Univerzitet u Tuzli

Tehnološki fakultet

Selma Kunić

Hemijska dezinfekciona sredstava

SEMINARSKI RAD

Tuzla, januar/siječanj 2022.

Naziv predmeta: Higijena i sanitacija u prehrambenom lancu
Mentor: Dr sci. Tijana Brčina, vanredni profesor
Broj stranica: 23
Broj slika: 3
Broj tabela: 5
Broj literaturnih referenci: 9
SAŽETAK

Hemijska metoda je primjena dezinfekcionih sredstva (dezinficijensa) koji se koriste za tretiranje

protiv različitih vrsta mikroorganizama. Ujedno, ova metoda je i najzastupljenija u praksi i
gotovo je nezamislivo neprimenjivati dezinficijense u svakodnedvnom životu, kako u privatnom
(za dezinfikovanje raznih površina u domoćinstvu) tako i u profesionalnom smislu (raznim
ustanovama i svim objektima u proizvodnji hrane). Učinkovito upravljanje higijenom postaje sve
važnije tamo gdje postoji povećani rizik od infekcije. Dezinfekcija je postupak uništavanja živih
mikroorganizama i redukcija njihovog broja na prihvatljivu mjeru. Cilj dezinfekcije je
sprječavanje i suzbijanje zaraznih bolesti.
Kroz rad su definisane različite vrste hemijskih dezinfekcionih sredstava. Naime, prezentovana
je upotreba, namjena i svojstva devet grupa hemijskih sredstava za dezinfekciju te je na primjeru
iz jedne od grupa eksperimentalno dokazan efekat redukcije aerobnih bakterija. Izabran je za
eksperiment dezinficijens na bazi alkohola kao najrasprostranjenijeg i najzastupljenijeg u
mnogim granama privrednog i javnog sektora.
 Sadržaj:
1. UVOD ............................................................................................................................... 3
2. TEORIJSKI DIO .............................................................................................................. 4
2.1. DEZINFEKCIJA KAO METODA............................................................................ 4
2.1.1 Hemijska dezinekcija ............................................................................................... 5
2.1.2 Učinak dezinfekcijskih sredstava ............................................................................ 6
2.1.3 Dezinfekcijska sredstva na bazi hlora .................................................................... 12
2.1.4 Dezinfekcijska sredstva na bazi joda ..................................................................... 12
2.1.5 Peroksioctena kiselina (PAA) ................................................................................ 13
2.1.6 Vodikov peroksid................................................................................................... 14
2.1.7 Kvarterni amonijevi spojevi................................................................................... 15
2.1.8 Ozon ....................................................................................................................... 15
2.1.9 Kiselo anionska dezinfekcijska sredstva................................................................ 16
2.1.10 Dezinfekcijska sredstva na bazi alkohola ............................................................ 17
2.1.11 Aldehidi ............................................................................................................... 17
3. EKSPERIMENTALNI DIO ........................................................................................... 18
3.1. Zadatak .................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Metoda ..................................................................................................................... 19
3.3.Rezultati i rasprava ................................................................................................... 20
4. ZAKLJUČAK ................................................................................................................. 22
5. REFERENCE ................................................................................................................. 23

2 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 1. UVOD

Dezinfekcija kao dio sanitacije oduvijek je operativni oblik higijene i prevencije infekcije. U
historiji čovječanstva razvoj higijene uvijek je bio povezan s kulturnim napretkom. U starom
vijeku zadivljuju spoznaje Rimljana i njihova poimanja o higijeni kupanja, opskrbi vodom za
piće, o otpadnim vodama i brizi o otpadu. U srednjem vijeku razina higijene pada i razvoj
stagnira. Epidemije kuge, boginja, kolere, malarije i širenje tuberkuloze doveli su do
desetkovanja građanstva. Strah od zaraze uprkos nepoznavanju mikrobne etiologije dovela je do
spoznaje o potrebi izolacije oboljelih. Za širenje bolesti okrivljene su mijazme, tj. loš zrak.
Zaštita od mijazmi uključila je nošenje maski i upotrebu različitih mirisnih tvari kao npr.
kamfora, bijelog luka, mirte, sumpora, crnogoričnih iglica i sl. Razvoj dezinfekcije vezan je za
sredinu 18. vijeka. Godine 1774. otkriven je hlor. Početkom 19. vijeka otkriven je vodikov
peroksid, a kao antiseptik uvodi se hipohlorit. Voda za piće dezinfikuje se kuhanjem. Jod i
hlorno vapno upotrebljavaju se za dezinfekciju rana. Godine 1835. objavljena je prva uredba o
dezinfekciji. Semmelweis (1818-1865) spoznaje nužnost dezinfekcije ruku otopinom hlornog
vapna u akušerstvu. Pasteur (1822-1895) spoznaje važnost autoklava, što je od osnovnog
značenja za fizikalnu dezinfekciju posebno za sterilizaciju. Opisane su bakteriostatičke značajke
srebra i dezinfekcijski učinak kalijeva permanganata u vodi za piće. Godine 1872. utvrđen je
dezinficirajući učinak etilnog alkohola. Nakon 1945. kao dezinficijensi spoznaju se peroctena
kiselina, a 1963. glutaraldehid. Posljednjih godina sve je ječa kritika dezinficijensa zbog
toksikoloških i karcinogenih učinaka. To se posebno odnosi na formaldehid. Ove historijske
činjenice utrle su put higijeni i sanitaciji, a posebno čišćenje i dezinfekcija uopšte. Zato danas
dezinficijensi pri profilaksi infekcija zauzimaju mjesto kao što ga imaju lijekovi u liječenju (Asaj
, 2000).
Rad kroz dva glavna dijela definiše i prezentuje temu, u teorijskom dijelu objašnjava glavne
grupe hemijskih dezinficijenasa dok u eksperimentalnom vrši prezentaciju učinkovitosti najčešće
korištenog dezinficijensa, na bazi alkohola. Cilj je zainteresovane strane upoznati da dezinfekcija
je kompleksna i u provedbenom smislu višefazna mjera, te upozoriti na opasne posljedice
rutinskog pristupa u njenoj realizaciji.

