A) ESAS METAL

B) PARÇA KALINLIĞI
C) AĞIZ FORMU
D) KESİMİN DÜZGÜNLÜĞÜ
E) ISI ETKİSİ
2
3
 Yüksek
Yüksek Kök
Kök alnı
alnı

Tanımı:
Kaynak ağız profilinde çok yüksek bir kök alnı, tam nüfuziyetli bir bağlantıyı
sağlayan, yaygın ölçü olan c ≤ 3-4 mm’nin aşılmasıdır.
Oluşumu:
Özellikle eğik levhalarda,
levha üst yüzeyinin düzensiz
olması durumunda
rastlanan, hatalı alevle
kesme
Kaçınma:
Montajdan önce levha
kenarları muayene edilmeli
ve tekrar işlenmelidir.
Düzeltme:
Yerel olanlarda, derin
nüfuziyet elektrodlarıyla
karşı paso çekilir; aksi halde
kök oyulur ve karşı paso
çekilir.
Çok küçük ağız açısıDar
Dar kaynak
kaynak ağzı
ağzı
Tanımı:
Yan kenar açısı β ve ağız
açısı α’nın, gereken
değerden aşırı sapmasıdır.
Oluşumu:
Hatalı alevle kesme,
çoğunlukla da kesme
üflecinin mekanik
düzeneğinin olmadığı elle
kesmede ortaya çıkar.
Kaçınma:
Kaynak ağızlarının alevle
kesme sırasında, mekanik
ilerleyen kesme üfleci ile
hazırlanması gerekir.
Düzeltme:
Dikiş tam nüfuziyetli değilse,
kök tarafından oyma ve
karşı paso çekme gerekir.
6
 Gazla Arkla Işınla
Alevle yakarak kesme Plazma Lazer
Alevle oyuk açma Oksijenle ark Elektron
ışını
Alevle delme Havayla ark İyon
ışını
Alevle planyalama

Mekanizasyon derecesine göre

sınıflandırma
• Elle kesme
• Kısmi mekanize kesme
• Tam mekanize kesme ve
• Otomatik kesme 7
• En yaygın kesme yöntemidir
• Demirin oksijenle yakılması esasına dayanır
• Öncelikle çeliğin tutuşma sıcaklığına kadar tavlanması gerekir.
Bu bölge saf oksijenle temas ettiğinde yanmaya başlar (alevle
yakarak kesme)
• Şekilde gösterildiği gibi, bir yarık veya kanal meydana gelir

Kesme
oksijeni

Tavlama Parça
Kesme
alevi Sürüklenme üfleci
çizgileri
Kesme
curufu

Sürüklenme 8
• Parça tavlama alevi ile yerel olarak tutuşma sıcaklığına kadar
tavlanır. Bu işlem, çelikteki karbon içeriğine bağlı olarak 1150°C ile
1200°C arasındadır.
• Kesme oksijeninin sevkedilmesiyle, malzemenin yanması sağlanır.
Tavlama aleviyle sağlanan ısıya ek olarak, egzotermik bir
reaksiyon olan demirin oksijenle yanmasının oluşturduğu ısı da
yanmaya katkı yapar.Tutuşma sıcaklığına ulaşan çelik ile oksijen
arasında, aşağıdaki reaksiyonlardan biri veya birkaçı meydana
gelir:
– Fe + O
FeO + ısı
– 3Fe + 2O2
Fe3O4 + ısı
– 4Fe + 3O2
2Fe2O3 + ısı
• Kesme oksijeni demetinin kinetik enerjisi, yanan malzemeyi
– kesme curufları halinde uzaklaştırır. Bu curufun % 80’i
oksitlerden, % 20’si ise eriyikten oluşur.
• Kesme üflecinin parça üzerindeki eş ölçülü hareketleri kesme
kanalı oluşturur. 9
• Her malzeme alevle kesilemez. Bir malzemenin oksijenle
kesilebilmesi için aşağıdaki koşulların sağlaması gerekir:
a) Oksijenle yanabilmelidir (oksijenle reaksiyona girebilmelidir)
b) Tutuşma sıcaklığı, erime sıcaklığından daha düşük olmalıdır
c) Oksidinin erime sıcaklığı, malzemenin kendi tutuşma
sıcaklığından daha düşük olmalıdır
d) Yanma sırasında oluşan curuf akıcı olmalıdır
e) Düşük bir ısıl iletkenliğe sahip olmalıdır

10
11
• Aşağıda alevle kesilemeyen malzemeler ve kesilememe
nedenleri verilmiştir:

