İstanbul'Da Tarihi Ahşap Yapilarda Yangin Risklerinin Yönetimi İçin Bir Model Önerisi

T.C.
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İSTANBUL’DA TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN

RİSKLERİNİN YÖNETİMİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ
Aysel TARIM
DOKTORA TEZİ
Mimarlık Anabilim Dalı
Rölöve ve Restorasyon Programı
Danışman
Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL
Mart, 2023
T.C.
İSTANBUL’DA TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSKLERİNİN

YÖNETİMİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ
Aysel TARIM tarafından hazırlanan tez çalışması 03.03.2023 tarihinde aşağıdaki

jüri tarafından Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık
Anabilim Dalı, Rölöve ve Restorasyon Programı DOKTORA TEZİ olarak kabul
edilmiştir.
Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL

Yıldız Teknik Üniversitesi
Danışman
Jüri Üyeleri
Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL, Danışman

Prof. Dr. Can Ş. BİNAN, Üye

Prof. Dr. Yegan KAHYA SAYAR, Üye
İstanbul Teknik Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Uzay YERGÜN, Üye

Doç. Dr. E. Sibel HATTAP, Üye

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
i
Danışmanım Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL sorumluluğunda tarafımca hazırlanan
İstanbul’da Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin Yönetimi İçin Bir Model
Önerisi başlıklı çalışmada veri toplama ve veri kullanımında gerekli yasal izinleri
aldığımı, diğer kaynaklardan aldığım bilgileri ana metin ve referanslarda eksiksiz
gösterdiğimi, araştırma verilerine ve sonuçlarına ilişkin çarpıtma ve/veya
sahtecilik yapmadığımı, çalışmam süresince bilimsel araştırma ve etik ilkelerine
uygun davrandığımı beyan ederim. Beyanımın aksinin ispatı halinde her türlü
yasal sonucu kabul ederim.
Aysel TARIM
İmza
ii
Işığın savaşçılarına
...
iii
TEŞEKKÜR
Tarihi ahşap yapıların yangında yok oluşunun önüne geçip, bu yapıların

sürdürülebilirliğine katkı sunarak gelecek nesillere aktarma düşüncesiyle yola
çıkılan bu tez çalışmasının yangın riskleri yönetimi üzerine bilimsel bir kaynak
olması amaçlanmıştır.
Tez sürecimin öncesinden itibaren konunun belirlenmesi, geliştirilmesi ve

tamamlanması çerçevesinde bilgi ve tecrübelerini sabırlı bir şekilde benimle
paylaşan, her karamsarlığa düşüp tezden vazgeçeceğim noktada bana umut
aşılayan, zaman zaman tezin konusunu aşıp kültür miraslarından yaşama dair her
alanda birikimlerini şeffaf bir şekilde aktaran, yoluma ışık olan sevgili danışmanım
ışığın savaşçısı Prof. Dr. Zeynep Gül Ünal’a içtenlikle teşekkür ederim.
Bu tez çalışmasının geliştirilmesi, yönlendirilmesi, bilimsel açıdan

zenginleştirilmesi noktasında engin tecrübeleriyle katkılarını paylaşan tez izleme
jüri üyeleri sevgili hocalarım Prof. Dr. Can Ş. Binan’a ve Prof. Dr. Yegan Kâhya
Sayar’a, aynı zamanda tez final jüri üyeleri sevgili Doç. Dr. Sibel Hattap ile Dr.
Öğr. Üyesi Uzay Yergün hocalarıma katkılarından dolayı içtenlikle teşekkürlerimi
sunarım.
Ayrıca çok fazla emek, özveri ve sabır gerektiren bu uzun zorlu süreç boyunca
kalben yanımda olan ailem ve tüm arkadaş can dostlarıma teşekkür ederim.
Aysel TARIM
iv
İÇİNDEKİLER
SİMGE LİSTESİ vii

KISALTMA LİSTESİ viii
ŞEKİL LİSTESİ x
TABLO LİSTESİ xii
ÖZET xvii
ABSTRACT xix
1 GİRİŞ 1
1.1 Literatür Özeti........................................................................................... 1
1.2 Tezin Amacı ve Önemi ............................................................................ 19
1.3 Hipotez, Kapsam ve Yöntem ................................................................... 21
2 TARİHİ ÇEVREYİ ETKİLEYEN YANGIN KAYNAKLI AFETLERE GENEL BAKIŞ 24
2.1 Yangın Olgusuna Yönelik İstatistiksel Bilgiler ......................................... 24
2.2 İstanbul’da Tarihi Çevre ve Yapıları Etkileyen Önemli Yangınlar ............ 34
2.3 Tarihi Çevreyi ve Yapıları Etkileyen Önemli Yangınlara Uluslararası
Örnekler .................................................................................................. 47
2.4 Bölüm Değerlendirmesi .......................................................................... 64
3 ULUSAL VE ULUSLARARASI YANGIN YÖNETMELİKLERİNE BAKIŞ 67
3.1 Türkiye Cumhuriyeti’ndeki Mevcut Koruma, Yasa ve Yönetmelikler ....... 67
3.2 Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Mevcut Koruma, Yasa ve Yönetmelikler
............................................................................................................... 82
3.3 Japonya’daki Mevcut Koruma, Yasa ve Yönetmelikler ............................ 91
3.4 Bölüm Değerlendirmesi ........................................................................ 104
4 AFET RİSK YÖNETİMİ İÇİN TEMEL ANALİZ YAKLAŞIMLARI 106
4.1 Afet Risk Yönetimine İlişkin Temel Tanımlar ........................................ 106
4.2 Temel Risk Analizi Metotları ................................................................. 112
4.3 Başlığı Mevcut Risk Analizi Metotlarının Tarihi Yapılar için Yeterliliğinin
İrdelenmesi ........................................................................................... 113
5 TARİHİ AHŞAP YAPILAR İÇİN YANGIN RİSK ANALİZİ ÖNERİSİ VE
ÖRNEKLEM ALANI UYGULAMASI 126
5.1 Risk Analizi Metodu Önerisi ve Yaklaşımı İçeriği .................................. 126
5.2 TAYYRAM Yönteminin Örnek Tarihi Ahşap Yapılarda Değerlendirilmesi;
İstanbul İli Örneği ................................................................................. 156
v
5.3 Seçilen Örnekler Üzerinden Yangın Risk Analizi Örneklenmesi ............ 161
6 SONUÇ VE ÖNERİLER 209
KAYNAKÇA 217
A “KÜLTÜREL MİRASTA YANGIN RİSKİNİ AZALTMA” RIO DE JANEIRO
BİLDİRGESİ 229
TEZDEN ÜRETİLMİŞ YAYINLAR 232
vi
SİMGE LİSTESİ
CO2 Karbondioksit
CO Karbon monoksit
SO2 Kükürt dioksit
vii
KISALTMA LİSTESİ
ABD Amerika Birleşik Devletleri

AFAD Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı
BS British Standards (İngiliz Standartları)
BYKHY Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
CBS Coğrafi Bilgi Sistemleri
CTIF Comite Technique International denprevention et d’extinction de
Feu (Uluslararası Yangın Önleme ve Söndürme Derneği)
FMEA Failure Modes and Effects Analysis (Hata Türleri ve Etkileri
Analizi)
GAR Global Assessment Report
HBIM Historical Building Information Modeling (Tarihi Yapı Bilgi
Modellemesi, Tarihi Yapı Bilgi Sistemi)
ICCROM International Centre for the Study of the Conservation and
Restoration of Cultural Property (Uluslararası Kültür Varlıklarının
Korunması ve Restorasyonu Çalışmaları Merkezi)
ICOMOS International Council on Monuments and Sites (Uluslararası
Anıtlar Sitler Konseyi)
İBB İstanbul Büyükşehir Belediyesi
L.T Local Time, Yerel Saat
MYK Mesleki Yeterlilik Kurumu
NFPA National Fire Protection Association (Ulusal Yangından Korunma
Derneği)
P.M Öğleden Sonra
SFPE Society of Fire Protection Engineers (Yangından Korunma
Mühendisleri Derneği)
TAYYRAM Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin Analizi Metodu
TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları
TİBDER Tüm İtfaiyeciler Birliği Derneği
TÜYAK Türkiye Yangından Korunma ve İtfaiye Eğitim Vakfı
UNDRR United Nations Office for Disaster Risk Reduction (Birleşmiş
Milletler Afet Riskini Azaltma Ofisi)
UNESCO United Nations Educational, Sciencitific and Cultural Organization
(Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu)
ZG Zarar Görebilirlik
viii
WHC World Heritage Centre (Dünya Miras Merkezi)
WMF World Monuments Fund (Dünya Anıtlar Fonu)
WHO World Health Organization (Dünya Sağlık Örgütü)
B.Y.K.H.Y Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik
ix
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 2. 1 Ahşap ve çelik donanıma sahip bir yapıda yangın sonrası ahşap ve çelik
malzeme (URL4) ............................................................................. 33
Şekil 2. 2 Yangın görmüş ahşap (URL5) ............................................................ 33
Şekil 2. 3 Said Halim Paşa Yalısı Aslan Heykelleri (URL7) ................................ 37
Şekil 2. 4 Said Halim Paşa Yalısı (URL7) ........................................................... 38
Şekil 2. 5 Said Halim Paşa Yalısı yangın sonrası (URL8) ................................... 39
Şekil 2. 6 Said Halim Paşa Yalısı restorasyon uygulamaları (URL8). ................. 40
Şekil 2. 7 Haydarpaşa Garı konum (URL9)........................................................ 41
Şekil 2. 8 Haydarpaşa Garı yangını, 2010 (URL10) ........................................... 42
Şekil 2. 9 Haydarpaşa Garı yangın sonrası güneybatı görünümü (Tarım, 2019) 43
Şekil 2. 10 Yangın öncesi Vaniköy Camii vaziyet planı ve boğazdan görünüş (İBB
arşiv) ................................................................................................ 45
Şekil 2. 11 Vaniköy Camii yangını, 15 Kasım 2020 (URL12) ............................. 47
Şekil 2. 12 Shangri-La yangın öncesi (URL30). ................................................. 50
Şekil 2. 13 Shangri-La yangını, Çin, 2014 (URL32). .......................................... 51
Şekil 2. 14 Shangri-La yangını, Çin, 2014 (URL33). .......................................... 52
Şekil 2. 15 3 katlı Brezilya Ulusal Müzesi 19. yüzyıl görünüşü ve kat planları
(Sırasıyla; zemin kat, 1. kat, 2.kat) (URL35). ................................... 53
Şekil 2. 16 Brezilya Ulusal Müze yangını, 2018 (URL37) .................................. 54
Şekil 2. 17 Yangın sonrası Brezilya Ulusal Müze görünüşü (URL41). ................ 55
Şekil 2. 18 Yangın sonrası Brezilya Ulusal Müze yangın sonrası restorasyon
aşaması (URL42) .............................................................................. 57
Şekil 2. 19 Notre-Dame Batı cephesi (Tarım, 2017) .......................................... 58
Şekil 2. 20 Seine Nehri’nden Katedralin görünüşü (Tarım, 2013) ..................... 59
Şekil 2. 21 Notre Dame Katedrali iç mekân vitray cam görünüşü (Tarım, 2013)
......................................................................................................... 60
Şekil 2. 22 Notre Dame Katedrali yangının başlangıç ve yayılma similasyonu
(URL45). .......................................................................................... 61
Şekil 2. 23 Notre-Dame Katedrali yangını, 2019 (URL46) ................................. 62
Şekil 2. 24 Notre-Dame Katedrali yangından kurtarılan Dikenli Taç ve Kral IX.
Louis'a ait olduğuna inanılan keten giysi (URL45). .......................... 63
Şekil 2. 25 Notre-Dame Katedrali yangın sonrası restorasyon aşaması (URL48).
......................................................................................................... 64
x
Şekil 3. 1 Japonya: Shirakawa-go ve Gokayama Tarihi Köyleri (URL55). ....... 103
Şekil 3. 2 Japonya: Shirakawa-go ve Gokayama Tarihi Köyleri yangın tatbikatı
(URL56) ......................................................................................... 104
Şekil 4. 1 Risk Yönetimi – İlkeler ve Yönergeler (ICCROM, 2009)................... 110

Şekil 4. 2 Kültür Mirasına Yönelik Bütünleşik Afet Risklerinin Yönetimi Döngüsü
(Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu, 2017) . 111
Şekil 5. 1 Ertuğrul Tekke Camii konum (URL63) 162
Şekil 5. 2 Ertuğrul Tekke Camii Çeşme, Şeyh Muhammed Zarifi Türbesi ve
Kitaplık (Tarım, 2021).................................................................... 162
Şekil 5. 3 Ertuğrul Tekke Camii Cuma Selamlığı (1876-1909) (URL62) ......... 163
Şekil 5. 4 Ertuğrul Tekke Camii Güney, Doğu, Batı ve Kuzey Batı Cephesi (Tarım,
2021).............................................................................................. 164
Şekil 5. 5 Ertuğrul Tekke Camii iç mekan süslemeleri (Tarım, 2021) ............ 165
Şekil 5. 6 Bakırköy Belediyesi ve Ek Hizmet Ahşap Binası konum (URL66; URL67)
....................................................................................................... 175
Şekil 5. 7 Bakırköy Belediyesi Ek Hizmet Ahşap Binası cephe görünüşü (Tarım,
2021).............................................................................................. 176
Şekil 5. 8 Bakırköy Belediyesi Ek Hizmet Ahşap Binası iç mekan görünüş (Tarım,
2021).............................................................................................. 176
Şekil 5. 9 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü konum (URL68)
....................................................................................................... 187
Şekil 5. 10 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü Batı cephesi (Tarım,
2021).............................................................................................. 188
Şekil 5. 11 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü iç mekan bezemeler
(Tarım, 2021) ................................................................................. 189
Şekil 5. 12 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü iç mekan bezemeler
(Tarım, 2021) ................................................................................. 189
Şekil 5. 13 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü iç mekan alçı göbek
(Tarım, 2021) ................................................................................. 190
Şekil 5. 14 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü iç mekan ahşap
detaylar (Tarım, 2021) ................................................................... 191
xi
TABLO LİSTESİ
Tablo 2. 1 Bazı ülkelerde 2011-2015 yılları yangın, ölü ve yaralı sayıları (Kılıç,
2018a) .............................................................................................. 25
Tablo 2. 2 ABD, İngiltere, Japonya yangın sebepleri (%) (Kılıç, 2018b)............ 26
Tablo 2. 3 Kültür Mirası alanlarındaki son büyük yangınlar (2014-2019), (FM
Global, 2019) ................................................................................... 27
Tablo 2. 4 İstanbul İli yangın sayıları (2017-2021) (URL1) ............................... 28
Tablo 2. 5 İstanbul İli yangın sebepleri (2016-2020) (URL2). ........................... 29
Tablo 2. 6 İstanbul İli saatlere göre yangınların dağılımı (2019-2020) (URL3). 30
Tablo 2. 7 İstanbul ili yangınların aylara göre dağılımı (2020) (URL2)............. 30
Tablo 2. 8 İstanbul ili ortalama yangın yeri ve diğer itfai olaylara varış süreleri
(dakika: saniye) (2017-2021) (URL1). ............................................. 31
Tablo 2. 9 Yangın anında zamana bağlı sıcaklık değerleri (URL4). .................. 32
Tablo 2. 10 İnsan vücudunun sıcaklığa dayanabilme süresi (URL4). ................. 32
Tablo 2. 11 Dönem bazında İstanbul’daki büyük yangın afetleri (1453-1921)
(Ergin, 1995). ................................................................................... 35
Tablo 2. 12 Uluslararası büyük yangın afetlerine örnekler ................................ 48
Tablo 2. 13 Sebep-sonuç ilişki analizi (Tarihi çevrede yangın geçirmiş örnek anıt
yapılar) ............................................................................................. 65
Tablo 3. 1 18113/ 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (Resmî
Gazete) ............................................................................................. 68
Tablo 3. 2 28339/ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Resmî Gazete) . 69
Tablo 3. 3 2007/12937 sayılı Binaların Yangından Korunması Hakkında
Yönetmelik (Resmî Gazete) .............................................................. 74
Tablo 3. 4 2006/ 26326 sayılı Belediye İtfaiye Yönetmeliği (Resmî Gazete) ..... 78
Tablo 3. 5 28512 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
(Resmî Gazete) ................................................................................. 79
Tablo 3. 6 NFPA 909; Kültürel Kaynak Özelliklerinin Yangından Korunmasına
İlişkin Kod- Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerleri (NFPA 909, 2017).
......................................................................................................... 83
Tablo 3. 7 NFPA 914; Tarihi Strüktürlerin Korunması Kodu (NFPA 914, 2019),
(Tulunay, 2019). .............................................................................. 86
Tablo 3. 8 214/1950,2007 Sayılı Kültür Miraslarını Koruma Kanunu (Japonya)
(URL53) ........................................................................................... 92
xii
Tablo 3. 9 Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için Yangından
Korunma Önlemleri Kılavuzu (02/09/2019 tarihli, Japonya) (URL54)
......................................................................................................... 96
Tablo 3. 10 Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için Yangından
Korunma Önlemleri Kılavuzu “Ana Öğeleri” (URL54) (1/4) .......... 100
Tablo 4. 1 X Matris Metodu, Risk Analizi Saha Formu (Koçak, 2014; Kervan, R.;
Özkılıç, Ö. 2014; Khanzode, vd. 2012) ........................................... 115
Tablo 4. 2 X Matris Metodu Risk Analizi, bir olayın gerçekleşme ihtimali, olasılık
skoru derecelendirmesi (O) (Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014;
Khanzode, vd. 2012) ...................................................................... 115
Tablo 4. 3 X Matris Metodu Risk Analizi, Bir olayın gerçekleştiği takdirde şiddeti,
şiddet skoru derecelendirmesi (Ş) (Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö.
2014; Khanzode, vd. 2012) ............................................................ 116
Tablo 4. 4 X Matris Metodu Risk Analizi, hesaplama tablosu, Risk matrisi 5x5
(Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014; Khanzode, vd. 2012) . 116
Tablo 4. 5 X Tipi Matris değerlendirme tablosu, Risk skoru derecelendirmesi (R)
(Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014; Khanzode, vd. 2012) . 117
Tablo 4. 6 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Saha Formu (Koçak, 2014)
(Erzurumluoğlu, Köksal & Gerek, 2015) ........................................ 118
Tablo 4. 7 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Zararın gerçekleşme olasılığı
(ihtimal) (O)(İ) skoru derecelendirmesi (Koçak, 2014)
(Erzurumluoğlu, Köksal ve Gerek, 2015) ....................................... 119
Tablo 4. 8 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Tehlikeye zaman içinde maruz kalma
tekrarı, Frekenas (F) skoru derecelendirmesi (Koçak, 2014)
(Erzurumluoğlu, Köksal & Gerek, 2015) ........................................ 119
Tablo 4. 9 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, İnsan ve /veya çevre üzerinde
yaratacağı tahmini zarar, Şiddet (Ş) skoru derecelendirmesi (Koçak,
2014) (Erzurumluoğlu, Köksal & Gerek, 2015) .............................. 120
Tablo 4. 10 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Risk analizi (değerlendirme) sonucu
(R) skoru derecelendirmesi (Koçak, 2014) (Erzurumluoğlu, Köksal &
Gerek, 2015) .................................................................................. 120
Tablo 4. 11 Haydarpaşa Garı’nda X Matris ve Fine-Kinney Risk Analizi Yöntemi ile
yapılan değerlendirmenin yeterlilik analizi .................................... 122
Tablo 5. 1 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu (TAYYRAM); Koşul
K1: Zarar Görebilirlik ..................................................................... 129
K2: Yönetilebilirlik .......................................................................... 136
Tablo 5. 3 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu Alt Gösterge Değer
Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K1: Zarar Görebilirlik (1/5) ........ 139
xiii
Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K2: Yönetilebilirlik (1/4) ............ 143
Tablo 5. 5 Zarar Görebilirlik (ZG) “Gösterge Sayısal Değeri” .......................... 145
Tablo 5. 6 Yönetilebilirlik (Y) “Gösterge Sayısal Değeri” ................................. 145
Tablo 5. 7 Zarar Görebilirlik (ZG) sayısal değer karşılığı ................................. 146
Tablo 5. 8 Yönetilebilirlik (Y) sayısal değer karşılığı ....................................... 146
Tablo 5. 9 Tehlike (T) sayısal değer karşılığı (yangın) .................................... 146
Tablo 5. 10 Risk Sayısal Değeri (RD)= (Zarar Görebilirlik x Tehlike) /
(Yönetilebilirlik) ............................................................................. 147
Tablo 5. 11 Risk Sayısal Değeri Açıklamaları, (RD) = (ZG x T) / (Y) ............. 147
Tablo 5. 12 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu (TAYYRAM)
Uygulama Formu “Ana Sonuç Tablosu” .......................................... 150
Uygulama Formu “Zarar Görebilirlik Ana Tablosu” (1/5) .............. 150
Uygulama Formu ““Yönetilebilirlik Ana Tablosu” (1/4) ................. 154
Tablo 5. 15 İstanbul’daki Tarihi Ahşap Yapılar; Tescil durumuna göre
sınıflandırma .................................................................................. 157
Tablo 5. 16 İstanbul’daki Tarihi Ahşap Yapılar; Tescil durumuna göre grup sınıfı
....................................................................................................... 158
Tablo 5. 17 İstanbul’daki Tarihi Ahşap Yapılar; Taşıyıcı Sistem ve Taşıyıcı Sistem
Alt Türüne göre sınıflandırma ........................................................ 158
Tablo 5. 18 Ertuğrul Tekke Camii, Risk Analizi “Zarar Görebilirlik Koşulu”
Değerleri (1/5) ............................................................................... 165
Tablo 5. 19 Ertuğrul Tekke Camii, Risk Analizi “Yönetilebilirlik Koşulu” Değerleri
(1/4) .............................................................................................. 169
Tablo 5. 20 Ertuğrul Tekke Camii, Risk Analizi “Ana” Sonuçları ..................... 173
Tablo 5. 21 Ertuğrul Tekke Camii barındırdığı değerlerin analizi .................... 174
Tablo 5. 22 Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası, Risk Analizi “Zarar
Görebilirlik Koşulu” Değerleri (1/5) ............................................... 177
Tablo 5. 23 Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası, Risk Analizi
“Yönetilebilirlik Koşulu” Değerleri (1/4) ........................................ 181
Tablo 5. 24 Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası, Risk Analizi “Ana”
Sonuçları ........................................................................................ 185
Tablo 5. 25 Bakırköy Belediyesi, Başkanlık Ek Binası barındırdığı değerlerin analizi
....................................................................................................... 186
Tablo 5. 26 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Risk Analizi “Zarar
xiv
Tablo 5. 27 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Risk Analizi
Tablo 5. 28 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Risk Analizi “Ana”
Sonuçları ........................................................................................ 199
Tablo 5. 29 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Mazlum Ağa Köşkü
barındırdığı değerlerin analizi ........................................................ 200
Tablo 5. 30 İstanbul Ertuğrul Tekke Camii, risk analizi hesaplama sonuçları .. 201
Tablo 5. 31 İstanbul Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası, risk analizi
hesaplama sonuçları ....................................................................... 201
Tablo 5. 32 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, risk analizi
K1: Zarar Görebilirlik ..................................................................... 129
K2: Yönetilebilirlik .......................................................................... 136
Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K1: Zarar Görebilirlik (1/5) ........ 139
Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K2: Yönetilebilirlik (1/4) ............ 143
Tablo 5. 5 Zarar Görebilirlik (ZG) “Gösterge Sayısal Değeri” .......................... 145
Tablo 5. 6 Yönetilebilirlik (Y) “Gösterge Sayısal Değeri” ................................. 145
Tablo 5. 7 Zarar Görebilirlik (ZG) sayısal değer karşılığı ................................. 146
Tablo 5. 8 Yönetilebilirlik (Y) sayısal değer karşılığı ....................................... 146
Tablo 5. 9 Tehlike (T) sayısal değer karşılığı (yangın) .................................... 146
(Yönetilebilirlik) ............................................................................. 147
Tablo 5. 11 Risk Sayısal Değeri Açıklamaları, (RD) = (ZG x T) / (Y) ............. 147
Uygulama Formu “Ana Sonuç Tablosu” .......................................... 150
Uygulama Formu “Zarar Görebilirlik Ana Tablosu” (1/5) .............. 150
Uygulama Formu ““Yönetilebilirlik Ana Tablosu” (1/4) ................. 154
sınıflandırma .................................................................................. 157
....................................................................................................... 158
xv
Alt Türüne göre sınıflandırma ........................................................ 158
Değerleri (1/5) ............................................................................... 165
(1/4) .............................................................................................. 169
Tablo 5. 20 Ertuğrul Tekke Camii, Risk Analizi “Ana” Sonuçları ..................... 173
Tablo 5. 21 Ertuğrul Tekke Camii barındırdığı değerlerin analizi .................... 174
Sonuçları ........................................................................................ 185
Tablo 5. 25 Bakırköy Belediyesi, Başkanlık Ek Binası barındırdığı değerlerin analizi
....................................................................................................... 186
Tablo 5. 26 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Risk Analizi “Zarar
Tablo 5. 28 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Risk Analizi “Ana”
Sonuçları ........................................................................................ 199
Tablo 5. 29 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Mazlum Ağa Köşkü
barındırdığı değerlerin analizi ........................................................ 200
Tablo 5. 30 İstanbul Ertuğrul Tekke Camii, risk analizi hesaplama sonuçları .. 201
xvi
ÖZET
İstanbul’da Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin

Yönetimi için Bir Model Önerisi
Aysel TARIM
Mimarlık Anabilim Dalı
Doktora Tezi
Danışman: Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL
Yangın tehlikesi, geçmişte tarihi yapıların varlığını tehdit eden önemli etkenlerden
biri olmuş, günümüzde ise gelişen teknolojilerin yangın yönetimine ilişkin
sağladığı olanaklara rağmen kayıplar devam etmiştir. Bu durumun temel
nedenlerinden biri, günümüzde yangın tehlikesinin doğasının, mimari yapı/çevre
üzerindeki etkilerinin çok iyi biliniyor olmasına rağmen özellikle tarihi yapıların
her biri için özgün olan mimari programı, fiziki yapının çevresi ile risk alışverişi
kapsamındaki ilişkileri, miras niteliğine bağlı barındırdığı değerleri ve zarar
görebilirlik faktörlerinin risk analizi girdisi olarak net ve hesaplanabilir ölçeklerde
tanımlanmamış ya da sentezlenememiş olmasıdır.
Bu tezin amacı; tarihi ahşap yapıların varlığını tehdit eden yangın risklerinin
yönetimi için bir model önerisi geliştirmek ve bu yolla sürdürülebilir korunmanın
sağlanmasını desteklemektir.
Tez kapsamında yapılan araştırmalar ve literatür taraması, özellikle tarihi yapılara

ve çevresine yönelik yangın kaynaklı risklerin yönetiminde zamana bağlı değişen
dinamik risk yapısının tanımlanmasında eksikler bulunduğunu göstermiştir. Bu
nedenle tezin odağı literatürde söz konusu eksikliklerin giderilmesine katkı
xvii
sağlayacak, tarihi ahşap yapılarda yangın risklerinin yönetimine yönelik özgün bir
model geliştirmek olarak belirlenmiştir. Model kapsamında geliştirilen “Tarihi
Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin Analizi Metodu-TAYYRAM”, tarihi ahşap
yapıların yangın tehlikesi kaynaklı risklerinin analizinde, zarar görebilirlik ve
yönetilebilirliğe ilişkin göstergeleri bu bağlamda tanımlamaktadır.
Geliştirilen yöntemin örneklem alanı olarak İstanbul ili seçilmiş, İstanbul

Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan “İstanbul Kültür Varlıkları Envanter
Projesi 2015-2019” kapsamında kayıt altına alınan tarihi ahşap yapılar bu çalışma
kapsamında incelenerek yapım sistemine göre gruplandırılmış, bu gruplardan
farklı işlevlere ve farklı yapım sistemine ait temsil niteliği taşıyan tescilli tarihi
yapılar seçilerek geliştirilen metodun performansı test edilmiştir.
Performans testi gerçekleştirilen Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin Analizi

Metodunun uygulama safhası için, yöntemin gerekli adımların sırasıyla takip
edilmesini sağlayacak kullanıcı ara yüzü olarak saha formları da oluşturulmuştur.
Sonuç olarak, doktora tezi kapsamında oluşturulan özgün sistemin tarihi ahşap
yapılarda yangın tehlikesine bağlı gelişen risklerinin yönetimi için beklenen
performansı karşılayan bir model olduğu ve modelin tasarımının gelecekte
karşılaşılabilecek olası yeni risklerin tanımlanması için de yol gösterici nitelik
taşıdığı gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Yangın, tarihi ahşap yapı yangın risk analizi, yangın risk
yönetimi.

xviii
ABSTRACT
A Model Proposal for the Management of Fire Risks

Associated with Historic Wooden Buildings in Istanbul
Aysel TARIM
Department of Architecture
Doctor of Philosophy Thesis
Supervisor: Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL
Fire hazard has been one of the significant causal factors, which jeopardized the
very existence of historical buildings in the past, and yet the losses continue even
today, despite a range of means thanks to ever developing technologies as regards
fire management. One of the main reasons of the foregoing is that especially the
architectural programs unique to each of the historical buildings fail to define or
synthesize the relations of the physical structure to its environment in terms of
risk exchange, the values associated with their quality as heritage assets, and
vulnerability factors in clear and calculable scales as risk analysis input, although
the nature of the fire hazard and its effects on the architectural
structure/environment are well known today.
The aim of the present thesis is to develop a model proposal for the management
of fire risks that jeopardize the existence of historical wooden buildings and to
contribute in sustainable protection thereof accordingly.
The relevant research and literature review within the scope of the thesis indicated
that there were deficiencies associated with the definition of the dynamic risk
construct, which changed over time, especially in the management of fire-related
risks with respect to historical buildings and their immediate surroundings.
xix
Accordingly, the focus of the thesis was set to developing a unique model for the
management of fire risks as regards the historical wooden buildings, which would
contribute to the elimination of the deficiencies in the relevant literature. The "Fire
Risks Analysis Method Intended for Historical Wooden Buildings-TAYYRAM”,
which was developed for the purposes of the proposal, defined the indicators of
vulnerability and manageability as regards the analysis of fire hazard risks of
historical wooden buildings in the context thereof.
The province of Istanbul was chosen as the sample area of the method and the
historical wooden buildings, which were registered in the scope of the “Istanbul
Cultural Assets Inventory Project 2015-2019” by the Istanbul Metropolitan
Municipality, were investigated for the purposes of the present study and
categorized by their construction system, and thereafter, the performance of the
method was tested based on a selection from above categories of registered
historical buildings with different functions and which were representative of
different construction systems.
Furthermore, user interface field forms were developed to allow sequential follow-
up of the required steps of the method during the implementation phase of the
Fire Risks Analysis Method Intended for Historical Wooden Buildings, which
underwent the aforementioned performance test.
In conclusion, it was suggested that the original system developed for the purposes
of the doctoral thesis constituted a model, which met the anticipated performance
levels for the management of risks related to fire hazards affecting historical
wooden structures, and that the model design could also serve as a guide for the
definition of potential novel risks that might emerge in the future.
Keywords: Fire, historical wooden building, fire risk analysis, fire risk
management.
YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF SCIENCE AND ENGINEERING
xx
1
GİRİŞ
1.1 Literatür Özeti
Dünya kültür mirasını tehdit eden en önemli tehlikelerin başında türleri farklı
olmakla birlikte afetler gelmektedir. Meydana gelme nedenlerinin önüne
geçilerek, oluşabilecek zararların önlenmesi ya da azaltılması mümkün birkaç afet
türünden biri de yangınlardır. Geçmiş dönemlerde yaşanmış vakaların sebep
sonuç nedenlerinin analiz edilmesi ile oldukça değerli veriler elde edilerek, bu
afetlerin önüne geçmek mümkün olabilir.
Önceden hazırlanan önlem ve müdahale planları ile yangıların ortaya çıkması,

yayılarak büyük kayıplara neden olması en aza indirgenebilir. Elde edilen veriler
doğrultusunda bu sebepler, daha sonra yaşanması muhtemel yangınlar için; zarar
azaltma önleme, kayıpların en aza indirilmesi ile ilgili yangın yönetim planlarının
hazırlanmasında yol gösterici olabilir.
Kültür mirası için risk türleri hızlı gelişen tehlikelere bağlı oluşan afetlerden
(büyük depremler, seller, yangınlar ve silahlı çatışmalar gibi) kademeli ve
kümülatif süreçlere yani yavaş gelişen risklere kadar değişiklik gösterir. Birleşmiş
Milletler Afet Riskini Azaltma Ofisi (UNDRR), tarafından hazırlanan Afet Riskinin
Azaltılması Hakkındaki Küresel Değerlendirme Raporu 2015, 2019 (GAR 2015,
2019)’a göre yangınlar dünya üzerinde tarihi yapılara hasar veren en büyük
tehlikelerin başında gelmektedir (GAR, 2015) (GAR, 2019) (Rush, D. et al. 2019).
Birleşmiş Milletler GAR 2019 tarihli raporunda ise her yıl 150.000'den fazla
insanın yangınlardan veya yanıklara bağlı yaralanmalardan öldüğü, özellikle
kentleşme oranının arttığı tüm dünyada kentsel yangınların risklerinin
azaltılmasının önemine değinilmiştir (GAR, 2019).
Tarihi ahşap yapıların yangın güvenliği yönetimi ile ilgili mevcut durumun
araştırılması, analizlerin yapılarak ve sorunların temeline inilerek önleme ve
koruma stratejileri geliştirmek amacıyla yapılan çalışmanın temelinde öncelikle
1
yangın tehlikesine bağlı gelişen riskler konusunu ele alan kaynaklar incelenmiştir.
Bu bağlamda “kültür mirasının korunması, risk analizi, afet risk yönetimi, kültür
mirası niteliğindeki tarihi ahşap yapılar ve yangın ilişkisi” konusunda yapılan
çalışmalara ilişkin yayınlar ile yasa ve yönetmelikler de incelenmiş ve literatür
taramasında bu sistematik yasa ve yönetmeliklerden başlayarak ele alınmıştır.
Aşağıda söz konusu veriler konu bağlamında kısaca tanımlanmaktadır.
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu; 1983 tarihinde

yürürlüğe giren kanun ana hatlarıyla korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür
ve tabiat varlıkları ile ilgili hususları ve bunlarla ilgili gerçek ve tüzel kişilerin
görev ve sorumluluklarını tanımlamaktadır. Kanuna göre, “…1.kısım 18. Maddede
Tescilli taşınmaz kültür miraslarının rölöve, restorasyon ve restitüsyon projeleri ve
bunların uygulanmasında restoratör mimar veya mimarın bulunması zorunludur.
Bunlardan I. grup kapsamında olanların rölöve, restorasyon ve restitüsyon
projelerinin uygulama çalışmaları, yapının özelliğine göre kalem işleri, ahşap,
demir, taş işleri ve restorasyon konularında uzmanlaşmış kişilerce yapılır”
ibaresinde ahşap malzemeye de atıf yapılması önemlidir. Bunun dışında kanunun
birçok maddesinde koruma kavramları, koruma alanları ile ilgili görevli-yetki
alanları ve koruma geliştirme projeleri, koruma kurullarının oluşturulması gibi
tanımlar bulunmaktadır (T.C. Resmî Gazete).
2007 Tarihli Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik; bu

yönetmelik “…kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce
kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi,
bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve
herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek
söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak
tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemek”
amacıyla 2007 de yürürlüğe girip günümüze kadar bazı maddelerinde değişiklik
yapılmıştır. 2009 yılında değişiklik yapılan on birinci maddesi Tarihi Yapıları
kapsamaktadır”. Bu yönetmelik incelendiğinde özellikle tarihi ahşap yapıların
yangından korunmasına ilişkin yönlendirici tanımlamalara, genel önleyici koruma
ve risk yönetimi bağlamında açıklamaları içermediği görülmektedir. Bu
2
yönetmeliğin içeriği ile ilgili yorumlar ve açıklamalar tezin 3. Bölümünde kapsamlı
olarak incelenmiştir (T.C. Resmî Gazete).
2018 Tarihli Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu; bu

kılavuzda “…özellikle ahşap yapılarda yangın etkisi çok önemlidir. Yangın,
aydınlatma ve ısıtma sistemlerinden kaynaklanan sorunlar sebebiyle ortaya
çıkabilir. Bunun için yapı elemanlarında boya veya kaplama ile gerekli koruma
tedbirleri alınmalıdır. Kılavuzda yangın etkisinin yük olarak göz önüne alınması
yerine, karşı tedbir alınarak tehlikenin en düşük düzeye indirilmesi önerilir…”
şeklindeki tanımlamalarla önleyici korumaya dikkat çekmektedir. Kılavuz
metninde birçok noktada ahşap ve ahşap yapı hasarlarından bahsedilmektedir.
Ahşabın kimyasal bozulması başlığı altında “…ahşap yapıları tehdit eden, ahşabın
bozulmasına, hatta tamamen yanarak yok olmasına neden olan en önemli
kimyasal bozulmanın yangın olduğu” dile getirilmiştir. Ayrıca kılavuzda ahşap
malzemeyi yangına karşı koruma ve yapıda ahşap kullanım türleri konusuna da
yer verilmiştir (Vakıflar, 2019).
Ulusal Meslek Standardı- İtfaiyeci; bu Standart itfaiyecilikle ilgili meslek ve

yangınla ilişkili terimlerin açıklamasını, meslek tanıtımı, meslek profili ve meslekle
ilgili ölçme-değerlendirme-belgelendirme konusunu içermekte olup, tarihi yapılar
ile ilgili bir tanımı bulunmamaktadır (T.C. Resmî Gazete).
5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu (ve ilgili yönetmelikler); yangın tehlikesine bağlı
risklerinin yönetimi kapsamında irdelenen bu kanun, “…Türkiye sigortacılığının
geliştirilmesini sağlamak, sigorta sözleşmesinde yer alan kişilerin hak ve
menfaatlerini korumak ve sigortacılık sektörünün güvenli ve istikrarlı bir ortamda
etkin bir şekilde çalışmasını temin etmek üzere bu Kanuna tâbi kişi ve
kuruluşların, faaliyete başlama, teşkilât, yönetim, çalışma esas ve usulleri ile
faaliyetlerinin sona ermesi ve denetlenmesine ilişkin hususlar ve sigorta
sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkların çözümlenmesine yönelik olarak sigorta
tahkim sistemi ile ilgili usul ve esasları düzenleme…” içeriğine sahip olup, özel
olarak tarihi yapı, ahşap malzeme ve yangın tehlikesi içerikli maddelere
rastlanmamıştır (T.C. Resmî Gazete).
3
Belediye İtfaiye Yönetmeliği; bu yönetmelik belediye itfaiye teşkilâtının kuruluş,
görev, yetki ve sorumluluklarını, itfaiye memurlarının niteliklerini, görevde
yükselme ve mesleki eğitimlerini, kıyafetlerini, kullanacakları araç, teçhizat ve
malzeme ile denetim usul ve esaslarını düzenleme ana amacıyla çıkarılmıştır.
Yönetmelikte itfaiyenin ana görevlerinden birinin yangınlara müdahale etmek ve
söndürmek olduğu tanımlanmaktadır. Genel tanımlamalara sahip yönetmelikte
tarihi yapı özelinde müdahale ve söndürme konusunda ayrı bir bölüm
bulunmamaktadır (T.C. Resmî Gazete).
TCDD Taşımacılık A.Ş. Genel Müdürlüğü Yangına Karşı Alınacak Önlemler

Yönergesi; bu yönergenin amacı, “…TCDD Taşımacılık A.Ş. Genel Müdürlüğü
merkez ve taşra teşkilatı tarafından kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve
işletmelerin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı aşamalarında,
herhangi bir şekilde çıkacak yangının, can ve mal kaybını en aza indirerek
söndürülmesini sağlayacak yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirler ile
organizasyon, eğitim ve denetimin usul ve esaslarını belirlemektir”. TCDD’na
“…bağlı binalarda alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirlerini, yangının ısı,
duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik nedeniyle oluşan can güvenliğine
yönelik tehlikeleri en aza indirmek için gerekli olan işletmelerin tasarım, yapım,
kullanım, bakım ve işletim aşamalarında alınacak önlemleri ve hazırlıkları
kapsar”. Yönerge tarihi yapı çerçevesinde yangın riskleri ve yönetimi konusunda
bilgiler içermemektedir. (TCDD, 2007; TCDD, 2018) (T.C. Resmî Gazete).
Ahşap Mimari Mirasın Korunması için İlkeler; 36 maddeden oluşan bu belgenin

amacı, “…tarihi ahşap yapıların kültürel önemine saygı göstererek, korunması ve
konservasyonu için en geniş uluslararası çerçevede uygulanabilir temel ilke ve
uygulamaları tanımlamaktır. Burada kullanılan ahşap kültür mirası, tarihi ahşap
yapı deyimi, kültürel önem taşıyan veya tarihi alanların parçası olan her tür ahşap
bina ve yapıların yanı sıra, geçici, hareketli ve evirilen yapıları da kapsamaktadır”.
Bu ilkelerde ahşap yapılarla ilgili restorasyon, müdahale, belgeleme gibi önemli
konulara yer verilmiş olup, yangın riskleri yönetimi konusunda ise bilgiler
bulunmamaktadır (ICOMOS, Çeviri: Ahunbay, 2018).
4
NFPA 909 Kültürel Kaynak Özelliklerinin Yangından Korunmasına İlişkin Kod; bu
kod, müzeler, kütüphaneler ve ibadet yerleri gibi kültür mirasları, içeriklerine ve
koleksiyonlarına zarar gelme potansiyeline göre fiziksel olarak koruma ilkelerini
içermektedir (NFPA 909, 2017). Bu kodun içeriği ile ilgili yorumlar ve açıklamalar
tezin 3. Bölümünde kapsamlı olarak incelenmiştir.
NFPA 914 Tarihi Strüktürlerin Korunması Kodu; bu kod tarihi yapılar ve tarihi
yapıları işleten, kullanan veya ziyaret edenler için yangın güvenliği ilkeleri ve
uygulamaları konusunda bilgiler içermektedir (NFPA 914, 2019). Bu kodun içeriği
ile ilgili yorumlar ve açıklamalar tezin 3. Bölümünde kapsamlı olarak
incelenmiştir.
BS 9999:2017 Binaların tasarımında, yönetiminde ve kullanımında yangın

güvenliği, Uygulama kodu, İngiliz Standart Enstitüsü, İngiltere; bu kod, İngiliz
Standart Kurumu, İngiltere, binaların tasarımı, yönetimi ve kullanımında yangın
güvenliği- uygulama kodu olup yangın güvenliği konusunda genel bilgiler
içermektedir (BS 8414-1:2015+A1:2017, 2017).
BS 8414-1:2015+A1:2017 Dış cephe kaplama sistemlerinin yangın performansı,

bir binanın cephesine uygulanan, dış cephe kaplama sistemleri için test yöntemi,
İngiliz Standart Enstitüsü, İngiltere; bu kod yapılarda dış cephe kaplama
sistemlerinin yangın performansı ve test yöntemleri hakkında genel bilgiler
içermektedir (BS 8414-1:2015+A1:2017, 2017).
SFPE Yangından Korunma Mühendisliği El Kitabı; her bir bölümü alanında uzman
kişiler tarafından yazılmış 5 bölümden oluşmaktadır. Kitabın ilk bölümünde yapı
malzemelerinin özellikleri, ısı transferi, istatistikler, akışkanlar mekaniği gibi
temel bilgiler içerir. İkinci bölümde yangın dinamiği ile ilgili yanma türleri, sıvı-
katı yakıt yangınları, üçüncü bölümde tehlike hesaplamaları altında ısı tahliye
oranları, acil durum hareketleri, tahliye, yangın bölmeleri, yangında olası sıcaklık
hesaplamaları gibi konulara yer verilmiştir. Kitabın dördüncü bölümünde tasarım
hesaplamaları, mevcut sistemin tasarımı, otomatik yağmurlama sistemi tasarımı,
beton-çelik ve ahşap malzemenin yangına dayanımını belirlemeye yönelik analitik
çalışmalar, duman kontrolü, kapalı alışveriş merkezlerinde duman yönetimi,
sprinkler yangın söndürme sistemleri ile ilgili bilgiler içermektedir. Kitabın beşinci
5
son bölümü yangın risk analizi başlığı altında olup tezin konusu ile yakından
ilgilidir. Bu bölümde yangın risk endekslemesi, ürün yangın riski, mühendislik
analizi için veriler, yangından korunma ile ilgili mühendislik yaklaşımı için
bilgisayar simülasyonu, bina yangın risk analizi, kimyasal sektörde kantitatif risk
değerlendirmesi, nükleer santraller için yangın riski değerlendirmesi, ulaşım
araçları için yangın tehlike değerlendirmesi gibi önemli konularda bilgiler
içermektedir (Richard, Custer vd., 2002).
Yangın ve Kundaklama Olay Yeri Kanıtları: Kamu Güvenliği Personeli İçin Bir
Kılavuz; kamu güvenlik personeli için yangın ve kasıtlı yangın çıkaranlarla ilgili
kanıtlar içeren bir kılavuz olan bu kitapta özellikle yangınlarla ilgili yapılan ve
yapılacak istatistiksel çalışmalarda yeterli ve gerçekçi kanıt olmayışından dolayı
sigorta şirketleri ve gelecekte yangın önleme ile ilgili alınacak tedbirler için çok
önem arz edecek bulgular üzerinde durup konunun önemi vurgulanmıştır. Kitapta
ABD’de yangın sorununa değinip 1997 yılında yangınla ilgili yapılan bir
araştırmanın bazı sonuçlarına yer vermiştir. Bu çalışmada, konut yangınlarının
tüm yangınların yüzde yirmi üçünü ve tüm yapı yangınlarının yüzde yetmiş
dördünü oluşturuyor olması ve tüm ölümlerin yüzde seksen dördünün de evlerde
meydana geldiğine ilişkin verdiği istatistiki bilgi özellikle riskin tanımlanması
açısından önem içermektedir (Richard ve Custer, 2000).
Yangın Sonrası Analize İlişkin Araştırma Danışma Konseyinin Önerileri; yangın

sonrası bazı araştırmaların analizi ve bu analizlere göre alınması gerekli önlemlere
ilişkin önerilere yer veren kitapta özellikle yangının çevresel ve ekonomik
etkilerinin derinlemesine irdelenmesini öngörmektedir. Ayrıca kitapta yangınla
ilgili detaylı araştırılıp rapor edilmesi gerekli 5 önemli konu ise şu şekildedir. “…-
Köken ve Sebep Araştırma Yöntemleri, -Ölümler, Yaralanmalar, Mülkiyet Kayıpları
ve İnşaat Maliyetleri, -Eğitim, Öğretim ve Yaygınlaştırma, -Yangın ve Yangından
Korunmanın Çevresel Etkileri ve -Ticari Etkiler” konuları olup bu başlıkların geniş
çerçevede araştırılıp rapor edilmesiyle yangınların büyük oranda önleneceği ve
gerçek kayıpların ortaya çıkacağı vurgulanmıştır (Richard ve Custer, 2002).
Ahşap Binalarda Yangın Davranışı ve Yangından Korunma; ahşap yapılarda yangın

davranışı ve yangından korunma içerikli bu kitap 3 ana bölümden oluşmakta olup,
6
birinci bölümde ahşabın fiziksel, mekanik özelliklerine değinip, kimyasal bileşimi
hakkında bilgiler içerir. Ayrıca çeşitli ahşap türlerinin yüksek ısı etkisi altındaki
davranışı ve etkileşimine yer verilen kitabın ikinci bölümünde ahşap bina ve
yapıların inşaat elemanlarının korunması, yangın dayanımı ve güvenlik konularını
ele almaktadır. Binalardaki yangın emniyet sistemine bir yaklaşım ve yangın
sırasındaki sıcaklık değişimine değinilerek özellikle yapılarda kompartıman
oluşturmanın yangının ilk evresinde bazı tehlikelerden koruyacağı ve bu
tehlikelerin gerçekleşme sürelerinin mühendislik yaklaşımıyla hesaplanıp önlem
alınabileceği üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ayrıca ahşap yapı
elemanlarında yangın esnasında yüzey tabakasının kömürleşmesi ve kömürleşme
oranı, modern yöntemlerle emprenye gibi ahşabı yangına karşı daha dayanıklı
hale getirilebileceğine değinilmiştir. Kitabın üçüncü bölümü, uzun vadede doğal
(700 yıla kadar) ahşabın iğne yapraklı ve yapraklı olarak yaşlanma ile fiziksel ve
kimyasal olarak ahşabın yapısındaki değişimlere özellikle kömürleşme
aşamasında katman analizi yaparak dayanım derecesi ve süreleri ile ilgili bilgiler
içermektedir. Yapılan analizler ışığında 150 yıldan fazla yaşlı olan bir ahşap
malzemenin bileşimindeki lignin oranın daha fazla olması sebebiyle yangın
esnasında kömürleşme oranının yaşlandıkça arttığı ortaya çıkmış ve oranın
artması aynı zamanda yangın karşısında dayanım süresinin artmasıyla eşdeğer
olduğu belirtilmiştir (Aseeva, Serkov ve Andrey, 2014).
Yangın Alarm ve Haberleşme Sistemleri; yangın alarm ve haberleşme sistemleri

üzerine bilgiler içeren kitapta özellikle iyi bir yangın alarmı ve iletişim sisteminin,
yapısal yangınlardan korunmanın önemli bir parçası olduğunu ve yangın
durumunda can ve mal kaybını yaklaşık %80 oranında azaltılabileceğini
vurgulanmıştır (Bukowski, Custer ve Richard, 1978).
Ahşap El Kitabı: Bir Mühendislik Malzemesi Olarak Ahşap; ahşap üzerine bir
mühendislik materyali kapsamında bilgileri özetleyerek mimar ve mühendisler
için önem taşıyan ahşap ve ahşap esaslı ürünlerin özelliklerini içeren bilgilere yer
vermiştir. Yirmi bölümden oluşan kitabın bölümlerinin çoğunda ahşabın teknik
özellikleri, ahşabın bozulması, ahşabı koruma ve ahşabın sürdürülebilirliğinden
bahsedilmektedir. Kitabın on sekizinci bölümü özellikle tezin konusunu yakından
ilgilendiren ahşap yapılarda yangın güvenliği, yangın güvenlikli tasarım, ahşabın
7
yangın performans özellikleri, ahşaba yangın geciktirici uygulamaları, ahşabın ısıl
bozulması, yangın testi standartları gibi konuları içermektedir (Christopher,
Risbrudt vd. 1987).
Kanada Ahşap Çerçeveli Konut Yapısı; ahşap yapı ve çerçeve konstrüksiyonlu

ahşap ev yapımı ile ilgili yirmi dört bölümden oluşan kitap, ahşap el kitabı gibi
(wood-handbook) ahşabın teknik özelliklerinden ve özellikle çerçeveli ahşap
yapım sistemlerinden bahsetmektedir (Lind, Ricketts vd. 1977).
Tarihi Ahşap Yapıların Konservasyonunda Ekolojik Bir Yaklaşım; ahşap yapıların

korunmasını ekolojik bir yaklaşımla ele alan kitap; geleneksel malzemelerin
sürdürülebilirliği, yapıların ve işçilik tekniklerinin korunması, modern
teknolojinin yararları ve sakıncaları, önleyici koruma, dokümantasyon, bakım ve
yangından korunma, ahşabın yapı malzemesi olarak dayanıklılığı ve tarihi ahşap
yapılardan öğrenme gibi tez alanına yakın konuları içermektedir. Kitapta ahşap
yapıların korunması ve onarımı ile ilgili tek bir yolun olmadığı, tarihi ahşap
yapıların korunmasıyla ilgili dünya çapında evrensel olarak uygulanabilecek
standart bir teknik çözüm olmadığını, onarım yaklaşımlarının, tarihi ahşap yapının
bulunduğu ülke veya bölgeye özel kültürel, mimari ve çevresel zorluklara yönelik
olması gerektiği düşüncesi vurgulanmıştır (Larsen ve Marstein, 2016). Kitapta
sunulan fikirler, ICOMOS Uluslararası Ahşap Komitesi tarafından geliştirilen
tavsiyeler ve yönlendirici metinlere dayanmaktadır.
Kültür ve Doğa Varlıklarımız; Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız; 7 bölümden oluşan

kitapta koruma bilincinin nereden başlanacağı, taşınır ve taşınmaz kültür
miraslarının korunmasına, değerlerine, bu mirasları tehdit eden tehlikelere,
koruma konusunda önemli uluslararası belgelere, uluslararası platformda
Türkiye’nin kültür mirası konumuna, koruma bilinci konusunda eğitime ve bu
eserlerin korunmasında kimler görev alabilir konularına değinmiştir (Asatekin,
2004).
Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon; Ahunbay bu kitapta, koruma düşüncesinin

gelişimi ve kuramsal temeli, korunacak değerler ve değerlendirme ölçütleri,
anıtlarda bozulmaya neden olan etkenler, restorasyon öncesinde yapılan
çalışmalar, restorasyon projesinin hazırlanması ve restorasyon tekniklerinden
8
detaylı bahsedip, tarihi çevre koruma kavramları, kültür miraslarının korunması
ile ilgili örgütlenme, yasalar ve koruma eğitimi konusunu ele almıştır. Kitapta
anıtlarda bozulmaya neden olan dış etkenlerden insanların neden oldukları
hasarlar kısmında yangınlar konusunda şu bilgilere yer vermiştir; “…Ülkemizde
sıkça görülen yangınların, özellikle ahşap strüktürlü konutların, mahallelerin can
düşmanı olduğunu, tarih boyunca İstanbul’un yangınlarla harap olduğu ve bu
sebeple konutların kâgir yapılması için fermanlar çıkarıldığına değinmiştir. Ayrıca
Ahunbay kitabında ihmal ve dikkatsizlik sonucu çıkan yangınların ahşap konutları
çoğu kez yaşanamaz, bazen de onarılamaz duruma getirdiği, kundaklamanın da
anıtların yok olmasına neden olan kasıtlı bir yangın türü olduğu, kasıtlı çıkarılan
yangınların 1970’lerde eski eser mülk sahiplerinin yapılarından kurtulmak için sık
sık başvurdukları bir yöntem olduğu” şeklinde yangınlarla ilgili önemli
açıklamalarda bulunmuştur (Ahunbay, 1996).
Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri; kitapta ahşabın bozulma

türleri bölümünde ateşin ahşabı bozan inorganik sebeplerden biri ve yangının
ahşabın bozulmasına yol açan önemli bir etken olduğunu, ayrıca “…yangın
karşısında ahşap malzemenin üzerinde 2700 kadar çeşitli gazlar ve su buharı
çıkışı, 250-3000 ise tutuşma, tutuşma ısısına erişildikten sonra ortaya çıkan
gazlarla oksijeninin birleşmesiyle yanmanın devam ettiği, yanmasını
tamamlamasa dahi genelde yangın sonrasında ahşabının kullanılamaz hale
geldiği” şeklinde önemli bilgiler yer almaktadır (Zakar ve Eyüpgiller, 2018).
Erder, Tarihi Çevre Bilinci adlı kitabında “…anıt ve çevre korunmasında varılan
kararların ve bunların uygulanması için oluşturulan idari ve hukuki tedbirlerin,
koruma anlayışında halkla bir ilişkisi kurulmamış ise yeterliliklerinden şüphe
etmek gerektiği, onarımda alınacak kararlarda, teknik yönden olduğu kadar
insana dönüklüğü yönünden de ilgili bilimsel çalışmalara yer vermenin öneminin
büyüklüğünden” bahsetmiştir (Erder, 1975).
Kültür Varlıklarına Yönelik Afet Risklerinin Yönetimi adlı kitapta kültür

miraslarına yönelik bütünleşik afet risklerinin yönetiminde acil müdahale
evresinden bahseden Ünal, “…kültür miraslarının afetlere bağlı olarak aldığı
hasarın artmasına karşın afet risklerinin azaltımı kültür miraslarının korunması ve
9
yönetiminde öncelikli bir konu haline henüz gelmemiş olduğu, birçok dünya Miras
Alanı’nın Yönetim Planı içinde risk yönetimi başlığının altı yeni yeni doldurulurken
sadece çok küçük bir bölümünde uygulamaya yönelik çalışmaların
gerçekleştirilmekte olduğunu, ayrıca afetlerin önlenmesi birçok durumda
mümkün olmamakla birlikte etkilerinin azaltılmasının mümkün olduğunu
belirtmiştir” (Ünal ve Ertürk, 2019).
Dedeçayır, Yerelden Ulusala Ulusaldan Evrensele Koruma Bilincinin Gelişim

Süreci adlı kitapta; “…Hassa Mimarlar Ocağının saraydan başlayarak İstanbul’da
ve imparatorluk dahilinde her türlü resmi yapım ve onarım işini yürütmekle
görevli olduğunu, görevlerinden birinin de; İstanbul’da, kent düzenini sağlamak
ve yangınların yayılmasını önlemek amacıyla, özel kişilerin yaptıracakları han,
hamam, dükkân, hatta evlerin yapım ve yıktırılması yetkisinin olduğu, ayrıca
Osmanlı’nın son dönemlerindeki imar hareketlerine koruma ve planlama
açısından bakıldığında; anıtsal yapıların ve arkeolojik alanların korunmasına
önem verilirken sivil yapıların korunmasının göz ardı edildiği, bütüncül kent planı
uygulamasının yerine yol düzenlemeleri ve yangın yeri planları, acil durumlarda
tarihi merkezlerden uzak yeni mahallelerin kurulması ile yetinildiğinden”
bahsetmektedir (Dedeçayır, 2010).
Günay, Geleneksel Ahşap Yapılar Sorunları ve Çözüm Yolları adlı kitapta; ahşabın
özellikleri, bozulması, korunması, onarımı ve ahşap yapıların korunması için mal
sahibi, mimarlar ve yükleniciye tavsiyelerde bulunarak “…eski ahşap yapıları
yıkıp, kâgir olarak yeni bir plana göre inşa etmek, ama görünüş olarak eski cepheyi
giydirmenin korumacı bir anlayış olmadığını, yapının artık eski bir eser değil,
herhangi bir yapı olacağını, ayrıca Günay, ahşap yapıların yanıcı, parlayıcı,
patlayıcı, yangın çıkarıcı maddelerden uzak tutularak pasif olarak
korunabileceğini” vurgulamıştır (Günay, 2007).
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarında Edilgen Yangın Korunumu adlı

bilimsel araştırma projesinde Ceylan; tezin konusuna yakın çalışmalara
değinmiştir. Çalışmada yanma ve yangın konusunda terimler, yangın ve yangının
evreleri, yangınların çıkış nedenleri, yangın türleri, yangının canlılar ve cansızlar
üzerindeki etkisi, edilgen ve etken yangın korunumu, tarihi gelişim süreci
10
içerisinde yangınlar ve edilgen yangın korunumu konularına değinip, İstanbul
yangınları ve edilgen yangın korunumunda çeşitli müdahale yöntemleri hakkında
kısa bilgiler vermiştir (Ceylan, 204).
Tarihi Yapılarda Pasif Yangın Önlemlerinin Artırılmasına Yönelik Bir Yöntem

