PHAT AM THEO PHUONG NGU NAM BO - NHUNG UU DIEM VA HAN CHE e Phan Tran Céng* 1. Cosé ly thuyét 1.1. Ng6n ngit va phuong ngit Déi voi mot ngudi ndi tiéng Viét, hay bat ky mét ngudi dang sir dung mét ng6n ngit nado nhu ngén ngit thir nhat, thi khong phai la hg ndi ngén ngit dé ma 1a dang hién thuc héa ng6n ngif dé thong qua phuong ngif ma minh dang sit dung. Déi vdi giao vién day tiéng cing khdng cé ngoai 1é. Trén ly thuyét thi khéng cé ng6n ngé nado khéng cé phuong ngtt. Phuong ngit 14 mét khai niém ngén ngit hoc, trong dé méi phuong ngit duge dat trong thé di lap gita né voi phuong ngit khac va gitta né vdi tiéng chuan, Phuong ngit duge hinh thanh mét cach tu nhién trong long mét ng6n ngit vdi nhiéu nguyén nhén ma chi yéu la do su bién déi khac nhau va khéng déng déu gitta cdc cong déng sir dung ngén ngit dé trong mét pham vi dia ly nhat dinh cting véi viée tiép xc voi cdc ngén ngit khac nhau. Déi vei ngudi ban ng, kha nang tiép thu va hiéu mét phuong ngi khac tay thudc vao kinh nghiém tiép xtc, giao tiép va mdi trrdng séng cia méi * Khoa Viét Nam hoc, Trutng BH KHXH&NV - BHOG TP. Hd Chi Minh 16 @ KHOA VIET NAM HQC - TRUONG DA! HOC KHXH&NVngudi. D6i voi ngudi hoc ngoai ngit, khi mdi bat dau, hoc vién khong thé khéng cé nhiing bin khodn nhat dinh vé phuong ngit cla gido vién dimg Iép. © trinh 46 cao hon, hoc vién cing lim khi ngo ngang trudc mét phuong ngit mdi tiép xuc (cla gido vién méi hay voi ngudi ban ngit khac). Déi voi hoc vién (HV) tiéng Viét cing thé. Khi hoc tiéng Viét nhu mét ngoai ngtt, HV tiép xtc vi mét hay mét vai gido vién trong lop 1a chinh thi y thre vé phuong ngir chua ré rang lam, Nhung khi hoc tiéng Viét nhu mét ngén ngit thir hai, tire hoc trong mdi truéng ng6én ngit dang hoc, HV cé co héi tiép xtic va str dung tiéng Viét ngoai lop hoc nhiéu hon. Khi dé HV sé nhan ra nhimg khac biét gitra nhiing gi da hoc trong Idp va thuc té ng6n ngit ngoai xa héi. . Tir dé dit ra mét sé van dé sau: 1) “Tiéng Viét toi dang hoc 1a tiéng Viét gi?” 2) “Tiéng Viet” gido vién muén day 1a “tiéng Viet” gi? 3) Cac “loai tiéng Viét” nay khdéc nhau thé nao va wu thé cia m6i “loai”? Ngay tir dau hoc khéng sém thi mudn, gido vién can phai giai quyét nhimg van dé trén mét cach hop ly. 1.2. Vn d@ phuong ngif va tiéng chudn déi véi tiéng Vide Phuong ngit (regional dialect, dialect) la m6t thuat ngit ngén ngithoc dé chi su biéu hién cia ngén ngit toan dan 6 mét dia phuong cu thé voi nhimg nét khac biét ciia no so voi ngén ngit toan dan hay di mét phuong ngit khac, Nhu vay, phuong ngit la cai true tiép va la cAi dau tién ma ngudi hoc duge tip xic bing giac quan trén bé mat, cén cai hé thong, co ché tao ra né mdi thyc su la ng6n ngit. Vé surkhdc biét gitta cdc phuong nga, ngoai nhig khac biét