You are on page 1of 82
PHAN THU'HAI QUAN LY NHA NUGC VE TALNGUY VA MOI TRUONG CHUONG 3 QUAN NIEM CHUNG VE TAI NGUYEN VA MOI TRUONG I, KHALNIEM TAINGUYEN VA MOI TRUC G 1, Khai niém tai nguyen va phan loai tai nguyen 1.1. Khai niém tai nguyen Tai nguyén 1a thuat ngit duoc ding voi nhiéu nghia khac nhau. Theo nghia rong. tdi nguyén la todn bd cde yéu to ww nhien CO gia UF, la ngudn vat chat dé con ngudi c6 thé sit dung Phuc vu cuoe séng va phat trién cua minh. Theo nghia hep, tai nguyen la cdc nguon vdt chat n¢ nhién ma con ngudi ding nd lam nguyén, nhién liéu cho cdc hoat déng ché tac cia minh dé c6 duae vat dung. Nhu vay, tai nguyén 1a cae thé vat chat chitfa dumg, tich lay trong moi trudng: khé quyén, sinh quyén, thiy quyén, thach quyén. 85 1.2. Phan loai tai nguyen Tai nguyén thién nhién duoc phan loai theo nhicu cach khac nhau, thong thudng duge phan loai theo ban chat cua no, do | tai nguyén tdi tao va tai nguyén khong tail tao. + Tai nguyén tai tao, bao gom cac loai dong, thuc vat. dat nude, su da dang sinh hoc... hay con goi la ti nguyen phuc hot duoe, 14 loai tai nguyen ma trit luong cua no co the thay doi. Th luong sé tang néu co diéu kién thuan loi cho tai nguyén phit trién, nguge lai, i nguyén nay c6 thé bi can kiét. Song. c6 dieu chae chan rang, uit luong co thé tang. nhung khong thé vuot quai trit luong cue dai, trit luong ma hé sinh thai, noi chting ton tai CO the chiu dung duoc. Nhu » su Ling tuGng cla mot loat ttl nguyén phu thu6c rat nhieu vao dieu kién sinh thai ma n6 ton tai. DOi vai con ngudi, néu hiéu biét quy luat tang truong cua Li nguyén nay, ta co thé thu hoach, str dung ching hgp ly. nghia la thu hoach ma khong lam can kiét tai nguyén. Chang han, 6 muc trit luong nao day thi con ngudi bat dau thu hoach vita phai, de tai nguyen lai c6 thé hoi phuc, sau dé lai thu hoach, lai phuc hoi. phat trién, v.v... Nhu vay, c6 thé thay rang néu thu hoach hop ly thi c6 thé su dung tai nguyén lau dai. Nguoce lz nhu thu hoach vuot ty lé tang truong thi nguén t bi suy giam, tham chi bién mat. Ngoai nguyén nhan thu hoach i, néu thu hoach khong hop ly nguyen co the qua mite con c6 nhimg nguyén nhan gin tiép khac lam suy giam tai nguyén, chang han viée pha huy moi truéng song cla loai ndio 86 do. Van dé dat ra cho ching ta la phai su dung hop ly, su dung Lor uu nguon lai nguyen nay. + Tai nguyen Khong tdi tao nhu Khong san, nhién ligu..., c6 tri luong nhat dink, co the bi can kit do nguyén nhan sau dé Khong tim duoe nguon tai nguyen thay thé, nghia la Khong cé. cong nghe thay the. Co nguon tii nguyen thay the nhung c6 buGe nhay én vé gia. nghia la git cong nghe khai thie tai nguyén can duge thay Uhe qua cao so vei gid cong nghe ct. 2. Khai i¢m moi truéng va cac khai niém co lién quan 24. Khai niem moi truong Trong nhimg nam gan day, thuat ngit Moi tung (Tieng A\nh: Environment) co nghia la: moi truong, hoan canh, su bao quuanh. Nhu va . thuat ngit: “vidi trrudng” c6 noi dung kha rong va dla dang. Sau Hoi nghi Stockholm nam 1972 dén nay, dinh nghia dluve ding kha pho bien la: “Moi trudng la khung canh ue nhién, ha ngoi nha chung ctia gidi sinh vat, la noi con ngudi sinh song, hae dong, nght ngoi va gidi tri, la noi hinh thanh va tich luy niguon tai nguyen thién nhién”, Khai niém chung vé moi tru@ng néi trén duoe cu thé hod didi vGi timg doi tuong va muc dich nghién cttu: 87 D6i vai co the song thi moi trudng song 14 tong hop cae diéu kién ben ngoai co anh huong dén doi song va phat tien cua co the. - Doi v6i con ngudi thi moi tru’mg sOng 1a tong hop cac diéu kién vat ly, hod hoc. sinh hoc bao quanh con ngudi. anh huong dén su song va su phat trién cua timg cad nhan, timg cong dong va toan bo loadi ngudi tren hanh tinh, - Lién quan dén khai nigém ve moi trudng con co Khai niem vé hé sinh thai, D6 la hé thong cdc quan thé sinh vat cling song “va cling phat trién trong mot moi truGng nhat dinh co quan he tuong lac vGi nhau va moi trudng do. Luat bao vé moi trudng Viet Nam (10/1/1994), da quy dinh: moi truimge bao gom cde yeu té te nhién, yeu t6 vat chat nhan tao, quan he mat thiét voi nhau, bao quanh con nui, cO anh hudng dén doi song. stin xudt, sue ton tai va phat trién cia con nguoi va thién nhién. (Dieu 1) Thanh phan moi truGng 1a cdc yéu 16 tao thanh mdi truong: khong khi, moc, dat, am thanh, anh sdng, long dat, nti, ring. song, hd, bién. sinh vat, hé sinh thdi, cdc khu dan eu. khu san xudt, khu bdo ton thién nhién, canh quan thién nhién, danh lam thang cdnh. di tick lich sit va cde hinh thai vat thé khac. (Dieu TW) Moi truémg song cua con ngudi con duoc phan thanh: moi trudng thién nhién, moi trudng xa ho - moi trudng nhan tao. 88 Mor truong thien nhién bao gom cac nhan 6 tu nhién: vat ly, hod hoe (gor chung la moi truGng vat ly) sinh hoe. ton tai Khach quan ngoal y muon con ngudi hoac it chiu chi phoi cua con ngudi. Moi truong xa hor la tong the cdc MOI quan he giifa cdc ca the con nguol. cong dong con ngudi, hop tac thanh quéc gia, xa hoi, tred6 tao nen cae hinh thai to chute, cae the ché Kinh te - xa hoi Moi truGng nhan tao bao gom cae nhan t6 vat Ly, sinh hoe, xt hor do con ngudi tao nen va chiu su chi phéi cua con nguvdi. Ba loa moi trudng nay ton tai, dan xen va tong tic chat che cling nhau 2.2. Mot so khai niém lien quan dén moi trudng + O nhiém moi trudng la su thay déi tinh chat ca moi trudng boi cdc chat gay 6 nhiém. Chat gay 6 nhiém 1a nhitng chat doc hai duge thai ra trong sinh hoat, trong qua trinh san xuat hay trong cdc hoat dong khac. + Suy thodi moi trudng 1a su thay doi chat lvong va s6 long cua cic thanh phan to ra moi trudng, gay ra anh hung xdu cho di song ca con ngudi va thién nhién. + Su co moi truGng 1a cdc tai bién hoac ri ro xay ra trong qua trinh hoat dong cua con ngudi hoac bién doi bat thudng cla 89 thién nhién gay suy thoai moi truGng nghiém trong. Sue co moi trudng co thé xay ra do: ~ Bao, 10, lut, han han, nut dat, dong dat, truot dat, sut lo day, nur lua phun, mua a-xit, mua da, bien dong khi hau va thien tai khac - Hoa hoan, chay rimg, su co ky thuat gay nguy hai ve moi trudng cua co so san xuat, kinh doanh, cong trinh kinh té, (hoa hoc, ky thuat. van hoa. xa hoi, an ninh, quéc phong. - Suco trong tim kiém, tham do, Khai thac va van chiyen Khodng san, dau khi, sap ham 10, phut dau, tran dau, vo dong Ong dan dau, dan khi, dam tau, su c6 cot sé loc déu va ede ws so cong nghiép khac - Su cé trong 10 phan tmg