BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC LUAÄT TP. HOÀ CHÍ MINH

BAØI GIAÛNG
GIAÙM ÑÒNH
PHAÙP Y
Tieán só. Nguyeãn Ñaêng Chieâu

( Löu haønh noäi boä )

TP. HCM. 2008

1
 LÔØI MÔÛ ÑAÀU

Moân phaùp y laø moân khoa hoïc thuoäc laõnh vöïc cuûa ngaønh y, ñöôïc giaûng
daïy taïi tröôøng ñaïi hoïc Y Khoa, vieän kieåm saùt, coâng an vaø ñaïi hoïc Luaät. Moân
hoïc nhaèm trang bò kieán thöùc chuyeân moân cho caùc Giaùm ñònh vieân Phaùp y, caùc
caùn boä trong ngaønh ñieàu tra, toaø aùn… ñeå phuïc vuï cho cô quan haønh phaùp tieán
haønh ñieàu tra, xeùt xöû mang tính coâng baèng, khoa hoïc.
Ñeå coù taøi lieäu tham khaûo moân Phaùp y, theo yeâu caàu cuûa caùc baïn ñoàng
nghieäp, cô quan haønh phaùp (Coâng An, Vieän Kieåm Saùt…) vaø ñeå ñaùp öùng nhu
caàu caàn thieát cho caùc sinh vieân coù taøi lieäu hoïc taäp nghieân cöùu trong chuyeân
moân, chuùng toâi ñaõ soaïn thaûo: “Baøi giaûng thöïc haønh phaùp y” naêm 1994 ñeå
caùc baïn tham khaûo vaø coù kieán thöùc cô baûn ñeå phuïc vuï yeâu caàu Giaùm ñònh
Phaùp y.
Qua moät thôøi gian daøi nghieân cöùu, giaûng daïy vaø moå treân nhieàu töû thi
Phaùp y taïi khoa Giaûi phaãu beänh, beänh vieän Chôï Raãy TP.HCM, ñöôïc söï giuùp
vaø coäng taùc nhieät tình cuûa caùc ñoàng nghieäp, chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc nhieàu baøi
hoïc vaø kinh nghieäm quí giaù.
Nhöõng thöïc teá thu ñöôïc, nhöõng taøi lieäu trong, ngoaøi nöôùc cuûa nhieàu taùc
giaû cuøng nhöõng hình aûnh minh hoïa thöïc teá cuûa nhöõng ca Phaùp y ñaõ giuùp cho
chuùng toâi hoaøn chænh “Baøi giaûng Giaùm ñònh Phaùp Y” naøy coù noäi dung saâu
roäng vaø phong phuù hôn ñể ñaùp ứng nhu caàu cho sinh vieân ñaïi hoïc Luaät hoïc
taäp vaø nghieân cöùu.
Maëc duø vaäy, bài giảng naøy chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt
veà maët noäi dung vaø hình thöùc. Chuùng toâi raát mong caùc baïn ñoïc, nhaát laø caùc
baïn ñoàng nghieäp goùp cho nhieàu yù kieán ñeå giaùo trình ñöôïc hoaøn chænh hôn.

Chaân thaønh caûm ôn.

Tieán só. Nguyeãn Ñaêng Chieâu

2
3
 Chöông I

ÑAÏI CÖÔNG PHAÙP Y

Phaùp y laø moät laõnh vöïc cuûa ngaønh y, phuïc vuï cho luaät phaùp, hoã trôï ñaéc
löïc cho caùc cô quan haønh phaùp trong vieäc ñieàu tra xeùt xöû ñaûm baûo tính coâng
baèng vaø khoa hoïc.
Ngöôøi giaùm ñònh vieân Phaùp y nghieân cöùu, öùng duïng haàu heát taát caû caùc
kieán thöùc y hoïc (sinh vaät, sinh lyù giaûi phaãu, saûn khoa huyeát hoïc...) vaøo nhöõng
vuï vieäc vi phaïm ñeán söùc khoûe, tính maïng, phaåm giaù cuûa con ngöôøi khi cô
quan haønh phaùp yeâu caàu (Coâng an, Toøa aùn, Vieän kieåm saùt...) nhaèm choáng boïn
toäi phaïm, baûo veä tính maïng cuûa nhaân daân, giöõ gìn an ninh traät töï vaø an toaøn
xaõ hoäi.
Giaùm ñònh Phaùp y laø giaùm ñònh söùc khoûe, beänh taät thöông tích ñoái vôùi
coâng daân coù lieân quan ñeán phaùp luaät (bò can hoaëc bò haïi) hoaëc khaùm töû thi caùc
tröôøng hôïp cheát chöa roõ nguyeân nhaân, cheát do tai naïn, töï töû, aùn maïng .v.v.
I. LÒCH SÖÛ PHAÙP Y :
Giaùm ñònh Phaùp y ñaõ coù töø haøng nghìn naêm vaø phaûn aùnh lòch söû loaøi
ngöôøi soáng trong xaõ hoäi coù luaät phaùp.
THÔØI COÅ ÑAÏI TRÖÔÙC COÂNG NGUYEÂN
- Boä luaät Hammourabi, Babylone 1793 tröôùc Coâng nguyeân qui ñònh. Neáu
ñaùnh ngöôøi gaây thöông tích (gaõy xöông) thì bò can bò phaït giaù trò baèng 1/3
ngöôøi noâ leä.
- Boä luaät Do Thaùi. Khi phaãu thuaät maø gaây haïi cho ngöôøi beänh nhaân thì
phaûi ñeàn buø giaù trò boä phaän toån thöông.
- Boä luaät Hoài Giaùo. Laøm ngöôøi khaùc bò muø hai maét phaûi ñeàn buø 100 con
laïc ñaø neáu ngöôøi bò naïn laø ñaøn oâng, 50 con laïc ñaø neáu ngöôøi bò haïi laø ñaøn baø.
THEÁ KYÛ TRÖÔÙC VAØ SAU COÂNG NGUYEÂN
Taïi La Maõ ñaõ coù nhöõng vaên baûn lieân quan ñeán Giaùm ñònh Phaùp Y thöông
tích gaây ra caùi cheát cuûa Cesar do Antistus soaïn thaûo.
Theá kyû thöù XII taïi moät soá nöôùc nhö Jordan, Israel ñaõ qui ñònh khaùm ñònh
töû thi caùc vuï aùn maïng, xaùc minh thöông tích vaø vaät gaây thöông tích.
Theá kyû thöù XIII taïi Trung Quoác ñaõ coù cuoán saùch “Taåy oan taäp luïc” noùi
veà vieäc khaùm nghieäm caùc vuï aùn vaøo thôøi ñoù. Taïi Aâu Chaâu caùc thaày thuoác ñaõ

4
ñöôïc tröng taäp ñeå giaùm ñònh caùc vuï phaù thai, truùng ñoäc vaø moïi vuï cheát do
thöông tích.
Töø theá kyû thöù XVI, ôû caùc nöôùc Aâu Chaâu saùch phaùp y ñaõ ñeà caäp ñeán caùc
muïc chaán thöông nhieãm ñoäc, haõm hieáp, phaù thai vaø beänh taâm thaàn.
Theá kyû thöù XVII taïi YÙ, Zacchias, thaày thuoác cuûa Giaùo Hoaøng ñoàng thôøi
laø nhaø baùc hoïc ñaõ vieát cuoán “Nhöõng vaán ñeà Y Phaùp” coù caùc chuyeân muïc veà
cheát cuûa treû sô sinh, truùng ñoäc chaán thöông, noäi dung raát phong phuù, coù taàm
saâu roäng cuûa vaán ñeà. Saùch naøy laø moät trong nhöõng saùch tham khaûo chính veà
Phaùp y cho tôùi theá kyû XIX. Cuõng vaøo ñaàu theá kyû XVII ôû Myõ môùi moå tröôøng
hôïp Phaùp y ñaàu tieân cho sinh vieân tham döï, nhöng saùch Phaùp y cuûa Myõ phaûi
nhaäp töø nöôùc Anh.
Theá kyû XVIII taïi Phaùp, caùc tröôøng Ñaïi Hoïc Y khoa Paris, Strasbourg
Montpellier ôû boä moân Phaùp y ñeå ñaøo taïo baùc só chuyeân khoa Phaùp y. Theá kyû
XIX nöôùc Phaùp ñaõ coù moät ñoäi nguõ baùc só Giaûi phaãu beänh Phaùp y noåi tieáng theá
giôùi nhö Tardieu, Lacassagne .v.v ñaõ ñoùng goùp nhieàu kinh nghieäm vaøo töû thi
hoïc (thanatology) ñöôïc coi laø vaán ñeà cô baûn cuûa y phaùp. Naêm 1947 - 1948 sau
chieán tranh thöù II ôû Phaùp ñöôïc aán haønh moät boä luaät veà ngaønh Phaùp y.
Taïi Lieân Xoâ töø thôøi Nga Hoaøng ñeán caùch maïng thaùng möôøi, Y Phaùp chæ
döïa vaøo kinh nghieäm, ít söû duïng kieán thöùc y hoïc. Vaøo theá kyû XVIII, Phaùp y
chuû yeáu phaùt trieån trong quaân ñoäi.
Naêm 1932 vieän Y Phaùp ñaõ ñöôïc thaønh laäp ôû Maùtscôva vôùi cô caáu toå chöùc
môùi. Ngaøy 4-7-1939 quyeát ñònh cuûa chính phuû Lieân Xoâ nhaán maïnh vieäc cuûng
coá vaø phaùt trieån coâng taùc Giaùm ñònh Phaùp y. Giaùo sö Popov, vieän tröôûng Vieän
giaùm ñònh Phaùp y Maùtscôva ñaõ coù nhieàu coâng trình veà y phaùp vaø vieát nhieàu
saùch veà y phaùp, caùc taøi lieäu naøy ñöôïc dòch ra nhieàu thöù tieáng, löu haønh ôû nöôùc
ngoaøi.
Naêm 1958 taäp san “Giaùm ñònh Phaùp y” ra ñôøi caùc boä moân phaùp y cuûa
tröôøng Ñaïi hoïc Maùtscôva, Kiep, Leningrat... ñaït nhieàu thaønh tích trong coâng
taùc ñaøo taïo nghieân cöùu khoa hoïc.
Hieän nay treân khaép theá giôùi, moân phaùp y ñaõ trôû thaønh moân khoa hoïc hieän
ñaïi. Nhieàu saùch Phaùp y toång keát kinh nghieäm cuûa nhieàu theá heä nhieàu kyõ thuaät
tieân tieán ñöôïc aùp duïng trong lónh vöïc Phaùp y.
II. PHAÙP Y NÖÔÙC TA:
ÔÛ Vieät Nam, thôøi phong kieán, vieäc khaùm nghieäm Phaùp y ñeàu do caùc
quan laïi ñòa phöông chuû yeáu laø caùc tri huyeän, tri phuû tieán haønh (ñaûm nhieäm).
Moân Phaùp y ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy ôû tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc Haø Noäi
töø naêm 1919, nhöng chöa thaønh boä moân rieâng.

5
 Sau caùch maïng thaùng Taùm, ngaøy 30-11-45 ñaõ coù saéc leänh soá 68 cuûa Chuû
tòch nöôùc veà vaán ñeà coâng taùc toå chöùc Phaùp y.
Ngaøy 25-06-1946 Hoà Chuû Tòch ra saéc leänh 162 cuûa Chuû Tòch quyeát ñònh
veà hoaït ñoäng cuûa ngaønh Phaùp y toøan quoác.
Ngaøy 12-12-1956 Boä y teá vaø Boä tö phaùp ra thoâng tö 2795 qui ñònh veà
moät soá ñieåm cuï theå trong coâng taùc giaùm ñònh Phaùp y. thoâng tö nhaán maïnh nhö
sau: Söï caàn thieát phaûi tröng taäp Y - Baùc só chuyeân moân Phaùp y ñeå giuùp ñôõ
coâng an vaø toøa aùn thuï lyù nhöõng tröôøng hôïp tình nghi coù söï phaïm phaùp hoaëc
nhaän xeùt traùch nhieäm cuûa can phaïm ñeå ñònh toäi, löôïng hình cho ñuùng nhö caùc
tröôøng hôïp sau:
1. Ngöôøi cheát maø nguyeân nhaân chöa roõ raøng hoaëc tình nghi coù aùn maïng.
2. Phuï nöõ tình nghi bò hieáp daâm, hoaëc phaù thai.
3. Ngöôøi phaïm phaùp tình nghi coù beänh taâm thaàn.
4. Ngöôøi cheát hoaëc bò thöông do tai naïn lao ñoäng.
5. Ngöôøi bò ñaùnh coù thöông tích.
Ñoái vôùi caùc Y - Baùc só ñöôïc tröng caàu laøm giaùm ñònh vieân maø khoâng
chaáp haønh nhieäm vuï seõ bò xöû lyù theo ñieàu V cuûa saéc leänh soá 162/SL ngaøy 25-
06-1945 vaø ñieàu I saéc leänh soá 68/SL ngaøy 31-11-1945.
Hoaït ñoäng giaùm ñònh phaùp y ñöôïc toå chöùc thaønh caùc hoäi ñoàng giaùm ñònh
Phaùp y trung öông Tænh, Thaønh phoá.
a. Toå chöùc chöùc giaùm ñònh phaùp y trung öông
Truï sôû cuûa toå chöùc giaùm ñònh Phaùp y trung öông ñaët taïi Haø Noäi. Toå chöùc
naøy tröïc thuoäc Boä y teá, goàm moät giaùm ñònh vieän tröôûng Phaùp y trung öông,
hai giaùm ñònh vieân phoù Phaùp y trung öông vaø 20 giaùm ñònh vieân chuyeân khoa
trung öông.
b. Toå chöùc giaùm ñònh phaùp y ñòa phöông (tænh, thaønh phoá)
Caùc toå chöùc giaùm ñònh phaùp y tænh, thaønh phoá do chuû tòch uûy ban nhaân
daân tænh quyeát ñònh thaønh laäp.
Cô caáu goàm:
Giaùm ñònh vieân tröôûng (Baùc só chính - phoù giaùm ñoác Sôû y teá hay chính -
phoù giaùm ñoác beänh vieän tænh, thaønh phoá).
- Moät (coù theå coù hoaëc khoâng coù) phoù giaùm ñònh vieân tröôûng laø giaùm ñoác
hoaëc phoù giaùm ñoác beänh vieän tænh, thaønh phoá hoaëc baùc só chuyeân khoa.
- Caùc giaùm ñònh vieân, tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm ñòa phöông maø boá trí soá
löôïng goàm:
- Caùc baùc só khoa laâm saøng.

6
 - Caùc baùc só khoa giaûi phaãu beänh lyù ñaõ ñöôïc ñaøo taïo chuyeân khoa Phaùp y
(chòu traùch nhieäm thöôøng tröïc khaùm nghieäm phaùp y).
- Caùc khoa laâm saøng vaø xeùt nghieäm giaùm ñònh theo yeâu caàu giaùm ñònh
veà chuyeân khoa.

Ngày 2/11/2006, Viện Pháp y quốc gia chính thức đ ợc thành lập sau gần bốn
năm chuẩn bị kể từ khi đ ợc Bộ Chính trị ra Nghị quyết 08-NQ/T (ngày 2/1/2003)
về cải cách t pháp, trong đó có nội dung chỉ đạo việc quan trọng, cần kíp này.

Vậy là sau hơn 60 năm từ ngày lập n ớc (năm 1945 Chính phủ đã ban hành sắc
lệnh đầu tiên về công tác pháp y), chúng ta đã có Viện Pháp y của cả n ớc, một cơ
quan chuyên môn cao nhất về một công việc phức tạp nhất, có nhiều kiện tụng dai
dẳng nhất trong các loại giám định t pháp (GĐTP) mà mọi quốc gia phải th ờng
xuyên đối mặt, bởi loại GĐ này liên quan tới tính mạng, sức khỏe và nhân phẩm con
ng ời.

Tr ớc năm 1988 - Nhà n ớc ban hành Nghị định 117/HĐBT về GĐTP nói chung
- đã hình thành ba lực l ợng Pháp y (PY) trong cả n ớc thuộc ba ngành Công an,
Quân đội và Y tế do đòi hỏi bức thiết của hoạt động tố tụng. Từ năm 1988 trở đi,
định hình lực l ợng PY càng rõ nét ở ba ngành trên và xu h ớng theo tập quán
quốc tế là: PY Quân đội, phục vụ các cơ quan tiến hành tố tụng (THTT) trong quân
đội; PY Công an và Y tế phục vụ các cơ quan THTT ngoài quân đội, trong đó PY
Quân đội và Công an làm chuyên nghiệp và PY Y tế làm kiêm nhiệm.

Cùng với quyết nghị thành lập Viện Pháp y Quốc gia của Bộ Chính trị, ngày
1/1/2005 Nhà n ớc có Pháp lệnh Giám định T pháp (PLGĐTP) tiến bộ hơn thay
thế cho NĐ 117/HĐBT còn nhiều bất cập. Theo pháp lệnh này, giám định PY không
còn mô hình kiêm nhiệm mà bắt buộc phải làm chuyên nghiệp.

Theo pháp lệnh, các tỉnh, thành phố có trên 3 giám định viên (GĐV) PY thành lập
Trung tâm GĐPY trực thuộc Sở Y tế, nếu có 3 GĐVPY thì thành lập phòng PY thuộc
bệnh viện tỉnh.

III. NHIEÄM VUÏ VAØ QUYEÀN HAÏN CUÛA GIAÙM ÑÒNH VIEÂN:
1. Nhieäm vuï cuûa giaùm ñònh vieân.
1.1. Thi haønh nghieâm tuùc quyeát ñònh tröng caàu cuûa cô quan toá tuïng.
1.2. Döïa vaøo kieán thöùc chuyeân moân y hoïc ñeå tieán haønh giaùm ñònh veà söùc
khoûe, beänh taät thöông tích, töû thi do cô quan phaùp luaät tröng caàu.
1.3. Laø ngöôøi laøm chöùng, coá vaán, tö vaán trung thöïc, thaät thaø, thaúng thaén,
voâ tö, khaùch quan trong lónh vöïc ñieàu tra, xeùt xöû caùc vuï vieäc thuoäc daân söï hay
hình söï.
1.4. Giaùm ñònh vieân phaûi tröïc tieáp khaùm, giaùm ñònh vieát baùo caùo, bieân
baûn coù kyù teân theo ñuùng thôøi gian qui ñònh cuûa cô quan luaät phaùp.
1.5. Giaùm ñònh vieân coù quyeàn giöõ yù kieán cuûa mình trong phieân toøa.

7
 1.6. Coù nhieäm vuï giöõ bí maät keát quaû giaùm ñònh.
1.7. Giaùm ñònh vieân coù nhieäm vuï laøm chöùng hoaëc giaûi thích tröôùc phieân
toøa hoaëc cô quan phaùp luaät veà keát quaû giaùm ñònh cuûa mình.
2. Quyeàn haïn cuûa giaùm ñònh vieân:
2.1. Yeâu caàu cô quan phaùp luaät cung caáp taøi lieäu taïo ñieàu kieän giaùm ñònh
hôïp phaùp coù lieân quan.
2.2. Chòu traùch nhieäm veà keát luaän giaùm ñònh mang tính chaát phaùp lyù cuûa
mình. Keát quaû naøy hoaøn toaøn ñoäc laäp, khoâng chòu bò aùp ñaët, sai khieán, mua
chuoäc vaø aùp löïc töø beân ngoaøi.
2.3. Giaùm ñònh vieân coù quyeàn töø choái giaùm ñònh trong nhöõng tröôøng hôïp
khoâng ñöôïc cung caáp ñaày ñuû taøi lieäu, khoâng ñöôïc giuùp ñôõ veà caùc phöông tieän
caàn thieát ñeå tieán haønh giaùm ñònh, hoaëc nhöõng tröôøng hôïp khoù quaù khaû naêng
cuûa mình.
2.4. Giaùm ñònh vieân khoâng ñöôïc giaùm ñònh trong tröôøng hôïp neáu giaùm
ñònh vieân laø thaày thuoác hay thaân thích cuûa nguyeân caùo hay bò caùo.
2.5. Ñöôïc cô quan nhaø nöôùc baûo ñaûm an toaøn tính maïng.
2.6. Ñöôïc trôï caáp, thuø lao veà coâng taùc giaùm ñònh do cô quan tröng caàu
traû.
IV. NOÄI DUNG COÂNG TAÙC PHAÙP - Y
Coâng taùc Phaùp y raát phöùc taïp, ña daïng, coù khi nguy hieåm ñeán tính maïng
cuûa giaùm ñònh vieân. Noäi dung ñöôïc chia laøm 3 nhoùm.
A. PHAÙP Y HÌNH SÖÏ: (Phaùp y toäi phaïm)
- Bao goàm caùc phaàn sau:
1. Phaùp y töû thi: Khaùm nghieäm töû thi chöa choân caát hoaëc khai quaät töû thi
trong caùc vuï aùn maïng roõ raøng, chöa roõ raøng hoaëc nghi ngôø aùn maïng caùc vuï tai
naïn…
2. Phaùp y chaán thöông: Khaùm thöông tích, di chöùng thöông tích, ñònh möùc
taøn pheá do thöông tích, aûnh höôûng lao ñoäng, cuoäc soáng haøng ngaøy.
3. Phaùp y taâm thaàn: Khaùm taâm thaàn keû phaïm toäi khi gaây aùn nghi ngôø coù
beänh taâm thaàn ñeå xaùc ñònh traùch nhieäm hình söï ñoái vôùi can phaïm.
4. Phaùp y giaû thöông: Xaùc ñònh xem bò can, bò caùo coù giaû thöông, giaû
beänh trong caùc vuï aùn, hoaëc trong caùc tröôøng hôïp troán nghóa vuï, lao ñoäng.
5. Phaùp y sinh duïc: Giaùm ñònh phaù thai phaïm phaùp khaùm xeùt treân saûn
phuï coøn soáng hoaëc cheát, xaùc ñònh tuoåi thai nhöõng tröôøng hôïp phaù thai khoâng
coù chæ ñònh.

8
 6. Phaùp y daáu veát: Giaùm ñònh caùc tröôøng hôïp coù lieân quan ñeán hieáp daâm,
bieán thaùi tình duïc, giaùm ñònh caùc tang vaät (maùu, tinh truøng, loâng, moà hoâi, nöôùc
boït, taát caû caùc ñoà vaät lieân quan trong vuï aùn, nghi vaán) ñaõ thu ñöôïc ñeå phaùt
hieän hung thuû vaø vaán ñeà lieân quan giöõa hung thuû vaø naïn nhaân.
7. Phaùp y ñoäc chaát, vi truøng: Giaùm ñònh caùc tröôøng hôïp coù lieân quan ñeán
tính maïng coâng daân do chaát ñoäc haïi hay vi truøng.
8. Phaùp y coát hoïc: Xaùc ñònh giôùi tính, daân toäc, tuoåi cuûa naïn nhaân, hoài
phuïc hình daùng con ngöôøi gioáng nhö khi coøn soáng nhaèm muïc ñích tìm tung
tích naïn nhaân vaø tìm hieåu nguyeân nhaân cheát.
9. Giaùm ñònh vaên baûn trong caùc vuï aùn ñaõ xöû sô thaåm maø cô quan phuùc
thaåm thaáy möùc aùn chöa thoûa ñaùng hoaëc khi coù choáng aùn.
10. Laøm nhaân chöùng taïi caùc phieân toøa khi caàn thieát.
11. Laøm thaønh vieân cuûa hoäi ñoàng thi haønh aùn töû hình.
B. PHAÙP Y DAÂN SÖÏ:
Bao goàm:
1. Giaùm ñònh möùc ñoä toån thöông gaây neân do tai naïn lao ñoäng hoaëc do
haønh vi traùi phaùp luaät nhaèm giuùp cho cô quan luaät phaùp giaûi quyeát caùc cheá ñoä
boài thöôøng daân söï hoaëc boài thöôøng söùc khoûe cho ngöôøi lao ñoäng hoaëc cheá ñoä
laøm vieäc, chuyeån ñoåi ngaønh ngheà cho phuø hôïp vôùi tình traïng söùc khoûe sau khi
bò tai naïn lao ñoäng.
2. Khaùm tröôùc khi cöôùi nhaèm phaùt hieän caùc beänh hoa lieãu, di truyeàn, caùc
dò daïng baåm sinh cuûa ñöôøng tình duïc nhaèm baûo veä söùc khoûe haïnh phuùc cho
caùc caëp vôï choàng vaø cho theá heä töông lai.
3. Xaùc ñònh phuï heä: Xaùc ñònh huyeát thoáng trong caùc tröôøng hôïp xaùc ñònh
cha meï cho con caùi hay tranh chaáp con caùi coù gaén vôùi chia taøi saûn cuûa boá meï.
C. PHAÙP Y NGHEÀ NGHIEÄP
Bao goàm:
1. Kieåm tra nhöõng vuï vieäc thieáu tinh thaàn traùch nhieäm, sai soùt kyõ thuaät
nghieäm vuï cuûa caùn boä y teá. Gaây taøn pheá hoaëc laøm cheát beänh nhaân (uoáng hoaëc
tieâm nhaàm thuoác, caét nhaàm chi, phuû taïng…).
2. Kieåm tra vi phaïm qui cheá, cheá ñoä chuyeân moân ñaïo ñöùc y teá maø Nhaø
nöôùc ñaõ qui ñònh (y taù, hoä lyù töï yù choïc doø naõo tuûy…) laøm cheát hoaëc gaây
thöông tích.
3. Kieåm tra nhöõng haønh vi laïm duïng ngheà nghieäp ñeå cöôõng hieáp laøm toån
haïi ñeán thaân theå naïn nhaân, hoaëc duï doã beänh nhaân laøm nhöõng ñieàu thieáu ñaïo
ñöùc.

9
10
 CHÖÔNG II
TÖÛ THI HOÏC

Töû thi hoïc laø moät moân hoïc, nghieân cöùu caùc hieän töôïng sinh hoïc dieãn bieán
trong caùc quaù trình cheát qua khaùm nghieäm töû thi vaø ñöôïc coi laø neàn taûng cuûa
Y Phaùp hình söï.
I. ÑAÏI CÖÔNG
Hieän töôïng cheát baét ñaàu khi caùc chöùc naêng sinh toàn chuû yeáu laø hoâ haáp vaø
tuaàn hoaøn ngöøng hoaït ñoäng. Quaù trình cheát laàn löôït qua hai giai ñoaïn:
1. Giai ñoaïn cheát laâm saøng:
Trong giai ñoaïn naøy teá baøo cuûa toå chöùc vaãn coøn soáng vaø caùc teá baøo cuûa
caùc toå chöùc khaùc nhau soáng daøi hay ngaén tuøy theo khaû naêng chòu ñöïng ñöôïc
tình traïng thieáu Oxy cuûa töøng toå chöùc.
Trong giai ñoaïn teá baøo chöa cheát naøy, coù theå laø hoài sinh cô theå baèng caùc
phöông phaùp hoài sinh tích cöïc. Giai ñoaïn cheát laâm saøng chaám döùt khi caùc teá
baøo naõo cheát.
2. Giai ñoaïn cheát sinh vaät:
Trong giai ñoaïn naøy, cô theå khoâng coøn hoài sinh ñöôïc nöõa, nhöng teá baøo
cuûa nhieàu toå chöùc vaãn coøn soáng, coù nhöõng teá baøo soáng ñeán 24 giôø sau khi
hieän töôïng cheát baét ñaàu. Vì vaäy ngöôøi ta goïi giai ñoaïn naøy laø phaûn xa sieâu
sinh (Supravital Raction) ñoái vôùi nhöõng kích thích ñaëc bieät, thí duï: phaûn xaï
Sako coøn toàn taïi tôùi 2 giôø sau khi cheát, goõ vaøo khe lieân ñoát mu baøn tay thì caùc
ngoùn tay kheùp laïi.
II. XAÙC ÑÒNH SÖÏ CHEÁT
Xaùc nhaän söï cheát nhaèm khaúng ñònh hieän töôïng ngöøng hoaït ñoäng khoâng
hoài phuïc cuûa heä thoáng thaàn kinh, boä maùy hoâ haáp, tuaàn hoaøn, caàn chuù yù traùnh
nhaàm laãn vôùi tình traïng sinh toàn toái thieåu (Vita minina) trong ñoù caùc chöùc
naêng sinh toàn hoaït ñoäng ôû möùc toát thieåu nhöng vaãn duy trì ñöôïc söï soáng.
Kieåm tra xaùc ñònh söï cheát qua caùc phöông phaùp sau:
1. Caùc kích thích ñau khoâng coøn phaûn xa.
2. Heä thoáng hoâ haáp: Khoâng thaáy loàng ngöïc cöû ñoäng, ñaët sôïi boâng vaøo
muõi khoâng thaáy di ñoäng, ñeå göông tröôùc muõi khoâng bò môø vaø nghe phoåi khoâng
coøn tieáng rì raøo pheá nang.
3. Heä thoáng tuaàn hoaøn: Baét maïch khoâng thaáy maïch naåy vaø khoâng coù
tieáng tim hoaëc kieåm tra baèng ñieän taâm ñoà coù ñöôøng ñaúng ñieän.

11
III. CAÙC DAÁU HIEÄU SAU CHEÁT:
1. Daáu hieäu sôùm:
a. Nguoäi laïnh töû thi: Khi cheát toaøn boä caùc cô quan toå chöùc cuûa cô theå
ngöøng hoaït ñoäng, cô theå khoâng coøn taïo ra naêng löôïng nöõa, thaân nhieät qua trao
ñoåi nhieät vôùi moâi tröôøng chung quanh seõ giaûm daàn vaø quaù trình nguoäi laïnh seõ
giaûm daàn vaø quaù trình nguoäi laïnh töû thi tieán trieån.
Trung bình vaøo muøa heø: 1 giôø thaân nhieät giaûm töø 1/2oC - 1oC.
Vaøo muøa ñoâng: 1 giôø thaân nhieät giaûm töø 1oC - 1,5oC.
Tuy nhieân ñoä giaûm nhanh hay chaäm tuøy thuoäc vaøo theå taïng cuûa töû thi
beùo hay gaày, quaàn aùo daøy hay moûng, thôøi tieát noùng hay laïnh, töû thi ñeå ngoaøi
trôøi hay trong nhaø.
Nhieät ñoä cuûa töû thi giaûm theo thöù töï: ñaàu, maët, caùc ngoùn chi roài tôùi goái
chi, sau cuøng tôùi naùch, buïng vaø haäu moân.
Coù theå tính thôøi gian cheát qua nhieät ñoä cuûa töû thi theo coâng thöùc sau:
37oC - toC
= thôøi gian cheát
1,5oC
- 37oC laø nhieät ñoä trung bình cuûa cô theå.
- toC laø nhieät ñoä cuûa töû thi khi ñoù.
- 1,5oC laø nhieät ñoä trung bình cuûa töû thi maát ñi moãi giôø.
Ví duï:
toC = 25oC ño töû thi ôû vò trí haäu moân
Thôøi gian cheát seõ laø:
37oC - 25oC
= 8 giôø (töû thi cheát tröôùc ñoù 8 giôø)
1,5oC
b. Maát nöôùc:
Khi cheát, nöôùc ôû töû thi maát daàn do boác hôi ôû beà maët töû thi. Do maát nöôùc
neân giaùc maïc trôû neân môø ñuïc, nhaõn caàu xeïp, moâi vaø da nhaên nheo.
c. Söï tan hoùa phuû taïng:
Acid Lactic saûn sinh ra trong quaù trình dò hoùa, Glucid öù ñoïng laïi trong
quaù trình taùi toång hôïp glucogen bò ñình chæ. Dòch nghieàn toå chöùc coù PH < 7.
d. Söï cöùng töû thi (Rigor mortis):
Hieän töôïng:

12
 Thoâng thöôøng hieän töôïng cöùng töû thi xuaát hieän sau khi cheát khoaûng 4
giôø, baét ñaàu xuaát hieän ôû gaùy. Sau ñoù laàn löôït theo thöù töï haøm döôùi, vai, chi
treân, ngöïc, buïng, chi döôùi. Töû thi cöùng hoaøn toaøn khoaûng 6 - 8 giôø.

Hình 2. 1 - Söï cöùng töû thi vaø veát hoen töû thi

Toác ñoä cöùng töû thi phuï thuoäc vaøo thôøi tieát.
+ Thôøi tieát noùng, cöùng hoaøn toaøn sau 2 - 4 giôø.
+ Thôøi tieát laïnh, cöùng hoaøn toaøn sau 10 - 12 giôø.
Töû thi giöõ nguyeân trong tình traïng cöùng khoaûng 36 giôø trong muøa heø vaø
48 - 72 giôø trong muøa ñoâng, sau ñoù töû thi meàm trôû laïi theo thöù töï nhö moâ taû ôû
treân. Quaù trình meàm hoaøn toaøn keùo daøi khoaûng 8 giôø.
Cô cheá:
- Sôïi cô vaân ñöôïc caáu taïo bôûi 2 proâteâin laø Myosin vaø Actin.
- Hai proteâin naøy neáu khoâng keát hôïp vôùi nhau thì khoâng coù khaû naêng ñaøn hoài.
- Hai proâteâin naøy keát hôïp thaønh Actomysin döôùi taùc duïng cuûa Adenosin -
Triphosphate (ATP) vôùi söï coù maët cuûa chaát ñieän giaûi chuû yeáu laø sôïi cô meàm,
giöõ nöôùc vaø ñaøn hoài ñöôïc.
- Neáu thieáu ATP, seõ hình thaønh Actomyosingels laøm cô cöùng laïi.
- Khi xuaát hieän Autolyse, Actomyosigels bò phaân huûy vaø cô meàm laïi.
e. Veát hoen töû thi (Livor mortis)
Sau khi cheát, maùu öù laïi trong tónh maïch, sau ñoù thoaùt qua thaønh maïch taäp
trung taïi caùc vuøng thaáp cuûa cô theå so vôùi tö theá cuûa töû thi ñoái vôùi maët baèng

13
taïo thaønh caùc maûng coù maøu saéc toá khaùc vôùi maøu da ôû nôi khaùc, caùc maûng naøy
goïi laø veát hoen töû thi.
- Sau khi cheát khoaûng 20 phuùt, veát hoen töû thi baét ñaàu xuaát hieän, maøu saéc
ban ñaàu laø maøu hoàng vaø chuyeån sang xanh xaùm, tím naâu, veát hoen ngaøy caøng
roõ vaø lan roäng chieám toaøn boä caùc vuøng thaáp cuûa cô theå (tuøy thuoäc vaøo tö theá
cuûa töû thi) khoaûng 6 giôø.
- Taïi caùc vuøng thaáp nôi beà maët da tieáp xuùc beà maët cöùng khoâng xuaát hieän
veát hoen töû thi.
- Khi veát hoen töû thi ñaõ xuaát hieän, neáu trong voøng döôùi 6 giôø tö theá cuûa
töû thi thay ñoåi, veát hoen cuõ seõ maát daàn ñi vaø xuaát hieän veát hoen môùi taïi vò trí
thaáp theo tö theá môùi cuûa töû thi. Ngoaøi 6 giôø veát hoen töû thi seõ khoâng maát ñi
khi thay ñoåi tö theá.
Ghi chuù: Hoen töû thi xuaát hieän sôùm ôû caùc tröôøng hôïp vaø coù caùc ñaëc tính sau:

Hình 2. 2. veát hoen töû thi.

- Cheát ngaït hoen xuaát hieän raát sôùm.

- Cheát trong nöôùc hoen töû thi coù maøu hoàng nhaït.
- Cheát trong caùc tröôøng hôïp truùng ñoäc nhö Oxit cacbon Acid Cyanhydric
(CHN), thuoác nguû Bacbituric thì hoen töû thi coù maøu hoa ñaøo.
2. Daáu hieäu muoän:
Xuaát hieän sau khi cheát 48 giôø.

14
 Hình 2. 3. Daáu hieäu muoän cuûa töû thi.

a. Bieán ñoåi lyù hoùa:

- Tan huyeát: Hymoglobine töø hoàng caàu phaân huûy, qua thaønh maïch ngaám
vaøo caùc toå chöùc ñeäm vaø keát hôïp vôùi H2S (hydrogen sunfua) thaønh
Sulfmethemoglobin maøu luïc. Veát luïc naøy xuaát hieän tröôùc tieân ôû vuøng hoá chaäu
traùi, buïng, ngöïc, maët löng…
- Tan chaát dính thöôïng bì trung bình.
Thöôïng bì taùch khoûi trung bì hình thaønh caùc noát phoûng da chöùa thanh
dòch ñoû tím hoaëc xanh ñen.
- Thay ñoåi pH: Trong giai ñoaïn sôùm sau cheát, Acid Lactic öù ñoïng trong
quaù trình dò hoùa yeám khí khoâng taùi taïo Glucogen laøm cho toå chöùc toan hoùa.
Daàn daàn caùc proteâin phaân huûy saûn sinh NH3 trung hoøa vaø kieàm hoùa toå chöùc.
- Töï phaân huûy toå chöùc: Quaù trình töï phaân huûy toå chöùc dieãn ra trong ñieàu
kieän yeám khí, voâ truøng döôùi taùc duïng cuûa caùc men laøm phaân huûy ñaïm vaø
Carbonhydrate.
b. Söï hö thoái:
Quaù trình hö thoái dieãn ra döôùi aûnh höôûng cuûa vi truøng phaân huûy.
Protid: Caùc chaát protid seõ phaân huûy thaønh peptid vaø amin acid. Caùc amin
acid decarboxy hoùa trôû thaønh caùc biogen amin nhö Putresin, kadaverin,
tyramin vaø Histamin.
- Caùc biogen amin deamin - hoùa hình thaønh caùc hôi NH3, CO2, H2S v.v.