v4 tir vung, thinh thong gay khé khan trong giao tiép, nhimg khac biét vé ngit4m, giong ndi la khdc biét rd rét nhAt va dugc biéu hién thwéng true trong qué trinh néi nang. Mét hoc vién da timg hoc, khi chuyén sang hoc voi gido vién khac véi mét phuong ngit khac KY YEU HOI THAO KHOA HOC 2011 @ 17thuong dé.nhan ra nhimg khac biét trong cach phat 4m. Ddi khi, hoc vién dé roi vao tinh trang nghi ngé, hoang mang. Khi dé giao vién can cé nhimg ly gidi néu can thiét. Mac dui cé nhimg khac biét gitta cac phuong ngit (ng6n ngif nao cing thé), nhung cac phuong ngit dé khéng nim ngoai ng6n ng@, thirtiéng dang hoc. Du 14 phuong ngif nao cla tiéng Viét thi cing khéng nim ngoai tiéng Viét va khéng it thi nhiéu déu mang nhimg dic trumg ctia tiéng chudn. Vé Khai niém tiéng chudn, dé 14 hé théng théng nhat duoc chudn ha gida cac bién thé. Vao giai doan trude khi cé nha nude phuong ngit phat trién ty phat. Khi nha nudc ra doi, ngdn ngit duoc chudn héa va mang tinh quy ché nha nuvc, ngén ngittoan dan hinh thanh trén ca nude, déng théi vin cé sy phan héa theo timg dia phuong ctia timg phwong ngif, thé ngit, cé su phan chia theo chic nang. Vé phuong dién ngén ngit hoc, tiéng chun 1a mét pham tra chtr khéng phai mét thir tiéng cu thé 6 mét dia phuong (hay mét giai doan) cy thé nao. Dé 1a nhiing don vi, hé thong, co ché qui nap nhing bién thé 1a céc phuong ngit cy thé. Déi voi tiéng Viét, mét ngén ngircé hé théng chit ghi 4m tuong d6i hoan thién thi vé phuong dién ngi 4m, chit viét 1A co sé dé xac dinh tiéng chudn. Hay ndi cach khéc, phat 4m theo tiéng chudn la cach phat 4m gan véi chinh 4 nhat. Déi voi viée day tiéng Viét, nhu cau cla HV co thé 1a muén hoc theo giong Bac, giong Trung hay giong Nam, nhung truce hét, ching ta cin day cho HV phat 4m theo tiéng chuan trudc, nhat 1a d6i voi phan phat 4m, vi mét s6 ly do sau: (1) ngudi hoc va noi ngoai ngi thi can phai hoc va ndi theo mét hinh thie chudn nhat ctia ngén ngit 46, (2) giip HV c6 co sé dé viét dting chinh ta, (3) HV chicé thé y thtte r6 rang nhig net dj biét gitta cdc phuong ngir khi von tiéng Viét di 6 muc tuong d6i. Hodc bang kinh nghiém giao tiép, HV cd thé ty khdi quat héa nhing hién tuoi, phuong ngit trong méi trudng giao tiép ciia minh va c6 thé turdid: chinh dé quay vé hinh thie chudn da dugc hoe, (4) hinh thie chuan (tiéng 18 @ KHOA VIET NAM HOC - TRUONG DAI HOC KHXH&NVchuén) luén bao ham cac bién thé (phuong nga) chit mét bién thé thi khong bao ham nhimg bién thé khac va hinh thie chuan, Dén day, déi voi ba cau hdi duge néu ra G phan 1.1 thi ching ta a tra 16i duoc hai c4u. 1) Am tiéng Viét ma cac HV dang nghe, dang hoc la phuong ngif cia gido vién. 2) Nhung khéng phai hoan toan 1a phuong ngit cia gido vién, tue khéng phai cach