Malzeme türü Yerine getiremediği koşul

Alüminyum b, c, e

Yüksek alaşımlı çelik c, d

Bakır b, e

Dökme demir b

a) Oksijenle yanabilmelidir (oksijenle reaksiyona girebilmelidir)

b) Tutuşma sıcaklığı, erime sıcaklığından daha düşük olmalıdır
c) Oksidinin erime sıcaklığı, malzemenin kendi tutuşma sıcaklığından daha düşük olmalıdır
d) Yanma sırasında oluşan curuf akıcı olmalıdır
e) Düşük bir ısıl iletkenliğe sahip olmalıdır 12
 Karbon’un yanında alaşım elementlerinin tür ve miktarına da
bağlıdır. Yakarak kesilme kabiliyeti, alaşım içeriğinin artmasıyla
düşer. Her bir alaşım elementinin etkisi aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir:
Çelik İçeriğinin üst sınırı Açıklamalar

% C > 0,45 ise, herhangi bir ısıl işlem uygulanmadan,

C-alaşımlı % 1,6 C’ye kadar
sertleşme ve çatlak oluşumu mümkündür.

Mn-alaşımlı % 13 Mn’e kadar % C C≤ 1,3’te

Si-alaşımlı % 2,8 Si’ye kadar % C ≤ 0,2 halinde % 4 Si’ye kadar kesilebilir

Cr-alaşımlı % 1,5 Cr’ye kadar % C ≤ 0,2 halinde

W-alaşımlı % 10,0 W’a kadar % 0,5 Cr, % 0,2 Ni, % 0,8 C halinde

0,3 ≤ C ≤ 0,5 halinde,

Ni-alaşımlı % 7 Ni’ye kadar
% 34 Ni’ye kadar kesilebilir

Yüksek W-, Cr- ve C- içeriklerinde kesmeye uygun

Mo-alaşımlı % 0,8 Mo’ya kadar 13
değildir.
• Alevle yakarak kesilme kabiliyetinin daha hassas değerlendirilmesi ,
ön tavlama sıcaklığının daha kesin belirlenmesi ve sertleşmeye
eğilimin ortaya çıkarılabilmesi için, çeliklerin Ceş Karbon Eşdeğeri’nin
belirlenmesi gerekir.
• Karbon eşdeğeri ile, malzemenin sertleşmesinden kaçınmak için, ön
tavlama sıcaklığı daha hassas şekilde tespit edilebilir.

• Alaşım elemanları arttıkça, kesme yüzeyinin pürüzlülüğü ve

sürüklenme çizgileri de artar. Kesme sıklığının kaybı artar. Azalan
oksidasyon nedeniyle kesme hızı düşer. Oksidasyon ısısındaki
düşmeyi telafi etmek için ön tavlama yoğunluğunun arttırılması gerekir.
Kesme kaybı olmaksızın üst kenarın yuvarlaklığının kontrolü zorlaşır.

14
 Karbon Eşdeğeri’ne göre kesme
kabiliyeti

Karbon eşdeğeri 0,4’e kadar

olduğunda, çeliklere özel bir
işlem uygulanmadan alevle
kesilebilir. Daha üst değerlerde
ise, çeliğin ön tavlanması
gerekir. Karbon eşdeğerinin
1,0’dan yüksek olması halinde Yakarak
Kesmeye
ise, alevle kesme tercih
uygun
edilmemelidir.

Yakarak
Kesmeye
Uygun
değil

15
 Ön tavlama sıcaklığının tespiti

• Ön tavlama sıcaklığının yüksekliği, levha kalınlığına ve kesme

gereken kesme kalitesine bağlıdır.

Ön tavlama sıcaklığı
Karbon 50 mm kalınlığa 50 mm kalınlığa
eşdeğeri kadar ayırma kadar kaliteli
(%) kesmesi için kesim için
(°C) (°C)

16
Önce parça tutuşma
sıcaklığına kadar tavlanır

Tavlanan bölgeye oksijen

demeti etkiyerek yakma
işlemi başlar.

17
• En önemli ve en yaygın kullanılan yanıcı gaz Asetilen (C2H2)’dir.
• Asetilenin dışında doğalgaz (CH4) ve propan (C3H8)
kullanılmaktadır. Belirli uygulamalarda Hidrojen de kullanılabilir.
• Kesmede kullanılacak yakıcı gaz olan Oksijen gazının saflığı en
az % 99,5 olmalıdır. Saflık % 98,5’e düşerse, kesme hızı % 15
azalır; oksijen tüketimi ise % 25 artar; kesme kalitesi ise
bozulur.