15
 - Carbon hydrate: Caùc chaát Glucid bò phaân huûy thaønh acid Lactic, acetal
dehyd, CO2 vaø H2O.
- Lipid: Caùc chaát beùo bò phaân huûy thaønh Glycerin vaø acid beùo töï do.
Söï phaân huûy laøm toaøn thaân tröông to, maët bieán daïng (nhaõn caàu loài, moâi
veàu), daàn daàn lôùp bieåu bì bong ra, toùc bong khoûi da ñaàu, moùng tay, chaân bò
bong ra, caùc noäi taïng hö thoái muïc naùt, phaùt sinh nhieàu bong boùng hôi, môõ bò
bieán thaønh lôùp saùp xaø phoøng hoùa. Quaù trình hö thoái tieán trieån nhanh trong
ñieàu kieän thôøi tieát noùng, ít thoâng gioù, ngaám nöôùc.
IV. ÖÔÙC LÖÔÏNG THÔØI GIAN CHEÁT
Trong caùc vuï aùn, vieäc öôùc löôïng thôøi gian cheát coù giaù trò raát quan troïng
cho vieäc tìm ra thuû phaïm. Moät caâu hoûi bao giôø cuõng ñöôïc ñaët ra khi khaùm
nghieäm töû thi Phaùp y, nhaát laø ñoái vôùi töû thi khoâng coù caên cöôùc laø: “ñoái töôïng
ñaõ cheát töï bao giôø”.
Qua nhöõng daáu hieäu sau khi cheát treân töû thi ta coù theå öôùc löôïng ñöôïc thôøi
gian cheát.
1. Caùc phaûn xaï sieâu sinh: daáu hieäu môùi cheát.
2. Söï nguoäi laïnh töû thi:
Caên cöù vaøo ñoä giaûm thaân nhieät ñeå tính thôøi gian cheát, thoâng thöôøng haäu
moân laø vuøng nguoäi laïnh sau cuøng cuûa töû thi.
Sôø buïng coøn aám, chöa cöùng, cheát khoaûng 2 - 4 giôø trôû laïi. Töû thi laïnh,
cöùng, hoen töû thi thaønh maûnh tím thì cheát khoaûng 24 - 36 giôø.
3. Söï cöùng töû thi:
Cheát döôùi 1 giôø töû thi chöa cöùng, töø 1 - 2 giôø töû thi cöùng phaàn ñaàu, chi
treân, töø 12 - 24 giôø cöùng hoaøn toaøn. Maát cöùng xaûy ra khoaûng 36 - 48 giôø ñoù laø
daáu hieäu cuûa söï hö thoái.
4. Söï hö thoái töû thi:
Xuaát hieän veát luïc ôû hoá chaäu phaûi laø bieåu hieän cuûa söï hö thoái, noù xuaát
hieän sau cheát 24 giôø vaøo muøa heø; 26 - 48 giôø muøa ñoâng. Veát luïc toaøn khaép
buïng khoaûng 48 - 72 giôø.
Toaøn thaân tröông phình moïng nöôùc thì cheát khoaûng moät tuaàn vaøo muøa heø.
Ghi chuù: Xaùc ngaâm döôùi nöôùc chaäm hö thoái, coù khi 1 - 2 tuaàn môùi coù tình
traïng töông ñöông vôùi thôøi gian cheát 3 ngaøy - 1 tuaàn ôû treân caïn, nhöng khi vôùt
leân thì hö thoái phaùt trieån raát nhanh.
5. Chaát chöùa trong daï daøy.

16
 Ñaùnh giaù tình traïng chaát chöùa trong daï daøy coù theå öôùc tính khoaûng thôøi
gian cheát sau böõa aên cuoái cuøng laø bao nhieâu laâu, caùc chaát aên löu laïi trong daï
daøy laâu hay choùng tuyø theo loaïi chaát thöùc aên.
Nhìn chung neáu:
- Daï daøy ñaày thöùc aên chöa tieâu: chaát sau böõa aên cuoái cuøng laø döôùi 2 giôø.
- Daï daøy ñaõ tieâu hoùa thöùc aên: Cheát sau böõa aên cuoái cuøng ít nhaát laø 2 giôø.
- Trung bình daï daøy tieâu hoùa chaát aên sau:
+ 1 giôø 30 ñoái vôùi böõa aên nheï.
+ 3 giôø ñoái vôùi böõa aên trung bình.
+ 4 giôø ñoái vôùi böõa aên nhieàu môõ.
- Theo thöïc nghieäm cuûa Wulach, chaát aên coøn ôû trong daï daøy.
200g boät chieân 2g30 - 3g30.
200g thòt 5g - 6g.
200 môõ 7g - 8g.
6. Löôïng nöôùc tieåu trong baøng quang.
- Baøng quang roãng cheát tröôùc nöûa ñeâm.
- Baøng quang ñaày nöôùc tieåu cheát khi gaàn saùng.
7. Ñaëc ñieåm veà coân truøng:
- Treân xaùc ruoài hoaëc nhaëng thöôøng ñeû tröùng vaøo loã muõi, khe maét mieäng,
caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa chu kyø cuûa töøng loaïi coân truøng tìm thaáy treân töû thi
coù theå öôùc tính ñöôïc thôøi gian cheát.

-Ví duï: Tröùng

24 - 28 giôø
AÁu truøng
10 - 12 ngaøy
Nhoäng
10 - 14 ngaøy
Ruoài con

- Neáu coù nhöõng voû nhoäng roãng thì coù nghóa laø ít nhaát thôøi gian cheát daøi
baèng thôøi gian cuûa 1 chu kyø sinh saûn cuûa coân truøng ñoù: 2 + 12 + 14 ngaøy = 4
tuaàn.

17
 CHÖÔNG III
CAÊN CÖÔÙC HOÏC PHAÙP Y

Caên cöôùc hoïc phaùp y thuoäc phaïm vi giaùm ñònh veà nhaän daïng xaùc chöa roõ
caên cöôùc vaø nhaän daïng moät hay nhieàu thaønh phaàn cuûa cô theå ngöôøi hay suùc
vaät.
I. NHAÄN DAÏNG XAÙC CHÖA ROÕ CAÊN CÖÔÙC.
Phöông phaùp nhaän daïng caên cöù vaøo vieäc phaân tích ñaëc ñieåm sau:
1. Ñaëc ñieåm raêng: Toång soá raêng hieän coù, soá raêng khuyeát (vò trí khuyeát,
khuyeát cuõ, khuyeát môùi) ñaëc ñieåm ñieàu trò raêng, raêng giaû (vò trí, caáu taïo, hình
daïng).
2. Ñaëc ñieåm seïo vaø noát ruoài.
3. Öôùc löôïng tuoåi
4. Moâ taû chi tieát trang phuïc (quaàn aùo, giaøy deùp, muõ, gaêng tay, kích côõ,
kieåu, maøu saéc, loaïi nguyeân lieäu, nhaõn vaø caùc daáu hieäu ñaëc bieät khaùc).
II. NHAÄN DAÏNG MOÄT HAY NHIEÀU THAØNH PHAÀN CUÛA CÔ THEÅ:
Phöông phaùp nhaän daïng caên cöù vaøo vieäc phaân tích nhöõng ñaëc ñieåm sau:
a. Ñònh loaïi giaùm ñònh (Vaät chöùng).
b. Xaùc ñònh vaät chöùng thuoäc ngöôøi hay suùc vaät.
c. Xaùc ñònh giôùi vaø öôùc löôïng tuoåi cuûa vaät chöùng chuû.
d. Xaùc ñònh nhoùm maùu cuûa vaät chöùng chuû qua vaät chöùng.
g. Öôùc löôïng thôøi gian vaät chöùng ñaõ toàn taïi bao laâu roài töø khi taùch khoûi
vaät chöùng chuû.
III. NHAÄN DAÏNG XÖÔNG
A. Phöông phaùp ñònh loaïi xöông.
Phöông phaùp giaûi phaãu hoïc.
Ñaïi theå: So saùnh vôùi maãu chuaån xöông ngöôøi.
Vò theå: Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm caùc heä thoáng Havers boá trí nhö sau:
Moãi heä thoáng goàm 3 Osteon (laù collagen xeáp song song caùch nhau 7
micron) ñoàng taâm. Boïc beân ngoaøi caùc heä thoáng Havers laø Osteon ngoaøi cuøng.
- Chuaån ñoaùn huyeát thanh:
Nguyeân taéc: Thoû sau nhieàu laàn chích khaùng nguyeân (protein cuûa ngöôøi,
boø, v.v.). Saûn sinh khaùng theå ñaëc hieäu khaùng caùc khaùng nguyeân treân huyeát

18
thanh khaùng ngöôøi (khaùng theå khaùng protein ngöôøi) chæ phaûn öùng vôùi protein
ngöôøi (ví duï: boät xöông ngöôøi) maø khoâng phaûn öùng vôùi protein suùc vaät.
- Phöông phaùp Ouchterlong ñònh loaïi protein nhoû moät gioït huyeát thanh
ñaõ ñònh loaïi vaøo loã gel thöû nghieäm chöùa khaùng nguyeân, test döông tính theå
hieän döôùi daïng moät voøng maøu ngöng keát taïi nôi khaùng theå khuyeách taùn vaøo
khaùng nguyeân.
B. Xaùc ñònh giôùi qua ñaëc ñieåm veà hình thaùi xöông:
Noùi chung, xöông phuï nöõ maûnh hôn, choã baùm cô ít nhoâ hôn, theå tích vaø
troïng löôïng nhoû hôn so vôùi xöông cuûa nam giôùi, chi tieát khaùc bieät ñöôïc trình
baøy trong caùc baûng sau:
Baûng 1: ÑAËC ÑIEÅM PHAÂN BIEÄT GIÔÙI TÍNH CUÛA XÖÔNG SOÏ

Xöông soï Nöõ Nam

Ñieåm cao nhaát Tröôùc trung ñieåm Sau trung ñieåm ñöôøng doïc
ñöôøng doïc giöõa. giöõa.
Vuøng treân hoá maét Nhoâ ít Nhoâ nhieàu
Bôø treân hoá maét Saéc Taày
Hoá maét Troøn Beø ngang
Chæ soá (100x(cao:roäng)) Lôùn hôn Nhoû hôn
Goùc haøm > 125O < 125O
Caân naëng haøm döôùi 62g 84g
Loài chaåm Nhoû, ít nhoâ Lôùn, nhoâ hôn
Xöông chuõn Nhoû, ít nhoâ Lôùn, nhoâ hôn
Cung doïc giöõa 350 mm 370 mm
Chieàu daøi neàn soï 94 mm 100 mm
Chæ soá ñuøi:
Caân naëng hai xöông ñuøi
Caân naëng soï + haøm döôùi < 100 > 100

Chuù yù : giôùi haïn nhoû nhaát cuûa tuoåi coù theå ñònh giôùi qua xöông soï ñöôïc laø
15 - 16 tuoåi.

19
Hình 3. 1. Phaân bieät giôùi tính cuûa xöông soï.

20
Hình 3. 2. Ñaëc ñieåm phaân bieät giôùi tính cuûa xöông chaäu.

21
 Baûng 2: ÑAËC ÑIEÅM PHAÂN BIEÄT GIÔÙI TÍNH CUÛA XÖÔNG CHAÄU

Xöông chaäu Nöõ Nam

Xöông veä Lôùn hôn Nhoû hôn
Goùc veä 110O hay hôn 65O - 70O
Dieän khôùp veä Hình vuoâng Hình tam giaùc ñaù ôû
treân
Xöông ngoài Nhoû hôn Lôùn hôn
Chæ soá ngoài veä 99,5 83,6
(chieàu daøi xöông veä x 100)
Chieàu daøi xöông ngoài
Loã bòt hình tam giaùc hình oâ van
Raõnh tröôùc dieän nhó (sulcus roõ khoâng roõ
praeauriculus)
Dieän khôùp cuøng chaäu ngaén hôn, tôùi ñoát cuøng daøi hôn, tôùi ñoát cuøng
(facies auriculus) hai ba
Khôùp ôû haùng nhoû hôn, ñöôøng kính lôùn hôn, ñöôøng kính
46 mm 52 mm
(acetabulum) nhìn sang beân nhìn cheách tröôùc
beân
Caùnh chaäu thaáp hôn cao hôn
Xöông cuøng roäng, ngaén thaúng hôn heïp, daøi cong hôn

3. Xaùc ñònh giôùi cuûa vaät chöùng chuû quan Chromatin bieåu hieän giôùi
tính cuûa nhaân teá baøo
Phöông phaùp: Nhuoäm nhaân teá baøo theo phöông phaùp Feulgen thaáy tieåu
theå Barr bieåu hieän nhoùm Chromatin giôùi tính gaëp ôû nöõ vôùi tyû leä 85% naêm 1%
döôùi daïng:
Teá baøo da: Nhoùm Chromatin ñaäm maøu treân beà maët nhaân döôùi daïng duøi
troáng, naám, muùi, vôït, nhoâ nhoû Chromatin taäp trung thaønh cuïm.
4. Xaùc ñònh tuoåi cuûa vaät chính chuû qua xöông:
Caên cöù vaøo

22
4.1. Söï xuaát hieän ñieåm coát hoùa:

Xöông goùt thaùng 5 - 6 baøo thai

Xöông xeân thaùng 7 baøo thai
Xöông hoäp thaùng 9 baøo thai
1 tuoåi: Choûm xöông ñuøi (8 - 12 thaùng)
Choûm xöông caùnh tay
2 tuoåi: Ñaàu döôùi xöông chaøy (1 - 2)
Ñaàu döôùi xöông maùc
3 tuoåi: Ñaàu döôùi xöông quay (2 - 3)
Xöông baùnh cheø
4 tuoåi: Ñaàu treân xöông maùc
Maáu chuyeán lôùn
5 tuoåi: Ñaàu döôùi xöông truï (5 - 6)
6 tuoåi: ñaàu treân xöông quay (5 - 6)
7 tuoåi: Xöông thuyeàn coå tay (6 -7)
8 tuoåi: Moûm loài caàu trong (7 -8)
Xöông caùnh tay
10 tuoåi: Moûm khuûy
Ñaàu xöông seân baøn chaân
11 tuoåi: Maáu chuyeån nhoû xöông ñuøi (11 - 12)
13 tuoåi: Moûm loài caàu ngoaøi (12 - 13)
14 tuoåi: Coát hoùa hoaøn toaøn xöông baùnh cheø
4.2. Söï hôïp nhaát ñaàu xöông thaân xöông:
15 tuoåi: Xöông goùt
16 - 17 tuoåi: Ñaàu döôùi xöông caùnh tay
Moûm khuyûu
Ñaàu döôùi xöông quay
17 - 18 tuoåi: moûm caàu loài trong xöông caùnh tay
Maáu chuyeån nhoû, lôùn
Ñaàu döôùi xöông chaøy

18 - 22 tuoåi: Choûm xöông caùnh tay

Ñaàu döôùi xöông quay vaø xöông truï

23
 Choûm xöông ñuøi
Ñaàu döôùi xöông ñuøi
Ñaàu treân xöông chaøy
Ñaàu treân, döôùi xöông maùc
23 - 25 tuoåi: Caùnh xöông chaäu
Ñaàu öùc xöông troøn
4.3. Söï lieàn khôùp caùc xöông xoï:
8 tuoåi: Khôùp traùn
20 - 25 tuoåi: Khôùp böôùm neàn (phuï nöõ 17 - 20 tuoåi).
4.4. Xaùc ñònh tuoåi cuûa vaät chöùng chuû qua raêng :
Raêng söõa:
6 - 24 thaùng tuoåi
Raêng vónh cöûu
Töø 6 - 24 tuoåi
Raêng haøm 1 6 tuoåi
Raêng haøm 2 12 tuoåi
Raêng haøm cho tôùi 24 tuoåi
Caên cöù vaøo caùc bieán ñoåi thaønh phaàn raêng nhö sau:
4.4.1. Hieän töôïng moøn maët nhai xöông
30 tuoåi Chöa moøn heát lôùp men raêng
40 - 50 tuoåi Moøn heát lôùp men
50 - 60 tuoåi Baét ñaàu moøn ñeán lôùp ngaø raêng
60 - 70 tuoåi moøn heát lôùp ngaø raêng
4.4.2. Hieän töôïng laéng ñoïng Calcium treân thaønh oáng tuûy raêng
Lôùp laéng ñoïng Cacium (dentin thöù nhaát) caøng daøy khi tuoåi caøng cao.
Laøm cho loøng oáng tuûy raêng heïp laïi .

24
Hình 3. 3 - : Caùc thay ñoåi cuûa raêng theo tuoåi.

25
 So saùnh caùc raêng haøm tuoåi 40:
Raêng haøm soá 1 OÁng tuûy raêng heïp nhieàu
Raêng haøm soá 2 OÁng tuûy raêng heïp töông ñoái
Raêng haøm soá 3 OÁng tuûy raêng heïp ít
4.4.3. Hieän töôïng tieâu Calcium trong chaân raêng
Töø 40 tuoåi, Calcium trong chaân raêng baét ñaàu tieâu ñi vaø tuoåi caøng cao thì
hieän töôïng naøy caøng roõ.
4.4.4. Coâng thöùc Gustafson caûi tieán tính theo ñoä 1 -3.
A2 + S2 + C1 + R1 = 6 ñieåm (45 tuoåi)
A : Ñoä moøn maët chai xöông
S : Ñoä laéng ñoïng Calcium thaønh oáng tuûy raêng
C : Ñoä daøy lôùp Cement.
R : Ñoä tieâu Calcium chaân raêng.
4.4.5. Xaùc ñònh tuoåi cuûa vaät chöùng chuû qua caùc bieán ñoåi cuûa xöông haøm
döôùi.
Caøng nhieàu tuoåi oå saâu chaân raêng caøng roäng hôn so vôùi chaân raêng do tieâu
Calcium vaø lôùp cement ôû chaân raêng caøng daøy.
Treû sô sinh, thaân xöông haøm döôùi goàm hai nöûa chöa dính nhau vaø ñöôïc
ngaên caùch ôû giöõa baèng toå chöùc suïn. Hai nöûa naøy dính nhau vaøo cuoái naêm thöù
nhaát.
Goùc haøm laø goùc tuø ôû treû em, caøng lôùn ôû tuoåi tröôûng thaønh goùc haøm bôùt tuø
hôn, khi trôû veà giaø do tieâu xöông neân goùc haøm trôû neân ngaøy caøng tuø trôû laïi.
5. Xaùc ñònh chieàu cao cuûa vaät chöùng chuû qua xöông :
Tính theo coâng thöùc cuûa Trotter vaø Gleser:
Ñaøn oâng:
Chieàu cao: 70,45 + (3,08 chieàu daøi xöông caùnh tay) +/- 4,05cm.
79,01 + (3,78 x chieàu daøi xöông quay) +/- 4,32cm
74,05 + (3,70 x chieàu daøi xöông truï) +/- 40,32cm
64,41 + (2,38 x chieàu daøi xöông ñuøi) +/- 3,27cm
78,62 + (2,52 x chieàu daøi xöông chaøy) +/- 3,37cm
71,78 + (2,68 x chieàu daøi xöông maùc) +/- 3,29cm
Ñaøn baø:
Chieàu cao: 57,97 + (3,36 chieàu daøi xöông caùnh tay) +/- 4,45cm.
54,93 + (4,74 x chieàu daøi xöông quay) +/- 4,24cm
57,76 + (4,27 x chieàu daøi xöông truï) +/- 4,30cm

26
54,10 + (2,47 x chieàu daøi xöông ñuøi) +/- 3,72cm
61,53 + (2,90 x chieàu daøi xöông chaøy) +/- 3,66cm
59,612 + (2,93 x chieàu daøi xöông maùc) +/- 3,72cm
Ñieàu kieän: tuoåi 18 - 30
Xöông khoâ
Tuoåi treân 30: keát quaû treân -[0,06 (tuoåi - 30)]

Hình 3. 4. Xöông chaøy vaø xöông maùc

27
Hình 3. 5. Xöông truï vaø xöông quay

28
Hình 3. 6. Caùc xöông baøn tay vaø xöông baøn chaân.

29
 6. Öôùc löôïng thôøi gian xöông ñaõ toàn taïi bao nhieâu laâu coù giaù trò tham
khaûo
Ñaëc ñieåm xöông chaäu cuûa ñaøn oâng vaø ñaøn baø
Caùch ño ñöôøng kính doïc tröôùc sau xöông soï.
Phöông phaùp saéc kyù hydrolysat xöông:
Coøn 7 aminoacid < 100 naêm
Coøn Prolin vaø Hydroxyprolin < 50 naêm
Huyønh quang tia cöïc tím:
Maët caét ñaàu xöông coøn phaùt huyønh quang toaøn boä döôùi tia cöïc tím < 100
naêm.
Maát huyønh quang hoaøn toaøn 500 naêm.
7. Xaùc ñònh nhoùm maùu cuûa vaät chöùng chuû qua xöông, toùc, da, cô:
(Xem phaàn xeùt nghieäm).

30
 CHÖÔNG IV
PHAÙP Y THÖÔNG TÍCH

THÖÔNG TÍCH
Thöông tích bao goàm caùc toån thöông do caùc vaät töø beân ngoaøi taùc ñoäng
vaøo cô theå, söï toån thöông ñoù naëng, nheï, noâng, saâu, roäng, nhoû phuï thuoäc vaøo
vaät taùc ñoäng, traïng thaùi, troïng löôïng aùp löïc cuûa vaät theå aáy. Veà maët phaùp y,
caùc veát thöông phaûi ñöôïc giaùm ñònh ñuùng theo caùc qui ñònh sau:
I. CAÙC YEÂU CAÀU VEÀ GIAÙM ÑÒNH VEÁT THÖÔNG:
1. Vò trí cuûa veát thöông: moâ taû ñuùng vò trí giaûi phaãu hoïc coù khoaûng caùch
so vôùi ñieåm moác.
2. Kích thöôùc cuûa veát thöông: caùc chieàu daøi, roäng, saâu.
3. Hình daïng veát thöông: coù hình daïng xaùc ñònh hay khoâng roõ hình.
4. Ñaëc ñieåm cuûa bôø veát thöông: goïn, thaúng, vaùt, raùch, maøu saéc, baùm dò
vaät, baån v.v.
5. Goùc cuûa veát thöông: nhoïn, tuø, raùch
6. Toå chöùc keà veát thöông.
7. Ñaùy veát thöông: saïch, baån, coù dị vaät, daäp, naùt, tuï maùu, roäng hay heïp so
vôùi mieäng veát thöông, thoâng hay khoâng vaøo caùc xoang beân trong; neáu coù
ñöôøng haàm: thaønh haàm thaúng hay daäp naùt, ñöôøng kính cuûa ñöôøng haàm roäng
hay heïp so vôùi chieàu daøi cuûa veát thöông.
8. Chieàu höôùng cuûa veát thöông treân maët da vaø phaàn meàm.
9. Phaân loaïi veát thöông: coù bao nhieâu veát thöông, caùc veát thöông thuoäc
cuøng moät loaïi hay nhieàu loaïi khaùc nhau.
10. Thöù töï caùc veát thöông: veát thöông naøo xaûy ra tröôùc, veát thöông naøo
xaûy ra sau.
11. Ñaùnh giaù haäu quaû gaây ra do veát thöông. Haäu quaû cuûa veát thöông naøo
naëng nhaát.
12. Laäp phöông thöùc gaây thöông tích: Loaïi hung khí? Tö theá hung thuû,
ñoäng taùc gaây thöông tích? Tö theá naïn nhaân khi bò thöông?
II. PHAÂN LOAÏI CAÙC VEÁT THÖÔNG:
1. Veát thöông phaàn meàm: Möùc ñoä thöông tích cuûa phaàn meàm phuï thuoäc
vaøo löïc taùc ñoäng cuûa vaät lôùn hay nhoû. Do ñoù möùc ñoä toån thöông phaàn meàm coù
nhieàu söï khaùc nhau:

31
 a. Veát saây saùt:
Veát naøy coù theå thaáy ngoaøi da hay trong noäi taïng döôùi hình thöùc veát maûng
saây saùt xaûy ra khi beà maët do va chaïm tieáp tuyeán vôùi maët dieän raén, goà gheà,
nhaùm, laøm lôùp thöông bò bong ra khoûi beà maët da hoaøn toaøn hay moät phaàn.

Hình 4. 1: Veát saây saùt höôùng töø treân xuoáng döôùi.

Hình 4. 2: Veát saây saùt khoâng lieân tuïc höôùng töø treân xuoáng döôùi.

32
 Hình 4. 3: Veát saây saùt ôû beà maët da, 3 - 4 ngaøy sau taïo lôùp da giaáy.

Veát naøy, ban ñaàu ngaám huyeát thanh, öôùt, maøu traéng hoàng sau khoâ daàn
chuyeån thaønh vaûy naâu khoâ nhaùm (veát da giaáy).
Coù theå xaùc ñònh ñöôïc chieàu di ñoäng cuûa vaät gaây ra thöông tích nhö sau:
Goác cuûa maûnh thöôïng bì coøn dính laïi treân beà maët da ñoái dieän vôùi chieàu di
ñoäng cuûa vaät gaây thöông tích.
b. Veát baàm: do vaät raén taùc ñoäng maïnh vaøo phaàn meàm cuûa cô theå. Neân
laøm vôõ caùc maïch maùu nhoû (gaëp ôû döôùi da, trong taïng) maùu chaûy döôùi da vaø toå
chöùc phuû taïng nôi bò löïc taùc ñoäng trong khi da vaø taïng khoâng bò raùch. Veát baàm
xuaát hieän deã daøng nôi coù toå chöùc ñeäm loûng leûo (quanh maét, bìu, taàng sinh
moân) .
Maøu saéc cuûa veát baàm thay ñoåi daàn töø maøu ñoû naâu luùc ban ñaàu sang maøu
xanh laù caây ñaäm sau ba ngaøy); maøu vaøng nhaït (sau baûy ngaøy) maøu xanh nhaït
(sau 10 ngaøy).
Coù theå öôùc löôïng tuoåi cuûa veát baàm treân (vi theå) nhö sau:
Sau 48 giôø hoàng caàu phaân huûy saét Ferric töø huyeát saéc toá phaân huûy ñöôïc
tìm thaáy trong nguyeân sinh chaát cuûa ñaïi thöïc baøo vaø soá löôïng ñaïi thöïc baøo
tieâu huyeát caøng nhieàu; tyû leä nghòch vôùi maøu saéc ñaäm, nhaït cuûa veát baàm.
Veát baàm xaûy ra khi cô theå coøn soáng khoâng coù ranh giôùi roõ reät vôùi cuøng
chung quanh.

33
 Hình 4. 4: Veát baàm tuï maùu maët tröôùc ñuøi traùi.

Hình 4. 5: Veát baàm tuï maùu maët ngoaøi caùnh tay traùi.

c. Veát caét, cheùm :

Veát naøy do taùc ñoäng cuûa vaät raén coù löôõi saéc, toå chöùc bò taùch ra, khoâng bò
maát ñi, toån thöông roäng, heïp, daøi hay ngaén tuøy thuoäc vaøo vaät taùc ñoäng, löïc taùc
ñoäng.

34
 Hình 4. 6: Veát cheùm maët trong caùnh tay traùi.

Hình 4. 7: Veát cheùm maët sau cô delta phaûi.

Veát caét: Veát ñöùt da, coù bôø goïn, ñoä saâu ôû goùc veát thöông nhoû hôn so vôùi
ñoä saâu ôû ñaùy veát thöông, veát cheùm, veát ñöùt da, coù bôø goïn, ñoä saâu ôû ñaùy veát
thöông vaø goùc veát thöông baèng nhau. Neáu veát thöông coù löôõi cuøn, thöông tích
vöøa coù hình daùng tuï maùu vöøa coù hình daùng cheùm .
Mieäng veát thöông haù roäng neáu cô bò ñöùt nhieàu hoaëc bò caét, cheùm ngang.

35
 Hình 4. 8. Veát cheùm ôû ñaàu do dao.

Ghi chuù:
* Veát ñaâm, caét do töï töû: caïnh veát thöông chính coù moät soá khía phuï goïi laø veát
öôùm

Hình 4. 9: Veát ñaâm töï saùt vaøo tim: ñöôïc xaùc ñònh caên cöù vaøo caùc veát öôùm
cuûa muõi dao gaây raùch da chung quanh veát ñaâm chính

36
 Hình 4. 10: Daáu veát töï saùt do ñaâm dao vaøo tim: ñöôïc xaùc ñònh caên cöù
vaøo caùc veát öôùm cuûa muõi dao gaây raùch da chung quanh 2 veát ñaâm chính.

* Veát töï baûo veä: Veát naém laáy löôõi dao (nhieàu veát caét ôû ngoùn tay vaø gan
baøn tay). Veát ñôõ (veát cheùm ôû gan baøn tay, caúng tay, caùnh tay hay mu baøn
tay).

Hình 4. 11: Veát raùch da (laceration) ôû gan baøn tay, caùc ngoùn tay, do phaûn öùng
töï veä khi bò cheùm.

37
Hình 4.12: Veát raùch da (laceration) ôû gan baøn tay, caùc ngoùn tay, do phaûn öùng
töï veä khi bò cheùm.

Hình 4. 13: Veát cheùm ôû maët ngoaøi caúng tay traùi, do phaûn öùng töï veä khi bò
cheùm.

d. Veát daäp naùt: Toån thöông naøy do löïc ñeø eùp gaây ra: veát raùch da tuï maùu,
bôø raùch khoâng ñeàu, goùc veát thöông khoâng nhoïn, coù theå coù veát raùch phuï .

38
 Ñaùy cuûa veát thöông daäp naùt nham nhôû, coù theå tìm thaáy di vaät trong veát
thöông (ñaát, maûnh vuïn goã…).

Hình 4. 14: Veát daäp, raùch da vaø cô mu baøn tay do vaät raén taùc ñoäng.

Hình 4. 15: Veát daäp, tuï maùu ôû ñaàu do vaät raén taùc ñoäng.

Ghi chuù:

39
 Veát raùch da ñaàu do vaät raén coù caïnh gaây ra coù theå coù bôø goïn deã laàm vôùi
veát caét, nhöng coù ñaëc ñieåm phaân bieät vôùi veát caét nhö sau: toå chöùc döôùi da
phía meùp cuûa veát thöông ñoái dieän vôùi chieàu taùc ñoäng cuûa hung khí bò raùch vaø
laøm loùc da .
e. Veát ñaâm:
Gaây ra do taùc ñoäng cuûa vaät raén coù muõi nhoïn vaø coù hay khoâng coù löôõi
saéc. Veát thöông coù hình daïng tuøy theo hình daïng vaø kích thöôùc cuûa hung khí.
Thoâng thöôøng thì veát thöông tuy nhoû nhöng gaây ra nhöõng toån thöông naëng ôû
phuû taïng vaø caùc maïch maùu lôùn.
- Dao ñaàu nhoïn coù moät löôõi, ñaâm moät ñoäng taùc gaây moät veát thöông coù bôø
goïn, moät goùc nhoïn öùng vôùi löôõi dao, moät goùc tuø öùng vôùi soáng dao.
- Dao ñaàu nhoïn coù moät hay hai löôõi, hai ñoäng taùc, vöøa ñaâm vöøa raïch gaây
veát thöông bôø goïn hình baàu duïc vaø beà roäng cuûa veát thöông lôùn hôn beà roäng
cuûa baûn dao .
- Hình daïng cuûa veát ñaâm do dao coù theå mang nhieàu hình chöõ V, trong
tröôøng hôïp ñaâm ñoåi chieàu thaønh moät goùc nhoïn hay tuø .
- Chieàu saâu cuûa veát ñaâm coù theå lôùn hôn chieàu daøi dao ñaâm do ñaëc tính
ñaøn hoài cuûa da vaø phaàn meàm bò eùp laïi khi bò ñaâm .

Hình 4. 16: Veát thöông do dao ñaâm

40
 Hình 4. 17: Hình daïng cuûa veát thöông coù hình chöõ V do khi ñaâm coù ñoäng
taùc vöøa ñaâm vöøa xoay.
f. Caùc veát ñaëc bieät khaùc:
- Veát boûng nhieät, ñieän (xem baøi thöông tích do boûng nhieät ñieän).
- Veát ñaïn baén (xem baøi khaùm nghieäm töû thi cheát do ñaïn).

Hình 4. 18. Veát boûng nhieät.

41
 - Vieäc ñaùnh giaù moät caùch chi tieát vaø chính xaùc ñaëc ñieåm cuûa nhöõng veát
thöông nhö ñaõ moâ taû ôû treân raát quan troïng vaø caàn thieát cho coâng vieäc toá tuïng
coù lieân quan ñeán nhöõng thöông tích naøy. Treân thöïc teá, phaàn lôùn nhöõng thöông
tích ñeàu ñaõ ñöôïc xöû trí taïi caùc cô sôû caáp cöùu vaø nhöõng chi tieát caàn thieát veà
phaùp lyù ñeàu khoâng ñöôïc ghi laïi ñaày ñuû, neân ñaõ gaëp khoâng ít khoù khaên khi söû
duïng nhöõng chöùng cöù hoài cöùu cuûa nhöõng thöông tích treân.
Vì vaäy, ñoái vôùi moät thaày thuoác, khi xöû trí moät veát thöông, ngoaøi chöùc
naêng ñieàu trò cho beänh nhaân coøn phaûi hoaøn thaønh chöùc naêng phaùp lyù cuûa mình
laø moâ taû veát thöông theo ñuùng caùc quy ñònh veà phaùp y.
* Phaân bieät veát thöông coù tröôùc khi cheát hay sau khi cheát: (veát thöông
phaàn meàm).
Caàn naém vöõng caùc nguyeân taéc sau:
a. Röûa veát thöông: Neáu
- Röûa khoâng saïch do maùu baàm ngaám vaøo toå chöùc döôùi cô.
⇒ Toån thöông khi coøn soáng.
- Röûa saïch ngay laø veát thöông sau khi cheát.
b. Bôø cuûa veát thöông: Neáu (vaät taùc ñoäng saéc)
- Bôø veát thöông haù roäng laø veát thöông tröôùc cheát: Vì coøn soáng, cô bò caét,
cheùm seõ co laïi, taïo neân hình aûnh veát thöông bò haù roäng.
- Bôø veát thöông kheùp kín thì veát thöông xaûy ra sau khi ñaõ cheát, bôûi caùc
sôïi cô ñaõ maát tính ñaøn hoài neân veát thöông vaãn kheùp kín.
c. Duøng phöông phaùp xem vi theå:
Nhuoäm caùc sôïi cô cuûa toå chöùc döôùi da cuûa veát thöông baèng Orceùine.
Neáu thöông tích khi coøn soáng thì thaáy caùc sôïi co laïi, neáu daõn thaúng ra laø hieän
töôïng veát thöông sau cheát.
Ghi chuù: Veát hoen töû thi vaø veát baàm maùu phaân bieät nhôø vaøo:
- Veát hoen töû thi taäp trung ôû phaàn thaáp cuûa cô theå.
- Raïch phaàn hoen töû thi vaø baàm maùu röûa ngay baèng nöôùc:
Neáu coøn tím ⇒ baàm maùu.
Neáu heát tím ⇒ hoen töû thi.
2. Veát thöông phaàn cöùng (xöông):
Thöông tích cuûa xöông giuùp ta hieåu vaø tìm ñöôïc nguyeân nhaân, höôùng taùc
duïng vaø tö theá cuûa naïn nhaân bò vaät taùc ñoäng ñeán. Toån thöông cuûa xöông coù
nhieàu hình thaùi khaùc nhau.
a. Gaõy xöông: laø söï taùch rôøi xöông laøm 2 hay nhieàu maûnh, khuùc khaùc
nhau, coù söï dính vaøo nhöng ta phaân bieät ñöôïc hai loaïi chaán thöông gaõy xöông:

42
 - Gaõy xöông tröïc tieáp laø loaïi gaõy xöông tröïc tieáp bò moät vaät, löïc naøo ñoù
taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo laøm gaõy xöông.
- Gaõy xöông giaùn tieáp: laø hình thaùi löïc vaät taùc ñoäng moät nôi, xöông gaõy
moät nôi khaùc.
Ghi chuù: Gaõy xöông thöôøng xaûy ra trong tröôøng hôïp:
Gaõy xöông kín.
Gaõy xöông hôû.
b. Raïn, nöùt xöông: raát hay thöôøng gaëp, bieåu hieän döôùi nhieàu hình thaùi
khaùc nhau.
Ñöôøng raïn nöùt ñôn ñoäc daøi hay ngaén.
Ñöôøng raïn nöùt toûa nhaùm, nan hoa, maøng nheän (hay gaëp ôû phaàn xöông
soï).
Nhieàu ñöôøng daäp naùt baét cheùo nhau.
c. Traät khôùp ñaàu xöông: Caùc ñaàu xöông bò traät ra khôûi ôû khôùp vaø meùp
xöông cheøn leân nhau.
d. Vôõ luùn xöông: goàm moät hay nhieàu maûnh xöông vôõ vaø bò ñaåy luùn
xuoáng (hay gaëp trong phaàn chaán thöông soï).