Önerisi adlı doktora tezi çalışmasında Pehlivan; tarihi yapıların yangın
felaketinden korunmasına yönelik pasif yangın önlemlerinin, restorasyon ve
koruma ilkeleri ışığında irdelemesini yapıp, tarihî yapıların yangından
korunmasına yönelik bir metodoloji geliştirmiştir. Bu metodoloji ile alınacak
önlemler sonucunda restorasyon ve koruma ilkeleri süzgecinden geçen bazı basit
tedbirler sayesinde tarihi yapılarda yangın çıkma riskinin düşürülebileceği
sonucuna varmıştır (Pehlivan, 2017).
Şenöz, Elektrik Nedenli Yangınların Araştırılması ve FMEA Yöntemi ile Risk

Analizi adlı doktora tezinde; İstanbul, İzmir, Ankara ve Antalya’da meydana
gelmiş elektrik nedenli yangınları irdelenmiş ve bu veriler ışığında FMEA
yöntemiyle risk analizi çalışmasına yer vermiştir (Şenöz, 2018).
Tarihi Çevrelerde Afet Risk Yönetimi için Bir Model Önerisi adlı doktora tezinde
Gündoğdu; afet yönetimi olgusunun gelişimi ve kültür mirası üzerine
yansımalarına değinilmiş, afetlere genel bakış altında insan kaynaklı afetlere bina
yangınlarını örnek vermiş olup, yangının kaynağı, çıktığı yer ve çevresi, çevrede
kimyasal malzeme depo alanları ve imalathaneler bulunması, tarihi çevrede olup
olmaması gibi etkenler, yangının boyutlarına etki ettiğine değinmiştir (Gündoğdu,
2014).
Von Busch Kentsel Kültür Mirasına Yönelik Risk Azaltımı için Bir Yönetim Modeli
Önerisi: İstanbul-Büyükada Örneği adlı doktora tezinde; kentsel kültür mirası ve
risk üzerinde özellikle fiziksel çevre kaynaklı risk analizi değerlendirmelerinden
bahsedip aynı başlık altında dünyadan risk analizi ve risk yönetimi örneklerine yer
vermiştir. Bu örnekler sismik riskler, sel afeti, yangın riski (orman), deprem riski
gibi farklı ülkelerden birer örnek üzerinde genel hatlarıyla kısaca anlatılmaya
çalışılmıştır. Bir diğer başlık altında Türkiye’de risk altındaki tarihi kentsel çevrede
risk yönetimi konusuna değinip bu alanda 1999 Marmara depremleri sonrası
yapılan çalışmalara yer vermiştir. Çalışmanın sonunda Türkiye’de Büyükada
11
bölgesi üzerinden fiziksel çevre kaynaklı riskler analiz edilmiştir (Von Busch,
2010).
Tarihi Yapılarda Yangın Tehlikesine Bağlı Gelişen Risklerin Yönetimi Üzerine Bir
Değerlendirme adlı yüksek lisans tezinde Tulunay; 2008-2018 yılları arasında
İstanbul’da meydana gelen anıtsal yapılardaki yangınları analiz ederek
Türkiye’deki güncel yangın yönetmeliği ile ABD’de yürürlükte olan NFPA 914
Tarihi Strüktürlerin Korunmasına İlişkin Kodun Karşılaştırılmasını yapmıştır
(Tulunay, 2019).
Ahşap (Kâgir) Yapılarda Alternatif Yangın Güvenliği Tesisatı Tasarımı ve Proje

Uygulaması adlı yüksek lisans tezinde Aslan; Binaların Yangından Korunması
Hakkında Yönetmelik ve standartlar kapsamında, yangın, yangın söndürme
kavramları ve ahşap binaların yangından korunmaları için mevcut söndürme
ajanlarını, avantaj ve dezavantajları ile kıyaslayarak incelemiştir. Tarihi ahşap
yapıya (Antepler Konağı’na) en uygun düşecek ve çatılarda oluşan yangın
tehlikelerinin de sona erdirilmesi için yanmayı geciktirecek, yangın esnasında
kolay müdahale imkânı sunacak alternatif "FM 200" gazlı yangın söndürme tesisatı
tasarlamış ve tasarımın uygulanabilirliğinin üzerinde durmuştur (Aslan, 2011).
Cephe Yangın Güvenlik Önlemleri ve Mevzuatlar adlı yüksek lisans tezinde

Yaman; cephe yangın güvenlik önlemleri için ulusal ve uluslararası yangın
mevzuatları, cephe malzemeleri, yatay yangın bariyerleri, cephe açıklıkları,
binalar arası mesafeler, dış duvar dayanım süreleri ve otomatik söndürme
sistemleri üzerinden incelemiş ve inceleme sonucunda Türkiye yangın mevzuatı,
Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Singapur, Yeni Zelanda, Birleşik Arap
Emirlikleri ve Avustralya yangın mevzuatları cephe yangın güvenlik önlemleri
kapsamında analiz etmiştir. Çalışmanın sonunda gelecekte binalarda cephe yangın
risklerinin azaltılarak kullanıcıların can ve mal güvenliğinin oluşturulmasına
yönelik yaptığı değerlendirmeler ve cephe yangın güvenlik önlemleri çerçevesinde
Türkiye’deki yangın mevzuatında bulunan gerekliliklerin ele alınarak
geliştirilmesini önermiştir (Yaman, 2018).
İstanbul İli Yangın Riski Analizi ve Yangın Riski Haritalarının Oluşturulması adlı
yüksek lisans tezinde Özmen; yangınların İstanbul’da oluşturduğu riski, mahalle
12
bazında Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımı ile sayısal ortamda harita üzerinde
göstermeye çalışmıştır. Özmen çalışmasında İstanbul il sınırları içerisindeki
yapıları, yapıların kullanım amaçları, kat sayıları, yapı türleri ve mahalle
nüfuslarını risk analizi için kriter olarak almıştır. Analiz sonuçlarında özellikle risk
oranı yüksek bölgeler için bir takım imar planları değişikliği, hidrant sistemi, kolay
ulaşım için yolların düzenlenmesi, aktif önlemler alınması gibi İstanbul İtfaiyesi’ne
önerilerde bulunmuştur (Özmen, 2010).
Kültür Varlıklarını Tehdit Eden Unsurların Risk Analizi Yoluyla Değerlendirilmesi,

Denizli Kent Merkezi Örneği adlı yüksek lisans tezinde Selekoğlu; kültür mirasının
yok olması ya da değerini kaybetmesinin önlenmesinde risk yönetiminin önemli
bir basamak olduğunu, bu sürecin önlenmesinde tehdit unsurlarının
tanımlanması, tehdit unsurlarının etkileri ile etki alanları gibi özelliklerinin
gözlemlenmesi ve değerlendirilmesinin atılacak önemli bir adım ve risk yönetimi
sürecinin ilk aşamasının da tehdit unsurlarının ve oluşturdukları olası risklerin
tanımlanması gerektiğini dile getirerek risk analizinin önemini vurgulamıştır
(Selekoğlu, 2016).
Sigortacılıkta Risk ve Bir Yangın Sigorta Uygulaması adlı yüksek lisans tezinde
Öndeş; bir fabrikada yangın sonucu muhtemel hasarın maksimum olmasını
binanın cinsi, içindeki muhteviyatın duyarlılığı ve kolay zarar görür nitelikte olup
olmadığının belirlediğini söylemiştir. Bir iplik fabrikası üzerinden yangına karşı
sigortalama uygulamasına örnek verilmiş ve çalışmanın sonucunda önem arz eden
şu ifadeye yer vermiştir. “…Sigorta uygulamalarında, oluşabilecek potansiyel
zararların bir kısmı ahlaki tehlikelerden kaynaklandığını ve buna örnek olarak;
sigorta güvencesine sahip birey veya şirketlerin sigortalı varlıklarına daha az özen
gösterdikleri için koruyamadıkları, olası zararın sigorta şirketi tarafından
kendilerine ödeneceği güvencesi ile yüksek miktarda finansal kayba sebep
olabilmekte olduklarını belirtmiştir” (Öndeş, 2007).
Şehir Ölçeğinde Yangın Master Planının Hazırlanması: Sakarya Örneği adlı yüksek
lisans tezinde Oduncu; yangını önleme ve yangından korunma, yangını söndürme
ve yangından tahliye ve kurtarma stratejilerine değinmiştir. Oduncu, dünyada ve
13
Türkiye’de İtfaiye yapılanması hakkında bilgi verip, yangınla mücadelede master
planının önemini vurgulamıştır (Oduncu, 2018).
Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın adlı yüksek lisans tezinde Şimşir; ahşap yapı
malzemesinin tanımı, fiziksel, kimyasal ve mekanik özelliklerinden yola çıkarak
ısı karşısından davranışına değinmiş, yangın olgusunu yangın türleri, yangın
nedenleri, kapalı mekânlarda yangın evreleri gibi bölümler altında teorik bilgiler
vermiştir. Çalışmanın sonunda geleneksel plan tiplerine, geleneksel ahşap yapı
elemanlarına, geleneksel oda düzenine ve ahşap yapı kentsel sit alanlarına yangın
yönünden yaklaşım yaparak, yangın güvenliği tasarımı bakımından klasik ve
sistemsel yaklaşımları, son teknoloji ürünü yangın söndürme sistemlerinin ve
koruyucu kimyasal maddelerin tarihi ahşap yapılarda uygulamasıyla ilgili bilgilere
yer vermiştir (Şimşir, 2011).
Taşınmaz Kültür Varlıkları Niteliğindeki Kamu Yapılarında Yangın Güvenliği;

Galatasaray Üniversitesi ve Haydarpaşa Garı Yangınları adlı yüksek lisans tezinde
Alkış; yangına ilişkin temel kavramlara ve taşınmaz kültür mirası tanımlarına yer
vererek, taşınmaz kültür mirasında koruma mevzuatını Cumhuriyet öncesi ve
sonrası olarak ele almış, kültür miraslarının kent kimliği üzerindeki etkileri ve
karşılaştıkları tehlikelere değinmiştir. Alkış, çalışmasının diğer bir bölümünde
taşınmaz kültür miras ile ilgili pasif ve aktif yangın güvenliği planlamasından
bahsedip İstanbul’da yaşanmış Haydarpaşa Garı ve Galatasaray Üniversitesi
yangınlarını irdelemiştir. Çalışmanın sonunda tarihi yapılarda kullanılan ve
kullanılacak malzemenin çok önemli olduğunu, yangın çıkması durumunda yoğun
dumana sebebiyet verecek eşyaların kullanılmamasının önemini vurgulamıştır
(Alkış, 2013).
Yangın Olgusu ve Yüksek Yapılarda Yangın Güvenliği adlı yüksek lisans tezinde
Arpacıoğlu; yangın olgusu, yangın özellikleri ve sınıflandırmasının ardından
yüksek yapılar ve yangın güvenliği konusuna değinmiştir. Çalışmanın son
bölümünde çeşitli ülkelerdeki yüksek yapı yangın örneklerini geniş ölçüde ele
alarak analiz çalışması yapmıştır (Arpacıoğlu, 2004).
Ahşap Malzemenin Yanma Özellikleri ve Binalarda Yangın Güvenliği adlı

makalesinde Küçükosmanoğlu; yangının ahşap malzeme üzerine etkisi, ahşap
14
yapılarda yanmayı önleyici maddeler ve ahşap yapılarda yangın alarm
sistemlerinin üzerinde durup çalışmanın sonunda özellikle yapılarda kullanılacak
ahşap malzemenin kullanım öncesinde uygun bir yangın önleyici ile emprenye
edilmesinin önemli olduğunu belirtmiştir (Küçükosmanoğlu, 1993).
Ahşap Yapı Malzemelerinin Yangına Dayanımının Artırılması adlı çalışmasında

Alkış; ahşabın yapısı, yangına dayanımı ve çeşitli emprenye yöntemleri üzerinde
durarak, ahşabı korumada emprenye ve yangın geciktiricinin etkisini dile
getirmiştir (Alkış 2015).
İstanbul Tarihi Yarımada’da Ahşap Konut Mimarisinin Belgelenmesi: Geleneksel

Haydar Mahallesi ve Koruma Sorunları adlı makalede Çobanoğlu ve Okyay;
özellikle ahşap yapıların restorasyon uygulamaları yapılırken özgünlük değerinin
yalnızca biçimsel olarak algılanmakta olduğunu, bu tür sorunlu uygulamaların,
yapıların özgün niteliklerini yitirmelerine ve geleneksel malzeme ve yapım
tekniklerinin geri döndürülemez biçimde kaybolmasına sebebiyet verdiğini
söylemiştir (Çobanoğlu ve Okyay, 2018).
Mimarlık Eğitiminde Yangın Güvenlikli Tasarımın Yeri adlı makalesinde Korkmaz;

eğitimde yangın güvenlikli tasarım dersinin/derslerinin üniversitelerin mimarlık
bölümlerinde ya tümüyle yer almaması ya da derslerin içeriğinde yeterli düzeyde
verilmemesi mesleki alanda gerçekleşen üretimlerde eksikliğe neden olduğunu,
Türkiye genelinde yapılan binalar incelendiğinde, birçoğunda yangın güvenliği
için gerekli tasarım kriterlerinin bulunmadığını ve bunun nedenlerinden birinin
eğitimde yaşanan eksiklikten kaynaklandığını söylemiştir (Korkmaz, 2016).
Özgünler, Tarihi Binalarda Yangına Karşı Korunma ve Mevzuatın İrdelenmesi adlı

makalesinde; tarihi değeri olan binaların yangına karşı korunmasında, tasarımla
bütünleşik olarak ve binanın genel yapısıyla uyumlu önlemlerin alınabilmesi için,
kullanılabilecek malzeme ve metotlar hakkında bilgi sahibi olunması gerektiğini
belirterek çalışmasında konu ile ilgili çalışmalara ışık tutacak bilgileri derleyip
ilgili yönetmelikleri irdelemiştir. Özgünler, “…tarihi binaların kullanımda olanları
restore edilirken kısıtlı bütçe sebebiyle temel ve acil ihtiyaçların dışında kalan
yangın güvenlik sistemlerinin göz ardı edilebilmekte olduğunu ve bu sebeple
oluşan yangınlar nedeniyle kısmen zarar görüp hatta tamamen yok olduğunu”
15
söylemiştir. Ayrıca makalede 2015 yılında Binaların Yangından Korunması
Hakkında Yönetmelik’e Tarihi Yapılar adı ile 11. kısmın eklenmiş olduğunu bu
eklerin modern binalarda kolayca uygulanabilirken, tarihi binalarda
uygulanmasının zorluğundan bahsetmiştir (Özgünler, 2018).
Binalarda Pasif Yangın Güvenlik Önlemleri Bağlamında Bir Literatür Araştırması

adlı makalesinde Başdemir ve Demirel; binalarda yangın güvenlik önlemlerinin
mimari proje aşamasında tasarlanan pasif önlemler ile yangın durumunda işlevi
olanlar aktif önlemler olmak üzere iki şekilde ele alındığını söylemiştir.
Çalışmanın sonunda; yaptıkları araştırmalar sonucunda binalarda pasif yangın
güvenliği alanında bilimsel niteliği iyi olan çok sayıda uluslararası araştırma
yapıldığı, uluslararası araştırmalar ile ulusal araştırmaların sayısı arasında önemli
fark olduğunu, gelişmiş ülkelerdeki binalarda yangın güvenlik önlemlerinin
performansa dayalı simülasyon deneyleri ve büyük yangın laboratuvarlarında bire
bir ölçekli deneylerle yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen bilgi ve
bulgulara göre gerçekleştirildiğini, binaların yangın güvenlik seviyelerinin
belirlendiği ve kontrol edildiğini, ülkemizde ise yapılan araştırmaların büyük
çoğunluğunun üniversitelerimizde yapılan teori temelli, lisans üstü tezler ve
bunlardan üretilen makaleler olduğu, deneysel araştırmaların yapılamadığını
söyleyerek çok önemli bir konunun altını çizmiştirler (Başdemir ve Demirel,
2010).
Kılıç, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte Yapılan

Değişiklikler, Mimari Tasarımda Yangın Güvenliği, Gelişmiş Ülkelerde ve
Türkiye’de Yangın İstatistikleri, Türkiye’de Yangın Güvenliğinin Yeterli Olmama
Nedenleri gibi uzun yıllar yazdığı makale ve sunduğu bildirilerde yangın güvenliği,
yangın risk yönetimleri, mevcut yasaların yeterlilik ve eksiklikleri, yaşanılan
yangın olaylarının analizleri hakkında detaylı bilgileri bizlerle paylaşmış olup,
yangın olgusu ile ilgili mevcut problemleri açıkça ortaya koymuştur. (Kılıç, 2010;
2013; 2015; 2018).
Tarihi yapılarda yangından korunma araştırmasındaki son gelişmeleri içeren

(Recent Progresses in Research of Fire Protection on Historic Buildings) makalede;
son iki yıldır tarihi binalarda yangından koruma ile ilgili envanter araştırmasının
16
ardından bazı yangın istatistiklerine yer verilmiştir. Ayrıca makalede, yangın
yayılma riski ile ilgili önemli literatürler gözden geçirilmiş ve yangın riski analiz
yaklaşımları ve yangından korunma önlemleri konusunda; - tarihî binalar için
belirli yangın veri tabanlarının oluşturulması, - ilgili mevzuat ve rehberliğin
geliştirilmesi, - yangın riski değerlendirmesi için daha uygun yöntemler
araştırılması ve - uygun yangından korunma stratejilerinin oluşturulması üzerinde
durulması gerektiği vurgulanmıştır (Huang, Liming, vd. 2010).
Çin tarihi binalarında yangın güvenliği ve karşı tedbirler (Chinese Historic

Buildings Fire Safety And Countermeasure) adlı makalede; mevcut durumun
araştırılması ve analizi için Çin'deki tarihi binaların yangın güvenliği yönetimi ile
ilgili mevcut sorunlara dayanarak, uygun önleme ve kontrol stratejileri
önermektedir. Her seviyede kuruluş ve birim, yangın konusunda üzerine düşen
görev ve sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini, mevcut koruma kanununu
ve standartları yangın riskini ortadan kaldırıncaya kadar modifiye edilmesini,
tarihi yapıları korumak için yapıların bulunduğu çevrede ve o çevreye yakın
yerlerde yeni yangından korunma tesislerinin yapılması gerektiğini, ayrıca tarihi
binaları hukuk ve bilimsel yaklaşım çerçevesinde korumak için yeni
yönetmeliklerin çıkarılması gerektiğini dile getirerek mevcut yasa ve
yönetmeliklerinin eksikliğini vurgulamıştır (Yang ve Kunming, 2013).
Tarihi yapıların yangın yükü ile ilgili yapılan örnek bir çalışma (Fire Load Survey
of Historic Buildings: A Case Study) olan bu makale; Brezilya’nın barok mimarisi
ile ünlü dünya miras listesindeki Ouro Preto Şehri’nin tam merkezinde 39 farklı
işleve sahip 43 tarihi bina üzerinde yapılan anket çalışması ile ilgili yangın yükü
hesaplamalarını içermektedir. Yapılar üzerinde yapılan hesaplamalarda ortalama
yangın yükü yoğunluğu 2989MJ / m2 ve standart sapma 2833MJ / m2 olarak
çıkmıştır (Mj=serbest bırakılan enerji). Bunların içerisinde en çok ticari amaçlı
kullanılan mağazalarda yangın yükü fazla çıkmıştır. Bu mağazalardan birisi
eczane olarak işlevlendirilmiş tarihi yapıdır. Yapılan bu araştırma sonucunda
ulaşılan bir başka bulgu ise, tarihi yapıda ahşap malzemeden inşa edilenlerin
diğerlerine oranla yüzde otuz beş daha fazla yangın yüküne sahip olmasıdır
(Claret ve Andrade, 2007).
17
Tarihi yapı mirasının özel bir yazılım yöntemiyle yangına karşı koruma (Hbim And
Fire Prevention in Historical Building Heritage Management) konulu bu makale;
İtalya’nın Floransa şehrinde Hava Harp Okulu'nun Komuta Binası üzerinde yangın
güvenliği konusunda tarihi yapı mirasının yönetimi ve korunmasına yönelik
metodolojik bir yaklaşım önermektir. Bu yaklaşım, HBIM (Historical BIM)
süreçlerine dayanan otomatik prosedürleri kullanarak, tarihi binalarda analiz,
tasarım ve yangın yönetimi sürecini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. BIM, kültür
mirasının dijitalleştirilmesinde etkili bir şekilde kullanılarak lazer tarama
yöntemiyle yapının en ince detayına kadar dijitale aktarılarak risk görülen
yerlerde önlem almayı hedefler. Bu yöntemle yapılan çalışma geleneksel yöntemle
yapılanla karşılaştırıldığında özel yazılım kullanılarak yapılan yöntemin daha
başarılı bir sonuç ortaya çıktığı görülmüştür (Giuliaa, Capone, vd. 2016).
Tarihi yapılarda yangını önlemek için bir çözüm önerisi (Solution Of Fire
Protection in Historic Buildings) getirilen makalede; mühendislik hesaplamalarla
örnek bir ahşap binanın yangın yükü hesaplanmış ve olası bir yangın durumunda
zarar görebilirlik yerlerinden önlem almayı ön gören çalışmalardan
bahsetmektedir. Kesit olarak zayıf olup yangın yükü yüksek olan yerleri yangına
karşı koruyarak olası bir yangın durumunda yapının bütünlüğünü koruyacağı,
hatta çatısının bile orijinal halini muhafaza edeceği sonucu vurgulanmıştır
(Iringova ve Idunk, 2016).
Tarihi yapıları yangın güvenliği karşısında bir model önerisi getirerek koruma
yoluna giden çalışmaları içeren (Selection and Resource Allocation Model for
Historic Buildings Fire Safety Upgrading) bu makalede; özellikle on altı kriter
üzerinden analiz yapmıştır. Bu kriterler sırasıyla; Kompartımanlaşma, Yapı
elemanlarının yangına dayanımı, Yangın yükünün kontrolü, Malzemeler (yangına
reaksiyon), Bina dışına yayılan yangının kontrolü, Kaçış yolları ve donanımının
tasarımı, İşaretler ve güvenlik aydınlatması, İtfaiye erişimi, Alarm ve Algılama
sistemleri, Yangını önleme ve söndürme, Duman kontrol sistemleri, Personelin
eğitimi, Yangın tatbikatları, Acil durum planlaması, Yangın güvenliği yönetimi,
Yangın güvenliği sisteminin bakımı ve Kurtarma operasyonu içeren maddelerdir.
Her bir maddenin yapı özelinde hem yangın yükü hem de maddi olarak götürüsü
ile mühendislik hesaplama yöntemiyle yangın bileşeni hesaplanma yöntemini
18
içeren bu çalışmada zayıf olan noktalara dikkat edilmesi durumunda yangının
yüksek olasılıkta önlenebileceği vurgulanmıştır (Naziris, Lagaros ve Papaionnou,
2016).
Kültür mirasının korunması ve yangın tehlikesi arasındaki ilişkinin tarihi ahşap

yapılar bağlamında ülkemizdeki çalışmaların incelendiği literatür taramasında;
geçmişte yaşanmış yangınlar irdelenmiş, yangın türleri, yangın yönetimi ve yasalar
konusunda eksikler vurgulanmış, yangına karşı dayanımın artırılması, ağırlıklı
olarak çalışmalarda ahşap malzemenin yangın karşısındaki davranışı, emprenye
ile koruma yöntemleri ve yangından binaların korunumuna değinilmiş ve bazı
istatistiklere yer verilmiş olup, tezin amaç ve kapsamını içeren tarihi ahşap
yapıların yangın tehlikesi karşısında risklerin yönetimi ve yangına karşı korunması
konusunda detaylı ve yeterli çalışmalara rastlanmamıştır.
Yine incelenen yukarıda bahsi geçen Türkiye dışındaki çalışmalarda tarihi

yapıların yangından korunumu ile ilgili gerek standart gerekse diğer yayınlarının
sayısı ve niteliği ulusal alanda yapılan çalışmalardan daha fazla olduğu,
çalışmaların çoğunda tarihi ahşap yapıların yangından korunması ile ilgili
farkındalığın yüksek olup, sorunların çoğu yerleşim yerlerinde benzer olduğu,
problemin ortaya konduğu açıkça görülmüş olup, mevcut probleme karşı taranan
tüm kaynaklarda özel olarak tarihi ahşap yapıları konu alan özel bir standart, yasa,
yönetmelik gibi yangın risk yönetimine ilişkin temel kaynakların yetersiz kaldığı
görülmüştür.
Tarihi ahşap yapılar üzerindeki yangın tehlikesine bağlı risk analizi ve risklerin
yönetimi konusunda çalışmaların yok denecek kadar az olması karşısında bu tezin
ana konusunun ve içeriğinin mevcut bir eksiği gidereceği şüphesizdir.
1.2 Tezin Amacı ve Önemi
Tezin amacı tarihi ahşap yapıların varlığını tehdit eden yangın risklerinin analizi
ve yönetimi konusunda yeni bir metot önermektir.
Tarihi yapılar, geçmiş ve gelecek arasında kültürün somut ve somut olmayan

değerlerin bağlayan ve gelecek için referans noktası oluşturan nitelikleri nedeniyle
sürdürülebilir kültür aktarımının merkezinde yer almaktadır. Her toplum için ayrı
19
önemlere sahip tarihi yapılar hızlı gelişen doğa ve insan kaynaklı afetlerden dolayı
hasar görmekte ya da tamamıyla yok olmaktadır. Hızlı gelişen afetler kapsamında
yer alan yangınlar, insanları ve kültürlerini temsil eden korunması gerekli tarihi
yapıların varlığını tehdit eden en yaygın ve büyük tehlikelerden birisidir. Bu
nedenle “Yangın güvenliği”, kültüre mirasının korunmasında en önemli risk
yönetimi bileşenlerinden birisidir. Kullanılan yapı malzemelerine bakılmaksızın
tüm yapı gruplarını tehdit eden yangınlara karşı önleme çalışmaları kentlerin
gelişimine ve kentlerde meydana gelen yıkıcı yangınların sayısına paralel olarak
farklı dönemlerde farklı önlemlerin alınmasını gerekli kılmış ve bu alanda önemli
aşamalar kaydedilmiştir.
Son yıllarda özellikle sürdürülebilir yaşam döngüsü içinde çevreye verilen zararın
azaltılması ile ilgili yapılan çalışmaların bir sonucu olarak ekolojik ve
sürdürülebilir bir malzeme olan ahşap malzemenin yapı üretiminin her evresinde
kullanımı da yaygınlaşmaya başlamıştır.
Her ne kadar tarihi yapıların korunmasında özgün işlevi koruma ya da çağdaş

işlevlendirme koruma için bir gereklilik olsa da bu kapsamda yapılan
koruma/onarım çalışmaları sırasında yangın riskleri açısından göz önünde
bulundurulmayan hususlar nedeniyle yapılar bu risklere açık hale gelmekte,
birçok vakada görüldüğü gibi bu aşamada meydana gelen yangınlar nedeniyle
hasar almakta ya da tamamen yok olmaktadır. Bu durum koruma açısından bir
sıkıntı arz etmektedir.
1) Yapının boş/kullanılmıyor olması nedeniyle meydana gelen güvenlik sorunu,
2) Yapının yangın yönetim önlemlerine sahip olmaması nedeniyle meydana gelen

yangınlar,
3) Yapının özellikle bakım/onarım çalışmaları sırasında yangın risklerine karşı

alınmayan önlemler ya da sistemlerin devre dışı kalması,
ve benzer sebeplerle tarihi yapılarda yaşanılan yangın sayıları her yıl artmaya
devam etmekte, tarihi ahşap yapılar için büyük bir tehdit oluşturmakta ve çoğu
zaman kültür miraslarında telafi edilemez kayıplara neden olmaktadır.
20
Tezin literatür özetine ilişkin yapılan çalışma sonucunda Türkiye’de özellikle tarihi
ahşap yapılar ile ilgili yangın risklerinin yönetimi konusunda bütünleşik bir risk
yönetimi yaklaşım bulunmadığı, dolayısıyla bu sistemin yasal ve yönetsel açıdan
da desteklenmesinde açık noktalar bulunduğu görülmüştür.
Yukarıda tanımlanan saptamalara ve literatür çalışması sonucunda görülen

eksiklikler ile uygulamalarda da var olan problemlerin çözümüne yönelik olarak
geliştirilen tezin amacı; «tarihi ahşap yapılarda yangın risklerinin çoklu analizini
yaparak, bu risklerin yönetimi için stratejik, operasyonel ve taktik seviyeleri
kapsayan yeni bir model önerisi geliştirmek ve bu yolla sürdürülebilir korunmanın
sağlanmasını desteklemek» olarak belirlenmiştir.
Modelin tasarımında;
- Stratejik seviyede; dünyada ve ülkemizde konuya ilişkin mevcut yasa ve

yönetmelikleri inceleyerek, yangın yönetimi yaklaşımlarını ortaya koymak ve
karşılaştırmalı olarak geliştirilmesi gereken temel yaklaşımları tanımlamak,
- Operasyonel seviyede; yangın tehlikesine bağlı gelişecek risklerin yönetiminde

uygulanması gereken çoklu risk analizi yöntemlerini tanımlayarak bu analizlerin
gerçekleştirilmesini olanaklı kılacak kapasitelerin oluşturulması için temel
yaklaşımları ortaya konması ve denetimi için uygulama kılavuzu geliştirmek,
- Taktik seviyede; yangın yönetim sistemlerinin yapı ve çevreler üzerinde

uygulanmasını sağlamak,
- Tez kapsamında tanımlanan kriterlere göre seçilen örnekler üzerinde önerilen

modelin uygulanabilirliğinin test edilmesi adımları takip etmek,
yoluyla yangından korunma stratejilerinin oluşturulması ile tarihi ahşap yapıların

sürdürülebilirliğine katkı sağlamaktır.
1.3 Hipotez, Kapsam ve Yöntem
Tezin kapsamı tarihi ahşap yapılarla sınırlı tutulmuştur. Bu sınırlılığın nedeni ise
ahşap yapılara özgü gelişen risklerin kapsamıdır. Tez kapsamında yapılan
araştırmalar iki safhada ele alınmıştır;
21
-Literatür taraması: Tarihi ahşap yapı mirası oldukça zengin olan Türkiye’de
yangın risklerinin yönetilmesi ve tarihi ahşap yapılarla ilgili yangından korunmaya
yönelik bir yöntem geliştirebilmek için afet, yangın, kültür mirası, risk yönetimi,
risk analizi, konuya ilişkin yönetmelikler ve kavramlar incelenmiştir.
-Alan araştırması ve uygulama: Alanda yapılan çalışmalar öncesinde tez

kapsamında tarihi ahşap yapılar için örneklem sınıflaması yapılmış ve bu kriterlere
göre seçilen yapılarda tez kapsamında geliştirilen özgün risk analizi yöntemiyle
tarihi ahşap yapılarda yangın risk analizleri yapılmıştır.
Altı bölümden meydana gelen tezin bölümlere ilişkin yapılan çalışmaları aşağıdaki
gibidir;
Çalışmanın ilk bölümünde konu özelinde yayımlanmış yayınlar irdelenip literatür

oluşturulmuştur. Bu literatür analizi ışığında yapılan tezin amaç ve önemi, tezin
kapsam ve yöntemi hakkında bilgi verilmiştir.
İkinci bölümde; Tarihi Çevreyi Etkileyen Yangın Kaynaklı Afetlere Genel Bakış
başlığı altında önemli yangın istatistiklerine değinildikten İstanbul’da meydana
gelen önemli İstanbul yangınlarına yer verilmiştir. Ayrıca bölümün ikinci kısmında
tarihi çevreyi ve yapıları etkileyen önemli uluslararası yangın örneklerine de yer
vererek araştırılacak konunun önemi tekrar vurgulanmıştır. Burada özellikle
işlevsellik açısından farklılık içeren örnekler üzerinde irdeleme yapılarak
bölümüm sonunda yaşanılan bu afetlerin bir sebep sonuç ilişki analizi ortaya
konulmuştur.
Çalışmanın üçüncü bölümünün Ulusal ve Uluslararası Yangın Yönetmeliklerine

Bakış başlığı altında Türkiye Cumhuriyeti’ndeki koruma yasa ve yönetmelikler
irdelenmiştir. Bölümün ikinci kısmında ise özellikle ahşap yapı mirası fazla olan
Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri’nin mevcut koruma, yasa ve yönetmelikleri
ilgili mevzuatları irdelenmiş olup bölümün sonunda ise ulusal ve uluslararası
mevcut koruma, yasa ve yönetmeliklerin karşılaştırmalı değerlendirmesi
yapılmıştır.
Dördüncü bölümde ise; Afet Risk Yönetimi İçin Temel Analiz Yaklaşımları başlığı
altında afet-risk yönetimine ilişkin temel tanımlar ve temel risk analizi metotlarına
değinilip en çok kullanılan iki adet risk analizi yöntemi örneklendirilmiş ve tarihi
22
ahşap yapılar için yöntemlerin uygun olup olmadığı örnek bir tarihi yapı üzerinde
uygulanmış olup, bölüm sonunda yöntemlerin eksiklikleri vurgulanmıştır.
Çalışmanın beşinci bölümünde; Tarihi Ahşap Yapılar İçin Yangın Risk Analizi
Önerisi ve Örneklem Alanı Uygulaması başlığı altında birinci kısımda risk analizi
metodu önerisi ve yaklaşım içeriği başlığı altında Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın
Risklerinin Analizi için Yeni Bir Metot- TAYYRAM geliştirilmiş olup devamında
İstanbul’daki tarihi ahşap yapıların sınıflandırılması yapılıp, inceleme yapılacak
tarihi ahşap yapı örneklerine ilişkin seçim kriterleri ortaya konulmuştur. Bölümün
üçüncü kısımda ise İstanbul’da farklı bölgede ve farklı işleve sahip üç adet seçilen
tarihi ahşap yapı örnekleri üzerinde yeni risk analizi metodu TAYYRAM’ın
uygulanması ve yöntemin test edilmesiyle bölüm sonu değerlendirilmesi
yapılmıştır.
Çalışmanın son bölümünde; yapılan tüm literatür taraması ve yangın risk

analizleri neticesinde, araştırılıp ortaya konan yapılar üzerinde yangın risklerini
bertaraf etmek için Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Riskleri Yönetim Yaklaşımı
çerçevesinde çözüm önerileri getirilmiştir.
23
2
TARİHİ ÇEVREYİ ETKİLEYEN YANGIN KAYNAKLI
AFETLERE GENEL BAKIŞ
Kontrolsüz yanma olayı olarak tanımlanmakta olan yangınlar tarihi çevreyi,

yerleşim alanlarını, yapıları ve insanların can- mal varlıklarını etkileyip doğal
afetler kadar zarar veren tehlikeler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yangın olayları insanların yerleşik hayata geçmesiyle gerek insan kaynaklı gerekse
doğa olayları sebebiyle başlayıp, günümüze kadar devam etmiştir.
Bu bölüm şu sıralama ile incelenmiştir. Bölümün 1. alt başlığında yangın olgusuna

yönelik bazı istatistiklere yer verilmiş, ikinci alt başlıkta ise İstanbul’da tarihi çevre
ve yapıları etkileyen önemli yangınlar başlığı altında İstanbul yangınlarıyla ilgili
önemli verilere değinilmiş olup, yakın dönemde önemli bir yangın geçirmiş 3 adet
tescilli tarihi yapıda gerçekleşen yangınlar irdelenmiştir.
Uluslararası tarihi yapı ve çevreyi etkileyen önemli yangınlara değinilen bölümün

üçüncü alt başlığında da 3 adet tarihi yapı yangın vakası irdelemesi yapılıp, bölüm
sonunda yangınların oluş sebepleri analiz edilmiştir.
2.1 Yangın Olgusuna Yönelik İstatistiksel Bilgiler
Yangınların büyük ölçekli acil durumlardan biri olduğu bilinmektedir. Geçmişten

günümüze kayıt altına alınmış yangın istatistikleri ve yangın istatistiklerinin
analizi, bir yangın problemini, sebep ve sonucunu, mal ve can güvenliğini
etkileyen faktörleri anlamak, genel eğilimleri ve kalıpları ortaya çıkarmak için
kullanılabilecek çok sayıda bilgi sağlayabilir. Bu bilgiler, bu olaylardan ders
çıkarmak ve yapılarda yangın güvenliğini artırmak, yangın güvenliğindeki teknik
yetersizlikleri ve yangın riskleri yönetimindeki eksiklikleri anlamamızda
kullanılabilir.
Konunun uzmanlarından olan Kılıç ise “…bir ülkede meydana gelen yangınların
sayısı ve yapısıyla ilgili istatistikler, ulusal düzeydeki yangın hizmetlerinin geleceği
hakkındaki düzenlemelerde önemli rol onadığını, yangın sayısının ve nedenlerinin
24
bilinmesinin ise yangın önlemlerinin tasarlanmasında, itfaiye merkezlerinin
konuşlandırılmasında, ekiplerin ve donanımlarının belirlenmesinde yol gösterici
olabileceğini” belirtmiştir (Kılıç, 2018).
Tablo 2. 1 Bazı ülkelerde 2011-2015 yılları yangın, ölü ve yaralı sayıları (Kılıç,
2018a)
Yangın Sayısı Ölü Sayısı Yaralı Sayısı

Nüfus / Her Her Her
No Ülke Her 1000 Her 1000
1000 Her Yıl 1000 Her Yıl 100,000 Her Yıl 100,000
Yangında Yangında
kişi Nüfusa Nüfusa
1 A.B.D. 321.419 1.329.600 4,14 3.167 1 2 16.280 5,1 12
2 Rusya 144.000 156.080 1,07 10.763 7,5 69 11.567 7,9 74
3 Japonya 128.130 46.486 0,36 1.698 1,3 37 6.883 5,4 148
4 Vietnam 93.000 2.206 0,02 70 0,1 32 188 0,2 85
5 Almanya 82.218 205.386 2,5 376 0,5 2
6 Fransa 66.030 295.651 4,48 356 0,5 1 14.390 21,8 49
7 İngiltere 61.370 231.529 3,77 353 0,6 2 9.753 15,9 42
8 İtalya 61.000 218.344 3,58 185 0,3 1 237 0,4 1
9 Ukrayna 42.845 68.379 1,6 2.462 5,7 36 1.519 3,5 22
10 Polonya 38.454 162.247 4,22 534 1,4 3
11 Romanya 20.121 32.094 1,6 364 1,8 11 593 2,9 18
12 Kazakistan 17.500 14.659 0,84 450 2,6 31 1.032 5,9
3 Hollanda 16.979 108 180 6,37 78 0,5 1
15 Yunanistan 10.788 32.479 3,01 43 0,4 1 107 1 3
16 Belçika 10.700 21.299 1,99 59 0,6 3 1.178 11 55
17 Çekya 10.554 19.037 1,8 116 1,1 6 1.251 11,9 66
18 Macaristan 9.856 25.559 2,59 118 1,2 5 845 8,6 33
19 İsveç 9.851 23.910 2,43 103 1 4 857 8,7 36
20 Belarus 9.498 18.361 1,93 702 7,4 38 409 4,3 22
21 Avusturya 8544 45.857 5,31 27 0,3 1
22 Sırbistan 7187 23.580 3,28 73 1 3 369 5,1 16
23 Bulgaristan 7.154 34.588 4,83 99 1,4 3 319 4,5 9
24 Danimarka 5.603 15.782 2,82 65 1,2 4
25 Kırgızistan 5.522 4.000 0,72 81 1,5 20 66 1,2 17
26 Slovakya 5.412 14.152 2,61 49 0,9 3 234 4,3 16
27 Finlandiya 5.398 13.042 2,42 72 1,3 6 639 11,8 49
28 Norveç 5.109 7.876 1,54 51 1 6 298 5,8 38
29 Singapur 5.000 4.484 0,9 3 0,1 1 153 3,1 34
30 Y. Zelanda 4.596 11.706 2,55 15 0,3 1 214 4,6 18
31 İrlanda 4.581 29.872 6,52 38 0,8 1
32 Hırvatistan 4.290 9.679 2,26 33 0,8 3 95 2,2 10
33 Moldovya 3.553 1.974 0,56 133 3,7 67 48 1,3 24
34 Kuveyt 3.415 5.159 1,51 20 0,6 4
35 Moğolistan 3.000 3.903 1,3 66 2,2 17 52 1,7 13
36 Litvanya 2.921 12.357 4,23 140 4,8 11 209 7,1 17
37 Slovenya 2.064 5.569 2,7 5 0,2 1 92 4,5 17
38 Letonya 1.980 10.209 5,14 101 5,1 10 275 13,8 27
39 Estonya 1.313 5.895 4,49 56 4,2 9 81 6,1 14
40 Kıbrıs 858 7.556 8,81 8 0,9 1 41 4,8 5
25
Yukarıda Tablo 2.1’de dünyadaki güncel yangın istatistiklerini ve yıllık raporlarını
paylaşan Uluslararası Yangın Önleme ve Söndürme Derneği CTIF (Comite
Technique International de prevention et d’extinction de Feu)’nin 40 ayrı ülkede
2011-2015 yılları arasındaki yangın istatistiklerine baktığımızda yangın sayıları ile
ölü ve yaralı sayılarının ülkeden ülkeye değişkenlik gösterdiği, Kılıç’a göre bu
oranın farklılığının “…nüfus yoğunluğuna göre kişi başına düşen enerji miktarı
kullanımının yangın sayısında artmaya sebep olup, yangın önlemleri iyileştikçe bu
oranlarda ise azalma olduğu” yönündedir (Kılıç, 2018a).
Bazı yangınların büyümesine neden olan altta yatan faktörleri bulmak amacıyla,
ulusal ya da farklı ülkelere ait yangın istatistik veri tabanları, yapılardaki
yangınların tepkisini değerlendirme fırsatı sağlar.
Ancak yangınlara maruz kalan yapılarla ilgili veri eksikliği nedeniyle yangın
güvenliği alanındaki çalışmalar sınırlı kalabilmektedir.
Tablo 2. 2 ABD, İngiltere, Japonya yangın sebepleri (%) (Kılıç, 2018b)
A.B.D İngiltere Japonya

Yangın Sebepleri
2006-2015 2007-2017 2008-2017
Sigara 14 7 10
Elektrik Kontağı 10 19 12
Pişirme 7 9 9
Kasıtlı Yangın 11 5 19
Tablo 2.2’de farklı ülkelere ait yangın sebeplerine baktığımızda yüzdesel olarak
sigara ve elektrik kontağı kaynaklı yangınların ilk sırada yer aldığı, özellikle
yapısal yangınlarda pişirme kaynaklı yangınların yüzdesinin önemli olduğudur.
Burada dikkat çeken bir ayrıntı ise kasıtlı olarak çıkartılan yangın yüzdesidir.
Japonya’da bu oran tüm yangınların yüzdesel sebepleri arasından birinci sırada
yer almaktadır.
26
Dünyada kültür mirası açısından karşılaşılan en büyük felaketlerden biri olan
yangın, 2014-2019 yılları arası 5 yıllık süreçte farklı coğrafyalarda farklı işlevlere
ait kültür miras alanlarında geri döndürülemeyecek kayıplara sebep olmuştur.
Bahsi geçen bu yangınlar aşağıda Tablo 2.3’te yer almaktadır.
Tablo 2. 3 Kültür Mirası alanlarındaki son büyük yangınlar (2014-2019), (FM

Global, 2019)
Kültür Mirası Alanı Yıl Yer
Glasgow Sanat Okulu 2014 Glasgow, Birleşik Krallık

Dukenzong Kenti, Shangri-La 2014 Yunnan Eyaleti, Çin
Sosyal Bilimler Bilimsel Bilgi Enstitüsü 2015 Moskova, Rusya
Clandon Park Evi 2015 Surrey, Birleşik Krallık
Ulusal Doğa Tarihi Müzesi 2016 Yeni Delhi, Hindistan
Aziz Sava Katedrali 2016 New York, USA
Lingguan Konağı 2017 Sichuan Eyaleti, Çin
Jakarta Denizcilik Müzesi 2018 Jakarta, Endonezya
Glasgow Sanat Okulu 2018 Glasgow, Birleşik Krallık
Jokhang Tapınağı 2018 Tibet, Çin
Brezilya Ulusal Müzesi 2018 Rio de Janeiro, Brezilya
Notre Dame Katedrali 2019 Paris, Fransa
ICCROM tarafından Brezilya Ulusal Müze Profesyonelleri günü vesilesiyle,

Brezilya Müzeler Enstitüsü, Brezilya Ulusal Tarih Müzesinde yangın nedeniyle
kültür mirası kayıplarının etkili bir şekilde nasıl azaltılacağına ilişkin “kültürel
miras için yangın riski yönetimi (26-28 Haziran, Rio de Janeiro)” seminerinde
dünyadaki kültür mirasının yangından sürekli etkilendiğine dair somut veriler
paylaşmışlardır.
Yangına dair bu veriler şu şekildedir; Quebec eyaletindeki Kanada

kütüphanelerinde yılda ortalama üç yangın, Japon kültür miraslarında yılda
ortalama dört yangın ve Çin kültür miraslarında yılda beş yangın yaşandığını,
27
İsveç kültür binaları yılda ortalama altı yangından etkilenirken, ülke çapındaki
Kanada müzeleri ve Sao Paulo Eyaletindeki Brezilya müzeleri yılda ortalama
dokuz yangına maruz kalındığını açıklamışlar ayrıca konuya ilişkin bazı
konuşmacılar ise Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tarihi binalar
ve müzeler için ortalamaların daha da yüksek olduğunu belirtmişlerdir.
İstatistikler ayrıca güvenli olmayan uygulamaların, bina sistemlerindeki elektrik
veya teknik arızaların ve diğer ekipman arızalarının yangınların ana nedeni
olduğunu ve bu durumun İsveç'teki yangınların %42' sine, Kanada'daki
yangınların %60'ına ve Çin'deki yangınların ise %71'ine neden olduğunu
belirtilmiştirler (URL71).
Türkiye’de yangına dair istatistikler ülke genelinden ziyade il bazında o ilin itfaiye
daire başkanlığı tarafından tutulmaktadır. İstanbul ilinde son yıllarda meydana
gelen yangınlarla ilgili;
– Türlerine göre yangın sayıları,
– Yıllara göre yangın sebepleri,
– Yangın çıkma zamanının saatlere göre dağılımı,
– Yangın çıkma zamanının aylara göre dağılımı ve
– İstanbul itfaiyesinin olaylara varış sürelerini içeren bazı istatiksel bilgiler

aşağıdaki gibidir.
Tablo 2. 4 İstanbul İli yangın sayıları (2017-2021) (URL1)
28
Tablo 2.4’e bakıldığında 2017-2021 yılları arasında çıkan yangınlarda yapısal olan
(konut, fabrika, diğer binalar ve araç) yangınların toplam sayısının her yıl sürekli
azaldığı, yapısal olmayan (ot, çöp, orman) yangınlarda ise toplamda yangın
sayılarında artış olduğu gözlenmektedir.
Burada dikkat çeken bir husus özellikle yangın sayıları içinde tür bazında bakıldığı
zaman son bir yıl içerisinde konut ve fabrika yangınlarının sayılarındaki artış
oranıdır. Özellikle fabrika yangınlarının artışı son dönemlerde yaşanan ekonomik
değişkenliklerle bağlantısının olup olmadığı akıllara bir soru işareti getirmektedir.
Tablo 2. 5 İstanbul İli yangın sebepleri (2016-2020) (URL2).
Tablo 2.5’ de 2016-2020 yılları arasında yangınların yüzdesel sebeplerine

bakıldığında sigara ve elektriğin tüm yıllar içinde ilk sırada yer alması yangınlara
karşı önlem alınması konusunda bizlere önemli bir veri sağlamaktadır.
Özellikle elektrik kaynaklı yangınlar üzerinde durularak, yangın riskleri

yönetiminde elektrik kaynaklı risk bileşenlerini yüksek tutarak önleme konusunda
fayda sağlanabilir.
29
Tablo 2. 6 İstanbul İli saatlere göre yangınların dağılımı (2019-2020) (URL3).
Tablo 2.6’te İstanbul’da 2019-2020 yılları arasında meydana gelen yangınların

gerçekleşmesi 6’şar saatlik dilimlere göre incelendiğinde yapısal ve yapısal
olmayan yangınların çoğunun 12.00-17.59 ve 18.00-23.59 saatleri arasında
meydana geldiği görülmektedir.
Tablo 2. 7 İstanbul ili yangınların aylara göre dağılımı (2020) (URL2).
Tablo 2.7’te 2020 yılında aylara göre yangınların meydana gelme oranına
bakıldığında yapısal olan yangınlarda en yüksek oranın sırasıyla ocak, şubat, mart
ve aralık aylarında olduğu görülmektedir.
30
Oranın yapısal yangınlarda bu aylarda yüksek çıkmasının sebepleri incelendiğinde
ısıtma sisteminin (elektrikli, soba vd.) etkili olduğu düşünülmektedir.
Yapısal olmayan yangınlarda ise sırasıyla ağustos, eylül ve temmuz aylarında

oranların diğer aylara göre oldukça üzerinde olduğu görülmektedir.
Bu aylarda oranın yüksek olmasının sebepleri arasında yaz aylarındaki iklim

koşulları kaynaklı sıcaklığın etkili olduğu düşünülmektedir.
Tablo 2. 8 İstanbul ili ortalama yangın yeri ve diğer itfai olaylara varış süreleri
(dakika: saniye) (2017-2021) (URL1).
Tablo 2.8 de 2017-2021 yılları arasında İstanbul’da itfaiyenin alarm verildikten

sonra yangın yerine varış sürelerinde düzenli bir artış olduğu görülmektedir.
Sürenin 05 dakika 28 saniyeden 06 dakika 10 saniyeye kadar artması müdahale

süresi açısından olumsuz bir gelişmedir. Bu sürenin yangının ortalama yayılma
hızı dikkate alındığında yangını önleme açısından düşmesi beklenmektedir.
31
Tablo 2. 9 Yangın anında zamana bağlı sıcaklık değerleri (URL4).
Tablo 2.9’da da görüldüğü gibi standart ev mobilyası eşyalarının bulunduğu bir

ortamda yangın yerinde sıcaklık beş dakika içinde 5550C’ye kadar çok hızlı bir
şekilde yükselmektedir.
İnsan vücudunun sıcaklığa dayanabilme sürelerine bakıldığında ise (Tablo 2.10),

650C’ye sınırlı bir süre, 1200C’ye 15 dakika, 1430C’ye 5 dakika ve 1730C’ye ise 1
dakika dayanabilmekte olup, sıcaklığın daha da yükselmesi canlılar açısından
hayati sorunlara, yapılar açısından ise büyük hasarlara neden olabilmektedir
(URL1).
Tablo 2. 10 İnsan vücudunun sıcaklığa dayanabilme süresi (URL4).
Yangın anında yükselen sıcaklıkla insanlarda ölümler başlamakta olup, ahşap

malzemede ise 250°C-300°C’de tutuşma, ortalama 750°C’de ise, ahşap tamamen
yanarak kül şekline dönmektedir (URL1).
32
Şekil 2. 1 Ahşap ve çelik donanıma sahip bir yapıda yangın sonrası ahşap ve çelik
malzeme (URL4)
Şekil 2.1 ve şekil 2.2 de görüldüğü gibi yangın anında bir ahşap yapının kolon,
kiriş gibi yapı elemanlarının yüzeylerinde ilk önce kor bir tabaka oluşur. Kor
tabakası kalınlaştıkça ısının ve havanın ahşabın iç kısımlarına ulaşması zorlaşır ve
eğer yapı elemanının kesit ölçüsü yeterli ise yapı çökmeden yanma hızında
yavaşlama başlar. Bu durum bize yapıya erken müdahale ve yapı içerisinde
bulunan canlıların hızlı bir şekilde uzaklaşması için ek süre tanır.
Şekil 2. 2 Yangın görmüş ahşap (URL5)
33
Tez kapsamında yangın riskleri yönetiminde bir model önerisi yaklaşımı için bu
istatistik bilgilerden gelen veriler çalışmanın ilerleyen sürecinde sebeplere kolay
bir çözüm bulunması açısından katkı sağlaması amaçlanmıştır.
2.2 İstanbul’da Tarihi Çevre ve Yapıları Etkileyen Önemli Yangınlar
İstanbul birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, geçmişi binlerce yıl öncesine

uzanan, bünyesinde önemli tarihi yapı ve eserleri barındıran bir şehir olup sel,
deprem gibi doğal afetlerin yanında yangın tehlikesi kaynaklı birçok afete maruz
kalmıştır. İstanbul’da tarihi çevreyi oluşturan yapıların hasar görmesine ya da
tamamen yok olmasına neden olan çok sayıda büyük yangın meydana gelmiştir.
1509 yılı deprem sonrası taş binaların yerine ağırlıklı olarak ahşap bina inşa
edilmesiyle birlikte İstanbul’da ahşap yapılarda yangın sorunsalı başlamış olup,
günümüze kadar bu durum süregelmiştir. Özellikle 16.yüzyılın başından
18.yüzyılılın sonu aralığında birçoğunun ahşap ve bitişik nizam olması, sokakların
dar olması, suyun azlığı ve müdahale için yeterli bir alt yapı olmaması sebebiyle
bölgede çıkan bir yangının hızla büyümesiyle mahalleler hatta semtler bu
yangınlarda tamamen yanarak kül olmuştur (Ergin, 1995).
İstanbul’da meydana gelen yangınlarda farklı kırılma noktalarına göre

evrelendirilen birçok çalışma bulunmaktadır. Bu tez çalışmasının ana konusu
tarihi İstanbul yangınları özelinde gelişmediği için söz konusu çalışmalarda bu
sınıflandırmayı büyük yangın vakalarına göre tanımlayan ve bu yangınları 3 devre
adı altında gruplayan Tablo 2.11’deki sınıflandırma seçilmiştir.
34
Tablo 2. 11 Dönem bazında İstanbul’daki büyük yangın afetleri (1453-1921)
(Ergin, 1995).
Yıl Adı Yangına İlişkin Açıklama
400 yıllık bu süreçte yaklaşık 109 yangın oluştuğu, en sık

