1

Schaal voor Attitude en vaardigheden

Meting

Naam: ........................................................................……………………………………………………

Klas/groep/afdeling: .....................................................…………………………………………….....

Naam beoordelaar: ………………………………………………………………………………………………

Schooljaar:…………………………………………

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 2
GEOBSERVEERD GEDRAG: symptomen of indicaties voor de sterkte van attitudes
(voorstel van criteria in onderstaande schema’s)

Observatiegegevens Niveau: onvoldoende, matig, goed of zeer

goed

Initiatief

Inzet en doorzettings-
vermogen

Discipline en stiptheid

Uiterlijke verzorging

Omgaan met stress

Flexibiliteit

Creativiteit en
innoveren

Zorg voor mens,

middelen en milieu

Persoonlijke planning
en werkorganisatie

Kwaliteitszorg en
resultaat-gerichtheid

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 3
Werkmethodiek

Sociale houding

Leiderschap

Overtuigen –
Assertiviteit

Communiceren

Leergierigheid en
interesse

Analyse

Synthese

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 4

SCHAAL VOOR METING VAN ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN

1. PERSOONLIJKE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN
1.1 Initiatief
1.2 Inzet en doorzettingsvermogen
1.3 Discipline en stiptheid
1.4 Uiterlijke verzorging
1.5 Omgaan met stress
1.6 Flexibiliteit
1.7 Creativiteit & innoveren
2. ORGANISATORISCHE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN
2.1 Zorg voor mensen, middelen en milieu
2.2 Persoonlijke planning en werkorganisatie
2.3. Kwaliteitszorg en resultaatgerichtheid
2.4. Werkmethodiek
3. SOCIALE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN
3.1 Sociale houding
3.2 Leiderschap
3.3 Overtuigen - assertiviteit
3.4 Communiceren
4. COGNITIEVE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN
4.1 Leergierigheid en interesse
4.2 Analyse
4.3. Synthese

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 5
1. PERSOONLIJKE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN

1.1. Initiatief
Zelfstandig werken, het zetten van de eerste stap tot of ten behoeve van iets

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Ziet geen werk en neemt geen Ziet enkel werk als de Ziet werk, maar moet Ziet werk en pakt het spontaan
initiatief. verantwoordelijke in de buurt is en aangepord worden om het aan te aan.
neemt dan initiatief. pakken.

Is alleen gericht op die zaken, Voert soms opdrachten uit die hij/zij Voert alle opdrachten op Voert spontaan kwaliteitsvol
opdrachten die hij/zij graag doet. niet graag doet. aanwijzing kwaliteitsvol uit, toont opdrachten uit, ook al liggen ze
meestal inzet. hem niet goed.

Wacht af tot anderen actie Onderneemt enkel actie wanneer er Onderneemt spontaan actie bij Onderneemt spontaan actie bij
ondernemen en doet zelf niets. gezegd wordt wat hij/zij moet doen of toewijzing van taken die bij het taken, ook al horen ze niet strikt
als de verantwoordelijke in de buurt is. omschreven takenpakket horen. genomen bij het omschreven
takenpakket.

Ziet geen problemen, problemen Constateert problemen, maar blijft er Ziet problemen en meldt ze. Ziet problemen en pakt ze
worden bijgevolg niet ge. passief bij. spontaan aan indien mogelijk.

Meldt niet wanneer een taak is Meldt zelden wanneer een taak is Meldt spontaan wanneer een Meldt spontaan wanneer een taak
afgerond. afgerond. taak is afgerond. Ziet werk, is afgerond en vraagt spontaan
maar moet aangepord worden naar extra taken.
om het aan te pakken Is alleen
gericht op die zaken,
opdrachten die hij/zij graag
doet

Onderneemt enkel actie

wanneer er gezegd wordt wat
hij/zij moet doen of als de
verantwoordelijke in de buurt is.
Ziet problemen en meldt ze.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 6
1.2. Inzet en doorzettingsvermogen
Inzet: inspanning, aanwending van beschikbare krachten; doorzetting: volhardendheid, kracht om door te zetten

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Werkafbakening/taakopvatting is Werkafbakening/taakopvatting Goede werkafbakening/taak Uitstekende werkafbake-

slecht: weigert werk op te nemen. Doet is eerder minimaal. Neemt weinig opvatting: doet wat nodig is. Doet ning/taakopvatting. Stelt zich
zelf zo weinig mogelijk. werk op en doet nooit extra werk. extra werk als dat gevraagd wordt. verantwoordelijk op. Doet
spontaan meer dan gevraagd.

Uitgesproken traag werktempo bij Het werktempo is matig. Houdt Goed werktempo, maakt zinvol Werkt hard. Houdt er een stevig
opdrachten, taken of projecten. Verprutst zich zeer wisselend bezig. Heeft gebruik van de normale tijd om een werktempo op na.
zijn/haar tijd door te dromen, te kletsen, regelmatig aanmoediging nodig om taak af te werken, een opdracht te
… door te zetten. doen.

Werkt alleen door onder dwang. Geeft Geeft vrij snel op. Geeft niet op vooraleer er een Geeft nooit op, bijt zich vast in
snel op. bevredigende oplossing is. een probleem.

Is zeer snel afgeleid, is niet alert, zelfs Laat zich afleiden, is niet zo alert bij Blijft meestal alert, ook bij relatief Heeft een uitstekende inzet en
niet bij werk dat niet langdurig is. het werk, zeker niet als het een langdurige opdrachten, taken of sturing, ook bij langdurige
relatief langdurige taak is. projecten. opdrachten.