43
 THÖÔNG TÍCH DO GIAO THOÂNG
(Tai naïn giao thoâng ñöôøng boä)

I. ÑAÏI CÖÔNG:
- Tai naïn gaây ra do xe coä khoâng coù ñoäng cô hay coù ñoäng cô xaûy ra khi
ngöôøi laùi xe khoâng laøm chuû ñöôïc tay laùi vaø toác ñoä, khi coù va ñuïng giöõa xe
ñang chuyeån ñoäng vôùi vaät caûn, moät phaàn cuûa ñoäng naêng xe bieán ñoåi thaønh
coâng phaù huûy vaät caûn. Neáu vaät caûn laø ngöôøi seõ gaây ra nhöõng thöông tích cho
ngöôøi. Khi xe ngöøng laïi ñoät ngoät ngöôøi ngoài ôû trong xe coù quaùn tính seõ va
ñuïng vaøo vaät caûn trong xe gaây ra caùc thöông tích naëng hay nheï tuøy theo toác
ñoä cuûa xe nhanh hay chaäm.
II. CÔ SÔÛ VAÄT LYÙ HOÏC:
1. Ñaïi cöông vaät lyù
- Toác ñoä:
- V = S/T = Quaõng ñöôøng xe ñi / thôøi gian.
Tính ra m/s ; Vm/s .
- Ví duï: 60 km/h = 16,7m/s.
- Gia toác:
G = V/T = Toác ñoä/thôøi gian. Tính ra m/s2
- Ñoäng naêng:
E = MV2/2. Tính ra M2 kg/s2 (M = khoái löôïng).
Chuù yù: Ñoäng naêng taêng tæ leä thuaän vôùi bình phöông vaän toác.
2. Veát phanh:
a. Khi thaéng xe gaáp, xe vaãn chuyeån dòch veà phía tröôùc theo quaùn tính
nhöng chaäm daàn vaø döøng laïi khi löïc ma saùt cuûa maët ñöôøng thaéng löïc quaùn
tính cuûa xe. Veát do voû baùnh xe ñeå laïi treân maët ñöôøng goïi laø veät phanh.
b. Chieàu daøi cuûa veät phanh phuï thuoäc vaøo:
- Caáu taïo cuûa maët ñöôøng goà gheà hay nhaün.
- Caáu taïo kyõ thuaät cuûa heä thoáng phanh cuûa xe.
- Caên cöù vaøo chieàu daøi cuûa veät phanh, coù theå öôùc tính ñöôïc toác ñoä cuûa xe
khi gaây ra tai naïn.
c. Thöïc ra, muoán bieát toác ñoä cuûa xe khi gaây ra tai naïn phaûi tính theo
toång soá caùc chieàu daøi sau:

44
 - Quaõng ñöôøng xe ñi ñöôïc töø khi laùi xe nhìn thaáy vaät caûn ñeán khi laùi xe
nhaán phanh. Quaõng ñöôøng naøy goïi laø ‘ñöôøng phaûn öùng’.
Töø luùc nhaán phanh ñeán khi xe ngöøng quay, quaõng ñöôøng naøy ñöôïc goïi laø
‘ñöôøng kyõ thuaät phanh’.
- Quaõng ñöôøng xe tieáp tuïc di chuyeån theo quaùn tính, töø luùc baùnh xe
ngöøng quay cho ñeán khi xe ngöøng haún laïi. Quaõng ñöôøng naøy goïi laø ñöôøng
phanh bieåu kieán, bieåu hieän treân maët ñöôøng laø veát phanh.

Nhìn thaáy vaät Nhaán Baùnh xe ngöøng

Xe döøng
caûn phanh quay
Ñöôøng phaûn Ñöôøng KT
Veät phanh
öùng phanh
2. Baûn ñoái chieáu toác ñoä xe - veät phanh

Toác ñoä (Km/h) 20 40 60 80 100

Veät phanh (m) 2,6 10,5 23,6 42 65,5
Ñöôøng phaûn öùng + ñöôøng 4,2 8,3 12,5 16,7 20,8
kyõ thuaät (m)
Ñöôøng phanh thöïc teá (m) 6,8 18,8 36,1 58,7 86,4

3. Di ñoäng cuûa cô theå khi bò ñuïng

a. Ñoái vôùi ngöôøi ôû beân ngoaøi xe
- Tuøy theo goùc ñuïng maø cô theå coù gia toác höôùng taâm hay li taâm.
* Ñuïng nghieâng: ngöôøi baén ra khoûi xe.
* Ñuïng thaúng: tuøy theo toác ñoä xe.
- Toác ñoä < 50 km/h: Ñaàu naïn nhaân ñaäp vaøo hoäp maùy xe.
- Toác ñoä töø 50 - 70 km/h: Ñaàu naïn nhaân ñaäp vaøo kính chaén gioù.
- Toác ñoä 70 km/h: Naïn nhaân bay leân noùc xe.
- Naïn nhaân ôû giöõa vaät caûn coá ñònh vaø xe, ngöôøi ñoù coù thöông tích do
toaøn boä coâng phaù huûy gaây ra.
b. Ñoái vôùi ngöôøi ngoài trong xe
Coù caùc thöông tích khaùc nhau tuøy theo choã ngoài.
III. CÔ SÔÛ SINH LYÙ HOÏC

45
 1. Thôøi gian phaûn öùng trung bình cuûa laùi xe vaøo khoaûng 0,5 giaây tôùi 1
giaây. Laùi xe coù kinh nghieäm thôøi gian naøy khoaûng 0,6 giaây. Ngöôøi môùi laùi xe
coù thôøi gian naøy khoaûng 1,5 giaây tôùi 1,8 giaây.
2. Thôøi gian phaûn xaï daøi hôi bình thöôøng trong nhöõng ñieàu kieän sau:
- Do ñieàu kieän moâi tröôøng xung quanh (thôøi tieát noùng, trôøi möa, ñeâm,
caûnh ñôn ñieäu…).
- Do xe (choã ngoài khoâng thuaän tieän, ñieàu hoøa nhieät ñoä keùm, muøi xaêng
khoùi thuoác).
- Do laùi xe: taâm lyù caêng thaúng, sôï haõi, noùng giaän, ñoùi…
Thò tröôøng thu heïp khi toác ñoä xe nhanh.
Khaû naêng thích nghi aùnh saùng keùm.
Uoáng röôïu, thuoác an thaàn.
Beänh lyù (suy nhöôïc cô theå, beänh tim, giaûm thò löïc, loaïn maøu saéc…).
IV. THÖÔNG TÍCH HOÏC
Toån thöông do tai naïn giao thoâng thöôøng laø toån thöông toång hôïp do:
- Boä phaän cuûa xe taùc ñoäng vaøo cô theå.
- Bò ñaåy ngaõ vaêng xuoáng neàn ñöôøng.
- Bò baùnh xe laên qua ngöôøi, leân ngöôøi.
1. Ñoái vôùi ngöôøi ôû beân ngoaøi xe:
Thöông tích do bò ñuïng:
a. Thöông tích nguyeân phaùt: Do thaønh phaàn cuûa xe tröïc tieáp gaây ra,
thöông tích naëng hay nheï tuøy theo toác ñoä xe nhanh hay chaäm, thöôøng gaëp laø
veát baàm, veát raùch da, hình daïng cuûa veát baàm nhieàu khi mang hình daïng cuûa
lôùp tieáp xuùc cuûa vaät ñuïng.
b. Thöông tích thöù phaùt:
Do ngaõ sau khi ñuïng:
- Veát baàm maùu (thöôøng gaëp ôû vuøng da ñaàu).
- Veát xaây saùt do ma saùt treân maët ñöôøng.
- Gaõy chi, vôõ soï, daäp naõo.
- Do bò baùnh xe ñeø, laên qua.
- Loùc da: Beà maët xe nôi bò baùnh xe ñeø laên qua coù theå khoâng bò raùch hoaëc
coù nhöõng raïn ngang song song, nhöõng toå chöùc döôùi da bò raùch roäng taïo neân
moät hoác maùu döôùi da roäng keøm theo toå chöùc cô bò daäp naùt.
2. Ñoái vôùi ngöôøi ngoài trong xe:
a. Laùi xe:

46
 Thöôøng gaëp caùc thöông tích:
- Vuøng ñaàu maët (do kính) raùch da maët, vôõ soï traùn- ñænh, daäp naõo.
- Vuøng ngöïc (do laùi xe) gaõy xöông öùc, xöông söôøn, daäp tim, phoåi.
- Chi döôùi: Vôõ xöông baùnh cheø, gaõy xöông caúng chaân.
b. Ngöôøi ngoài caïnh laùi xe:
Thöôøng gaëp thöông tích vuøng ñaàu maët.
c. Ngöôøi ngoài gheá sau:
Thöông tích do va ñaäp vaøo thaønh gheá tröôùc, chuû yeáu thöông tích ôû vuøng
ngöïc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngoài cao, nhöõng thöông tích ñaàu maët ñoái vôùi nhöõng
ngöôøi ngoài thaáp hay treû em.

Hình 4.19. Caùc chaán thöông thöôøng xaûy ra ngöôøi laùi xe vaø ngoài sau.

Hình 4.20. Caùc chaán thöông thöôøng xaûy ra ngöôøi ngoaøi xe.

47
 Hình 4. 21; 4.22. Caùc chaán thöông thöôøng xaûy ra ngöôøi ngoaøi xe.

V. KHAÙM NGHIEÄM TÖÛ THI:

Ñeå cho vieäc truy cöùu traùch nhieäm hình söï ñuùng toäi danh ñoái vôùi laùi xe,
khi khaùm nghieäm moät tröôøng hôïp cheát coù lieân quan ñeán tai naïn giao thoâng,
phaûi chuù yù ñeán caùc ñieåm sau:
1. Xaùc ñònh thöông tích gaây ra do tai naïn giao thoâng laø nguyeân nhaân töû
vong.
2. Xaùc ñònh thöông tích gaây ra do tai naïn giao thoâng coù khaû naêng khoâng
gaây töû vong neáu khoâng ñeå gaây ra.
- Caáp cöùu chaäm.
- Coù sai soùt trong ñieàu trò (sai soùt veà kyõ thuaät, ñieàu döôõng).
3. Thöông tích gaây ra do tai naïn giao thoâng chæ laø thöông tích phuï,
nguyeân nhaân töû vong laø nguyeân nhaân khaùc (ngoä ñoäc röôïu, nhoài maùu cô tim,
tai bieán, dò daïng, maïch maùu naõo).
4. Ngoaøi vieäc khaùm töû thi coøn phaûi tieán haønh:
- Khaùm laùi xe ñeå xaùc ñònh nhöõng ñieàu kieän veà sinh lyù hoïc coù lieân quan
ñeán laùi xe khi gaây tai naïn.
- Xeùt nghieäm tìm noàng ñoä röôïu trong maùu cuûa laùi xe khi gaây ra tai naïn
vaø ngöôøi bò naïn.
5. Phaùt hieän tröôøng hôïp coù nghi vaán aùn maïng, giaû taïo tai naïn giao thoâng
khi thaáy caùc thöông tích khoâng phuø hôïp hieän tröôøng (coù thöông tích do baïo
löïc, coù thöông tích bò hieáp…).

48
 THÖÔNG TÍCH DO ÑAÏN

I. SÔ LÖÔÏC CAÁU TAÏO VEÀ SUÙNG ÑAÏN:

Coù raát nhieàu loaïi suùng vaø coù nhieàu teân goïi khaùc nhau. Nhöng ruùt goïn
goàm hai loaïi: suùng ngaén vaø suùng daøi.
1. Caáu taïo cuûa noøng suùng:
Noøng suùng luoân coù raõnh, goïi laø raõnh khöông tuyeán hay ñöôøng khöông
tuyeán. Moãi noøng khöông tuyeán duø noøng daøi hay noøng ngaén chæ ñöôïc ñuû moät
voøng xoaùy töø goác ñeán ngoïn. Raõnh naøy chæ coù taùc duïng giöõ cho voû ñaïn chæ
chuyeån ñoäng xoay quanh truïc cuûa noù khi bay vaø giöõ cho ñöôøng bay oån ñònh.
Hai taùc duïng ñoù laøm taêng ñoä xa vaø taêng söùc xuyeân cuûa ñaïn.
2. Caáu taïo cuûa ñaïn:
Ñaïn ñöôïc cheá taïo theo hình truï vaø ñöôïc caáu truùc bôûi:
a. Voû ñaïn: Ñaïn ñöôïc cheá taïo baèng hôïp kim ñoàng, thau…
b. Haït noå (ngoøi noå): Laøm baèng chaát Fulminate thuûy ngaân.
c. Thuoác ñaïn: coù nhieàu loaïi nhöng döïa vaøo maøu saéc vaø ñoä chaùy hoaøn
toaøn hay khoâng hoaøn toaøn ta chia hai loaïi:
+ Thuoác ñen: (coù khoùi)
Nitrat Kali 75%
Löu huyønh 13%
Than 12%
Thuoác naøy chaùy khoâng hoaøn toaøn taïo ra nhieàu khoùi vaø löûa, thuoác khoâng
maïnh, söùc daåy keùm.
+ Thuoác traéng (ít khoùi) goàm:
Nitrocellulose: Khi thuoác chaùy trong khoùi thuoác goàm 30% CO2; 38%
CO; 14% N vaø 18% H.
Taùc duïng coù öu ñieåm laø chaùy hoaøn toaøn, ít khoùi, sinh ra nhieàu löûa ñaïn
taïo neân aùp suaát lôùn.
Vì vaäy ñaïn baén ra ôû taàm khaùc nhau nhaát laø ôû taàm gaàn vaø taàm keà.
Khieán khoùi thuoác hoaëc caùc haït thuoác coøn soùt laïi chaùy chöa heát baùm
quanh loã vaøo giuùp giaùm ñònh vieân Phaùp y phaùt hieän caùc ñaàu suùng vaø taàm baén.
- Ñaàu ñaïn: Ñaàu ñaïn coù theå hình baàu duïc, nhoïn, troïng löôïng khaùc nhau
tuøy loaïi suùng ñaïn, trung bình töø 12 - 15g, voû ñaàu ñaïn laøm baèng ñoàng ñoû, ñoàng
traéng vaø beân trong laø chì ñaëc.
II. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑAÏN ÑAÏO:

49
 Ñaàu ñaïn ra khoûi noøng suùng coù toác ñoä ban ñaàu 250-450m/s ñoái vôùi suùng
ngaén; 300 - 500m/s ñoái vôùi suùng daøi. Toác ñoä xoay laø ½ voøng /10cm.
Khi vieân ñaïn noå vaãn coøn moät soá tinh theå thuoác noå chöa chaùy heát cuøng
vôùi khoùi thuoác phuït ra ñaàu noøng suùng vaø khe hôû phía noøng suùng.
Ñaàu ñaïn khi môùi ra khoûi noøng suùng ñoû vaø deã bieán daïng khi gaëp vaät caûn.
Vì vaäy khi qua cô, taïng, ñaàu ñaïn ñeå laïi ñöôøng haàm lôùn hôn kích thöôùc ñaàu
ñaïn. Khi gaëp taïng coù theå nöôùc cao vaø ñaàu ñaïn vaãn coøn ñoäng naêng lôùn, seõ gaây
ra moät aùp löïc thuûy tónh lôùn vaø laøm vôõ tung taïng ñoù. Gaëp vaät caûn, ñaàu ñaïn coù
theå xuyeân qua vaät caûn neán ñaàu ñaïn coù ñoäng naêng lôùn hôn söùc caûn, hoaëc ñaàu
ñaïn bieán daïng vaø chuyeån höôùng neáu goùc tôùi nhoû, hoaëc vôõ thaønh maûnh neáu
ñaàu ñaïn coøn ñoäng naêng lôùn nhöng nhoû hôn söùc caûn.
III. XAÙC ÑÒNH TAÀM BAÉN VAØ ÑAËC ÑIEÅM LOÃ ÑAÏN VAØO VAØ RA:
1. Taàm xa: Taàm naøy raát khoù xaùc ñònh caùc daáu veát cuûa caùc yeáu toá phuï.
Chæ thaáy ñaàu ñaïn saùt thöông khi khaùm nghieäm. Khoâng thaáy daáu tích cuaû taàm
gaàn hoaëc taàm keà, taàm xa naøy vôùi khoaûng caùch 2m ñoái vôùi suùng ngaén vaø treân
4m ñoái vôùi suùng daøi.
a. Loã ñaïn vaøo: Taïi bôø vaø quanh bôø loã ñaïn vaøo coù ñaëc ñieåm sau (tính töø
trong ra ngoaøi).
- Rieàm ngaám thuoác ñaïn maøu xaùm (rieàm naøy khoâng coù trong tröôøng hôïp
ñaàu ñaïn xuyeân qua vaät caûn tröôùc khi vaøo cô theå).

Hình 4. 23. Veát thöông loã vaøo do ñaïn ôû taàm xa.

50
 - Rieàm saây saùt baàm daäp da (roäng hay heïp tuøy theo söï ñaøn hoài cuûa da
nhieàu hay ít).
- Toå chöùc da vaø döôùi da taïi bôø loã vaøo kieàm hoùa. Coù theå thaáy dò vaät (sôïi
vaûi) ôû loã vaøo.
b. Loã ñaïn ra:
- Khoâng coù ñaëc ñieåm cuûa loã ñaïn vaøo.
- Bò baén ôû khoaûng ñaàu taàm ñaïn: loã ñaïn ra raùch toaùc, bôø khoâng ñeàu.
- Bò baén khoaûng cuoái taàm ñaïn: loã ñaïn ra hình khe deã laàm vôùi veát ñaâm.

Hình 4. 24. a, b. Veát thöông loã ra cuûa ñaïn (raùch toaùc, bôø khoâng ñeàu).

51
 2. Taàm gaàn: Töø 2cm - 1m suùng ngaén, 4cm - 2m ñoái vôùi suùng tröôøng.
- ÔÛ taàm naøy, naèm trong giôùi haïn cuûa taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá phuï nhö
hôi thuoác ñaïn, maûnh thuoác ñaïn coøn soùt laïi vaø caùc buïi kim loaïi.
a. Loã ñaïn vaøo:
Taïi bôø vaø quanh bôø loã ñaïn vaøo coù ñaëc ñieåm sau (tìm töø trong ra ngoaøi).
- Vaønh queät (vaønh chuøi laø nhöõng buïi baån cuûa baûn thaân ñaàu ñaïn hoaëc ñaàu
lau suùng coøn soùt laïi dính vaøo ñaàu ñaïn khi ñaàu ñaïn xuyeân qua toå chöùc, vöøa
xuyeân vöøa xoay ñeå laïi xung quanh bôø loã vaøo vaø raõnh xuyeân moät lôùp xaùm ñen,
lôùp xaùm ñen aáy chính laø maûnh queät.

Hình 4. 25. Veát thöông loã ñaïn vaøo ôû taàm gaàn.

- Maûnh thuoác ñaïn: Maûnh thuoác ñaïn coù theå thaáy khaêm vaøo (gaêm caém
vaøo lôùp bieåu bì, coù khi caû lôùp trung bì cuûa da hoaëc thaáy daáu tích caùc maûnh
ñaïn. Maûnh thuoác ñaïn theå hieän baèng caùc veát baàm taám ñen quanh caùc veát
thöông.
- Veát khoùi: Rieàm aùm khoùi ñen thaáy roõ ôû cöï ly 15-30cm, cöï ly caøng xa aùm
khoùi caøng nhaït daàn.

52
 Hình 4. 26. Maûnh thuoác ñaïn chaùy ñeå laïi quanh veát thöông do ñaïn taàm gaàn.

- Veát chaùy, boûng: do löûa chaùy chuû yeáu cuûa caùc thuoác ñaïn chaùy coù khoùi
hoaëc do ñaàu ñaïn noùng ñoû gaây ra.
Ghi chuù: Neáu ñaàu ñaïn xuyeân qua vaät caûn tröôùc khi vaøo cô theå thì ôû taàm
naøy veát khoùi vaø maûnh thuoác ñaïn coù theå khoâng coù daáu veát.
b. Loã ñaïn ra:
Loã ñaïn ra toaùc roäng, bôø raùch khoâng ñeàu vaø khoâng coù ñaëc ñieåm cuûa loã
ñaïn vaøo.
3. Taàm keà: ÔÛ taàm naøy coù 3 möùc ñoä.
a. Taàm keà saùt (hoaøn toaøn) ñaàu noøng suùng, loã vaøo troøn, coù theå thaáy treân
moät thöông tích coù 2 daáu aán ñaàu noøng do suùng giaät vì tyø khoâng chaéc.
- Toån thöông haàm phaù laø moät phaàn toå chöùc döôùi da bò loùc voøng troøn nhö
moät tuùi bít, do aùp löïc hôi noøng suùng gaây neân, toå chöùc döôùi dan bò raùch naùt, eùm
khoùi ñen vaø coù nhieàu maûng thuoác ñaïn, toå chöùc döôùi da quanh hoác aùm khoùi ñoù
coù maøu ñoû hoa ñaøo do Hemoglobin gaén vôùi CO (carboxyhemoglobin). Hoaëc
coù maøu hoàng töôi do saéc toá cuûa cô gaén vôùi CO (CO + carboxymyolobin).

53
 Hình 4. 27. Veát thöông do ñaïn ôû taàm keà hoaøn toaøn (coù daáu aán noøng suùng)

Hình 4. 28. Töï saùt baèng suùng ôû taàm keà hoaøn toaøn (coù daáu aán noøng suùng)

b. Taàm keà khoâng hoaøn toaøn: Taàm ñaàu suùng khoâng aùp saùt vaøo da, chæ
chaïm vaøo da. Khi suùng noå, moät phaàn khoùi thuoác toûa treân maët da, maët khaùc hôi
ôû ñaàu suùng toûa treân maët da, neân da toån thöông roäng vaø taïo neân taàng khoùi ñen
quanh veát thöông, khoâng coù toån thöông baàm.

54
 Hình 4. 29. Veát thöông do ñaïn ôû taàm keà khoâng hoaøn toaøn.

Hình. 4.30. Veát thöông do ñaïn ôû taàm keà khoâng hoaøn toaøn.

c. Taàm keà nghieâng: Ñaàu suùng chaïm muïc tieâu nhöng ñeå nghieâng, toån
thöông gaàn taàm keà khoâng hoaøn toaøn, quaàng khoùi hình baùn nguyeät vaø veát raùch
da daøi, trong veát thöông coù phaàn aùm khoùi vaø thuoác ñaïn… ôû taàm naøy duø keà
khoâng hoaøn toaøn, keà hoaøn toaøn, keà nghieâng thì caû ba loaïi bao giôø cuõng coù aùm
khoùi vaø thuoác suùng dính treân veát thöông, coøn loã ra cuûa ba loaïi keà ñeàu coù ñaëc
tính toaùc roäng, bôø raùch khoâng ñeàu vaø khoâng coù ñaëc ñieåm cuûa loã ñaïn vaøo.

55
 Hình 4.31. Veát thöông do ñaïn ôû taàm keà nghieâng taïi traùn.

Hình 4. 32. Veát thöông do ñaïn ôû taàm keà nghieâng döôùi caèm traùi.

Ghi chuù: Ñaëc bieät ñoái vôùi xöông soï:

- Loã ñaïn vaøo hình pheãu loe vaøo trong, loã ñaïn ra hình pheãu loe ra ngoaøi.
- Töø caùc loã ñaïn coù caùc ñöôøng raïn nöùt xöông chaïy ra ngoaøi theo hình nan
hoa. Coù theå gaëp ñöôïc hình aûnh caùc ñöôøng raïn thuoäc loã vaøo chaën ñöùng caùc
ñöôøng raïn thuoäc loã ra.

56
 Hình 4. 33. Veát thöông do ñaïn ôû ñaàu (xöông soï).

Hình 4. 34. Veát thöông do ñaïn ôû xöông soï.

VI. CAÙC XEÙT NGHIEÄM VI THEÅ

- Neáu töû thi hö thoái muoán xaùc ñònh loã vaøo, loã ra caàn laø caùc xeùt nghieäm
moâ hoïc, sinh hoùa hoïc ñeå phaân bieät
- Muoán phaùt hieän thuoác suùng vaø thuoác chaùy hoaøn toaøn coù goác Nitô ôû loã
vaøo, ta tìm chaát phaûn öùng Nitro ñeå nhuoäm toå chöùc.

57
 Diphenilamin acidsufuric + Nitro… Maøu xanh
Anphanaphytylamin + Nitro… Maøu ñoû
- Xaùc ñònh baøn tay ñaõ caàm suùng
Veát khoùi ôû mu, gan baøn tay cuûa ñoái töôïng.
Veát tia maùu ôû mu tay (taàm keà) .
* Tìm loã ra vaøo loã vaøo ñoâi khi khoâng phaûi deã daøng, coù theå coù khi chæ thaáy
loã vaøo maø khoâng thaáy loã ra (ñaïn choät) coù khi chæ thaáy loã ra maø khoâng thaáy loã
vaøo (ñaïn baén qua aâm ñaïo, haäu moân, moàm).

Hình 4. 35a, b : Veát tia maùu ôû gan baøn tay ngöôøi töï baén (töï saùt).

58
V. KHAÙM NGHIEÄM TÖÛ THI.
Giaùm ñònh vieân phaûi ñaët cho mình nhöõng caâu hoûi khi thöïc hieän giaùm
ñònh.
a. Veát thöông xaûy ra tröôùc khi cheát hay sau khi cheát: Khaùc veát thöông
xaûy ra sau khi cheát hình aûnh vi theå cuûa caùc vieát thöông xaûy ra khi cô theå coøn
soáng coù ñaëc ñieåm laø caïnh veát thöông coù nhieàu maïch maùu xung huyeát.
b. Caàn phaân bieät loã vaøo vaø loã ra.
c. Xaùc ñònh bao nhieâu vieân ñaïn (tìm loã ra). Baén ôû taàm naøo ?
d. Bò baén hay töï baén (caàn phaân tích ñaëc ñieåm cuûa hieän tröôøng, veát
thöông, tö theá naïn nhaân, giaùm ñònh baøn tay naïn nhaân).
g. Tö theá cuûa ngöôøi baén vaø ngöôøi bò baén ? (qua phaân tích caùc ñaëc ñieåm
ñaõ moâ taû ôû treân vaø döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa ñaïn vaøo vaø ñaïn ra).
h. Tìm cho ñöôïc ñaàu ñaïn neáu veát thöông choät.
i. Chieàu höôùng baén (xaùc ñònh goùc baén) vaø côû ñaïn.

59
 THÖÔNG TÍCH CHEÁT DO ÑIEÄN

I. ÑAÏI CÖÔNG
Ñieän laø nguoàn naêng löôïng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong sinh hoaït, phuïc vuï
ñôøi soáng vaø lao ñoäng kinh teá. Tuy nhieân noù cuõng mang nhieàu tai bieán nguy
hieåm ñeán tính maïng con ngöôøi. Noù gaây cô theå con ngöôøi cheát nhanh choùng.
Tuy nhieân cuõng coù tröôøng hôïp gaây aùn baèng ñieän.
Vì vaäy söû duïng ñieän phaûi coù hieåu bieát veà chöùc naêng vaøo ñaëc ñieåm cuûa
ñieän.
Coù hai loaïi ñieän phaûi coù ñaëc ñieåm taùc duïng khaùc nhau:
1. Ñieän moät chieàu:
Gaây hieän töôïng phaûn löu laøm di chuyeån caùc ion, caùc chaát ñieän phaân ly vaø
khi qua ngöôøi noù laøm thay ñoåi noàng ñoä dòch theå, gaây neân moät quaù trình roái
loaïn ñieän giaûi raát phöùc taïp trong cô theå. Döïa vaøo caùc ñaëc tính cuûa noù, doøng
ñieän moät chieàu ñöôïc söû duïng trong chöõa beänh “Vaät lyù trò lieäu”. Trong kyõ
thuaät, thöôøng ñöôïc duøng saûn xuaát aéc quy. Noù ít nguy hieåm hôn ñieän xoay
chieàu töø 4 - 6 laàn.
2. Ñieän xoay chieàu:
Coù taùc duïng kích thích (giaät). Möùc ñoä kích thích nhieàu hay ít tuøy thuoäc
vaøo taàn soá doøng ñieän. Doøng ñieän xoay chieàu cuõng laøm di chuyeån ion theo
höôùng traùi ngöôïc ôû moãi ½ chu kyø. Neáu taàn soá caøng cao thì vaän chuyeån ion laïi
khoâng ñaùng keå khoâng kích thích maïnh vì vaäy ngöôøi ta thaáy doøng dieän xoay
chieàu coù taàn soá 10.000Hz trôû leân duøng chöõa beänh (doøng ñieän laïnh).
II. CÔ SÔÛ ÑIEÄN HOÏC PHAÙP Y:
1. Cöôøng ñoä ñieän:
- Cöôøng ñoä ñieän thay ñoåi khi qua ngöôøi phuï thuoäc vaøo ñieän trôû cuûa caùc
thaønh phaàn cuûa cô theå, coù doøng ñieän ñi qua nhö da, phaàn meàm, caùc noäi taïng
cuõng nhö ñieän trôû cuûa ñaát taïi nôi doøng ñieän ñi ra. Ñieän xoay chieàu hay moät
chieàu vaø phöông thöùc tieáp xuùc cuõng nhö thôøi gian tieáp xuùc vôùi ñieän. Cöôøng ñoä
doøng ñieän giaûm ñi khi ñieän trôû taêng.
I = U/R ñoái vôù cô theå I = U/(Rm + Re).
I : Cöôøng ñoä ñieän.
U: Hieäu ñieän theá.
Rm : ñieän trôû toång hôïp toaøn boä cô theå (trong ñoù ñieän trôû cuûa da ñoùng vai
troø quan troïng).

60
 Re: Ñieän trôû cuûa ñaát nôi doøng ñieän ñi ra khoûi cô theå (ñaát khoâ coù ñieän töû
cao hôn ñaát aåm).
- Cöôøng ñoä 100mA coù theå gaây cheát ngöôøi.
Traùi laïi moät löôïng ñieän mA lôùn (VD: I = 330mA) toûa nhieät raát cao…
chaùy da nôi tieáp xuùc vaø nôi ñoù taïo thaønh than vaø than laïi caùch ñieän neân doøng
ñieän khoâng qua cô theå nöõa.
- Koeppen phaân loaïi cöôøng ñoä doøng ñieän, theo taùc duïng sinh hoïc, ra 4
khu vöïc cöôøng ñoä ñieän nhö sau:
- Khu vöïc cöôøng ñoä ñieän I
Töø 0,001 - 1mA Laøm co nheï ngoùn tay
1,5mA Laøm co caúng tay
5 - 15mA Vaãn coøn khaû naêng taùch khoûi maïch ñieän.
15 - 25mA Khoâng coøn khaû naêng töï taùch khoûi maïch ñieän.
- Khu vöïc cöôøng ñoä ñieän II
25 - 80mA Laøm taêng huyeát aùp, loaïn nhòp tim.
- Khu cöïc cöôøng ñoä III
80mA - 8A Laøm rung taâm thaát
- Khu vöïc cöôøng ñoä IV
I > 8A Laøm ngöng tim, laøm ngöøng thôû.
2. Ñieän trôû:
Toaøn boä ñieän trôû cuûa cô theå khoaûng 1000-2000 Ohm, ñieän trôû cuûa da coù
yù nghóa raát lôùn vì thoâng soá ñieän trôû caùc vuøng da treân cô theå khoâng ñoàng nhaát,
da baøn tay, baøn chaân daày söøng hoùa neân coù ñieän trôû cao hôn caû. Da meàm,
moûng coù ñieän trôû thaáp hôn. Da öôùt ñieän trôû giaûm ñi raát nhieàu, khi ñieän tieáp
xuùc vôùi da caøng roäng, ñieän trôû caøng giaûm. Nghóa laø ñieän trôû qua cô theå nhanh,
maïnh hôn, nguy hieåm hôn. Ngoaøi ra thôøi gian tieáp xuùc ñieän caøng laâu, caøng
nguy hieåm.
3. Hieäu ñieän theá:
Trong kyõ thuaät ñieän, ngöôøi ta chia ra 3 loaïi ñieän
- Ñieän haï theá: Hieäu ñieän theá döôùi 1000v.
- Ñieän trung theá: Töø 1000v - 3000v.
- Ñieän cao theá: Hieäu ñieän theá treân 3000v.
Doøng ñieän coù hieäu ñieän theá töø 100v trôû leân coù theå qua ñieän trôû da vaøo cô
theå.

61
 Caùc thoâng soá veà hieäu ñieän theá vaø cöôøng ñoä ñieän cuûa ñieän gia duïng sau
coù nguy cô gaây töû vong:
110v 100mA
220v 220mA
300v 300mA
Chuù yù: doøng ñieän coù hieäu ñieän theá töø 100v ñaõ coù theå gaây cheát ngöôøi.
Trong boàn taém hieäu ñieän theá töø 60v ñaõ coù theå gaây cheát.
- Söï nguy hieåm cuûa doøng ñieän ñoái vôùi cô theå chòu aûnh höôûng cuûa nhieàu
yeáu toá. Nhöng yeáu toá quan troïng laø maïch ñieän qua tim.
III. KHAÙM NGHIEÄM TÖÛ THI:
1. Rung taâm thaát:
- Bình thöôøng tim ñaäp 70 - 80 laàn/phuùt (soá laàn treân phuùt) khi taâm thu (taâm
thaát traùi) ñaåy maùu vaøo ñaïi tuaàn hoaøn ñeå nuoâi cô theå vaø khi taâm tröông (taâm
nhó phaûi) huùt maùu veà cuõng laø luùc ñoäng maïch vaønh ñöôïc nuoâi döôõng. Khi doøng
ñieän 80mA hoaëc hôn thì thôøi gian tieáp xuùc ngaén ñeàu coù theå gaây rung taâm thaát.
Nghóa laø bieân ñoä ñaäp cuûa tim raát nhanh, khoâng phaân bieät ñöôïc nhòp, maùu chöa
veà buoàng thaát, tim ñaõ boùp laøm cho ñoäng maïch vaønh khoâng coù maùu nuoâi
döôõng cô tim neân tim suy caáp, maùu öù ngoaïi bieân khoâng trao ñoåi ñöôïc O2, toaøn
boä cô theå teâ lieät, nhöng naïn nhaân coù theå tænh taùo vaøi giaây roài cheát.
2. Lieät hoâ haáp
- Khi naïn nhaân tieáp xuùc vôùi vaät daãn ñieän, khieán doøng ñieän qua cô theå
chöa ñaït ñeán ngöôõng rung tim, gaây ra hieän töôïng cöùng cô toaøn thaân. Trong ñoù
coù hoâ haáp, laøm naïn nhaân ngöøng thôû vaø cheát. Trong luùc ngöøng thôû, tim coù theå
vaãn coøn ñaäp nhöng raát yeáu, caû hai traïng thaùi naøy laøm naïn nhaân cheát giaû. Neáu
kieân trì caáp cöùu… naïn nhaân coù theå soáng (20%).
Lieät hoâ haáp coøn gaëp trong tröôøng hôïp doøng ñieän vaøo ôû ñaàu, taùc ñoäng tröïc
tieáp naõo gaây öùc cheá töùc thôøi trung taâm hoâ haáp, naïn nhaân cheát raát nhanh
choùng.
3. Veát boûng ñieän
Ñoái vôùi doøng ñieän 110v - 220v, coù theå thaáy roõ veät boûng ñieän ôû nôi ñieän
tieáp xuùc vaøo da, ôû nôi ñieän ra khoâng thaáy hoaëc khoâng roõ veát boûng ñieän.
- Neáu ñieän tieáp xuùc giöõa da vôùi maïch ñieän roäng thì ngay caû nôi ñieän vaøo,
veát boûng ñieän cuõng khoâng roõ hoaëc khoâng coù.
- Veát boûng ñieän coù ñaëc ñieåm cuûa moät raõnh chaùy da coù ñaùy roäng hôn
mieäng raõnh. Maøu saéc cuûa veát boûng thay ñoåi tuøy theo möùc ñoä roäng saâu cuûa veát
boûng, veát noâng chæ chaùy thöôïng bì coù maøu naâu, veát boûng chaùy trung bì coù maøu

62
xaùm naâu, veát boûng chaùy trung bì coù maøu xaùm ñen neáu boûng saâu, phía ngoaøi
cuûa bôø veát boûng laø moät vieàn da maøu traéng xaùm. Taïi bôø cuûa veát boûng ñieän
chaùy saâu coù theå thaáy veát kim loaïi Fe, Cu, Al khi soi baèng kính luùp.

