Θερμιδομετρία

Θ.Λυμπεροπούλου, ΕΔΙΠ
Κ.Μπαλτά, ΕΔΙΠ
Δ.Βασιλακόπουλος, ΕΔΙΠ

Εργαστήριο Ανόργανης Χημείας 2020

 Σκοπός

• χρήση θερμιδόμετρων σταθερής πίεσης

• μέτρηση θερμότητας αντίδρασης υπό
σταθερή πίεση
• προσδιορισμός
• θερμοχωρητικότητας θερμιδομέτρου (C, mισ)
• ενθαλπίας διάλυσης
• ενθαλπίας εξουδετέρωσης
• ειδικής θερμότητας υλικού (cs)
 εξώθερμη διεργασία
200

150

Ea
Ενθαλπία (kJ)

100

αντιδρώντα

50
προϊόντα

ΔΗ = Ηπροϊόντων – Ηαντιδρώντων
ΔΗ<0
0
0 5 10 15 20 25

πορεία αντίδρασης
 ενδόθερμη διεργασία
200

150

προϊόντα
Ενθαλπία (kJ)

100

Ea

50

αντιδρώντα ΔΗ = Ηπροϊόντων – Ηαντιδρώντων

ΔΗ>0
0
0 5 10 15 20 25

πορεία αντίδρασης
 αντιδράσεις σε διαλύματα
αύξηση μείωση
θερμοκρασίας Η θερμότητα αντίδρασης θερμοκρασίας
προσδιορίζεται από την αύξηση ή
μείωση της θερμοκρασίας.

qαπορροφάται = − qεκλύεται

qαντίδρασης = − qδιαλύµατος

qδιαλύµατος =C διαλύµατος ⋅∆T

C διαλύματος : θερμοχωρητικότητα (J ·K-1): θερμότητα για την αύξηση θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό - εξαρτάται
από την ποσότητα της ουσίας.
Ένα σώμα μεγάλης θερμοχωρητικότητας απορροφά θερμότητα χωρίς σημαντική αύξηση θερμοκρασίας
 θερμότητα αντίδρασης υπό σταθερή πίεση

∆H αντίδρασης = q p

qαντίδρασης = − qδιαλύµατος = −C διαλύµατος ⋅∆T = − mδιαλύµατος ⋅cs διαλύµατος ⋅ ∆T

qαντίδρασης = − mδιαλύµατος ⋅cs διαλύµατος ⋅ ∆T

Cs διαλύματος: ειδική θερμότητα (J ·g-1 ·K-1) : θερμότητα για την αύξηση θερμοκρασίας 1g υλικού κατά 1 βαθμό
 μονάδες θερμότητας

q = m × c × ΔT = mass (g) × c (J/goC) × ΔT (oC)

= joules (J)

1 joule (J) = 1N·m = 1kg·m2/s2

ενέργεια για ένα χτύπο της καρδιάς ~ 0.6J

1 cal = 4.184 J
1 cal : ενέργεια που απαιτείται για να αυξηθεί η θερμοκρασία 1g H2O κατά 1°C
θερμίδες φαγητού 1 kcal = 1000cal = 4.184 kJ

1 Btu = 1055 J
 Θερμιδόμετρα
Όργανα για τη μέτρηση της θερμότητας
μιας αντίδρασης

• σταθερού όγκου

• σταθερής πίεσης
θερμιδόμετρο “βόμβας”
(σταθερού όγκου)
θερμιδόμετρα σταθερής πίεσης

εμπορικά εργαστηριακά coffee cup

(2 πολυστυρολικά
ποτήρια του καφέ)
θερμοχωρητικότητα θερμιδομέτρου (C, mισ)
-qζεστού νερού = qκρύου νερού + qθερμιδομέτρου
80°C 20°C

T≤50°C

Θερμοχωρητικότητα θερμιδόμετρου, C, είναι το ποσό της θερμότητας που ανταλλάσσει με το

