Семинар 5 1

Уламжлалын тодорхойлолт
A түвшин
1. y = f (x) функцийн графикийг доорх зурагт үзүүлэв. Хэрэв Q цэгийг функцийн график
дээр y-тэнхлэгийн зүүн талд сонговол P , Q цэгүүдийг дайрсан огтлогчийн налалт нь эерэг
үү, сөрөг үү? Хэрэв Q цэгийг функцийн график дээр y-тэнхлэгийн баруун талд сонговол P
ба Q цэгүүдийг дайрсан огтлогчийн налалт нь эерэг үү, сөрөг үү?
y
P

y = f (x)

2-3 f (x) функцийн графикаас түүний уламжлалыг дүрсэлсэн бүх сонголтыг дугуйл.
(a) тогтмол (b) өсдөг (c) буурдаг (d) үргэлж эерэг (e) үргэлж сөрөг
2.
y

y = f (x)

3.
y

x
y = f (x)
Семинар 5 2

4. Уламжлалын тодорхойлолтоор f (x) = x3 функц x = 0 дээр дифференциалчлагдана гэдэг

нь ямар утгатай вэ?
5. x-ийн ямар утганд f 0 (x) уламжлал оршихгүй вэ?
y

x
1

B түвшин
6. y(x) = x3 + 5 муруйн (1, 6) цэгт татсан шүргэгчийн тэгшитгэлийг бич.
7. f (x) = x|x| функц x = 0 цэг дээр дифференциалчлагдана гэдгийг уламжлалын
тодорхойлолт ашиглан харуул.
8. ∀x ∈ R хувьд

x2 x≤2
f (x) =
ax + b x > 2
функц дифференциалчлагддаг байх a ба b тогтмолуудын утгыг ол.
9-12 Уламжлалын тодорхойлолт ашиглан дараах элементар функцүүдийн уламжлалыг ол.
√
9. y = x 10. y = ex 11. y = sin x 12. y = cos x

C түвшин
13-14 Дараах функц x = 0 цэг дээр дифференциалчлагдах, эсэхийг уламжлалын
тодорхойлолт ашиглан тогтоо.
( (
x cos x, x≥0 x3 − 7x2 , x≤0
13. f (x) = √ 2 4
14. f (x) = 3 1


x +x , x<0 x cos x , x > 0

15. (1, −3) цэгийг дайрсан y = x2 муруйд шүргэгч шулуунуудын тэгшитгэлийг бич.
Санамж: (1, −3) цэг y = x2 муруй дээр оршихгүй.
Семинар 5 3

Уламжлалын дүрмүүд
A түвшин
ex −e−x ex +e−x
16. sinh x = 2
, cosh x = 2
функцүүдийн хувьд дараах адилтгалууд биелэхийг батал.

(a) cosh2 x − sinh2 x = 1 (b) sinh 2x = 2 sinh x cosh x

(c) cosh2 x = cosh 2x+1

2
(d) sinh2 x = cosh 2x−1
2

B түвшин
17-34 Уламжлалын дүрмүүдийг ашиглан дараах функцүүдийн уламжлалыг ол.
sinh x cosh x
17. y = sinh x 18. y = cosh x 19. y = tanh x = cosh x
20. y = coth x = sinh x

1 1
21. y = sec x = cos x
22. y = csc x = sin x
23. y = tan x 24. y = cot x

25. y = ekx 26. y = ax , a > 0 27. y = ln x 28. y = loga x

29. y = xp/q , x > 0, p ∈ Z, q ∈ N 30. y = xr , x > 0, r 6= 0, r ∈ R

31. y = arcsin x 32. y = arccos x 33. y = arctan x 34. y = arccot x

35. f (x) = g x/h(x) , h(2) = 2, h0 (2) = 3, g 0 (1) = 4 бол f 0 (2) утгыг ол.

36-44 Давхар функцийн уламжлалыг ол.

17
36. f (x) = cos(5x + 3) 37. f (x) = ln tan(x2 ) 38. f (x) = (4x4 + 2x2 + 1)
r √
x−1 40. f (x) = arctan(e5x ) 41. f (x) = ln(x + x2 + 1)
39. f (x) =
x+2
2 +x
p
42. f (x) = − ln(cos x) 43. f (x) = 2x 44. f (x) = sin(arccos x)

C түвшин
45. y = x2 ба y = x2 −2x+2 муруйнуудыг зэрэг шүргэх шулууны тэгшитгэлийг бич (ялгаатай
цэгүүд дээр шүргэнэ).
 
cos(x) − cos(2021)
46. lim хязгаарыг бод.
x→2021 x − 2021
 2021
− 22021

x
47. lim хязгаарыг бод.
x→2 x−2