Hình 4. 36: Veát boûng ñieän taïi coå traùi do vöôùng vaøo daây ñieän 220V.

Hình 4.37: Veát boûng ñieän taïi coå phaûi.

Ngoaøi ra söùc boûng chaùy saâu laøm cô hoaïi töû lan roäng giaûi phoùng
myoglobin ñöa ñeán choaùng naëng vaø cheát.

63
 Ghi chuù: Ngoaøi nguyeân nhaân ñieän gaây cheát tröïc tieáp coøn gaây cheát giaùn
tieáp, nghóa laø doøng ñieän tieáp xuùc cô khoâng gaây cheát nhöng vì hoát hoaûng teù
ngaõ ñaäp ñaàu vaøo vaät xung quanh gaây cheát ñeå laïi moät soá thöông tích. Trong
tröôøng hôïp naøy caàn phaûi giaùm ñònh thöông tích coù tröôùc hay cuøng moät luùc vôùi
ñieän giaät.
* Khaùm ngoaøi töû thi:
- Tìm veát ñieän vaøo: Veát boûng ñieän (veát hoaèn) thöôøng coù toån thöông saâu
vì veát boûng coù maøu naâu ñen, xung quanh vieàn da maøu traéng xaùm rôø hôi chaéc.
- Tìm daáu tích cuûa veát boûng: duøng kính luùp tìm nhöûng raõnh buïi kim loaïi
cuûa daây daãn ñieän neáu:
+ Maøu naâu xaùm… baèng saét.
+ Maøu xaùm ñen laø daây nhoâm.
+ Maøu xanh laø daây ñoàng.
* Khaùm trong töû thi:
Caùc phuû taïng khoâng toån thöông ñaëc hieäu, chuû yeáu thaáy naõo phuø, caùc taïng
xung huyeát, coù hoàng caàu thoaùt quaûn.
* Xeùt nghieäm vi theå:
- Treân lôùp boûng coù lôùp söøng coù caùc khoaûng troáng, caùc teá baøo lôùp gai keùo
daøi nhö hình haøng raøo, caùc sôïi chun, sôïi cô vaân xoaén laïi taïo thaønh nhöõng voøng
xoaén hoaëc caùc hoác saùng, gaàn veát boûng maøu kieàm tính.
* Khaùm nghieäm hieän tröôøng:
- Tìm nguyeân nhaân tai naïn.
- Ghi nhaän vaø ñoái chieáu taïi ñieåm kyõ thuaät ñieän cuûa maïch ôû hieän tröôøng
vaø caùc thöông tích tìm thaáy treân ngöôøi naïn nhaân coù phuø hôïp hay khoâng.

THÖÔNG TÍCH DO SEÙT

I. ÑAÏI CÖÔNG:

64
 - Cheát do seùt ñaùnh do nhieàu cô cheá.
- Doøng ñieän cao theá cuûa seùt cuøng vôùi tia löûa ñieän phoùng vaøo cô theå laøm
cho cô tim co thaét ñoät ngoät.
Ñoàng thôøi laøm cho toaøn boä cô theå bò teâ lieät hoaøn toaøn do ñieän taùc duïng
leân trung taâm hoâ haáp vaø thaàn kinh trung öông.
- Ngoaøi ra do taùc ñoäng cuûa hôi eùp, do khoâng khí quaù ñoät ngoät (quaàn aùo bò
xeù raùch hay bay maát quaàn aùo).
- Gaây boûng naëng ôû phaàn da vaø phaàn meàm do taùc ñoäng cuûa tia löûa ñieän
cao theá. (neáu trong ngöôøi coù ñoà vaät baèng kim loaïi taïi nôi ñieän vaøo vaø ra, caùc
vaät ñoù bò noùng chaûy vaø nhieãm töø).
1. Khaùm nghieäm:
a. Khaùm ngoaøi:

Hình 4. 38. Thöông tích bò chaùy xeùm do seùt ñaùnh.

- Quaàn aùo bò raùch naùt.

- Treân maët da khoaûng giöõa nôi ñieän vaøo vaø ñieän ra coù nhöõng veát ñoû hình
caây (hình chaân chim…) veát naøy laø ñaëc tröng cuûa ngöôøi bò seùt ñaùnh.
- Veát boûng thöôøng ôû ñoä 2 - ñoä 3.
- Caùc ñoà vaät cuûa naïn nhaân bò noùng chaûy, chaùy xeùm hay bò nhieãm töø.
- Coù theå gaây moät soá thöông tích nhö gaõy xöông, chaán thöông soï.
b. Khaùm trong:
Nhö trong cheát do ñieän giaät.

65
 - Ngoaøi ra coù theå xuaát huyeát trong oå buïng do cô quan noäi taïng bò taùc
duïng giaùn tieáp cuûa seùt gaây ra.
c. Caùc daáu hieäu khaùc:
- Xem xeùt hieän tröôøng ñeå tìm daáu veát (caây, coû vaø moät soá hieän vaät khaùc
coù aûnh höôûng cuûa seùt ñaùnh).
- Coù hieän töôïng muøi ñaëc bieät OÂzoân khí do seùt ñaùnh toûa ra.
- Xaùc ñònh caùc vaät kim loaïi treân ngöôøi naïn nhaân coù bò chaùy, chaùy xeùm,
nhieãm töø…

66
 CHÖÔNG V

PHAÙP Y CHEÁT NGAÏT

Ñònh nghóa vaø nguyeân nhaân cheát ngaït:

1. Ñònh nghóa:
Cheát ngaït laø hieän töôïng thieáu haún hay thieáu moät phaàn, moät caùch nhanh
choùng, hay daàn daàn, döôõng khí CO2 trong maùu hay trong caùc toå chöùc.
2. Nguyeân nhaân:
Coù nhieàu nguyeân nhaân gaây cheát ngaït.
a. Khoâng khí thieáu O2
- O2 bò thay theá bôûi moät khí trô (khoâng ñoäc nhöng khoâng coù taùc duïng hoâ
haáp) nhö Nitô, Hydro.
- AÙp löïc khoâng khí giaûm (thöôïng taàng khoâng khí).
b. CO2 vöøa chieám choã O2 vöøa coù ñoäc (ví duï: ngaït vì xuoáng gieáng coù chöùa
nhieàu CO2 phaùt sinh töø caùc chaát höõu cô hoâi thoái).
c. Khoâng khí bò thay theá bôûi chaát loûng:
- Cheát ñuoái.
d. Caùc chöôùng ngaïi laøm taéc ñöôøng hoâ haáp (ngaït cô tính):
- Caùc ñöôøng hoâ haáp phoåi bò taéc: Do beänh lyù nhö baïch caàu, ung thö thanh
quaûn, aùp xe haàu…).
- Caùc cô hoâ haáp khoâng co giaõn ñöôïc vì:
Teâ lieät
Co cöùng
Bò chaën (choân soáng, cheøn eùp trong ñaùm ñoâng ngöôøi).
Phoåi bò xeïp do vieâm maøng phoåi coù nöôùc hay khoang maøng phoåi coù hôi.
e. Chöùc naêng hoâ haáp cuûa phoåi bò giaûm:
Do vieâm phoåi, vieâm pheá quaûn phoåi, phuø phoåi caáp.
g. Trong maùu bò:
- Giaûm löôïng Hemoglobin vì thieáu maùu naëng (thieáu hoàng huyeát caàu)
xuaát huyeát nhieàu, maùu nhieãm chaát ñoäc, tieâu huyeát.
- Hemoglobin bieán thaønh methimoglobin hay Sulhemoglobin (ñoäc khí
oxyt caùc bon).

67
 - Nhieàu thaùn khí (CO2) vì söï tuaàn hoaøn ôû phoåi bò trì treä do suy tim, phuø
phoåi thuï ñoäng.
h. Maát khaû naêng tieâu thuï O2 cuûa caùc toå chöùc (truùng ñoäc khí axit
cyanhydric) HCN.
3. Trieäu chöùng laâm saøng:
- Thöïc nghieäm ngaït thôû cho thaáy khi löôïng oxy trong phoåi bò hoaøn toaøn
giaûm 12-14% vaø khí Carbonic leân tôùi 6-8% thì xuaát hieän nhöõng trieäu chöùng
nhö.
- Nhöùc ñaàu, buoàn baõ chaân tay, thôû nhanh, huyeát aùp taêng.
- Khí oxy giaûm 8% vaø caùrbonic taêng 12% thì cheát. (bình thöôøng O2
2O,96% CO2 0,04% trong khoâng khí ).
Neáu laáp ñöôøng hoâ haáp hoaøn toaøn, ngaït xuaát hieän laàn löôït qua 4 giai
ñoaïn.
a. Khoaûng moät phuùt ñaàu thôû saâu, nhanh, tieáp ñoù khoù thôû, nhòp tim taêng,
baát tænh.
b. Khoaûng 2-3 phuùt khoù thôû ra, nhòp tim taêng, maát phaûn xaï, co giaät hoaøn
toaøn, co boùp cô trôn gaây tieåu tieän vaø ñaïi tieän.
Caùc trieäu chöùng cuûa giai ñoaïn 1-2 do trung taâm hoâ haáp bò kích thích bôûi
O2 giaûm, ñaëc bieät do khí CO2 taêng.
c. Giai ñoaïn 3 ñoä moät phuùt nhòp thôû luùc nhanh chaäm, huyeát aùp giaûm do
trung taâm hoâ haáp bò öùc cheá bôûi noàng ñoä CO2 quaù cao trong cô theå.
d. Chöøng 30 giaây, trung taâm hoâ haáp vaø trung taâm vaän maïch bò öùc cheá saâu
do noàng ñoä CO2 quaù cao trong maùu vôùi thôøi gian keùo daøi laøm cho tim loaïn
nhòp roài ñaäp thöa daàn, huyeát aùp giaûm ñi roõ reät, maát phaûn xaï, ñoàng töû giaûm, cô
meàm, thôû ngaùp vaø cuoái cuøng ngöøng thôû.
Nhìn chung söùc ngaït khoâng quaù 5 phuùt, caù bieät coù khi ñeán 10 phuùt hoaëc
laâu hôn. Neáu naïn nhaân ñöôïc cöùu soáng coøn thaáy khoù thôû trong vaøi ngaøy, ho ra
maùu, vieâm phoåi, maát trí hoaëc giaûm trí nhôù trong moät thôøi gian.
4. Nhöõng daáu hieäu cheát ngaït ôû töû thi:
a. Daáu hieäu beân ngoaøi:
Xung huyeát giaùc maïc, da, maët, coå, moâi vôùi möùc ñoä khaùc nhau, veát hoen
töû thi xuaát hieän sôùm, lan roäng nhanh sau 30 phuùt (bình thöôøng töø 3-24 giôø) hö
thoái cuõng sôùm, giai ñoaïn cöùng töû thi raát ngaén.
b. Daáu hieäu beân trong:
Treân caùc phuû taïng coù caùc daáu chaám xuaát huyeát (daáu hieäu Taedieu) raûi
raùc ôû thaønh maïc, thöôïng taâm maïc, maøng phoåi, trong naõo, trong giaùc maïc. Ñoâi

68
khi thaáy caû tuyeán thöôïng thaän. Qua dieän caét thaáy taát caû caùc phuû taïng xung
huyeát raát nhieàu. Maøu cuûa phuû taïng xung huyeát tuøy thuoäc vaøo nguyeân nhaân
gaây ngaït.
Neáu nguyeân nhaân gaây ngaït chæ laøm toå chöùc teá baøo khoâng haáp thuï ñöôïc
O2, coøn trong maùu löôïng O2 vaãn bình thöôøng thì maùu phuû taïng ñoû töôi gioáng
maøu ñoû caùnh sen (ngoä ñoäc caùc chaát Clorat, Nitrit, ñaëc bieät laø Oxytcaùcbon).
Xung huyeát caùc phuû taïng laø bieåu hieän thích nghi cuûa cô theå ñeå buø ñaép
vaøo söï thieáu huït cuûa Oxy khieán cho nhòp tim taêng nhanh, phoåi thôû maïnh laøm
taêng khoái löôïng maùu taêng duy trì söï soáng taïi nhöõng cô quan troïng nhö naõo,
tim khi thieáu oxy tim boùp nhanh, doàn khoái löôïng maùu veà heä thoáng ñoäng tónh
maïch laøm aùp löïc thaønh maïch taêng, trong khi ñoù hoâ haáp cuûa caùc teá baøo noäi moâ
bò roái loaïn, khieán moái lieân keát giöõa chuùng vôùi nhau thieáu chaët cheõ, do ñoù nôi
naøo thaønh maïch xung huyeát thì hoàng caàu thoaùt quaûn gaây neân hieän töôïng xuaát
huyeát raûi raùc.
Ngoaøi caùc hieän töôïng, daáu hieäu cuûa trieäu chöùng ngaït treân, coøn phaûi xaùc ñònh
tìm daáu veát giaõy duïa, caøo caáu laøm saây xaùt da naïn nhaân trong töøng nguyeân
nhaân gaây ngaït.

69
 A. NGAÏT DO KHÍ DIOXIT CACBON
(Cacbonnic - CO2)

I. ÑAÏI CÖÔNG:
Caùcbonnic töï nhieân coù trong khoâng khí khoaûng 0,03% noù saûn sinh bôûi: Söï
leân men, moác töông, hôi thôû cuûa thöïc vaät, khoùi caùc ñaùm chaùy. CO2 coù tyû troïng
cao (1,254) naëng hôn khoâng khí neân tuï ôû vuøng thaáp nhö ôû ñaùy gieáng môùi ñaøo
ôû nôi coù nhieàu chaát höõu cô thoái röõa. Neân seõ bò tai naïn ngaït do ñaøo gieáng vaø
caûi taïo gieáng. Khí Cacbonic coù taùc duïng kích thích trung taâm hoâ haáp, thaàn
kinh pheá vò vaø kích thích voû naõo laøm tim ñaäp chaäm roài ngöng ñaäp.
II. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG:
- ÔÛ noàng ñoä töông ñoái cao thì xuaát hieän meät moûi, nhöùc ñaàu, buoàn nguû,
tim ñaäp nhanh, thôû gaáp.
Noàng ñoä cao chaân tay run, noùi uù ôù, baát tænh roài co giaät, nhòp tim vaø hoâ
haáp chaäm. Neáu ñöa naïn nhaân ra khoûi nôi gaây naïn, cho caáp cöùu thôû Oxy thì
môùi soáng ñöôïc.
III. KHAÙM NGHIEÄM:
Coù caùc daáu hieäu sau
- Maët tím baàm coù chaám xuaát huyeát, muõi moàm coù boït hoàng traøo ra.
- Caùc phuû taïng ñeàu coù bieåu hieän cuûa ngaït.
- Neáu cheát trong ñaùm chaùy caàn tìm heä thoáng khí pheá quaûn coù aùm khoùi
cuûa than buïi hoaëc chaùy nieâm maïc khoâng? Neáu coù, ñoù laø nhöõng daáu hieäu ñaëc
bieät.
- Neáu neùm xaùc vaøo ñaùm chaùy thì khoâng coù daáu hieäu naøy.
- Ngoaøi ra khoù coù theå tìm ñöôïc khí CO2 trong maùu vaø sau khi cheát cô theå
töï tieâu cuõng sinh ra nhieàu CO2.

70
 B. CHEÁT NGAÏT DO KHÍ OXYT CAÙCBON (CO)

I. ÑAÏI CÖÔNG:
CO ñöôïc taïo bôûi söï chaùy khoâng ñöôïc hoaøn toaøn. Thöôøng gaëp trong caùc loø
nung gaïch, voâi, ñaùm chaùy lôùn.
Bình thöôøng Hemoglobin cuûa hoàng caàu laáy CO2 töø teá baøo ôû daïng
Cacbocy hemolobin (HbCO).
Cô theå thaûi töø CO2 ôû phoåi roài laïi trôû laïi veà daïng nguyeân Hemoglobin,
ñoàng thôøi taïi ñaây Hemoglobin laïi nhaän O2 töø beân ngoaøi ôû daïng
Oxyhemoglobin (HbO2) vaø ñöa ñeán nuoâi döôõng teá baøo. ÔÛ teá baøo (HbO2) ñeå
laïi O2 vaø tieáp nhaän CO2 do teá baøo thaûi ra. Hb laïi tieáp tuïc trôû veà chu kyø môùi.
Ñoù laø quaù trình hoâ haáp bình thöôøng cuûa cô theå.
Nhöng rieâng ñoái vôùi CO thì söï keát hôïp CO vôùi Hemoglobin trôû thaønh
Caùcbon Hemoglobin (HbCO) raát khoù phaân ly hoaëc phaân ly chaäm 3600 laàn vôùi
phaân ly cuûa Oxy Hemoglobin.
Keát quaû thöïc nghieäm cho thaáy 1% CO hít thôû vaøo cô theå laøm cho 50%
Hb trôû thaønh Cacbocy Hemoglobin vaø maát taùc duïng vaän chuyeån O2. Neáu noàng
ñoä HbCO leân tôùi 10% thì cô theå coù caùc trieäu chöùng roái loaïn 40% ngoä ñoäc roõ
reät vaø neáu taêng 70% trong maùu thì naïn nhaân cheát raát nhanh.
Vì baûn chaát ngaït do CO laø do maùu khoâng cung caáp ñöôïc CO2 cho toå chöùc
teá baøo, vì noù öùc cheá hoaït ñoäng cuûa heä thoáng men hoâ haáp. Maëc duø söï keát hôïp
Cacbocy Hemoglobin beàn vöõng, nhöng cho thôû O2 döôùi aùp löïc cuõng coù khaû
naêng cöùu chöõa ñöôïc, nhöng tuøy thuoäc vaøo löôïng CO hít vaøo nhieàu hay ít.
II. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG:
1. Bieán chöùng caáp tính: Ít gaëp, chæ gaëp ôû nôi moû than, vì CO raát cao, aùp
suaát neân gaây nhieãm ñoäc raát nhanh laøm caùc cô co cöùng vì theá naïn nhaân coøn
soáng hoaït ñoäng ôû tö theá naøo thì khi cheát giöõ nguyeân tö theá ñoù.
2. Bieán chöùng chaäm: Naïn nhaân choaùng, buoàn noân roài loaïn taâm thaàn, lieät
moät soá daây thaàn kinh, sau cuøng hoân meâ vaø co giaät tröôùc khi cheát.
- Roái loaïn thaân nhieät.
- Roái loaïn tuaàn hoaøn: cöôøng ñoä tim co boùp maïnh, huyeát aùp taêng, sau ñoù
tim ñaäp giaûm daàn roài ngöøng ñaäp keát hôïp huyeát aùp giaûm vaø maát, nöôùc tieåu coù
Anbumine.

III. KHAÙM NGHIEÄM:

71
 1. Khaùm ngoaøi: da, nieâm maïc bao giôø cuõng coù maøu ñoû töôi, caùc veát hoen
ngoaøi töû thi maøu ñoû thaãm. Ñoái vôùi da ñen ngaêm phaûi quan saùt kyõ ôû nieâm maïc,
moàm, maét, gan baøn chaân, baøn tay vaø phaûi xem maøu caùc phuû taïng vaø caùc phuùc
maïc môùi nhaän ñònh ñöôïc.
2. Khaùm trong: Caùc phuû taïng maøu ñoû töôi, phoåi phuø vaø ñoû nhö son.
3. Xeùt nghieäm maùu:
- Döôùi thaân nhieät (ñun oáng nghieäm coù chöùa maùu). Nhieãm ñoäc CO thì
Oxyhemoglobin trong maùu vaãn giöõ maøu ñoû töôi.

72
 C. NGAÏT DO HCN

I. ÑAÏI CÖÔNG:
Thöôøng gaëp trong voû saén, HCN coù noàng ñoä cao hay thaáp tuøy thuoäc vaøo
loaïi saén, ngoaøi ra coøn gaëp moät soá loaïi haït ñaäu, haït ñaøo, haït mô. Muoái cuûa caùc
loaïi acid naøy ñeàu ñoäc, nhaát laø muoái CNK, CNHg, caùc muoái cuûa acid naøy thuûy
phaân döôùi taùc duïng cuûa dòch vò.
HCN deã bay hôi, khoâng maøu, muøi nhö muøi haït ñaøo, caùc loaïi thöïc vaät coù
acid cyanhydric hoaëc muoái cuûa noù khi aên vaøo cô theå döôùi taùc duïng cuûa dòch
vò, ñieän thuûy phaân giaûi phoùng ra vaø ngaám vaøo maùu gaây ñoäc cheát ngöôøi, tuy
nhieân noù coøn tuøy thuoäc vaøo noàng ñoä cao hay thaáp.
Nguyeân nhaân gaây ñoäc laø do söùc öùc cheá men hoâ haáp Oxydaza vaø
Warburg, taùc ñoäng chuû yeáu trong khaâu chuyeån ñieän töø neân khoâng chuyeån O2
ñeán teá baøo, gaây neân teá baøo bò ngaït, O2 öù nhieàu trong maùu.
II. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG:
1. Ngaït caáp tính: Hít phaûi HCN hay muoái cuûa noù, sau ít phuùt thaáy choùng
maët, khoù nuoát, ngaát, maét trôïn, nghieán raêng, chaûy nöôùc raõi, co giaät vaø cheát
trong vaøi giaây ñeán vaøi giôø.
2. Ngaït chaäm: Hay gaëp trong ngoä ñoäc saén, beänh nhaân ñau buïng, choaùng,
nhöùc ñaàu, noân muûa, neáu khoâng caáp cöùu seõ töû vong.
Ghi chuù: Khoâng neân aên saén caû voû hoaëc luoäc caû voû.
- Meï aên saén con buù cuõng bò ngoä ñoäc.
- Ñieàu trò: Duøng moïi caùch cho naïn nhaân oùi möûa (uoáng nöôùc muoái, moùc
hoïng, hoaëc tieâm Apomorphine) sau ñoù uoáng ñöôøng, truyeàn tónh maïch Gluza
5% vaøo cô theå.
III. KHAÙM NGHIEÄM:
1. Khaùm ngoaøi: Da, nieâm maïc hoàng, veát hoen töû thi cuõng hoàng (do O2 coù
nhieàu trong maùu). Töû thi cöùng ngay sau khi cheát.
2. Khaùm trong: Moå oå buïng coù muøi haït ñaøo xoâng leân, caùc phuû taïng vaø
phoåi coù maøu ñoû caùnh sen. Nieâm maïc daï daøy coù theå vieâm.
3. Xeùt nghieäm maùu ñeå tìm HCN.

73
 D. CHEÁT NGAÏT DO CÔ TÍNH

I. CHEÁT TREO COÅ:

1. Khaùi nieäm: Treo coå ñöôïc goïi laø “thaét coå” ñeå chæ haønh ñoäng laøm ngheït
thôû baèng moät voøng daây, voøng tay xieát chaët vaøo coå.
Veà phöông dieän phaùp y: Ta caàn ñònh nghóa roõ raøng: “treo coå” vaø “cheït
coå” (boùp hay thaét coå) vì nhöõng haønh ñoäng ñoù khaùc nhau veà nguyeân nhaân vaø
caùc daáu veát ñeå laïi.
Treo coå laø moät baïo ñoäng cô theå maéc vaøo moät caùi daây buoäc vaøo moät ñieåm
coá ñònh, roài bò buoâng thaû, maø troïng löôïng cuûa noù giaèng caùi daây treo vôùi moät
söùc ñuû maïnh ñeå laøm cho cheát.
2. Trieäu chöùng:
- Qua moät soá naïn nhaân ñöôïc cöùu soáng ñaõ moâ taû veà quaù trình, daáu hieäu
laâm saøng qua 4 giai ñoaïn sau:
- Giai ñoaïn moät: Khoaûng moät phuùt coù caûm giaùc noùng maët, naûy ñom ñoùm
maét, ñau coå naëng vaø ñau nhoùi hai chi döôùi, tim ñaäp nhanh hoâ haáp chaäm roài baát
tænh.
- Giai ñoaïn hai: Nhòp tim nhanh maát caùc phaûn xaï, co giaät ñaùi æa.
- Giai ñoaïn ba: Heát co giaät, thôû ngaén roài ngöøng thôû haún.
Ñaây laø giai ñoaïn cheát giaû. Neáu cöùu chöõa kòp thôøi thì soáng.
- Giai ñoaïn boán: tim ñaäp raát nhanh, huyeát aùp cao roài giaûm vaø cheát haún.
3. Cô cheá cheát treo coå:
Nhöõng yeáu toá ñöa ñeán töû vong goàm 3 cô cheá:
a. Ngheït ñöôøng thôû: Do voøng daây xieát chaët laøm taéc ngheõn hoaøn toaøn
ñöôøng hoâ haáp, taïi phía treân cuûa suïn giaùp ngaên chaën hoaøn toaøn söï thoâng khí
phoåi, caùc phaûn xaï sinh toàn laøm goác löôõi lieân tuïc chuyeån ñoäng theo chieàu doïc
ñaäp vaøo thaønh sau hoïng vaø suïn thanh thieät nhaèm môû thoâng ñöôøng thôû.
b. Phaûn xaï öùc cheá: Döôùi aùp löïc cuûa daây thaét, xoang tónh maïch caûnh hoaëc
thaàn kinh pheá vò bò cheøn eùp, heä giao caûm taïi vuøng coå hình thaønh caùc phaûn xaï
öùc cheá laøm ngöøng tim vaø ngöøng thôû.
c. Cheøn eùp caùc ñoäng maïch: Döôùi aùp löïc cuûa daây thaét, tónh maïch caûnh
gaây thieáu maùu, öù maùu, phuø naõo. Do maùu khoâng leân naõo vaø thieáu O2 neân naïn
nhaân hoân meâ raát nhanh.

4. Khaùm nghieäm töû thi :

74
 Caàn ñaët vaán ñeà: Cheát treo coå hay treo xaùc cheát. Caàn naém vöõng phöông
thöùc treo, caùch buoäc daây, vò trí cuûa nuùt buoäc vaø tö theá cuûa naïn nhaân, caùc daáu
veát treân töû thi (tö theá treo coå, treo hoaøn toaøn hay khoâng hoaøn toaøn).
a. Khaùm ngoaøi: Taát caû caùc daáu veát treân töû thi coù lieân quan raát maät thieát
ñeán tính chaát daây treo, vò trí nuùt buoäc, phöông thöùc buoäc vaø tö theá cuûa naïn
nhaân.
- Veát hoen töû thi: Veát naøy xuaát hieän ôû caùc vò trí khaùc nhau tuøy tö theá treo
coå cuûa naïn nhaân. Neáu treo hoaøn toaøn (khoâng chaïm ñaùy) veát hoen töû thi ôû caùc
chi döôùi (töø ñaàu goái trôû xuoáng). Neáu treo khoâng hoaøn toaøn (treo quì, thaân
nghieâng…) thì veát hoen töû thi ôû vò trí thaáp nhaát.
- Veát raõnh (haèn) ôû coå: laø daáu hieäu chính ñeå giaùm ñònh söï cheát.
Do söùc eùp cuûa voøng daây thaét, do coå nôi tieáp xuùc vôùi beà maët cuûavoøng daây
trôû thaønh moät raõnh haèn, khoâ raùp, maøu naâu, mang hình daïng cuûa beà maët tieáp
xuùc cuûa voøng daây thaét.
Khi khaùm nghieäm caàn moâ taû kyõ veà ñoä saâu cuûa raõnh treo, kích thöôùc, hình
daïng, maøu saéc, vò trí vaø ñoä saâu cuûa raõnh treo. Ñaëc ñieåm cuûa raõnh naøy tuøy
thuoäc vaøo ñöôøng kính, ñoä raén cuûa daây treo, leä thuoäc vaøo daây keùp hay daây
ñôn, daây nhaün hay daây goà gheà.
- Veát haèn bao quanh coå: saùt treân suïn giaùp, thaønh moät voøng khoâng kheùp
kín, khuyeát taïi choã cöùng vôùi nhöõng nuùt thaét cuûa voøng daây.
+Veát haèn roõ nhaát vaø coù chieàu höôùng roäng, saâu lôùn nhaát taïi ñieåm ñoái dieän
vôùi nuùt thaét vaø coù chieàu höôùng giaûm daàn veà phía nuùt thaét.
• Ñöôøng kính cuûa daây caøng nhoû thì ñaùy raõnh caøng saâu.
• Daây treo caøng roäng thì öùng vôùi neáp roäng môø.
• Meùp treân raõnh, haèn phình to hôn meùp raõnh döôùi vaø thöôøng coù chaûy maùu
do maùu ôû phaàn treân xuoáng bò daây treo chaën laïi. Meùp döôùi raõnh coù maøu
nhaït hôn do maùu coøn löu thoâng ñöôïc.
- Maët töû thi: Thöôøng traéng beäch, neáu treo caân ñoái nuùt treo ôû cuoái caèm do
maùu vaãn leân maët ñöôïc. Neáu treo coå vôùi nuùt treo sau gaùy thì maët tím taùi vaø
ñaàu töû thi luoân luoân nghieâng veà phía ñoái dieän nuùt thaét.
- Thöông tích: Neáu aùn maïng thì coù theå coù nhöõng thöông tích gaây ra do xoâ
saùt hay do bò ñaùnh, nhöng ôû tö ûthi ngöôøi treo coå hay töï töû vaãn thöôøng coù
nhöõng thöông tích gaây ra do söï co giaät, veát caøo moùng tay cuûa mình hay bò
baàm, tuï maùu do va chaïm vaät xung quanh.
- Veát tinh dòch: Tinh dòch xuaát ra trong giai ñoaïn naïn nhaân co giaät ñöôïc
tìm thaáy ôû loã nieäu ñaïo ngoaøi hay quaàn loùt naïn nhaân.

75
 Hình 5.1: Töï töû do töï treo coå baèng daây.

Hình 5. 2: Daáu haèn ôû coå do daây thaét coå ñeå laïi.

76
 Hình 5. 3: Daáu haèn ôû coå do daây thaét coå ñeå laïi.

Hình 5. 4: Daáu haèn ôû gaùy do daây thaét coå ñeå laïi.

b. Khaùm trong.
- Môû ñaùy raõnh treo, thaáy moät ñöôøng maøu traéng boùng do toå chöùc lieân keát
bò eùp maïnh gaây ra.
- Taïi bôø haèn daây thaét bò xung huyeát vaø raûi raùc moät soá chaûy maùu nhoû.

77
 - Baàm maùu: Laø daáu hieäu quan troïng nhaát ôû öùc ñoøn chuõm, coù theå ôû thanh
quaûn, chaûy maùu cô ngöïc, cô baû vai.
- Coù theå gaõy xöông moùng, suïn giaùp, suïn thanh khí quaûn.
- Coù theå thaáy toån thöông caùc huyeát quaûn nhö raùch ngang nôi maïc ñoäng
maïch caûnh.
- Nhieàu oå xuaát huyeát nhoû (purpura) ñöôïc tìm thaáy trong chaát traéng cuûa
naõo, treân beà maët phoåi döôùi maøng phoåi, treân beà maët tim döôùi thöôïng taâm maïc.
Ghi chuù: Caàn phaân bieät cheát treo thì caùc thöông tích ñaàu baàm tím, xung
huyeát. Keå caû phuû taïng, coøn treo xaùc cheát thì ngöôïc laïi.

Hình 5. 5 . Veát tuï maùu taïi caùc ñoát coå C2, C3, C4 do daây thaét cheïn vaøo coå.

78
Hình 5. 6 . Hình suïn giaùp vaø xöông moùng.

79
 E. CHEÏN COÅ (BOÙP COÅ)
I. ÑAÏI CÖÔNG:
Cheïn coå laø baïo ñoäng gaây ngaït baèng caùch duøng tay hay caùc duïng cuï meàm
hoaëc raén cheøn ngang qua coå.
Cheïn coå hay gaëp trong aùn maïng, xaûy ra chuû yeáu ñoái vôùi treû em, ngöôøi
giaø vaø phuï nöõ vì ñoái töôïng naøy choáng cöï yeáu, khoâng coù söùc choáng ñôõ.
II. KHAÙM NGHIEÄM:
1. Khaùm ngoaøi:
- Daáu veát beân ngoaøi : Boùp coå khoâng chæ coù veát tích ôû coå maø coøn coù caùc
veát khaùc do naïn nhaân choáng cöï. Nhö baøn tay dích toùc, da, maûnh aùo… Ngoaøi
ra coøn coù caùc veát thöông tích khaùc do hung thuû gaây neân khi naïn nhaân choáng
cöï.
- Taïi coå: Phaûi tìm veát moùng tay, ñoù laø veát xöôùc laèn hình baùn nguyeät ôû hai
beân coå, tröôùc coå, goùc haøm, ngoaøi ra tìm daáu veát quanh moàm vaø xem moàm coù
nheùt gì hay khoâng ?

Hình 5. 7: Daáu veát cheïn coå baèng tay do hung thuû ñeå laïi treân coå naïn nhaân.

- Taïi maët: Vì caùc huyeát caûm caûnh khoâng bò eùp lieân tuïc, maët xöng to coù
nhöõng ñieåm tuï maùu, maét môû to, ñoû coù tuï maùu, vì khí quaûn khoâng bò taéc haún
neân boït ôû pheá quaûn öùa leân moàm vaø muõi. Löôõi tröông to, chen vaøo giöõa hai
haøm raêng vaø coù in veát raêng (cheïn do daây meàm).

80
 - Caùc thöông tích khaùc: tìm caùc ñieåm tuï maùu ôû maët, ñaàu chaân tay, coå
tay, hoaëc daáu baàm tuï maùu ôû hai beân maïng söôøn, ngöïc do hung thuû tì goái leân.
Neáu naïn nhaân laø nöõ thì phaûi khaùm maøng trinh, tìm tinh truøng, vì coù theå bò hieáp
tröôùc khi cheát.

Hình 5. 8: Daáu veát cheïn coå baèng tay (hình moùng tay) treân naïn nhaân.

Hình 5. 9. Daáu baàm tuï maùu hai ngöïc cuûa naïn nhaân do hung thuû cheïn coå vaø
hieáp daâm.

81
Hình 5. 10. Daáu baàm tuï maùu hai ñuøi cuûa naïn nhaân vaø tinh truøng cuûa hung
thuû ñeå laïi sau khi cheïn coå vaø hieáp.

82
83
 Hình 5. 10 . Daáu raêng cuûa naïn nhaân ñeå laïi treân coå hung thuû do töï veä.

2. Khaùm trong:
Chuû yeáu tìm nhöõng thöông tích ôû vuøng coå, nhaát laø nhöõng ñaùm tuï maùu,
caùc thöông tích treo coå hay cheïn coå khoâng khaùc nhau. Coøn ôû phuû taïng thì coù
nhöõng toån thöông gioáng nhö ôû caùc tröôøng hôïp ngaït cô tính khaùc.
Ngoaøi ra phaûi xem kyõ heä thoáng xöông, nhaát laø xöông söôøn coù gaõy hoaëc
tuï maùu khoâng do hung thuû tyø goái vaøo maïng söôøn hay ngöïc.

84
 F. SÖÏ NGHEÏT THÔÛ

I. ÑÒNH NGHÓA:
Ngheït thôû laø bò ngaït do söï thoâng khí bò caûn trôû hay bò ñình haún hoaëc
ñöôøng hoâ haáp bò taét.
II. NGUYEÂN NHAÂN:
1. Taéc ñöôøng hoâ haáp:
a. Hoùc: Nhöõng dò theå coù theå maéc trong hoïng ôû thanh quaûn, khí pheá quaûn,
hay thöïc quaûn,
b. AÙn maïng: Naïn nhaân coù theå bò hung thuû aán tay, gieû, goái vaøo moàm, muõi
hay bò nheùt gieû vaøo taän trong hoïng, hay bò ñeø naèm saáp xuoáng ñaát vaø giuùi maët
vaøo ñaát, naïn nhaân phaûi yeáu hôn hung thuû nhieàu, hay bò ñaùnh baát tænh tröôùc ñoù.
2. EÙp ngöïc - buïng:
a. Ruûi ro: Do bò cheøn eùp trong ñaùm ñoâng, tai naïn xe coâng coäng, bò choân
soáng hay bò suït haàm.
b. AÙn maïng: Thöôøng hay gaëp trong caùc beänh lyù khi caùc khoái laáp ñöôøng
hoâ haáp (polip, cacer) hoaëc khoái u thöïc quaûn, u haïch trong pheá quaûn, u trong
theá cheøn eùp pheá quaûn.
III. KHAÙM NGHIEÄM:
1. Khaùm ngoaøi:
- Maët töû thi: Maët phuø, xanh tím, neáu ngaït vì ngöïc vaø buïng bò eùp thì maët
xanh tím ñeán cöïc ñoä, coù nhöõng ñieåm tuï maùu laám taám vaø vuøng xanh tím xuoáng
ñeán taän vai vaø phaàn treân cuûa ngöïc, muõi, tai vaø coù theå chaûy maùu.
- Thöông tích ngoaøi: Neáu bò ngaït do aùn maïng thöôøng xaûy ra ôû treû em vaø
caùc phuï nöõ, tìm caùc veát moùng tay, ngoùn tay, chung quanh moàm, trong moàm,
nhöõng veát eùp da ngöïc hay da löng bôûi ñaàu goái hung thuû tyø leân, coù theå coù
nhöõng maûnh da cöùng nhö da giaáy vaø nhöõng thöông tích do xoâ xaùt, ñaùnh ñaäp.
Neáu cheát ngaït trong ñaùm ñoâng thì coù nhöõng thöông tích ôû mình, tay
chaân gaây ra bôûi söï xoâ xaùt, giaèng xeù, coøn choân soáng coù theå coù nhöõng thöông
tích coù tuï maùu do ñaát ñaù gaïch rôi vaøo mình khi coøn soáng, trong moàm muõi coù
caùc dò vaät do queät phaûi vaøo nhö buïi, caùt…
2. Khaùm trong:
- Trong tröôøng hôïp cheát vì hoùc, tìm dò vaät trong hoïng, thanh quaûn, khí
pheá quaûn, thöïc quaûn.

