2022-2023

Bahar Dönemi

Türk Dili Koordinatörlüğü

TUR102-TLL102 TÜRK DİLİ-II

3.Ünite
12 MART İSTİKLÂL MARŞI’NIN KABULÜ VE MEHMET
AKİF ERSOY’U ANMA GÜNÜ
 DİL YANLIŞLARI
Anlatım Bozuklukları

YAPIYA BAĞLI ANLATIM

ANLAMA BAĞLI ANLATIM BOZUKLUKLARI
BOZUKLUKLARI

1. Gereksiz Kelime Kullanımına Bağlı Anlatım

Bozuklukları EKSİKLİK
2. Gereksiz Yardımcı Fiil Kullanımına Bağlı Anlatım
Bozuklukları
3. Kelimelerin Yanlış Yerde Kullanılmasına Bağlı
Anlatım Bozuklukları
4. Anlamca Çelişen Kelimelerin Bir Arada
Kullanılmasına Bağlı Anlatım Bozuklukları FAZLALIK
5. Düşünce ve Mantık Hatalarına Bağlı Anlatım
Bozuklukları
6. Kalıplaşmış Sözlerin Yanlış Kullanımına
(Atasözleri ve Deyimlerin Yanlış Kullanımına)
Bağlı Anlatım Bozuklukları
7. Kelimenin Yanlış Anlamda Kullanılmasına Bağlı UYUMSUZLUK
Anlatım Bozuklukları
8. Noktalamaya (Virgülün Kullanımına) Bağlı
Anlatım Bozuklukları
 DERS İÇERİĞİ
ANLATIM BOZUKLUKLARI II
1. KELİME İLE İLGİLİ ANLATIM BOZUKLUKLARI

1.1. EK EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

1.2. EK FAZLALIĞINA BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

1.3. EKİN YANLIŞ KULLANILMASINA BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

2. SÖZ DİZİMİ İLE İLGİLİ YANLIŞLAR:

2.1. KELİME GRUBU İLE İLGİLİ ANLATIM BOZUKLUKLARI

2.1.1. TAMLAMA YANLIŞLARI

2.2.CÜMLE ÖGELERİ İLE İLGİLİ ANLATIM BOZUKLUKLARI

2.2.1. YÜKLEM EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

2.2.2. ÖZNE EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

2.2.3. NESNE EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

2.2.4. DOLAYLI TÜMLEÇ EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

2.2.5. ZARF TÜMLECİ EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

2.2.6. ÖZNE-YÜKLEM UYUŞMAZLIĞINA BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

3. YAZIM YANLIŞLARI

4. YABANCI DİL ÖZENTİSİNDEN KAYNAKLANAN ANLATIM BOZUKLUKLARI

1.1. EK EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

«Yardıma ihtiyacı olan insanları düştüğü anlık çaresizliklerden

kurtarıp kurtarmayacağımızı kurgusal bir mekân ama gerçek kişilerle
sınayacak.»
(kurgusal bir mekânda)

«Türk toplumu siyasete olan inancını kaybettiği inancında değilim.»

(Türk toplumunun)
1.2. EK FAZLALIĞINA BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

«Tansu Çiller: ‘Kol kırılır yeni içinde kalır.’ dedi.»

(Tansu Çiller: «Kol kırılır yen içinde kalır.» dedi.)

«Sanatçı yeni şovu için yeni projeler üretti, yeni kostümler diktirtti.»
(Sanatçı yeni şovu için yeni projeler üretti, yeni kostümler diktirdi.)
 1.3. EKİN YANLIŞ KULLANILMASINA BAĞLI
ANLATIM BOZUKLUĞU

«Türk Edebiyatına bıraktığı eserlerinden değerli yazar merhum

Nurettin Topçu’ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım.»
(eserleri için)

«Bu filmi çekmemin nedeni öyküyü çok beğenmemden ötürü idi.»

(Bu filmi, öyküyü çok beğenmemden ötürü çektim.)