3 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 2. TEORIJSKI DIO

2.1 DEZINFEKCIJA KAO METODA

Sanitacija je primijenjena nauka, koja uključuje principe dizajniranja, razvoja izvršavanja,

održavanja, obnavljanja i/ili poboljšanja higijenske prakse i uslova. Sastoji se od dva procesa
koja ne mogu jedan bez drugog, a to su čišćenje i dezinfekcija. Čišćenje uključuje seriju
kombinovanih operacija sa ciljem eliminacije prljavštine sa površine opreme ili sa površine
materijala, kroz upotrebu mehaničkih, hemijskih i fizikalnih sredstava (Babić i sar., 2017).
Pod dezinfekcijom se podrazumijevaju mjere za ubijanje i inaktivaciju određenih
mikroorganizama da bi se isključila infekcija. Također, ona označava dovođenje patogenih
uzročnika na živome tkivu, izlučevinama i na vektorima u stanje, da više nisu infekciozni.
Svrha dezinfekcije je blokada puteva prijenosa uzročnika, te predstavlja relativnu eliminaciju
nepoželjnih mikroorganizama (Asaj, A., 2000).
Dezinfekcija (Disinfection: dis + lat. inficere – loš, okužen), u širem smislu predstavlja skup
postupaka kojima se uklanjaju, onesposobljavaju ili uništavaju mikroorganizmi u toj mjeri da
nisu sposobni izazvati infekciju. Dezinfekcija u užem smislu predstavlja reduciranje broja
mikroorganizama ispod infektivne doze, odnosno uništavanje ili zaustavljanje rasta patogenih
mikroorganizama. Za postizanje dezinfekcije se koriste dezinficijensi (hemijska sredstva) koja
su slabo selektivno toksična, a imaju germicidno djelovanje. Dezinfekcija se može provoditi
mehaničkim, fizičkim i hemijskim metodama (Karahmet i sar., 2017).
a) Mehaničke metode dezinfekcije podrazumjevaju mehaničko uklanjanje mikroorganizama
sa radnih površina, predmeta ili u prostoru, a provode se struganjem, metenjem, pranjem,
četkanjem, filtracijom.
b) Fizičke metode dezinfekcije podrazumjevaju opotrebu toplote (plamen, suha ili vlažna
toplota) zračenja, isušivanja, osmotskog pritiska i dr., koji svojim djelovanjem usporavaju rast
i razmnožavanje, uništavaju ili uklanjaju većinu mikroorganizama.
c) Hemijske metode dezinfekcije podrazumijevaju upotrebu hemijskih tvari odnosno
dezinficijenasa.
Dezinfekcija predstavlja fizičke i hemijske metode koje imaju za cilj reduciranje broja
mikroorganizama na prihvatljiv nivo, a čišćenje se primjenjuje da bi se otklonile organske
materije sa površina. Bez odgovarajućeg čišćenja, dezinfekcija je beskorisna, jer će zaostale
nečistoće inaktivirati dezinfekciono sredstvo, a mikroorganizmi će preživjeti tretman. U
praksi, 90-95 % mikroorganizama se ukloni efikasnim čišćenjem.

4 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 Dezinfekcija je niz različitih postupaka s ciljem uništavanja, inhibiranja ili uklanjanja većine
ili svih mikroorganizama na površini tijela, na predmetima ili u prostoru. Postupkom
dezinfekcije nije uvijek neophodno uništiti sve prisutne mikroorganizme, kao što je to slučaj
kod sterilizacije, nego ih je dovoljno redukovati na broj koji u datim okolnostima (način
izloženosti i drugi činioci) neće biti rizična za zdravlje.
Dezinfekcija predstavlja radnje pomoću kojih smanjujemo broj živih bakterija na površinama.
Dezinfekcija je postupak uništavanja živih mikroorganizama hemijskim sredstvom
(dezinficijensom). Primjenjuje se na neživim objektima, što uključuje radne površine, pribor,
spremnike za hranu i one dijelove objekta u kojima je potrebno provesti dezinfekciju.
Dezinfekcijom se mikroorganizmi uklanjaju (mehaničkim putem, čišćenjem, pranjem i sl.) ili
ubijaju (fizičkim putem, toplotom, zračenjem, hemijskim putem kiselinama, bazama, hlorom
itd.). Mikroorganizmi koji se dezinfekcijom nastoje ukloniti su raznovrsni. Poznavanjem
svakoga od njih tj. njihovih bioloških osobina i "slabih tačaka", važno je za uspješnu primjenu
dezinfekcije i izbor dezinfekcionih sredstava i tehnike (Karahmet i sar., 2017).

2.1.1 Hemijska dezinfekcija

Hemijska dezinfekcija odnosno dezinfekcija uz upotrebu dezinficijensa je inaktivacija

patogenih mikroorganizama koji ne stvaraju spore, smanjenjem ukupnog bakterijskog
opterećenja (Anna McElhatton i Marshall, 2007).
Dezinfekcijska sredstva uništavaju ili nepovratno inaktiviraju rast ili stvaranje spora
mikroorganizama (npr. gljivice i vegetativne bakterije) i koriste se u ustanovama za
procesiranje hrane, bolnicama, restoranima i uopšte za generalnu upotrebu (Babić i sar.,
2017).
Dobra dezinfekcijska sredstva moraju biti širokog spektra, agresivnog i brzog djelovanja na
mikroorganizme kako bi ih mogli uništiti, neškodljivi za osobe koje njima rukuju te bi trebali
imati i sposobnost naknadnog djelovanja ukoliko dođe do kontaminacije. U praksi
dezinfekcijska sredstva se dijele na tri razine, na temelju njihovog učinka dezinfekcije:

➢ Dezinfekcijska sredstva visokog stupnja aktivnosti,

➢ Dezinfekcijska sredstva srednjeg stupnja aktivnosti,
➢ Dezinfekcijska sredstva niskog stupnja aktivnosti (Šubarić i sar., 2012).

Dezinfekcijska sredstva visokog stupnja aktivnosti uništavaju sve mikroorganizme, uz

5 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 iznimku visokog broja bakterijskih spora. Dezinfekcijska sredstva srednjeg stupnja aktivnosti
kontroliraju bakteriju Mycobacterium tuberculosis, vegetativne bakterije, većinu virusa i
većinu gljivica, ali ne obavezno i spore bakterija. Dezinfekcijska sredstva niskog stupnja
aktivnosti uništavaju većinu bakterija, neke viruse i neke gljivice, ali nisu pouzdani u
uništavanju otpornih mikroorganizama poput Mycobacterium tuberculosis ili bakterijskih
spora (Babić i sar., 2017).