85
 - Neáu töû thi ñaøo leân (ñaõ hö thoái) vaø nghi ñaõ coù söï choân soáng thì khoâng
nhöõng tìm ñaát, caùt, soûi trong moàm, muõi, hoïng maø phaûi tìm caùc chaát aáy trong
khí quaûn, caùc pheá quaûn lôùn vaø nhoû, trong thöïc quaûn vaø daï daøy.
Moå töû thi coøn cho thaáy caùc daáu hieäu chung cuûa söï cheát ngaït ôû caùc phuû
taïng.

86
 G. CHEÁT ÑUOÁI
(Cheát trong chaát loûng)

1. ÑÒNH NGHÓA:
Cheát ñuoái laø moät theå cheát ngaït, do chaát loûng ñoät nhaäp vaøo toaøn boä cô
quan hoâ haáp laøm ngöng hoâ haáp vaø ngaït thôû.
2. NGUYEÂN NHAÂN:
Cheát ñuoái do coù theå ruûi ro, töï töû hay aùn maïng. Khi töû thi coù buoäc chaân
tay hay buoäc ñaù khoâng neân tin laø aùn maïng, bôûi vì tröôùc khi nhaûy xuoáng nöôùc
ñeå töï töû, hoï töï troùi tay chaân hay buoäc ñaù vaøo mình ñeå choáng vôùi baûn naêng töï
baûo toàn.
Gieát ngöôøi baèng caùch neùm hay xoâ xuoáng nöôùc khoâng phaûi laø deã vaø
thöôøng phaûi vaät loän hay coù ñoàng phaïm cuõng coù khi hung thuû löøa naïn nhaân voâ
yù ñaåy ngaõ xuoáng nöôùc. Laïi coù naïn nhaân bò ñaùnh gaàn cheát roài neùm xuoáng hoà,
soâng.
3. CÔ CHEÁ CHEÁT TRONG CHEÁT ÑUOÁI:
a. Thieáu O2 caáp: Laø cô cheá chuû yeáu, xaûy ra khi söï thoâng khí qua ñöôøng
hoâ haáp bò ngaên chaën ñoät ngoät vaø hoaøn toaøn do ñöôøng thôû chöùa ñaày dòch töø beân
ngoaøi vaøo daãn ñeán tình traïng thieáu O2 caáp vaø öù ñoäng CO2 trong teá baøo, nhaát laø
teá baøo naõo gaây hoân meâ nhanh choùng. Phaûn xaï sinh toàn laøm cô hoaønh ñoät ngoät
gaây ra daõn phoåi ñeán luùc laøm vôõ caùc pheá nang gaây chaûy maùu trong nhö moâ
phoåi vaø dòch töø beân ngoaøi ñöôïc huùt vaøo traøn ngaäp pheá nang. Maùu pha troän vôùi
khí vaø dòch töø pheá nang traøn vaøo ñoäng maïch phoåi ñeán taâm nhó phaûi vaø doäi
ngöôïc laïi tónh maïch treân gan qua tónh maïch chuû döôùi.
Nöôùc coù theå uoáng vaøo daï daøy ñoàng thôøi vôùi hieän töôïng hít nöôùc vaøo
phoåi.
b. Nöôùc traøn vaøo maùu: Do naïn nhaân huùt maïnh laøm raùch pheá nang, vôõ
huyeát quaûn trong phoåi, aùp löïc nöôùc taêng khieán nöôùc traøn vaøo maùu deã daøng
laøm cho maùu loaõng, hoàng caàu vôõ, öù maùu trong tónh maïch cöûa, tónh maïch chuû.
c. Ñöôøng hoâ haáp coù nhieàu boït laãn nöôùc hoàng do phuø phoåi, raùch pheá nang.
d. Phaûn xaï thaàn kinh quaù maïnh: Khi nhaûy rôi xuoáng nöôùc, nöôùc ñaäp vaøo
maët, gaùy hoaëc hoaûng hoát quaù möùc gaây öùc cheá trung taâm hoâ haáp ôû haønh tuûy
laøm ngöng thôû ngay. Trong tröôøng hôïp naøy, khoâng coù daáu hieäu ngaït, traùi laïi
maët traéng beäch.

87
4. KHAÙM NGHIEÄM TÖÛ THI:
a. Xaùc ñònh caên cöôùc töû thi:
Vieäc nhaän daïng caùc töû thi ngaâm döôùi nöôùc laâu ngaøy raát khoù khaên vì töû
thi ñaõ bieán daïng. Vì vaäy phaûi moâ taû tæ mæ veà caên cöôùc hoïc.
b. Khaùm ngoaøi:
* Tö theá coøn töôi: töû thi coøn meàm, maët tím, coù khi chæ tím moâi vaø vuøng
quanh maét, coù boït ôû moàm vaø loã muõi, nhöng daáu hieäu naøy chöa nhaát ñònh. AÁn
ngöïc hay vuøng thöôïng vò thöôøng thaáy coù nöôùc maøu hoàng, coù boït öùa leân moàm
vaø muõi. Ñaëc bieät boït naøy nhoû khoù tan trong nöôùc vaø dính. Ñöôïc goïi laø maám
boït. Naám boït naøy do nöôùc traøn vaøo pheá nang laøm raùch pheá nang vaø pha laãn
vôùi maùu, bò khoâng khí cuûa nhòp thôû vaø xaùo troän taïo nhieàu boït nhoû trong khí
pheá quaûn, daàn daàn ñaåy khoûi moàm muõi hình thaønh naám boït.
- Veát hoen töû thi xuaát hieän raát sôùm, nhanh vaø lan roäng do maùu loaõng öù
trong heä thoáng tónh maïch. Da loøng baøn tay, chaân traéng baïch nhaên nheo.
- Neáu maët töû thi traéng baïch laø tröôøng hôïp naïn nhaân bò ngaát ngay khi bò
cheát ñuoái, do phaûn xaï haønh naõo (cheát vì öùc cheá). Tröôøng hôïp naøy hieám gaëp.
- Tìm thöông tích do va chaïm vaøo ñaù, hay thöông tích do bò ñaùnh tröôùc
khi cheát ñuoái.
* Töû thi ñaõ thoái röõa: Taïi hieän tröôøng, töû thi noåi laäp lôø, uùp saáp hay uùp
ngöûa (uùp saáp laø ñaøn oâng, uùp ngöûa laø ñaøn baø) hay tay quôø quaïo, hay chaân nhö
ñang ñaïp, caùc ngoùn tay, chaân coù buøn caùt do khi coøn soáng naïn nhaân caøo vaø
ñaïp.
ÔÛ töû thi ngaâm nöôùc laâu, döôùi nöôùc coù hieän töôïng sau:
- Da nhieãm nöôùc: Sau maáy giôø cho ñeán moät ngaøy thì da nhaên nheo, traéng
nhôït ôû tay chaân coù theå tuoät ra töøng maûng lôùp söøng moûng. Nhöng khi tieáp xuùc
vôùi khoâng khí, aùnh saùng nhieät ñoä cao hôn chuyeån raát nhanh sang maøu xanh
luïa vaø naâu ñen. Maët vaø toaøn thaân tröông to, maét loài, moâi treà. Sau cheát töø 10
giôø ñeán moät ngaøy, do ngaám nöôùc, lôùp treân cuûa bieåu bì loøng baøn tay, baøn chaân
bung ra.
- Sau 2 - 4 ngaøy bieåu bì gan baøn tay, chaân bong ra, loät ra.
- Töø 5 -10 ngaøy sau khi cheát thì da ngoùn tay loät ra nhö gaêng tay, da baøn
chaân loät ra nhö vôù giaøy.
- Töø 10 - 15 ngaøy sau: Loâng, toùc, moùng, da ñaàu long ra, trô xöông soï.
Töû thi ngaâm döôùi nöôùc vaøi tuaàn seõ xaø phoøng hoùa caùc toå chöùc. Tröôùc nhaát
laø maët phuû moät lôùp môõ ngaû maøu vaøng trôn do protein bò phaân huûy thaønh môõ

88
vaø amoniac (NH3). NH3 taùc duïng ngay treân môõ laøm cho môõ gaén vôùi Glyxerin
trong cô theå taïo neân chaát xaø phoøng hoùa maøu vaøng.

N2 O Protein NH3 Lipit

Lipit
Glyxerin

NH3
Daïng xaø phoøng hoùa
maøu vaøng

- Söï hö thoái: Töû thi ngaâm nöôùc bò hoâi thoái raát mau neân sôùm noåi leân. Tieáp
xuùc vôùi khoâng khí da choùng bieán maøu, tröôùc bieán maøu luïc sau cuøng ra ñen. ÔÛ
töû thi ngöôøi cheát ñuoái nhöõng veát luïc thöôøng xuaát hieän tröôùc tieân ôû vuøng ngöïc,
coå ñaàu, vôùt leân khoûi maët nöôùc töû thi bieán maøu raát mau choùng. Maët vaø caû thaân
theå tröông to, maét loài, moâi treà.
c. Khaùm trong: Bao giôø cuõng phaûi khaùm kyõ caùc phaàn hoâ haáp treân, phoåi,
tim, gan, daï daøy.
* Hoâ haáp treân:
- Khí quaûn vaø pheá quaûn lôùn ñaày nöôùc boït nhaày, coù theå coù ñaát, caùt, buøn,
thöïc vaät soáng döôùi nöôùc. Daáu hieäu naøy raát coù giaù trò neáu xaùc ngaâm nöôùc chöa
laâu laém.
- Nieâm maïc thanh quaûn, khí quaûn xung huyeát.
* Phoåi: Phoåi khoâng xeïp xuoáng khi moå loàng ngöïc, lôùn, naëng, ñaày nöôùc
hoàng laãn boït. Nhöng neáu töû thi ñaõ hö thoái nhieàu thì phoåi xeïp vì hôi thoái ñaõ
ñaåy nöôùc ôû phoåi leân moàm, muõi vaø khoang maøng phoåi. Söï coù maët moät khoái
löôïng nöôùc (laãn maùu) quan troïng, khoaûng 200 - 1000ml trong khoang maøng
phoåi laø moät daáu hieäu coù giaù trò.
Trong caùc nhaùnh pheá quaûn trong phoåi coù theå coù caùt, buøn ñaát vaø caùc thöïc
vaät nhoû hay maûnh thöïc vaät. Neáu vaùc dò vaät aáy trong phoåi nhaát laø caùc nhaùnh
pheá quaûn nhoû vaø trong caùc pheá nang thì khaû naêng naïng nhaân bò cheát ñuoái
80%.
* Tim: Coù khi coù caùt vuïn trong maùu tim traùi. Taâm nhó phaûi daõn roäng öù
maùu khoâng ñoâng, gan xung huyeát, hôi tröông leân, caét gan coù hieän töôïng chaûy
maùu khoâng ñoâng (maùu bò pha nöôùc).
* Xöông ñaù: Nöôùc qua voøi Eustacln vaøo tai trong khi naïn nhaân saëc vaø ho
maïnh, gaây taêng aùp löïc vaø chaûy maùu vaøo tai trong. Khi loùc maøng cöùng coù theå

89
nhìn thaáy thaønh treân cuûa xöông ñaù coù maøu tím, choïc huùt dòch tai trong qua
thaønh treân xöông ñaù coù theå tìm thaáy dò vaät coù ôû trong nöôùc.
- Trong tröôøng hôïp “cheát vì öùc cheá” (ngöôøi cheát ñuoái traéng) vì nöôùc
khoâng vaøo phoåi neân khoâng coù daáu hieäu vöøa keå treân. Coù theå chaúng thaáy moät
thöông toån phuû taïng naøo caû. Laïi coù tröôøng hôïp cuõng cheát vì öùc cheá nhöng
phaûn xaï vaän maïch gaây tình traïng xung huyeát vaø phuø phoåi caáp vôùi söï phaùt sinh
ôû phoåi nhöõng boït taïo thaønh bôûi khoâng khí vaø huyeát thanh. Ñoù laø tình traïng
“ngaït thöù phaùt” keá tieáp sau söï ngaát.
d. Xeùt nghieäm vi theå:
- Phoåi: Phoåi phuø raát maïnh, caùc pheá nang giaõn roäng, caùc vaùch raùch naùt
nhieàu nôi, caùc mao maïch cuõng giaõn.
- Gan: Caùc xoang maïch, tónh maïch trung taâm giaõn raát roäng, ít hoàng caàu,
nhieàu Albumin, khoang cöûa phuø neà coù huyeát quaûn xung huyeát.
Trong tröôøng hôïp töû thi thoái röõa phaûi tìm:
- Khueâ taûo (plancton), naám rong (diatouee) trong maùu vaø trong phuû taïng
hoaëc trong tuûy xöông daøi.
- Tìm thay ñoåi baêng ñieåm cuûa maùu: Thöôøng Hematocrite maùu tim traùi lôùn
hôn maùu tim phaûi. Bình thöôøng baêng ñieåm maùu (-0,56).
Ví duï: Neáu cheát trong nöôùc ngoït thì maùu tim traùi coù (-0,3) coù nghóa laø
cheânh leäch töø 10-100% cuûa moät ñoä môùi coù giaù trò.
Neáu trong nöôùc maën, nöôùc thaám vaøo maùu neân baêng ñieåm taêng (nhôø ñoù
phaân bieät ñöôïc söï cheát ñuoái ôû nöôùc maën hay nöôùc ngoït).
So saùnh noàng ñoä NaCl trong maùu tim phaûi vaø tim traùi (nöôùc maën, noàng
ñoä NaCl maùu tim phaûi cao hôn noàng ñoä NaCl maùu tim traùi coøn nöôùc ngoït thì
ngöôïc laïi).
Ghi chuù: Phaùt hieän tröôøng hôïp coù nghi vaán cheát khoâng phaûi do cheát ñuoái.
Xaùc bò neùm xuoáng nöôùc sau khi cheát.
- Khoâng thaáy daáu hieäu cheát ngaït döôùi nöôùc.
- Coù theå coù thöông tích do baïo löïc (cheùm, ñaâm, vôõ soï, gaõy xöông vaø ñoái
vôùi nöõ laø thöông tích ôû boä phaän sinh duïc).

90
Hình. 5. 11. Khí pheá nang vôõ do ngaït chaát loûng qua kính hieån vi

91
 CHÖÔNG VI
PHAÙP Y SINH DUÏC

HIEÁP DAÂM

I. ÑAÏI CÖÔNG
- Hieáp daâm, cöôõng daâm, haõm hieáp hay baïo daâm ñeàu laø nhöõng danh töø
ñoàng nghóa. Hieáp daâm laø moät haønh ñoäng xaâm phaïm thaân theå phuï nöõ gaây ra
bôûi moät hay nhieàu ñoái töôïng laø nam giôùi baèng caùch thöïc hieän hoaït ñoäng giao
hôïp khoâng coù söï ñoàng yù cuûa ngöôøi phuï nöõ ñoù.
Haønh ñoäng hieáp daâm ñöôïc coi laø ñaõ thöïc hieän hoaøn toaøn khi döông vaät
ñaõ ñöa ñöôïc vaøo aâm ñaïo hay tröïc traøng.
Ngöôøi bò hieáp daâm coù theå ôû hoaøn caûnh ñang sinh hoaït bình thöôøng, ñang
nguû, say röôïu, bò gaây meâ, hoaëc bò roái loaïn taâm thaàn.
- Hieáp daâm phuï nöõ ôû tuoåi caøng nhoû thì toäi caøng naëng. Hieáp daâm ñoái vôùi
ngöôøi chöa ñeán tuoåi thaønh nieân laø moät toäi aùc, haønh ñoäng daõ man vì boä maùy
sinh duïc chöa phaùt trieån, chöa khaùi nieäm veà duïc voïng neân thuï aùn raát naëng.
Ngoaøi ra yeáu toá taêng toäi, nheï toäi ñöôïc ghi nhaän naïn nhaân laø vò thaønh nieân, phuï
nöõ coù beänh hay coù mang.
- Tuøy theo luaät phaùp cuûa töøng nöôùc maø hieáp daâm coù theå môû roäng aùp
duïng cho caùc tröôøng hôïp vaø haønh ñoäng thöïc hieän, keå caû treân ngöôøi ñoàng giôùi.
- Ngoaøi vaán ñeà hieáp daâm coù tính chaát hình söï trong ñôøi soáng xaõ hoäi coøn
xaûy ra nhieàu haønh vi töông töï mang tính chaát daân söï nhö thoâng daâm, giao
daâm, giao hôïp vuï lôïi, giao hôïp loaïn luaân.
II. CAÁU TRUÙC VAØ HÌNH DAÙNG CUÛA MAØNG TRINH:
- Maøng trinh thöôøng coù hình troøn ngaên aâm hoä vaø aâm ñaïo. Maët ngoaøi phuû
lôùp bieåu moâ laùt töøng töø aâm hoä phaùt trieån ra. Maët trong cuõng do lôùp bieåu moâ ôû
thaønh aâm ñaïo phaùt trieån tôùi aâm hoä. Maøng trinh taïo bôûi neáp gaáp cuûa nieâm maïc
aâm ñaïo. Ít maïch maùu vaø thaàn kinh, thöôøng coù moät loã nhoû ôû giöõa. Beà daøy cuûa
maøng trinh töø 1 - 2mm. Maøng trinh toàn taïi taïm thôøi sau nhieàu laàn giao hôïp,
sau moãi laàn sinh ñeû noù teo daàn.
+ Hình daùng cuûa maøng trinh:
Maøng trinh raát ña daïng.

92
 H. 6. 1. Maøng trinh hình ñaøi hoa. H. 6. 2. Maøng trinh hình vaønh khaên.

H. 6. 3. Maøng trinh caàu noái. H. 6. 4. Maøng trinh coù nhieàu loã.

* Phoå bieán nhaát laø loaïi maøng trinh hình vaønh khaên coù moät loã ôû trung taâm.
Bôø töï do cuûa maøng trinh laø chu vi cuûa loã maøng trinh, coù chieàu daøy khoâng thay
ñoåi vaø coù moät vaøi raõnh noâng, goác cuûa maøng trinh laø nôi maøng trinh dính vaøo
nieâm maïc aâm ñaïo.

93
 * Hình baùn nguyeät: Loã cheách thöôøng ôû treân höôùng phía nieäu ñaïo.
* Hình moâi: Coù moät khe doïc ôû giöõa höôùng treân döôùi.
* Hình caàu noái: Caáu taïo 2 loã ôû hai beân giöõa coù moät toå chöùc ngaên caùch.
* Maøng trinh hình ñaøi hoa: Bôø töï do coù nhieàu maûnh gioáng caønh hoa lôïp
leân nhau.
* Maøng trinh khoâng loã.
* Maøng trinh coù nhieàu loã.
III. DAÁU HIEÄU MAØNG TRINH BÒ RAÙCH:
Maøng trinh coøn nguyeân veïn bieåu hieän söï tinh khieát trong traéng cuûa ngöôøi
phuï nöõ. Vì vaäy raùch maøng trinh laø daáu hieäu caên baûn cuûa phaù trinh. Maøng trinh
coù theå raùch nhieàu nôi, thöôøng raùch ôû bôø döôùi höôùng haäu moân, soá löôïng veát
raùch vaø vò trí cuûa veát raùch tuøy thuoäc vaøo ñoä chun giaõn, beà daøy cuûa maøng trinh.
1. Veát raùch cuõ:
- Bôø maøng trinh daøy khoâng ñeàu, nôi daøy khoâng meàm do seïo.
- Khe bôø khoâng ñeàu chaïy töø bôø töï do tôùi goác cuûa maøng trinh.
- Neáu giao hôïp nhieàu laàn, meùp ngoaøi cuûa moâi lôùn nheõo ñeå loä moâi nhoû vaø
maøng trinh teo laïi.

H. 6. 5. Maøng trinh bò raùch cuõ. H. 6. 6. Maøng trinh nhieàu laàn sinh.

2. Veát raùch môùi:

94
 Trong 3 - 4 ngaøy ñaàu: Bôø saéc, ñoû, rôùm maùu, söng neà, bình thöôøng 4- 5
ngaøy thaønh seïo, 8 - 10 ngaøy sau seïo hoùa hoaøn toaøn ñoâi khi coù muû neáu nhieãm
truøng, bò laäu.
- ÔÛ tuoåi tröôûng thaønh, maøng trinh xô moûng, giao hôïp deã daøng vaø maøng
trinh deã raùch. Veát raùch ít vieâm vaø toån thöông.

H. 6. 7. Maøng trinh raùch môùi do bò hung thuû hieáp daâm

- ÔÛ treû em, tuoåi caøng nhoû ít khaû naêng raùch maøng trinh vì aâm ñaïo heïp,
giao hôïp khoù, neân thöông tích lan roäng vaø traàm troïng nhö baàm tím quanh aâm
hoä, neáu maøng trinh raùch thì thöôøng hay raùch caû taàng sinh moân vaø thaønh aâm
ñaïo.

95
H. 6. 8. Maøng trinh raùch môùi do bò hung thuû hieáp daâm

96
IV. GIAÙM ÑÒNH PHAÙP Y:
1. Daáu veát ngoaøi:
a. Xaùc ñònh maøng trinh bò phaù hay coøn nguyeân veïn:
- Neáu raùch môùi thì coù chaûy maùu (hoàng caàu, baïch caàu vaø huyeát töông),
(neân loaïi tröø maùu kinh nguyeät).
b. Tìm tinh truøng: Laáy chaát nhaày cuûa aâm hoä, aâm ñaïo (ñeå rieâng bieät) caùc
veát nghi ôû quaàn aùo ñeå tìm tinh truøng .
c. Laáy caùc loâng ruïng ôû boä phaän sinh duïc, ôû quaàn aùo, nhaát laø ôû quaàn loùt
ñeå xem xeùt ñoái chieáu.
d. Tìm caùc daáu veát choáng cöï. Veát haèn boùp coå, maët, saây saùt da maët trong
ñuøi naïn nhaân cuõng nhö ôû coå tay, caùnh tay vaø xung quanh moàm muõi, keå caû daáu
raêng caén.
2. Xeùt nghieäm:
a. Xeùt nghieäm daáu veát tinh dòch:
- Tinh truøng
- Nhoùm maùu qua tinh dòch.
b. Xeùt nghieäm sôïi loâng, toùc treân ngöôøi naïn nhaân:
- So saùnh loâng toùc cuûa naïn nhaân.
- Xaùc ñònh nhoùm maùu loâng toùc.

H. 6. 9. Toùc cuûa hung thuû.

97
 H. 6. 10. Loâng sinh duïc cuûa ngöôøi.

H. 6. 11. Toùc vaø Loâng sinh duïc ngöôøi caét ngang qua kính hieån vi.

3. Khaùm nghi can:

- Hoûi nghi can: Xaùc ñònh coù hay khoâng coù maâu thuaãn trong lôøi khai.
- Tìm thöông tích treân ngöôøi nghi can gaây ra do naïn nhaân choáng ñôõ (veát
caøo, veát raêng, moùng tay…).
- Xeùt nghieäm nhoùm maùu nghi can.

98
 - Xaùc ñònh nghi vaán coù khaû naêng sinh duïc bình thöôøng hoaëc coù bieán thaùi
trong hoaït ñoäng sinh duïc
4. Phöông phaùp khaùm boä phaän sinh duïc naïn nhaân:
- Naïn nhaân naèm ôû tö theá saûn khoa.
- Tay traùi vaïch hai meùp aâm hoä, ngoùn troû tay phaûi ñöa vaøo haäu moân naâng
ñaåy ra tröôùc, maøng trinh seõ boäc loä hoaøn toaøn (moâ taû kích thöôùc, toån thöông,
hình thaùi).
- Xem kyõ coù dòch nhaày, tinh truøng.
- Coù khi giao hôïp maø maøng trinh khoâng raùch, gaëp ôû caùc tröôøng hôïp maøng
trinh quaù roäng, chun giaõn toát.

Hình 6. 12: Veát tuï maùu ngöïc phaûi cuûa naïn nhaân nöõ do hung thuû hieáp
daâm.

Hình 6. 13. Veát tuï maùu, tinh truøng do hung thuû hieáp daâm

99
 Hình 6. 14: Daáu veát tinh truøng cuûa hung thuû ñeå laïi treân naïn nhaân.

Hình 6. 14: Tinh truøng cuûa hung thuû ñeå laïi treân naïn nhaân ñöôïc nhìn thaáy
qua kính hieån vi.

100
 PHAÙ THAI PHAÏM PHAÙP

I. ÑAÏI CÖÔNG:
Phaù thai phaïm phaùp laø haønh ñoäng töï yù cho thai ngöøng phaùt trieån vaø loaïi
ra khoûi buoàng töû cung maø khoâng coù chæ ñònh cuûa baùc só.
Phaù thai phaïm phaùp thöôøng gaây ra caùc tai bieán traàm troïng ñe doïa tính
maïng ngöôøi phuï nöõ, thaäm chí gaây töû vong do nhieàu nguyeân nhaân khaùc.
Hieän nay ôû nöôùc ta cuõng nhö nhieàu nöôùc treân theá giôùi, phaùp luaät cho
pheùp phaù thai ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp thuoäc phaïm vò sau:
- Coù söï chæ ñònh ñieàu trò khi thaáy söï toàn taïi cuûa thai hoaëc söï sinh ñeû coù
nguy cô ñoái vôùi söùc khoûe vaø ñe ñoïa tính maïng cuûa ngöôøi meï.
- Phaù thai trong phaïm vi chöông trình keá hoaïch hoùa gia ñình, thöïc hieän
bôûi thaày thuoác chuyeân khoa ñöôïc boä y teá cho pheùp.
- Ngoaøi caùc phaïm vi treân laø phaù thai phaïm phaùp.
II. PHÖÔNG TIEÄN PHAÙ THAI PHAÏM PHAÙP:
1. Phöông phaùp duøng chaát hoùa hoïc:
- Thöôøng laø caùc chaát hoùa hoïc, lieàu löôïng khoù xaùc ñònh vì moø maãm, coù taùc
duïng laøm truïy thai, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi meï, gaây töû vong.
Coù caùc nhoùm sau:
a. Duøng thuoác taåy ruoät Calomel, thuoác soát reùt (Quinine, chloroquine…)
loaïi naøy raát nguy hieåm, vì ngoä ñoäc duøng thuoác quaù lieàu.
b. Thuoác laøm töû cung co boùp: Ergotine, nguy hieåm vì ngoä ñoäc tim.
c. Thuoác gaây maát thaêng baèng noäi tieát toá progesterone laø noäi tieát toá caàn
thieát cho söï phaùt trieån cuûa nieâm maïc töû cung. Trong thôøi kyø coù thai, cuõng nhö
söï phaùt trieån cuûa baùnh nhau: Follicullne: nguy hieåm vì gaây baêng huyeát
nghieâm troïng.
d. Caùc chaát ngoä ñoäc thöïc vaät: Ngheä, voû xoan (thaùi saéc ñeå uoáng) gaây ñau
buïng, nhöùc ñaàu, meät laû vaø truïy tim maïch.
2. Phöông phaùp duøng taùc nhaân taâm lyù:
a. Chaïy, nhaûy, ñaám vaøo buïng (ít keát quaû). Neáu coù thì gaây hieäu quaû
nghieâm troïng.
b. Choïc duïng cuï vaøo buoàng töû cung, raát nguy hieåm, coù nguy cô thöông
tích coå töû cung, buoàng töû cung vaø raùch töû cung .

101
Hình 6. 15: Moå sau khi naïn nhaân cheát do phaù thai phaïm phaùp: Töû cung bò raùch.

Hình 6. 16: Tuï maùu vaø thuûng töû cung do phaù thai phaïm phaùp.

102
 Hình 6. 17: Cheát do phaù thai phaïm phaùp: coå töû cung bò raùch.

Hình 6. 18: Töû cung bò raùch vaø xuaát huyeát do phaù thai phaïm phaùp.

c. Laøm boùc maøng nhau nhaân taïo: Bôm hôi vaø caùc loaïi dòch nhö xaø phoøng,
nöôùc Javel, oxy giaø… vaøo buoàng töû cung, phöông phaùp naøy raát nguy hieåm cho
ngöôøi meï vì coù nguy cô baêng huyeát, nhieãm truøng maùu do vi truøng kî khí vaø
bieán chöùng naëng nhaát laø thuyeân taéc (embolie) ñoäng maïch phoåi.
d. Naïo thai baèng duïng cuï:
Ghi chuù: Taát caû caùc phöông phaùp phaù thai treân ñeàu ñöa ñeán tai bieán laø
vieâm töû cung, voâ sinh hoaëc suy nhöôïc thaàn kinh vaø neáu naëng ñöa ñeán nhieãm
truøng vaø töû vong.

103
III. GIAÙM ÑÒNH PHAÙP Y:
Phaûi xaùc ñònh phuï nöõ coù thai hay khoâng vaø coù haønh ñoäng phaù thai.
1. Khaùm naïn nhaân coøn soáng:
a. Daáu hieäu laâm saøng coù thai:
- Moâ taû ñaëc ñieåm cuûa vuù.
- Kích thöôùc töû cung to hôn bình thöôøng.
- Maät ñoä töû cung meàm hôn bình thöôøng.
b. Daáu hieäu xuaát huyeát: Töø buoàng töû cung (laâm saøng).
c. Daáu hieäu coù can thieäp baèng duïng cuï vaøo aâm ñaïo vaø coå töû cung: Moâ taû
caùc thöông tích.
d. Xeùt nghieäm: Xeùt nghieäm toå chöùc hoïc chaát naïo buoàng töû cung, tìm ñaëc
ñieåm nieâm maïc töû cung trong thôøi kyø coù thai vaø hình loâng rau, coù theå sinh
thieát nieâm maïc töû cung.
2. Treân töû thi :
2.1. Xaùc ñònh coù thai: Phaãu thuaät töû cung:
- Do kích thöôùc töû cung (ñaùnh giaù tuoåi thai).
- Moâ taû buoàng töû cung: Maùu cuïc, thaønh phoâi, thai nhau, maøng nhau coøn
soùt laïi trong buoàng töû cung.
- Daáu hieäu coù can thieäp baèng duïng cuï vaøo aâm ñaïo coå töû cung: Moâ taû caùc
thöông tích.
2.2. Xaùc ñònh nguyeân nhaân cheát:
- Xuaát huyeát do sai soùt kyõ thuaät, thuûng aâm ñaïo, thuûng töû cung, tröïc traøng.
- Thuyeân taéc (embolie) phoåi.
- Nhieãm truøng maùu coù nguoàn goác töø nhieãm truøng töû cung.
Caáy maùu laáy töø buoàng tim ñuùng nguyeân taéc voâ truøng trích thöû beänh phaåm
coù vi truøng gaây beänh.
Hình aûnh vi theå beänh lyù ngaám vieâm naëng vaø töû cung trong lôùp cô töû cung.
Hình aûnh vi theå toån thöông oáng thaän naëng.
- Nhieãm ñoäc.
Hình aûnh vi theå nhieãm ñoäc.
Keát quaû xeùt nghieäm ñoäc chaát hoïc döông tính.

104
 GIEÁT TREÛ SÔ SINH

I. ÑAÏI CÖÔNG:
Gieát treû sô sinh laø saùt haïi ñöùa treû môùi ra ñôøi trong khoaûng thôøi gian ngaén
töø luùc môùi sinh cho ñeán moät vaøi ngaøy.
Khi ñöùa treû chöa sinh ra ñaõ bò gieát haïi thì caáu thaønh toäi gieát treû sô sinh
hay chöa ? Hay chæ caáu thaønh toäi phaù thai ? Veà ñieåm naøy coù nhieàu aùn leä vôùi
quan ñieåm khaùc nhau. Nhöng theo quan ñieåm chuyeân moân y khoa cuûa chuùng
ta thì caàn phaân bieät 2 tröôøng hôïp:
1. Tröôøng hôïp gieát treû sô sinh trong buïng meï chöa ñöôïc 6 thaùng.
Moät baøo thai ñöôïc huûy trong voøng 6 thaùng ñaàu thì goïi laø phaù thai. Traùi
laïi moät baøo thai treân 6 thaùng bò truïc ra ngoaøi goïi laø sanh non, sanh thieáu
thaùng, khoâng goïi laø hö thai hay phaù thai ñöôïc, vì trong thôøi gian naøy baøo thai
ra ngoaøi coù theå nuoâi soáng ñöôïc. Do ñoù quan ñieåm naøy cho chuùng ta keát luaän
raèng, gieát treû trong buïng meï sau 6 thaùng seõ caáu thaønh toäi gieát treû sô sinh, gieát
treû trong buïng meï tröôùc 6 thaùng seõ caáu thaønh toäi phaù thai.
2. Tröôøng hôïp gieát treû sô sinh trong buïng meï sau 6 thaùng:
Trong thôøi gian naøy, ñöùa treû ñöôïc coi laø sanh thieáu thaùng vaø bò gieát cheát
neân seõ caáu thaønh toäi gieát treû sô sinh.
- Vaán ñeà phoøng ngöøa toäi phaïm: Laø moät vaán ñeà xaõ hoäi quan troïng, ñoù laø
moät vaán ñeà lieân quan ñeán veá ñeà luaân lyù vaø xaõ hoäi. Ña soá nhöõng tröôøng hôïp
gieát treû sô sinh ñeàu do nhöõng baø meï mang thai ngoaøi yù muoán gaây neân hoaëc
baøo thai ñoù khoâng ñöôïc luaân lyù xaõ hoäi chaáp nhaän hay ôû nhöõng baø meï laø
nhöõng ngöôøi ñaøn baø ngheøo naøn khoán khoå thöïc hieän, khoâng nuoâi noåi con…
Muoán phoøng ngöøa höõu hieäu toäi phaïm xaõy ra phaûi coù nhieàu bieän phaùp, nhöõng
bieän phaùp tröøng trò cuõng nhö nhöõng bieän phaùp xaõ hoäi.
II. GIAÙM ÑÒNH:
1. Xaùc dònh tuoåi thai:
Ñeå xaùc ñònh tuoåi thai ngöôøi ta döïa vaøo caùc yeáu toá sau:
- Ngaøy giao hôïp.
- Xaùc ñònh ngaøy kinh nguyeät cuoái cuøng ñeå tính ngaøy sanh.
- Ño chieàu daøi töû cung: Bình thöôøng chieàu cao cuûa töû cung luùc saép sanh
laø 32cm, trung bình moãi thaùng töû cung cao 4cm, thaùng ñaàu töû cung coøn naáp
sau xöông mu.
- Thai maùy: Töø thaùng thöù 4 trôû ñi thai baét ñaàu maùy.

105
 Hình 6. 19. Gieát treû sô sinh trong töû cung 4 thaùng

Hình 6.20. Gieát treû sô sinh trong töû cung 4 thaùng

- Chieàu daøi cuûa thai:

+ Thai daøi 1cm (coù maàm chaân tay, tuoåi thai 1 thaùng).
+ Thai daøi 1,5 - 2cm maét roõ nhöng chöa coù mí maét, muõi teït vaø roäng, coå to
vaø ngaén, chaân tay vaø daây roán chieám gaàn heát buïng, tuoåi thai khoaûng 2 thaùng.

