BÖLÜM 6

RĐSK DEĞERLENDĐRME
YÖNTEMLERĐ

oakkoyun@gmail.com
 Risk Değerlendirme Teknikleri
Risk değerlendirme yöntemleri iki gruba ayrılabilir.

1. Kalitatif Teknikler

Riski, Yüksek, Orta veya Küçük gibi sayısal

olmayan terimlerle tanımlama,

2. Kantitatif (Sayısal) Teknikler

Riski, Sayısal hale getirmek ve bunu ekipmanın hata

sayısı, insan hatası vb. sayısal tanımlara bağlı olarak
hesaplamak

oakkoyun@gmail.com
 Risk Değerlendirme Yöntemleri
Literatürde en çok karşılaşılan risk değerlendirme yöntemleri
şunlardır (Sayısal ve sözel tümü)
1- Ön Tehlike Analizi
(Preliminary Hazard Analysis - PHA)
2- Đş Güvenliği Analizi
(Job Safety Analysis -JSA )
3- Güvenlik Denetimi
(Safety Review - SR)
4- Kontrol Listeleri Kullanarak Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis Using Checklists-PRA)
5- Đşlemleri Đnceleme Tekniği
(Technic of Operations Review - TOR)
oakkoyun@gmail.com
 Risk Değerlendirme Teknikleri
6- Göreceli Sıralama-Dow ve Mond Tehlike Đndisleri
(Relative Ranking-Dow and Mond Hazard Indices RR-DM-HI)
7- Risk Analizi
(Risk Analysis - RA)
8- Olursa Ne Olur Analizi
(What If Analysis - WIA)
9- Tehlike ve Đşletilebilirlik Analizi
(Hazard and Operability Studies – HAZOP)
10- Olası Hata Türleri ve Etki Analizi
(Failure Modes and Effects Analysis – FMEA)
11- Hata Modları, Etkileri ve Kritiklik Analizi
12- Hata Ağacı Analizi
(Fault Tree Analysis -FTA)

oakkoyun@gmail.com
 Risk Değerlendirme Teknikleri
13- Olay Ağacı Analizi
(Event Tree Analysis – ETA)
14- Sebep-Sonuç Analizi
(Cause-Consequence Analaysis - CCA)
15- Đnsan Hatası Analizi
(Human Error Analysis - HEA)
16- Tehlike Erken Uyarı Modeli
(Diagnostics Model for Hazard - DMH)
17 - Risk Değerlendirme Karar Matrisi
(Risk Assessment Decision Matrix - RADM)
a- L Tipi Matris
b- Çok Değişkenli X Tipi Matris

18- Risk Değerlendirme-Kinney Metodu

oakkoyun@gmail.com
(Risk Assessment-Kinney Metod - RA-KM)
 1 - Ön Tehlike Analizi
(Preliminary Hazard Analysis - PHA)

oakkoyun@gmail.com
 1 - Ön Tehlike Analizi
(Preliminary Hazard Analysis - PHA)

• Tesis daha tasarlanırken, plan ve proje aşamasında

tehlikelerin tespiti edilerek tasarımı yapan teknik
elemanlara rehber olması için kullanılan kalitatif bir
risk değerlendirme metodudur.

oakkoyun@gmail.com
 1 - Ön Tehlike Analizi
(Preliminary Hazard Analysis - PHA)

Bu yöntemde, ilgilerine göre tehlikeler şu şekilde listelenir.

• Ham maddeler, ara ve nihai ürünler,
• Tesisteki ekipmanlar,
• Sistem elemanları arasındaki ilişkiler,
• Çalışma çevresi,
• Đş güvenliği ekipmanları.
Sonuçlar: Tesisin tasarımlanması aşamasında tehlikeleri ortadan
kaldıracak veya minimize edecek tavsiyeleri içermelidir.
oakkoyun@gmail.com
 1 - Ön Tehlike Analizi
Ön Tehlike Analizi metodolojisi Aşamaları

oakkoyun@gmail.com
 1 - Ön Tehlike Analizi

oakkoyun@gmail.com
 1 - Ön Tehlike Analizi

oakkoyun@gmail.com
Tehlike Analizi Risk Değerlendirme Formu
 2 - Đş Güvenliği Analizi
(Job Safety Analysis - JSA )

oakkoyun@gmail.com
 2- İş Güvenliği Analizi
Job Safety Analysis (JSA )
Bu metod, kişi veya gruplar tarafından gerçekleştirilen iş görevleri üzerinde yoğunlaşır.
Analiz, bir iş görevinden kaynaklanan tehlikelerin doğasını direkt olarak irdeler.
Dört aşamadan oluşur.