phat 4m ty nhién vi gido vién da tu diéu chinh theo tiéng chudn trong méi truéng su pham. Van dé con lai ma ching t6i dat ra cho cac gido vién Ia ngudi mién Nam, cing la muc dich cia bai viét nay. Dé la nhimg khac biét cia phuong ngir Nam bé so vdi tiéng chudn IA gi va kha nang, mitre 46 diéu chinh ctia nguéi mién Nam (theo tiéng chudn) thé nao. Déng théi cing giup hoc vién 6 trinh dé cao hon cé cai nhin khai quat vé su khac biét gitta phuong ngit Nam bé vé mat ngit 4m. 2. Hé théng ngir Am trong phuong ngit Nam bd Tir phan nay, ching t6i dua theo quan diém phin chia tiéng Viét thanh 3 ving phuong ngit dé so sanh cdc ving phuong ngit khac ngoai phuong ngit Nam bé. Chia tiéng Viét thanh 3 ving phuong ngitlén: phuong ngit Bac (PNB), phuong ngit Trung (PNT) " va phuong ngi Nam (PNN) la y kién chung cdia nhigu nha nghién ciru va pha hop véi quan niém dan gian. Vé mat dia ly thi PNB la tr Thanh Héa tré ra. Tir Thanh Héa vao dén Hué la PNT va tr phia nam déo Hai Van tré vao dén cue nam la PNN. Tiéu chi néi trdi la su khdc nhau vé thanh diéu giita 3 ving phuong ngit nay dé dang nhan thay. Khi quan sat cdc tiéu chi khac nhu ngir 4m, tir vung thi quan diém nay cang duoc khang dinh. Chi cé sukhc nhau vé vi tri ctia ving Thanh Héa, cé ngudi cho Thanh Hoa thuéc phuong ngit Bac (Nguyén Bat Tuy), c6 ngudi xép vao phuong ngirTrung (Hoang Thi Chau). 2.1, Phy am dau trong PNN KY YEU HOITHAO KHOA HOC 201 6 19- Yéu td ngac héa trong cdc phy am ngac hda cua thé ky XVII Bj, Dj, Zj khéng mat di nhu 6 PNB ma ln at phu 4m trudée né va Vitri cdu am - Prong thie cfu im | Me: | Rang | tei Newc | Mac | Hhu Hi thanh |b (b) 6@ ie | Wethant | 2 | 0 ch(et) | ke Bat ha th (th) Mai m (m) n(n) (eh) oe) Hu thanh | v(v) | 2(d) 20 @ xn | Nees | FON f say" 5 ct) |b (A) Rung a | Ben 10° Bin nguytn wv im ———— bién thanh phy 4m j (mat lwdi-ngac, xat, hia thanh) - [v] va [z] trong PNB dugc phat 4m thanh [j] - Tuy nhién Bj dang duoc git lai (khong chuyén thanh [v] nh trong PNB) trong ngén ngé truyén thong nham giam lugng tir déng 4m, nhung trong ngén ngit hang ngay thi khong con (tré thanh {j]). Tir dién A. de Rhodes: PNB: PNN: 3a) iQ) iG) - Xudt hién w 6 vi tri phu 4m dau 1a hé qua tac déng cla 4m dém -w- dén cdc phy am mac va hau dimg trudc no (sé néi r6 hon 6 phan am dém). 20 @ KHOA VIET NAM HOC - TRUONG DAI HOC KHXH&NV6 cac tinh Nam Trung bé (déo Hai Van dén Ninh Thuan) cac phu 4m tién ngac duge phat am quat lui nhu trong PNT (¢r, s). Nhung 6 Nam b6 thi cé xu hudng déng héa, khong phn biét #-- ch, sx. Phu m r cé nhiéu bién thé khdc nhau tir 4m rung r cho dén am xat z hoac g (ving Tay Nam b6). Nhin chung, phy 4m dau 1a mét uu diém cia PNN. Mc du cé xu huéng déng héa nhung trong phong cach chinh lun hay hoc sinh trong