106
 + Thai daøi 30cm naëng 1kg2 tuoåi thai khoaûng 6 thaùng.
+ Thai daøi 45 - 90cm naëng 2kg5 - 2kg9 tuoåi thai 9 thaùng.
2. Ñaùnh giaù treû ñeû non:
Döïa vaøo ngaøy thaùng ngöôøi ta cho raèng, treû ñeû treân 6 thaùng laø ñeû non caân
naëng döôùi 2kg5, chieàu cao döôùi 45cm, loâng tô nhieàu ôû löng, hai moâng, toùc
ngaén. Tinh hoaøn chöa haï nang vaø moâi lôùn chöa chuøm kín moâi nhoû (gaùi) moùng
tay ngaén, roán khoâng naèm ôû giöõa ñöôøng xöông öùc vaø xöông mu, phaûn xaï buù
yeáu, da ñoû vaø vaøng da sinh lyù keùo daøi.
Taát caû caùc daáu hieäu treân laø daáu hieäu cuûa treû ñeû non, hay treû thieáu thaùng.
3. Xaùc ñònh treû sô sinh ra ñôøi coøn soáng moät thôøi gian hay cheát ngay:
Döïa vaøo caùc phöông phaùp sau:
a. Daây roán:
Neáu ñaàu daây roán (ôû choã caét) coù chöùa maùu ñoâng, chöùng toû treû sô sinh ñaõ
soáng.
b. quan saùt phoåi:
Neáu phoåi chöa thôû thì chöa phoàng lôùn, phoåi coøn leùp vaø naèm aùp saùt raõnh 2
beân xöông soáng. Sau khi phoåi ñaõ thôû roài thì nôû phoàng leân raát lôùn chieám ñaày caû
loàng ngöïc che phuû caû tim.
Duøng kính luùp, ta thaáy:
Neáu phoåi chöa nôû: Maët ngoaøi phoåi ñeàu ñaën khoâng coù choã loài loõm, raát
mòn.
- Neáu phoåi ñaõ thôû hoaøn toaøn, maët ngoaøi phoåi seõ coù cuïc u noåi leân maøu
xaùm laït. Treân caùc cuïc u ñoù coù nhöõng bong boùng nhoû ñeàu ñaën, ñoù laø nhöõng
pheá nang chöùa ñaày khoâng khí ôû trong.
c. Kieåm tra phoåi baèng phöông phaùp thuûy tinh:
Ngöôøi ta boû toaøn boä 2 laù phoåi vaøo bình nöôùc, sau ñoù caét rôøi töøng thuøy boû
vaøo trong nöôùc. Neáu noåi treân maët nöôùc laø phoåi ñaõ thôû ñaày khí do tyû troïng cuûa
phoåi nhoû hôn tyû troïng cuûa nöôùc neân chöùng toû ñöùa treû ñaõ thôû vaø neáu phoåi lô
löûng, khoâng chìm khoâng noåi thì phoåi chöa thôû hoaøn toaøn.
d. Phöông phaùp moâ hoïc:
Caét nhuoäm tieâu baûn soi qua kính hieån vi, phoåi ñaõ thôû coù hoác pheá nang
giaõn roäng, bieåu moâ loùt pheá nang deïp laïi caùc loøng pheá quaûn troáng roãng. Traùi
laïi neáu chöa thôû thì caùc pheá nang xeïp laïi, loøng caùc pheá quaûn chöùa ñaày chaát
nhaày, coù theå thaáy phoåi coù choã thôû choã khoâng, hình aûnh naøy cho ta thaáy raèng
treû ra ñôøi raát yeáu, thôû keùm.
e. Caùc phöông phaùp khaùc:

107
 Ngoaøi caùc phöông phaùp treân, coøn coù nhöõng phöông phaùp sau ñeå xaùc ñònh
ñöùa beù ñaõ thôû hay chöa.
- Phöông phaùp Breslau:
Neáu ñöùa treû ñaõ thôû thì seõ coù khoâng khí vaøo trong bao töû vaø ruoät do söï
nuoát khí khi ñöùa treû sinh ra, söï nuoát khí chöùng toû ñöùa treû coøn soáng luùc môùi
sanh, thöû nghieäm baèng caùch coät 2 ñaàu cuûa bao töû vaø laáy khoái bao töû ñoù thaû
vaøo nöôùc neáu noåi leân chöùng toû coù khí ôû trong bao töû vaø keát luaän ñöùa treû ñaõ
thôû tröôùc khi cheát (ngoaïi tröø tröôøng hôïp thoåi khí vaøo mieäng muõi ñöùa treû trong
luùc hoài sinh).
- Phöông phaùp Wreden:
Phöông phaùp naøy raát khoù thöïc nghieäm vaø khoâng ñöôïc chaéc chaén laém.
Phöông phaùp naøy thöïc hieän baèng caùch ta chích maøng nhó xem ôû trong tai giöõa
coù khoâng khí khoâng.
Neáu tai giöõa chöùa khoâng khí töùc laø ñöùa treû ñaõ thôû vaø ñaõ soáng.
Neáu ñöùa treû ñaõ thôû ta keát luaän chaéc chaén raèng ñöùa treû ñaõ soáng, nhöng
neáu ñöùa treû chöa thôû ta khoâng theå keát luaän moät caùch maùy moùc raèng ñöùa treû
ñaõ cheát luùc sanh ra: vì coù raát nhieàu tröôøng hôïp ñöùa treû chöa thôû nhöng noù vaãn
soáng luùc sanh, nhö tröôøng hôïp taéc ngheõn ñöôøng hoâ haáp do caùc dòch nhôøn bít
kín, trong caùc tröôøng hôïp naøy ñöùa treû khoâng thôû nhöng noù vaãn coù theå soáng
ñöôïc vaøi giôø, vaøi ngaøy sau khi sanh roài môùi cheát, hoaëc ñöùa treû luùc sanh ra coù
vaøi cöû ñoäng vì vaãn coù söï tuaàn hoaøn huyeát do loã Boral trong vaùch ngaên tim luùc
ñoù vaãn coøn thôû chöa kòp ñoùng kín. Söï xuaát hieän phaân hoaëc nöôùc tieåu thai nhi
cuõng chöùng toû raèng ñöùa treû coøn soáng. Ñoâi khi coù theå coù nhöõng ñöùa treû soáng
nhieàu ngaøy baèng söï thôû moät phaàn. Muoán chöùng toû ñöùa treû khoâng soáng ta phaûi
chöùng toû ñöùa treû ñaõ cheát trong buïng meï hoaëc cheát luùc ñang sanh. Cheát trong
buïng meï khi naøo coù nhöõng daáu hieäu cuûa söï bieán theå töû thi treân treû sô sinh.
+ Trong 2 thaùng ñaàu: Baøo thai cheát seõ thoaùi hoùa tan ra.
+ Thaùng thöù 3 - 5 thai cheát seõ hoùa meàm nhuõn.
+ Thaùng 5 trôû ñi thai cheát bò hieän töôïng hoùa saùp.
Trong vaøi ngaøy ñaàu xaùc thai coù maøu hoàng, quanh cuoáng roán coù xuaát hieän
nhöõng veát maøu xaùm ñen. Nhöõng veát ñen naøy lan khaép ngöôøi sau 2 tuaàn leã, khi
ñoù lôùp bieåu bì seõ troùc ra raát deã daøng, ñaàu teo nhoû laïi, naõo vaø noäi taïng meàm
nhuõn, trong ngaên maøng phoåi vaø maøng bao tim vaø maøng buïng coù chöùa chaát
dòch laãn maùu, chaát naøy daàn daàn xuaát hieän khaép cô theå töû thi. Söï thoaùi hoùa naøy
khaùc haún söï hoâi thoái vaø da khoâng coù maøu xanh nhö xaùc cheát ôû ngoaøi khoâng
khí.
4. Tìm nguyeân nhaân cheát:

108
 Chuùng ta caàn phaûi phaân bieät caùc tröôøng hôïp cheát tröôùc khi sanh, trong
khi sanh vaø sau khi sanh.
a. Cheát tröôùc khi sanh:
Tröôøng hôïp naøy xaûy ra khi beänh lyù ôû ngöôøi meï hoaëc thai nhi, ngoaøi ra laø
tröôøng hôïp phaù thai baèng caùch chích Formaline vaøo baøo thai…
b. Cheát trong luùc sanh:
Trong luùc sanh, ñöùa treû coù theå cheát vì nhieàu nguyeân nhaân do chaán thöông
hay ngaït thôû.

Hình 6. 21. Gieát treû sô sinh trong khi sanh.

- Thai nhi quaù yeáu: Do sanh laâu, khoù gaây thieáu döôõng khí vaø ngaït, tröôøng
hôïp naøy coù thöông tích ñaëc bieät cuûa gan oùc thai nhi coù chaûy maùu maøng oùc
chaûy maùu döôùi da, coù veát Tardieu.
- Thai nhi bò ñeø eùp ñaàu: do sanh khoù phaûi duïng cuï laøm baàm maùu chung
quanh soï, coù chaûy maùu ôû maøng naõo, nöùt xöông soï.

109
 Hình 6. 22. Thai nhi cheát do bò ñeø eùp ñaàu trong khi sanh.

- Thai nhi cheát ngaït trong töû cung: do thai nhi cöû ñoäng hoâ haáp sôùm, seõ huùt
nöôùc oái vaøo trong pheá nang hoaëc phaân cuûa thai nhi vaøo phoåi gaây ngaït trong töû
cung
Tröôøng hôïp naøy ta thaáy coù caùc thöông tích cuûa daáu hieäu ngaït thôû nhö coù
ít maùu phoåi, chaûy maùu töøng ñaùm trong phoåi, baàm chaøy maùu döôùi maøng phoåi
vaø döôùi maøng tim, trong pheá quaûn coù nöôùc vaø phaân. Trong pheá nang coù teá baøo
bieåu bì, coù loâng, coù caùc haït moâ vaø haït saéc toá cuûa phaân.
- Thai nhi bò xuaát huyeát hay sanh khoù:
Tröôøng hôïp naøy do ñöùt cuoáng roán laø xuaát huyeát vaø cheát trong luùc sanh.
- Thai nhi cheát sau khi sanh: Cheát do chaûy maùu, maøng oùc hay chaûy maùu
trong maøng naõo, sanh thieáu thaùng, nhieãm truøng, vaøng da, giang mai baåm sinh
hay xuaát huyeát nhieàu do sanh xong queân coät cuoáng roán… hoaëc coù tröôøng hôïp
sanh rôùt.
5. Nguyeân nhaân cheát do gieát treû sô sinh:
a. Do laøm ngaït:
Söï cheát ngaït cho ta taáy thaáy caû caùc daáu hieäu trieäu chöùng cuûa söï ngaït thôû
nhö veát baàm tardieu ôû maøng phoåi vaø maøng bao tim. Theo Fourcade vaø
Fruhling thì caùc trieäu chöùng cô theå beänh lyù cuûa söï cheát ngaït ôû treû sô sinh laø öù
maùu raát nhieàu ôû thanh pheá nang, pheá nang chöùa nhieàu chaát dòch coù laãn hoàng
huyeát caàu, traøn khí trong phoåi nhöng khoâng ñeàu, vaø khoâng coù trieäu chöùng
söng pheá nang vaø chaûy maùu trong naõo. Ngoaøi ra ta coù theå tìm thaáy caùc vaät laï
trong phoåi nhö vaûi, boâng. Nhöõng veát baàm tuï maùu coù hình moùng cuûa ngoùn tay

110
ôû chung quanh mieäng, muõi thì ñoù laø daáu hieäu cuûa söï bòt mieäng muõi gaây ngaït
thôû. Neáu cheát bò choân vuøi laáp ôû trong ñöôøng hoâ haáp coù nhöõng chaát gaây ngaït
nhö ñaát, caùt.
b. Do boùp coå, cheïn coå:
Ñaây laø nguyeân nhaân thöôøng gaëp nhaát trong toäi phaïm:
Thöôøng coù nhöõng daáu hieäu sau:
- Daáu baàm do ngoùn tay, moùng tay.
- Raõnh daây, do veát raõnh cuûa khaên vaûi hay daây thaét.
- Daáu veát baïo haønh: Daáu veát naøy thöôøng laø baàm tím maùu döôùi da, chaûy
maùu trong cô, chung quanh ñoäng maïch coå.
- Thöông tích ngaït thôû: Coù caùc daáu chaûy maùu ôû giaùc maïc maét, döôùi maøng
phoåi, trong coù boït laãn maùu vaø caû trong ñöôøng hoâ haáp. Phoåi bò öù maùu vaø öù khí
töøng vuøng do pheá nang bò vôõ khi hít vaøo quaù maïnh.
c. Do gaây thöông tích ôû ñaàu:
Do ñaäp ñaàu ñöùa treû xuoáng neàn nhaø hoaëc moät vaät cöùng. Daáu veát naøy raát
deã phaùt hieän do thöông tích ôû soï bò vôõ theo ñöôøng nan hoa, hoaëc coù nhöõng
ñöôøng nöùt xöông khaùc coù chaûy maùu ôû trong maøng naõo raát nhieàu.
Ghi chuù: Khi giaùm ñònh caàn phaân bieät vôùi thöông tích baàm tuï maùu trong
luùc sanh, böôùu maùu naõo, baàm maùu xöông soï, chaûy maùu maøng naõo töï nhieân,
nöùt hoaëc loõm soï töï nhieân.
d. Do gaây thöông tích hoaëc duøng ñoäc döôïc:
Coù theå do tröôøng hôïp do thaét coå, vaën coå hoaëc ñaâm vaøo naõo laøm cho ñöùa
treû bò cheát, trong tröôøng hôïp naøy giaùm ñònh caàn phaûi phaân bieät vôùi caùc thöông
tích do duïng cuï trong luùc sanh.
Nhieàu tröôøng hôïp gieát treû sô sinh baèng caùch laøm cho ñöùa treû uoáng caùc
loaïi ñoäc döôïc (xem baøi ngoä ñoäc).
g. Do khoâng chaêm soùc boû beâ: Trong tröôøng hôïp naøy ngöôøi meï thöôøng coá
yù boû ñöùa treû khoâng chaêm soùc veà veä sinh vaø aên uoáng laøm cho ñöùa treû cheát.

111
 Hình 6.23. Gieát treû sô sinh sau khi sanh xong.

Hình 6. 24. Gieát treû sô sinh sau khi sanh xong.

6. Keát luaän:
Sau khi tìm nguyeân nhaân gaây cheát, chuùng ta phaûi ñoái chöùng laïi veà quaù
khöù ñeå xem xeùt hoaøn caûnh vaø tình traïng luùc sanh xaûy ra nhö theá naøo ñeå bieát
roõ veà tröôøng hôïp cheát ra sao ñeå qui traùch nhieäm ñöôïc toäi phaïm. Chuùng ta phaûi
xem xeùt tôùi cho ngöôøi saûn phuï, thôøi gian sanh mau hay laâu.
- Choã sanh: Nhöõng daáu veát trong luùc sanh. Caên cöôùc cuûa ngöôøi meï vaø
hoaøn caûnh soáng cuûa ngöôøi meï.

112
 PHAÙP Y VEÀ BIEÁN THAÙI TÌNH DUÏC

I. ÑAÏI CÖÔNG:
Quan nieäm veà quan heä tình duïc, tuøy theo phong tuïc, taäp quaùn, khaùi nieäm
veà ñaïo ñöùc, quan ñieåm toân giaùo cuûa töøng xaõ hoäi maø ít nhieàu coù nhöõng ñieåm
khaùc nhau. Nhöng noùi chung, quan heä tình duïc giöõa hai ngöôøi khaùc giôùi khoâng
coù quan heä veà huyeát thoáng, thöïc hieän baèng nhöõng ñoäng taùc töï nhieân, ñöôïc xaõ
hoäi chaáp nhaän vaø ñöôïc coi laø khoâng bieán thaùi. Caùc daïng bieán thaùi tình duïc coù
bieåu hieän baát thöôøng ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau ñeàu coù aûnh höôûng xaáu veà maët
ñaïo ñöùc, coù loaïi coù nguy cô veà maët hình söï ñoái vôùi an ninh xaõ hoäi. Caùch nhìn
vaø thaùi ñoä ñoái xöû ñoái vôùi töøng loaïi bieán thaùi tình duïc ít nhieàu coù khaùc bieät tuøy
theo töøng möùc ñoä.
II. CAÙC LOAÏI BIEÁN THAÙI TÌNH DUÏC:
1. Loaïi ít nguy cô baïo löïc hình söï:
1.1. Loaïn luaân (incest): Quan heä tình duïc xaûy ra giöõa nhöõng ngöôøi coù
quan heä huyeát thoáng gaàn (cha meï - con caùi, oâng baø - chaùu, anh chò em ruoät,
chuù baùc coâ caäu - chaùu ruoät). Phaùp luaät nghieâm caám quan heä naøy.
1.2. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu hoäi thoaïi veà ñeà taøi khieâu daâm vôùi
lôøi leõ tuïc tóu (Hot talk). Ñoái vôùi moät soá nöôùc.
- Phaùp luaät cho pheùp caùc cuoäc hoäi thoaïi qua heä thoáng “ñöôøng daây noùng”
(hot line: ñöôøng daây cho nhöõng soá ñieän thoaïi ñaêng kyù rieâng cho muïc ñích
treân).
- Phaùp luaät truy toá haønh vi tieán haønh hot talk gaây phieàn haø cho ngöôøi
nghe qua ñöôøng daây ñieän thoaïi thoâng thöôøng khi khoâng coù söï ñoàng yù cuûa
ngöôøi nghe.
1.3. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu phoâ tröông boä phaän sinh duïc tröôùc
coâng chuùng, ñaëc bieät laø öa thích phoâ tröông boä phaän sinh duïc cho treû em vaø
ngöôøi khaùc giôùi (Exhibitionim). Ngöôøi coù thoùi taät naøy thöôøng thöïc hieän haønh
ñoäng treân hoaëc trong thang maùy hay coâng vieân. Ngoaøi ra hoï cuõng coù thoùi taät
say meâ töï chuïp vaø ngaém aûnh khoûa thaân cuûa baûn thaân mình.
1.4. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu tình duïc qua khöùu giaùc vaø xuùc giaùc
ñoái vôùi moät boä phaän khoâng phaûi boä phaän sinh duïc (toùc, ngoùn chaân), hoaëc chaát
baøi tieát (moà hoâi, nöôùc tieåu, phaân) hoaëc trang phuïc ñaõ baån (quaàn loùt, nòt vuù,
vôù) cuûa phuï nöõ (Fetichism). Ngöôøi coù thoùi taät naøy thöôøng bò phaùp luaät truy toá
trong hoaøn caûnh bò baét quaû tang khi aên caép vaø tích luõy caùc vaät treân hoaëc lôïi
duïng luùc ñoâng ngöôøi ñeå caét toùc phuï nöõ.

113
 1.5. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu tình duïc vôùi xaùc cheát (Necrophilia):
Thích oâm aáp vaø giao hôïp vôùi xaùc cheát, nhaát laø vôùi nhöõng xaùc öôùp ñaõ hoùa
trang.
1.6. Khuynh höôùng nhu caàu tình vaät vôùi suùc vaät (Sodomy): Ngöôøi coù thoùi
taät naøy choïn caùc suùc vaät nhö choù, heo, ngoãng. Ñöôøng giao hôïp laø haäu moân
hay aâm ñaïo.
1.7. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu Transvestism: Ngöôøi coù thoùi taät naøy
coù taâm lyù maëc caûm veà giôùi tính cuûa mình, öu thích maëc trang phuïc khaùc giôùi
vaø theå hieän phong caùch cuûa ngöôøi khaùc giôùi.
1.8. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu töï daâm baèng duïng cuï
(Mecanoautoerotism): Ngöôøi ta gaëp caùc tröôøng hôïp töû vong do taät treân vì coù
söï baát ngôø xaûy ra khi ñang söû duïng duïng cuï. Haønh ñoäng naøy coù caùc daïng sau:
- Töï gaây ngaït cho tôùi khi xuaát tinh baèng caùch chuïp tuùi plastic vaøo ñaàu, töï
thaét coå, töï treo coå;
- Töï gaây chaûy maùu cho tôùi khi xuaát tinh;
- Duøng thieát bò ñieän ñaëc bieät (thöôøng coù ñieän cöïc ngaäm nôi mieäng, moät
ñieän cöïc caém vaøo tröïc traøng, moät ñieän cöïc caém vaøo döông vaät hay aâm ñaïo).
2. Loaïi bieán coá tình duïc coù nguy cô baïo löïc hình söï:
2.1. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu tình duïc ñoàng giôùi.
Nhöõng ngöôøi coù khuynh höôùng naøy thöïc hieän quan heä tình duïc qua
ñöôøng haäu moân ñoái vôùi ñoâi nam vaø duøng duïng cuï tay, mieäng ñoái vôùi phuï nöõ.
2.2. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu tình duïc baïo daâm (sadism):
Khuynh höôùng naøy coù nguy cô veà maët hình söï vì ngöôøi coù khuynh höôùng
naøy khi quan heä tình duïc nhaát thieát phaûi gaây thöông toån veà xaùc thòt cuõng nhö
veà taâm lyù cho ñoái taùc. Keû baïo daâm tìm thaáy khoaùi caûm libido khi gaây cho ñoái
taùc ñau ñôùn baèng caùch caén, caøo, caáu, boùp, ñaùnh baèng tay hay baèng duïng cuï
ñoàng thôøi duøng nhöõng lôøi leõ tuïc tóu laêng maï.
Nôi bò thöông tích taäp trung chuû yeáu ôû mieäng, coå, vuù, boä phaän sinh duïc
vaø haäu moân. Cao ñieåm cuûa haønh vi toäi aùc naøy laø gieát cheát vaø caét xeûo töøng
phaàn hay chaët thaønh töøng khuùc ñoái töôïng quan heä tình duïc.

114
Hình 6.25. Quan heä tình duïc qua ñöôøng haäu moân baèng duïng cuï.

Hình 6.26. Quan heä tình duïc qua ñöôøng aâm ñaïo baèng tay.

115
 2.3. Khuynh höôùng thoâi thuùc nhu caàu tình duïc thoáng daâm (masochism):
Ngöôøi coù thoùi taät naøy chæ coù libido khi coù kích thích trôï giuùp baèng caùch
baûn thaân mình bò haønh haï veà theå xaùc laãn tinh thaàn nhö bò troùi, ñaùnh baèng roi
hoaëc daây xích, laêng nhuïc baèng nhöõng lôøi leõ tuïc tóu.
Khuynh höôùng naøy thöôøng keát hôïp vôùi khuynh höôùng baïo daâm ôû treân
cuøng moät ngöôøi neân cuõng ñöôïc xeáp vaøo cuøng loaïi coù nguy cô veà maët hình söï.
III. KHAÙM NGHIEÄM PHAÙP Y:
1. Tìm ngöôøi naïn
1. 1. Tìm daáu hieäu bò hieáp daâm (xem baøi hieáp daâm).
1. 2. Tìm thöông tích do naïn nhaân choáng ñôõ gaây ra:
Thöôøng thaáy treân ngöôøi naïn nhaân nhöõng veát caøo, veát moùng tay, veát raêng.
Chuù yù: Phaûi laáy aùn tích daáu raêng neáu coù
1. 3. Tìm veát thöông do thoáng daâm: veát troùi, veát haèn daây xích.
1. 4. Tìm veát maùu cuûa naïn nhaân treân ngöôøi bò can: tìm veát maùu ôû y phuïc
vaø ôû keõ moùng tay.
1. 5. Tìm veát phaân vaø tinh dòch:
- Veát phaân dính ôû döông vaät: xeùt nghieäm phaân nhieàu khi vaãn döông tính
ñoái vôùi dòch röûa döông vaät ngay caû tröôøng hôïp bò can ñaõ taém röûa sau khi coù
haønh ñoäng phaïm phaùp treân.
- Veát tinh dòch: xeùt nghieäm tìm tinh dòch ñoái vôùi nöôùc röûa moâi vaø mieäng.
1. 6. Tìm loâng, toùc ngöôøi (khoâng phaûi cuûa bò can), neáu coù thì xeùt nghieäm
so saùnh vôùi loâng toùc cuûa naïn nhaân. Tìm loâng suùc vaät vaø dòch loaïi neáu coù.
2. Khaùm töû thi:
2.1. Cheát do tai naïn:
Coù hieän tröôøng vaø thöông tích ñaëc hieäu: treo coå khoâng hoøan toaøn, voøng
daây thaét khoâng nuùt, boù döông vaät baèng nhieàu voøng daây, y phuïc khaùc giôùi;
thöông tích boûng haäu moân, döông vaät, aâm ñaïo, mieäng, vuù; duïng cuï kích daâm.
2.2. Cheát do aùn maïng:
- Tìm daáu hieäu hieáp daâm.
- Tìm caùc thöông tích gaây ra do bieán thaùi tình duïc.
- Tìm thöông tích gaây töû vong.

116
 CHÖÔNG VII
PHAÙP Y CHAÁT ÑOÄC HOÏC

A. ÑAÏI CÖÔNG:
Truùng ñoäc laø söï ñem vaøo cô theå nhöõng chaát coù haïi cho cô theå.
Caên cöù vaøo chaát ñoäc cuûa chaát ñoäc ñoái vôùi cô theå ngöôøi ta phaân caùc chaát
ñoäc ra nhöõng loaïi sau:
1. Caùc chaát ñoäc aên moøn, phaù huûy nieâm maïc oáng tieâu hoùa nhö acid vaø
acid maïnh.
2. Caùc chaát ñoäc laøm thoaùi hoùa caùc taïng phuû caàn thieát cho ñôøi soáng nhö
Asen - phoâtpho - thuûy ngaân.
3. Caùc chaát ñoäc gaây roái loaïn heä thaàn kinh: nhö röôïu, sotyrin, caø ñoäc
döôïc, thuoác phieän, caùc chaát bacbituric vaø caùc chaát gaây meâ.
Thöïc ra ñoäc tính cuûa thuoác ñoäc thöôøng bieåu hieän treân nhieàu maët. Ví duï
nhö thuûy ngaân biclonia vöøa huûy nieâm maïc oáng tieâu hoùa vöøa laøm thoaùi hoùa
thaän. Laïi coù nhieàu chaát ñoäc thoâng qua heä thaàn kinh gaây roái loaïn trong chöùc
phaän cuûa nhöõng cô quan khaùc. Ví duï Strycin gaây ngaït thôû vì taùc ñoäng vaøo caùc
daây thaàn kinh laøm co cöùng caùc cô hoâ haáp. Vì vaäy giaùm ñònh vieân phaûi bieát
nhöõng trieäu chöùng laâm saøng vaø nhöõng thöông toån ôû cô theå gaây bôûi moät chaát
ñoäc coù theå ñeà ra phöông phaùp tìm toøi khoa hoïc, vaû laïi keát hôïp giöõa laâm saøng,
giaûi phaãu beänh vaø hoùa hoïc tröôùc khi ñöa ra keát luaän.
Lieàu ñoäc caøng cao thì taùc ñoäng caøng nhanh vaø maïnh. Khaû naêng chaát ñoäc
haáp thuï vaøo maùu laø yeáu toá quan troïng vaø chuû yeáu nhaát laø naïn nhaân ngoä ñoäc
nhanh, daïng khí coù taùc duïng töùc thôøi, daïng loûng coù taùc duïng nhanh hôn daïng
raén.
B. HÌNH THAÙI NGOÄ ÑOÄC
Trong chöông naøy chuùng toâi chæ giôùi thieäu moät soá hình thaùi ngoä ñoäc vaø
moät soá chaát gaây ñoäc thöôøng gaëp caàn thieát.
I. NGOÄ ÑOÄC DÖÔÏC PHAÅM
1. Döôïc phaåm trôû thaønh ñoäc toát:
Baát kyø döôïc phaåm naøo khi ñöôïc pheùp saûn xuaát ñeàu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh lieàu
söû duïng khoâng gaây ñoäc. Neáu quaù lieàu qui ñònh, hoaëc lieàu cao quaù daøi seõ gaây
phaûn öùng ñoäc cuûa thuoác.

117
 Trong moät soá tröôøng hôïp döôïc phaåm vôùi lieàu bình thöôøng vaãn coù theå gaây
ñoäc do.
- Beänh nhaân ñaõ coù beänh thaän hay gan laøm giaûm khaû naêng khöû ñoäc hay
ñaøo thaûi chaát ñoäc cuûa cô theå.
- Phaûn öùng coäng löïc (synergetic) laøm taêng ñoäng löc do söû duïng cuøng luùc
vôùi moät loaïi thuoác nhaát ñònh.
- Döôïc tính cuûa thuoác, ví duï ñaëc tính haáp thu, phaân phoái vaø ñaøo thaûi cuûa
thuoác, ñaõ thay ñoåi.
2. Döôïc phaåm trôû thaønh khaùng nguyeân
Caùc döôïc phaåm khi vaøo cô theå seõ chuyeån hoaù thaønh caùc metabolites vaø
ñöôïc ñaøo thaûi khoûi cô theå. Caùc enzym cuûa gan coù khaû naêng hydroxyt hoaø,
coäng hôïp (conjugating), hay oxy hoaù khöû döôïc phaåm. Caùc metabolites cuûa
döôïc phaåm deã hoaø tan trong nöôùc hôn laø caùc döôïc phaåm chöa chuyeån hoaù, vaø
do ñoù deã ñaøo thaûi qua nöôùc tieåu vaø phaân. Phaàn lôùn caùc phaàn töû döôïc phaåm
ñeàu coù troïng löôïng phaân töû thaáp vaø baûn thaân chuùng khoâng theå hoaït ñoäng nhö
moät antigen ñoäc laäp.
Caùc metabolites cuûa döôïc phaåm chöa chuyeån hoaù, vaø do ñoù deã ñaøo thaûi
qua nöôùc tieåu vaø phaân. Phaàn lôùn caùc phaàn töû vaø baûn thaân chuùng khoâng theå
hoaït ñoäng nhö moät antigen.
Caùc metabolites cuûa chuùng coù theå gaây ra ñöôïc phaûn öùng mieãn dòch khi
chuùng gaén vôùi moät chaát taûi phaân töû (molecule carrier) nhö phaân töû protein hay
macromolecule. Moät soá metabolites cuûa döôïc phaåm coù theå keát hôïp vôùi
protein hình thaønh moät thöùc hôïp mieãn dòch beàn vöõng, vaø duø chæ moät soá löôïng
khoâng ñaùng keå, phöùc hôïp naøy vaãn gaây ra nhöõng phaûn öùng nghieâm troïng. Thí
duï: metalites chính gaây ra dò öùng penicillin vaø nhoùm nhoû benzypecillioyl keát
hôïp cuûa quinidin vaø Quinidine taïo khaùng theå khaùng quinine vaø quinidin.
Phaûn öùng mieãn dòch ñoái vôùi caùc döôïc phaåm coù caùc bieåu hieän laâm saøng
vôùi moät hay nhieàu trieäu chöùng sau: taêng baïch caàu ña nhaân aùi toan trong maùu,
ñau khôùp, to gan, noåi haïch vaø quan troïng nhaát laø soát.
3. Döôïc phaåm treân cô ñòa di truyeàn:
Treân moät soá cô ñòa coù receptors vaø enzym di truyeàn baát thöôøng, döôïc
phaåm coù taùc duïng baát thöôøng, khoâng mong muoán ngay ôû lieàu ñieàu trò.
Thí duï: Treân cô ñòa thieáu gluco-6-phosphatedehdrogenase deã xaûy ra
huyeát taùn khi duøng thuoác choáng ñoâng.
Lieät keùo daøi xaûy ra khi söû duïng succinylcholinem- cho beänh nhaân coù
atypic pseulinesterase.

118
 Moät soá döôïc phaåm nhö procainamide, sul-fasalazinem vaø isoniazide deã
gaây ralupus ecrythematious, hay huyeát taùn treân cô ñòa coù hieän töôïng acetil
hoaù ña daïng di truyeàn.
Coù moät moái töông quan roõ reät giöõa HLA-DR antigen-phenotype vaø phaûn
öùng baát thöôøng vôùi vaøng vaø penicil-linamine.
4. Phaûn öùng khaùc nhau ñoái vôùi giôùi vaø tuoåi.
Tæ leä cuûa nhöõng phaûn öùng baát thöôøng ñoái vôùi thuoác cao nhaát ôû nhöõng
ngöôøi giaø vaø treû. Nhöõng treû nhoû raát maãn caûm vôùi narcotics, antichonergics,
diazepam, salicylate. Chuyeån hoaù thuoác vaø thaûi tröø thuoác qua thaän raát chaäm ôû
treû sô sinh vaø nhuõ nhi.
5. Bieåu hieän laâm saøng cuûa phaûn öùng ñoái mieãn dòch:
Vieâm maïch maùu hoaïi töû (necrotizing vasculitis) nhaát laø poloyarteritis laø
phaûn öùng dò öùng thuoác phoå bieán nhaát. Ngöôøi ta tìm thaáy boå theå vaø IgG treân
toån thöông vieâm hoaïi töû cuûa nhöõng maïch maùu nhoû. Caùc phaûn öùng vieâm haïch
thöôøng gaëp treân beänh nhaân duøng phenytoin (dilatin) deã laàm vôùi limphoma.
6. Thöông toån do phaûn öùng thuoác.
Hình thaùi vaø möùc ñoä thöông toån phuï thuoäc vaøo tính chaát hoaù hoïc cuûa
thuoác.
Naõo, thaän, phoåi, tim gan vaø ñöôøng tieâu hoaù bò toån thöông naëng nhaát, vôùi
bieåu hieän vieâm caáp, hoaïi töû hoaëc taêng saûn teá baøo xô non, caùc loaïi teá baøo blast
khaùc. Taéc maïch cuõng thöôøng gaëp.
Acetaminop gaây toån thöông ñaëc hieäu cho gan.
Phenytoin gaây hoaïi töû thöông bì, thieáu maùu amelogablatic, vieâm gan,
taêng saûn xô lôïi vaø nhöõng bieåu hieän phaûn öùng mieãn dòch nhö vieâm thaønh maïch,
immunoblactic adenopathy, vieâm haït.
7. Moät soá döôïc phaåm vaø tính gaây ñoäc:
7.1 Khaùng sinh:
7.1.1 Tetracyline:
Tetracyline duøng caùc beänh nhaân yeáu thaän coù theå daãn ñeán öù ñoïng môõ
trong teá baøo gan, hoaïi töû oáng thaän caáp vaø öù ñoïng môõ trong teá baøo cuûa oáng
löôïn gaàn cuûa thaän. Coù theå coù nhöõng toån thöông khaùc nhö vieâm tuî, chaûy maùu,
loeùt thöïc quaûn, daï daøy. Theo doõi Tetracyline gaén tritium thaáy Tetracyline coù
ñoä taäp trung cao nhaát ôû gan. Döôùi kính hieån vi huyønh quang thaáy Tetracyline
taäp trung trong mitochonbine cuûa teá baøo gan. Tetracyline do öùc cheá
prothrombine thaønh thrombine. Hoaïi töû oáng thaän do ñoäc cuûa metabolite cuûa
Tetracyline laø anhydrotetracyline gaây ra.