hat nhan, nha may di¢n nguyen tr nha may san xual, tai ché nhién ligu hat nhan, kho shita phong xa. 3. Moi quan hé giita tai nguyén va moi truong Tai nguyén 1a thanh phan cia moi trudng. la yeu t 10 thanh moi trudng nén viéc khai thac str dung tai nguyén ce anh huong rat lén dén mdi trudng. Muon sinh sng, con ngudi phai khai thac, str dung tai nguyén, ké ca lic con ngudi sin huong san phim tw nhién cho dén lic con nguvdi phai tai tao chting. Muén c6 mot x4 hoi ben vimg, mot nén kinh té lanh nanh thi khong nén str dung cde nguén tai nguyén tdi tao nhanh hon 90 kha nang Weta tao cua nhttng tai nguyén . cling nhu khéng nen suedung cae nguon tai nguyén khong tai tao nhanh hon qua tinh Gm ra nhimy chat thay thé cho loai tai nguyén nay. Dong thor. xa hor dé khong thai ra moi truGng nhimg chat doc hai hoa 1am vo hiéu nhanh hon qua trinh moi truong hap thu va déng nhiing chat doe hat nay Theo nghia do, co thé noi hién nay khong c6 mot nén kinh fé nao trén the gidi lai phat trién theo hudng ben ving nhu vay. Do phai dip img nhu cau het sue to lén va ngay cang gia tang cha cac the hé hién tai ma xa hoi bude phai phat wién theo kieu “hoe lor tai nguyén va huy hoai moi trudng. Nhu vay. cdi nguyen va moi trudng la hai mat cua mot van dé. Su bien doi cia mat nay dan dén su bien doi cia mat kia I. VAI TRO CUA TAI NGUYEN VA MOL TRUONG DOI VOL DOL SONG XA HOL l.Vv tro cua tai nguyén thien nhién Tai nguyén thién nhién cla moi quée gia c6 anh hudng dén Cude séng cong déng cla con ngudi, quéc gia d6, trén cdc m: + HO gidu nghéo cla tai nguyén. + Co cau cia tai nguyén. + Mi quan hé giifa tai nguyén va mdi sinh vi tai nguyen 1a yéu t6 cla moi truéng. nd tham gia vao can bang sinh thai, diéu hoa Khi hau, thuy van, vv... 91 1, Vai tro cua moi trudng tu nhien Moi trudng thien nhien not con ngudi dang sinh song. vat tro, chife nang cla no rat lon. Trong do, c6 ba chtfe nang quan trol Sn cua xa hoi loar nguci, Dio ¢ doi voi doi song va su phat tr - Khong gian song cua con nguoi. - Noi hinh thanh va tich luy nguon tai nguyen thien nhien. - Noi chita dung va dong hoa chat thai. vay. con ngudi song hoa hop voi thién nhién, bao vé noi chinh la git’ gin va bao vé cudc song cla minh. Tuy nhién, dé t6n tai va phat trién, con ngudi phai san xuat nén can Khai thac, su dung tai nguyén thién nhién, cling voi sinh host hi kha nang dong hoa cua moi truong thi co gidi han, cho nen dor hoi con ngudi phai Khai thé nhu han che v g ngay. con ngudi déu thai chat thai vao moi truGng. Nimig va su dung tai nguyén hop ly, cinig thai chat thai vao mOi trudng dé n6 co the ding hoa duoc. lam duve nhu vay chinh 1a khong pha v6 khong pian song cla minh, bao vé duoc moi truéng séng cla con ngudi. 3. Vai tro cua moi trudng xa hoi Moi trudng x hoi anh hudng dén sur t6n tai va phat trier tir ca thé dén cong d6ng xa hoi. O day, chting ta chi néu khai quit vai tro tie dung chung cla nhém cau thanh moi trudng xa non, do la: 92 + Giup con ngudi hop tue dé eat tao, Khac phuc nhitng thien tai Jot dung thien nhien phue vu cudc song con ngudi. Tir cong gia dink, thi toc. bo lac dén cong dong quéc gia va quoc té suy cho cung la sur “cony mic” dé dau tranh c6 hieu qua vé khac phac va tor dung thién nhien dem ba nhieu cua cai vat chat hon tren moi lugng hao phi lao dong + Con nguoi khae voi dong vat chinh 1a nhu cau gi » cam, la dat song tinh than, Goh cam, Cau cham ngon “edn nue thiden yan den thi rang” noi len quan hé xa hd: vé phuong dién giao cam nay nhung no6 lai phu thude vio cae co so vat chat va ky la ket thual Cua san xuat va co so vat chat sinh hoe (goi chun, cau ha tang), Hai nhan to nay anh huGng dén con ngudi phuong dien sau day: - Chung li mot tac nhan dot voi moi truGng sinh thai. Trinh dO cao hay lac hau cla cong nghé san xuat trong cong, nong nghiep, giao thong van tai va trinh do-van minh hay lac hau 6 noi dam bao sinh hoat hang ngay cua con ngudi, chinh la nhimg tac nhan lam “sach™ b lam “ban™ bau khi quyén, cdc nguén nud eanh quan bao quanh su song cla con ngudi. Neu co so ha tang nay co trinh do cao sé gitt duge mite toi uu cho moi trudng song cua cong dong. Nguoe lai, néu co sé ha tang lac hau. toi tan s lao ra moi trudng xau. toi té doi v6i con ngudi. O day, moi {ruémg xa hoi va moi trudng tu nhién hoa lan véi nhau. - Ching la tic nhan, tac dong lén su hinh thanh y thie, tri thie, tri tue, tinh cach... cla con ngudi 14 do nén san xuat hien ai, cdc phuong tién sinh hoat va quy tac cong dong. Vi khi khai 93 thdc céc phuong tien dé chinh 1a mot trudng hoe van hod cho moi ngudi. Sinh ra va lon lén trén co so vat chat ky thuat hien dai cua san xuat cing nhu cua sinh hoat thi moi ngudi tat sé mang tw chat van minh, hien dai. II. PHAT TRIE BEN VUNG 1. Khai niém phat trien ben ving Hiéu theo nghia truyén thong, phat trién kinh té thudng chi lién quan dén cde yéu t6 thuan tuy kinh té nhu GNP, su chuyen dich kinh té va cac chi so kinh té khic. Phat trién bén ving 14 mot khai niém rong, co tinh chat tong hop. bao g6m ca ba pham tri: khac nhau 1a kinh té, xa hoi va moi trudng. Muc tiéu trung tam cua phat tién bén ving khong co nghia don thuan la nang cao thu nhap binh quan tinh theo dau ngudi ma 1a chat long cudc sdng duoc cai thién va nang cao 1at ca moi mat. Nhu vay, phat trién bén ving 14 mot chién luge phat trién co tinh todn day du tat ca cdc nhan t6 tir tam nhin co tinh chat tong the, su huy diét moi trudng sinh thai. Khi ché tao san pham tir nguén ao cho su phat trién kinh té - xa hoi khong déng nghia voi goc thién nhién phai xem xét tai nguyén thién nhién co kha nang tai tao hay khong. Néu 1a tai nguyén khong tai tao, phai tim sian pham c6 kha nang thay thé. Néu 1a ti nguyén tdi tao, phai khai thac, thu hoach hop ly, khong vutot qua trit luong ma tai nguyén t6n tai cé thé chiu dung duoc. Su phat trién kinh té phai di doi 94 von hat ten xa hor ming cao chat lueng cude song cho tat ca Moy gut Vay “Phat rien ben ving la mot loai phat wien lanh manh veradap ung dude nh cau hien tai, tai vita khang xam phan den bo the he njmy lar Phat wien ben vitng la mot plurong lutong phat tien da dae cae quoc via tren the gidi ngay nay hutdng ti, dé la niém Ay wong lon cud toan the loading 2. Cac nguyen tac xay dung xa hoi ben vung Hoi nghi Thuong dinh vé Moi truong va phat trién ben ving tai 2io-Jannero (Braxin) thang 6/1992 da dua ra y kien thong niha cua 172 quoe gia ve su can thiét phai xay dung mot xa hoi