WARUNKI No 2/2013

TECHNICZNE.PL
budynki w praktyce i przepisach

str. 9 opinie

str. 14 eksperci

str. 26 TELEKOMUNIKACJA

str. 42 projektowanie

str. 52 debata
1
 Kierunek zmian
przepisów techniczno-
-budowlanych

W jakim kierunku będą rozwijać się w Polsce przepisy techniczno-budowlane? O wizję przyszłych Warunków
Technicznych dla budynków pytamy znamienitych ekspertów (s. 6) oraz rozmawiamy na temat doświadczeń
holenderskich (s. 12).

Stowarzyszenie Nowoczesne Budynki kontynuuje dyskusję ekspercką w Grupach Roboczych, jednocześnie

czekając na finalne brzmienie nowelizacji Warunków Technicznych dla budynków, wdrażającej postanowienia
Dyrektywy 2010/31/UE ws. charakterystyki energetycznej budynków (recast). W tym kontekście Przewodni-
czący Grupy Roboczej 6 „Racjonalizacja użytkowania energii” przedstawił działania ekspertów zaangażowanych
w dyskusję nad zmianami w tym obszarze (s. 16). W związku z tym zagadnieniem prezentujemy również
podejście do projektowania bioklimatycznego i zastanawiamy się, czy bioklimatyczna fasada to zbędny wydatek
czy konieczność? (s. 42)

Głównym tematem drugiego numeru jest instalacja telekomunikacyjna (s. 26). Pokazujemy, że
uwarunkowania i wymagania dla tej instalacji zawarte są w różnych przepisach Warunków Technicznych dla
budynków. Zapytaliśmy o ocenę ostatniej nowelizacji przepisów WT, która weszła w życie 23 lutego 2013 r.
organizacje, instytucje i firmy (s. 30), pokazując, jak relatywnie nieduża zmiana przepisów pozwala na uwol-
nienie potencjału branży.

Rozwijamy rozpoczętą w pierwszym numerze dyskusję na temat wizji nowoczesnych budynków. Omawiamy
koncepcję budynku e4 (s. 48), zastanawiamy się również, jak będzie wyglądał przyszły polski dom (s. 52).
Przedstawiamy także paradoksy budynków pływających, jako możliwych budynków przyszłości (s. 57).

Czytelników zapraszamy do codziennego kontaktu ze Stowarzyszeniem Nowoczesne Budynki poprzez aplikację

mobilną na smartfony i tablety. Znajdą w niej Państwo aktualną wersję Warunków Technicznych (tekst jednolity)
z możliwością wygodnego przeglądania i wyszukiwania.

KAROLINA WÓJCIK

Redaktor prowadząca,
dyrektor SNB.
3
 spis treści Warunki Techniczne.PL nr 2/2013

warunki techniczne 32 Branża komentuje nowelizację

34   Komentarze ekspertów
6  Model przepisów dwupoziomych
36   Dyskusja zespołu ekspertów ws. wymagań
10  Zmiany przepisów techniczno-budowlanych dla instalacji telekomunikacyjnej
12  Holandia – deregulacja i konsultacje eksperckie 38 Dyskusja zespołu ekspertów ws. wymagań
 dla instalacji elektrycznej i telekomunikacyjnej
działania snb
41   Zapowiedzi spotkań ekspertów

16 Racjonalizacja użytkowania energii – co dalej?

nowoczesne budynki
18 Pomieszczenia z kotłami, paleniskami i palnikami
w Warunkach Technicznych dla budynków 42   Idea projektowania bioklimatycznego
20 Dyskusja zespołu ekspertów ws. wymagań 43   Fasada bioklimatyczna – zbędny wydatek czy konieczność?
dla instalacji ogrzewczych i gazowych
48   Krok w przyszłość – budynek e4
23 Dyskusja zespołu ekspertów ws. wymagań
50   Nowe rozwiązania drzwi i bram o wysokiej
dla instalacji wentylacji i klimatyzacji
izolacyjności termicznej

raport
DEBATY
26 Instalacje telekomunikacyjne w Warunkach
52 Wzorcowy Dom Ekologiczny – polski dom przyszłości?
  Technicznych dla budynków
57   Paradoks budynków pływających
27   Znaczenie instalacji telekomunikacyjnej
62   Nowoczesny – czyli jaki?
30 Nowelizacja Warunków Technicznych
Opinia Urzędu Komunikacji Elektronicznej

Bezpłatne pismo skierowane do przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, działających kompetencyjnie w zakresie wa-
WARUNKI No 2/2013 runków technicznych dla budynków oraz szeroko pojętych przepisów budowlanych, branżowych instytutów naukowo-badawczych,

TECHNICZNE.PL środowiska akademickiego, organizacji branżowych i zawodowych, biur architektonicznych i projektowych, firm wykonawczych
i deweloperów, producentów i dostawców wyrobów budowlanych, inwestorów oraz wszystkich profesjonalistów zainteresowanych
tematyką przepisów techniczno-budowlanych oraz rozwojem nowoczesnych budynków w Polsce.

Wydawcą pisma SNB rozwija współpracę ekspercką w zakresie zagadnień tech- Redaktor prowadząca:
WARUNKI TECHNICZNE.PL jest: niczno-budowlanych, promując rozwój nowoczesnych budynków WARUNKI TECHNICZNE.PL
w Polsce. Karolina Wójcik

al. Niepodległości 18, 02-653 Warszawa Główny Ekspert SNB

tel. 22 489 54 30, biuro@snb.org.pl mgr inż. Anna Sas-Micuń
www.snb.org.pl

Dziękujemy za zdjęcia firmom Zdjęcie na okładce: Opracowanie graficzne i skład:

AP15, Philips, Pilkington, Savills, Schindler, Business Garden, Frogis biuro@frogis.pl
Somfy, Wienerberger fot. SwedeCenter Współpraca: Joanna Kołacz-Śmieja
spis treści Warunki Techniczne.PL nr 2/2013

NOWY MODEL PRZEPISÓW TECHNICZNO-BUDOWLANYCH Racjonalizacja

użytkowania energii
Już w roku 2008 ITB opracował „Przepisy techniczno-budowlane
dla budynków – Podstawy naukowo-badawcze”. Jak uwzględnić cele dyrektywy
2010/31/UE1 (tzw. recast EPBD)
w wymaganiach Warunków Technicznych?

T acj i
P mO R unik
R Ateleko
o
stron Wzorcowy Dom
15 Ekologiczny

Tradycja czy nowoczesność?

A może jedno i drugie? Jaki będzie
polski dom przyszłości?

Rozwój instalacji telekomunikacyjnej

Ostatnia nowelizacja Warunków Technicznych podnosi rangę instalacji

telekomunikacyjnych do samodzielnej branży.

Fasada
bioklimatyczna

Zbędny wydatek czy

konieczność? Zmiany
klimatyczne, zmiany prawne,
rosnąca świadomość
użytkowników budynków
tworzą nowe wyzwania dla
branży budowlanej.

Model przepisów
dwupoziomych
Koncepcja nowego, dwupoziomowego modelu przepisów techniczno-budowlanych
zawarta jest w opracowaniu ITB z 2008 r. "Przepisy techniczno-budowlane dla budynków
- Podstawy naukowo-badawcze”. Warto do niej wrócić.
Doc. dr inż.
Stanisław M. Wierzbicki
Wieloletni Dyrektor Instytutu Techniki
Budowlanej.
Dr inż.
Stanisław Zieleniewski
Wieloletni Dyrektor w Ministerstwie
Budownictwa i jego następcach prawnych,
odpowiedzialny za opracowanie, zmiany
i wdrażanie przepisów techniczno-
budowlanych.
ITB przygotował w 2008 r.
na zlecenie Ministerstwa
Infrastruktury opracowanie
"Przepisy techniczno-budowlane
dla budynków - Podstawy
naukowo-badawcze”,
konsultowane z organizacjami
branżowymi i zawodowymi,
a następnie prezentowane na
konferencjach takich jak: „Awarie
Budowlane” czy „Warsztat Pracy
Projektanta Konstrukcji”.
6
warunki techniczne nowy model
Umocowanie przepisów techniczno-budowlanych
w systemie Prawa budowlanego
Umocowanie i zakres przepisów techniczno-budowlanych wynikają wprost
z ustawy Prawo budowlane. W art. 7 ustawa zobowiązuje tzw. właściwych mini-
strów do wydania przepisów techniczno-budowlanych, z tym że w odniesieniu do
budynków do wydania tych przepisów zobowiązuje ministra właściwego dla spraw
budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz
mieszkalnictwa. Ustawa nie precyzuje, jakie inne rodzaje obiektów budowlanych
mają być objęte przepisami technicznymi, określając, że przepisy te powinny być
wydane w porozumieniu z ministrem właściwym dla spraw budownictwa. Brak
konkretnego wskazania innych rodzajów obiektów budowlanych, poza budyn-
kami, nadaje zobowiązaniu ustawowemu (delegacji) w tym zakresie charakter
tzw. blankietowy, co budzi wątpliwość co do zgodności z art. 92 Konstytucji RP.
Kluczową regulacją określającą rangę i tematykę przepisów techniczno-
-budowlanych jest art. 5 ust. 1 ustawy, mówiący m.in. że obiekt budowlany
należy projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym
techniczno-budowlanych. W punktach 1-10 tego artykułu ustawa określa
cały szereg warunków i wymagań odnoszących się do obiektów budowla-
nych. Szczególne miejsce zajmują tu „wymagania podstawowe” przeniesione
z przepisów europejskich dotyczących wyrobów budowlanych.
Przy opracowaniu rozporządzenia ws. warunków technicznych dla budynków
ważne było znalezienie ich formuły odpowiedniej dla warunków gospodarki
rynkowej. Starano się zadbać o to, aby przepisy odnosiły się do właściwości
użytkowych poszczególnych części budynku („podzespołów” funkcjonal-
no-użytkowych), a nie wprost do rozwiązań konstrukcyjnych tych części
i wyrobów, z których mają być wykonane.
Z różnych względów starania te tylko częściowo zostały zrealizowane. Jednak
przepisy techniczno-budowlane dla budynków zostały skierowane na właściwe
tory. Kolejne ich wersje powinny kontynuować przyjęty kierunek. Jest on
także w pełni zgodny z doktryną UE w dziedzinie przepisów technicznych,
a także normalizacji.
Propozycja nowego modelu koncepcyjnego
Warunków technicznych
Widoczna w kolejnych nowelizacjach rozporządzenia w sprawie warun-
ków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie,
warunki techniczne nowy model

tendencja do obejmowania tym rozporządzeniem coraz szerszego

zakresu szczegółowej problematyki technicznej, wywołuje szereg
niekorzystnych skutków, w tym znaczne zwiększenie objętości do-
kumentu. Jest to widoczne szczególnie w jego częściach dotyczących
PRZEPISY

PRZYWOŁANE POLSKIE NORMY

TECHNICZNO-BUDOWLANE
poszczególnych rodzajów instalacji, gdzie postęp techniczny jest

PRZEPISY ODRĘBNE
szczególnie intensywny.
CZĘŚĆ I
WYMAGANIA
Przy tworzeniu przepisów zawierających szczegóły techniczne, trudno
jest zachować podstawową zasadę ich nowoczesnego formułowania,  Podstawowe
polegającą na odnoszeniu wymagań nie do samych urządzeń, podsyste-  Funkcjonalno-użytkowe
mów technicznych, ustrojów budowlanych, konstrukcji itp., lecz do ich  Wymagane właściwości
właściwości użytkowych i cech funkcjonalnych, wymaganych ze względu użytkowe
na interes publiczny i zobiektywizowane potrzeby użytkownika.
CZĘŚĆ II
Istotą koncepcji nowego modelu Warunków Technicznych dla budynków WARUNKI TECHNICZNE
jest wydzielenie w przepisach techniczno-budowlanych dwóch części: dla spełnienia wymagań

Część I, zawierająca:
 wymagania podstawowe, którym przyporządkowane są wymaga-

nia funkcjonalno-użytkowe, jakimi powinny się charakteryzować

rozwiązania przestrzenne budynku, quasi samodzielne podsystemy
techniczno-użytkowe, takie jak: elementy konstrukcji, poszczególne
instalacje itp. składające się na budynek oraz
 wymagane właściwości użytkowe tych podsystemów.
Część II, bardziej szczegółowa, byłaby wyrażona w formie warunków
technicznych, których zastosowanie stwarza domniemanie osiągnięcia
„właściwości użytkowych" wymaganych w pierwszej części przepisów.
Z faktu, że opisowe rozwiązania w proponowanym modelu zaliczone
są do części II przepisów wynika, że wymagania części I spełnić można
także inaczej, niż przez dostosowanie projektowanych rozwiązań do
warunków technicznych. Warunkiem jest jednak wykazanie, odpowiednio
potwierdzonej, ich zgodności z postanowieniami części I. Jest to cecha
nowego systemu, która stanowi o jego elastyczności i otwartości na
postęp techniczny, zarówno w fazie jego tworzenia, jak i stosowania.
Na istotę nowego modelu składa się także zasada, jaką przyjmuje się przy
określaniu wymagań formułowanych w części I systemu przepisów. Polega
ona na wyrażaniu wymagań w postaci właściwości użytkowych, jakie
powinny osiągnąć części budynków, elementy budowlane, podsystemy
techniczne itp., a nie w postaci opisowej charakterystyki technicznej
rozwiązań zastosowanych przy ich konstruowaniu.
DOKUMENTY
ZWIĄZANE/UZUPEŁNIAJĄCE
Metody i kryteria oceny
zgodności
PN nieprzywołane w przepisach
Wytyczne, instrukcja, poradniki
m.in. aprobowane przez władze
Rys.1 Struktura przepisów techniczno-budowlanych nowej formuły
Nowa formuła przepisów techniczno-budowlanych, a szerzej – przepisów
i norm technicznych w ogóle – wykorzystująca ideę odnoszenia wymagań do
właściwości użytkowych budynków (performance concept) a nie do sposobów
ich osiągania, uznana jest za wiodącą w dokumentach opracowywanych
przez Komisję Europejską, a także Europejski Komitet Normalizacyjny
(CEN). Stała się ona wraz z pojęciem "wymagań podstawowych" filarem
tzw. nowego podejścia przyjętego w Unii Europejskiej.

Wprowadzenie tego modelu przepisów techniczno-budowlanych wymaga
jednak stosownych zmian w ustawie Prawo budowlane.
Nowe ujęcie przepisów, bez ustalania konkretnych rozwiązań i obliga-
toryjnych sposobów osiągania wymaganych właściwości użytkowych
budynków, pozwala na uwolnienie postępu w budownictwie od ogra-
niczeń tkwiących w tradycyjnej formie przepisów, dając projektantom,
wykonawcom oraz przemysłowi dużą swobodę inwencji w proponowaniu
rozwiązań najlepiej zaspokajających potrzeby użytkowników obiektu
i w pełni wykorzystujących potencjalne możliwości techniki i twórczej
myśli inżynierskiej i architektonicznej.
Jakie czynniki powinny być brane pod uwagę przy
określaniu wymagań funkcjonalno-użytkowych oraz
warunków technicznych ich spełnienia?
Sposób formułowania przepisów w przeszłości miał charakter przedmio-
towo-opisowy i polegał na normatywnym wskazywaniu określonych roz-
wiązań konstrukcyjno-materiałowych uznanych za właściwe na podstawie
długoletniej praktyki.
Pewna elastyczność dotychczasowego systemu opiera się na wykorzy-
staniu możliwości odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych,
7

jakie przewiduje ustawa Prawo budowlane (art. 9). Warunkiem udzielenia
zgody na odstępstwo przez właściwy organ administracji architektoniczno-
-budowlanej jest jednak uprzednie uzyskanie upoważnienia ministra, który
ustanowił dany przepis. Doświadczenie wskazuje, że procedura ta jest
uciążliwa i długotrwała i nie odpowiada potrzebom praktyki budowlanej.
W nowej koncepcji Warunków Technicznych konieczną zgodność z obo-
wiązującymi przepisami części I uzyskiwałoby się przez:
1. spełnienie warunków technicznych określonych w części II
albo przez
2. indywidualne wykazanie, że przyjęte rozwiązanie odpowiada wyma-
ganym właściwościom użytkowym, a co za tym idzie, prowadzi do
osiągnięcia wymagań podstawowych lub funkcjonalnych.
Pierwsza z tych możliwości jest w pewnym sensie stosowana obecnie, gdyż
obowiązuje zgodność przyjętych rozwiązań z przepisami rozporządzenia
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie, z tym jednak że – pomijając ustawowo dopuszczalną
drogę odstępstw – jest to jedyna możliwość legalizacji części technicznej
przedsięwzięcia budowlanego. Natomiast w nowym modelu istnieje również,
jak wyżej wspomniano, droga wykazania zgodności z obowiązującymi prze-
pisami bez konieczności dostosowania się do części II zawierającej warunki
techniczne. Daje to możliwość wprowadzenia bez przeszkód formalnych
rozwiązań innowacyjnych niemieszczących się w istniejących przepisach
techniczno-budowlanych a korzystnych dla inwestycji.
Czym powinien kierować się twórca przepisów tech-
niczno-budowlanych: zapewnieniem warunków
ochrony dobra publicznego czy interesu prywatnego?
Przepisy techniczno-budowlane zawierają wymagania, których spełnienie
w projektowaniu, wykonaniu i użytkowaniu powinno sprowadzać do mi-
nimalnego, akceptowalnego społecznie poziomu ryzyka zaistnienia zdarzeń
wyjątkowych o charakterze awarii czy katastrof budowlanych. Przepisy wy-
magają ponadto, aby oddziaływania wyjątkowe nie powodowały zniszczeń
obiektu o rozmiarach nieproporcjonalnych do przyczyny.
Przepisy administracyjne, w tym także przepisy techniczno-budowlane,
stwarzają określone ograniczenia i utrudniają swobodę działania osób
fizycznych i prawnych, do których są skierowane. Jest to oczywiście uza-
8
warunki techniczne nowy model
sadnione, gdyż przepisy wyrażają interes publiczny, który – w racjonalnych
granicach – musi być przedkładany nad interes prywatny, przy zachowaniu
podstawowych praw jednostki. Pojęcie interesu publicznego funkcjonuje
zresztą od dawna w polskich przepisach budowlanych.
Czy istnieje sprzeczność między restrykcyjną naturą
przepisów a postulatem ich otwartości na postęp
techniczny i architektoniczny?
W przypadku przepisów techniczno-budowlanych ograniczenia dotyczą
uczestników działalności budowlanej, którymi są: projektanci, wykonawcy,
inwestorzy, producenci i dostawcy wyrobów budowlanych i inni. Podmio-
ty te są uczestnikami rynku budowlanego, starającymi się dać najlepszą,
konkurencyjną odpowiedź na zamówienia rynkowe (popyt). Wymaga to
bardzo często wprowadzania rozwiązań projektowych, technologii, technik,
wyrobów i materiałów niekonwencjonalnych, przedtem nie stosowanych.
Uczestnicy procesu budowlanego i rynku powinni korzystać z możliwie
największej swobody w tej działalności. Dotychczasowa formuła przepisów tech-
niczno-budowlanych nie spełnia tego kryterium w dostatecznym stopniu. Istnieje
więc sprzeczność między koniecznym, restrykcyjnym charakterem przepisów
prawnych, a potrzebą swobody i otwarcia na innowacje i postęp techniczny.
Problem ma jednakże charakter uniwersalny i staje on przed prawodawcami
i administracją wielu państw w Europie i na świecie.
Czy istnieje potrzeba formułowania w praktyce
budowlanej wymagań „powszechnie dobrze znanych”
w formie przepisów?
Wraz z dyskusją na temat nowej formuły przepisów techniczno-budowlanych
potrzebna jest także ich pragmatyczna ocena z punktu widzenia realnej
potrzeby regulacji przedmiotu poszczególnych przepisów. Warunkom Tech-
nicznym dla budynków stawia się bowiem często zarzut, że zawierają one
szereg zbędnych, bo powszechnie znanych wymagań. Krytycy wychodzą
z założenia, że w takiej sytuacji parametry te byłyby osiągnięte i tak, bez
narzucania ich przepisami. Jednak krytyka ta jest słuszna tylko wówczas, gdy
wszyscy uczestnicy – decydenci procesu inwestycyjnego – są jednakowo
zainteresowani spełnieniem danego wymagania. Można wówczas zakładać,
że interwencja poprzez przepisy jest w takim przypadku zbędna.
 warunki techniczne nowy model
Niestety nie zawsze tak jest. Inwestor budujący nie dla siebie lecz „na
sprzedaż", poszukuje najtańszych rozwiązań, intensywnego wykorzysta-
nia terenu, oszczędności materiałowych, robocizny i innych czynników
produkcji, nawet za cenę nie zachowania dobrze mu znanych wymagań
i zasad wynikających z interesu publicznego i interesu przyszłych użytkow-
ników. Jego wąsko rozumiane doraźne interesy, w których nie mieszczą
się np. jakość użytkowa czy koszty eksploatacji zbywanego obiektu, mogą
brać górę nad interesami przyszłych użytkowników, niezdających sobie
często w wystarczającym stopniu sprawy z cech technicznych obiektu
w chwili jego nabycia.
Innym uzasadnieniem umieszczania w przepisach wymagań „oczywistych"
jest potrzeba stworzenia jednoznacznych podstaw odpowiedzialności
prawnej za zapewnienie ważnych cech obiektu, jak np. bezpieczeństwo
konstrukcji, pożarowe itp., a także konieczność ustalenia minimalnych
poziomów tych cech.
Nie rozwijając dalej problematyki przepisów pozornie lub rzeczywiście
zbędnych, należy stwierdzić, że sama „oczywistość” stawianych wymagań
i powszechna o nich wiedza wśród profesjonalistów nie może być wy-
starczającym powodem niewprowadzenia ich do przepisów techniczno
-budowlanych.
Czy problematyka zabudowy i zagospodarowania
działki budowlanej powinna być przedmiotem
regulacji Warunków Technicznych dla budynków?
Problematyka zabudowy i zagospodarowania działki budowlanej jest obecnie
uregulowana w przepisach techniczno-budowlanych dla budynków. Miejsce
tych uregulowań będzie przedmiotem oceny w trakcie prowadzonych
obecnie prac nad głęboką reformą i zmianą ustawy Prawo budowlane
oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Proble-
matyka zabudowy i urządzenia działki jest na granicy zagadnień planowania
przestrzennego i urbanistyki oraz problematyki technicznej. Dotychczas
przeważał aspekt techniczny i w rezultacie regulacje z tego zakresu znalazły
się w przepisach technicznych.
Są opinie, że lepsze dla sprawy ładu przestrzennego i prawnego byłoby
umieszczenie tych regulacji w przepisach urbanistycznych, a niektórych z nich
nawet w przepisach o randze ustawy. Innym podnoszonym zagadnieniem
jest to, czy niektóre z omawianych regulacji nie powinny być różnicowane
regionalnie, a zatem i ustalane przez władze samorządowe odpowiedzialne
za opracowanie planów miejscowych.
Warto też zauważyć, że obecny zakres i forma regulacji dotyczących
zagospodarowania i zabudowy działki przyjętej w rozporządzeniu
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie nie budzi zasadniczych zastrzeżeń ze strony praktyki
– przynajmniej nie zostały takowe sformułowane w postaci dostępnych
analiz specjalistycznych.
Jaką rolę odgrywają, a jaką powinny odgrywać
organizacje środowiska budowlanego w tworzeniu
Warunków Technicznych dla budynków?
Zadanie opracowania przepisów techniczno-budowlanych nie może być
obowiązkiem wyłącznie pracowników administracji ministerialnej. Ze
względu na swoją specyfikę wymagają one udziału wysoko kwalifikowa-
nych specjalistów z różnych dziedzin techniki budowlanej. Doboru tego
rodzaju specjalistów „zewnętrznych” dokonywano dotychczas – z uwagi na
brak określonych zasad – „na wyczucie”, kierując się, w najlepszej wierze,
rozpoznaniem środowiska, w czym dużą rolę odgrywał z konieczności
element subiektywny.
Dla prawidłowego i przyjaznego dla użytkowników funkcjonowania systemu
przepisów techniczno-budowlanych celowe byłoby – na wzór wielu państw
zachodnich – utworzenie usystematyzowanego zbioru referencyjnych do-
kumentów technicznych, tj. instrukcji, wytycznych, komentarzy, katalogów
rozwiązań projektowych, „wspierających” te przepisy. Dokumenty takie,
odpowiednio umocowane w ustawie Prawo budowlane, powinny być
opracowane na możliwie najwyższym poziomie merytorycznym, a ich
zbiór winien charakteryzować się przejrzystą strukturą i spójnością z prze-
pisami techniczno-budowlanymi. W praktyce zagranicznej w opracowanie
tego rodzaju dokumentów angażuje się, w różnej formie, administracja
państwowa, co nie oznacza, że sama je opracowuje. Odnosi się w tym
celu do organizacji środowiska budowlanego.
Teksty techniczne, to jest część merytoryczna przepisów oraz dokumenty
referencyjne tworzą wieloelementowy zbiór, wymagający po pierwsze
spójności oraz odpowiedniej organizacji i zarządzania nimi.
9
 warunki techniczne zmiany w przepisach

ZMIANY PRZEPISÓW
TECHNICZO-BUDOWLANYCH
Warunki techniczne, o których mowa w art. 7 ust. 1 i 2 ustawy Prawo budowlane dla obiektów
budowlanych, z wyjątkiem budynków oraz związanych z nimi urządzeń, określają właściwi
ministrowie, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, lokalnego
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa

2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie
4.06.2013 publikacja w Dzienniku Ustaw poz. 640
5.09.2013 wejście w życie
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich
usytuowanie zastępuje dotychczas obowiązujące rozporządzenie Ministra
Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. Nr 97, poz. 1055).
Zgodnie z nową delegacją, zawartą w § 1 ust. 1, przepisy rozporządzenia
należy stosować przy projektowaniu, budowie, przebudowie sieci gazowej
służącej do transportu gazu zmiennego. Dotychczasowe rozporządzenie
w sprawie warunków technicznych dla sieci gazowych, w myśl § 1 ust. 1,
regulowało szerszy obszar. Zakresem działania obejmowało projektowanie,
budowę, przebudowę lub rozbudowę sieci gazowych służących do p
rzesyłania i dystrybucji paliw gazowych.
i Gospodarki Morskiej z dnia 23 kwietnia 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe
obiekty inżynierskie i ich usytuowanie
7.05.2013 publikacja w Dzienniku Ustaw poz. 528
22.05.2013 wejście w życie
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej
z dnia 23 kwietnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich
usytuowanie, wprowadził m.in. zmiany w Dziale VI dotyczące ochrony oto-
czenia (nie tylko mieszkańców budynków) przed uciążliwościami związanymi
z eksploatacją drogowych obiektów inżynierskich.

Ustalenia zawarte w Załączniku nr 2 mają bezpośredni związek z sytuowa-

niem obiektów budowlanych. W tabelach określono szerokość stref
kontrolowanych w zależności od ciśnienia gazu w gazociągach układanych
w ziemi, ich średnicy oraz rodzaju zlokalizowanych tam obiektów,
takich jak: zespoły zabudowy mieszkaniowej, zwartej w miastach
i na wsi, budynki użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego,
budynki mieszkalne zabudowy jedno- i wielorodzinnej, wolno stojące
budynki niemieszkalne (stodoły, szopy, garaże), obiekty zakładów prze-
mysłowych, parkingi dla samochodów, przewody kanalizacyjne, kanały
sieci cieplnej, kanalizacja kablowa i wodociągi, mające bezpośrednie
połączenie z pomieszczeniami dla ludzi i zwierząt oraz kable elektro-
energetyczne, telekomunikacyjne niemające połączenia z takimi
pomieszczeniami, napowietrzne linie telekomunikacyjne i elektro-
energetyczne, stacje transformatorów elektroenergetycznych.
Fot. James Newton
10
 warunki techniczne zmiany w przepisach
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia
25 marca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budowle rolnicze i ich usytuowanie
18.04.2013 publikacja w Dzienniku Ustaw poz. 472
19.05.2013 wejście w życie
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 marca 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie, wprowadza
w § 2 zmianę obszaru obowiązywania przepisów rozporządzenia, polega-
jącą na usunięciu przypadków: „modernizacji”, „odbudowy” i „rozbudowy”,
dla których dotychczas warunki techniczne były obowiązujące (należy
dodać, iż pojęcie „modernizacja” zniknęło z ustawy zasadniczej Prawo
budowlane, natomiast pojęcia: „odbudowa” i „rozbudowa” funkcjonują
w obiegu prawnym). Ponadto w § 2a dodano, analogicznie jak ma to miejsce
Fot. Swede Center
w przypadku Warunków Technicznych dla budynków, możliwości innego
sposobu spełniania wymagań podstawowych niż ustalone w warunkach
technicznych dla budowli rolniczych – w przypadku nadbudowy, rozbu-
dowy, przebudowy i zmiany sposobu użytkowania istniejących budowli
rolniczych. Należy zwrócić uwagę na powstały brak korelacji legislacyjnej
pomiędzy § 2 i § 2a, w wyniku zmiany brzmienia § 2, polegającej m.in. na
nieodniesieniu się w § 2 (jako normy podstawowej) do przypadków praw-
nych „nadbudowy” i „rozbudowy”, dla których ustalono drogę odstępstwa,
o której mowa w § 2a.
Nowelizacja rozporządzenia doprecyzowała w § 3 pojęcie „budowla rol-
nicza” poprzez wskazanie, iż w przypadku zbiorników na płynne odchody
warunki techniczne odnoszą się wyłącznie do zamkniętych zbiorników.
Wprowadzono również kilka istotnych zmian w Rozdziałach: 2. Zabudowa
i zagospodarowanie terenu, 4. Trwałość budowli rolniczych, 5. Bezpieczeń-
stwo pożarowe i zabezpieczenie przed wybuchem oraz w Załączniku do
rozporządzenia.
11
 warunki techniczne WARUNKI TECHNICZNE NA ŚWIECIE

WARUNKI TECHNICZNE – DOŚWIADCZENIA UE

HOLANDIA – DEREGULACJA
I KONSULTACJE EKSPERCKIE
Przepisy techniczno-budowlane w każdym kraju rozwijają się inaczej – różne są
specyfika procesu legislacyjnego i zakres podejmowanych działań. Inspirującym
przykładem jest legislacja holenderska.

P
race nad ostatnią, głębszą rewizją przepi-
sów techniczno-budowlanych rozpoczęły
się w 2007 roku. Znowelizowane prze-
pisy miały wejść w życie w styczniu 2009 roku
Z uwagi na problemy m.in. natury politycznej
i przyjmowane poprawki, pełna wersja zmian
obowiązuje od 1 kwietnia 2012 roku.
Podmioty odpowiedzialne
Wiodącym ministerstwem w sprawie prze-
pisów techniczno-budowlanych jest obecnie
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Relacji
Królestwa (BZK). Przy Ministerstwie działa
platforma środowiskowa w zakresie przepisów
techniczno-budowlanych (Overlegplatform Bo-
uwregelgeving - OPB) – ciało doradcze, powoła-
ne formalnie w 2003 roku. W jej skład wchodzą
reprezentanci organizacji zrzeszających m.in.
spółdzielnie mieszkaniowe, architektów, inży-
nierów budownictwa, osoby niepełnosprawne,
przedsiębiorstwa energetyczne, wodociągowe,
instalacyjne, projektowe, budowlane czy gminy
i miasta. Inne podmioty zainteresowane kon-
sultacjami mogą wziąć udział w spotkaniach
po uprzedniej notyfikacji do Ministra, które
prowadzi sekretariat platformy. Ze strony ad-
ministracji publicznej udział biorą przedstawi-
ciele ministerstw, których działalność wpływa
na realizację polityki budowlanej, władze sa-
morządowe czy komitet normalizacyjny. Do
zadań OPB należy m.in. wymiana informacji
o kształtowaniu krajowych i międzynarodowych
przepisów budowlanych, wydawanie zaleceń
w zakresie prawa budowlanego i związanych
z nim przepisów czy opinii w odniesieniu do
proponowanych zmian i oceny skutków regu-
lacji. W procesie legislacyjnym aktywny jest
również Parlament, który obowiązkowo konsul-
tuje zakres i przedmiot projektowanych zmian.