119
 7.1.2 Chloramphenicol:
Bieán chöùng nguy hieåm nhaát do söû duïng Chloramphenicol keùo daøi laø suy
tuyû xöông. Treân vi theå tuyû xöông coù nhieàu beø môõ vaø maïch maùu.
7.1.3 Penicillin:
Metabolite benzylpenicilloyl hoaït ñoäng nhö antigen hay hapten gaây ra
nhöõng phaûn öùng mieãn dòch hay phaûn öùng mieãn dòch trung gian teá baøo. Caùc
loaïi semi-syn-thetic-penicillin ñaõ ñöôïc xaùc ñònh laø nguyeân nhaân gaây ra vieâm
thaän caáp trong nöôùc tieåu coù abumin, hoàng caàu, teá baøo bieåu moâ oáng thaän, baïch
caàu ña nhaân aùi toan, keøm theo caùc bieåu hieän dò öùng nhö noåi maøy ñay, soát, ñau
khôùp, nhieàu baïch caàu ña nhaân aùi toan treân phieáu ñoà maùu.
Cephalosporin (prototyp Cepphalothin) vaø caùc aminolycoscides (prototyp
Streptomycin, kanmycin, vaø gentamycin) cuõng gaây ra vieâm thaän caáp quaù maãn.
Cheát do soác phaûn veä coù theå xaûy ra raát nhanh choùng sau khi chích
penicillin vôùi bieåu hieän co thaét ñoäng maïch phoåi, co thaét pheá quaûn daãn deán
giaõn ñoät ngoät buoàng tim phaûi, xung huyeát vaø phuø phoåi.
7.2 Thuoác giaûm ñau vaø giaûm soát:
7.2.1 Salicylates:
Ngoä ñoäc caáp do quaù lieàu Salicylates gaây roái loaïn chuyeån hoaù glucid vaø
lipid daãn ñeán asidosis do öù ñoïng lactate vaø pyruvaùte. Thöông toån noåi baät nhaát
thaáy ôû nhöõng tröôøng hôïp töû vong laø chaûy maùu ñöôøng tieâu hoaù, hoaïi töû taâm
ñieåm maàm cuûa haïch limphoâ.
Nguyeân nhaân töû vong do ngoä ñoäc Salicylates laø do roái loaïn chuyeån hoaù.
Methylsalicylaxe laø chaát gaây ñoäc nhaát trong thaønh phaàn daãn xuaát cuûa salicilic
acid.
7.2.2 Aminophenolrs:
Acetaminophen laø moät metabolite cuûa phenacetin vaø acetanilid. Ñoù laø
moät chaát giaûm soát toát hôn salicylates (aspirin). Duøng quaù lieàu Acetaminophen
seõ laøm giaûm chaát glutathione cuûa teá baøo gan daãn ñeán cheát teá baøo hepatocytes.
7.3 Corticosteroids:
Laø chaát giaûm vieâm vaø giaûm mieãn dòch. Laøm giaûm söï sinh tröôûng cuûa
nhieàu loaïi teá baøo nhö histiocytes, lymphocytes vaø fibrobast.
7.4 Androgemc-anabolic steroids sinh duïc nam
Methyltestostrone
Duøng quaù lieàu gaây ra phaûn öùng teá baøo ôû trong gan nhö sau:
- Vieâm gan öù maät
- Daãn maïch tieåu thuyø gan

120
 - Xô gan maät
7.5 Thuoác ngöøa thai:
Thaønh ñoäng maïch vaø tónh maïch thay ñoåi sau khi duøng thuoác ngöøa thai
nhö sau: xô daøy lôùp aùp trong, taêng sinh teá baøo noäi maïc.
Thay ñoåi naøy lieân quan ñeán khaû naêng taéc maïch cuûa maïch maùu. Buoàng
tröùng cuûa phuï nöõ duøng thuoác ngöøa thai khoâng coù hoaøng theå vaø nang Graaf
keùm phaùt trieån. Baèng thöïc nghieäm chöùng toû caùc thuoác estrogenic coù lieân quan
ñeán nguyeân nhaân gaây adenom teá baøo gan
7.6 Thuoác haï huyeát aùp:
Methyklopa (Aldomet) gaây phaûn öùng quaù maãn treân 3% beänh nhaân duøng
thuoác vôùi caùc bieåu hieän taêng baïch caàu ña nhaân aùi toan, soát, taêng serum alklin
phosphatase, noåi meà ñay, taêng serum immunoglobulin. Coù theå xaûy ra vieâm
haït gan. Keát quaû ñieàu tra dòch treã hoïc ñaõ neâu reserpine (Rauwolfia alkloids)
coù lieân quan ñeán ung thö vuù.
7.7 Thuoác lôïi tieåu:
Thiazides maø prototyp cuûa noù chlothiazide laø moät trong soá thuoác coù taùc
duïng lôïi tieåu höõu hieäu nhaát.
Phaûn öùng thuoác bao goàm hypokalemia, hyperuricemia, vaø hypoglycemia,
noåi meà ñay vaø vieâm tuî caáp. Furosemide coù caáu truùc gaàn gioáng chlorothiazide
cuõng gaây ra vieâm tuî caáp khi duøng quaù lieàu.
7.8 Thuoác trò ñaùi ñöôøng:
Trong soá thuoác trò ñaùi ñöôøng phoå bieán nhö tol-butamide (Orinase),
chlorpropamide (diabinese) phen-fomin (DPI), thì chlorpropamide hay gaây ra
vieâm gan öù maät.
7.9 Thuoác gaây meâ:
Halothane
Gaây ñoäc cho gan, ngoä ñoäc bieåu hieän döôùi daïng vieân gan lan toaû caáp, soát,
taêng baïch caàu ña nhaân aùi toan, ñau khôùp, noåi meà ñay.
Methoxyflurame: Ngoaøi toån thöông gan
Methoxyflurame coøn gaây toån thöông cho caùc oáng löôïn gaàn cuûa thaän
7.10 Thuoác choáng co giaät:
Phenyltoin
Trong soá thuoác giaûm ñau, phenytoin (Dilantin) laø thuoác gaây ñoäc chính.
Bieåu hieän chuû yeáu laø phaûn öùng da goàm noåi meà ñay vaø hoaïi töû thöôïng bì. Tæ leä
töû vong trong caùc tröôøng hôïp hoaïi töû thöôïng bì vaøo khoaûng 25%. Vieân thaän keû
keøm suy thaän, vieâm gan keøm hoaïi töû gan chieám moät tæ leä thaáp hôn.

121
 7.11 Thuoác choáng loaïn nhòp tim:
Digitalis Caùc loaïi glycosides ñaëc hieäu nhö digoxin, digitoxin ôû lieàu ñieàu
trò coù coâng duïng raát höõu hieäu vôùi nhieàu beänh tim, ôû nhöõng lieàu cao nhöõng taùc
nhaân naøy laïi raát ñoäc cho cô tim gaây töû vong do rung thaát. Glycosides döôùi lieàu
ñoäc khi tích luyõ seõ gaây caùc toån thöông tim nhö sau: phuø moâ keõ, thoaùi hoaù,
hoaïi töû teá baøo cô tim, ngaám lymphoâ, taêng saûn xô moâ keõ.
7.12 Barbiturates
Lieàu gaây cheát phuï thuoäc vaøo loaïi barbiturate, caùch söû duïng möùc ñoä söû
duïng thuoác, söï coù maët cuûa caùc loaïi thuoác khaùc trong cô theå, tình traïng taâm lí
kích ñoäng. Thoâng thöôøng lieàu naøy vaøo khoaûng 5g ñoái vôùi loaïi coù taùc duïng
chaäm, 3g ñoái vôùi loaïi taùc duïng nhanh. Noàng ñoä thuoác trong maùu gaây töû vong
laø: 8mg/dl ñoái vôùi loaïi taùc duïng chaäm, 3,5mg/dl ñoái vôùi loaïi taùc duïng nhanh.
Tuy nhieân cuõng coù tröôøng hôïp caùc bieät phuïc hoài sau khi uoáng 33g
phenabirtal.
Barbiturates coù theå ñoùng vai troø cuûa moät hapten vaø gaây ra phaûn öùng quaù
maãn. Caùc hôïp chaát barbiturate nhö amytal, penthota, phenobarbital, seconal
coù theå gaây ra nhöõng phaûn öùng naëng cuûa da. Khoaûng 9% beänh nhaân ngoä ñoäc
barbiturate caáp tính noåi caùc phoûng da maøu naâu goïi laø phoûng da barbiturate.
Barbiturates gaây töû vong do öùc cheá trung öông thaàn kinh, öùc cheá trung taâm hoâ
haáp, tuaàn hoaøn.
7.13 Ma tuyù:
Toån thöông do chích tónh maïch chaát ma tuyù, (heroin, morphine) thaáy ôû
nhöõng ngöôøi nghieän ma tuyù laø vieâm maïch vaø taùc ñoäng maïch, tieåu ñoäng maïch,
mao maïch phoåi daãn ñeán taêng aùp löïc ñoäng maïch phoåi vaø beänh tim phoåi maõn.
Ngöôøi nghieän ma tuyù thöôøng chích loaïi dòch coù teân laø “bluevelvet =
nhung xanh” (Dòch coâ parengoric vaø tripplennamine hydrochoride) vaø “red
devil - quyõ ñoû (dòch coâ Seconal) nhö treân.
Morphin gaây ra co thaét pheá quaûn coù theå gaây töû vong ôû lieàu thaáp treân cô
sôû ñòa hen hoaëc ñoái vôùi beänh nhaân öù ñoïng ñaøm trong ñöôøng hoâ haáp. Lieàu ñoäc
morphin gaây hoân meâ keøm giaõn cô vaø suy hoâ haáp.
7.14 Quinine:
Quinine laø alkaloid trong voû caây cinchoma ñöôïc duøng laøm thuoác soát reùt
raát coâng hieäu vì ñaëc tính dieät plasmodia raát maïnh. Hai muoái cuûa alkaloid naøy
laø dihydrochloride vaø bisulfate ñöôïc duøng chuû yeáu vì chuùng raát deã hoaø tan
trong nöôùc. Phaàn lôùn thuoác haáp thuï ñöôïc ñaøo thaûi khoûi cô theå tröôùc 24 giôø qua
thaän, moät phaàn nhoû qua maät, phaân vaø nöôùc boït.

122
 Bieåu hieän ngoä ñoäc xuaát hieän 15-30 phuùt sau khi söû duïng thuoác quaù lieàu:
nhöùc ñaàu, soát noân uø tai, ñau thöôïng vò, cuoái cuøng laø giaûm thaân nhieät, giaûm
huyeát aùp, maïch chaäm, nhòp thôû chaäm, tím taùi vaø hoân meâ.
Choáng chæ ñònh duøng Quinine cho ngöôøi coù dò öùng Quinine, vieâm daây
thaàn kinh thò giaùc, phuï nöõ coù mang gaàn ngaøy sinh. Thöông toån chuû yeáu khi moå
töû cung thaáy laø: veát hoen töû thi tím do maøu methemoglobin, maùu saãm, xung
huyeát caùc cô quan, da coù xuaát huyeát chaám pirpura, nöôùc tieåu maøu ñoû naâu.
Baûng : Toån thöông gan ñoái vôùi moät soá ngoä ñoäc döôïc phaåm

Toån thöông Teân döôïc phaåm

Nhieãm môõ (Steatosis) Tetracyline
Hoaïi töû teá baøo gan Acetaminophen
Hoaïi töû oáng maät Chlorpro,azime
Xô gan Methotrexate
ÖÙ maät Methyltestosterone
Vieâm ñöôøng maät trong gan Chlorpropamide
Taéc maïch maùu Thuoác ngöøa thai
Daõn maïch tieåu thuyø gan Methyltestosterone
U tuyeán gan laønh tính Thuoác ngöøa thai
Ung thö Thorotrast

Hennigar, G.R. beänh hoïc moâi tröôøng: New York 1982, Alan R. Liss, Inc
II. NGOÄ ÑOÄC HOAÙ HOÏC:
1. Kim loaïi vaø caùc muoái kim loaïi:
1.1. Thuyû ngaân:
Thuyû ngaân vaø caùc hôïp chaát cuûa noù vaøo cô theå qua da, ñöôøng tieâu hoaù vaø
ñöôøng hoâ haáp.
Treân thöïc teá thuyû ngaân gaây ñoäc cho cô theå döôùi 3 daïng: Thuyû ngaân
nguyeân toá (Hgo); thuyû ngaân voâ cô (Hg1+, Hg2+); thuyû ngaân höõu cô (muoái
methyl, ethyl, phenyl thuyû ngaân, vaø nhoùm thuoác lôïi tieåu thuyû ngaân hoï
alkoxylakin).
Ñöôøng hoâ haáp laø ñöôøng ngoä ñoäc quan troïng nhaát vì thuyû ngaân nguyeân toá
vaø caùc monoalkyl thuyû ngaân ñeàu coù aùp löïc boác hôi cao vaø khaû naêng hoaø tan
cao trong lipid. Ngoä ñoäc theo ñöôøng tieâu hoaù ít hôn, gaëp trong tröôøng hôïp töï
töû hoaëc ngoä ñoäc thöùc aên do ñoà uoáng nhieãm hôïp chaát thuyû ngaân. Thuyû ngaân

123
nguyeân toá haáp thuï qua nieâm maïc daï daøy ruoät coù tæ leä thaáp (< 0,01%) hôïp chaát
thuyû ngaân höõu cô coù tæ leä haáp thu cao hôn hôïp chaát thuyû ngaân voâ cô.
Muoái mercuric keát hôïp vôùi proteins, sodium, chloride, maùu, dòch kieàm
cuûa toå chöùc taïo thaønh caùc hôïp chaát deã hoaø tan trong nöôùc.
Thuyû ngaân höõu cô keát hôïp vôùi toå chöùc beàn vöõng hôn thuyû ngaân voâ cô vaø
coù khaû naêng ñi qua haøng raøo maùu naõo cao hôn. Söï phaân boá cuûa thuyû ngaân
trong maùu tuyø thuoäc vaøo caáu truùc hoaù hoïc cuûa hôïp chaát thuyû ngaân. Thuyû ngaân
höõu cô chuû yeáu phaân boá trong hoàng caàu, ngöôïc laïi, thuyû ngaân voâ cô phaân boá
trong huyeát töông. Thuyû ngaân sau khi ñöôïc haáp thu, phaàn lôùn ñöôïc ñaøo thaûi
qua nöôùc tieåu vaø phaân, moät soá ít ñaøo thaûi qua maät, moà hoâi nöôùc tieåu vaø söõa.
Thuyû ngaân gaây ñoäc cho nhieàu cô quan nhöng chuû yeáu laø thaàn kinh trung
öông vaø thaän. Ngoä ñoäc mercuric chloride caáp gaây ra toån thöông chuû yeáu cho
caùc oáng löôïn gaàn cuûa thaän daãn ñeán suy thaän caáp. Moå töû thi thaáy naõo phuø, thaän
to, vuøng thaän phuø vaø nhaït maøu, vuøng thaùp tuyû thaän xung huyeát maøu thaãm.
Hình aûnh vi theå:
- Naõo: Phuø quanh maïch trong vi tuaàn hoaøn naõo, hoaïi töû chaát xaùm, taêng
sinh astrocytes, hyalin hoaù maïch maùu naõo.
- Thaän: Bieåu moâ oáng löôïn gaàn bò hoaïi töû, maøng ñaùy cuûa nephron vaãn
bình thöôøng.
1.2 Thaïch tín (Arsenic)
Arsenic laø moät aù kim coù caùc hoaù trò -3, +3, +5. Noù coù theå hình thaønh caùc
muoái cationic vaø anionic. Thaïch tín phaân boá trong ñaát döôùi daïng hoaù trò +5.
thaïch tín ñöôïc duøng laøm thuoác dieät chuoät, coân truøng, naám, laøm laø ruïng, khöû
truøng ñaát, baûo quaûn goã, dieät coû. Thaïch tín coøn ñöôïc söû duïng trong coâng
nghieäp deät vaûi, thuoäc da, thuyû tinh, sôn.
Hôïp chaát Arsenic vaøo cô theå theo ñöôøng hoâ haáp vaø tieâu hoaù. Arsenic hoaù
trò +3 ñoäc hôn +5. phaàn lôùn ngoä ñoäc Arsenic do Arsenic voâ cô gaây ra. Arsenic
keát hôïp deã daøng vôùi proteins cuûa toå chöùc vaø taäp trung ôû gan, cô, toùc, moùng vaø
da. Ngoä ñoäc Arsenites caáp tính coù bieåu hieän roái loaïn tieâu hoaù, thaàn kinh vaø
toån thöông noäi maïc maïch maùu. Cheát xaûy ra nhanh choùng do soác. Arsenic keát
hôïp beàn vöõng vôùi nhoùm Sulfhydryl (SH) cuûa moùng, toùc vaø da. Chaát noân trong
ngoä ñoäc Arsenic cho phaûn öùng kieàm tính, trong khi phaàn lôùn ngoä ñoäc khaùc,
chaát noân ñeàu phaûn öùng acid. Moå töû thi, coù theå thaáy nhöõng tinh theå Sulfides
Arsenic oxide maøu vaøng ôû nieâm maïc daï daøy chaûy maùu, vaø nhöõng thay ñoåi
thoaùi hoaù cuûa tim, gan, thaän, ngoä ñoäc Arsenic maõn tính coù trieäu chöùng maát
caân, buoàn noân, yeáu cô tim, run tay vaø ruïng toùc. Arsenic acide coøn goïi laø thaïch

124
tín traéng ñöôïc duøng tröôùc ñaây ñeå ñaàu ñoäc. Khai quaät caùc xaùc cheát do ngoä ñoäc
Arsenic choân laâu ngaøy vaãn tìm ñöôïc Arsenic trong toå chöùc.
2. Caùc taùc nhaân khaùc:
2.1 Carbon monxide:
Carbon monoxide ñöôïc thaûi tröø khi nhieân lieäu crabon khoâng ñöôïc chaùy
hoaøn toaøn. Ngoä ñoäc crabon gaây ra hoân meâ. Neáu khoâng ñöôïc caáp cöùu kòp thôøi,
toån thöông cho naõo khoâng theå hoài phuïc ñöôïc daãn ñeán töû vong.
Söï coù maët cuûa röôïu vaø barbitunates seõ laøm taêng ñoäc tính cuûa carbon-
monoxide. Coù theå xaùc ñònh ñöôïc carbon monoxide raát chính xaùc qua quang
phoå keá hoàng ngoaïi. Phöông phaùp naøy chæ caàn söû duïng moät löôïng raát ít maùu.
Carbon monoxide khoâng muøi, vò, keát hôïp vôùi hemoglobin hình thaønh
vöõng beàn, ngaên caûn söï trao ñoåi oxygien cuûa hoàng caàu.
Töû thi ngoä ñoäc carbon monoxide coù veát loeùt hoen töû thi maøu hoa ñaøo laø
maøu cuûa carboxyhemglobin öù trong mao maïch ngoaïi bieân cuûa da.
Hình aûnh giaûi phaãu beänh cuûa ngoä ñoäc caáp carbon monoxide khoâng ñaëc
hieäu, chæ khu truù ôû caùc oå chaûy maùu chaám döôùi thanh maïc vaø trong chaát traéng
cuûa naõo. Coù theå thaáy nhöõng hoaïi töû nhoû trong lôùp cô tim döôùi thöôïng taâm
maïc.
2.2 Thuoác dieät coân truøng:
Phoshat höõu cô:
Caùc Phoshat höõu cô ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát cho muïc treân laø
parathion vaø malathion. Caùc hoaù chaát naøy öùc cheá men laø cholinesaterase daãn
ñeán tình traïng öù ñoïng acetylcholin gaây lieät cô lieân söôøn, suy hoâ haáp vaø thieáu
oxi naõo. Toån thöông giaûi phaãu beänh khoâng ñaëc hieäu.
Chorannate hydrocacbron höõu cô:
DDT laø teân vieát taét cuûa hoaù chaát coù teân laø 4,4-dichoro dipheyl
tricchoroetthane. Ngoä ñoäc DDT caáp tính coù bieåu hieän thaàn kinh nhö co giaät
kích ñoäng vaø lieät cô. Hình aûnh vi theå döôùi kính hieån vi quang hoïc coù theå thaáy
thoaùi hoaù môõ cô tim vaø teá baøo gan quanh tónh maïch trung taâm tieåu thuyø.
Carbamtes:
Carbamtes laø daãn xuaát cuûa carbamic acid. Thuoác dieät coân truøng phoå bieán
laø carbaryl (arylam, sevin)
Cuõng nhö phosphates höõu cô, carbamates öùc cheá cholinessterase. Bieåu
hieän laâm saøng ngoä ñoäc carbamates cuõng gioáng nhö ngoä ñoäc phosphattes höõu
cô.
Hôïp chaát Fluorine:

125
 Fluoroacetates laø chaát dieät coân truøng nhöng ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå
dieät chuoät, ngoä ñoäc coù bieåu hieän co giaät vaø cheát nhanh choùng. Cô tim vaø thaän
coù noàng ñoä citrate cao. Fluoroacetates chuyeån hoaù thaønh Fluoric acid keát hôïp
vôùi oxaloacetate thaønh Fluorocitrate.
Cô cheá gaây cheát laø öùc cheá voøng chuyeån hoaù Krebs cuûa citric acid vaø
chaën ñöùng vieäc saûn sinh naêng löôïng.
Sodium fluoride ñöôïc duøng ñeå trieät daùn vaø kieán raát höõu hieäu. Ngoä ñoäc
fluride caáp tính coù bieåu hieän roái loaïn tieâu hoaù, suy thôû vaø suy tim. Fluride haáp
thu raát nhanh, taäp trung ôû xöông vaø ñaøo thaûi theo ñöôøng thaän. Fluride laø chaát
öùc cheá chuyeån hoaù raát maïnh. Noù keát hôïp vaø öùc cheá hoaït ñoäng cuûa phaàn lôùn
caùc men chöùa kim loaïi. Moå töû thi thaáy bieåu moâ nieâm maïc daï daøy vaø ruoät bò
bong ra, hoaëc loeùt nieâm maïc.
Chaát dieät coû: paraquat dichoride, diquat dibromide vaø morfamquat
dichoride laø nhöõng chaát dieät coû. Paraquat laø chaát ñöôïc duøng nhieàu nhaát.
Ngoä ñoäc coù theå theo ñöôøng hoâ haáp, tieâu hoaù vaø ñöôøng da. Ngoä ñoäc caáp
theo ñöôøng hoâ haáp gaây cheát do phuø phoåi chaûy maùu pheá nang. Coù theå thaáy
hoaïi töû teá baøo gan, teá baøo oáng maät trong tröôøng hôïp ngoä ñoäc theo ñöôøng tieâu
hoaù, da.
III. NGOÄ ÑOÄC COÀN ETHYLIC
Coàn Ethylic C2H5OH ñieàu cheá baèng chöng caát carbohydrates trong haït
nguõ coác traùi caây hay hoa, ñaõ leân men. Coàn nguyeân chaát laø dòch trong, khoâng
maøu coù muøi thôm. Loaïi nöôùc uoáng pha coàn tuyø töøng loaïi coù noàng ñoä Ethylic
khaùc nhau: 2-6% trong bia, 7-12% trong röôïu vang nheï, 12-15% trong röôïu
vang naëng, 45-60% trong brandy, whisky, rum …
Ngoä ñoäc coàn Ethylic raát phoå bieán
Röôïu haáp thuï raát nhanh vaøo maùu vaø ñöôïc ñöa toái gan vaø phaàn lôùn oxy
hoaù ôû ñoù thaønh CO2 vaø nöôùc, phaàn coøn laïi ñöôïc ñöa tôùi caùc cô quan khaùc.
Coàn Ethylic chuû yeáu cho heä thaàn kinh vaø taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo heä thaàn
kinh. Tröôùc heát ñaïi naõo bò ñoäc roài ñeán tieåu naõo vaø tuyû soáng. Ngoä ñoäc ôû möùc
ñoä nheï coù bieåu hieän kích ñoäng thaàn kinh, roái loaïn thaêng baèng vaø ngoân ngöõ,
noân vaø coù theå hoài phuïc sau ít giôø. Ngoä ñoä naëng daãn ñeán hoân meâ, cheát do lieät
haønh tuyû gaây suy hoâ haáp. Treân ngöôøi coù beänh tröôùc nhö beänh ñoäng maïch
vaønh, ngoä ñoäc coàn Ethylic coøn coù theå gaây ngöøng tim ñoät ngoät. Trong khi hoân
meâ naïn nhaân coù theå taét thôû do hít phaûi chaát noân vaøo ñöôøng thôû. Naïn nhaân bò
chaán thöông trong hoaøn caûnh ngoä ñoäc coàn Ethylic, raát deã cheát do soác khoâng
hoài phuïc.
Baûng soá: 1

126
 Mg. coàn Ethylic/ml maùu Nhaän ñònh
0,5 Bình thöôøng
1 - 1,5 Coù bieåu hieän sau nhöng chöa
ngoä ñoäc hoaøn toaøn
2 - 2,5 Ngoä ñoäc hoaøn toaøn
3 - 3,5 Ngoä ñoäc naëng
4 - 4,0 Töû vong

Baûng soá 2: döôïc phaåm vaø hoaù chaát tìm thaáy ôû moät soá cô quan cuûa töû thi
ngoä ñoäc (mg/dl).
Nöôùc
Hoaù chaát Maùu Naõo Gan Thaän
Tieåu
Acetamonophen 150
Barbital 10-38 114 6,3 10-93
Phenobarbital 8-15 8,9-29,6
Carbon monoxide 10%
Mebrobanate 14-34,4% 140 5,8-41,2 50
Morphine 0,02-0,23 1,4-8,1 0,002-0,75 0,04-1,8 0.02-0.15
Arsanic 0,06-0,93 0,02-0,4 0,2-120 0,02-0,7
Chloroform 1-4,8 4,6 5,5-7,1 0,6-13 1,6-2,7
Diazepam (valium) 2
Chì 0,11-0,35
Thuyû ngaân 0,9 1,2
Phenytoin 10 7,8 27 11
Quinine 1,2
Strychine 0,05-0,6 0,1-3,3 0,05-2,6 0,05-25,7 0,007-10,6

IV. NGOÄ ÑOÄC THÖÙC AÊN:

Ngoä ñoäc thöùc aên do aên phaûi chaát ñoäc coù trong thöùc aên hoaëc cô ñòa dò öùng
vôùi thaønh phaàn trong thöùc aên.
Chaát ñoäc trong thöùc aên
Chia laøm 4 loaïi:
1. Chaát voâ cô vaø chaát höõu cô laï laãn vaøo thöùc aên trong quaù trình saûn xuaát
hay baûo quaûn

127
 2. Trong thöùc aên coù moät thaønh phaàn laø ñoäc toá, hay bieán chaát thaønh ñoäc
toá.
3. Coù vi truøng vaø kyù sinh truøng trong thöùc aên
4. Ñoäc toá do vi truøng coù trong thöùc aên saûn sinh ra
1. Chaát laï:
Do qui trình saûn xuaát khoâng ñaûm baûo chaát löôïng kó thuaät, muoái kim loaïi
cuûa thieác, ñoàng, keõm coù theå hieän dieän trong thöùc aên. Coù theå coù arsenic trong
bia vì sulfuric acid trong quaù trình uû men coù vaø chöa khöû heát arsenic. Nöôùc coù
theå nhieãm muoái thì töø oáng daãn baèng chì. Thöùc aên coù theå nhieäm chì töø caùc
duïng cuï naáu coù traùng hôïp chaát chì.
2. Thöùc aên coù ñoäc trong thaønh phaàn hay bieán chaát:
Maàm khoai chöùa nhieàu solamine gaây trieäu chöùng ngoä ñoäc nhö moân, ñau
buïng, tieâu chaûy, voâ hieäu, hoân meâ, truî tim maïch. Moät soá caù chöùa chaát ñoäc
trong moät soá cô quan. Aên soáng caù nhieãm truøng, nhö vi truøng phoù thöông haøn,
seõ bò nhieãm beänh. Moät soá plankton nhö Gonyaulax catenlla nhieãm vaø laøm soø,
oác trôû neân raát ñoäc.
Moät soá naám ñoäc gaây moät soá beänh nhö sau:
2.1 Daïng taû: Naám Amanita phalloides raát ñoäc. Trieäu chöùng ngoä ñoäc xuaát
hieän 6giôø sau khi aên phaûi naám ñoäc: noân, æa chaûy, ñau buïng. Naïn nhaân tím taùi
vaø hoân meâ ôû giai ñoaïn cuoái vaø thöôøng cheát 5 ngaøy hay ngaøy 6 cuûa beänh. Moå
töû thi thaáy thoaùi hoaù môõ naêng nhieàu cô quan nhö tim, gan, thaän vaø cô vaân.
2.2 Daïng nhieãm ñoäc thaàn kinh: Naám Amanita muscaria coù muscarine
gaây ñoäc: Taêng tieát nöôùc boït, nöôùc maét, moà hoâi, khoù thôû nhanh, maïch chaäm,
ñoàng töû co khoâng coù phaû xaï döôùi aùnh saùng. Co giaät vaø hoân meâ ôû giai ñoaïn
cuoái, cheát do lieät trung taâm hoâ haáp ôû haønh tuyû khoaûng 48 giôø sau khi xuaát
hieän trieäu chöùng ngoä ñoäc ñaàu tieân.
2.3 Daïng thieáu maùu: Loaïi naám Helvella esculenta chöùa helvellic acid
laøm tan huyeát. Sua khi aên phaûi naám ñoäc vaøng da xuaát hieän nhanh, maùu maøu
caø pheâ do hình thaønh methemoglobin. Cheát trong voøng 3 ngaøy.
2.4 Daïng taâm thaàn: Naám Paleonus chöùa ñoäc toá gaây roái loaïn taâm thaàn ít
gaây töû vong.
3. Thöùc aên nhieãm truøng vaø nguyeân nhaân ñoäc: Laø do baûn thaân vi truøng
gaây ra.
Ñieån hình cuûa nhieãm ñoäc thöùc aên loaïi naøy laø thöùc aên nhieãm Samonella
phoå bieán nhaát laø S.typhimurium. S.cholerasuis, S.enteritidis.
Nguoàn thöùc aên nhieãm Salmonella thöôøng laø thòt, caù, tröùng, söõa, doài vaø
rau.

128
 Trieäu chöùng xuaát hieän töø 1-72 giôø sau khi aên phaûi thöùc aên loaïi treân. Thôøi
gian uû beänh trung bình 6-12 giôø. Khôûi phaùt beänh ñoät ngoät, nhöùc ñaàu, soát reùt
run ñau thöôïng vò, oùi, tieâu chaûy, truî tim maïch, coù theå cheát trong voøng 24-36
giôø. Moå töû thi thaáy nieâm maïc cuûa ruoät coù nhieàu oå chaûy maùu daïng purpura,
maûng Peyer söng neà, laùch vaø haïch limphoâ söng neà.
4. Thöùc aên nhieãm vi truøng vaø nguyeân nhaân ñoäc laø do ngoaïi ñoäc toá do vi
truøng giaûi phoùng ra.
Ñieån hình cuûa nhieãm ñoäc thöùc aên loaïi naøy laø caùc loaïi thöùc aên protein
ñoùng hoäp nhieãm clostridium botudium, vi truøng Gram + kî phí. Ngoaïi ñoäc toá
cuûa C.botulinum coù ñoäc tính raát cao gaây toån thöông thaàn kinh trung öông vaø
lieät cô vaân.
Trieäu chöùng ngoä ñoäc xuaát hieän 48 giôø sau khi aên loaïi thöùc aên treân, coù theå
sôùm hôn hoaëc muoän hôn töø 2 giôø ñeán 8 ngaøy. Caùc trieäu chöùng roái loaïn tieâu
hoaù xuaát hieän sôùm, sau ñoù nhöõng bieåu hieän roái loaïn daây thaàn kinh soï III vaø
roái loaïn ñieàu hoaø vaän ñoäng keøm yeáu cô.
Cheát ngaït thôû do cô hoâ haáp khoâng ñieàu hoaø ñöôïc. Tyû leä töû vong cao, cheát
trong voøng 3 ngaøy sau khi ngoä ñoäc.
Moå töû thi thaáy chuû yeáu xung huyeát naëng caùc phuû taïng, coù theå thaáy chaûy
maùu raûi raùc ôû neân naõo vaø tuyû soáng. Xeùt nghieäm keát hôïp boå theå raát höõu hieäu
trong xaùc ñònh ñoäc toá.
5. Dò öùng thöùc aên:
Moät soá cô ñòa coù phaûn öùng baát thöôøng vôùi thaønh phaàn bình thöôøng naøo
ñoù trong thöùc aên, vì vaäy caùc proteins trong thòt, caù, söõa, haûi saûn, coù theå laøm
xuaát hieän caùc trieäu chöùng dò öùng noân, noåi meà ñay, hen, tieâu chaûy, raát nhanh
khi thöùc aên treân. Caùc phaûn öùng dò öùng naøy haàu nhö khoâng gaây töû vong.

CHÖÔNG VIII.
CHEÁT TÖÏ NHIEÂN
(ÑOÄT TÖÛ VAØ BAÁT THÖÔØNG)

Nhieàu caùi cheát töï nhieän baát thöôøng vaø ñoät ngoät xaûy ra treân ngöôøi ñoù
khoâng coù bieåu hieän beänh taät gì, hoaëc neáu coù cuõng khoâng ñaùng keå. Khi moå töû
thi coù theå xeáp loaïi ñöôïc nguyeân nhaân cheát khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc roõ raøng
vaø ñöôïc xeáp loaïi vaøo nhoùm cheát ñoät ngoät, nguyeân nhaân khoâng xeáp loaïi.

129
I. HOAØN CAÛNH XAÛY RA CHEÁT ÑOÄT NGOÄT:
Coù theå chia ra laøm hai loaïi:
1. Cheát ñoät ngoät xaûy ra coù ngöôøi chöùng kieán luùc cheát, trong hoaøn caûnh coù
nhöõng yeáu toá lieân quan nhö gaéng söùc quaù möùc … trong khi giao hôïp, chaán
thöông tinh thaàn.
2. Naïn nhaân khi ñöôïc phaùt hieän ñaõ cheát, khoâng coù ngöôøi chöùng kieán luùc
cheát, hoaøn caûnh cheát ít nhieàu gôïi nghi vaán.
II. PHAÂN LOAÏI CHEÁT ÑOÄT NGOÄT:
Cheát töï nhieân, ñoät ngoät vaø baát ngôø phaàn lôùn thuoäc 6 nhoùm sau:
1. Cô quan chöùc naêng sinh toàn coù beänh nhöng tieán trieån töø töø, khoâng bieåu
hieän trieäu chöùng laâm saøng roõ reät, khoâng laøm ngöôøi beänh quan taâm, cho tôùi khi
cô quan chöùc naêng sinh toàn bò beänh ngöøng hoaït ñoäng ñoät ngoät. Thí duï phoå
bieán nhaát ôû nhoùm naøy laø cheát ñoät ngoät do beänh ñoäng maïch vaønh
2. Nhoùm 2 bao goàm caùc tröôøng hôïp vôõ maïch maùu ñoät ngoät, baát ngôø gaây
töû vong do maát maùu naëng, nhö tröôøng hôïp vôõ phình ñoäng maïch chuû, chaûy maùu
vaøo oå maøng tim, hoaëc vôõ phình voøng Willis gaây chaûy maùu trong xoang maøng
nheän naõo, hoaëc vôõ chöõa ngoaøi daï con gaây chaûy maùu vaøo xoang phuùc maïc.
3. Nhoùm 3 bao goàm caùc tröôøng hôïp coù beänh nhieãm truøng tieàm taøng, tieán
trieån khoâng trieäu chöùng gì roõ reät cho ñeán khi cheát.
4. Nhoùm 4 bao goàm caùc tröôøng hôïp thay ñoåi vò trí taïng ñoät ngoät daãn ñeán
choaùng töû vong, nhö xoaén nang buoàng tröùng, xoaén ruoät.
5. Nhoùm 5 bao goàm caùc tröôøng hôïp coù lieân quan ñeán ñieàu trò nhö:
- Choaùng phaûn veä novocain, pencillin, thuoác caûn quang.
- Phaûn xaï thaàn kinh gaây ngöøng tim ñoät ngoät trong khi tieán haønh caùc thuû
thuaät nhö choïc xöông öùc, choïc huùt dòch naõo tuyû, choïc doø xoang maøng tim,
maøng phoåi, maøng buïng, soi pheá quaûn, soi tröïc traøng, sinh thieát gan.
6. Nhoùm 6 bao goàm caùc tröôøng hôïp khoâng xeáp loaïi:
Xaùc ñònh nguyeân nhaân cheát ñoät ngoät, cô baûn döïa vaøo:
1. Nhaän ñònh nhöõng döï kieän veà thöông toån giaûi phaãu beänh, vi truøng hoïc
vaø ñoäc chaát hoïc.
2. Xaùc ñònh toån thöông naøo laø toån thöông chính gaây ra töû vong.
III. NHÖÕNG TOÅN THÖÔNG GAÂY CHEÁT ÑOÄT NGOÄT
Khi khaùm nghieäm töû thi cheát ñoät ngoät coù theå phaùt hieän caùc toån thöông
chính gaây töû vong nhö sau:
1. Beänh tim vaø ñoäng maïch chuû:

130
 1.1 Beänh taéc ñoäng maïch vaønh:

Hình 8. 1. Ñoäng maïch vaønh vaø caùc tónh maïch cuûa tim.
1.1.1 Xô môõ ñoäng maïch vaønh tieán trieån gaây heïp, taéc loøng ñoäng maïch coù
hay khoâng phoái hôïp vôùi toån cô tim nhö xô, nhoài maùu cuõ hay môùi.
1.1.2 Xô môõ ñoäng maïch vaønh bieán chöùng throbossis coù hay khoâng keát
hôïp nhoài maùy cô tim cuõ hay môùi, xô hoaù cô tim, phình maïch taâm thaát, vôõ nhoài
maùu cô tim môùi hay vôõ phình maïch gaây chaûy maùu vaøo xoang ngoaïi taâm maïc
vaø cheøn boùp tim.
1.1.3 Loã ñoäng maïch vaønh chít heïp
1.1.4 Vôõ loeùt xô môõ ñoäng maïch vaønh gaây throbosis laøm taéc maïch vaønh.
1.2 Thöông toån cô tim, van tim, noäi taâm maïc, ngoaïi taâm maïc
1.2.1 Vieâm cô tim caáp hay baùn caáp nhieãm ñoäc toá sau beänh baïch haàu, hay
nhieãm giun xoaén (trichinosis)
1.2.2 Xô hoaù cô tim sau vieâm hoaù cô tim
1.2.3 Nhoài maùu cô tim coù hay keøm xô hoaù cô tim hay phình maïch

131
 1.2.4 Vôõ nhoài maùu cô tim hay vôõ phình maïch, chaûy maùu vaøo xoang ngoaïi
taâm maïc
1.2.5 Vôõ ñoät ngoät ôû thoaùi hoaù môõ cô tim
1.2.6 Phình ñaïi taâm thaát traùi keøm beänh van ñoäng maïch chuû maõn tính,
nhaát laø heïp ñoäng maïch chuû.
1.2.7 Phì ñaïi taâm thaát traùi do taêng huyeát aùp hay beänh thaän.
1.2.8 Beänh tim phoåi maõn: Phì ñaïi taâm thaát phaûi, keøm beänh phoåi maõn.
1.2.9 Phì ñaïi cô tim keøm öu naêng tuyeán giaùp traïng
1.2.10 Vieâm noäi taâm maïc do vi truøng caáp hay baùn caáp.
1.2.11 Heïp van hai laù do thaáp khôùp caáp
1.2.12 Heïp van ñoäng maïch chuû do thaáp caáp.
1.2.13 Hôû van ñoäng maïch do thaáp khôùp hay do giang mai
1.2.14 Huyeát khoái taâm thaát traùi do keøm xô hoaù cô tim hay nhoài maùu cô
tim gaây thuyeân taéc ñoäng maïch naõo.
1.3 Thöông toån ñoäng maïch chuû:
1.3.1 Vôõ phình maïch quai ñoäng maïch chuû chaûy maùu vaøo khoang ngoaïi
taâm maïc boùp cheït tim
1.3.2 Vieâm ñoäng maïch chuû do giang mai laøm heïp loã ñoäng maïch vaønh
1.3.3 Vôõ phình ñoäng maïch chuû buïng chaûy maùu vaøo xoang phuùc maïc
1.3.4 Huyeát khoái ñoäng maïch chuû buïng gaây thuyeân taéc vaø nhoài maùu maïc
treo ruoät.