18
Yanıcı gaz Maksimum Alev Oksijen/Yanıcı Isı dağılımı
Sıcaklığı gaz oranı kJ/m3
°C (hacim)

Primer Sekonder

Asetilen 3,160 1.2:1 18,890 35,882

Propan 2,810 4.3:1 10,433 85,325

MAPP 2,927 3.3:1 15,445 56,431

Propilen 2,872 3.7:1 16,000 72,000

Hidrojen 2,834 0.42:1 - -

Doğal Gaz 2,770 1.8:1 1,490 35,770

19
Metan

20
Asetilen

21
Asetilen

22
23
25
Halka nozul Yarık nozul Blok nozul
(İki parçalı) (İki parçalı) (Tek parçalı)

26
Asetilen için Yavaş yanan gazlar için
27
 28
Yanıcı gaz olarak Asetilen kullanılan basınçlı üfleç için kesme nozulu
Bek türü, kesme üflecine, büyüklüğüne ve kesilecek
parça kalınlığına uygun olmalıdır.
Aşağıdaki bilgilerin bek üzerinde okunması gerekir:

29
Düşük Orta Yüksek
kapasite kapasite kapasite

Standart basınçlı Yüksek basınçlı

delik çapı delik çapı
30
• Doğru çaplı nozul Büyük çaplı nozul

31
Oksi-asetilen kesme üfleci

32
Oksi-propan kesme üfleci
33
34
35
36
37
Kesme
yönü
38
1. Düzgün kesim

2. Tavlama alevi çok küçük, kesim çok

yavaş, alt kenarda oyuklar var
3. Tavlama alev güçlü; üst kenar erimiş;
kesme düzensiz; kesme hızı çok yavaş
4. Oksijen basıncı düşük; kesme hızı çok
yavaş; üst kenar çok erimiş

5. Nozul çok küçük; oksijen basıncı nozula

göre çok yüksek; kesme kontrolü
kaybolmuş
6. Kesme hızı çok yüksek; sürüklenme
çizgileri çok belirgin
7. Kesme hızı çok yüksek; sürüklenme
çizgileri çok keskin; aşırı curuf yapışması
var
8. Kesme hızı değişken; kısmen düzgün
kesilmiş, kısmen kötü kesilmiş
9. Kesmeye ara verildiğinde dikkatsiz
yeniden başlamalar nedeniyle derin 39
oyuklar oluşmuş
 EN ISO 9013’e göre termik kesilmiş
yüzeylerdeki diklik ve eğiklik toleransları

40
 Alevle Kesme Yöntemleri

• Metal tozuyla kesme ve kimyasal tozlarla kesme yöntemleri,

alevin içine egzotermik reaksiyon oluşturacak kimyasal tozların
katılması ile yapılır. Ancak bu yöntemler son yıllarda plazma ark
kesme yöntemiyle yer değiştirmiştir.
• Sualtında alevle kesme işleminde özel üfleçler kullanılır

Sualtı kesme üfleci. Sıkıştırılmış havanın akışını sağlamak ve bunu

kontrol etmek için ilave valfli üflecin nozulunda havanın çıkacağı
ilave kanal bulunur. 41
 Alevle Kesme Makinaları

• Elle kesme makinaları

• Boru kesme makinaları
• CNC kontrollü kesme tezgahları

Özel ve Yardımcı Düzenekler

1. Kenar yavaşlatıcısı (Kenarların tahrip olmasını engellemek için)
2. Üfleç kaldırıcı (belirli bir mesafede sabit tutmak için)
3. Otomatik delik açıcı
4. Pnömatik çalışan işaretleyici
5. Tutuşturma yardımcıları
6. Çok kafalı kesme tezgahı

42
43
44
Aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
• Kesme işlerine ihtiyaç
• Kesme yöntemi (prosesi)
• Diğer işleme ihtiyaçları
• Diğer tüm gerekli talepler

45
46
47
48
49
Havalı karbon arkı ile oyuk açma, alevle oyuk açma ile aynı
uygulama alanına sahiptir. Ancak bu yöntemde malzeme
yakılmayıp eritilir. Havalı karbon arkı ile oyuk almada, alevle
oyuk açılamayan malzemelerde oyuk açılabilir.

Ark, karbon elektrot ile parça arasında tutuşturulur.

Malzeme yüzeyi erir. Karbon elektrotun altından akan
basınçlı hava, erimiş malzemeyi oyuktan uzaklaştırır.