Na odabir dezinfekcijskih sredstava utiču i određene situacije. Neka dezinfekcijska sredstva

se koriste zato što imaju širok spektar djelovanja, dok drugi djeluju na manji opseg
mikroorganizama, ali su pogodniji za ljudsku upotrebu te ukoliko je potreba za dezinfekcijom
niska. Tokom odabira potrebno je obratiti veliku pažnju na svojstva mikroorganizama i
nečistoća koje se žele ukloniti, materijal od kojeg je napravljena površina koju je potrebo
tretirati, kvalitetu i čistoću vode koja se upotrebljava, učinak na smanjenje mikrobne
kontaminacije u specifičnim uslovima, zakonske regulative o zdravlju koje se trebaju
poštivati, standarde higijene koji se moraju postići, mogućnost lakog ispiranja dezinfekcijskog
sredstva, prisutnost organskih tvari, tip industrije ili ustanove u kojoj se dezinfekcija provodi.
Kako bi se ispitalo je li dezinfekcija provedena na ispravan način, provode se testovi
suspenzije i testovi površine. Testovi za hranu propisani na razini Europske unije koji
uključuju ispitivanje mikrobne i fungicidne aktivnosti u suspenziji su:

➢ EN 1276: Hemijski dezinficijensi i antiseptici: kvantitativni test suspenzije za procjenu

bakterijske aktivnosti kemikalija i antiseptika korištenih u područjima hrane, industrije,
domaćinstva i institucija.
➢ EN 1650: Hemijski dezinficijensi i antiseptici: kvantitativni test suspenzije za procjenu
gljivične aktivnosti ili aktivnosti plijesni kemijskih dezinficijensa i antiseptika korištenih u
područjima hrane, industrije, domaćinstva i institucija (Stanga, 2010)

2.1.2 Učinak dezinfekcijskih sredstava

Kao što je već u prethodnom poglavlju rečeno, dezinfekcijska sredstva su hemikalije koje
imaju mogućnost potpunog uništavanja mikroorganizama ili njihovog reduciranja na
prihvatljivu razinu. Postoji mnogo vrsta dezinfekcijskih sredstava koji djeluju na širok opseg
mikroorganizama te se na temelju toga mogu grupisati, kao i prema njihovim svojstvima.
Njihovo djelovanje ovisi o velikom broju faktora kao što su temperatura, pH, koncentracija,
trajanje kontakta i mnogim drugim. Na različite načine mogu djelovati na uništenje

6 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 mikroorganizama, najprije denaturacijom proteina ili lipida, oštećenjem stanične stjenke, i
oksidacijom. Idealno hemijsko dezinfekcijsko sredstvo treba imati sljedeće karakteristike:

1. Svojstva mikrobnog razaranja ujednačene aktivnosti i širokog spektra protiv virusa,

vegetativnih bakterija, kvasaca i plijesni za izazivanje brzog uništavanja;
2. Otpornost na djelovanje okoliša (učinkovita u prisutnosti organskih tvari, deterdženata i
ostataka sapuna, tvrde vode i promjenjivih pH vrijednosti);
3. Netoksična i neiritacijska svojstva;
4. Topljivost u vodi u svim omjerima;
5. Nekvarljivost, pogotovo dezinfekcijskih sredstava koja se ne ispiru;
6. Stabilnost u koncentriranim i upotrijebljenim otopinama;
7. Jednostavnost upotrebe;
8. Laka dostupnost;
9. Niska cijena;
10. Lakoća doziranja i pripreme otopina (Babić i sar., 2017).

Međutim, sve te karakteristike ne mogu se pronaći u jednom dezinfekcijskom sredstvu, nego

se koristi više njih kako bi se pozitivna djelovanja pojedinih sredstava ujedinila i iskoristila za
postizanje željenog učinka. Dvije najčešće skupine u koje se dijele dezinfekcijska sredstva s
obzirom na njihovo uobičajeno djelovanje su:
1. Redoks sredstva (halogeni, peroksikiseline, vodikov peroksid, hlorov dioksid, ozon,
sumporov dioksid i aldehidi) koji su okarakterizirani brzom reakcijom, bez ostataka, potpune
mogućnosti ispiranja i visoke osjetljivosti na ostatke hrane.
2. Spojevi s dušikom (kvarterni amonijevi spojevi, hlorheksidin, polibiguanidi, imidazoli,
masni poliamini i amfoterni poliamini) koji su okarakterizirani sporijom reakcijom od redoks
sredstava, nepotpune mogućnosti ispiranja i manje osjetljivosti na ostatke hrane (Stanga,
2010)
Bodenschatz (1989) navodi zahtjeve za idealan univerzalni dezinficijens. Takav bi
dezinficijens trebao imati ova obilježja: brz i jak mikrobiocidni učinak sa širokim spektrom
učinka, stabilnost prema fizikalnim, hemijskim i biološkim uticajima, ne smije biti toksičan i
ne smije imati izražen miris, treba biti dobro topiv, podnošljiv s različitim tvarima i primljiv
ne smije biti skup.
Anderton (1989) za dezinficijens u prehrambenoj industriji traži osam uslova: učinkovitost u
uslovima upotrebe, baktericidni i mikrobicidni učinak, izostanak toksičnih ostataka nakon

7 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 upotrebe, u dezinficiranom uređaju ne smije izazvati u hrani promjenu boje, mirisa i okusa, da
nije skup, da se lako raspršuje i ispire, ne smije imati nepoželjan učinak na dezinfektora, ne
smije uređaje korodirati ili oštetiti.
Razumljivo je s obzirom na navedeno da idealnog univerzalnog dezinficijensa nema (Asaj,
2000).
Pri izboru dezinficijensa treba obratiti pažnju na 15 kriterija koje je sistemski složio
Bodenschatz (1989):
1. širina područja i spektar učinka;
2. područje upotrebe;
3. toksičnost i podnošljivost kože i sluznica;
4. ekološka podnošljivost;
5. oblici upotrebe;
6. koncentracija;
7. odnos prema bjelančevinama;
8. odnos prema zaštitnoj tvari;
9. vrijeme učinka;
10. odnos prema pH;
11. odnos prema temperaturi;
12. inaktivacija sredstvima za čišćenje;
13. odnos prema vlazi;
14. stabilnost;
15. korozivost (Asaj, 2000).

Za svaki kriteriji postoji i objašnjenje kako slijedi:

1. Širina područja i spektar učinka

Pojedini dezinficijensi imaju učinak na određene uzročnike. Ne postoji tvar koja zahvaća sve
mikroorganizme, a da istovremeno nije i izrazito toksična ( npr. etilenoksid ). Kombinacijom
više učinkovitih tvari može se širina spektra proširiti, ali se pritom mora paziti na moguću
nepodnošljivost.

8 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 2. Područja upotrebe
Područje upotrebe može ograničiti izbor učinkovitog sredstva. Klasičan je primjer
dezinfekcija namještene prostorije gdje se može upotrijebiti samo plinovito sredstvo ili
aerosol. To je zbog toga što je potrebno obuhvatiti cjelokupni prostor.

3. Toksičnost i podnošljivost kože i sluznica

Mnoga su hemijska učinkovita sredstva za čovjeka i životinje otrovna ili podražuju kožu i
sluznice. Zato treba upotrebljavati sredstva koja ne podražuju i svaki put dobro proučiti upute
za upotrebu.