trudng hoc van c6 thé phan biét tr-ch, s-x dé dang. Bén canh dé PNN cén phan biét d/gi [j] voi r trong khi PNB tat c& 1a [z]. Nhu vay, cdc cp phy 4m can phan biét a6i véi gido vién mién Nam thi cdc c&p phu am can phan biét la tr-ch, s-x va v-d/gi. 2.2. Am dém trong PNN 1, Am dém két hop voi Gm déu (am truéc nd): Su két hop ctia 4m dém trong 4m tiét khong ty do nhu nguyén Am do vai trd thir 4m cia ching, ching phu thuéc nhiéu vao nhiing yéu té dimg trude (phu 4m dau), dimg sau (nguyén 4m). Nguyén tic két hop dang chui y cla 4m dém IA tuan theo xu hudng di héa. Tite 1a hai 4m cé cling dic tinh nhu nhau thi khdng dimg gan nhau. Do dé, 4m dém [-w-] vén 14 4m cé tinh chat méi khong di véi cdc phu 4m dau - méi nhu m, b, v, ph. Trong PNB va PNT, am dém [-w-] it anh huéng nhiéu dén am tiét. Déi voi phu 4m dau, chung chi khéng két hop véi nhimg phy 4m mdi ké trén. Trong PNN, 4m dém [-w-] tac dong manh mé én phu am dau: 1) [-w-] tac dong manh dén nhéng phu 4m mac (k, ng, g, x) va hong (h, q) dig trudc va bién déi theo hai xu huéng: - Ddng héa hoan toan: mat hin phu am dau - xuat hién phy 4m [w]: w > w: oan [wan], uyén [wieng], uynh uych [win wut] hw > w: hoa hué [wa wé], huy hoang [wi wang], huénh hoang [w4n wang] ngw > w: nguyén [wiéng], ngoai [wai], nguy [wi] KY YEU HOLTHAO KHOA HOC 2011 @ 21kw > w: qua [wa], quén [wén]}, quan [x - Dang héa bé phan: phu 4m chi bi m hac van duoc gittlai: Xw > f (tinh chat xat, hoai [fai], khoai [fai], khuya khoat [fia fat Riéng truéng hop gw trong tiéng Viet | ‘goa”, lé ra [gw] 6 day tré thanh [v] nhung |: \himg Am tiét khac bat dau bang [v] trong P sién déi & day 1a: Gw > v > j, ba géa [ba ja 2) [-w-] bi triét tiéu sau nhiing phy 4m im rang, Igi, ngac. Vd: tuyén truyén [tiéng tr anh], ly Wun [li lung], nhuan nhuyén [nhi 2. Am dém két hop voi nguyén dm (am. noah | 1 cht 4 e 8 3 r t doy we Py v th b £ ‘ __— sw (rigt Hiéu hodn toan sau nhiing phy dm tren Do co ché di héa noi trén, am dém iguyén 4m tron méi u, 6, o va nguyén am « - Trong PNB, do xu hudng di héa man hop véi [u] va [uo], cing nhu [u] va {uo} cudi [-w] (PNB: wu [iw], wou [iéw]). -Trong PNT, két hop [wa] 6 Nghé Tinh hay bing [wu]: tudn [twim], san xuat {sn : kwut]. - Trong PNN, am dém mat di va con lai 5D buns VIET WAM URC. TRITAIME PAL Rc KYtrén). Day la bang ching vé su ké thia cach phat 4m cia mién Trung trong PNN. Mét sé thé ngi nhu 6 Quang Binh, Quang Tri cé hién tugng 4m dém déng hoa nguyén am: quan [kin], xuan [xun], quan [kun] Ngoai ra, & mét sé thé ngi 6 ving bac Binh Tri Thién con 6 hién tuong 4m dém déng héa nguyén 4m: xudn > xun, quan > cin. © Thanh Héa, 4m dém -w- déng héa nguyén 4m a theo sau nd: loat > [I*9:t], doan > [d”6:n]. Do 2 xu hudng déng héa va triét tigu noi trén, cd y