PANEVROPSKI UNIVERZITET „APEIRON“

FAKULTET ZDRAVSTVENIH NAUKA

BANJA LUKA

SEMINARSKI RAD

UBOD KRPELJA (LYME BORELLIOSIS)

Banja Luka, jun 2023.godine

1
 SADRŽAJ
1.OBRADA TEME..........................................................................................................................2
1.1. Definicija...............................................................................................................................2
1.2. Istorijat..................................................................................................................................3
1.3. Etiologija...................................................................................................................................3
1.4. Epidemiologija..........................................................................................................................4
1.5. Patogeneza................................................................................................................................4
1.6. Patohistološka slika..................................................................................................................5
1.7. Klinička slika............................................................................................................................7
2.LITERATURA...........................................................................................................................11

2
 1.OBRADA TEME
1.1. Definicija

Borelioza je antropozoonoza koja se sa životinje prenosi na čovjeka putem krpelja. Bolest je

multisistemska, a primarno se manifestuje na koži pod slikom hroničnog migrirajućeg eritema.
Ovaj eritem, nakon latentnog perioda različitog trajanja, može biti praćen rekurentnim artritisom
i zglobnim promjenama, promjenama na CNS-u, srcu i drugim organskim sistemima. [1]

1.2. Istorijat

O boreliozi se u Evropi zna više od stotinu godina. Znalo se da je infektivne prirode, da je

prenose krpelji, bile su već opisane njene kožne, neurološke i druge kliničke manifestacije, kad
je «ponovo otkrivena»> u Conecticatu u gradu Lajm.

1883. Alfred Buchwald (Njemačka) prvi je opisao hronični atrofični akrodermatitis.

1883. nešto kasnije A. Afzelis (Švedska) prvi je opisao migrirajući eritem, označio ga kao
dermatitis i pretpostavio da je bolest nastala poslije uboda krpelja.
1885. B. Lüpschütz prvi je opisao hronični migrirajući eritem (ECM) koji je trajao 7 mjeseci
1944. Bannwarth je definisao sindrom sa klinički jasnim ECM, radikuloneuritisom i limfocitnim
meningitisom.
1948. je C. Lennhoff prvi obojio bioptat kože i u njemu opisao strukture slične spirohetama
1977. St. Steere A. i sar. opisali su epidemijsku pojavu artritisa u odraslih «nepoznatog«
kliničkogentiteta u državi Conecticat i nazvali ga lajmski artritis, po istoimenom gradu.
1981/83. W. Burgdorfer je otkrio borelije iz krpelja, potom iz kože, likvora i krvi oboljelog [1].

3
1.3. Etiologija
Lajmsku bolest izaziva spiroheta koja pripada rodu Borrelia. Borelije su pokretne, gram-
negativne spirohete koje se dobro vide faznom kontrastnom mikroskopijom u tamnom polju. Ima
ih nekoliko podvrsta, od kojih su četiri patogene za čovjeka. Najpoznatija je Borrelia burgdorferi
sensu lato (u širem smislu), koja ima 4 podtipa: Borrelia burgdorferi sensu stricto, Borrelia
garinii, Borelia afselii, Borrelia bissetti. Zajedničkim imenom zovu se Borelia burgdorferi sensu
lato. Genetički materijal Borreliae burgdorferi je daleko kompleksniji nego kod drugih spiroheta.
Genom B. burgdorferi se sastoji od linearnog hromozoma sa 21 plazmidom od kojih 12 linearnih
i devet cirkularnih. To je daleko najveći broj plazmida pronađen u odnosu na druge bakterije.
Genetičke izmjene i plazmidske varijacije doprinose patogenosti ove borelije. Ako se borelija
dugo kultiviše, dolazi do gubitka nekih plazmida, a javlja se i izmjena u ekspresiji proteinskog
profila. Tako izmijenjena borelija ne može inficirati laboratorijske životinje [1].

1.4. Epidemiologija
Bolest je raširena po cijelom svijetu. Uzročnika na čovjeka prenose krpelji ubodom preko
kože i sluznica. Bolest se javlja sporadično, rjeđe u manjim epidemijama. Izloženi su pripadnici
određenih profesija, kao radnici u šumi - drvosječe, poljski radnici, izletnici, planinari, djeca koja
se vole igrati u travi. Bolest je sezonska, javlja se najčešće tokom juna, jula i augusta. Nisu svi
krpelji zaraženi, obično 1/3-1/4 krpelja je nosilac borelija. Morbiditet od lajmske bolesti je
različit za razne dijelove svijeta, a njena distribucija je paralelna rasporstranjesnoti vektora [1].