ben vimeg tréen Trai Dat. Day 14 xa hoi bict két hop hai hoa vue phat trién kinh té gitta vice bao ve mai truGng, Mdt xA hor co nenkinh té va moi trudng ben ving. De xay dung mot xa hoi phat trién bén vimg, cdc nha moi trueng dé ra 9 nguyen tic: Nguyen tac due nhat: Ton trong va quan tam dén cue song Cone, dong. Day li nguyén tac vo cling quan trong. Nguyén tac nay ndi léntrach nhiém phai quan tam dén moi nguoi xung quanh va cdc hind thie Khae nhau cua cudc sng trong hién tai cing nhu trong turoig lai. Do 1a mot nguyen tac dao dife va 1di song. Diéu dé cé 95 nghia la sue phat trién cla nude nay khong lam thiet hai den quyén loi cla nhitng nude khac, cing nhu khong ton hai den the he mai sau. Ching ta phai chia sé cong bang nhing phuc loi va chi phi trong viée str dung tai nguyén va bao vé moi tuoi cde cong déng, giita nhig con ngudi va gitfa thé hé ching ta voi cdc thé hé mai sau. Tat ca cdc dang sOng trén Trai Dat tao thanh mot he thong lon lé thudc lan nhau, tac dung tuong ho lan nhau. Vi vay, viec lam réi loan mot yéu tO ndo dé trong tu nhién sé anh huong den ca hé thong tu nhién cho dén xa hoi loai ngudi. Thé hé tuong |.) phe ta, cling nhu thé gidi thién nhién ludn bi con ngudi tac dong. chiu anh hudng cua nhiing hanh dong ngay nay cua ching Trong moi quan hé hitu co nhu vay, vé mat dao die cudc song, chting ta phai str dung thién nhién mdi trudng mot cach khon khéo, than trong, dé dam bao su séng con cla loai Khac hoac khong lam mat noi sinh sé6ng cua chting. Day la nguyén tac vo cing quan trong, noi lén trach nhiém phai quan tam dén moi trudng xung quanh va cdc hinh thie khéc nhau cua cude song hién tai, cing nhu trong tuong lai. Dé 1a dao dtte doi voi 161 song, nghia 1a su phat trién cua nude nay khong lam thiet hai den nguon loi cua nhimg nude khac, cing nhu khong gay 16n hai dén thé hé mai sau. Neuyén tac thit hai: Cai thién chat long cudc song con nguoi Mue dich co ban 1a cai thién chat lugng cud song con ngudi. Con ngudi phai nhan biét duoc kha nang cua minh, xc lap mot niém tin vao cude séng vinh quang va thanh dat. Viec 6 pha tien Kinh tw la mot yeu tw quan trong trong su phat trién, Mio dan toe co mot mue tieu Khac nhau trong su nghiép phat (rien nhumy lai co mot so diém thong nhat. Dé la mue teu xay dung cide song linh manh, co mot nen gio duc tot, cd du tai neuen dam bao cho cude so g khong nhimg cho néng minh ma choca the he mai sau, co quyén tudo binh dang, dutoe dam bao ah joan va Khong co bao luc, moi thanh vien trong xa hoi deu Marg CO Cude song ngay cang tot hon. Neuyen tac tui ba: Bao vé cude sng va tinh da dang cua Tid Dat Su phat trien tren co so bao vé ddi hoi phai co nhtmg hanh donz thich hop dé bao ton chute nang va tinh da dang cla hé sinh thai Da dang sinh hoe tich luy trong he thong thién nhién cla a Dat ma’ loar ngusi chung ta deu phai lé thudc vao dé. Vi vay ching tt phai c6 trich nhiém bao vé su audi dudng va phat tien su song. Chinh he thong nay co vai tro c fc kY quan trong trong vide diéu chinh khi hau, can bang nude va lam cho khong Klhi trong Hanh, dicu hoa dong chay, chu chuyén cae yéu 16 co bain cau tao va tai tao dat mau va phue héi hé sinh thai. Baio ve da dang sinh hoc cé nghia 1a khong chi bao vé tat ca cdic Jodi dong vat, thue vat trén hanh tinh nay ma cdn bao gém ca ve gen di truyén co trong moi loai. Bao vé da dang sinh hoc 1a bao vé cudc s6ng cho cdc thé hé chiiag ta va mai sau vi da dang sinh hoe git vai tro quan trong Iron phat trién néng nghiép, thuy san, cong nghiép, du lich, 97 cing nhu bao vé moi trudng, dong thoi bao ve sinh hoc 1a gop phan vao viéc nang cao tri thie thc day tién tai Mot xa hor van minh. Neuyén tac duc ue Han ché dén mic thap nhat viée kim sux giam tai nguyén khong tai tav. Tai nguyén khong tai tao nhu quang, dau. khi d6ét, than da trong qua trinh sur dung sé bi bién doi Khong thé bén ving duve Theo du bio mot so khodng san chu yéu trén Trai Dat, voi toc do khai thac va str dung hién nay sé bi can kiét trong tuong Jai gan, vi du khi dot Khoang 30 nam. dau mo khoang 50 nam, than di khoang 100-150 nam. Trong khi loai nguéi chua tim duve cae loai thay thé can su dung tai nguyén khong tai tao mot cach hop ly va wet kiem bang cach nhu quay vong tai ché chat thai, su dung tOi da cae thanh phan co ich chifa trong timg loai tai nguyen, ding tai nguyen tai tao khéc néu c6 thé thay thé ching thiét dé Trai Dat c6 thé dap img cho loai nguéi nguén ti nguyen Ac bien phap trén 1a can khong tai tao trong tuong lai. Neuyén tac thit nam: Giit ving trong kha nang chiw dung due cia Trdi Dat. Nhw chting ta biét me do chiu dung cla Trdi Dat noi chung hay cua mot hé sinh thai nao d6, di 1a tu nhién hay nhan tao deu 6 gidi han. Con ngudi co thé mo rong gidi han dé bang k¥ thuat truyén thong hay dp dung cong nghé mdi dé thea man nhu cau cua minh. Nhung néu khong dua wén quy luat noi tai phat trién 98 cua tu nhien thi thuong phai tra gia dat bang su suy thoai, ngheo kict da dang sinh hoe hoae khong phai 14 vo tan ma bi gidi han trong Kha nang tu phue hor duoc cua hé sinh thai hoac kha nang hap thu cae chat thai mot cach an toan Su ben ving se khong the co duge néu dan so thé gidi ngay cing ting. Do dan so tang. nhu cau su dung tai nguyen ngay cing vuot qua kha nang chiu dung cua Trai Dat, Mu6n tim giai phap dung dan de quan ly, su dung bén ving cdc tai nguyén, ching ta phai tao ra mot dai an toan giifa toan bo té > dong c ja Con Ngudi vet ranh gidi ma ta ude luong vdi moi trudng Trai Dat co the chiu dung duoc. Mudn nhu vay nguyén tac thi nam dé Xuat: - Nhiing ngudi song 6 cde nude c6 thu nhap cao, thich song Xa hoa, titu thu nhiéu tai nguyén, cang phai giam bot chi ding va nén uét kiém. Nhan dan song trong cdc nuée co thu nhap thap thudng bi cic bénh suy dinh dudng, déi nghéo, khong cé diéu kién hoc tap. Vi vay ho phai co gang phat trién kinh té dé nang cao diéu kién song. - Cae quoc gia gidu phai c6 trach nhiém gitip d& cdc nude ngheo Muon dimg vig trong kha nang chiu tai cua Trdi Dat va dam bao di¢u kién dé cai thién chat long cudc séng cua con ngudi, cde dan toc wen thé gidi phai Khong phan biét mau da, dan toc, thu nhap can c6 nhitng hanh dong uu tién nhu: 99 - Quan ly nguon tai nguyén mot cach bén ving. - Thong nhat viée quan ly dan s6 va tiéu ding tai nguyén. - Giam bot viéc tieu ding qua mite va lng phi tai nguyen. - Cung cap thong tin, phurong tién cham soe y te va sc hoach hoa gia dinh. - Nang