132
Hình 8. 2. Ñoäng maïch chuû vaø caùc van tim.

133
2. Beänh heä thoáng hoâ haáp:

Hình 8. 3. Heä thoáng phoåi.

2.1 Toån thöông gaây ngaït thôû:

2.1.1 Vieâm thanh quaûn do baïch haàu
2.1.2 Phuø thanh quaûn caáp do nhieãm truøng hay ung thö.
2.1.3 Hen pheá quaûn
2.1.4 Thuyeân taéc maïch phoåi do vieâm taéc tónh maïch beïn hay chi döôùi
2.2 Chaûy maùu ñöôøng thôû:

134
 2.2.1 Lao xô hang
2.2.2 Ung thö pheá quaûn
2.2.3 Daõn pheá quaûn
2.2.4 Aùp xe phoåi
2.3 Traøn khí maøng phoåi
2.3.1 Vôõ hang lao phoåi
2.3.2 Vôõ boùng khí phoåi
3. Beänh naõo vaø maøng naõo:
3.1 Xuaát huyeát naõo thöôøng keøm theo xô cöùng maïch naõo, thaáy ít hôn ôû
tieåu naõo vaø caàu naõo.

Hình 8. 4. Naõo vaø ñoäng maïch cuûa Naõo.

135
 3.2 Vôõ phình maïch voøng Willis chaûy maùu vaøo khoang döôùi nheän
3.3 Chaûy maùu khu truù khoang döôùi nheän eo Sylvius hay chaûy maùu trong
nhuû moâ naõo do vôõ phình ñoäng maïch naõo.
3.4 Chaûy maùu döôùi maøng cöùng do vôõ phình ñoäng maïch naõo.
3.5 Aùp xe naõo do vieâm tai xöông chuõm hay aùp xe phoåi.
3.6 Vieâm maøng naõo muû caáp.
3.7 Vieâm naõo sieâu vi
3.8 U naõo
4. Beänh ñöôøng tieâu hoaù:

Hình 8. 5 Caùc cô quan noäi taïng.

136
 4.1 Chaûy maùu oáng tieâu hoaù
4.1.1 Ung thö thöïc quaûn thuûng vaøo ñoäng maïch chuû
4.1.2 Thuûng oå loeùt daï daøy, taù traøng.
4.1.3 Vôõ daõn tónh maïch thöïc quaûn
4.2. Chaûy maùu xoang phuùc maïc
4.2.1 Vôõ ung thö gan
4.2.2 Vôõ laùch do soát reùt hay thöông haøn
4.3 Soác:
4.3.1 Taéc ruoät do dính, xoaén, keït.
4.3.2 Vieâm tuî caáp:
4.3.3 Xoaén nang buoàng tröùng
4.4 Vieâm phuùc maïc:
4.4.1 Vôõ taéc ruoät hoaïi töû
4.4.2 Thuûng loeùt daï daøy taù traøng
4.4.3 Thuûng ruoät do ung thö, loeùt ruoät do thöông haøn, Amíp.
5. Thöông toån heä sinh duïc tieát nieäu:
5.2 Ung thö thaän, baøng quang:
5.2 U xô töû cung lôùn gaây huyeát khoái tónh maïch beïn vaø taéc maïch phoåi.
5.3 Vôõ chöûa ngoaøi töû cung
6. Caùc thöông toån thuoäc nhoùm khoâng xeáp loaïi:
6.1 Ñoäng kinh:
6.2 Roái loaïn chuyeån hoaù: insulin, adrenalin, kalium.
6.3 Theå taïng Lymphaticus: Beân ngoaøi, daùng hình phuï nöõ, xöông nhoû, ít
loâng, da mòn, boä phaän sinh duïc ngoaøi keùm phaùt trieån
Beân trong vaãn coøn nguyeân tuyeán öùc ôû tuoåi tröôûng thaønh, haïch baïch huyeát
taêng sinh, tim coù kích thöôùc nhoû hôn bình thöôøng. Thieåu saûn tuyeán thöôïng
thaän.

137
 CHÖÔNG IX
XEÙT NGHIEÄM PHAÙP Y

Trong chöông naøy chuùng toâi giôùi thieäu moät soá xeùt nghieäm phaùp y caàn
thieát coù theå thöïc hieän ñöôïc taïi moät phoøng thí nghieäm cuûa moät beänh vieän tænh
I. Xaùc ñònh nöôùc boït:
1. Tìm Amilase trong nöôùc boït: Söû duïng chaát chæ thò maøu Lugol
- Hoaø veát nöôùc boït vaøo trong dung dòch tinh boät
- Amidon cho maøu xanh vôùi Iod tring dung dòch chæ thò maøu Lugol
Neáu xeùt nghieäm laø nöôùc boït, phaûn öùng giöõa Amilase trong nöôùc boït vôùi
Amidon laøm dung dòch maát maøu xanh.
2. Tìm teá baøo trong nöôùc boït:
Nhuoäm baèng phöông phaùp Papanicolaou: teá baøo hình nhaân ña dieän,
nguyeân nhaân sinh chaát baèng xanh laù caây.
Tæ leä nhaân nguyeân sinh chaát = 1:8 - 1:15
Coù theå xaùc ñònh giôùi tính qua nöôùc boït baèng caùch tìm theå Barr trong teá
baøo nöôùc boït. Theå Barr laø Chormatin giôùi tính thuoäc X- Chromosomse, thöôøng
thaáy trong teá baøo nöôùc boït cuûa phuï nöõ. Nhuoäm baèng kyû thuaät nhuoäm nhaân
theo phöông phaùp Feulgen: Chromatin X xuaát hieän ôû rieàm cuûa nhaân döôùi
daïng 1 theå caàu loõm ñaäm maøu so vôùi maøu cuûa nhaân.
3. Xaùc ñònh nhoùm maùu qua nöôùc boït:.
- Xaùc ñònh veát maùu
- Nhoùm maùu
- Thôøi gian toàn taïi cuûa veát maùu ñoù taïi hieän tröôøng ñaõ bao laâu?
- Maùu ñaøn oâng hay ñaøn baø?
II.. Xaùc ñònh veát maùu
a. Xaùc ñònh maùu. Baèng caùc phöông phaùp sau:
1.1 Phaûn öùng Benzidine:
Cho moät ml dòch hoaø veát xeùt nghieäm vaøo oáng nghieäm chöùa dung dòch
baõo hoaø Benzidine trong glacial acetic acid vaø ñoàng theå tính hydrogen
peroxide 3% neáu laø veát maùu, dòch trong oáng trôû thaønh maøu xanh
1.2 Phaûn öùng Teichman:
Ñun noùng maûnh veát xeùt nghieäm trong dung dòch baõo hoaø tinh theå Sodium
chloride trong acetic acid. Neáu laø veát maùu, quan saùt döôùi kính hieån vi seõ thaáy
caùc tinh theå hemin maøu ñoû naâu.

138
 1.3 Tinh theå Hemochromogen:
Ñun noùng maûnh veát xeùt nghieäm trong dung dòch ñoàng theå tích NaOH,
Glucose, Pyridine trong 70 phaàn nöôùc. Neáu laø veát maùu, quan saùt döôùi kính
hieån vi thaáy caùc tinh theå Hemochromogen maøu ñoû Ruby.
1.4 Quang phoå
Quan saùt quang phoå dòch veát xeùt nghieäm, neáu laø veát maùu seõ xuaát hieän
giaûi maøu Hb treân quang phoå.
1.5 Huyønh quang:
Ñaët maûnh veát xeùt nghieäm treân phieán kính vaø phuû laø kính. Nhoû moät gioït
chlohydric acid vaøo khe cuûa laù kính. Quan saùt döôùi kính hieån vi huyønh quang,
neáu laø veát maùu seõ thaáy phaùt quang porphyrine taïi bôø cuûa maûnh veát.
b – Phaân bieät maùu ngöôøi vaø maùu suùc vaät.
Trong serum ngöôøi coù khaùng theå AntiA hay AntiB hoaëc khoâng coù caû hai
khaùng theå treân. Trong serum xuùc vaät coù khaùng theå Anti O(H)
Nguyeân taéc: Cho hoàng caàu maùu O cuûa ngöôøi vaøo dòch veát maùu trong
muoái ñaúng tröông. Neáu thaáy coù ngöng keát, coù theå khaúng ñònh veát maùu xeùt
nghieäm khoâng phaûi laø veát maùu ngöôøi.
Phöông phaùp haõm Antiglobulin:
Chích Gammaglobulin ngöôøi cho thoû, trong huyeát töông thoû xuaát hieän
AntiHumaglobulin (serum coombs), serum coombs coù ñaëc tính ngöng keát caùc
hoàng caàu rhesus + ñaõ ñöôïc gaén khaùng theå khoâng toaøn veïn Rh. Neáu cho serum
combs tieáp xuùc vôùi veát xeùt nghieäm coù mang Globulin ngöôøi, roài sau ñoù môùi
cho tieáp xuùc vôùi caùc hoàng caàu treân: seõ khoâng coù hieän töôïng ngöng keát xaûy ra.
Phöông phaùp naøy raát nhaïy vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi.
c- Thôøi gian toàn taïi cuûa veát maùu ñoù taïi hieän tröôøng ñaõ bao laâu?
Phöông phaùp khuyeách taùn ion chlor:
Caét laáy moät phaàn töø maûnh veát maùu. Cho phaàn caét vaøo trong dung dòch
AgNitate (1% neáu laø giaáy, 10% neáu laø vaûi)
Cho theâm vaøo dung dòch treân Nitric acid ñaäm ñaëc (5 gioït trong 3 phuùt
Laáy phaàn caét, traùng nöôùc caát
Laàn löôït cho phaàn caát vaøo trong dung dòch:
Formaldenhyde 35% vaø NaOH 2%
Ñeå 3 phuùt, xong röûa nöôùc, thaám khoâ, raùp laïi phaàn caét vaøo maûnh veát maùu.
Quan saùt rieàm chlorid taïi khôùp raùp.

Keát quaû nhö sau:

139
 Rieàm chloride Thôøi gian toàn taïi cuûa veát maùu
Khoâng thaáy rieàm chloride Döôùi 7 ngaøy
Rieàm chloride xaùm nhaït, maûnh Döôùi 14 ngaøy
Rieàm chloride ñen, roõ
Roäng < 0,5 mm Döôùi 4 tuaàn
Roäng 0,5 - 0,75mm 2 thaùng
1 - 1,5mm 3 thaùng
> 1,5 4 thaùng
d- Nhoùm maùu.
1. Veát maùu treân vaät coù theå ngaám nöôùc (vaûi, giaáy, goã ñaùnh vecni)
Nguyeân taéc: Nhoû Antiserum ñaõ ñònh loaïi vaøo vaät coù veát maùu, khaùng
nguyeân nhoùm naøo seõ ñöôïc ngöng keát bôûi Antiserum nhoùm ñoù.
Phöông phaùp Scrff& Holzer
- Xeù tôi sôïi vaûi coù veát maùu vaø cho vaøo antiserum
- Neáu coù veát antigen cuøng nhoùm, seõ giaûm xuoáng hay maát haún
Keát quaû: veát maùu coù nhoùm mang teân cuûa nhoùm khaùng theå ñoù
2. Veát maùu treân vaät khoâng thaám nöôùc (kim loaïi, thuyû tinh, goã ñaùnh venci)
Nghieäm phaùp lattes:
- Caïo laáy veát maùu
- Ñaët maûnh caïo ñöôïc leân phieán kính
- Phuû laù kính leân maûnh caïo
- Nhoû moät gioït nhuõ dòch hoàng caàu ñaõ ñònh loaïi vaøo khe ôû bôø laù kính:
Isoagglutinin coâ ñaëc töø rieàm cuûa maûnh caïo seõ khueách taùn vaøo nhuõ dòch
hoàng caàu vaø laøm ngöng keát hoàng caàu theo phöông thöùc sau:
Serum anit (A) seõ ngöng keát hoàng caàu A
Serum anit (B) seõ ngöng keát hoàng caàu B
Serum anit A, anti B seõ ngöng keát hoàng caàu AB.
Keát quaû:
- Neáu hoàng caàu A ngöng keát: veát maùu mang khaùng theå anpha coù nhoùm
maùu B.
- Neáu hoàng caàu B ngöng keát: veát maùu mang khaùng theå beta coù nhoùm
maùu A.
- Neáu hoàng caàu AB ngöng keát: veát maùu mang khaùng theå anpha vaø beta
coù nhoùm O.

140
 - Neáu caùc loaïi hoàng caàu ñeàu khoâng ngöng keát, veát maùu khoâng mang
khaùng theå anpha vaø beta coù nhoùm AB.
XAÙC ÑÒNH NHOÙM Gm HUYEÁT THANH TRONG VEÁT MAÙU
Phaûn öùng naøy raát nhaïy, coù theå phaùt hieän ñöôïc veát maùu ñeå laâu 20 naêm,
ngoaøi veát maùu, phöông phaùp naøy coøn xaùc ñònh ñöôïc nhoùm maùu qua nöôùc boït,
tinh dòch vaø noäi dòch (endolymph). Heä thoáng Gm ñöôïc Grubb phaùt hieän naêm
1956 cho bieát caáu taïo cuûa phaân töû 7s - Gammaglobulin ngöôøi, goàm 2 chuoãi
nheï vaø 2 chuoãi naëng noái vôùi nhau baèng nhöõng caàu noái Disulfite
Chuoãi naëng mang ôû ñaàu moät nhoùm ñaëc bieät antigen Gm(a)
Thuyû ngaân baèng papin, seõ taùch phaân töû naøy thaønh 2 maûnh: moät maûnh
chöùa nhieåu carbon hydrat keát tinh ñöôïc coù teân laø phaàn tinh theå Fc 7s-
gammaglobulin laø khaùng theå Rhesus mang ñaëc tính 1 khaùng theå khoâng toaøn
veïn (incomplete antibody) nghóa laø noù chæ nhöng keát hoàng caàu trong moät soá
moâi tröôøng ñaëc bieät nhö abumin, gelatine, dextran v.v…
Neáu cho hoàng caàu Rhesus + vaøo moâi tröôøng ñaëc bieät coù khaùng theå
Rhesus, Gm thuoäc 7s - gammaglobulin seõ daùn vaøo hoàng caàu Rhesus+, vaø
hoàng caàu naøy trôû thaønh hoàng caàu mang Gm vaø goïi laø hoàng caàu caûm öùng Gm
Neáu cho nhöõng hoàng caàu caûm öùng Gm vaøo serum antiGm seõ xaûy ra hieän
töôïng ngöng keát hieän töôïng ngöng keát seõ khoâng xaûy ra neáu tröôùc ñoù ñaõ cho
serum antiGm vaøo dung dòch xeùt nghieäm coù mang Gm.
Caên cöù vaøo vieäc coù hay khoâng coù ngöng keát, ngöôøi ta coù theå bieát ñöôïc
moät loaïi dòch mang xeùt nghieäm coù hay khoâng coù Gm.

Baûng soá 1

Kyù hieäu hình Khaùng theå Gm(a+) Gm(a+) Marco Globulin

Hoàng caàu O Anti Gm (a)
Rh+
Böôùc 1

141
 Caûm öùng Gm Hoàng caàu ñaõ caûm öùng
cho hoàng caàu Rh+ Gm(a)gammaglobulin
Böôùc 2 Dòch xeùt nghieäm Dòch xeùt nghieäm
Gm (a-) Gm (a+)
Troän dòch xeùt
nghieäm vôùi
Serum antiGm (a)
Khaû naêng ngöng keát Khaû naêng ngöng
khoâng bò voâ hieäu hoaù keát bò voâ hieäu hoaù
Böôùc 3
Keát quaû Coù ngöng keát = Khoâng coù ngöng keát
Dòch xeùt nghieäm Dòch xeùt nghieäm coù
khoâng GM (a+) = Gm(a+) = Gm (a-0
Gm (a-)

Baûng soá 2
Phaûn öùng vôùi Antiserum
antiGm antiGm AntiGm Type Genotype
(a+) (x) (f)
- - + AntiGm (a-x-f+) Gmf Gmf
+ - - AntiGm (a+x-f-) Gma Gma
+ - + AntiGm (a+x-f+) Gma Gmf
+ + + AntiGm (a+x+f+) Gmax Gmf
+ + - AntiGm (a+x+f-) GmaxGmax
Gmax Gma

XEÙT NGHIEÄM TOÙC

Toùc, loâng tìm thaáy ôû hieän tröôøng, treân hung khí, quaàn aùo, thaønh phaàn cuûa
xe gaây tai naïn. Caàn phaûi baûo quaûn ñeå phaân tích.
Caáu taïo hình theå toùc, loâng: Goàm coù 3 phaàn:
- Phaàn ngoaøi cuøng cuticula goàm moät lôùp ñôn, teá baøo hyalin xeáp nhö lôïp ngoùi.
- Phaàn giöõa laø corticalis goàm teá baøo söøng hoaù vaø teá baøo saéc toá taïo thaønh laù
doïc bao quanh hoác tuyû.

142
- Phaàn trong cuøng laø hoác tuyû goàm nhieàu teá baøo söøng chöùa saéc toá hình daùng
khaùc nhau.

H. 9. 1. Toùc cuûa ngöôøi.

H. 9. 2. Loâng sinh duïc cuûa ngöôøi.

143
 H. 9. 3. Toùc vaø Loâng sinh duïc ngöôøi caét ngang qua kính hieån vi.

Phaân bieät toùc, loâng ngöôøi vôùi loâng suùc vaät

- Ngöôøi: Teá baøo cuticula naèm ngang.
Hoác tuyû heïp, ñöôøng kính hoác tuyû baèng 1/5 - 1/4 ñöôøng kính toùc.
- Suùc vaät: teá baøo cutilia naèm doïc
Hoác tuyû roäng: Ñöôøng kính baèng 1/2 - 2/3 ñöôøng kính toùc.
Dieän caét ngang:
- Toùc ngöôøi - töông ñoái troøn
- Raâu ngöôøi - hình baàu duïc
- Loâng sinh vaät - hình tam giaùc
Xeùt nghieäm nhoùm cuûa toùc, loâng, moùng cuûa ngöôøi.
Phöông phaùp Yada:
- Röûa saïch toùc baèng nöôùc xaø phoøng
- Traùng ether
- Saáy khoâ 50c trong 30 phuùt
- Duøng buùa ñaäp deïp sôïi toùc vaø caét thaønh töøng ñoaïn nhoû.
- Phaân ñeàu toùc vaøo trong hai oáng nghieäm thuyû tinh .
- Cho serum anti A chuaån ñoä: 1:128 vaøo oáng soá 1 serum anti B chuaån ñoä
1:128 vaøo oáng soá 2
- Ñeå ôû nhieät ñoä 180C trong 2 giôø
- Röûa 2 laàn baèng nöôùc muoái ñaúng tröông laïnh.

144
 Nguyeân taéc: Anti A seõ gaén vaøo toùc neáu toùc thuoäc nhoùm maùu A vaø khoâng
bò nöôùc muoái röûa ñi. Anti B seõ gaén vaøo toùc neáu toùc thuoäc nhoùm B vaø khoâng bò
nöôùc muoái röûa ñi.
- Cho dung dòch nöôùc muoái ñaúng tröông nhieät ñoä 55 ñoäC vaøo oáng nghieäm
vaø ñeå 10 phuùt. Cho nhuõ dòch 0,2% hoàng caàu A vaøo oáng 1 nhuõ dòch 0,2% hoàng
caàu B vaøo oáng 2.
- Ñeå ôû nhieät ñoä phoøng trong 5 phuùt
- Quay li taâm 2 oáng 1 vaø 2
- Duøng göông loõm ñeå kieåm tra hieän töôïng ngöng keát
Ñoïc keát quaû theo baûng sau:
Ngöng keát
Nhoùm C
Anti A Anti B
(+) (+) AB
(+) (-) A
(-) (+) B
(-) (-) O

Xeùt nghieäm veà tinh dòch. Tìm acid phosphatase trong tinh dòch
Acid phosphatase giaûi phoùng töø anphanaphthyl-phosphate chaát
anphanapthol vaø chaát naøy keát hôïp vôùi muoái 4 Azoic cho chaát maøu Azo maøu
ñoû tím
Xeùt nghieäm naøy coù taùc duïng ñònh höôùng, khoâng ñaëc hieäu vì cuõng coù keát
quaû döông tính vôùi moät soá nhöïa caây, nhöïa oác seân.
Tìm tinh truøng
Nhuoäm phieán ñoà caën li taâm dòch xeùt nghieäm baèng acdi fuchsin - xanh
methyl: Quan saùt döôùi kính hieån vi: Ñaàu tinh truøng baét maøu ñoû, ñuoâi baét maøu
xanh

145
 Hình 9. 4: Tinh truøng ngöôøi ñaøn oâng qua kính hieån vi

Hình 9. 5: Phuø phoåi, xuaát huyeát phoåi trong cheát ngaït ñöôïc thaáy qua vi theå

Hình 9. 6: Phuø phoåi trong cheát ñuoái qua hình aûnh vi theå

146
 Hình 9. 7: Thieáu döôõng khí cô tim do ngaït CO2 qua vi theå

Hình 9. 8: Suy tim caáp ôû hình aûnh vi theå

Hình 9. 9: Xung huyeát naõo thaáy ñöôïc qua xeùt nghieäm vi theå.

147
 CHÖÔNG X
MOÅ TÖÛ THI

I. YÙ NGHÓA MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU CUÛA MOÅ TÖÛ THI:

Moå töû thi laø khaùm nghieäm töû thi tìm nguyeân nhaân cheát. Moå töû thi bao
goàm:
1. Moå töû thi phaùp y: Ñöôïc tieán haønh theo yeâu caàu cuûa cô quan phaùp luaät,
ñöôïc Nhaø nöôùc baûo veä vaø khoâng ai coù quyeàn ngaên caûn ñeå tìm nguyeân nhaân
cheát cuûa töû thi, döïa vaøo ñoù ñeå döïng laïi hoaøn caûnh cheát cuûa töû thi (aùn maïng, töï
töû, beänh lyù …) Xaùc ñònh thôøi gian cheát vaø cheát nhö theá naøo? Ñeå ngöôøi cheát
noùi leân ñöôïc hoaøn caûnh cuûa töû thi cheát. Hoaëc xaùc minh lyù lòch, tung tích cuûa töû
thi khi bò maát khaû naêng nhaän dieän. Taát caû ñeàu nhaèm muïc ñích giuùp ñôõ cô quan
haønh phaùp truy tìm thuû phaïm neáu laø aùn maïng vaø giaûi quyeát nhöõng thuû tuïc
haønh chaùnh veà quyeàn lôïi cuûa coâng daân.
2. Moå töû thi beänh lyù (trong beänh vieän): Ngoaøi muïc ñích tìm nguyeân nhaân
cheát, coøn xaùc minh chuaån ñoaùn laâm saøng beänh chính, phuï vaø nhöõng beänh saün
coù, tìm sai xoùt kyõ thuaät phaãu thuaät, nghieân cöùu caùc toån thöông beänh lyù nhaèm
giuùp cho vieäc naâng cao chuaån ñoaùn, ñieàu trò cuûa ngöôøi thaày thuoác ñoái vôùi
beänh nhaân. Nhöng ôû moå töû thi naøy caàn phaûi xin yù kieán cuûa gia ñình naïn nhaân
(töû thi) neáu ñöôïc pheùp thì moå, neáu khoâng, ta khoâng coù quyeàn moå. Neân caàn
phaûi thuyeát phuïc vì ngöôøi cheát maïng laïi lôïi ích cho ngöôøi soáng.
Khaùm nghieäm töû thi phaùp y laø ngöôøi giaùm ñònh vieân coù tröôùc maét mình
moät “nhaân chöùng caâm” mang treân ngöôøi nhöõng daáu veát cuûa söï vieäc tröôùc hoaëc
sau khi cheát hoaëc nhöõng daáu veát gaây cheát, laøm cho ngöôøi cheát noùi leân ñöôïc söï
thaät vì sao cheát vaø cheát trong hoaøn caûnh naøo.
Khaùm nghieäm töû thi ngöôøi giaùm ñònh vieân caàn phaûi naém nhöõng yeâu caàu
sau:
Trung thöïc khaùch quan
Toaøn dieän
Tæ mæ, kyõ caøng
Tuaân thuû caùc nguyeân taéc trong khaùm nghieäm töû thi, nhaän xeùt kyõ caùc
vuøng y phaùp. Khoâng boû xoùt nhöõng thöông tích coù giaù trò cho keát luaän y phaùp.
Phaûi moâ taû, ghi cheùp ñaày ñuû trong vaên baûn phaùp y, bieän luaän moät caùch
khoa hoïc, keát luaän ngaén goïn roõ raøng.
II. KHAÙM NGHIEÄM TÖÛ THI:

148
 1.1 Khaùm ngoaøi:
a. Xaùc ñònh lai lòch cuûa töû thi: to beùo hay gaày, nam hay nöõ, maëc quaàn aùo
maøu, kieåu gì, nöôùc da, raêng, toùc, seïo, caùc veát dò taät baåm sinh ……
b. Töû thi phaûi côûi heát quaàn aùo boû moïi thöù treân ngöôøi vaø lau saïch töû thi.
c. Hieän traïng töû thi: cöùng hay meàm, coù veát hoen töû thi khoâng? Coù söï hö
thoái chöa vaø caùc daáu veát treân töû thi.
1.2 Khaùm trong:
a. Moå da ñaàu vaø xöông soï:
Ñaët ñaàu töû thi ôû treân goái cao vaø raïch da ñaàu töø sau vaønh ñænh tai phaûi qua
ñænh ñaàu vaø sang ñænh tai traùi. Sau ñoù loùc do ñaàu veà hai phía ngöôïc laïi (phía
maët vaø gaùy) ñeå loä hoäp soï haún ra ngoaøi ñeå tìm caùc veát baàm, tuï maùu, nöùt soï ôû
döôùi da ñaàu.
- Cöa hoäp soï ñeå loä maøng cöùng.
- Boùc maøng cöùng tìm tuï maùu, veát ñaäp maùu döôùi maøng cöùng.
- Laáy naõo thaønh khoái duy nhaát (traùnh daäp naõo).
- Boùc heát maøng cöùng ôû ñaùy soï ñeå tìm caùc ñöôøng raïn nöùt.
- Sau ñoù tìm toån thöông ôû naõo, daäp naõo, tuït haïnh nhaân tieåu naõo
(engagement amygdalien) caét caàu naõo, caét ñoâi naõo theo chieàu töø traùn qua thaùi
döông ñeán phaàn chaåm ñeå tìm ñieåm xung huyeát, ñoä daøy cuûa phaàn daäp naõo, coù
theå caét moûng töøng laùt ngang naõo ñeå tìm caùc ñieåm xung huyeát trong naõo.
Ghi chuù: ÔÛ treû em maøng cöùng raát khoù boùc vì xöông soï vaø maøng cöùng
dính vaøo nhau neân phaûi caån thaän traùnh tröôøng hôïp daäp naõo khi laáy naõo.
b. Moå ngöïc vaø buïng
Raïch moät ñöôøng töø döôùi xöông ñoøn traùi (ñöôøng trung thaát traùi) qua döôùi
hoá coå ñeán döôùi xöông ñoøn phaûi (ñöôøng qua trung thaát phaûi), sau ñoù raïch moät
ñöôøng töø döôùi hoá coå ñeán goø xöông mu.
Duøng dao loùc da cô ngöïc, cô buïng saùt xöông söôøn ñeå loä xöông söôøn ñeán
ñöôøng naùch hai beân (loùc da cô ôû buïng ñeå loä maøng buïng).
Duøng dao loùc da cô ôû coå leân taän caèm ñeå loä ñoäng maïch caûnh hai beân,
thanh quaûn, khí quaûn vaø suïn nhaãn.
Caét caùc xöông suïn - söôøn ôû xöông öùc (caùch phaàn noái suïn vaø xöông söôøn
1cm veà phía trong). Caét khôùp öùc – ñoøn - söôøn hai beân vaø laáy xöông öùc - söôøn
( khoâng laøm raùch maøng tim) ñeå loä khoang ngöïc. Xem khoang ngöïc coù maùu vaø
nöôùc khoâng?
Duøng dao caét maøng buïng ñeå loä caùc phuû taïng. Xem trong oå buïng coù nöôùc
vaø maùu khoâng?

149
 Sau ñoù keùo löôõi, thanh quaûn xuoáng phía döôùi, laáy ra moät khoái goàm löôõi,
thöïc quaûn, khí quaûn, phoåi, tim vaø toaøn boä phuû taïng trong oå buïng ra ngoaøi.
Ñem toaøn boä phuû taïng ra ngoaøi vaø thöù töï nhö sau:
- Moå khí quaûn, thöïc quaûn, suïn nhaãn, suïn thanh thieät, tìm toån thöông, tìm
toån thöông ôû phoåi vaø dò vaät trong phoåi sau khi môû caùc nhaùnh khí pheá quaûn vaø
caét nhu moâ phoåi thaønh töøng khoanh
- Moå ñoäng maïch chuû buïng, ñeå xem xeùt coù bò bít taét ôû ñoaïn naøo do xô môõ
ñoäng maïch, tìm caùc toån thöông ôû ñoäng maïch, nhaát laø ñoäng maïch vaønh, sau ñoù
moå tim tìm toån thöông ôû caùc van tim, ñoäng maïch chuû, phoåi sau cuøng tìm caùc
toån thöông ôû cô tim
- Kieåm tra ruoät non coù bò thuûng vaø toån thöông, baèng caùch veùn maïc noái
lôùn, keï pen döôùi goùc Treita, caét ngang qua goác maïc treo roài keùo ruoät ra vaø
tieáp tuïc laáy ruoät giaø cuøng moät khoái vôùi ruoät non
- Kieåm tra gan, tuî, laù laùch tìm toån thöông.
- Caét daï daøy theo bôø cong lôùn quan saùt thöùc aên ñeå öôùc löôïng thôøi gian
cheát.
- Kieåm tra thaän, nieäu quaûn, baøng quang, töû cung vaø tröïc traøng cuøng moät
khoái (trong haõm hieáp, phaù thai phaûi tìm kyõ caùc toån thöông nhö maøng trinh aâm
hoä, töû cung, buoàng tröùng…).
- Kieåm tra heä thoáng xöông trong oå ngöïc vaø caùc nôi khaùc.
III. XEÙT NGHIEÄM:
- Laáy maùu ñeå kieåm tra tìm noàng ñoä röôïu, ñoäc chaát, nhoùm maùu.
- Chaát nhaày aâm ñaïo ñeå tìm tinh truøng.
- Maûnh toå chöùc ñeå xeùt nghieäm vi theå.
- Laáy thaän, gan, baøng quang, daï daøy vaø chaát chöùa trong daï daøy ñeå kieåm
nghieäm (laáy moät phaàn) > 50g.
- Laáy tuûy xöông maøng maõo tìm rong taûo (nghi vaán cheát döôùi nöôùc).

150
 PHUÏ BAÛN

BAÛN GIAÙM ÑÒNH PHAÙP Y

Baûn giaùm ñònh phaùp y laø moät taøi lieäu coâng khai, moät vaên baûn phuùc trình
moät söï vieäc phaùp y, moät vaên baûn quan troïng caùc vuï aùn hình söï, ñeà caäp
nguyeân nhaân daãn ñeán haäu quaû phaûi thuï lyù (töû vong, thöông tích v.v.).
Vì vaäy baûn giaùm ñònh laø moät baèng chöùng khoa hoïc taïi phieân toøa. Hoäi
ñoàng xeùt xöû cuõng nhö luaät sö baøo chöõa ñeàu caên cöù vaên baûn ñoù ñeå phaân tích
möùc toäi.
Vaên baûn giaùm ñònh phaùp y phaûn aùnh trình ñoä, söï trung thöïc, khaùch quan
cuûa giaùm ñònh vieân, caùc döõ lieäu trình baøy phaûi chính xaùc, roõ raøng, phaûi coù
phaân tích nhaän ñònh caùc döõ kieän moät caùch coù logich.
Keát luaän phaûi ngaén goïn nhöng ñaày ñuû, roõ raøng. Laø moät vaên kieän khoa
hoïc coâng khai, baûn giaùm ñònh phaùp y coøn mang tích chaát quaàn chuùng, do ñoù
vieäc söû duïng ngoân töø phaûi caân nhaéc sao cho khoâng nhöõng chính xaùc maø coøn
phaûi phoå caäp. Khi ñoïc baûn giaùm ñònh taïi phieân toøa coù ñoâng ñuû caùc taàng lôùp
nhaân daân tham döï ai cuõng hieåu.
NOÄI DUNG BAÛN GIAÙM ÑÒNH
1. Phaàn lyù lòch ñoái töôïng:
Hoï vaø teân
Giôùi tính
Tuoåi
Ngheà nghieäp
2. Ñòa chæ cô quan nhaø rieâng
Toùm taét dieãn bieán söï vieäc.
3. Phaàn cô quan chöùc naêng:
Hoï vaø teân
Ngheà nghieäp
Chöùc vuï
Nôi coâng taùc cô quan naøo tröng caàu giaùm ñònh
Thaønh phaàn tham gia khaùm nghieäm
(Coâng an ñieàu tra, Vieän kieåm saùt…)
4. Keát quaû khaùm nghieäm:
a. Ñieàu kieän khaùm:

151
 - Ñaëc ñieåm khaùm taïi hieän tröôøng, phoøng moå, phoøng khaùm.
- Ngaøy giôø khaùm.
- Khaùm laàn ñaàu hay khaùm laïi.
b. Khaùm ngoaøi
- Chieàu cao, tö theá, theå taïng.
- Caùc daáu hieäu sau cheát (cuøng hoen töû thi hö thoái…)
- Ñaëc ñieåm caên cöôùc (neáu töû thi voâ danh).
- Caùc daáu veát khaùc (moâ taû thöông tích).
c. Khaùm trong:
Khaùm trong laø nguyeân taéc baét buoäc neân phaûi khaùm ñaày ñuû, chi tieát tyû
myû, khaùm thöù töï, töø ñaàu ñeán caùc chi, caùc veát thöông trong noäi taïng cuõng caàn
phaûi moâ taû vò trí, ñaëc ñieåm vaø kích thöôùc cuûa veát thöông (ghi roõ chaát chöùa
trong daï daøy).
Veõ sô ñoà thöông tích, ghi chuù vò trí, kích thöôùc roõ raøng.
d. Xeùt nghieäm: Laáy maùu chaát chöùa trong daï daøy vaø moät phaàn cuûa caùc
phuû taïng ñeå xeùt nghieäm thi theå, tìm ñoäc chaát, sinh vaät hoïc…
5. Keát luaän: Caàn keát luaän ngaén goïn, roõ raøng, ñuùng vôùi yeâu caàu ñeà ra.
(Neáu chöa keát luaän roõ raøng, do thieáu caùc keát quaû xeùt nghieäm thì seõ boå
sung vaø keát luaän sau).
6. Ngaøy thaùng naêm vaø kyù teân ñoùng daáu. (Caàn phaûi ghi roõ giôø baét ñaàu
khaùm vaø giôø khaùm töû thi xong).

------///--------

152
 Muïc luïc

Phaàn môû ñaàu 02

Chương I : Đại cương pháp Y. 04
Chương II : Töû thi hoïc. 11
Chương III: Căn cước học Pháp Y. 18
Chương IV: Pháp Y thương tích. 31
- Thương tích do giao thông. 44
- Thương tích do đạn. 49
- Thương tích do điện, sét đánh. 60
Chương V : Pháp Y Chết ngạt. 67
- Chết ngạt do khí CO2 khí CO, khí HCN. 70
- Chết ngạt do cơ tính. 74
- Chết ngạt trong chất lỏng. 87
Chương VI : Pháp Y sinh dục. 92
- Hiếp dâm. 92
- Phá thai phạm pháp. 101
- Pháp y biến thái tình dục. 113
Chương VII: Pháp y chất độc. 117
Chương VIII: Chết đột tử. 130
Chương IX: Xét nghiệm trong pháp Y . 138
Chương X: Mổ tử thi 148
PHUÏ BAÛN : 151

153