UPROSZCZONY SCHEMAT PROCESU LEGISLACYJNEGO W ZAKRESIE PRZYJMOWANIA

REGULACJI TECHNICZNO-BUDOWLANYCH (BUILDINGS DECREE 2012)

Rada Stanu
organ doradczy rządu Ministerstwo
spraw wewnętrznych i relacji
Notyfikacja Królestwa (BZK) Overlegplatform
do Komisji Bouwregelgeving (OPB)
• Inicjuje proces legislacyjny
Europejskiej • Przygotowuje projekt Formalne eksperckie ciało
przepisów do konsultacji doradcze przy Ministerstwie
Rada Ministrów w zakresie przepisów
zatwierdza techniczno-budowlanych

Końcowa wersja
projektu przepisów Platforma
prawno-techniczna
Stany Generalne • Ciało doradcze OPB
Monarcha (Parlament) • Przekazuje opinie również
do Parlamentu
kontrasygnata
• Od 2011 obowiązkowa
konsultacja
• Opiniuje projekt przepisów
• Izba Reprezentantów
może inicjować proces
Publikacja w Holenderskim legislacyjny (np.
Dzienniku Ustaw nowelizacje)
12
 warunki techniczne WARUNKI TECHNICZNE NA ŚWIECIE

Rozmowa z dr. inż. Nico M.P. Scholtenem, Głównym Ekspertem Fundacji

Dutch Expertcentre Regulations in Building (ERB). Fundacja została
powołana w 2005 roku i stała się wpływowym ośrodkiem eksperckim
w zakresie zagadnień objętych holenderskimi przepisami techniczno-
budowlanymi.

Jak ocenia Pan nowe przepisy technicz-
no-budowlane (Dekret ws. budynków
2012)?
Holenderskie przepisy techniczno-budowla-
ne są dyskutowane od dziesięcioleci. Wraz
z Dekretem o budynkach 1992, holenderska le-
gislacja techniczno-budowlana dokonała pierw-
szego kroku w kierunku przepisów skutecznych
i pozwalających na innowacje. W przeciwień-
stwie do tradycyjnych przepisów budowlanych,
Dekret ten nie określał, jak budować, lecz wska-
zywał na konieczność spełnienia określonych
wymagań użytkowych. Takie podejście daje
przestrzeń do wprowadzenia i stosowania
świeżych, innowacyjnych rozwiązań.
Teraz, prawie dwadzieścia lat później, przepisy
techniczno-budowlane zostały znowelizowane
ponad trzydzieści razy, uwzględniając także
trzy główne zmiany związane z ideą deregula-
cji. Chodziło o zmniejszenie liczby przepisów
o 25% - cel ten oparto na założeniu, że można
pominąć regulacje państwowe, gdyż mecha-
nizmy rynkowe zapewnią skuteczną realiza-
cję wymagań prawnych. Jednak w przypadku
Dekretu ws. budynków 2012 deregulacja poszła,
moim zdaniem, zbyt daleko. Na przykład,
w konsekwencji tego podejścia wycofano prawo
władz lokalnych do decydowania o odstęp-
stwach w przypadkach modernizacji budynków.
Jaka była rola ERB w ostatnim procesie
legislacyjnym?
ERB nie członkiem OPB, uczestniczy natomiast
w pracach komisji prawno-technicznej. Komisja
otrzymuje ona wszystkie dokumenty OPB
i przygotowuje m.in. oceny skutków regulacji,
żeby wesprzeć członków będących strona-
mi procesu legislacyjnego. ERB samodzielnie
analizuje projekty zmian i przedstawia innym
organizacjom swoje stanowisko - pierwsza,
kompleksowa analiza i wizja przepisów tech-
niczno-budowlanych została opublikowana
w roku 2009. To już od poszczególnych organi-
zacji zależy, czy w komunikacji z Ministerstwem
podejmą wskazane przez ERB problemy.
Będąc fundacją ekspercką , nie jesteśmy formal-
nie interesariuszem w procesie legislacyjnym,
jednak ustaliliśmy z Ministerstwem, że możemy
swobodnie informować członków parlamentu
o naszej ocenie projektu regulacji. Parlament
zresztą zmienił w 2011 roku ustawę o miesz-
kalnictwie, wprowadzając obowiązkowe parla-
mentarne konsultacje przed przyjęciem dekretu.
Po opublikowaniu wersji roboczej dekretu 2012,
Parlament korzystał z naszego wsparcia i dopro-
wadził do jej zmiany. Pozwoliło to uniknąć wielu
błędów i olbrzymich konsekwencji finansowych
(szacowanych na 5 mld euro). Mimo to, Dekret
wciąż zawiera wiele błędów i w przypadku mo-
dernizacji nie gwarantuje bezpiecznych, zdro-
wych i zrównoważonych budynków.
W ciągu ostatnich lat odeszliśmy od dobrej prak-
tyki, zastosowanej przy dekrecie z 1992 roku,
kiedy to do omawiania konkretnych zagadnień
powołano komisje eksperckie. Po osiągnięciu
porozumienia, na potrzeby konsultacji społecz-
nych opublikowano pierwszy projekt. W kon-
sultacjach mogły wziąć udział wszystkie zainte-
resowane osoby i organizacje. Zgłoszone uwagi
zostały omówione w komisjach eksperckich,
a wynik tych prac został wykorzystany w nowej
wersji projektu. Następnie rozpoczęto formalne
konsultacje ze wszystkimi zainteresowanymi
stronami, w tym z innymi ministerstwami i użyt-
kownikami budynków. Rund konsultacyjnych
mogło być kilka. Wszystkie uwagi były omó-
wione w Ministerstwie i dopiero taki projekt
wysłano do Rady Ministrów, która przekazywała
go Radzie Stanu, jako organowi doradczemu
rządu, z prośbą o formalną opinię. Jednocze-
śnie wysyłano projekt do Komisji Europejskiej
w ramach procedury notyfikacji. Po uwzględnie-
niu ewentualnych uwag, wersja końcowy była
wysyłana do Rady Ministrów i do Monarchy
w celu formalnej kontrasygnaty. Po opublikowa-
niu dekretu w holenderskim Dzienniku Ustaw
trwało kilkumiesięczne vacatio legis. Początkowo
(przed zmianą w 2011 roku) Parlament miał dwa
miesiące na przekazanie opinii, na podstawie
której rząd podejmował decyzję o formalnej
dacie wejścia w życie przepisów.
Czy Dekret ws. budynków 2012 uwzględ-
nia wszystkie konieczne zmiany i spełnia
oczekiwania użytkowników budynków?
Formalny proces legislacyjny miał wiele wad.
Ministerstwo (BZK) rozpoczęło w 2007 roku
przygotowanie wstępnej wersji zmian i w lutym
2009 roku była ona krótko omawiana w OPB.
Planowano wówczas, że nowe przepisy będą
obowiązywać od czerwca 2010 roku. W OPB
środowisko użytkowników końcowych (np.
właścicieli budynków) jest niedostatecznie re-
prezentowane. Projekt został przedstawiony
jako neutralny dla budżetu państwa, ale w rze-
czywistości zawierał wiele błędów.
Urzędnicy całkowicie ignorowali wiele aspek-
tów, pożądanych i korzystnych dla społeczeń-
stwa w dłuższej perspektywie – np. dostępność
budynków dla osób z ograniczeniami funkcjo-
nalnymi lub adaptację budynku na potrzeby
różnych jego zastosowań. W przepisach do-
tyczących modernizacji te aspekty całkowi-
cie pominięto. Przykładowo, przy wsparciu
eksperckim ERB przeformułowane zostały
wymogi bezpieczeństwa przeciwpożarowego
dla wszystkich istniejących i projektowanych
budynków opieki zdrowotnej, co zrealizowano
13

w ścisłej współpracy z Ministerstwem Zdrowia
oraz organizacjami sektorowymi.
Podobnie, uczestniczyliśmy w przekształceniu
postulatów holenderskiej rady osób niepełno-
sprawnych (CG-Raad) w konkretne propozycje
zmian przepisów (po ocenie wpływu regulacji).
Dokument ten został przedstawiony w Mini-
sterstwie i CG-Raad w celu oceny, czy propo-
zycje środowiska niepełnosprawnych zostały
wystarczająco uwzględnione. Analizę oparto
kalkulacji kosztów i korzyści, jednak jej wynik
był negatywny (rozwiązania były kosztowne),
co miało wpływ na ostateczne decyzje.
Wymagania w kontekście osób niepełnospraw-
nych zawarte w Dekrecie 2012 dla budynków
projektowanych są mniej więcej takie same jak
przepisach z 2003 roku, jednakże w wielu przy-
padkach modernizacji odpowiednie organy nie
mogą już egzekwować dostępności lub spełnienia
innych wymagań, które w świetle oczekiwań koń-
cowego użytkownika stanowiłyby standard mini-
malny. Oznacza to znaczne pogorszenie sytuacji,
co jest sprzeczne z konwencją ONZ z 2006 roku
o prawach osób niepełnosprawnych.
Jak ocenia Pan poziom wiedzy na temat
przepisów techniczno-budowlanych
wśród interesariuszy?
ERB stale doświadcza zmniejszającego się stanu
wiedzy na wszystkich poziomach procesu bu-
dowlanego, zarówno pod względem wiedzy
technicznej, jak i znajomości przepisów. Ist-
nieje wiele przykładów błędnych interpretacji,
zwłaszcza w gminach – np. rady kościelne były
14
warunki techniczne
zmuszone wydać środki na poszerzenie wyjść
i instalację sygnalizacji przeciwpożarowej, przy
zignorowaniu specyfiki kościołów, tj. duże wy-
sokości pomieszczeń i niska palność tego typu
budynków.
Co więcej, zarówno ustawodawstwo publiczne,
jak i prywatnie rozwijany system standardów
budowlanych stanowią część systemu wiedzy,
która jest niezbędna do realizacji i zarządzania
bezpiecznymi, zdrowymi i zrównoważonymi
budynkami. System ten powinien funkcjonować
prawidłowo – a obecnie tak nie jest. Powinien
być to proces dwukierunkowy i interaktywny
– należy zwrócić uwagę na transfer wiedzy
miedzy obszarami standardów i regulacji – przy
czym bywa tak, że na poziomie pojęć są one
często niespójne.
Gdzie dostrzega Pan największe pro-
blemy?
Pierwszy zasadniczy problem związany jest z
tym, że różne podmioty działające w prywatnej
sferze, pracują całkowicie niezależnie od siebie.
Uniwersytety, instytuty badawcze, szkoły kształ-
cenia zawodowego, zleceniodawcy, projektanci,
konsultanci techniczni, przedsiębiorstwa budow-
lane, instalatorzy, dostawcy i przedstawiciele
konsumentów – wszystkie te środowiska stosują
własną politykę, koncentrując się w szczególności
na swoich partykularnych interesach.
Kolejny problem jest spowodowany zarówno
przez rozdrobnienie sektora, jak i fakt, że żadna
ze stron nie uzyska przewagi konkurencyjnej
z inwestowania w rozwój przepływu informacji
WARUNKI TECHNICZNE NA ŚWIECIE
Fot. Fot. Flickr Lauren Manning, na lic. CC BY-SA 2.0
i dlatego nie decyduje się tego zrobić. Scentra-
lizowany system komunikacji nie stanowi dla
nikogo priorytetu i nie ma centralnego zarządcy
rynku, który mógłby to zorganizować. A jest
to niezbędne dla uporządkowania i poprawy
wzajemnego zrozumienia w sektorze.
Ponadto standaryzacja musi być oparta na
badaniach. Wymagania celowościowe muszą
być oparte o metody obliczeniowe i pomia-
rowe. Obecnie, niestety, wiele wymogów
i standardów jest w niewystarczającym stopniu
opartych na nauce. Ze względu na brak od-
powiedniego finansowania, uczelnie wykazują
małe zainteresowanie metodologią i modelo-
waniem, niezbędnymi do formułowania zasad i
przepisów. Instytucje technologiczne, takie jak
TNO (Holenderska Organizacja Badań Nauk
Stosowanych), w dużej mierze są zależne od
okazjonalnych zleceń rządu i przemysłu. To
jest powód, dla którego nie wytworzyła się
baza naukowa niezbędna dla długoterminowego
rozwoju przepisów czy standardów.
Jakie cechy powinien według Pana mieć
nowoczesny budynek?
To trudne pytanie. Zależy od planowanego za-
stosowania budynku. Student ma inne potrzeby
i oczekiwania niż starsza osoba. To jest przy-
czyną, dla której w przepisach holenderskich
mamy zróżnicowanie budynków w zależności
od funkcji użytkowych, a także rozróżnienie
między projektowanymi, modernizowanymi
oraz istniejącymi budynkami.
Dziękuję za rozmowę.
 warunki techniczne WARUNKI TECHNICZNE NA ŚWIECIE

WIĘCEJ O HOLENDERSKICH
PRZEPISACH BUDOWLANYCH

Zakres i umocowanie przepisów techniczno- Częstotliwość zmian

-budowlanych
Dekret ws. budynków 2012 (Bouwbesluit 2012) zintegrował elementy
poprzedniego dekretu (z 2003 roku), prawa lokalnego, dekret o tunelach
drogowych oraz przepisy przeciwpożarowe dotyczące użytkowania bu-
dynków. Obowiązujące przepisy inaczej wyznaczają minimalny poziom
wymagań użytkowych dla budynków nowo projektowanych i moderni-
zowanych, w drugim przypadku pozostawiając ustalenie tego poziomu
mechanizmom rynkowym.
Z uwagi na liczne zastrzeżenia zgłaszane przez ekspertów budowlanych
związane z jakością przyjętych przepisów, Dekret ws. budynków 2012 został
znowelizowany jeszcze w 2012. Druga zmiana weszła w życie w styczniu
2013 roku, kolejne planowane są na lipiec 2013 roku i styczeń 2014 roku.
Inicjatywa nowelizacji leży w większości po stronie Parlamentu. Zmiany
przepisów nie są prowadzone w ustalonych z góry okresach (np. co kilka lat).

Ustawa dekret ws. Przepisy

o mieszkal- budynków lokalne
nictwie 2012 (gminy)

Odniesienie do standardów i norm

Klauzula ekwiwalentności
Alternatywne spełnienie wymagań

Wytyczne do przepisów (Praktijkboek Bouwbesluit 2012) zostały opraco-
wane przez organizacje uczestniczące w procesie legislacyjnym na zlecenie
Ministerstwa, które sfinansowało prace.
Dekret ws. budynków nie obejmuje wszystkich zagadnień istotnych dla różnych
typów budynków. W przypadku wymagań dotyczących higieny i zdrowia,
np. w zakresie oświetlenia, są one również określone w przepisach wy-
dawanych przez inne ministerstwa.
Dostępność przepisów / tekst jednolity
Ministerstwo publikuje i udostępnia nieoficjalny (niepodpisany przez mo-
narchę), jednolity tekst dekretu wraz z zintegrowanym uzasadnieniem.
Działania edukacyjne i informacyjne
W związku ze zmianą przepisów Ministerstwo opracowało materiały
informacyjne oraz program szkoleniowy dla urzędników.

Motorenweg 5M • 2623 CR Delft

Tel. +31 (0)15 256 52 19
Fax +31 (0)15 261 70 10
info@bouwregelwerk.org
www.bouwregelwerk.org
15
 działania snb Racjonalizacja użytkowania energii

Racjonalizacja użytkowania
energii – co dalej?
Jednym z podstawowych założeń pracy ekspertów, toczącej się w ramach Grupy Roboczej 6
„Racjonalizacja użytkowania energii” (GR6) koordynowanej przez SNB, było opracowanie propozycji
zmian wymagań Warunków Technicznych dla budynków, uwzględniających cele dyrektywy
2010/31/UE1 (tzw. recast EPBD) z dnia 19 maja 2010 r.

U
stanawiając dyrektywę 2010/31/UE
Parlament Europejski i Rada UE po-
stanowiły wzmocnić wykorzystanie
potencjału oszczędności energii zarówno w
nowo wznoszonych, jak i modernizowanych
budynkach oraz zwiększyć w nich udział odna-
wialnych źródeł energii. Wynika to chociażby z
następujących zapisów dyrektywy: „Ponieważ
zastosowanie alternatywnych systemów dostaw
energii nie jest na ogół wykorzystywane w pełnym
zakresie, w przypadku nowych budynków i nieza-
leżnie od ich wielkości należy rozważyć możliwość
realizacji alternatywnych systemów zaopatrzenia
w energię, zgodnie z zasadą uprzedniego zapew-
nienia ograniczenia potrzeb energii na ogrzewa-
nie i chłodzenie do poziomów optymalnych pod
względem kosztów.” Aby rzeczywiście osiągnąć
te cele, dyrektywa 2010/31/UE wprowadza
szereg dodatkowych i konkretnych instrumen-
tów, np. rozporządzenia, jak i zobowiązań na
kraje członkowskie. Są to m.in.: sposób usta-
nawiania minimalnych wymagań dotyczących
efektywności energetycznej budynków, obo-
wiązek zdefiniowania i wprowadzenia tzw. bu-
dynków prawie zero energetycznych (NZEB,
ang. Nearly Zero Energy Building), wprowadzenie
systemu weryfikacji świadectw charakterystyki
energetycznej budynków, regularne przeglądy
systemów ogrzewania i klimatyzacji oraz wiele
innych.
Działanie ekspertów
W ramach prowadzonych prac koncepcyjnych
eksperci dyskutowali nad szeregiem zapisów
z aktualnych wymagań Warunków Technicznych
dla budynków, a także wymagań przedstawianych
w propozycji Ministerstwa w trakcie konsultacji
społecznych, w których SNB wzięło udział.
Zapotrzebowanie na energię pier-
wotną – ważne zmiany
Odnosząc się bezpośrednio do pierwotnych
propozycji przygotowanych przez Ministerstwo,
za jeden z istotniejszych tematów eksperci uznali
zmiany wymagań dotyczących współczynnika
zapotrzebowania na energię pierwotną EP oraz
współczynników przenikania ciepła przegród ze-
wnętrznych (nieprzezroczystych i przeszklonych),
jako elementów bezpośrednio implementujących
wymagania ww. dyrektywy. Jedną z poważ-
niejszych zmian, wprowadzanych projektem
rozporządzenia o warunkach technicznych dla
budynków, jest wymaganie polegające na jed-
noczesnym spełnieniu współczynników przeni-
kania ciepła przegród (Umax) oraz współczynnika
zapotrzebowania na energię pierwotną (EP). W
chwili obecnej w obowiązujących przepisach
wymagania te traktowane są jako alternatywa:
„Umax lub EP”. W opinii ekspertów GR6 propo-
nowana zmiana jest oczekiwana i pozytywna.
W odniesieniu do samych współczynników (EP
oraz Umax), sprawa jest znacznie bardziej złożona.
Procedurę określania minimalnych wymagań
Komisja Europejska opisała w Rozporządzeniu
ustanawiającym ramy metodologii porównawczej
do celów obliczania optymalnego pod względem
kosztów poziomu wymagań minimalnych doty-
czących charakterystyki energetycznej budynków
i elementów budynków 2. Metodyka ta opiera się
na obliczeniu tzw. kosztu optymalnego, przyj-
mując rozwiązania poprawiające efektywność
energetyczną budynków, które dla użytkownika
wygenerują najniższy koszt globalny w okresie
założonej eksploatacji budynku. Ten koszt global-
ny zawierać ma przede wszystkim koszty inwe-
stycji na rozwiązania poprawiające efektywność
energetyczną budynków i zdyskontowane koszty
eksploatacji budynku w wyniku zastosowanych
ulepszeń poprawiających jego efektywność ener-
getyczną. Dla większości rodzajów budynków
zakłada się 30-letni okres ich użytkowania.
Argument ekspertów: analiza dla
budynku jednorodzinnego
Z racji złożoności samej procedury, jak i obję-
tości wykonania analiz (co najmniej po jednym
budynku referencyjnym w różnych kategoriach
przy ustalaniu wymagań dla budynków nowych

1
Dyrektywa 2010/31/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków;
2
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 244/2012 z dnia 16 stycznia 2012 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE w sprawie
charakterystyki energetycznej budynków i ustanawiające ramy metodologii porównawczej do celów obliczania optymalnego pod względem kosztów poziomu wymagań
minimalnych dotyczących charakterystyki energetycznej budynków i elementów budynków;
16
 działania snb Racjonalizacja użytkowania energii

W październiku 2012 r. Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej przekazało

do konsultacji społecznych projekt nowelizacji rozporządzenia ws. warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zgłoszone przez stronę społeczną uwagi
zostały następnie omawiane w listopadzie 2012 roku w trakcie konferencji uzgodnieniowej.
Uwzględniając wyniki tego spotkania Ministerstwo przedstawiło drugą propozycję nowelizacji
(wersja z dn. 2 stycznia 2013 r.), którą przekazało do konsultacji międzyresortowych. Kolejna
(trzecia) wersja projektu nowelizacji została zaproponowana 12 lutego 2013 roku. Dwie ostatnie
propozycje nie były już otwarte na uwagi strony społecznej. Najnowsza wersja projektu pochodzi
24 czerwca 2013 roku.

i co najmniej po dwa budynki referencyjne dla
budynków modernizowanych), opracowałem na
potrzeby prac eksperckich analizę dla budynków
jednorodzinnych. Wykonanie takiej analizy było
niezbędne jako argumentacja do przedstawionej
przez SNB propozycji zmian współczynników
przenikania ciepła dla przegród zewnętrznych
w budynkach mieszkalnych. Otrzymane wartości
Umax były nieznacznie niższe od wartości za-
prezentowanych przez Ministerstwo. W świetle
braku dostępności opracowania, na podstawie
którego Ministerstwo zaproponowało wyma-
gane wartości współczynników EP, trudno sko-
mentować ilościową ocenę zaproponowanych
współczynników. Na podstawie wykonanych
analiz oraz bazy danych zgromadzonych przez
firmę BuildDesk Polska, może się okazać, że dla
niektórych rodzajów budynków, bez zastosowa-
nia odnawialnych źródeł energii, które radykalnie
zmniejszają zapotrzebowanie na energię pier-
wotną, nie będzie można spełnić warunku na EP.
Dyskusyjne wymagania
dla drzwi i okien
Wiele dyskusji w gronie ekspertów wywołały
również propozycje dotyczące wymagań dla
okien i drzwi. W ramach GR6, eksperci opraco-
wali i przedstawili dwie alternatywne propozycje.
Pierwszą z nich była próba klasyfikacji okien wg
tzw. klas energetycznych. Klasy te uwzględ-
niają takie parametry okien jak: współczynnik
przenikania ciepła, współczynnik przepuszczal-
ności promieniowania słonecznego, szczelność
stolarki na przenikanie powietrza oraz wpływ
elementów zacieniających na opór cieplny okien
i wartość współczynnika przepuszczalności pro-
mieniowania słonecznego. Klasy uwzględniały
okna występujące w budynku ogrzewanym lub
ogrzewanym i chłodzonym. Alternatywną pro-
pozycję stanowiło tzw. podejście tradycyjne,
czyli odniesienie się osobno do współczynni-
ków przenikania ciepła U i współczynników
przepuszczalności promieniowania słoneczne-
go. Wg opinii ekspertów pierwsze propozycje
Ministerstwa (październik 2012) dość znacznie
obniżały maksymalne współczynniki U dla stolarki
otworowej. Eksperci GR6 argumentowali za zła-
godzeniem wymagań oraz wyodrębnieniem okien
dachowych, ustalając dla nich osobne wymagania.
Ponadto w ramach prac eksperckich opracowano
propozycję wymagań szczelności stolarki otwo-
rowej na przepuszczalność powietrza zgodną
z klasyfikacją normy wyrobu.
Racjonalizacja energii:
prace trwają
Niezależnie od działań dotyczących oceny propo-
zycji nowelizacji przedstawionej przez MTBiGM
pod kątem wdrożenia recastu EPBD, kontynu-
owane są eksperckie prace nad przygotowaniem
propozycji wymagań dotyczących przegród prze-
zroczystych, w tym lekkich ścian osłonowych.
Ponadto planowane są także spotkania wspólnie
z GR5 „Higiena i zdrowie” dotyczące propozycji
zmian wymagań odnośnie wentylacji budynków.
Zagadnienie racjonalizacji użytkowania energii
ma szeroki zakres, znacznie wykraczający poza
wymagania zawarte w Dziale X „Oszczędność
energii i izolacyjność cieplna” oraz Załączniku nr 2
„Wymagania izolacyjności cieplnej i inne wymaga-
nia związane z oszczędnością energii”. Oznacza
to, że zmiany w tym obszarze powinny być ana-
lizowane w interdyscyplinarnym kontekście.
dr inż.
Konrad Witczak
Członek SNB, przewodniczący GR 6
„Racjonalizacja użytkowania energii”.
Specjalista ds. Norm i Standardów
w firmie Rockwool Polska.
Na co dzień zajmuje się m.in.
opracowywaniem standardów
dotyczących wpływu wyrobów
budowlanych na rozwój zrównoważony
i efektywność energetyczną
budynków. Wcześniej pracował
w firmie BuildDesk Polska jako
Główny Konsultant ds. Efektywności
Energetycznej, odpowiadając m.in. za
merytoryczną stronę oprogramowania
tworzonego przez BuildDesk Polska.
Jest wykładowcą w Katedrze Fizyki
Budowli i Materiałów Budowlanych
Politechniki Łódzkiej. W pracy
naukowej i dydaktycznej zajmuje się
zagadnieniami związanymi
z cieplno-wilgotnościową fizyką
budowli, efektywnością energetyczną
budynków oraz jakością komfortu
cieplnego w budynkach.
17

POMIESZCZENIA Z KOTŁAMI,
PALENISKAMI I PALNIKAMI
W WARUNKACH TECHNICZNYCH
DLA BUDYNKÓW opracowanie: { Olgierd Romanowski }
Poniższy tekst obejmuje omówienie wniosków z analizy przedstawianej w toku
prac ekspertów Grupy Roboczej 2: Wyposażenie techniczne budynków.
R
ozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.) w stosunku do
usytuowanych w budynkach urządzeń, w których spalane są paliwa, stano-
wiących źródło ciepła do ogrzania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody
użytkowej, a także stanowiących wyposażenie gospodarstwa domowego (płyty
kuchenne) – stawia wymagania co do sposobu ich lokalizacji i instalowania
w pomieszczeniach w budynkach. Warunki Techniczne były wielokrotnie
nowelizowane i dostosowywane do pojawiających się nowych rozwiązań
konstrukcyjnych i funkcjonalnych omawianych źródeł ciepła. Występują duże
różnice w wymaganiach stawianych poszczególnym rodzajom urządzeń, przy
czym nie wydają się one w pełni uzasadnione fizycznym charakterem procesu
spalania, jaki przebiega w tych urządzeniach.
Głównym celem uregulowań zawartych w warunkach technicznych jest
zapewnienie spełnienia w obiekcie budowlanym wymagań podstawowych,
określonych w ustawie Prawo budowlane. W odniesieniu do przedmiotowego
problemu będą to w szczególności:
 bezpieczeństwo konstrukcji,
 bezpieczeństwo pożarowe,
 bezpieczeństwo użytkowania,
 odpowiednia charakterystyka energetyczna budynku oraz racjonalizacja
użytkowania energii.
Niniejsze rozważania odnoszą się do stanu prawnego wynikającego z kolejnych
nowelizacji Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych (…), ogłoszo-
nych j.n.: (Dz. U. z 2004 r.: nr 109, poz. 1156; z 2008 r.: nr 201, poz. 1238;
z 2009 r.: nr 56, poz. 461; z 2010 r.: nr 239, poz. 1597; z 2012 r.: poz. 1289)
i zebranych przez Stowarzyszenie Nowoczesne Budynki w tekście jednolitym.
Za wiodące wymaganie podstawowe w omawianej kwestii uznano bezpie-
czeństwo użytkowania, które wiąże się nieodłącznie z zapewnieniem właści-
wej ilości powietrza niezbędnego do zupełnego i całkowitego spalania palnych
18
działania snb prace ekspertów
składników paliwa. W istniejących przepisach wątpliwości budzą kwestie,
omówione w kolejności poniżej.
1. Wymagania dotyczące ilości doprowadzanego po-
wietrza do spalania dla kominków i małych kotłów.
a. Wymagania zawarte w § 132 ust. 3, dotyczące zapewnienia dopływu
powietrza do paleniska kominka w ilości 10 m3/h na 1 kW nominalnej
mocy kominka – dla kominków o obudowie zamkniętej oraz zapewnienia
nie mniejszej prędkości przepływu powietrza w otworze komory spalania
niż 0,2 m/s – dla kominków o obudowie otwartej.
b. Wymaganie zawarte w § 136 ust. 2a, dotyczące zapewnienia, dla kotłów
o mocy nominalnej do 10 kW, zlokalizowanych w pomieszczeniach nie-
będących pomieszczeniami mieszkalnymi, dopływu powietrza do spalania
w ilości co najmniej 10 m3/h na 1 kW nominalnej mocy cieplnej kotła.
Rozpatrując zasadność wymagań przytoczonych w pkt. a) i b) należy się odnieść
do mocy cieplnej generowanej w palenisku przy spaleniu 1 kg danego rodzaju
paliwa i zapotrzebowania powietrza do jego całkowitego i zupełnego spalenia.
Kominki opalane są z reguły drewnem. Wartość opałowa drewna wynosi
średnio 13 800 kJ/kg, a moc generowana przy spaleniu 1 kg drewna w ciągu
jednej godziny wynosi 3,833 kW. Teoretyczne zapotrzebowanie powietrza dla
tego rodzaju paliwa wynosi ok. 4,1 m3/kg . Przy spalaniu drewna w kominkach
współczynnik nadmiaru powietrza do spalania wynosi ok. 3,0. Wobec czego,
nawet przy takim dużym współczynniku nadmiaru powietrza, maksymalna
ilość powietrza niezbędnego do spalania nie przekracza 3,2 m3/kW mocy
generowanej na poziomie paleniska w kominku. Jest to trzy razy mniej niż
podają wymagania zawarte w Rozporządzeniu.
Kotły małej mocy (do 10 kW) instalowane na poziomie pomieszczeń, które
obsługują, opalane są na ogół węglem kamiennym, a nowsze konstrukcje przy-
stosowane są do spalania biomasy drzewnej w postaci peletów lub brykietów.
 działania snb prace ekspertów
Średnie wartości opałowe dla tych paliw wynoszą odpowiednio: dla węgla
– 24 000 kJ/kg, a dla biomasy drzewnej – 16 800 kJ/kg. Moc uzyskiwana
ze spalenia 1 kg wymienionych paliw kształtuje się na poziomie 6,677 kW
dla węgla i 4,667 kW dla biomasy, a odpowiednie wartości teoretycznego
zapotrzebowania powietrza do spalania wynoszą: dla węgla – 6,853 m3/kg
i dla biomasy – 5,99 m3/kg. Ilość powietrza niezbędnego do spalania jest
związana z mocą cieplną wytwarzaną w palenisku, a nie z mocą nominalną,
która, dla kotłów, jest określana jako moc użyteczna po stronie odbioru
ciepła. Koniecznym jest więc wprowadzenie do rozważań pojęcia spraw-
ności źródła ciepła.
Przyjmując tę sprawność na bardzo niskim poziomie η=0,7 oraz możliwie
duże współczynniki nadmiaru powietrza do spalania odpowiednio: dla węgla
– 2,0, a dla biomasy – 1,5, otrzymujemy ilości powietrza, jakie powinny być
dostarczone do kotła o mocy nominalnej 10 kW do zapewnienia bezpiecznego
(choć niekoniecznie optymalnego pod względem energetycznym) przebie-
gu procesu spalania. Wynoszą one: w przypadku węgla – ok. 29,3 m3/h,
a w przypadku peletów – ok. 27,5 m3/h. Jest to, każdorazowo, ponad trzy
razy mniej niż wymaga Rozporządzenie.
Okazuje się więc, że wymagania doprowadzenia powietrza w ilości
10 m3/kW mocy nominalnej źródła ciepła lub zapewnienia prędkości 0,2m/s
w otworze komory spalania, nie mają uzasadnienia w rzeczywistym zapo-
trzebowaniu powietrza.
Ani projektant budynku, ani wykonawca, ani użytkownik nie mają narzędzi
do spełnienia tych wymagań. Jedyną pobudką powodującą dopływ powietrza
do komory paleniskowej, w kominkach i małych kotłach na paliwo stałe, jest
ciąg kominowy. Ciąg ten jest zdefiniowany przez wymagania, jakie zostały
postawione przewodom kominowym obsługującym te urządzenia. Więcej
powietrza dostarczyć się nie da. Nawet gdyby istniała taka „czarodziejska” moż-
liwość, byłoby to niecelowe z powodu nadmiernych strat ciepła i pogorszenia
ciągu kominowego na skutek wychłodzenia paleniska, a także pogorszenia
samego procesu spalania (również przez nadmierne wychłodzenie paleniska).
Na tle tych rozważań zdziwienie musi budzić treść przepisu § 132 ust. 2.
dotyczącego pieców i trzonów kuchennych, w stosunku do których nie
formułuje się żadnych, nawet opisowych, wymagań odnoszących się do
zapewnienia dopływu powietrza niezbędnego do spalania, a które, co do
fizycznej strony tego procesu, nie różnią się od omawianych wyżej kominków
i małych kotłów. Postawiono również niejednolite wymagania w stosunku do
zastosowania urządzeń, których sposób działania się nie różni. Piece i trzony
kuchenne można stosować w budynkach do trzech kondygnacji nadziemnych,
ale kominki do czwartej kondygnacji.
2. Wymagania dotyczące kubatury pomieszczeń,
w których instalowane są kotły na olej opałowy
i paliwa gazowe.
Budzi wątpliwości zasadność przepisu § 136 ust. 8 oraz § 176 stosowania
minimalnej kubatury w kotłowniach, z kotłami na olej opałowy o mocy no-
minalnej od 30 kW do 2000 kW oraz z kotłami opalanymi gazem o mocy od
30 kW do 2000 kW, pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia,
w którym są zainstalowane, a wynikającej z warunku nieprzekraczania ob-
ciążenia cieplnego 4 650 W/m3. Można się domyślać, że rozwiązanie to ma
swój początek w przepisach dotyczących stosowania w pomieszczeniach
kuchennych równocześnie: czteropalnikowej kuchni gazowej, czyli urządzenia
typu A (moc maks. = 10 694 W) i gazowego, przepływowego podgrzewacza
ciepłej wody użytkowej, czyli urządzenia typu B (moc maks. = 27 222 W).
Przekłada się to na wymaganie minimalnej kubatury pomieszczenia kuchennego
równej 8,16 m3, co znalazło odzwierciadlenie w przepisie Warunków Tech-
nicznych. Świadczyłoby o tym zapisy w tabeli w § 172 ust. 1: „Pomieszczenia
nieprzeznaczone na stały pobyt ludzi, w tym pomieszczenia kuchenne w miesz-
kaniach”, w których dopuszczamy stosowanie, zarówno urządzeń typu A, jak
i urządzeń typu B oraz treść § 172 ust. 2, którego wynika, że oba te rodzaje
urządzeń mogą być stosowane w tym samym pomieszczeniu równocześnie,
pod warunkiem nieprzekroczenia łącznie granicznego obciążenia cieplnego
kubatury, podanego w tabeli w § 172 ust. 1., wymaganego dla urządzeń typu
B. Przenoszenie tego wymagania na wydzielone pomieszczenia techniczne,
których budowa i wyposażenie jest dodatkowo uwarunkowana wymaganiami
Polskich Norm – nie ma sensu.
Wymaganie to powoduje zbędne przewymiarowanie powierzchni pomieszcze-
nia, w którym instalowane są kotły i wzrost kosztów inwestycyjnych budowy
kotłowni. Nie bez znaczenia są względy bezpieczeństwa. Pomieszczenia
kotłowni z kotłami na paliwa gazowe, o gęstości mniejszej od jedności, nie są
klasyfikowane jako pomieszczenia zagrożone wybuchem. Jednak nieszczęście
zawsze może się zdarzyć, a wówczas siła wybuchu jest proporcjonalna do
kubatury pomieszczenia, w którym zdarzenie to miało miejsce.
Powierzchnia i kubatura kotłowni powinna być ustalana stosownie do gabary-
tów kotła (kotłów) i powierzchni niezbędnej do ich montażu oraz późniejszej
obsługi i konserwacji (przeglądów). Liczba zastosowanych kotłów jest zależna
od profilu zapotrzebowania ciepła przez odbiorcę. Przy dużym zróżnicowaniu
w czasie zapotrzebowania na ciepło, liczba kotłów rośnie, moc pojedynczego
kotła zmniejsza się (kotły włączane kaskadowo), a powierzchnia pomieszczenia
kotłów również rośnie.
Nie należy zapominać, że przy kotłach o większej mocy i większej masie jed-
nostki kotłowej, niezbędne jest zainstalowanie w kotłowni, na stałe, suwnicy
lub wciągarki, niezbędnej do montażu kotłów i późniejszych przeglądów. To
też wpływa na powiększenie kubatury pomieszczenia kotłów. Nie ma to jednak
nic wspólnego z obciążeniem cieplnym kubatury, ustalonym w przepisach
Warunków Technicznych.
Wydaje się możliwą i celową zmiana tego przepisu w następujący sposób:
„Kubatura kotłowni, z kotłami pobierającymi powietrze z pomieszczenia, opalanymi
olejem i kotłami na paliwa gazowe o gęstości mniejszej od jedności, w zakresie
mocy od 30 kW do 2000 kW, powinna być ustalana zgodnie z wymaganiami
wynikającymi z ich montażu i obsługi. W pomieszczeniu, w którym instalowane
są w/w kotły, należy zapewnić zorganizowany dopływ powietrza do spalania,
w ilości wynikającej z maksymalnej mocy zainstalowanych kotłów”.
19