cao dan tri, tién hanh cde bién phap dé tat ca moi ngudi hiéu rang kha nang chiu dung duve cua Trai Dat khong phai 1a v6 han. Nguyén tac thi sau: Trudc day va ngay ca hién nay nhieu nguoi trong chung ta khong biet song bén ving. Su nghéo khé bude con ngudi phai bang moi cach dé ton ti nhu pha rimg lam nuong san ban chim, tha, Nhimg hoat dong do xay ra lién tue da gay tac dong xdu dén moi trudng sinh thai, lam nghéo kiét quy dat, suy giam tai nguyen, Nan doi nghéo thudng xuyén xay ra véi cdc nude cé thu nhap thap. Con nhitng nude cé thu nhap cao thi nhu cau str dung ti nguyen ngiy cang cao, 6: d6 ho ding mot cach lang phi qué mite chiu dung cha thién nhién nén da lam anh hudng téi ca cong dong. Vi con ngudi nhat thiét phai thay doi thai do va hanh vi via minh, khong nhimg dé cho cdc cong dong biét sir dung ben vung nguon le do tai nguyén ma con dé thay déi céc chinh sdch vé kinh te va buon ban trén thé gidi. Moi ngudi trén hanh tinh khong phan biét giau ngheo, dan toc, t6n gido, tudi ¢ déu phai quan niém dung dan gid tri cua 100 nyvon ti nguyén hien co wen Trai Dat va nhting tac dong cua con ngudi doi vor chung Viée thay dot thai do va hanh vi doi v6i con ngudi doi hoi phai co mot chien dich tuyen truyen dong bo, Can cé chuong jo duc trong cae nha trudmg tir cap hoc mau gido, pho thong. tdi dai hoc. dé moi ngudi y thite duoc rang: “Néu con deen co thai do hanh vt dung dan voi méi wudng thién nhién thi tut nhicn con nguct xé duoc tan hing nhiing vé dep ctia thién nhien va chink ban than thién nhién sé phuc vu lot ich con nguoi tor hon, lau ben hon. Nhung néu con nguoi cb thai do tan nhan veg thien nhién, thi lic dé con ngucn sé gdp nhing bat hanh do chink ban thin minh gdy va”. Vile do ma bat ctr ké hoach hanh dong nao trong cude séng cing phai dua vao su hiéu biét, kién thue ding dan ve moi truéng. Neuven tac thit bdy: Dé cho cong dong ne quan ly lay moi treny cia minh Moi truGng 14 ngoi nha chung, khong phai cua mot cé nhdn nao. Vi vay. viee ctu lay Trai Dat va xay dung mot cudc s6ng bén ving phu thude vao niém tin va su dong gép cha mdi cé nhan. Khi nao nhan dan biét tu minh t6 chife cudc sdng bén ving trong cong dong cua minh, ho sé cé mot stic song manh mé cho di cong déng cua ho la gidu, nghéo, thanh thi hay nong thon. Mot cong déng mudn duge séng bén vitng thi trude hét phai quan tam bio vé cudc sOng cla chinh minh va khong anh hudng dén moi trudng cua cong déng. Ho can biét cach sit dung tai 101 nguyén cua minh mot cach tiét kiém, ben ving va c6 y¥ thie we viée thai cac chat thai doc hai va xu ly mét cach an toan. Ho phat tim cach bao vé hé thong nudi duGng va tinh da dang cla he simh thai dia phuong. Ching ta nén nhé rang, chinh nhan dan town toan cé kha nang thuc hién duge cong viée quan ly moi trumig song cua ho, néu duge giao day du quyén luc va trach nhiém. Tat nhién, Chinh phu can phai quan tam dén nhu cau vé kinh te va x4 hoi cua ho cing nhu gitp dd, hudng dan ho. Muon thue hién duoe muc tiéu quan trong d6, can phe ro chife gido duc tuyén truyen va dao tao, déng thoi phai cé nhing hanh dong wu tién sau day. - Cho phép cong déng st dung tai nguyén trong ving hon man mot so nhu cau trong cudc song. - Cho phép cong déng c6 thé diéu khién toan bd cude sing cia minh bao gom viée duge hudng sit dung nguon tai nguyén. déng thoi c6 tréch nhiém quan ly nguén tai nguyén 6 dia phumg minh, cing nhu duoc tham gia ban bac thao luan cac du dn »00 vé bao vé tai nguyén thién nhién va bao vé moi trudng. - Tao moi diéu kién gitip dé cong déng bao vé modi trummg cua minh. Néu mdi cong dong tu quan ly duoc nguén tai nguyen va phan phoi phir hop voi loi ich da so ngudi str dung thi cong viéc sé duoc thuan loi. N thudn loi cho viée phat trién va bdo vé moi trudng. guyén tac thit tam: Tao ra mot khubn quoc gia thong nrait. 102 Mot xa hor muon ben ving phai ket hop gitta phat trién va bao ve mor truGng. phai xay dung duoe mot su dong tam, nhat tri va dao duce cuée song ben vimg trong cac cong dong. Cac chinh quyen trung uong cing nhu dia phuong phai c6 co cau thong nhat ve quan ly mor trudng, bao vé cae dang tai nguyén. Hién nay tren the gici cé hon 100 co quan chuyén trach vé cong tac bao ve moi trudng. Ben canh he thong quyén luc cing cain c6 luat bao vé moi trudng mot cach toan dién. Vi luat 1a cong cu quan trong dé dam bao thuc hien cac chinh sach, dam bao cudc song ben ving va Khuyeén khich moi ngudi tuan theo luat phap. Kh luat duve ban hanh tat ca moi ngudi trong xa hoi phai nhac nha nhau dé thi hanh, Tat ca > cap chinh quyén di o trung wong hay dia phuong phai thuc hién nghiém tic. Mu6dn cé mot co cau quoc gia thong nhat, phai théng nhat két hop nhan to con ngudi, sinh thai va kinh té. Diéu nay rat quan trong déi véi viéc Aay dung mot cude song tét dep vé moi mat. Neuyen tac tai chin: Xay dung mot khéi lién minh toan cau. Nhu trén da néu, muon bao vé moi trudng bén ving ching ta khong thé lam riéng ré duge ma phai co su lién minh gitta cac nude, Bau khong khi va cde dai duong tac dong qua lai lan nhau kao ra khi hau ten Trdi Dat. nhiéu con song tn la chung cla mhicu quoc gia. Vi vay, bao vé trong sach cdc dong s6ng 1a trach inhiém chung cla nhiéu nuée. Su bén vimg trong moi trudng mdi nude ludn lun phu thude vao cde hiép ude quéc té dé quan ly cde ngudn tai nguyén chi yéu. Do dé, cde quéc gia phai nhan 103 thie duoe quyén loi chung cua minh trong moi trudng clung trén Trai Dat nay, Cac quoc gia can tich cue tham gia ky ket wa thuc hién cac cong uGe quoc 1 quan trong ve Moi trudng nh céng ude CITES, cong ude bao ve tang 6z6n, cong WoC RAMSAR, cong ude Juat bién. 3. Moi quan he gitra phat trien va moi truong Phat trién kinh té - x2 hoi (goi tat 1a phat trién) 1a qua vin nang cao diéu kién song ve vat chat va tinh than cho con ng ii. DO 1a xu hung tu nhién cla mdi cé nhan hay cong déng con nguoi. Tuy nhién, hicn nay 6 nhiém la khong trinh khoi trong 4 trinh san xuat. Van dé la phat xae dinh duge mite dé 6 nhiem cd thé chap nhan, tim due bien phaip giam thiéu thiet hai do o nhiém gay ra va tim kiém cong nghé sach trong twong lai. Ciai quyét van dé nay thong qua cdc cong cu luat phap va dat duoc muc tiéu phat trién kinh té - xa hoi. Doi voi mot que gia, qua trinh phat trién phai nham fait duge mot muc tiéu nhat dinh, tiéu biéu cho mie song vat chat vat tinh than cho nhtmg ngudi dan trong quéc gia dé, Méi nude Ler thé gidi hién nay déu c6é nhitng