 1964 telah diluluskan oleh Parlimen pada 8
September 1964 semasa persidangan untuk membuat perbincangan
mengenai perisytiharan darurat yang kedua di Malaysia akibat pelancaran
Dasar Konfrontasi Kerajaan Indonesia. Akta ini memberi kuasa kepada
Yang di Pertuan Agong untuk membuat peraturan-peraturan bagi
165
memelihara keselamatan awam. Walau bagaimanapun, tidak banyak
peraturan yang dibuat di bawah akta ini kerana tindakan terhadap darurat
ini telah berjalan di bawah Akta Keselamatan Dalam negeri 1960 dan
beberapa undang-undang lain.
Akta Darurat (Kuasa Perlu) 1964 telah terbatal dengan sendiri berikutan
perisytiharan darurat tahun 1969. Kes Teh Cheng Poh lwn Pendakwa Raya
juga memutuskan bahawa kuasa membuat peraturan-peraturan perlu
berada di bawah akta yang diluluskan. Perisytiharan tahun 1964 tidak
boleh digunakan lagi untuk membuat peraturan darurat bagi
perisytiharan tahun 1969. (Mohd Salleh, 1982:27)
3. Akta Darurat (Perlembagaan Persekutuan dan Perlembagaan

Negeri Sarawak) 1966
Akta Darurat (Perlembagaan Persekutuan dan perlembagaan negeri

Sarawak) 1966 diluluskan oleh Parlimen Persekutuan berikutan
perisytiharan darurat di seluruh negeri Sarawak oleh Yang di Pertuan
agong atas nasihat kabinet Persekutuan di bawah Perkara 150(5)
Perlembagaan Persekutuan.
Akta ini bertujuan untuk meminda perlembagaan Sarawakk bagi

meluaskan kuasa Yang di Pertua negeri supaya Tuan Yang Terutama
sendiri boleh memanggil Mesyuarat Majlis Negeri dan menjalankan
urusan pentadbirannya. Dalam pada itu, Seksyen 5 pula memberi khusus
untuk membuat undang-undang yang membolehkan Yang di Pertua
Negeri boleh untuk memecat ketua menteri dan anggota Majlis Negeri
mengikut budi bicaranya yang mutlak sekiranya:
(a) Pada mana-mana Mesyuarat Majlis Negeri,sesuatu

ketetapan tidak percaya kepada kerajaan telah diluluskan
oleh lebih suara daripada jumlah anggota yang hadir yang
mengundi.
(b) Ketua Menteri, selepas ketetapan seperti itu
diluluskan,enggan meletak jawatan dan enggan
menyampaikan perletakan jawatan anggota Majlis
Tertinggi.
Walau bagaimanapun, Akta Darurat 1966 ini tidak berkuasa lagi apabila
perisytiharan darurat tahun 1966 ini telah ditamatkan dengan cara
implikasi oleh perisytiharan darurat tahun 1969.
4. Ordinan Darurat (Kuasa-kuasa Perlu) 1969
Baginda telah bertindak di bawah Fasal (2) Perkara 150, Perlembagaan

persekutuan dan mengisytiharkan darurat pada 15 Mei 1969 berikutan
166
huru-hara perkauman yang meletus pada 13 Mei tahun ini. Pada masa itu,
Parlimen sedang terbubar. Parlimen hanya bersidang semula pada 20
Febuari 1971. Dalam masa selama setahun lapan bulan itu yang mana
Parlimen tidak bersidang, Yang diPertuan Agong telah membuat 92
ordinan kuasa-kuasa perlu (Ordinan Darurat (Kuasa-kuasa perlu) 1969).
Di antara ordinan-ordinan yang amat penting ialah Ordinan (Kuasa
perlu) No.1 dan Ordinan Darurat (Kuasa perlu) No.2. Kedua-dua
ordinan ini bertujuan untuk mengawal darurat kerana pemerintahan
negara tidak dijalankan seperti cara sistem kabinet tetapi dijalankan
hampir sama seperti pemerintahan tentera.
Semasa darurat semua kuasa pemerintah telah diserahkan kepada seorang

pegawai yang bernama Pengarah MAGERAN (Majlis Gerakan Negara).
Pengarah MAGERAN ini dibantu oleh Majlis yang dinamakan Majlis
Gerakan Negeri dan seorang pegawai awam utama serta pegawai yang
lain untuk menjalankan pelbagai tugas bagi mengawal sebarang rusuhan.
Selain itu, beberapa peruntukan perlembagaan turut dipinda untuk
membolehkan kuasa diberikan kepada beberapa pihak yang tertentu.
Orang yang dilantik oleh Yang Pertuan Agong menjadi pengarah
MAGERAN ialah Tun Abdul Razak.
Apabila keadaan di negara telah baik, akhirnya pada 20 Febuari 1971

parlimen telah bersidang semula. Kebanyakan ordinan yang telah digubal
semula oleh Yang di Pertuan Agong telah dibatalkan. Ordinan yang tidak
dibatalkan dan masih berkuatkuasa hanya 8 buah sahaja. Di antara
ordinan-ordinan yang tidak dibatalkan ialah Ordinan Darurat (kuasa
perlu) Nombor 1. Ordinan ini yang dicabar di mahkamah dan menjadi
mauduk dalam mana-mana perbicaraan mengenai undang-undang
darurat di negeri ini. Ordinan ini telah memberi kuasa kepada Yang
diPertuan Agong untuk membuat peraturan-peraturan darurat. (Mohd
Salleh, 49)
Satu peraturan darurat yang bernama Peraturan Perlu (kes keselamatan)

1975 telah dibuat pada 4 Oktober 1975 dan dipinda pada 1 November
1975. Mengkut peraturan ini, mana-mana kes keselamatan di bawah
seksyen 57 dan 58 Akta Keselamatan Dalam Negeri atau mana-mana
kesalahan yang diperakui oleh Peguam Negara dinamakan Kes
Keselamatan dan hendaklah dibicarakan mengikut peraturan itu, iaitu
tidak perlu perbicaraan awal dan tidak perlu di hadapan juri tetapi hanya
di hadapan seseorang hakim sahaja. Oleh kerana peraturan perbicaraan di
bawah Kanun Peraturan Jenayah, peraturan ini telah ditentang hebat oleh
pihak peguam. Sahnya Peraturan Perlu (kes keselamatan) 1975 itu dan
peraturan perlu yang lain bergantung kepada sahnya Ordinan Darurat
(Kuasa perlu) Nombor 1, yang mana di bawah kuasanya peraturan-
167
peraturan itu dibuat, manakala sahnya ordinan ini bergantung pula
kepada sahnya perisytiharan darurat yang dikeluarkan pada 15 Mei 1969
itu. Perisytiharan ini masih berkuatkuasa.
Masalah sah atau tidak sesuatu ordinan kuasa juga perlu timbul dalam kes
Ooi Kee Saik lwn Pendakwa Raya, kes Melan b. Abdullah & Anor lwn
Pendakwa Raya, kes Pendakwa Raya lwn Khong Teng Khen & Anor, kes The
Cheng Poh lwn Pendakwa Raya, kes Madhavan Nair lwn kerajaan Malaysia, kes
Lim Woon Chong & Anor lwn Pendakwa Raya, kes Inspecter-General of Police
& Anor lwn Lee Kim Hoong, dan kes Johnson Tan Han Seng lwn Pendakwa
Raya. Walau bagaimanapun, ordinan kuasa perlu itu tetap diputuskan sah
dan peraturan yang dibuat di bawahnya juga sah.
5. Akta Kuasa Darurat (Kelantan) 1977
Akta Kuasa Darurat (Kelantan) 1977 telah diluluskan oleh Parlimen

berikutan perisytiharan darurat di Kelantan pada 8 Disember 1977. Akta
ini telah meminda perlembagaan negeri Kelantan dengan mengalihkan
pemerintahan Kelantan daripada Menteri Besar kepada seorang pegawai
yang di beri gelaran Pengarah Kerajaan. Oleh itu, pegawai ini mempunyai
kuasa membuat peraturan berpatutan untuk pemerintahan negeri
Kelantan. Walau bagaimanapun, akta ini telah ditamatkan oleh Yang di
Pertuan Agong pada 11 Febuari 1978, sebelum pilihan raya umum 1978
diadakan dan pemerintah negeri Kelantan telah kembali semula di bawah
sistem pemerintahan negeri itu.
6. Akta Darurat (Kuasa-Kuasa Perlu) 1979 (Akta 216)
Akta 216 merupakan Ordinan Darurat (Kuasa-kuasa perlu 1969 yang