2013
Grupa Robocza 2 „Wyposażenie techniczne budynków” z udziałem
przewodniczącego GR4 „Bezpieczeństwo pożarowe”
Dyskusja zespołu ekspertów
ws. wymagań dla instalacji
ogrzewczych i gazowych
Spotkanie stanowiło kontynuację dyskusji eksperckiej w odniesieniu do oceny obowiązujących
regulacji i rozwoju wymagań dla instalacji ogrzewczych i gazowych.
jako wprowadzenie do spotkania została przedstawiona analiza ekspercka,
z której wynikają następujące zastrzeżenia, uwagi i wnioski:
 w WT postawiono niejednolite wymagania w stosunku do urządzeń,
których sposób działania się nie różni. Piece i trzony kuchenne można stosować
w budynkach do 3. kondygnacji nadziemnych, ale kominki do 4. kondygnacji.
 wymagania doprowadzenia powietrza, w ilości 10 m3/kW mocy nominalnej
źródła ciepła lub zapewnienia prędkości 0,2 m/s w otworze komory spalania, nie
mają uzasadnienia w rzeczywistym zapotrzebowaniu powietrza. Ani projektant
budynku, ani wykonawca, ani też użytkownik nie mają narzędzi do spełnienia tych
wymagań. Jedyną przesłanką dopływu powietrza do komory paleniskowej w
wymienionych urządzeniach, jest ciąg kominowy, zdefiniowany jednakże przez
wymagania stawiane przewodom kominowym obsługującym te urządzenia.
Nie można dostarczyć więcej powietrza – gdyby nawet istniała taka możliwość,
byłoby to niecelowe z powodu nadmiernych strat ciepła i pogorszenia ciągu
kominowego wskutek wychłodzenia paleniska.
 rozsądnym ograniczeniem wydaje się warunek minimalnej kubatury pomiesz-
czenia, w którym instalowane są kominki (bezpieczeństwo użytkowania). Powinien
on jednak dotyczyć również pieców i trzonów kuchennych, z zastrzeżeniem
budynków istniejących. Zasób budynków istniejących z tymi urządzeniami jest
dostatecznie duży – w przypadku przebudowy lub nadbudowy nie mogą one
znaleźć się poza regulacjami.
 szczegółowego rozpatrzenia wymaga stosowanie, powołanych w Załączniku
nr 1 do WT, wymagań punktów PN-B-02411:1987 w odniesieniu do pomieszczeń
niebędących pomieszczeniami mieszkalnymi, w których instalowane są kotły
o mocy do 10 kW oraz w odniesieniu do wydzielonych pomieszczeń technicznych,
w których instalowane są kotły o mocy do 25 kW. Chodzi o to, żeby stosując
powołane wymagania PN, nie spowodować, że pomieszczenia te będą trakto-
wane jak kotłownie, gdyż ze względów technicznych będzie to niewykonalne.
Takiej oceny w ramach niniejszej analizy jednak nie przeprowadzono.
20
działania snb prace ekspertów
Według przedstawionej analizy eksperckiej, wymagania dla urządzeń spala-
jących paliwa powinny być zebrane w jednym miejscu (odrębnym rozdziale).
Powinny być sformułowane według jednolitych kryteriów, mając na uwadze
spełnienie wymagań podstawowych w budynku, określonych w ustawie Prawo
budowlane, z postawieniem na pierwszym miejscu sprawy bezpieczeństwa
użytkowania i związanego z tym dostarczenia niezbędnej ilości powietrza do
spalania, jednak ze zwróceniem uwagi na konieczność racjonalnego użytkowania
energii, a więc unikania nadmiaru powietrza i przechładzania pomieszczeń.
Eksperci uznali za wskazane przedyskutowanie na kolejnych spotkaniach:
1. wykorzystanie propozycji utworzenia odrębnego rozdziału WT poświęconego
źródłom ciepła,
2. zredagowanie wymagań w stosunku do poszczególnych grup urządzeń spa-
lających paliwa, a nie poprawianie dotychczasowych sformułowań,
3. zdefiniowanie w WT pojęć „kocioł grzewczy”, włączając w to „wkłady komin-
kowe z płaszczem wodnym”, „palenisko otwarte” i „palenisko zamknięte” lub
tylko jedno z tych pojęć, przyjmując, że drugie pojęcie będzie przeciwieństwem
do tego zdefiniowanego, „zamknięta komora spalania” ewentualnie przez
odwołanie się do Polskiej Normy (aczkolwiek odwołanie się do normy może
ograniczać się do urządzeń gazowych i nie obejmować kotłów z palnikami
na olej opałowy),
4. ujednolicenie określeń w stosunku do pomieszczeń, w których lokowane
są urządzenia spalające paliwa; problem dotyczy określeń „pomieszczeń
mieszkalnych”, „wydzielonych pomieszczeń technicznych”, „pomieszczeń
przeznaczonych na stały pobyt ludzi”, „pomieszczeń nie przeznaczonych na
stały pobyt ludzi”, „pomieszczeń pomocniczych w mieszkaniach”.
5. pozostawienie w WT regulacji dotyczących pieców, trzonów kuchennych,
kominków i kotłów na paliwo stałe o mocy nominalnej do 10 kW, pobierają-
cych powietrze z pomieszczenia, w którym urządzenia te są zainstalowane
lub wprowadzenia zakazu stosowania tych urządzeń w określonych po-
mieszczeniach.
 działania snb prace ekspertów

W trakcie spotkania mówiono także m.in. następujące zagadnienia:

 w odniesieniu do propozycji eksperckich dotyczących § 3 i definicji pojęć „przewody  w odniesieniu do propozycji zmiany
(kanały) kominowe: dymowe, spalinowe lub wentylacyjne” oraz „łączniki przewodów: aktualnego brzmienia przepisu §  141,
dymowych, spalinowych lub wentylacyjnych”, eksperci omówili proponowane zmiany doty- związanego z definicją przewodu ko-
czące pojęcia „łącznik” i związane z wprowadzeniem tego pojęcia do wymagań § 140 – stanowiące minowego oraz zastąpieniem okre-
w ocenie niektórych ekspertów barierę dla stosowania przewodów z tworzyw sztucznych do celów ślenia „pomieszczenie” określeniem
odprowadzania spalin dla kotłów kondensacyjnych. Jeden z ekspertów wyraził sprzeciw wobec „lokal” – w zakresie postawienia wymagania
propozycji zaostrzenia aktualnie obowiązujących przepisów WT – jego zdaniem stanowi ona jed- w stosunku do całego lokalu, a nie tylko do
noznaczne odniesienie rygorystycznych wymagań przeciwpożarowych dotyczących przewodów pomieszczenia, zakazu stosowania wentylacji
spalinowych także do łączników przewodów. mechanicznej wyciągowej oraz indywidual-
nych wentylatorów wyciągowych tam, gdzie
W tym kontekście omówiona została historia powstania propozycji nowych pkt 25 i 26 w § 3, znajdują się wloty do przewodów spalinowych
dotyczących definicji przewodów kominowych i łączników przewodów. Podkreślono, że sprawa lub dymowych. Eksperci podnieśli kwestię kon-
łączników jedynie częściowo wiąże się z kwestią stosowania kotłów kondensacyjnych. Łączniki sekwencji proponowanej regulacji w przypadku
do kotłów gazowych stanowią zaledwie 30% wszystkich używanych łączników. Wskazano, że stosowania w lokalu kominka i wentylatora wy-
łączniki zawsze były integralnym elementem komina, co wynika z ustaleń PN-EN 1443:2005 ciągowego w łazience. Eksperci przyjęli zatem
Kominy. Wymagania ogólne. zmianę § 141 w postaci:
„§ 141. 1. Zabrania się stosowania:
W ocenie części ekspertów, definicja „łącznika” powinna znaleźć się w WT ze względu na to, iż 1. grawitacyjnych zbiorczych przewodów
istnieją rozbieżności, w jaki sposób traktować przewody kominowe w świetle ustaleń rozporządzeń spalinowych i dymowych, z zastrzeżeniem
MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów § 174 ust. 3,
oraz w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych. Wprowadzenie 2. zbiorczych przewodów wentylacji grawita-
definicji w WT spowoduje określenie, do czyich kompetencji należy kwestia odpowiedzialności cyjnej, z wyjątkiem przewodów stosowanych
za użytkowanie łącznika. w systemach wentylacji hybrydowej,
3. wentylacji mechanicznej wyciągowej oraz
Eksperci uznali potrzebę kontynuowania dyskusji na ten temat na kolejnym spotkaniu. indywidualnych wentylatorów wyciągowych
w lokalu, w którym znajdują się wloty do
grawitacyjnych przewodów spalinowych lub
 w odniesieniu do propozycji zmiany aktualnego brzmienia przepisu § 165 ust. 2, dymowych,
poprzez zastąpienie wymogu prowadzenia przewodów „w bruzdach osłoniętych nieusz- 4. podłączania okapów wyciągowych, nad
czelnionymi ekranami” wymogiem prowadzenia przewodów „w bruzdach osłoniętych płytą kuchenną, do zbiorczych przewodów
gwarantującymi stałą cyrkulację powietrza obudowami” oraz wprowadzenie drugiego wentylacji grawitacyjnej.
zdania zakazującego prowadzenia przewodów instalacji gazowej w niewentylowanej
przestrzeni sufitu podwieszonego, eksperci przedyskutowali propozycję i uzgodnili następujące 2. Wymaganie, o którym mowa w ust.  1 pkt
brzmienie ust.2 § 165: 2 nie dotyczy przebudowy i nadbudowy bu-
dynków.”
„2. Przewody instalacji gazowych w piwnicach i suterenach należy prowadzić na powierzchni ścian lub
pod stropem, natomiast na pozostałych kondygnacjach nadziemnych dopuszcza się prowadzenie ich także
w bruzdach osłoniętych nieuszczelnionymi ekranami lub wypełnionych – po uprzednim wykonaniu próby  w odniesieniu do propozycji zmiany
szczelności instalacji – łatwo usuwalną masą tynkarską, niepowodującą korozji przewodów. Wypełnianie aktualnego brzmienia przepisu § 159
bruzd, w których są prowadzone przewody z rur miedzianych, jest zabronione. Zabronione jest prowadzenie ust.2, poprzez dodanie, iż miejsce ma
przewodów instalacji gazowej w niewentylowanej przestrzeni sufitu podwieszonego.” być „wyraźnie oznakowane”, eksperci
po dyskusji zaproponowali nieuwzględnianie
propozycji i utrzymanie aktualnego przepisu,
uznając, iż wymaganie łatwej dostępności i za-
 w odniesieniu do propozycji zmiany aktualnego brzmienia przepisu §  166 ust.1 bezpieczenia przez wpływami atmosferycznymi,
i 4, poprzez usunięcie odwołania do Polskiej Normy dotyczącej gazomierzy oraz uszkodzeniami mechanicznymi oraz dostępem
wprowadzenie odwołania do aktualnych atestów i świadectw dopuszczenia, a także osób niepełnosprawnych jest wystarczającym
zgłoszonej wątpliwości dotyczącej użytego w ust.4 sformułowania „szyb wentylowany” wymogiem. Argumentem za pozostawieniem
w powiązaniu z definicją strefy pożarowej, eksperci zaproponowali utrzymanie odwołania się dotychczasowego brzmienia przepisu jest brak
w przepisie do właściwej Polskiej Normy, a w zakresie uwagi dotyczącej przepisu dopuszczającego innych sygnałów dotyczących problemów
instalowanie gazomierzy w szybach wentylowanych przeznaczonych dla pionów instalacyjnych, związanych z interpretacją obowiązującego
zaproponowano omówienie tego zagadnienia na kolejnym spotkaniu. wymagania.
21
 działania snb prace ekspertów

 w odniesieniu do propozycji zmiany aktualnego i proponowanego wcześniej przez  w odniesieniu do propozycji zmian ak-
ekspertów brzmienia przepisu § 170, eksperci nie przyjęli propozycji polegającej na dopre- tualnego brzmienia § 174, które pozwa-
cyzowaniu w ust.1, iż przez dopływ powietrza rozumie się dopływ powietrza „zewnętrznego”, ze lałyby na zastosowanie kaskady kotłów
względu na utrzymanie nowego ust.2a, ustalającego zakaz stosowania urządzeń gazowych typu B, kondensacyjnych oraz umieszczenie,
w brzmieniu jak w propozycji eksperckiej. Natomiast eksperci przyjęli propozycję zastąpienia w ust.3 poniżej terenu, kotłowni z kotłami na
wyrazów „w lokalach, w pomieszczeniach innych niż mieszkalne, niezależnie od rodzaju występującej gaz płynny, eksperci uzgodnili, że to zagad-
w nich wentylacji” wyrazami „w pomieszczeniach posiadających co najmniej wentylację wywiewną” nienie będzie omawiane na kolejnym spotkaniu.
i tym samym ust. otrzymałby brzmienie:

„3. Urządzenia gazowe typu C – z zamkniętą komorą spalania, mogą być instalowane w pomieszczeniach
posiadających co najmniej wentylację wywiewną, pod warunkiem zastosowania koncentrycznych przewodów  w odniesieniu do propozycji dotyczą-
powietrzno-spalinowych, z zachowaniem wymagań § 175.” cej § 175 ust.2, polegającej na uwzględ-
nieniu w wymaganiu również kotłów
o nominalnej mocy cieplnej ponad 5 kW
 w odniesieniu do propozycji zmiany aktualnego brzmienia §  173 ust.1 pkt 1, po- i nie większej niż 21 kW, eksperci przyjęli
legającej na wprowadzeniu zapisu, iż stosowane elastyczne przewody metalowe propozycję jako w pełni uzasadnioną względami
do połączeń urządzeń gazowych z przewodami powinny mieć dopuszczenia do stosowania bezpieczeństwa stosowania urządzeń.
w instalacjach gazowych, eksperci negatywnie zaopiniowali propozycję, uzasadniając, iż jest to ogólna
reguła, nie tylko odnosząca się nie tylko do elastycznych połączeń. Przedyskutowano zasadność ustalenia tak dużej
odległości wylotów przewodów spalinowych
od granicy działki uznając, że jest ona analo-
 w odniesieniu do propozycji zmiany aktualnego brzmienia § 173 ust.1, polegającej giczna jak w przypadku wylotów przewodów
na dodaniu nowego pkt 6 odnoszącego się do systemu neutralizacji skroplin. Eksperci po wentylacyjnych.
dyskusji pozytywnie zaopiniowali propozycję dodania nowego ust. 6 w brzmieniu: „6) kotły i gazowe
nagrzewnice kondensacyjne, których moc cieplna jest wyższa od 60 kW należy wyposażyć w system Ponadto zgłoszona została dodatkowa pro-
neutralizacji skroplin. Wprowadzenie bezpośrednio do kanalizacji jest zabronione.” pozycja przedyskutowania koniecznej zmiany
w § 156, ze względu na brak korelacji między
ustaleniami ust. 2, 3 i 4. Zaproponowane zostały
 w odniesieniu do propozycji zmiany aktualnego brzmienia § 174 ust.5 pkt 1 polegają- dwie korekty przepisów: dostosowanie brzmie-
cej na wprowadzeniu innych zabezpieczeń niż dotychczas obowiązujące, w przypadku nia ust.3 do brzmienia ust.2 i ust.4 poprzez
przyłączania kilku kotłów do wspólnego kanału spalinowego, eksperci po dyskusji zapropo- dodanie na końcu w ust. 3 wyrazów „jeżeli stano-
nowali wprowadzenie możliwości zastosowania przekroju wynikającego z obliczeń jako normy oraz wią one element składowy urządzeń gazowych”
usunięcie zapisu, iż wylot przewodu powinien być wyposażony w czujnik zaniku ciągu kominowego, albo zmianę redakcji ust.2 i ust. 4 w dostosowaniu
wyłączający równocześnie wszystkie kotły. Tym samym pkt 2 ust. 5 § 174 otrzymałby brzmienie: do brzmienia ust.3. Eksperci po dyskusji uznali
pierwszą propozycję za właściwą.
„2) wykonania dla kotłów z palnikami nadmuchowymi przewodu spalinowego o przekroju poprzecznym
wynikającym z obliczeń, a także wyposażenie kotłów w indywidualne zabezpieczenia przed zanikiem ciągu Zapowiedź: prace zespołu
oraz zastosowania na przewodach spalinowych urządzeń zabezpieczających niepracujące kotły przed ekspertów ds. instalacji
napływem spalin z kotłów pracujących.” ogrzewczych i gazowych
będą kontynuowane.

w spotkaniu wzięli udział:  Stowarzyszenie  Stowarzyszenie

 członkowie SNB; Inżynierów i Techników Producentów i Importerów
 eksperci niezależni; Pożarnictwa; Urządzeń Grzewczych;
 przedstawiciel członka  Korporacja Kominiarzy  Stowarzyszenie Naukowo-
wspierającego (Schiedel); Polskich; Techniczne Inżynierów
 Związek Rewizyjny  Stowarzyszenie Kominy i Techników Przemysłu
Spółdzielni Polskie; Naftowego
Mieszkaniowych RP; i Gazowniczego.
22
 działania snb prace ekspertów

2013
Grupa Robocza 2 „Wyposażenie
techniczne budynków”

Dyskusja zespołu ekspertów

ws. wymagań dla instalacji
wentylacji i klimatyzacji

Spotkanie stanowiło kontynuację dyskusji eksperckiej w odniesieniu do oceny obowiązujących

regulacji i rozwoju wymagań dla instalacji wentylacji i klimatyzacji.

W trakcie spotkania zostały omówione następujące zagadnienia:

 w odniesieniu do proponowanej nowej redakcji § 51 dotyczącej propozycji wyeliminowania w odniesieniu do §  154, w zakresie
praktyk montażu indywidualnych klimatyzatorów na elewacjach budynków, eksperci uznali potrzebę proponowanych przez MTBiGM nowych
kontynuacji dyskusji na kolejnym spotkaniu zespołu. ust. 12 i 13 oraz propozycji innych redak-
cji ust.12 i 13, eksperci pozytywnie odnieśli
się do propozycji Ministerstwa. Ponadto uznali
 w odniesieniu do proponowanej nowej redakcji §  51a poddana została w wątpliwość m.in., że proponowane przez ekspertów uzu-
zasadność propozycji wykonywania pomieszczeń maszynowni oraz wewnętrznych przestrzeni pełnienie, poprzez wskazanie zakresu, „tempe-
technicznych dla tras instalacji we wszystkich projektowanych budynkach mieszkalnych wielorodzin- ratury i wilgotności powietrza przewidzianej dla
nych, budynkach zamieszkania zbiorowego i budynkach użyteczności publicznej. Zaproponowano danego budynku lub pomieszczenia”, stanowi
zmianę redakcji przepisu, przez odniesienie wymogu wykonywania pomieszczeń maszynowni oraz element podstaw projektowania i z tego
wewnętrznych przestrzeni technicznych wyłącznie do budynków, w których system klimatyzacji jest względu nie kwalifikuje się do wprowadzenia
wymagany. Jednocześnie eksperci negatywnie odnieśli się do projektowania budynków z uwagi na jako wymaganie techniczne. Przedyskutowano
uniwersalne przeznaczenie. Wskazano, że dla budynku mieszkalnego, ze względów ekonomicznych, także zasadność proponowanego skreślenia
nie jest uzasadnione zapewnienie ewentualnej możliwości korzystania z klimatyzacji centralnej. Zapew- ust.13 oraz odniesienia do wymogu wyposa-
nienie traktów instalacyjnych wymaga przeznaczenia ogromnych przestrzeni dla celów prowadzenia żania w systemy automatycznie utrzymujące
przewodów instalacyjnych, co z może być ekonomicznie nieopłacalne. obliczeniową różnicę ciśnień, wyłącznie do
pomp obiegowych w zmiennoprzepływowych
obiegach chłodzących i  ogrzewczych, reko-
 w odniesieniu do § 152 ust. 9 i propozycji zwolnienia z obowiązku spełnienia ustaleń mendując utrzymanie propozycji MTBiGM
pkt 3 i 4 w przypadku zastosowania urządzeń wentylacji mechanicznej nawiewno-wy- polegającej na określeniu wymogu dla wszyst-
wiewnej o wydajności nie przekraczającej 50 m3/h, eksperci odwołali się do § 152 ust.11. Przepis kich pomp obiegowych.
ten określa odstępstwo od warunków sytuowania czerpni i wyrzutni powietrza na dachu budynku,
z którego wynika, iż ustalone odległości mogą nie być przestrzegane w przypadku zastosowania zblo-
kowanych urządzeń wentylacyjnych, obejmujących czerpnię i wyrzutnię powietrza, zapewniających
skuteczny rozdział strumienia powietrza świeżego od wywiewanego z urządzenia wentylacyjnego.
Zwrócono uwagę, że przyjęcie tak zawężonej propozycji mogłoby prowadzić do dostosowania regulacji
do konkretnych rozwiązań proponowanych przez producenta.
23
 działania snb prace ekspertów

mgr inż.
Wojciech Żmigrodzki
Prezes Zarządu
Krajowego Forum
Chłodnictwa.
SNB i Krajowe Forum Chłodnictwa,
jako partner współpracujący,
prowadzą eksperckie prace nad
projektem nowelizacji rozporządzenia
Ministerstwo Transportu,
Budownictwa i Gospodarki Morskiej
w sprawie warunków technicznych
jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie. KFCh jest
największą organizacją zrzeszającą
polskie firmy z branży chłodnictwa,
klimatyzacji i pomp ciepła, stąd jest
dla nas bardzo ważne, by warunki
techniczne w tym zakresie zostały
właściwie uregulowane.
Nowo tworzone Warunki Techniczne
powinny umożliwiać stosowanie
nowoczesnych rozwiązań
przynoszących oszczędności energii,
zwiększające komfort życia i pracy,
ale przy zachowaniu rachunku
ekonomicznego. Należy tu zwrócić
uwagę, że instalacje chłodnicze,
klimatyzacyjne w budynkach mogą
odpowiadać za zużycie około
20% energii, zaś pompy ciepła są
odnawialnymi źródłami energii
o dotychczas niewykorzystanym
potencjale.
Z roku na rok wzrasta ilość klientów,
którzy chcą mieć klimatyzację
w pracy, a coraz częściej w domu.
Pojawienie się pomp ciepła z ich
możliwościami uzyskiwania energii
odnawialnej może ten proces
znacznie usprawnić. Jednak brak
przygotowania budynku na to
zjawisko powoduje często późniejsze
oszpecenie jego elewacji przez
umieszczenie na niej instalacji
zewnętrznej. Do rozwiązania
pozostają też problemy z hałasem
i skroplinami, ale także utrudniona
jest prawidłowa konserwacja i serwis
urządzeń.
Projektant, który na etapie projektu
uwzględni możliwość zainstalowania
klimatyzacji lub pompy ciepła,
zwłaszcza w budynkach
nieposiadających odpowiednich
rozwiązań centralnych, znacznie
podniesie, i to niewielkim kosztem,
funkcjonalność oferowanych lokali
oraz ochroni elewację budynku.