dudng Ii, chinh séch, muc teu va chién luoc phat trién riéng cla minh, dem lai nhiing hiéu cuat rat khdéc nhau, tao nén su phan hod ngay cang 16n ve kinh te - xa hoi gitta céc nude. Phat trién kinh té - xa hoi gan lién voi viée Khai thac, sur dung va bao vé tai nguyén cing nhu bao vé moi tru’ng. Nhing 104 trong lich sir phat tren cua cae quoe gia da c6 mot thoi, nhat la yong giai down cua cude cach mang cong nghiép lan thit nhat va hep thee sau do. ngudi ta van dat lén hang dau viée phat trién kinh te thuan tuy, xem nhe ede yéu to khade nhur van hod, xa hoi. mot trong... Do dé, da nay sinh khuynh hudng: “Phar wrién voi bat cu gid nao", dicu nay da dan dén nhitg hau qua het ste tai hai vé ca moi truGng lin x4 hoi, van hoa. Hien nay, khuynh hudng nay van con ton tai o nhiéu nude. Neuoi ta de co Khuyoh hung hy sinh moi trudng va cdc nhan to Khac cho su phat trién. Vi the, da co nhitng quan niém sai lam vé quan he gitta phat (rien va mor trudng, coi dé 1a hai yéu to luon luén doi Khang va mu thuan vGi nhau theo kiéu ¢6 cai nay khong c6 cai kia, Neudi ty dat van dé “Moi rung HAY Phar trién” hoac hy sinh moi trudng dé phat trién hoac bao vé moi trudng ma khong dim phat trién. DO 1a ‘ach dat van dé sai lim ma phai dat vén dé nhu sau: “Moi mung VA Phat trién”, nghia 1a coi trong ca hai yéu 6 nay, chit Khong duoc hy sinh cai nay cho edi kia. Noi mot cach tong quat, moi trudng 1a tong hop cdc diéu Kuen song cia con ngudi, phat trién 1a qua trinh cai tao va cai thien cae dicu kién d6, Gitta moi trudng va phat trién di nhién c6 moi quan hé chat ché. Moi trudng la dia ban va doi tong cla plat trién 10S Su phat tien cua mot quoe gia, mot dia phuong duge dinh gia qua cac chi eu cu the. Thi du nhu cac chi ticu kinh te, - GNP (thu nhap quoe dan) trén dau ngudi trong mot nam. - GDP (thu nhap qu6c noi) trén dau ngudi trong mot nam Ci nang phat trién chat luong cudc s6ng. Chuong trinh UNEP dua va tein chi tiéu trén khong phan anh day dui hién tran: ra mot chi tiéu tong hop dé xdc dinh su phat tien cua quoc gia. Chi s6 phat trién nhan ban (HDI). Chi so nay gom 3 phan: L: (Truéng tho) duge xa dinh 1a tudi tho binh quan cua dan cu. Tudi tho cao biéu hién cho mi trudng séng trong lanh, suc khoe t6t va su day du chat dinh dudng. H: Tri thite (Su gido duc) dude xde dinh bang trinh do hoe van © tudi trudng thanh va sé nam duge hoc trong trudng. Chi tiéu nay biéu hién tiém nang phat trién cla c4 nhan, cong déng hoac quéc gia. T: Thu nhap tinh bang GNP/ ngudi /nam hoac GDP /ngudi nam sau khi da diéu chinh bang stte mua va ty gid hoi doai thie te. S6 ligu phat trién cla mot quéc gia trén thé gidi due trinh bay trong bang 4.1 sau. 106 Bang 4 le Chise HDI nam 1990 etia mot sO quo gia Truong Tri thuc GDP HDI _ tho(hy ‘Hy | . | Que gia) Ton So | Binh H GDP! T Chi) Thir binh nguei | quan Neuosi/ soo | ow quan biel | nam nam chit | gido | | | | duc | | |__| | Nhat 78.6 99% | 10,7 | 1.00) T4311 | 5,018 | 0.981 2 My 73.9 99% | 12.3 | 1,00 | 20,998 | 5.074 | 0.976 | 6 Singapo 74.0) 88% | 3.9 | 0,86 | 15.108 | 5,039 | 0.848 | 40 Viet Nan | 62.7 87% | 4.6) 0.86 | 1.000 | 1.000 | 0.464 | 102 Pakistan S77 34.8% 1,9.} 0,21 | 1.789 | 1,789 | 0,305 | 120 Newon- Humance development report 199] De dat due chi titu ve GDP, GNP, HDI cac quée gia thuong dat ra mue tiéu, chinh sach, chién luge va ké hoach phat tién kinh té - xa hoi cu the. Trong x4 hoi ngay na chting ta thudng quan sat thay hai bieu hién kha rO nét vé tic dong moi trubng 6 cde quoe gia C6 tinh do phat trién kinh té khde nhau; - O nhiém do du thiva clia cic tang Ip gidu, cae nude gid trong viec sit dung thife an, nang luong va tai nguyén; 20% dan so the gidi hién su dung 80% cua cai va nang luong loai ngudi, 80% dan sé con lai str dung 20% phan con lai - O nhiém do nghéo d6i cia ngudi nghéo khé, cdc nude nghéo véi con dudng phat trién duy nhat 1a khai thac tai nguyén (rimg, khoang san, nong nghiép). Doi vi cac quéc gia dang phat tien con duéng nghéo di cé thé minh hoa trong vong khép kin (hinh 1). 107 Pha rimg Nghéo doi + _—_, Thien tai, ben tar | Hinh 4.1: Con duong ngheo doi 6 cae nue dang phat trién Mau thudn co hitu gidta moi trudng va phat trién tren dan dén su xuadt hién cac quan miém bang ly thuyét khée nhau ve phat trien: - Ly thuyét dinh chi phat trién: lam cho su tang trudng kinh té bang “O” hoac mang gid tri "4m", Dé bao vé tai nguyen cua trai dat, quée gia va khu vue, - Mot so nha khoa hoc khac lai dé xuat cha nghia bao ve lay bao vé dé ngan chan su nghién ctfu, khai thc ai nguyén thien nhién, Diéu nay khong thuc té doi vdi cdc nude nghéo (Vi du bao vé vinh Ha long phai ngimg khai thac tai nguyén), - Nam 1970, cdc nha khoa hoe 6 cau lac bo Roma dua ra khuyén cio: Dan sé tang nhanh theo cap so nhan, tai nguyén bi can kiét, mdi trudng ngay cang 6 nhiém dan tdi doi kém, suy giam suc khoe, lodi ngudi di dén diét vong do déi va 6 nhiém moi truong. 108 Nam 1992. cdc nha mor tung the gici da dua ra quan niém moi ve phat tren. do la: phat trién ben ving. phat tien trong mue do duy tr chat luong moi tudng, gilt can bang moi truong va phat tien, Noi dung cua quan diem nay co the doc trong ti lieu “Cun hiv Trai Dat" do 3 6 chite UNEP. WWF, IUCN bién soan nam 199] VI KHALQUAT TAL NGUYEN VA MOL TRUONG VIET NAM Viet Nam da phai trai qua chién tranh cttu nude lau dai, sau d6 1A thoi ky ke hoach hod tap trung va chuyén doi nén kinh té sang co ché thi truong theo dinh huGng XHCN, vi thé nén kinh te co diem xuat phat qua thap. Vi vay, qua trinh xay dung va phat trién dat nue da tic dong dén moi trudng-sinh thai, the hign trén mot so linh vue sau day: 1. Suy tho; chat thai ran 6 nhiem moi trudng dat, nudc, Khong khi, ~ Suy thedi moi trudng dat. Nue ta co dién tich tu nhién hon 33 triéu ha, dién tich binh quan theo dau ngudi 1a 0.41 ha (theo théng ké nam 1999), chi bang khoang | ntta so voi dién tich binh quan dau ngudi & chau A (O81 ha). Trong dé, dat dang sit dung vao muc dich nong nghiép, lam nghiép, dat chuyén ding va dat khu dan cu 1a 19,981,769 ha, dat cé rimg 1a 10.421.404 ha, chiém khoang 31%. 