kién cho rang trong PNN khong cé am dém. 6 nhiing ving ban phuong ngit (c4c khu vuc thanh thi) lA nhimg ving pha trén nhiéu phuong ngit va cé dac trig ngén ngitcé xu huéng chuan héa manh thi 4m dém duge thé hién trong nhimg két hop véi e, a, d, tire 1a voi nhiing nguyén 4m mé (oe, 0a, od) r6 hon. Trude nguyén 4m a, am dém -w- déng hoa nguyén 4m giéng nhu 6 Thanh Hoa (loat > [I"o:t], dodn > [d6:n]). Tuy nhién, véi tinh hinh 6 Thanh phé Hé Chi Minh hién nay, nhan dinh nay da khong cén ding khi xu hudng chudn héa trong phat 4m d3 nang mat 46 4m dém xuat hién hu nhu trong cac trudng hgp va chi cén lai hién tugng dong hda hoan toan khi két hop voi ?, hk. Chinh vi thé ma day khong con la van dé dang quan ngai. Mac du 4m dém tac dong nhiéu dén dm tiét trong phuong PNN nhung thue té chi thé hién cé phan ré nét trong phong cach than mat. Trén thu té van con nghe thie phia, phai dn phai, ngdm cit pha hoc, ba wai,... nhung vdi phong cach ngén ngit dic biét, thuéng 14 bong dva. Cén trong giao tiép chinh thie, cng viéc, hoc dudng,... thi ngudi néi ty diéu chinh mét cach ty nhién. Truéng hop déng héa hoan toan khi két hop vai ?, A, mac di kha phé bién nhung cing khéng kho diéu chinh, déng thdi cing khéng qua phirc tap trong viée giai thich cho hoc vién. Qua qua trinh gidng day, ching tdi nhan thay hoc vién tiép nhan hién tong nay kha dé dang, mét phan cing nho méi trudng ngén ngit 6 Thanh phd Hé Chi Minh. KY YEU HOI THAO KHOA HQC 2011 @ 232.3. Van (nguyén am + Am cuéi) J. Dac diém ctia nguyén dm tiéng Viet Sé hrong nguyén 4m trong tiéng Viét mac di co nhiing bién thé gitta cdc phuong ngit, tuy vay, nhin chung nguyén am 1A hé théng tuong déi dn dinh so véi cdc hé théng phy 4m dau, am dém, am cudi. ~ Hé théng nguyén am tiéng Viét: 3 nguyén 4m déi ghi theo chin ta la: ié: i, ia; uo: wo, wa; ud: u6, ua, - Nguyén 4m trong cdc 4m tiét md: trong ¢6 nguyén am kéo dai, lp khong tréng cua 4m cudi do trudng 6 4m tiét khdng thay d6i. Vi vay hai nguyén 4m ngan d, dé khong xuat hién trong am tidt mé. - di lap gitta dong trudc va dong sau thé hién trong cdc tir lay 4m: luan phién gitta hai nguyén 4m cing d6 mo: oes nh nhé, thé thé, mm mém, hom hem... 6-8 : ngé nghé, sd sé, ngéng nghénh, ching chénh... ui: thie thit, thi thi, miim mim, chim chim... - Sy khac nhau cia ban than nguyén 4m gitta céc phuong ngit khéng dang ké, nguyén 4m dong trade, dong sau 6 PNT va PNN cé xu huéng hoi dich vé phia gitta hon so voi PNB, va d6 cing cla fudi va méi cing yéu hon. - Nguyén am dong gitta duoc phat Am gan nhu théng nhit, trir nguyén am [a] duoc phat 4m hoi dich vé phia truée trong céc phure~ now ty Pini Yén dén cuc Nam.- Ngoai ra con cé hién tugng nguyén 4m chuyén sac nhur & Thanh Héa: chi [chéi], éng cu [6ng kéu), hay mét 6 thé ngit Bac b6: me [mie], to [tuo]. 