 w odniesieniu do propozycji zmiany § 154 ust.1 i 2 eksperci przypomnieli, że aktualnie  w odniesieniu do propozycji MTBiGM,
obowiązujące brzmienie § 154 jest konsekwencją wdrożenia Dyrektywy 2002/91/WE w sprawie kolejnej zmiany brzmienia § 329 ust.3,
charakterystyki energetycznej budynków i przepis ten nie spotkał się dotychczas z zastrzeżeniami. polegającej na:
Ponadto przywołany został ogólny wymóg kontroli zużycia energii, wynikający z już obowiązujących 1. zaostrzeniu wymagań w zakresie maksy-
przepisów, w tym dotyczących obowiązku okresowej kontroli urządzeń chłodniczych zastosowanych malnych wartości wskaźnika EPh+W na
w systemach klimatyzacji, co najmniej raz na 5 lat, w świetle art. 62 ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo bu- potrzeby ogrzewania, wentylacji i przy-
dowlane. Podniesiona została także kwestia braku zasadności ustalania wymogu stosowania urządzeń gotowania ciepłej wody w przypadku bu-
kontrolujących zużycie energii w sytuacji, gdy istnieje wymóg stosowania urządzeń pomiarowych słu- dynków mieszkalnych wielorodzinnych
żących sprawdzeniu warunków ich pracy. Eksperci w podsumowaniu tej części dyskusji zaproponowali oraz budynków zamieszkania zbiorowego,
utrzymanie obowiązującego brzmienia ust.1 oraz zmianę brzmienia ust. 2, polegającą na usunięciu a także budynków użyteczności publicznej,
wyrazów „i kontroli zużycia energii”. z wyłączeniem budynków opieki zdro-
wotnej,
2. ustaleniu maksymalnych wartości wskaź-
 w odniesieniu do propozycji zmiany § 154 ust. 4 i 6, eksperci odnieśli się do zasadności nika ΔEPC na potrzeby chłodzenia na lata
istniejącego wymagania, zawartego w ust. 4, dotyczącego central wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, 2014-2017-2021:
ich obudowania lub innego zabezpieczenia przed wpływem czynników atmosferycznych. W ich ocenie
obowiązujący wymóg jest jednoznacznie sformułowany i istotny z punktu widzenia bezpieczeństwa użyt- W tym kontekście poruszona została kwestia obo-
kowania central, a wymaganie to powinno być utrzymane. Przyjęto natomiast propozycję uzupełnienia wiązującego i podtrzymanego w projekcie MTBiGM
przepisu poprzez dodanie wymogu, iż centrale powinny mieć „odpowiednią izolację cieplną i paroszczelną”. błędnego określenia oznaczeń Af – powierzchnia
Eksperci nie odnieśli się do propozycji uzupełnienia przepisy ust. 4 o wymóg zapewnienia odpowiedniej użytkowa ogrzewana budynku oraz Af,c – po-
izolacji „kanałów usytuowanych na zewnątrz budynku”. wierzchnia użytkowa chłodzona budynku. Takie
określenie może powodować, że projektanci będą
błędnie rozumieć tę powierzchnię, nie uwzględ-
 w odniesieniu do brzmienia ust. 10 § 154, według projektu MTBiGM, dotyczącego niając ogrzewanych pomieszczeń pomocniczych,
dopuszczalnej maksymalnej mocy właściwej wentylatorów, stosowanych w instalacjach holi, łączników, korytarze. Wskazano, że lepszym
wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, eksperci podkreślili zbieżność stanowisk. określeniem dla Af i Af,c byłyby „powierzchnia
24
 działania snb prace ekspertów
ogrzewana” i odpowiednio „powierzchnia chło-
dzona”. Niepoprawność określeń i ich konsekwen-
cje wzmocnione zostały zmianą rozporządzenia
w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu
budowlanego, które w wykazie norm powołanych
wskazuje PN-ISO 9836:1997. Norma ta definiuje
pojęcie „powierzchni użytkowej”, oddzielając od
powierzchni pomocniczej i komunikacji.
 w odniesieniu do propozycji dotyczą-
cej uzupełnienia pkt 1.5 Załącznika nr 2
o wymagania dla minimalnej grubości
izolacji dla przewodów doprowadza-
jących powietrze zewnętrzne do cen-
trali wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej
oraz od centrali bez odzysku ciepła lub
z odzyskiem ciepła do pomieszczenia,
prowadzonych przez pomieszczenia
o określonych temperaturach oblicze-
niowych, eksperci pozytywnie zaopiniowali
propozycję.
 W odniesieniu do propozycji dotyczącej
przepisu zawartego w § 134 ust.5, polegają-
cej na włączeniu budynków jednorodzinnych
w obowiązek stosowania regulatorów dopływu
ciepła do grzejników działających automatycznie,
eksperci zaproponowali utrzymanie obowiązu-
jącego przepisu.
w spotkaniu wzięli udział:
 członkowie SNB;
 eksperci niezależni;
 przedstawiciel członka
wspierającego (Schiedel);
 przedstawiciel Związku
Rewizyjnego Spółdzielni
Mieszkaniowych RP.
Dodatkowe propozycje
zgłosiło Krajowe Forum
Chłodnictwa.
 w odniesieniu do propozycji dotyczącej zmiany w pkt 1.5 Załącznika nr 2 parametru
charakteryzującego przewody rurowe na potrzeby ustalenia maksymalnej grubości
izolacji cieplnej, ze średnicy wewnętrznej na średnicę zewnętrzną, eksperci po dyskusji
pozytywnie zaopiniowali propozycję.
Załącznik nr 2 uzyskałyby wówczas brzmienie:
„1.5. Izolacja cieplna przewodów rozdzielczych i komponentów w instalacjach centralnego ogrzewania,
ciepłej wody użytkowej (w tym przewodów cyrkulacyjnych), instalacji chłodu i ogrzewania powietrznego
powinna spełniać następujące wymagania minimalne określone w poniższej tabeli:
Wymagania izolacji cieplnej przewodów i komponentów
Minimalna grubość
izolacji cieplnej
LP. Rodzaj przewodu lub komponentu
(materiał 0,035 W/
(m · K)1)
1 Średnica zewnętrzna do 22 mm 20 mm
2 Średnica zewnętrzna od 22 do 35 mm 30 mm
równa średnicy
3 Średnica zewnętrzna od 35 do 100 mm
wewnętrznej rury
4 Średnica zewnętrzna ponad 100 mm 100 mm
Przewody i armatura wg poz. -4 przechodzące przez ściany lub 1/2 wymagań
5
stropy, skrzyżowania przewodów z poz. 1-4
Przewody ogrzewań centralnych wg poz. 1-4, ułożone w kom-
1/2 wymagań
6 ponentach budowlanych między ogrzewanymi pomieszczeniami
z poz. 1-4
różnych użytkowników
7 Przewody wg poz. 6 ułożone w podłodze 6 mm
Przewody ogrzewania powietrznego
8 40 mm
(ułożone wewnątrz izolacji cieplnej budynku)
Przewody ogrzewania powietrznego
9 80 mm
(ułożone na zewnątrz izolacji cieplnej budynku)
Przewody instalacji wody lodowej prowadzone 50% wymagań z poz.
10
wewnątrz budynku1) 1-4
Przewody instalacji wody lodowej prowadzone 100% wymagań
11
na zewnątrz budynku2) z poz. 1-4
Przewody doprowadzające powietrze zewnętrzne do centrali wen-
12 tylacyjnej lub klimatyzacyjnej oraz od centrali bez odzysku ciepła do 20 mm
pomieszczenia, prowadzone przez pomieszczenia o ti < 10 0C
Przewody doprowadzające powietrze zewnętrzne do
centrali wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej oraz od centrali
13 31 mm
bez odzysku ciepła do pomieszczenia, prowadzone przez
pomieszczenia o ti < 18 0C
Przewody doprowadzające powietrze zewnętrzne do
centrali wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej oraz od centrali
14
bez odzysku ciepła do pomieszczenia, prowadzone przez po-
47 mm
mieszczenia o ti ≥ 18 0C
Przewody doprowadzające powietrze o temperaturze ≤ 20 0C
15 od centrali wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej z odzyskiem ciepła do 20 mm
pomieszczenia, prowadzone przez pomieszczenia o ti < 10 0C
Przewody doprowadzające powietrze o temperaturze ≤ 20 0C od
16 centrali wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej z odzyskiem ciepła do 8 mm
pomieszczenia, prowadzone przez pomieszczenia o ti < 18 0C
Uwaga:
1
przy zastosowaniu materiału izolacyjnego o innym współczynniku przenikania ciepła niż podano w tabeli
należy odpowiednio skorygować grubość warstwy izolacyjnej,
2
izolacja cieplna wykonana jako powietrznoszczelna.
25
 raport instalacje telekomunikacyjne

INSTALACJa TELEKOMUNIKACYJNa
W WARUNKACH TECHNICZNYCH DLA BUDYNKÓW
Warunki Techniczne dla budynków w sposób przekrojowy regulują wymagania projektowe dla
poszczególnych elementów wyposażenia technicznego w budynkach. Oznacza to tym samym, przy ich
stosowaniu i proponowanych zmianach, konieczność interdyscyplinarnego spojrzenia na przepisy WT.

Instalacja telekomunikacyjna – bezpośredni Pośredni wpływ na skuteczność

wpływu na skuteczność i bezpieczeństwo i bezpieczeństwo wykorzystania
wykorzystania instalacji telekomunikacyjnej instalacji telekomunikacyjnej

Przyłącze uzbrojenia technicznego Wymagania dla pomieszczeń

działki lub budynku technicznych
(§ 26) (§ 98)

Minimalne wyposażenie budynku Wymagania dla instalacji elektrycznych

w instalację telekomunikacyjną (§ 180, § 181-187)
(§ 56)
Wyposażenie szybów dźwigowych
Wymagania techniczne dla domofonów w urządzenia i przewody na potrzeby
(warunki konstrukcyjno-lokalizacyjne) pracy i konserwacji dźwigów
(§ 64 ust.2 ) (§ 201)

Sygnalizacja alarmowo-przyzywowa Bezpieczeństwo pożarowe

w mieszkaniach (warunki zainstalowania (warunki podstawowe)(§ 207 ust.1 oraz § 208)
i połączenia, dostosowanie do potrzeb osób
niepełnosprawnych) Wymagania dla stref pożarowych
(§ 192a i §192b) i oddzieleń przeciwpożarowych
(§ 226-§ 235)
Elementy składowe instalacji telekomunikacyj-
nej budynku zamieszkania zbiorowego Wymagania przeciwpożarowe dla garaży (warunki
i użyteczności publicznej stosowania instalacji wentylacji oddymiającej)
(§ 192c-e) (§ 277)

Warunki punktu styku, połączenia instalacji Zakaz instalowania studzienek

telekomunikacyjnych z publiczną siecią rewizyjnych w garażach
telekomunikacyjną (§ 281)
(§ 192f ust.1-3)
Warunki bezpieczeństwa użytkowania
Wymagania szczegółowe dla instalacji elementów budynku i urządzeń związanych
telekomunikacyjnej z budynkiem (§ 291, § 293)
(§ 192f ust.4-13)
Wymagania standardu energetycznego budynków
Wykaz norm przywołanych, których wyma- (§ 329 )
gania są obowiązujące (Technika informatyczna-
Instalacje okablowania-Planowanie i wykonywania Warunki ochrony przed polami
instalacji wewnątrz budynków) elektromagnetycznymi
(Załącznik nr 1 pkt 47a) (§ 314)
26
 raport instalacje telekomunikacyjne

ZNACZENIE INSTALACJI
TELEKOMUNIKACYJNEJ
Ostatnia nowelizacja warunków technicznych dla budynków opracowanie: { Eugeniusz Gaca }
jest wyrazem uznania samodzielności branży instalacji
telekomunikacyjnej.

Z
równoważony rozwój nowoczesnego
społeczeństwa zależy przede wszyst-
kim od możliwości zapewnienia ciągłej
wymiany informacji – w sposób pewny i natych-
miastowy. Rozwój technologii informacyjnych
nastąpi tylko wtedy, gdy rozwinie się baza infra-
strukturalna, dzięki której możliwe będzie wdro-
żenie nowych usług i rozwiązań.

Zadania rządu
Infrastruktura szerokopasmowa – rozumiana
zarówno jako sieci szerokopasmowe, jak i insta-
lacje telekomunikacyjne w budynkach – ma dziś
kluczowe znaczenie w budowie nowoczesnego
państwa.

Dążenia Rządu RP w tym zakresie znajdują

wyraz w przyjmowanym obecnie i szeroko
dyskutowanym Narodowym Planie Sze-
rokopasmowym. Nadrzędnym celem tego
planu jest realizacja wskaźników Europej-
skiej Agendy Cyfrowej, które przewidują
szerokopasmowy dostęp do Internetu dla
wszystkich Europejczyków do 2013 roku,
dostęp do łączy o wysokiej transmisji danych
– 30 Mb/s i więcej – dla wszystkich Europejczy-
ków do roku 2020 i dostęp do łączy o pręd-
kości powyżej 100 Mb/s dla co najmniej 50%
wszystkich europejskich gospodarstw domowych.
Obecnie telekomunikacyjna infrastruktura szkiele-
towa głównych przedsiębiorców telekomunikacyj-
nych w Polsce obejmuje sieci o łącznej długości ok.
81 tys. km. Sieci te pokrywają większość obsza-
rów Polski (za wyjątkiem ściany wschodniej). Ich
budowa na obszarach Polski wschodniej i moderni-
zacja w pozostałej częściach kraju jest realizowana
w ramach Programów Operacyjnych MRR.
Podstawy prawne
Złożona problematyka prowadzenia inwestycji
związanych z budową sieci szerokopasmowych
znalazła swoje odzwierciedlenie w ustawie
z dn. 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług
i sieci telekomunikacyjnych (tzw. Megaustawa).
Ustawa w art. 30 ust. 6 precyzuje, że budynek
powinien być wyposażony w instalację teleko-
munikacyjną, zgodnie z przepisami w sprawie
warunków techniczno-budowlanych wydanych na
podstawie ustawy z dn. 7 lipca 1994 r. Prawo bu-
dowlane (z późn. zm.), umożliwiającą przyłączenie
do publicznych sieci telekomunikacyjnych wyko-
rzystywanych do świadczenia usług: telefonicznych,
transmisji danych, w tym szerokopasmowego
dostępu do Internetu oraz usług rozprowadzania
cyfrowych programów radiowych i telewizyj-
nych wysokiej rozdzielczości, przy zachowaniu
zasady neutralności technologicznej. Ustawo-
dawca zatem odniósł się do Rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowa-
nie. W konsekwencji 6 listopada 2012 roku opu-
blikowana została jego nowelizacja, która weszła
w życie 23 lutego 2013 roku jako szósta, kolejna
zmiana Warunków Technicznych, wprowadzając
nowy rozdział 8a „Instalacja telekomunikacyjna”.
Warto też zauważyć, że niedawna nowelizacja
Prawa telekomunikacyjnego (Pt) objęła m.in. art.
139 Pt, który zobowiązuje przedsiębiorców te-
lekomunikacyjnych do umożliwienia pozostałym
podmiotom dostępu do nieruchomości, w tym
do budynków i infrastruktury telekomunikacyjnej.
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej 13 maja
2013 roku rozpoczął konsultacje społeczne poświę-
cone właśnie tej problematyce, których celem jest
wypracowanie jak najlepszego, z punktu widzenia
potrzeb rynku, sposobu wdrożenia nowej regulacji.
27
 raport instalacje telekomunikacyjne

Znaczenie zmian dla branży

Środowisko telekomunikacyjne z niecierpliwo-
ścią oczekiwało na nowelizację Rozporządzenia
Ministra Infrastruktury ws. Warunków Technicz-
nych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie i przyjęło zaproponowane zmiany
z pełną akceptacją, choć zmiana ta nie wyczerpała
wszystkich jego oczekiwań. Trzeba podkreślić, że
wprowadzona nowelizacja jest niezwykle ważna
w złożonym procesie budowania dostępu do
szerokopasmowych usług telekomunikacyjnych.
Dodany w dziale IV rozdział 8a – „Instalacja teleko-
munikacyjna” sprawia, że od 23 lutego 2013 roku
(kiedy weszła w życie zmiana Warunków Tech-
nicznych dla budynków) instalacje telekomuni-
kacyjne znalazły swoje należne miejsce wśród
innych instalacji budynkowych. Zmienia się
przede wszystkim dotychczasowe przyporząd-
kowanie instalacji telekomunikacyjnej – jako sa-
modzielnej branży, a nie jako części instalacji
elektrycznych – traktowanych często marginalnie
i nie zawsze kompetentnie technicznie. Jest to
niezwykle ważna decyzja, jednak dotyczy ona
jedynie budynków, które obecnie znajdują się
w fazie projektowania. Zatem na pierwsze efekty
zmian tych przepisów przyjdzie nam poczekać usług typu: domofon, system przyzywowy dla wiązek oceny stanu technicznego istniejących
jeszcze 2-3 lata. osób chorych i starszych, system ochrony, bez- instalacji telekomunikacyjnych w ramach prze-
pieczeństwa i monitoringu. Jednak w większości glądów okresowych budynków.
starszych wielorodzinnych budynków mieszkalnych
Przepisy Warunków można dostrzec szpecące instalacje teletechnicz- Konieczne dalsze zmiany
Technicznych dla ne na klatkach schodowych, w piwnicach czy Uważam, że dokonana zmiana treści rozporzą-
budynków funkcjonują elewacjach. Główne przyczyny niewłaściwego dzenia ws. warunków technicznych dla budynków
w całym systemie regulacji i pogarszającego się stanu budynkowych instalacji jest istotnym krokiem we właściwym kierunku,
dotyczących rozwoju usług teletechnicznych to: niemniej konieczne są kolejne modyfikacje, które
telekomunikacyjnych.  wykonywanie instalacji na indywidualne, w szczególności dotyczyć będą ustaleń w nastę-
doraźne potrzeby przedsiębiorców teleko- pujących kwestiach:
munikacyjnych, nieuwzględnianie potrzeb  realizacja nowej, budowanej infrastruktu-

innych operatorów, zajmowanie newralgicz- ry teletechnicznej w budynku czy osiedlu

Dotychczasowe ograniczenia
Środowisko telekomunikacyjne od lat uważało,
że głównymi barierami w dostępie do szero-
kopasmowych usług telekomunikacyjnych są:
 brak wyposażenia budynków i osiedli miesz-
kaniowych w odpowiednią infrastrukturę
techniczną,
nych punktów przejścia;
 dublowanie instalacji przez różnych przed-
siębiorców;
 brak dokumentacji budowlanej instalacji;
 nieustalona własność instalacji, brak możli-
wości usuwania starych, niewykorzystanych
już instalacji;
powinna pozostać integralną częścią wyposa-
żenia budynku i powinna umożliwiać wszelkie
przyszłe jej wykorzystywanie na potrzeby
lokalnych instalacji teletechnicznych i innych
przedsiębiorców telekomunikacyjnych bez
ograniczeń;
 wszelkie instalacje teletechniczne powinny

 nierównoważny, dyskryminujący dostęp do
tej infrastruktury.
Przykładowo, „Stowarzyszenie Teletechników Pol-
skich XXI” słusznie zauważa, że zgodnie z przepi-
sami powinien być zapewniony w budynku dostęp
 brak wizji i planów rozwoju budynkowych
instalacji teletechnicznych, niewykorzystywa-
nie efektów synergii niewydolnej istniejącej
infrastruktury teletechnicznych wraz z pla-
nowaną przebudową nowych instalacji lub
remontu budynku;
być administrowanie przez zarządcę budynku
i objęte jednolitą obsługą konserwacyjną oraz
poddawane okresowym przeglądom (tak jak
to robi się dla innych instalacji technicznych
w budynku);
 wdrożenia modelu kompleksowego badania

do: telefonii stacjonarnej, szerokopasmowego  brak niezbędnej wiedzy projektantów, archi- istniejącej infrastruktury teletechnicznego
Internetu (co najmniej 30 Mb/s), programów te- tektów czy deweloperów; w ramach tzw. audytu teletechnicznego, wy-
lewizyjnych w rozdzielczości HDTV oraz szeregu  brak zapisów prawnych, nakładających obo- konanego przez uprawnionych specjalistów
28
 raport instalacje telekomunikacyjne
z branży teletechnicznej i telekomunikacyjnej;
 sporządzenie inwentaryzacji istniejącej infra-
struktury teletechnicznej;
 opracowanie planu przebudowy i rozbudo-
wy budynkowej/osiedlowej infrastruktury
teletechnicznej;
 określenie zasad korzystania z budynko-
wej/osiedlowej infrastruktury teletechnicznej
przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych,
instalatorów lokalnych systemów teletech-
nicznych i mieszkańców;
 określenie stanu własności instalacji istnieją-
cych i zasad dostępu (chociażby w ramach
art. 139 Pt);
 nałożenie obowiązku renowacji własnych
zasobów przez właścicieli, wykonanie
w miarę możliwości przebudowy/budowy
budynkowej infrastruktury teletechnicznej;
 objęcie Warunkami Technicznymi i ich wyma-
ganiami również budynków indywidualnych
lub też określenie wymagań technicznych dla
tego rodzaju budownictwa;
 doprecyzowanie zakresu wymagań tech-
nicznych dla pomieszczenia technicznego
przeznaczonego dla zbiorczych instalacji
teletechnicznych w budynku;
 dookreślenie warunków korzystania zarówno
z pomieszczeń technicznych, jak i pozosta-
łych elementów instalacji telekomunikacyjnej
(przynajmniej skoordynowanie tych warun-
ków z wymaganiami art. 30 Megaustawy
i art. 139 Prawa telekomunikacyjnego),
 wprowadzenie zapisu stwierdzającego, że
działka budowlana przewidziana pod zabu-
dowę budynkami przeznaczonymi na pobyt
ludzi, powinna mieć zapewnioną możliwość
przyłączenia uzbrojenia działki lub bezpo-
średnio budynku do sieci m.in. telekomuni-
kacyjnej (podobnie jak do innych rodzajów
sieci uzbrojenia terenu).
Wspomniany wcześniej Narodowy Plan Szero-
kopasmowy (NPS) potwierdza, że w warstwie
dostępowej najbardziej obiecującą obecnie
architekturą są hybrydowe sieci FTTx/LAN,
w których światłowód doprowadzony jest tak
blisko użytkowników końcowych, jak jest to
opłacalne i możliwe w danej lokalizacji, prze-
ważnie do szafki budynkowej (FTTB). Natomiast
na odcinku wewnątrz-budynkowym wykorzy-
stywana jest sieć LAN (FastEthernet) lub CATV
(HFC). Zatem nowelizacja rozporządzenia
i bezpośrednie wskazanie, że budynek powinien
być wyposażony w światłowodową instalację
Najważniejsze zmiany, które zaczęły obowiązywać
od 23 lutego 2013 roku:
� zdefiniowano pojęcie „instalacja telekomunikacyjna” dla: budynku zamieszkania
zbiorowego i budynku użyteczności publicznej (poza przeznaczonymi dla potrzeb
oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki i wychowania), dla budynku użyteczności
publicznej przeznaczonego dla potrzeb oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki
i wychowania oraz dla budynku mieszkalnego wielorodzinnego;
� wprowadzono obowiązek budowy punktu połączenia instalacji telekomunikacyjnej
z publiczną siecią telekomunikacyjną (tzw. „punkt styku”), wraz z określeniem
parametrów technicznych, wyposażenia, lokalizacji i zasad dostępu;
� ustalono wymagania funkcjonalne oraz określono warunki techniczne dla instalacji
telekomunikacyjnej prowadzonej w budynkach;
� ustalono sposób prowadzenia instalacji telekomunikacyjnej.
telekomunikacyjna, jak najbardziej wpisuje się
w cele NPS. Ważne jest jednak, aby wprowa-
dzane zmiany szczegółowe w zakresie wymagań
technicznych dla budynków dotyczyły wszystkich
budynków, a także aby audyt instalacji telekomu-
nikacyjnej w budynkach był elementem przeglądu
pięcioletniego wynikającego z ustawy Prawo
budowlane. Wyniki takiego audytu powinny być
odnotowane w Książce Obiektu Budowlanego,
prowadzonej zgodnie z Rozporządzeniem Mi-
nistra Infrastruktury z dn. 3 lipca 2003 r.. Jeżeli
obecnie uznano, że instalacja telekomunikacyjna
jest odrębną branżą na etapie projektowania
budynków, również objęcie jej zakresem pię-
cioletniego przeglądu technicznego budynku
dawałoby szansę na poprawę stanu wyposażenia
istniejących budynków i osiedli mieszkaniowych
w sprawnie działającą infrastrukturę telekomu-
nikacyjną, umożliwiającą świadczenie wszystkim
użytkownikom nowoczesnych usług telekomu-
nikacyjnych w sieciach NGN/NGA.
mgr inż.
Eugeniusz Gaca
Przewodniczący Zarządu Sekcji
Operatorów Telekomunikacyjnych
Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki
i Telekomunikacji (KIGEiT).
29

NOWELIZACJA
WARUNKÓW TECHNICZNYCH
OPINIA URZĘDU KOMUNIKACJI
Fot. Pilkington
ELEKTRONICZNEJ
Urząd Komunikacji Elektronicznej ocenia skutki nowelizacji Warunków Technicznych dla
rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
W
powszechnym odczuciu dostęp do szybkiego Internetu staje
się coraz bardziej powszechnym dobrem, z którego chcemy
korzystać w każdym miejscu, a już szczególnie jeśli chodzi
o miejsce zamieszkania, pracy czy nauki. Przeciętny użytkownik nie ogranicza
się tylko do sprawdzania skrzynki mailowej z korespondencją i czytania wia-
domości na stronach internetowych. Szczególnie młodsi użytkownicy sieci,
chcą korzystać z wielu usług multimedialnych, w tym także słuchać muzyki,
oglądać filmy w wysokiej rozdzielczości czy korzystać z gier interaktywnych.
Bez wyposażenia budynków w odpowiednią infrastrukturę telekomunikacyjną
operatorzy nie będą w stanie dostarczyć wysokiej jakości nowoczesnych
usług. Rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej jest także konieczny dla
wypełnienia zobowiązań Polski w ramach Europejskiej Agendy Cyfrowej.
A to oznacza zapewnienie dla każdego mieszkańca Polski dostępu do sieci
Internet o prędkości transmisji danych powyżej 30 Mb/s, a dla przynajmniej
połowy gospodarstw domowych dostępu o prędkości powyżej 100 Mb/s.
Wielokrotnie wyższa niż obecnie stosowana przepływność łączy wymaga
upowszechnienia techniki światłowodowej, która w coraz większym stopniu
powinna zastępować dotychczasowe sieci telekomunikacyjne, oparte głównie
na kablach miedzianych.
Znamienny jest fakt, że z powodu nadal słabo rozwiniętej infrastruktury
dostępowej, w ciągu ostatnich 3-4 lat bardzo żywiołowo rozwinął się
30
raport instalacje telekomunikacyjne
w Polsce segment usług mobilnego dostępu do Internetu, oferowanych przez
operatorów telefonii komórkowej. Po prostu mobilny Internet dla wielu osób
stał się substytutem dostępu do sieci wobec braku stałych łączy szeroko-
pasmowych. Jednak mimo wzrostu popularności, korzystanie z mobilnego
Internetu jest uzależnione od dostępności sygnału z sieci nadajników operatora
telefonii komórkowej, a prędkość transmisji danych poprzez modemy 2G/3G
poza obszarami zurbanizowanymi jest nadal niewystarczająca.
Ta sytuacja powinna zmienić się zdecydowanie na korzyść sieci światłowo-
dowych w wyniku nowych inwestycji budowlanych, realizowanych zgodnie
z przepisami rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki
Morskiej z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Rozporządzenie przewiduje,
że nowe budynki mieszkalne wielorodzinne muszą być wyposażone m.in.
w światłowodową infrastrukturę telekomunikacyjną doprowadzoną do każdej
telekomunikacyjnej skrzynki mieszkaniowej, jak również w okablowanie wraz
z osprzętem i urządzeniami telekomunikacyjnymi.
Ponadto budynki muszą posiadać antenową instalację zbiorczą do odbioru
programów telewizyjnych i radiofonicznych rozprowadzanych z nadajników
naziemnych i satelitarnych. Warto tu zauważyć, że efektem prowadzonego
obecnie w Polsce procesu cyfryzacji telewizji naziemnej jest m.in. coraz
większe zainteresowanie mieszkańców spółdzielni i wspólnot mieszkanio-
 raport instalacje telekomunikacyjne

wych wyposażeniem ich budynków w niezbędną infrastrukturę oraz zbior-
cze instalacje antenowe. W wielu starych zasobach takie instalacje zostały
w ostatnich latach zlikwidowane na rzecz sieci telewizji kablowej lub indywi-
dualnych zestawów do odbioru telewizji satelitarnej.
W nowych budynkach muszą się także znaleźć pomieszczenia na osprzęt
i urządzenia do montażu instalacji telekomunikacyjnej wraz z zapewnieniem
zasilania elektrycznego. Rozporządzenia określa także warunki techniczne,
jakie powinien spełniać tzw. punkt styku (czyli punkt połączenia instalacji
w budynku z publiczną siecią telekomunikacyjną), który powinien umożliwiać
montaż szafek telekomunikacyjnych, urządzeń i osprzętu instalacyjnego. Punkt
styku powinien także zapewniać możliwość przyłączenia przedsiębiorców
telekomunikacyjnych do instalacji telekomunikacyjnej budynku na zasadzie
równego dostępu.
Znajdująca się w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych instalacja teleko-
munikacyjna powinna gwarantować świadczenie nowoczesnych usług przez
różnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, niezależnie od stosowanej
techniki dostępowej. Dzięki temu wzrośnie konkurencja na rynku telekomu-
nikacyjnym, stymulując większy popyt na usługi szerokopasmowe i e-usługi
związane z rozwojem społeczeństwa informacyjnego. Jednak najważniejszym
efektem tych zmian będzie po prostu komfort i zadowolenie mieszkańca danego
budynku, który uzyska dostęp do nowoczesnych usług multimedialnych, jak
również swobodę decydowania o tym, z jakiego rodzaju usług będzie chciał
skorzystać i możliwość wyboru dostawcy, które te usługi mu zapewni.
Jacek Strzałkowski
Rzecznik Prasowy Urzędu Komunikacji
Elektronicznej.

Wielokrotnie wyższa
niż obecnie stosowana
przepływność
łączy wymaga
upowszechnienia
techniki
światłowodowej.
Fot. Philips

31

BRANŻA KOMENTUJE
NOWELIZACJĘ
Polska Izba Radiodyfuzji Cyfrowej ocenia wpływ nowelizacji na funckjonowanie instalacji
telekomunikacyjnej w budynkach wielorodzinnych.
mgr inż.
Krzysztof Sidor
Członek Rady Konsultacyjnej Polskiej Izby
Radiodyfuzji Cyfrowej.
Konsultacje nad nowelizacją rozporządzenia w sprawie warunków technicz-
nych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, trwały kilka lat.
Są wynikiem wytrwałej pracy przedstawicieli najpierw Ministerstwa Infrastruk-
tury, później Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Ministerstwa Transportu,
Budownictwa i Gospodarki Morskiej oraz Zarządu, przedstawicieli Firm
Członkowskich oraz Ekspertów PIRC, a także konsultacji z przedstawicie-
lami  firm spoza Izby i innymi instytucjami reprezentującymi branżę TV-SAT.
Nowelizacja ta wprowadza zupełnie nowy standard jakości instalacji telewizyjnej
w budownictwie wielorodzinnym. Dzięki poprawkom, na rzecz których Polska
Izba Radiodyfuzji Cyfrowej pracowała przez ponad 2 lata, każdy mieszkaniec
nowych, wielorodzinnych budynków będzie miał możliwość swobodnego
wyboru technologii odbioru telewizji cyfrowej, a z elewacji budynków znikną
szpecące i zagrażające życiu indywidualne anteny satelitarne.
Pierwszym wymogiem dla inwestorów zajmujących się wielorodzinnym
budownictwem mieszkaniowym jest montaż światłowodowej insta-
lacji telekomunikacyjnej do każdego lokalu mieszkalnego, umożliwiającej
w szczególności dostęp do szerokopasmowego Internetu. To nowoczesne
rozwiązanie wykorzystywane przez wielu operatorów telekomunikacyjnych.
Po drugie – pojawił się obowiązek montażu instalacji umożliwiającej odbiór cyfro-
wych programów telewizyjnych i radiofonicznych rozpowszechnianych w sposób
rozsiewczy naziemny i satelitarny. Jest to w pewien sposób powrót do technologii
instalacji anten zbiorowych – dawnych AZART-ów, ale w zupełnie innej jakości.
Nie będzie to tylko sygnał telewizji naziemnej, ale również telewizji satelitarnej
z dwóch najbardziej popularnych pozycji satelitarnych, a wszystko to
w cyfrowej jakości sygnału.
Po trzecie – nowelizacja wprowadza obowiązek zapewnienia w bu-
dynkach pomieszczeń (lub miejsc) na osprzęt i urządzenia instalacyjne
do montażu instalacji telekomunikacyjnej; mają być one wyposażone
w zasilanie elektryczne. Do tej pory poszczególni operatorzy teleko-
munikacyjni instalowali w budynkach własne skrzynki z urządzeniami
i osprzętem. Zapewnienie dedykowanego miejsca umożliwia nie tylko
32
raport instalacje telekomunikacyjne
uporządkowanie tych instalacji w budynku, ale przede wszystkim za-
pewnia mieszkańcom łatwe przełączanie się od jednego operatora do
innego, oferującego usługi najlepiej odpowiadające potrzebom danego
abonenta.
Po czwarte – obowiązkowe stało się wybudowanie instalacji telekomunika-
cyjnych umożliwiających świadczenie usług przez różnych przedsiębiorców
telekomunikacyjnych niezależnie od techniki dostępowej. Do tej pory zmar-
twieniem wielu wspólnot mieszkaniowych było równoległe instalowanie kilku
pionów kablowych przez konkurujących ze sobą operatorów kablowych,
telefonicznych czy internetowych. Często na ścianie klatki schodowej nie było
miejsca na kolejne listwy z kablami, a prace instalacyjne wykonywane przez
kolejną ekipę powodowały różne niedogodności. Z tego względu wiele wspól-
not nie godziło się na wykonywanie nowych instalacji, a spory operatorów z
administracją budynków wielokrotnie kończyły się w sądzie. Mówiąc krótko,
dla wszystkich był to duży kłopot. Najnowsza nowelizacja Rozporządzenia
rozwiązuje ten problem w sposób zapewniający równe warunki dla wszystkich
operatorów telekomunikacyjnych.
W początkowej wersji nowelizacji rozporządzenia, przedstawio-
nej do konsultacji pod koniec 2010 roku była mowa o wybudowaniu
w nowych budynkach wielorodzinnych tylko instalacji światłowodowej. Nie
wszędzie jednak istnieje taka możliwość techniczna. Jest wiele obszarów,
na których operatorzy telewizji kablowej wciąż wykorzystują kable współ-
osiowe, a dostawcy Internetu używają łączy radiowych i instalują kable
skrętkowe. Natomiast wszędzie tam, gdzie nie ma dostępu do nowoczesnej
telekomunikacji, mieszkańcy masowo instalowali własne anteny satelitarne
– każdy wielokrotnie widział budynki z zainstalowaną na prawie każdym
balkonie anteną satelitarną. Niektórzy mieszkańcy, w akcie desperacji,
decydowali się na wykonanie bardzo niebezpiecznych konstrukcji wspor-
czych pod anteny - nie każdy ma balkon od strony południowej, co ułatwia
instalowanie anteny. Polska Izba Radiodyfuzji Cyfrowej zwróciła uwagę
na ten problem i zaproponowała rozwiązanie neutralne technologicznie
oraz rozwiązujące problem wielu indywidualnych anten na elewacji i na
dachu budynków. To dzięki staraniom Polskiej Izby Radiodyfuzji Cyfrowej
i jej ekspertów, ostatecznie rozporządzenie nakłada obowiązek instalacji
kabli współosiowych i skrętkowych obok kabli światłowodowych – tak, aby
każdy operator telekomunikacyjny mógł wybrać najlepszy możliwy sposób
podłączenia abonentów. Jednocześnie Polska Izba Radiodyfuzji Cyfrowej
zadbała o to, aby wszystkim mieszkańcom budynków wielorodzinnych
zagwarantować dostęp do sygnałów naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T
oraz do sygnałów satelitarnych z dwóch pozycji satelitarnych.
raport instalacje telekomunikacyjne

Nowelizacja
ta wprowadza
zupełnie nowy
standard jakości
instalacji
telewizyjnej
w budownictwie
wielorodzinnym.

