1. Cơ sở hạ tầng là gì? Kiến trúc thượng tầng là gì?

– Cơ sở hạ tầng (CSHT): là toàn bộ những quan hệ sản xuất

(QHSX) hợp thành cơ cấu kinh tế của một hình thái kinh tế- xã
hội nhất định.

Khái niệm CSHT phản ánh chức năng xã hội của các QHSX với
tư cách là cơ sở kinh tế của các hiện tượng xã hội. CSHT của
một xã hội cụ thể bao gồm những CSHT thống trị, những QHSX
tàn dư của xã hội trước và những QHSX là mầm mống của xã
hội sau. Trong một CSHT có nhiều thành phần kinh tế, nhiều
QHSX thì kiểu QHSX thống trị bao giờ cũng giữ vai trò chủ
đạo, chi phối các thành phần kinh tế và các kiểu QHSX khác; nó
quy định và tác động trực tiếp đến xu hướng chung của toàn bộ
đời sống kinh tế xã hội. Trong xã hội có đối kháng giai cấp, tính
giai cấp của cơ sở hạ tầng là do kiểu QHSX thống trị quy định.
Tính chất đối kháng giai cấp và sự xung đột giai cấp và sự xung
đột giai cấp bắt nguồn từ ngay trong CSHT.

– Kiến trúc thượng tầng (KTTT): là toàn bộ những quan điểm tư

tưởng xã hội, những thiết chế tương ứng và những quan hệ nội
tại của thượng tầng hình thành trên một cơ sở hạ tầng nhất định.

KTTT của xã hội có đối kháng giai cấp bao gồm: hệ tư tưởng và
thể chế giai cấp thống trị, tàn dư của các quan điểm của xã hội
trước để lại; quan điểm và tổ chức của các giai cấp trung gian.
Tính chất hệ tư tưởng của giai cấp thống trị quyết định tính chất
cơ bản của KTTT trong một hình thái xã hội nhất định. Trong
đó bộ phận mạnh nhất của KTTT là nhà nước- công cụ của giai
cấp thống trị tiêu biểu cho chế độ xã hội về mặt chính trị, pháp
lý. Chính  nhờ có nhà nước mà tư tưởng của giai cấp thống trị
mới thống trị được toàn bộ đời sống xã hội.

2. Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc

thượng tầng:

Mỗi hình thái kinh tế-xã hội có cơ sở hạ tầng và kiến trúc

thượng tầng của nó. Do đó, cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng mang tính lịch sử cụ thể, giữa chúng có mối quan hệ biện
chứng với nhau, trong đó cơ sở hạ tầng giữ vai trò quyết định.

2.1. Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc
thượng tầng:

Cơ sở hạ tầng nào sinh ra kiến trúc thượng tầng ấy. Giai cấp nào
chiếm địa vị thống trị về kinh tế thì cũng chiếm địa vị thống trị
trong đời sống tinh thần. Quan hệ sản xuất nào thống trị thì tạo
ra kiến trúc thượng tầng chính trị tương ứng. Mâu thuẫn trong
lĩnh vực kinh tế quyết định tính chất mâu thuẫn trong lĩnh vực tư
tưởng.

Do đặc điểm nói trên, bất kỳ hiện tượng nào thuộc kiến trúc
thượng tầng: nhà nước, pháp luật, đảng phái chính trị, triết học,
đạo đức,.. đều không thể giải thích từ chính nó, bởi vì, chúng
đều trực tiếp hoặc gián tiếp phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng và do
cơ sở hạ tầng quyết định.

Những biến đổi căn bản trong cơ sở hạ tầng sớm hay muộn sẽ
dẫn đến sự biến đổi căn bản trong kiến trúc thượng tầng. Sự biến
đổi đó diễn ra trong từng hình thái kinh tế-xã hội và rõ rệt hơn
khi chuyển từ hình thái kinh tế-xã hội này sang hình thái kinh tế-
xã hội khác. Sự biến mất của một kiến trúc thượng tầng không
diễn ra một cách nhanh chóng, có những yếu tố của kiến trúc
thượng tầng cũ còn tồn tại dai dẳng sau khi cơ sở kinh tế của nó
đã bị tiêu diệt. Có những yếu tố của kiến trúc thượng tầng cũ
được giai cấp cầm quyền mới sử dụng để xây dựng kiến trúc
thượng tầng mới.

Do đó, tính quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc
thượng tầng diễn ra rất phức tạp trong quá trình chuyển từ hình
thái kinh tế-xã hội này sang hình thái kinh tế-xã hội khác.

2.2. Sự tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ
sở hạ tầng:

Sự tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ
tầng được thể hiện ở chức năng xã hội của kiến trúc thượng tầng
là bảo vệ, duy trì, củng cố và phát triển cơ sở hạ tầng sinh ra nó,
đấu tranh xóa bỏ cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cũ.