Hocapaşa ve Cibalı semtlerinde yangın olduğu,
1453- I.Devre Hocapaşa’nın 7, Cibali’nin ise 8 kez, Büyük çarşının ise 3
Yangınları
1853 kez yandığı belirtilmiştir. Burada dikkat çeken husus
yangının ahşap tekne yapımcılarının olduğu Balat,
Ayvansaray, Cibali Kapısı civarında çıkmış olmasıdır.
1853- II.Devre Bu dönemde Hocapaşa yangınında 2910 bina,
1908 Yangınları
Beyoğlun’da ise toplam 3000 bina ve işyeri yanmıştır.
Bu dönemde 79 yangın yaşanmış, 21.579 bina zarar
1908- III.Devre
görmüştür. 13 yıllık bu süreçte yıl başına düşen yangın
1921 Yangınları
sayısı 6.2 ve yangın başına düşen zarar gören bina sayısı
268 olmuştur.
Tablo 2.11’de bahsi geçen İstanbul yangınlarından günümüze şehrin çeşitli

semtlerinde yalı, bina, han, köşk, adliye sarayı, fener, kapalı çarşı, belediye binası,
okul, cami, vapur, gar, kilise, otel, değirmen, depo, müze, tersane, fabrika gibi
birçok yapıda yangın meydana gelmiş olup, bu yapılardan bazıları geri
döndürülemeyecek kadar hasar alıp, yok olma tehlikesi yaşamıştır.
Bu yangınlardan bazıları aşağıdaki gibidir.
-1994 Said Halim Paşa Yalısı Yangını
-2002 Gaziosmanpaşa İlköğretim Okulu Yangını
- 2010 Haydarpaşa Garı Yangını
-2011 Kılıç Ali Paşa Camii Yangını
- 2011 Beyazıt Camii Hünkâr Kasrı Yangını
- 2012 Kapalıçarşı Yangını
35
-2013 Galatasaray Üniversitesi Yangını
-2020 Vaniköy Camii Yangını
-2022 Zeytinburnu Balıklı Rum Hastanesi Yangını
-2022 Zeytinburnu Tarihi Merkez Efendi Fırını Yangını
Aşağıda ele alınacak söz konusu bu yangınlar; yapıların kısa tarihçesi, mimari
özellikleri ve meydana gelen yangının yapı üzerindeki etkisi detayında üç örnek
vaka üzerinden incelenmiştir.
2.2.1 Örnek Yangın Vakası 1: Said Halim Paşa Yalısı Yangını, 1994
Yapı adı: Said Halim Paşa Yalısı
Yapının işlevi: Başbakanlık resmi konuk evi
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: Yalı Yeniköy Köybaşı Caddesi üzerinde olup,
19. yüzyılın ikinci yarısında mimar Petraki Adamanti tarafından mermer bodrum
katı üzerinde iki katlı olarak inşa edilmiştir. Ampir ve eklektik üsluplar içinde
değerlendirilen yalının genel planı orta sofa etrafında sıralanmış odalar oluşturur.
Said Halim Paşa’nın yaptırdığı onarımda yalı geleneksel planın dışına çıkmıştır
(Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994).
Güneyi selamlık, kuzeyi harem olarak düzenlenmiş olup, rıhtımında harem ve

selamlığa açılan kapıları bulunmaktadır. Selamlık bahçesine açılan kapının
önündeki iki aslan heykeli yüzünden yalı “Aslanlı Yalı” olarak da anılmaktadır
(Şekil 2.3). Deniz kıyısında büyük bir bahçe içinde inşa edilmiş olan yalının 1958’
de yol çalışması nedeniyle koru ile bağlantıları yıktırılmıştır (Erdenen, 1994).
36
Şekil 2. 3 Said Halim Paşa Yalısı Aslan Heykelleri (URL7)
Yapı, geleneksel Boğaz yalısı tipinde, orta sofa çevresinde sıralanmış odalardan
meydana gelmiş olup, yalının iç dekorasyonu da eklektik üslubun izlerini
taşımaktadır. Duvar ve tavanlarda zengin bir bezeme hakimdir. Zengin altın
yaldızlı bezemeler içerisinde alçı kaplamalar, kabartmalar, ahşap işçiliği, bitkisel
geometrik şekiller, yazı ve resimler bir bütünlük içerisinde bir arada kullanılmıştır.
Ayrıca yalıda farklı üsluplara sahip mobilya, avizeler ve ünlü ressamlara ait
eserlerin yanında Kütahya çinileri, bronz heykel ve İran halıları da olduğu
belirtilmiştir (Erdenen, 1994).
Kısa tarihsel gelişimi: Yalının ilk sahibi Düzoğulları ailesidir. Sonrasında ise
sırasıyla yalı Logofetler, Abdulhamit Paşa ve Prens Said Halim Paşa’nın
mülkiyetine geçmiş olup, sonrasında Said Halim Paşa’nın oğlu Prens Halim’e
geçen geçen yalı 1968 yılında Turizm Bankası’na satılmıştır. 1989 yılında T.C.
Turizm Bankası AŞ. Türkiye Kalkınma Bankası AŞ.’ye dönüştürülünce son sahip
Türkiye Kalkınma Bankası olmuştur (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi,
1994).
37
Şekil 2. 4 Said Halim Paşa Yalısı (URL7)
1968 yılında Turizm Bankası’na satılmış yalı bir dönem sadece yabancıların
girebildiği kumarhane olarak kullanılmıştır. 1974’te küçük bir onarım, 1980-1984
yılları arasında Turizm Bankası tarafından büyük bir restorasyon geçirmiş olup,
bu dönemde yalının bahçesi yaz aylarında restoran olarak işletilmiş, odalarının bir
bölümü müze olarak düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra Başbakanlık yazlık konutu
olarak da kullanılmış ve zaman zaman resmi toplantılar burada yapılmıştır
(Erdenen, 1994) (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994).
Yangın Vakası: 12.11.1994 Pazar günü saat 12.30 sıralarında Başbakanlık resmi
konuk evi olarak kullanıldığı sırada restorasyonda iken yangın geçirmiş ve üst katı
tamamen yanmıştır. Yangın sonrası başlatılan restorasyon 2002 yılında
tamamlanmıştır. Bu restorasyon sırasında yapı, inşa edildiği 1860’lı yıllardaki
haline göre restore edilmiştir (URL7).
Kılıç’a Said Halim Paşa Yalısı yangın vakasını şu şekilde analiz edilmiştir;
“…yalıda, yangın öncesi güvenlik önlemlerinin uygun olmadığı, otomatik algılama
sisteminin iptal edildiği, uygun söndürme cihazlarının kullanılmadığı, sulu
38
söndürme sisteminin yeterli olmadığını öne sürmüştür. Yangının yağmur
oluklarına biriken yaprakların sigara izmaritinden tutuşarak çatı arasına geçmesi
ile başlamış veya su deposu üzerindeki açıklıktan içeri giren bir kişi kasıtlı olarak
başladığını” belirtmiştir (Kılıç, 1995).
Şekil 2. 5 Said Halim Paşa Yalısı yangın sonrası (URL8)
Said Halim Paşa yalısında yangının başlangıçta haber alınabilmesi için yalı
içerisine duman detektörleri ve bazı bölümlere ısı detektörleri konularak erken
haber alma ve alarm sistemi daha önce yapılmasına rağmen sistem yanlış alarm
verdiği gerekçesiyle birkaç ay önce iptal edilmiştir. Çatı arasına ise algılama
sistemi konulmamıştır. Yalı içindeki algılama sistemi iyileştirilmeyerek iptal
edildiği için duman dışarıya çıkıncaya kadar yangın fark edilmemiştir. Yangın fark
edilip içeri girildiğinde her tarafın duman kaplı olduğu görülmüş ve duman
nedeniyle yangının kaynağı tespit edilememiş olmasına rağmen itfaiye
kayıtlarında sigara olarak belirtilmiştir (Kılıç, 1995).
Restorasyon aşamasında iç mekâna ait nitelikli mobilyalar, heykeller, resim

tabloları ve bazı mimari yapı elemanları (fildişi kapılar) müzeye kaldırılmıştır. Eski
bahçe köşkünün özgün olmayan mermer sütunları sökülerek avlu duvarının
önünde dekoratif öğe olarak kullanılmıştır (URL8).
39
Restorasyon sırasında devre dışı olan algılama ve söndürme sistemlerinden dolayı
erken müdahale edilemeyen yangında yapı ve içerisinde barındırdığı değerler
yüksek oranda zarar görmüştür.
Şekil 2. 6 Said Halim Paşa Yalısı restorasyon uygulamaları (URL8).
Yapının yangın sonrası işlev ve restorasyon durumu: 2005 yılında 49 yıllığına

kullanım hakkı özel sektöre devredilmiştir. Said Halim Paşa Yalısı günümüzde otel
ve restoran olarak kullanılmaktadır.
2.2.2 Örnek Yangın Vakası 2: Haydarpaşa Garı Yangını, 2010
Yapı adı: Haydarpaşa Garı, İstanbul
Yapının işlevi: TCDD ana ofis binası ve tren garı
Yapının Mimari Özellikleri: Gar binası başlangıçta 2525 m2 alana kurulmuş ve

bugünkü kapalı kısımları ile 3836 m2’lik bir alana yayılmış “Neo-Klasik Alman
Mimarisi” üslubundadır. İki kolu farklı uzunlukta olan U planlı bina, iç avlusu
kuzeye, köşe kulelerinin de bulunduğu ve cephe boyunca devam eden merdivenler
üzerinde yükseltilmiş olan deniz cephesi ise güneye bakacak şekilde konumlanmış
ve her biri 21 metre uzunluğunda 1.100 adet ahşap kazık üzerine inşa edilmiş olan
yapının taşıyıcı sistemi çelik karkas olup, döşeme sistemi ise putreli volta
döşemedir. Yapının temeline Hereke’den getirilen pembe granit, cephesine de
Lefke civarından getirilen açık nefti, işlemesi kolay, hava tesirlerine dayanaklı bir
taş kullanılmıştır. Özgün çatı kaplaması arduaz olup, köşe kuleleri örten konik
örtüler, bulonlarla bağlanmış çelik strüktürlerle taşınmakta ve çatı strüktüründe
ahşap makaslar kullanılmıştır (Salman, 1994) (Dünden Bugüne İstanbul
Ansiklopedisi, 1994).
40
Şekil 2. 7 Haydarpaşa Garı konum (URL9).
Binanın deniz cephesi neorönesans düzende olmakla birlikte, gerek zemin kattaki
sepet kulpu biçimindeki kemerler, pencere ve kapı alınlıklarındaki dolama dal
kartuş ve girland gibi barok bezemeler ile balkon korkulukları, gerekse de doğu
ve batı cephesindeki çıkmalarla bina, 19.yy seçmeci üslubunu yansıtmaktadır ve
cepheleri zemin kat seviyesinde bosajlı, üst katlarda ise taraklanmış kumtaşı ile
kaplanmıştır. Çatı strüktüründe ahşap makaslar kullanılmış binanın kuzeydeki
avlusu, çelik strüktürlü peron bölümünü içermektedir (Dünden Bugüne İstanbul
Ansiklopedisi, 1994) (Salman, 1994).
Tarihsel gelişimi: 1908'de hizmete açılan Haydarpaşa Garı, Anadolu-İstanbul

bağlantısını sağlayan demiryolunun başlangıç noktası olması açısından ayrı bir
öneme sahiptir. Gar, TCDD'nin ana istasyonu olup proje mimarı Alman Otto Ritter
ve Helmuth Cuno ‘dur. Yapı açılışından hemen 1 yıl sonra çıkan yangında hasar
görmüştür. Birinci Dünya Savaşı’nda cephanelik olarak kullanılan Haydarpaşa
Tren Garı’nın 6 Eylül 1917’de sabotaja uğramış meydana gelen patlama
sonucunda yapının çatısı bütünüyle yok olurken, cephesinde de büyük tahribat
meydana gelmiş, vitrayları kırılmış, cephe kaplamalarında ve pencerelerinde
hasarlar oluşmuştur (Eyice, 1998) (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994).
41
15 Kasım 1979 tarihinde, Haydar Paşa mendireği açıklarında akaryakıt yüklü
Romanya Bandralı “Independenta” adlı tankerin Yunan Bandralı “Evriali” gemisi
ile çarpışması sonucu meydana gelen şiddetli patlama ve hararetten binanın
değerli kurşunlu vitrayları hasara uğramıştır (Salman, 1994).
Yangın Vakası: 28 Kasım 2010 Pazar günü saat 15.20-15.30 civarı Haydarpaşa
Tren Gar binası çatısında restorasyon aşamasında başlayan yangının kısa sürede
yayılmasıyla yapının çatısının büyük bölümü ile dördüncü katın bazı bölümleri
zarar görmüştür. İtfaiye ekiplerinin müdahale ettiği yangına söndürme
römorkörleri de denizden destek vermeye çalışmıştır. Haydarpaşa Garı çatısında
yapılan restorasyon sırasında, bir ihmal sonucu yangının başladığı sanılmaktadır
(Kılıç, 2010).
Şekil 2. 8 Haydarpaşa Garı yangını, 2010 (URL10)
Olay sonrası hazırlanan itfaiye raporuna göre bina çatısının 2 kule arasında kalan
kısmı: Kuzeybatı kulesinin yaklaşık 20 metre doğusuna kadar olan çatı kısmı,
Güneybatı kulesinin doğu istikametinde yaklaşık 18 metrelik kısmı tamamen
yanmıştır. Çatının diğer kısımları hararetten tahrip olmak ve ıslanmak suretiyle
hasar görmüştür. Kulelerin çatı seviyesinin üstündeki kısmı kısmen yanmak ve çatı
kaplama malzemesi hararetten dolayı deforme olmuştur. Bina dahili avlusu ve
peronlar ıslanmak suretiyle zarar görmüştür (URL72) (Alkış, 2013).
42
Şekil 2. 9 Haydarpaşa Garı yangın sonrası güneybatı görünümü (Tarım, 2019)
İBB İtfaiye Daire Başkanlığı, Anadolu yakası İtfaiye Müdürlüğünün yangının

söndürülmesi sonrası yaptığı incelemeye dayanarak hazırladığı 08.12.2010 tarihli
raporunda “döşeme üstünde bulunan elektrik kablolarının ek noktalarının zarar
görmesi, ıslanması nedeni ile meydana gelen kısa devreden veya arktan yangının
başladığı tahmin edilmektedir” denilmiştir. Raporda yangının itfaiyeye 15.21 de
ihbar edildiği, Kadıköy İtfaiyesinden 15.23 de hareket edilerek 15.29 da olay
yerine varılarak müdahaleye başlandığı, aynı gün 17.15’te yangının söndürüldüğü
belirtilmektedir (URL72, itfaiye raporu).
İtfaiye raporuna göre olayın çıkış sebebi ile ilgili aşağıdaki bilgiler yer almıştır.
“…1- Yapılan araştırmada; çatı zemini volta döşeme üzerinde bazı noktalarda 4
katı bulabilen çatı malzemesiyle kaplanmıştır. Katın elektrik tesisatı çatı
zeminindeki volta döşeme üzerinden yapılmıştır. Elektrik boruları ve kablo ek
kutuları üzeri beton ve yalıtım malzemesi ile kaplıdır. Çatı arasına aydınlatma
tesisatı bulunmamakta, ancak bazı elektrikli cihazların ve dış projektörlerin
beslenme kabloları çatı içerisinden haricen çekilmiştir. Çatı arasında birden fazla
klima dış ünitesi mevcuttur. Çatı taşıyıcıları çelik olup üzeri ahşap kaplıdır.
Yangının meydana geldiği pazar günü çatı arasında tamirat yapılmıştır.
43
2- Yapılan incelemede ise; yangın merkezinin kuzeybatı kulesinin yaklaşık 5 metre
Güneydoğusunda çatının orta kısmı olduğu kanaatine varılmıştır. Yangının fark
edilmeden önce 2 kule arasındaki çatı boşluğuna tamamen yayılmış olduğu
görülmüştür. Yangının olduğu sırada çatı dâhilinde bulunan elektrikli cihazlarda
ve tesisatta elektriğin olduğu tespit edilmiştir. Yangının çıkış noktasının çatı
arasında kuzeybatı kulesi ile saat kulesinin ortasında bir nokta olduğu
düşünülmektedir. Bu bölge çatı çıkış kapılarının oldukça uzağındadır. Bu bölgede
ısı açığa çıkarabilecek herhangi bir işlemden dolayı çıkacak yangının çalışanlar
tarafından fark edilmemesi mümkün görülmemektedir. Yangının hızla
yayılmasına ahşap tozlarının (selüloz ağırlıklı kuru ahşap tozları) ve bilahare
yalıtım malzemelerinin tutuşturmasının sebep olduğunu düşünmekteyiz. Döşeme
üstünde bulunan elektrik kablolarının ek noktalarının zarar görmesi, ıslanması
nedeni ile meydana gelen kısa devreden veya arktan yangının başladığı tahmin
edilmektedir” (URL72, itfaiye raporu).
Olaydan bir gün sonra, İstanbul V Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Bölge Kurulu’nun yapıda yaptığı inceleme sonucunda yapıda yangın ve söndürme
kaynaklı tespit ettiği bozulmalar aşağıdaki gibidir.
Bu tespitler “…yangın sonucu çatı metal konstrüksiyonu ısıya bağlı olarak işlevini
yitirmiş, tuğla ve taş malzemeler bünyesel bozulmaya uğramış, üst örtü ve ahşap
yapı elamanları tamamen yok olmuş, yapının simgesi tarihi saat zarar görmüş,
söndürme anında sıkılan basınçlı su etkisiyle pencere camları ve ahşap
doğramalarda büyük hasar oluşmuştur” (Ünal ve Gündoğdu 2011).
Yapının yangın sonrası işlev ve restorasyon durumu: Yapının restorasyon süreci

devam etmekte olup, 2023 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.
2.2.3 Örnek Yangın Vakası 3: Vaniköy Camii Yangını, 2020
Yapı adı: Vaniköy Camii
Yapının işlevi: İbadet yeri
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: Üsküdar İlçesi’nde Vaniköy’de vapur

iskelesinin arkasında deniz kenarında yer alan caminin girişi batı cephesindedir.
Yapı geniş dikdörtgen bir alanı kaplamaktadır. Altı ağaç direkle dışarıya açılmış
44
bir giriş kısmından ana mekâna girilmektedir. Harim kare planlı olup, kuzeyinde
dört ağaç direğe oturtulmuş mahfil bulunmaktadır. Güney duvarında ortada
mihrap, altta dört, üstte de dört tane pencere bulunur. Alttaki pencereler, dıştan
yuvarlak kemerli, içerden kare açıklıklıdır. Üst pencerelerin ise hepsi yuvarlak
kemerlidir. Doğu cephesinin alt kısmı batı cephesiyle aynı olup, alt pencerelerin
hepsi ahşap kanatlarla kapatılmıştır (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi,
1994).
Şekil 2. 10 Yangın öncesi Vaniköy Camii vaziyet planı ve boğazdan görünüş (İBB
arşiv)
Harime giriş kapısının karşısında doğudaki ek kısma geçişi sağlayan ikinci bir kapı
bulunmaktadır. Yapının minaresi giriş kapısının yanında olup minareye giriş
güneyden sağlanmakta olup, üst kısmı da ahşap olan yapının kuzeyde iki ahşap
dikme ile desteklenmiş geniş bir çıkması bulunmaktadır. Hünkâr mahfili ve
meşruta şeklinde düşünülmüş olduğu anlaşılan bu kısmın üst katının asıl girişi
doğuda deniz ve kara tarafından 7 m genişliğinde merdivenlerle çıkılan bie
sahanlıkla sağlanmaktadır (URL11 & Docs.nadir eserler) (Dünden Bugüne
İstanbul Ansiklopedisi, 1994).
Su basman seviyesine kadar sıvalı, üst kısımlar ahşap kaplıdır. Minarede şerefe
altında bir dizi yaprak, korkuluklarda baklava motifi mermer şebekeler ve külah
altında yer alan girlandlar ile silmeler süslemeyi tamamlamaktadır. Caminin
minberi, mihrabı ve vaaz kürsüsü ahşaptır. Tavan basit çıtalı ahşap tavandır. İç
denizlikler mermerdir. Kadınlar mahfili döşemesi ve ön dikmeleri ahşaptır.
45
Harimin dört köşesinde dört tane altın yaldızlı ufak göbek yer alır. Yapının iç
duvarları birinci pencere hizasına kadar lambri kaplanmış olup, bu hizadan sonra
düz boyalıdır. Tüplü ayaklı sistemle ısıtması yapılmaktadır. Caminin doğusunda
kırma çatılı abdesthane ve kâgir, volta döşemeli su deposu vardır. Yapının
kuzeydoğu kısmı imam evi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca parselin yol kenarında
kalan güneydoğusunda bir çeşme vardır. Caminin batısında kalan bahçede tarihi
mezar taşları vardır (Konyalı, 1976) (İBB Arşiv) (Dünden Bugüne İstanbul
Ansiklopedisi, 1994).
Kısa tarihsel gelişimi: Caminin bulunduğu alanı IV. Murad şeyh-i sultani olan Vani
Mehmet Efendi’ye temlik etmiştir. Yapı Vani Mehmet Efendi tarafından 1665
yılında yaptırılmış ve I. Mahmud da hünkâr mahfili ilave ettirmiştir. Yapı daha
sonra Sadrazam Divittar Mehmed Paşa ve II. Mahmud tarafından onarımı
yaptırılmıştır (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994).
İstanbul ili Kandilli Vaniköy caddesinde boğazın mimari bütünlüğüne değer katan
nadide ahşap karkas, tuğla yığma eserlerinden biri olan Vaniköy Camii Klasik
Osmanlı mimari üslubuna sahiptir. Mal sahibi ve bakımından sorumlu kuruluş
Vani Efendi Vakfı olan cami yapımı itibariyle özgün işlevini sürdürmekteydi. Cami
8 Ocak 2020 tarihinde I.gurup eser olarak tescil edilmiştir (Konyalı, 1976) (URL11
& Docs.nadir eserler).
Yangın Vakası: Vaniköy Camii 15 Kasım 2020 Pazar günü elektrik kontağından
çıktığı söylenen yangın nedeniyle özellikle ahşap yapı elemanları, içerisinde yer
alan hat ve tezhip koleksiyonlarda geri döndürülemeyecek şekilde yok olmuştur.
Saat 13:30 sıralarında elektrik nedenli olduğu itfaiye ekipleri tarafından kayıtlara
geçen yangın denizden ve karadan yapılan müdahaleler sonucunda kontrol altına
alınarak söndürülmüştür (URL73).
Boğaziçi mimarisine değer katan yalılar ve camilerde yangın konusunda kapsamlı

önlemlerin alınmanın büyük önem taşıdığını yangın sonrası açıklamada belirten
Kültür Mirasları -İstanbul Planlama Ajansı İBB İnanç̧ Masası Koordinatörlüğü, bu
yangında sadece itfaiyenin değil aynı zamanda İBB Miras ekibinin mimar ve
mühendisleri tarafından rapor hazırlanacağını belirtmiştir. İstanbul Anadolu
Cumhuriyet Başsavcılığı, tarihi Vaniköy Camii'ndeki yangınla ilgili tamamladığı
46
soruşturmada yangında kasıt olmadığı, itfaiye raporunda belirtildiği gibi yangının
elektrik tesisatından çıktığını onaylamıştır (URL73).
Şekil 2. 11 Vaniköy Camii yangını, 15 Kasım 2020 (URL12)
Yapının yangın sonrası işlev ve restorasyon durumu: Yapıda yangının hemen

sonrası hızlı bir şekilde aslına uygun olarak restorasyon başlamış olup, restorasyon
bitiminde asıl işlevi olan ibadethane olarak kullanımına devam edilecektir.
2.3 Tarihi Çevreyi ve Yapıları Etkileyen Önemli Yangınlara

Uluslararası Örnekler
Dünyanın birçok bölgesinde sebepleri benzer olmakla birlikte yangın vakaları

yaşanmakta olup, geri döndürülemeyecek kayıplara sebep olmaya devam
etmektedir.
Uluslararası tarihi çevre ve yapıları etkileyen geçmişten günümüze yaşanmış ve

etkileri geniş bir alanda hissedilmiş bazı yangın kaynaklı afet ve olaylar aşağıdaki
gibidir (Tablo 2.12);
47
Tablo 2. 12 Uluslararası büyük yangın afetlerine örnekler
Yıl Adı Yangına İlişkin Açıklama

1212 Londra 3000 kişinin yanarak öldüğü yangın eski Londra'nın üçte
Yangını birini yok etmiştir (URL13).
1666 Londra Ahşap yapılar yüzünden çıktığı söylenen bu yangın
Yangını Londra'nın yeniden imarı için önemli bir fırsat olmuştur
(URL14).
Texas 2300 ton amonyum nitrat gübre taşıyan kamyonun
1947 Yangını, yanmasıyla, yangının yol açtığı patlama sonucu 1000 bina
ABD yerle bir olmuş, 600 kişi de hayatını kaybetmiştir. Yangın
ABD tarihine en büyük endüstri kökenli yangını olarak
kayıtlara geçmiştir (URL15).
1871 Chicago 17 000 binayı yerle bir etmiş, 90 000 kişinin evsiz kalmasına
Yangını sebep olup ABD itfaiyesinin tamamen yenilenmesine ve
diğer şehirlere örnek olmasına yol açmıştır (URL16;
URL17).
Peshtigoi 2500 kişi yangında ölmüş, 1700 kişi de tanınmayacak
1871 Yangını,ABD derecede yanmıştır (URL18).
Şehir merkezinde gerçekleşmesi ve birçok banka ve finans
Boston kuruluşu binasını kül etmesi sebebiyle Amerikan tarihinde
1872 Yangını en büyük zarar veren yangınlardan biri olarak kayıtlara
geçmiştir. Boston yangınından sonra birçok sigorta şirketi
bu sebepten iflas etmiştir. Dönemin itfaiye teknikleri de
yetersiz kalmasıyla 776 bina kül olmuş, 20 kişi de hayatını
kaybetmiştir (URL19).
Yangın 490 sitede 25 000 binayı kül etmiş olup, yangında
3000 kişi ölmüştür. Deprem ve sonucunda oluşan büyük
San yangın, ABD tarihinde meydana gelen en kötü doğal afet
1906 Francisco olarak kabul edilir. Yangın söndürme çalışmalarının zayıf
Yangını kalmasıyla yangın giderek yayılmış, itfaiye şefinin yangında
ölmesiyle itfaiye sistemi çökmüş ve hasar daha çok
olmuştur. Bu yangından sonra San Francisco çabuk
toparlanarak, 10 sene içinde şehir yenilenmiştir (URL20).
Halifax Halifax limanında gerçekleşen bu olay tarihe “insan yapımı”
Yangını, en büyük yangın olarak geçmiştir. Silah yüklü gemi Mont-
1917 Nova Scotia, Blanc, Norveç bandıralı bir başka gemi ile liman
Kanada yakınlarında çarpışmasıyla denizde gerçekleşen patlama
tsunamiye yol açmıştır. Felaketin sonrası ertesi gün bölgede
büyük bir tipi gerçekleşmiş olup, yangın sonucu 2000 kişi
ölmüş, 9000 kişi yaralanmıştır (URL21).
1923 Kanto Depremi veya Büyük Kanto Depremi olarak
Tokyo adlandırılan bu facia, sonrasında büyük Tokyo yangınına
1923 Yangını, sebep olmuştur ve büyük yangın tam olarak 142 000 kişinin
Japonya ölümüne yol açmıştır. Tam olarak 570 000 ev yıkılmış ve
1,9 milyon insan evsiz kalmıştır (URL22).
48
Tablo 2. 13 Uluslararası büyük yangın afetlerine örnekler (devamı)
Kobe Büyük Büyük Hanşin Depremi, 17 Ocak 1995 tarihinde

1995 Hanşin Japonya'nın batısındaki yoğun nüfuslu Kansai Bölgesi'nin
Deprem ve Kobe kentinde meydana gelmiş 7,2 büyüklüğündeki
Yangını, depremdir. Deprem sırası ve sonrasında çıkan yangınlarda
1,5 milyon nüfuslu kentte ölü sayısı 6200'leri bulmuştur
(URL23).
11 Mart 2011'de Tohoku, Japonya'nın doğu kıyısında 9.03
Tohoku şiddetindeki deprem ve ardından meydana gelen tusunami,
2011 Depremi, sel ve yangınlarla "Büyük Doğu Japonya depremi" olarak
Tusunami adlandırılmıştır. Depremde 15 828 kişi hayatını kaybetmiş,
ve Yangını, 6126 kişi yaralanmış ve 2173 kişi kayıp olarak
Japonya belirlenmiştir. Kara ve demiryolları ağır hasar görmüş,
çeşitli yerlerde yangınlar çıkmış ve bir baraj yıkılarak
bölgede sel oluşturmuştur (URL24).
85 kişinin ölümüne sebep olan yangında yaklaşık 14 000 ev,
2018 California 514 iş yeri ve 4265 bina yok olmuştur. Toplamda yaklaşık
Yangını 620 kilometrekarelik alanı kaplayan Camp yangını,
Kalifornia tarihinin "en büyük ve en çok can kaybının
yaşandığı" orman yangını olarak kayıtlara geçmiştir
(URL25; URL26).
2019-2020 Avusturalya Yangını: Avusturalya’nın Yeni Güney Galler eyaletinde

yüksek sıcaklık, kuraklık ve yıldırım çarpması yüzünden çıktığı söylenen orman
yangını Haziran 2019 da başlayıp eylül ayında kontrolden çıkarak yaklaşık 240
gün sonra 2020 yılı mart ayında söndürülebilmiştir. Yangında 4’ü itfaiye eri olmak
üzere 34 kişi hayatını kaybetmiştir. Yangınlar sonucunda yaklaşık 18,6 milyon
hektar alan ve 5900 bina kül olmuştur. Bir kısmı nesli tükenmekte olan toplamda
1 milyar hayvanın yanarak öldüğü yangında NASA, 2 Ocak 2020 itibariyle
tahminen 306 milyon ton karbondioksitin havaya salındığını belirtmiştir (URL27;
URL28).
Tablo 2.12’de görülmüştür ki geçmişten günümüze olumsuz büyük etkiler

gösteren birçok yangın kaynaklı afet yaşanmıştır ve yaşanmaya da devam
etmektedir.
Çalışmanın bu kısmında uluslararası alanda son yıllarda yangın tehlikesi kaynaklı

anıt yapılarda meydana gelen olay ve afetler incelenmiş olup, seçilen söz konusu
49
yangınlar; yapıların kısa tarihçesi, mimari özellikleri ve meydana gelen yangının
yapı üzerindeki etkisi detayında üç örnek yangın vakası üzerinden irdelenmiştir.
2.3.1 Örnek Yangın Vakası 1: Shangri-La Yangını, Çin, 2014
Yapı adı: Shangri-La, Çin
Yapının işlevi: Konut-İşyeri-Tarihi Yapılar
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: 23 bin kilometrekarelik alanı kapsayan

Shangri-La Shangri-La (Xianggelila), Çin’in güneybatısındaki Yunnan eyaletindeki
bir tatil beldesi, aynı zamanda Tibet Özerk Bölgesi'nin bulunduğu yerdir. Yaklaşık
1300 yıllık geçmişe sahip tarihi Shangri-La'nın merkezi Dukezong (Tibet) antik
kenti eski İpek Yolu'ndaki bir durak olması sebebiyle popüler bir turizm
merkezidir. Arnavut taş kaldırımlı sokakları, anıt eserler, tapınak ve yaklaşık 600
yıllık eski yapıların olduğu, eski tüccarların durak noktasından ziyade halk için
önemli bir tapınma ve Tibet kültürünün yaşatıldığı merkezlerden biridir (URL29).
Şekil 2. 12 Shangri-La yangın öncesi (URL30).
Şekil 2.10’da da görüldüğü gibi Çin'de en iyi korunmuş ve en büyük Tibet tarzı
konut topluluğuna sahip yerleşim yerindeki çoğu tarihi yapılar bitişik nizam, kâgir
ve özellikle çatı kısımları ahşap malzemeden inşa edilmiş, geleneksel yapılardır.
50
Bölgenin turizm açısından önemli bir yer teşkil etmesi sebebiyle son yıllarda
turizm amaçlı konaklama yapıları inşa edilmiştir (URL29).
Yapının tarihsel gelişimi: Yaklaşık 1300 yıllık geçmişe sahip yerleşim yeri turizm
açısından önemli bir bölge özelliğine sahip olması sebebiyle 2011 yılında yaklaşık
8 milyon Yuan maliyetinde bir yangın önleme sistemi bölgeye inşa edilmiştir
(URL31).
Yangın Vakası: 11 Ocak 2014 yerel polisin kayıtlarına göre 01:27’de Dukezong
Tibet mahallesinde çıkan yangında, 242 ev ve dükkân yanmış ve 2.600 kişi
yerinden edilmiştir. Eski şehrin yaklaşık üçte ikisi yangın nedeniyle tahrip
olmuştur. Sebebinin henüz kesinleşmediği bir konuk evinde başlayan yangın,
yapıların bitişik nizam ve yangın öncesi çatıların birbirine sabitlenmesi sebebiyle
kısa sürede tüm bölgeye yayılmış, ayrıca mevsimin kış olması ve evlerde ısıtma
aracı olarak soba kullanılması yangının şiddetinin artmasına sebep olan diğer bir
etken olduğu düşünülmektedir (URL31).
Şekil 2. 13 Shangri-La yangını, Çin, 2014 (URL32).
Yangın; sokakların dar olması, donma sebebiyle hidrantlardaki suyun

kullanılamaması ve yakın mesafedeki suyun erken tükenmesi sebebiyle yaklaşık
10 saatte kontrol altına alınmıştır. Yaklaşık 40.000 metrekarelik bir alan
etkilenmiş olup kültürel kayıpların yanında maddi hasarın ilk bedeli 100 milyon
Yuan olarak açıklanmıştır (URL33).
51
Şekil 2. 14 Shangri-La yangını, Çin, 2014 (URL33).
Yapının yangın sonrası işlev ve restorasyon durumu: Yangın sonrası yaklaşık 1 yıl
gibi kısa bir süre zarfında bölge rekonstrüksiyonla yeniden inşa edilerek, yerel
halkın bu bölgede yaşamlarını sürdürmeyi devam ettirmeleri sağlanmıştır.
2.3.2 Örnek Yangın Vakası 2: Brezilya Ulusal Müzesi (Museu Nacional)

Yangını, 2018
Yapı adı: Brezilya Ulusal Müzesi (Museu Nacional)
Yapının işlevi: Müze
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: Brezilya Ulusal Müzesi, Brezilya’nın ikinci

büyük şehri ve bulunduğu eyaletin başkenti olan Sao Sebastiao do Rio de Janeiro
kentinde oldukça geniş bir yeşil alan içerisinde konumlanmış ve kentte bulunan
en eski bilimsel kurumudur (URL34).
Guanabara körfezinde konumlanmış olan tarihi yapı 19. yüzyılda mimar Adolfo
Morales de Los Rios tarafından Portekizli bir zengin tüccarın villası olarak
tasarlanmıştır. 1808 yılında ailenin ülkeden ayrılmasıyla birlikte yapı Kral VI.
Joao’ya hediye edilmiştir. Neo-gotik üslubunda inşa edilmiş olan yapı,
İmparatorluğun evi olarak 1826-1831 yılları arası eklentileriyle birlikte Neo-klasik
52
tarza dönüştürülmüştür. Gerçekleştirilen ek ve değişikliklerle 19. yüzyıl
eklektizminin ilk örneklerinden biri olarak kabul edilen yapı, kırma çatısı, kesme
taş duvarları ve cephede yer alan bezemeleri ile dönemin mimari üslubunu
yansıtan günümüze kadar ulaşmış eşsiz yapılardan biridir. Aziz Christopher Sarayı
olarak da anılan yapı, 1808-1821 yılları arasında Portekiz Kraliyet ailesine, sonrası
1889’a kadar Brezilya İmparatorluk ailesine, 1889-1891 Cumhuriyet Kurucu
Meclisi’ne hizmet vermiş ve 1892’de müze kullanımına karar verilmiştir. Yapı,
1938 yılında Brezilya Ulusal Mirası olarak tescillenmiştir. 19. yüzyılda kurum,
Güney Amerika’daki en önemli müzelerden biri olarak yapılanmıştır. Farklı
dönemlerde yapılan eklemelerle 13.616,79 m² taban alanına ulaşan yapı, zemin
katta 63, birinci katta 36, ikinci katta 23 olmak üzere toplam 122 odaya sahiptir.
Müzenin sergisi her katta farklı bilim alanlarını tanımlayan bölümler halinde
kurgulanmıştır (URL35; URL36) (Dantas, 2007).
Şekil 2. 15 3 katlı Brezilya Ulusal Müzesi 19. yüzyıl görünüşü ve kat planları
(Sırasıyla; zemin kat, 1. kat, 2.kat) (URL35).
Yapının tarihsel gelişimi: Yapının İmparatorun evi olarak kullanımında ilk katı;
genel hizmetler ve resepsiyonlar için, yoğun bir bezeme programına sahip olan
ikinci katı ziyaretçileri ağırlamak için, üçüncü katı ise; yatak odaları ve ailenin
diğer özel yaşama alanlarından oluşacak şekilde işlevlendirilmişti. Kraliyet ailesi
kullanımında iken 1818 yılında yapının bir bölümü ilk kez müze olarak
kullanılmaya başlamıştır. 1818 yılında devam eden süreçte müze koleksiyonu
sürekli olarak genişlemiş ve 1892 yılında ise yapı resmen müze binası olarak
kullanılmaya başlanmıştır. 1946 yılında Rio de Janeiro Federal Üniversitesi’ne
dâhil edilen Ulusal Müze, 2018 yılındaki yangına kadar iki yüzyıllık bir müze
geçmişi ile Brezilya başta olmak üzere birçok medeniyetin eşsiz koleksiyonlarına
ev sahipliği yapmıştır (Dantas, 2007).
53
Yangın Vakası: 2 Eylül 2018 Pazar günü yerel saat ile 19:30’da Rio de Janeiro’da
bulunan Brezilya Ulusal Müzesi ana binasının zemin katında başlayan yangın kısa
sürede binanın tamamına yayılarak kontrolden çıkmıştır. Yaklaşık 6 saat süren
söndürme çalışmalarının ardından kontrol altına alınan yangında müzede
bulunan 20 milyon nesnenin 18,5 milyonu yani yaklaşık %92,5’u yok olmuştur
(Museu Nacional, 2019).
Brezilya federal polisi tarafından 6 Eylül 2018 tarihinde yayınlanan raporda,

yangının sebebi, Ulusal Müze ana yapısının zemin katında bulunan oditoryumda
aşırı ısınan klima ünitesinin elektrik sisteminin kısa devre yapması olarak
açıklanmıştır (Estadao, 2019) (Inquerito no Museu Nacional e descarta, 2020).
Şekil 2. 16 Brezilya Ulusal Müze yangını, 2018 (URL37)
Rio de Janeiro İtfaiyesi ve yazılı kaynaklara göre 2 Eylül 2018 tarihinde akşam
saatlerinde meydana gelen yangının başlangıcından söndürülmenin
tamamlanmasına kadar geçen sürenin ele alındığı olay akış incelemesine ilişkin
resmi kaynaklar tarafından hazırlanan raporlar, konuya ilişkin hazırlanan
makaleler ve olaya ilişkin sosyal medyada yer alan görüntü ve görgü tanıklarının
açıklamalarına göre olay şu şekilde gelişmiştir;
19:30 (LT)- Müzenin kapanmasından (17:00) iki buçuk saat sonra başlayan
yangın binanın üç katına ulaşır. Rio de Janeiro İtfaiyesi 19:30’da aranır. Yangına
ilk müdahale, yapının yakınında bulunan hidrantlarda su akışının olmaması
nedeniyle yapılamaz. Rio de Janeiro İtfaiye şefi bu nedenle itfaiye araçlarının
yakındaki bir gölden su almaları için gönderilmesi gerektiğine karar verir. İtfaiye
54
ekibi, ilk etapta içeride kimsenin bulunmadığını tespit ettiği yapıda sergilenen
nesneleri kurtarmak için yanan binaya girer ve müze personelinin yardımıyla
birkaç nesneyi tahliye eder. 21:00- Yükselen alevler ve meydana gelen patlamalar
nedeniyle yangın kontrolden çıkmaya başlar. 21: 30- Ana binanın giriş bölümünde
yer alan İmparatorluk odalarının sergileri de dahil olmak üzere, yangın yapının
tüm kanatlarını sarar. 3 Eylül 01:00 Müze çalışanları destek vermek üzere
müdahale ekiplerine katılır. Binanın iki katı bu zamana kadar yıkılmış ve çatı
çökmüştür. Yaklaşık 6 saat süren müdahalenin sonunda yangın kontrol altına
alınır (Museu Nacional, 2019) (Estadao, 2019) (Inquerito no Museu Nacional e
descarta, 2020) (Incendio atende Museu Nacional, 2018) (URL38; URL39).
Şekil 2. 17 Yangın sonrası Brezilya Ulusal Müze görünüşü (URL41).
Müzedeki eserler arasında Mısır'da bulunan dinozor ve mumya kalıntılarından

Amerika kıtasında Kristof Kolomb öncesi döneme ait araçlara kadar çok sayıda
tarihi obje vardı. Amerika Kıtasında bulunan en eski insan kalıntısı unvanına
sahip, öldüğünde 20-25 yaşlarında olduğu tahmin edilen Luzia'nın kafatası
Amerika'ya ilk yerleşen insanlarla ilgili teorilerini ortaya koyan, müzenin en ilgi
çeken eserleri arasındadır. Yangında yok olmama ihtimali bulunan az sayıdaki
eserden biri olan Bendego meteoru 1784 yılında Bahia eyaletinde bulunmuş olup
5,26 ton ağırlığında, iki metre uzunluğunda bulunduğu yıllarda bilinen en büyük
ikinci gök taşıdır. Bir diğer eser grubu 700 parçadan fazla Latin Amerika'daki en
55
eski ve en büyük Mısır koleksiyonuydu. Müzenin kataloğunda yer alan bilgilere
göre koleksiyonlarında Latin Amerika'daki 56 bin türe ait fosil bulunuyordu. Antik
Yunan ve Roma dönemine ait kıtanın en büyük klasik dönemi 750 adet eser yer
alıyordu. Müze ayrıca, 470.000'den fazla cilt ve 2.400 nadir eserle Brezilya'nın en
büyük bilimsel kütüphanelerinden birine sahipti (URL 39; URL40) (Museu
Nacional, 2019).
Brezilya Ulusal Müzesi yangın vakası neticesinde 18 Aralık 2019'da Brezilya Ulusal
Müze Profesyonel günü vesilesiyle, IBRAM, ICOM Brazil ve ICCROM iş birliğiyle
“Kültürel Mirasta Yangın Riskini Azaltma” başlıklı Rio de Janeiro Bildirgesi'ni
yayınlamıştır (EK-1). Bildirgede yangının dünyadaki kültür miraslarını etkileyen
en büyük tehlike olduğu, yangının etkisinin tipik bir felaket ve büyük kayıplarla
sonuçlandığına dikkat çekip, yangın afetlerini önlemek için acil durumlara
hazırlığın esas olup ancak tek stratejinin bu olmaması gerektiğine değinilmiştir.
Miras kurumları etkileyen yangınların çoğunluğu, uygun bakım ve güvenlik
prosedürleri sayesinde önlenebilir veya sayıları büyük ölçüde azaltılabileceği,
daha etkin mevzuat ve politikalar oluşturma, araştırmaları ve uygun yangın
güvenliği teknolojilerinin kullanımını teşvik etme, miras kuruluşlarda bir yangın
önleme kültürü oluşturma ve bu konuda toplumu bilinçlendirme ihtiyacına
yönelik bu bildirgede uzman forum (26-28 Haziran 2019, Rio de Janeiro –
Brezilya Uluslararası Semineri sırasında) tarafından öneriler ortaya konulmuştur.
Forum, miras yöneticileri, kültürel ilkyardımcılar, konservatörler, araştırmacılar,
yangın mevzuatı uzmanları, itfaiye mühendisleri, itfaiye şefleri, miras risk
değerlendirme uzmanları ve sigorta uzmanları dahil olmak üzere çok çeşitli
disiplinlerarası meslek ve kurumları kapsayan sekiz ülkeden otuzun üzerinde
uzmanın katılımıyla oluşturulmuştur. Bildirge ana metni 14 maddeden
“ÖNERİLER”den oluşmakta olup, bu öneriler EK-1’de yer almaktadır (URL69).
56
Şekil 2. 18 Yangın sonrası Brezilya Ulusal Müze yangın sonrası restorasyon
aşaması (URL42)
Yapının yangın sonrası işlev ve restorasyon durumu: Yapının aslına uygun olarak
restorasyonu devam etmekte ve 2025 yılı itibariyle bitirilmesi hedeflenmektedir.
2.3.3 Örnek Yangın Vakası: Notre-Dame Katedrali Yangını, Paris, 2019
Yapı adı: Notre-Dame Katedrali
Yapının işlevi: İbadet Yeri ve Müze
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: Notre Dame Katedrali (Fransızca: Cathedrale

Notre Dame de Paris) Paris, Fransa'da bulunan 1163 yılında yapımına başlanıp,
1345’te tamamlanan, 128 metre uzunluk, 69 metre genişlik ve 90 metre kubbe
yüksekliğine sahip dünyaca ünlü bir katedraldir. Meryem Ana'ya ithafen
isimlendirilen katedral Paris'in diğer tüm önemli yapıları gibi Seine Nehri'nin
kıyısında bulunup girişi batıya bakmaktadır (URL43) (Szostak, 2019).
57
Şekil 2. 19 Notre-Dame Batı cephesi (Tarım, 2017)
Fransız gotik mimarisinin en güzel ve ilk gotik katedrallerinden biridir.

Heykellerin ve işlemeli camların orta çağ Roma mimari üslubundan sonra pek
görülmemiş bir dünyevilik içermesinin nedeni, natüralizm akımının eserlerdeki
ağır etkisidir. Batı cephesi (Şekil 2.19), birbirinden ayrı 3 parçadan oluşmakta
olup katedralin en önemli kısımlarını içermektedir. Bu en önemli kısımlar
aşağıdaki gibidir. Güney Kule: katedralin çanı "Emmanuel"'i barındırır. Batı Gül
Penceresi: 10 metre çapındadır. İşlemelerle süslü pencerenin birçok kısmı
katedralin 13. yüzyıldaki inşasında oluşmuştur. Önünde kucağında bebek İsa
birlikte bir adet Meryem Ana heykeli vardır. Krallar Galerisi: Yahuda ve İsrail'in
58
24 kralının heykellerinin sıralandığı koridordur. Alttaki üç büyük kapı Meryem
Ana (Meryem Ana Kapısı), yeniden tahta çıkan İsa'nın on bakire de dâhil olmak
üzere yaşayan ve ölüleri yargılaması (Son Yargılama Kapısı), ve Meryem Ana'nın
annesi Azize Anne'e (Azize Anne Kapısı) ait hikâyeler ile süslenmiştir (URL43)
(Szostak, 2019).
Şekil 2. 20 Seine Nehri’nden Katedralin görünüşü (Tarım, 2013)
Notre Dame'ın iki kanadı batı ve güney cephesinde bulunan renkli vitray
camlardan yapılmış Gül pencereler (Şekil 2.21) gotik dönem bir tarza sahip olup
1250-1260 yılların arası yapılmıştır. Notre Dame de Paris dünyada ana yapıdan
ayrı payandaların kullanıldığı ilk binalardan biridir (URL43).
Yılda yaklaşık 14 milyon kişi tarafından ziyaret edilen yapı turistler açısından
popüler bir yer olmasının yanı sıra, halen bir Roma Katolik katedrali olarak
kullanılması ve Paris başpiskoposluğuna ev sahipliği yapması yapıya ayrıca önem
katmaktadır (URL44).
Yapının tarihsel gelişimi: 1345 yılında yapımı tamamlanan katedral 16 Nisan 2019
yangını öncesi iki büyük yıkım geçirmiştir. İlki 17. Yüzyılda XIV. Louis döneminde
59
yaşanmıştır. Fransa’nın tahtta en uzun kalan kralı XIV. Louis, aynı zamanda çok
dindar olup Notre Dame’ın açık alanını genişletmek için ana kapısındaki sütunu
yıktırıp, orijinal vitray pencereleri düz camla değiştirmiştir (URL44).
Şekil 2. 21 Notre Dame Katedrali iç mekân vitray cam görünüşü (Tarım, 2013)
İkinci büyük yıkımı 1789 Fransız devrimi sırasında görmüştür. Devrimciler Notre
Dame’daki kralların heykellerini parçalamış, Meryem Ana heykeli haricindeki tüm
heykellere zarar vermiştir. 13. yüzyılda inşa edilen kilisenin orijinal kulesi de
Fransız devrimcileri tarafından yıkılmıştır (URL44) (Bertetto, et al., 2021).
Fransız Devrimi sırasında Fransa, Katolik kilisenin etkisi dışına çıkmış 1801’de
Concordat adlı bir anlaşma ile Notre Dame, Katolik Kilisesi’ne geri verilmiştir.
Devrim sonrası kendini imparator ilan eden Napoleon Bonaparte, zarar görmüş
katedrali 1804 yılında taç giyme yeri olarak seçmiştir. Ancak Bonaparte yönetimi
için Notre Dame’ın çok bir önemi yoktu, törende katedralin Gotik özelliklerini
gizleyip, Antik Yunan tapınağı görünümü veren beyaz kumaşlarla kamufle
edilmiştir (URL44) (Bertetto, et al., 2021).
Uzun bir süre bina kaderine terkedilmiş olup 19.yy. da bakımsızlıktan dolayı halk
katedrali yıktırmak istemiştir. Victor Hugo’nun “Notre Dame’ın Kamburu”
romanını yazması, bu katedralin kurtuluşu olmuştur. Roman öncesinde yıkılması
gündemde olan Notre Dame’a Paris halkı sahip çıkmış ve Paris tüm gücünü
kullanarak restorasyon çalışmalarını başlatmıştır. Restorasyon projesinin
öncülüğü 1843’te mimar Eugene-Emmanuel Viollet-le-Duc ile başlamış olup,
60
çalışmalar 20 yıl sürmüştür. Bu çalışmalar kapsamında yıkılan kulenin yerine
yenisi yapılmıştır (URL44) (Bertetto, et al., 2021).
Yangın Vakası: 850 yıllık tarihi geçmişe sahip ve gotik mimarinin en önemli
yapılarından olan Notre-Dame Katedrali’nde 15 Nisan 2019’da meydana gelen
sebebi henüz net olarak belirlenemeyen yangında katedralin ahşap çatısı tamamen
çökmüştür. 8,5 saat süren söndürme çalışmaları sonrası tarihi binanın ana yapısı
kurtarılmıştır. Değerli kültür mirasının çatı rekonstrüksiyonu için çalışmalar
başlatılmıştır (Szostak, 2019).
Şekil 2. 22 Notre Dame Katedrali yangının başlangıç ve yayılma similasyonu

(URL45).
Paris İtfaiyesi ve yazılı kaynaklara göre 15 Nisan 2019 tarihinde akşam saatlerinde
meydana gelen yangının başlangıcından söndürülmenin tamamlanmasına kadar
geçen sürenin ele alındığı olay akış incelemesine ilişkin resmi kaynaklar tarafından
hazırlanan raporlar, konuya ilişkin hazırlanan makaleler ve olaya ilişkin sosyal
medyada yer alan görüntü ve görgü tanıklarının açıklamalarına göre olay şu
şekilde gelişmiştir;
Yerel saat ile öğleden sonra;
61
6:50 (LT) Notre Dame Katedrali çatı kısmında yangın başlar. Alarm ve yangın
başlangıcından 17 dakika sonra itfaiye olay yerine ulaşır. 7:40’ da yangın kuleye
sıçrar. 400’den fazla itfaiyeci yangına karadan müdahale ederken yangın 7:53
p.m. de katedralin ikonik kulesi çöker. Kulenin çökmesinden 14 dakika sonra 8:07
p.m. de nervürlü tonozlu çatı da çöker. Söndürme çalışmaları devam ederken
yapının doğu kısmındaki yüksek sunak bölümü zarar görür. Can kaybını olmağı
yangın 8,5 saat sonra söndürülür. Yangının çıkış nedeni ile ilgili olarak kesinleşen
bir resmî açıklama henüz bulunmamakla birlikte, yapılan ilk açıklamalar yangını
başlatan kaynağın elektrik kontağı olduğu yönünde olmuştur. Yangın öncesi
Katedralde devam eden bir restorasyon çalışması bulunmakta olup, yangın sonrası
yapılan incelemelerde yapının içerisinde sigara izmaritlerine rastlanmıştır. Notre
Dame Katedrali yangını için uzmanlar, yangın güvenlik sisteminin eksikleri
bulunduğunu, yangın duvarları, sprinkler gibi sistemlerin, yangının başladığı
çatıda kullanılmadığını söylemişlerdir (URL44; URL45; URL46; URL49; URL50;
URL51; URL52) (Szostak, 2019) (Bertetto, et al., 2021) (ICOMOS, 2022).
Şekil 2. 23 Notre-Dame Katedrali yangını, 2019 (URL46)
Fransız Kültür Bakanı Franck Riester gazetecilere verdiği demeçte, Notre Dame
Katedrali’ndeki en değerli sanat eserlerinin çoğunun itfaiyeciler tarafından
kurtarıldığını ve emniyete alındığını söylemiştir. Kurtarılan eşyalar arasında,
62
İsa’nın başına konduğuna inanılan ve katedralin “en değerli ve en saygıdeğer
mirası” olarak adlandırılan, “Dikenli Taç”, Kral IX. Louis’in keten giysisi bulunuyor.
Bu iki kutsal emanet, Paris Belediye Binası’na taşınmıştır (URL45).
Şekil 2. 24 Notre-Dame Katedrali yangından kurtarılan Dikenli Taç ve Kral IX.

Louis'a ait olduğuna inanılan keten giysi (URL45).
Fransa Cumhurbaşkanı, Paris’lilere Notre Dame Katedrali’nin 5 yıl içinde yeniden

inşa edileceği sözünü vermiştir. Fransız hükümeti, Notre Dame Katedrali’nin
yıkılan kulesini yeniden tasarlamak için uluslararası bir yarışma başlatmıştır.
Restorasyon çalışmalarının toplam maliyeti henüz tahmin edilememekle birlikte,
bunun için şu ana kadar 1 milyar dolardan fazla bağış toplamıştır. Orta çağ
yapıları restorasyonu konusundaki uzmanlar, bina duvarlarının zarar görmediğini
söylemek için erken olduğunu, kısa süre içinde aşırı ısınma ve soğutulmaya maruz
kalan kireç taşı yapı elemanları ve harçların mukavemetlerinin azalabileceğini dile
getirmiştir” (URL47).
63
Şekil 2. 25 Notre-Dame Katedrali yangın sonrası restorasyon aşaması (URL48).
Yapının yangın sonrası işlev ve restorasyon durumu: Yapının asıl işlevine uygun
olarak restorasyonu devam etmekte ve 2024 yılı içerisinde tamamlanacağı
söylenmektedir.
2.4 Bölüm Değerlendirmesi
Ulusal ve uluslararası tarihi anıt yapı yangın örneklerinde yapılan incelemeler

aşağıdaki tabloda özetlenmiştir;
64
Tablo 2. 14 Sebep-sonuç ilişki analizi (Tarihi çevrede yangın geçirmiş örnek anıt
yapılar)
Yapının Adı, Yapının Yangın Yangın Yapının İşlevi Yangın

olay Yeri Tarihi Sebebi Sonrası
İşlevi
Said Halim İstanbul 1994, Başbakanlık
Paşa Yalısı restorasyon Sigara resmi konuk Otel,
Yangını sırasında kaynaklı evi restoran
Haydarpaşa İstanbul 2010, TCDD ana Yapı mevcut
Garı Yangını restorasyon Elektrik ofis binası ve işlevine
sırasında kaynaklı tren garı devam
edecektir
Vaniköy İstanbul 2020, Yapı mevcut
Camii kullanım Elektrik İbadet yeri işlevine
Yangını sırasında kaynaklı devam
edecektir
Shangri-La Yunnan 2014, Konut, işyeri, Mevcut
Yangını Çin restorasyon Elektrik Tarihi yapılar işlevine
sırasında kaynaklı devam
etmiştir
Brezilya Rio de 2018 Yapı mevcut

Ulusal Müze Janeiro kullanım Elektrik Müze işlevine
Yangını Brezilya sırasında kaynaklı devam
edecektir
Notre Dame Paris 2019, Elektrik İbadet yeri ve Yapı mevcut
Katedrali Fransa restorasyon ve Müze işlevine
Yangını sırasında Sigara devam
kaynaklı edecektir
Bu çalışmada vaka raporlarından gelen bilgiler yapının yangına karşı davranış

biçimi hakkında sağlıklı bir yorum yapılmasına imkân sağlamamaktadır. İleriki
zamanlarda tarihi yapılarda yangın risklerinin yönetimi için yapılacak yangın
modellemelerinde daha fazla vaka verisi girilmesi durumunda bu hassasiyetlerin
artacağı umulmaktadır.
Tablo 2.13’te analizde dikkat çeken ayrıntı, örneklerin çoğunda yangınların

restorasyon aşamasında meydana gelmesidir. Restorasyon aşamasında ne yazık ki
çoğu uygulamada yangın ve güvenlik sistemleri devre dışı bırakılmaktadır ve
devre dışı kalan güvenlik sistemlerinin açıklığından kasıtlı ya da kasıtlı olmadan
65
meydana gelen tehlikeler sonucunda yangınlar gerçekleşip, birer afete
dönüşmektedir.
Yangın sebeplerine bakıldığında ise Tablo 2.5’te de yangın sebeplerinde ilk sırada
yer alan elektrik ve sigara kaynaklı olduğu görülmektedir.
Geçmişten günümüze birçok farklı coğrafyada tarihi yapıların başına gelen

yangınları incelediğimizde sebeplerin aslında tekrar eden durum olduğu dikkat
çekmektedir. Tarihi çevre ve tarihi anıt yapılarda meydana gelen yangınların bir
kısmını dahi inceleyerek elde edilen bulgularda görülmüştür ki yangınlar sadece
anıt yapılara zarar vermemiş, anıtın barındırdığı toplumun belgesel, simgesel ve
enderlik değerlerine de zarar vermiştir. Hangi coğrafyada olursa olsun anıt eserler
gerek kendi yapıları açısından gerekse bünyesinde taşıyıp muhafaza ettikleri
değerler açısından maddi ve manevi tüm dünya insanları için önemli birer
miraslardır.
Tarihi yapılar, uzun zaman önce, modern yapı yönetmeliklerinin henüz yürürlüğe
girmediği zamanlarda inşa edildiği için çoğu zaman yangın güvenliği gibi mevcut
düzenlemelerin gerekliliklerini karşılamamaktadır. Erken algılama sistemi, yangın
güvenliği yönetmelikleri, binalarda teorik olarak yeterli düzeyde yangın güvenliği
sağlayan yangın güvenliği tasarımları önermek için kuralcı yaklaşımlar vardır.
Literatürde bildirildiği üzere, birçok tarihi yapının mimari ve tarihi değeri, yangın
güvenliği gerekliliklerini yerine getirmek için tamamen gereksiz veya kaçınılması
mümkün olmayan büyük müdahalelerden ciddi şekilde etkilenir ve bu durum
tarihi yapının özgünlüğüne zarar vermektedir.
Yapıları, özellikle yangın gibi geri dönüşü olmayacak kayıplara sebep olacak
tehlikelere karşı korumak toplumun ortak hedefi olmalıdır. Tehlike ve risk
yeryüzünde daima olacaktır. Yangında bir tehlikedir. Burada amaç tehlikelerin
gerçekleşme olasılığını düşürecek risk yönetimiyle hasarları en aza indirip, hatta
yok etme çabasıyla önleyici koruma olmalıdır.
Çalışmanın bu kısmında ele alınan örnekler bize yakın dönemde İstanbul ve

uluslararası çevrede tarihi yapıların varlığını tehdit eden, kısmen ya da büyük
oranda hasar veren yangınlar, tarihi yapılarda yangın yönetimi konusunda önemli
eksiklerin varlığını bir kez daha göstermiştir.
66
3
ULUSAL VE ULUSLARARASI YANGIN
YÖNETMELİKLERİNE BAKIŞ
Dört bölümden oluşan çalışmanın ilk aşamasında tarihi yapılar ve özellikle tarihi
ahşap yapıları içine alan, ülkemizde var olan koruma, yasa ve yönetmelikler
hakkında bilgi verilmiştir. Bölümün devamında ise özellikle tarihi ahşap yapı
mirası fazla olan Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri mevcut koruma, yasa ve
yönetmelikleri ile ilgili mevzuatları irdelenmiştir. Bölümün sonunda ise ulusal ve
uluslararası mevcut koruma, yasa ve yönetmeliklerin yangın riskleri yönetimi
açısından analizi yapılmıştır.
3.1 Türkiye Cumhuriyeti’ndeki Mevcut Koruma, Yasa ve

Yönetmelikler
Tezin literatür araştırması kısmında da değinildiği üzere Türkiye’de özellikle tarihi

yapıları dikkate alan, özel olarak onlar için hazırlanmış bir yönetmelik henüz
yoktur. Bununla birlikte tezin ana konusu yangın tehlikesine, yangın olgusuna
yönelik bazı yönetmeliklerde konuya ilişkin bulgulara rastlanmıştır.
3.1.1 Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
2863 numaralı bu kanun 1983 yılında resmî gazetede 18113 sayı ile yürürlüğe
girmiş olup, günümüze değin bazı bölümlerinde değişiklik ve ekler yapılmıştır.
İlgili kanunun amaç, kapsam ve konuya ilişkin içerikleri aşağıda Tablo 3.1’deki
gibidir.
67
Tablo 3. 1 18113/ 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
(Resmî Gazete)
Adı / 18113/ 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu

İçerik
Bu Kanunun amacı; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür
Amaç ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem ve
faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama
kararlarını alacak teşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmektir.
(1) Bu Kanun; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve
Kapsam tabiat varlıkları ile ilgili hususları ve bunlarla ilgili gerçek ve
tüzelkişilerin görev ve sorumluluklarını kapsar.
Kanun 7 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Genel Hükümler
2. Bölüm: Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları
3. Bölüm: Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları
Bölümler 4. Bölüm: Araştırma, Sondaj, Kazı ve Define Arama
5. Bölüm: Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ile Koruma
Bölge Kurulları
6. Bölüm: İkramiye ve Cezalar
7.Bölüm: Diğer Hükümler
Ek Madde 8- (Ek: 2/7/2018-KHK-703/51 md.)
Cumhurbaşkanlığının sorumluluğundaki tarihî bina ve objelerin
onarımları ve restorasyonları ile çevre düzenlemesine ilişkin mal ve
hizmet alımları ile münhasıran özel ihtisas gerektiren konularda
Konuya Cumhurbaşkanlığınca mütalaa ve hukuki hizmet satın alma işleri
Yönelik 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine
İçerik tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığınca belirlenecek usul ve esaslar
çerçevesinde gerçekleştirilir.
(Ek fıkra:14/7/2004 – 5226/9 md.)
Tescilli taşınmaz kültür varlıklarının rölöve, restorasyon ve
restitüsyon projeleri ve bunların uygulanmasında restoratör mimar
68
Tablo 3. 2 18113/ 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
(Resmî Gazete) (devamı)
veya mimarın bulunması zorunludur. Bunlardan I. grup

kapsamında olanların rölöve, restorasyon ve restitüsyon
Konuya
projelerinin uygulama çalışmaları, yapının özelliğine göre kalem
Yönelik
işleri, ahşap, demir, taş işleri ve restorasyon konularında
İçerik
uzmanlaşmış kişilerce yapılır.
Tablo 3.1’de 23/7/1983 tarih ve 18113/ 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kanunu’nu yangın riskleri yönetimi konu özelinde irdelediğimizde
kapsamlı ve yeterli bilgilere rastlanmamıştır.
3.1.2 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
6331 numaralı bu kanun 2012 yılında resmî gazetede 28339 sayı ile yürürlüğe
girmiş olup, günümüze değin bazı bölümlerinde değişiklik ve ekler yapılmıştır.
İlgili kanunun amaç, kapsam ve konuya ilişkin içerikleri aşağıda Tablo 3.2’deki
gibidir.
Tablo 3. 3 28339/ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Resmî Gazete)
Adı / 28339/6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İçerik
Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin
Amaç sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi
için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve
yükümlülüklerini düzenlemektir.
(1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine,
bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler
de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına
bakılmaksızın uygulanır.
Kapsam (2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkında bu
Kanun hükümleri uygulanmaz:
69
(devamı)
(1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine,

bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler
de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına
bakılmaksızın uygulanır.
Kapsam (2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkında bu
Kanun hükümleri uygulanmaz:
a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler
hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Millî
İstihbarat Teşkilâtı Müsteşarlığının faaliyetleri.
b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.
c) Ev hizmetleri.
ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve
hizmet üretimi yapanlar.
d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında,
iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve
meslek edindirme faaliyetleri.
Kanun 6 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Bölümler
2. Bölüm: İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri
3. Bölüm: Konsey, Kurul ve Koordinasyon
4. Bölüm: Teftiş ve İdari Yaptırımlar
5. Bölüm: Çeşitli ve Geçici Hükümler
6. Bölüm: Çeşitli ve Geçici Hükümler
Konuya İKİNCİ BÖLÜM
Yönelik İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri İşverenin
İçerik genel yükümlülüğü

MADDE 4
(1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla
yükümlü olup bu çerçevede;
70
(devamı)
a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her

türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve
gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen
şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi
için çalışmalar yapar.
b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup
uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini
sağlar.
c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden
işe uygunluğunu göz önüne alır.
d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve
Konuya özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
Yönelik (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması,
İçerik işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri,
işverenin sorumluluklarını etkilemez.
(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini
çalışanlara yansıtamaz.
Risklerden korunma ilkeleri
MADDE 5
(1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki
ilkeler göz önünde bulundurulur:
a) Risklerden kaçınmak.
b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.
c) Risklerle kaynağında mücadele etmek.
ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş
ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen
göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık
71
(devamı)
ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza

indirmek.
d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak.
e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla
değiştirmek.
f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve
çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve
genel bir önleme politikası geliştirmek.
g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre
öncelik vermek.
ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek.
Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma
Konuya MADDE 10
Yönelik (1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi
İçerik yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi
yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.
b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların
seçimi.
c) İşyerinin tertip ve düzeni.
ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel
politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.
(2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş
sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu
donanım veya ekipmanı belirler.
(3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalışma
şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik
yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari
yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.
72
(devamı)
(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve

çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine
yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların
yapılmasını sağlar.
Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım
MADDE 11
(1) İşveren;
a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre
şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları
önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini
etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve
bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.
Konuya b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli
Yönelik ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar.
İçerik c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı
özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde
bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye,
yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun
donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi
görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları
yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.
ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla
mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı
sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
Tablo 3.2’de 28339/ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun içeriğini tarihi
ahşap yapılar yangın risk yönetimi özelinde irdelediğimizde tezin içeriğine
yardımcı olacak bazı yaptırımlar ve önlemler olduğu, bununla birlikte spesifik
olarak yangın riskleri yönetimi üzerine kapsam ve içerik açısından yetersiz kaldığı
görülmektedir.
73
3.1.3 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
Bu yönetmelik 2017 yılında resmî gazetede 12937 sayı ile yürürlüğe girmiş olup,
günümüze değin bazı bölümlere ekleme ve çıkartmalar yapılarak çeşitli
revizyonlara uğramıştır.
İlgili yönetmeliğin amaç, kapsam ve konuya ilişkin içerikleri aşağıda Tablo 3.3’teki
gibidir.