33

komentarze ekspertów
Fot. Philips
Praktycy - przedstawiciele firm - dzielą się spostrzeżeniami i prognozami skutków
nowelizacji Warunków Technicznych.
mgr inż.
Jacek Szymczak
Prezes Zarządu Stowarzyszenia Teletechników
Polskich XXI.
Jakie powinny być nowoczesne budynki? Ładne, funkcjonalne, bezpieczne, ener-
gooszczędne, ekologiczne i zapewne... tanie. Na każdą z tych cech ma wpływ,
w większym lub mniejszym stopniu, budynkowa instalacja telekomunikacyjna.
Bo czy budynek będzie ładny, jeśli jedyną „ozdobą” jego przestrzeni będą
wszechobecne i zaniedbane instalacje teletechniczne? Czy będzie funkcjonalny,
jeśli nie zostanie zagwarantowany (zwłaszcza w dobie rozwoju społeczeństwa
informacyjnego) dostęp do szerokopasmowych usług telekomunikacyjnych,
programów telewizyjnych w rozdzielczości HD, czy też szeregu usług lokalnych
typu: domofon, elektroniczne systemy zabezpieczeń, odczytu, sterowania itd?
Aby osiągnąć zadowalającą efektywność techniczną i ekonomiczność utrzy-
mania instalacji budynkowych, należy stosować systemy zintegrowane, czyli
stosując współczesne nazewnictwo - inteligentne. Przy czym „inteligencji” tej
nie należy rozumieć jako „naszpikowania” najnowocześniejszymi urządzeniami
dla uzyskania imponującego efektu końcowego, ale raczej jako kompleksowe,
przemyślane działania na etapie projektowania i wykonawstwa, a następnie
utrzymania i ewentualnej rozbudowy instalacji wraz z rozwojem techniki
i potrzeb użytkowników.
Tu pojawia się jednak pewien problem. Dotychczasowe instalacje budynkowe reali-
zowane były jako oddzielne zadania przez różne zespoły wykonawcze operatorów,
dostawców TV kablowej, czy instalatorów lokalnych systemów teletechnicznych.
Z czasem ugruntowało się nawet kilka całkowicie osobnych „szkół instalacyjnych”
- inna technika instalacyjna, inne słownictwo techniczne, inne biznesy. Tylko cele
bardzo podobne. Ten sam klient końcowy, ta sama lokalizacja tras kablowych, taka
sama (de facto) technika. Każdy z dostawców usług medialnych może już dziś dostar-
34
raport instalacje telekomunikacyjne
czyć ten sam zestaw: TV, Internet, telefon. Z czasem dojdą także usługi związane
z bezpieczeństwem, opieką i sterowaniem. Rozwój cywilizacyjny sprawia,
że współczesne systemy i urządzenia przeznaczone do przesyłania informacji
(czyli telekomunikacyjne) coraz pełniej się integrują. Dziś po tych samych torach
transmisyjnych można przesyłać elektroniczne sygnały dźwięku, obrazu, sy-
gnalizacji, sterowania, danych itp. Jak połączyć oddzielone dotąd środowiska
w jeden spójny system?
Problemy widać, niestety, na każdym kroku. Gdy np. w różnych eks-
perckich grupach roboczych staramy się wypracować najlepsze zapisy
dla instalacji budynkowych, okazuje się, że mówimy różnymi językami.
Choć w ogólnych postanowieniach chodzi nam o te same cele, to już
w rozwiązaniach szczegółowych różnimy się dosyć znacznie (jakby po-
wiedział klasyk: „jestem za, a nawet przeciw”). Nie uświadamiamy sobie
jeszcze chyba w wystarczającym stopniu złożoności branży i potrze-
by wsłuchiwania się we wszystkie potrzeby poszczególnych specjalno-
ści. Ba, często nie przyjmujemy faktu istnienia tych innych podbranż do
wiadomości. Dla operatorów powszechnych usług telekomunikacyjnych
i wspierających ich instytucji rządowych, najważniejsze było bezwzględ-
ne zagwarantowanie drogi dotarcia do odbiorcy końcowego. Jak taran
– nieważne jak, byle by tylko umieścić własny kabel. Nie zwracano uwagi
na estetykę budynku, zakres i sposób funkcjonowania innych budynko-
wych instalacji teletechnicznych. Nie wykorzystywano żadnej synergii
wspólnych działań - jak chociażby instalacji domofonowej, której trasa
niemal w 100% pokrywa się z trasą np. instalacji światłowodowej: od
wejścia na posesję do każdego lokalu. Na domiar złego, mało kto spoza
branży jest w stanie włączyć się merytorycznie w te dyskusje i świado-
mie zabiegać o nadrzędne cele uszanowania substancji budynkowych
i niedegradowania jej przez rozwijające się podczas eksploatacji plątaniny
kabli. Nie słychać jakiegoś wyraźnego głosu architektów w tej sprawie. Ad-
ministratorzy i zarządcy budynków wolą często nie wpuścić nowych instalacji
telekomunikacyjnych do budynku, gdyż nie mają praktycznie żadnych narzędzi,
pozwalających na pełne panowanie nad nimi.
 raport KOMENTARZe EKSPERTów
Nowe rozporządzenie daje szansę, by w budynkach zaistniały inteligentne,
zintegrowane instalacje telekomunikacyjne. Ale to jest tylko szansa. Jeśli bowiem
te osobne, istniejące do dziś, grupy instalacyjne nie dostosują się do nowych
realiów, sytuacja może być jeszcze gorsza niż dotąd. Jeśli po wybudowaniu,
zgodnie z nowym rozporządzeniem, budynkowej instalacji telekomunikacyj-
nej, ktoś będzie jednak układał własną, równoległą instalację, to przyczyni
się do rozpoczęcia procesu degradacji tej instalacji, a w ślad za nią być
może także całego budynku. Należy powtarzać tak często jak się da, że
budynkowa instalacja telekomunikacyjna jest przewidziana do wykorzy-
stywania przez wszystkich operatorów telekomunikacyjnych, dostawców
usług multimedialnych i instalatorów lokalnych systemów teletechnicznych,
dla których dostępne są:
 wspólne pomieszczenia techniczne,
 wspólne trasy kablowe,
 wspólna kanalizacja teletechniczna,
 wspólne przejścia kablowe,
 wspólne maszty antenowe,
 wspólne okablowanie szkieletowe budynku,
 wspólne zasilanie i uziemienie,
 wspólna konstrukcja itd.
Dla uzyskania pełnej integracji, a co za tym idzie najlepszych efektów użytkowych
i ekonomicznych instalacji telekomunikacyjnych, należy szukać wszystkiego,
co łączy i eliminować wszystko, co dzieli. Należy to uwzględniać na każdym
etapie projektowania i budowy nowego obiektu, jak również jego późniejszej
eksploatacji. Powinni być tego świadomi wszyscy: architekci, deweloperzy,
projektanci, instalatorzy, użytkownicy (mieszkańcy), administratorzy, zarządcy,
operatorzy telekomunikacyjni i... urzędnicy związani z procesem budowlanym,
jak również decydujący o kształcie zapisów prawnych.
Jak wspomniałem, w branży telekomunikacyjnej istnieją poważne problemy
nazewnictwa. Sytuacja jest na tyle zagmatwana, że nie wystarczy już dzisiaj
podać pełnej listy znaczeń wybranych słów i skrótów, ale powinno się podać
także listę określeń używanych nieprawidłowo lub bez pełnej świadomości
ich faktycznego znaczenia. Dla określenia pojęcia „instalacja telekomunika-
cyjna” używanych jest np. w dokumentacjach przetargowych kilka określeń
zamiennych:
 instalacja teletechniczna,
 instalacja łączności,
 instalacja nisko- lub słabo-prądowa (czasem napięciowa),
 instalacja elektroniczna,
 instalacja teleinformatyczna,
 lub też indywidualnie np. instalacja telefoniczna, alarmowa, monitoringu,
telewizyjna itp.
W przypadku, gdy nie będziemy potrafili jednoznacznie i zrozumiale się wypo-
wiadać, nasze działania nie będą prowadziły do wspólnych celów. Zrobimy to
tylko w taki sposób, jak będziemy potrafili to nazwać i wypowiedzieć. Nowe
rozporządzenie daje spore szanse, ale przed nami jeszcze daleka droga,
abyśmy zawarte w nim zapisy jednakowo odczytywali. Widzę tutaj wielkie
wyzwanie dla naszego Stowarzyszenia, jak przypuszczam jedynego, które zna
całość zagadnień technicznych poszczególnych specjalności teletechnicznych
i telekomunikacyjnych oraz rozumie niezbywalne potrzeby budynku w zakresie
zachowania jego ładu architektonicznego, funkcjonalności, bezpieczeństwa
i ekonomiczności.
Aleksander Biernacki
Wiceprezes firmy Exatel.
Nowelizacja jest krokiem w dobrą stronę, choć to prawda, iż
nie rozwiązuje wszystkich kwestii, ponieważ dotyczy budynków,
które mają dopiero powstać. Dlatego właśnie postulowane spo-
rządzenie inwentaryzacji istniejącej infrastruktury teletechnicznej,
określenie zasad korzystania z niej oraz jej konserwacji powinno
być naturalnym dalszym krokiem wprowadzonej zmiany. Przed-
siębiorcy budowlani realizujący inwestycje typu biurowce, galerie
handlowe, parki logistyczne, realizują podobne założenia, jak
w znowelizowanym rozporządzeniu już od kilku lat, gdyż doszli
do wniosku, że leży to w ich interesie. Nowelizacja pomoże
zatem głównie w przypadku powstających budynków o charak-
terze innym niż wymienione i uspójni wytyczne projektowania
instalacji telekomunikacyjnych w budynkach. Z perspektywy
Exatel SA należy również zauważyć, że dla naszych klientów
w wielu przypadkach budujemy własne instalacje telekomuni-
kacyjne w budynkach przede wszystkich ze względu na dbanie
o niezawodność naszych usług i najwyższą jakość obsługi.
Jakub Turowski
Kierownik ds. Public Policy
i Regulacji UPC Polska.
Strategią UPC jest dostarczanie wysokiej jakości usług cyfrowych
o najlepszych na rynku parametrach. Jako jedyny operator oferujemy na
szeroką skalę najszybszy w Polsce Internet o prędkości do 250 Mb/s.
Obrany przez UPC kierunek rozwoju usług jest oparty na inwestycjach
w rozwój nowoczesnej infrastruktury. Nie ulega wątpliwości, że
niezbędne jest wyposażenie nowych budynków w rozwiązania
techniczne, umożliwiające późniejsze korzystanie z najnowocześniej-
szych usług medialnych i cyfrowych. Zmiany w przepisach dotyczące
wymogów technicznych w budowie nowych budynków zapewne wy-
magają dalszej interpretacji. Wydaje się jednak uzasadnione stwierdzić,
że do dewelopera należy zapewnienie należytych warunków opera-
torom, aby ci mogli wyposażyć budynki w nowoczesne technologie.
Koszty poniesione przez operatora powinny natomiast ograniczać się
do elementów swojej infrastruktury. Należy też szukać równowagi
między rozwiązaniem zapewniającym neutralność technologiczną
i konkurencję przez infrastrukturę a nieefektywnym i kosztownych
mnożeniem infrastruktur. Dlatego jest tak ważne, aby dalsze kroki
administracji publicznej uwzględniały te wszystkie aspekty, aby uniknąć
sytuacji, w której nowe przepisy okazałyby się hamulcem dla inwestycji
w nowoczesne infrastruktury.
35
 raport instalacje telekomunikacyjne

2013
Grupa Robocza 2 „Wyposażenie techniczne budynków”

Dyskusja zespołu ekspertów

ws. wymagań dla instalacji
telekomunikacyjnej
Spotkanie stanowiło kontynuację dyskusji eksperckiej w odniesieniu do oceny
obowiązujących regulacji dotyczących instalacji telekomunikacyjnej, a w szczególności
określenia wymagań dla instalacji alarmowo-przyzywowej, z uwzględnieniem aktualizacji
wymagań dla instalacji elektrycznej.

W trakcie spotkania zostały omówione następujące zagadnienia:

 propozycja dotycząca § 64 ust. 2, polegająca na wskazaniu wymogu takiego zainstalowania  w odniesieniu do propozycji zespołu ds.
domofonu, aby możliwe byłoby korzystanie z niego przez osoby niepełnosprawne, w tym osoby wymagań dla sygnalizacji alarmowo-przy-
z dysfunkcją wzroku (niedowidzące), w celu zapewnienia odpowiedniego dostępu do budynku. zywowej dotyczącej § 192a zaproponowane
W tym kontekście przywołana została wcześniejsza dyskusja ekspertów ds. wymagań dla instalacji zostało doprecyzowanie warunku przekazy-
alarmowo-przyzywowej, w części odnoszącej się do instalacji domofonowej w mieszkaniu – w zakresie wania sygnału alarmowego do pomieszczenia
określenia wymagania usytuowania w stosunku do poziomu podłogi. Finalnie przyjęto propozycję ochrony, w celu wyeliminowania wątpliwości,
zmiany brzmienia przepisu na następującą: „2. Domofon powinien być zainstalowany na wysokości nie tj. wskazanie, iż jest to dodatkowa możliwość
mniejszej niż 1,10 m i nie większej niż 1,20 m w stosunku do poziomu posadzki, a konstrukcja urządzenia działania. Jeden z ekspertów zaproponował
powinna umożliwiać obsługę przez osoby niepełnosprawne, w tym z dysfunkcją wzroku.” rozważenie propozycji sformułowania zmiany
§ 192a z: „W przypadku, gdy nieruchomość jest
chroniona 24 h na dobę, sygnał alarmowy może
 w odniesieniu do propozycji dotyczącej brzmienia § 85 ust. 4, zaproponowanych przez być dodatkowo przekazywany do pomieszcze-
ekspertów zespołu ds. wymagań dla sygnalizacji alarmowo-przyzywowej, polegających na uwzględ- nia, w którym przebywa pracownik ochrony.” na
nieniu w formułowaniu wymagań osób leworęcznych oraz konieczności umieszczenia dodatkowego „System powinien mieć zapewnioną transmisję
przycisku w kabinie ustępowej oraz propozycji zmiany brzmienia pkt 6 w zakresie zastąpienia wymogu sygnałów do wyznaczonego pomieszczenia ad-
„zasilania elementów systemu napięciem bezpiecznym” wymogiem „zasilania elementów systemu bardzo ministracyjno-ochronnego i punktu zbiorczego
niskim napięciem”. W tym kontekście podniesiona została kwestia utrzymania w tym punkcie wymogu okablowania telekomunikacyjnego.”
podtrzymywania awaryjnego. Omówione zostały także potencjalne miejsca umieszczenia przycisków
(w pobliżu ciągu umywalek, w kabinach ustępowych) oraz przedstawione doświadczenia projektowe  w odniesieniu do stanowiska dotyczą-
rozwiązań instalacji sygnalizacyjno-przyzywowej w ustępach ogólnodostępnych, zwracając uwagę na cego propozycji eksperckiej brzmienia
różnorodność proponowanych rozwiązań projektowych. Dyskusja dotycząca propozycji zmiany tego § 192a ust.1 i 2, ustalającego wymagania dla
przepisu nie została na tym spotkaniu zamknięta. pomieszczenia technicznego przeznaczone-
go dla zbiorczych instalacji teletechnicznych
 w odniesieniu do propozycji dotyczącej § 180 oraz Załącznika nr 1 do rozporządzenia, i pomieszczenia technicznego (kablowni) prze-
polegającej na uzupełnieniu pkt 41 Wykazu o normę PN-HD 60364-4-42:2013 Instalacje elektryczne niskiego znaczonego dla wprowadzenia przyłączy te-
napięcia. Część 4-42: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed skutkami oddziaływania lekomunikacyjnych, zaprezentowane zostało
cieplnego eksperci przyjęli propozycję uzupełnienia. negatywne stanowisko jednego z ekspertów
36
 raport instalacje telekomunikacyjne
w odniesieniu do umieszczania szczegółowych
wymagań dla w/w pomieszczeń w WT, pro-
ponując określenie ich, wzorem § 97 ust.5,
w normie PN lub normie stowarzyszenia
i ewentualne odwołanie się w przepisie WT.
Dyskusja dotycząca propozycji zmiany tego
przepisu nie została na tym spotkaniu za-
mknięta.
 w odniesieniu do obowiązującego brzmie-
nia § 192f ust.1 jeden z ekspertów negatywnie
odniósł się do aktualnego brzmienia ust.1 pkt 1,
w części dotyczącej odwoływania się do
wymagań określonych w § 96-98 oraz ustalania
wymogu lokalizacji punktu połączenia instalacji
telekomunikacyjnych z publiczną siecią tele-
komunikacyjną w pomieszczeniu na pierwszej
kondygnacji podziemnej lub pierwszej kondy-
gnacji nadziemnej. Zaproponowane zostało
otwarcie dyskusji dotyczącej propozycji zmiany
brzmienia pkt 1.
W spotkaniu wzięli udział eksperci niezależni, przedstawiciele organizacji
branżowych i zawodowych:
 eksperci niezależni;
 Związek Rewizyjny Spółdzielni
Mieszkaniowych RP;
 w odniesieniu do aktualnego brzmienia § 192d, zawierającego wymaganie, jakie elemen-
ty stanowią instalację telekomunikacyjną budynku użyteczności publicznej przeznaczonego na
potrzeby publicznej oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki i wychowania, w części dotyczącej
pkt 2 podniesiona została kwestia błędnego użycia w przepisie określenia „lokal użytkowy”,
w którym powinien być zlokalizowany punkt połączenia z publiczną siecią telekomunikacyjną do
wyjścia gniazda światłowodowego. W ocenie jednego z ekspertów wymóg ten powinien odnosić
się do klas lekcyjnych czy innych pomieszczeń dydaktycznych, a nie do lokali użytkowych, gdyż
w rozumieniu WT trudno uważać klasy lekcyjne czy inne pomieszczenia dydaktyczne za lokale
użytkowe. Wskazano, że w tym kontekście należy mówić również o innych pomieszczeniach,
np. gabinet dyrektora placówki. Ostatecznie po analizie definicji lokalu użytkowego zawartej
w WT („należy przez to rozumieć jedno pomieszczenie lub zespół pomieszczeń, wydzielone stałymi
przegrodami budowlanymi, niebędące mieszkaniem, pomieszczeniem technicznym albo pomieszczeniem
gospodarczym”) uznano ten przepis za prawidłowy.
W trakcie spotkania poruszony został także problem definicji budynków, z uwagi na fakt, że WT nie
definiują budynków produkcyjnych, w stosunku, do których ustalone są wymagania. Eksperci uznali,
że celowym byłoby rozważenie konieczności opracowania Warunków Technicznych dla budynków
przemysłowych.
Podniesiony został także problem braku wymagań przeciwpożarowych w stosunku do instalacji
telekomunikacyjnej. Eksperci uznali potrzebę omówienia tego zagadnienia na kolejnych spotkaniach.
Fot. Philips
 Stowarzyszenie Elektryków Polskich;
 Stowarzyszenie Teletechników
Polskich XXI;
 Polski Związek Niewidomych.
37

2013
Grupa Robocza 2 „Wyposażenie techniczne budynków”
Dyskusja zespołu ekspertów
ws. wymagań dla instalacji
elektrycznej i telekomunikacyjnej
Spotkanie stanowiło kontynuację dyskusji eksperckiej w odniesieniu do oceny
obowiązujących regulacji dotyczących instalacji telekomunikacyjnej, z uwzględnieniem
aktualizacji wymagań dla instalacji elektrycznej.
W trakcie spotkania
zostały omówione
następujące zagadnienia:
 w odniesieniu do propozycji dotyczącej
§ 3 w zakresie uzupełnienia w WT definicji określeń
z dziedziny telekomunikacji i teletechniki poprzez
rozszerzenie słowniczka pojęć lub wprowadzenie
takich definicji do Rozdziału 8a Działu IV, eksperci
w toku dyskusji podkreślili, że definicja instalacji
telekomunikacyjnej zawarta jest w ustawie Prawo
telekomunikacyjne i jest ona wiążąca dla przepisów
WT. Wskazano, że telekomunikacja jest bardzo
szerokim pojęciem, a rozszerzenie słowniczka pojęć
w WT niesie ryzyko w postaci potencjalnych barier
prawnych, jakie mogą powstać w wyniku nienadą-
żania przepisów za postępem technologicznym.
Eksperci finalnie przyjęli podejście dotyczące nie-
rozbudowywania słowniczka pojęć o określenia
z dziedziny telekomunikacyjnej.
 w odniesieniu do eksperckiej uwagi
dotyczącej § 26 ust. 6 w kwestii zmiany
brzmienia nowego ustępu, uczestnicy spo-
tkania przyjęli w toku dyskusji następujący projekt
redakcji przepisu:
„6. Jako wystarczający warunek przyłączenia
budynku do sieci telekomunikacyjnej uznaje się
uzbrojenie działki budowlanej w kanalizację tele-
38
raport
komunikacyjną od granicy tej działki do zbiorczych
punktów dystrybucyjnych, przeznaczoną do rozpro-
wadzenia lokalnego oprzewodowania telekomunika-
cyjnego takiego jak domofon, systemy zabezpieczeń
i inne systemy oraz umożliwiającą jednocześnie
wprowadzenie przyłączy telekomunikacyjnych od
operatorów telekomunikacyjnych.”
W tym kontekście jeden z ekspertów zwrócił
uwagę na brak dobrej definicji „systemu teleko-
munikacyjnego”.
 w odniesieniu do zmiany eksperckiej
§ 56, proponując wykreślenie z przepisu m.in.
odwołanie się do „systemów zabezpieczenia tech-
nicznego – systemów alarmowych sygnalizacji wła-
mania i napadu, kontroli dostępu, systemów telewizji
dozorowej i ich kombinacji”.
W ocenie jednego z ekspertów obowiązek wypo-
sażania w instalację telekomunikacyjną powinien
dotyczyć również budynków mieszkalnych jedno-
rodzinnych, budynków produkcyjnych, magazyno-
wych i gospodarczych, gdyż taki obowiązek wynika
z ustaleń przepisów Rozdziału 8a. Jednakże,
w świetle zapisów zawartych w obowiązującym
§ 56, stanowiącym normę ogólną, oraz § 192b,
będącym jego rozwinięciem, nie ma podstaw
do rozciągania obowiązku na wszystkie rodzaje
budynków. Nie wydaje się zasadne postawienie
instalacje telekomunikacyjne
takiego obowiązku wyposażania w instalację
telekomunikacyjną w stosunku do budynków
jednorodzinnych. Inwestor i właściciel takiego
budynku powinni decydować samodzielnie
o zastosowaniu instalacji telekomunikacyjnej.
Także w przypadku pozostałych budynków,
zastosowanie takiej instalacji należy uzależnić
od decyzji projektanta, który w zależności od
potrzeb (przeznaczenia budynku) przewidzi jej
wykorzystanie.
W toku dyskusji eksperci zaproponowali nie-
przyjmowanie jednak zmiany brzmienia § 56,
z jednoczesnym zastąpieniem, w ust.1, odwo-
łania do „sygnalizacji dzwonkowej, domofonowej
lub videodomofonowej” – odwołaniem do „prze-
pisów § 192a-f”. Ust.1 § 56 otrzymałby wówczas
brzmienie:
„1. Budynek mieszkalny wielorodzinny, budynek
zamieszkania zbiorowego i budynek użyteczności
publicznej powinien być wyposażony w instalację
telekomunikacyjną, o której mowa w § 192a-f oraz
w miarę potrzeb również w inne instalacje telekomu-
nikacyjne, takie jak: zabezpieczenia technicznego -
system alarmowy sygnalizacji włamania i napadu,
kontroli dostępu, system telewizji dozorowej i ich
kombinacje, w sposób umożliwiający zapewnienie
ochrony osobom i mieniu przed dostępem osób
nieuprawnionych.”
 raport instalacje telekomunikacyjne

Ponadto eksperci poparli utrzymanie dotychczasowych propozycji dotyczą-
cych: brzmienia ust.2, określającego wymagania dla wydzielenia pomieszczenia
o funkcji administracyjno-technicznej oraz ust.3, zwalniającego ze spełniania
wymagań ust.1 w przypadkach przebudowy i nadbudowy budynków.
 w odniesieniu do nowej propozycji brzmienia § 85 ust.4 do-
tyczącej m.in. obowiązku instalowania systemu alarmowo-przyzywowego
w ustępach w szkołach. Eksperci ustalili kontynuowanie dyskusji na temat
ostateczniej propozycji brzmienia tego przepisu.
 w odniesieniu do propozycji dodania nowego § 98a, eksperci
omówili uzasadnienie wnioskodawcy, iż proponowany przepis nie naka-
zuje urządzania pomieszczeń, ale miejsca lub pomieszczenia kablowni na
wprowadzenie kabli. Jednocześnie przedstawiono wyjaśnienie, iż miejsce
to powinno być usytuowane centralnie, tak aby móc zapewnić odpowiednie
warunki wszystkim odbiorcom usług.
(*) w przypadku nie zastosowania okablowania światłowodowego zgodnie
z § 192f ust.6 pkt. 2.
c) pomieszczenie powinno spełniać wymagania użytkowo-funkcjonalne za-
stosowanych urządzeń oraz wymagania norm i innych przepisów.
2. W celu zapewnienia bezkolizyjnego wprowadzania do budynku kabli
telekomunikacyjnych różnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, należy
przewidzieć dedykowane miejsca lub pomieszczenia kablowe (tzw. kablownie),
zlokalizowane w bezpośredniej bliskości wprowadzeń zewnętrznych kabli
w piwnicy lub pierwszej kondygnacji nadziemnej (dla przyłączy ziemnych)
oraz na najwyższej kondygnacji (dla przyłączy radiowych).
a) minimalna wysokość pomieszczenia powinna wynosić 1,8 m, a powierzch-
nia użytkowa:
liczba użytkowników minimalna powierzchnia
końcowych pomieszczenia
do 20 1,0 m2

Proponowane brzmienie § 98a, jako ustalenie spotkania, jest następujące: do 180 3,0 m2
„§ 98a. 1. Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania i użytkowania
budynkowej instalacji telekomunikacyjnej należy w budynku lub zespole powyżej 180 6,0 m2
budynków stanowiących odrębną nieruchomość, przewidzieć dedykowane
pomieszczenia techniczne, o którym mowa w §  192f ust.1 pkt 1, prze-
znaczone na zakończenie okablowania budynkowego, instalacji urządzeń b) wyznaczone miejsca i pomieszczenia powinny spełniać wymagania użyt-
obsługowych i  doprowadzenia przyłączy telekomunikacyjnych operatorów kowo-funkcjonalne zastosowanych urządzeń oraz wymagania norm i innych
telekomunikacyjnych (dostarczanych drogą kablową i/lub radiową), spełniające przepisów.
poniższe wymagania: 3. Wymagania, o których mowa w ust 2 i 3 nie dotyczą przebudowy i nad-
a) minimalna wysokość pomieszczenia powinna wynosić 2,2 m, a powierzch- budowy budynków.”
nia użytkowa:
Uzgodniona wstępnie propozycja będzie jeszcze przedmiotem dyskusji
ilość obsługiwanych z danego na kolejnym spotkaniu.
minimalna powierzchnia
pomieszczenia odbiorców
pomieszczenia i wymiary
końcowych  w odniesieniu do propozycji dotyczącej obowiązującego
brzmienia § 192f, w zakresie rezygnacji z wymogu sytuowania
do 180 4,2 m2 (1,9 m x 2,2 m)
pomieszczenia z punktem styku w określonym miejscu na po-
do 120 5,5 m2 (2,5 m x 2,2 m) ziomie -1 lub 0 oraz zastąpienia „możliwości wykorzystywania
do tego szafek telekomunikacyjnych”, w przypadku braku moż-
do 60 6,8 m2 (3,1 m x 2,2 m)
liwości zapewnienia takiego pomieszczenia, zapisem przewidu-
jącym „możliwość w uzasadnionych technicznie przypadkach
b) miejsce lokalizacji pomieszczenia powinno zapewniać nieprzekroczenie sytuowania w szafkach telekomunikacyjnych”, eksperci w toku
maksymalnej długości budynkowych kabli telekomunikacyjnych, liczonych dyskusji przyjęli dwa stanowiska dotyczące brzmienia pkt 1 ust.1 § 192f
od punktu ich zakończenia w pomieszczeniu technicznym do najbardziej
oddalonego gniazda abonenckiego (również za telekomunikacyjną skrzynką „Wariant I
mieszkaniową): 1) być usytuowany w odrębnym pomieszczeniu technicznym, zgodnym
z warunkami technicznymi określonymi w § 96-98a, a w przypadku braku
rodzaj budynku maksymalna długość możliwości zapewnienia takiego pomieszczenia – w szafce telekomunikacyjnej
mieszkalne wielorodzinne 60 m (*) lub 90 m wyposażonej w odpowiednią instalację i urządzenia elektryczne:
Powyższa propozycja ma na celu wyeliminowanie sytuacji kiedy projektant
wydzielone mieszkania
usytuuje pomieszczenie na poziomie -1 lub 0, a operator nie będzie mógł
w budynkach zamieszkania
zbiorowego oraz budynki 60 m (*) lub zgodne ze zapewnić dostarczenia odpowiedniej usługi użytkownikom wszystkich
użyteczności publicznej, standardami zastosowanego lokali, ze szczególnym uwzględnieniem lokali położonych w znacznej
przeznaczone na potrzeby okablowania odległości od tego pomieszczenia.
publicznej oświaty, szkolnictwa
wyższego, nauki i wychowania Wariant II (Zdanie odrębne) uwzględnia odniesienie się do punktu styku
zgodne ze standardami w określonym miejscu na poziomie -1 lub 0. Oznacza to poparcie aktu-
Pozostałe zastosowanego okablowania alnie obowiązującej regulacji.
39
 raport INSTALACJE TELEKOMUNIKACYJNE

 w odniesieniu do uwagi dotyczącej braku przywołania

w Rozdziale 8a norm z zakresu instalacji telekomunikacyj-
nej jeden z ekspertów odniósł się do wykazu norm przywołanych
w Załączniku nr 1 do WT wyjaśniając, iż zbiór ten jest bardzo obszer-
ny, a każda aktualizacja w normalizacji powinna również wywoływać
aktualizację wykazu, co czyni tę formę przywołania mało praktyczną.
Zaznaczono, że dla zachowania tego samego podejścia w obszarze
zagadnień telekomunikacyjnych, w wykazie powinny znaleźć się także
normy z zakresu telekomunikacji. Eksperci uznali jednak, iż na tym
etapie prac nie ma możliwości uściślenia kwestii przywołań z obszaru
telekomunikacji i zaproponowali rozważenie wprowadzenia w Roz-
dziale 8a ogólnego przywołania do norm i tym samym odwołanie
się do wiedzy technicznej, w rozumieniu art. 5 ust.1 ustawy Prawo
budowlane.

 w odniesieniu do uwagi dotyczącej przeanalizowania

ewentualnych zagrożeń lub strat z tytułu braku telekomu-
nikacji w obiektach oraz konsekwencji dla zapisów § 293
ust.1, pokazano nietrafność brzmienia obowiązującego przepisu, który
wskazuje tylko tablice informacyjne, reklamy i podobne urządzenia,
jako mogące stworzyć zagrożenie w przypadku nieprawidłowego
ich usytuowanie, wykonania i zamocowania. Eksperci, po dyskusji,
zaproponowali jego zmianę na następującą:

„§ 293.1. Urządzenia takie jak anteny, tablice informacyjne, reklamy

i podobne urządzenia oraz dekoracje powinny być tak usytuowane,
wykonane i zamocowane, aby nie stanowiły zagrożenia bezpieczeństwa
dla użytkowników budynku i osób trzecich.”