perlu dikanunkan sebagai suatu Akta Parlimen di bawah Fasal(5)Perkara
150 Perlembagaan Persekutuan. Akta 216 ini telah mengesahkan segala
peraturan darurat yang dibuat oleh Yang di Pertuan Agong. (Mohd
Salleh, 20) Akta ini telah memberi kuasa kepada Yang di Pertuan Agong
untuk membuat dan mengesahkan peraturan-peraturan berkenaan
darurat yang dibuat. Ia juga membuka jalan supaya kes-kes yang telah
dibicarakan boleh disemak semula. Akta ini pernah dicabar sebagai tidak
sah atas alasan akta ini mengandungi perkara yang tidak nyata. Hujah ini
telah ditolak oleh Mahkamah Persekutuan kerana pihak mahkamah
berpendapat bahawa Parlimen mempunyai kuasa mengesahkan Peraturan
Perlu yang dianggap sebagai tidak sah oleh Privy Council dengan
memberi kuasa kebelakangan (retrospective operation) kepada akta ini.
(Mohd Salleh, 20)
Akta ini mengandungi 14 seksyen. Akta ini telah memberi kuasa kepada
Yang di Pertuan Agong untuk membuat peraturan-peraturan yang
168
diperlukan bagi menjamin keselamatan awam, pertahanan Malaysia,
pengekalan ketenteraman awam dan pembekalan perkhidmatan yang
perlu bagi kehidupan rakyat. Seksyen 2(1) Seksyen 3 menerangkan
bahawa tentang perjalanan kuatkuasa peraturan-peraturan perlu di luar
negeri. Seksyen 4 berkenaan bukti suratcara. Seksyen 5 pula berkenaan
dengan melepas tanggungjawab pegawai awam dan bukti orang-orang
lain yang tertentu. Seksyen 6 menerangkan peraturan-peraturan perlu di
bawah Akta 1964. Seksyen 7 adalah berkenaan kuasa-kuasa sebagai
tambahan kepada kuasa-kuasa di bawah undang-undang lain. Seksyen 8
adalah penerangan mengenai penalti. Seksyen 9 pula berkenaan dengan
perundangan kecil di bawah ordinan itu disifatkan sebagai telah dibuat di
bawah akta ini dan pengesahan perbuatan dan perkara yang di lakukan di
bawah Ordinan itu dan perundangan kecil di bawahnya. Seksyen 10
adalah tentang kuasa khas Mahkamah Persekutuan mengulangkaji.
Seksyen 11 pula berkenaan dengan kuasa Pendakwa raya untuk
memilih;pengesahan pembicaraan-pemicaraan jenayah tertentu. Seksyen
12 adalah tentang bidang kuasa mahkamah berkenaan dengan
pengisytiharan di bawah sesuatu undang-undang di bawah Bahagian 11
Perlembagaan persekutuan. Seksyen 13 berkenaan dengan pemansuhan
dan kekecualian, dan seksyen 14 adalah tentang kaedah-kaedah.
7. Undang-Undang Lain yang Berkaitan dengan Darurat
Satu unsur yang penting dalam soal keselamatan negara ialah pegangan
kerajaan terhadap perintah undang-undang (rule of law) apabila sesuatu
yang mengancam keselamatan berkait rapat dengan keruntuhan
kedaulatan undang-udang. Akibatnya, kerajaan telah bersikap tegas dan
mempunyai beberapa undang-undang yang ketat dan menyeluruh.
Menerusi undang-undang itu juga kerajaan di beri kuasa yang luas. Selain
daripada undang-undang darurat seperti Akta Darurat 1979, undang-
undang lain yang penting dan sering digunakan ialah akta Keselamatan
Dalam Negeri 1960 (ISA), Akta Pendaftaran Kebangsaan, Ordinan
Pendaftaran Buruh, Akta Hasutan dan Akta Senjata Api (Penalti Lebih
Berat )1971.
Akta Keselamatan Dalam Negeri atau ISA contohnya, memberi kuasa

yang luas kepada kerajaan untuk menahan seseorang tanpa dibicarakan
selama tempoh tertentu. Undang-undang yang memberi kuasa kepada
kerajaan ini telah mendapat tentangan daripada pihak-pihak tertentu
terutamanya parti-parti pembangkang di negara ini yang mendakwa
bahwa kerajaan menyalahgunakan kuasa undang-undang tersebut dengan
menceroboh hak asasi manusia. Namun begitu, kerajaan menafikannya
kerana kerajaan berasa bahawa hanya dengan wujud undang-undang
seperti itu sahaja yang dapat membendung kegiatan komunis dan cita-cita
mereka untuk menumbangkan kerajaan yang sah dengan cara kekerasan.
169
Menerusi undang-undang ini ,terutamanya Akta Keselamatan Dalam
Negeri 1960 dan Akta Darurat (Kuasa-kuasa Perlu) 1979, polis dapat
bertindak dengan berkesan untuk menahan orang-orang yang terlibat
dengan kegiatan subversif komunis di negara ini. Akta Darurat (Kuasa-
kuasa Perlu) 1979 dan Akta Senjata Api (Penalti Lebih Berat) dapat
membantu polis memberkas mereka yang memiliki senjata api secara
haram. (Mohd Reduan, 210)
8. Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960
Apabila kerajaan menamatkan darurat pertama (yang diisytiharkan pada

13 Julai 1948) pada 31 Julai 1960, maka Ordinan Peraturan Darurat 1948
dibatalkan. (Mohd Reduan, 24; Tan Seng Giaw, 1989:26). Tetapi
sebahagian daripada peraturan yang dianggap mustahak untuk mencegah
subversif dan bahaya komunis yang sememangnya sentiasa ada
dikekalkan dengan menyerakkannya ke dalam satu akta yang dinamakan
Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960. (Mohd Salleh, 11)
Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960 mempunyai fungsi dalam

mengambil tindakan terhadap darurat. Semasa kerajaan Soekarno
menjalankan satu konfrontasi terhadap Malaysia, beberapa kawasan
perairan negeri-negeri di Tanah Melayu dan Singapura telah diisytiharkan
sebagai kawasan keselamatan di bawah Akta Keselamatan Dalam Negeri
1960. (Mohd Salleh, 12)
Sejak penggubalan Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960, ‘peranan’ yang

dimainkan oleh peratutan darurat sejak Akta Darurat (Kuasa-kuasa perlu)
1964 telah menjadi berkurangan. Ini bermakna, peraturan-peraturan yang
dibuat di bawah akta ini tidaklah lagi banyak bilangannya jika
dibandingkan dengan peraturan-peraturan darurat yang dibuat semasa
darurat berlaku pada tahun 1948–1960. (Mohd Salleh, 13) Ini disebabkan
tindakan terhadap darurat itu telah berjalan di bawah Akta Keselamatan
Dalam Negeri 1960 dan beberapa undang-undang yang lain lagi.
Akta Keselamatan Dalam Negeri telah digubal di bawah perkara 149,

Perlembagaan Persekutuan dan didrafkan oleh H.R.Hickling pada tahun
1960. Beliau mengatakan bahawa:
“If the price of ending the emergency was the ISA, then I believe it
was worth paying.”(Tan Seng Giaw, 1989:26)
Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960 (Akta 82) ini telah dikuatkuasakan
di Semenanjung Malaysia pada 1 Ogos 1960 dan di Malaysia Timur pada
16 September 1963. (Mohd Foad Sakdan, 1997:4) Akta ini merupakan
undang-undang yang dibuat oleh Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka
170
Baginda Yang di Pertuan Agong dengan nasihat dan persetujuan
Parlimen. Akta ini telah dipinda tidak kurang daripada 17 kali. (Mohd
Foad Sakdan, 1997:4)
Semasa peringkat awal akta ini dibentuk, tujuannya adalah untuk

mengawal keselamatan negara daripada ancaman komunis. Kemudian,
akta ini telah dikemaskini dari semasa ke semasa mengikut keadaan dan
keselamatan negara sehinggalah ke hari ini. Di bawah akta ini juga, kuasa
penahanan pencegahan ada dinyatakan dalam Seksyen 8(1) yang
menyebut:
“Jika menteri berpuas hati bahawa mana-mana orang

adalah perlu dengan tujuan untuk mencegan orang itu
dan bertindak dalam apa-apa cara yang mendatangkan
mudarat kepada keselamatan Malaysia atau mana-mana
bahagian, dia boleh mmebuat surat perintah
mengarahkan supaya orang itu ditahan bagi mana tempoh
tidak melebihi dua tahun.”
Walau bagaimanapun, menurut Seksyen 8(7)(a), (b) dan (c), tempoh dua
tahun ini boleh dilanjutkan tanpa had. Selain memberi kuasa penuh
kepada Menteri Dalam Negeri untuk melaksanakan akta ini, Seksyen 73
dalam akta ini juga memberi “Blanket Power” kepada pelbagai kategori
pihak berkuasa polis sehingga ke peringkat seseorang itu boleh ditahan
tanpa sebarang perintah hingga tempoh 60 hari. (Mohd Sakdan, 1997:4)
Akta ini juga membenarkan menteri yang berkenaan mengeluarkan