109 Dat rimg nue ta dang bi suy thodi nghiém trong. Sau SO nam, dién tich rimg nuGe ta tir 14.2 trieu ha (nam 1943), chien 43.5% dién tich tu nhién, giam con 8.6 Uiéu ha vao nam 1993, Binh quan méi nam rimg bi mat tir 110.000 dén 120.000 ha. Ty le mat rimg o nude ta vao loai cao nhal thé gidi. Theo so licu kiém ké rimg tu nhién vao thang 8/1993, thi dién tich rimg binh quan dau ngudi 6 nude ta chi gan 0,12 ha, do che phi rimg den nam 1997 chi con 29,6%. G mot s6 ving. rimg wr nhién dang bi huy hoai nghien trong. O Tay Nguyén, dién tich rimg bi mat hang nam cao hen dién tich rimg trong, nhat 1a 6 Gia Lai, Lam Dong. O Lam Dong, tir nam 1976 dén 1994, dién tich rimg giam 247.439 ha, binh quan m6i nam mat trén 15.000 ha, 6 mot s6 ving nui c6 do doc Idn nhung do che phu rimg rat thap, nhu 6 Dong Bae con 16.8%. 6 Tay Bac, chi cdn chiém 13.5%. Mat khac, chat luong rimg ww nhién cing ngay cang giam, ty lé ring gidu hién nay 6 nude ta rat thap, chi chiém hon 9%, Song, nhd cé chuong trinh phu xanh dat r6ng, doi troc (Chuong trinh 327) va du an trong 5 triéu ha rimg cua Chinh phi 6 58/61 unh nén dén nam 2000 do che phi cua rimg da tang lén 33% va dén hét 6 thang dau nam 200] da trong méi duoc 58.000 ha rimg. Tuy nhién, rimg phong hd, rimg dau nguén van bi chat phi dang gay hau qua nghiém trong vé 1d lut va x6i 16 dat. Dien hinh nhu rimg 6 Tanh Linh (Binh Thuan), Dac Lic (Tay nguyén)... ma dén nay van chua c6 bién phap ngan chan co hiéu qua. 110 O nhiém mol trrudng nin lai nguyen nuGe mat bao gom nuGe trong caic song sudi va ay ho. Vong Irong nuée mat chay qua lanh tho Viet Nam d6 ra luong nude 6 thé chu dong str bien 12 880 ty m/nam, nhun dung chi c6 325 ty m/nam. Tong lugng nude chita (trong 3.600 ho, trong dé 460 h6é ldn va vita) 1a 23 ty m* voi hieu qua tdi duce 477.000 ha dat va phat dién 3.594 MW. Theo danh gid cla nyanh Dia chat Viet Nam, tiem nang nude ngam cla lanh tho kha phong phu. Tuy nhien, tai nguyén nude & Viet Nam duce sir dung chu yéu phuc vu cho san xuat nong nghiép va sinh hoat. Viet Nam c6 nguon thuy dien Ion, tri nang kinh té la 90 - 100 ty KW/h. Ve cip nuce do thi, tong luong cap hién nay 1a 2,6 trigu ich cho 70% so dan do thi, trong d6 3/4 la nguén nude mat, 1/4 tr nguén nude ngam, nhung lung that thoat cdn 16n t6i hon 50%, do hé thong cap nuée da duoe xay dung tir lau, chap va, xudng cap va do yéu m/ngay, nhung cing chi moi cap duoe nuée kém vé quan ly. Do tc do do thi hod dang dién ra nhanh, du tinh nhu cau nude ting lén hang nam 231.470 m‘/ngay, du bao dén nin 2010 nhu cau cap nuGe do thi lén ti 8,8 trigu m'/ngay, nam 2020 1a 15,94 trigu mY ngay. G nong thon, s6 dan duge cap nude sach mdi chi dat 10-201 / ngay (méi chi dat 40% tiéu chudn). Nam 2000 nhu cau nude sach & nong thon lén tdi 3,6 m‘/ngay, ma cing chi mdi cung cdp due cho 45.50% s6 dan 6 néng thon. Moi trudng nude trong céc song, h6 trén lanh thé nude ta noi chung chua bi 6 nhiém nang boi cdc chat hitu co, cic kim Ht loai nang. trir cac doan song 0 cde thanh pho, khu cong nghicp do nude thai sinh hoat tir cic khu dan cu (cée ho gia dinh. benh vien, khach san...), nuée thai cong nghiép tir cac nha may vi nghi¢p khong duge xu ly d6 thang vao cdc doan song nay. Hien trang 6 nhi¢m khong chi xuat hign 6 ngudn nude mat ma da tae dong dén ca nuée ngim. Su suy gidm luu luong ma mue nuve o nhing ving khai thac tap trung vGi quy m6 Ién da c6 dau hieu 16 rét nhu G Tp H6 Chi Minh, Ha Noi va mot s6 not khac. Do che do khai thic khong hop ly, luong nude khai thac vuot qua kha nang cung cap cua tang chifa nude, lam cho nuéc man xam nhap. Hién tuong nay da xay ra 6 nhieu ving ven bien tir Qua dén Minh Hai, Kién Giang. ng Ninh Cac hoat dong kinh té nhu cap nude, phat dién, nudi trons thuy san, giao thong van tai, du lich... cling da gay nhicu tic dong tiéu cue dén moi truGng noi chung. Ngap lut thudng xay ra 40 mila mua li két hop voi cde thién tai khdc nhur: bao, 1a, ap thap nhiet d6i, dong dat gay bien doi khi hau, tang do am khong khi. - O nhiém moi truéng khong khi. Su phat trién cla cdc nganh cong nghiép, nong nghiép, giao thong van tai... 1a nguyén nhan true tiép gay 6 nhiém mdi trudng khong khi 6 nude ta. Tinh trang 6 nhiém moi trudng khong khi do bui, Khi doe va chat thai 6 mot s6 khu cong nghiép va do thi hién nay 1a dang 6 mite bio dong. Theo két qua diéu tra 6 cic Khu dan cur canh dudng giao thong I6n, gan cdc nha may, xi nghiép, nong do bui trong khong khi da vuot qua tiéu chuan cho 112 phép (PCCP) tir 1.5 den 3 lan, trugng hop ca biét c6 noi vuot TCCP ti 5.10 lan. Nong do khi doc SO, & gan cde cum cong nghiep, mot so nha may vuot TCCP tir 1.1 - 2,7 lan O mot so khu cong nghiép phia Nam (Bién. Hoa, Tan Thuan), nong do trung binh m6t so chat trong Khong khi 6 Khu Vue san xuat cong nghiép rat cao so vdi néng do cho phép; Nong do bui wong khong khi gap 4 lan, néng do khi SO, gap 3,7 lan PCCP, 6 cdc khu vue khae trong cac thanh phé Ion, tuy mute do co thap hon, song van vuet qué TCCP. Tinh trang 6 nhiém khong khi cao cling xay ra tuong tu & mot sé Khu cong nghiép khaic nhur Viet Tri, Thai Nguyén, Thuong Dinh, Vinh Tuy (Ha Noi). - O nhiém do chat thai ran Luong chat thai ran binh quan o nuée ta tr 0.3 - 0,8 ke/ngué rac thai cong nghiép dang ngay mot gia tang, lai chi thu gom duge khoang 50-60%, s6 con lai ton dong trong khu dan cu do ngay, nhung rac thai sinh hoat, rac thai bénh vién va thi, sO Juong thu gom duoc chua duoc xt ly, chon lap diing quy cach, hop vé sinh dang la ngu6n gay 6 nhiém Ién nhat 6 hau hét cae dO thi vé ca moi trudng nude, Khong khi, dat. Diéu can uu y la chat thai ran doc hai ngay mot tang nhu chat déo trong rac do thi tdi 9.8% tong long réc thai, luong réc thai y té doc hai khoang 50-70 tan/ngay (chiém 22% tong rac thai y t€ phat sinh), luong réc thai nguy hai tu cdc hoat dong cong nghiép dang tang chiém tir 19-20% chat thai ran cong nghiép. Dén nay, mot sé thanh phé Idn va d6 thi cé nhiéu khu cng nghiép tap trung dang xay dung cdc khu lién hop xt ly rac hay cdc bai chon lap ding quy cach, hop vé sinh. 113 2. Suy thoai tai nguyén, moi trudng bien va bien ven bo Voi vi tri dia ly trai dai hon 3000 km b& bien, nude ta co nguon loi lon ve bien. Do nhicu nguyén nhan khac nhau nen hién na , cdc vung bien va ven bo nude ta dang bi 6 nhicm do lugng rac thai, nuGe thai tir cac d6 thi, khu cong nghiép. nong nghi¢p, du lich, khai thac dau khi va van tai thuy... Ket qua thuc té cho thay néng d6 cic kim loai nang trong nude bien, ving ven bo rat cao, gap 1.4. 