Propozycje dotyczące wymagań w zakresie oświetlenia,

omówione podczas tego spotkania, zostaną przedstawione
w kolejnym numerze.

Zapowiedź: prace zespołu ekspertów

ds. instalacji telekomunikacyjnej
i elektrycznej, również w kontekście
wymagań przeciwpożarowych, będą
kontynuowane.
Fot. Schindler

W spotkaniu wzięli udział eksperci niezależni, przedstawiciele organizacji

branżowych i zawodowych:
 Związek Rewizyjny Spółdzielni  Stowarzyszenie Teletechników

Mieszkaniowych RP; Polskich XXI;

 Stowarzyszenie Elektryków Polskich;  Związek Producentów Sprzętu

 Polska Izba Radiodyfuzji Cyfrowej; Oświetleniowego Pol-lighting.

40
działania snb zapowiedzi spotkań ekspertów
ZAPOWIEDZI
SPOTKAŃ EKSPERTÓW
SNB planuje zorganizowanie w najbliższym
czasie następujących spotkań:
Zagospodarowanie
działki budowlanej
Wyposażenie techniczne
budynków
zespół ekspertów
Aktualizacje dat spotkań znajdują się na stronie www.snb.org.pl
Fot. Schindler
Prace Grup Roboczych mają
charakter otwarty dla eks-
pertów organizacji bran-
żowych i zawodowych,
środowiska akademickie-
Spotkanie zespołu ekspertów dotyczące zagadnień zwią-
zanych z zagospodarowaniem działki budowlanej.
go, instytutów badawczo-
-naukowych, administracji
Dyskusja dotyczyć będzie wymagań dla miejsc postojowych rządowej i samorządowej
czy sposobu urządzania terenu biologicznie czynnego.
Ponadto przedyskutowana zostanie m.in. zasadności podziału
oraz ekspertów niezależ-
wymagań dotyczących zagospodarowania działki z punktu nych. Przedsiębiorstwa
widzenia jej przeznaczenia (cele mieszkaniowe, użyteczności komercyjne reprezentowa-
publicznej) czy problem odprowadzania wód opadowych.
ne są poprzez organizacje
branżowe lub uczestniczą
Spotkanie zespołu ekspertów dotyczące wymagań dla w formule członka wspie-
urządzeń dźwigowych i schodów ruchomych. Omó-
wione zostaną ponadto wymagania dotyczące urządzeń
rającego SNB.
dźwigowych zewnętrznych czy problemu dylatacji. Włączenie się w dyskusję
ekspercką jest możliwe na
każdym etapie prac Grup
Roboczych.
Spotkanie interdyscyplinarnego zespołu ekspertów doty-
Niezależnie od uczestnictwa
czące omówieniu podstawowych wymagań dla ścian w spotkaniach, zachęcamy
osłonowych metalowo-szklanych w kontekście bez- do zgłaszania uwag
pieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego
oraz racjonalizacji użytkowania energii.
przez dedykowany
formularz na stronie
www.prekonsultacje.pl
41

Fot. AP15
PROJEKTOWANIE BIOKLIMATYCZNE
IDEA PROJEKTOWANIA
BIOKLIMATYCZNEGO
J eszcze niedawno wszystkie budynki były
w sposób naturalny powiązane ze środowi-
skiem, a więc na swoją miarę bioklimatyczne.
Człowiek żył w zgodzie z naturą, więc budował
bacznie ją obserwując i wyciągając konkretne
wnioski. Forma budynku była uwarunkowana
klimatem.
Igloo – małe zwarte, strefowane, izolujące i jasne.
Namiot koczowniczy – zwarty zamknięty lub
otwarty chronił przed zimnem lub przed upalnym
słońcem. Dom zwarty – zorientowany na południe
lub na godzinę 11-tą z dachem dwuspadowym,
z masywnym piecem w centrum, z okiennicami
wewnętrznymi lub zewnętrznymi to typowy dom
dla klimatu chłodnego. Dom Żuławski, Chata Mazur-
ska czy Polski Dwór – wszystkie zawierają w sobie
cechy architektury bioklimatycznej – takiej, która
pasuje do określonego klimatu i współpracuje z nim.
Okno
Bioklimatyczność dawnej architektury była na
miarę możliwości technicznych swoich czasów.
Okna najpierw były stosunkowo małe, bo nie
izolowały od zimna. Dopiero okna skrzynkowe
mogły być większe. Rozwój techniki pozwolił
na stworzenie szklanej przegrody, która jedno-
cześnie jest duża (daje dużo światła) i izoluje od
zimna. Możemy więc tworzyć przestrzenie dużo
jaśniejsze i ciepłe, ale z kolei narażone na prze-
grzewanie. Najnowsze osiągnięcia – inspiracja
zmiennością natury i połączenie architektury
z techniką, mechaniką, optyką, optoenergetyką
42
nowoczesne budynki
– dają nam możliwość zaprojektowania budynku
komfortowego o każdej porze roku.
rewolucja
Rozwój techniki nie szedł w parze ze świadomym
projektowaniem energii w architekturze. Budynki
przestały być bioklimatyczne, gdy zaczęto sztucz-
nie je oświetlać, ogrzewać i chłodzić. Modernizm
wspomagany energią nieodnawialną porzucił
świadome projektowanie pod kątem energii.
Forma zaczęła być kształtowana innymi prioryte-
tami – budynek miał zachwycać swoją dynamiką,
nowoczesnością, materiałami i być nowoczesny,
czyli zupełnie odmienny od dawnych. Architekci
kwestie ogrzewania i chłodzenia pozostawili
instalatorom, cały dorobek dawnej architektu-
ry, w tym metod wentylacyjnych, grzewczych
i chłodniczych stracił znaczenie.
powrót
Dopiero z perspektywy czasu możemy uczciwie
ocenić tamtą rewolucję architektoniczną. Dziś, aby
minimalizować koszty, musimy na nowo nauczyć
się współpracy z naturą. Możliwości technicznych
jest bardzo dużo, ale zasada jest i była zawsze tylko
jedna – naturalnie.
 sztuczne oświetlenie zastępujemy oświetle-
niem naturalnym,
 sztuczne chłodzenie – chłodzeniem natu-
ralnym (zacienienie, wzmożona wentylacja);
 sztuczne ogrzewanie za pomocą paliw nie-
odnawialnych – o grzewaniem naturalnym
(słońcem, biomasą i innymi OZE);
PROJEKTOWANIE bioklimatyczne
 wentylację mechaniczną – wentylacją natu-
ralną lub hybrydową – zmienną w zależności
od warunków.
Aby powstał współczesny budynek bioklimatyczny,
który jest zsynchronizowany z naturalnym otocze-
niem, musimy zaprojektować i zaprogramować
to, co jest na styku wnętrza i zewnętrza – fasadę.
Zintegrowana ze środowiskiem fasada reaguje, nie
jest statyczna, jest organiczna. Zachowuje się jak
kwiat, który otwiera się na słońce i zamyka na noc
lub jak drzewo, które latem daje cień, a zimą zrzuca
liście. Współczesny budynek zgrany z naturą musi
być zmienny. Nie wystarczy już zaprojektowanie
ładnej fasady – musi ona zmieniać swoje parametry
cieplne, wentylujące, oświetleniowe i kontrolować
przepływ energii słonecznej.
Energia słońca – cieplna, oświetleniowa, ale
również wentylująca (kominy słoneczne, fasady
wentylujące, okna) – jest podstawowym, najważ-
niejszym parametrem definiującym przegrodę
bioklimatyczną. Kontrola energii słonecznej to
kontrola klimatu wewnętrznego.
mgr inż. arch.
Aleksandra
Poźniak-Wołodźko
Architekt, absolwentka Wydziału
Architektury i Urbanistyki Politechniki
Gdańskiej.
 nowoczesne budynki PROJEKTOWANIE FASAD BIOKLIMATYCZNYCH

PROJEKTOWANIE BIOKLIMATYCZNE

FASADA BIOKLIMATYCZNA
– ZBĘDNY WYDATEK CZY
KONIECZNOŚĆ?
Zmiany klimatyczne i konieczność redukcji emisji CO2, jak też zmiany prawne i rosnąca świadomość
użytkowników budynków kreują nowe wyzwania, które istotnie wpływają na ustalone sposoby
i metody działania w branży budowlanej. By im sprostać, specjaliści z branży muszą w swej codziennej
pracy uwzględniać dwa istotne zagadnienia: poprawę charakterystyki energetycznej budynków przy
jednoczesnym zapewnieniu użytkownikom budynków maksimum komfortu.

Zasady architektury
bioklimatycznej
Uwzględnienie w projektowaniu zasad architek-
tury bioklimatycznej to sprawdzony i efektywny
sposób osiągnięcia obydwu tych celów. Bioklima-
tyczne podejście do projektowania jest w istocie
szczególnym przypadkiem całościowego, zrów-
noważonego podejścia do tworzenia budynków.
Podejście takie z jednej strony uwzględnia ogół
uwarunkowań oddziałujących na budynek z ze-
wnątrz (takich jak: warunki pogodowe, położenie
budynku, jego orientację, obecność drzew, ro-
ślinności, zbiorników wodnych, innych budynków
dookoła itp.) - umownie nazywając je „klimatem”.
Z drugiej zaś strony bierze pod uwagę obecność
i potrzeby użytkowników budynku – symbo-
licznie „bios”, czyli życie. Projektowanie takie
oznacza rozsądne wykorzystanie ogółu czynni-
ków zewnętrznych („klimatu”) i działanie wespół
z nimi, a nie przeciwko nim, dla zaspokojenia
zmieniających się w czasie potrzeb użytkowni-
ków („bios”). Nie możemy zapominać, że cały
proces projektowania zmierza do zapewnie-
nia przebywającemu w budynku człowiekowi
optymalnych warunków pracy i przebywania.
Nie projektujemy budynków tylko po to, żeby
były tylko energooszczędne – owszem, to też
– ale przede wszystkim po to, by ludzie czuli się
w nich dobrze. A dobre samopoczucie oznacza
komfort wizualny, termiczny, akustyczny i wresz-
cie odpowiednią jakość powietrza (wilgotność,
stężenie CO2).
Fasada, będąca punktem styku między „klimatem”
a „bios”, jest też miejscem, gdzie zachodzi znaczna
część wymiany energetycznej między budynkiem
a otoczeniem. Zwłaszcza okna i przegrody szklane
są w tym kontekście szczególne istotne, albowiem
współczynnik strat ciepła U dla ścian i okien cały czas
pozostają przeciętnie w stosunku 1:2 ÷ 1:4. Fasada
bioklimatyczna mądrze i inteligentnie łączy otoczenie
budynku z potrzebami osób w nim przebywających.
Jej znaczenie w projektowaniu nowoczesnych, ener-
getycznie sprawnych budynków jest fundamentalne.
Współczynniki u oraz g
– OBYDWA WAŻNE!
Przepływ ciepła przez fasady charakteryzują dwa
współczynniki: współczynnik strat cieplnych U
(mówiący o tym, jak dużo energii przepływa przez
przegrodę przy występowaniu różnicy temperatur
po obu jej stronach, wyrażony w W/(m2*K), innymi
słowy mówiący o tym, jak dużo energii tracimy
przez fasadę, gdy w budynku jest cieplej niż na
zewnątrz, oraz równie ważny współczynnik
zysków słonecznych g (z ang. gain - współczynnik
wyrażony w % lub setnych częściach jedności),
mówiący o tym, ile energii słońca przedostaje się
przez daną przegrodę. O tym drugim często się
zapomina. Oba współczynniki są uregulowane
w obowiązujących przepisach Warunków Tech-
nicznych dla budynków (Załącznik nr 2 „Wy-
magania izolacyjności cieplnej i inne wymagania
związane z oszczędnością energii”). O ile wartości
współczynnika U określone są w kilku tabelach
w zależności od rodzaju okna, miejsca jego montażu
i rodzaju budynku, w jakim są zamontowane, o tyle
współczynnik g określają następujące zależności,
o których warto pamiętać:
współczynnik przepuszczalności energii całkowitej
okna oraz przegród szklanych i przezroczystych
gc liczony według wzoru:
gc = fc · gG
gdzie:
gG - współczynnik przepuszczalności energii cał-
kowitej dla rodzaju oszklenia,
fc - współczynnik korekcyjny redukcji promienio-
wania ze względu na zastosowane urządzenia
przeciwsłoneczne, nie może być większy niż 0,5,
z wyłączeniem okien oraz przegród szklanych
i przezroczystych, których udział fG w powierzchni
ściany jest większy niż 50% powierzchni ściany
– wówczas należy spełnić poniższą zależność:
gc · fG ≤ 0,25
gdzie:
fG - udział powierzchni okien oraz przegród szkla-
nych i przezroczystych w powierzchni ściany.
Projekt nowelizacji Warunków Technicznych
(w wersji z dn. 24.06.2013) przewiduje zaostrze-
nie wymagań – z uwagi na zmianę warunku na g
z 0,5 na 0,35 dla okresu letniego, przy zachowaniu
parametrów tabeli w pkt. 2.1.6. (wartości fc).
43

Dynamiczna izolacja
Rosnąca świadomość inwestorów, projektantów
i wykonawców owocuje projektowaniem coraz
efektywniejszych i oszczędniejszych budynków,
jednak wciąż nie jest to regułą. Jednocześnie,
cały czas spotkać można pewne błędy pro-
jektowe (powodowane często działaniem
w dobrej wierze, ale bez rzetelnej wiedzy
i znajomości nowoczesnych rozwiązań), które
w konsekwencji obciążają budżet inwestora i/
lub osób później użytkujących budynek. Przy-
kładem tego mogą być modne obecnie budynki
z dużymi przeszkleniami na fasadach lub całymi
szklanymi fasadami, które potem, przy braku
starannie dobranego – a przez to też często
drogiego – szkła, narażone są na intensyw-
ne przenikanie energii słonecznej do wnętrza
budynku. Projektanci przeciwdziałają temu,
stosując np. drogie okna wysokoizolacyjne
i wyposażając budynki w rozbudowane systemy
wentylacyjno-klimatyzacyjne, czasem prze-
wymiarowane. Czy jednak takie działanie jest
w pełni racjonalnie uzasadnione?
Ponadto zabezpieczenie budynku przed prze-
grzaniem w okresie wiosny i lata powinno
być także integralnym składnikiem koncep-
cji każdej termomodernizacji. Co więcej,
specjaliści z branży mówią jasno: pierw-
szym etapem w projektowaniu systemu
wentylacji i klimatyzacji powinno być do-
44
nowoczesne budynki
branie rodzaju osłon przeciwsłonecznych
w budynku, tak by potem w obliczeniach
uwzględnić efekt ich oddziaływania.
Uwarunkowania klimatyczne w Polsce w zakresie
energii słonecznej:
1. Średnia ilość godzin nasłonecznienia dla Polski
wynosi około 4,5 – 5 godzin na dobę (około
1700 godzin rocznie).
2. Średnia moc promieniowania słonecznego
dla Polski to ok. 600 – 800 W/m2.
3. Średnia energia która dociera to metra kwa-
dratowego powierzchni gruntu to ok. 1000
– 1400 kWh rocznie.
Projektowanie bioklimatyczne zakłada elastycz-
ność podejścia. Wiemy już, że są okresy, w których
energia słoneczna jest przydatna i potrzebna (okres
jesienno-zimowy) i są takie, w których jej nadmiar
jest niepożądany (okres letni). Naturalną więc
konsekwencją jest nadanie fasadzie cech dynamicz-
nych, tak by optymalnie i inteligentnie wykorzystać
warunki zewnętrzne. Jak to osiągnąć?
Kluczem jest zastosowanie zautomatyzowanych
osłon przeciwsłonecznych, w szczególności ze-
wnętrznych. Prowadzi to do osiągnięcia znacz-
nych zysków finansowych w obiektach, gdzie
zastosowana jest klimatyzacja, gdyż redukujemy
bowiem zarówno moc samego systemu klimaty-
zacji (czyli obniżamy koszt zakupu), jak też zmniej-
szamy zużycie energii elektrycznej zużywanej
PROJEKTOWANIE FASAD BIOKLIMATYCZNYCH
w trakcie eksploatacji budynku przez klimatyzację
na potrzeby zapewnienia optymalnej tempera-
tury. Okna wyposażone w zautomatyzowane
osłony zewnętrzne powstrzymują przenikanie
nadmiaru promieni słonecznych do środka i sta-
bilizują wymianę cieplną, zgodnie z potrzebami
użytkowników budynku. Fasada wyposażona
w inteligentny system zarządzania osłonami pozwala
precyzyjnie kontrolować proces wymiany cieplnej
przez przeszklenia budynku, dając nam wpływ na
to, jak ciepło słoneczne przenika do wewnątrz i jak
opuszcza budynek. Osłony przeciwsłoneczne ste-
rowane automatycznie pomagają utrzymać latem
chłodne wnętrze budynku, a zimą wykorzystać
ciepło słoneczne do jego dogrzania, opuszczane
zaś na noc zwiększają izolacyjność pakietu okno
– osłona.
Jak zatem działa dynamiczna
izolacja?
Automatycznie sterowane osłony słoneczne
są regulowane w reakcji na zmiany w warun-
kach pogodowych i na potrzeby użytkowników
budynku. Osłony reagują na rozkazy z czujni-
ków pogodowych (głównie nasłonecznienie, ale
też opady, temperatura, wiatr, by zabezpieczyć
osłony zewnętrzne przed uszkodzeniem w razie
wystąpienia niekorzystnych zjawisk typu wichura)
lub rozkazy ze sterownika systemu (algorytmy dla
zapewnienia komfortu), biorąc pod uwagę godziny
 nowoczesne budynki PROJEKTOWANIE FASAD BIOKLIMATYCZNYCH
użytkowania budynku lub wykrywając obecność
użytkowników w pomieszczeniach.
Latem, wnętrze budynku najlepiej chronione
jest za pomocą zewnętrznych osłon słonecz-
nych. Nadmiar energii odbijany jest na zewnątrz
budynku, tak aby temperatura w środku pomiesz-
czenia pozostała na niskim poziomie. Łączny
współczynnik absorpcji energii słonecznej (g) okna
wraz z osłoną jest zmienny (z osłonami niski, nawet
rzędu 10%) i powinien być tak dobrany dla danej
chwili, aby zapewnić zmniejszenie zużycia energii
oraz komfort użytkowników. Dzięki Dynamicz-
nej Izolacji użytkownicy nie odczuwają już nie-
przyjemnych wzrostów temperatury w związku
z nagrzaniem pomieszczenia, a system pozwala
na korzystanie ze światła naturalnego, wykluczając
jego nadmiar (w dni pochmurne osłony podnie-
sione, a w słoneczne opuszczone i ustawione tak,
że do wewnątrz trafia tylko światło odbite a nie
bezpośrednio padające promienie słoneczne).
Współczynnik g powinien być jak najniższy.
Zimą, w dzień ciepło może być akumulowane we-
wnątrz budynku: osłony słoneczne są podniesione,
gdy występuje nasłonecznienie, a w pomieszcze-
niu nie ma użytkowników. Wieczorem, gdy spada
nasłonecznienie i temperatura na zewnątrz, ciepło
utrzymywane jest wewnątrz budynku: osłony
słoneczne są opuszczane dla zwiększenia izolacji
cieplnej. Łączny współczynnik przenikania ciepła
dla okna z osłoną (U) powinien być jak najniższy,
a współczynnik g jak najwyższy.
Przykład 12 000 PLN. Co więcej, możemy zastosować
– test na istniejącym budynku system klimatyzacji o mniejszej mocy, a zatem
zaoszczędzić także na kosztach jego zakupu.
W Niemczech, gdzie stosowanie osłon przeciwsło-
necznych jest bardzo popularne, przeprowadzono Bardzo ważną konkluzją jest stwierdzenie, że
badania na istniejącym budynku, wyposażając go tylko osłony zewnętrzne dają tak duże efekty,
w standardowe, aluminiowe zautomatyzowane jeśli chodzi o oszczędność i obniżenie tempera-
rolety zewnętrzne. Zwróćmy uwagę na wyniki. tury. Osłony wewnętrzne (nawet tego samego
Widzimy wyraźnie, jak istotny wpływ na U oraz g rodzaju co stosowane na zewnątrz) są głównie
ma zastosowanie rolety i na czym polega dynamika: stosowane jedynie dla zapewnienia komfortu.
dopasowujemy te parametry do aktualnej sytuacji
na zewnątrz budynku i potrzeb użytkowników. Komfort użytkownika
W badanym budynku możliwe było uzyskanie na-
stępujących korzyści:
 25% mniejsze straty ciepła przy regularnie
opuszczanych roletach zimą;
 do 10% oszczędności na ogrzewaniu zimą;
 do 9°C mniej wewnątrz pomieszczenia
latem przy optymalnym zastosowaniu osłon
zewnętrznych;
 25% mniejsze zużycie prądu na
chłodzenie przy optymalnym użyciu osłon
przeciwsłonecznych.
Symulacja dla pomieszczenia typu
„open space”
Przy pomocy programu DISC (Dynamic Insula-
tion Strategies & Comparison) można przeprowa-
dzać symulacje, jaki wpływ ma stosowanie żaluzji
zewnętrznych na moc systemu klimatyzacji i zużycie
prądu przez ten system. Na potrzeby analizy przy-
jęto wymiary pomieszczenia 50m x 10m x 2,80m
(szer. x dł. x wys.) o całkowicie przeszklonej
dłuższej ścianie, zorientowanego na południe, Komfort wizualny, czyli optymalna, tj. nie
zlokalizowanego w Warszawie, wyposażonego męcząca wzroku jasność otoczenia, przy
w okna o współczynniku U=1,8 W/(m2*K), g=0,73, równoczesnym zapewnieniu użytkownikom
w którym pracuje 50 osób, a zyski cieplne we- budynku możliwości obserwowania świata na
wnętrzne wynoszą 14 kW. Chcemy, żeby w po- zewnątrz, ma pozytywny wpływ na ich sa-
mieszczeniu panowała temperatura 21-22ºC. mopoczucie i wydajność pracy. Optymalna
jasność w pomieszczeniu to jeden z kluczo-
Wyniki otrzymane po wykonaniu symulacji są wych warunków odczuwania komfortu przez
zebrane w Tabeli 1. Pokazały one istotne oszczęd- osoby w nim przebywające. Ile razy zdarzało
ności w przypadku zastosowania osłon zewnętrz- się nam, będąc nawet w budynkach klasy A,
nych, które dla tego pomieszczenia mogą sięgać nowoczesnych centrach handlowych czy ho-
rocznie, w zależności od cen energii, około telach, żałować że nie mamy przy sobie okularów
Bez żaluzji Z żaluzjami Różnica Oszczędność
Zużycie prądu 49768 kWh 24259 kWh 51,30% 25509 kWh
Zużycie prądu/m2 99 kWh 48 kWh 51,30% 51 kWh
Moc chłodnicza 62360 W 28620 W 54,10% 33740 W
Moc chłodnicza/m 2
124 W 57 W 54,10% 67 W
Tabela 1. Wyniki symulacji - wpływ stosowania żaluzji zewnętrznej na działanie klimatyzacji.
45

przeciwsłonecznych? Ile razy na ekranach naszych
monitorów widzieliśmy zamiast wyświetlanego
obrazu – odbicie widoku widzianego w oknie? Bez
wątpienia, stan taki nie powinien mieć miejsca i jest
konsekwencją błędu projektowego. Problem w
tym, że komfortu nie da się wycenić ani pokazać
w „tabelkach”, stąd często duże problemy wy-
stępują z przekonaniem osób decyzyjnych do
podjęcia właściwych decyzji. Nie bez powodu
nadaje się priorytet używaniu światła naturalne-
go oraz dokładnej kontroli nad wykorzystaniem
światła sztucznego, mają one bowiem wpływ na
obniżenie zużycia energii i są ergonomiczne dla
ludzkiego wzroku. Algorytmy sterujące analizu-
ją w czasie rzeczywistym wiele czynników, aby
w rezultacie zapewnić użytkownikom:
 Możliwie duży dostęp światła naturalnego
do wnętrza i jednocześnie możliwość ob-
serwowania otoczenia budynku. Osłony
powinny być w położeniu otwartym tak
często jak to możliwe.
 Ergonomiczny poziom jasności, w zależ-
ności od czynności, jakie wykonują w po-
mieszczeniu ludzie.
 Prawidłowy poziom kontrastu przy zapobie-
ganiu oślepianiu. Aby to zapewnić, osłony
muszą reagować na polecenia z czujników
oraz na komendy z pomieszczeń. Ulubione
i/lub pośrednie pozycje osłon są wcześniej
zdefiniowane w systemie.
46
nowoczesne budynki
Zwróćmy uwagę na fakt, iż stosując osłony
eliminujemy oślepianie oraz uciążliwe odbicia
w ekranach komputerowych. Warto rozważyć też
stosowanie osłon na fasadzie północnej, albowiem
w przypadku, gdy niedaleko znajduje się budynek
z przeszkleniami, mogą one działać w słoneczny
dzień jak lustro i oślepiać osoby promieniami od-
bitymi, padającymi z kierunku północnego.
Warto również stosować zintegrowane systemy
zarządzania światłem naturalnym i sztucznym.
Z pomocą zautomatyzowanego systemu zarzą-
dzania światłem użytkownicy budynku mają do
dyspozycji dużą ilość światła naturalnego, bez
związanych z tym niedogodności. Zdrowe dla
oczu i komfortowe wartości jasności i kontrastu
są zapewnione przez cały dzień, a nieprzyjemne
oślepianie jest wyeliminowane.
Jeśli pomieszczenie jest puste – światło jest wyłą-
czone a system zarządzania osłonami pozostaje
PROJEKTOWANIE FASAD BIOKLIMATYCZNYCH
w trybie oszczędzania energii. Gdy w pomiesz-
czeniu pojawiają się użytkownicy, światło włącza
się a system zarządzania osłonami przełącza się
w tryb komfortu użytkownika. Użytkownik ma
stały poziom oświetlenia swego miejsca pracy,
gdyż ewentualny niedobór światła naturalnego
zostanie płynnie uzupełniony sztucznym.
Nie możemy też zapomnieć o istotnym czynni-
ku, jakim jest intymność, którą daje stosowanie
osłon. Dotyczy to zarówno budynków miesz-
kalnych, w których osoby przebywające chronią
wnętrze przed wzrokiem ciekawskich, jak też
budynków użyteczności publicznej, w których
np. w zimowe popołudnia wnętrza wystawione
są w pełni na widok publiczny.
mgr inż.
Aleksander Tymiński
Inżynier Sprzedaży Systemów
Wielkoobiektowych w firmie Somfy
Polska, ekspert Polskiego Związku
Pracodawców – Producentów Osłon
Przeciwsłonecznych i Bram.
Twój dom pod kontrolą
Z TaHomą® wygoDNie i pewNie ZarZąDZasZ wsZysTKimi urZąDZeNiami
w Twoim Domu Z DowolNego miejsCa Na świeCie.

JAK TO DZIAŁA?
Korzystając z komputera, tabletu lub smartfona
podłączonych do internetu możesz być stale
w kontakcie ze swoim domem. Niezwykle prosty
i intuicyjny system pozwala Ci na sterowanie
urządzeniami domowymi w technologii
io-homecontrol® z dowolnego miejsca na ziemi.

Dodatkowo system każdorazowo informuje Cię

o wykonaniu Twojego polecenia, dzięki czemu
możesz być pewny, że Twój dom jest bezpieczny.

www.somfy.pl
 nowoczesne budynki budynek e4

Krok w przyszłość
– budynek e4
W Austrii w miejscowości Zwettl zbudowano pierwszy e4 – dom przyszłości
z ceramicznymi ścianami jednowarstwowymi. Dom e4 już teraz spełnia wysokie
wymagania UE dotyczące energooszczędności w zakresie budownictwa niemal
zeroenergetycznego – zapotrzebowanie budynku na energię w 100% pokrywane
jest ze źródeł odnawialnych.

W
edług informacji zawartej w Dyrekty-
wie Parlamentu Europejskiego i Rady
2010/31/UE budynki odpowiadają za
40% łącznego zużycia energii w Unii Europejskiej.
Dlatego państwa członkowskie zobowiązały się,
że wszystkie nowe budynki do dnia 31 grudnia
2020 roku będą miały niemal zerowe zużycie
energii – obecnie w krajach UE trwają działania
legislacyjne, mające na celu poprawę wymagań
prawnych w zakresie ograniczenia zużycia energii.