2. Dac diém cia phu dm cudi tiéng Viét -Trong tiéng Viét, tt cd c4c phu 4m cudi déu khép (implosive) chur khéng 5 phai 1a mét phu 4m cuéi mé (explosive) nhu trong cac ng6n ngit An-Au. - Cé quan hé chat voi nguyén 4m va thanh diéu. Cac phu 4m [-p, -t, -k] chi di voi thanh sdc va nang, hai 4m [-nh, -ch] chi di vdi cac nguyén am [i, é, e]. - 6 c&p phu 4m cudi tiéng Viét: 1. Phu 4m méi :m,p 2. Phu am dau ludi int 3. Phu 4m mat ludi :mh, ch 4. Phu 4m géc luoi ing, k 5. Phu 4m mac rng”, kP 6. Ban nguyén 4m iw, j Céc c&p phu 4m nay tuong img voi nhau vé tinh thanh va tinh chat mii. Trong céc phuong ng, cdc phu am nay cé thé bién déi nhung dac biét 1a tinh tuong lién gitta hai vé cha mdi c4p vin duoc duy tri, vi vay chung co thé cling tdn tai ho&c cing bién mat, hién tuong gi xdy ra cho vé bén nay thi cfing xdy ra cho vé bén kia. - Mi tuong lién cia cac cp thé hién qua ti lay: -ng"/-k?; xéng xéc, léng léc, nhung nhuic, chong choc, sing suc... -ng/-k: khang khac, himg hue, hing hic, phung phir, ring rac... -nh/-ch: khanh khach, banh bach, phanh phach, thinh thich, xénh xéch... -n/-t: sén s6t, phan phat, bén bet, thin thit, kin kit, sin sit... -m/-p: ram rap, ham hap, sim sup, tam tap, him hip... KY YEUHOLTHAO KHOA HOC 2011 @ 253. Van trong PNN * Su tac dong ln nhau gitta nguyén 4m va phy 4m cuéi tao ra nhimg bién déi 1én vé ca hai phia lam thay déi hin hé théng van trong PNN vé ca sé long In chat lwgng. Sau day la bang van trong PNN: 1 2 3 4 5 6 7 -m| -n -nh ong -ng™ | -w ij im | -iéng -iéng -iw -im | -i:n/am | -um -i:w vim | -€:n/-on| -an -iw -exm | -eng -in “ew “nm | -uong -uong -iw/-u | -unj/-w -ung -ung -i:w/-u | -uj/-0 —— -om | -ong 9) a am [ing ane aw] il aj a -am j -ang -ang 1 “aw -aj (-01) 4 -im | -ang -ing -iwiaw | ~aj/ -aj ——_} ud | -um | -uéng = -udng -udj u -um | -1ng/-ung" -ung™ 6 -o:m | -6:n/-6:ng” -6ng” ° -om | -o:ng -ong™ = (a) Trong PNN sé van giam han so voi PNB va PNT. Bang van cho thay khé nhidu van tring nhau. Cac van 6 cét 2 va 4 voi nguyén dm dong gitra tring nhau timg déi mét. O cét 1, nguyén am déng trudc cé 3 van tring nhau (-i:m). 6 cét 6, nguyén 4m dong true va dong gitta c6 5 van tring nhau (-i:w). (b) Khéng cé cap phy 4m cudi [-nh, -ch] trong PNN (ct 3). 26 @ KHOA VIET NAM HOC - TRUONG DAI HOC KHXH&NVChing tré thanh [-n, -t] va nguyén am cing bi thay déi (minh > médn, chénh vénh > chan van, anh > an, kich thich > kit thitt, chanh khach > chan khat. (c) Cap phu 4m [-n, -t] géc chi con lai voi hai cp van [-i:n, -i:t], [-é:n, -&:t]. Vi du: mit chin, trén hét, mét 6 Nam Trung bé phat 4m khéng cé gi thay déi. Nhung 6 Nam bé lai ndi 1a muit chim, tron hot, mot tic la nguyén 4m déu dich vao gitta, w thi ngin lai cén o