(Bu filmi çekmemin nedeni, öyküyü çok beğenmemdi.)
 2.1. KELİME GRUBU İLE İLGİLİ ANLATIM
BOZUKLUKLARI
2.1.1. Tamlama Yanlışları

“Her yıl sınav sistemi, muhtevası değişiyor; uyum

sağlamadan yenisi geliyor.”

(Her yıl sınav sistemi, sınavın muhtevası değişiyor; uyum sağlamadan

sınav sisteminin yenisi geliyor.)

“Topuklu giyen kadın erkeği kibarlaştırıyor.”

(Topuklu ayakkabı giyen kadın, erkeği kibarlaştırıyor.)

 2.2. CÜMLE ÖGELERİ İLE İLGİLİ ANLATIM
BOZUKLUKLARI
BASİT CÜMLE

Özne Tümleç Tümleç Tümleç YÜKLEM

BAĞLI CÜMLE

NOKTALAMA
Özne Tümleç Tümleç Tümleç YÜKLEM İŞARETLETİ
Özne Tümleç Tümleç Tümleç YÜKLEM
VEYA
BAĞLAÇLAR
2.2.1. YÜKLEM EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM
BOZUKLUĞU

«Buğday ekimi azaldı, pirincimiz ithal.»

(Buğday ekimi azaldı, pirincimiz ise ithal ediliyor.)

«Bahçeye önce çiçek, sonra çam fidanı dikeceğiz.»

(Bahçeye önce çiçek ekeceğiz, sonra çam fidanı dikeceğiz.)

«Sen bize lâyıksın, biz sana İstanbul.»

(Sen bize lâyıksın, biz sana lâyığız İstanbul.)
2.2.2. ÖZNE EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

«Viraja hızlı giren aracın lastiği patladı ve kaza yaptı.»

(Viraja hızlı giren aracın lastiği patladı ve araç kaza yaptı.)

«Herkes konuşulanları can kulağıyla dinliyordu, oradan

ayrılmak istemiyordu.»
(Herkes konuşulanları can kulağıyla dinliyordu, kimse oradan

ayrılmak istemiyordu.)
2.2.3. NESNE EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

«Yerlere çöp atmayınız ve kirletmeyiniz!»

(Yerlere çöp atmayınız ve yerleri kirletmeyiniz!)

«Hangi dine uyar insanoğluna işkence etmek, öldürmek.»

(Hangi dine uyar insanoğluna işkence etmek, onu öldürmek.)
2.2.4. DOLAYLI TÜMLEÇ EKSIKLIĞINE BAĞLI ANLATIM BOZUKLUĞU

«Biz ne ihraç edebiliriz, onlardan ne alabiliriz?»

(Biz onlara ne ihraç edebiliriz, onlardan ne alabiliriz?)

«Bizim tek işimiz birbirimizi sevmek, sevmesek bile saygı

duymak.»
(Bizim tek işimiz birbirimizi sevmek, sevmesek bile birbirimize saygı
duymak.»
2.2.5. ZARF TÜMLECİ EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANLATIM
BOZUKLUĞU

«Babam küçük kardeşimi her zaman destekledi, savunmasız

ve yalnız bırakmadı.»
(Babam küçük kardeşimi her zaman destekledi, hiçbir zaman
savunmasız ve yalnız bırakmadı.)

«Hiçbir sürücümüz alkollü direksiyon başına geçmemeli.»

(Hiçbir sürücü alkollü olarak direksiyon başına geçmemeli.)
 UYGULAMA

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde dolaylı tümleç eksikliğinden kaynaklanan

bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Annem hiçbir zaman kendini düşünmedi, bizim mutluluğumuz için çalıştı.
B) Dost bizi yalnız bırakmaz, elinden geldiği kadar destek olur.
C) Eski eserlere önem vermeli, gelecek kuşaklara tanıtmalıyız.
D) Reklam aramız var şimdi efendim, izleyelim.
E) Tablonun güzelliği herkesi etkiledi; çünkü güzel çizilmişti.
2.2.6. ÖZNE-YÜKLEM UYUŞMAZLIĞINA BAĞLI ANLATIM
BOZUKLUĞU

«Birçok arkadaşım bana bu konuda katılıyorlar.»