Fot. Andi Bruckner, andibruckner.com

Wobec trendu oszczędzania za wszelką cenę,
nie można zapominać o użytkownikach nowych
budynków. Wskazane jest projektowanie zin-
tegrowane, które zapewni jednocześnie opty-
malną oszczędność energii i wysoki komfort
użytkowy. Pojawiła się więc inicjatywa stwo-
rzenia domu zrównoważonego zgodnego
z przyszłymi przepisami, ale również przyja-
znego jego mieszkańcom.
4 klucze do sukcesu
Inicjatywa e4 to odpowiedź na wymagania do-
tyczące odpowiedzialnego, energooszczędnego
i zdrowego budownictwa, realizowanego przy
wysokim poszanowaniu środowiska i dbałości
o komfort życia człowieka. Wyznacznikami
tej koncepcji domu są cztery obszary ważne
z punktu widzenia człowieka i środowiska,
w którym żyje: energia, ekonomia, ekologia
(dbałość o środowisko) oraz emocje (czyli świa-
domość i komfort zamieszkiwania w zdrowym
domu). Synergia tych 4 obszarów sprawia, że
ceramiczny dom e4 spełnia oczekiwania miesz-
48
Wizualizacja projektu ceramicznego domu e4
kańców i wpisuje się w założenia budownictwa
zrównoważonego.
Nowoczesne technologie
Filarem ceramicznego domu e4 są solidne, trwałe
i energooszczędne ściany jednowarstwowe
z pustaków ceramicznych. Zastosowano nową
generację pustaków ceramicznych wypełnianych
wełną mineralną, dzięki którym ściana osiąga
współczynnik przenikania ciepła na poziomie
U=0,12 W/(m2K). Dzięki paroprzepuszczalno-
ści przegrody, trwałości elewacji oraz wysokiej
akumulacji ciepła, ściana jednowarstwowa to
wybór sprzyjający komfortowi zamieszkania.
Na uwagę zasługuje zastosowanie zbiornika
na wodę o pojemności 9580 l, który może
gromadzić do 630 kWh energii przekazywanej
przez system solarny. Zbiornik został usytu-
owany centralnie, dzięki czemu ograniczono
straty energii.
Dodatkowym źródłem ciepła jest kocioł na
pelety. Przeprowadzane symulacje wykazały,
że dzięki wysokiemu standardowi efektywności
energetycznej kocioł będzie rozpalany tylko od
10 do 15 razy w roku.
Radiatorami zostały ściany wewnętrzne,
w których zastosowane ogrzewanie płaszczyzno-
 nowoczesne budynki budynek e4
Kolektory słoneczne
Ściana
jednowarstwowa
z pustaków
Porotherm
Ogrzewanie ścienne
Przekrój budynku e4 ilustrujący zastosowane systemy
we (ścienny odpowiednik systemu ogrzewania
podłogowego).
Zapotrzebowanie na energię elektryczną zaspo-
kajane jest przez panele fotowoltaiczne zamoco-
wane na dachu garażu.
Monitoring i badania
Projekt e4 powstał przy współpracy z Au-
striackim Instytutem Technologii, który będzie
monitorować dom przez dwa lata. Plan ener-
getyczny, obliczenia i ewaluacja zostały prze-
prowadzone przez prof. Klausa Kreca z Wie-
deńskiego Uniwersytetu Technologicznego
oraz przez Austriacki Instytut Technologii. AIT
rozpoczął przewidziany na dwa lata monitoring
domu, by zebrać wiarygodne dane na temat
zużycia i produkcji energii oraz mikroklimatu
(jakość powietrza w pomieszczeniach, wil-
gotność itp.).
Projekt e4 BRICKHOUSE 2020 jest współfi-
nansowany przez Austriacki Fundusz Klimatu
i Energii (Austrian Federal Climate Energy
Found) i w ramach programu badań "Nowa
Energia 2020". Dom zamieszkany jest przez
czteroosobową rodzinę.
Dane dotyczące projektu
Powierzchnia działki 964,00 m2
Powierzchnia zabudowy 194,44 m2
Powierzchnia użytkowa 202,80 m2
Zbiornik na wodę Czas budowy 2011 – lato 2012
Zapotrzebowanie na
energię do ogrzewania/ 39,1 kWh/m2/a
rok
Całkowite zapotrzebowa-
71,38 kWh/m2/a
nie na energię/rok
Całkowita produkcja
73,78 kWh/m2/a
energii/rok
-0,64
Kocioł na pelety Emisja CO2
kg CO2   /m2/a
e4 w Polsce
W związku z Dyrektywą 2010/31/UE, w Polsce
toczą się uzgodnienia na temat zmian Ustawy
Prawo budowlane oraz związanych z nią aktów
wykonawczych - w szczególności Rozporządzenia
w sprawie warunków technicznych jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz Roz-
porządzenia w sprawie szczegółowego zakresu
i formy projektu budowlanego. Wprowadzone
zmiany mają na celu ograniczenie strat energii techniczne będą podlegały okresowym przeglądom
w budownictwie mieszkaniowym. Projekt bu- i w razie potrzeby wytyczne będą uzupełniane.
dowlany zostanie rozszerzony o analizę ener-
goefektywną z uwzględnieniem alternatywnych Planowane jest uruchomienie programu - konsul-
źródeł energii, a wymagania dla budynków tanta e4, w którym inwestorzy indywidualni będą
w zakresie współczynników U i EP będą sukcesyw- mogli stworzyć własny dom e4. Kalkulator pozwoli
nie ograniczane do roku 2020. Oprócz wymagań dobrać energoefektywne systemy, zależne od pre-
prawnych dla inwestorów wprowadzono również ferencji użytkowników, nie nadszarpując ich portfela
formę zachęt dla budynków energooszczędnych. i zachowując parametry komfortu zamieszkiwania.
Narodowy Fudnusz Ochrony Środowiska i Go-
spodarki Wodnej uruchomił program dopłat do
kredytów na domy energooszczędne.
mgr inż.
Paradoksalnie e4 BRICKHOUSE 2020 - jeden Maciej Brzozowski
z najnowocześniejszych budynków w Europie – nie
otrzymałby wsparcia w Polsce, ponieważ nie spełnia
wszystkich z ponad 20 obligatoryjnych wymogów
Ekspert Stowarzyszenia Producentów
NFOŚiGW. Nadzieję na dopłaty dla budynków e4
Ceramiki Poryzowanej.
w Polsce podtrzymuje informacja, że wymagania
49

Hörmann Polska
Nowe rozwiązania
drzwi i bram o wysokiej
izolacyjności termicznej
Coraz większego znaczenia nabiera promocja budownictwa efektywnego energetycznie oraz poprawa
charakterystyki energetycznej budynków. Jest to wynik wciąż rosnących cen energii, a w konsekwencji kosztów
ogrzewania obiektów. Powoduje to wyraźny wzrost zainteresowania rynku nowo budowanych lub remontowanych
i modernizowanych mieszkań oraz całych budynków wyrobami budowlanymi o wysokich parametrach izolacyjności
termicznej.
P
rojekt nowelizacji Warunków Technicznych
dla budynków przedstawiony przez MTBiGM
(w wersji z 24 czerwca 2013 roku) przewi-
duje w Załączniku nr 2 etapowe zaostrzenie
współczynnika przenikania ciepła Umax dla drzwi
w przegrodach zewnętrznych lub w przegro-
dach między pomieszczeniami ogrzewanymi
i nieogrzewanymi (Tabela nr 3.):
Firma Hörmann, producent zamknięć
otworów budowlanych, wyszła naprzeciw po-
wyższym wyzwaniom, opracowując i wdrażając
do produkcji nowe rozwiązania wyrobów otworo-
wych, charakteryzujących się bardzo niskimi war-
tościami współczynnika przenikania ciepła (Umax).
Jak osiągać wysoką izolacyjność
Wysokie parametry izolacyjności termicznej swych
wyrobów firma Hörmann uzyskała m.in. dzięki
ograniczeniu do minimum w konstrukcji drzwi
i bram mostków termicznych. Są one eliminowane
poprzez wprowadzenie „ciepłych” kształtowników
– zastosowano w nich przekładkę termiczną wy-
konaną z poliamidu, odpowiednią grubość skrzy-
dła oraz właściwe uszczelnienie drzwi np. dwu-
stopniowymi uszczelkami wargowymi. Ponadto
w dolnej części kształtownika ościeżnicy mocowa-
ne są uszczelki szczotkowe, zapobiegające prze-
dostawaniu się zimnego powietrza nawiewanego
z zewnątrz do komór i szczelin między skrzydłem
a ościeżnicą, powodującego wychłodzenie tych
elementów. W przypadku drzwi przeszklonych są
stosowane potrójne szyby zespolone, gwarantu-
jące utrzymanie wysokiej izolacyjności.
50
nowoczesne budynki materiał promocyjny
tekst: { Dariusz Potrzebski }
od 1 od 1 od 1
data stycznia stycznia stycznia
2014 roku 2017 roku 2021 roku
Wymagana wartość współczynnika
przenikania ciepła Umax [W/(m2K)] 1,7 1,5 1,3
Tabela 1. Etapowe zaostrzenie współczynnika przenikania ciepła Umax [W/(m2K)] drzwi w przegrodach
zewnętrznych lub w przegrodach między pomieszczeniami ogrzewanymi i nieogrzewanymi.
Duża grubość skrzydła (65 x 100 mm) Drzwi są w yposa żone w potrójne
znacznie zmniejsza również możliwość jego uszczelnienie, próg o wysokości 20 mm (również
odkształcenia się w ekstremalnych warunkach z uszczelnieniem) oraz 5-punktowy zamek
różnic temperatury, czym charakteryzują się i listwę zabezpieczającą po stronie zawiasów.
drzwi metalowe wykonane z kształtowników Taka konstrukcja powoduje, że drzwi typu
„zimnych” (bez przekładki termicznej). Jest to ThermaPro Plus osiągają bardzo wysoką izolacyj-
zjawisko zwane „efektem bimetalicznym”. ność termiczną, co odzwierciedla współczynnik
przenikania ciepła Umax wynoszący nawet 0,85
CHARAK TERYSTY K A ROZWIĄ ZAŃ W/m²K (wg obowiązujących warunków technicz-
TECHNICZNYCH nych dla drzwi zewnętrznych wejściowych Umax
{ Typ ThermoProPlus } wynosi 2,6 W/(m²K)).
Drzwi ThermoPro Plus składają się z: Podczas badań na zgodność z wyma-
 skrzydła grubości 65 mm, o konstrukcji ganiami normy PN-EN 1627:2011 Drzwi,
ramowej wykonanej z kształtownika kom- okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje. Odpor-
pozytowego i pokrytej blachą stalową oraz ność na włamanie. Wymagania i klasyfikacje.
wypełnienia z twardej pianki poliuretanowej, drzwi uzyskały klasę odporności na włamanie
 aluminiowej ościeżnicy Roundstyle grubości – RC-3.
80 mm, wykonanej z kształtownika z prze-
kładką termiczną. { Typ ThermoSafe }
Skrzydło drzwi może być wykonane w formie zli- W skład drzwi ThermoSafe wchodzą:
cowanej pełnej płyty stalowej lub z wypełnieniem  skrzydło grubości 73 mm, o konstrukcji
potrójną szybą zespoloną, przy czym od zewnątrz ramowej wykonanej z aluminiowego kształ-
i wewnątrz instaluje się szyby bezpieczne. townika z przekładką termiczną i pokrytej
 nowoczesne budynki materiał promocyjny

blachą aluminiową oraz wypełnienia z twardej pianki poliuretanowej,

 aluminiowa ościeżnica, wykonana z kształtownika z przekładką termiczną.

Skrzydło drzwi może być wykonane jak w drzwiach typu ThermoPro

Plus, w formie pełnej zlicowanej lub przeszklonej.
Drzwi są wyposażone w podwójne uszczelnienie czterostronną
uszczelką obwiedniową oraz 5-punktowy zamek typu H5 i trzpienie
przeciwwyważeniowe po stronie zawiasów.
Przedstawiona konstrukcja powoduje, że drzwi typu ThermoSafe osiągają:
 współczynnik przenikania ciepła Umax wynoszący 0,8 W/m²K,

 odporność na włamanie wg normy PN-EN 1627 w klasie RC3,

 odporność na obciążenie wiatrem wg normy PN-EN 12210:2001/

AC:2006 Okna i drzwi. Odporność na obciążenie wiatrem. Klasyfi-
kacja w klasie C2 / B2,
 wodoszczelność wg normy PN-EN 12208: 2001 Okna i drzwi.
Wodoszczelność. Klasyfikacja. w klasie 7A.

{ Typ ThermoCarbon }
Drzwi ThermoCarbon składają się z:
 skrzydła grubości 100 mm, o konstrukcji ramowej wykonanej z kształ-

townika z kompozytu karbonu, wzmocnionego włóknem szklanym

i pokrytej blachą aluminiową oraz wypełnienia z twardej pianki po-
liuretanowej,
 aluminiowej ościeżnicy grubości 111 mm, wykonanej z kształtownika
z przekładką termiczną.

Zastosowane w ramie skrzydła kształtowniki charakteryzują się:

 całkowitą odpornością na korozję,
 wysoką izolacyjnością termiczną i akustyczną,

 dobrą odpornością mechaniczną i na uderzenia,

 wysoką sztywnością konstrukcji.

Skrzydło drzwi może być wykonane w formie zlicowanej pełnej płyty alu-
miniowej lub z wypełnieniem poczwórną szybą zespoloną (szyby skrajne
ze szkła bezpiecznego).

Drzwi wyposażone są w potrójne uszczelnienie, w tym dwie czterostronne

uszczelki obwiedniowe oraz 9-punktowy zamek typu ISEO-H9.
Tak bardzo technicznie i technologicznie zaawansowane rozwiązanie
drzwi pozwala na osiągnięcie przez nie współczynnika przenikania ciepła
Umax o wartości 0,46 W/m²K i odporności na włamanie w klasie RC4 (wg
normy PN-EN 1627).

Dla domów pasywnych

Opisane drzwi i bramy, dzięki najkorzystniejszym parametrom izolacyjności
termicznej, kwalifikują się do stosowania w domach energooszczędnych oraz
pasywnych. Spełniają też warunki stawiane „materiałom energooszczęd-
nym”, określone przez NFOŚiGW. Przepisy umożliwiają uzyskanie dotacji
NFOŚiGW (także przez klientów indywidualnych) z tytułu zastosowania
materiałów energooszczędnych w budowie domu pasywnego.

Dariusz Potrzebski

Dyrektor Sprzedaży Produktów Obiekto-

wych w firmie Hörmann Polska.
51

Wzorcowy Dom
Ekologiczny – polski
dom przyszłości?
Wzorcowy Dom Ekologiczny jest koncepcją studyjną, bardziej
ideą niż projektem budowlanym. Nie jest on do końca określony
kształtem. Pokazuje nowe mechanizmy i priorytety, sposób
myślenia o projektowaniu oraz wyznacza kierunki rozwoju
myśli architektonicznej.
D
awniej architektura była kształtowana
głównie przez klimat – odwróciła się od
niego dopiero, gdy zaczęliśmy wprowa-
dzać do budynków wysokokaloryczne paliwa.
Fenomenalne efekty daje połączenie współ-
czesnych możliwości techniki z wernakularny-
mi, architektonicznymi, pasywnymi elementami
kontroli klimatu wewnętrznego. Zwartość, loka-
lizacja źródła ciepła w centrum, masa termiczna,
okiennice to tylko niektóre z nich. Wydają się
oczywiste, jednak nadal są niedoceniane lub
projektowane nieświadomie. Dopiero analiza
energetyczna na etapie projektu koncepcyjnego
daje pełen obraz ich efektywności.
Czy można mówić o wzorcowym
polskim domu?
Czy formy polskiej architektury wernakularnej
mogą być zaadaptowane do współczesnych
potrzeb? Jest to wręcz konieczne w obliczu dy-
namicznych zmian cywilizacyjnych, bo żaden
rozwój nie jest możliwy bez związku z prze-
szłością. Drzewo, które rozwija gałęzie, a nie
ma korzeni, przewróci się. Archetypowy, zwykły
dom z dachem dwuspadowym zawsze będzie
budził w nas uczucie swojskości. Prosta, pro-
porcjonalna, zwarta bryła doskonale wygląda
w naszym krajobrazie, a do tego ma duży sens
energetyczny i ekonomiczny.
Ciągle zapominamy, że każde dzieło architektury
powstawało według ówcześnie najwyższych
możliwości technicznych i potrzeb. Kościoły
52
debaty
gotyckie były niezwykle nowoczesne w sto-
sunku do romańskich. Każda epoka miała swój
specyficzny kontekst, którego efektem była okre-
ślona architektura, która zatem jest najlepszym
świadectwem minionych czasów. Aby tworzyć
współczesną architekturę godną dawnej, trzeba
odpowiedzieć sobie na pytanie: jaka jest i jaka
powinna być architektura teraz?
Energia jako wyznacznik
architektury XXI wieku
Istotą zrównoważonej architektury jest projek-
towanie pod kątem energii. To energia rządzi
światem, a natura jest najlepszym ekonomi-
stą. Cały świat jest formowany przez energię.
W naturze każdy ruch jest uzasadniony zyskami
energetycznymi.
W architekturze zrównoważonej, tak jak
w świecie natury, forma podąża za energią. Ar-
chitekturę kształtuje energia, a funkcja dopiero
w drugiej kolejności. Funkcjonalizm - posta-
wienie funkcjonalności na pierwszym miejscu
w kształtowaniu architektury – jest projektowa-
niem opartym na aktualnych potrzebach jakiegoś
człowieka. Postulat dominującej funkcjonalno-
ści pochodzi z XX wieku, z czasów, gdy cena
energii była niska. Obecnie funkcjonalność, choć
niewykluczona, jest drugorzędna. Wielokrotnie
ważniejszy jest czynnik bioklimatyczny – ludzie
czy instytucje się zmieniają i przemijają, a warunki
bioklimatyczne danego otoczenia naturalnego
trwają przez wieki. Racjonalność ekonomiczna
wizja nowoczesnych budynków
opracowanie: { Aleksandra Poźniak-Wołodźko }
zdjęcia: { AP15 Architektura Pasywna }
jakiegokolwiek przedsięwzięcia inwestycyjne-
go zależy właśnie od zdolności wykorzystania
potencjału bioklimatycznego na rzecz użytkow-
ników inwestycji.
Na tym polega przełom we współczesnym
projektowaniu architektonicznym.
Czas przełomu w architekturze
Forma nie jest już nadawana bez szerszego
uzasadnienia, bez analizy kulturowej i bioklima-
tycznej. Forma jest odnajdywana. Jest kreowana
przez kontekst – klimat, energię, kulturę, spo-
łeczeństwo, ekonomię – a nie przez inwencję
architekta lub inwestora.
Niektórzy twierdzą, że pragmatyzm zabija archi-
tekturę. Ja uważam, że czyni ją znacznie lepszą.
Nie wyklucza piękna, jedynie definiuje je w inny
bardziej całościowy sposób.
Wielowymiarowe piękno (nie tylko wizualne)
w mojej ocenie to:
 harmonia - z naturą i kulturą – współpraca,
synergia, integracja;
 umiar – minimalizm, niskoenergochłonność;
 stosowność – optymalne koszty;
 użyteczność – budynek jako schronienie, nie
jako ciężar, wysoki komfort i jakość klimatu
wewnętrznego.
Myślę, że powinniśmy przestać oceniać domy
w kategoriach wyglądu. Wygląd, czyli to jak
odbieramy budynki, niezależnie od stylu, w jakim
zostały zbudowane, jest raczej efektem tego, czy
i jak one działają. Budynek kosztowny w utrzy-
maniu prędzej czy później będzie zaniedbany.
Czy te idee można przełożyć na rzeczywisty
projekt? Uważam, że jest to tylko kwestia świa-
domej decyzji. Wystarczy projektować na miarę,
 debaty wizja nowoczesnych budynków
projektować domy odpowiednie – energoosz-
czędne, ekonomiczne i piękne jednocześnie.
Jednym z docenionych już przykładów jest
Wzorcowy Dom Ekologiczny (WDE).
Równowaga zamiast
superoszczędności
Wzorcowy Dom Ekologiczny jest przeka­zem,
że można budować niskoenergetycznie oraz
tanio i komfortowo jednocześnie. Holistyczne
projektowanie architektoniczne ma przewagę
nad tzw. domem autonomicznym (pasywnym),
który nie został jeszcze w pełni określony
poprzez wymagania techniczne. Jeżeli dom hi-
perenergooszczędny to taki, który wymaga, aby
zapłacić więcej, zaangażować okre­ślone firmy
wykonawcze, kupić dane wyroby budowlane
i zdobyć odpowiednie certyfikaty, od razu widać,
że chodzi przede wszystkim o biznes.
Tymczasem architektura jest sztuką kształto-
wania przestrzeni i powinna odpowiadać na
współ­c zesne potrzeby ogółu, a nie na partyku-
larne potrzeby grup interesu. Dom współczesny
– ni­skoenergochłonny – jest taki tylko wtedy,
gdy jest tani na każdym etapie swojego życia:
zarówno na etapie budowy, eksploatacji, jak i na
etapie rozbudowy, przebudowy czy rozbiórki.
Współczesna architektura powinna być raczej
Dom współczesny – niskoenergochłonny
– jest taki tylko wtedy, gdy jest tani na
każdym etapie swojego życia.
zrównoważona niż superenergooszczęd­na.
Każda przesada staje się prędzej czy później
nieopłacalna – dlatego stawiam na optymalność,
równowagę, środkową ścieżkę.
Jak dojść do
zrównoważonego domu?
Trzeba porzucić wszystkie schematy, nieaktualne
już wyobrażenia o tym, jaki jest dom i budynek
w ogóle. Trzeba poznać współczesne możli-
wości i tworzyć od zera – tylko wtedy można
wykreować nową jakość. Wystarczy po prostu
być świadomym – wiedzieć i używać tej wiedzy.
Tymczasem w myśleniu inwestorów można
napotkać szereg barier. Przykłady?
 Jeżeli współczesne metody wentylacji domu
kosztują tyle samo co archaiczna wentylacja
grawitacyjna, a ich efektywność i sprawność
są dużo wyższe, po co budować kominy do
wentylacji grawitacyjnej, a nie na przykład wy-
korzystać wysokie wnętrza działające jak komin?
 Jeżeli umieszczenie okna po stronie pół-
nocnej kosztuje tyle samo co umieszczenie
go po stronie południowej, dlaczego nie
wybrać takiej opcji, która da określone zyski
energetyczne w całym cyklu użytkowania
obiektu?
 „Każdy dom musi mieć”... garaż, lukarnę
(bo jest ładna), ogromny wystający na pół
metra okap (bo będą zacieki na ścianach),
piwnicę (lepiej mieć niż nie mieć). To są
kompletne absurdy. Wystarczy się zasta-
nowić, ile kosztuje zbudowanie garażu,
piwnicy, okapu i przeanalizować, czy na-
prawdę tego potrzebujemy.
Mocna pozycja mitów wynika z tego, że w przy-
padku domów rola architektury jest bardzo nie-
doceniana. Inwestorzy wolą kupić jak najtańszy
projekt katalogowy niż zatrudnić specjalistę.
Dlatego nic się nie zmienia. Koło się zamyka.
Inwestorzy tracą, budując domy wysokoenergo-
chłonne, nieadekwatne do czasów, możliwości
technicznych, finansowych i potrzeb, a architekci
nie zarabiają, więc nie mają kapitału na autoedu-
kację i rozwój.
53

Trochę też są winne przestarzałe przepisy,
które są sztywne i często nie dają szansy na
optymalne projektowanie. Na przykład wymaga
się, aby dom miał dwa miejsca postojowe dla
samochodów, w określonych odległościach
od granicy działki i od okien. Jeżeli działka jest
mała, jedynym rozwiązaniem jest budowa garażu
w domu – nawet jeśli inwestor go nie chce i nie
potrzebuje. To są ogromne koszty, które nikomu
i niczemu nie służą.
Świadomy inwestor
Wzorcowy dom jest jak zdrowe jedzenie – na-
turalny, nisko przetworzony, lokalny, niskokalo-
ryczny, świeży, tani, oczywisty. Jedyną jego wadą
jest to, że tak jak zdrowe posiłki wymaga czasu
na przygotowanie. Nie jest możliwe zaprojek-
towanie zrównoważonego domu na podstawie
projektu katalogowego (fast food). Każda działka
jest inna, każda ma inne uwarunkowania prawne,
54
debaty
kulturowe i klimatyczne. Każdy inwestor ma
swoje wymagania i gust. Tylko indywidualne
projektowanie jest w stanie zapewnić najlep-
szą efektywność. Poza tym przyszły mieszka-
niec musi uczestniczyć w projektowaniu i mieć
świadomość, dlaczego dom jest taki, a nie inny.
Musi go rozumieć, aby go dobrze użytkować
i współgrać z nim.
Dobrego projektu nie można wybrać z katalo-
gu przemysłowo produkowanych gotowców
– są one pozbawione kontekstu, a dodatkowo
specjalnie komplikowane i udziwniane, aby
stworzyć wrażenie dużego wyboru. Sztuczne
skomplikowanie nie daje możliwości przebu-
dowy i rozwoju. Dlatego dobry projekt jest
po pierwsze osadzony w kontekście, a po
drugie – jak najprostszy. Wybierać z katalogu
można jakieś działania estetyczne, ale nie dobrą
architekturę.
wizja nowoczesnych budynków
Wzorcowy Dom Ekologiczny
– dlaczego?
W 2011 roku razem z arch. Marcinem Sienkow-
skim wzięliśmy udział w konkursie na projekt
DOMU EKOLOGICZNEGO czasopisma
Murator. Jego celem było upowszechnienie
i rozpropagowanie nowoczesnych rozwiązań
ekologicznych w budownictwie jednorodzinnym.
Kontekstem konkursu było przyjęcie na poziomie
UE nowych wymagań w zakresie efektywności
energetycznej budynków zawartych w dyrekty-
wie 2010/31/UE. W założeniu nowe podejście
do wymagań energetycznych wymusi również
zmianę w sposobie myślenia o budynkach.
Projekt Wzorcowego
Domu Ekologicznego
jako jeden z czterech
otr zymał równo-
rzędne wyróżnienie.
W opinii jury jest to
„ideowy projekt pro-
stego domu o wyjątkowo zwartej bryle, z atrak-
cyjnym wnętrzem skupionym wokół dużego
dwukondygnacyjnego salonu wykorzystanego
do wentylacji naturalnej i ogrzewanego komin-
kiem usytuowanym w centrum. Wyróżnienie
przyznano za projekt domu powściągliwego,
oszczędnego w użytych środkach technicznych,
dającego atrakcyjne miejsce dla życia rodziny,
wzniesionego na bardzo małej działce, przy nie-
wielkim budżecie i w poszanowaniu środowiska.”
Wzorcowy Dom Ekologiczny jest niezwy-
kle aktualnym i optymalnym rozwiązaniem
– w całej Europie realizowane są modelowe
domy zrównoważone. Są wśród nich modelowy
włoski dom autorstwa Traverso Vighy – TVZEB
Zero Energy Building; hiszpański dom CASA
RANON autorstwa ECOSISTEMA URBANO;
niemiecki LichtAktiv Haus – przykład termomo-
dernizacji; austriacki Sunlighthouse autorstwa
HEIN-TROY ARCHITEKTEN; duński Home for
life zaprojektowany przez architektów z AART.
Podobne domy powstały też w Rosji i Norwegii.
Wzorcowy Dom Ekologiczny
– czyli jaki?
WDE jest przykładem architektury zoptyma-
lizowanej – jej najbardziej charakterystyczną
cechą jest ścisła integracja systemów technicz-
nych i architektury. Nie można już mówić tylko
o systemie grzewczym albo o wentylacyjnym,
wszystko współgra ze sobą.
debaty wizja nowoczesnych budynków
 Dom jest ogrzewany głównie słońcem
– w najmniej słonecznym miesiącu roku,
grudniu, 45% zapotrzebowania na ciepło
pokrywają zyski energetyczne od promie-
niowania słonecznego, dzięki oknom, więc
okna są elementem systemu grzewczego,
ale też wentylacyjnego i oświetleniowego
oczywiście.
 Komfort oświetleniowy jest zapewniony
nie tylko dzięki oknom, ale również dzięki
transparentnym przegrodom wewnętrz-
nym, takim jak wewnętrzne nadświetla czy
szklane ściany.
 Zimą dom jest rekuperowany, w miesiącach
przejściowych jest wentylowany przez prze-
strzeń buforową (ogród zimowy), zaś latem
wentyluje się przez wszystkie okna.
 Rekuperacja jest ściśle powiązana z konstruk-
cją domu. Specjalnie zastosowano system
drewnianych dwuteowników, aby umieścić
wentylację w stropie i aby nie zajmowała
dodatkowej kubatury i nie wymagała spe-
cjalnych mocowań.
 Większość z nas chce mieć w domu kominek.
Można go użyć do ogrzewania domu. Piecyk
kominkowy z płaszczem wodnym, na drewno
lub pellety z zamkniętą komorą spalania,
umożliwia stosowanie wentylacji mechanicz-
nej w sezonie grzewczym. Jeśli kominek jest
ulokowany w dwukondygnacyjnym salonie
oraz skoro zimą już mamy wymuszony
ruch powietrza – wentylację mechaniczną
z rekuperacją – dlaczego nie wykorzystać
tego do rozprowadzenia ciepła po domu?
Konwencjonalne rozprowadzenie ogrze-
waniem podłogowym czy kaloryferami jest
w tej sytuacji zbędne.
 Dom helioaktywny, czyli projektowany pod
kątem zysków energetycznych od słońca,
potrzebuje tylko dogrzewania, nie zaś kon-
wencjonalnego systemu grzewczego. We
Wzorcowym Domu Ekologicznym zapo-
trzebowanie na drewno do ogrzewania
i CWU wynosi 3 m3 rocznie. Sezon grzewczy
trwa tylko 4 miesiące – wystarczy rozpalić
w kominku 2 lub 3 razy w tygodniu.
 Zimą, skoro i tak będzie się palić w kominku,
a kolektor słoneczny sam nie nagrzeje wody,
funkcję grzania wody zimą powierzamy komin-
kowi. Latem, jesienią oraz wiosną woda jest
w zupełności zaopatrywana przez kolektory
i dzięki dużemu 900-litrowemu zbiornikowi bu-
forowemu mamy gwarancję, że jej nie zabrak-
nie. Opcją awaryjną jest grzałka elektryczna.
 Architektura jest tak ukształtowana, aby dom
mógł się wentylować za pomocą efektu
komina – z wykorzystaniem różnicy wyso-
kości, ciśnienia i temperatury. W projekcie nie
zabrakło wewnętrznych klap nad drzwiami
do pokoi wspomagających wentylację letnią
– są to rozwiązania stosowane w przedwo-
jennych kamienicach do letniego naturalnego
chłodzenia.
 Architektura powłoki zewnętrznej jest prio-
rytetowa, to ona utrzymuje ciepło i daje
bezpieczeństwo. Dlatego bryła zewnętrzna
jest zwarta, czysta i prosta.
 Wnętrze jest wyrafinowaną, nietypową i cha-
rakterystyczną formą. Niektóre wewnętrzne
55
 debaty wizja nowoczesnych budynków

ściany nie muszą być masywne, nawet lepiej,
że są drewniane, bo to daje możliwość prze-
budowy, mobilność i elastyczność.
 Ściana za kominkiem jest masywną, zbudo-
waną z cegły rozbiórkowej ścianą akumula-
cyjną. Podłoga parteru również jest akumu-
latorem (beton architektoniczny). Naturalne
materiały nie wymagają prac mokrych (wy-
kończeniowych), które stanowią istotny koszt
w całym cyklu życia budynku. Materiały te
dają się również wykorzystać ponownie
(recykling).
 Zamiast czekać na deszcz, szarą wodę
można pozyskiwać bezpośrednio spod
ziemi, gdzie jest ona dostępna przez cały
rok. W projekcie zastosowano hydrofor,
który zaopatruje toalety, pralkę, zmywar-
kę oraz zapewnia wodę do mycia podłóg
i podlewania ogródka.
 Naturalne materiały, takie jak drewno i cegła,
pracują na komfort akustyczny i wilgotno-
ściowy. Gdy jest zbyt wilgotno, pochłaniają
nadmiar wody z powietrza, a gdy jest zbyt
sucho, oddają wilgoć. Dzięki temu mamy
zapewnioną idealną wilgotność powietrza
przez cały rok.
 Zimą noc trwa w Polsce nawet 16 godzin,
a na noc i tak zasłaniamy okna, więc dlaczego
nie miałyby to być zasłony ciepłochronne,
które zwiększą izolacyjność okna nawet
o 30%.
 Kotary, okna, rekuperacja, oświetlenie
– wszystko jest zintegrowane inteligentnym
systemem zarządzania budynkiem BMS.
W budynku rozmieszczono czujki jakości
powietrza i temperatury, które dają sygnał
np. do zamknięcia okien, kiedy jest wichura,
odsłonięcia kotar, gdy zimą wstaje słońce lub
wyłączenia świateł i zmniejszenia intensyw-
ności wentylacji gdy w domu nikogo nie ma.
 Zamiast styropianów i wełny mineralnej
zastosowano pianobeton na płytę funda-
mentową i wełnę drzewną lub celulozo-
wą do ścian i stropów. Wełna mineralna
powstaje w procesie podgrzewania skały
do temperatury 1400ºC. Aby uzyskać tak
wysoką temperaturę, trzeba oczywiście
spalać paliwa nieodnawialne.
 Architektura jest zorientowana na południo-
we słońce, ale również zapewnia doświe-
tlenie wszystkich pomieszczeń światłem
naturalnym. Okna w szybach są spectrum
selektywne, aby unikać przegrzewania
latem. Pomieszczenia mokre są zgrupowane,
aby przewody wodne i wentylacyjne były
jak najkrótsze, a przez to tańsze, bardziej
sprawne i mniej awaryjne.
Wszystkie elementy budynku są ze sobą po-
wiązane. Dzięki zintegrowaniu całość jest
dużo tańsza i bardziej efektywna. Systemy
uzupełniają się, kolektor i kominek z płasz-
czem wodnym współpracują, więc można za-
projektować mniejszą powierzchnię kolektora
i mniej sprawne źródło ciepła, a efekt będzie
i tak bardzo dobry. Dzięki zmienności systemu
budynek nie jest termosem, nie jest uzależnio-
ny od energii elektrycznej, nie jest sztuczny,
a wręcz odwrotnie, jest organiczny, naturalny,
jest jak żywy.
Nowe myślenie
o projektowaniu
Dzisiaj projektowanie domów statycznych,
bez strategii działania jest nieporozumieniem.
Żyjemy w zmiennym klimacie i niestabilnych
czasach. Obliczanie sprawności systemów
metodą roczną jest więc nieadekwatne, tym
bardziej, że osiągnięcia techniczne pozwalają
dopasowywać dom minimalnym impulsem
elektrycznym do zmiennej pogody.
Zrównoważone projektowanie jest więc oczy-
wiste i nieuchronne. Jest mi znana realizacja
termomodernizacyjna, dokonana bez udziału
architekta, inspirowana WDE. Zainstalowanie
rekuperacji i kominka z zamkniętą komorą
spalania w zimnym domu dało realne efekty
– zarówno obniżenie kosztów, jak i podwyż-
szony komfortu bez konieczności wymiany
okien i docieplania ścian oraz bez potrzeby in-
stalowania systemu c.o. Wszystkie zimne i mało
komfortowe domy prędzej czy później czeka
jakiś rodzaj termomodernizacji. Sama moder-
nizacja coraz bardziej zyskuje na znaczeniu
i coraz częściej, aby nie przeinwestować i aby
uzyskać określone efekty przed rozpoczęciem
robót budowlanych, wykonuje się profesjonal-
ny projektowy audyt termomodernizacyjny,
aby zoptymalizować koszty i uzyskać upra-
gniony efekt.

mgr inż. arch.