thi dai ra, Sau cdc nguyén 4m cén lai, [-n, -t] déu bién thanh [-ng, -k]. Ngoai ra PNN cén c6 cap [-n, -t] do [-nh, -ch] chuyén thanh (-inh, -énh, -enh > -un, -Gn, -dn). Do dé {-n, -t] di ca voi nguyén 4m dong trudc va nguyén 4m dong gitta chit khéng phai 6 thé phan bé bé tic cho [-ng, -k]. Ching van a nhimg 4m vi nhu & PNB va PNT. (d) Cap [-ng, -k] khéng chi dimg sau nguyén 4m dong gitta nhu & PNB ching cén dimg sau tat ca cdc nguyén 4m tron méi va nguyén 4m dong trudc ¢ (tuy nhién ¢ cd yéu té chuyén sdc trung héa e* - truéng hop chinh ta viét van en — cét 2) (e) Cap [-m, -p] ty né khéng bién déi nhumg chung tac dong dén nguyén 4m dimg truée ching lam cho nguyén 4m déng sau mét tinh tron mdi (um lm > um tim, hip xip > hip wip). Hién tugng nay duge xem 1a hién tuong di hdéa ngugc. Vi phu 4m méi dig sau da khir di tinh chat mdi cia nguyén 4m dig trudc nd. (f) Truéng hop hai nguyén 4m ngan /A/ va av di voi ban nguyén Am cudi -w va -: /i/ khi két hop véi -w va + thi tré thanh [a]. Vd: may bay > mdi bai, cau > cao. Truéng hop #4, chi bién déi thanh [4] khi két hop véi -j. Vd: thay > thay, cdy > cay. 3. Thanh diéu trong PNN Su phan bé cia thanh diéu tiéng Viét phy thuéc vao méi loai Am tiét khac nhau, tay thugc vao phu 4m cudi cia 4m tiét. Cu thé, cac loai 4m tiét va su phan bé cia thanh diéu nhu sau: 3.1. Sau thanh cua tiéng Viét trong PNN Nhu chung ta da biét, dic trung ré nhat 46i voi hé théng thanh KY YEU HOI THAO KHOA Hoc201 027(STT)| Loaiam tiét =| Mota Thanh digu két hop (1) | Am tiét mé Phu 4m cudi Ia zero 6 thanh Am tiét nia mé_ | Phu am cudi 1a hai ban phu am cuéi: -v va-j_| 6 thanh Am tiét nita khép | Phu 4m cudi la cde phu am mii: -m, -n, -nh, -ng, -ng”_| 6 thanh Am tiét khép | Phy am cudi la cac phu 4m the: -p, -t, -ch, -c, -0 (-h) @ G3) sic va nang diéu trong PNN 1a chi co 5 thanh. Trong 46 thanh hdi va thanh nga khéng duoc phan biét (tré thanh mét thanh), so voi PNB thi hai thanh nay duge phan biét r6 rang. So sanh dudng nét thanh diéu gitta PNB va PNN déi voi am tiét mdz . Theo hinh anh thuc nghiém trén, chting ta thay trong PNN: ma ma md ma m4 ma 9R em VUNA VIET NAM HOC - TRUONG PAI HOC KHXHENV- Dudng nét thanh hdi va thanh nga Ja nhu nhau. Chung 6 diém bat dau thap hon thanh ngang va thanh sac, di xudng va di lén dén diém két thtic cao hon diém bat dau. ~ Con thanh nang thi ciing cd dudng nét trong tu nhung chi di lén mét chut 6 cudi va diém két thtc thap hon diém bit dau. Khic voi thanh nang trong PNB, chi di xuéng, khéng di lén 6 cudi am tiét, va két thic bing mét 4m téc thanh hau. 3.2. Thanh sac va thanh nang trong am tiét khép (4) Tuy nhién, thanh nang va thanh sac trong PNN xét trén cé chu canh 1a Am tiét m6, loai am tiét (1). Ca hai thanh nay cung cé sukhac