arahan tentang sekatan terhadap aktiviti-aktiviti, tempat kediaman,
pekerjaan, melarang berada di luar rumah di antara waktu-waktu tertentu,
dikehendakki melaporkan pergerakan kepada pihak tertentu, melarang
berucap di perjumpaan awam, memegang jawatan dan mengambil
bahagian atau bertindak sebagai penasihat kepada mana-mana orang,
persatuan atau organisasi politik. Setiap individu yang ditahan boleh
mengemukakan rayuan terhadap perintah tahanan dan kepada Lembaga
Penasihat yang kemudiannya dikemukakan kepada Yang di Pertuan
Agong. Dalam hal ini, keputusan Yang di Pertuan Agong adalah
muktamad dan tidak boleh dipersoalkan di mahkamah. Namun
demikian, setiap perintah tahanan akan disemak sekurang-kurangnya
sekali kepada pihak Menteri. Namun, Menteri boleh atau berhak
menolak cadangan-cadangan dalam semakan tersebut. (Mohd Foad
Sakdan, 1997:5) Antara operasi yang terbesar pernah dijalankan oleh
pihak kerajaan di bawah akta ini ialah Operasi Lalang pada 27 Oktober
1987. (Tan Seng Giaw, 1989:129)
171
Akta ini mengandungi 4 Bahagian, dengan 85 Seksyen dan 3 jadual.
Bahagian pertama adalah berkenaan dengan permulaan yang
menerangkan tentang tajuk ringkas dan tafsiran. Bahagian yang kedua
pula adalah berkenaan dengan peruntukan-peruntukan am behubungan
dengan keselamatan dalam negeri. Bahagian ini mengandungi 6 bab
(Seksyen 3-46). Secara keseluruhannya, bahagian ini menerangkan
tentang larangan ke atas organisasi dan persatuan yang bersifat politik
atau seakan tentera dan pakaian seragam, kuasa-kuasa berkenaan tahanan
pencegahan, berkenaan dengan penerbitan subversif, kawalan terhadap
keraian dan pameran dan kuasa-kuasa lain bagi mencegah perbuatan
subversif.
Bahagian yang ketiga pula mengandungi 6 bab yang menerangkan

tentang peruntukan khas berhubung dengan kawasan-kawasan
keselamatan seperti perisytiharan kawasan-kawasan keselamatan (Bab 1),
pemeliharaan keselamatan awam (Bab II), kesalahan-kesalahan
berhubung dengan kawasan-kawasan keselamatan (Bab III), kuasa-kuasa
polis dan orang lain (Bab IV), am (Bab V) dan kuasa membuat
peraturan-peraturan (Bab VI). Bahagian IV pula adalah berkenaan
peruntukan-peruntukan pelbagai.
Jadual Pertama adalah berkenaan penggunaan senjata maut dalam

melaksanakan penangkapan, Jadual Kedua pula berkenaan dengan
penerimaan pernyataan dalam keterangan dan Jadual Ketiga adalah
berkenaan dengan perkhidmatan-perkhidmatan perlu seperti
perkhidmatan air, elektrik dan sebagainya. (Akta Keselamatan Dalam
Negeri 1960)
9. Akta Hasutan 1948 (Pindaan 1971)
Akta Hasutan 1948 ini telah dipinda pada tahun 1971 selepas kejadian 13
Mei 1969. Akta hasutan ini digunakan atau dipakai dengan apa-apa
perbuatan, ucapan perkataan, penerbitan atau benda-benda lain yang
menyebabkan perbuatan itu mempunyai kecenderungan untuk
menghasut.
Akta ini melarang perbincangan umum tentang beberapa perkara iaitu

membangkitkan perasaan tidak suka terhadap Yang di Pertuan Agong
atau mana-mana kerajaan dalam persekutuan. Ia juga melarang
membangkitkan perasaan negatif atau permusuhan antara kaum atau
golongan penduduk yang mungkin menyebabkan kekerasan serta
mendatangkan mudarat kepada keselamatan persekutuan atau mana-
mana negeri di dalam Persekutuan. Jika sabit dengan kesalahan ini,
pesalah boleh dipenjarakan tidak lebih daripada tiga tahun atau denda
RM5,000 atau kedua-duanya sekali. (Mohd. Foad Sakdan, 3)
172
8.11 TAMAT DARURAT
Dalam Perlembagaan Malaysia terdapat peruntukan tentang darurat

tersebut iaitu (Perkara 150) yang menyatakan bahawa satu-satu
pengisytiharan darurat tamat apabila Yang di Pertuan Agong menarik
kembali pengisytiharan darurat yang telah dibuat atau ia dibatalkan oleh
Parlimen apabila usul untuk menamatkannya diluluskan oleh kedua-dua
Dewan. Menurut Perlembagaan, tempoh kesahan peraturan atau undang-
undang yang digubal semasa dalam tempoh darurat adalah terhad dalam
jangkamasa tertentu sahaja. Tetapi perlu dingat bahawa peruntukan
tersebut hanya boleh dicapai sekiranya pengisytiharan tamatnya satu-satu
darurat telah dibuat. Peruntukan 150 (7) menyatakan,
“Apabila habis tempoh enam bulan yang bermula dari

tarikh perisytiharan darurat terhenti berkuatkuasa, apa-
apa ordinan yang diisytiharkan menurut perisytiharan itu,
dan setakat mana ia tidak mungkin dapat dibuat dengan
sah jika tidak kerana perkara 150, apa-apa undang-undang
yang dibuat semasa perisytiharan itu berkuatkuasa
hendaklah terhenti berkuatkuasa kecuali mengenai
perkara-perkara yang telah dilakukan dan ditinggalkan
daripada dilakukan sebelum habis tempoh enam bulan
yang tersebut itu.”
Walau bagaimanapun, jika dilihat makna Perkara 150 secara pengertian

bahasa sahaja, yang dapat difahami adalah bahawa undang-undang yang
dibuat semasa tempoh darurat akan hanya terbatal sekiranya
pengisytiharan darurat telah ditarik balik atau dibatalkan. Ini kerana
Perkara 150 tidak memberitahu tarikh berakhirnya satu-satu perisytiharan
darurat. Oleh yang demikian, sekiranya Perkara 150 dijadikan hujah,
maka tidak ada satu pun perisytiharan darurat di Malaysia dibatalkan.
Terdapat beberapa kes yang dapat menafsirkan pendapat di atas. Dalam
kes Johnson Tan Han Seng lwn Pendakwa Raya dan kes Pendakwa Raya lwn
Khong Teng Khen ([1977] 2 M.L.J. 66), Ketua Hakim Negara pada waktu
itu iaitu Tun Mohamad Suffian dan Tuan Hakim Persekutuan Wan
Sulaiman, masing-masing memutuskan bahawa perisytiharan darurat
tahun 1969 hanya tamat mengikut Perkara 150(3) iaitu apabila Yang di
Pertuan Agong menarik balik perisytiharan itu atau apabila Parlimen
menerusi rumusan yang diluluskan oleh Dewan Rakyat dan Dewan
Negara membatalkan perisytiharan itu. (Mohd Salleh, 26-27)
Perisytiharan darurat tahun 1964 dan tahun 1966 telah ditarik balik
secara implikasi oleh perisytiharan darurat tahun 1969. Tetapi
perisytiharan darurat tahun 1969 tidak ditarik balik secara implikasi oleh
perisytiharan darurat tahun 1977 kerana perisytiharan darurat tahun 1977
dengan terang-terangan tidak menyentuh tentang perisytiharan darurat
173
tahun 1969. Maka Malaysia masih berada di bawah undang-undang
darurat kerana perisytiharan darurat tahun 1969 ini masih hidup dan
tidak ditarik balik atau dibatalkan.
8.12 SEKATAN SEMASA DARURAT
Daripada perbincangan yang dapat dilihat di atas, pihak kerajaan

mempunyai kuasa untuk membuat ordinan atau peraturan-peraturan
darurat dan ia begitu luas sehingga boleh mengatasi peruntukan-
peruntukan Perlembagaan. Namun begitu, demi untuk menjaga
kepentingan dan hak-hak tertentu, maka Perlembagaan sendiri telah
memperuntukkan satu peruntukan khas yang menghadkan kuasa
membuat peraturan semasa keadaan darurat. Menurut Perkara 150(6A),
undang-undang yang dibuat semasa darurat menukar, mengubah atau
bertentangan dengan apa-apa peruntukan yang telah diberi oleh
Perlembagaan berkenaan dengan
“Apa-apa perkara mengeni hukum syarak atau adat-

istiadat Melayu atau berkenaan dengan apa-apa perkara
mengenai undang-undang atau adat-istiadat bumiputera
di sesuatu Negeri Borneo dan juga Fasal(6) tidak boleh
mengesahkan mana-mana peruntukan yang berlawanan
dengan peruntukan yang berlawanan dengan peruntukan.
Perlembagaan ini berhubung dengan apa-apa perkara itu
atau berhubung dengan ugama, kewarganegaraan, atau
bahasa”.
8.13 KESIMPULAN PERBINCANGAN DARURAT
Darurat diisytiharkan apabila terdapat kejadian yang mengancam

keselamatan, kehidupan ekonomi atau ketenteraan awam dalam
persekutuan atau mana-mana bahagiannya. Sejak tahun 1948, sebanyak 5
darurat telah diisytiharkan dan di antaranya adalah tiga perisytiharan yang
meliputi seluruh persekutuan sementara dua perisytiharan lagi hanya
untuk negeri sahaja.
Ordinan atau undang-undang darurat telah digubal bersesuaian dengan

perisytiharan darurat untuk mengawal keadaan darurat dan menjamin
keselamatan negara. Walau bagaimanapun, kesemuanya telah dibubarkan
kecuali Ordinan Darurat (Kuasa-kuasa Perlu) 1969 yang telah
dikanunkan sebagai Akta Darurat (Kuasa-kuasa Perlu) 1979 di bawah
Fasal 5 Perkara 150 Perlembagaan Persekutuan.
Selain daripada ordinan tentang darurat, ada undang-undang lain yang