Yönetmelik (Resmî Gazete)
Adı / 2007/12937 Sayılı Binaların Yangından Korunması Hakkında

İçerik Yönetmelik
Bu Yönetmeliğin amacı; kamu kurum ve kuruluşları, özel
Amaç kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis
ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı
safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve
herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza
indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve
sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve
denetimin usul ve esaslarını belirlemektir.
(1) Bu Yönetmelik;
a) Ülkedeki her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan
işletmelerinde alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirlerini,
Kapsam b) Yangının ısı, duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik
sebebiyle can ve mal güvenliği bakımından yol açabileceği
tehlikeleri en aza indirebilmek için yapı, bina, tesis ve işletmelerin
tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim esaslarını, kapsar.
(2) Karada ve suda, sürekli veya geçici, resmî veya özel, yeraltı veya
yerüstü inşaatı ile bunların ilâve, değişiklik ve onarımlarını içine
alan sabit ve hareketli tesisler bu Yönetmeliğin uygulanması
bakımından yapı sayılır ve bu tesisler hakkında bu Yönetmeliğe
göre işlem yapılır.
74
Yönetmelik (Resmî Gazete) (devamı)
(3) (Değişik: 5/2/2018-2018/11347 K.) Türk Silahlı Kuvvetlerince

kullanılan yapı, bina ve tesisler ile eğitim ve tatbikat alanlarında
uygulanacak yangın önlemleri, bu Yönetmelik hükümleri de
Kapsam dikkate alınarak yapının özelliklerine göre Millî Savunma
Bakanlığınca; nükleer tesisler ile ilgili yangın güvenlik tedbirleri
Türkiye Atom Enerjisi Kurumunca belirlenir.
Yönetmelik 12 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Genel Hükümler, Binaların Kullanım ve Tehlike Sınıfları
2. Bölüm: Binalara İlişkin Genel Yangın Güvenliği Hükümleri
3. Bölüm: Kaçış Yolları, Kaçış Merdivenleri ve Özel Durumlar
4. Bölüm: Bina Bölümlerine ve Tesislerine İlişkin Düzenlemeler
Bölümler 5. Bölüm: Elektrik Tesisatı ve Sistemleri
6. Bölüm: Duman Kontrol Sistemleri
7. Bölüm: Yangın Söndürme Sistemleri
8. Bölüm: Tehlikeli Maddelerin Depolanması ve Kullanılması
9. Bölüm: Yangın Güvenliği Sorumluluğu, Ekipler, Eğitim,
Denetim, İş birliği, Ödenek ve İç Düzenlemeler
10. Bölüm: Mevcut Binalar Hakkında Uygulanacak Hükümler
11. Bölüm: Tarihi Yapılar
12. Bölüm: Son Hükümler
Yönetmeliğin “ONBİRİNCİ BÖLÜM” ü Tarihi Yapıları kapsamakta
olup;
Tarihi yapı
MADDE 167/A – (Ek: 10/8/2009-2009/15316 K.)
Konuya (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında 21/7/1983 tarihli ve 2863
Yönelik sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında
İçerik korunması gerekli kültür mirası olarak tescil edilen yapılar tarihi
yapı olarak kabul edilir.
Tarihi yapılarda alınacak yangın tedbirlerinde uyulacak ilkeler
75
MADDE 167/B – (Ek: 10/8/2009-2009/15316 K.)

(1) Tarihi yapılarda, yangına karşı güvenlik tedbirleri alınırken;
a) Yapılacak tesisatlara ilişkin olarak, Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kurulunun görüşünün alınması,
b) (Değişik: 16/3/2015-2015/7401 K.) Alınacak yangın
tedbirlerinde tarihi yapının korunması esastır. Yangın tahliye
projeleri ile algılama ve söndürme tesisatı projeleri ilgili teknik
müşavir firma tarafından, fiziki ve görsel bakımdan özelliğine
uygun olarak, yapıya zarar vermeyecek şekilde hazırlanması,
hazırlanan projeler hakkında ilgili itfaiye teşkilatının görüşünün
Konuya alınması, ilkeleri gözetilir.
Yönelik Tarihi yapılara ilişkin uygulama
İçerik MADDE 167/C – (Ek: 10/8/2009-2009/15316 K.)
(1) Bu Kısımda aksi belirtilmedikçe, tarihi yapıların yangından
korunması hakkında, bu Yönetmeliğin Onuncu Kısım hükümleri
uygulanır.
(2) Taşıyıcı kolonları ve ana kirişleri ahşap olan tarihi binaların
zemin katı haricindeki katları, yataklı sağlık hizmeti, huzurevi,
bakımevi, anaokulu, ilköğretim okulu ve öğrenci yurdu olarak
kullanılamaz.
(3) Tarihi yapı dâhilinde yapılacak tadilât veya tamiratlarda,
yapının aslına sadık kalmak maksadıyla yapının inşasında
kullanılmış olan malzemelerin aynısı veya benzeri kullanılabilir.
(4) Bir kattan fazla katı olan topluma açık tarihi yapılarda, taşıyıcı
kolonların ahşap olması durumunda ana taşıyıcıların restorasyon
sırasında yangına en az 90 dakika dayanıklı olacak şekilde
yalıtılması gerekir.
76
5) Tarihi yapılardaki kaçış merdivenlerine, koridor, hol, lobi veya

benzeri ortak hacimlerden geçilerek ulaşılması hâlinde yangın
güvenlik holü zorunlu değildir.
(6) Merdivenlerden sayı olarak yarısının korunmuş olması
durumunda, yapının yüksekliğine bakılmaksızın, diğer
korunumsuz merdivenler kaçış yolu olarak kabul edilerek, iki
yönde kaçış mesafesi uygulanır ve dairesel merdivenler kabul
edilir.
(7) Bir kattaki kullanıcı sayısının 100 kişiyi geçmesi hâlinde, kaçış
Konuya kapıları panik kollu bir düzenek ile kaçış doğrultusunda açılacak
Yönelik şekilde değiştirilir veya yapının kullanımı sırasında bir görevli
İçerik bulundurulur.
(8) Tarihi yapının ahşap kısımlarında kullanılan elektrik
kablolarının yangına en az 60 dakika dayanıklı olması ve çelik boru
içerisinden geçirilmesi gerekir. Buat ve kasaların yanmaz
malzemeden yapılması şarttır.
(9) Ahşap yapılarda, ahşap malzemenin korunması veya
boyanması için kolay yanıcı ve parlayıcı özelliği olan maddeler
kullanılamaz.
(10) Tarihi yapılarda, ayrı yangın kompartımanı oluşturulmadan
kolay alevlenici, parlayıcı ve patlayıcı madde bulundurulamaz.
(11) (Ek: 16/3/2015-2015/7401 K.) Tarihi yapıların, fiziki ve
görselliği bakımından değişiklik imkânının bulunmadığı
durumlarda, mevcut merdiveni yangın merdiveni ve kaçışı olarak
kabul edilir.
Yönetmeliğe yapılan en önemli ek 2015 yılında “11.Bölüm: Tarihi Yapılar” adı

altında 11 maddeden oluşmakta olup, tezin konusunu da içeren tarihi yapılarla
ilgilidir. Yangına ilişkin ilk defa ülkemizde bir yönetmelikte Tarihi Yapılar başlığı
ile ayrı olarak ele alınması güzel bir gelişme olup, bu 11 maddeyi tarihi ahşap
77
yapıların yangın riskleri yönetimi olan konu özelinde irdelediğimizde çok kısıtlı ve
yetersiz olduğu görülmektedir.
3.1.4 Belediye İtfaiye Yönetmeliği
günümüze değin bazı bölümlere ekleme ve çıkartmalar yapılarak çeşitli
revizyonlara uğramıştır.
İlgili yönetmeliğin amaç, kapsam ve konuya ilişkin içerikleri aşağıda Tablo 3.4’teki
gibidir.
Tablo 3. 12 2006/ 26326 sayılı Belediye İtfaiye Yönetmeliği (Resmî Gazete)
Adı / 2006/ 26326 sayılı Belediye İtfaiye Yönetmeliği

İçerik
Bu Yönetmeliğin amacı; belediye itfaiye teşkilâtının kuruluş, görev,
Amaç yetki ve sorumluluklarını, (Değişik ibare: RG-18/12/2021-31693)
itfaiye personelinin niteliklerini, görevde yükselme ve mesleki
eğitimlerini, kıyafetlerini, kullanacakları araç, teçhizat ve malzeme
ile denetim usul ve esaslarını düzenlemektir.
Kapsam Bu Yönetmelik, belediye itfaiye teşkilatını kapsar.
Bölümler 1. Bölüm: Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
2. Bölüm: Kuruluş, Görev ve Çalışma Düzeni
3. Bölüm: Kadro ve Unvanlar
4. Bölüm: İtfaiye Personelinin Görevleri
5. Bölüm: Sınav ve Atamaya İlişkin Esaslar
6. Bölüm: Görevde Yükselme Esasları
7.Bölüm: Eğitim ve Denetim
8.Bölüm: Fiziksel Dayanıklılık ve Tesisler
9.Bölüm: Kıyafet ve Koruyucu Teçhizat
10.Bölüm: Personelin Sosyal Hakları ve Disiplin Cezaları
11.Bölüm: Araç, Teçhizat ve Malzeme
12.Bölüm: Çeşitli ve Son Hükümler
78
Tablo 3. 13 2006/ 26326 sayılı Belediye İtfaiye Yönetmeliği (Resmî Gazete)
(devamı)
Adı / 2006/ 26326 sayılı Belediye İtfaiye Yönetmeliği

İçerik
i) Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikle
Konuya verilen görevleri yerine getirmek.
Yönelik (3) Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin ilgili
İçerik hükümlerine göre yangına karşı alınan önlemleri gösteren itfaiye
raporunun düzenlenmesi için yapılan işlemler sırasında itfaiye
raporuna konu binaya ait yapı ruhsatı belgesine gerek duyulması
halinde yapı ruhsatına ilişkin bilgiler Kimlik Paylaşım Sistemi
üzerinden alınabilir.
Tablo 3.4’te yer alan 2006/ 26326 sayılı Belediye İtfaiye Yönetmeliği’ni
irdelediğimizde yönetmeliğin tezin amacı kapsamı açısından oldukça yetersiz
kaldığı görülmektedir.
3.1.5 İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
ilgili yönetmeliğin amaç, kapsam ve konuya ilişkin içerikleri aşağıda Tablo 3.5’teki
gibidir.
Tablo 3. 14 28512 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi

Yönetmeliği (Resmî Gazete)
Adı / 28512 sayılı İş Sağlığı ve güvenliği Risk Değerlendirmesi

İçerik Yönetmeliği
Bu Yönetmeliğin amacı: İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği
Amaç yönünden yapılacak risk değerlendirmesinin usul ve esaslarını
düzenlemektir
Kapsam Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerini kapsar.
Bölümler Yönetmelik 4 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
79
Yönetmeliği (Resmî Gazete) (devamı)
2. Bölüm: İşveren Yükümlülüğü ve Risk Değerlendirmesi Ekibi

Bölümler 3. Bölüm: Risk Değerlendirmesi Aşamaları
4. Bölüm: Çeşitli ve Son Hükümler
e) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka
zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,
f) Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan
gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske
dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan
risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin
kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,
g) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı
veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,
ifade eder.
Risk değerlendirmesi
Konuya MADDE7
Yönelik (1) Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş
İçerik aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri
belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin
kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların
güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek
gerçekleştirilir. (2) Çalışanların risk değerlendirmesi çalışması
yapılırken ihtiyaç duyulan her aşamada sürece katılarak
görüşlerinin alınması sağlanır.
(2) Tehlikelere ilişkin bilgiler toplanırken aynı üretim, yöntem ve
teknikleri ile üretim yapan benzer işyerlerinde meydana gelen iş
kazaları ve ortaya çıkan meslek hastalıkları da değerlendirilebilir.
(3) Toplanan bilgiler ışığında; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili
mevzuatta yer alan hükümler de dikkate alınarak, çalışma
ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psiko-sosyal,
80
Yönetmeliği (Resmî Gazete) (devamı)
ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların

etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda
alınır. Bu belirleme yapılırken aşağıdaki hususlar, bu hususlardan
etkilenecekler ve ne şekilde etkilenebilecekleri göz önünde
bulundurulur.
(4) Çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psiko-
sosyal, ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarının neden olduğu
tehlikeler ile ilgili işyerinde daha önce kontrol, ölçüm, inceleme ve
araştırma çalışması yapılmamış ise risk değerlendirmesi
Konuya çalışmalarında kullanılmak üzere; bu tehlikelerin, nitelik ve
Yönelik niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini
İçerik belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve
araştırmalar yapılır.
Risklerin belirlenmesi ve analizi
MADDE9
(1) Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate
alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta
oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi
şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken
mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur.
(2) Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin
faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin
nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya
uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri
veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir.
Tablo 3.5’te yer alan 28512 sayılı İş Sağlığı ve güvenliği Risk Değerlendirmesi
Yönetmeliği’ni irdelediğimizde yönetmeliğin tezin amacı kapsamı açısından
önemli bulgulara rastlanmış olup, böyle bir yönetmeliğin risk değerlendirmesi
açısından ülkemizde var olması umut vericidir. Yönetmelik tezin kapsamı olan
81
tarihi ahşap yapıların yangın riskleri yönetimi açısından ele alındığında yetersiz
kaldığı noktalar görülmüştür.
Konuya ilişkin irdelenen bu kanunlar ve yönetmeliklerin dışında bu çerçevede

bakılan ülkemizde var olan diğer yönerge, yönetmelik ve yasalar;
– 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu (ve İlgili Yönetmelikler),
– TCDD Taşımacılık A.Ş Genel Müdürlüğü Yangına Karşı Alınacak Önlemler

Yönergesi”
ilgili bu yasa ve yönetmeliklerde de yine tarihi ahşap yapı, tarihi bina ve yangından
korunma ve müdahaleyle birlikte yangın risk yönetimi konu içerikli bir bulguya
rastlanmamıştır.
3.2 Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Mevcut Koruma, Yasa ve

Yönetmelikler
Tarihi yapıların yangından korunumu ile ilgili Amerika Birleşik Devletleri’nin yasal
düzenleme ve çalışmaları incelendiğinde içeriği sadece tarihi yapı, kültür mirası
ve onların barındırdığı eserlerin yangın tehlikesi ve yanma sonucunda
oluşabilecek risklerden korunmak için oluşturulmuş 2 adet kod geliştirdiği
görülmektedir. Bu kodlar ülkenin önde gelen en önemli kuruluşlarından biri
“Ulusal Yangından Korunma Derneği NFPA (National Fire Protection Association)”
tarafından hazırlanmıştır. NFPA 1896 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin New
York eyaletinde kurulmuş, kâr amacı gütmeyen, yangın tehlikesi sebebiyle
oluşacak tüm kayıpları en aza indirmeyi, hatta yok etmeyi hedefleyen çok
kapsamlı bir kuruluştur. Dünya çapında hizmet veren bir sivil toplum kuruluşu
olan NFPA’in yaklaşık 250 teknik komite, 50.000 üye ve 9.000 gönüllü çalışanı
olduğu belirtilmektedir. Yangın nedenli birçok alanda binlerce standartlar
düzenleyen kuruluşun sigorta şirketleri, müteahhitler ve itfaiye kuruluşları gibi
birçok üyesi vardır (NFPA).
NFPA’ın yaklaşık 300 adet yayımlamış oluğu standartlar tavsiye niteliğindedir.

Standartların yaptırım zorunluluğu yoktur. Bu 300 adet standardın içinde
tamamen tarihi yapıları içeren kodlar “NFPA 909 ve NFPA 914” dür.
82
NFPA 909 ve NFPA 914 adlı bu iki kod NFPA’nın Kültür Kaynaklı Teknik Komitesi
tarafından, tarihi yapıların yangın karşısında diğer yapılardan daha farklı koruma
sorunları, yangın riskleri ve yangına karşı tepkileri olduğu bilinci, her yapının
kendi içinde performans, zarar görebilirlik gibi parametreler göz önünde
tutulduğu yangın senaryoları, yangın önleme için alınabilecek önlemler, bakım
özellikleri ve aralıkları, denetim gibi tarihi yapıları yangına karşı en az hasarla
koruma ilkelerini hesaba katarak bu tip yapılar özelinde hazırlanmıştır.
3.2.1 NFPA 909; Kültürel Kaynak Özelliklerinin Yangından Korunmasına İlişkin

Kod
“NFPA 909 Code for the Protection of Cultural Resource Properties- Museums,
Libraries, and Places of Worship” adlı Kültürel Kaynak Özelliklerinin Yangından
Korunmasına İlişkin Kod- Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerleri gibi kültür
mirasları, içeriklerine ve koleksiyonlarına zarar gelme potansiyeline göre fiziksel
olarak koruma ilkelerini içerir (NFPA 909, 2017).
15 bölümden oluşan kod tarihi olmayan kültür mirasları da kapsamakta olup, can
güvenliğine ilişkin kapsamlar kodun dışında tutulmuştur (Tablo 3 .6).

İlişkin Kod- Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerleri (NFPA 909, 2017)
Adı / NFPA 909; Kültürel Kaynak Özelliklerinin Yangından Korunmasına

İçerik İlişkin Kod- Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerleri
- Kültürel değeri olan müzeler, kütüphaneler, ibadet yerleri gibi
kültürel mirasların, içerikleri ve barındırdığı koleksiyonlarının
yangın, yanma ürünleri, yangın söndürme faaliyetleri,
kullanıcıların kasti davranışları ve afetlerin neden olabileceği kayıp
Amaç ve hasarlardan korumak,
- Yapıları önemli kılan karakteristik özellikleri ile dokularının
yangın, yanma ürünleri, yangın söndürme faaliyetleri,
kullanıcıların kasti davranışları ve afetlerin neden olabileceği kayıp
ve hasarlardan korumak ve belirtilen bu yapılar içinde devam
etmekte olan işlev ve görevlerin devamlılığının sağlanmasıdır.
83
İlişkin Kod- Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerleri (NFPA 909, 2017) (devamı)
NFPA 909, sadece tarihi yapılar özelinde hazırlanmış olmamakla

beraber kısmi veya tamamen kütüphane, müze veya ibadethane
gibi kültürel işlevle kullanılan ya da bünyesinde değeri yüksek
Kapsam koleksiyonlar barındıran tarihi yapıların kültürel değerlerinin
yangına karşı korunabilmesi için NFPA 909’un, yapının kendisinin
yangından korunabilmesi için NFPA 914’ün gereksinimlerini yerine
getirmesi gerekmektedir (NFPA 909, 2017) (Tulunay, 2019).
Kod 15 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Yönetim
2. Bölüm: Başvurulan Yayınlar
3. Bölüm: Tanımlar
4. Bölüm: Amaçlar ve Hedefler
5. Bölüm: Koruma Planı
6. Bölüm: Koruma Planı – Acil Durum Operasyonları
Bölümler 7. Bölüm: Koruma Planı – Yangın Güvenlik Yönetimi
8. Bölüm: Koruma Planı – Güvenlik
9. Bölüm: Yeni Yapı, Ekleme, Değişiklik ve Renovasyon ve Tadilat
Projeleri
10. Bölüm: Yönetim İşletim Sistemleri
11. Bölüm: Yangın Önleme
12. Bölüm: Koruma Sistemlerinin Denetim, Test ve Bakımı
13. Bölüm: Özel Durumlar
14. Bölüm: Müzeler, Kütüphaneler ve Bunların Koleksiyonları
15. Bölüm: İbadethaneler (NFPA 909, 2017) (Tulunay, 2019).
Kodun hedefleri, yapı ve içeriklerinin korunması için çeşitli
Konuya sistemler geliştirilmesi, strüktürel bütünlüğün sağlanması,
Yönelik sergilenen objelerin yapıdan güvenli bir şekilde tahliye edilmesidir.
İçerik Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için zarar ve hasara neden
olabilecek bir durum anında uygulamaya konacak, yapı ve
84
İlişkin Kod- Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerleri (NFPA 909, 2017) (devamı)
içeriklerinin özelliklerine göre özel olarak hazırlanmış bir koruma

planı oluşturulması öngörülmüştür.
Kodun 5. Bölümünde koruma planının tanımı, bağlı olduğu
koşullar ve ne şekilde oluşturulacağının açıklanmış, 6, 7 ve 8.
Konuya bölümlerde planında başlıkları
Yönelik -Acil Durum Operasyonları
İçerik - Yangın Güvenlik Yönetimi
- Güvenlik olarak ayrı ayrı incelenmiştir.
Eklemeler ve tadilat gibi işlemler için projelendirme ve yapının
yönetimine ilişkin işletim sistemlerine ilişkin esaslar, yangını
önlemek için alınabilecek önlemler, yapıda bulunan sistemlerin
denetim, test ve bakımları ile özel durumlara dair hükümlerin
açıklandığı bölümlerden sonra müze, kütüphane ve ibadethanelere
ilişkin özel hükümler belirlenmiştir.
3.2.2 NFPA 914; Tarihi Strüktürlerin Korunması Kodu
NFPA 914 Kodu “yapının korunması yönelik 2 yaklaşım sunmakta olup, koruma
için yapıya ve kullanıma uygun olanının seçilmesini önermektedir. Türkiye’de
mevcut olan yönetmeliğin aksine her yapı için değişkenlik gösterebilecek mesafe,
koşul, özellik gibi kesin olarak belirlenmiş ifadeler yerine yapıya özel olması
gereken koruma planının nasıl oluşturulacağı açıklanmış; projelendirme ve
uygulama aşamalarında ortaya çıkabilecek olası yangın sebepleri belirlenerek
bunlara karşı alınması gereken önlemler belirtilmiştir. Kodda belirlenen yangın
senaryoları ve bunlara üretilen çözümler ile yapıda yangın çıkması beklenmeden
evvel yapılması gerekenlerin öngörülmesi gerektiği yapıyı korumaktan mesul
makamlara anlatılmıştır. Yangın çıkması engellenerek tarihi yapının korunması
için izlenecek yolların, yaklaşımların detaylıca açıklanması kodu her açıdan
değerli ve kullanışlı hale getirmiştir” (Tablo 3.7) (NFPA 914, 2019) (Tulunay,
2019).
85
(Tulunay, 2019)
Adı / NFPA 914; Tarihi Strüktürlerin Korunması Kodu

İçerik (NFPA 914 Code for Fire Protection of Historic Structures)
Tarihi Strüktürlerin Korunması Kodu” yönetmelikte tarihi yapılar
ve bunları işleten, kullanan veya ziyaret edenler için yangın
güvenliği ilkeleri ve uygulamaları konusunda bilgiler içermektedir.
Tarihi strüktürlerde yangına sebep olabilecek güvenlik açıklarının
ve iyileştirme sürecinde ortaya çıkabilecek minimum
gereksinimlerin belirlenmesi ve karşılanması yanında yapıları
Amaç mimari ve tarihi açıdan önemli kılan özelliklerin de
korunabilmesidir.
Kod olası bir yangın anında yapı kullanıcılarının güvenli bir şekilde
yapıdan tahliye edilmesi ve can güvenliklerinin sağlanması için
gereken güvenlik kıstaslarını belirlerken ayrıca yangın etkisinin,
korunma ekipmanları/sistemleri nedeniyle ortaya çıkan hasarların
ve yapının tarihi olması sebebiyle ortaya çıkabilecek güvenlik
açıklarının asgari seviyede tutulmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
NFPA 914’ün kapsamı tarihi yapı ve alanlar için yangından
Kapsam korunma ve yangın sonrasında yürütülecek iyileştirme süreci ile
kodun uygulanmasıdır.
Kod 16 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Yönetim
2. Bölüm: Başvurulan Yayınlar
3. Bölüm: Tanımlar
Bölümler 4. Bölüm: Genel Hükümler
5. Bölüm: Kaldırılmıştır.
6. Bölüm: Kaldırılmıştır.
7. Bölüm: Süreç
8. Bölüm: Zarar görebilirlik Temelli Yaklaşım
9. Bölüm: Performans Temelli Yaklaşım
86
(Tulunay, 2019) (devamı)
10. Bölüm: Yönetim İşletim Sistemleri

11. Bölüm: Yangın Önleme
12. Bölüm: Güvenlik
Bölümler 13. Bölüm: Ekleme, Değişiklik ve Rehabilitasyon
14. Bölüm: İnşa, Onarım ve Tadilat Sırasında Yangın Önlemleri
15. Bölüm: Denetim, Test ve Bakım
16. Bölüm: Özel Durumlar (NFPA 914 2019) (Tulunay, 2019).
Bölüm 7: Süreç
Bu bölümde kodun uygulanması için izlenecek olan aşamalar,
süreç açıklanmıştır. Kodun uygulanması için öncelikle tarihi
yapının sahibi veya yapıdan sorumlu olan kurum tarafında mimari
açıdan koruma, yangından korunma ve güvenlik uzmanlarından
oluşan bir proje ekibi oluşturulmaktadır.
Konuya Bahsi geçen proje ekibi hem yapı veya alanın tarihi özelliklerini
Yönelik hem de yangın güvenliği için gerekli olan unsurları araştırarak bir
İçerik değerlendirme hazırlar. Değerlendirmede tarihi unsurların,
mekânların ve özelliklerin göreceli olarak önemi belirlenirken aynı
zaman yangın güvenliğine ilişkin mevcut durum, tehlikeler ve
güvenlik açıkları, yangının yayılması ve çıkış yollarının
değerlendirmesi yapılarak bu kavramlar arasında da göreceli
olarak önem sırası belirlenir.
Proje ekibi yapılan değerlendirmeye istinaden kodun
uygulanmasında kullanılacak yaklaşımı seçer. Yaklaşım zarar
görebilirlik temelli, performans temelli ya da bu ikisinin
kombinasyonu olabilip kodun belirlenmiş olan bölümlerindeki
gereksinimlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu işlemler yılda
en az 1 kez olacak şekilde periyodik olarak tekrar edilir.
87
Bölüm 8: Zarar Görebilirlik Temelli Yaklaşım

Bu bölümde zarar görebilirlik temelli yaklaşıma ilişkin genel
hükümler ve yapının güvenlik açıklarına sebep olan zarar
görebilirlik niteliklerine karşı geliştirilebilecek zarar azaltıcı
yöntemleri açıklayan hükümler yer almaktadır. Bu hükümlere göre
bazı unsurlarda yeni düzenlemeler yapılmasına izin verilmiştir.
Bölüm 9: Performans Temelli Yaklaşım
Bu bölümünde performans temelli yaklaşıma ilişkin genel
hükümler, performans kriterleri, korunan zarar görebilirlik esaslı
gereksinimler, tasarım özellikleri ve bunları etkileyen diğer
koşullar, tasarlanmış olan yangın senaryoları, önerilen tasarımların
değerlendirilmesi, güvenlik faktörleri, belgeleme gereksinimleri,
kayıtlar, güvenlik planlaması ve sonucunda ortaya çıkan güvenlik
Konuya planına yönelik hükümler yer almaktadır.
Yönelik Genel hükümler uyarınca performans temelli yaklaşım tasarlanmış
İçerik yangın koruma, yönetim işletim ve can güvenliği sistemleri için
geçerlidir. Yaklaşımın amaç ve hedefi 4. bölümde açıklanan
maddelerin karşılanmasını sağlamaktır.
Tarihi yapı veya alanlar için 2 çeşit performans kriteri belirlenmiş
olup yangına karşı alınacak önlemlerde bu performans kriterlerinin
yerine getirilmesi gerekmektedir. İlk kriter can güvenliği
performans kriteridir. Bu kriter yangının başladığı mekâna yakın
olmayan her kullanıcının anlık veya sürekli olarak can güvenliği
tehlikeye atan herhangi bir tehlikeye maruz kalmaması gerektiğini
öngörmektedir. İkinci kriter tarihi koruma performans kriteridir.
Bu kriter ise tarihi önlemi olan mekanların, tefrişatın veya yapı
özelliklerinin geri dönüşü olmayan yangın etkilerine maruz
kalmaması gerektiğini öngörmektedir.
88
Bölüm 10: Yönetim İşletim Sistemleri

Bu bölüm yangına karşı eğitimli personeli bulunan kamuya açık
veya başka amaçla kullanılan tarihi yapılarda uygulanmak üzere
oluşturulmuştur.
Bölümde genel hükümler ile sorumluluk/yetki, yönetim planı,
işletim gereksinimleri, acil durum müdahale planı, eğitimler,
tatbikatlar, kayıt tutma, periyodik uyum denetimi, yaptırımlar,
plan tadilatı ve açılış-kapanış prosedürlerine ilişkin hükümler yer
almaktadır.
Bölüm 11: Yangını Önleme
Kodun 11.bölümü tarihi yapı ve alanların kullanımında yangını
önlemek için minimum kriterlerin açıklanmasına ayrılmıştır ve
Konuya bölümde iç mimari, yangının yayılmasının kontrol altına alınması,
Yönelik yapı bakım ve idaresi, sigara kullanımı, açık alevli cihazların
İçerik kullanılması, elektrik sistemleri, kablolama, ısıtma, soğutma ve
havalandırma sistemleri, ticari olarak pişirme sistemleri, erişim,
yangın geçirimsizlik, yıldırımdan korunma, kırsal yangınlar ile su
miktarının kontrolüne ilişkin kriterler bulunmaktadır.
Bölüm 12: Güvenlik
Bölüm, güvenlik planında fiziksel güvenlik cihazlarının
kullanılmasına karar verilmesi durumdan ortaya çıkan koşullar;
güvenlik sistemleri, erişim kontrolü, güvenlik kamerası sistemleri,
dış mekân aydınlatma sistemleri ile şantiye alanlarında kullanılan
sistemler ve bunların uygun olması gereken standartları içerir.
Bölüm 13: Ekleme, Değişiklik ve Rehabilitasyon
Bu bölüm, ekleme, değişiklik ve rehabilitasyon konularında şantiye
yönetimi ve gözetimi, yangın koruma ve can güvenliği sistemleri,
yangının yayılımının kontrol altına alınması, çatı kaplamaları,
89
elektrik sistemleri, riskli alanlar, iç kaplamalar, yıldırımdan ve

kırsal yangınlardan korunma ile su miktarının kontrolüne ilişkin
hükümlerden oluşmaktadır.
Koda göre tarihi yapı veya alanlarda yapılacak herhangi bir
restorasyon, rehabilitasyon veya rekonstrüksiyon işleminde
seçilecek yüklenici firmanın kendini tarihi yapılarda çalışma
konusunda kanıtlamak ve bunu belgelendirmek zorundadır.
Çalışmalar öncesinde yapının yetkili makamı, yükleniciler ve alt
yüklenicilerle beraber yapıyı önemli kılan özellikleriyle ilgili
toplantı yapılıp yükleniciler bu konuda detaylı bir şekilde
bilgilendirilmelidir.
Bölüm 14: İnşa, Onarım ve Tadilat Sırasında Yangın Önlemleri
Kodun 14. bölümü inşa, onarım ve tadilat uygulamaları esnasında
Konuya alınması gereken yangın önlemlerini genel hükümler, yangın
Yönelik koruma sistemleri, önlemler, geçici yapı ve ekipmanlar, inşaat
İçerik süreçleri ve tehlikeler, yangına dayanıklı yapılar, yangını
söndürme, su kaynakları, boru sistemleri, otomatik yangın
söndürme sistemleri, taşınabilir yangın söndürücüler ve acil
durumlarda iletişim başlıkları altında açıklamaktadır.
İlk olarak bölümün genel hükümleri belirlenmiştir. Buna göre inşa,
onarım-bakım ve tadilat uygulamaları için seçilen yüklenicinin
tarihi yapılar konusundan deneyimli olması, sürece dahil olan tüm
paydaş ve çalışanların çalışma öncesinde yapının önemine dair
bilgilendirilmesi ve yangın tehlikelerine ilişkin her türlü
sorumluluk ve yöntemin sözleşmelerde belirlenmesi
gerekmektedir.
Bölüm 15: Denetim, Test ve Bakım
Bu bölümde yangın koruma, elektronik tesis güvenlik ve elektrik
sistemleri, ısıtma, havalandırma ve pişirme ekipmanları, bacalar,
90
yangın duvarı ve bariyerleri, yangın geciktirici işlem görmüş

malzeme ve taşınabilir yangın söndürücüler için denetim, test ve
bakım esasları ile bozulmalar, genel hükümler, sorumluluklar
açıklanmıştır. Tarihi yapılarda yer alan sistemler ve cihazların
bakım sorumluluğu yapıya dair yetkili makamın sorumluluğunda
Konuya olup denetim ve bakım uygun standart ve imalatçı talimatına göre
Yönelik yetkin personel tarafından yapılacaktır. Tüm sistemler ve belirtilen
İçerik başlıklar için denetim, test ve bakım çalışmaları ilgili standarta
uygun olarak yapılacaktır.
Bölüm 16: Özel Durumlar
Kodun son bölümünde kullanıcı yükü ve kapasitesi, çıkış yolları,
ticari pişirme ve servis, sigara kullanımı, havai fişek kullanımı,
yanıcı maddeler, elektrikli ekipmanlar ve tarihi yapıların başka
kullanıcılarca kullanılmasına ilişkin özel ve istisnai durumlar ile
ilgili standart, kod ve maddeler açıklanmıştır.
3.3 Japonya’daki Mevcut Koruma, Yasa ve Yönetmelikler
Japonya’daki tarihi ahşap yapılar, tarihi yapılar, kültür miraslarını

ilgilendirebilecek koruma, yasa ve yönetmeliklerin irdelendiği bu bölümde yangın
riskleri yönetimi konusuna ilişkin 1 yasa ve 1 adet kılavuza rastlanmış olup, detay
bilgisi aşağıda Tablo 3.8, Tablo 3.9 ve Tablo 3.10’da açıklanmaya çalışılmıştır.
Ayrıca bölümün sonunda Japonya’da özellikle bir afet ya da acil duruma hazırlık
yapma konusundaki durumu anlatan bir örnek tatbikat çalışmasına yer verilmiştir.
3.3.1 2006214/1950,2007 Sayılı Kültür Miraslarını Koruma Kanunu (Japonya)
214/1950 Sayılı Kültür Miraslarını Koruma Kanunu 1950 yılında yürürlüğe girmiş
olup, günümüze değin bazı bölümlerinde değişiklik ve ekler yapılmıştır.
91
Son revizyonu 2007 yılında yapılmış olan ilgili kanunun amaç, kapsam ve konuya
ilişkin içerikleri aşağıda Tablo 3.7’deki gibidir.

(URL53)
Adı / 2006214/1950,2007 Sayılı Kültür Miraslarını Koruma Kanunu

İçerik (Japonya) (Tokyo, Japan) (Law No: 214, May 30, 1950) (Last
Amendment: Law No: 7, March 30, 2007)
Bölüm 1’in 1. maddesinde bu kanunun amacı Japon halkının kültür
Amaç mirasların korunması, kullanılması ve gelecek nesillere aktarılarak
dünya kültürünün çeşitliliğine katkıda bulunmak olarak
açıklanmıştır. Bölümün devamında kanunda geçen kültürel
mirasların tanımı yapılmıştır.
Kapsam Bu Kanun ülke genelindeki tüm somut ve somut olmayan kültür
miraslarını kapsar.
Bölüm 1: Genel Hükümler
Bölüm 2: Kaldırılmıştır
Bölüm 3: Somut Kültürel Özellikler
Bölüm 4: Somut Olmayan Kültürel Miraslar
Bölüm 5: Halk Kültürel Özellikler
Bölüm 6: Yer altı (Gömülü) Kültür Mirasları
Bölümler Bölüm 7: Tarihi Yerler, Doğal Güzellikler ve / veya Doğal Anıtlar
Bölüm 8: Önemli Kültürel Peyzaj Alanları
Bölüm 9: Tarihi Yapı Grupları İçin Koruma Bölgeleri
Bölüm 10: Kültürel Mirasların Korunması Tekniklerinin Korunması
Bölüm 11: Kültürel İşler Danışma Kurulu
Bölüm 12: Ek Hükümler
1. Halka Açık Duruşmalar ve Anlaşmazlık Bildirimleri
2. Devlete İlişkin Özel Hükümler
3. Yerel Kamu Kurumları ve Eğitim Kurulları
Bölüm 13: Cezai Hükümler
Tamamlayıcı Hükümler
92
(URL53) (devamı)
Bölüm 3: Somut Kültürel Özellikler (Madde 27-133)

Bu bölümde somut kültür miraslarının ayrıntılı bir biçimde türleri
ve tanımları yapılarak kullanıcıları, sahipleri ve sahip
değişikliğinde izlenmesi gerekli yollarla ilgili bilgi verilmiştir.
Bölümde ayrıca kültür miraslarının onarımının sahipleri tarafından
yapılması gerektiği, sahipleri yapamıyorsa hükümet tarafından
onarımların yapılması hükmünün geçerli olduğu bildirilmiştir.
3.bölümün 36.maddesinde kültür mirası ile ilgili yıkım, hasar,
yangın veya hırsızlık gibi tehlikelerle karşı karşıya olması
durumunda yapının velayetinden sorumlu olan kişi ya da kurum
yapıyı tehlikelere karşı korumak için gerekli şartların
oluşturulmasından sorumludur ibaresi yer almaktadır.
Konuya Bölüm 4: Somut Olmayan Kültürel Miraslar (Madde 71-77)
Yönelik Bölümde somut olmayan kültürel mirasın çeşitleri ve özelliklerini
İçerik tanımlayıp bu mirasların belgelenmesi ve korunması ile ilgili
bilgiler yer almaktadır.
Bölüm 5: Halk Kültürel Özellikler (Madde 78-91)
5.bölümde önemli kültür özelliklerinin tanımlanması, kayıt altına
alınması, iptal ve değişiklik işlemleri, korunması, kayıtların
kamuya açılması, tavsiye ve öneriler ile ilgili çalışmalar yer
almaktadır.
Bölüm 6: Yer altı (Gömülü) Kültür Mirasları (Madde 92-108)
Çalışmanın bu bölümünde inceleme amacıyla kazı ile ilgili
raporlar, talimatlar ve emirler, inşaat işleri kazılarına ilişkin
raporlar ve talimatlar, ulusal hükümet organları tarafından yapılan
kazılara ilişkin özel hükümler, arkeolojik ve / veya toprak altı tarihi
kalıntılar hakkında halkı bilgilendirmek (kalıntıların keşif, askıya
alma emri, vb. hakkında rapor), kalıntıların ulusal hükümet ve
93
(URL53) (devamı)
diğer organlarca keşfedilmesine ilişkin özel hükümler, başvuru,

değerlendirme ve teslimatlar ile ilgili bilgiler mevcuttur.
Bölüm 7: Tarihi Yerler, Doğal Güzellikler ve / veya Doğal Anıtlar
(Madde 109-133)
7.bölümde tarihi yerler, doğal güzellik ve doğal anıtlarla ilgili
tanımlama, görevlendirme, görev iptali, restorasyon, mülkiyete
saygı ve diğer kamu yapıları ile koordinasyon gibi çalışmalara yer
verilmiştir.
Bölüm 8: Önemli Kültürel Peyzaj Alanları (Madde 134-141)
Bu bölümde önemli kültürel peyzaj alanlarının seçimi, hasar görme
ve yok olma durumları, bu alanların velayetine ilişkin öneriler,
mevcut durum hakkında rapor bilgileri yer almaktadır.
Konuya Bölüm 9: Tarihi Yapı Grupları İçin Koruma Bölgeleri (Madde 142-
Yönelik 146)
İçerik Bölümde, Tarihi Yapı Grupları için Koruma Bölgeleri’ni burada
şehir, kasaba veya köyler tarafından belirlenen ilçeler ya da tarihi
bina gruplarının ve bu tür binalarla birlikte değerlerinin bir
parçasını oluşturan çevre olarak açıklamaktadır. Bu bölgelerin
belirlenmesi, korunması, sınıflandırılması, velayeti ve konum
alanında destek durumunda gerekli bilgileri içerir.
Bölüm 10: Kültürel Mirasların Korunması Tekniklerinin Korunması
(Madde 147-152)
Bu bölümde özellikle geleneksel tekniklerle korumanın öneminden
bahsedilmiş, geleneksel yöntemle korunamama durumunda yapıya
uygun koruma yöntemlerinin seçimi ve bu yöntemlerin uygulama
sonrası kayıt altına alınması ve bu kayıtların erişilebilirliği ile ilgili
bilgiler içermektedir.
94
(URL53) (devamı)
Bölüm 11: Kültürel İşler Danışma Kurulu (Madde 153)

Bölümde tüm bu bahsedilen kültürel miras işleri ile ilgili her türlü
yapılacak çalışmalarda kimlere, hangi kurullara danışılacağı ile
ilgili bilgiler yer almaktadır.
Bölüm 12: Ek Hükümler
1. Halka Açık Duruşmalar ve Anlaşmazlık Bildirimleri
(Madde 154-161)
2. Devlete İlişkin Özel Hükümler (Madde 162-181)
3. Yerel Kamu Kurumları ve Eğitim Kurulları (182-192)
Bölüm 13: Cezai Hükümler (Madde 193-204)
Bu bölüm yönetmelikte bahsi geçen somut ve somut olmayan tüm
kültür miraslarına zarar verme durumunda bu zararın nitelik ve
Konuya türüne göre uygulanacak hapis ve para cezası olarak uygulanacak
Yönelik hükümler yer almaktadır.
İçerik Tamamlayıcı Hükümler (Madde 1-7)
Tamamlayıcı hükümler içiren bu son bölümde her tülü alınacak
kararın, değişikliğin yürürlüğe girme tarihleri ile ilgili bilgiler
bulunmaktadır (URL53).
13 bölümden oluşan 214/1950,2007 Sayılı Kültür Miraslarını Koruma Kanunu,

ülke genelinde bulunan tüm somut ve somut olmayan kültürel miraslarla ilgili
genel bilgiler içermektedir. İlgili kanunda Tarihi yapı özelinde yangın risklerine
karşı koruma ve yangın risklerinin yönetimi ile ilgili bulgulara rastlanmamıştır.
3.3.2 Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) İçin Yangından

Korunma Önlemleri Kılavuzu (02/09/2019 tarihli, Japonya)
Japonya’da 214/1950, 2007 Sayılı Kültür Miraslarını Koruma Kanunu’nun dışında

2019 yılında yayımlanmış bir kılavuz bulunmaktadır. Kılavuzun içeriği aşağıdaki
gibidir.
95
Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için Yangından Korunma
Önlemleri Kılavuzu Japonya’nın önemli kültürel miraslarını yangına karşı koruma
için bir dizi önemli maddeler içermektedir. Kılavuzun bir özelliği de yapıların
ahşap malzeme ağırlıklı olması ve özellikle Notre Dame Katedrali yangını
sonrasında dikkatleri çekmek için hazırlanmış olmasıdır. Kılavuz 4 bölümden
oluşmakta olup içerik bilgisi aşağıdaki gibidir (Tablo 3.9).
Tablo 3. 30 Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için

Yangından Korunma Önlemleri Kılavuzu (02/09/2019 tarihli, Japonya) (URL54)
Adı / Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için

İçerik Yangından Korunma Önlemleri Kılavuzu (02/09/2019 tarihli,
Japonya)
Amaç Japonya’nın önemli kültür miraslarını yangından korumak.
Bu kılavuz Japonya dünya mirası alanları veya ulusal hazineler ile
sınırlı değildir, aynı zamanda önemli kültür mirasları (binalar)
Kapsam sahipleri ve yönetim grupları için binaların yanma özelliklerini
(zarar görebilirlik) anlamayı da içermektedir. Bunun yanında,
yangın önleme ekipmanının bakımı, eğitimlerin geliştirilmesi ve
diğer yangın önleme tedbirlerinin dikkate alınması ve uygulanması
gibi konuları da kapsamaktadır.
Bu kılavuz 4 bölümden oluşmaktadır.
Bölümler Bölüm 1: Amaçlar
Bölüm 2: Kılavuzun Ana Öğeleri
Bölüm 3: Bu Yönergeler Nasıl Kullanılır
Bölüm 4: Ekler
Bölüm 1: Amaçlar
Konuya Kültür mirasları, Japonya'nın tarihini ve kültürünü anlamak için
Yönelik vazgeçilmez olan ve gelecekteki gelişme ve iyileştirme için gerekli
İçerik olan değerli ulusal varlıklardır. Ek olarak, gelecekteki bölgesel
kalkınmanın çekirdeği olarak, gelecek nesillere aktarılarak
sürdürülebilirliğinin sağlanması gerekmektedir (URL54).
96
(devamı)
Bu bağlamda, ulusal hazineler ve önemli kültür mirasları (binalar)

ile ilgili olarak, mevcut koşulların ve düzenlemelerin korunmasına
ilişkin düzenlemelerin Kültürel Mirasların Korunması Kanunu
uyarınca zorunlu olması nedeniyle Yapı Standartları Kanununun
uygulaması muaftır (Madde 3, paragraf 1, madde 1). Ayrıca genel
bir kural olarak, İtfaiye Kanunu uyarınca yangın söndürücüler veya
basit yangın söndürme teçhizatı ile otomatik yangın alarm teçhizatı
kurulmalıdır (Madde 10 Paragraf 1, Madde 1 ve İtfaiye
Kanunu'nun Uygulama Emri Madde 21). Kültür yapıları belirli bir
amaç için kullanılıyorsa, amaca ve ölçeğe bağlı olarak önlem almak
gerekir. Bununla birlikte, ulusal hazineler ve önemli kültür
mirasları (binalar) farklı özelliklere sahip olduğundan, bu tür
yangın yönetmeliklerine yanıt vermenin yanı sıra kültür mirasların
Konuya özelliklerine göre yapı özelinde yangın önleme tedbirleri almak
Yönelik gerekir.
İçerik Bu nedenle, son zamanlarda açıklanan ulusal hazineler ve önemli
kültür miraslar için yangından korunma ekipmanı ile ilgili acil
durum araştırması sonuçlarına dayanarak, Dünya Mirası
sahalarında veya ulusal hazinelerde (binalarda) bakım gerektiren
yangından korunma ekipmanlarının belirlenmesi ve kapsamlı
yangın koruma önlemleri ile ilgili bilgiler içermektedir. Bu çalışma
İtfaiye ve Arazi, Altyapı, Ulaşım ve Turizm Bakanlığı ile iş birliği
içinde inceleme ve uygulamaya, beklenen yangın riskine, temel
yangın önleme kavramına, her bir kültür mirasın her bir özelliği
için gerekli inceleme kalemlerine ve prosedürlerine katkıda
bulunarak, yangın karşıtı önlemleri özetleyen bir kılavuzdur. Bu
kılavuzun somut önlemlerinde açıklanan içerikle ilgili olarak, tüm
kültür mirasların aynı önlemleri alması gerektiği anlamına gelmez,
97
(devamı)
her kültür mülkün riski, hâlihazırda kurulmuş olan yangın koruma

ekipmanının durumu ve yönetimi, yangın önleme ile ilgili
profesyonel bir bakış açısıyla var olan sistemi ve görüşleri kapsamlı
bir şekilde analiz edip değerlendirmek gerekir.
Bu rehber dünya mirası alanları veya ulusal hazineler ile sınırlı
değildir, aynı zamanda önemli kültür miraslar (binalar) sahipleri
ve yönetim grupları için binaların yanma özelliklerini (zarar
görebilirlik) anlamayı da içermektedir. Bunun yanında, yangın
önleme ekipmanının bakımı, eğitimlerin geliştirilmesi ve diğer
yangın önleme tedbirlerinin dikkate alınması ve uygulanması gibi
faydalı konulara da yer verilmiştir.
Bölüm 2: Kılavuzun Ana Öğeleri
2.bölümde 4 ana madde altında mevcut durumun anket veya
Konuya kontrol listesi şeklinde irdelemesi yapılmıştır. Bu 4 ana madde ve
Yönelik kontrol listesi aşağıdaki tablodaki (Tablo 3.9) gibidir.
İçerik 1) Binanın karakteristik özellikleri
2) Alanın özellikleri
3) Konum özellikleri
4) Fiili Kullanım ve Yönetim
Bölüm 3: Bu Yönergeler Nasıl Kullanılır?
Bu bölüm Dünya Mirası alanlarında veya Ulusal diğer kültür
miraslarında yangın önleme ile ilgili ekipmanların tespit ve bakım
prosedürleri ile bu kültür mirasların sahiplerinin gönüllü olarak
yaptıkları kontrol çalışmaları olmak üzere 2 ana kısımdan
oluşmaktadır.
1.kısımdaki tespit prosedüründe kültür mirasın sahibi (kamu veya
şahıs) ilgili bölgenin itfaiye departmanı ile iş birliği içinde olacak
ve yapı ile ilgili tüm saha çalışmaları birlikte yapılacaktır. Bu saha
çalışmasında hem yapı için hem de çevresini içine katacak şekilde
98
(devamı)
yangın önleme ile ilgili gerekli ekipmanın belirlenmesi,

uygulanması, özel yangın önlemlerinin belirlenmesi çalışmaları
yapılır. Kurulan sistemin bakım ve denetimi ilgili yerin bağlı olduğu
belediye itfaiye kurumu tarafından düzenli olarak yapılır.
1.kısıma ek olarak bu kültür mirasların sahipleri yapılan çalışmalar
dışında yapılarının yanma özelliklerini, kırılganlıklarını, hasar
görebilirliğini anlama ve ilave yangın önleme ekipmanı ve ilave
tedbirlerle gönüllü olarak çalışmalar yapar.
Bölüm 4: Ekler
Hazırlanmış olan bu rehberin ana bölümünü oluşturan ekler
kısmında yapının mevcut karakteristik özellikleri, yapıda
varsayılan yangın riskleri, temel konsept ve denetim öğeleri
yaklaşımı ve çözüm önerileri getirerek yapıyı yangına karşı proaktif
Konuya olarak koruma temel düşüncesi ve rehberini ortaya koymaktadır.
Yönelik 17 tablodan oluşan ekler kısmında yapının karakteristik özellikleri;
İçerik a) Binanın özellikleri (yapı ve malzeme açısından),
b) Alan özellikleri açısından
c) Konum özellikleri açısından
d) Kullanım işlevi ve yönetim şekli açısından
e) Diğer (içinde el sanatlarının ve değerli objelerin varlığı
gibi) kriterler olmak üzere 5 ana kısımda detaylı olarak ele
alınmıştır.
Ele alınış şeklinde yapının çatısından, kolonuna, iç dekorasyon
malzemelerine kadar tüm parametreleri dikkate alarak çözüm
önerisi getirmiştir. Yapının kendinden, içindeki eşyalardan,
kullanıcıdan, konumundan, çevresinden gelebilecek tüm yangın
riskleri ve bu risklere göre alınması gerekli önlemlere değinilmiştir.
Tüm bu öneriler sonunda yangından korunma ekipmanlarında ve
sisteminde herhangi bir arıza, kesinti ve yetersizlik hissedilmesi
durumunda acil olarak yeni bir önleme ve bakım planı yapılır
(URL54).
99
Japonya’nın Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için
Yangından Korunma Önlemleri Kılavuzu Ana Öğeleri;
1) Binanın karakteristik özellikleri
2) Alanın özellikleri
3) Konum özellikleri
4) Fiili Kullanım ve Yönetim başlıkları altında aşağıda Tablo 3.10’daki gibi öneriler
getirmektedir.