4. Ekološka podnošljivost
Tvari koje su u području upotrebe smrtonosne za mikroorganizme i opetovano toksične za
dezinfektore utiču poslije na otpadnu vodu, zrak i okoliš. Dezinficijensi u preporučenim
koncentracijama nisu sami po sebi opasni. Opasnost nastaje kada se spoje s brojnim
proizvodima iz industrijei iz kućanstva. Ovako spojene i nagomilane hemijske tvari uveliko
opterećuju okoliš. Zato se mora u svakom području učinkovitosti količina otpadne tvari
smanjiti na najmanju moguću mjeru. Pritom je značajan faktor sposobnost biološke
razgradnje otpadne tvari. Nažalost, fenolni derivati s dugim ugljikovodikovim lancima
biološki se vrlo polako razgrađuju pa se zbog toga nagommilavaju.

5. Oblici upotrebe
Hemijska učinkovita sredstva mogu se upotrijebiti u tri oblika : kao tekućine, plinovi ili
aerosoli. Većina ih se upotrebljava u vodenim otopinama ili emulzijama. Pošto su za učinak
dezinfekcije od posebnog značenja nanošenje i dostupnost svih površina, otopine i emulzije
nanosimo brisanjem, prskanjem i raspršivanjem. Aerosoli a posebno plinovi prodiru po cijeloj
prostoriji na površine a i u pukotine u koje s otopinamai emulzijama ne možemo dospjeti.
Aerosoli su sitno raspršene krute ili tekuće čestice u zraku ili u plinovima veličine od oko 0,1
do 50 µm. Postupak zamagljivanja obuhvata čestice <50 µm, a raspršivanje <150 µm.

6. Koncentracija
Koncentacija učinkovitog sredstva odlučna je za učinak dezinfekcije. Mnoge tvari djeluju u
visokim koncentracijama mikrobicidno, a pri 5 – 10 puta nižim koncentracijama samo
mikrobistatički. Slikovit je primjer i formaldehid koji u višim koncentracijama od 1,5 do 3 %
djeluje i na kvasce i plijesni, a u nižim koncentracijama na njih nema učinka.

9 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 7. Odnos prema bjelančevinama
Ovaj odnos određen je trima pojmovima: bjelančevinskim faktorom, opterećenjem
bjelančevinama i bjelančevinskom podrškom. Jak bjelančevinski faktor imaju posebno
kationski tenzidi, oksidanti i hlorni preparati, kao i sve tvari koje denaturiraju bjelančevine.
Umjereni bjelančevinski faktor imaju amfoterni tenzidi, a najniži fenol i njegovi spojevi.
Budući da bjelančevinski faktor umanjuje dezinfekcijski učinak u prisutnosti bjelančevina,
treba upotrijebiti dezinficijens sa slabim bjelančevinskim faktorom. Opterećenje
bjelančevinama zanimljivo je pri testiranju dezinficijensa i u izradi dezinfekcijskih lista.
Bjelančevinska pogreška dezinficijensa zavisi o osjetljivosti dezinficijensa na bjelančevine,
kao i o vrsti i množini onečišćenja na izloženim površinama. To se posebno odosi na
inaktivaciju hlornih dezinficijenasa, kao i na slabljenje učinka apsorpcijom površinski
učinkovitih tvari.

8. Odnos prema zaštitnoj tvari

Budući da dezinficijens može djelovati samo u izravnom dodiru s mikroorganizmom, to je
uvijek otežano ako je riječ o organskim tvarima ili masnom filmu. Zato u takvim prilikama
treba, osim pravog izbora dezinficijensa, povećati koncentraciju.

9. Vrijeme učinka (ekspozicija)

Vrijeme učinka znatno ograničava širinu upotrebe pa može u cjelosti isključiti pojedino
učinkovito sredstvo. Tako npr. dezinfekcija ruku i kože može trajati oko 30 – 60 sekundi. Pri
dezinfekciji rublja vrijeme učinka može biti od 4 – 12 sati. Pri dezinfekciji površina vrijeme
učinka može trajati od 25 minuta do 4 sata. Navedene su vrijednosti samo teoretske budući da
je dezinficijensu nužno vrijeme za nanošenje, za prodor u pukotine, za dodir s
mikroorganizmom, a i vrijeme potrebno za isparivanje koje iznosi samo nekoliko minuta.

10. Odnos prema pH vrijednosti

Većina učinkovitih sredstava ima optimalan učinak u određenom rasponu kojeg se treba
svakako pridržavati. Biološki učinak učinkovite tvari zavisi o koncentraciji vodikovih jona
(protona) koji se izražava pH vrijednosšću (negativnim dekadski logaritam koncentracije
vodikovih iona ). Vrijednosti pH označavaju vodenu otopinu od 0 do 7 kao kiselu, 0d 7 do 14
kao lužnatu, a pH vrijednost 7 označava je neutralnom.

10 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 11. Odnos prema temperaturi
U pravilu sva učinkovita sredstva pri povišenju temperature imaju i povećani učinak. Ima i
iznimaka. Pri povećanju temperature slabi učinak ozona. Zato treba uvijek poznavati
osjetljivost učinkovitog sredstva na temperaturu.

12. Inaktivacija sredstvima za čišćenje

Često se radi uštede vremena, a stim u vezi i troškova, traži tzv. dezinfeksijsko čišćenje, pa
zbog nepodnošljivosti učinkovitih tvari dolazi do inaktivacije. Poznata je nepodnošljivost
kvarterno amonijevih spojeva s anionskim sredstvima za čišćenje. Ćesto u raksi inaktivacija
nastaje i zbog ostataka sredstava za čišćenje. Ima i kombinacija pri kojima dolazi do
pojačanog mikrobicidnog učinka, što je slučaj s anionskim sapunima i fenolima. Zato svako
kombinovano sredstvo za čišćenje i dezinfekciju treba najprije istražiti.

13. Odnos prema vlazi

Hemijska dezinfekcijska sredstva imaju učinak samo ako su mikroorganizmi zahvaćeni
vlažnim filmom. To je dijelom zbog toga što molekule vode sudjeluju u reakciji, a dijelom
zato što voda služi molekulama učinkovite tvari kao transportna sredina. Tako apsolutni
(100%) alkohol nema mikrobicidni učinak. Formaldehid ima optimalan učinak pri 80-90 %
relativne vlage budući da pri suhom zraku dolazi do polimerizacije formaldehida i do gubitka
učinkovitosti. Zato prije svake upotrebe nove učinkovite tvari treba poznavati odgovarajuću
relativnu vlagu zraka.

14. Stabilnost (postojanost)

Otopine učinkovitog sredstva nisu podjednako stabilne. Otopine formaldehida praktički su
trakno upotrebljive. Otopine peroctene kiseline moraju se prirediti svježe za svaku upotrebu.

15. Korozivnost
Pojedina učinkovita sredstva mogu korodirati odrežene metale. Kvarterno amonijevi spojevi
korodiraju željezo. Zbog toga se za svako učinkovito sredstvo treba znati koliko je korozivno
(Asaj, 2000).