Trong xã hội có giai cấp đối kháng, kiến trúc thượng tầng bảo
đảm sự thống trị chính trị và tư tưởng của giai cấp giữ địa vị
thống trị trong kinh tế.

Trong các bộ phận của kiến trúc thượng tầng, nhà nước giữ vai
trò đặc biệt quan trọng, có tác dụng to lớn đối với cơ sở hạ tầng.
Nhà nước không chỉ dựa vào hệ tư tưởng mà còn dựa vào chức
năng kiểm soát xã hội để tăng cường sức mạnh kinh tế của giai
cấp thống trị. Ăngghen viết: “bạo lực (nghĩa là quyền lực nhà
nước) cũng là một lực lượng kinh tế”. Các bộ phận khác của
kiến trúc thượng tầng như triết học, đạo đức, tôn giáo, nghệ
thuật cũng tác động đến cơ sở hạ tầng, nhưng thường thường
phải thông qua nhà nước, pháp luật.

Chủ nghĩa duy vật lịch sử khẳng định, chỉ có kiến trúc thượng
tầng tiến bộ nảy sinh trong quá trình của cơ sở kinh tế mới –
mới phản ánh nhu cầu của sự phát triển kinh tế, mới có thể thúc
đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội. Nếu kiến trúc thượng tầng là
sản phẩm của cơ sở kinh tế đã lỗi thời thì gây tác dụng kìm hãm
sự phát triển kinh tế-xã hội. Tất nhiên sự kìm hãm chỉ là tạm
thời, sớm muộn nó sẽ bị cách mạng khắc phục.

3. Vận dụng mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và

kiến trúc thượng tầng ở nước ta hiện nay:

Dưới chủ nghĩa xã hội hoàn chỉnh, cơ sở hạ tầng và kiến thức

thượng tầng thuần nhất và thống nhất. Vì cơ sở hạ tầng xã hội
chủ nghĩa không có tính chất đối kháng, không bao hàm những
lợi ích kinh tế đối lập nhau. Hình thức sở hữu bao trùm là sở
hữu toàn dân và tập thể, hợp tác tương trợ nhau trong quá trình
sản xuất, phân phối sản phẩm theo lao động, không còn chế độ
bóc lột.

Thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội là thời
kỳ cải biến cách mạng sâu sắc và triệt để, là một giai đoạn lịch
sử chuyền tiếp nó.Bởi vì, cơ sở hạ tầng mang tính chất quá độ
với một kết cấu kinh tế nhiều thành phần đan xen của nhiều loại
hình kinh tế xã hội khác nhau. Còn kiến trúc thượng tầng có sự
đối kháng về tư tưởng và có sự đấu tranh giữa giai cấp vô sản và
giai cấp tư sản trên lĩnh vực tư tưởng văn hoá.

Bởi vậy công cuộc cải  cách kinh tế và đổi mới thể chế chính trị
là một quá trình mang tính cách mạng lâu dài. Cơ sở hạ tầng
thời kỳ quá độ ở nước ta bao gồm các thành phần kinh tế như:
kinh tế nhà nước, kinh tế hợp tác, kinh tế tư bản nhà nước, kinh
tế cá thể, kinh tế tư bản tư nhân, cùng các kiểu quan hệ sản xuất
gắn liền với hình thức sở hữu khác nhau, thậm chí đối lập nhau
cùng tồn tại trong một cơ cấu kinh tế quốc dân thống nhất

Kiến trúc thượng tầng xã hội chủ nghĩa phản ánh cơ sở hạ tầng
của xã hội chủ nghĩa, vì vậy mà có sự thống trị về chính trị và
tinh thần Nhà nước phải thực hiện biện pháp kinh tế có vai trò
quan trọng  nhằm từng bước xã hội hoá nền sản xuất với hình
thức và bước đi thích hợp theo hướng như : kinh tế quốc doanh
được củng cố và phát triển vươn lên giữ vai trò chủ đạo, kinh tế
tập thể dưới hình thức thu hút phần lớn những người sản xuất
nhỏ trong các ngành nghề, các hình thức xí nghiệp , công ty cổ
phần phát triển mạnh, kinh tế tư nhân và gia đình phát huy được
mọi tiềm năng để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở
kinh tế hợp lý. Các thành phần đó vừa khác nhau về vai trò,
chức năng, tính chất, vừa thống nhất với nhau trong một cơ cấu
kinh tế quốc dân thống nhất mà còn cạnh tranh nhau, liên kết và
bổ sung cho nhau.