Yangından Korunma Önlemleri Kılavuzu “Ana Öğeleri” (URL54) (1/4)
1- Binanın Özellikleri
Ana Konsept ve Denetim
Yangın Riski Karşı Önlem
Öğeleri
Ana yapı ahşap
Yapı içi yangının Günlük yangın yönetimi ve
Çeşitli denetimler
büyümesi yangın önleme tedbirleri
Otomatik yangın alarm
Deprem gibi tahliye Yangının erken fark
ekipmanının kurulumu
esnasında elektriklenme edilmesi
ve gözden geçirilmesi
Yangın söndürücü ve
İlk yangın söndürme bina içi yangın musluğu
önlemleri ekipmanlarının montajı
Yangın ve gözden geçirilmesi
Tahliye için sismik
Elektrikli yangın önleme kırıcılar gibi güvenlik
yöntemleri kalemlerinin
oluşturulması
Yanıcı maddelerin
Yanıcı maddelerin
düzenli olarak devriye
Kundaklama düzenlenmesi ve kapsamlı
gezilmesi ile izlenmesi,
önlemler
tasnifi ve yönetimi.
Binanın plan özellikleri (merdiven boşluğu gibi geniş alanlar)
Yağmurlama
teçhizatıyla birlikte
Genişlemeyi önleyici kompartıman
Hızlı yangın yayılımı
tedbirler duvarlarının ve yanmaz
bölmelerin montajı ve
gözden geçirilmesi
Binanın dış cephe ve üst örtü özellikleri (çatılar ve dış duvar gibi malzemeler)
Sprinkler sistem, drenaj
sistemleri ve açık hava
Komşu yangından yangın hidrant
yayılan ısıdan yangının Yangın yayılımını önleme ekipmanlarının montajı
yayılması tedbirleri ve gözden geçirilmesi
Kızılötesi sensor ve alev
detektörünün montajı
Yangının erken tespiti ve gözden geçirilmesi
100
Tablo 3.10 Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için
2-Alanın Özellikleri
Öğeleri
Binanın çevresinde yangını söndürme, müdahale için yetersiz açık alan vardır
İlgili taraflarla birlikte
tesisin içindeki yeri ve
Yangın söndürmenin Yangınla mücadele için ekipmanları kontrol
gecikmesi güvenli bir yer sağlama edin
3-Konum
Tablo 3.10 Özellikleri
Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için
Yangından Korunma Önlemleri
Öğeleri Kılavuzu “Ana Öğeleri” (URL54) (3/4)
Yapılar yoğun bir yerleşim bölgesinde bulunur
Sitenin etrafındaki açık Belediyelerin belediye
3-Konum Özellikleri alanın bakımı, yanmaz kalkınma departmanları
olmasını sağlar
Ana Konsept ve Denetim ile istişare
Öğeleri Sorunları gönüllü afet
Yüz
Yapılar yoğun bir yerleşim yüze afetbulunur
bölgesinde önleme önleme kuruluşlarıyla
Büyük ölçekli kentsel yeteneklerinin
Sitenin etrafındaki açık paylaşın ve afet
Belediyelerin önleme
belediye
yangın olasılığı güçlendirilmesi
alanın bakımı, yanmaz tatbikatları yapın
kalkınma departmanları
olmasını sağlar Sprinkler
ile istişare sistem, drenaj
sistemlerigönüllü
Sorunları ve açıkafet
hava
Yangın yayılımını
Yüz yüze önleme
afet önleme yangın kuruluşlarıyla
önleme hidrant
Büyük ölçekli kentsel yeteneklerinin
tedbirleri paylaşın ve afet önleme
ekipmanlarının montajı
yangın olasılığı güçlendirilmesi tatbikatları
ve gözden yapın
geçirilmesi
Sprinkler sistem, drenaj
Geleneksel yapı koruma alanında bulunan sistemleri ve açık hava
Yangın yayılımını önleme yangın hidrant
Sorunları gönüllü afet
tedbirleri ekipmanlarının montajı
Yüz yüze afet önleme önleme kuruluşlarıyla
ve gözden geçirilmesi
yeteneklerinin paylaşın ve afet önleme
Kentsel yangın olasılığı güçlendirilmesi tatbikatları yapın
Geleneksel yapı koruma alanında bulunan
Sprinklergönüllü
Sorunları sistem,afet
drenaj
Yüz yüze afet önleme sistemleri
önleme ve açık hava
kuruluşlarıyla
yeteneklerinin yangın hidrant
paylaşın ve afet önleme
Kentsel yangın olasılığı Yangın yayılımını önleme
güçlendirilmesi ekipmanlarının
tatbikatları yapın montajı
tedbirleri ve gözden
Sprinkler geçirilmesi
sistem, drenaj
sistemleri ve açık hava
Ağaçlar gibi doğa, yeşil alan ile çevrili
yangın hidrant
Yangın yayılımını önleme ekipmanlarının montajı
tedbirleri ve gözden geçirilmesi
Ağaçlar gibi doğa, yeşil alan ile çevrili
Yabani otların ve
kurumuş otların
giderilmesi,
Orman yangın önlemleri Sprinkler sistem, drenaj
sistemlerinin ve dış
Orman yangınından
mekân yangın musluğu
yayılan yangın olasılığı
ekipmanlarının
kurulumu
Yıldırım çarpması önlemleri Yıldırımdan korunma
ekipmanlarının
geliştirilmesi
101
Tablo 3.10 Ulusal Hazineler ve Önemli Kültürel Miraslar (Binalar) için
4-Fiili Kullanım ve Yönetim Özellikleri

Öğeleri
Her zaman yönetici olmaması
Yangını erken tespit
Yangının erken tespit
edebilecek bir sistemin
edilmesi
temini
Yangın musluğu
İlk müdahale, yangın ekipmanının kolay
İlk yangın söndürme
söndürme sisteminin kullanımı, hortum
önlemleri
güvenlik açığı çapının değiştirilebilir
olması
Hareket sensörlerinin
bakımı, güvenlik
kameralarının
Suç önleme tedbirleri gibi kurulumu ve gözden
yangın önleme tedbirleri geçirilmesi
Kılavuzda son olarak düşülmüş not aşağıdaki gibidir.
Not: Son olarak, “yapılan bu çalışmada yangın koruma ekipmanında bir arıza söz
konusu olduğunda, somut önlemler alınmalı, bir bakım planını hemen önlem
olarak formüle edilip uygulanmalı” hükmü yer almaktadır (URL54).
Japonya’da bu yönetmelik ve kılavuzların dışında düzenli olarak özellikle tarihi

yapılarla ilgili yangın tatbikatları gibi çalışmalar yapılıp hem mevcut sistemin
çalışıp çalışmadığı hem de yaşanabilecek herhangi bir afet ya da acil duruma
hazırlıklı olma konusunda başarılı bir yol izlenmektedir.
Japonya’da özellikle bir afet ya da acil duruma hazırlık yapma konusundaki

durumu anlatan bir örnek çalışma aşağıdaki gibidir.
Örnek: Japonya: Shirakawa-go ve Gokayama Tarihi Köyleri
1995 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine dahil edilmiş olan
Shirakawa-go ve komşu Gokayama bölgesi, Shogawa Nehri Vadisi içinde
bulunmaktadır. Bu bölgenin en önemli ve turist çeken özelliği, bazıları 250 yılı
aşan, geleneksel “gassho-zukuri çiftlik evleri’’dir (URL55; URL56).
102
Şekil 3. 1 Japonya: Shirakawa-go ve Gokayama Tarihi Köyleri (URL55).
Çoğunlukla ahşaptan yapılmış evler, yaklaşık 1-1,5 metreye varan sazdan yapılmış
çatı konstrüksiyonları sebebiyle yangın buradaki yapılar için büyük tehlike
oluşturmaktadır. Yangından korunma amaçlı 3 önemli köyün tümüne ayrıntılı
yangın söndürme sistemi kurulmuş olup her yıl kasım ayında yangın risk yönetimi
ile ilgili tatbikatlar yapılmaktadır.
103
Şekil 3. 2 Japonya: Shirakawa-go ve Gokayama Tarihi Köyleri yangın tatbikatı
(URL56)
Yapı malzemesi açısından yangına karşı yüksek risk içeren bölgedeki tarihi ahşap
yapılar, yapılan tatbikatlar neticesinde olası bir yangına karşı önlemlerini
uygulamalı olarak yaparak, koruma açısından örnek olacak doğru bir yaklaşım
sunmaktadır.
Özellikle tarihi yapılarda yangın risklerinin yönetimi konusunda önemli

çalışmaları bulunan ve tez kapsamında incelenen Amerika Birleşik Devletleri ve
Japonya’nın kültür mirası alan ve yapıları kapsayan yangın yönetmeliklerine
bakıldığında yangın tehlikesine karşı tarihi yapıların zarar görebilirliklerini
dikkate aldığı ve konu özelinde bir yaklaşım içerdiği görülmektedir.
Ülkemizde yakın zamanda tamamlanarak yürürlüğe giren Binaların Yangından

Korunması Hakkındaki Yönetmelik içinde de 11.Bölümü Tarihi Yapılara
ayrılmıştır. Bu tanımlar genelde yapı ve yangın arasındaki ilişkiyi öncesi, sırası ve
sonrasında alınacak temel önlemler açısından tanımlamaktadır. Fakat söz konusu
tanımların tarihi eserlerin geniş sistem-kullanım-değer-özellikler-çevre ile
etkileşimi çerçevesinde yönlendiriciliği kısıtlıdır.
104
Ülkemizde bir yapının risk değerlendirilmesi 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu kapsamında bazı yapılar haricinde (Tablo 3.2; Kapsam) zorunlu olarak
yapılmakta olup, bu zorunlulukta iş sağlığı ve güvenliğinden kaynaklandığı için
daha çok bir işin, işlevin gerçekleşmesinden doğacak risklere yönelmektedir ve
yangın riskleri yönetimi özelinde değildir. Bu durumda mevcut yöntemde işin
yapıldığı, eylemin gerçekleştiği binanın tarihi yapı olup olmaması, yapının kendisi
ve barındırdığı taşınır eserler açısından zarar görebilirlik parametrelerinin analizi
sorgulanmamakta olup daha çok insanların incine bilirliğini dikkate alan yaklaşım
temeli mevcuttur.
Sonuç olarak, konuya ilişkin mevcut ulusal yasa ve yönetmelikler, tarihi yapılarda
yangın tehlikesine bağlı gelişebilecek risklerin yönetimi için referans sağlayacak
yönlendirmeler açısından kısıtlı kalmaktadır. Özellikle yapıların mimari öğelerini,
yapım şeklini, taşıyıcı sisteminden işlev durumuna kadar tüm parametreleri
hesaba katarak hazırlanacak bir yasa, yönetmelik, metodolojik bir yaklaşım veya
el kitabı tarihi ahşap yapılarımızın yangına karşı büyük ölçüde korunmasına
yardımcı olacaktır.
Bu bağlamda yangın önleme ile ilgili revize edilecek ya da yeni yapılacak

yönetmelik, uygulama rehberi, kılavuz gibi tüm çalışmalarda zarar görebilirliği ve
bu zarar görebilirlik karşısında risklerin yönetimini, yönetilebilirliğini de kapsayan
risk analizi metodolojisi yaklaşımı temelli bir oluşum hazırlamak, bunu yapının
herhangi bir işleve sahip olup olmadığına bakılmaksızın zorunlu kılmak, düzenli
aralıklarla yeniden gözden geçirmek, ekstrem koşullar karşısında süre sınırı
aranmaksızın risk analizini tekrarlamak, tarihi ahşap yapıların yangın karşısında
proaktif olarak korunmasını sağlayıp sürdürülebilirliğine katkı sağlayacağı
kesindir.
105
4
AFET RİSK YÖNETİMİ İÇİN TEMEL ANALİZ
YAKLAŞIMLARI
Çalışmanın bu bölümü dört başlık altında ele alınmaktadır. İlk bölümde öncelikle
Risk, Afet Riski, Risk Yönetimi gibi kavramlar tanımlanmaktadır. İkinci bölümde,
günümüzde kullanılmakta olan temel “risk analizi metotları” anlatılmıştır. Üçüncü
bölümde, mevcut risk analizi metotlarının tarihi yapılar özelinde kapsayıcılığı ve
yeterliliğinin irdelenmesi yapılmıştır. Bu bağlamda; kültür miraslarında en çok
kullanılan ve uygulanabilirlik oranı yüksek olan risk analizi metotlarının detaylı
tanımı yapılmış, seçilen bu metotlar yakın dönemde büyük hasara neden olan bir
yangın geçirmiş tarihi yapı üzerinde kullanılmış ve bu metotların tarihi yapılara
uygulanabilirliği irdelenmiştir.
4.1 Afet Risk Yönetimine İlişkin Temel Tanımlar
Risk analiz yöntemlerine geçmeden önce geçmeden önce bazı temel tanımlar
aşağıda sıralanmıştır (AFAD, 2014a) (UNISDR, 2009) (URL59);
Tehlike (Hazard): Belli bir zaman ve mekân için insan doğa ve yerleşmelerde, can
ve mal kaybı, yaralanma, sosyal ve ekonomik dengelerin bozulması veya çevresel
zararlara yol açma potansiyeli bulunan doğal veya insan kaynaklı olaylar (AFAD,
2014a) (UNISDR, 2009) (URL59).
Risk (Risk): Herhangi bir tehlikenin belli bir zaman ve mekânda gerçekleşmesi
durumunda, tehdit altında olan öğelerin alacağı hasarın düzeyine bağlı olarak
oluşacak potansiyel kayıplar. Sigortacılık ve mühendislikte kayıp olasılığı olarak
tanımlanır. Afetler söz konusu olduğunda ise “Afet Riski” olarak adlandırılır
(AFAD, 2014a) (UNISDR, 2009) (URL59).
ICCROM tarafından tarihi yapılar için hazırlanan Risk Yönetimi Kılavuzu’nda Risk,
hedeflerimizi olumsuz etkileyecek bir şey olma olasılığı olarak tanımlanmıştır.
Risk analizinde “gerçekleşme olasılığı” ve “gerçekleşmesi durumunda yaratacağı
etki” iki temel parametre olarak analiz edilmektedir. Bu iki parametrenin de
106
detaylı olarak ele alınması gerekmektedir. Kültür Mirası özelinde
düşünüldüğünde, kaybın derecesinin yüksek olduğu büyüklükteki afet risklerinde
varlığın sahip olduğu değerlerin paha biçilemez ve yerine konulamaz olması risk
yönetiminin belirleyici unsurudur. Bu riskler müze koleksiyonları, anıtlar, sitler,
sivil mimarlık örnekleri ve bunların kullanımı ve korunması ile ilgili hedeflerimizi
olumsuz yönde etkileyecek birçok parametreyi barındırır. Bu durumda risklerin
etkisi, kültürel mirasta beklenen değer kaybı açısından ifade edilmektedir
(ICCROM, 2016).
Kültür mirası için risk türleri hızlı gelişen tehlikelere bağlı olan afetlerden (büyük
depremler, seller, yangınlar ve silahlı çatışmalar gibi) kademeli ve kümülatif
süreçlere (kimyasal, fiziksel veya biyolojik bozulma gibi) kadar değişiklik
göstermektedir. Kültür mirası bir yapı yangın geçirirse, genellikle yapının
kendisiyle birlikte içerisinde var olan taşınabilir eserlerde büyük oranda zarar
görüp, hatta yangının büyüklüğüne göre tamamen yok olabilmektedir. Burada
risk sadece kültür mirası üzerindeki maddi zarar değildir, o mirasın barındırdığı
değerle ilgili bilgi kaybı ve miras öğelerine erişememeyi de dikkate alıp, onların
korunması (gelecek nesiller için) hakkında iyi kararlar vermek ve aynı zamanda
günümüz kullanıcılarının erişimini sağlamak için de bu riskleri iyi anlamak
gerekmektedir.
Afet Riski (Disaster Risk): Belirli bir tehlikenin, gelecekte belirli bir zaman süresi
içinde meydana gelmesi hâlinde, insanlara, insan yerleşmelerine ve doğal çevreye,
bunların zarar veya hasar görebilirlikleri ile orantılı olarak oluşturabileceği
kayıpların olasılığıdır. Riskten veya kayıp olasılığından bahsedebilmek için belirli
büyüklükteki tehlike veya olayın varlığı ve bundan etkilenebilecek değerlerin
mevcudiyeti ile bu değerlerin tehlike veya olaydan etkilenme oranları veya zarar
görebilirliklerinin tahmin edilebilmesi gerekmektedir (AFAD, 2014a) (UNISDR,
2009) (URL59).
Zarar Görebilirlik (Vulnerability): Tehlike kaynaklarına yakın öğelerin, tehlikenin

meydana gelmesiyle uğrayabileceği olası hasarların derecesidir. Kırılganlık, hasar
görebilirlik olarak da adlandırılır. Cansız varlıklar söz konusu olduğunda zarar
107
görebilirlik, canlı varlıklar söz konusu olduğunda ise incinebilirlik olarak
adlandırılmaktadır (AFAD, 2014a) (UNISDR, 2009) (URL59).
Kapasite (Capacity): Afet risklerini yönetmek ve azaltmak ve dayanıklılığı

güçlendirmek için bir kuruluş, topluluk veya toplum içinde mevcut olan tüm güçlü
yönlerin, niteliklerin ve kaynakların birleşimi. Kapasite, altyapıyı, kurumları, insan
bilgi ve becerilerini ve sosyal ilişkiler, liderlik ve yönetim gibi kolektif nitelikleri
içerebilir. Başa çıkma kapasitesi ise, insanların, kuruluşların ve sistemlerin mevcut
beceri ve kaynakları kullanarak olumsuz koşulları, riskleri veya felaketleri
yönetme yeteneğidir. Başa çıkma kapasitesi hem normal zamanlarda hem de
afetler veya olumsuz koşullar sırasında sürekli farkındalık, kaynaklar ve iyi
yönetim gerektirir. Başa çıkma kapasiteleri, afet risklerinin azaltılmasına katkıda
bulunur (UNISDR, 2009).
Afet = Tehlike Olasılığı x Zarar Görebilirlik” olarak ifade edilmektedir.
Tehlike (Hazard) x Zarar Görebilirlik (Vulnerability) T x ZG

Risk = ---------------------------------------------------------------------- = -------------
Yönetilebilirlik (Capacity) Y
Buradaki “Risk” formülü (WHO, 2009) risklerin hesaplanmasında farklı uzmanlık

alanları farklı formülleri kullanılmakla birlikte afet riski alanında özellikle son
yıllarda en yaygın kullanılan ve kabul gören formül: Risk= Tehlike X Zarar
görebilirlik / Yönetilebilirlik Kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Sosyal boyutlar,
bir dizi risk algısını ve bunların altında yatan nedenleri kapsadığından, afet riskiyle
başa çıkmak için karar verme süreciyle yakından bağlantılıdır. Afet riski
bağlamında tehlikenin doğasını, bu tehlikeye maruz kalan unsurların zarar
görebilirliğini ve bu tehlike ile başa çıkacak toplumların kapasitesini iyi anlamak,
afet riskinin azaltılması için hangi göstergelere bakılması gerektiğinin kapsamlı bir
şekilde anlaşılmasını sağlamaktadır (Gökmen Erdoğan, 2022).
108
Afetin Yönetilebilirliği (Manageability): Afet durumunda etkilenen topluluğun
kayıplarının azaltılabilme derecesidir (AFAD, 2014a) (UNISDR, 2009) (URL59).
Risk Değerlendirmesi: Bir riskin ortaya çıkma olasılığının öngörülerek, kabul

edilebilir olup olmadığının belirlenmesi için yapılan riskin büyüklüğünün tahmini
çalışmasıdır (AFAD, 2014a) (UNISDR, 2009) (URL59).
Risk Yönetimi (Risk Management): Tehlike ve riskin belirlenmesi, analizi ve

değerlendirilmesi, imkân, kaynak ve önceliklerin tanımlanması, afet
senaryolarının hazırlanması ve uygulama önceliklerinin belirlenmesi ile riskin
azaltılabilmesi için genel politika ve stratejik planlarla, birlikte uygulama
planlarının hazırlanması ve hayata geçirilmesi sürecidir (AFAD, 2014a) (UNISDR,
2009) (URL59).
Risk Yönetimi hedeflerimiz üzerindeki olası olumsuz etkileri anlamak ve bunlarla

başa çıkmak için yaptığımız her şeydir. Risklerin tanımlanmasını, analizini ve
önceliklendirilmesini (değerlendirilmesini) içerir. Ardından, riskleri yani kabul
edilemez olduğunu düşündüğümüz riskleri önlemek, ortadan kaldırmak veya
azaltmak için harekete geçeriz. Bu riskleri başkalarına da aktarabiliriz. Örneğin,
bir müzedeki koleksiyonlar sigortalandırıldığında hırsızlık veya hasar riski sigorta
şirketine (ücret karşılığında) aktarılmış olmaktadır (Stovel, 1998).
Risk yönetiminde amaç olası tehdit unsurlarının saptanması ve bu tehdit

unsurlarının olası tehditlerinin belirlenmesi sonucu oluşturacakları olumsuz
sonuçları en aza indirecek şekilde önlemler almaktır.
Afetlerin yönetilebilmesi için öncelikle ortaya çıkabilecek risklerin ayrıntılı şekilde

tanımlanıp değerlendirilmeleri, riskleri minimize edecek veya ortadan kaldıracak
önlemlerin alınmasını kapsayan “koruma odaklı” risk yönetim süreçlerinin
planlanması gerekmektedir.
Risk yönetimi; “Hazırlık (afet/olay öncesi), Müdahale (afet/olay sırası),

İyileştirme (afet/olay sonrası) olmak üzere 3 aşamadan oluşturulmaktadır. Söz
konusu üç aşama için aktör ve sorumlular (yerel kullanıcılar ve toplum, yerel
idare, bölgesel, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar) ile hangi ölçekte (tek
109
yapı, tarihi çevre, kültürel peyzaj, arkeolojik alan vb.) çalışılacağının tanımlanması
ve uygulanması gerektiğinin altı çizilmelidir (URL59).
Risk yönetiminin sürekli bir süreç olduğunu hatırlamak önemlidir. Kültür mirasları
üzerindeki olumsuz etkilerin en aza indirilmesini sağlamak için riskleri izlemeye
ve eylemlerimizi düzenlemeye devam edilmelidir.
Risk yönetimi birçok alanda uygulanabilirliği ve önemli bir konu olması sebebiyle
hakkında uluslararası standartlar geliştirilmiştir. ISO 31000: 2009, Risk Yönetimi-
İlkeler ve Yönergeler adlı standartta aşağıdaki şekil 4.1’de görüldüğü gibi miras
yönetimi için kavramlar ve araçlar geliştirilmiştir (ISO, 2009) (ICCROM, 2009).
Şekil 4. 1 Risk Yönetimi – İlkeler ve Yönergeler (ICCROM, 2009)
110
Burada bir tarihi yapı, kültür mirası ile ilgili “Risk Yönetimi” basamakları sırasıyla;
Genel Durum, Tanımlama, Analizi, Ölçme-Değerlendirme, İyileştirme ve İzleme
olarak 6 ana kategoride ele alınarak değerlendirme yapılmıştır.
Afet Risk Yönetimi (Disaster Risk Management): Çeşitli ölçekteki yerleşim

birimleri, şehirler veya ülkeler için afet risklerinin belirlenmesi, analiz edilmesi ve
azaltılması için önceliklerin, kaynakların ve yapılabileceklerin belirlenmesi; buna
bağlı olarak yürütülecek politikanın, eylem planlarının ve stratejilerin
hazırlanması ve hayata geçirilmesi sürecidir (AFAD, 2014a) (URL59).
Şekil 4. 2 Kültür Mirasına Yönelik Bütünleşik Afet Risklerinin Yönetimi Döngüsü

(Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu, 2017)
Bütünleşik Afet Yönetimi (Integrated Disaster Management): Afetlerle başa çıkma

kapasitesine sahip bir toplum oluşturmak için olası tüm tehlikeleri dikkate alan,
yönetim sürecinde önleme, zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme
aşamalarında olması gereken çalışmalar ile alınması elzem önlemleri, toplumun
111
sahip olduğu tüm güç ve kaynakları kullanarak gerçekleştirebilen yönetim
sürecidir (Şekil 4.2) (AFAD, 2014a).
Tez kapsamında önerilecek metodun, yaklaşım içeriği afetin öncesi yani risk
değerlendirme, zarar azaltma, hazırlık yönünde olması planlanmıştır.
4.2 Temel Risk Analizi Metotları
Risk değerlendirmesini gerçekleştirmek, risklerin skorlarını belirleyerek analiz

edebilmek için kullanılabilecek çok çeşitli metotlar bulunmaktadır. Literatür
incelendiğinde sıklıkla karşılaşılan çıkan yöntemlerin bazıları aşağıda başlıklar
halinde açıklanmıştır. Bu metotlar (Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014;
Khanzode, vd. 2012)
1) Nitel (kalitatif),
2) Nicel (kantitatif)
3) Hem nicel hem de nitel (Karma) olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır.
Nitel (Kalitatif) Risk Analizi Metotları

Nitel risk analizi metotlarında, matematiksel risk değerlendirmesi yerine, sözel
mantıkla risk değerlendirmesi yapılmaktadır. Kalitatif risk analizinde, tehdidin
olması ihtimali, tehdidin etkisi gibi değerlere sayısal değerler verilir ve bu değerler
matematiksel ve mantıksal metotlar ile işlenerek risk değeri bulunmaktadır.
Bu metotların başlıcaları aşağıdaki gibidir (Khanzode, vd. 2012).
1. Ön Tehlike Analizi (PHA)

2. Ne Olursa Ne Olur? (What if Modeli?)
3. Kontrol Listesi Kullanılarak Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis (PRA) Using Checklist
4. Risk Puanlama Metodu
5. Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi Yöntemi (HAZOP)
6. SWOT Analizi
7. İş Emniyet Analizi (JSA)
112
Nicel (Kantitatif) Risk Analizi Metotları
Kantitatif risk analizinde, riski hesaplarken matematiksel teoremler kullanılarak
risk değeri bulunmaktadır.
Risk Analizi Karar Matrisi Metodolojisi (Risk Assessment Decision Matrix)
1. L Matris Metodu
2. X Matris Metodu (5x5)
Karma Risk Analizi Metotları

1. Hata Türleri ve Etkileri Analizi (FMEA) (Failure Modes and Effects Analaysis)
2. Hata Ağacı Analizi Yöntemi (FTA),
3. Olay Ağacı Analizi Yöntemi (ETA),
4. Balık Kılçığı (Fish bone) (Sebep Sonuç Analizi),
5. Fine-Kinney metodu,
6. Ridley metodu.
4.3 Başlığı Mevcut Risk Analizi Metotlarının Tarihi Yapılar için

Yeterliliğinin İrdelenmesi
Çalışmanın bu bölümünde tezin amacı kapsamında yangın risklerini değerlendirip

yönetebilmemiz için mevcut risk analizi yöntemlerinin uygunluğu test edilmiştir.
Bu amaçla özellikle tarihi yapılar için kullanımı uygun, mevcut yapılarda birçok
örneklerine rastlanılan 2 adet risk analizi yöntemi seçilmiş olup bu yöntemler
detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Seçilen 2 yöntem büyük bir yangın geçirmiş tarihi
bir yapı üzerinde uygulamalı olarak test edilmiş olup, sonuçları tablo halinde
ortaya konulmuştur.
4.3.1 Tarihi Yapılarda En çok Kullanılan Risk Analizi Metotlarının Tanımı

Yapılan literatür araştırmalarında nitel, nicel ve karma risk analizi yöntemlerinden
en çok karşılaşılan başlıca 15 adet risk analiz metotlarından özellikle tarihi
çevrede çalışan uzmanlarında çalışmalarında kullandığı, tarihi yapılarla birlikte
diğer yapı türlerinde de sıkça kullanılan ve diğer yöntemlere istinaden riskleri
kapsamlı bir şekilde analiz etmeye uygun, kapsama alanı daha yüksek ve en çok
kullanılan yöntemlerin başında nitel risk analizi metotlarından “Risk
113
Değerlendirme Karar Matrisi Metodolojisi (Risk Assessment Decision Matrix)” ve
karma risk analizi metotlarından ise “Fine-Kinney Metodu” bu çalışmada
örneklendirilmiş olup, metotlar hakkında detaylı bilgi aşağıda verilmiştir.
4.3.1.1 Karar Matrisi Risk Analizi Metodu

Karar matrisi risk analizi metodu Nicel (Kantitatif) risk analizi metotları
kapsamında, L Matris Metodu ve X Matris Metodu olmak üzere iki yöntem olarak
uygulanmaktadır.
ICOMOS'un Riske Hazırlık Uluslararası Bilimsel Komitesi (ICOMOS-ICORP)

Başkanı, Yangın Mühendisliği uzmanı Chris Marrion (URL70) tarafından tarihi
yapılar üzerinde gerçekleştirilen çalışmalarda X Matris Metodu öncelikli olarak
kullanılan metot olarak görülmektedir. X Tipi Matris risk değerlendirme metodu
karmaşık işlem veya akış şemaları içeren işlerin mevcut olduğu yerlere veya
olaylara uygulanabilmektedir.
Yöntem tek başına bir analistin yapmasına uygun olmayıp tecrübeli bir takım lideri
önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektirir. Bunun yanında yöntemde
yapı ile ilgili yaklaşık 5 yıllık geçmiş kaza/olay araştırmasına ihtiyaç
duyulmaktadır (Koçak, 2014).
Tehlikenin Şiddeti ve Tehlikenin Oluşma Olasılığı parametreleri kullanılmak

suretiyle ve matris yöntemiyle gerçekleştirilmekte olup, olasılık ve şiddet değeri
için 5 farklı seviye belirlenmiştir. Bu iki değerin çarpımı ile hesaplanan risk skoru
için de yine 5’ li önem seviyesi belirlenmiştir.
Risk skoru= Olasılık (O) x Şiddet (Ş)
olup, saha formları ve skor açıklamaları aşağıda Tablo 4.1, Tablo 4.2, Tablo 4.3,
Tablo 4.4 ve Tablo 4.5’teki gibidir (Kervan, 2018).
114
Tablo 4. 1 X Matris Metodu, Risk Analizi Saha Formu (Koçak, 2014; Kervan, R.;
Özkılıç, Ö. 2014; Khanzode, vd. 2012)
Kurum Faliyet Kurum Faliyet

Kurum Adı Kurumun Adı:
Alanı: Alanı:
Analizin Yapıldığı Tarih: Analizin Yapıldığı Tarih:
Adresi Geçerlilik Tarihi:
Adresi: Geçerlilik Tarihi:
Haydarpaşa Garı DÖF Sonrası

Süreç
Bölüm / Faaliyet
Sorumlusu
Etkilenecekler
Etkilenecekler
Kontrol Tarihi
Risk Skoru
Risk Skoru
Tehlikeyi
Fotoğraf
Risk Azaltım İçin
Olasılık
Olasılık
Şiddet
Şiddet
Tehlike Yaratan
No. Risk Öneriler/Alinacak İlgili Mevzuat
Kaynağı Mevcut
Önlemler Termin
Durum
Tablo 4. 2 X Matris Metodu Risk Analizi, bir olayın gerçekleşme ihtimali, olasılık
skoru derecelendirmesi (O) (Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014;
Khanzode, vd. 2012)
115
Tablo 4. 3 X Matris Metodu Risk Analizi, Bir olayın gerçekleştiği takdirde şiddeti,
şiddet skoru derecelendirmesi (Ş) (Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014;
Khanzode, vd. 2012)
Tablo 4. 4 X Matris Metodu Risk Analizi, hesaplama tablosu, Risk matrisi 5x5
(Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014; Khanzode, vd. 2012)
Tablolardan elde edilen değerler “Matris Metodolojisi Risk Değerlendirme

Tablosuna” kaydedilmektedir. Çıkan sonucun büyüklüğüne göre en büyük
değerden başlayarak riskler için gerekli önlemler alınmaktadır.
116
Tablo 4. 5 X Tipi Matris değerlendirme tablosu, Risk skoru derecelendirmesi (R)
(Koçak, 2014; Kervan, R.; Özkılıç, Ö. 2014; Khanzode, vd. 2012)
4.3.1.2 Fine- Kinney Risk Analizi Metodu

Karma risk değerlendirme risk analizi metotlardan biri olan Fine-Kinne Metodu,
1971 yılında T. Fine tarafından Journal of Safety Research’te yayımlanan
“Mathematical Evaluations for Controlling Hazards” adlı makalesinde ve G.F.
Kinney ve A.D. Wiruth’un “Practical Risk Analysis for Safety Management” adlı
teknik raporunda risk analizinin frekans, şiddet ve olasılık parametrelerinin
önceden oluşturulmuş tahmini değer aralıklarından oluşan tablolarını kullanarak
gerçekleştirilmesi biçiminde ifade edilmiştir (Koçak, 2014) (Erzurumluoğlu,
Köksal ve Gerek, 2015).
Fine-Kinney yönteminde;
Riskin Önemi/Büyüklüğü/Derecesi (R): Ortaya çıkması muhtemel zararların yok

edilmesi veya azaltılması için yapılması gerekli faaliyetin büyüklüğü veya önceliği
hakkında karar vermek için kullanılan sınıflandırmadır.
117
R = Ş x F x O(İ) olarak hesaplanmaktadır.
Risk = Şiddet x Frekans x Olasılık
Şiddet(Ş): Tehlikenin gerçekleşmesi durumunda yol açacağı zararın
büyüklüğüdür.
Frekans(F): Tehlikeye belirli bir zaman diliminde maruziyetin sıklık derecesidir.
Olasılık(ihtimal)(O)(İ): Bir tehlikenin zaman içerisinde riske dönüşme ihtimalidir.
Rutin faaliyetlerde “Frekans” işin yıl içindeki yapılma sıklığıdır. Rutin olmayan
faaliyetlerde “Frekans” işin yapılış süresi boyunca faaliyetin yapılma sıklığıdır.
Olasılığa karar verirken; daha önce yaşanan kazalar, ortam şartları, çalışanların iş
faaliyeti bilgisi, hizmet, makine parçaları, güvenlik aletlerinin uygunluğu ve
arızalanma sıklığı, kişisel koruyucu ekipmanın etkinliği, tehlikeli kimyasallarla
çalışma, güvensiz hareketler, mevcut emniyet tedbirleri dikkate alınmaktadır
(Kervan, 2018).
Riskin önemine karar verirken; olasılık, etkilenme şiddeti ve zaman içinde maruz
kalma tekrarının bileşkesisin yanında yasal zorunluluklarda dikkate alınmalıdır.
Risk = Şiddet x Frekans x Olasılık formülünün saha formu ve derecelendirme skor

açıklama tabloları aşağıdaki gibidir (Tablo 4.6, Tablo 4.7, Tablo 4.8, Tablo 4.9 ve
Tablo 4.10).
Tablo 4. 6 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Saha Formu (Koçak, 2014)

(Erzurumluoğlu, Köksal & Gerek, 2015)
SON REV. TARİHİ:

RİSK ANALİZİ RAPORU GEÇERLİLİK TARİHİ:
REV. NO.:000
RİSK DEĞERLENDİRME TABLOSU
DERECELENDİRME TABLOSU REVİZYON BÖLÜMÜ
(FINE-KINNEY RİSK DEĞERLENDİRMESİ METODU KULLANILMIŞTIR,BU RİSK ANALİZİ İLGİLİ ŞANTİYEDEKİ TÜM FAALİYETLERİ VE İŞLERİ RİSK DEĞERLENDİRME RİSK DERECELENDİRİLMESİ ÖNLEMLER BÖLÜMÜ ÖNLEM ALINDIĞI TAKTİRDE OLUŞAN YENİ RİSK
KAPSAMAKTA OLUP HER FİRMANIN SORUMLULUĞU ALTINDADIR ) PUANI
O Ş F 0-20 20-70 70-200 200-400 400-
FREKANS
OLASILIK
ŞİDDET
TEHLİKELİ DURUM YA DA UYGUNSUZLUK

NO BÖLÜM TEHLİKE KAYNAĞI RİSK ETKİLENENLER 5 4 3 2 1 ALINMASI GEREKEN ÖNLEM SORUMLU TERMİN ALINAN ÖNLEM
DAVRANIŞ GİDERİLME TARİHİ
RİSK ANALİZİ EKİBİ İŞ GÜVENLİĞİ

ŞANTİYE ŞEFİ DESTEK ELEMANI İŞ YERİ HEKİMİ
İŞVEREN / PROJE MÜDÜRÜ / ÇALIŞAN UZMANI
İŞVEREN VEKİLİ TEMSİLCİSİ
118
Tablo 4. 7 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Zararın gerçekleşme olasılığı
(ihtimal) (O)(İ) skoru derecelendirmesi (Koçak, 2014) (Erzurumluoğlu, Köksal
ve Gerek, 2015)
Tablo 4. 8 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Tehlikeye zaman içinde maruz

kalma tekrarı, Frekenas (F) skoru derecelendirmesi (Koçak, 2014)
119
Tablo 4. 9 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, İnsan ve /veya çevre üzerinde
yaratacağı tahmini zarar, Şiddet (Ş) skoru derecelendirmesi (Koçak, 2014)
Tablo 4. 10 Fine-Kinney Risk Analizi Metodu, Risk analizi (değerlendirme)

sonucu (R) skoru derecelendirmesi (Koçak, 2014) (Erzurumluoğlu, Köksal &
Gerek, 2015)
120
4.3.2 Seçilen Risk Analizi Metotlarının Tarihi Bir Yapı Üzerinde Uygulanması,
Haydarpaşa Garı Örneği
Bu bölümde bir önceki bölümde detayları ile tanımlanan ve özellikle yapılı çevre
ve binalara ilişkin risklerin analizi için kullanılan iki risk analizi metodunun tarihi
yapılar özelindeki performansı ele alınmış, seçilen tarihi bir yapı Haydarpaşa Garı
örneği üzerinden incelenmiştir.
Örnek tarihi yapı olarak Haydar Paşa Garı’nın seçilme sebebi olarak;
- Büyük bir tarihi yapı olması,
- Yakın dönemde bir yangın geçirmiş olması,
- İçinde kritik fonksiyon barındırması (ulaşıma yönelik),
- Çevreden risk alışverişi yapabileceği bir konumda bulunması,
- Tescilli bir yapı olması, gibi kriterler yanında birçok yangına yönelik risk
parametrelerini içermesi ile hem güvenlik açısından hem de yasal açıdan yapıya
rahatlıkla girilebilmesi dikkate alınarak bu yapı risk analizlerini değerlendirmek
için seçilmiştir.
Restorasyon sürecinde olan yapı için gerekli izin ve güvenlik önlemleri alındıktan
sonra yapının çatısından başlanarak bodrum katına kadar tüm katları ayrı ayrı
incelenmiş ve değerlendirilmiştir.
Yapıya çevreden gelebilecek riskler, yapının itfaiye birimlerine uzaklığı,

bulunduğu konumun yapı stoku yoğunluğu, etrafında riskli işletmelerin varlığı,
yangına yönelik koruma önlemleri, yangın algılama ve söndürme sistemleri gibi
parametreler açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Yapının her alanında
tehlike, tehlike kaynağı ve gerçekleşmesi durumunda risk ve etkilenecekler seçilen
risk analizi metotları kapsamında tespit edilmiş olup, olasılık, frekans ve şiddet
parametreleri yukarıda tablo halinde verilen derecelendirme skoru çerçevesinde
sayısal karşılıkları da tabloya yazılarak risk derecesi tespit edilmiştir.
Seçilen Risk Analizi Metotları ile büyük hasara neden olan yangın geçirmiş tarihi
bir yapı olan Haydarpaşa Garı üzerinde bu metotların kullanımında tarihi yapılar
özelinde bazı detayların ölçümüne ilişkin tanımların eksik kaldığı ve bu
yöntemlerin tarihi yapılardaki risklerin analizi açısından tam yeterlilik
sağlamadığı görülmüştür.
121
Söz konusu analizlerin özellikle tarihi yapılar özelinde yetersiz kaldığı tespit
edilmiş olup, seçilen analizlerin örneklem alanı olarak belirlenen Haydarpaşa Tren
Garı yapısının halen kullanımda olması ve tespit edilen eksiklerin detaylı
dökümlerinin “gizlilik ve güvenlik” ihlaline neden olacağı düşünüldüğü için tez
kapsamında bu analizin detayları verilmemiş sadece bu analizlerin kapsamadığı
hususları da içeren genel değerlendirme, söz konusu eksiklerin giderileceği yeni
risk analizi metodu altlığını tanımlamak için tablo olarak aşağıda gösterilmiştir
(Tablo 4.11).
Tablo 4. 11 Haydarpaşa Garı’nda X Matris ve Fine-Kinney Risk Analizi Yöntemi

ile yapılan değerlendirmenin yeterlilik analizi
Risk Analizi Yöntemi X Matris Risk Analizi Fine-Kinney Risk

Yöntemi Analizi Yöntemi
Analizde sorgulanan Var, Var, Yok Var, Var, Yok
parametre yeterli yetersiz yeterli yetersiz
Yapının konum ve çevre X X
ilişkisinin incelenmesi
Yapının mimari programı X X
ve yapım sisteminin
tanımlanması
Yapının mevcut fiziki X X
durumunun incelenmesi
Yapının işlevi ve kritik işlev X X
durumu
Yapının elektriksel X X
donanımı
Korumaya Yönelik Mevcut X X
yasa ve yönetmelikler
Yapı özelinde yangın X X
yönetim planı
Yapı özelinde yangın X X
yönetimine yönelik
donanım ve düzenlemeler
Yapının mimari
programındaki yangına X X
yönelik düzenlemelerin
irdelenmesi
X Matris Risk Analizi ve Fine-Kinney Risk Analizi metotlarının tarihi yapı

üzerindeki uygulamasına bakıldığında tarihi yapı ve çevreleri söz konusu
122
olduğunda analizlerin risk parametreleri arasında tanımlanmadığı noktalar
bulunmaktadır. Kısaca açıklanacak olursa;
– İki metot için de tarihi yapılarda; yapının konum ve çevresi ile ilişkisinin bu
bağlamda ele alınması, mimari programı ve yapım sisteminin
tanımlanması, yapının mevcut fiziki durumunun incelenmesi, korumaya
yönelik mevcut yasa ve yönetmeliklerin tanımlanması, sorgulanması ve
yapının mimari programındaki yangına yönelik düzenlemelerin
irdelenmesi konusunda kapsayıcı olmadığı görülmektedir.
– Yine iki metot tarihi yapılar özelinde irdelendiğinde, yapının işlevi, kritik
işlev durumu, yapının elektriksel donanımı, yapı özelinde yangın yönetim
planı ve yapı özelinde yangın yönetimine yönelik donanım ve
düzenlemelerin sorgulamasının ise yeterli olmadığı görülmektedir.
Ülkemizde tarihi yapıları da kapsayan risk analizi yöntemlerinin tarihi yapıların

mimari program ve yapım sistemi, yapının konum ve çevresi ile risk alışverişi,
mevcut fiziki durumu, işlevi, elektriksel donanımı, mevcut yasa ve yönetmelik
sorgusu, yapı özelinde yangın yönetim planı, yangın yönetimine yönelik donanım
ve düzenleme, yangına yönelik mimari programındaki düzenlemeler ve
barındırdıkları değerlerle örtüşmemesi, sorgulamaması, analizde yer almaması
nedeniyle eksik, yetersiz kaldığı görülmüştür. Yapılar için önerilen bu risk analizi
metodlarının tarihi yapılar özelinde deaylandırmada eksik kaldığı/ dikkate
alınmadığı hususlar tanımlanmıştır.
Çalışmanın 3. Bölümünde ayrıntılarıyla belirtildiği gibi ülkemizde mevcut

2007/12937 Sayılı Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik içinde
risk analizi ve risk yönetimi için bir tanım bulunmamakta, bu yönetmelik sadece
yapı kullanım ve önlemler arasındaki ilişkiyi tanımlamaktadır. Bir diğer referansı
oluşturan 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu ise yapılar için kullanılması
gereken risk analizi yöntemelerini net bir şekilde tanımlamamış olmakla birlikte
önerilen analizlerin tarihi yapıların niteliklerine ve çevre ilişkilerine göre kapsamlı
123
risk analizlerinin gerçekleştirilmesine olanak sağlayacak detaylar
bulunmamaktadır.
Ülkemizdeki 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 28512 sayılı İş Sağlığı
ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında ele alınan risk analizi
metotları işlev yapı arasındaki ilişkiden doğan riskleri değerlendirmekle birlikte
yapının tarihi olmasından kaynaklı özellikleri bu değerlendirmede mevcut kültür
miraslarının fiziki farklılıklarını, değerlerini ve bunların fonksiyon ile ilişkileri
üzerinden riskleri tanımlayacakcak kapasitede bir risk analizi yöntemine
rastlanmamıştır.
Mevcut olan bu yöntemler ayrıca Tablo 3.2’de 28339/ 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu, kapsam kısmında da belirtildiği gibi “Türk Silahlı Kuvvetleri,
genel kolluk kuvvetleri ve Millî İstihbarat Teşkilâtı Müsteşarlığının faaliyetleri,
Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, Ev hizmetleri, Çalışan
istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar ve
Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında
yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri kapsamındaki
yerlerde uygulanmaz” ibaresi yer almaktadır. Bu durumda mevcut tarihi bina
yukarıda sayılan işlev kapsamında ya da işlevlendirilmemiş ise risk analizi
uygulama zorunluluğu olmamakla birlikte yapılan örneklendirmede uygulamanın
yapılması durumundada ihtiyacı karşılayamayacağı görülmüştür. Bu kanıya
varılmasının sebepleri aşağıdaki gibidir.
– Mevcut risk analizi yöntemlerinde tarihi yapılar için önem arzeden zarar
görebilirlik, düzeyini dikkate alan bir yaklaşım içermemesi,
– Yapının fonksiyonu, yapım sistemi, mimari öğelerini dikkate almaması,
– Tehlike kaynağının, tehlikeli durum ve davranışın ve bunların yarattığı risk
arasındaki ilişkinin sınıflama ile ilgili bütüncül bir risk yaklaşımını içermemesi,
– Risk analizi neticesinde tehlikeler ile zarar görebilirliğin arasındaki ilişkinin
görülememesi,
– Çevresel ölçekten tek yapı ölçeğine kadar risk analizinin ele alınmaması ilk
farkedilen yönetmelikteki eksiklerdir.
Burada olması geren yaklaşım üst ölçekten, genelden özele doğru giden, bütüncül
bir yangın riskinin yönetilmesi için yapılması gereken çalışmaların ortaya
124
konulmasıdır. Bu çalışmalar yapılırken yangın tehlikesini yaratan, zazar
görebilirliği arttıran durumun dikkate alındığı, yapının fonksiyonu, bulunduğu
konumu, mimari öğeleri, malzemesi, yapım sistemi, kritik bir alt yapı olup
olmaması (örneğin ulaşım yapısı olması risk faktörünü artırıcı sebeptir),
bulunduğu çevrenin tarihi dokusu gibi parametrelerin hesaba katılacağı tek bir
yapının risk yönetimi ölçeğinde yangın risklerinin yönetilmesi yönünde bir
çalışmanın yapılması daha uygun olacaktır.
Mevcut yasa ve yönentmelikteki bu boşluktan dolayı bölüm 2 de üzerinde
durulduğu gibi yangın tehlikesi kaynaklı kayıpların önüne ne yazıkki
geçilememektedir. Dünyadaki kültür mirasını etkileyen önemli bir tehlike olan
yangına karşı acil durum hazırlığı hayati öneme sahip olup bu durum kültür
mirasını korumada tek strateji değildir. Mevzuat + politikalar, yeni güvenlik
teknolojileri ve mirasları koruma kültürü gibi parametrelerin de aynı ölçüde
dikkate alınması gerekmektedir.
125
5
TARİHİ AHŞAP YAPILAR İÇİN YANGIN RİSK
ANALİZİ ÖNERİSİ VE ÖRNEKLEM ALANI
UYGULAMASI
Çalışmanın bu bölümü dört başlık altında ele alınmıştır. İlk bölümde tarihi ahşap
yapılarda yangın risklerinin analizi için “Yeni Risk Analizi Metodu Önerisi ve
Yaklaşımı İçeriği” hakkında bilgi verilmiştir. Yöntem önerisinde yangın risk
analizi; zarar görebilirlik ve yönetilebilirlik parametrelerini içerecek şekilde nicel
(kantitatif) riski hesaplarken matematiksel teoremler kullanılarak risk değeri
bulunan bir yöntemle hesaplama yapılmıştır.
Bölümün ikinci kısmında “Örneklem alanı İstanbul’daki Tarihi Ahşap Yapıların

Sınıflandırılması ve İnceleme Yapılacak Tarihi Ahşap Yapı Örneklerine İlişkin
Seçim Kriterleri” belirlenmiştir.
“Seçilen Örnekler Üzerinden Yangın Risk Analizi Örneklemesi” nin yapıldığı

üçüncü bölümde üç adet tarihi ahşap yapı üzerinde önerilen yeni risk analizi
metodu uygulanmıştır.
Bölümün son kısmında yapılan analizler ışığında “Bölüm Değerlendirmesi”

yapılarak tarihi ahşap yapılarda yangın riskleri yönetim yaklaşımına ilişkin
öneriler geliştirilmeye çalışılarak çalışmanın beşinci kısmı tamamlanmıştır.
5.1 Risk Analizi Metodu Önerisi ve Yaklaşımı İçeriği
Çalışmanın 4.bölümünde X Matris ve Fine Kinney Risk Analizi metotlarıyla örnek

tarihi yapı üzerinde yapılan risk analizi örneklendirilmesinde bazı eksikliklerin
olduğu ve tarihi yapılar için yeterli kapsamı içermediği tespit edilmiştir. Yapının
tarihi yapı olmasından kaynaklı farkın belli olmaması, yapının yapım sistemi
farklılıklarını, mimari öğelerinin de hesaba katılmaması, zarar görebilirlik
derecesinin belli olmaması, çevresel risk alış-verişlerinin hesaba katılmaması başta
gelen diğer nedenlerdi.
126
Bu bölümde tarihi ahşap yapılarda yapının zarar görebilirliği ve yönetilebilirliğini
hesaba katacak şekilde nicel yeni bir risk analizi metodu önerisi geliştirilmiştir.
Önerilen yeni risk analizi yönteminde tarihi yapı açısından kaynaklanan farkın
üzerinde durulmuş ve birden fazla parametre eklenerek özellikle olayın olması
durumundaki tarihi yapının zarar görebilirliği ve var olan riskleri azaltmak,
yönetilebilirlik yaklaşımı dikkate alınmıştır.
5.1.1 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin Analizi için Yeni Bir Metot-
TAYYRAM
Tarihi ahşap yapılar için önerilen bu yöntemde yangın risk analizi iki ana koşul
altında ele alınmıştır. Bunlar aşağıdaki gibidir.
1.Koşul: Zarar Görebilirlik,
2.Koşul: Yönetilebilirlik,
Çalışma bu iki ana koşulun alt düzeyde değerlendirme kriterleri ve bu

değerlendirme kriterlerine ilişkin tanımlı göstergeler ışığında tarihi ahşap yapılar
üzerinde var olan yangın tehlikesi açısından risklerin analizi yapılarak risk
yönetimi ile ilgili her bir riskin yönetilmesi için alınması gerekli önlemler ile
sonuçlanmaktadır.
Önerilen yeni risk analizi mevcut risk analiz metotlarından yola çıkılarak tarihi
ahşap yapıların özgünlüklerine bağlı oluşan farklılıklarını ve buna bağlı değişen
etkilenme oranları zarar görebilirlik düzeyini hesaba katan, bununla birlikte zarar
görebilirlik derecesini yönetilebilirlikle düşürülebileceği formül üzerinden
hesaplama yapılmaktadır.
Metot taslağı hazırlanırken Gandini ve vd. nin “Vulnerability assessment of

cultural heritage sites towards flooding events” (Gandini, A., et al, 2018) adlı
çalışmasındaki risk değerlendirme, ölçme tekniğinden yararlanılmış olup risk
analizi ile ilgili tüm parametreler; kriterler, gösterge, gösterge alt değerleri ve
gösterge etki ağırlık oranları tez kapsamında tarihi ahşap yapılar özelinde
hazırlanmıştır.
Her ne kadar tezin kapsamı “yangın tehlikesi” ile sınırlı tutulmuş olsa da tarihi
yapılarda yangın tehlikesine bağlı gelişecek risklerinin yönetimi için kılavuz
127
niteliğinde olacak bu risk analizi modelinin, yangın tehlikesi dışındaki tehlikeler
içinde uygulanabilir nitelikte olması özellikle yangına bağlı ya da yangının ikincil
durumu oluşturacağı risklerin analiz edilebilmesi açısından da önem taşımaktadır.
Tarihi ahşap yapılarda önemli bir eksiği giderecek olan çalışma kapsamında
oluşturulan yeni risk analizi metodunun risk hesaplama formülü aşağıdaki gibidir.
Tehlike (Hazard) x Zarar Görebilirlik (Vulnerability) T x ZG

Risk = ---------------------------------------------------------------------- = -------------
Yönetilebilirlik (Capacity) Y
Daha önce “Bölüm 4.1”’de de bahsedildiği gibi buradaki “Risk Formülü” özellikle
covid-19 salgın hastalığından sonra güncellenmiş Dünya Sağlık Örgütü ‘nün
formülü de kontrol edilerek “Risk= (TxZ.G)/Y” olarak kullanılmasına karar
verilmiştir. Burada yangın risklerini yönetme ile ilgili bir yöntem önerildiği için
çalışmanın katkısı sadece zarar görebilirliğin tespit edilmesiyle yeterli olmayacağı,
mevcut problemin çözülemeyeceği düşüncesiyle, yönetilebilirlik ile neyi
değiştirebileceğimizi anlamak ve hesaba katmakla hangi kısımlarda müdahale
edebileceğini böylelikle net bir şekilde ortaya koymak için özellikle yönetilebilirlik
koşulu risk analizi formülünde kullanılmıştır.
“TAYYRAM: Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu “ile ilgili
yöntemin koşul, kriter, gösterge, alt gösterge tanımları ve bunların gösterge etki
ağırlık oranlarının yer aldığı tablolar aşağıdaki gibidir.
128
Tablo 5. 1 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu (TAYYRAM);
Koşul K1: Zarar Görebilirlik
TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSK ANALİZİ METODU: TAYYRAM ZARAR GÖREBİLİRLİK KOŞULU
Kriter Gösterge G. Ağırlık
Koşul Kriter Gösterge
Kodu Kodu Oranı %
K 1.1.1 Yapı Stoku Yoğunluğu 4,6

K 1.1 Yapının Konum ve Çevre İlişkisi
K 1.1.2 Çevredeki Riskli İşletmelerin Varlığı 8
K 1.1.3 Ormanlık Alana Yakınlık 0,8
K 1.1.4 Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı 5,5
K 1.2.1 Yapım Sistemi 15,6
K 1.2.2 Cephe Malzemesi 3,7
K 1.2.3 Özgün Yangın Duvarı 5,2

Yapının Mimari Programı ve Yapım
K 1.2
Sistemi K 1.2.4 Çatı Tipi 0,7
K 1.2.5 Çatı Konstrüksiyon Malzemesi 1,7
K 1.2.6 Çatı Örtüsü Malzemesi 1
K 1.2.7 Kat Adedi 0,9
K 1.3.1 Koruma Durumu 3,6
K1 Zarar Görebilirlik K 1.3 Yapının Mevcut Fiziki Durumu

K 1.3.2 Yangın Hasarının Varlığı 2,6
K 1.3.3 Özgünlük 1,3
K 1.4.1 İşlevin Sürekliliği 3,1

K 1.4 Yapının İşlevi
K 1.4.2 İşleve Bağlı Risk 8,6
K 1.5.1 Elektrik Tesisatı
K 1.5.2 Ex-proof Patlamaya Karşı Korunmuş Sistem

19,9
K 1.5.3 Elektrik Panoları
K 1.5 Yapının Elektriksel Donanımı
K 1.5.4 Elektrik Kabloları
K 1.5.5 Elektrikli Aletler
K 1.5.6 Aydınlatma 0,9
K 1.5.7 Paratoner 0,8
K 1.5.8 İlave Donanım 11,5
Tablo 5.1’ de ele alınan Koşul K1 “Zarar Görebilirlik” ve Tablo 5.3 “Alt Gösterge
Değer Açıklamaları” sırasıyla aşağıdaki gibidir.
K1.1: Yapının Konum ve Çevre İlişkisi
K1.1.1: Yapı stoku yoğunluğu
– Çevrede çok yoğun yapı varlığı
129
– Çevrede orta yoğunlukta yapı varlığı
– Çevrede tek yapı
K1.1.2: Çevredeki riskli işletmelerin varlığı
– Dolum tesisi
– Benzinlik
– Patlayıcı madde depo, tesis vb.
– Deniz ve kara yolu yakınlığı
– Riskli işletme yok
K1.1.3: Ormanlık alana yakınlık
– Ağaç, bitki varlığı yoğun alana yakın
– Ağaç, bitki varlığı yoğun alana uzak
K1.1.4: Yapıya acil müdahale ulaşımı
– İtfaiye erişimi kolay
– İtfaiye erişimi uzak ve zor
K1.2: Yapının Mimari Programı ve Yapım Sistemi
K1.2.1: Yapım sistemi *
– Ahşap karkas
– Ahşap karkas_ Tuğla yığma
– Ahşap karkas_Taş yığma
– Diğer
*İstanbul’daki 5325 adet tarihi ahşap yapıların, taşıyıcı sistem ve taşıyıcı sistem alt
türüne göre 28 sınıflandırma yapılmıştır. 1.sırada Ahşap Karkas (alt türsüz) 2901
adet, 2. sırada Ahşap Karkas_Tuğla Yığma alt türlü, 1223 adet ve 3.sırada ise
Ahşap Karkas_Taş Yığma alt türlü 548 adet eser yapı stokunun çoğunluğunu
oluşturmaktadır. Bu 3 gurup toplam ahşap yapı sayısının %87,5’unu (%54,4
+%22,9+%10,2= %87,5) oluşturmaktadır. Kalan %12,5 oran diğer sınıf altında
olup karma yapım sistemli yapılar bu grupta değerlendirilecektir.
130
K1.2.2: Cephe malzemesi *
– Ahşap kaplama
– Taş
– Tuğla
– Sıva
– Metal
– Diğer (Hibrit vd.)
*Yangın duvarı olan cephelerde, yangın duvarı cephe kaplama olarak

değerlendirmeye alınmayacaktır.
K1.2.3: Özgün yangın duvarı
– Yapının 2 yan duvarında var
– Yapının 1 yan duvarında var
– Komşu yapının yangın duvarını kullanıyor
– Yapıda yangın duvarı yok
K1.2.4: Çatı tipi
– Beşik Çatı
– Kırma Çatı
– Diğer (Sundurma, düz vd.)
K1.2.5: Çatı konstrüksiyon malzemesi
– Ahşap
– Çelik
– Beton
– Tuğla
– Taş
– Diğer (Hibrit vd.)
K1.2.6: Çatı örtüsü malzemesi
131
– Ahşap
– Kiremit
– Metal (Kurşun, çelik sac vb.)
– Taş (Arduvaz vb.)
– Plastik Esaslı (şıngıl vd.)
K1.2.7: Kat adedi
– Tek katlı
– 2-4 katlı
– 4-6 katlı
K1.3: Yapının Mevcut Fiziki Durumu
K1.3.1: Koruma durumu
– İyi
– Orta
– Zayıf, kötü,
– Oldukça kötü
K1.3.2: Yangın hasarının varlığı
– Yapıda yangın hasarı yok
– Yapıda yangın hasarı var
K1.3.3: Özgünlük
– Yapı özgünlüğünü koruyor
– Yapıda ek ve değişiklikler var
K1.4: Yapının İşlevi
K1.4.1: İşlevin sürekliliği
– Kritik işlev var *
– Kritik işlevi yok
132
*Kritik İşlev: İşlevini kısmen veya tamamen yerine getiremediğinde çevrenin,
toplumsal düzenin ve kamu hizmetlerinin yürütülmesinin olumsuz etkilenmesi
neticesinde, vatandaşların sağlık, güvenlik ve ekonomisi üzerinde ciddi etkiler
oluşturacak ağ, varlık, sistem ve yapıların bütünüdür (AFAD, 2014b).
K1.4.2: İşleve bağlı risk *
– Konutlar
– Konaklama amaçlı binalar
– Kurumsal binalar
– Büro binaları
– Ticaret amaçlı binalar
– Endüstriyel yapılar
– Toplanma amaçlı binalar
– Depolama amaçlı tesisler
– Yüksek tehlikeli yerler
– Karışık kullanım amaçlı binalar
– İşlevsiz
*Buradaki işlevlerin sınıflandırılması "Binaların Yangından Korunması Hakkında

Yönetmelik “ten alınmıştır.
K1.5: Yapının Elektriksel Donanımı
K1.5.1: Elektrik tesisatı
– Elektrik tesisatı yasaya uygun ve düzgün çalışıyor
– Topraklanma yok
– Uygun olmayan elektrik tesisatı
– Acil durum anında devre dışı kalacak otomatik sistem yok
K1.5.2: Ex-proof patlamaya karşı korunmuş sistem
– Ex-proof patlamaya karşı korunmuş sistem mevcut
133
– Ex-proof patlamaya karşı korunmuş sistem yok
K1.5.3: Elektrik panoları
– Elektrik panoları yönetmeliğe uygun, sorun yok
– Elektrik panoları açık, yetkisiz kullanım var
– Ana panoda kaçak akım rölesi yok
– Pano üzerinde uyarı levhaları yok
– Panoların en az 1 metre yakınında yangın yükü oluşturacak malzeme

varlığı
– Pano önünde yalıtkan paspas yok
– Pano içi kabloların ayrı kapağı yok
K1.5.4: Elektrik kabloları
– Uygun olmayan elektrik kablo boruları
– Açık kablo eki, hasarlı, açıkta kablo varlığı
– Elektrik kablo sorunu yok
K1.5.5: Elektrikli aletler
– Uygun olmayan elektrikli alet kullanımı, su ısıtıcı, ufo soba vd.
– Elektrikli aletler uygun ve kullanımı kontrol ediliyor
– Elektrikli alet yok
K1.5.6: Aydınlatma
– Aydınlatma eleman ve ekipmanları uygun
– Uygun olmayan, eksik aydınlatma ekipmanı ve sistemi
– Acil durumda devreye girecek elektriksiz aydınlatma sistemi var
– Acil durumda devreye girecek elektriksiz aydınlatma sistemi yok
K1.5.7: Paratoner
– Yapıda veya yakın çevre binada paratoner var
– Paratoner yok
134
K1.5.8: İlave donanım
– Komprösör
– Jenaratör
– Diğer (Pompa, ısıtıcı, kazan, vd.)
– İlave donanımlar binanın dış yakınında
– İlave donanım yok
şeklinde beş ana değerlendirme ölçütleri başlıkları altında yapı özelinde tek tek
tanımlı göstergelere göre analiz edilir.
Analizin sonunda gösterge değerlerine verilen sayısal değerler ve açıklamalar

örnek üzerinde değerlendirilir. Her bir gösterge değeri yapının “Zarar görebilirlik”
derecesine katkı sunar. Buradan elde edilen veriler aşağıda formüllendirilen risk
değeri hesaplanmasında zarar görebilirlik kısmına yazılmaktadır.
Tehlike (T) x Zarar Görebilirlik (ZG)