11 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 2.1.3 Dezinfekcijska sredstva na bazi hlora

Dezinfekcijska sredstva na bazi hlora pripadaju najjeftinijim dezinficijensima koji se

upotrebljavaju. Oni djeluju na način da uništavaju membranu stanica mikroorganizama, kao i
deoksiribonukleinsku kiselinu (DNA), a inhibiraju i stanične enzime. Razlikuju se anorganska
i organska sredstva na bazi hlora. Anorganska sredstva uključuju natrijev i kalcijev hipohlorit,
dok u anorganska sredstva ulaze hloramin T i di- i trihlorcijanidna kiselina. Natrijev i kalcijev
hipohlorit djeluju tako da deaktiviraju mikrobne stanice u vodenim suspenzijama za što im je
potrebno od 1.5 do 100 sekundi. Spore bakterija su otpornije na njihovo djelovanje u odnosu
na vegetativne stanice zbog čega je potrebno upotrijebiti puno veću koncentraciju, i to od 10
do 1000 puta. Također, djelotvorniji su pri niskim pH vrijednostima pa se povećanjem pH
smanjuje njihova učinkovitost. Anorganska sredstva na bazi hlora su osjetljiva na prisutnost
velike koncentracije organskih tvari na površinama koje će se tretirati te mogu nastati toksični
produkti. To je jedan od najvećih nedostataka ovih sredstava uz negativan utjecaj visokih
temperatura, svjetla, korozije metala, štetnih učinaka na zdravlje izazivanjem iritacije kože te
mnogih drugih. Za razliku od hipohlorita, hlorov dioksid, koji također pripada anorganskim
sredstvima, djelotvorniji je u uništenju mikroorganizama pri manjim koncentracijama i uz to
djeluje u većem rasponu pH vrijednosti i tolerantniji je na prisutne organske tvari na
površinama. On je oksidans koji reagira s proteinima i masnim kiselinama iz stanične
membrane, što rezultira gubitkom permeabilnosti te prekidanjem sinteze proteina (Pfuntner,
2011a). Organski dezinficijensi na bazi hlora sporije djeluju na mikroorganizme od
hipohlorita, ali su kao i oni osjetljivi na prisutnost organskih tvari što im smanjuje
učinkovitost (Babić i sar., 2017).
Dezinficijensi na hlornoj osnovi u svakodnevnoj su upotrebi za dezinfekciju pribora, sitnog
inventara, odjeće, ruku i sl. Hipohloriti i organski hloramini posebno su u upotrebi u
veterinarskoj medicini pri obradi rana i pri suzbijanju i sprečavanju zaraznih bolesti (Asaj,
2000).

2.1.4 Dezinfekcijska sredstva na bazi joda

Jodofori su topljivi kompleksi joda obično u kombinaciji sa neionskim površinski aktivnim

tvarima (Babić i sar., 2017). Manje su aktivni od hipohlorita te se njihovo djelovanje zasniva
na spajanju sa sumporom iz proteina, kao na primjer cisteina, što rezultira oštećenjem stanične
membrane mikroorganizama te njihovom inaktivacijom (McDonnell, 2007). Puno bolje

12 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 djeluju pri nešto nižim vrijednostima pH, dok su kod neutralnog u manje aktivnom obliku.
Spore bakterija pružaju veću otpornost od vegetativnih stanica, a i sporije se uništavaju što je
slučaj i kod dezinfekcijskih sredstava s hlorom. Pozitivne značajke dezinficijensa s jodom su
što ne izazivaju zdravstvene probleme, poput iritacije kože, nisu toksični i ne uzrokuju
koroziju materijala. Na njih negativno djelovanje nema niti tvrdoća vode, ali su osjetljivi na
prisutnost organskih tvari na površinama i mogu ih inaktivirati kvarterni amonijevi spojevi.
Još neki od nedostataka su cijena i gubitak karakterističnog okusa hrane. Najčešće se
upotrebljavaju za staklene površine u industriji piva i vina (Babić i sar., 2017).

Tabela 1. Usporedni prikaz letalnih učinaka persirćetne kiseline i hlora na bakterije – trovače
hrane pri 20 i 5˚C tokom 5 minuta (Block, 1991; Asaj, 2000.)

Bakterije Persirćetna kiselina Hlor

20˚C
Listeria monocytogenes 45 100
Staphlococcus aureus ATCC 6538 90 860
Enterococcus faecium DSM 2918 45 300
5˚C
Listeria monocytogenes 90 860
Staphlococcus aureus ATCC 6538 90 1100
Enterococcus faecium DSM 2918 90 450

2.1.5 Persirćetna kiselina (PAA)

Persirćetna kiselina često je korišteno dezinfekcijsko sredstvo zbog svog pozitivnog i jakog
djelovanja usprkos tome što je opasna za korištenje. Koristi se za uklanjanje mnogih
mikroorganizama i biofilmova te je aktivnija od hipohlorita zbog čega se pokazala kao jedno
od najučinkovitijih sredstava za dezinfekciju. U praksi se kombinira najčešće sa stabiliziranim
vodikovim peroksidom i ta kombinacija djeluje i pri niskim temperaturama, približno 4 °C te
učinkovitije djeluje na kvasce kao što su Candida, Saccharomyces i Hansenula te na plijesni
poput Penicillium, Aspergillus, Mucor i Geotrichum od same persirćetne kiseline. Zbog
učinkovitog djelovanja na kvasce i plijesni persirćetna kiselina pronašla je veliku primjenu u
industriji sokova i piva. Također, primjenjuje se i u mliječnoj industriji zbog djelovanja na
razne sojeve bakterije Listeria monocytogenes. Isprva se koristila u CIP sistemima, no danas
je moguća njena primjena i na otvorenim površinama. Pozitivne značajke persirćetne kiseline
su što na nju ne utječe tvrdoća vode, manje je osjetljiva na organske materijale od drugih
dezinfekcijskih sredstava te je ekološki prihvatljiva i manje korozivna prema opremi koja se

13 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 tretira. Negativne značajke su smanjenje njene koncentracije upotrebom organskih otapala i
smanjenje aktivnosti s približavanjem pH neutralnoj vrijednosti, izazivanje korozije na
blagom i galvaniziranom čeliku te pojačanje korozije ukoliko su prisutne visoke temperature
(Babić i sar., 2017). Na tržište dolazi kao 40%-tna otopina stabilizovana vodikovim
peroksidom (14%) i sirćetnom kiselinom (27%). Razgrađuje se u prisustvu soli teških metala
te organskih tvari kao što su drvo, slama, izmet, benzin te masti. Otopine koje sadrže više od
60% persirćetne kiseline mogu eksplodirati pri sobnoj temperaturi. Germicidni učinak
persirćetne kiseline posebno je izražen na viruse. U koncentraciji od 0,2% u roku od
maksimalno 4 minute inaktivira iznad 90% mikroorganizma kao što su Poliovirus tip I,
Coxsackie virus, ECHO – virus tip 16 te Vaccinia virus (Asaj, 2000).