1.5. Patogeneza
Nakon ugriza krpelja borelije se razmnožavaju u koži uz lokalnu upalnu reakciju i stvaranje
anularne primarne lezije tzv. Erythema migrans. Ova promjena na koži je ovalnog oblika, crvena
i topla, zbog lokalnih upalnih promjena koje čini edem papilarnog sloja kutisa, perivaskularna
infiltracija, te keratoznog zadebljanja epidermisa. Borelije se dalje šire kroz kožu, pa se i
crvenilo širi, a može se premještati od centra ka periferiji, tako da crvenilo ima prstenast izgled.
Iz kože borelije mogu prodrijeti preko limfotoka u krv, a potom do CNS-a, zglobova i
srca gdje mogu izazvati promjene na CNS-u, srcu, upalne promjene na zglobovima, oku i drugim
organima [1].

4
 Slika 1. Ubod krpelja

1.6. Patohistološka slika

U bioptatima kože uočava se povšna i duboka angiocentrična, neurotropona i ekrinetropna

limfocitna infiltracija, izraženija na periferiji lezija. U infiltratu se pored limfocita nalaze i
plazma ćelije i eozinofilni granulociti. U epidermisu se mogu nalaziti spongioza i spongiotične
vezikule. Krvni sudovi dermisa su edematozni, transmuralno prožeti limfocitima, plazma
ćelijama, granulomima sa trombozom u lumenu. Histološke promjene su različite, zavise od
mjesta biopsije u odnosu na primarni ubod krpelja i od vremena proteklog nakon uboda.
Patohistološke promjene oboljelih organa i/ili organskih sistema u toku lajmske bolesti nisu
specifični, najčešće pokazuju sliku hronične zapaljenske reakcije [2].

Promjene u koži

Kao posljedica zapaljenske reakcije na prisustvo spiroheta u koži ispoljava se migrirajući eritem.
Viđene spirohete sa kosim periplazmatskim fibrilama prečnika oko 0,3 mikrona pokazuju
pravilne talase uzvrtanja. Ovim pokretima borelija se slobodno kreće krzo kožu a da nije
fagocitovana. Pored prisustva uzročnika nalazi se i perivaskularni infiltrate limfocita i histiocita
lokalizovani u površnom i dubokom dermu eritematozne regije. U početnom stadijumu
hroničnog atrofičnog akrodermatitisa nalazi se perivaskularni infiltrate limfocita i plazma ćelija.
U atrofičnom stadijumu pored atrofičnog epiderma uočava se intersticijalni infiltrate limfocita,
plazma ćelija, ali rijetko i histiociti i mast ćelije. U borelijskom limfocitomu infiltrate čine T i B
limfociti. Rijetko se nalaze makrofagi, plazma ćelije i eozinofili.U benignoj diseminovanoj

5
limfadenozi kože nalazi se normalan epiderm sa površinskim i dubokim periadneksalnim
infiltratom limfocita [2].

Promjene u nervnoj sistemu

Od promjena u nervnom sistemu, u toku lajmske bolesti najčšće se javljaju: degeneracija aksona,
demijelinizacija, limfocitna infiltracija, tromboza i rekanalizacija epineuralnih krvnih sudova. U
slučaju nastanka encefalopatije, patohistološki supstrat je najčešće demijelinizacija i
intracerebralni vaskulitis.Smatra se da su ishemijski ataci važan patogenetski mehanizam pri
nastanku periferne neuropatije.Pojava prolaznog ishemijskog ataka može se klinički ispoljiti
slabošću. Na kompijuterizovanoj tomografiji promjene se mogu prikazati kao cerebralni infarkti
[2].

Promjene na zglobovima i mišićnom sistemu

Pojava akutnog artritisa, u toku lajmske bolesti, zapaljenskom reakcijom može biti
zahvaćena sinovija, periartikularno meko tkivo i koža. U hroničnom artritisu se u sinoviji mogu
naći spirochete, uzročnici lajmske bolesti. Sinovija obično pokazuje viloznu hipertrofiju,
depozite fibrin i obilni infiltrat mononuklearnim ćelijama. Mogu se naći i obliterativne lezije tipa
endarteritis obliteransa. U izmjenjenoj sinoviji spirochete mogu živjeti duže vrijeme. U slučaju
nastanka miozitisa spirochete se mogu naći i u mišićima [2].

Promjene na srcu i jetri

Karditis nastao u toku lajmske bolesti se najčešće patohistološki karakteriše transmuralnom

limfoplazmocitnom infiltracijom, zapaljenskim žarištima infiltrisanim sa neutrofilima i
monocitima, nekrozom miokardijalnih fibrila, naglašenom intersticijalnom fibrozom,
vaskulitisom, fibroznim perikarditisom i nalazom spiroheta u miokardu. U slučaju da se u A-V
nodusu nalazi endodermalna hipertrofija stvaraju se uslovi za nastanak A.V bloka.