Risk (R)= ----------------------------------------------
Yönetilebilirlik (Y)
135
Tablo 5. 2 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu (TAYYRAM);
Koşul K2: Yönetilebilirlik
TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSK ANALİZİ METODU: TAYYRAM YÖNETİLEBİLİRLİK KOŞULU
Kriter Gösterge G. Ağırlık
Koşul Kriter Gösterge
Kodu Kodu Oranı %
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

K 2.1.1 Kanunu 1,6
Binaların Yangından Korunması Hakkında
K 2.1 Mevcut Yasa ve Yönetmelikler K 2.1.2 Yönetmelik 2,4
Tarihi Yapıyı Yangına Karşı Koruyan Özel Sigorta
K 2.1.3 Sistemi 1,5
K 2.2.1 Yangına Yönelik Koruma Uzmanlarıyla İşbirliği 5,1
K 2.2.2 Yangına Yönelik İyileştirme Planları 4,4
K 2.2.3 Yangına Yönelik Acil Durum Tahliye Planları 2,4
K 2.2 Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı K 2.2.4 Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat 2,4
K 2.2.5 Yangına Yönelik Periyodik Kontrol 3
K 2.2.6 Yangına Yönelik Bakım 4,1
K2 Yönetilebilirlik
K 2.3.1 Yangın Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi 12,5

Yangın Uyarı ve Algılama: Duman Dedektörü
K 2.3.2 Sistemi 7,3
K 2.3.3 Yangın Uyarı ve Algılama: Doğalgaz Sistemi 3,6
K 2.3 Yapı Özelinde Yangın Yönetimine K 2.3.4 Yangın Söndürme Sistemi: Yangın Tüpleri 13,1
Yönelik Donanım ve Düzenleme
K 2.3.5 Yangın Söndürme Sistemi: Sprinkler Sistem 13,1
K 2.3.6 Yangın Söndürme Sistemi: Hidrant Sistem 13,9
K 2.4.1 Yapıda Kompartımanlaşma Sistemi 8,4
K 2.4 Yangına Yönelik Yapının Mimari Yapıda Ek ve Değişiklikler (Yapıya müdahale,

Programındaki Düzenlemeler K 2.4.2 plan/cephe/kütle kaynaklı) 1,2
Tablo 5.2’ de ele alınan Koşul K2 “Yönetilebilirlik” ve Tablo 5.4’teki Alt Gösterge
Değer Açıklamaları sırasıyla;
K2.1: Mevcut Yasa ve Yönetmelikler
K2.1.1: 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
– Yangından koruma ile ilgili tarihi yapılar açısından yeterli
– Yangından koruma ile ilgili tarihi yapılar açısından yetersiz
K2.1.2: Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
– Yangından koruma ile ilgili tarihi yapılar açısından yeterli
136
– Yangından koruma ile ilgili tarihi yapılar açısından yetersiz
K2.1.3: Tarihi yapıyı yangına karşı koruyan özel sigorta sistemi
– Sigorta sistemi var
– Sigorta sistemi yok
K2.2: Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı
K2.2.1: Yangına yönelik koruma uzmanlarıyla iş birliği
– Koruma uzmanıyla iş birliği var
– Koruma uzmanıyla iş birliği yok
K2.2.2: Yangına yönelik iyileştirme planları
– İyileştirme planı var
– İyileştirme planı yok
K2.2.3: Yangına yönelik acil durum tahliye planları
– Tahliye planı var
– Tahliye planı yok
K2.2.4: Yangına yönelik acil durum tatbikatı
– Yangına yönelik tatbikat yapılıyor
– Yangına yönelik tatbikat yapılmıyor
K2.2.5: Yangına yönelik periyodik kontrol
– Yetkili personel tarafından periyodik kontrol yapılıyor
– Yetkili personel tarafından periyodik kontrol yapılmıyor
K2.2.6: Yangına yönelik bakım
– Periyodik bakım ve kontroller yapılıyor
– Periyodik bakım ve kontroller yapılmıyor
K2.3: Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik Donanım ve Düzenleme
K2.3.1: Yangın uyarı ve algılama: Alarm sistemi
– Sistem var, çalışıyor
– Sistem var, çalışmıyor
– Sistem yok
K2.3.2: Yangın uyarı ve algılama: Duman detektörü sistemi
– Sistem yok
137
K2.3.3: Yangın uyarı ve algılama: Doğalgaz sistemi
– Sistem yok
K2.3.4: Yangın Söndürme Sistemi: Yangın tüpleri
– Yeterli ve kontrolleri yapılmış
– Yeterli, kontrolleri yok
– Yeterli, yeri uygun değil, erişim sorunu var
– Yangın tüpü yok
K2.3.5: Yangın Söndürme Sistemi: Sprinkler sistem
– Sistem yok
K2.3.6: Yangın Söndürme Sistemi: Hidrant sistem
– Sistem yok
K2.4: Yangına Yönelik Yapının Mimari Programındaki Düzenlemeler
K2.4.1: Yapıda kompartımanlaşma sistemi
– Yangın önlemeye yönelik yeterli ve uygun kompartmanlaşma var
– Yangın önlemeye yönelik yeterli ve uygun kompartmanlaşma yok
K2.4.2: Yapıda ek ve değişiklikler (yapıya müdahale, plan/cephe/kütle kaynaklı)
– Yangın durumunda acil kaçış yollarında kapanma, zorluk
– Yangın durumunda yapıya ulaşımda, müdahalede zorluk
– Yangın durumunda yapıya ulaşımda, müdahale ve kaçış yollarında kolaylık
– Yangın yükünü artırıcı, tetikleyici malzeme içermesi
şeklinde dört ana değerlendirme ölçütleri başlıkları altında yapı özelinde tek tek
tanımlı göstergelere göre analiz edilmektedir.
Analizin sonunda gösterge değerlerine verilen sayısal değerler ve açıklamalar
örnek üzerinde değerlendirildikten sonra her bir gösterge değeri yapının
“Yönetilebilirlik” derecesine katkı sunmaktadır. Buradan elde edilen veriler
138
yukarıda formüllendirilen risk değeri hesaplanmasında yönetilebilirlik kısmına
yazılmaktadır.
Tehlike (T) x Zarar Görebilirlik (ZG)

Risk (R)= ----------------------------------------------
Yönetilebilirlik (Y)
TAYYRAM yöntemine ait gösterge alt değer açıklamaları ve bu açıklamaların zarar

görebilirlik ve yönetilebilirliğe katkı oranı aşağıda Tablo 5.3 ve Tablo 5.4’teki
gibidir.
Tablo 5. 3 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu Alt Gösterge
Değer Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K1: Zarar Görebilirlik (1/5)
Gösterge G. Sayısal G. Ağırlık

Kriter Gösterge Alt Gösterge
Kodu Değeri Oranı %
Çevrede çok yoğun yapı varlığı 1

K 1.1.1 Yapı Stoku Yoğunluğu Çevrede orta yoğunlukta yapı varlığı 0,5 4,6
K1.1 Yapının Konum ve Çevre İlişkisi
Çevrede tek yapı 0
Dolum tesisi 1
Benzinlik 0,75
K 1.1.2 Çevredeki Riskli İşletmelerin Varlığı 8
Patlayıcı madde depo, tesis vb. 1
Deniz ve kara yolu yakınlığı 0.25
Riskli işletme yok 0
Ağaç, bitki varlığı yoğun alana yakın 1

K 1.1.3 Ormanlık Alana Yakınlık 0,8
Ağaç, bitki varlığı yoğun alana uzak 0
İtfaiye erişimi kolay 0

K 1.1.4 Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı 5,5
İtfaiye erişimi uzak ve zor 1
K1.1 “Yapının Konum ve Çevre İlişkisi” kriteri bağlamında gösterge ve alt

göstergelerin irdelendiği bu bölümde Zarar Görebilirlik koşuluna, gösterge ağırlık
oranı olarak katkısı toplamda %18,9’dur.
139
Tablo 5.3 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu Alt Gösterge Değer
Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K1: Zarar Görebilirlik (2/5)
Ahşap karkas 1
Ahşap karkas_Tuğla yığma 0,75

K 1.2.1 Yapım Sistemi (Su basman üstü) 15,6
Ahşap karkas_Taş yığma 0,75
Diğer 0,25
Ahşap kaplama 1
Taş 0
Tuğla 0
K 1.2.2 Cephe Malzemesi 3,7
Sıva 0
Metal 0,25
K1.2 Yapının Mimari Programı ve Yapım Sistemi
Diğer (Hibrit vd.) 1
Yapının 2 yan duvarında var 0
K 1.2.3 Özgün Yangın Duvarı Yapının 1 yan duvarında var 0,25 5,2
Komşu yapının yangın duvarını
kullanıyor 0,5
YapKa yangın duvarı yok 1
Beşik Çatı 0,5

K 1.2.4 Çatı Tipi Kırma Çatı 0,75 0,7
Diğer (Sundurma, düz vd.) 0,25
Ahşap 1
Çelik 0,25
K 1.2.5 Çatı Konstrüksiyon Malzemesi Beton 0 1,7
Tuğla, taş 0
Diğer ( Hibrit vd.) 0,5
Ahşap 1
Kiremit 0
K 1.2.6 Çatı Örtüsü Malzemesi 1
Metal (Kurşun, çelik sac vb.) 0,25
Taş (Arduvaz vb.) 0
Plastik Esaslı (şıngıl vd.) 1
Tek katlı 0,25

K 1.2.7 Kat Adedi 0,9
2-4 katlı 0,5
4-6 katlı 1
K1.2 “Yapının Mimari Programı ve Yapım Sistemi” kriteri bağlamında gösterge ve

alt göstergelerin irdelendiği bu bölümde Zarar Görebilirlik koşuluna, gösterge
ağırlık oranı olarak katkısı toplamda %28,8’dir.
140
K1.3 Yapının Mevcut Fiziki Durumu

İyi 0
Orta 0,25
K 1.3.1 Koruma Durumu 3,6
Zayıf, kötü 0,5
Oldukça kötü 1
YapKa yangın hasarı yok 0

K 1.3.2 Yangın Hasarının Varlığı 2,6
YapKa yangın hasarı var 1
Yapı özgünlüğünü koruyor 0

K 1.3.3 Özgünlük 1,3
Yapıda ek ve değişiklikler var 0,5
K1.3 “Yapının Mevcut Fiziki Durumu” kriteri bağlamında gösterge ve alt

göstergelerin irdelendiği bu bölümde Zarar Görebilirlik koşuluna, gösterge ağırlık
oranı olarak katkısı toplamda %7,5’tir.
Kritik işlev var 1

K 1.4.1 İşlevin Sürekliliği 3,1
Kritik işlevi yok 0
Konutlar 0,5
Konaklama amaçlı binalar,

0,5
Kurumsal binalar
0,25
K1.4 Yapının İşlevi
Büro binaları
0,25
Ticaret amaçlı binalar

0,5
K 1.4.2 İşleve Bğlı Risk 8,6
Endüstriyel yapılar
1
Toplanma amaçlı binalar

0,75
Depolama amaçlı tesisler

0,5
Yüksek tehlikeli yerler

1
Karışık kullanım amaçlı binalar

1
İşlevsiz 0,25
K1.4 “Yapının İşlevi” kriteri bağlamında gösterge ve alt göstergelerin irdelendiği

bu bölümde Zarar Görebilirlik koşuluna, gösterge ağırlık oranı olarak katkısı
toplamda %11,7’dir.
141
Elektrik tesisatı yasaya uygun ve düzgün

çalışıyor 0
Topraklanma yok 0,5

K 1.5.1 Elektrik Tesisatı
Uygun olmayan elektrik tesisatı 1
Acil durum anında devre dışı kalacak
otomatik sistem yok 0,75
Ex-proof patlamaya karşı korunmuş

sistem mevcut 0
K 1.5.2 Ex-proof Patlamaya Karşı Korunmuş Sistem
sistem yok 1
Elektrik panoları yönetmeliğe uygun,
sorun yok 0
Elektrik panoları açık, yetkisiz kullanım
var 0,75
Ana panoda kaçak akım rölesi yok 0,75
K 1.5.3 Elektrik Panoları Pano üzerinde uyarı levhaları yok 0,25 19,9
Panoların en az 1 metre yakınında
yangın yükü oluşturacak malzeme
varlığı 1
K1.5 Yapının Elektriksel Donanımı
Pano önünde yalıtkan paspas yok 0,25
Pano içi kabloların ayrı kapağı yok 0,25
Uygun olmayan elektrik kablo boruları 1

K 1.5.4 Elektrik Kabloları Açık kablo eki, hasarlı, açıkta kablo
varlığı 1
Elektrik kablo sorunu yok 0

Uygun olmayan elektrikli alet
kullanımı, su ısıstıcı, ufo soba vd. 1
K 1.5.5 Elektrikli Aletler Elektrikli aletler uygun ve kullanımı
kontrol ediliyor 0
Elektrikli alet yok 0
Aydınlatma eleman ve ekipmanları

uygun 0
Uygun olmayan, eksik aydınlatma
ekipmanı ve sistemi 0,75
K 1.5.6 Aydınlatma 0,9
Acil durumda devreye girecek
elektriksiz aydınlatma sistemi var 0
Acil durumda devreye girecek
elektriksiz aydınlatma sistemi yok 0,25
YapKa veya yakın çevre binada
paratoner var 0
K 1.5.7 Paratoner 0,8
Paratoner yok 0,75
Komprösör 1
Jenaratör 1
K 1.5.8 Diğer Donanımlar 11,5
Diğer (Pompa, ısıtıcı, kazan, vd.) 1
İlave donanımlar binanın dış yakınında 0,25
İlave donanım yok 0
142
K1.5 “Yapının İşlevi” kriteri bağlamında gösterge ve alt göstergelerin irdelendiği
bu bölümde Zarar Görebilirlik koşuluna, gösterge ağırlık oranı olarak katkısı
toplamda %33,1’dir.
Tablo 5. 4 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu Alt Gösterge
Değer Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K2: Yönetilebilirlik (1/4)
Gösterge G. Sayısal G. Ağırlık

Kriter Gösterge Alt Gösterge
Kodu Değeri Oranı %
Yangından koruma ile ilgili tarihi

2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını yapılar açısından yeterli 1
K 2.1.1 1,6
K2.1 Mevcut Yasa ve
Koruma Kanunu Yangından koruma ile ilgili tarihi

Yönetmelikler
yapılar açısından yetersiz 0,25

Yangından koruma ile ilgili tarihi
Binaların Yangından Korunması Hakkında yapılar açısından yeterli 1
K 2.1.2 2,4
Yönetmelik Yangından koruma ile ilgili tarihi
yapılar açısından yetersiz 0,25
Tarihi Yapıyı Yangına Karşı Koruyan Özel Sigorta sitemi var 1

K 2.1.3 1,5
Sigorta Sistemi
Sigorta sistemi yok 0
K12.1 “Mevcut Yasa ve Yönetmelikler” kriteri bağlamında gösterge ve alt

göstergelerin irdelendiği bu bölümde Yönetilebilirlik koşuluna, gösterge ağırlık
oranı olarak katkısı toplamda %5,5’tir.
Açıklamaları (TAYYRAM); Koşul K2: Yönetilebilirlik (2/4)
Yangına Yönelik Koruma Uzmanlarıyla Koruma uzmanıyla işbirliği var 1

K 2.2.1 5,1
İşbirliği
Koruma uzmanıyla işbirliği yok 0
K2.2 Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı
İyileştirme planı var 1

K 2.2.2 Yangına Yönelik İyileştirme Planları 4,4
İyileştirme planı yok 0
Tahliye planı var 1

K 2.2.3 Yangına Yönelik Acil Durum Tahliye Planları 2,4
Tahliye planı yok 0
Yangına yönelik tatbikat yapılıyor 1

K 2.2.4 Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat 2,4
Yangına yönelik tatbikat yapılmıyor 0
Yetkili personel tarafından periyodik
kontrol yapılıyor 1
K 2.2.5 Yangına Yönelik Periyodik Kontrol 3
kontrol yapılmıyor 0
Periyodik bakım ve kontroller yapılıyor 1

K 2.2.6 Yangına Yönelik Bakım 4,1
Periyodik bakım ve kontroller
yapılmıyor 0
K12.2 “Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı” kriteri bağlamında gösterge ve alt
göstergelerin irdelendiği bu bölümde Yönetilebilirlik koşuluna, gösterge ağırlık
143
oranı olarak katkısı toplamda %21,4’tür.
Sistem var, çalışıyor 1

K 2.3.1 Yangın Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi 12,5
Sistem var, çalışmıyor 0,25
K2.3 Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik Donanım ve Düzenleme
Sistem yok 0

Yangın Uyarı ve Algılama: Duman Dedektörü
K 2.3.2 Sistem var, çalışmıyor 0,25 7,3
Sistemi
Sistem yok 0

K 2.3.3 Yangın Uyarı ve Algılama: Doğalgaz Sistemi Sistem var, çalışmıyor 0,25 3,6
Sistem yok 0
Yeterli ve kontrolleri yapılmış 1
Yeterli, kontrolleri yok 0,5

K 2.3.4 Yangın Söndürme Sistemi: Yangın Tüpleri Yeterli, yeri uygun değil, erişim sorunu 13,1
var 0,25
Yangın tüpü yok 0

K 2.3.5 Yangın Söndürme Sistemi: Sprinkler Sistem 13,1
Sistem yok 0

K 2.3.6 Yangın Söndürme Sistemi: Hidrant Sistem 13,9
Sistem yok 0
K12.3 “Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik Donanım ve Düzenleme” kriteri

bağlamında gösterge ve alt göstergelerin irdelendiği bu bölümde Yönetilebilirlik
koşuluna, gösterge ağırlık oranı olarak katkısı toplamda %50,4’tür.
Yangın önlemeye yönelik yeterli ve

K2.4 Yangına Yönelik Yapının
uygun kompartmanlaşma var 1

K 2.4.1 YapKa Kompartmanlaşma Sistemi 8,4
Yangın önlemeye yönelik yeterli ve
Mimari Programındaki
uygun kompartmanlaşma yok 0

Düzenlemeler
Yangın durumunda acil kaçış yollarında

kapanma, zorluk 0
Yangın durumunda yapıya ulaşımda,
YapKa Ek ve Değişiklikler (Yapıya müdahale, müdahalede zorluk 0
K 2.4.2 1,2
plan/cephe/kütle kaynaklı)
müdahale ve kaçış yollarında kolaylık 1
Yangın yükünü artırıcı, tetikleyici
malzeme içermesi 0
144
K12.4 “Yangına Yönelik Yapının Mimari Programındaki Düzenlemeler” kriteri
bağlamında gösterge ve alt göstergelerin irdelendiği bu bölümde Yönetilebilirlik
koşuluna, gösterge ağırlık oranı olarak katkısı toplamda %9,6’dır.
Bu çalışmada “Taşıyıcı Sistem” Taşıyıcı sistemi tanımlarken temel ve su basman

seviyesine kadar tüm yapılar sabit tutulmuştur. Su basman üstü taşıyıcı sistem
değerlendirilmiştir.
Hesaplamalarda “Gösterge Sayısal Değeri” 0, 0,25, 0,5, 0,75 ve 1 olmak üzere

toplamda 5 eşit aralık üzerinden derecelendirilmiştir. Bu değerlerde Zarar
Görebilirlik için en çok etkilenme derecesi 1 olup rengi kırmızıdır (Tablo 5.5).
Tablo 5. 5 Zarar Görebilirlik (ZG) “Gösterge Sayısal Değeri”
ZG Gösterge Sayısal Değeri Açıklama
1 Çok Yüksek
0,75 Yüksek
0,5 Orta
0,25 Düşük
0 Çok az, etkilenmez
Tablo 5. 6 Yönetilebilirlik (Y) “Gösterge Sayısal Değeri”
Y (Yönetilebilirlik) Açıklama
Değeri
0 Çok düşük, çok
kötü
0,25 Düşük
0,50 Orta
0,75 Yüksek
1 Çok Yüksek
Yönetilebilirlik için en yüksek derece 1 olup rengi açık mavidir (Tablo 5.6).
145
“Gösterge Ağırlık Oranı” ise Analitik Hiyerarşi Yöntemiyle tüm gösterge
değerlerinin birbiri arasında önem derecesine göre kıyaslanmasıyla hesaplanmış
ve standart sapması 10’un altında çıkmıştır.
TAYYRAM ile risk hesaplamalarında kullanılacak;
“Risk= Tehlike x Zarar Görebilirlik / Yönetilebilirlik” formülündeki değer

unsurları aşağıdaki tablolardaki gibidir.
Tablo 5. 7 Zarar Görebilirlik (ZG) sayısal değer karşılığı
ZG (Zarar Görebilirlik) Değer Açıklama

Değeri Oranı
5 %80 - Çok Yüksek
%100
4 %60 - %79 Yüksek
3 %40 - %59 Orta
2 %20 - %39 Düşük
1 %0 - %19 Çok az, etkilenmez
Tablo 5. 8 Yönetilebilirlik (Y) sayısal değer karşılığı
Y (Yönetilebilirlik) Değer Oranı Açıklama

Değeri
1 %0 - %19 Çok düşük, çok
kötü
2 %20 - %39 Düşük
3 %40 - %59 Orta

4 %60 - %79 Yüksek
5 %80 - %100 Çok Yüksek
Tablo 5. 9 Tehlike (T) sayısal değer karşılığı (yangın)
T (Tehlike) Değeri Değer Açıklama

(Yangın) Oranı
1 %0 - %100 Sabit
146
Bu çalışmada tehlike sadece “YANGIN” üzerinden hesaplandığı için ayrıca bir
tehlike analizi yapılmayacak olup tehlike değeri formülde sabit olarak bir (1)
alınacaktır.
(Yönetilebilirlik)
RD (Risk Riskin Öncelik Durumu
Değeri)
5 (%80-100) Tolerans gösterilemez, kabul edilemez (acil önlem gerektiren
risk)
4 (%60-79) Esaslı, yüksek risk (öncelik gerektiren)
3 (%40-59) Önemli, orta risk
2 (%20-39) Olası, düşük öncelikte risk

1 (%0-19) Önemsiz, düşük, öncelik gerektirmeyen risk
Tablo 5. 11 Risk Sayısal Değeri Açıklamaları, (RD) = (ZG x T) / (Y)
RD (Risk Riskin Öncelik Açıklama

Değeri) Durumu
Kültür mirasının değerinin tamamı
Tolerans veya çoğu, her an, kısa zamanda yok
5 (%80-100) gösterilemez, kabul olabilir. Acil gerekli önlemler
edilemez (acil önlem alınmalı, faaliyetler durdurulmalı,
gerektiren risk) yapı ve yapının çevresinin
kapatılması düşünülmelidir
Kültür mirasının önemli ölçüde
hasar görmesi veya önemli bir
4 (%60-79) Esaslı, yüksek risk kısmının tamamen kaybedilmesi
(öncelik gerektiren) mümkündür. Kısa sürede
iyileştirilmelidir
(Birkaç ay içinde)
Kültür mirasının küçük bir kısmında
önemli değer kaybı veya büyük bir
3 (%40-59) Önemli, orta risk kısmında küçük bir değer kaybı
olması muhtemeldir Yıl içinde
iyileştirilmelidir
Kültür mirasında küçük hasar veya
2 (%20-39) Olası, düşük öncelikte değer kaybı. Gözetim altında
risk tutulmalıdır
Önemsiz, düşük, Kültür mirası üzerinde çok uzun
1 (%0-19) öncelik gerektirmeyen yıllar içinde minimum veya önemsiz
risk hasar veya değer kaybı. Önlem
öncelikli değildir
147
Risk Değeri (R.D) hesaplanırken;
– Tehlike,
– Zarar görebilirlik ve
– Yönetilebilirlik, üçlü bileşeni riskin derecesini hesaplamamıza yardımcı olup o
riski yönetme konusunda bizlere önemli bir veri sağlamaktadır.
Fiziki olarak yangın risklerinin dışında aşağıdaki bazı önemli etkenler yangın risk
analizi sonucunda ortaya çıkan durum ile çakıştırılarak riskin büyüklüğü ya da acil
önlem alınması gerekliliği durumunda göz önünde bulundurulması gerekir.
Dikkate alınması gereken risk analizine dolaylı olarak giren önemli ekstrem
durumlar;
– “Yapının kütlesel formu, form yangın ilişkisi: Yangının çıkış ve yayılımı
açısından kütle formu yangının büyümesi ve söndürülmesine etki
edebilmektedir. Dolu kütle, H, E, F, U, L ve diğer sarmal formdaki yapı
kütlesine sahip yapılar kendi aralarında yangının yayılışı ve yangına müdahale
açısından değerlendirilmelidir. Ayrıca yapının içindeki yatayda ve dikeydeki
lineer boşluklar (merdivenkovası gibi ciddi düşey akslar) risk
değerlendirmesinde dikkate alınmalı, gerekirse konu hakkında uzmanlarla
görüşülmelidir.
– İklim Sıcaklık Etkisi: Yapının bulunduğu bölgenin mevsim normalleri
ortalaması dışındaki yüksek sıcaklığın yapı malzemesi ve yangın üzerindeki
etkisi dikkate alınmalıdır.
– İklim Rüzgâr Etkisi: Yapının bulunduğu bölgedeki senelik rüzgâr haritaları
dikkate alınarak yangının yayılması üzerindeki etkisi değerlendirilmelidir.
– Tetikleyici Tehlikeler (Başka Tehlikenin varlığı): Yapının bulunduğu yerdeki
deprem, sel, savaş, terör, kaos, silahlı saldırı, vandalizm, kundaklama gibi
güvenlik açıkları ve başka afetlerin tetiklemesiyle yangın durumu gözden
geçirilmelidir.
– Yapı Kullanıcı Profili (Yangın Bilinç Seviyesi): Yapıyı daimî kullanıcı, ziyaretçi
ve geçici kullanıcı yangın bilinç seviyesi dikkate alınmalıdır. TAYYRAM metodu
analizinde kullanılan parametreler yapının kendisi ve çevresi ile ilgili risk
alışverişinden, bu riskleri yönetebilmek için gerekli tüm argümanları
sorguladığı için risk analizi tarihi ahşap yapının mütevazi olup olmamasına
148
bakılmaksızın uygulanabilir olması yöntemin kapsayıcılığını göstermektedir.
Burada bir konuya daha değinecek olursak; risk analizi metodunda işleve bağlı
riskler ölçülmektedir. Fakat mütevazi ve konut işlevi gören bazı yapılarda
kullanıcıya bağlı risklerin kontrol edilmesinde bir sıkıntı olma ihtimali göz
önünde bulundurulmalıdır. Normal şartlar altında kullanıcı profili sürekli
değişen ve bu değişkenliği kontrol etmek konut yapılarında resmi kurum
yapılarından daha zordur. Okul, camii, müze vb. yerlerde de kullanıcı, ziyaretçi
profili sürekli değişebilmekte olup bu yerlerde zaman zaman güvenlik
önlemlerin olması kontrolü artıran sebeptir. Diğer taraftan SMÖ yapılarda
yönetilebilirlik parametreleri kontrol mekanizması olmadığı için düşük çıkma
olasılığı vardır. Bu durumu risk analizi sırasında dikkate almakta fayda
olacaktır.
– Yapının Barındırdığı Değerler: Yapının kültürel değeri (derece), yapının genel
değerleri (teklik, anı, tarihsel, simgesel, belgesel vd.) ve yapının işlevi kaynaklı
ve işlevi dışında barındırdığı taşınabilir değerler dikkate alınmalıdır.
– Yapım Sistemi ve Malzeme: Yapının yapım sistemi ve malzeme bilgisi net bir
şekilde belirlenemiyorsa risk değerlendirilmesi için tehlike en yüksek puan
üzerinden değerlendirilmeye, puanlanmaya alınmalıdır.
– Yapı Bazında Çevresel Yeterlilikler: Yapının bulunduğu konumda sosyo-
ekonomik çevrenin yapının korunması açısından uygun olup olmadığı
değerlendirilmelidir.
– Yangın Vaka İstatistikleri: Yangın vaka raporlarından gelen bilgilerde yapının
bulunduğu konumda geçmiş dönemde yangın vakalarının sıklık durumu da
değerlendirmeye alınmalıdır.”
Bu bilgileri de dikkate alarak örnek tarihi ahşap yapı üzerindeki yangın risklerinin
analizini yapabilmek için Tablo 5.12, Tablo 5.13 ve Tablo 5.14’teki TAYYRAM
Uygulama Formları kullanılmaktadır.
149
Uygulama Formu “Ana Sonuç Tablosu”
TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSKLERİNİN ANALİZİ METODU (TAYYRAM) UYGULAMA FORMU
Orijinal Adı Analiz Tarihi
KÜLTÜR Günümüzdeki Adı
VARLIĞI Orjinal İşlevi Envanter No Pafta
ENVANTER Günümüzdeki İşlevi İl Ada
BİLGİSİ Tescil Durumu İlçe Parsel
Analizi Yapan Mahalle Yapım Tarihi
KONUM FOTOĞRAF
GÖZLEM VE NOTLAR
HESAPLAMA DETAYLARI
Risk Değeri T (Tehlike) Değer Oranı Açıklama NOT:
Tehlike x Zarar Görebilirlik
Hesaplama Risk (RD)=
Sabit
Formülü Yönetilebilirlik 1 %0 - %100
(Yangın)
ZG (Zarar Örnek Örnek RD (Risk Örnek Yapı

Değer Oranı Açıklama Y (Yönetilebilirlik) Değer Oranı Açıklama Riskin Öncelik Durumu
Görebilirlik) Yapı Skor Yapı Skor Değeri) Sonuç
Çok düşük, çok Tolerans gösterilemez, kabul edilemez (acil önlem
5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 %0 - %19 5(%80-100)
gerektiren risk)
kötü
4 %60 - %79 Yüksek 2 %20 - %39 Düşük 4 (60-79) Esaslı, yüksek risk (öncelik gerektiren)
3 %40 - %59 Orta 3 %40 - %59 Orta 3 (%40-59) Önemli, orta risk
2 %20 - %39 Düşük 4 %60 - %79 Yüksek 2 (%20-39) Olası, düşük öncelikte risk
1 %0 - %19 Çok az, etkilenmez 5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 (%0-19) Önemsiz, düşük, öncelik gerektirmeyen risk

Uygulama Formu “Zarar Görebilirlik Ana Tablosu” (1/5)
TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSK ANALİZİ METODU: TAYYRAM ZARAR GÖREBİLİRLİK
Analiz Tarihi:
KOŞULU DEĞERLERİ
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kriter Gösterge Alt Gösterge Ağırlık Sayısal Yapı Skor
Kodu Kodu
Oranı % Değeri Değeri

K1.1.1 Yapı Stoku Yoğunluğu
Çevrede orta yoğunlukta yapı varlığı
4,6
0,5

Yapının Konum ve Çevre İlişkisi
Dolum tesisi 1
Benzinlik 0,75
K1.1.2 Çevredeki Riskli İşletmelerin Varlığı
Patlayıcı madde depo, tesis vb.
8
1
K1.1

K1.1.3 Ormanlık Alana Yakınlık 0,8

K1.1.4 Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı 5,5
150
Tablo 5.13 Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risk Analizi Metodu (TAYYRAM)
Ahşap karkas 1

K1.2.1 Yapım Sistemi (Su basman üstü) 15,6
Diğer 0,25
Ahşap kaplama 1
Taş 0
Tuğla 0
K1.2.2 Cephe Malzemesi 3,7
Sıva 0
Metal 0,25

Yapının Mimari Programı ve Yapım Sistemi
Yapının 1 yan duvarında var 0,25

K1.2.3 Özgün Yangın Duvarı 5,2
Komşu yapının yangın duvarını kullanıyor 0,5
Yapıda yangın duvarı yok 1
Beşik Çatı 0,5

K1.2
K1.2.4 Çatı Tipi
Kırma Çatı
0,7
0,75
Ahşap 1
Çelik 0,25
K1.2.5 Çatı Konstrüksiyon Malzemesi
Beton
1,7
0
Tuğla, taş 0
Ahşap 1
Kiremit 0
K1.2.6 Çatı Örtüsü Malzemesi
Metal (Kurşun, çelik sac vb.)
1
0,25
Tek katlı 0,25

K1.2.7 Kat Adedi
2-4 katlı
0,9
0,5
4-6 katlı 1
151
İyi 0
Yapının Mevcut Fiziki Durumu

Orta 0,25
K1.3.1 Koruma Durumu 3,6
Zayıf, kötü 0,5
Oldukça kötü 1
K1.3
Yapıda yangın hasarı yok 0
K1.3.2 Yangın Hasarının varlığı 2,6
Yapıda yangın hasarı var 1

K1.3.3 Özgünlük 1,3
Kritik işlev var 1

K1.4.1 İşlevin Sürekliliği 3,1
Konutlar 0,5
Konaklama amaçlı binalar, 0,5
Kurumsal binalar 0,25

Yapının İşlevi
Büro binaları 0,25
K1.4 Ticaret amaçlı binalar 0,5
K1.4.2 İşleve Bağlı Risk 8,6

Endüstriyel yapılar 1
Toplanma amaçlı binalar 0,75
Depolama amaçlı tesisler 0,5
Yüksek tehlikeli yerler 1

1
İşlevsiz 0,25
152
Elektrik tesisatı yasaya uygun ve düzgün 0
çalışıyor 0
1
Topraklanma yok 0,5
K1.5.1 Elektrik Tesisatı
4
Uygun olmayan elektrik tesisatı 1
Acil durum anında devre dışı kalacak 2,9

otomatik sistem yok 0,75
Ex-proof Patlamaya Karşı Korunmuş sistem mevcut 0
K1.5.2 Sistem
1,5
sistem yok 1
Elektrik panoları yönetmeliğe uygun, 0
sorun yok 0
0,5
var 0,75
2
K1.5.3 Elektrik Panoları
Pano üzerinde uyarı levhaları yok
0,5
0,25
Panoların en az 1 metre yakınında yangın 2

yükü oluşturacak malzeme varlığı 1
0,5
Pano önünde yalıtkan paspas yok 0,25
Yapının Elektriksel Donanımı
Pano içi kabloların ayrı kapağı yok 0,5 0,25
1
Uygun olmayan elektrik kablo boruları 1
K1.5.4 Elektrik Kabloları

Açık kablo eki, hasarlı, açıkta kablo varlığı
1
1
Elektrik kablo sorunu yok 0 0

Uygun olmayan elektrikli alet kullanımı,
su ısıstıcı, ufo soba vd. 1
K1.5.5 Elektrikli Aletler Elektrikli aletler uygun ve kullanımı 2,5
kontrol ediliyor 0
0
Aydınlatma eleman ve ekipmanları uygun 0
0,5
ekipmanı ve sistemi 0,75
K1.5.6 Aydınlatma
Acil durumda devreye girecek elektriksiz
0
aydınlatma sistemi var 0
0,4
aydınlatma sistemi yok 0,25
Yapıda veya yakın çevre binada paratoner
var 0
K1.5.7 Paratoner 0,8
Paratoner yok 0,75
3
Komprösör 1
3
Jenaratör 1
K1.5.8 İlave Donanım
Diğer (Pompa, ısıtıcı, kazan, vd.)
3
1
2,5
İlave donanımlar binanın dış yakınında 0,25
İlave donanım yok 0 0
153
Uygulama Formu ““Yönetilebilirlik Ana Tablosu” (1/4)
TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSK ANALİZİ METODU: TAYYRAM YÖNETİLEBİLİRLİK

Analiz Tarihi:
KOŞULU DEĞERLERİ
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kodu Kodu
Yangından koruma ile ilgili tarihi yapılar
Mevcut Yasa ve Yönetmelikler
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını açısından yeterli 1

K2.1.1 Koruma Kanunu
1,6
açısından yetersiz 0,25
Binaların Yangından Korunması açısından yeterli 1
K2.1 K2.1.2 2,4
Hakkında Yönetmelik Yangından koruma ile ilgili tarihi yapılar

K2.1.3 1,5
Sigorta Sistemi

K2.2.1 İşbirliği
5,1

K2.2.2 Yangına Yönelik İyileştirme Planları 4,4
Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı
Yangına Yönelik Acil Durum Tahliye Tahliye planı var 1

K2.2.3 Planları
2,4
K2.2
K2.2.4 Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat 2,4
K2.2.5 Yangına Yönelik Periyodik Kontrol 3

K2.2.6 Yangına Yönelik Bakım 4,1
Periyodik bakım ve kontroller yapılmıyor 0
154
K2.3.1 Yangın Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi

Sistem var, çalışmıyor
12,5
0,25
Sistem yok 0
Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik Donanım ve Düzenleme

Yangın Uyarı ve Algılama: Duman
K2.3.2 Dedektörü Sistemi
7,3
Sistem yok 0

Yangın Uyarı ve Algılama: Doğalgaz
K2.3.3 3,6
Sistemi
Sistem yok 0
K2.3
Yangın Söndürme Sistemi: Yangın Yeterli, kontrolleri yok 0,5

K2.3.4 Tüpleri
13,1
Yeterli, yeri uygun değil, erişim sorunu
var 0,25

Yangın Söndürme Sistemi: Sprinkler
K2.3.5 Sistem var, çalışmıyor
13,1
0,25
Sistem
Sistem yok 0

Yangın Söndürme Sistemi: Hidrant
K2.3.6 Sistem var, çalışmıyor
13,9
0,25
Sistem
Sistem yok 0
Yangın önlemeye yönelik yeterli ve uygun
Yangına Yönelik Yapının Mimari
Programındaki Düzenlemeler
kompartmanlaşma var 1
K2.4.1 Yapıda Kompartımanlaşma Sistemi 8,4
kompartmanlaşma yok 0
kapanma, zorluk 0
K2.4
Yapıda Ek ve Değişiklikler (Yapıya müdahalede zorluk 0
K2.4.2 müdahale, plan/cephe/kütle kaynaklı)
1,2
malzeme içermesi 0
100 Toplam
Risk analizi yapılacak tarihi bir yapıda risk bileşenini hesaplayabilmek için;
– Coğrafi bilgi sistemleri (CBS)
– İklim tabloları
– Doğal afet istatistiksel verileri
155
– İtfaiye gibi devlet kurumlarından alınan yangınlara ilişkin istatistiksel veriler
– Yapıya ait dokümantasyon,
– Çalışan, görevli personel bilgisi
– Daha önceki yaşanılan vakalar, hasarlar
– Alanında teknik ve bilimsel uzmanlar
– Yapının bulunduğu bölgenin, ülkenin istatistiklerinin yanında o yapıya benzer
kültür miraslarının olduğu başka ülkelerinde kültür mirasları yönetimi ile ilgili
bilgiler ile benzer kurum kuruluş ve kişilerden yararlanılmalıdır.
Her bir tehlikenin, riskin yönetimi, riskin bertaraf edilmesi için gerekli
organizasyon yani kim neyi yapacak ve gerekli kaynaklar örneğin hangi malzeme,
hangi ekipman, hangi kaynak gibi konular açığa kavuşturulmalıdır.
Burada bazı kararlar ve eylemler basit bir şekilde yapılabilirken bazılarında farklı
meslektaş, uzman kişiler, profesyoneller, itfaiye, polis, sivil toplum örgütleri,
gönüllüler, ordu, ya da farklı sektörlerin hatta üniversitelerin iş birliği katılımı
gerekebilecektir.
Tüm bu kuruluşlar etkin bir risk yönetimi için ihtiyaç duyulması halinde koordine
ve ortak bir şekilde çalışıp planlayarak kültür mirasında var olan riskleri yönetmek
için organizasyonun yönetimde açık bir şekilde görev alabilmelidir.
5.2 TAYYRAM Yönteminin Örnek Tarihi Ahşap Yapılarda

Değerlendirilmesi; İstanbul İli Örneği
İstanbul Kültür Varlıkları Envanteri Projesi (2015-2019)’ne göre Türkiye’nin

tescilli kültür mirasının yaklaşık üçte biri %32 ile İstanbul ilinde bulunmaktadır
(URL60). Örneklem alanı olarak seçilmesinde birincil kriterlerden biri hem kültür
mirası açısından yapı varlığının fazla olması hemde üç farklı medeniyete ev
sahipliği yapmış kadim bir kent olması, aynı zamanda ahşap yapı mirası açısından
geniş bir yelpazeye sahip olması yatmaktadır.
156
5.2.1 İstanbul’daki Tarihi Ahşap Yapıların Sınıflandırılması
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı bünyesindeki

Kültürel Miras Koruma Müdürlüğü’nün başlıca görevi “İstanbul bütününde
kültürel miras envanterlerinin oluşturulması ve güncellenmesine yönelik
araştırma, veri toplama, belgeleme, tespit ve analiz çalışmalarını yürütmek ve bu
çalışmaları ortak kullanıma katkı sağlamak amacıyla basılı materyal ve/veya
erişilebilir veri bankası haline getirmek” oluğunu dile getiren E.Kudde bu amaçla
yola çıkılan “İstanbul Kültür Varlıkları Envanter Projesi 2015-2019”da yapılan
çalışmalar neticesinde İstanbul il sınırları çerçevesindeki tüm tarihi yapıların
envanter çalışması yapılmış olup yaklaşık 35.000 eser kayıt altına alınmıştır Kayıt
altına alınan eserlerin 5.325 adeti tezin örneklem alanı ve inceleme konusunu
içeren tarihi ahşap yapıları kapsamaktadır (URL60).
İBB envanter projesinden alınan bilgilerden kayıt altına alınan bu eserleri tescil
durumu, taşıyıcı sistem ve alt türleriyle birlikte tescil grubuna göre sınıflandıracak
olunursa Tablo 5.15-5.16-5.17);

sınıflandırma
Tescil Durumu Eser Sayısı

Tescilli Eser 5.148 adet
Tescilsiz Eser 177 adet
Tablo 5.15 e göre İstanbul il sınırları içerisinde tespit edilmiş 5.325 adet tarihi
ahşap yapıların 5.148 adeti tescilli olup, 177 adeti ise henüz tescil edilememiştir.
157
Grup Grup Bilgisi Tescilli Eser Tescilsiz Eser

Sırası
1 I 184 1
2 IB 6
3 II 2516 1
4 II A1 4
5 II A2 37
6 II A3 40
7 II A4 5
8 II B 1
9 III 64
10 IV 6
11 BOŞ 910 170
12 BELİRSİZ 1375 5
Tablo 5.16 ye göre İstanbul il sınırları içerisindeki 5.325 adet tespit edilmiş ahşap
yapı eseri 12 grup altında incelenmiş olup 2.516 adet ile çoğu kısmının II. grup
eser sınıfına girdiği görülmüştür.

Alt Türüne göre sınıflandırma
Sıra Taşıyıcı 1.Alt Tür 2.Alt Tür 3.Alt Tür Eser

Sistem Sayısı
1 Ahşap Karkas - - - 2.901
2 Ahşap Karkas Ahşap Yığma - - 2
3 Ahşap Karkas Betonarme - - 165
Karkas
4 Ahşap Karkas Betonarme Bilinmiyor - 13
Karkas
5 Ahşap Karkas Betonarme Çelik - 4
Karkas Karkas
6 Ahşap Karkas Betonarme Taş Yığma - 13
Karkas
158
Alt Türüne göre sınıflandırma (devamı)
7 Ahşap Karkas Betonarme Taş Yığma Çelik 1

Karkas Karkas
8 Ahşap Karkas Betonarme Taş Yığma Tuğla 5
Karkas Yığma
9 Ahşap Karkas Betonarme Taş Yığma Tuğla 1
Karkas Yığma
Çelik
Karkas
10 Ahşap Karkas Betonarme Tuğla - 38
Karkas Yığma
11 Ahşap Karkas Betonarme Tuğla Çelik 1
Karkas Yığma Karkas
12 Ahşap Karkas Bilinmiyor - - 252
13 Ahşap Karkas Bilinmiyor Çelik - 4

Karkas
14 Ahşap Karkas Bilinmiyor Taş Yığma - 1
15 Ahşap Karkas Çelik Karkas - - 5

16 Ahşap Karkas Hımış - - 14
17 Ahşap Karkas Hımış Taş Yığma - 6
18 Ahşap Karkas Hımış Taş Yığma Tuğla 1
Yığma
19 Ahşap Karkas Kerpiç Yığma - - 1
20 Ahşap Karkas Taş Yığma - - 548

21 Ahşap Karkas Taş Yığma Tuğla - 98
Yığma
22 Ahşap Karkas Tuğla Yığma - - 1223
23 Ahşap Karkas Tuğla Yığma Çelik - 6
Karkas
24 Ahşap Yığma - - - 3
25 Ahşap Yığma Betonarme - - 1
Karkas
26 Ahşap Yığma Bilinmiyor - - 3
27 Ahşap Yığma Taş Yığma - - 5
28 Ahşap Yığma Tuğla Yığma - - 10
159
İstanbul’daki tarihi ahşap yapılar, taşıyıcı sistem ve taşıyıcı sistem alt türüne göre
28 sınıflandırma yapılmıştır. Tablo 5.17 de görüldüğü üzere bu
sınıflandırmalardan 1.sırada Ahşap Karkas (alt türsüz) 2901 adet, 2. sırada Ahşap
Karkas_Tuğla Yığma alt türlü 1223 adet ve 3.sırada ise Ahşap Karkas_Taş Yığma
alt türlü 548 adet eser yapı stokunun çoğunluğunu oluşturmaktadır.
5.2.2 İnceleme Yapılacak Tarihi Ahşap Yapı Örneklerine İlişkin Seçim Kriterleri
Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, Türkiye genelinde 108.813 adet

taşınmaz kültür mirası bulunmakta ve İstanbul, yaklaşık 152 türde 35.000 kültür
mirası, ülke genelindeki tarihî eser yoğunluğunun %32’sini barındırmaktadır
(URL61).
Kentin hem tarihine hem de güncel durumuna ışık tutan “İstanbul Kültür Varlıkları
Envanteri Projesi”, İstanbul genelinde yapılmış çalışma neticesinde tespit edilen
5.325 adet tarihi ahşap yapı taşıyıcı sistemine göre kategori yapıldığında ortaya
çıkan tablo tezin ana konusunu içerecek 3 adet örneğin ana seçim kriterlerinden
birisini oluşturmaktadır. Tespit edilen 152 türün içerisinde sivil mimarlık
örnekleri, camii, yalı, köşk, okul, müze, kilise, tekke, iskele, kütüphane, imaret,
kahvehane, müştemilat, mevlevihane, hastane, bakımevi, mektep, han gibi yapılar
bulunmaktadır.
Tez kapsamında çalışılan tarihi ahşap yapılar Tablo 5.17’den gelen veriler
değerlendirilerek ve aşağıdaki parametreler dikkate alınarak seçilmiştir.
‘’Taşıyıcı sistem türüne göre tüm ahşap yapılar içinde yüksek bir yüzdeye sahip
olması (%54,4 +%22,9+%10,2= %87,5)
– Yapıların fonksiyonlarının (işlev) farklı olması
– Yapıların konstrüksiyon sistemlerinin, mimari programlarının farklı olması
– Yapıların bulundukları çevre ile risk transferi ilişkisini inceleyebilmek için

farklı bölge ve konum özellikleri taşıması
– Yapının tez kapsamında tüm detaylarıyla incelenmesini engelleyecek yasa,

işletimsel, gizlilik-güvenlik kısıtının bulunmaması ve
– Yapıların korunmuşluk durumlarının iyi veya orta seviyesinde olması ”
160
Bu parametreler ve Tablo 5.17’teki sınıflandırma temel alınarak 3 adet örnek tarihi
ahşap yapı seçilmiştir. Bu yapılar ve türleri aşağıdaki gibidir.
1.Örnek: Ahşap Karkas, 2901 adet yapı içerisinden;

Ertuğrul Tekke Camii, Cihannüma – Beşiktaş
2.Örnek: Ahşap Karkas_Tuğla Yığma alt türlü, 1223 adet yapı içerisinden;
Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası (Eski Kaymakamlık Binası,
Konak/Köşk) Zuhuratbaba – Bakırköy
3.Örnek: Ahşap Karkas_Taş Yığma alt türlü, 548 adet eser yapı içerisinden;
İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Mazlum Ağa Köşkü (Eroğan
Köşkü) – Altunizade - Üsküdar
Seçilen tarihi ahşap yapıların; “yapının kimlik bilgisi, yapı adı, yapım yılı, özgün
işlevi, günümüzdeki işlevi, yapım sistemi, kat adeti, m2, parseldeki konumu, risk
transfer verileri, kullanıcı bilgisi, acil durum merkezlerine yakınlığı, araştırmada
öncelik değeri (değer analizi), yapının tarihsel gelişimi’’ verileri tanımlandıktan
sonra incelenen yapıdaki yangın riskleri analiz edilerek “Ahşap Yapılarda Yangın
Risk Yönetimi” için öneriler getirilmiştir.
5.3 Seçilen Örnekler Üzerinden Yangın Risk Analizi Örneklenmesi
Çalışmanın bu bölümünde, Bölüm 5.1 de önerilen yeni risk analizi metodu ile
tezin örneklem alanı olan İstanbul ili sınırları içerisinden seçilmiş 3 adet tarihi
ahşap yapı hakkında bilgi verildikten sonra yangın risk analizleri yapılmıştır.
5.3.1 Ertuğtul Tekke Camii ve Yangın Risk Analizi
Yapının adı: Ertuğrul Tekke Camii, Cihannüma, Beşiktaş / İstanbul
İşlevi: Özgün işlevi tekke, günümüzdeki işlevi cami (dini yapı)
Kısa tarihsel gelişimi: Üzerindeki kitabeye göre 1887 yılında II. Abdülhamid
tarafından yaptırılan Cami, Osmanlı Mimarisi’nin son döneminin sosyo-kültürel
yapısı ile mimari özelliklerini belgeleyen bir kültür mirasıdır. Beşiktaş’ta Yıldız
Mahallesi’nde (Şekil 5.1) bulunan yapı arşivlere göre Şazeli tarikatının ileri gelen
şeyhlerinden Şeyh Hamza Zafir Efendi (ö.1903) adına tesis edilmiştir. Cami tekke
niteliğinde olan bu kuruluşun adı, Osmanlı hanedanının atası Ertuğrul Gazi’nin
hatırasını canlandırmak arzusunun yanı sıra II. Abdülhamid’in, yine bu amaçla
161
Domaniç yöresi Türkmenlerinden oluşturduğu Ertuğrul Alayı’nın ibadetine tahsis
edilmesinden kaynaklanmaktadır (Yücel & Koçak, 2010).
Şekil 5. 1 Ertuğrul Tekke Camii konum (URL63)
1417 m2’lik geniş bir avlu içinde, 571 m2 oturum alanına sahip ana bina cami
olarak kullanılmakta, ilk inşa edildiğinde Cami-tevhidhane ve selamlıktan ibaret
olan yapılar arasındaki tekke, harem ve misafirhane bölümlerinden meydana
gelmektedir. Bahçenin batı kısmına 1905-1906’da Raimondo d’Aronco tarafından
birbiri ile bağlantılı türbe–kitaplık-çeşme üçlüsü eklenmiştir (Şekil 5.2) (Yücel &
Koçak, 2010) (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994).
Şekil 5. 2 Ertuğrul Tekke Camii Çeşme, Şeyh Muhammed Zarifi Türbesi ve

Kitaplık (Tarım, 2021)
162
Tekke ve zaviyelerin kapatılmasına dair kanun yürürlüğe girince binaların
mülkiyeti Vakıflar İdaresi’ne geçmiştir. Fakat kullanımları önce İstanbul
Belediyesi’ne, sonra Millî Eğitim Bakanlığı’na devredilmiştir. Cami-tevhidhane
dışındaki bölümlere okul fonksiyonu verilerek, bu mekânlar 1957’ye kadar Şair
Nedim İlkokulu olarak kullanılmıştır. İlkokulun başka bir binaya taşınmasının
ardından cami 1960 yılında ibadete açılmıştır (Yücel & Koçak, 2010) (Dünden
Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994).
Şekil 5. 3 Ertuğrul Tekke Camii Cuma Selamlığı (1876-1909) (URL62)
İlk olarak 1960 ve 1969-1973 yılları arasında Vakıflar İdaresi’nce onarılan cami,
en son 2010 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir
(Tanman, 1994).
Yapının üst katındaki korkuluk duvarından kubbe eteğine kadar kapatılmış ahşap
kafeslerin marangozlukla ilgilenen II. Abdülhamid tarafından yapıldığı
bilinmektedir. Yapının kuzeybatı köşesinde bulunan taş ve tuğladan oluşan kâgir
minare yapıya sonradan eklenmiştir (Tanman, 1994).
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: Marsilya kiremit örtülü kırma çatıya sahip
Ertuğrul Tekke Cami moloz taş temeller üzerinde iki katlı, taşıyıcı sistemi ahşap
karkas bir yapıdır. Temel dış duvarları sıva, ahşap karkas duvarlarda bağdadi olup
163
iç kısımdan sıva ile kapatılmıştır. Dikdörtgen planlı, 2 katlı olan ahşap yapının
sadece kuzey selamlık bölümünün altındaki bodrumu kısmi olarak
kullanılmaktadır. Eser, kendi içinde üç ana bölüme ayrılmıştır: Orta bölümde kare
planlı cami-tevhidhane harimi ve bunun üzerinde kadınlar mahfili; güneyde “T”
planlı hünkâr dairesi, kuzeyde ise hünkâr dairesinin simetriği olan selamlık yer
almaktadır. Her bölüm, kendine ait giriş sofaları ve merdivenleri ile birbirinden
bağımsızdır. Söz konusu bölümler zemin katta ara geçiş holleri ile birbirine
bağlanmıştır (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994). (Tanman, 1994)
(URL64).
Şekil 5. 4 Ertuğrul Tekke Camii Güney, Doğu, Batı ve Kuzey Batı Cephesi
(Tarım, 2021)
Eklektik mimari üsluba sahip yapının selamlık bölümünün zemin katı dışında
kalan tüm mekânlarında, bağdadi sıvalı duvarlar ve tavanlar üzerinde kalem işi
tekniği ile meydana getirilmiş zengin süslemeler görülmektedir. Mekânların
köşeleri ile kapı ve pencere açıklıkları arasında kalan duvar yüzeyleri dikdörtgen
panolara bölünmüş, bunların ortalarına, klasik Osmanlı süslemesindeki Rumi
motiflerle Barok-Rokoko üslubundan alınma kıvrık dallarla ve natüralist üsluplu
164
çiçeklerin karışımından oluşan şemseler kondurulmuş, köşelere de kıvrık dallarla
köşebentler nakşedilmiştir. Ertuğrul Tekke Cami’nin özellikle hünkâr dairesindeki
mekânlarda duvar ve tavan tezyinatının, Yıldız Sarayı’ndaki birtakım bölümlerde
bulunan tezyinatın yoğunluğuna ulaştığı görülmektedir (Dünden Bugüne İstanbul
Ansiklopedisi, 1994) (Aslanapa, 1986) (Eryılmaz & Özgür Yıldız, 2019) (URL65).
Şekil 5. 5 Ertuğrul Tekke Camii iç mekan süslemeleri (Tarım, 2021)
Örnek yapı Ertuğrul Tekke Camii’ sinde TAYYRAM yöntemi ile yapılmış risk analizi
ve sonuçları Tablo 5.18, Tablo 5.19 ve Tablo 5.20’de verilmiştir.

Değerleri (1/5)
Analiz Tarihi: 19.06.2022
KOŞULU DEĞERLERİ
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kodu Kodu

K1.1.1 Yapı Stoku Yoğunluğu 4,6 0,5 2,3

Çevrede orta yoğunlukta yapı varlığı 0,5
Dolum tesisi 1
Benzinlik 0,75
K1.1.2 Çevredeki Riskli İşletmelerin Varlığı 8 0 0
K1.1

K1.1.3 Ormanlık Alana Yakınlık 0,8 1 0,8

K1.1.4 Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı 5,5 1 5,5
Tablo 5.18 (1/5)’de görüldüğü üzere Ertuğrul Tekke Camii’sinde “Zarar

Görebilirlik” koşulu, K1.1 kodlu “Yapının Konum ve Çevre İlişkisi” kriteri
165
üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; Caminin çevresinde orta yoğunlukta
yapı varlığı bulunmakta olup, yakın çevresinde riskli işletme bulunmamaktadır.
Yapı çevresi açısından ağaç, bitki yoğunluğu bir alana yakın, itfai araçların ulaşımı
ortalama 4 dakikanın üzerinde olup, hızlı müdahale açısından uzak bir
noktadadır.
Tablo 5.18 Ertuğrul Tekke Camii, Risk Analizi “Zarar Görebilirlik Koşulu”
Değerleri (2/5)
Ahşap karkas 1

K1.2.1 Yapım Sistemi (Su basman üstü) 15,6 1 15,6
Diğer 0,25
Ahşap kaplama 1
Taş 0
Tuğla 0
K1.2.2 Cephe Malzemesi 3,7 1 3,7
Sıva 0
Metal 0,25

K1.2.3 Özgün Yangın Duvarı 5,2 1 5,2
Beşik Çatı 0,5

K1.2
K1.2.4 Çatı Tipi 0,7 0,75 0,525
Kırma Çatı 0,75
Ahşap 1
Çelik 0,25
K1.2.5 Çatı Konstrüksiyon Malzemesi 1,7 1 1,7
Beton 0
Tuğla, taş 0
Ahşap 1
Kiremit 0
K1.2.6 Çatı Örtüsü Malzemesi 1 0 0
Tek katlı 0,25

K1.2.7 Kat Adedi 0,9 0,5 0,45
2-4 katlı 0,5
4-6 katlı 1

Görebilirlik” koşulu, K1.2 kodlu “Yapının Mimari Programı ve Yapım Sistemi”
kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; Caminin yapım sistemi Ahşap
166
Karkas olup, cephe malzemesi ise su basman üstü ahşap kaplamadır. Kırma ve
ahşap konstüksiyonlu bir çatıya sahip yapıda özgün yangın duvarı olmayıp, çatı
örtüsü kiremit kaplıdır.
Değerleri (3/5)
İyi 0
Orta 0,25
K1.3.1 Koruma Durumu 3,6 0,25 0,9
Zayıf, kötü 0,5
Oldukça kötü 1
K1.3
K1.3.2 Yangın Hasarının varlığı 2,6 0 0

K1.3.3 Özgünlük 1,3 0,5 0,65

Görebilirlik” koşulu, K1.3 kodlu “Yapının Mevcut Fiziki Durumu” kriteri
üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; Caminin korunmuşluk durumunun orta
seviyede olduğu, yapıda kayıtlara geçen bir yangın hasarının olmadığı, bununla
birlikte yapıda özgün olmayan bazı değişiklik ve minara, çeşme, türbe ve kitaplık
gibi eklerin olduğu görülmüştür.
Değerleri (4/5)
Kritik işlev var 1

K1.4.1 İşlevin Sürekliliği 3,1 0 0
Konutlar 0,5

Yapının İşlevi
K1.4.2 İşleve Bağlı Risk 8,6 0,75 6,45


1
İşlevsiz 0,25
167
Görebilirlik” koşulu, K1.4 kodlu “Yapının İşlevi” kriteri üzerinden yapılan risk
analizi sonucunda; Caminin işlevin sürekliliğini gerektirecek kritik bir işleve sahip
olmadığı, işleve bağlı risk göstergesine baktığımızda ise “Toplanma Amaçlı
Binalar” grubuna girdiği görülmektedir.
Değerleri (5/5)

0
çalışıyor 0 0
1
K1.5.1 Elektrik Tesisatı Topraklanma yok 0,5 0
4
Uygun olmayan elektrik tesisatı 1 0
otomatik sistem yok 2,9 0,75 0,75 2,175
K1.5.2 Ex-proof patlamaya karşı korunmuş 1,5 1 1,5
Sistem
sistem yok 1
0
sorun yok 0 0
0,5
var 0,75 0
2
Ana panoda kaçak akım rölesi yok 0,75 0
0,5
K1.5.3 Elektrik Panoları Pano üzerinde uyarı levhaları yok 0,25 0,25 0,125

yükü oluşturacak malzeme varlığı 1 0
0,5
Pano önünde yalıtkan paspas yok 0,25 0,25 0,125
Pano içi kabloların ayrı kapağı yok 0,5 0,25 0
1
Uygun olmayan elektrik kablo boruları 1 0
K1.5.4 Elektrik Kabloları 1
Açık kablo eki, hasarlı, açıkta kablo varlığı 1 1 1
Elektrik kablo sorunu yok 0 0 0

Elektrikli aletler uygun ve kullanımı
K1.5.5 Elektrikli Aletler 2,5 1 2,5
kontrol ediliyor 0
0
Aydınlatma eleman ve ekipmanları uygun 0 0
0,5
ekipmanı ve sistemi 0,75 0
K1.5.6 Aydınlatma Acil durumda devreye girecek elektriksiz
0
aydınlatma sistemi var 0 0
aydınlatma sistemi yok 0,4 0,25 0,25 0,1
var 0
K1.5.7 Paratoner 0,8 0 0
Paratoner yok 0,75
3
Komprösör 1 0
3
Jenaratör 1 0
K1.5.8 İlave Donanım 3
Diğer (Pompa, ısıtıcı, kazan, vd.) 1 0
2,5
İlave donanımlar binanın dış yakınında 0,25 0,25 0,625
İlave donanım yok 0 0 0
100 Toplam 51,92
168
Görebilirlik” koşulu, K1.5 kodlu “Yapının Elektriksel Donanımı” kriteri üzerinden
yapılan risk analizi sonucunda; Caminin elektrik tesisatında acil durum anında
devre dışı kalacak otomatik sistem ile ex-proof patlamaya karşı korunmuş sistemin
olmadığı tespit edilmiştir. Elektrik panosu üzerinde yapılan tespitlerde ise pano
üzerinde uyarı levhaları ile pano önünde yalıtkan paspasın olmadığı tespit
edilmiştir. Açık kablo eki, hasarlı kablo varlığı tespit edilen yapıda uygun olmayan
elektrikli alet kullanımı (ufo gibi) görülmüştür. Acil durumda devreye girecek
elektriksiz aydınlatma bulunmayan yapıda ayrıca paratonerin olmadığı tespit
edeilmiştir. Yapıda ilave donanım açısından irdelediğimizde ilave donanımların
yapının yakınında olduğu göürülmüştür.
Yukarıda Tablo 5.18’de görüldüğü üzere Ertuğrul Tekke Camiisinde yapılan “Zarar
Görebilirlik” koşulu çerçevesinde 5 adet kriter irdelenmiş olup, bu kriterlerin
derecelendirme skoru, yapının zarar görebilirlik derecesi %51,92 (3) çıkmış olup,
bu oranın zarar görebilirlik tablosunda “orta” düzeyde zarar görebilirlik
seviyesinde olduğu tespit edilmiştir.