Slaagt er niet in routinetaken tot een De aandacht verslapt snel bij het Het uitvoeren van routinetaken Routinetaken worden perfect
goed einde te brengen. uitvoeren van routinetaken. verloopt goed. afgewerkt.

Samenwerking is voor hem/haar werk Van samenwerking is nauwelijks Goede samenwerking met Uitstekende samenwerking. Is
doorschuiven naar medeleerlingen. sprake. Is afhankelijk van de groep. anderen. Zet zich niet alleen in stimulerend voor anderen.
Kopieert huiswerk. Werkt tegen in de Zet zich niet in voor de groep. voor zijn eigen werk, maar ook voor
groep. de groep.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 7
1.3. Discipline & stiptheid
Discipline: gehoorzaamheid aan voorschriften en bevelen; stiptheid: nauwgezetheid, precisie

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Is vaak afwezig en verwittigt niet. Is af en toe afwezig en verwittigt Is zelden afwezig en verwittigt Verwittigt altijd bij afwezigheid.
zelden. meestal.

Komt nogal eens te laat. Komt slechts af en toe te laat. Komt altijd op tijd. Is uitermate stipt op alle vlakken.

Levert de gevraagde taak, bewijsstukken Heeft altijd extra push nodig om Levert zaken op tijd in. Taken zijn Levert sommige taken voor de
niet in. Stelt altijd zaken uit. zaken in te leveren. Zonder stipt op tijd klaar. deadline af.
aanmaning, haalt hij/zij deadline
niet.

Aanvaardt moeilijk regels en procedures. Past regels en procedures enkel op Heeft oor voor regels en Kan regels en afspraken correct
Werkt ze tegen of voert ze gewoon niet aanwijzing toe. procedures. interpreteren volgens de situatie
uit. Doet nogal eens waar hij/zij zin in en past ze spontaan toe.
heeft.

Doet geen suggesties. Doet suggesties die het zichzelf Doet suggesties om het werk te Doet suggesties over werkwijze
makkelijker maken. verbeteren. en samenwerking om het werk te
laten renderen.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 8
1.4 Uiterlijke verzorging
Kledij en haartooi, hygiëne, fitte indruk

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Voorkomen is niet verzorgd. Is soms eerder onverzorgd. Besteedt aandacht aan voorkomen Is steeds verzorgd.
en verzorging.

Maakt een alles behalve fitte indruk. Maakt soms een minder fitte Maakt meestal een fitte indruk. Heeft altijd een fitte indruk.
indruk. Heeft een dynamische
uitstraling.

Kledij en haartooi beantwoorden niet aan Voldoet soms aan de norm. Gepaste en verzorgde kledij. Weet zich op eigen initiatief
de school/bedrijfscultuur. gepast te kleden.

Besteedt zelden aandacht aan hygiëne: Besteedt soms aandacht aan Besteedt meestal aandacht aan Besteedt spontaan de nodige
handen wassen, kleding, andere hygiëne. aandacht aan hygiëne.
hygiëne.
voorzorgen.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005


1.5. Omgaan met stress
psychische spanning, druk
Situaties en indicaties: bij tegenslagen, teleurstellingen, tegenkantingen of als er onvoorziene situaties opduiken;
kan niet relativeren; kan geen hoofdzaken van details meer onderscheiden.
Onvoldoende
Geraakt in paniek bij toegenomen tijds-
/werkdruk.
Vertoont psychosomatische klachten in
gewone werk- of klassituatie.
Reageert op communicatief en
gedragsmatig vlak prikkelbaar (b.v.
woordenwisselingen, conflicten) in geval
van stresserende situaties.
Prestaties gaan onder stress zienderogen
achteruit.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Kan een gewone hoeveelheid stress
aan (horende bij het dagdagelijkse
leven).
Wordt onrustig in stress situaties,
doch dit kan sterk wisselen.
Probeert er het beste van te maken
naar de prestaties toe.
Kan onder stress relativeren indien
derden op hem in kunnen praten.
Goed
Kan een verhoogde druk weerstaan
en steekt eventueel een tandje bij.
Blijft meestal effectief en rustig
functioneren onder tijdsdruk (b.v.
bij examens, tegen een deadline
van een project) of in een
onrustige, drukke omgeving.
Blijft aangenaam in stress-situaties.
Kan onder stress zichzelf
relativeren en behoudt het verschil
tussen hoofd- en bijzaken (b.v. bij
complexe taken)
9
Zeer goed
Steekt spontaan een tandje bij
verhoogde druk.
Blijft efficiënt en vindingrijk,
creatief en gemotiveerd werken
bij toenemende werkdruk en
zelfs in vervelende situaties.
Kan een trekker, motivator zijn
t.a.v. anderen die het door stress
niet meer zien zitten. Kalmeert
anderen.
Relativeert hindernissen en kan
goed prioriteiten leggen.