Để định hướng xã hội chủ nghĩa đối với các thành phần kinh tế
này, nhà nước phải sử dụng tổng thể các biện pháp kinh tế hành
chính và giáo dục, trong dó thì biện pháp kinh tế là quan trọng
nhất nhằm từng bước xã hội hóa nền sản xuất với hình thức và
thích hợp theo hướng kinh tế quốc doanh được củng cố và phát
triển vươn lên giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tập thể dưới hình thức
thu hút phần lớn những người sản xuất nhỏ trong các ngành
nghề, các hình thức xí nghiệp, công ty cổ phần phát triển mạnh,
kinh tế tư nhân và gia đình phát huy được mọi tiềm năng để phát
triển lực lượng sản xuất, xây dựng kinh tế hợp lý.

Về kiến trúc thượng tầng, Đảng ta khẳng định: Lấy chủ nghĩa
Mác-Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho mọi
hành động của toàn Đảng, toàn dân ta. Nội dung cốt lõi của chủ
nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là tư tưởng về sự
giải phóng con người khỏi chế độ bóc lột thoát khỏi nỗi nhục
của mình là đi làm thuê bị đánh đập, lương ít.Trong cương lĩnh
xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng
ghi rõ : ”xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa , nhà nước của
dân, do dân và vì dân, liên minh giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và tầng lớp trí thức làm nền tảng, do Đảng cộng sản
lãnh đạo”.

4. Vai trò của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng trong

việc đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành công nghệ thông
tin ở Việt Nam hiện nay.
-Việt Nam hiện nay đang phát triển ngành công nghệ thông tin
một cách nhanh chóng. Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
là hai yếu tố quan trọng trong việc phát triển ngành này.Việc
xây dựng một cơ sở hạ tầng thông tin hiện đại là điều kiện tiên
quyết để phát triển ngành công nghệ thông tin.
Cơ sở hạ tầng quyết định sự thay đổi căn bản của kiến trúc
thượng tầng. Khi cơ sở hạ tầng nào mất đi thì kiến trúc thượng
tầng do nó sinh ra cũng mất theo, khi cơ sở hạ tầng mới xuất
hiện thì nó lại sản sinh ra kiến trúc thượng tầng mới phù hợp với
nó. Cơ sở hạ tầng có vai trò quyết định đến kiến trúc thượng
tầng về mặt tính chất, nội dung và kết cấu.
Trong ngành công nghệ thông tin, kiến trúc thượng tầng là một
phần quan trọng của việc xây dựng phần mềm. Kiến trúc phần
mềm là một bộ khung cho việc xây dựng phần mềm và giải
quyết các vấn đề liên quan đến phần mềm. Các kiến trúc phần
mềm khác nhau có các ưu điểm và hạn chế riêng của chúng. Ví
dụ về các kiến trúc phần mềm phổ biến bao gồm kiến trúc lớp,
kiến trúc MVC (Model-View-Controller), kiến trúc
Microservices và kiến trúc Serverless.
-Cơ sở hạ tầng trong chủ nghĩa duy vật lịch sử đóng vai trò quan
trọng trong việc phát triển ngành công nghệ thông tin hiện nay.
Ví dụ về cơ sở hạ tầng trong chủ nghĩa duy vật lịch sử đối với
nhu cầu phát triển ngành công nghệ thông tin hiện nay bao gồm
các phương tiện sản xuất như máy móc, công cụ và các quan hệ
sản xuất như quan hệ lao động. Cơ sở hạ tầng này cung cấp cho
các doanh nghiệp và tổ chức các công cụ để phát triển các sản
phẩm công nghệ thông tin mới và cải tiến các sản phẩm hiện có.
-Một ví dụ cụ thể về vai trò của cơ sở hạ tầng và kiến trúc
thượng tầng trong ngành công nghệ thông tin là việc phát triển
các sản phẩm công nghệ thông tin và các dịch vụ liên quan đến
công nghệ thông tin. Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng ảnh
hưởng đến việc phát triển các sản phẩm công nghệ thông tin và
các dịch vụ liên quan đến công nghệ thông tin bằng cách cung
cấp các yếu tố vật chất và phi vật chất như đường giao thông,
điện lực, pháp luật, chính trị,… để giúp cho việc phát triển các
sản phẩm công nghệ thông tin và các dịch vụ liên quan đến công
nghệ thông tin được thuận lợi hơn.
-Một ví dụ khác về vai trò của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng trong ngành công nghệ thông tin là việc xây dựng các trung
tâm dữ liệu. Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng ảnh hưởng
đến việc xây dựng các trung tâm dữ liệu bằng cách cung cấp các
yếu tố vật chất và phi vật chất như điện lực, mạng lưới viễn
thông, …để giúp cho việc xây dựng các trung tâm dữ liệu được
thuận lợi hơn.