περιβάλλον για μεταβολή της θερμοκρασίας του κατά έναν βαθμό.
Ισοδύναμο νερού (mισ): αντιστοιχεί στην μάζα του νερού που απορροφά το ίδιο ποσό
θερμότητας, για την ίδια μεταβολή της θερμοκρασίας.
ενθαλπία διάλυσης
(διαλυτοποίηση NaOH)
 ενθαλπία διάλυσης
(kJ·mol-1)

F- Cl- Br- I- OH- NO3- CO32- SO42-

Li+ 5 -37 -49 -63 -24 -3 -18 -30

Na+ 1 4 -1 -8 -45 21 -27 2

K+ -18 17 20 20 -58 35 -31 24

NH4+ -1 15 17 14 26 7

Mg2+ -18 -160 -186 -213 2 -91 -25 -91

Ca2+ -12 -81 -103 -120 -17 -19 -13 -18

 ενθαλπία εξουδετέρωσης
ισχυρή βάση – ισχυρό οξύ

HCl H2O Cl- H3O+

NaOH H2O Na+ OH-

H3O+ OH- H2O H2O

ΔH εξουδετέρωσης = ΔH σχηματισμού νερού<0

 ενθαλπία εξουδετέρωσης
ισχυρή βάση – ασθενές οξύ

H3O+ CH3COO-
H2O CH3COOH

ΔH ιοντισμού οξέος>0

OH- H2O
H3 O+ H2O

ΔH αντίδρασης = ΔH ιοντισμού οξέος+ ΔH σχηματισμού νερού

 ειδική θερμότητα υλικών (cs)
θερμότητα για την αύξηση θερμοκρασίας 1g υλικού κατά 1 βαθμό
όσο μεγαλύτερη είναι η ειδική θερμότητα ενός υλικού τόσο πιο
“δύσκολο” είναι να το θερμάνουμε

Υλικό cs (J ·g-1 ·K-1) Υλικό cs (J ·g-1 ·K-1)

αργίλιο 0.908 νερό 4.186

σίδηρος 0.460 πάγος 2.093

χαλκός 0.381 οινόπνευμα 2.428

μόλυβδος 0.160 πετρέλαιο 2.135

χρυσός 0.129 έδαφος 0.921

-qυλικού= qδιαλύματος
 πειραματικός προσδιορισμός

• τελικής θερμοκρασίας
• σταθεράς θερμιδομέτρου (C, mισ)
• ενθαλπίας διάλυσης
• ενθαλπίας εξουδετέρωσης
• ισχυρή βάση – ισχυρό οξύ
• ισχυρή βάση – ασθενές οξύ
• ειδικής θερμότητας υλικού
σκεύη αντιδραστήρια

θερμιδόμετρα NaOH στερεό

θερμόμετρα NaOH 4M
θερμαντική πλάκα HCl 4M
ζυγός CH3COOH 4M
χάλκινο δοκίμιο
προσδιορισμός τελικής θερμοκρασίας
38

Tmax
36

34
Θερμοκρασία (oC)

32

30

28

26

24
0 2 4 6 8 10 12

Εκκίνηση Χρόνος (min)

αντίδρασης
προσδιορισμός τελικής θερμοκρασίας
38
Tmax
36

34
Θερμοκρασία (oC)

32

30

28

26

24
0 2 4 6 8 10 12

Εκκίνηση
Χρόνος (min)
αντίδρασης
 σταθερά θερμιδομέτρου (C, mισ)

50mL H2O 100mL

50mL H2O Tζ=80 °C Tf=48.7 °C
Tκ=20 °C

mζ∙c∙(Tζ-Tf) = mκ∙c∙(Tf-Tκ) + mισ∙(Tf-Τκ)

dH2O= 1g·cm-3
 ενθαλπία διάλυσης

2g NaOH m=(50+2)g
50mL H2O
Tf=30.2 °C
Tin=20 °C

q= ΔH = -m∙c∙(Τf-Τin)+mισ∙(Τf-Τin) ~ -m∙c∙(Τf-Τin)
ΔΗsol = ΔH/n
 ενθαλπία εξουδετέρωσης
ισχυρή βάση – ισχυρό οξύ