1.6. Flexibiliteit
buigzaamheid, vermogen om zich makkelijk aan te passen
Onvoldoende
Weigert het werktempo te verhogen
indien de omstandigheden dat vragen.
Weigert op aangeven van de leraar/chef
een andere werkaanpak indien de
gekozen werkaanpak niet geschikt is.
Weigert om een taak uit te voeren die
normaal niet tot het takenpakket behoort.
Raakt helemaal overstuur bij wijziging
van een opdracht en kan niet meer verder
werken.
Sluit zich helemaal van de anderen en van
andermans ideeën af. Houdt koppig aan
het eigen idee vast.
Blijft halsstarrig vasthouden aan eigen
principes, methodes en werkwijzen.
Kan op geen enkele wijze ‘in beweging’
gebracht worden.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Verhoogt, na een uitdrukkelijke
opmerking, het werktempo indien
de omstandigheden dat vragen.
Kiest, op expliciete vraag voor een
andere aangegeven werkaanpak,
indien de gekozen werkaanpak niet
geschikt is.
Voert, na nadrukkelijk verzoek, een
taak uit die normaal niet tot het
takenpakket behoort.
Neemt de wijziging van een
opdracht aan, maar heeft veel
sturing nodig om verder te werken.
Stelt zich open voor anderen, maar
heeft wat tijd nodig om andermans
ideeën te aanvaarden.
Luister naar suggesties voor
alternatieve methodes en
werkwijzen, maar past ze niet toe.
Goed
Verhoogt, op aanwijzen, het
werktempo indien de
omstandigheden dat vragen.
Kiest een andere werkaanpak op
aangeven, indien de gekozen
werkaanpak niet geschikt is.
Voert op vraag een taak uit die
normaal niet tot het takenpakket
behoort.
Neemt de wijziging van een
opdracht aan, maar heeft iemand
nodig om vragen te kunnen stellen.
Stelt zich open voor anderen en
hun ideeën op vraag van de leraar.
Staat op aanwijzing open voor
alternatieve methoden en
werkwijzen.
10
Zeer goed
Verhoogt spontaan het
werktempo indien de
omstandigheden dat vragen.
Zoekt spontaan zelf een andere
werkaanpak indien blijkt dat de
gekozen werkaanpak niet
geschikt is.
Neemt, na het afwerken van de
basistaken, zelf gepast initiatief
tot uitvoering van taken die
normaal niet tot het takenpakket
behoren.
Blijft rustig zelfstandig werken bij
wijziging van opdracht. Zoekt
het zelf uit.
Stelt zich spontaan open voor
anderen en hun ideeën.
Staat open voor alternatieve
methoden en werkwijzen.

1.7. Creativiteit & innoveren
Onvoldoende
Nieuwe dingen jagen angst aan. Wil zich
niet aanpassen aan nieuwe dingen.
Blokkeert bij vage opdrachten.
Wil altijd een zeer concreet voorbeeld
nabootsen. Voelt zich veilig daarbij.
Combineert niet: geen ideeën of
materialen of werkvormen.
Inspiratie is er niet.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Nieuwe dingen laten hem eerder
onverschillig. Vindt bij opdrachten
die afwijken van het modale, enkel
oplos-singen op aanwijzing.
Bekijkt voorbeeld en maakt een
variatie op het voorbeeld.
Probeert materialen/ideeën te
combineren, als ze goed bij elkaar
aansluiten.
Gaat op zoek naar inspiratie, maar
niet te ver (collega’s, omgeving)
Goed
Geeft veranderingen een kans.
Zoekt zelf oplossingen bij
opdrachten die afwijken van het
modale.
Probeert te achterhalen wat
bedoeling achter voorbeeld is en
maakt een alternatief.
Probeert vrij succesvol verschillende
materialen/ideeën te combineren.
Probeert over taak te spreken met
meerdere mensen/te bekijken uit
meerdere invalshoeken.
11
Zeer goed
Nieuwigheden zijn voor hem
unieke kansen. Hoe vager de
opdracht, hoe liever. Denkt graag
breed over de oplossing na. Doet
liefst opdrachten met niet te veel
uitleg, en zonder voorbeeld.
Zoekt spontaan een ander
voorbeeld met dezelfde
functionaliteit. Probeert
verschillende variaties uit om
uiteindelijk het beste alternatief
te kiezen.
Nieuwe combinaties laten hem
toe volledig nieuwe dingen te
doen.
Zoekt inspiratie voor de taak in
een andere context (internet…),
hij/zij neemt hiervoor veel tijd.

2. ORGANISATORISCHE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN
2.1 Zorg voor mensen, middelen en milieu
Gaat ook over het vermijden van verspilling en het efficiënt gebruik van materiaal.
Onvoldoende
Brengt zichzelf of anderen in gevaar.
Maakt oneigenlijk gebruik van dingen.
Vliegt er bij gebruik van
vrijetijdsaccomodatie roekeloos in.
Verspilt of vernielt materiaal, papier,
gereedschap, grondstoffen, tijd, energie, ...
Gooit afval zomaar weg en sorteert niet.
Springt onzorgvuldig en onverantwoord
om met het ter beschikking gestelde
materiaal.
Werk- of praktijksituatie:
Draagt geen individuele bescherming.
Kleding of haartooi beantwoorden niet
aan de veiligheidsvoorschriften.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Doet geen roekeloze zaken.
Deponeert afval in de daartoe
bestemde vuilnisbakken.
Springt zorgvuldig om met het
materiaal, boeken, papier,
schriften, pennen, …
Werk- of praktijksituatie:
Draagt of gebruikt op aanwijzing
meestal de individuele
beschermingsmiddelen.
Goed
Verwittigt de verantwoorde-lijke
indien anderen zich bv. in het spel
roekeloos gedragen.
Heeft oog voor recyclage en
sorteert afval.
Doet extra inspanningen om
bewust met het gebruik van
grondstoffen, materiaal, papier om
te springen.
Werk- of praktijksituatie:
Draagt of gebruikt meestal de
individuele beschermings-
middelen; de kleding beantwoordt
aan de veiligheidsvoorschriften.
12
Zeer goed
Heeft risicobewustzijn, kan risico’s
inschatten. Wijst anderen op
risicogedrag.
Doet voorstellen inzake
afvalverwijdering en recyclage.
Doet suggesties om nog
efficiënter met het ter beschikking
gestelde materiaal om te
springen. Probeert de gebruikte
hoeveelheid van het materiaal te
beperken.
Werk- of praktijksituatie:
Draagt spontaan de individuele
beschermingsmiddelen en heeft
oog voor veiligheid.