berfungsi menyokong undang-undang darurat. Undang-undang lain itu
meliputi Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960, Akta Hasutan 1948,
174
Akta Pendaftaran Kebangsaan, Ordinan Pendaftaran Buruh, Akta
Senjata Api (Penalti Lebih Besar) 1971 dan sebagainya. Seperti juga
dengan segala perkara yang dibuat, sudah tentu ada wujud kelebihan dan
kelemahan undang-undang darurat dan juga undang-undang lain yang
dibincangkan di atas. Ramai yang mengkritik tentang kewujudan undang-
undang tersebut, terutamanya apabila ia dikaitkan dengan hak-hak asasi
manusia atau hak-hak sebagai warganegara.
1. Mengapakah peruntukan-peruntukan berkenaan kebebasan asasi

rakyat Malaysia dimasukkan di dalam Perlembagaan Malaysia?
2. Pada pandangan anda mengapakah sekatan-sekatan terhadap

peruntukan-peruntukan kebebasan asasi wujud di dalam
Perlembagaan Persekutuan?
3. Terangkan maksud peruntukan yang berbunyi, “Segala kerja

paksa adalah dilarang, tetapi Parlimen boleh dengan undang-
undang membuat peruntukan bagi perkhidmatan kerahan bagi
maksud-maksud negara”.
4. Kenapakah peruntukan Perkara 153 yang memberi hak yang

istimewa kepada bangsa Melayu dan kaum Bumiputera tidak
dianggap bertentangan dengan Perkara 8 iaitu hak sama rata
sebagai rakyat Malaysia?
5. Perkara 11 memberi kebebasan kepada rakyat Malaysia

menganuti dan mengamalkan agama pilihannya. Bagaimana pula
isu murtad yang membabitkan penganut agama Islam menukar
agamanya, adakah mereka boleh berbuat demikian?
6. Siapakah yang berhak membuat undang-undang semasa keadaan

darurat?
7. Apakah perkara-perkara tertentu yang tidak boleh diluaskan

kuasa undang-undang darurat kepadanya sepertimana yang telah
diperuntukkan oleh Perlembagaan.
8. Bincangkan persoalan tamatnya sesuatu perisytiharan darurat

mengikut Perlembagaan dan kes-kes yang telah dibicarakan.
175
9. Bilakah Yang di Pertuan Agong boleh mengisytiharkan darurat?
10. Berikan pandangan anda tentang pendapat berikut, “Darurat

yang diisytiharkan pada 15 Mei 1969 masih lagi belum
ditamatkan, maka ordinan-ordinan yang dikeluarkan pada masa
itu adalah sah untuk digunakan”.
176
BAB 9
DIMENSI PENGURUSAN
KEWANGAN NEGARA
OBJEKTIF BAB
Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:

1. Memahami peruntukan Perlembagaan Malaysia berkaitan
pengurusan kewangan kerajaan di negara ini.
2. Menyedari bahawa terdapat prinsip-prinsip tertentu dalam
mengendali urusan kewangan awam.
3. Membezakan antara kuasa percukaian peringkat persekutuan dan
negeri.
4. Mengetahui bahawa terdapat berbagai-bagai kawalan dibuat
dalam mengurus kewangan kerajaan ini.
9.1 PENGURUSAN KEWANGAN NEGARA
Ibu bapa memerlukan wang untuk dibelanjakan kepada keluarganya

seperti membeli keperluan hidup seharian; makan, minum, membiayai
tempat tinggal, kenderaan, keperluan anak-anak yang bersekolah,
keperluan berekreasi, beramal jariah dan sebagainya. Begitu juga seorang
ketua bagi sebuah jabatan atau organisasi memerlukan wang biaya yang
banyak bagi mengendalikan berbagai-bagai urusan jabatan dan
organisasinya. Jika wang sudah diperlukan di peringkat keluarga dan
organisasi, maka sudah tentulah sebuah negara yang jauh lebih besar
lebih memerlukannya mengikut saiz dan keperluan yang ada.
Kerajaan yang memerintah sesebuah negara memerlukan wang untuk

mengadakan pembangunan seperti mengadakan sekolah, universiti,
hospital, jalan raya dan sebagainya. Wang juga diperlukan untuk
membayar gaji seluruh kakitangannya yang ramai yang terdiri daripada
doktor, guru, pensyarah, pasukan bersenjata, para hakim dan sebagainya.
Selain itu berbagai-bagai perkhidmatan untuk kesenangan rakyat perlu
diadakan dan oleh sebab inilah maka wang yang lebih banyak
sememangnya diperlukan.
Untuk mendapatkan wang ini, kerajaan akan meminta Parlimen

meluluskan sejumlah wang untuk digunakan oleh kerajaan bagi
177
menjalankan tanggungjawabnya. Terdapat beberapa prinsip yang
digunakan oleh Parlimen dalam menimbangkan urusan kewangan di
negara kita (Salleh Abas, 1997):
(i) Segala cukai, kadar dan hasil-hasil yang lain tidak boleh
dikenakan dan dipungut melainkan ada undang-undang
yang membenarkan penggunaan dan pemungut cukai
tersebut. (lihat juga Abdullah Ayub, 1977).
(ii) Semua pinjaman wang hendaklah dikuatkuasakan oleh
undang-undang dan begitu juga semua jaminan wang atau
mana-mana urusan yang melibatkan kerajaan sebagai
penjamin hendaklah diluluskan oleh Perbendaharaan
mengikut undang-undang. (Perkara 96).
(iii) Semua hasil yang dipungut dan semua wang yang
diperoleh oleh kerajaan hendaklah dimasukkan ke dalam
satu kumpulan wang yang dinamakan Kumpulan Wang
yang Disatukan. (Perkara 97(2)).
(iv) Semua perbelanjaan kerajaan dibayar daripada kumpulan
wang ini dan hendaklah dibenarkan oleh undang-undang.
(Perkara 104)
(v) Kerajaan, menerusi Menteri Kewangan,
bertanggungjawab menguruskan Kumpulan Wang yang
Disatukan dan juga menyelia, mengawal dan mengarah
segala perbelanjaan kerajaan dan segala perkara yang
berkaitan dengan hal-ehwal kewangan negara.
(vi) Semua perbelanjaan dan akaun wang kerajaan diperiksa
oleh seorang pegawai bernama Juruaudit Negara (Perkara
106) dan oleh satu jawatankuasa Parlimen bernama
Jawatankuasa Akaun Wang Negara (Peraturan 77,
Peraturan majlis Mesyuarat Dewan Rakyat).
9.1.1 Cukai – Pendapatan Negara
Bagaimanakah negara atau kerajaan memperolehi pendapatannya?

Pendapatan atau hasil kerajaan diperolehi daripada cukai dan bayaran-
bayaran lain yang dibayar oleh rakyat atau pinjaman yang dilakukan dari
pihak-pihak lain. Setiap kali cukai atau bayaran tersebut hendak dikutip
oleh kerajaan, ia hendaklah berdasarkan kepada undang-undang yang sah.
Jika tidak, kutipan yang dilakukan adalah salah. Hampir semua jenis cukai
yang sama dikutip setiap tahun dengan kadar yang berubah-ubah.
Terdapat beberapa akta sedia ada yang digunakan untuk memungut cukai
daripada rakyat di Malaysia, antaranya ialah
(i) Akta Cukai Pendapatan 1967, untuk kutipan cukai

pendapatan.
178
(ii) Akta Lalu Lintas 1987, untuk bayaran pendaftaran dan
lesen kereta motor.
(iii) Akta Kastam 1967, untuk cukai barang import dan
eksport.
(iv) Akta Telekom 1950, 1970, untuk bayaran lesen radio,
televisyen dan telefon.
(v) Akta Eksais 1967, untuk cukai barang-barang buatan
Malaysia.
(vi) Akta Kewangan 1965, untuk cukai pembayaran gaji.
(vii) Akta Kewangan 1965, untuk cukai hasil perniagaan.
(viii) Akta Kewangan (Harta Pesaka) 1965, untuk cukai hasil
pesaka.
Untuk menjalankan sesuatu rancangan pembangunan negara, kerajaan

akan membuat pinjaman daripada pihak-pihak tertentu. Pinjaman hanya
boleh dibuat setelah satu undang-undang mengenainya diluluskan
terlebih dahulu. Ada dua jenis undang-undang tentang pinjaman ini, yang
pertama ialah undang-undang pinjaman bagi sesuatu rancangan tertentu
dan kedua undang-undang yang membenarkan kerajaan meminjam
sebanyak mana jumlah yang ditentukan oleh undang-undang daripada
mana-mana sumber. Kerajaan boleh terus melakukan pinjaman di bawah
undang-undang ini sehingga mencapai jumlah tersebut. Apabila amaun
tersebut sudah mencukupi, kerajaan tidak lagi boleh meminjam kecuali
satu undang-undang lain diluluskan.
9.2 KUASA PERCUKAIAN
Satu daripada sumber kekayaan utama negara ialah sumber-sumber asli

seperti hasil perlombongan, petroleum, hasil perhutanan dan sebagainya.
Di Malaysia, kuasa percukaian ke atas sumber-sumber asli dibahagikan
antara kerajaan Persekutuan dan kerajaan Negeri, sebagaimana dalam
Perkara 110(1) dan Jadual 10 Perlembagaan Persekutuan Malaysia. (SM
Noor Alam, 1988)
Jadual 10 menyenaraikan sumber-sumber hasil yang diserahkan kepada

negeri seperti berikut:
(i) Hasil dari kedai tuak.