2.1.6 Vodikov peroksid

Prah baziran na vodikovom peroksidu u 3 % i 6 % - tnoj otopini pokazao se kao učinkovit

prema biofilmovima, međutim ima širok raspon djelovanja uključujući bakterije, viruse,
mikobakterije, gljivice, ali i bakterijske spore. Pokazuje veću učinkovitost prema gram
pozitivnim nego prema gram negativnim bakterijama. Može se koristiti na svim površinama,
uključujući opremu u pogonima, podove i odvode, zidove, te sve ostale površine koje mogu
biti kontaminirane. Vodikov peroksid se može primijeniti kao samostalno sredstvo ili u
raznim kombinacijama. U farmaceutskoj industriji, a u zadnje vrijeme i u prehrambenoj
industriji, primjenjuje se dezinfekcija parom vodikovog peroksida, koja se pokazala iznimno
djelotvornom na različitim vrstama materijala i sigurna je za korištenje i na nehrđajućem
čeliku i aluminiju, te na različitim vrstama plastičnih spojeva. Također je korozivna i u
kontaktu, koncentrirana otopina vodikovog peroksida može izazvati kemijske opekline kože i
očiju (Babić i sar., 2017). U koncentracijama iznad 6% H2O2 zapaža se dobar dezinfekcijski
učinak. To se posebno odnosi na spore bakterija, gljivice i viruse. Općento vodikov peroksid
je slabo toksičan i ima površinski učinak. Nepostojan je i ne ostavlja ostatak. Djelije na gram
pozitivne i gram negativne bakterije. Na bakterije Staphlococcus aureus i Escherichia coli
otopina vodikova peroksida u koncentraciji od 1000 ppm djeluje letalno u roku od 60 minuta.
Pri istim fizičkim uslovima potrebno je četiri puta duže vrijeme za letalni učinak na Bacillus
cereus. Dok je pri 250 puta većoj koncentracji otopine isti letalni učinak zapažen na
Clostridium sporogenes ali za 60 puta manje vrijeme (Asaj, 2000).

14 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 Tabela 2. Sinergistički učinak pH na vodikov peroksid i persirćetnu kiselinu prema sporama
Bacillus subtillis ATCC 15441 (Block, 1991; Asaj, 2000)

Vrijeme ubijanja u minutama

Peroksidni spoj Koncentracija ppm
pH 5 pH 6,5 pH 8
10000 >360 >360 >360
vodikov peroksid
30000 180 360 360
83 >360 >360 >360
persirćetna
830 60 180 360
kiselina
83000 <30 <30 <30

2.1.7 Kvarterni amonijevi spojevi

Kvarterni amonijevi spojevi su derivati amonijevih spojeva u kojima je dušik vezan za četiri
organske skupine (supstituirane amonijeve soli s hloridnim ili bromidnim anionom) (Babić i
sar., 2017). Djeluju na širok raspon mikroorganizama te se primjenjuju u različitim
koncentracijama koje variraju od 100 ppm do 400 ppm (Pfuntner, 2011). Posebno su
učinkoviti prema bakteriji Listeria monocytogenes i smanjuju rast plijesni. Kvaterni amonijevi
spojevi mogu se ponašati i kao deterdženti, odnosno površinski aktivne tvari ako su prisutni u
visokim koncentracijama i mogu se primjenjivati kroz pjenjenje. Primarno reagiraju protiv
gram pozitivnih bakterija i lipofilnih virusa dok ne pokazuju aktivnost prema
mikobakterijama i hidrofilnim virusima (Manivannan, 2008). Pozitivne značajke ovih spojeva
su njihova aktivnost u velikom rasponu pH vrijednosti i temperature, ne izazivaju
preosjetljivost i iritaciju kože, nisu korozivni i relativno su netoksični. Nisu kompatibilni sa
sapunima, anionskim deterdžentima te anorganskim polifosfatima i manje su učinkoviti prema
bakteriofagima.

2.1.8 Ozon

Ozon je molekula koja se sastoji od tri kisikova atoma i prirodno se nalazi u gornjim
slojevima Zemljine atmosfere. Učinkovit je prema bakterijama i virusima, a u usporedbi s
hlorom (ozon je snažniji dezinficijens od hlora) i drugim dezinfekcijskim sredstvima
učinkovitiji je prema rezistentnim virusima i sporama. Ozon se koristi za dezinfekciju vinske
opreme i vode, uključujući i obradu otpadnih voda. Primjenjuje se i za dezinfekciju vode i
kontrolu algi u bazenima te se koristi kao zamjena za hlor. Osim dezinfekcije razne opreme i
vode koristi se i za uništavanje mikroorganizama na površini mesa te tijekom čuvanja
namirnica i produženja roka trajanja. Još jedna primjena ozona je otpuštanje ozona u

15 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 plinovitom stanju u hladne sobe za skladištenje za kontrolu plijesni i eliminaciju etilena, koji
ubrzava sazrijevanje voća i povrća (Babić i sar, 2017). Nestabilan je pri niskim i pri visokim
pH vrijednostima, a najbolje djeluje pri pH od 6 do 8.5. Proizvodi se tako da se suhi zrak ili
kisik propuštaju između elektroda u dielektričnoj sredini. Zbog nestabilnosti u obliku plina ili
otopljenog u vodi ne može se skladištiti pa se po potrebi proizvodi iz generatora na licu
mjesta. Poluvijek plina je 12 sati, a u vodi je ispod 30 minuta. U vodi stoga nije toksičan jer se
brzo razgrađuje i stoga se upotrebljava za dezinfekciju iste. Osim za dezinfekciju vode, služi i
za uklanjanje boje, okusa i mirisa, kao algicid i oksidant anorganske i organske tvari.
Generacija ozona je skupa te nije u nekim slučajevima konkurentna hloriranju vode.

Tabela 3. Mikrobicidni učinak ozona u vodi u minutama pri početnom broju bakterija oko
1000/ml (Wallhäusser, 1978; Asaj, 2000.)