Heeft geen oor naar de essentiële
veiligheidsinstructies.
Ruimt het materiaal in klas/praktijklokaal
en in ateliers nooit op.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
De veiligheidsinstructies worden
op aanwijzing nageleefd zolang dit
niet teveel moeite kost. Herkent
gevaarlijke situaties maar
ondergaat ze soms nog met het idee
dat er wel niets zal mislopen.
Houdt het materiaal in
klas/praktijklokaal en in ateliers
meestal opgeruimd.
De veiligheidsinstructies worden
nageleefd, veilige werkmethodiek,
bij potentieel gevaar wordt het
nodige gedaan. Meldt bijna-
ongevallen en onveilige situaties
aan de verantwoordelijke.
Ruimt het materiaal in
klas/praktijklokaal en in ateliers
goed op.
13
Veiligheidsinstructies worden
spontaan nageleefd. Doet
suggesties voor
veiligheidsprocedures. Is actief
gericht op veiligheid.
Stelt afspraken voor om het
materiaal in klas/praktijklokaal en
in ateliers op te ruimen.

2.2 Persoonlijke planning en werkorganisatie
systematische regeling, organisatie van werkplan, tijdsbeheer en materiële werkorganisatie
Onvoldoende
Heeft zelden agenda, werkschema’s of
werkplanning bij.
Heeft totaal geen planning.
Alle taken, prioritaire en niet-prioritaire,
zijn ‘één grote pot nat.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Heeft agenda of werkschema
steeds bij, maar gebruikt het niet
om te plannen. Maakt al eens
gebruik van checklists, to-do-
lijstjes…
Werkt planmatig, maar verliest de
timing uit het oog. Werkt bv. te
lang aan x zodat te weinig tijd over
is voor Y.
Kan op aanwijzing verschil maken
tussen prioritaire en niet-prioritaire
taken.
Goed
Gebruikt agenda, planning en
werkschema’s. Maakt goed
gebruik van checklists, to-do-
lijstjes… Werkt af en toe een
stappenplan uit i.f.v. het behalen
van bepaalde resultaten.
Voert de planning uit en houdt de
timing goed in het oog en stuurt
zijn planning tijdig bij.
Maakt bij dreigend tijdsgebrek zelf
een onderscheid tussen prioritaire
en niet-prioritaire taken.
14
Zeer goed
Gebruikt spontaan agenda om
taken te plannen. Maakt zelf
werkschema’s en planning op
langere termijn.
Managet en plant zijn/haar tijd
i.f.v. prioriteiten, hoofdzaken,
deadlines en resultaten (b.v. bij
examens, projecten, grote taken,
enz.)
Maakt zelf systematisch een
onderscheid tussen prioritaire en
niet-prioritaire taken
 15

Voert belangrijke of dringende taken Voert belangrijke of dringende Voert belangrijke of dringende Pakt spontaan de belangrijkste of
zelden uit. taken te laat uit. taken tijdig op aanwijzing uit. dringendste taken aan. Kan
verschillende taken tegelijk
organiseren.

Kent het verschil niet tussen een grote Kan een grote opdracht, door de Kan op aanwijzing een grote Kan een grote opdracht
opdracht en opgesplitste deeltaken. leraar in stapsgewijze deeltaken opdracht in stapsgewijze deeltaken zelfstandig in stapsgewijze
opgesplitst, uitvoeren. opsplitsen en uitvoeren. deeltaken opsplitsen en
uitvoeren.

Verliest materiaal en uitrusting. Zijn Draagt onder toezicht zorg voor Draagt zorg voor materiaal en Materiaal is verzorgd.
materiaal is onverzorgd. materiaal en uitrusting. Vindt uitrusting. Vindt eigen dingen altijd Onderhoudt spontaan materiaal
eigen dingen meestal terug. terug. en uitrusting volgens de
voorschriften.

Zijn boekentas, lessenaar Heeft meestal orde in zijn Heeft steeds orde in zijn boekentas Anderen kunnen gemakkelijk hun
of werkplek is chaotisch. boekentas en op zijn werkplek. en op zijn werkplek. weg vinden op zijn werkplek of
planning en zijn dingen
terugvinden.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005