50
Basınçlı hava tüpü
Akım üreteci
Kesme elektrot pensi
Karbon (grafit) elektrot
Ark
Parça
Basınçlı hava
52
Elektrot çapı Akım Oyuk boyutları Oyuk açma hızı
(mm) (A) Derinlik (mm) Genişlik (mm) (mm/min)
3.2 210 2 6 1200
4.0 300 3 8 1000
4.8 350 4 10 800

53
Plazma arkıyla kesme ile, alevle
kesilemeyen malzemelerde kaynak
ağızları hazırlanabilir ve form
kesimleri gerçekleştirilebilir.

54
Plazma gaz tüpü
Akım üreteci
Parça
Plazma kesme üfleci
Tungsten elektrot
Plazma gazı
Ark
Soğutma suyu
Kesme nozulu (beki)
Plazma demeti
Plazma gazı olarak Azot, Azot-Hidrojen, Argon-Hidrojen
karışımı ve basınçlı hava kullanılabilir. Torçlar genellikle su
ile soğutulur. Tungsten elektrot ile parça arasında tutuşan
ark, plazma gazını ısıtır ve yaklaşık 30.000 C sıcaklıkta
plazma demetine dönüştürür. Plazma demeti parçayı
eritirken kesme yarığından uzaklaştırır.

56
57
(a) Laser ıışn üretiminin ve kullanımının şematik göserimi. (b)
ve (c) Metal dışı parçalarda laser ışınıyla oluşturulan delik
58
örnekleri. (d) Laser ışınıyla saç metal kesme
 Elektron Işınıyla Kesme İşlemi

Elektron ışınıyla kesme ünitesinin şematik gösterimi. Lazer ışınının aksine

bu yöntemde bir vakum gerekir; bu nedenle parça boyutunun vakum
odasına girebilecek ölçüde olması gerekir.
59
Su jeti ile kesme teknolojisinin
sınıflandırılması
(Water Jet Cutting=WJC)

60
– Nozul çapı: 0.004-0.016 inç
– Basınç : 60,000 psi’ye kadar
– Jet hızı: 3000 ft.Sec’ye kadar
– Nozul malzemesi: Safir, yakut veya elmastan yapılır
– Kesme sıvıları: polimer çözeltileri; koheran bir akış üretmeye eğilimi
nedeniyle tercih edilirler
– Önemli işlem parametreleri: nozul-parça mesafesi, nozul çalışma
çapı, su basıncı ve kesme hızı
– Tipik kesme hızları: 12 in/min’dan 1200 in/min’ye
– Nozulun istenen konumda tutulabilmesi için su jetiyle kesme
yöntemi genellikle CNC robotlar kullanılarak otomatize edilmektedir.
– Su jetiyle kesilebilem malzemeler: plastik, tekstil, kompozit, fayans,
deri ve mukavva

61
– Üstünlükleri: malzeme yüzeyinde yanma veya
deformasyon olmaması; dar kesme yarığı nedeniyle
minimum malzeme sarfiyatı, çevresel kirlenme olmaması
ve yöntemin kolay otomasyonu
– Sınırları: kesme sırasında çatlak oluşturma eğilimi
nedeniyle gevrek malzemelerin kesilmesine uygun değil

62
63
– Su jetine aşındırıcı (abrazif) parçacıkların dahil
edilmesi, kontrol edilmesi gereken parametre sayısını
arttırır; bunlar arasında: aşındırıcı tipi, grit numarası ve
akış hızı bulunur
– Tipik aşındırıcı malzemeler: alüminyum, oksitler,
silisyumdioksit (kum) and lal taşı (garnet) (bir tür silikat
minerali)
– Grit numarası: 60 ile 120 arasında bulunur
– Akış hızı: approximately 0.5 lb/min
– Nozul delik çapı: 0.010 - 0.025 inç; su jetiyle kesmeye
göre biraz daha geniştir; bu sayede aşındırıcı sayesinde
artan akış hızlarına ve daha fazla enerjiye izin verir

64
65
 Kesme yönü

Kesme yönü

66
67
 LASER OKSİ-GAZ PLAZMA SU JETİ
Yapı çeliği
Paslanmaz çelik
Alüminyum
Plastik
Cam
Taş

69
 Hassas plazma jeti
Su enjeksiyonlu plazma

Alevle kesme

Laser
Malzeme: 8 mm’lik yapı çeliği

70
İLGİ GÖSTERDİGİNİZ
İLGİ GÖSTERDİGİNİZ İÇİN
İÇİN
TEŞEKKÜRLER
TEŞEKKÜRLER
Celalettin
Celalettin DÜNDAR
DÜNDAR