Koncentracija
Spore
ozona u vodi Staphylococcus Sarcina Pseudomonas Serratia
Bacillus
u tami pri aureus lutea aeruginosa marcescens
subtilis
25˚C µg/ml
0,025-0,05 180 60 120 180 180
oko 0,1 120 40 90 120 120
oko 0,2 50 20 40 90 60
1,0-2,0 20 10 10 20 15
4,8-5,0 1 1 1 1 1

2.1.9 Kiselo anionska dezinfekcijska sredstva

Ova sredstva su sastavljena od anionskih surfaktanata, koji su negativno nabijeni i kiselina,

poput fosforne i drugih organskih kiselina. Vrlo brzo djeluju i ubijaju širok spektar
mikroorganizama. Djeluju u velikom rasponu temperatura, imaju minimalan miris, stabilni su,
ne ostavljaju mrlje te na njih ne utječe tvrdoća vode. Mogu uzrokovati koroziju nezaštićenih
metala i iritaciju kože, smanjuje im se aktivnost povećanjem pH vrijednosti, imaju ograničenu
i različitu antimikrobnu aktivnost i skuplji su od halogenih sredstava za sanitaciju (Babić i
sar., 2017). Ova sredstva imaju sljedeće prednosti:

1. Stabilni na toplinu i organske tvari, mogu se zagrijati na bilo koju temperaturu ispod 100
°C bez gubljenja snage;
2. Veliki temperaturni raspon aktivnosti;
3. Stvaraju slabu pjenu - prikladno za CIP opremu;

16 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 4. Općenito nekorozivni prema nehrđajućem čeliku i aluminiju;
5. Bez štetnih rezidua;
6. Neselektivni, omogućuju uništavanje svih vegetativnih stanica;
7. Sigurni za korištenje na većini površina za rukovanje hranom (mala toksičnost - raspadaju
se na vodu, kisik i octenu kiselinu);
8. Imaju brzo djelovanje i u širokom rasponu (bakterije, kvasci i plijesni);
9. Tolerantni su na pH raspon;
10. Učinkoviti prema biofilmovima;
11. Relativno tolerantni prema organskim nečistoćama;
12. Dopuštaju kombinaciju postupaka sanitacije i ispiranja (Marriott i Gravani, 2006.)

2.1.10 Dezinfekcijska sredstva na bazi alkohola

Dezinfekcijska sredstva na bazi alkohola najčešće se koriste u industrijama koje se bave

proizvodnjom suhe hrane. Najpoznatiji su etil alkohol (etanol) i izopropil alkohol
(izopropanol). Oni posjeduju svojstva za uništavanje bakterija i virusa, učinkoviti su na gram
pozitivne i gram negativne bakterije, razvijene viruse, gljivice i mikobakterije, ali ne i na
bakterijske spore te nerazvijene viruse (Manivannan, 2008.). Također, njihovo sporo
djelovanje ne pridonosi njihovom korištenju u raznim područjima industrije.

Tabela 4. Inhibicija rasta testnih mikroorganizama s različitim koncentracijama etilnog i

izopropilnog alkohola (Wallhäusser, 1978.; Asaj, 2000)

Testni mikroorganizmi
Alkoholi Konc. %
S.aureus E.coli P.aeruginosa C.albicans A.niger
20 - - - - -
etanol 10 - - - - -
5 + + + + +
20 - - - - -
izopropanol 10 - - - - -
5 + + + + -

2.1.11 Aldehidi

Aldehidi su dezinfekcijska sredstva koja djeluju na širok raspon mikroorganizama,

uključujući bakterije, viruse, gljivice, mikobakterije, kao i bakterijske spore. Najpoznatiji

17 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 aldehidi koji se koriste kao dezinficijensi su formaldehid i glutaraldehid. Glutaraldehid je
jedna od najboljih kemikalija koja se koristi za dezinfekciju, jer djeluje na vrlo velik broj
mikroorganizama, a primjenjuje se samostalno ili u kombinaciji s kvarternim amonijevim
spojevima ili amfoternim spojevima. Primjenjuje se za kontrolu rasta gram pozitivnih i gram
negativnih bakterija kao i za razne vrste kvasaca i gljivica koje se mogu naći u prehrambenoj
industriji (Manivannan, 2008).

18 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 3. EKSPERIMENTALNI DIO

3.1 Materijali

Cilj eksperimenta jeste ispitati učinkovitost sredstva na bazi alkohola koji će se upotrebljavati
u prostorijama ispitnog odjeljenja za senzoriku hrane veterinarskog laboratorija za redovnu
dnevnu dezinfekciju površina. Bris površina je shodno standardoj metodi uzorkovan na
prethodno neočišćenoj površini, komercijalno dostupnim sterilnim brisom te je analizirano
djelovanje pomenutog sredstva na način da je nakon dezinfekcije istim ponovno izvršeno
uzorkovanje brisa istom tehnikom.

Slika 1. Sterilni štapić za uzorkovanje radne površine

Kina Customized Transport Medium 1posable Sterilna plastika drveni štap

3.2 Metoda

Korištene metode tokom uzorkovanja i testiranja su:

- BAS ISO 18593:2008 Mikrobiologija hrane i hrane za životinje – Horizontalna metoda za tehnike
uzorkovanja sa površine koristeći kontaktne ploče i briseve;
- BAS EN ISO 4833-1:2014 Mikrobiologija lanca hrane - Horizontalna metoda za brojanje
mikroorganizama – Dio 1: Brojanje kolonija pri 30° C tehnikom izlijevanja podloge

19 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 1. Uzorkovanje
Princip uzorkovanja je isti i prije i poslije dezinfekcije površine. Prilikom uzimanja uzoraka
za mikrobiološko ispitivanje ne smije se pričati, kašljati i disati u pravcu uzorka. Brisevi
radnih površina se uzimaju prema standardu, sa površine od oko 20 cm2. Otvaranjem brisa se
uništila validacijska trakica njegove aseptičnosti budući da su korišteni komercijalno dostupni
kao sa slike 4. Vrhom brisa je snažno utrljano, uz rotiranje istog, po površini koja se uzorkuje.
Nakon uzorkovanja bris se vraća u pakovanje i zatvori.
Ist postupak je ponovljen i nakon dezinfekcije iste površine. Površina koja je predmet
ispitivanja je stol u ocjenjivačkoj kabini senzornog laboratorija. Površina je glatka i od
drvenog materijala. Nakon apliciranja dezinfekcionog sredstva vrijeme koje je prošlo do
ponovnog uzorkovanja je 10 minuta. Istih 20 cm2 je uzorkovano štapićem – brisom kao i prije
upotrebe dezinficijensa.
Dezinfekciono sredstvo koje se ispituje je za profesionalno korištenje i opštu namjenu,
između ostalog i za površine koje dolaze u kontakt sa hranom, u domaćinstvima, javnim i
industrijskim objektima te objekti javnog zdravstva. Sredstvo isparava nakon nanošenja
posloje 1 minute te ga nije potrebno ispirati. Prema deklaraciji 100 g otopine sadrži kao
aktivne tvari <0,5% kvaternih amonijevih spojeva i 96% etanola. Ostali sastojci su mirisne
tvari, voda, glicerin (sredstvo protiv isušivanja kože).