biét gitta am tiét khép (4) va ba loai 4m tiét cén lai (1), (2) va (3). Thanh nang va thanh sac déi vdi ba loai 4m tiét (1), (2) va (3) duoc thé hién nhunhau. Nhung trong loai 4m tiét khép (4) thi ching cé thay déi dang ké. Thue nghiém chting tdi tién hanh dudi day voi thanh sdc va n&ng xuat hién trong chu canh chi khac nhau béi cp phy 4m cudi déng vi. Nhiing don vi ghi am 1a nhing ti cé nghia déi véi tdt cd cdc nguyén 4m trong két hop véi cdc phu 4m cla phu 4m cuéi qua giong doc cila ca nam va nit. Dudi day 14 mét vai vi dy minh hoa: Nhan xét chung: KY YEU HOI THAO KHOA HQC 2011 @ 29- Vé trudng dé, 4m tiét khép cd xu hudng duge thé hién ngén lai. - Thanh sac cua am tiét (4) di lén ngay sau khi bat dau trong khi trong 4m tiét (3) thi di ngang va cé xu hudng ha thdp trudc khi di lén. - Thanh nang cia 4m tiét (4) di thang xudng thap trong khi trong 4m tiét (3) thi di xudng va di lén dén diém két thtic thap hon khong dang ké, cé khi bang voi diém bat dau. 4, Két luan Méi phuong ngé cé nhiing wu va nhuge diém khac nhau. Néu PNB cé uu thé déi voi thanh diéu, phan van (ma dc biét 14 phu 4m cudi) thi PNN cé uu thé vé phu 4m dau. Tuy nhién, xét vé sé luong chéch chudn so véi chinh ta thi PNB c6 nhiéu wu thé hon PNN. Bai viét cia chuing t6i tap trung vao viéc hé thong héa nhimg 30.@ KHOA VIET NAM HQC - TRUONG DAI HOC KHXHENYkhac biét ctia PNN nham gitp giao vién cd nhiing ly gidi théa dang khi cdn thiét (chi khi can thiét) véi hoc vién. Déng thdi gitip gido vién nam bit nhimg han ché, kha nang khac phuc theo huéng chudn héa trong viéc day phat am. Tai ligu tham khao . Binh Lé Thu, Nguyén Van Hud, 1998. Co’cdu ngiam tiéng Viét Nxb Gido duc. , Hoan Thién Thuat, 2003. Ngi’am tiéng Vit. Nxb BH Quéc gia - Ha N6i. 1. Jennifer Wilson, December 2008. Phonetics of Korean. Course Project (Linguistics Department, State University of New York at Buffalo). . . Hoang Thi Chau, 2004. Phubng ngihoc tiéng Viét. Nxb BH Qué gia - Ha Néi. . Nguyén ‘Vn Hué (chu bién), 2008, Gido trinh ting Viét cho nguéi nude ngoai 1, Nxb ‘DH Quéc gia - TP. HOM. . Phan Tran Céng, 2006. Phuong phdp day phat dm cho ngubi bat dau hoc tiéng Viet - tly thuyét dén thye tién day tiéng, trong Viét Nam hoc va tiéng Viét (Kj yéu hdi thao). Nxb DH Quée gia - Ha NGi. 7. Phan Tran Céng, Chu Thi Quynh Giao, ‘Tran Thi Tam, 2009, Luyén phat 4m déi vot thanh diéu tiéng Viét (Ky yéu h6i tho Khoa hoc Quéc té 2009). Nxb Khoa hoc Xa hdi Ha Ngi, 8. Phan Tran Céng, Tran Thj Tém, Chu Thj Quynh Giao, 2010. Luyén phat Am a6i vot nguyén 4m tiéng Viét cho hoc vién Han ue yéu hi thao Vigt Nam hoc va tiéng Vigt - cdc hudng tiép cn. Nxb Khoa hoc Xa hOi Ha NGI. 9, Phan mém thyc nghiém ngii am: Speech Analyzer 2.7. ena ae @ KY YEU HOI THAO KHOA HOC 2011 @ 31