2.3. Kwaliteitszorg en resultaatgerichtheid
zorg en nauwkeurigheid die besteed wordt aan het eigen handelen in functie van het resultaat en specifieke doelen
Onvoldoende
Is snel tevreden met wat hij/zij doet.
Evalueert zijn taken, opdrachten, aanpak,
enz. niet. Is vrij onverschillig t.a.v. het
stellen van kwaliteitseisen aan zijn/haar
eigen werk.
Onnauwkeurig of slordig: maakt fouten
die gemakkelijk vermeden kunnen
worden.
Ziet eigen fouten niet.
Controleert zijn werk niet, anderen
moeten het op essentiële zaken bijsturen.
Maakt meer fouten dan gemiddeld.
Ziet geen fouten of onvolledigheden in
beschikbare informatie.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Legt de lat zodanig dat ze haalbaar
blijkt (geen uitdagende
doelstellingen), behaalt af en toe
het nodige resultaat.
Maakt af en toe fouten.
Erkent eigen verbeterpunten.
Trekt lessen uit de fouten die hij
herhaaldelijk maakte.
Is van goede wil, maar doet geen
proef op de som, controleert zijn
werk enkel op aanwijzing.
Maakt een gemiddeld aantal
fouten; slordigheidsfouten komen
nog veel voor.
Ontdekt al eens fouten of
onvolledigheden in beschikbare
informatie.
Goed
Evalueert kwalitatief zijn eigen
handelen en oplossingen; wanneer
ze niet voldoen aan de gestelde
criteria, dan zoekt hij/zij meestal
verder.
Nauwkeurigheid en snelheid
gaan al eens samen, maar niet
altijd.
Ziet zelf eigen verbeterpunten.
Leert dagelijks bij, maakt fout
maar één keer.
Controleert zijn werk zelf, kijkt
zelf na.
Maakt weinig fouten.
Ziet fouten of onvolledigheden in
beschikbare informatie.
16
Zeer goed
Is zeer veeleisend inzake het
behalen van kwaliteitsvolle
resultaten (b.v. bij een project,
een presentatie).
Kan op een snelle en
nauwkeurige manier
kwaliteitsvol resultaten behalen.
Stimuleert door voorbeeldgedrag
anderen tot het leveren van
prestaties (zowel kwantitatief als
kwalitatief).
Controle is een onderdeel van
kwaliteitsvol werken. Dit wordt
spontaan gedaan.
Werkt foutloos.
Onderzoekt spontaan
beschikbare informatie op
fouten of onvolledigheden.
 17
2.4. Werkmethodiek
Op microniveau, in een specifieke taak; handelen volgens een efficiënt en effectief stappenplan

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Aanvaardt zelden opdrachten, is koppig Aanvaardt opdrachten: wat/ tegen Vraagt opdrachten: wat/ tegen Gaat zelf na en bepaalt zelf wat
en opstandig. wanneer. wanneer. hij moet doen en tegen wanneer.

Heeft lak aan methodieken en Zoekt naar een goede Volgt werkmethodieken Zoekt, vindt en volgt goede
procedures. Veroorzaakt wanorde en werkmethodiek. Behoudt het zelfstandig op. Maakt zelf een werkmethodes.
chaos. overzicht als anderen daarbij schema om het overzicht te
helpen. bewaren.

Werkt impulsief, zonder werkwijze, zonder Is zich bewust van alternatieve Kiest een doordachte werkwijze in Kiest de meest geschikte
planning, wordt door de omstandigheden werkwijzen, maar weegt ze functie van het gevraagde werkwijze in functie van het
gedomineerd. meestal niet af tegen elkaar. resultaat. Leert bij; past zijn gevraagde resultaat.
toekomstige werkwijze aan.

Verzint oplossingen zonder vooraf in Probeert al eens vooraf in te Kiest praktische oplossingen. Komt met originele oplossingen
schatten of ze wel werken. schatten of mogelijke oplossingen voor de proppen.
wel werken.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005


Gebruikt de informatie niet.
Maakt gebruik van de zichtbaar
aanwezige informatie en
hulpmiddelen.
Zoekt waar nodig informatie en
hulp om een probleem op te lossen,
bespreekt problemen met collega’s.
18
Legt informatie en
hulpmiddelen die hem verder
helpen vooraf klaar.
Heeft oog voor informatie en
hulpmiddelen die de anderen
nodig hebben, los van zijn eigen
noden.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005


3.1. Sociale houding
bijdragen tot een goed samenwerkingsverband en een aangename, stimulerende leef- en werkgemeenschap,
inlevingsvermogen
Onvoldoende
Is een eenzaat. Heeft weinig contact
met anderen.
Is onbeleefd of zelfs onbeschoft.
Trekt zich weinig aan van anderen.
Reageert op basis van verdenkingen in
plaats van feiten.
Geeft geregeld aanleiding tot conflicten.
Schrijft moeilijkheden in zijn sociale
contacten altijd toe aan de anderen.
Ligt dwars, werkt niet samen. Is
humeurig, soms agressief. Is nonchalant
in het naleven van afspraken. Geeft nooit
informatie door. Roept weerstand op.
Bedriegt, is oneerlijk. Beseft niet welke
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
3. SOCIALE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN
Matig
Heeft alleen contact binnen een
klein vriendengroepje. Heeft geen
goed contact met
leraars/begeleiders.
Doet weinig moeite om vriendelijk
of beleefd te zijn.
Kan hulp vragen aan anderen.
Valt niet positief of negatief op,
maar heeft eigenlijk weinig inbreng
in de groep.
Kan zich handhaven in de groep,
maar wordt afgeschrikt door
conflictsituaties. Laat ruzie
overgaan.
Houdt alleen rekening met anderen
als hij weet dat de leraar of chef dit
waardeert.
Vertelt geen persoonlijke zaken
Goed
Heeft contact met veel andere
leerlingen van zijn leeftijd en
eventueel met enkele
leraars/begeleiders.
Volgt de essentiële regels van
vriendelijkheid en beleefdheid.
Heeft een persoonlijke inbreng in de
groep, passend bij zijn eigen
persoonlijkheid en capaciteiten.
Komt in de meeste situaties op voor
zijn mening. Kan fouten toegeven.
Wil ruzie bijleggen, zet hiervoor
actief stappen.
Werkt goed samen met andere
leerlingen. Sluit zich constructief
aan bij de meerderheid waar nodig.
Geeft uitleg aan anderen, helpt.
Vangt nieuwe collega’s of leerlingen
op indien gevraagd. Maakt
belangrijk nieuws bekend.
Toont dat hij zich inleeft in anderen,
19
Zeer goed
Heeft ook een goed contact met
leerlingen die jonger of ouder zijn
en met meerdere
leraars/begeleiders.
Is op een natuurlijke manier
vriendelijk en beleefd.
Heeft impact op de groep, kan
overtuigen. Kan ingaan tegen de
groep. Vat kritiek constructief op,
ook al wordt die tactloos
gegeven. Geeft zelf constructieve
kritiek.
Bemiddelt bij conflicten in de
groep, werkt aan een compromis.
Zorgt ervoor dat iemand in de
groep opgenomen wordt. Springt
in voor collega’s of voor de
groep. Stelt afspraken voor om
leerlingen op te vangen na
ziekte. Organiseert iets buiten
dienst- of klasverband.
Anderen kunnen spontaan bij