2. Analiza
Princip izvođenja analize je isti za bris prije i poslije dezinfekcije površine. U svaku epruvetu
brisa je usuto po 9 ml fiziološke otopine te zaklopljeno. Isto je 40 minuta odloženo na sobnoj
temperaturi. Nakon što su pripremljene otopine pristupilo se metodi presijavanja inokuluma.
U svaku Petrijevu ploču prenesen je sterilnom pipetom 1 ml ispitnog uzorka. U svaku
Petrijevu ploču usuto je 12 ml PCA podloge, temperature 44° C. Pažljivo je promješan
inokulum s agarom rotiranjem Petrijevih ploča po radnoj površini. Pušteno je da se agar stisne
ostavljanjem ploča na hladnoj horizontalnoj površini. Pripremljene Petrijeve ploče s agarom
okrenute prema gore, stavljene su u inkubator pri 30° C ± 1° C tokom 72 ± 3 sata. Nakon
predviđenog vremena inkubacije izbrojane su kolonije porasle na podlogama. Broj
mikroorganizama po mililitru uzorka izračunava se iz broja kolonija dobivenih na pločama.

20 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 3.3 Rezultati i rasprava

Shodno Pravilniku o mikrobiološkim kriterijima hrane životinjskog (Službeni glasnik BiH,

broj 11/13; 64/18) te Vodiču „Smjernice o mikrobiološkim kriterijima“ normativ čistoće za
drvene površine za ukupan broj aerobnih bakterija je ≤30 cfu/m2. Aerobne mezofilne bakterije
su bakterije koje rastu u temperaturnom rasponu od 20-45 °C (mezofilno), uz prisustvo kisika
(aerobno). Većini ovih bakterija je optimalna temperatura 37 °C (čovjekova tjelesna
temperatura), što znači da skupini aerobnih mezofilnih bakterija pripada većina patogenih
bakterija. Povećan broj aerobnih mezofilnih bakterija u hrani indikator je starosti i lošije
mikrobiološke kakvoće (kontaminacije i/ili početka kvarenja). Kod mikrobioloških briseva
broj aerobnih mezofilnih bakterija predstavlja količinu bakterija koje se nalaze na
površinama, rukama i priboru, koja ako je povećana ukazuje na nedovoljno čišćenje, pranje i
dezinfekciju.

Slika 2. Ploča inokuliranog brisa prije dezinfekcije - kolonije aerobnih mezofilnih bakterija

21 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 Tabela 5. Vrijednosti prije/poslije dezinfekcije - kolonije aerobnih mezofilnih bakterija

Parametar Rezultat Usklađenost sa zahtjevom propisa

Broj kolonija aerobnih
mezofilnih bakterija 154 Neodgovara
- prije dezinfekcije
Broj kolonija aerobnih
mezofilnih bakterija 0 Odgovara
- nakon dezinfekcije

Slika 3. Ploča inokuliranog brisa poslije dezinfekcije

Shodno provedenoj analizi i dobivenim rezultatima da se zaključiti da je efikasnost

analiziranog dezinfekcionog sredstva zadovoljavajuća, kada govorimo o efektu smanjenja
ukupnog broja aerobnih mezofilnih bakterija.

22 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 4. ZAKLJUČAK
1. Aplikacija bilo kojeg dezinficijensa, bez obzira na njegov kvalitet, kojoj nisu prethodile
faze mehaničke i sanitarne pripreme, što se posebno odnosi na površine koje treba
dezinficirati, može biti svrstana u područje stručne greške i preduslov je izostanku očekivanog
dezinfekcionog učinka.
2. Da bi se postigla potrebna razina dezinfekcije, dotična hemikalija mora se primijeniti u
određenoj koncentraciji određeno vrijeme. Ovi parametri su opisani na naljepnici
proizvoda/sigunosno tehničkom listu/proizvođačkoj specifikaciji i korisnici ih se moraju
pridržavati kako bi se postigla željena mikrobna kontrola.
3. Nasuprot ciljanoj upotrebi, dezinfekciona sredstva su otrovi koji ukoliko se koriste
neadekvatno mogu imati negativan efekat na druge aspekte.
4. Učinkovitost hemikalije koja se koristi za dezinfekciju ovisi o njezinoj sposobnosti da
smanji razinu kontaminacije. Standard dezinfekcije za smanjenje kontaminacije površina u
kontaktu s hranom općenito je prihvaćen kao 99,999% postignuto u 30 sekundi. Odnosno
dezinfekcija mora uništiti ili nepovratno inaktivirati sve navedene organizme unutar
određenog vremena, obično 10 minuta.
5. Prije bilo kakve upotrebe dezinfekcionog sredstva kao agensa za hemijsku redukciju
eventualne zaraze potrebno je znati koje sredstvo je svrsishodno i ispitati učinkovitost istog u
realnim uslovima.
6. Ispitivanje efekta željenog dezinfekcionog sredstva u realnim uslovima je moguće i
poželjno, a s ciljem da se obezbijedi potreban efekat, nepotrebno koristi nenamjensko
sredstvo te ostvari postavljeni zahtjev sa aspekta sigurnosti.

23 | Hemijska dezinfekciona sredstava

 6. REFERENCE
Babić J., Šubarić D., Ačkar Đ., Jozinović A.: Disinfectants in the food processing industry, In
Disinfectants, Nova Science Publishers Inc., New York, 2017.
Kasalica A., Vuković V., Vranješ A., Memiši N.: Listeria monocytogenes in milk and dairy
products, Biotechnology in Animal Husbandry 27(3), 1067-1082
Manivannan G.: Disinfection and decontamination. Principles, Applications and Related
Issues, Taylor & Francis Group, LLC, 2008.
Marriott NG, Gravani RB: Principles of food sanitation. Fifth Edition ed. Series FST, United
States of America, Springer, 2006.
McDonnell, G.E.: Antisepsis, disinfection and sterilization. Washington, DC: ASM Press,
2007.
Pfuntner A.: Sanitizers and Disinfectants: The Chemicals of Prevention, REHS, 2011.
Stanga M., Sanitation: Cleaning and Disinfection in the Food Industry. Weinheim, Germany:
WILEY-VCH Verlag GMBH and Co. KGaA; 2010.
Šubarić D., Babić J., Ačkar Đ.: Higijena i sanitacija, Prehrambeno-tehnološki fakultet, Osijek,
2012.
Karahmet E.,, Toroman A., , Dr. Saud Hamidović S. : Higijena i sanitacija pogona u
prehrambenoj industriji, Poljoprivredno-prehrambeni fakultet, Sarajevo, 2017.
Antun A. : Dezinfekcija, Medicinska naklada, Zagreb, 2000.

24 | Hemijska dezinfekciona sredstava