3.8 Lin TCCP, néng do aen cao hon 1,7 Lan TCCP, néng do gap nhiéu lan TCCP. O nhiém do khai thie diu khi va su ¢6 tran dau wén bién xa nghiém trong dén moi trubng sinh thai bien. je chat doc hai khac trong nuée bién déu cro y ra O nhiéu not dang truc tiép gay anh huong San ho ditoc danh gid rat cao, cac rang san ho 1a nhiing dia ban cu tr cua cdc loai hai san, ching co chife nang quan trong phong ngifa su tham thuc b6 va cae thiet hai do bao gay ra. San ho duge duge phan b6 o 4 ving chinh 1a quan dao Hos Trung Sa, bién mién Trung va cac dao Dong Nam Bo. Tay vinh Bac BO va Tay Nam Bo. Hién nay da xde dinh 295 loai thudc 73 gidng, do nhiéu nguyén nhan dang bi suy thodi nghiém trong. dac biét & gan khu dan cu dong dic, khu doanh nghiép khai thac dau hoac cdc ving du lich lén nhu Quang Ninh, Nha Trang. Con Dao. ava Ngu6n tai nguyén hai sin da dang cla ving ctta song va bién Viet Nam IA nguén cung cAp quan trong vé thuc pham va thu nhap cho nhan dan. cdc ving ctta song thudc déng bang song Héng va déng bang song Citu Long c6é tam quan trong dac biét 114 doi vol san Xuat Ida. mudi trong thuy san, van Ui thuy... nén can 6 bien phip phong ngita 6 nhiém cé the lan truyén dén ic ving nay. 3. Moi truong do thi va khu cong nghiep Toc do tang dan so do thi G6 Khu vue chau A - Thai Binh Ditong li 3.6%. O chau A ty le dan sé do thi da chiém 34%. O Viet Nam ty lé dan so do thi nam 1985 1a 19,3%; nam [991 1a 22.7% dan s6 ca nude. Theo két qua dicu tra ngay 1/4/1999 dan x0 do thi la 17.916.983 ngudi, bang 2. 5% dan s6 ca nude. Dén nam 2000 dan so do thi nude ta lén téi 19 triéu ngudi. Du bao dén nim 2010 lén t6i 30.4 trigu ngudi, chiém 33% dan s6, dén nam 2020 1a 46 tricu ngudt chiém 45% dan s6 ca nude. Nhu v ty lé dan so dé thi 6 Viet Nam so vai cde nude chau A 1a thap, nhung qua trinh do thi hod va céng nghiép hod hién nay dién ra tuong doi nhanh, dac biét 1a 6 3 ving trong diém phat trién kinh 1é: Ha Noi - Hai Phong - Ha Long: Tp Ho Chi Minh - Bién Hoa - Ving Tau: Da Nang - Dung Quat (Quang Ngai) da tao ra cdc dong dén moi trudng. Hién nay, chat lugng moi trudng do thi va khu cong nghiép 6 nude ta dang bién doi hang nam theo chiéu huGng bat loi, vi chat thai tir san xudt cong nghiép, giao thong van tai va sinh hoat do thi ngay cang tang nhanh, tham chi rat nhanh vé so luong, ching loai va tinh doc hai da gay 6 nhiém moi truémg ngay cang tram trong hon. Dién tich caéc do thi nam 2000 khodng 114.000 ha, chiém 0.35% dién tich ca nuéc. Du bio dén nam 2010 sé tang lén khoang 243.000 ha, chiém 0.75% dién tich ca nuée va dén nam WS 2020 sé tang lén 460.000 ha, chiém 1.4% dién tich ea nude, nhu vay phai sur dung thém vai tram nghin ha dat tot nong nghicp. theo d6, nhu cau vé nude cho san xudt cong nghiép va sinh hoat trong cdc do thi sé tang lén tir 7,3 triéu m* (nam 1990) len 18.9 trigu m‘ (nam 2000). Nhu cfu vé g6 xay dung va citi dun khoang 40 triéu m’/ nam, tuong duong luong g6 cung cap hang nam cua tat ca rimg trong nude. Cac van dé vé dién tich nha &, dich vu cong cong, cung cap nang luong, giao thong dé thi va thong tin mdi duge giai quyét 0 mic thap. Chat luong dutng x4. s6 luong 6 10, xe may ngay cang tang lam kha nang 6 nhiém cang Ion. Tinh trang 6 nhiém moi trudng song (nude, khong khi, chat thai ran tir céc do thi) ngdy cang tang do phat trién thiéu quy hoach, cong nghé lac hau, khong c6 hé thong xu ly chat thai Tinh trang di dan tir nong thon ra thanh thi dang co xu huong gia tang da tao ra stic ép nhiéu mat cho cac dé thi. © hau hét cdc d6 thi chua c6 hé thong xtr ly nude thai, lai gop chung ca 3 hé théng thodt nuéc mua, sinh hoat va cong nghiép, cing voi hé thong thoat nude yéu kém da gay 6 nhiém ngu6n nude va moi trudng do thi rat tram trong. Luong rac thai cdc do thi du doan c6 thé dat 15.000-18.000 m'/ngay nhung chi mdi thu gom duge tir 50-60% dang 1a van dé rat nghiém trong 6 thi, Dang chi y nhat 1a tinh trang 6 nhiém mi trudng khong khi & mét s6 do thi, dac biét 1a 6 cdc khu cong nghiép va khai 116 thac Khoang san. Theo ket qua do dace. 6 nhiém bui va cde khi foc har (NO.. CO... NO. SO.) cua Ha Noi, Tp Ho Chi Minh, Viet Tn, vung than Quang Ninh... da vuot qua gidi han cho phép tr hang chue dén hang tram bin 4. Moi truong nong thon Viet Nam [a mot nude cé Khoang gan 80% dan s6 hoat dong nong nghicp va sinh song o cae ving nong thon voi thu nhap thap, ty 1é sinh de con 6 mute cao, quy dat canh tac da it lai dang bi thu hep dan, dang tao ra ste ép lén vé moi trudng va cdc hé sinh thai. O cac ving déng bang cing nhu mién nui, tinh trang du thita lao dong da nay sinh cac luéng di dan tu do vao cdc thanh thi hay cdc ving nui phia Nam pha rimg dé lam an sinh song. Tat ca nhimg van dé d6 cang lam cang thang hon vé chat luGng moi trudng. Mat khdc, 6 néng thon sé thiéu luc luong lao dong tré, Khoe, vi vay cong tac phuc hoi suy thodi sé gap nhiéu kho khan. Daing chu y nhat 14 tinh trang cdp nu6c 6 nong thon con rat han ché. Ty lé nong dan duoe cap nude sach & ving ven bién irén 30%, viing dong bang 40% - 46%, trung du va mién nui tir 30% - 36%, Mot sO noi van con sir dung phan tuoi b6n rung... gay 6 nhiém Ién tdi moi trudng sinh thai va anh hudng tiéu cuc ti site Khoe nhan dan, O nhiém hoa chat nong nghiép da va dang tw thanh van nghiém trong. Cac loai thuée bao vé thye vat do chua hoac khong duoc hu6ng dan diing dan hoa bi cém nhung van st dung 117 & mot trong nhiy nguyen nhan lam giag da dang sinh hoc va anh huong xau dén stic khoé con nguvi. Hang nam nue ta su dung khoang 15.000-25.000 tan thudc trir dich hai va bao ve thue vat, binh quan st dung trén | ha gico trong la 0.4.0.5 kg. Ca biét 6 nhiéu ving cé ham luong su dung thudce cao hon nhiéu lain nhu ving rau Da Lat, ving bong Binh Thuan, ving lia dong bang song Hong va song Cuu Long... Luong phan dam hoa hoc (NPK) duoc su dung 6 nuGe ta trung binh la 62,7 kg/ ha (1985) va 73.85 kg/ ha (1990-2000), (so voi trung binh cua thé gidi 1a 95,4kg/ ha). Tuy nhién, 6 mot s6 ving tham canh rau & Ha Noi nam 1989 da su dung toi 372.5 kg/ha, do vay da lam tang lugng nitrit, anh hung dén chat ltrong thuong pham cia rau. Hoat dong nong nghiép cdn gop phan 6 nhiém do phit trién cdc khi NH,, CH, tir phan hitu co, NO,, NO tir phan dam, CO, va hai khac do dot cé nong nghiép, dot rimg lam ray. san pham sinh hoc, cdc phé thai 5, Suy giam da dang sinh hoc Da dang sinh hoc nude ta rat da dang va phong phi do nam 6 ving nhiét doi, di duce coi 1a mot trong cdc trung tam cd mite da dang sinh hoc cao nhat thé gidi, bao gém: Hé sinh thai rimg v6i_ 13.766 loai thuc vat va nhiéu dong vat hoang da quy hiem nhu 21 loai linh truéng, 33 loai chim dang dac hitu, hang tram loai dong