U slučaju nastanka hepatitis, patohistološki se najčešće nalazi balonizacija hepatocita sa

prisutnim velikim brojem mitoza. U portnim prostorima se može naći mononuklearni ćelijski
infiltart različitog intenziteta [2].

6
1.7. Klinička slika
Se odlikuje lokalnim i opštim simptomima. Lokalno se, poslije ugriza krpelja, na koži
javlja otok i crvenilo, koji se postepeno šire ka periferiji, a u centru blijede. Nekad je primarna
lezija u obliku crvene papule, koja se javlja nekoliko dana ili tri sedmice od ugriza krpelja.
Poslije 3-dana crvenilo blijedi u središnjem dijelu, a širi se ka periferiji kao prstenasto crvenilo
koje može da zahvati površinu od 40 do 50 cm, ili da se premješta na udaljena područja
(hematogeni rasap) te da traje 4-5 nedjelja. Zbog tog je dobio ime: Erythema chronicum migrans.
Opisane su promjene koje su trajale i po 7 mjeseci. Lezija može da boli i peče, nekad može brzo
da se razvija liza epidermisa, uz pojavu vezikula i nekroze na mjestu uboda krpelja. Kožne lezije
koje su nestale mogu se ponovo pojaviti, nekad u nejasnom, blijedom obliku, prije
recidivirajućih napada artritisa. Uz kožne promjene mogu se javiti opštii simptomi, kao sindrom
sličan influenci: povišena temperatura, glavobolja, umor i malaksalost do prostracije, te groznica,
mijalgije i lokalna limfadenopatija. Ako se bolest ne liječi prolazi kroz 3 stadijuma:

► Primarni stadijum lokalizovana infekcija

► Sekundardni stadijum: rana diseminacija
► Tercijarni stadijum: kasna diseminacija-perzistentna infekcija [1].

Slika 2.Erythema migrans

7
Može se javiti lokalni ili generalizirani makulo-papulozni raš, otok očnih kapaka, hiperestezije.

 Početni febrilni stadijum može trajati 4 sedmice, a potom se javljati intermitentno kao i
ostali simptomi, s tim što je klonulost i osjećaj bolesti konstantan sedmicama. U ovom
stadijumu rijetko se javlja pravi artritis.
 Drugi stadijum nasaje u neliječenih bolesnika, poslije nekoliko mjeseci, a karakteriše se
pojavom manifestacija na CNS-u u 10-15% slučajeva, simptomi od strane zglobova i srca
u 8-10% slučajeva, te kožnim promjenama i regionalnom limfadenopatijom. Simptomi
CNS-a se javljaju kao meningealni sindrom, encefalitični sindrom, oštećenje kranijalnih i
perifernih živaca. Kod djece se često javlja "šetajući" facijalis, čas na jednoj čas na
drugoj strani lica. Kod kardiovaskularnog sistema javljaju se upale kao myocarditis,
perikarditis, smetnje u provodnom sistemu srca i sl. Kasni znakovi lajmske bolesti na
koži javljaju se u vidu hroničnog atrofičnog akrodermatitisa, a u zglobovima se javlja
artritis kod približno polovine oboljelih (po nekim autorima i do 60% slučajeva) unutar
šest mjeseci do dvije godine od uboda krpelja. Tipično za boreliozni artritis je da češće
napada velike zglobove (koljeno, rame, skočni zglob). Intermitentni otok i bol je
"šetajući", zahvatajući naizmjenično nekoliko velikih zglobova". Zahvaćeni zglobovi su
više otečeni, nekad manje ili više bolni, topli i rijetko kad zacrvenjeni. Malaksalost i
blago povišena temperatura mogu pratiti promjene na zglobovima, ili im prethoditi. Kod
10% pacijenata se razvije hronični artritis.
 Treći stadijum bolesti javlja se poslije latencije od više mjeseci ili godina. Javlja se pod
slikom hroničnog artritisa, hroničnog encefalitisa ili hronične lezije kardiovaskularnog
sistema [1].