(Birçok arkadaşım bana bu konuda katılır.)

«Evde ben, annem, babam ve kardeşlerim vardı.»

(Evde ben, annem, babam ve kardeşlerim vardık.)
 UYGULAMA

Aşağıdaki örnekleri birlikte inceleyelim:

«Vedat’la sen dün dikilen fidanları sula.» (sulayın)

«Bu bölgede yaşayan insanlar da normal hayat şartlarında yaşamayı
hak ediyoruz.» (hak ediyor)
«İki hafta süren yokluğumda çiçekler solmuşlar.» (solmuş)
«Bütçe tartışmaları sabaha kadar devam ettiler.» (devam etti)
«İki kişi bankayı soymuşlar.» (soymuş)
«Annemi görünce gözüm doldu.» (gözlerim)
 3. YAZIM YANLIŞLARI

“Haberlerin ilki o senenin Ocak’ında, diğeri de Haziran’ında yayınlanmış ve her

ikisinde de hem Kültür Bakanlığı’ndan, hem de ardarda göreve gelmiş iki kültür Bakanı’ndan
bahsediliyor.”

“Herkes bilirki kadın modaları bahsinde Paris şehri Dünya’nın başında yürür.”

“Anı diyoruz, iyide-kötüde olsa yaşanmış yaşanabilirde.”

“Tabi ki de sürekli kitap yazar.”

“’Edebiyat Tarihi” başlıklı denemesinde Agah Sırrı Levend’in kalınca ve büyükçe,

birincisi tanzimata kadar, ikincisi tanzimattan sonra olan iki ciltlik edebiyat tarihi kitabını
gözden geçirmesini anlatmaktadır.”
 3. YAZIM YANLIŞLARI
Yazım yanlışı da
Malûl mü? Mamûl mü? kalp kırar.

«Dilim seni dilim dilim dileyim, başıma geleni senden bileyim.»

Kaynak: https://adnanalgin.files.wordpress.com/2010/06/oh-hoo.jpg Erişim: 20 Şubat 2015

Sıkça Yapılan Yazım Yanlışlarına Örnekler
 3. YAZIM YANLIŞLARI

Bu ve bunun gibi dil yanlışlarını düzeltmek için Türk Dil

Kurumu’nun Yazım Kılavuzu’na başvurunuz.
4. YABANCI DİL ÖZENTİSİNDEN KAYNAKLANAN
ANLATIM BOZUKLUKLARI

Çevremizde Türkçenin
dil kurallarına uymayan ne
kadar çok iş yeri adı var.
Alışveriş merkezine
gittiğinizde oradaki dükkân
adlarına dikkat ettiniz mi?
 4. YABANCI DİL ÖZENTİSİNDEN KAYNAKLANAN
ANLATIM BOZUKLUKLARI

«Rize’de kanser hastalığına yakalanan Şükriye Dilay’a yardım için

bakanlığın bağladığı paraya banka bloke koydu. 2 yaşındaki Şükriye’nin

tedavisi 2 ay aksadı.»
«Aynı saatlerde karşıt görüşlü 40-50 kişilik bir grup, polisiye
önlemler altında basın açıklaması yaptı.»
«Gribin bulaşma yollarının başında hasta kişilerle direkt temas
edilmesi gelir.»
 4. YABANCI DİL ÖZENTİSİNDEN KAYNAKLANAN
ANLATIM BOZUKLUKLARI

«Workshop düzenlendi.»
«Güzel bir gezi organize edildi.»
«Şoke oldum.»
«Sahne aldım.»
«Flash haberler var.»
«En popüler eğlence yerlerini sıralayalım.»
«Gazetenin promosyon dağıtımı başladı.»
 4. YABANCI DİL ÖZENTİSİNDEN KAYNAKLANAN
ANLATIM BOZUKLUKLARI

Anlatımda yabancı kelimeleri kullanmadan önce Türkçedeki karşılıkları için sözlüklere ve

Türk Dil Kurumu’nun «Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu»na bakmalıyız. Türkçe karşılığı olan bir
kavramı yabancı kelime ile ifade etmek dile özen göstermemek demektir.
 UYGULAMA

Aşağıda verilen cümlelerdeki anlatım bozukluklarını bulalım.