(ii) Hasil dari tanah, lombong dan hutan.
(iii) Hasil dari lesen-lesen, lain daripada lesen-lesen
berhubung dengan kereta-kereta yang didorongi jentera,
pepasangan-pepasangan letrik dan pendaftaran
perniagan-perniagaan.
(iv) Duti hiburan.
179
(v) Bayaran-bayaran dalam mahkamah, laindaripada
mahkamah persekutuan.
(vi) Bayaran-bayaran dan terimaan-terimaan mengenai
perkhidmatan-perkhidmatan tertentu yang dijalankan
oleh jabatan-jabatan Kerajaan Negeri.
(vii) Hasil bagi lembega-lembaga bandaran, majlis-majlis
bandaran, lembaga luar bandar, majlis-majlis tempatan
dan pihak-pihak berkuasa tempatan yang seumpamanya,
selain daripada:
• perbandaran yang ditubuhkan di bawah Ordinan
perbandaran,
• lembaga-lembaga bandaran, majlis-majlis
bandaran, lembaga-lembaga luar bandar, majlis
tempatan dan pihak berkuasa tempatan yang
seumpamanya yang ada mempunyai kuasa di
bawah undang-undang bertulis untuk memegang
hasil-hasilnya dan mengawal perbelanjaan hasil-
hasilnya itu.
(viii) Terimaan-terimaan mengenai bekalan air, termasuk
kadar-kadar air.
(ix) Sewa-sewa mengenai harta Negeri.
(x) Bunga atas baki-baki wang Negeri.
(xi) Terimaan-terimaan dari jualan-jualan tanah dan jualan-
jualan harta Negeri.
(xii) Denda-denda dan rampasan-rampasan dalam mahkamah,
lain daripada mahkamah persekutuan.
(xiii) Zakat, fitrah dan Baitulmal dan hasil ugama Islam yang
seumpamanya.
(xiv) Harta karun.
Daripada senarai yang tersebut di atas, sumber utama kepada hasil

kerajaan negeri ialah sumber hutan, lombong dan tanah. Sumber-sumber
lain tidak begitu memberikan sumbangan yang banyak kepada
pendapatan sesuatu negeri.
Sumber hasil yang tidak disenaraikan dalam jadual ini tertakluk kepada
kuasa percukaian kerajaan persekutuan. Malah Parlimen boleh membuat
undang-undang untuk mengubah dan mengganti mana-mana punca hasil
yang dinyatakan pada bila-bila masa. (Perkara 110(2)
Walaupun semua hasil cukai eksport dikutip oleh kerajaan Persekutuan

dan menjadi miliknya, Perkara 110(3) telah menggariskan kaedah
pembahagian cukai eksport ke atas bijih timah disumbangkan kepada
negeri yang menghasilkan bijih timah tersebut, sebanyak 10 peratus atau
lebih besar sebagaimana yang diperuntukkan sebagai duti eksport.
180
Pada tahun 1962, satu pindaan Perlembagaan dibuat dengan
memasukkan fasal 3A dan 3B dalam Perkara 110 ini. Fasal 3A memberi
kebenaran kepada kerajaan Persekutuan, melalui undang-undang
Persekutuan, memberi kepada kerajaan Negeri yang menjadi punca
kepada hasil galian diperolehi, sebahagian daripada cukai eksport ke atas
hasil galian tertentu (selain daripada bijih timah seperti bijih galian, logam
atau minyak galian) tertakluk kepada syarat-syarat yang dikenakan oleh
undang-undang yang diadakan.
Fasal 3B pula memberikan kuasa ekstra kepada kerajaan Persekutuan

untuk menghalang atau melarang sebarang cukai atau bayaran dikenakan
ke atas hasil-hasil galian oleh kerajaan Negeri.
Dengan cara yang demikian, apabila cukai tidak dikenakan berkali-kali,

kerajaan dapat mengawal harga hasil galian tersebut di pasaran
antarabangsa.
Di samping menerima royalti, kerajaan negeri akan menerima sepuluh

peratu atau sebahagian cukai eksport dari bahan tersebut. Dengan
demikian kerajaan negeri dapat dikawal dari meminda tahap royalti
sewenang-wenangnya. (SM Noor, 1988) Nampaknya peruntukan ini
memberi kuasa kepada kerajaan Persekutuan mengawal kerajaan Negeri
dari segi menentukan cukai bahan galian dalam mana-mana negeri di
Persekutuan ini.
9.3 HASIL PETROLEUM
Pada awal tahun 70-an, ketika hasil petroleum didapati di Sabah dan
Sarawak, kerajaan-kerajaan negeri tersebut mengamalkan sistem konsesi
yang diberikan kepada syarikat-syarikat tertentu. Kerajaan Negeri yang
memberi konsesi diberi 12½ peratus daripada nilai petroleum yang
dikeluarkan dari negeri tersebut.
Oleh kerana hasil petroleum dan gas ini sangat lumayan, kerajaan
Persekutuan kemudiaannya mula terlibat secara langsung dalam
mengendalikan hasil yang strategik ini. Untuk tujuan ini, Parlimen telah
meluluskan suatu akta yang dikenali sebagai Akta Pembangunan
Petoleum 1974, yang mengadakan peruntukan-peruntukan penting
mengenai penggalian hasil petroleum. Antaranya ialah
(i) Semua hak ke atas petroleum yang diperolehi dari

sesebuah negeri dalam persekutuan akan diserahkan
kepada satu perbadanan yang akan ditubuhkan iaitu
Petronas (Petroleum Nasional Berhad).
181
(ii) Perbadanan yang ditubuhkan itu mempunyai hak mutlak
untuk mengurus dan mentadbir sumber petroleum di
Persekutuan.
(iii) Badan tersebut tertakluk dan bertanggungjawab terus
kepada Perdana Menteri.
9.4 KUMPULAN WANG YANG DISATUKAN
Kumpulan Wang yang Disatukan (Perkara 97) ialah semua wang yang
diperolehi oleh kerajaan dengan apa juga cara dan dimasukkan ke dalam
satu tabung hasil kerajaan. Kumpulan wang ini diuruskan oleh
Perbendaharaan.
Prinsip utama kewangan negara ialah, sama ada wang Persekutuan atau
wang Negeri, ia tidak boleh dikeluarkan daripada Kumpulan Wang yang
Disatukan melainkan jika ia (Suffian, 1987):
(i) dipertanggungjawabkan kepada Kumpulan Wang yang

Disatukan, atau
(ii) diberi kuasa oleh Parlimen untuk mengeluarkannya atau
bagi negeri oleh Dewan Undangan Negeri (dalam bentuk
Akta atau Enakmen Perbekalan), atau
(iii) diberi kuasa supaya dikeluarkan di bawah Perkara 102
Perlembagaan Malaysia (Kuasa membenarkan
perbelanjaan masuk akaun atau bagi maksud-maksud
yang tidak ditentukan).
Kumpulan wang ini mempunyai tiga akaun iaitu Akaun Hasil Disatukan,
Akaun Wang Pinjaman yang Disatukan dan Akaun Wang Amanah yang
Disatukan. Akaun Hasil Disatukan mengandungi semua akaun hasil yang
dipungut oleh kerajaan mengikut undang-undang yang berkenaan. Akaun
Wang Pinjaman yang Disatukan pula ialah akaun yang mengandungi
wang dan wang yang diperuntukkan bagi sesuatu perbelanjaan yang
tertentu. Akaun Wang Amanah pula mengandungi semua akaun wang
yang diamanahkan kepada kerajaan.
Perkara 98 memperuntukkan cara Kumpulan Wang yang Disatukan ini

dibelanjakan. Perbelanjaan yang hendak dilakukan mestilah terlebih
dahulu diluluskan oleh undang-undang (Perkara 104). Perbelanjaan yang
dilakukan terbahagi kepada dua jenis iaitu perbelanjaan tetap dan
perbelanjaan tahunan.
Perbelanjaan tetap ialah perbelanjaan yang telah ditentukan oleh

Perlembagaan dan undang-undang lain menggunakan Kumpulan Wang
yang Disatukan. Oleh itu, perbelanjaan jenis ini tidak memerlukan
182
kelulusan baru oleh Parlimen. Ia dikira tanggungan negara yang
berterusan yang meliputi:
(i) segala pencen, pampasan kerana kehilangan jawatan dan

ganjaran yang tertanggung kepada Persekutuan,
(ii) segala caj hutang yang tertanggung kepada Persekutuan,
dan
(iii) apa-apa wang yang dikehendaki bagi menunaikan apa-apa
hukuman, keputusan atau award terhadap Persekutuan
oleh mana-mana mahkamah atau tribunal,
(iv) peruntukan Diraja bagi Yang diPertuan Agong dan Raja
Permaisuri Agong,
(v) gaji hakim Mahkamah Persekutuan dan Mahkamah
Tinggi, gaji ahli suruhanjaya perkhidmatan, gaji Yang
Dipertua Dewan Rakyat dan Negara, gaji Juruaudit
Negara, gaji Setiausaha Dewan Rakyat dan Negara,
(vi) pembayaran kepada negeri dan sebahagian daripada cukai
eksport bijih timah kepada negeri pengeluar bijih timah
itu.
Perbelanjaan tahunan pula ialah perbelanjaan yang dicadangkan dibayar