Hangi tip zarar gerçekleşebilir?

Zarar için bir çeklist hazırlanabilir mi?
Çalışma esnasında özel bir problem veya sapma
meydana çıkabilir mi?
Görevi yapmak için diğer bir yol var mı?
Tehlikeli materyal, teçhizat, makina vb. içeriyor
mu?
oakkoyun@gmail.com Đş görevi zor mu?
 2 - İş Güvenliği Analizi
Bir Đş Yapılırken Tehlikenin Gerçekleşme Đhtimali

OLASILIK DERECELENDĐRME

SIK SIK 3-5 saat

ARA SIRA 6-9 saat

SEYREK 10 saat veya fazla

ÇOK SEYREK Olası olmayan

oakkoyun@gmail.com
 2 - İş Güvenliği Analizi
Bir Đş(Görev) Yapılırken Karşılaşılacak Tehlikenin Şiddeti

RĐSK POTANSĐYELĐ DERECELENDĐRME

Geçici sakatlığa, hastalığa ve
HAFĐF yararalanmaya yol açacak durum
veya koşul
Ciddi yaralanma veya hastalığa, bunların
sonucunda Đş günü kaybına ve ekipman
ORTA
ve malzeme kaybına neden olan koşul
veya iş
Đnsan yaşamını tehlikeye düşürecek, kalıcı
sakatlığa yol açacak yada iş gücü,
CĐDDĐ
ekipman veya malzeme kaybına neden
oakkoyun@gmail.com olacak durum
 2 - İş Güvenliği Analizi

Risk Değerlendirme Seçim Diyagramı

oakkoyun@gmail.com
 2 - İş Güvenliği Analizi

oakkoyun@gmail.com
Đş Güvenlik Analizi Risk Değerlendirme Formu
 3 – Đş Güvenlik Denetimi
(Safety Review - SR)

oakkoyun@gmail.com
 3 - Güvenlik Denetimi
(Safety Review)

• Yapılan Đş Güvenliği Denetlemeleri (Safety Review) ile orijinal

standartlarda istenilen güvenliğin sağlanıp sağlanmadığı kontrol
edilerek sapmalar tespit edilir.

• Đş Güvenliği Denetlemesi, tesisin toplam iş güvenliğini ve

performansını geliştirecek nitelikte olup, operasyonların detayına
girmez, ana riskler üzerinde durur.
oakkoyun@gmail.com
 3 - Güvenlik Denetimi

• Denetleme amaçlı işyeri gezileri planlı olabileceği gibi

plansızda olabilir ve görsel incelemeye dayanır ve uygun
deneyimi ve sorumlulukları olan kişi veya kişilerden
oluşan ekip tarafından geçekleştirilir.

oakkoyun@gmail.com
 3 - Güvenlik Denetimi
• Denetimlerde:
Đşletmede operatör, bakım/onarım personeli,
mühendisler, yöneticiler, iş güvenliği temsilcileri, vb.
kişilerle görüşmeler de yapılmalıdır.

• Đncelemelerde ana riskler üzerinde durulmalı.

• Genel tertip düzen ve personel davranışları
üzerinde fazla odaklanılmamalıdır.

oakkoyun@gmail.com
 3 - Đş Güvenliği Denetlemesi
I.STANDARTLARIN BELĐRLEMESĐ
Mevzuat, standart, şart ve kuralların
belirlenmesi Yapılandırılma safhası

II. DENETĐM VE TESBĐT

Đşyerinin bir bütün olarak ele alınıp
incelenerek mevcut durumunun tespit
edilmesidir.