reacties zijn gedrag uitlokt. Roddelt over
persoonlijke zaken. Pest collega’s, valt
anderen lastig. Heeft een laag
empathisch vermogen.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
verder. Blijft van andermans
spullen af. Respecteert de mening
van anderen.
houdt rekening met
verscheidenheid en met iemands
(privé-)achtergrond. Geeft anderen
kansen, behandelt hen niet
stereotiep.
20
hem terecht. Is integer en heeft
een hoog empathisch vermogen.
Luistert met belangstelling naar
wat andere leerlingen
bezighoudt.
 21
3.2. Leiderschap
houding die erop gericht is het beste uit de medewerkers te halen op korte en langere termijn:
sturen, begeleiden, opvolgen, motiveren (stimuleren en overtuigen), enthousiasmeren

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Verstopt zich in de groep. Is bekommerd Zorgt dat hij een overzicht heeft op volledige opdracht. Is Neemt Bevordert
om de eigen positie: wil zich voortdurend voldoende taakgericht. Geeft zelf het voorbeeld door goed verantwoordelijkhei organisatorische
beveiligen. te werken. d op voor het verbeteringsprocessen
geheel. Organiseert Neemt
een structuur verantwoordelijkheid op
waarin iedereen aan voor fouten die anderen
bod komt en gemaakt hebben. Legt
coördineert goede
efficiënt. samenwerkingsverbande
Maakt een globale n met andere
planning en is afdelingen/groepen.
flexibel om deze
waar nodig aan te
passen.

Jaagt in leidinggevende positie mensen Kan in een leidinggevende positie rond eenvoudige taken Kan motiveren en Zorgt voor enthousiasme
tegen zichzelf of tegen elkaar in het harnas. samenwerken, b.v. toezicht houden, eenvoudige overtuigen, verkrijgt en bezieling. Geeft
Roept weerstanden op. werkzaamheden organiseren. medewerking. schouderklopjes en deelt
Doorbreekt niet al te succeservaringen. Heeft
grote weerstanden. tijdens groepswerk oog
Vraagt aan zijn voor het taakgerichte
medewerkers aspect en voor het
feedback over het sociale aspect.
eigen functioneren.

Is te nonchalant en laat teveel gebeuren Is besluitvaardig zolang de taak niet wijzigt. Hij beperkt het Neemt besluiten Kan bemiddelen. Kan
zonder ingrijpen, heeft geen overwicht of overleg met medewerkers omdat hij vindt dat dit de nadat hij beslissingen doorvoeren
overzicht. beslissing bemoeilijkt. medewerkers advies ook al zijn de mensen er
Twijfelaar, zeker als anderen iets anders gevraagd heeft. niet gelukkig mee.
voorstellen. Zoekt consensus als Treedt kordaat op waar
het kan. Is waar nodig. Organiseert
nodig besluitvaardig besluitvorming over
en zorgt voor complexe problemen.
duidelijkheid.
Motiveert
beslissingen.

Houdt informatie achter. Geeft informatie door als dat gevraagd wordt door Informeert spontaan Informeert en
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
 22
superieuren of medewerkers. Geeft instructies. medewerkers over communiceert over doel,
wat belangrijk is verwachtingen en
voor hun job. Gaat timing. Zorgt ervoor dat
na of de gegeven dit goed en motiverend
informatie of overkomt.
instructie begrepen
is.

Krijgt medewerkers niet aan het werk. Doet veel zelf. Delegeert alleen eenvoudige taken. Delegeert ook Evalueert en volgt waar
moeilijkere taken en mogelijk actief op.
volgt de
gedelegeerde taken
op. Heeft inzicht wie
hij welke taak kan
toevertrouwen.

Treedt niet op bij conflicten en problemen, Plant goed om conflicten en problemen te voorkomen. Tracht conflicten en Bij conflicten en
verliest het stuur bij wijzigingen en problemen in problemen kan hij de
problemen. samenspraak met situatie rechttrekken.
de betrokkenen op
te lossen.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 23
3.3 Overtuigingskracht – assertiviteit
in staat om voor zichzelf op te komen, zelfbewust, weerbaar; met respect voor anderen

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Straalt geen zelfvertrouwen uit. Twijfelt dikwijls aan eigen kunnen. Straalt het nodige Kan op zijn/haar eentje een grotere
Schouders naar beneden. Laat zich zelfvertrouwen uit. groep voor zijn/haar (tegengesteld)
door eender wie in de hoek drummen. idee winnen.

Heeft over niets een eigen mening. Ontwikkelt een eigen mening indien Durft aan om een ander idee te Zelfs waar zijn/haar mening niet
Blijft defensief en vaag. anderen hem een zetje in de goede verdedigen, mits iemand zijn verwacht wordt, wil hij mensen voor
richting geven. mening deelt. zijn/haar idee winnen.