daripada Kumpulan Wang yang Disatukan dan diluluskan oleh satu
undang-undang yang mesti dibuat pada tiap-tiap tahun. Undang-undang
ini dikenali sebagai undang-undang perbekalan. Ia meliputi keseluruhan
perbelanjaan kerajaan yang dibahagikan kepada dua bahagian secara
umum iaitu perbelanjaan biasa (mengurus) dan perbelanjaan
pembangunan.
9.5 PENYATA KEWANGAN TAHUNAN
Perkara 99 memperuntukkan bahawa Yang diPertuan Agong hendaklah

mengarahkan supaya suatu anggaran pendapatan dan perbelanjaan
Persekutuan bagi tiap-tiap tahun kewangan dibentangkan di Dewan
Rakyat. Penyata yang dibentangkan itu hendaklah sebelum permulaan
tahun kewangan tersebut kecuali jika Parlimen memperuntukkan
sebaliknya.
Anggaran perbelanjaan hendaklah menunjukkan perkara-perkara berikut:
(i) jumlah wang yang dikehendaki untuk membayar

perbelanjaan yang dipertanggungkan kepada Kumpulan
Wang yang Disatukan,
(ii) jumlah wang yang dikehendaki untuk membayar
perbelanjaan bagi maksud-maksud lain yang dicadangkan
untuk dibayar daripada Kumpulan Wang yang Disatukan.
183
Anggaran perbelanjaan ini tidaklah termasuk:
(i) jumlah wang pinjaman yang didapati oleh Persekutuan

bagi maksud-maksud tertentu dan yang diperuntukkan
bagi maksud-maksud itu oleh akta yang membenarkan
pinjaman itu didapati,
(ii) jumlah wang yang diterima oleh Persekutuan, iaitu wang
atau bunga bagi wang yang tertakluk kepada sesuatu
amanah dan yang akan digunakan mengikut syarat-syarat
amanah itu,
(iii) jumlah wang yang dipegang oleh Persekutuan, iaitu wang
yang telah diterima atau diperuntukkan bagi maksud
sesuatu kumpulan wang amanah yang ditubuhkan di
bawah atau mengikut undang-undang persekutuan.
Penyata kewangan tahunan hendaklah juga menunjukkan setepat

mungkin aset dan tanggungan Persekutuan pada akhir tahun kewangan
yang baru genap, caranya aset itu dilaburkan atau dipegang dan maksud-
maksud am yang tanggungan-tanggungan mengenainya belum selesai.
9.6 RANG UNDANG-UNDANG PERBEKALAN
Rang undang-undang perbekalan dan anggaran perbelanjaan tahunan

perlu diluluskan tiap-tiap tahun oleh Parlimen. Rang undang-undang ini
lazimnya akan dikemukakan oleh Menteri Kewangan. Ketika
membentangkan untuk kali kedua, ia dikenali sebagai ucapan belanjawan
yang mengandungi anggaran perbelanjaan dan cadangan-cadangan
kerajaan untuk memperolehi wang bagi negara bagi melaksanakan
perbelanjaan itu. Melalui ucapan ini juga kerajaan menyemak cukai-cukai
sedia ada atau memperkenalkan cukai-cukai baru.
9.7 ANGGARAN TAMBAHAN DAN RANG UNDANG-

UNDANG PERBEKALAN TAMBAHAN
Jika didapati bagi sesuatu tahun kewangan:
(i) jumlah wang yang diperuntukkan oleh Akta Perbekalan

bagi apa-apa maksud tidak mencukupi, atau bahawa
keperluan telah timbul untuk melakukan perbelanjaan
bagi sesuatu maksud yang wang tidak ada diperuntukkan
baginya oleh Akta Perbekalan, atau
(ii) apa-apa wang yang telah dibelanjakan bagi sesuatu
maksud lebih dari jumlah yang diperuntukkan bagi
maksud itu oleh Akta Perbekalan,
184
maka suatu anggaran tambahan menunjukkan jumlah-jumlah wang yang
dikehendaki atau dibelanjakan itu hendaklah dibentangkan dalam Dewan
Rakyat dan maksud-maksud bagi apa-apa perbelanjaan itu hendaklah
dimasukkan dalam suatu Rang undang-undang Perbekalan.
9.8 KUMPULAN WANG LUAR JANGKA
Pada sesuatu ketika, wujud beberapa jenis keadaan perbelanjaan baru

yang tidak diperuntukkan. Disebabkan perbelanjaan ini penting
dilaksanakan sebelum mendapat kelulusan Parlimen maka Perlembagaan
telah membenarkan kerajaan mewujudkan satu Kumpulan Wang Luar
Jangka. Wang dalam kumpulan wang ini datangnya dari Kumpulan Wang
yang Disatukan dan hanya boleh digunakan untuk perbelanjaan luar
jangka dan untuk membuat pembayaran dan pinjaman kepada negeri.
Setelah dibelanjakan, ia akan diganti semula.
9.9 KUMPULAN WANG SIMPANAN NEGERI
Kerajaan Persekutuan, sebagaimana yang diperuntukkan oleh

Perlembagaan, bertanggungjawab membuat bayaran dan memberi
bantuan dan pinjaman kepada negeri dalam tempoh-tempoh tertentu
setiap tahun. Bagi menyenangkan urusan ini, Perkara 109(6)
Perlembagaan Malaysia telah menetapkan supaya diwujudkan satu
kumpulan wang yang dinamakan Kumpulan Wang Rezab Negeri. Wang
yang akan dibayar ke dalam Kumpulan Wang ini datangnya dari
Kumpulan Wang yang Disatukan dengan jumlah yang ditentukan oleh
Kerajaan Persekutuan selepas berunding dengan Majlis Kewangan
Negara.
Perkara 109 dan Bahagian Pertama dan Bahagian Kedua Jadual 10

Perlembagaan Persekutuan menjelaskan jenis bantuan kerajaan
Persekutuan dan keadaan-keadaan yang membolehkan kerajaan Negeri
mendapat bantuan.
Terdapat dua jenis bantuan wajib dari kerajaan Persekutuan kepada

negeri iaitu bantuan capitation (pemberian mengikut bilangan orang) dan
bantuan jalan. Kedua-dua jenis bantuan ini wajib diberi kepada semua
kerajaan negeri pada setiap tahun mengikut kiraan yang telah ditetapkan.
Pemberian mengikut bilangan orang (capitation) yang wajib dibayar

kepada tiap-tiap buah negeri bagi sesuatu tahun kewangan hendaklah
mengikut kadar-kadar yang berikut:
(i) bagi 50,000 orang yang pertama mengikut kadar RM60.00

bagi tiap-tiap seorang,
185
(ii) bagi tiap-tiap 500,000 orang yang berikutnya mengikut
kadar RM8.50 bagi tiap-tiap seorang,
(iii) bagi 500,000 orang yang berikutnya mengikut kadar
RM9.00 bagi tiap-tiap seorang,
(iv) bagi selebihnya mengikut kadar RM9.50 bagi tiap-tiap
seorang.
Selain bantuan wajib tersebut, terdapat juga bantuan mengikut budi

bicara kerajaan Persekutuan boleh diberikan kepada kerajaan Negeri.
Bantuan mengikut budi bicara ini ialah bantuan bagi maksud khas;
bantuan pembangunan dan bantuan menambah hasil negeri, dan bantuan
menghadapi sesuatu kemungkinan.
9.10 JURUAUDIT NEGARA
Urusan kewangan kerajaan hendaklah diperiksa oleh seorang yang

dikenali sebagai Juruaudit Negara. Beliau dilantik oleh Yang di Pertuan
Agong atas nasihat Perdana Menteri selepas berbincang dengan Majlis
Raja-raja. Kedudukannya mestilah bebas dan tidak boleh dipengaruhi.
Beliau tidak terlibat dengan Perkhidmatan Awam Persekutuan dan
Negeri. Gajinya ditentukan oleh Parlimen yang tidak boleh dikurangkan
tetapi boleh ditambah. Setelah dilantik beliau tidak boleh dipecat kecuali
dengan cara-cara yang tertentu sebagaimana prosedur memecat seorang
hakim Mahkamah Persekutuan atau Mahkamah Tinggi. Satu penyiasatan
perlu dibuat oleh satu Tribunal Hakim yang terdiri daripada lima orang
hakim dan satu laporan hasil penyiasatan itu hendaklah dihantar kepada
Yang di-Pertuan Agong. Apabila Tribunal itu mengesyorkan supaya
jawatan Juruaudit itu dilucutkan barulah Yang di Pertuan Agong boleh
melucutkan jawatan Juruaudit itu. Walau bagaimanapun tiada tegahan
untuk beliau meletakkan jawatan (Perkara 105(3) dan 125(4)).
Perkara 106 menetapkan kewajipan Juruaudit Nrgara untuk memeriksa

semua kira-kira wang kerajaan dan selepas itu melaporkan satu penyata
kepada Yang di-Pertuan Agong. Penyata ini akan dibentangkan di Dewan
Rakyat dan mengandungi segala teguran dan pandangan tentang akaun
wang dan syor kerajaan.
Bagi membolehkan Juruaudit menjalankan tugasnya, beliau mempunyai

kuasa penuh untuk mendapatkan segala maklumat dan keterangan dan
penjelasan tentang wang kerajaan. Beliau juga berhak memeriksa mana-
mana buku, baucar, catatan-catatan lain, mana-mana orang dengan cara
memberi keterangan bersumpah, memberi kuasa kepada mana-mana
pegawai untuk menjalankan semakan dan pemeriksaan. Perkara-perkara
ini diperuntukkan di dalam Akta Audit 1957 (Disemak 1972).
186
9.11 JAWATANKUASA AKAUN WANG NEGARA
Laporan yang disiapkan oleh Juruaudit Negara akan diperiksa oleh