(1/4)
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kodu Kodu

K2.1.1 1,6 0,25 0,4
Koruma Kanunu Yangından koruma ile ilgili tarihi yapılar
K2.1 Binaların Yangından Korunması açısından yeterli 1
K2.1.2 2,4 0,25 0,6

K2.1.3 1,5 1 1,5
Sigorta Sistemi
Tablo 5.19 (1/4)’de görüldüğü üzere Ertuğrul Tekke Camii’sinde “Yönetebilirlik”

koşulu, K2.1 kodlu “Mevcut Yasa ve Yönetmelikler” kriteri üzerinden yapılan risk
analizi sonucunda; yapının 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanunu ile Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe tabii olduğu
fakat bu yasaların yapıyı yangın risklerine koruma açısından yetersiz olduğu tespit
169
edilmiştir. Ayrıca tarihi yapıyı yangına karşı koruyan özel bir sigorta sisteminin
olmadığıda tespit edilmiştir.
Tablo 5.19 Ertuğrul Tekke Camii, Risk Analizi “Yönetilebilirlik Koşulu” Değerleri
(2/4)

K2.2.1 5,1 0 0
İşbirliği

K2.2.2 Yangına Yönelik İyileştirme Planları 4,4 0 0

K2.2.3 2,4 0 0
Planları
K2.2
K2.2.4 Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat 2,4 0 0
K2.2.5 Yangına Yönelik Periyodik Kontrol Yetkili personel tarafından periyodik 3 0 0

K2.2.6 Yangına Yönelik Bakım 4,1 0 0

koşulu, K2.2 kodlu “Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı” kriteri üzerinden
yapılan risk analizi sonucunda; yangına yönelik koruma uzmanlarıyla işbirliğinin
olmadığı ve yangına yönelik iyileştirme planı ile yangına yönelik acil durum
tahliye planının da olmadığı görülmüştür.
Ayrıca yangına yönelik acil durum tatbikatı, yangına yönelik periyodik kontrol ve
yangına yönelik bakım planlarının olmadığı tespit edilmiştir.
170
(3/4)
K2.3.1 Yangın Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi 12,5 0,25 3,125

Sistem yok 0

K2.3.2 7,3 0,25 1,825
Dedektörü Sistemi
Sistem yok 0

K2.3.3 3,6 0,25 0,9
Sistemi
Sistem yok 0
K2.3

K2.3.4 13,1 0,25 3,275
Tüpleri Yeterli, yeri uygun değil, erişim sorunu
var 0,25

K2.3.5 13,1 0,25 3,275
Sistem Sistem var, çalışmıyor 0,25
Sistem yok 0

K2.3.6 13,9 0 0
Sistem yok 0

koşulu, K2.3 kodlu “Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik Donanım ve
Düzenleme” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; yapıda yangın uyarı
ve algılama çerçevesinde alarm sistemi ve duman dedektörü sisteminin olduğu
fakat var olan sistemin çalışmadığı tespit edilmiştir.
Ayrıca yangın söndürme sistemi çerçevesinde yangın tüplerinin yeterli olduğu

fakat yerlerinin uygun olmadığı ve tüplere erişim sorunu olduğu tespit edilmiştir.
Yangın söndürmeye yönelik sprinkler sisteminin yapıda var olduğu fakat sistemin
çalışmadığı görülmüştür. Son olarak yangın söndürme sistemine yönelik yapı ve
çevresinde hidrant sisteminin olmadığı tespit edilmiştir.
171
(4/4)

Yangına Yönelik Yapının K2.4.1 Yapıda Kompartımanlaşma Sistemi 8,4 0 0
Düzenlemeler Yangın durumunda acil kaçış yollarında
kapanma, zorluk 0
K2.4
K2.4.2 1,2 0 0
müdahale, plan/cephe/kütle kaynaklı) Yangın durumunda yapıya ulaşımda,

malzeme içermesi 0
100 Toplam 15,9

koşulu, K2.4 kodlu “Yangına Yönelik Yapının Mimari Programındaki
Düzenlemeler” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; yapıda herhangi
bir kompartımanlaşma sisteminin olmadığı görülmüştür.
Ayrıca yapıda ek ve değişiklikler (yapıya müdahale, plan/cephe/kütle kaynaklı)

ile ilgili yapılan irdelemede yapıda yangın yükünü artırıcı iç dekorasyon
malzemesi (halı) bulunduğu ve yangın durumunda yapıya ulaşım açısından
zorlukların olduğu tespit edilmiştir.
Yukarıda Tablo 5.19’da görüldüğü üzere Ertuğrul Tekke Camiisinde yapılan

“Yönetilebilirlik” koşulu çerçevesinde 4 adet kriter irdelenmiş olup, bu kriterlerin
derecelendirme skoru, yapının yönetilebilirlik derecesi %15,9 (1) olup oldukça
düşük bir seviyededir. Bu durum bize yapıda yangın risklerine karşı yönetilebilirlik
ne denli kötü, zayıf durumda olduğunu göstermektedir
172
Tablo 5. 21 Ertuğrul Tekke Camii, Risk Analizi “Ana” Sonuçları
Orijinal Adı Ertuğrul Tekke Camii-tevhidhane Analiz Tarihi 19.06.2022
KÜLTÜR Günümüzdeki Adı Ertuğrul Tekke Camii
VARLIĞI Orjinal İşlevi Dini Yapı (Camii) Envanter No 19545 Pafta 8904
ENVANTER Günümüzdeki İşlevi Dini Yapı (Camii) İl İstanbul Ada 265
BİLGİSİ Tescil Durumu Tescilli İlçe Beşiktaş Parsel 4
Analizi Yapan Aysel Tarım Mahalle Cihannüma Yapım Tarihi 1887
KONUM FOTOĞRAF
GÖZLEM VE NOTLAR
Yapı 2010 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir. Algılama sistemleri var yalnız yapının tavan yüksekliği 2 metrenin üzerinde olması algılama yapmasına imkan
tanımamaktadır. Yapının sol yanında metruk bir ahşap kültür mirası bulunmaktadır. Yapıda var olan jenaratör caminin avlusunda bulunmaktadır. Cami içinde ekli kablolar ve ufo tarzı
ısıtıcıların varlığı gözlenmiştir. Yapıya en yakın itfaiye Beşiktaş İtfaiyesi olup 2,4km uzaklıkta yaklaşık varış süresi 5 dakikadır. Yapının çevresinde ağaç bitki varlığı geniş bir bahçe bulunmaktadır.
HESAPLAMA DETAYLARI
NOT: Çıkan risk değeri sonucuna göre miras varlık değerinin küçük bir kısmında
Risk Değeri T (Tehlike) Değer Oranı Açıklama önemli değer kaybı veya miras varlığının büyük bir kısmında küçük bir değer kaybı
Tehlike x Zarar Görebilirlik 1x3/1=
Hesaplama Risk (RD)= olması muhtemeldir.
3 (%40-59) Sabit Uzun dönemde iyileştirilmelidir (yıl içinde)
(Yangın)

5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 %0 - %19 5(%80-100)
gerektiren risk)
kötü
%51,92 %15,9
3 %40 - %59 Orta 3 %40 - %59 Orta 3 (%40-59) Önemli, orta risk %40-59
(3) (1)
(3)
Zarar görebilirlik ve yönetilebilirlik skorları formülde (Risk= (Zarar görebilirlik x

Tehlike) / Yönetilebilirlik) yerlerine konulduğunda çıkan sonuç RD tablosundaki
orta düzeyde değere karşılık gelip bu oran % 40-59 (3) yanı önemli, orta risk
derecesindedir (Tablo 5.20).
Çıkan risk değeri sonucuna göre Tablo 5.21’de kültür mirasının barındırdığı
değerlerin küçük bir kısmında önemli değer kaybı veya büyük bir kısmında küçük
bir değer kaybı olması muhtemeldir. Uzun dönemde (yıl içinde) iyileştirilmelidir.
173
Tablo 5. 22 Ertuğrul Tekke Camii barındırdığı değerlerin analizi
Değer Kriteri Var/Yok Açıklama

Tarihsel Değer ü 19.yy yapısı olup, tarihi eser sınıfındadır
ü Şazeli tarikatının ileri gelen şeyhlerinden Şeyh
Hamza Zafir Efendi adına tesis edilmiş, Cami tekke
Anı Değeri niteliğinde olan bu kuruluşun adı, Osmanlı
hanedanının atası Ertuğrul Gazi’nin hatırasını
canlandırmak arzusunun yanı sıra II.
Abdülhamid’in, yine bu amaçla Domaniç yöresi
Türkmenlerinden oluşturduğu Ertuğrul Alayı’nın
ibadetine tahsis edilmesi.
Yapı aynı zamanda bir dönem okul olarak
kullanılmıştır.
Mitolojik Değer Yoktur
ü Yapı özellikle özgün işlevine yakın bir işlevle
Süreklilik çağdaş toplumda da yer bularak sürdürülebilir
Değeri değerini korumaktadır
Artistik ve ü Eklektik Mimari üsluba sahip yapı aynı zamanda

Teknik Değer Klasik Osmanlı süslemesindeki Rumi motiflerle
Barok-Rokoko üslubundan alınma kıvrık dallarla
ve natüralist üsluplu çiçeklerin karışımından
oluşan kalem işleri mevcuttur.
Özgünlük ü İlk tasarım şekli ve malzeme özelliğini büyük
Değeri oranda korumaktadır
Enderlik ü Eklektik Mimari üslubun sayılı örneklerinden biri
Değeri
Teklik Değeri ü Yapının türü ve mimari üslubu açısından
Grup Değeri Yoktur
Çokluk Değeri Yoktur
Homojenlik Bölgede eşit aralıklarda bu yapıdan yoktur
Değeri
Ekonomik ü Maddi açıdan ve koruma eylemine konu
Değer olmasından kaynaklı
İşlevsel Değer ü Toplumun birçok gereksinmesini karşılayacak
işlevi barındırmaktadır (Cami, dini yapı)
Geleneksel ü Yapım sistemi ve malzemesinin geleneksel ahşap
Değer olması
Eğitim Değeri ü Geçmişte 19.yy da yapım sistemi ve mimarisi
hakkında bilgi edinmemizi sağlar
Belge Değeri ü Yapıldığı dönemin yapı sanatı hakkında bilgi verir
Diğer
174
5.3.2 Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Binası Yangın Risk Analizi
Yapının adı: Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası (Eski Kaymakamlık
Binası, Konak/Köşk) Zuhuratbaba – Bakırköy, İstanbul
İşlevi: Özgün işlevi konut, günümüzdeki işlevi kamu kurumu hizmetleri (Belediye)
Kısa tarihsel gelişimi: Yapı 19.yy da konut olarak inşa edilmiş, sonrasında bir süre
Bakırköy Belediyesi Evlendirme Dairesi olarak kullanılmış olup, inşasından
günümüze kadar işlev olarak birçok değişiklik göstermiştir. Günümüzde Bakırköy
Belediyesine bağlı çevre koruma müdürlüğü, halk masası, santral, zabıta
müdürlüğü, kentsel dönüşüm müdürlüğü, Çevre yönetimi ve iklim değişikliği
şefliği, Bakırköy Belediyesi arşivi gibi çeşitli kamu hizmetlerine ev sahipliği
yapmaktadır.
Şekil 5. 6 Bakırköy Belediyesi ve Ek Hizmet Ahşap Binası konum (URL66;

URL67)
Bakırköy ilçesi, Kartaltepe mahallesi 139 ada, 29 parselde 1674m2 kamu hizmet
alanın içerisinde bulunan yapı inşasından günümüze bir yangın geçirmiş olup,
bazı bölümleri yeniden inşa edilmiştir. Dönem dönem çeşitli onarım geçiren yapı
II. tip grup eser statüsündedir (Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Envanteri;
D.K.V.K.E.).
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: Ahşap karkas, tuğla yığma yapım sistemine
sahip yapı, zarif dekoratif süslemelerin ön plana çıktığı, kıvrımların ve bitkisel
desenlerin sıklıkla kullanıldığı bir sanat akımı olan Art-Nouveau mimari üslup ile
inşa edilmiştir (Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Envanteri; D.K.V.K.E.).
175
Şekil 5. 7 Bakırköy Belediyesi Ek Hizmet Ahşap Binası cephe görünüşü (Tarım,
2021)
Yapıldığı dönemde bodrum, giriş, 1. ve 2. kat olmak üzere toplam 4 kattan oluşan
yapının kullanım dönemi boyunca beden duvarları dışında kullanım amacına
yönelik bazı bölmeler ve bodrum katın altına eklemeler, diğer belediye binasına
geçiş verecek şekilde değişiklikler yapılmıştır.
Şekil 5. 8 Bakırköy Belediyesi Ek Hizmet Ahşap Binası iç mekan görünüş (Tarım,

2021)
176
Örnek yapı Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası’nda TAYYRAM
yöntemi ile yapılmış risk analizi ve sonuçları Tablo 5.22, Tablo 5.23 ve Tablo
5.24’te verilmiştir.

Görebilirlik Koşulu” Değerleri (1/5)
KOŞULU DEĞERLERİ
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kodu Kodu
Çevrede çok yoğun yapı varlığı 1 1 4,6

K1.1.1 Yapı Stoku Yoğunluğu 4,6

Dolum tesisi 1
Benzinlik 0,75
K1.1.2 Çevredeki Riskli İşletmelerin Varlığı 8
K1.1
Riskli işletme yok 0 0 0
Ağaç, bitki varlığı yoğun alana yakın 1 1 0,8

K1.1.3 Ormanlık Alana Yakınlık 0,8

K1.1.4 Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı 5,5
İtfaiye erişimi uzak ve zor 1 1 5,5
Tablo 5.22 (1/5)’de görüldüğü üzere Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası’nda

“Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.1 kodlu “Yapının Konum ve Çevre İlişkisi” kriteri
üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının çevresinde çok yoğun yapı
varlığı bulunmakta olup, yakın çevresinde riskli işletme bulunmamaktadır. Yapı
çevresi açısından ağaç, bitki yoğunluğu bir alana yakın, itfai araçların ulaşımı
ortalama 4 dakikanın üzerinde olup, hızlı müdahale açısından uzak bir
noktadadır.
177
Tablo 5.22 Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası, Risk Analizi “Zarar
Ahşap karkas 1
Ahşap karkas_Tuğla yığma 0,75 0,75 11,7

K1.2.1 Yapım Sistemi (Su basman üstü) 15,6
Diğer 0,25
Ahşap kaplama 1 1 3,7
Taş 0
Tuğla 0
K1.2.2 Cephe Malzemesi 3,7
Sıva 0
Metal 0,25

K1.2.3 Özgün Yangın Duvarı 5,2
Yapıda yangın duvarı yok 1 1 5,2
Beşik Çatı 0,5

K1.2
K1.2.4 Çatı Tipi 0,7
Kırma Çatı 0,75 0,75 0,525
Ahşap 1 1 1,7
Çelik 0,25
K1.2.5 Çatı Konstrüksiyon Malzemesi 1,7
Beton 0
Tuğla, taş 0
Ahşap 1
Kiremit 0 0 0
K1.2.6 Çatı Örtüsü Malzemesi 1
Tek katlı 0,25

K1.2.7 Kat Adedi 0,9
2-4 katlı 0,5 0,5 0,45
4-6 katlı 1

“Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.2 kodlu “Yapının Mimari Programı ve Yapım
Sistemi” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının yapım
sistemi Ahşap Karkas_ Tuğla Yığma olup, cephe malzemesi ise ahşap kaplamadır.
Kırma ve ahşap konstüksiyonlu bir çatıya sahip yapıda özgün yangın duvarı
olmayıp, çatı örtüsü kiremit kaplıdır. Yapı 4 katlıdır.
178

İyi 0
Orta 0,25
K1.3.1 Koruma Durumu 3,6
Zayıf, kötü 0,5
Oldukça kötü 1 1 3,6

K1.3
K1.3.2 Yangın Hasarının varlığı 2,6
Yapıda yangın hasarı var 1 1 2,6

K1.3.3 Özgünlük 1,3
Yapıda ek ve değişiklikler var 0,5 0,5 0,65

“Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.3 kodlu “Yapının Mevcut Fiziki Durumu” kriteri
üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının korunmuşluk durumunun
oldukça kötü seviyede olduğu, yapıda kayıtlara geçen bir yangın hasarının olduğu,
bununla birlikte yapıda özgün olmayan bazı değişiklik ve eklerin olduğu
görülmüştür.
Kritik işlev var 1 1 3,1

K1.4.1 İşlevin Sürekliliği 3,1
Konutlar 0,5

Yapının İşlevi
K1.4.2 İşleve Bağlı Risk 8,6


1 1 8,6
İşlevsiz 0,25

“Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.4 kodlu “Yapının İşlevi” kriteri üzerinden yapılan
risk analizi sonucunda; tarihi yapının işlevin sürekliliğini gerektiren kamu
179
hizmetleri olarak kritik bir işleve sahip olduğu, işleve bağlı risk göstergesine
baktığımızda ise “Karışık Kullanım Amaçlı Binalar” grubuna girdiği görülmektedir.
Görebilirlik Koşulu” Değerleri 5/5
0
çalışıyor 0
1
Topraklanma yok 0,5
4
Uygun olmayan elektrik tesisatı 1 1 4
otomatik sistem yok 2,9 0,75 0,75 2,175
K1.5.2 Ex-proof patlamaya karşı korunmuş 1,5
Sistem
sistem yok 1 1 1,5
0
sorun yok 0
0,5
var 0,75 0,75 0,45
2
0,5
K1.5.3 Elektrik Panoları Pano üzerinde uyarı levhaları yok 0,25 0,25 0,125
Panoların en az 1 metre yakınında yangın

2
yükü oluşturacak malzeme varlığı 1 1 2
0,5
Pano içi kabloların ayrı kapağı yok 0,5 0,25 0,25 1,125
1
Uygun olmayan elektrik kablo boruları 1 1 1
K1.5.4 Elektrik Kabloları 1
K1.5 Açık kablo eki, hasarlı, açıkta kablo varlığı 1 1 1
Elektrik kablo sorunu yok 0 0

su ısıstıcı, ufo soba vd. 1 1 2,5
K1.5.5 Elektrikli Aletler 2,5
kontrol ediliyor 0
0
Aydınlatma eleman ve ekipmanları uygun 0
0,5
ekipmanı ve sistemi 0,75 0,75 0,375
0
aydınlatma sistemi var 0
aydınlatma sistemi yok 0,4 0,25 0,25 0,1
var 0
K1.5.7 Paratoner 0,8
Paratoner yok 0,75 0,75 0,6
3
Komprösör 1 1 3
3
Jenaratör 1 1 3
Diğer (Pompa, ısıtıcı, kazan, vd.) 1 1 3
2,5
İlave donanım yok 0 0
100 Toplam 80,43

“Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.5 kodlu “Yapının Elektriksel Donanımı” kriteri
üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının elektrik tesisatında acil
durum anında devre dışı kalacak otomatik sistem ile ex-proof patlamaya karşı
180
korunmuş sistemin olmadığı tespit edilmiştir. Elektrik panosu üzerinde yapılan
tespitlerde ise panonun açık, yetkisiz kullanım olduğu, pano üzerinde uyarı
levhaları ile pano önünde yalıtkan paspasın olmadığı tespit edilmiştir. Panoların
iç kapaklarının olmadığı, panoların en az 1 metre yakınında yangın yükü
oluşturacak malzeme varlığı görülmüştür.
Elektrik kabloları göstergesini irdelediğimizde ise uygun olmayan elektrik kablo

boruları, açık kablo eki, hasarlı kablo varlığı tespit edilen yapıda uygun olmayan
elektrikli alet kullanımı (ufo, su ısıtıcı gibi) görülmüştür.
Aydınlatma elemanlarının yetersiz, acil durumda devreye girecek elektriksiz

aydınlatma sistemi bulunmayan yapıda ayrıca paratonerin olmadığı tespit
edeilmiştir. Yapıda ilave donanım açısından irdelediğimizde komprösör, jenaratör,
kazan gibi ilave donanımlara sahip olduğu bu donanımların bir kısmının yapının
yakınında ve bir kısmının ise yapının içinde olduğu göürülmüştür.
Yukarıda Tablo 5.22’de görüldüğü üzere Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet

Binası’nda yapılan “Zarar Görebilirlik” koşulu çerçevesinde 5 adet kriter
irdelenmiş olup, bu kriterlerin derecelendirme skoru, yapının zarar görebilirlik
derecesi %80,4 (5) çıkmış olup, bu oranın zarar görebilirlik tablosunda “en
yüksek” düzeyde zarar görebilirlik seviyesinde olduğu tespit edilmiştir.

“Yönetilebilirlik Koşulu” Değerleri (1/4)
TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSK ANALİZİ METODU: TAYYRAM YÖNETİLEBİLİRLİK KOŞULU
DEĞERLERİ
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kodu Kodu

K2.1.1 1,6
açısından yetersiz 0,25 0,25 0,063
K2.1.2 2,4
açısından yetersiz 0,25 0,25 0,6

K2.1.3 1,5
Sigorta Sistemi
Sigorta sistemi yok 0 0

“Yönetebilirlik” koşulu, K2.1 kodlu “Mevcut Yasa ve Yönetmelikler” kriteri
üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; yapının 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat
181
Varlıklarını Koruma Kanunu ile Binaların Yangından Korunması Hakkında
Yönetmeliğe tabii olduğu fakat bu yasaların yapıyı yangın risklerine koruma
açısından yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tarihi yapıyı yangına karşı
koruyan özel bir sigorta sisteminin olmadığıda tespit edilmiştir.
Tablo 5.23 Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası, Risk Analizi


K2.2.1 5,1
İşbirliği
Koruma uzmanıyla işbirliği yok 0 0 0

K2.2.2 Yangına Yönelik İyileştirme Planları 4,4
İyileştirme planı yok 0 0 0

K2.2.3 2,4
Planları
Tahliye planı yok 0 0 0
K2.2
K2.2.4 Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat 2,4
Yangına yönelik tatbikat yapılmıyor 0 0 0
K2.2.5 Yangına Yönelik Periyodik Kontrol Yetkili personel tarafından periyodik 3
kontrol yapılmıyor 0 0 0

K2.2.6 Yangına Yönelik Bakım 4,1
Periyodik bakım ve kontroller yapılmıyor 0 0 0

“Yönetebilirlik” koşulu, K2.2 kodlu “Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı” kriteri
üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; yangına yönelik koruma uzmanlarıyla
işbirliğinin olmadığı ve yangına yönelik iyileştirme planı ile yangına yönelik acil
durum tahliye planının da olmadığı görülmüştür.
182
K2.3.1 Yangın Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi 12,5

Sistem var, çalışmıyor 0,25 0,25 3,125
Sistem yok 0

K2.3.2 7,3
Dedektörü Sistemi
Sistem var, çalışmıyor 0,25 0,25 1,825
Sistem yok 0

K2.3.3 3,6
Sistemi
K2.3 Sistem yok 0 0

K2.3.4 13,1
var 0,25 0,25 3,275

K2.3.5 13,1
Sistem Sistem var, çalışmıyor 0,25 0,25 3,275
Sistem yok 0

K2.3.6 13,9
Sistem Sistem var, çalışmıyor 0,25 0,25 3,475
Sistem yok 0

“Yönetebilirlik” koşulu, K2.3 kodlu “Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik
Donanım ve Düzenleme” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; yapıda
yangın uyarı ve algılama çerçevesinde alarm sistemi ve duman dedektörü
sisteminin olduğu fakat var olan sistemin çalışmadığı tespit edilmiştir.

çevresinde hidrant sisteminin var olup, çalışmadığı tespit edilmiştir.
183
Yangına Yönelik Yapının

K2.4.1 Yapıda Kompartımanlaşma Sistemi 8,4
Düzenlemeler
kompartmanlaşma yok 0 0 0
K2.4 kapanma, zorluk 0
Yapıda Ek ve Değişiklikler (Yapıya
K2.4.2 müdahalede zorluk 1,2 0
malzeme içermesi 0 0 0
100 Toplam 15,6
Tablo 5.23 (4/4)’de görüldüğü üzere Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet

Binası’nda “Yönetebilirlik” koşulu, K2.4 kodlu “Yangına Yönelik Yapının Mimari
Programındaki Düzenlemeler” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda;
yapıda herhangi bir kompartımanlaşma sisteminin olmadığı görülmüştür.
malzemesi (mobilya) bulunduğu ve yangın durumunda yapıya ulaşım açısından
zorlukların olduğu, acil kaçış yollarında kapanma, zorluklar olduğu tespit
edilmiştir.
Yukarıda Tablo 5.23’da görüldüğü üzere Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet

Binası’nda yapılan “Yönetilebilirlik” koşulu çerçevesinde 4 adet kriter irdelenmiş
olup, bu kriterlerin derecelendirme skoru, yapının yönetilebilirlik derecesi %15,6
(1) olup oldukça düşük bir seviyededir. Bu durum bize yapıda yangın risklerine
karşı yönetilebilirlik ne denli kötü, zayıf durumda olduğunu göstermektedir
184
Sonuçları
Orijinal Adı Köşk, Kaymakamlık Binası Analiz Tarihi 15.06.2022
KÜLTÜR Günümüzdeki Adı Bakırköy Belediyesi Başkanlık Ek Hizmet Binası
VARLIĞI Orjinal İşlevi Konut, evlendirme dairesi, kaymakamlık Envanter No Pafta 19
ENVANTER Günümüzdeki İşlevi Belediye ek binası, kamu kurumu hizmetleri İl İstanbul Ada 139
BİLGİSİ Tescil Durumu Tescilli (II) İlçe Bakırköy Parsel 29
Analizi Yapan Aysel Tarım Mahalle Kartaltepe Yapım Tarihi 19.YY
KONUM FOTOĞRAF
B.Belediye
GÖZLEM VE NOTLAR
Günümüzde Bakırköy Belediyesine bağlı çevre koruma müdürlüğü, halk masası, santral, zabıta, kentsel dönüşüm, arşiv gibi çeşitli kamu hizmetlerine ev sahipliği yapmaktadır. Art-Nouveau
mimari üslup ile inşa edilmiş 1674m2 kamu hizmet alanın içerisinde bulunan yapı inşasından günümüze bir yangın geçirmiş olup, bazı bölümleri yeniden inşa edilmiştir. Ahşap karkas, tuğla
yığma yapım sistemine sahip yapı bodrum, giriş, 1. ve 2. kat olmak üzere toplam 4 kattan oluşmaktadır. Yapının çevresinde Bakırköy Özgürlük Meydanı, Marmaray Tren İstasyonu ve ağaç bitki
varlığı geniş bir alan bulunmaktadır.
HESAPLAMA DETAYLARI
Risk Değeri NOT: Miras varlık değerinin tamamı veya çoğu, her an, kısa zamanda yok
T (Tehlike) Değer Oranı Açıklama
Tehlike x Zarar Görebilirlik 1x5/5= olabilir. Acil gerekli önlemler alınmalı, faaliyetler durdurulmalı, yapı ve yapının
Hesaplama Risk (RD)= çevresinin kapatılması düşünülmelidir.
5 (%80-100) Sabit
(Yangın)

5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 %0 - %19 5(%80-100) gerektiren risk)
kötü
%80,4 %15,6 %80-100
3 %40 - %59 Orta 3 %40 - %59 Orta 3 (%40-59) Önemli, orta risk (5)
(5) (5)
Zarar görebilirlik ve yönetilebilirlik skorları formülde (Risk= Zarar görebilirlik x

Tehlike / Yönetilebilirlik) yerlerinde konulduğunda çıkan sonuç RD tablosundaki
en yüksek değer olup bu oran % 80-100 (5) yanı tölerans gösterilemez, kabul
edilemez, acil önlem gerektiren risk derecesindedir (Tablo 5.24).
Çıkan risk değeri sonucuna göre Tablo 5.25’de kültür mirasının barındırdığı
değerlerin tamamı veya çoğu, her an, kısa zamanda içinde yok olma tehlikesi
altındadır. Acil gerekli önlemler alınmalı, faaliyetler durdurulmalı, yapı ve yapının
çevresinin kapatılması düşünülmelidir.
185
Tablo 5. 26 Bakırköy Belediyesi, Başkanlık Ek Binası barındırdığı değerlerin
analizi

Tarihsel Değer ü 19.yy yapısıdır. II.Derece tarihi eser
Anı Değeri ü Özgün ilk işlevinde konut ve sonrasında
evlendirme dairesi olarak kullanılmıştır
ü Yapı özellikle özgün işlevine yakın bir işlevle
Süreklilik çağdaş toplumda da yer bularak sürdürülebilir
Değeri değerini korumaktadır
Artistik ve ü Art-Nouveau Mimari üslup ve malzeme türü

Teknik Değer
Özgünlük ü İlk tasarım şekli ve malzeme özelliğini büyük
Değeri oranda korumaktadır
Enderlik Değeri ü Art-Nouveau Mimari üslubun sayılı örneklerinden
biri
Grup Değeri Yoktur

Değeri
işlevi barındırmaktadır (Belediye Ek hizmetler +
Arşiv)
Geleneksel ü Yapım malzemesinin geleneksel ahşap olması
Değer
Eğitim Değeri ü Geçmişte 19.yy. da yapım sistemi ve mimarisi
Diğer
5.3.3 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü Yangın Risk Analizi
Yapının adı: İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Mazlum Ağa
Köşkü (Eroğan Köşkü) – Altunizade – Üsküdar, İstanbul
İşlevi: Özgün işlevi konut köşk, günümüzdeki işlevi kamu kurumu
186
Kısa tarihsel gelişimi: İstanbul İli, Üsküdar ilçesi, İstanbul Tarihi Türk Müziği
Topluluğu Müdürlüğü Hizmet Binası, Mazlum Ağa Köşkü, diğer adıyla Eroğan
Köşkü 1853-54’lü yıllarda yapılmıştır. 1148/145 Ada/Parsel de dönemin İtalyan
mimarlarınca batı üslubunu yansıtmakta olan yapı, II.grup eski eser olarak
tescillenmiştir (Vakıflar, 2013).
Şekil 5. 9 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü konum (URL68)
1970 yılına kadar köşk konut olarak kullanılmış olup, Boğaziçi Köprüsü ve yan
bağlantı yollarının yapımı sırasında kamulaştırılmış, önce Karayollarına
sonrasında ise Kültür ve Turizm Bakanlığına devredilmiştir. Yapıda 1950 ve 1970
yılları arasında çeşitli küçük onarımlar yapılmış, yakın dönemde ise kapsamlı bir
restorasyon geçirmiştir. Yapı 1980 yılına kadar tahrip edilmiş 1985 yılında Demtaş
adlı bir şirkete satılmıştır. 1985-1995 yılları arasında tahrip olmaya devam edilen
yapı bir süre Atom Enerjisi Kurumu olarak kullanılmıştır. Kültür Bakanlığına tahsis
edilmesi ile 1983 yılında rölöve projeleri çizilmiş dinlenme, kafeterya ev
misafirhanesi gibi işlevlerde kullanılmak üzere restorasyonu yapılmıştır
(Restorasyon notları, Vakıflar, 2013).
187
Şekil 5. 10 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü Batı cephesi
(Tarım, 2021)
1988 yılında eklentilerden arındırılmış, iç bölmeleri ayıklanmış, bodrum katta

mutfak bölümü genişletilmiştir. Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel
Müdürlüğüne tahsisi yapılınca İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Hizmet
Binası olarak 1998 yılında yeniden restorasyonuna başlanmıştır. Karkas onarımı
ve cephe tahtalarının değiştirilmesi olarak başlanılan restorasyon 2001 yılında
tamamlanmıştır. Bu çalışma sırasında temel seviyesine kadar açılmış ve epoksi
uygulanmıştır. Ayrıca, drenaj sistemi uygulanmıştır. Elektrik, mekanik ve yangın
tesisatı döşenmiştir. Ahşap döşemelerde yüzey temizliği yapılmıştır. Banyo ve
tuvaletlerdeki ıslak hacimlerin izolasyonu sağlanmış, balkon korkulukları aslına
uygun olarak yenilemiş ve çinko ile kaplanmıştır. Bodrum kat zemini fayans
döşenmiş ve kazan dairesi oluşturulmuştur. Zemin kat merdiveni sökülerek
konstrüksiyonu sağlamlaştırılmıştır. Tüm pencereler onarılmıştır. Binanın
sağlamlaştırılması sırasında kalem işleri tamamen temizlenerek yenilenmiştir.
Bahçe yeniden düzenlenmiştir. Yapı 2013 yılında kapsamlı bir restorasyon
geçirmiş olup günümüzde kamu hizmetleri alanında kullanılmaktadır
(Restorasyon notları, Vakıflar, 2013).
188
Şekil 5. 11 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü iç mekan
bezemeler (Tarım, 2021)
Taşıyıcı sistem ve mimari özellikleri: Ahşap Karkas_taş yığma alt türlü taşıyıcı
sisteme sahip yapı, kâgir duvarlı ve alçak tavanlı bir bodrum katıyla ahşap karkaslı
duvarlara sahip iki esas kattan meydana gelir. Ahşap karkaslı duvarların iç
kısımları bağdadi sıva, dış cephesi ise ahşap kaplamadır. Üç katta da birkaç ayrıntı
hariç tekrarlanan iç sofalı plan, yapının merkezinde dik açıyla kesişen iki eksene
göre simetrik olarak tasarlanmıştır (Vakıflar, 2013).
Şekil 5. 12 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü iç mekan

bezemeler (Tarım, 2021)
189
Yapının batı cephesi aynı zamanda ana giriş cephesidir. Ahşap saçak, kırma ve
alaturka kiremit çatılı yapının, bodrum katı kağir olup zemin ve birinci katı ahşap
kaplamalıdır. Bodrum katın bir kısmı cepheden görülebilmektedir. Cephe
ekseninin merkezinde bodrum kata girişi sağlayan çift kanatlı ahşap kapı
bulunmaktadır (Vakıflar, 2013).
Şekil 5. 13 İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu Müdürlüğü iç mekan alçı

göbek (Tarım, 2021)
Yapının bodrum katı dışındaki tüm iç mekanında tavanlarda ve duvarlarda

kalemişi ve tezyinat bezemeler bulunmaktadır. Ağırlıklı olarak kullanılan kalem
işleri dışında köşelerde silmeler ve alçı göbekler kullanılmıştır (Vakıflar, 2013).
190
Şekil 5. 14 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü iç mekan ahşap
detaylar (Tarım, 2021)
Örnek yapı İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü’n de TAYYRAM

yöntemi ile yapılmış risk analizi ve sonuçları Tablo 5.26, Tablo 5.27 ve Tablo
5.28’te verilmiştir.

“Zarar Görebilirlik Koşulu” Değerleri (1/5)
KOŞULU DEĞERLERİ
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kodu Kodu

K1.1.1 Yapı Stoku Yoğunluğu 4,6 0,5 2,3

Dolum tesisi 1
Benzinlik 0,75
K1.1.2 Çevredeki Riskli İşletmelerin Varlığı 8 0 0
K1.1

K1.1.3 Ormanlık Alana Yakınlık 0,8 1 0,8

K1.1.4 Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı 5,5 1 5,5
Tablo 5.26 (1/5)’da görüldüğü üzere İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu
Müdürlüğü Binası’nda “Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.1 kodlu “Yapının Konum ve
191
Çevre İlişkisi” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının
çevresinde orta yoğunlukta yapı varlığı bulunmakta olup, yakın çevresinde riskli
işletme bulunmamaktadır. Yapı çevresi açısından ağaç, bitki yoğunluğu bir alana
yakın, itfai araçların ulaşımı ortalama 4 dakikanın üzerinde olup, hızlı müdahale
açısından uzak bir noktadadır.
Tablo 5.26 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Risk Analizi
Ahşap karkas 1

K1.2.1 Yapım Sistemi (Su basman üstü) 15,6 0,75 11,7
Diğer 0,25
Ahşap kaplama 1
Taş 0
Tuğla 0
K1.2.2 Cephe Malzemesi 3,7 1 3,7
Sıva 0
Metal 0,25

K1.2.3 Özgün Yangın Duvarı 5,2 1 5,2
Beşik Çatı 0,5

K1.2
K1.2.4 Çatı Tipi 0,7 0,75 0,525
Kırma Çatı 0,75
Ahşap 1
Çelik 0,25
K1.2.5 Çatı Konstrüksiyon Malzemesi 1,7 1 1,7
Beton 0
Tuğla, taş 0
Ahşap 1
Kiremit 0
K1.2.6 Çatı Örtüsü Malzemesi 1 0 0
Tek katlı 0,25

K1.2.7 Kat Adedi 0,9 0,5 0,45
2-4 katlı 0,5
4-6 katlı 1
Müdürlüğü Binası’nda “Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.2 kodlu “Yapının Mimari
Programı ve Yapım Sistemi” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda;
192
tarihi yapının yapım sistemi Ahşap Karkas_taş yığma olup, cephe malzemesi ise su
basman üstü ahşap kaplamadır. Kırma ve ahşap konstüksiyonlu bir çatıya sahip
yapıda özgün yangın duvarı olmayıp, çatı örtüsü kiremit kaplıdır.
İyi 0
Orta 0,25
K1.3.1 Koruma Durumu 3,6 0,25 0,9
Zayıf, kötü 0,5
Oldukça kötü 1
K1.3
K1.3.2 Yangın Hasarının varlığı 2,6 0 0

K1.3.3 Özgünlük 1,3 0,5 0,65
Müdürlüğü Binası’nda “Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.3 kodlu “Yapının Mevcut
Fiziki Durumu” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının
korunmuşluk durumunun orta seviyede olduğu, yapıda kayıtlara geçen bir yangın
hasarının olmadığı, bununla birlikte yapıda özgün olmayan bazı değişiklik ve
eklerin olduğu görülmüştür.
Kritik işlev var 1

K1.4.1 İşlevin Sürekliliği 3,1 0 0
Konutlar 0,5

Yapının İşlevi
K1.4.2 İşleve Bağlı Risk 8,6 0,25 2,15


1
İşlevsiz 0,25
193
Müdürlüğü Binası’nda “Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.4 kodlu “Yapının İşlevi”
kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının işlevin sürekliliğini
gerektiren kritik bir işleve sahip oldumadığı, işleve bağlı risk göstergesine
baktığımızda ise “Kurumsal Binalar” grubuna girdiği görülmektedir.
0
çalışıyor 0 0
1
Topraklanma yok 0,5 0
4
Uygun olmayan elektrik tesisatı 1 1 4
2,9
otomatik sistem yok 0,75 0,75 2,175
K1.5.2 1,5 1 1,5
Sistem Ex-proof patlamaya karşı korunmuş
sistem yok 1
0
sorun yok 0 0
0,5
var 0,75 0,75 0,375
2
Ana panoda kaçak akım rölesi yok 0,75 0
K1.5.3 Elektrik Panoları 0,5

Pano üzerinde uyarı levhaları yok 0,25 0,25 0,125

yükü oluşturacak malzeme varlığı 1 1 2
0,5
Pano içi kabloların ayrı kapağı yok 0,5 0,25 0,25 0,125
1
Uygun olmayan elektrik kablo boruları 1 1 1
K1.5 K1.5.4 Elektrik Kabloları 1
Açık kablo eki, hasarlı, açıkta kablo varlığı 1 1 1
Elektrik kablo sorunu yok 0 0 0

K1.5.5 Elektrikli Aletler 2,5 1 2,5
kontrol ediliyor 0
0
Aydınlatma eleman ve ekipmanları uygun 0 0
0,5
ekipmanı ve sistemi 0,75 0,75 0,375
0
aydınlatma sistemi var 0 0
0,4
aydınlatma sistemi yok 0,25 0,25 0,1
var 0
K1.5.7 Paratoner 0,8 0,75 0,6
Paratoner yok 0,75
3
Komprösör 1 0
3
Jenaratör 1 0 0
Diğer (Pompa, ısıtıcı, kazan, vd.) 1 1 3
2,5
İlave donanım yok 0 0 0
100 Toplam 55,2
194
Müdürlüğü Binası’nda “Zarar Görebilirlik” koşulu, K1.5 kodlu “Yapının Elektriksel
Donanımı” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; tarihi yapının elektrik
tesisatında acil durum anında devre dışı kalacak otomatik sistem ile ex-proof
patlamaya karşı korunmuş sistemin olmadığı tespit edilmiştir. Elektrik panosu
üzerinde yapılan tespitlerde ise panonun açık, yetkisiz kullanım olduğu, pano
üzerinde uyarı levhaları ile pano önünde yalıtkan paspasın olmadığı tespit
edilmiştir. Panoların iç kapaklarının olmadığı, panoların en az 1 metre yakınında
yangın yükü oluşturacak malzeme varlığı görülmüştür.
Elektrik kabloları göstergesini irdelediğimizde ise uygun olmayan elektrik kablo

boruları, açık kablo eki, hasarlı kablo varlığı tespit edilen yapıda uygun olmayan
elektrikli alet kullanımı (ufo, su ısıtıcı gibi) görülmüştür.
Aydınlatma elemanlarının yetersiz, acil durumda devreye girecek elektriksiz

aydınlatma sistemi bulunmayan yapıda ayrıca paratonerin olmadığı tespit
edeilmiştir. Yapıda ilave donanım açısından irdelediğimizde ısıtıcı kazan gibi ilave
donanımlara sahip olduğu bu donanımların bir kısmının yapının yakınında ve bir
kısmının ise yapının içinde olduğu göürülmüştür.
Yukarıda Tablo 5.26’da görüldüğü üzere İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu
Müdürlüğü Binası’nda yapılan “Zarar Görebilirlik” koşulu çerçevesinde 5 adet
kriter irdelenmiş olup, bu kriterlerin derecelendirme skoru, yapının zarar
görebilirlik derecesi %55,2 (3) çıkmış olup, bu oranın zarar görebilirlik
tablosunda “orta” düzeyde zarar görebilirlik seviyesinde olduğu tespit edilmiştir.
195
TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSK ANALİZİ METODU: TAYYRAM YÖNETİLEBİLİRLİK

KOŞULU DEĞERLERİ
G. G. Örnek
Kriter Gösterge
Kodu Kodu

K2.1.1 1,6 0,25 0,4
K2.1.2 2,4 0,25 0,6

K2.1.3 1,5 0 0
Sigorta Sistemi
Tablo 5.27 (1/4)’de görüldüğü üzere İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu
Müdürlüğü Binası’nda “Yönetebilirlik” koşulu, K2.1 kodlu “Mevcut Yasa ve
Yönetmelikler” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; yapının 2863
Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönetmeliğe tabii olduğu fakat bu yasaların yapıyı yangın
risklerine koruma açısından yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tarihi yapıyı
yangına karşı koruyan özel bir sigorta sisteminin olmadığıda tespit edilmiştir.

K2.2.1 5,1 0 0
İşbirliği

K2.2.2 Yangına Yönelik İyileştirme Planları 4,4 0 0

K2.2.3 2,4 1 2,4
Planları
K2.2
K2.2.4 Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat 2,4 0 0
K2.2.5 Yangına Yönelik Periyodik Kontrol Yetkili personel tarafından periyodik 3 0 0

K2.2.6 Yangına Yönelik Bakım 4,1 0 0
Müdürlüğü Binası’nda “Yönetebilirlik” koşulu, K2.2 kodlu “Yapı Özelinde Yangın
196
Yönetim Planı” kriteri üzerinden yapılan risk analizi sonucunda; yangına yönelik
koruma uzmanlarıyla işbirliğinin olmadığı ve yangına yönelik iyileştirme planının
olmadığı, yangına yönelik acil durum tahliye planının ise var olduğu görülmüştür.
K2.3.1 Yangın Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi 12,5 0,25 3,125

Sistem yok 0

K2.3.2 7,3 0,25 1,825
Dedektörü Sistemi
Sistem yok 0

K2.3.3 3,6 0 0
Sistemi
Sistem yok 0
K2.3

K2.3.4 13,1 0,25 3,275
var 0,25

Yangın Söndürme Sistemi: Sprinlker
K2.3.5 13,1 0,25 3,275
Sistem yok 0

K2.3.6 13,9 0,25 3,475
Sistem yok 0
Müdürlüğü Binası’nda “Yönetebilirlik” koşulu, K2.3 kodlu “Yapı Özelinde Yangın
Yönetimine Yönelik Donanım ve Düzenleme” kriteri üzerinden yapılan risk analizi
sonucunda; yapıda yangın uyarı ve algılama çerçevesinde alarm sistemi ve duman
dedektörü sisteminin olduğu fakat var olan sistemin çalışmadığı tespit edilmiştir.

197
çevresinde hidrant sisteminin olduğu fakat gerekli bakım ve kontrollerinin
yapılmadığı için çalışmadığı tespit edilmiştir.

K2.4.1 Yapıda Kompartımanlaşma Sistemi 8,4 0 0
Yangına Yönelik Yapının

Düzenlemeler

kapanma, zorluk 0
K2.4
K2.4.2 1,2 0 0

malzeme içermesi 0
100 Toplam 18,35
Müdürlüğü Binası’nda “Yönetebilirlik” koşulu, K2.4 kodlu “Yangına Yönelik
Yapının Mimari Programındaki Düzenlemeler” kriteri üzerinden yapılan risk
analizi sonucunda; yapıda herhangi bir kompartımanlaşma sisteminin olmadığı
görülmüştür.

malzemesi ve çeşitli kimyasal malzeme (tiner, cila, halı, mobilya vb.) bulunduğu
ve yangın durumunda yapıya ulaşım açısından zorlukların olduğu tespit edilmiştir.
Yukarıda Tablo 5.27’da görüldüğü üzere İstanbul Tarihi Türk Müzigi Topluluğu
Müdürlüğü Binası’nda yapılan “Yönetilebilirlik” koşulu çerçevesinde 4 adet kriter
irdelenmiş olup, bu kriterlerin derecelendirme skoru, yapının yönetilebilirlik
derecesi %18,4 (1) olup oldukça düşük bir seviyededir. Bu durum bize yapıda
yangın risklerine karşı yönetilebilirlik ne denli kötü, zayıf durumda olduğunu
göstermektedir.
198
“Ana” Sonuçları
Orijinal Adı Mazlum Ağa Köşkü (Eroğan Köşkü) Analiz Tarihi 19.06.2022
KÜLTÜR Günümüzdeki Adı İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü
VARLIĞI Orjinal İşlevi Köşk konut kullanım Envanter No Pafta
ENVANTER Günümüzdeki İşlevi Kamu kurumu hizmeti (Müzik ile ilgili) İl İstanbul Ada 1148
BİLGİSİ Tescil Durumu Tescilli (II.grup eski eser) İlçe Üsküdar Parsel 145
Analizi Yapan Aysel Tarım Mahalle Altunizade Yapım Tarihi 1853-54
KONUM FOTOĞRAF
GÖZLEM VE NOTLAR
Yapıya en yakın itfaiye istasyonu Üsküdar İtfaiye İstasyonu olup 4km uzaklıkta yaklaşık trafik durumuna göre 9dk uzaklıktadır. Yapının hemen sağ kısmında bahçe duvarına bitişik Boğaziçi Köprüsü yan bağlantı yolu
bulunmaktadır. Olası bir kazada aracın yapının üzerine düşmesi olasıdır. Dönem dönem restorasyon geçirmiş ve işlev değişikliğine uğramış yapı en son 2013 de restore edilmiş ve önemli ölçüde iyileştirilme yapılmasına
rağmen var olan sistemin çalışmaması, uygunsuz yerlerde yanıcı, yakıcı ve patlayıcı malzeme varlığı (tiner, tüp, cila, boya gibi) yangın açısından risk oluşturmaktadır. Yapının restorasyon öncesi var olan paroteneri
sökülmüş halen takılmamıştır.
HESAPLAMA DETAYLARI
Hesaplama Risk (RD)= olması muhtemeldir. Uzun dönemde iyileştirilmelidir (yıl içinde)
3 (%40-59) Sabit
(Yangın)

5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 %0 - %19 5(%80-100)
kötü gerektiren risk)
%55,2 %18,4
(3) (1)
(3)
Zarar görebilirlik ve yönetilebilirlik skorları formülde;
Risk= Zarar görebilirlik x Tehlike / Yönetilebilirlik formülünde yerlerine

konulduğunda çıkan sonuç RD tablosundaki orta düzeyde değere karşılık gelip bu
oran % 40-59 (3) yanı önemli, orta risk derecesindedir (Tablo 5.28).
Çıkan risk değeri sonucuna göre Tablo 5.29’da kültür mirasının barındırdığı
değerlerin küçük bir kısmında önemli değer kaybı veya büyük bir kısmında küçük
bir değer kaybı olması muhtemeldir. Uzun dönemde (yıl içinde) iyileştirilmelidir.
199
Tablo 5. 30 İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Müdürlüğü, Mazlum Ağa
Köşkü barındırdığı değerlerin analizi

Tarihsel Değer ü 19.yy yapısıdır. II. Derece tarihi eser
ü Özgün ilk işlevinde konut olarak kullanılmış,
sonrası Karayollarına sonrasında ise Kültür ve
Turizm Bakanlığına devredilmiştir. Yapı bir süre
Anı Değeri Atom Enerjisi Kurumu olarak kullanılmıştır. Kültür
Bakanlığına tahsis edilmesi dinlenme, kafeterya,
ev misafirhanesi gibi işlevlerde bir süre kullanılıp,
1988 yılında eklentilerden arındırılmış, Kültür
Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğüne
tahsisi yapılınca İstanbul Tarihi Türk Müziği
Topluluğu Hizmet Binası olarak işlevine devam
etmektedir.
ü Yapı dönem dönem farklı işlevlere ev sahipliği
Süreklilik yapsa da çağdaş toplumda da yer bularak
Değeri sürdürülebilir değerini korumaktadır
Artistik ve ü İç mekânında tavanlarda ve duvarlarda kalemişi

Teknik Değer ve tezyinat bezemelere sahip, geleneksel ahşap
malzeme türü
Özgünlük ü Zaman zaman restorasyon geçirmiş olsa da ilk
Değeri tasarım şekli ve malzeme özelliğini büyük oranda
korumaktadır
Enderlik Değeri ü Fransız ve İtalyan iki mimar tarafından inşa
edildiği söylenen tarihi ahşap yapıların sayılı
örneklerinden biri
Grup Değeri Yoktur
Değeri
işlevi barındırmaktadır (Türk Müzik Topluluğu)
Geleneksel ü Yapım malzemesinin geleneksel ahşap olması
Değer
Eğitim Değeri ü Geçmişte 19.yy da yapım sistemi ve mimarisi
Diğer
200
Çalışmanın bu bölümünde seçilmiş üç adet tarihi ahşap yapı üzerinde yapılmış risk
analizlerinin sonucunda yapılarda tespit edilen risklerin azaltımı ve bu risklerin
yönetimi için önerilerde bulunulmuştur.
TAYYRAM yöntemi ile yapılmış olan 3 adet risk analizi uygulaması sonucunda
yapıların 2 adeti orta düzeyde risk grubunda iken, yapıların 1 adeti yüksek
tolerans gösterilemez risk grubundadır (Tablo 5.30, Tablo 5.31 ve Tablo 5.32).
Tablo 5. 31 İstanbul Ertuğrul Tekke Camii, risk analizi hesaplama sonuçları
HESAPLAMA DETAYLARI
Hesaplama Risk (RD)= olması muhtemeldir.
3 (%40-59) Sabit Uzun dönemde iyileştirilmelidir (yıl içinde)
(Yangın)

5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 %0 - %19 5(%80-100)
gerektiren risk)
kötü
%51,92 %15,9
(3) (1)
(3)

hesaplama sonuçları
HESAPLAMA DETAYLARI
Risk Değeri NOT: Miras varlık değerinin tamamı veya çoğu, her an, kısa zamanda yok
T (Tehlike) Değer Oranı Açıklama
Tehlike x Zarar Görebilirlik 1x5/5= olabilir. Acil gerekli önlemler alınmalı, faaliyetler durdurulmalı, yapı ve yapının
Hesaplama Risk (RD)= çevresinin kapatılması düşünülmelidir.
5 (%80-100) Sabit
(Yangın)

5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 %0 - %19 5(%80-100) gerektiren risk)
kötü
%80,4 %15,6 %80-100
3 %40 - %59 Orta 3 %40 - %59 Orta 3 (%40-59) Önemli, orta risk (5)
(5) (5)

hesaplama sonuçları
HESAPLAMA DETAYLARI
Hesaplama Risk (RD)= olması muhtemeldir. Uzun dönemde iyileştirilmelidir (yıl içinde)
3 (%40-59) Sabit
(Yangın)

5 %80 - %100 Çok Yüksek 1 %0 - %19 5(%80-100)
kötü gerektiren risk)
%55,2 %18,4
(3) (1)
(3)
201
TAYYRAM yöntemiyle analiz yapılarak ortaya çıkan tüm risklerin azaltılması ya
da bertaraf edilmesi için “Zarar Görebilirlik” ve “Yönetilebilirlik” koşulları ile ilgili
ayrı başlıklar altında ayrı ayrı öneriler getirilmiştir.
“ZARAR GÖREBİLİRLİK” Koşulu ile İlgili Risklerin Yönetimi Kapsamında Alınması

Gerekli Önlemler
K1.1 Yapının Konum ve Çevre İlişkisi (Yapı Stoku Yoğunluğu, Çevredeki Riskli
İşletmelerin Varlığı, Ormanlık Alana Yakınlık, Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı
(itfaiye)) ile ilgili;
– İstanbul’da yangınlara varış süresi ortalama 6 dakika 10 saniyedir. İncelenen

tarihi ahşap yapılar için bu süre ortalama 5, 6, ve 9 dakika olarak ölçülmüştür.
Bu süre yangının kontrol altına alınabilmesi için tanımlanmış olan sürenin
(4dk) üstündedir. Bu nedenle hidrant sisteminin kullanılması önerilmektedir.
– İncelenen yapıların etrafında bol ağaçlı yeşil alanlar bulunmaktadır. Bu durum

risk transferinde negatif parametre olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle, yangın
durumunda olayın kontrol altında kalabilmesi için yeşil alanlarda da ekstra
yangın önlemleri alınması önerilmektedir.
– İncelenen yapıların birinde protesto gösterilerinin de gerçekleştiği bir meydan

bulunmaktadır. Meydanda gerçekleştirilen toplu gösteri/eylem vb. olaylar risk
transferi açısından negatif parametre olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle
yapının çevresinde durum bazlı özel güvenlik önlemlerinin alınması
önerilmektedir.
– İncelenen yapılardan biri aralarında metruk yapıların da bulunduğu yapı

yoğunluğunun yüksek olduğu bir dokuda yer almaktadır. Bu durum risk
transferinde negatif parametre olarak tanımlanmıştır. Söz konusu yapıların
yakınlık derecesi ve kullanımına göre yangın risk analizlerinin yapılması
önerilmektedir.
– Yapıların yakınında benzinlik, dolum tesisi gibi riskli işletmeler bulunmaktadır.