Kan de anderen niet overtuigen. Wordt Heeft het moeilijk om mensen te Durft actie te ondernemen om Overtuigen gebeurt spontaan op
keer op keer zelf overtuigd. overtuigen. Lukt enkel indien die al mensen te overtuigen. basis van weldoordachte argumenten.
enigszins enthousiast zijn.

Behandelt anderen onrechtvaardig. Wil onrechtvaardige situatie Wil onrechtvaardige situatie Wil onrechtvaardige situatie
rechtzetten, als men hem zijn mening rechtzetten. Komt evengoed op rechtzetten, door een algemeen
vraagt. Komt vooral op voor zichzelf. voor een ander. idee/principe te beargumenteren.

Kan zich niet uitdrukken tegenover Heeft last bij het uiten als meerderen Kan zich makkelijk uitdrukken Neemt zelf als eerst contact met
meerderen in de buurt zijn. tegenover meerderen. meerderen.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 24
3.4 Communiceren
de techniek: de wijze waarop gecommuniceerd wordt
Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Algemeen: Algemeen: Algemeen Algemeen:

Kan gedachten niet duidelijk Heeft moeite met gedachten Kan gedachten onder woorden Brengt makkelijk gedachten onder
onder woorden brengen. duidelijk onder woorden te brengen. woorden.
brengen.

Bijna geen interactie met publiek. Weinig interactie met publiek Wisselende interactie met publiek Goede interactie met het publiek als
het nodig is.

Krijgt vragen niet beantwoord. Krijgt vragen niet altijd Krijgt vragen beantwoord. Anticipeert bepaalde vragen.
beantwoord.

Verwarde lichaamstaal. Heeft het moeilijk met Lichaamstaal in Heeft een uitgesproken lichaamstaal,
lichaamstaal. overeenstemming met het verbale. met een duidelijke parallellisme tussen
lichaamstaal en het verbale.

Kan moeilijk luisteren. Is soms afgeleid bij het luisteren. Luistert in gewone situaties. Luistervaardigheid verslapt niet in
uitzonderlijke omstandigheden.

Mondeling: Mondeling: Mondeling: Mondeling:

Taalgebruik is doorspekt met Een taalgebruik met hier en daar Correct taalgebruik, geen fouten Goed gebruik AN, gebruikt ook niet
dialect. fouten tegen het AN. tegen het AN. courante woorden: uitdrukkingen,
duidelijk goed taalgevoel.

Taalgebruik is niet aangepast aan Taalgebruik is soms onaangepast. Taalgebruik is aangepast Taalgebruik is natuurlijk aangepast.
publiek (formeel/informeel). als gevolg van consequente
aandacht.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 25
Spreekt onduidelijk, praat Spreekt niet zo duidelijk, hapert af Spreekt duidelijk. Spreekt duidelijk met een natuurlijke
binnensmonds, onzeker, … en toe. intonatie.

Schriftelijk: Schriftelijk: Schriftelijk: Schriftelijk:

Tekst met zowel spellingsfouten, Tekst met hier en daar Maakt weinig of geen Maakt geen spellingsfouten, fouten
fouten tegen woordenschat en spellingsfouten, fouten tegen spellingsfouten, fouten tegen tegen woordenschat en
grammaticafouten. woordenschat en woordenschat en grammaticafouten.
grammaticafouten. grammaticafouten.

Opbouw en structuur van tekst Opbouw en structuur van tekst Sobere opbouw en structuur van Rijkelijke opbouw en visueel
leiden tot onduidelijkheid. geven geen meerwaarde aan de tekst maken de boodschap duidelijke structuur van de tekst
boodschap. duidelijk. maken de boodschap duidelijk.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 26
4. COGNITIEVE ATTITUDES EN VAARDIGHEDEN

4.1. Leergierigheid en interesse

gerichtheid op leren, zowel op het werk zelf (on the job-leren) als daarbuiten (bijscholing, vervolmaking), belangstelling hebben

Onvoldoende Matig Goed Zeer goed

Heeft een absolute afkeer van Leert met tegenzin omdat het nu eenmaal Leert, maar doet dit enkel Leert spontaan.
leren en leert niet. moet. wanneer dit expliciet gevraagd
wordt.

Heeft absoluut geen Het werk interesseert hem matig. Stelt af Is geïnteresseerd in het werk. Is gepassioneerd door het werk. Wil
interesse voor het werk dat en toe een vraag. Stelt regelmatig vragen. allerlei dingen weten, zoekt naar
hij doet. Stelt nooit vragen.
achtergronden. Stelt veel vragen.

Maakt steeds dezelfde Maakt regelmatig nog dezelfde fouten Maakt zelden nog dezelfde Leert spontaan uit zijn fouten en
fouten. moet hier voortdurend op gewezen worden.
fouten. Verbetert de spontaan maakt ze nooit meer opnieuw.
indien hij ze nog maakt.

Kan onmogelijk zelfstandig Zelfstudie lukt alleen onder strikte Zelfstudie lukt onder enige Heeft voldoende “drive” om aan
studeren. begeleiding.
begeleiding. zelfstudie te doen.

Staat niet open voor Luistert naar suggesties en feedback. Vraagt spontaan suggesties en Vraagt suggesties, feedback en
suggesties en feedback.
feedback. integreert dit spontaan in het
leerproces.