vat khong xuong s6ng; Hé sinh thai nude ngot voi 547 loai cé nude ngot, trong dé c6 35 loai dac hitu; Hé sinh thai bién 118 va ven he vai 537 loai thue vat noi, 667 loai rong bién, 15 loai cd bien. 468 loar dong vat not. 6.377 dong vat day, 225 loar tom Hien, 298 oar san ho, 53 loai dong vat chan dau, 2038 loai ca Dien va. mot so loai ran. rua, thu bién. Song hau hét hé sinh thai Urnhicn bi tie dong trong qua trinh phat trién kinh t@ - xa hoi nhu rung br chat pha lam mat he sinh thai rimg tu nhién lan rong, dua nuove do cic nguon thai gia ting tac dong dén moi trudng, chat luong nuse gay suy giam da dang sinh hoc thuy vue va giant so luong ca the, nguy hiém hon 14 lam giam chat luong cac loai co y¥ nghia khai thac 1am thuc pham do kha nang tich tu doc to Pac biet, so loai bi de doa va nguy co mat hoan toan ngay noi dia da giam 9,5 lan cang tang, riéng san long khai thac so voi 20 nam truce day hay nang suat khai thdc tom bién ww ohién chi bang 45% - 78% nang suat thoi ky 1975.1985. 6. Tang truong kinh té va phan phoi thu nhap khong binh dang Toe do tang trudng kinh té cao kéo theo nhu cau Ién vé tai nguyen thién nhién, nhan luc, ha tang co sd, thc day qué trinh dQ thi hod. Qué trinh nay néu khong duoe quan ly tot sé 1a nguyén nhan quan trong lam suy thoai moi trudng. Su phan phdi thu nhap khong dong déu, c6 thé vé mat dai han sé tao nén dp luc manh mé d6i véi tai nguyén thién nhién, do nhiing ngudi nghto chi con cach kiém séng duy nhat 1a khai thac cing kiét ohimg tai nguyén thién nhién, vi phan Ién dan cu cé thu nhap thap sé thiéu kha nang déng gop cho bao vé moi trudng, thiéu kha nang tang dan tri va su hiéu biét vé moi trudng, bao ve mdi truong, 119 7. Nhu cau vé nang luong tang nhanh Co cau nang luong cla Viet Nam dang thay d6i manh me do su tang lén nhanh chéng cua khai thac va str dung thuy dién, dau mo, khi dot, than. Cong nghiép nang luong Viét Nam da phat trién kha nhanh. Nam 1994 nang luong thuong mai da |a 11,535 ty KWh dién, 4,9 triéu tan than va 7 triéu thing dau tho, binh quan hang nam tang khoang 20-30%. Dén nam 2001 nang Iuong thuong pham da dat 25,75 ty KWh, 12 triéu tan than, 20 trigu tan dau tho, Nhu cau phat trién cong nghiép nang luong ngay mot cao dé dap tng qué winh cong nghiép hod-hién dai hoa dat nuée va doi song, sinh hoat duoc nang cao cla nhan dan. Ching ta can c6 chién luc va chinh sach phi hop, néu khong sé kéo theo cac van dé moi trudng nhu 6 nhiém va tin pha tai nguyén, dat dai do khai thac than, 6 nhiém do nha may Nhiét dién, 6 nhiém do khai théc, van chuyén, ché bién dau khi, cac tac dong tiéu cuc cia céc h6 chita nude thuy dién va nan pha rimg lam cui dét. 120 CHUONG 4 QUAN LY NHA NUOC VE TAINGUYEN VA MOI TRUGNG 1 QUAN DIEM VA CHIEN LUGE BAO VE MOL TRUONG VIETNAM 1, Quan diem Chi thi 36/CT-TW vé “Tang citdng céng tac bao vé méi wong trong thai kv cong nghiép hod - hién dai hod dat nua” cha BO Chinh ui Ban chap hanh TW Dang CS Viét Nam (25/6/1998) da dua ra nhimg quan diém, nguyén tac co ban thé hién dudng |6i, chu truong vé bao vé méi tung trong thdi ky cong nghiép hoa - hién dai hod 6 nude ta. Dé 1a: - Bao vé moi trudng 1a su nghiép toan Dang, toan dan va toan quan. - Bao vé moi trudng la mot noi dung co ban khong thé tach riyi rong duvng 16i chi truong va ké hoach phat wién kinh té - xa hoi ctla tat cd cde cAp cdc nganh, 1a co so quan trong dam bao phat trién bén ving, thuc hién thang loi cong nghiép hod, hién dai hod cba dat nuée, - Coi phong ngita va ngan chan 6 nhiém 1a nguyén tac chu dao két hop voi xt ly 6 nhiém, cai thién modi trudng, bao tén thién nhién, 121 - Két hop phat huy noi luc voi tang cudng hop tic quoe 1¢ trong bao vé moi trudng va phat trién bén ving. Chinh pho cing da cam ket van dung cdc nguyén tac va noi dung co ban cua Chuong trinh Nghi su 21 vao diéu kién cu thé o nude ta: ay phong ngtta va ngan chan 6 nhiém la nguyen ti chi: dao, két hop x ly 6 nhiém, cai thién méi trucng va bao ron thién nhién; két hop phat huy noi luc voi tang cuing hop rac quoc té trong bio ve mdi truong va phat wién bén ving”. Nghi quyét Dai hoi IX cia Dang néu 16 vé dudng Ii kinh te la: “Phat trién nhanh, co hiéu qua va bén vimg, tang truéng kinh té di doi vi thuc hién tién bd, cong bang xd hoi va bao ve moi trudng™. Chu truong c6 tinh chién luge cua Dang va Nha nude ta 1a: “Giai quyél hai hoa moi quan hé gitfa phat trién kinh té - xa hoi va bao vé mdi trudng theo hung phat trién bén ving”. Chinh sach vé phat wién kinh té phai gan vdi bao ve moi trudng, dam bao khai thic cdc ngudn tai nguyén thién nhién co hiéu qua, bao vé mdi trudng. du bdo, phong chong thién tai. 2. Chién luoe 2.1. Tinh hinh thuc hién cong tac bdo vé tai nguyén va moi truéng Thue hién Chi thi 36,CT/TW ngay 25.6.1998 vé “Tang cudng céng tic bao vé mdi trudng trong thoi ky cong nghiép hoa hicn dat hod dat nude”. Duge su phoi hop chat ché cua nhiéu co quan, bo, nganh. dia phuong. BO Khoa hoc, Cong nghé va Moi trugny (truce day) da xay dung va ban hanh cdc van ban phap quy cu the hoa cong tac bao vé moi truGng nganh, dia phuong. Nho do. nhieu dia phuong, co so xuat hién nhing tim guong ve tinh than chi dong va sang tao véi nhiéu hinh thite phong phu de huy dong su tham gia cla cong dong cing giai quyct nhieu van de tai nguyén va moi trudng bute xuc c6 tinh lién nganh, lién ving. O mot so phudng. xa. huyén, thi da thanh lap cac doi tu nguyén Lam vé sinh moi trudéng cua phu ni, thiéu nién, cuu chién binh, Nam 2000, mot dé tai nghién ct cic m6 hinh quan ly moi truGng cong dong tai mot so dia phuuong nhu: Ha Noi, Ha Tinh, Quang Ninh, Thita Thién- Hué. Két qua cho thay, tai caéc dia phuong da xuat hién nhieu m6 hinh quan ly moi truong c6 hiéu qua c6 su tham gia cla cong déng. Cac mo hinh hoat dong c6 hiéu qua sé duoc tiép tuc trién khai, nghién ctu, nhan rong ra nhieu dia phuong khé Vide tang cudng va md rong cdc bién phdp tuyén truyén pho bien kién thie, thong tin vé cong tac bao vé moi trudng da gitip vé mai trudng. Nhan dan tham gia tich cue thue hién nép s6ng hop nhan dan nhan duoc nhieu thong tin hon vé moi trudng va bi vé sinh, giif gin vé sinh cong cong, tham gia mot cach tich cuc thuOng xuyén cdc phong trao xanh-sach-dep, vudm-ao-chudng- timg, Tuan 1é nude sach va vé sinh moi trudng. Gia dinh van hoa-vé sinh t6t, tham gia ban bac mot cach tich cue vao qua tinh ra quyét dinh va dé xuat cdc bién phap bao vé moi truéng. Nhin 123

You might also like