Türlerini söyleyelim ve cümleleri düzeltelim:

1. Oysa zeytinyağının anavatanı topraklarda keşfedilmemiş

pek çok tür var.

2. Yarışmada hepinize bol şanslar diliyorum.

 UYGULAMANIN CEVABI

Oysa zeytinyağının anavatanı olan bu topraklarda

keşfedilmemiş pek çok zeytin ağacı türü var.

Yarışmada hepinize bol şans diliyorum.

 UYGULAMA

Aşağıda verilen cümledeki yazım yanlışlarını bulalım:

«Çıkarılan bu yasayı Trabzon Şehit Aileleri Derneği Başkanı İsmail

Karaca’da ‘Şehitlerin kemikleri sızılıyor.’ diyerek sert dille eleştirmişti.»
 UYGULAMANIN CEVABI

Yazım Yanlışlarını Gösterelim:

“Çıkarılan bu yasayı Trabzon Şehit Aileleri Derneği Başkanı İsmail

Karaca’da “Şehitlerin kemikleri sızılıyor.” diyerek sert dille eleştirmişti.

Cümleyi düzeltelim:

“Çıkarılan bu yasayı Trabzon Şehit Aileleri Derneği Başkanı İsmail Karaca da:
“Şehitlerin kemikleri sızlıyor.” diyerek sert dille eleştirmişti.
 UYGULAMA

Aşağıdakilerden hangisinde özne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım

bozukluğu vardır?

A) Bu tür dergilerin sayısı artık çok azaldı, okunmaz oldu.

B) Bizim tek işimiz birbirimizi sevmek, sevmesek bile saygı duymak.
C) Yeni gelenlere yardım eder, ilgilenirdi.
D) Babam bana ne sarıldı ne de öptü.
E) Kardeşini yanına çağırdı, bir şeyler söyledi.
 Dile Özen Göstermek…

«Dil, hikmetin yoludur.» (Yunus Emre)

«Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır.» (Ludwig Wittengenstein)

«Yaşamla doğayı bize en iyi öğreten, ruhsal yapımızı en sağlıklı tutan ana

dilimizdir.» (Seyid Kemâl Karaalioğlu)

«Dil, bir ulusun aynasıdır. Bu aynaya baktığımız zaman orada kendimizin en

gerçek yankısını buluruz.» (Dewey)

«Baş dille tartılır.» (Türk Atasözü)

«Dile gelen ele gelir.» (Türk Atasözü)

«Dilin cirmi küçük, cürmü büyük.» (Türk Atasözü)

«El yarası onulur, dil yarası onulmaz.» (Türk Atasözü)

 KAYNAKLAR

KARAAĞAÇ G. – YAVUZER H. (2011). Yükseköğretimde Türk Dili ve Kompozisyon, Ankara,

Okutman Yayıncılık.
YAVUZ K. – YETİŞ K. -BİRİNCİ, N. (2020). Üniversite Türk Dili ve Kompozisyon Dersleri, Beşir
Kitabevi, İstanbul.
AKTAŞ, Ş.- GÜNDÜZ, O.(2020). Yazılı ve Sözlü Anlatım-Kompozisyon Sanatı, Ankara, Akçağ
Yayınları, 25.baskı.
KORKMAZ, Z.-ERCİLASUN, A. B. –ZÜLFİKAR H. (2020). Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri,
Ankara, Ekin Yayınevi, 8.baskı.