Heeft geen leertraject. Anderen moeten zijn leertraject Stippelt eigen leertraject uit op Stippelt spontaan zijn eigen
uitstippelen en opdragen.
uitdrukkelijke vraag. leertraject uit

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005

 27
Heeft geen interesse in recent Heeft wel interesse in recent nieuws of Heeft spontane interesse in Volgt recent nieuws of recente
nieuws of recente evoluties. recente evoluties, maar anderen moeten recent nieuws of recente evoluties systematisch op.
hiervan rechtstreeks het voordeel bewijzen. evoluties.

Houdt alle kennis voor zich. Deelt berekend en met mondjesmaat Deelt op uitdrukkelijke vraag de Deelt spontaan kennis met anderen.
zijn/haar kennis. kennis.

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005


4.2. Analyse
de ontleding in bestanddelen ter nadere beschouwing
Onvoldoende
Onderkent onvoldoende
problemen (die zich b.v. kunnen
voordoen bij het (al dan niet)
uitvoeren van bepaalde
handelingen (b.v. bij machines)).
Spoort de oorzaken van fouten
niet of onvoldoende op.
Ziet geen of slechts een
minimaal verband tussen
verschillende soorten informatie.
Maakt geen analyse van een
probleem.
Kan bij analyse geen
onderscheid maken tussen
hoofd- en bijzaken.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Onderkent problemen, maar
vaak oppervlakkig, en komt
niet altijd tot de gepaste actie
na het onderkennen van de
problemen.
Gaat de oorzaken van fouten
na, doch niet systematisch.
Ziet een algemeen,
oppervlakkig verband tussen
verschillende soorten
informatie.
Maakt een eenzijdige analyse
van een probleem.
Brengt in zijn/haar analyse
slechts matig structuur aan,
gaat soms te veel in op details
en overziet niet altijd de grote
lijnen.
Goed
Verzamelt systematisch informatie om
het probleem of de deelproblemen op
te lossen.
Stelt logisch en methodisch vast waar
een fout zit en bepaalt de oorzaak
ervan.
Legt verbanden tussen verschillende
soorten informatie.
Maakt bij de analyse van een probleem
in het algemeen een onderscheid tussen
informatie over de feiten enerzijds en
interpretaties of veronderstellingen
anderzijds.
Analyseert een proces, een taak, een
project, een opdracht, een doelstelling.
28
Zeer goed
Herkent in een vroeg stadium dat er
sprake is van een probleem.
Kan fouten systematisch, vanuit diverse
invalshoeken analyseren, opdelen en er
relevante acties aan verbinden.
Gaat spontaan en systematisch op zoek
naar verbanden tussen verschillende
soorten informatie.
Verzamelt spontaan informatie over de
achtergronden en oorzaken van een
probleem/een situatie en neemt een
besluit op basis hiervan.
Maakt een duidelijk onderscheid tussen
hoofd- en bijzaken; zoekt eerst de grote
lijnen; duikt niet meteen in de details.
 29
Maakt een impactanalyse en een analyse
van oorzaak en gevolg.

Definieert oplossingen, overweegt

alternatieven, trekt de juiste conclusies
en documenteert die volledig; anticipeert
op storingen (b.v. in een project, bij het
manipuleren van een machine, enz.).

VKW-VVKSO SAM-schaal 2005


4.3. Synthese
verbinding van afzonderlijke, vaak tegengestelde elementen tot een nieuw geheel
Onvoldoende
Kan vanuit diverse componenten,
elementen, samenstellende delen geen
geheel, geen synthese, geen einddoel
bepalen (b.v. bij een vraagstuk, een
project).
Kan zeer moeilijk alternatieven
afwegen en komt hierdoor niet tot een
conclusie.
Formuleert ongenuanceerde voorstellen
bij de oplossing van een probleem.
Heeft weinig oog voor
positieve/negatieve kanten.
Kan moeilijk bij elkaar horende
informatie interpreteren en hieromtrent
een algemeen standpunt innemen.
VKW-VVKSO SAM-schaal 2005
Matig
Kan vanuit geanalyseerde
informatie tot een oordeel of
synthese komen, doch niet
systematisch.
Kan soms alternatieven
afwegen en hieruit een
conclusie formuleren.
Kan op aanwijzing een
genuanceerd voorstel
formuleren bij de oplossing
van een probleem, doch heeft
het hiermee vaak moeilijk.
Kan een algemeen standpunt
innemen op basis van de
gegeven informatie, doch zal
hierbij meestal hulp nodig
hebben.
30
Goed Zeer goed
Kan op basis van Formuleert een stevig onderbouwde
verzamelde informatie synthese, op basis van veelzijdige informatie.
systematisch tot een
sobere synthese komen.
Weegt over het algemeen Toont spontaan een gezond-kritische
alternatieven tegenover ingesteldheid in het redeneren, heeft
elkaar af en komt tot alternatieven en komt hierdoor altijd tot
conclusies. conclusies.
Formuleert zelf eenzijdig Formuleert spontaan genuanceerde
genuanceerde voorstellen voorstellen bij de oplossing van een
bij de oplossing van een probleem, waarbij alle mogelijke
probleem. neveneffecten, nuances of consequenties van
standpunten in zijn/haar overwegingen zijn
opgenomen.
Verzamelt bij elkaar Verzamelt spontaan bij elkaar horende
horende informatie in en informatie in en neemt hierover veelzijdige
neemt hierover een standpunten in.
algemeen standpunt in.
Redeneert logisch,
vertrekkende vanuit
diverse componenten,
neveneffecten,
consequenties.
Motiveert ten gronde het eigen oordeel of de
eigen beslissing.