8
1.8. Dijagnoza

Dijagnoza bolesti postavlja se na temelju tipične kliničke slike (Erythema migrans),

epidemioloških podataka (ugriz krpelja ili profesija koja je izložena). Kasne komplikacije, kao
što su promjene na zglobovima, srcu i promjene CNS-a, moraju se potvrditi ili isključiti na
temelju seroloških pretraga te izolacijom borelije iz kožnih lezija, likvora i tjelesnih tečnosti.
Tkivne borelije se dokazuju elektronskom mikroskopijom. Izolacija borelija u rutinskoj praksi se
ne radi. U ranoj fazi bolesti kod ne liječenih pacijenata IgM antitijela se javljaju 2-4 sedmice
nakon pojave kliničkih simptoma bolesti (Erythema migrans). Titar antitijela dostiže maksimum
nakon 6-8 sedmica bolesti. IgG se javljaju 6-8 nedjeja od početka bolesti i održavaju se tokom 3
stadijuma.
Rutinski labaratorijski nalazi obično nemaju značaja kod borelioze. Serološke pretrage:
Indirektni imunofluorescentni test (IFA), hemaglutinacijski test (HA), nalaz specifičnih IgM
ELISA metodom, te potvrda Western-blot tehnikom.Diferencijalnodijagnostički dolaze u obzir
sva oboljenja koja idu sa kožnim, zglobnim, kardijalnim i neurološkim manifestacijama, kao što
su: reumatska groznica, juvenilni artritis, Sy Ryter, infekcije izazvane Yersinijom
enterocoliticom, reaktivni artritis kod virusnih bolesti [1].

1.9. Terapija

Zavisi o kliničkoj slici. Kožne promjene prvog stadijuma liječe se antibioticima:

penicilin, doksiciklin, ampicilin, cefalosporin kroz prosječno dvije nedjelje (15 do 21 dan),
zavisno o trajanju i rasprostranjenosti kožnih lezija. Kasne manifestacije Morbus Lyme liječe se
ceftriaksonom intravenski kroz 4-6 nedjelja, ovisno o dužini trajanja bolesti i težini bolesti.
Tretman se može ponoviti 2-5 puta ovisno o tegobama i relevantnim serološkim nalazima.
Recidivi bolesti se mogu javiti kod određenog broja liječenih, češće su kod pacijenata liječenih
penicilinom.
Recidivi Erythema migrans su rijeđi kod liječenih doksiciklinom i ceftriaksonom [1].

9
1.10. Prevencija

Najvažniji način prevencije lajmske bolesti je izbjegavanje kontakta sa krpeljima u region

gdje postoji zaraženost krpelja sa uzročnikom lajmske bolesti. Nošenje zaštitinih odjela, upotreba
sredstava koja odbijaju krpelje, kao i brzo skidanje krpelja sa kože poslije fiksiranja; značajne su
mjere za spriječavanje lajmske bolesti. U endemskim regionima, po povratku iz prirode potrebno
je tijelo pregledati i što ranije odstraniti eventualno prisutne krpelje. Mjesto uboda isprati vodom
i sapunom. Još nema ubjedljivih podataka koji podržavaju profilaktičku primjenu antibiotika
poslije uboda krpelja ni u regionima koji su poznati kao aktivna žarišta lajmske bolesti. U jednoj
studiji zaključeno je da je čekanje da se jave simptomi lajmske bolesti sigurnije od profilaktične
primjene penicilina.Međutim poznavajući prirodu bolesti i tok infekcije teško da se mogu
prihvatiti naprijed navedeni razlozi jer nema sigurne eliminacije uzročnika iz organizma, m
ikrobiološki i imunološki kriterijumi za dijagnozu i praćenje toka lajmske bolesti su za sada
nesigurni, zaraženost krpelja borelijom u većini region a je visoka, migrirajući eritem (kao rana
manifestacija lajmske bolesti) se u oko 30% slučajeva ne ispoljava, pa lajmska bolest može
početi kasnim sistemskim manifestacijama, recidivi bolesti su relativno cesti,a uzročnik može da
pokrene i autoimmune procese.Naprijed izrečeno pojedinačna antibiotska profilaksa lajmske
bolesti bi imala opravdanja ako je osoba ubodena krpeljom u region sa visokim rizikom. Ukoliko
je krpelj u koži, postoji mogućnost pregleda krpelja na zaraženost sa borelijom. Da se izbjegne
transplacentarna infekcija ploda, trudnicama se poslije uboda krpleja profilaktički daje
penicillin.U regionima sa malim rizikom oboljevanja od lajmske bolesti osobe ubodene krpeljom
treba prevashodno uputiti da prate pojavu prvih simptoma bolesti [2].

10
 2.LITERATURA

[1]. Krkić Dautović S, Kezić Z, Koluder-Ćimić N et all. Infektologija, Medicinski fakultet,

Sarajevo,2011;

[2]. Bojić I, Lajmska bolest , Novi dani ,Beograd,2010.

11