III. DEĞERLENDĐRME
Olması gerekenlerle olanlar arasındaki
farklılıkların belirlenmesi

IV. TEDBĐRLERĐN ÖNERĐLMESĐ

Alternatif çözüm yollarının önerilmesi
oakkoyun@gmail.com
 4 - Kontrol Listeleri Kullanarak
Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis-PRA
Using Checklists)

oakkoyun@gmail.com
 4 - Kontrol Listeleri Kullanarak
Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis (PRA) Using Checklists)

Uygulanması için fazla bir tecrübenin gerekmediği bu metod ile;

Bir tesisin veya prosesin tüm donanımının ve aletlerinin tam olup olmadığı veya kusursuz
işleyip işlemediği saptanır.
Beklenen tehlikeler “evet-hayır sorgulaması” ile tespit edilerek sistemin
standart işlemlere uygunluğu belirlenir.

oakkoyun@gmail.com
 4 - Kontrol Listeleri Kullanarak
Birincil Risk Analizi
Verimli sonuçlar alınabilmesi için, Çeklistlerin deneyimli uzmanlarca
hazırlanması daha yararlı olur.

Üst yönetimin periyodik denetimleri için de kullanılabilecek bu yöntem,

karar vericiye kalitatif sonuçlar sunar.

Bu yöntemle tespit edilen tehlikeler daha sonra risk değerlendirme

formunda değerlendirilir. Bu formlarda, ciddiyet, sonuç ve önleyici
önlemler ve terminler belirlenmelidir.

oakkoyun@gmail.com
 4 - Kontrol Listeleri Kullanarak
Birincil Risk Analizi
Metod, başlıca üç temel adımdan oluşur.

I.HAZIRLIK SAFHASI
Mevzuatın ve Đşyerinin Đncelenmesi
Kontrol Listelerinin Yapılandırılması

II. UYGULAMA SAFHASI

Hazırlanan listelerin Đşyerine Uygulanması

III. SONUÇLARIN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ

Uygunsuzlukların giderilmesi
oakkoyun@gmail.com
oakkoyun@gmail.com
 Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis-PRA)

oakkoyun@gmail.com
 Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis-PRA)
Bu metod, bir faaliyeti yerine getirirken gerçekleşebilecek kazaları
analiz edebilmek için kullanılan sistematik bir yöntemdir.

Her bir kaza için analiz; kazaları önlemek veya kaza nedenlerini
önlemek için çok belirgin korunma yolları tanımlar.

Analiz, riski indirgemek için tavsiyelerde bulunduğu gibi kazalar ile ilgili
riski aynı zamanda tanımlar.

Analiz kaza ile ilgili riski, tehlikeyi azaltıcı tavsiyelerde bulunarak

tanımlar.

oakkoyun@gmail.com
 Kazanın teşhis edilebilmesi için şu soruların cevabı aranır?

“ Bu aktiviteyi yerine getirirken ne gibi potansiyel kazalar meydana gelebilir?

"Bu faaliyeti yaparken, bu kazanın oluşmasına katkıda bulunan en önemli

olay nedir?"

- Đnsan hatası mı?

- Teçhizattın devre dışı kalması ya da hatası mı?
- Donanım sistem hatası mı?
- Yönetim ile ilgili zaaflar mı? vb.

oakkoyun@gmail.com
 Önleyici ve hafifletici korunmayı tanımlamak için de şu sorulara cevap
aranır;

"Bu faaliyeti yaparken, hangi mühendislik veya yönetim kontrolünün bu alanda

kullanılması, kazanın frekansını ve şiddetini azaltmada yardımcı olur?

-Yönetimle ilgili prosedürler mi?

- Yapılan iş planları mı?
- Eğitim ve bilgilendirme yöntemleri mi?
- Kullanılan ekipmanlar mı? vb.

oakkoyun@gmail.com
 Birincil Risk Analizi Frekans Çizelgesi

oakkoyun@gmail.com
oakkoyun@gmail.com Riskin Şiddeti Đle Etkisi Arasındaki Đlişki
oakkoyun@gmail.com
Birincil Risk Değerlendirme Formu
 5 - İşlemleri İnceleme
Tekniği
Technic of Operations Review (TOR)

oakkoyun@gmail.com