25mL
25mL HCl 4M 50mL
NaOH 4M Tin=20 °C Tfin=41.8 °C
Tin=20 °C

q= ΔH ~ -m∙c∙(Τf-Τin)
ΔΗneut = ΔH/n
 ενθαλπία εξουδετέρωσης
ισχυρή βάση – ασθενές οξύ

25mL
25mL CH3COOH 4M 50mL
NaOH 4M Tin=20 °C Tfin=40.9 °C
Tin=20 °C
q= ΔH ~ -m∙c∙(Τf-Τin)
ΔΗneut = ΔH/n
 ειδική θερμότητα υλικών

Mm=90g Cu
mw =50g H2O Tm=90 °C Tf=31.8 °C
Tin=20 °C
− qCu = qH 2O
-Mm∙cm∙(Tf – Tm) = mw∙cw ∙(Tf – Tin)
let’s start the lab!
 Ζητούμενα
• υπολογισμός
• θερμοχωρητικότητας θερμιδομέτρων (C, mισ)
• ενθαλπίας διάλυσης NaOH
• ενθαλπίας εξουδετέρωσης
o ισχυρή βάση – ισχυρό οξύ
o ισχυρή βάση – ασθενές οξύ

• ειδικής θερμότητας δοκιμίου χαλκού

• σύγκριση με αντίστοιχες θεωρητικές τιμές

(σχολιασμός)

|𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱ή 𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏ή − 𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩ή 𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏ή|

𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱𝛱ί𝜊𝜊 𝜎𝜎𝜎𝜎ά𝜆𝜆𝜆𝜆𝜆𝜆 = ∙ 100
𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩𝛩ή 𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏ή
 σταθερά θερμιδομέτρου (C, mισ)
μετρήσεις εργαστηρίου

Θερμιδόμετρο H 2O m αντιδ. Tin Tfin ΔT q q θερμιδ m ισ

(g) (°C) (°C) (°C) (kJ) (kJ) (kJ/°C)

coffee cup κρύο 50 8 43

ζεστό 50 84.6 43

Θερμιδόμετρο
H 2O m αντιδ. Tin Tfin ΔT q q θερμιδ m ισ

(g) (°C) (°C) (°C) (kJ) (kJ) (kJ/°C)

εμπορικό κρύο 50 8 42

ζεστό 50 84.6 42
 ενθαλπία διάλυσης
μετρήσεις

ΔH mol
m αντιδ. Tin Tfin ΔT m διαλ q n mol ΔH mol
θεωρ

(g) (°C) (°C) (°C) (g) kJ mol kJ/mol kJ/mol

50mL H2O 50 20 31 -44.5

NaOH (s) 2.26

 ενθαλπία εξουδετέρωσης
μετρήσεις

C όγκος κυλ.κενός κυλ. με m Tin Tfin ΔT m q n mol ΔH mol ΔH mol

διάλυμα αντιδρ. διαλ θεωρ
(Μ) (mL) (g) (g) (g) (°C) (°C) (°C) (g) (kJ) (mol) (kJ/mol) (kJ/mol)

NaOH 4 25 45.97 74.60 18 42 -57.9

HCl 4 25 138.64 165.66

NaOH 4 25 46.21 74.30 18 41 -56.1

CH3COOH 4 25 138.77 165.67

 ειδική θερμότητα υλικών (cs)
μετρήσεις

m αντιδ. Tin Tfin ΔT q cs cs θεωρ

(g) (°C) (°C) (°C) (kJ) (J/g·°C) (J/g·°C)

20mL H2O 20 12 34 0.381 (Cu)

χάλκινο δοκίμιο 88.65 94.2 34 0.435 (bronze)

 χρήσιμα links
1. https://media.pearsoncmg.com/bc/bc_0media_
chem/chem_sim/calorimetry/Calor.php

2. https://sciencing.com/thermodynamics/

3. https://chem.libretexts.org/Courses/University_
of_Arkansas_Little_Rock/Chem_1402%3A_Gener
al_Chemistry_1_(Belford)/Text/5%3A_Energy_an
d_Chemical_Reactions/5.6%3A_Calorimetry
ερωτήσεις - απορίες