Jawatankuasa Akaun Wang Negara. Jawatankuasa bebas ini dianggotai
oleh seorang pengerusi yang dilantik oleh Dewan Rakyat dan ahlinya
tidak melebihi enam orang yang dilantik oleh Jawatankuasa Pemilih.
Perlantikan lazimnya dibuat pada awal tiap-tiap penggal Parlimen.
Jawatankuasa ini berhak memanggil sesiapa jua supaya hadir untuk

memberi keterangan yang diperlukan, memeriksa surat-surat atau rekod-
rekod dan akan membuat laporan kepada Dewan Rakyat dari semasa ke
semasa.
Jawatan kuasa ini berfungsi untuk memeriksa:
(i) akaun Kerajaan Malaysia dan peruntukan wang yang

dibenarkan oleh Parlimen,
(ii) akaun wang bagi pihak berkuasa awam atau mana-mana
pertubuhan yang mentadbir wang negeri yang
dibentangkan di hadapan Dewan Rakyat,
(iii) penyata Juruaudit Negara, dan
(iv) perkara lain yang difikirkan olej jawatankuasa itu patut
diperiksa atau apa-apa perkara yang diserahkan oleh
Dewan Rakyat kepada jawatankuasa itu. (184 P.T 77
D.R).
9.12 MAJLIS KEWANGAN NEGARA
Perkara 108 memperuntukkan bahawa sebuah Majlis Kewangan Negara

hendaklah ditubuhkan. Majlis ini terdiri daripada Perdana Menteri,
menteri-menteri lain yang ditetapkan oleh Perdana Menteri dan seorang
wakil daripada tiap-tiap negeri yang ditetapkan oleh Sultan atau Yang di
Pertua Negeri. Majlis Kewangan Negara ini akan bermesyuarat beberapa
kali yang difikirkan perlu oleh Perdana Menteri tetapi sekurang-
kurangnya sekali setahun.
Apabila bermesyuarat, Perdana Menteri akan mempengerusikannya. Jika

beliau tidak hadir, menteri yang mewakilinya akan mempengerusikan
mesyuarat tersebut. Sehari sebelum mesyuarat dilangsungkan, pihak
perbendaharaan akan berbincang dengan pegawai-pegawai kewangan
negeri menyediakan agenda bagi mesyuarat penuh esoknya.
Adalah menjadi kewajipan Kerajaan Persekutuan supaya berunding

dengan Majlis Kewangan Negara berkenaan dengan:
187
(i) pemberian wang yang akan diberi oleh Persekutuan
kepada Negeri-negeri,
(ii) menyerahkan kepada Negeri-negeri kesemua atau apa-apa
bahagian daripada pendapatan cukai atau bayaran
persekutuan,
(iii) pinjaman yang dikehendaki oleh persekutuan dan negeri
dan bagaimana Persekutuan dan Negeri-negeri
menjalankan kuasa-kuasanya bagi meminjam wang,
(iv) memberi pinjaman kepada mana-mana Negeri,
(v) membuat rancangan-rancangan pembangunan mengikut
Perkara 92,
(vi) perkara-perkara yang disebut dalam Butiran 7 (f) dan (g)
Senarai Persekutuan,
(vii) apa-apa cadangan hendak mengemukakan suatu Rang
Undang-undang untuk dijadikan undang-undang yang
tersebut dalam Perkara 109(2) atau Perkara 110(3) atau
(3A),
(viii) apa-apa perkara yang diperuntukkan oleh Perlembagaan
ini atau oleh undang-undang persekutuan supaya
rundingan diadakan mengenainya dengan Majlis
Kewangan Negara.
Kerajaan Persekutuan boleh berunding dengan Majlis Kewangan Negara

mengenai apa-apa perkara lain, sama ada ia melibatkan soal kewangan
ataupun tidak. Kerajaan sesuatu negeri juga boleh berunding dengan
Majlis itu mengenai sebarang perkara yang menyentuh hal-hal kewangan
negeri itu.
1. Jelaskan prinsip-prinsip yang lazimnya dipakai oleh Parlimen

dalam menimbang kelulusan menggunakan wang kerajaan.
2. Bincangkan mengenai pemberian dan sumber-sumber hasil yang

diserahkan oleh Persekutuan kepada Negeri.
3. Huraikan kosep Kumpulan Wang yang Disatukan sebagaimana

yang diperuntukkan dalam Perlembagaan.
188
4. Urusan kewangan negara merupakan satu urusan yang sensitif.
Bagaimanakah urusan ini dikawal dalam sebuah negara seperti
Malaysia?
189
NOTA AKHIR
BAB 3
1 Jus Soli ialah satu prinsip pemberian kerakyatan berdasarkan kepada negeri di
mana seseorang itu bermastautin untuk tempoh masa yang tertentu. Satu lagi
prinsip kerakyatan yang bertentangan dengan Jus Soli ialah Jus Sanguinis, iaitu
pemberian kerakyatan berdasarkan darah keturunan tertentu yang
diidentifikasikan dengan negara tertentu. Ini bermakna bahawa menurut prinsip
Jus Sanguinis jika seseorang itu bukan daripada darah keturunan etnik atau
bangsa tertentu yang diiktiraf oleh negara berkenaan maka ia tidak layak untuk
menjadi warganegara walaupun ia telah sekian lama bermastautin dan
menumpahkan taat setia kepada negara itu. Negara China mengamalkan prinsip
kerakyatan berdasarkan Jus Sanguinis.
BAB 5
1 Hamid Jusoh, Kedudukan Undang-Undang Islam dalam Perlembagaan

Malaysia: Satu Rujukan Khas terhadap Kes-kes Konversi dalam Undang-
Undang keluarga, Dewan Bahasa dan Pustaka, K.Lumpur, 1992)
2 Seksyen ini memperuntukan bahawa kelahiran seseorang di dalam tempoh

ikatan perkahwinan yang sah di antara emaknya dan seseorang lelaki, adalah
bukti konklusif bahawa dia adalah anak yang sah kepada lelaki tersebut.
3 Undang-undang Islam menganggap bahawa seseorang itu adalah anak yang

sah kepada seseorang lelaki sekiranya ia dilahirkan enam (6) bulan selepas
perkahwinan antara si ibu dan lelaki tersebut.
4 Untuk pembacaan lanjut tentang bidang kuasa mahkamah Syariah, lihat

Ahmad Ibrahim, ‘The Amendment to Article 121’, op.cit.; ‘Undang-undang
Islam di Mahkamah Sivil’, kertas kerja yang dibentang di Simposium Mengenai
Pindaan Perlembagaan Malaysia 1988: Implikasi Undang-undang, 4 Jun 1988, Univ.
Islam Antarabangsa, m.s. 1-19; ‘Sekatan-sekatan Dalam Pelaksanaan Undang-
Undang Islam Di Malaysia’, Al-Ahkam, Jilid 4, 1994, Dewan Bahasa dan
Pustaka, Kuala Lumpur, m.s. 45-59; Sheikh Ghazali bin Haji Abdul Rahman,
‘Kedudukan Mahkamah Syariah Di Bawah Perlembagaan’, Jurnal Hukum, Jilid
XI, Bhgn II, Dis. 1997, m.s. 139-52 dan Salleh Buang, 11-4. Historic Judgment
on Article 121(1A) of the Federal Constitution’, Malaysian Law News, February
1993, m.s. 11-4.
BAB 8
1 VR Menon lawan Government of Malaysia, [1990] 1 MLJ, m/s 250.
2 Tun Mohd. Salleh Abas, Prinsip Perlembagaan dan Pemerintahan Di Malaysia,

Kuala Lumpur : DBP, 1997, m/s 301.
3 Teh Eng Huat v. Kadhi, Pasir Mas & Anor, [1990] 2 MLJ, m/s 300.
191
192
BIBLIOGRAFI
A. Rashid A. Rahman. (1994). Perjalanan pilihan raya. Kuala Lumpur:

Berita Publishing.
Abdul Aziz Hussin. (1995). Memperkenalkan undang-undang. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Abdullah Ayub. (1978). Financial Provisions of the Malaysian

Constitution and their operation in practice. In Suffian Hashim et
al. The constitution of Malaysia – Its development: 1957 –1977. Kuala
Lumpur: Oxford University Press.
Abdullah Sanusi Ahmad. (1987). Kerajaan, pentadbiran dan rakyat. Kuala

Ahmad Atory Hussain. (1996). Sistem pemerintahan dan pentadbiran Barat:

Suatu tinjauan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ahmad Ibrahim, & Ahilemah Joned. (1992). Sistem undang-undang di

Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ahmad Mohamed Ibrahim, & Ahilemah Joned. (1987). Sistem undang-

undang di Malaysia. Kuala Lumpur: Pustaka Dimensi.
Akta Darurat (Kuasa-Kuasa Perlu), 1979.
Akta Keselamatan Dalam Negeri, 1960.
Aliran. (1987). Reflection on the Malaysian constitution. Penang: Aliran.
Anwarul Yakin. (1998). Law and society in Malaysia. Kuala Lumpur:

International Law Book Services.
Appadorai, A. (1968). The substance of politics. Madras: OUP.
Ball, A. R. (1983). Modern politics and government. London: Macmilan Ltd.
Crouch, H. (1997). Government and society in Malaysia. Ithaca: Cornell

University Press.
David B., & Colin, P. (1992). Law. London: Butterworth-Heinemann

Ltd.
193
Gerth, H., & Mills, C. (Eds.). (1948). From Max Weber: Essays in sociology
London: Routledge & Kegan Paul.
Herman, F. (1949). Theory and practice of modern government. Connecticut:

Greenwood Press Publisher.
Jayakumar, S. (1976). Emergency powers in Malaysia: Can the Yang di Pertuan

Agong Act in his personal direction and capacity? 18 Malaysian Law
Report 149.
Laski, H. J. (1931). An introduction to politics. London: George Allen and

Unwin.
Lee Mei Pheng. (1989). General principles of Malaysian Law. Petaling Jaya:
Penerbit Fajar Bakti.
Lee Mei Pheng. (1995). General principle of Malaysia Law. Kuala Lumpur:
Fajar Bakti.
Livingstone, W. S. (1974). Federalisme and constitutional change. Connecticut:

Greenwood Press Publisher.
Macridis, R. C. (1978). Modern political system: Europe. New Jersey:

Prentice-Hall Inc.
Mahyudin Hj Yahya. (1998). Tamadun Islam. Shah Alam: Penerbit Fajar

Bakti.
Milne, R.S., & Mauzy D.K. (1982). Politik dan kerajaan di Malaysia. Kuala
Lumpur: Dewan bahasa dan Pustaka.
Milne, R.S., & Mauzy, D.K. (1999). Malaysian politics under Mahathir.
London: Routledge.
Mohamed Idris Saleh, Che Su Mustaffa, & Fuziah Shafie. (1994). Sejarah
pembanguan negara dan bangsa. Kuala Lumpur: Utusan Publications
& Distributor Sdn.Bhd.
Mohamed Suffian Hashim. (1987). Mengenal perlembagaan Malaysia. Kuala

Mohamed Suffian, Tun. (1990). Pengenalan sistem undang-undang Malaysia.

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
194
Mohd Salleh Abas. (1997). Prinsip perlembagaan dan pemerintahan di Malaysia.
Mohd Salleh Abbas. (1984). Sejarah perlembagaan Malaysia. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.
Mohd. Reduan Asli. (1993). Pemberontakan bersenjata komunis di Malaysia.

Mohd. Salleh Abas, Tun. (1989). Kebebasan kehakiman: Singa di bawah

takhta dijerat. Kuala Lumpur: Penerbit Pena.
Mohd. Salleh Abas, Tun. (1997). Prinsip perlembagaan dan pemerintahan di

Mohd. Salleh Abbas. (1985). Unsur-unsur tradisi dalam perlembagaan

Mohd. Suffian Hahim, et al. (1979). An introduction to the constitution of

Malaysia. Kuala Lumpur: Government Printers.
Perlembagaan Persekutuan Malaysia.
Perlembagaan Persekutuan. (1996). Kuala Lumpur: International Law Book

Services.
Ranjit Singh Malhi. (1994). Pengajian am STPM: Kenegaraan Malaysia. Kuala

Lumpur: Federal Publications.
Robertson, D. (1986). Dictionary of politics. London: Penguin Publications.
Shaikh Mohd Noor Alam S.M Hussain. (1988). Federalisme di Malaysia.

Sheela Abraham. (1994). Sejarah perkembangan negara. Petaling Jaya:

Penerbit Fajar Bakti.
Simandjuntak, B. (1969). Malayan federalism 1945-1963. Kuala Lumpur:

Oxford University Press.
Steven, V. (1996). Law and society. New Jersey: Prentice Hall, Inc.
Strong, C.F. (1966). Modern political constitutions. London: Sidgwick and

Jackson Ltd.
195
Strong, C.F. (1972). Modern political constitutions. London: English
Language Book Society.
Sufian Hashim. (1987). Mengenal perlembagaan Malaysia. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.
Sufian Hashim, Tun. (1990). Pengenalan sistem undang-undang Malaysia.

Tan Seng Giaw. (1989). The first 60 days. Petaling Jaya: Democratic
Action Party.
Wheare, K. C. (1964). Federal government. New York: Oxford University

Press.
Wheare, K.C. (1951). Modern constitutions. Oxford: OUP.
Wheare, K.C. (1993). (Trans.). Perlembagaan moden. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.
Wright, V. (1978). The government and politics of France. London:

Hutchinson & Co. (Publisher) Ltd.
Wu Min Aun. (1961). Pengenalan kepada sistem perundangan Malaysia. Kuala

Lumpur: Heinemann Educational Books.
Wu Min Aun. (1978). An introduction to Malaysian legal system. Kuala

Lumpur: Heinemann Educational Books Co.
Wu Min Aun. (1999). The Malaysian legal system. Petaling Jaya: Longman.
Zainal Abidin Wahid. (1966). Sejarah Melayu. Asian Studies. Vol. 4. No. 3.
p. 446.
196

Gmga2013 - Full Modul

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gmga2013 - Full Modul

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KANDUNGAN

BAB 1 NEGARA, KERAJAAN, DAN PERLEMBAGAAN

BAB 2 UNDANG-UNDANG, PELEMBAGAAN DAN SISTEM

BAB 4 DIMENSI POLITIK I PERLEMBAGAAN MALAYSIA

BAB 5 DIMENSI POLITIK II PERLEMBAGAAN MALAYSIA

BAB 6 DIMENSI PEMERINTAHAN I:

Objektif Bab 101

Objektif Bab 123

BAB 8 DIMENSI HAK ASASI MANUSIA DAN

Objektif Bab 143

BAB 9 DIMENSI PENGURUSAN KEWANGAN

Objektif Bab 177

LAMPIRAN: Jawapan Soalan Penilaian Kendiri 197

Soalan Dalam Teks (SDT) adalah soalan latihan yang

Soalan Penilaian Kendiri (SPK) adalah soalan ulang kaji

Anda boleh menyemak jawapan latihan anda dengan

Anda dikehendaki berfikir sejenak tentang situasi di

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:

Ada beberapa sebab mengapa berfikir tentang negara, kerajaan dan

Dalam pelajaran ini, kita akan membincangkan pengertian konsep-

1.2 KONSEP-KONSEP NEGARA, KERAJAAN DAN

Dalam kehidupan moden, negara merupakan pentas politik yang

SOALAN DALAM TEKS 1.1

1. Apakah unsur-unsur yang membentuk negara?

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

1.2.1 Definisi Negara

Dalam kehidupan politik, negara merupakan institusi yang terpenting.

Negara adalah kerangka politik yang memberi identifikasi kepada sesuatu

Seringkali juga identiti budaya masyarakat menjadi tanda atau lambang

Definisi ringkas tentang negara yang diberikan di atas memperlihatkan

Merujuk kepada sempadan geografi tertentu yang bukan sahaja meliputi

Merupakan pemerintah, yakni, jentera yang melaksanakan pentadbiran

Namun begitu, kerajaan adalah satu-satunya unsur yang paling tidak

Aspek kedaulatan yang dibincangkan di atas hanyalah merujuk kepada

Berdasarkan kepada unsur-unsur negara yang dibincangkan tadi, maka

Definisi oleh Robertson (1986) mempunyai beberapa persamaan dengan

...the human community that (successfully) claims the monopoly of

(Terjemahan:..satu komuniti manusia yang mempunyai

Manakala Laski pula melihat negara sebagai,

...a society which is integrated by possessing a coercive authority

(Terjemahan: ...sesebuah masyarakat yang terintegrasi

Definisi yang diberikan oleh ketiga-tiga sarjana di atas menekankan

Bagaimanakah corak kehidupan manusia moden hari

1.2.2 Ciri-Ciri Kuasa Negara

Terdapat tiga ciri-ciri atau sifat-sifat kuasa negara, iaitu

Negara berkeupayaan memaksa setiap orang yang berada di dalam

Negara bukan sahaja mempunyai monopoli dalam pengunaan kekerasan

Semua peraturan perundangan negara melibatkan serta dikenakan ke

Demikianlah sifat kuasa negara yang boleh memaksa, memonopoli

1.2.3 Jenis-Jenis Negara

Dalam perkembangan politik dan kenegaraan hari ini, pada umumnya

Terdapat dua perbezaan penting antara Negara Persekutuan dan Negara

Bagi Negara-negara Persekutuan, ia biasanya terbentuk daripada

Bagi Negara-negara Persekutuan, perlembagaan negara berkenaan

Perbincangan kita tentang negara telah melihat bahawa negara

SOALAN DALAM TEKS 1.2

1. Sebutkan ciri-ciri penting kuasa negara?

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

1.3 TAKRIF DAN PERANAN KERAJAAN

Seperti yang telah dijelaskan sebelum ini, kerajaan merupakan teraju

Kerajaan yang demokratik bukan sahaja merujuk kepada sebuah kerajaan

Bagi mengelakkan sesebuah kerajaan demokratik itu memonopoli kuasa

Badan legislative ialah badan perundangan yang berfungsi sebagai