Aleksandra Poźniak-Wołodźko

Architekt, od 2010 roku prowadzi firmę „AP15 Architektura Pasywna” (Gdańsk),

redaktorka czasopisma progg.eu Progresywna Wizja Świata.

W 2007 roku ukończyła Wydział Architektury i Urbanistyki na Politechnice Gdańskiej

oraz otrzymała nagrodę specjalną burmistrza Miasta Kwidzyna za analizę historyczną
i opracowanie koncepcji hotelu „Szkoła Łacińska”. W 2010 roku ukończyła Studium
podyplomowe „Budownictwo energooszczędne i pasywne oraz ocena energetyczna
budynków” na Politechnice Poznańskiej oraz uzyskała uprawnienia audytorskie. W 2011
roku zdobyła wyróżnienie równorzędne w konkursie DOM EKOLOGICZNY czasopisma
MURATOR. Na stałe współpracuje z Marcinem Sieńkowskim i firmą MS ARCHITECT.
W 2012 roku zdobyli 3. miejsce w ogólnopolskim konkursie na siedzibę Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
56
debaty wizja nowoczesnych budynków

PARADOKS BUDYNKÓW
PŁYWAJĄCYCH
Intensywny rozwój gospodarczy krajów Europy i Ameryki Pn w 20. wieku, rozrost struktur miejskich
i gwałtowna urbanizacja oraz wynikający z tego stały wzrost cen gruntów i nieruchomości leżą
u podstaw poszukiwań alternatywnych sposobów nowoczesnego budownictwa, w tym także
wznoszenia budynków poza rodzimym gruntem – budynków pływających.

Artykuł ten jest próbą syntezy problemu budo-

wania na wodzie w Polsce na tle doświadczeń
zagranicznych. Stawia też sobie za cel przy-
bliżenie, z jakimi ograniczeniami i wyzwaniami
formalno-prawnymi należy się zmierzyć, chcąc
budować na wodzie.

D
la krajów takich jak Holandia koniecz-
ność w krótkim czasie zmieniła się
w styl życia, modę, a także symbol
i synonim wolności, luksusu i wygodnego życia.
Dziś w świadomości większości Holendrów
budynki pływające różnią się od budynków
tradycyjnych jedynie rodzajem fundamentów.

Fot. Igor Kaźmierczak

Świadome budowanie na wodzie
Budowanie na wodzie, kojarzące się do niedawna
głównie z pojedynczymi domami jednorodzin-
nymi czy zamieszkałymi barkami, za sprawą
postępu technologicznego wytwarzania pływają-
cych struktur fundamentowych szybko rozwinęło Dom na wodzie (teren portu miejskiego, Hamburg)
swój zasięg na pozostałe pola architektonicz-
nej kreacji. Koncepcje pływających parkingów, jasne, jak zakwalifikować obiekt pełniący funkcję
budynków użyteczności publicznej, obiektów identyczną z budynkiem mieszkalnym, różniący się
sportu i rekreacji czy hoteli będących w 20. jedynie rodzajem fundamentu, który w wypadku
wieku przedmiotem utopijnych wizji japońskich budynków pływających nie jest stale związany
Fot. Kamil Zaremba

metabolistów, dziś są pokazowymi budynkami z gruntem. Wg ustawy Prawo budowlane z dnia

miast takich jak Amsterdam, Hamburg, Berlin czy
Kopenhaga, stanowiąc jednocześnie świadectwo
postępu i demokracji tych społeczeństw. Wraz
ze spadkiem roli żeglugi śródlądowej rośnie świa-
domość znaczenia urbanizacji nabrzeży miast.
Powoli dociera ona także do Polski, czego jednym
ze świadectw jest zrealizowany w 2012 roku
we Wrocławiu pierwszy w naszym kraju dom
pływający. Po ponad roku we Wrocławiu wzno-
szony jest już czwarty obiekt architektoniczny
pływający po rzece.
Pierwszy w Polsce dom na wodzie (Wrocław)
Paradoks budynku pływającego
Pierwszym i kluczowym problemem, celowo
zawartym w tytule, jest paradoks wynikający
z nomenklatury przyjętej w obowiązujących prze-
pisach prawa budowlanego. Mianowicie nie jest
7 lipca 1994 r. (z późn. zm.) nie można nazwać go
budynkiem, budowlą ani też budynkiem tymczaso-
wym. Zatem nie ma obowiązku uzyskania decyzji
o pozwoleniu na budowę. Dom na wodzie nie
mieści się w zakresie żadnego z wyżej wymienio-
nych pojęć. Uwaga ta odnosi się również do ustawy
z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, które re-
guluje problematykę budownictwa wodnego.
Czynnikiem niezbędnym do zakwalifikowania
obiektu pływającego do kategorii budynku jest
57

Fot. Kamil Zaremba
kwestia rodzaju fundamentu łączącego budynek
z gruntem. Według ustawy Prawo budowlane
przez budynek „należy [...] rozumieć taki obiekt bu-
dowlany, który jest trwale związany z gruntem”,
zaś budynki pływające są obiektami mobilnymi,
zatem nie spełniają tych warunków.
Lokalizacja
Bardzo istotną kwestią jest wybór lokalizacji
obiektu pływającego. Jeżeli chcemy, by obiekt
usytuowany był na rzece lub jeziorze z naturalnym
dopływem, będzie nas obowiązywać ustawa
Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (z późn.
zm.). W Prawie wodnym własność gruntów po-
krytych wodami regulowana w zależności od
tego, czy są to grunty pokryte wodami stojącymi
czy wodami płynącymi. Własność gruntów po-
krytych wodami płynącymi zależy od tego, czy
są to grunty w granicach linii brzegu czy poza tą
granicą. Prawo wodne dotyczy tylko gruntów
pokrytych wodami powierzchniowymi płynący-
mi. Grunty pokryte wodami stojącymi stanowią
własność Skarbu Państwa i obowiązują tu regulacje
ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sprawy
dotyczące mienia niebędącego własnością Skarbu
Państwa regulują przepisy prawa materialnego,
a w szczególności Kodeks cywilny. Prawo wodne
definiować będzie kwestie związane z hydrotech-
niką, opłatami i szeroko pojętym zachowaniem
na wodzie. Ustalenia związane z zagospodarowa-
niem nabrzeża podejmowane są przez Regionalny
Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW).
Chcąc zlokalizować budynek pływający w rejonie
zabytkowym, musimy liczyć się z zaleceniami i po-
zwoleniem Miejskiego Konserwatora Zabytków.
Zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. (z późn.
zm.) o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
wymagane jest pozwolenie konserwatorskie m.in.
na prowadzenie spraw związanych z wydawaniem
zezwoleń i opinii na wykonanie wszelkich prac
i robót przy zabytkach, zarówno nieruchomych,
jak i ruchomych oraz wydawanie zezwoleń na
58
debaty
W budowie tego nowatorskiego
architekci, mechanicy, stoczniowcy,
Fot. Igor Kaźmierczak
Projekt został opisany na stronie
usuwanie drzew lub krzewów z terenów nieru-
chomości wpisanych do rejestru zabytków.
Prawo do terenu
Chcąc w pełni korzystać z domu na wodzie,
powinniśmy posiadać prawo do terenu, który on
zajmuje. Prawo wodne mówi, że grunty pokryte
wodami można oddać, użyczać lub oddawać do
użytkowania. W tym celu należy złożyć stosowny
wniosek do RZGW. Za użytkowanie gruntu
pobierana jest opłata roczna w wysokości uza-
leżnionej od wielkości zajmowanej powierzchni
i stawki zawartej w rozporządzeniu Rady Mi-
nistrów w sprawie wysokości opłat rocznych
za oddanie w użytkowanie gruntów pokrytych
wodami, przy czym pobierane są tylko opłaty
za cumowanie i związane z tym korzystanie
z określonego odcinka linii brzegowej.
Sama przystań zgodnie z art. 122 ustawy z dnia
18 lipca 2001 r. Prawo wodne, jako miejsce po-
stojowe na nabrzeżu, będzie wymagała stosow-
nych pozwoleń, w tym operatu oraz pozwolenia
wodnoprawnego. Jeżeli przystań zajmuje powyżej
20 m.b. długości linii brzegowej, należy również
sporządzić ekspertyzę w zakresie oceny wpływu
lub oddziaływania na środowisko. W ekspertyzie
należy wykazać, że wszystkie instalacje pływa-
jącego budynku działają w obiegu zamkniętym.
Idea mobilności
Niewątpliwie jednym z wielu atutów mieszka-
nia w domu niezwiązanym na stałe z gruntem
jest możliwość przemieszczania obiektu. Chcąc
wizja nowoczesnych budynków
PIERWSZY W POLSCE
DOM NA WODZIE
Zakończony w 2012 roku.
obiektu uczestniczyło
ok. 200 osób - projektanci,
instalatorzy, konstruktorzy,
spawacze.
www.DomyNaWodzie.pl.
w pełni korzystać z zalet architektury pływają-
cej, należy spełnić kolejne wymogi, tym razem
wynikające z zapisów ustawy o Żegludze Śród-
lądowej z dnia 21 grudnia 2000 r. (z późn. zm.).
Wynika z niej, że obiekty służące do transportu
osób i mienia drogą wodną śródlądową stano-
wią elementy tzw. taboru żeglugi śródlądowej.
W myśl ustawy dom pływający będzie stat-
kiem. Zgodnie z prawem, każdy statek musi być
wpisany do „rejestru administracyjnego polskich
statków żeglugi śródlądowej”. Aby uzyskać wpis
do rejestru, obiekt powinien wcześniej uzyskać
certyfikat statku za pośrednictwem jednego
z trzech urzędów – Urzędu Żeglugi Śródlądo-
wej, Polskiego Związku Żeglarstwa, Polskiego
Związku Motorowodnego. Najmniej formalności
i opłat wymaga certyfikat Polskiego Związku
Żeglarstwa. Obiekt należy poddawać okreso-
wej kontroli inspektora, jak również uzyskać
świadectwo zdolności żeglugowej. Niezbędne są
stosowne uprawnienia do przebywania na statku
– co najmniej licencja żeglarza. By móc się prze-
mieszczać trasami żeglugowymi, trzeba uzyskać
Pozwolenie na transport specjalny jednorazowy
(wydawane przez Urząd Żeglugi Śródlądowej)
oraz zapewnić obsługę pchacza i kapitana. Oczy-
wiście, aby móc zamieszkać w domu w nowym
miejscu, trzeba ponowić procedurę związaną
z uzyskaniem wszelkich pozwoleń na korzystanie
z nowego miejsca.
instalacje i przyłącza
W budynku pływającym można względnie bez-
problemowo zapewnić wszelkie instalacje. Chcąc
 debaty wizja nowoczesnych budynków
doprowadzać media z zewnątrz, należy wystą-
pić do odpowiednich zarządców infrastruktury
o wydanie warunków technicznych przyłącze-
nia do sieci. Przyłącze zwykle należy wykonać
na własny koszt, po uzyskaniu zgody właściciela
nabrzeża. Wyjątkiem mogą być przystosowane
wcześniej do tego celu mariny, mające miejsca do
wpięcia się do sieci. Kiedy nie ma możliwości do-
prowadzenia wody, kanalizacji lub ciepła z zewnątrz,
można skorzystać z własnej instalacji zlokalizowanej
w budynku na zasadzie analogicznej do budynków
na lądzie. Także wykorzystywanie odnawialnych
źródeł energii oraz współczesne rozwiązania
energooszczędne nie stanowią tu problemu ani
specjalnego wyzwania technologicznego.
Stały pobyt i obowiązek
meldunkowy
Kwestie meldunku reguluje ustawa z 10 kwiet-
nia 1974 r. (z późn. zm.) o ewidencji ludności
i dowodach osobistych, według której osoba
posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca
stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
jest obowiązana zameldować się w miejscu
zamieszkania w określonej miejscowości pod
oznaczonym adresem z zamiarem stałego prze-
bywania (miejsce pobytu stałego). Tutaj natrafia-
my na kolejny problem związany z ustaleniem
adresu, jako że adres to nic innego jak numer
porządkowy budynku, który ustalany jest zgodnie
z procedurą zawartą w przepisach ustawy z dnia
17 maja 1989 r. (z późn. zm.) – Prawo geodezyjne
i kartograficzne (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r.
Nr 193, poz. 1287 ze zm.) oraz w Rozporządzeniu
Fot. Igor Kaźmierczak
Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 9 stycznia
2012 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic
i adresów. Według tej procedury „numer porząd-
kowy ustala się z urzędu lub na wniosek zaintere-
sowanych i zawiadamia o tych ustaleniach właścicieli
nieruchomości lub inne podmioty uwidocznione
w ewidencji gruntów i budynków, które tymi nieru-
chomościami władają”. Tutaj również napotykamy
problem z brakami w nomenklaturze, gdzie definicja
budynku nie obejmuje swym zakresem obiektów
pływających. Zatem obecnie nie ma formalnej
możliwości rozwiązania problemu meldunkowego
zamieszkiwania na wodzie.
Kwestię odbioru poczty rozwiązać można pośred-
nio, zawiadamiając Urząd Pocztowy właściwy dla
lokalizacji domu na wodzie o adresie, przyporząd-
kowując domowi pływającemu umownie numer
porządkowy najbliższej przyległej nieruchomości
z odpowiednią adnotacją. Urząd nie ma jednak
obowiązku doręczenia takiej poczty.
Kredyt hipoteczny i polisa
Dom na wodzie nie jest nieruchomością, zatem
nie jest możliwy wpis do księgi wieczystej, który
jest wymagany przy zawieraniu umów kredyto-
wych z bankami. Dziś nie ma zatem konstrukcji
finansowej umożliwiającej uzyskanie środków na
budowę domu na wodzie z kredytu hipoteczne-
go. Podobnie ma się kwestia ubezpieczenia. Brak
doświadczeń firm ubezpieczeniowych związanych
z tego typu obiektami powoduje niemożność osza-
cowania ryzyka finansowego oraz odpowiedniego
zakwalifikowania obiektu do grupy ubezpieczeń.
Zmiana myślenia w Holandii
W Holandii, gdzie obecnie znajduje się ok. 16 000
domów pływających będących ustanowionymi
budynkami mieszkalnymi, przepisy związane
z ich wznoszeniem były do niedawna równie
skomplikowane jak w Polsce. Sytuacja prawna
diametralnie się poprawiła po przyjęciu w 2009
roku nowych uchwał rządowych regulujących
kwestie klasyfikacji budynków na wodzie.
Zanim to nastąpiło, rząd holenderski dostrzegł
paradoks związany z problemem (nie)ruchomości
domów na wodzie. Wiele statków i barek lokalizo-
wanych w centrach miast było od lat nieruchomych,
pełniąc wyłącznie funkcję domów, które ze względu
na brak regulacji prawnych rozrastały się często
z niewielkich barek po trzykondygnacyjne pałace,
zaś miasto nie czerpało z tego tytułu żadnych ko-
rzyści. Pomysł opodatkowania domów na wodzie
niósł za sobą konieczność weryfikacji pojęcia „nie-
ruchomości”. W tym celu stworzono model inży-
nieryjny trwałego połączenia budynku pływającego
z gruntem, pozwalającego na zmianę poziomu
położenia obiektu w zależności od poziomu wody,
przy jednoczesnym trwałym związaniem obiektu
z gruntem. Odtąd nowo powstające domy pływa-
jące były już nieruchomościami. Tym samym także
grunt usytuowany pod budynkiem pływającym
(dno) należy do właściciela domu na wodzie, za
który jest zobowiązany płacić podatek od nierucho-
mości. Oczywiście jest szansa technicznego odłą-
czenia budynku i przetransportowania go w inne
miejsce, jednak tylko w szczególnych przypadkach.
Projekty nowego typu budynków pływających od
2009 roku są zatwierdzane wedle tych samych
zasad jak budynki na lądzie. Dzięki opracowaniu
specjalistycznych wytycznych prawnych oraz
warunków technicznych dla budynków miesz-
kalnych, do zatwierdzenia projektów wymagane
jest pozwolenie na budowę. W wielu przypad-
kach ustalane są lokalne warunki zabudowy
dla domów na wodzie, gdzie w zależności od
dzielnicy urząd lokalny ustala gabaryty, formę
a także definiuje szczegółowo cechy zewnętrzne
budynku, analogicznie do polskiego sposobu wy-
dawania decyzji o warunkach zabudowy i zago-
spodarowania terenu. Przykładem osiedla domów
jednorodzinnych na wodzie jest dzielnica Ijburg
w Amsterdamie. Lokalna administracja ustaliła dla
nich wysokość dwóch i pół kondygnacji, wymiary
poziome 7 x 10 m oraz głębokość zanurzenia do
1,5m. Powstały wygodne, przestronne domy,
o powierzchni użytkowej nawet do 200m2, przy
zachowaniu jednolitej skali zabudowy dzielnicy.
59
 debaty wizja nowoczesnych budynków

Obecnie rozwijają się również inne formy budyn-
ków i budowli pływających. Do niedawna jedną
z niedogodności zamieszkiwania na wodzie był
deficyt terenów zielonych należących do domu na
wodzie. Obecnie coraz popularniejsze są pływają-
ce „przedogródki”, a także parkingi na samochody.
Jednak dominującym typem budynków na wodzie
w Holandii pozostaje „stary model”, kwalifikujący
dom na wodzie jako barkę mieszkalną – nowym
prawem objęto tylko nowe inwestycje tego typu,
model starszy zaś nie podlega prawu budowla-
nemu. Zatem można spotkać funkcjonujące rów-
nolegle dwa rodzaje domów na wodzie – przy
czym oba pozwalają na stałe, zgodne z prawem
zamieszkiwanie i korzystanie z wszelkich przywi-
lejów budynków na lądzie, w tym ubezpieczenia
oraz kredytowania. Barki mieszkalne, choć mogą
się przemieszczać, mają obowiązek przypisania
stałego miejsca do cumowania, które wpisane jest
w księdze wieczystej. Zatem chcąc kupić mobilny
dom na barce, można wziąć na niego kredyt hi-
poteczny.
Pływające parkingi, budynki użyteczności
publicznej, obiektów sporowe, hotele
są pokazowymi budynkami miast takich
jak Amsterdam, Hamburg, Berlin czy
Kopenhaga.
innym przepisom podlegają budynki pływające,
zlokalizowane na wodach kanałów miejskich. Admi-
nistracja budowlana na wniosek zainteresowanych
inwestorów wyznaczyła miejsca do cumowania
domów na wodzie. Powołana grupa ekspertów
miejskich, w tym architektów i urbanistów, na pod-
stawie podanych przez inwestorów koncepcji archi-
tektonicznych przygotowała decyzję o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu. W ustaleniu
warunków zabudowy posiłkowano się warunkami
technicznymi dla tego typu budynków w Holandii.
Ustalono przedziały wymiarowe na 5 m wysokości,
20 m długości i 6 m szerokości; określono także
sposób zagospodarowania dachu budynku (prze-
znaczenie połowy powierzchni na taras) oraz zasady
przystosowania nabrzeża. Wszystkie przyłącza
mediów prowadzone są bezpośrednio z nabrzeża,
zaś koszty prowadzenia przyłączy musiał pokryć
każdorazowo inwestor. Podobnie jak w przypadku
opisanego wcześniej „starego modelu” domów
na wodzie – holenderskich barek mieszkalnych
– obiekty te nie podlegają temu samemu prawu
budowlanemu co budynki na lądzie, toteż nie jest
wydawane pozwolenie na budowę. Domy te mają
obowiązek posiadania stałego miejsca cumowania
przy nabrzeżu, wzdłuż linii brzegowej, zaś grunt,
który dzierżawią od miasta, leży jedynie w pasie
linii brzegowej, gdzie zlokalizowane jest ogrodze-
nie oraz skrzynka na listy. Prawo do cumowiska
wpisane zostało w księdze wieczystej, toteż była
możliwość podpisania z bankiem umowy kredytu
hipotecznego.
Wnioski
Zarówno w Polsce, jak i w Holandii czy Niem-
czech istnieją osobne wykładnie prawne dla
budynków oraz dla statków. Wśród wszystkich
obecnych rozwiązań i proponowanych regula-
cji prawnych najbardziej doskonałym z punktu
widzenia ujednolicenia przepisów budowlanych
i własnościowych jest przedstawiony holenderski
nowy model budynków mieszkalnych pływających
powiązanych na stałe z gruntem, z możliwością
pionowego ruchu. Wychodząc naprzeciw zwięk-
szającemu się zainteresowaniu alternatywnymi
sposobami zamieszkiwania, związanymi nie tylko
z modą, ale przede wszystkim z wysokimi cenami
gruntów w miastach i uwzględniając słabnięcie
roli żeglugi śródlądowej w Polsce, należy podjąć
działania zmierzające do zrewidowania przepisów
zarówno prawa wodnego, jak i budowlanego.

HAMBURG
Hamburg w ostatnich latach intensywnie in-
westuje w rozwój i zagospodarowanie swoich
terenów i nabrzeży portowych, widząc w nich
ogromny potencjał ekonomiczny. Budowana
według międzynarodowego projektu urbani-
styczno-architektonicznego IBA (Internationale
Bauausstellung), dzielnica portowa Hafencity jest
jednym z lepszych na świecie współczesnych
przykładów rozwiązań architektury i inżynierii.
Wybudowane w ostatniej dekadzie budynki na
wodzie, takie jak czterokondygnacyjny IBA Dock,
są odzwierciedleniem dążenia do promowania
kreatywnych i nowoczesnych rozwiązań techniki.
mgr inż.
Igor Kaźmierczak
Architekt, od 2008 roku prowadzi pracownię architektoniczną
S3NS ARCHITEKTURA (Wrocław).
Od 2010 roku jest doktorantem Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, gdzie pod
kierownictwem prof. dr inż. arch. Zbigniewa Bacia prowadzi badania nad problemami archi-
tektury obiektów pływających. Jest nauczycielem w prywatnej placówce oświatowej „Strefa
Art"we Wrocławiu. Otrzymał wiele nagród i wyróżnień z dziedziny architektury, wnętrz
i grafiki, w tym Grand Prix międzynarodowego konkursu World Architecture Community
Award, Design For All, DOFA, BAZA, stypendium unijnego POKL, stypendiów Politechniki
Wrocławskiej i innych.

Także w Hamburgu budowanie budynków

mieszkalnych wymagało nowego podejścia do
przepisów i regulacji prawnych – podobnie jak
Kamil Zaremba
w Polsce, nie ma tu odrębnych przepisów re-
gulujących kwestie warunków technicznych dla
Właściciel firmy epartner.pl (usługi internetowe i budowlane).
wznoszenia budynków na wodzie. Odpowiednie
reguły przyjmuje się w zależności od lokalizacji
budynku. W przypadku domu na wodzie zloka- Jest technikiem budownictwa. W 2005 roku rozpoczął we Wrocławiu projekt budowy
lizowanego w korycie rzeki u wejścia do portu pierwszego w Polsce domu na wodzie. W 2012 roku budowa została zakończona,
obowiązują przepisy regulowane prawem wodnym a dom oddany do użytkowania.
i prawem niemieckiej żeglugi śródlądowej. Zupełnie
60
 debaty wizja nowoczesnych budynków

LOKALIZACJA BUDYNKU NA WODZIE

model zrealizowany model model
– przejściowy hipotetyczny hipotetyczny

KLASYFIKACJA OBIEKT PŁYWAJĄCY NA BUDYNEK PŁYWAJĄCY, NA OBIEKT PŁYWAJĄCY NA

OBIEKTU ŚRÓDLĄDOWEJ DRODZE STAŁE ZWlĄZANY Z GRUNTEM ŚRÓDLĄDOWEJ DRODZE
WODNEJ LUB Z NIĄ WODNEJ LUB Z NIĄ
BEZPOŚREDNIO SĄSIADUJĄCY, BEZPOŚREDNIO SĄSIADUJĄCY,
NIEZWIĄZANY NA STAŁE ZWIĄZANY NA STAŁE
Z GRUNTEM Z GRUNTEM

Obiekty pływające niepołączone na Budynki pływające połączone na Budynki plywające połączone na

stałe z gruntem, obiekty mobline
pełniące funkcje budynków, np.
domy na wodzie.
stałe z gruntem poprzez fundament stałe z gruntem poprzez fundament
z pali śIizgowych, budynek unosi się z pali ślizgowych, budynek unosi się
na wodzie na pływaku, Iecz nie na wodzie na pływaku, Iecz nie
przemieszcza się w poziomie, np. przemieszcza się w poziomie,
remontowane budynki możliwość transportu w inne
zlokalizowane na terenach miejsce po zdjęciu zacisków
zagrożonych powodzią. klamrowych z pali.

DEFINICJA BRAK DEFINICJI, definicja BRAK DEFINICJI – konieczność BRAK DEFINICJI – konieczność BRAK DEFINICJI, definicja
pokrewna – statek zdefiniowania zdefiniowania pokrewna – statek

RODZAJ GRUNTÓW/ grunty pokryte wodami płynącymi grunty niepoktyte wodami oraz grunty niepoktyte wodami oraz grunty pokryte wodami płynącymi
NABRZEŻA grunty pokryte wodami grunty pokryte wodami
niepłynącymi niepłynącymi

UŻYTKOWANIE ▪ użyczenie ▪ prawa własności ▪ prawa własności ▪ użyczenie

GRUNTÓW/ ▪ użytkowanie ▪ księga wieczysta ▪ księga wieczysta ▪ użytkowanie
▪ dzierżawa ▪ dzierżawa
NABRZEŻA

USTAWY – AKTY Ustawa Prawo Wodne Prawo budowlane Prawo budowlane Ustawa Prawo Wodne
REGULACJE ▪ zasady zachowania na wodzie Warunki Techniczne Warunki Techniczne ▪ zasady zachowania na wodzie
▪ hydrotechnika Plany Miejscowe Plany Miejscowe ▪ hydrotechnika
▪ opłaty Dezyzje o Warunkach Zabudowy Dezyzje o Warunkach Zabudowy ▪ opłaty
▪ pozwoIenie wodnoprawne ▪ pozwoIenie wodnoprawne

Decyzja o pozwoleniu na budowę Decyzja o pozwoleniu na budowę

Ustawa żegludze śródlądowej Ustawa żegludze śródlądowej
▪ formalnści ▪ formalnści
▪ uprawnienia do przebywania na Ustawa o gospodarce Ustawa o gospodarce
▪ uprawnienia do przebywania na
statku nieruchomościami nieruchomościami
statku

ORGAN RZGW – Regionalny Zarząd SAMORZĄD TERYTORIALNY SAMORZĄD TERYTORIALNY RZGW – Regionalny Zarząd
WYKONAWCZY Gospodarki Wodnej ▪ wójt ▪ wójt Gospodarki Wodnej
WYDAJĄCY ▪ burmistrz ▪ burmistrz
▪ prezydent ▪ prezydent
POZWOLENIE Rejestr administracyjny polskich Rejestr administracyjny polskich
statków żeglugi śródlądowej statków żeglugi śródlądowej

UŻŚ – Urząd Żeglugi Śródlądowej UŻŚ – Urząd Żeglugi Śródlądowej

PZŻ – Polski Związek Żeglarstwa PZŻ – Polski Związek Żeglarstwa
PZM – Polski Związek PZM – Polski Związek
Motorowodny Motorowodny

MELDUNEK, ADRES ▪ brak numeru porządkowego jak w przypadku budynku na lądzie jak w przypadku budynku na lądzie
▪ nie można nadać adresu
▪ brak stałego pobytu

POLISA ▪ problem z klasyfikacją ▪ brak porównania ▪ brak porównania

▪ brak porównania ▪ wycena rzeczoznawców możliwa ▪ wycena rzeczoznawców możliwa
na podstawie analogii na podstawie analogii

KREDYT HIPOTECZNY ▪ brak księgi wieczystej ▪ wpis do księgi wieczystej ▪ wpis do księgi wieczystej
▪ nie ma możliwości kredytowania ▪ możliwość kredytowania ▪ możliwość kredytowania
hipotecznego hipotecznego hipotecznego

opr. Igor Kaźmierczak

autor: Igor Kaźmierczak
61
 debaty nowoczesne budynki

Nowoczesny

Dom jednnorodzinny w Wilanowie (projekt: JEMS ARCHITEKCI, archiwum SPC)

– czyli jaki?
Każda organizacja branżowa ma swoją wizję Nowoczesnego Budynku.
Stowarzyszenie Nowoczesne Budynki zadało organizacjom trzy ważne
pytania. W tym numerze odpowiada Stowarzyszenie Producentów
Cementu.

JAKI POWINIEN BYĆ NOWOCZESNY BUDYNEK?

Nawet najbardziej nowoczesne materiały nie uczynią budynku nowoczesnym, jeżeli będą zastosowane
bezmyślnie i zabudowane niestarannie. Dlatego uważamy, że w procesie budowlanym niezwykle
istotna jest edukacja. Świadomy inwestor i wyedukowany wykonawca, mając do dyspozycji nowo-
czesne materiały, mogą zrealizować nowoczesny budynek.

JAKIE DZIAŁANIA POWINNY BYĆ PODJĘTE, ABY ZAPEWNIĆ POWSTANIE

NOWOCZESNEGO BUDYNKU?
Grunt w postaci odpowiednich przepisów techniczno-budowlanych jest konieczny, aby swo-
bodnie implementować nowoczesność w budownictwie. Nowoczesność dotycząca materiałów,
projektowania, wykonawstwa to konieczność kształcenia wszystkich uczestników procesu budow-
lanego. Dlatego tak bardzo ważne jest, aby wraz z powstawaniem nowych przepisów powstawały
dr hab. inż.
mechanizmy, które pozwolą na swobodny przepływ wiedzy pomiędzy inwestorem, architektem,
Jan Deja,
wykonawcą, producentem materiałów budowlanych, nadzorem.
prof. nadzw. AGH
CZY WSPÓŁDZIAŁANIE BRANŻ I ŚRODOWISK JEST ISTOTNE DLA
NOWOCZESNEGO BUDYNKU?
Nowoczesny Budynek wymaga nowoczesnego podejścia. Środowiska branżowe poprzez swoich
reprezentantów, czyli Stowarzyszenia, powinny konsultować powstawanie nowych przepisów Dyrektor biura Stowarzyszenia
i poprzez to wpływać na ich stanowienie. Właśnie współdziałanie branż i środowisko jest istotne, Producentów Cementu
aby zapewnić odpowiedni grunt do powstawania nowoczesnych budynków w nowoczesnym kraju.
Profesor Akademii Górniczo-Hutniczej
w Krakowie. Od 1994 roku w ramach
Stowarzyszenia Producentów Cementu
STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW CEMENTU reprezentuje interesy przemysłu
kieruje kampanią „Polski Cement”, której
cementowego na arenie krajowej i międzynarodowej, zarówno wobec władz
celem jest promowanie dobrych i funk-
państwowych i samorządowych, jak też krajowych i zagranicznych stowarzyszeń oraz
cjonalnych rozwiązań w budownictwie
organizacji i środowisk naukowych. Jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia
Cementowego – CEMBUREAU.
z zastosowaniem technologii betono-
wych. Reprezentuje Stowarzyszenie
Stowarzyszenie pracuje na rzecz przemysłu realizując cele statutowe, tj.: promocja Producentów Cementu w Europejskim
wyrobów, poprawa efektywności pracy przemysłu poprzez propagowanie Stowarzyszeniu Cementowym CEM-
nowoczesnych technik i technologii, w tym nowoczesnych rozwiązań dotyczących BUREAU. Jest redaktorem naczelnym
ochrony środowiska, wymiany doświadczeń, zbieranie informacji statystycznych, kwartalnika Budownictwo Technologie
publikacje. SPC prowadzi też kampanię promocyjną pod hasłem „Polski Cement" Architektura. Został nagrodzony przez
– program inicjowania i wspierania działań, których celem jest promowanie dobrych American Concrete Institute za wkład
i funkcjonalnych rozwiązań w budownictwie z zastosowaniem technologii betonowych. w rozwój technologii betonów i zapraw
budowlanych.
62
63
64