Bu durum risk transferinde negatif parametre olarak tanımlanmıştır. Bu
202
nedenle tarihi yapı özelinde hem de riskli işletmede ayrıca yangına karşı önlem
alınmalıdır.
– Yapıların yakın çevresinde güvenlik riski açısından değerlendirilmesi gereken

hususlar bulunmaktadır. Fiziki ve elektronik izleme sistemleri ile güvenlik
risklerinin düşürülmesi önerilmektedir.
K1.2 Yapının Mimari Programı ve Yapım Sistemi ile ilgili (Yapım Sistemi, Cephe
Malzemesi, Özgün Yangın Duvarı, Çatı Tipi, Çatı Konstrüksiyon Malzemesi, Çatı
Örtüsü Malzemesi, Kat Adedi) ile ilgili;
– Yapıların taşıyıcı sisteminin ahşap olması, cephe kaplamasının ahşap olması ve

cephe kaplamasının yanmayı tetikleyici sentetik boya yapılmış olması yangını
tetikleyici sebeptir. Tarihi yapı olması göz önüne alınacak şekilde yanmaz
boyalarla cephede önlemler, söndürme sistemi ve ekstra yangın algılama
sistemi kurulmalıdır.
– Yapının çok katlı olması, yapıya özgün iç bölmelerinin dışında çeşitli bölmeler
yapılması ilave odalar oluşturulması, kat içinde ulaşımın zorluğu ve acil çıkış
kapılarının kapalı olması sebebiyle müdahale edilememesinin önüne geçmek
için özgün plandaki gibi ilave bölmelerinden arındırılması ve acil kaçış
kapıların tarihi yapının özgünlüğüne zarar vermeden dışa açılacak şekilde aktif
hale getirilmelidir.
– Çatı olası bir yangında yanmayı kolaylaştıracağı için ekstra yangın güvenlik
önlemleri alınmalı, algılama ve alarm sistemlerinin yanında, kamera
sistemlerle takip edilip düzenli aralıklarda toz ve kirlerden arındırılmalıdır.
K1.3 Yapının Mevcut Fiziki Durumu (Koruma Durumu, Yangın Hasarının Varlığı,
Özgünlük) ile ilgili;
– İncelene tarihi yapıların bazılarında işleve bağlı özgün olmayan eklemeler

mevcut olup, özellikle mutfak alanı gibi yangını tetikleyici bölümlerden
arındırılmalıdır.
K1.4 Yapının İşlevi (İşlevin Sürekliliği, İşleve Bağlı Risk) ile ilgili;
203
– İşlevi yoğun olan yapılarda ziyaretçilerin içeri girmesinde xray cihazı gibi
kontrollerin yapılması, gerekirse refakatçi eşliğinde binaya alınması
sağlanmalıdır.
– Kritik işleve sahip yapılarda işlevin sürekliliğini aksatmamak adına ekstra

güvenlik önlemleri artırılmalıdır.
K1.5 Yapının Elektriksel Donanımı (Elektrik Tesisatı, Ex-proof Patlamaya Karşı

Korunmuş Sistem, Elektrik Panoları, Elektrik Kabloları, Elektrikli Aletler,
Aydınlatma, Paratoner, İlave Donanım) ile ilgili;
– Elektrik pano kapakları yetkisiz kişilerce müdahale olmaması adına kilitli

olmalıdır, anahtar sadece yetkili personelde bulunmalıdır. Panoyu kullanmaya
yetkili kişinin adı ve telefonu pano üzerine yazılmalıdır.
– Ana panoda kaçak akım rölesi olmalıdır.
– Pano üzerinde uyarı levhaları bulunmalıdır.
– Panolarda elektriği iletmeyen izoleli malzemeler kullanılmalıdır. Panoların en

az 1 metre önüne yangın yükü oluşturacak malzemeler ve parlayıcı patlayıcılar
konulmamalıdır ve elektrik panolarına giden yollarda da malzemeler engel
teşkil etmemelidir.
– Elektrik panolarının kablo tesisatını kapatmak için ayrıca pano içlerinin de

kapaklı olması gereklidir. Tüm elektrik tesisatı, topraklama, paratoner
periyodik olarak yılda bir kontrol edilmeli ve gerekli ölçümler yapılmalıdır.
– İlave donanım makinelerine bakım, ayar, temizlik vb. yapmaya başlamadan

önce tüm enerjileri kesilmelidir (elektrik, mekanik, pnomotik, hidrolik).
– Elektrik işlerinde görev alan personel elektrik yalıtkanı iş ayakkabısı ve eldiven

giymelidir.
– Elektrik personellerinin elektrik alanında özel eğitimi bulunmalıdır, elektrikli

ekipmanın elektrik ayar ve arızalarına elektrikçiden başkası müdahale
etmemelidir.
– Elektrik kabloları çarpılma ve düşmeyi önlemek amacıyla kapalı kanallar

içerisinden geçirilmelidir.
204
– Tesisat projesi işletmede bulundurularak yetkili elektrik mühendisine yılda bir
kez elektrik tesisatı ve aydınlatmanın yeterliliğinin kontrolleri yaptırılmalıdır.
– Kazan dairesinde en az 1 adet 6 kg’lık çok maksatlı kuru kimyevi tozlu yangın
söndürme cihazı ve büyük kazan dairelerinde en az 1 adet yangın dolabı
bulundurulmalıdır. Aydınlatma ve açma kapama anahtarları ile panolar, kapalı
tipte uygun yerlere tesis edilmeli. Kazan dairelerinde aydınlatma sistemleri
tavandan en az 50 cm sarkacak şekilde veya üst havalandırma seviyesinin
altında kalacak şekilde veya yan duvarlara etanj tipi flüoresan veya contalı glop
tipi armatürleri ile yapılır ve tesisat antigron olarak tesis edilir. Yetkili bir
kurum tarafından verilen kazan dairesi işletmeciliği kursunu bitirdiğine dair
sertifikası bulunmayan şahıslar, kazan dairesini işletmek üzere
çalıştırılamamalı. Kazan dairesinde gereksiz olan malzemelerin kaldırılması ve
temizlenmesi gerekmektedir. Kazanlar azami olarak yılda 1 kez ilgili TS 'a göre
fenni muayenesi yaptırılmalıdır (B.Y.K.H.Y, 2015) (Çalışanların Patlayıcı
Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik).
– Jeneratörün yakıt tankına taşma kabı yapılmalıdır. Jeneratör alanına ateşle

yaklaşma uyarı levhası konulmalı ve etrafta sigara içilmesi engellenmelidir.
Jeneratörün yıllık bakımı yaptırılmalıdır.
– Herhangi bir deprem afeti ile karşı karşıya kalma anında otomatik yangın
söndürme sistemlerinin devreye girecek şekilde revize edilmelidir.
– Olası yıldırım düşmesi durumunda yaşanabilecek bir yanma durumu için yakın
çevrede de yok ise yapının çatısına paratoner takılmalıdır.
“YÖNETİLEBİLİRLİK” Koşulu ile İlgili Risklerin Yönetimi Kapsamında Alınması

Gerekli Önlemler
K2.1 Mevcut Yasa ve Yönetmelikler (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını

Koruma Kanunu, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, Tarihi
Yapıyı Yangına Karşı Koruyan Özel Sigorta Sistemi) ile ilgili;
– T.C Mevcut yasa ve yönetmeliklerin özel olarak “Tarihi Ahşap Yapıların

Yangından Korunması” konusunda yetersiz ve eksik olması, bu eksikliğin hızlı
205
bir şekilde giderilmesi için yeni yasa ve yönetmelik çıkarılması ya da mevcut
yasa ve yönetmeliklerin bu doğrultuda iyileştirilmesi desteklenmelidir.
K2.2 Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı (Yangına Yönelik Koruma Uzmanlarıyla
İş birliği, Yangına Yönelik İyileştirme Planları, Yangına Yönelik Acil Durum Tahliye
Planları, Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat, Yangına Yönelik Periyodik Kontrol,
Yangına Yönelik Bakım) ile ilgili;
– Olası bir yangın anında itfaiyenin elinde yapının kimliğine dair herhangi bir
çizim, önem derecesini vurgulayacak bir yaklaşımın olmaması nedeniyle,
olması yönünde düzenlemelerin yapılması için gerekli çalışmalar
başlatılmalıdır. Olası bir yangın anında yapıya kolay ve hızlı müdahale
edebilmek ve yapıya en az zarar verecek içerikte söndürme malzemesi
kullanılması açısından önceden itfaiye birimleriyle koordineli çalışılmalı ve
yapı yakında her türlü bilgi itfaiye ile paylaşılmalıdır.
– Çalışan sayısına uygun bir şekilde acil durum ekiplerinin oluşturulması ve

düzenli bir şekilde plan yapılması ve özel durumlarda revize edilmesi gerekir.
– Gerek söndürme gerek alarm teçhizatı ile ilgili düzenli aralıklarda bakım
yapılmalıdır.
– Düzenli aralıklarda yangın tatbikatı yapılmalıdır.
– Düzenli aralıklarla olası bir yangın durumunda tahliye planı yapılmalı ve

çalışan tüm personel bu konuda eğitilmelidir.
– Olası bir yangın anında sorumlu olacak kişiler, acil durum yerlerine haber
verecek kişilerin yönetim planı olmalı ve bu konuda görevlendirilecek kişiler
eğitilmelidir.
– Mevcut yangın risklerine karşı karşı önlem alınacak şekilde iyileştirme planı
yapılmalıdır.
– Bina içerisinde çalışan personelin yangına sebebiyet verecek her türlü tehlike
hakkında bilgilendirme, eğitim, uyarı ve ikazların düzenli olarak yapılması ve
kontrol edilmesi sağlanmalıdır.
206
K2.3 Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik Donanım ve Düzenleme (Yangın
Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi, Yangın Uyarı ve Algılama: Duman Dedektörü
Sistemi, Yangın Uyarı ve Algılama: Doğalgaz Sistemi, Yangın Söndürme Sistemi:
Yangın Tüpleri, Yangın Söndürme Sistemi: Sprinkler Sistem, Yangın Söndürme
Sistemi: Hidrant Sistem) ile ilgili;
– Yangın söndürme tüpleri yerden 90 cm olacak şekilde asılmalı (B.Y.K.H.Y,

2015), levhalandırılmalı ve yerleri değiştirilmemelidir (İncelenen yapılarda
yangın söndürme tüpleri asılı değildir ve yerleri değişmektedir).
– Yangın söndürme tüplerinin özelliğine göre yeterli sayıda olması

gerekmektedir. Elektrik panolarının olduğu yerlerde ayrıca karbondioksit tipi
yangın söndürücü konulmalıdır.
– Çalışanların yangın söndürme tüplerine rahat ulaşabileceği şekilde devamlı ön

açık olmalıdır.
– Yangın uyarı, algılama ve söndürme sistemleri mutlaka tarihi ahşap yapılarda

olmalı, olanlar yönetmeliklere uygun ve her daim çalışır bir vaziyette olması
sağlanmalıdır.
– Kapsamlı olsun olmasın herhangi bir onarım esnasında devre dışı kalan alarm
ve söndürme, algılama gereçlerini faaliyete geçirecek sistem ya da ekstra
güvenlik önlemi alınmalıdır. Çalışılan alanda yangın battaniyesi, denetleyici,
yangın tüpü gibi ilave önlemler alınması sağlanmalıdır.
K24 Yangına Yönelik Yapının Mimari Programındaki Düzenlemeler (Yapıda

Kompartımanlaşma Sistemi, Yapıda Ek ve Değişiklikler (Yapıya müdahale,
plan/cephe/kütle kaynaklı) ile ilgili;
– Olası bir yangın anında yangının ve dumanın yayılmasını önleyecek

bölümlemeler yapılmalıdır.
– Yangın yükünü azaltmak adına tarihi yapıların iç mekânında kullanılan

eşyalarda sentetik kökenli malzemelerin kullanımı engellenmelidir. Sentetik
malzemelerin dışındaki diğer yanıcı malzemelere de dikkat edilmelidir.
Örneğin, pamuklu kumaş yerine yanmaz kumaşların kullanılması mümkün
olduğunca sağlanmalıdır (İplikçi, 2006).
207
– Tarihi yapılarda tutuşma sıcaklığı yüksek ve yangın esnasında boğucu duman
çıkartmayan malzemeler tercih edilmelidir.
– Yapılarda olası bir yangın anında acil kaçış yollarında kapanma, zorluk
yaratacak, yapıya ulaşımda ve müdahale etmede aksaklıklara sebep olacak
hertürlü ek ve haraketli mobilya gibi donanımlardan yapı arındırılmalıdır.
208
6
SONUÇ VE ÖNERİLER
Yangın tehlikesi geçmişten günümüze kültür mirası değerine sahip tarihi ahşap
yapılar için önemli bir tehdit olmuş ve olmaya da devam etmektedir. Bu tehdit
karşısında mevcut yasa, yönetmelik ve yöntemlerin kapasitesi tarihi ahşap yapının
özgün yapısına zarar vermeden yangına karşı korumak için yeterli değildir. Daha
çok çağdaş yapılar için uygun olan bu yöntemler, tarihi yapının barındırdığı
değerleri hesaba katmayıp, yapının yapım sistemi açısından zarar görebilirliğini
de dikate almamaktadır. Mal/değer kayıpları açısından baktığımızda söz konusu
kültür mirası olduğunda, yangın açık ara en yıkıcı olgudur ve bu olguya karşı
önleme en etkili koruma yoludur.
Tezin amacı tarihi ahşap yapıların varlığını tehdit eden yangın risklerinin analizi
ve yönetimi konusunda yeni bir metot önermektir. Tarihi ahşap yapılarda yangın
risklerinin çoklu analizini yaparak, bu risklerin yönetimi için stratejik, operasyonel
ve taktik seviyeleri kapsayan yeni bir model oluşturup yapıların
sürdürülebilirliğine katkı sağlamaktır.
Altı bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde; yapılan literatür taraması

sonucu tezin araştırma konusunu içeren çalışmaların yetersizliği ortaya konulmuş
olup literatürde bu açıklığı kapatmak üzere tezin amaç ve önemi belirtilmiştir.
Kültür mirasının korunması ve yangın tehlikesi arasındaki ilişkinin tarihi ahşap

yapılar bağlamında çalışmaların incelendiği literatür taramasında; Türkiye’de
özellikle tarihi ahşap yapılarda yangın tehlikesine bağlı gelişen risklerin yönetimi
yoluyla yangına karşı korunması konusunda bütünleşik risk yönetimi yaklaşımına
ilişkin çalışmalarda ve uygulamalarda önemli eksiklikler bulunduğu görülmüştür.
Tarihi ahşap yapılar üzerindeki yangın tehlikesine bağlı risk analizi ve risklerin
yönetimi konusunda çalışmaların yok denecek kadar az olması karşısında bu tezin
ana konusunun ve içeriğinin mevcut bir eksiği gidereceği şüphesizdir.
209
İkinci bölümde; Tarihi Çevreyi Etkileyen Yangın Kaynaklı Afetlere Genel Bakış
başlığı altında önemli yangın istatistikleri ve yangında yok olma ele alınmış olup,
incelenen yangın vakalarında örneklerin çoğunda yangınların restorasyon
aşamasında meydana geldiği, yangın sebeplerinin ise istatistiklerde belirtildiği gibi
ilk sırada yer alan elektrik ve sigara kaynaklı olduğu görülmüştür.
Çalışmanın üçüncü bölümünde; Ulusal ve Uluslararası Yangın Yönetmeliklerine

Bakış başlığı altında Türkiye, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri’nin mevcut
koruma, yasa ve yönetmelikleri ilgili mevzuatları irdelenmiştir. Türkiye, Amerika
Birleşik Devletleri ve Japonya’nın kültür mirasları dikkate alan yönetmelikler
incelendiğinde Türkiye’de var olan yasa ve yönetmeliklerde tarihi yapılar özelinde
yangın riskleri yönetimine ilişkin etkin bir koruma yaklaşımı görülmemektedir.
Ülkemizde yönetmeliklerin çoğu tarihi ahşap yapıları diğer yapılarla eşdeğer

görmekte, tarihi yapı olmasından kaynaklı herhangi bir farklı yaklaşımı
içermemektedir. Sonuç olarak, mevcut yasa ve yönetmeliklerimiz, tarihi yapılarda
yangından doğan risklerin yönetimi açısından yetersiz kalmaktadır.
Dördüncü bölümde ise; Risk Yönetimi İçin Temel Analiz Yaklaşımları başlığı
altında afet-risk yönetimine ilişkin temel tanımlar ve temel risk analizi metotlarına
değinilip, mevcutta var olan risk analizi yöntemlerinden tarihi yapılar için en
uygun olanlarından Fine-Kinney ve Karar Matris Risk Analizi metodu büyük bir
yangın geçirmiş Haydarpaşa Garı üzerinde test edilmiştir ve mevcut risk analizi
yöntemlerinin tarihi yaplar için yeterliliği test edilmiştir.
Ülkemizdeki 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 28512 sayılı İş Sağlığı

ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında ele alınan risk analizi
metotları işlev yapı arasındaki ilişkiden doğan riskleri değerlendirmekle birlikte
yapının tarihi olmasından kaynaklı özellikleri bu değerlendirmede mevcut kültür
miraslarının fiziki farklılıklarını, değerlerini ve bunların fonksiyon ile ilişkileri
üzerinden riskleri tanımlayacakcak kapasitede bir risk analizi yöntemine
rastlanmamıştır.
Çalışmanın beşinci bölümünde; Tarihi Ahşap Yapılar İçin Yangın Risk Analizi
Önerisi ve Örneklem Alanı Uygulaması başlığı altında birinci kısımda yeni risk
analizi metodu önerisi ve yaklaşım içeriği, TAYYRAM – Tarihi Ahşap Yapılarda
210
Yangın Risklerinin Analizi Metodu geliştirilmiş olup devamında İstanbul’daki
tarihi ahşap yapıların sınıflandırılması yapılıp, inceleme yapılacak tarihi ahşap
yapı örneklerine ilişkin seçim kriterleri ortaya konulmuştur. Bölümün üçüncü
kısımda ise İstanbul’da farklı bölgede ve farklı işleve sahip üç adet seçilen tarihi
ahşap yapı örnekleri üzerinde yeni risk analizi metodu TAYYRAM uygulanmıştır.
Yapılan risk analizlerinin sonucunda yapılarda tespit edilen risklerin azaltımı ve
bu risklerin yönetimi için önerilerde bulunulmuştur.
Ortaya çıkan tüm risklerin azaltılması ya da bertaraf edilmesi için “Zarar

Görebilirlik” ve “Yönetilebilirlik” koşulları ile ilgili ayrı başlıklar altında ayrı ayrı
öneriler getirilmiştir.
“ZARAR GÖREBİLİRLİK” Koşulu ile İlgili Risklerin Yönetimi Kapsamında Alınması

Gerekli Önlemler;
– K1.1 Yapının Konum ve Çevre İlişkisi (Yapı Stoku Yoğunluğu, Çevredeki Riskli
İşletmelerin Varlığı, Ormanlık Alana Yakınlık, Yapıya Acil Müdahale Ulaşımı
(itfaiye)),
– K1.2 Yapının Mimari Programı ve Yapım Sistemi ile ilgili (Yapım Sistemi,
Cephe Malzemesi, Özgün Yangın Duvarı, Çatı Tipi, Çatı Konstrüksiyon
Malzemesi, Çatı Örtüsü Malzemesi, Kat Adedi),
– K1.3 Yapının Mevcut Fiziki Durumu (Koruma Durumu, Yangın Hasarının

Varlığı, Özgünlük)
– K1.4 Yapının İşlevi (İşlevin Sürekliliği, İşleve Bağlı Risk),
– K1.5 Yapının Elektriksel Donanımı (Elektrik Tesisatı, Ex-proof Patlamaya Karşı

Korunmuş Sistem, Elektrik Panoları, Elektrik Kabloları, Elektrikli Aletler,
Aydınlatma, Paratoner, İlave Donanım) başlıkları altında yapılmıştır.
“YÖNETİLEBİLİRLİK” Koşulu ile İlgili Risklerin Yönetimi Kapsamında Alınması

Gerekli Önlemler;
– K2.1 Mevcut Yasa ve Yönetmelikler (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını

Koruma Kanunu, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik,
Tarihi Yapıyı Yangına Karşı Koruyan Özel Sigorta Sistemi),
211
– K2.2 Yapı Özelinde Yangın Yönetim Planı (Yangına Yönelik Koruma
Uzmanlarıyla İş birliği, Yangına Yönelik İyileştirme Planları, Yangına Yönelik
Acil Durum Tahliye Planları, Yangına Yönelik Acil Durum Tatbikat, Yangına
Yönelik Periyodik Kontrol, Yangına Yönelik Bakım),
– K2.3 Yapı Özelinde Yangın Yönetimine Yönelik Donanım ve Düzenleme

(Yangın Uyarı ve Algılama: Alarm Sistemi, Yangın Uyarı ve Algılama: Duman
Dedektörü Sistemi, Yangın Uyarı ve Algılama: Doğalgaz Sistemi, Yangın
Söndürme Sistemi: Yangın Tüpleri, Yangın Söndürme Sistemi: Sprinkler
Sistem, Yangın Söndürme Sistemi: Hidrant Sistem),
– K24 Yangına Yönelik Yapının Mimari Programındaki Düzenlemeler (Yapıda

Kompartımanlaşma Sistemi, Yapıda Ek ve Değişiklikler (Yapıya müdahale,
plan/cephe/kütle kaynaklı) başlıkları altında yapılmıştır.
TAYYRAM yönteminin yaklaşımı üst ölçekten, genelden özele doğru giden,

bütüncül bir yangın riskinin yönetilmesi içeren çalışmaların ortaya konulması
yönündedir. Bu çalışmalar yapılırken yangın tehlikesini yaratan, zazar görebilirliği
arttıran durumun dikkate alındığı, yapının fonksiyonu, bulunduğu konumu,
mimari öğeleri, malzemesi, yapım sistemi, kritik bir alt yapı olup olmaması,
bulunduğu çevrenin tarihi dokusu gibi parametrelerin hesaba katıldığı yangın
risklerinin yönetilmesi yönünde olup, tarihi ahşap yapılarda yararlı olacağı
yönünde olumlu sonuçlar elde edilmiştir.
Bu yöntem tarihi ahşap yapının fonksiyonuna bakılmaksızın tamamında
uygulanabilmektedir.
Türkiye’de özellikle tarihi bir yapının nasıl kullanılacağı konusunda bir rehber ve
kılavuz bulunmamasıyla birlikte koruma ve restorasyon açısından kavramsal,
politika, yasal çerçeveler ve uygulama sorunları vardır. Mimari koruma açısından
bütüncül yaklaşımlı, müdahale edilen yapılara mimari programı ve yapım
sistemini de birlikte ele alınacak şekilde bir kılavuz gereklidir.
Tarihi yapılar üzerinde çalışıyorsa bütünleşik risk kavramını dikkate alınmalıdır.

Bu tezde ele alınan sadece yangın tehlikesiyle ortaya çıkabilecek riskler üzerinde
durulmuş olsa da yapıların üzerindeki genel tüm risklere değinmeden yapılacak
212
bir risk analizi, koruma ve uygulama yöntemi kültür mirası ve barındırdığı
değerlerin bir çoğunu kaybetmemize sebep olabilmektedir.
Kültür mirası ile ilgili yönetim planı yapıp, gerekli önemlerin alınabilmesi için
riskler ve potansiyel kayıpların tespiti afet yönetiminde önemli bir basamaktır. Bu
tez çalışması kapsamında geliştirilen TAYYRAM özellikle kültür mirası tarihi ahşap
yapıları tehdit eden yangın tehlikesi karşısında risklerin belirlenip yönetilebilmesi
için bir metodolojik yaklaşım sunmaktadır.
TAYYRAM yöntemi, yalnızca yangın tehlikesi ile oluşacak riskleri ortaya koymakla
kalmayıp, bu risklerin bertaraf edilmesi, yönetilmesi içinde çözüm önerisi
getirmektedir.
Özellikle mevcut zarar görebilirlik karşısında önlem alınabilmesi için göstergeleri

açık bir şekilde ortaya koyarak koruma konusunda karar vericiler bu değerler
üzerinden okuma yaparak daha sağlıklı önlemler alabilecektirler.
Tez kapsamında ortaya konulan TAYYRAM risk analizi metodu özellikle tarihi
ahşap yapılar için oluşturulmuş olup önemli bir tavsiye niteliğindedir. Bu
çalışmanın uygulaması, denetlenmesi ve kullanımı ile ilgili ÖNERİLER aşağıdaki
gibidir;
– TAYYRAM risk analizi metodu tarihi ahşap yapı, sivil mimari ölçeğinden,
anıtsal özellikte bir yapı ölçeğine kadar ayrım yapılmaksızın bütünleşik afet
risk yönetimi açısından mevcut tüm söz konusu yapılarda uygulaması zorunlu
olmalıdır,
– Bu metodu belediyeler, itfaiyeler, alan yönetimi başkanlığı ve AFAD gibi risk

yönetimi çalışan tüm kurumlar kullanmalıdır,
– Yapıya yönelik risk analizi yapılırken, risk transferlerinden kaynaklı

hesaplamaları daha rahat görebilmek için yakın çevreyle birlikte
değerlendirilmesi zorunlu olmalıdır,
– TAYYRAM risk analizi metodu, işlevli yada işlevsiz olmasından bağımsız olarak
mevcuttaki tüm tarihi ahşap yapılara uygulanması sağlanmalıdır,
– Analiz ilk yapım tarihinden itibaren 2 yıllık süre ile periyodik olarak
tekrarlanmalıdır. Bu süre, ramak kala bir olay, herhangi bir afet gibi gibi
213
ekstrem koşullar ya da yapıda işlev değişikliği ve restorasyon uygulaması
durumunda süre sınırına bakılmaksızın tekrarlanmalı, denetimi yapılmalıdır,
– Yapılan analizler sonucunda yapı ile ilgili mevcut risklerin iyileştirilmesi,

alınması gerekli önlemler analizi yapan kurumlarca takip edilmelidir,
– Belge değeri ve yapıya geriye dönük veri sağlaması açısından yapılan

analizlerin kayıt altına alınması sağlanmalıdır,
– Analiz sonuçları tarihi yapılara yönelik farklı tehlikelere bağlı riskleri çalışan
kurum ve kuruluşlarla paylaşılmalı, bütünleşik risk yönetimi için bir veri altlığı
sağlama adına kurumlar arası ortak çalışılmalıdır,
– Önemli tarihi yapıların bulundukları konuma en yakın olan itfaiye teşkilatının,

o tarihi yapılara nasıl müdahale edeceği ile ilgili, yapıların zarar
görebilirlikleri, mevcut plan şemaları, yapım sistemi, iç mekan özellikleri ve
yangına yönelik sistemleri hakkında önceden detaylı bilgilendirilmeli, kurum
bazında personel eğitilmeli, olası bir yangın anında en hızlı, en doğru
söndürme sisteminin planı önceden belirlenip, kurum içinde kolay ulaşılabilir
bir yerde hazır tutulmalıdır,
– Özellikle restorasyon aşamasında meydana gelen yangınlar sebebiyle,

restorasyon yapacak tüm yüklenicilerin ve restorasyonda çalışacak tüm
personelin çalışmaya başlamadan önce yangın güvenliği ve aktif müdahale ile
ilgili eğitimlerin, sertifikaların alınması ve şantiye sorumlularının bu
kontrolleri yapmaları da zorunlu hale getirilmelidir, bu parametreler dikkate
alınarak kısıtlamalar getirilmelidir,
– Ahşap yapıların yoğun olduğu tarihi çevrelerde tarihi yapı kullanıcıları, tarihi
yapı ve çevre bilincinin önemi hakkında bilgilendirilmeli, özellikle yangına
karşı koruma ve önleme konusunda biliçlendirilmelidir,
– Tarihi yapının yakın çevresinde risk tranferine neden olabilecek yapı ve

işlevlerin denetimi yapılmalı, gerekli görülmesi halinde yüksek risk transferi
yapacak işlevlendirmelere gerek tarihi yapı içerisinde gerekse yakın çevre
işletmelerde kısıtlanmalar getirilmelidir,
214
– Tarihi yapılara önerilecek yangın önleme ile ilgili sistem ve teçhizatların seçimi
özellikle tarihi yapı özelinde irdelenerek uzman kişiler tarafından, tarihi
yapının özgünlüğüne ve bütünlüğüne zarar vermeyecek şekilde seçilmelidir,
– TAYYRAM risk analizi metodunun uygulanması için bahsi geçen kurumlarda

koruma uzmanları, risk analizi uzmanları istihdam edilmeli ve bu uzmanlar
ihtiyaç duyulması halinde tek yapı ölçeğinde mülk sahiplerininde kolaylıkla
ulaşabileceği, destek alabileceği şekilde konumlandırılmalıdır.
Sonraki Araştırmalara Yönelik Öneriler:
Bu tez çalışmasının çıkış problemi “yangın risk yönetimi’’ kapsamlı bir alandır.
Bunun yanında ‘’kültür mirası’’ da oldukça geniş bir kavram olup yangın risklerinin
kültür mirası üzerindeki etkileri çalışılırken alanda eksik ya da yetersiz olduğu
düşünülen bazı araştırma konuları aşağıda belirtilmiştir.
– Bu tez kapsamında sadece taşınmaz kültür mirası “tarihi ahşap yapılarda’’

yangın tehlikesine bağlı risklerin yönetimi için değerlendirme yapılmış olup,
yapım sistemi farklı olan yapılara da o yapı özelinde parametreler geliştirerek
değerlendirme yapılması faydalı olacaktır,
– Bu tez tarihi ahşap yapılarda “yangın tehlikesine bağlı gelişen risklerin

yönetimi’’ni kapsamakta olup, deprem, sel gibi gibi doğa kaynaklı ve savaş,
silahlı çatışma, vandalizm gibi insan etkili tehlikelerin kültür mirası üzerindeki
risklerin yönetimi için de çalışılması önerilmektedir.
Tezin Araştırma Soruları ve Literatüre Katkısı
Bu çalışma tarihi ahşap yapılarda yangın risklerinin yönetimi üzerine odaklanmış

olup;
– Kültür mirasının varlığını tehdit eden yangın kaynaklı risklerin varlık durumu,
– Kültür mirasında yangın tehlikesine bağlı yangın kaynaklı zararların neler

olduğu,
– Özellikle son yıllarda meydana gelen kültür mirası yapılarında yangının

meydana gelme sebepleri,
215
– Mevcut yasa ve yönetmeliklerin tarihi yapılar özelinde yangın riskleri yönetimi
üzerine kapsayıcı olup olmadığı,
– Mevcut risk analizi yöntemlerinin tarihi yapılar için yangın risklerini ölçme ve
yönetmede yeterli olup olmadığı,
– Örnekleme alanı İstanbul ilinde mevcut tarihi ahşap yapı varlığının sayısı,
– Yangın risklerini analiz etmek için hangi göstergelerin kullanılacağı ve bu

göstergelerin zarar görebilirlik derecesine sunacağı katkı oranı,
– Yangın risklerinin azaltımı için yönetilebilirlik göstergeleri ve bu göstergelerin

katkı oranı,
gibi sorulara cevap aranmış olup, halen devam eden tarihi ahşap yapılarda yangın
kaynaklı yok oluş karşısında yangın risklerinin analizi için “TAYYRAM: Tarihi
Ahşap Yapıların Yangın Riskleri Yönetimi” adlı bir model geliştirilmiş olup, bu
modelin literatürde önemli bir eksiği tamamlayacağı amaçlanmıştır.
216
KAYNAKÇA
Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü,

https://www.afad.gov.tr/tr/23792/Aciklamali-Afet-Yonetimi-Terimleri-
Sozlugu (Erişim: 19.02.2020)
AFAD. (2014a). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü, Afet ve Acil Durum
Yönetimi Başkanlığı, Ankara. https://www.afad.gov.tr/kitaplar
(Erişim:19.02.2020)
AFAD. (2014b). 2014-2023 Kritik Altyapıların Korunması Yol Haritası Belgesi. 12.
Ankara: Başbakanlık Afet Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
Ahunbay, Z. (1996). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayın, İstanbul.
ISBN 975-7438-38-3
Alkış, S. (2015). Ahşap Yapı Malzemelerinin Yangına Dayanımının Artırılması,
Akdeniz Üniversitesi, TBMYO İtfaiyecilik ve Yangın Güvenliği Programı.
Alkış, Y. (2013). Taşınmaz Kültür Varlıkları Niteliğindeki Kamu Yapılarında
Yangın Güvenliği; Galatasaray Üniversitesi ve Haydarpaşa Garı Yangınları.
Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi.
Asatekin, N. G. (2004). Kültür ve Doğa Varlıklarımız, Neyi, Niçin, Nasıl
Korumalıyız? Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Aseeva, R. & Serkov, & Andrey, S. (2014). Fire Behavior and Fire Protection in
Timber Buildings. New York. ISBN 978-94-007-7459-9 ISBN 978-94-007-
7460-5 (eBook).
Aslan, E.M. (2011). Ahşap (Kargir) Yapılarda Alternatif Yangın Güvenliği Tesisatı
Tasarımı ve Proje Uygulaması, Karabük Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Aslanapa, O. (1986). Osmanlı Mimarisi, İstanbul. İnkılâp Kitabevi.
Arpacıoğlu, Ümit T. (2004). Yangın Olgusu ve Yüksek Yapılarda Yangın Güvenliği.
Mimarsinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Başdemir, H., & Demirel, F. (2010). Binalarda pasif yangın güvenlik önlemleri
bağlamında bir literatür araştırması. Politeknik Dergisi, 13(2), 101-109.
Bertetto, M., et al., (2021). Residual strength evaluation of Notre Dame surviving
masonry after the fire Eng. Fail. Anal., 122 (2021), Article 105183,
10.1016/j.engfailanal.2020.105183
BS 8414-1:2015+A1:2017, (2017). Fire performance of external cladding
systems. Test method for non-loadbearing external cladding systems applied
to the masonry face of a building. The British Standart Institution. England.
BS 8414-2:2015+A1:2017, (2017). Fire performance of external cladding
systems. Test method for non-loadbearing external cladding systems fixed to
217
and supported by a structural steel frame. The British Standart Institution.
England.
BS 9999:2017, (2017). Fire safety in the design, management and use of
buildings. Code of practice. The British Standart Institution, England.
Bukowski, W.& Custer, P., & Richard G. (1978). Fire Alarm And Communication
Systems. U.S. Government Printing Office Washington
Ceylan O., 2004. ‘Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarında Edilgen
Yangın Korunumu’, Araştırma Projesi Yayını, Proje no: 200214, Mimar Sinan
Güzel Sanatlar Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, İstanbul.
Christopher, D. & Risbrudt, A. vd. (1987). Wood Handbook: Wood as an
Engineering Material. Washington, DC. United States Department of
Agriculture. U.S. Goverment Printing Office.
Claret, A., & Andrade, A. (2007). Fire Load Survey of Historic Buildings: A Case
Study, Fire Risk Analyses Laboratory, Federal University Of Ouro Preto
University Campus, Brazil, Journal Of Fıre Protectıon Engıneerıng, Vol. 17—
May 2007 103 Doi: 10.1177/1042391506064912, Society of Fire Protection
Engineers
Çobanoğlu, T. & Okyay, G. (2018). İstanbul Tarihi Yarımada’da Ahşap Konut
Mimarisinin Belgelenmesi: Geleneksel Haydar Mahallesi ve Koruma Sorunları,
Metu Jfa 2018/1, 27-49, Doı:10.4305.
Dantas, R. (2007). A Casa do Imperador: do Paço de São Cristóvão ao Museu
Nacional/ Regina Abreu. Dissertação (Mestrado em Memória Social).
Universidade Federal do Estado do Rio de Janeiro, Rio de Janerio.
Dedeeçayır, H. (2010). Yerelden Ulusala Ulusaldan Evrensele Koruma Bilincinin
Gelişim Süreci. İstanbul. Çekül Vakfı.
Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (1994). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal
Tarih Vakfı. ISBN 9757306-00-2, İstanbul
Erder, C. (1975). Tarihi Çevre Bilinci. (1. Baskı). Ankara: O.D.T.Ü. Mimarlık
Fakültesi Yayın.
Ergin, O.N. (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediyye, İstanbul. İstanbul Büyükşehir
Belediyesi Yayınları.
Erdenen, O. (1994). Boğaziçi Sahilhaneleri, İstanbul, İBB Kültür Yayınları.
Eryılmaz, H. İ. & Özgür Yıldız, Ş. (2019). II. Abdülhamid Eseri “Ertuğrul Tekke
Cami-Tevhithanesi” Abdulhamid II’s Architectural Structure “Ertugrul Tekke
Mosque- Dervish Lodge” . Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal
Bilimler Araştırmaları Dergisi , 9 (1) , 215-242 . Retrieved from
https://dergipark.org.tr/tr/pub/odusobiad/issue/44137/513292
Erzurumluoğlu, K., Köksal, K.N. & Gerek, İ.H. (2015). İnşaat Sektöründe Fine-
Kinney Metodu Kullanılarak Risk Analizi Yapılması, 5. İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Sempozyumu.
218
Estadao, E. (2019). "Em Condicionado Museu Nacional Fogo Que Destruiu O
Joelho, Perícia Em Ar Condicionado"S. diz porque o Museu Nacional Destruiu
A Febre.
Eyice, S. (1998). Haydarpaşa. TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları.
FM Global, (2019). It’s Time to Protect Our Heritage and Stop Burning It. FM
Global, 0(3), 1-8.
GAR, (2015). Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction.
https://sustainabledevelopment.un.org/index.php?page=view&type=400&n
r=2046&menu=1515 (Erişim: 12.12.2022)
GAR, (2019). Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction.
Gandini, A., et al (2018). Vulnerability assessment of cultural heritage sites
towards flooding events. OP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 364 012028
Giuliaa- Biagini, F., & Capone, C. vd. (2016). Hbim And Fire Prevention in
Historical Building Heritage Management, University of Florence, Italy, 33rd
International Symposium on Automation and Robotics in Construction (Isarc
2016)
Gökmen Erdoğan, B., (2022). İklim Değişikliği Etkisiyle Artan Sellerde Risk
Yönetimi İçin Bir Model Önerisi ve Edirne Örneği Üzerinden İncelenmesi.
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora
Tezi.
Günay, R. (2007). Geleneksel Ahşap Yapılar Sorunları ve Çözüm Yolları, İstanbul.
Birsen Yayınevi. ISBN: 286-3.
Gündoğdu, F. D. (2014). Tarihi Çevrelerde Afet Risk Yönetimi İçin Bir Model
Önerisi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış̧
Doktora Tezi.
Huang D., & Xu, C. vd. (2010). Recent Progresses in Research of Fire Protection
on Historic Buildings, University of Science And Technology of China, Hefei,
J. Applied Fire Science, Vol. 19(1) 63-81, 2009-2010, DOI:10.2190/AF.19.1.d
ICCROM, (2009). ISO 31000:2009, Risk Management- Principles and guidelines
ICCROM, (2016). A Guide to Risk Management of Cultural Heritage, Government
of Canada, Canadian Conservation Institute.
ICOMOS Ahşap Mimari Mirasın Korunması İçin İlkeler (Çeviri: Zeynep Ahunbay,
2018).
http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0633313001536913605.pdf
ICOMOS, (2022). Revival after a disaster: The restoration of Notre-Dame de Paris
and Shuri-jô Castle. https://www.icomos.org/en/78-english-
categories/109188-revival-after-a-disaster-the-restoration-of-notre-dame-de-
paris-and-shuri-jo-castle
Iringova, A., & Idunk, R. (2016). Solution of Fire Protection in Historic Buildings,
De Gruyter Open, Vol. 0, Issue 0, DOI: 10.1515/cee-2016-0012
219
Inquerito no Museu Nacional e Descarta (2020). Uta Omissa' e Cont
IncendiadosPF'. 6 de Julho de 2020. Arquivado a partir do original em 7 de
Julho de 2020.
ISO, I. (2009). Risk management–Principles and guidelines. International
Organization for Standardization, Geneva, Switzerland.
İplikçi, E., (2006). Binalarda Yangın Güvenlik Önlemlerinin Analizi ve Yangın
Güvenlikli Bina Tasarımına İlişkin Performans Kriterlerinin Ortaya Konulması,
Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Kervan, Raif, (2018). Maden Müh. A Sınıfı İş Güv. Uzmanı)
http://mmoizmir.org/wp-content/uploads/2018/11/risk.pdf (Erişim:
10.03.2021)
Khanzode, Maiti, ve Ray, 2012: 13571358). Khanzode, V. V., Maiti, J., ve Ray, P.,
(2012). Occupational injury and accident research: A comprehensive review.
Safety Science.
Kılıç, A., & Beceren, K. (1999). Mimari Tasarımda Yangın Güvenliği, Yangın ve
Güvenlik Dergisi, Yangın ve Güvenlik, Sayı 42.
Kılıç, A., (2010). Haydarpaşa Garı ve Yangını, Yangın ve Güvenlik Dergisi, Sayı
139, s. 8-10.
Kılıç, A., (2013a). Galatasaray Üniversitesi Yangını, Yangın ve Güvenlik Dergisi,
Sayı 156, s.8-10.
Kılıç, A., (2013b). Türkiye’de Yangın Güvenliğinin Yeterli Olmama Nedenleri,
Yangın ve Güvenlik Dergisi, Sayı 162, s.8-14.
Kılıç, A., (2015a). Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte
Yapılan Değişiklikler, Yangın ve Güvenlik Dergisi, Temmuz Ağustos 2015
(176):8-9
Kılıç, A., (2015b). Patlıcan Yangınları, Yangın ve Güvenlik Dergisi, Sayı 177, s.8-
9.
Kılıç, A., (2018a). Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye’de Yangın İstatistikleri, Yangın
ve Güvenlik Dergisi, Sayı 199, s.8-10.
Kılıç, A., (2018b). Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye’de Yangın Nedenleri, Yangın ve
Güvenlik Dergisi, Sayı 200, s.8-10.
Kılıç, A.., Said Halim Paşa Yalısı ve Yangın,
www.yangin.org/dosyalar/sait_halim_pasa_yalisi_ve_yangin.pdf (Erişim:
14.03.2021)
Koçak, D. (2014). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzmanlığı Tezi, “Demiryolu
Çalışmalarında İş Sağlığı ve Güvenliği Vagon Bakım Onarım Atölyesi Risk
Değerlendirmesi Örneği, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi, Ankara
Konyalı, İ. H., (1976). Abideleri ve Kitabeleriyle Üsküdar Tarihi, Cilt 1, Türkiye
Yeşilay Cemiyeti Yayınları, İstanbul. Dişören, N. E., 1994, "Vaniköy Camii",
İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
220
Korkmaz, E. (2016). Mimarlık Eğitiminde Yangın Güvenlikli Tasarımın Yeri,
MEGARON 2016;11(2):217-229 DOI: 10.5505/megaron.2016.07279.
Küçükosmanoğlu, A. (1993). Ahşap Malzemenin Yanma Özellikleri ve Binalarda
Yangın Güvenliği, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B Cilt 43
Sayı 3-4 1993.
Larsen, K. Marstein, N. (2016). Conservation of Historic Timber Structures an
ecological approach. Oslo. Tis text was originally published in 2000 in
Butterworth-Heinemann Series in Conservation and Museology.
Lind, R. & Ricketts, D. vd. (1977). Canadian Wood-Frame House Construction.
Metric Edition. ISBN 0-660-10231-5E, 1977.
Museu Nacional, (2019). 1,5 milhão de peças escapam do véu [Museu Nacional:
1,5 milhão de peças sobreviveram ao fogo enquanto outros prédios estavam]
Naziris, L., & Lagaros, N. & Papaionnou, K. (2016). Selection And Resource
Allocation Model For Historic Buildings Fire Safety Upgrading, Iordanis,
Article in Journal of Management in Engineering· January 2016 DOI:
10.1061/(ASCE)ME.1943-5479.0000424,
NFPA 909, (2017). Code for the Protection of Cultural Resource Properties –
Museums, Libraries and Place of Worship, NFPA, Massachusetts.
NFPA 914, (2019). Code for Fire Protection of Historic Structures; Ulusal
Yangından Korunma Derneği (NFPA; National Fire Protection Association)
Oduncu, O. (2018). Şehir Ölçeğinde Yangın Master Planının Hazırlanması:
Sakarya Örneği. Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi.
Öndeş, M.K. (2007). Sigortacılıkta Risk ve Bir Yangın Sigorta Uygulaması.
Beykent Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans
Tezi.
Özmen, S. (2010). İstanbul İli Yangın Riski Analizi ve Yangın Riski Haritalarının
Oluşturulması, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Özgünler, M., (2018). Tarihi Binalarda Yangına Karşı Korunma ve Mevzuatın
İrdelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 9,
(1):14-21
Özkılıç, Ö., (2014). Risk Değerlendirmesi, Ankara: TİSK. Türkiye İşveren
Sendikaları Konfederasyonu
Pehlivan, G. F. (2017). Tarihi Yapılarda Pasif Yangın Önlemlerinin Artırılmasına
Yönelik Bir Yöntem Önerisi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Richard, L. & Custer, P. (2000). Fire and Arson Scene Evidence: A Guide for Public
Safety Personnel, (Arup Fire USA). Washington. DC. National Institute of
Justice, June 2000 NCJ 181584.
221
Richard, L. & Custer, P. vd. (2002). SFPE Handbook of Fire Protection
Engineering. (Arup Fire USA). ISBN: 087765-451-4 Library of Congress
Control No.: 136232.
Richard, L. & Custer, P. (2002). Recommendations of the Research Advisory
Council on Post-Fire Analysis, A White Paper. (Arup Fire USA). One
Batterymarch Park Quıncy, Massachusetts.
Rush, D. vd. (2019). Fire Risk Reduction on the Margins of An Urbanizing World.
Contributing Paper to GAR 2019.
Salman, Y., (1994). Haydarpaşa Garı, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi.
İstanbul. Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
Selekoğlu, Y.H. (2016). Kültür Varlıklarını Tehdit Eden Unsurların Risk Analizi
Yoluyla Değerlendirilmesi, Denizli Kent Merkezi Örneği. Pamukkale
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Stovel, H., (1998). Risk Preparedness: A management manual for World Cultural
Heritage, ICCROM, Rome.
Szostak, M., (2019). The Organ of Notre Dame de Paris. Article in The Organ.
No:389
https://www.researchgate.net/publication/348579566_The_Organ_of_Notr
e_Dame_de_Paris (Erişim: 10.12.2021)
Şenöz, M.C. (2018). Elektrik Nedenli Yangınların Araştırılması ve FMEA Yöntemi
ile Risk Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Şimşir, A. (2011). Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın. Yeditepe Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Tanman, M.B. (1994). “Ertuğrul Tekkesi”, Dünden Bügüne İstanbul Ansiklopedisi,
C.3, Kültür Bakanlığı –Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, s.196-198
T.C. Resmî Gazete, Belediye İtfaiye Yönetmeliği (26326).
T.C. Resmî Gazete, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
(26735). 19.12.2007
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/12/20071219-2.htm (Erişim:
110.10.2022)
T.C. Resmî Gazete, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (2863). (5879)
23.7.1983,
T.C. Resmî Gazete, Sigortacılık Kanunu (5684). (26552). 3.6.2007
T.C. Resmî Gazete, Ulusal Meslek Standardı- İtfaiyeci Mesleki Yeterlilik Kurumu
(MYK) Kanunu (5544). (29507) 19.10.2015, rev. (26713) 27.11.2007
T.C. Resmî Gazete, Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması
Hakkında Yönetmelik, Tarihi: 30.04.2013 Resmî Gazete Sayısı: 28633
TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü Merkez ve Taşra Teşkilatında Kullanılan
Binaların Yangından Korunması İçin Alınacak Önlemlere Ait Yönerge (2007)
222
TCDD Taşımacılık A.Ş. Genel Müdürlüğü, Yangına Karşı Alınacak Önlemler
Yönergesi (22905) 12.2.2018
Tulunay, S. (2019). Tarihi Yapılarda Yangın Tehlikesine Bağlı Gelişen Risklerin
Yönetimi Üzerine Bir Değerlendirme, Yıldız Teknik üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
UNISDR, (2009). Terminology on Disaster Risk Reduction, United Nations.
https://www.unisdr.org/files/7817_UNISDRTerminologyEnglish.pdf
UNESCO, (2010). Managing Disaster Risks for World Heritage, World Heritage
Convention.
UNISDR, (2009). Terminology on Disaster Risk Reduction, United Nations.
https://www.unisdr.org/files/7817_UNISDRTerminologyEnglish.pdf
UNISDR, (2015). The Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015- 2030,
United Nations. UNISDR, (2017). National Disaster Risk Assessment, United
Nations Office for Disaster Risk Reduction, United Nations.
UNISDR, (2019). GAR Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction,
United Nations.
UNISDR, (2009). Afet Riskinin Azaltılması Terminolojisi,
https://www.unisdr.org/we/inform/terminology (Erişim:19.02.2020)
Uzer Von Busch, E. (2010). Kentsel Kültür Mirasına Yönelik Risk Azaltımı İçin Bir
Yönetim Modeli Önerisi: İstanbul-Büyükada Örneği, İstanbul Teknik
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Ünal, Z.G.& Ertürk, N. vd. (2019). Kültür Varlıklarına Yönelik Afet Risklerinin
Yönetimi. İstanbul Tarihi Alanları Alan Başkanlığı. ISBN 978-975-17-4193-6.
https://icorpturkiye.org/Makaleler/K%C3%BClt%C3%BCr%20Varl%C4%B1klar
%C4%B1na%20Y%C3%B6nelik%20Afet%20Risklerinin%20Y%C3%B6netimi
.pdf
Ünal, Z. G. & Gündoğdu, F. D., (2011). Kültürel mirasımız afet risklerine ne kadar
hazırlıklı? Haydarpaşa Garı Yangını, Mimar.ist, 11(39-Bahar):20-25
Vakıflar Genel Müdürlüğü ve İstanbul Valiliği İstanbul Proje Koordinasyon Birimi,
(2017). Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu. Ankara:
Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
WHO, (2009). Introduction to health vulnerability and risk analysis and
mapping,https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/78
995/VRAM_EHA_EURO_09.pdf
Yaman, M. (2018). Cephe Yangın Güvenlik Önlemleri ve Mevzuatlar. Gazi
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Yang, Z., & Kunming.L. (2013). Chinese Historic Buildings Fire Safety And
Countermeasure, Fire Service Training School, Kunming 650208, China,
Procedia Engineering 52 (2013) 23 – 26
223
Yücel, U. & Koçak S. (2010). 1887 Yılından Günümüze Bir Ahşap Harikası;
Ertuğrul Tekke Camii ve 2008-2010 Restorasyon Çalışmaları, Restorasyon
Yıllığı Dergisi, (1), 85-105.
Zakar, L. & Eyüpgiller, K. (2018). Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve
Yöntemleri. İstanbul: Ömür Matbaacılık.
İnternet Kaynakları:
URL1 http://itfaiye.ibb.gov.tr/img/_1033512762022_.pdf (Erişim: 19.07.2022)
URL2 http://itfaiye.ibb.gov.tr/img/20212422111263845461606.pdf (Erişim:
15.05.2021)
URL3 http://itfaiye.ibb.gov.tr/img/_1003013102020_.pdf (Erişim: 15.05.2021)
URL4 http://itfaiye.ibb.gov.tr/img/1135817112015__9087030291.pdf (Erişim:
10.10. 2019)
URL4 https://www.ahsap.com/teknik/neden-ahsap/#Neden (Erişim:
17.12.2022)
URL5 https://www.rmfp.com/blog/2019/07/05/the-new-evolution-of-fire-
retardant-treated-wood/ (Erişim: 17.12.2022)
URL6 www.itfaiye.ibb.gov.tr/m/tr/istanbul-yanginlari.html (Erişim: 15.05.2021)
URL7 https://www.saithalimpasa.com/1-3/Tarihce/Yalinin-Mimari-
Ozellikleri.html (Erişim: 17.12.2022)
URL8 http://www.avundukmimarlik.com.tr/tr/istanbul-yenikoy-sait-halim-pasa-
yalisi-restorasyonu-2045/ (Erişim: 18.05.2021)
URL9 https://www.google.com/maps/place/Haydarpa... (Erişim: 17.12.2022)
URL10 http://www.yapi.com.tr/haberler/haydarpasada-yanginin-sebebi-
izolasyon-malzemesi_110766.html (Erişim: 17.12.2022)
URL11 http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/Ansiklopedi/
(Erişim: 21.07.2021)
URL12 https://www.tarihi.ist/vanikoy-cami/ (Erişim: 18.12.2022)
URL13 https://www.timeturk.com/iste-tarihin-en-buyuk-yanginlari/haber-
1551558 (Erişim: 5.05.2021)
URL14 https://www.gzt.com/hayat/esrarengiz-buyuk-londra-yangini-4-gun-
surdu-13-bin-ev-kul-oldu-2721435 (Erişim: 5.05.2021)
URL15 https://onedio.com/haber/tarihten-ilginc-bir-trajedi-daha-texas-
zincirleme-patlamalari-574108 (Erişim: 5.05.2021)
URL16. https://www.history.com/topics/19th-century/great-chicago-fire
(Erişim: 5.05.2021)
URL17 http://www.architecture.org/learn/resources/architecture-
dictionary/entry/the-great-chicago-fire-of-1871/ (Erişim: 5.05.2021)
224
URL18
http://www.wikizeroo.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWE
ub3JnL3dpa2kvUGVzaHRpZ29fZmlyZQ (Erişim: 5.05.2021)
URL19
http://www.wikizeroo.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaW
Eub3JnL3dpa2kvQsO8ecO8a19Cb3N0b25fWWFuZ8SxbsSx (Erişim:
21.05.2021)
URL20
http://www.wikizeroo.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaW
Eub3JnL3dpa2kvMTkwNl9TYW5fRnJhbmNpc2NvX2RlcHJlbWk (Erişim:
21.05.2021)
URL21
http://www.wikizeroo.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWE
ub3JnL3dpa2kvSGFsaWZheF9FeHBsb3Npb24 (Erişim: 21.05.2021)
URL22 http://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/1923-kanto-depremi-349
(Erişim: 21.05.2021)
URL23 https://www.bilgiustam.com/1995-kobe-depremi/ ,
https://deprem.afad.gov.tr/tarihteBuAy?id=70 (Erişim: 21.05.2021)
URL24 http://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/2011-japonya-depremi-ve-
tsunamisi-348 (Erişim: 21.05.2021)
URL25 https://www.trthaber.com/haber/dunya/californiadaki-yanginda-
hayatini-kaybedenlerin-sayisi-88e-yukseldi-395450.html
(Erişim: 21.05.2021)
URL26 https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/california-tarihinin-en-buyuk-
yangini-kontrol-
altinda,CR7OxGMOy02KdtlOGKLnCw/gd1zwcVud0qyNJqWkfnCeA (Erişim:
24.05.2021)
URL27
https://en.wikipedia.org/wiki/2019%E2%80%9320_Australian_bushfire_sea
son
(Erişim: 27.05.2021)
URL28 https://www.bbc.com/news/world-australia-50951043 (Erişim:
27.05.2021)
URL29 http://turkish.cri.cn/741/2014/01/20/1s155298.htm (Erişim:
18.06.2021)
URL30 http://www.china.org.cn/travel/2013-02/01/content_27861072_5.htm
(Erişim: 18.12.2022)
URL31 https://www.theguardian.com/world/2014/jan/13/shangri-la-fire-tibet
(Erişim: 21.06.2021)
URL32 https://www.theatlantic.com/international/archive/2014/01/chinas-
brand-new-centuries-old-shangri-la/283024/ (Erişim: 21.06.2021)
225
URL33 https://www.chinadaily.com.cn/china/2014-
01/11/content_17230566_2.htm (Erişim: 21.06.2021)
URL34 https://en.wikipedia.org/wiki/National_Museum_of_Brazil (Erişim:
29.07.2021)
URL35 https://www.museunacional.ufrj.br/casadoimperador/ (Erişim:
04.04.2022)
URL36 https://www.stone-ideas.com/tr/64302/fire-in-brazils-national-
museum/ (Erişim: 06.05.2022)
URL37 https://tr.sputniknews.com/foto/201809031035028435-brezilya-rio-de-
janeiro-ulusal-muze-yangin/ (Erişim: 29.07.2021)
URL38 https://stringfixer.com/tr/National_Museum_of_Brazil (Erişim:
01.04.2022)
URL39 https://www.archdaily.com/tag/national-museum (Erişim: 01.04.2022)
URL40 https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45396235 (Erişim:
01.04.2022)
URL41 https://www.bbc.com/news/world-latin-america-
45398084?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/cqv9j0w4y
ryt/brazil-national-museum-fire&link_location=live-reporting-story (Erişim:
01.04.2022)
URL42 https://archinect.com/news/article/150322521/brazil-has-turned-a-
corner-in-its-yearslong-national-museum-restoration-project (Erişim:
01.04.2022)
URL43 https://tr.wikipedia.org/wiki/Notre_Dame_Katedrali (Erişim:
01.02.2022)
URL44 http://bianet.org/bianet/tarih/207512-victor-hugo-nun-dokundugu-
notre-dame-katedrali (Erişim: 01.02.2022)
URL45 https://www.nbcnews.com/news/world/notre-dame-fire-what-was-
damaged-n995371 (Erişim: 12.12.2022)
URL46 http://arkeofili.com/notre-dame-katedrali-devrim-napoleon-ve-yangin/
(Erişim: 01.02.2022)
URL47
http://www.tuyak.org.tr/images/dergiler/5668tuyak_dergi_09_12Mb.pdf
(Erişim: 01.02.2022)
URL48 https://news.artnet.com/art-world/notre-dame-fire-year-anniversary-
1834668 (Erişim: 05.06.2022)
URL49 https://www.vox.com/2019/4/16/18312072/notre-dame-cathedral-fire
(Erişim: 05.06.2022)
URL50 https://www.nbcnews.com/news/world/notre-dame-fire-what-was-
damaged-n995371 (Erişim: 05.06.2022)
URL51 https://myprivateparis.com/notre-dame-cathedral-fire/ (Erişim:
05.06.2022)
226
URL52 https://www.connexionfrance.com/article/French-news/Notre-Dame-
fire-New-cause-investigated-as-2024-service-date-confirmed-on-second-
anniversary-of-fire (Erişim: 05.06.2022)
URL53
https://en.unesco.org/sites/default/files/japan_law_protectionproperty_ent
no.pdf (Erişim: 03.02.2020)
URL54
https://www.bunka.go.jp/koho_hodo_oshirase/hodohappyo/1420851.html
(Erişim: 03.02.2020)
URL55 https://whc.unesco.org/en/list/734 (Erişim: 05.03.2020)
URL56 https://ikidane-nippon.com/en/interest/shirakawa-go (Erişim:
05.03.2020)
URL57 https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf 6331 Sayılı İş
Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Erişim: 05.05.2021)
URL58
https://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=art
icle&id=940:-salii-ve-guevenl-rsk-deerlendrmes-
yoenetmel&catid=2:ymelik&Itemid=33 (Erişim: 05.05.2021)
URL59 https://webdosya.csb.gov.tr/db/kentges/editordosya/kitap4.pdf
(Erişim:19.02.2020)
URL60 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/859421
(Erişim:19.02.2022)
URL61 https://www.ibb.istanbul/News/Detail/35299 (Erişim:19.02.2022)
URL62 https://leventerturk1961.wordpress.com/2014/07/12/ii-abdulhamit-
donemi-istanbulu/ (Erişim: 12.12.2022)
URL63
https://earth.google.com/web/search/ertu%c4%9frul+tekke+cami/@41.04
561422,.. (Erişim: 12.12.2022)
URL64 http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/51092 (Erişim:
12.12.2022)
URL65 https://cdn.vgm.gov.tr/yayin/dergi/restorasyon/restorasyon01.pdf
(Erişim: 12.12.2022)
URL66 https://keos.bakirkoy.bel.tr/imardurumu/imar.aspx?parselid=3280
(Erişim: 18.10.2021)
URL67
https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/cografi/40.98087844024157/28.8729
31301593784 (Erişim: 18.10.2021)
URL68
https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/cografi/41.01921040039964/29.0502
9505491257 (Erişim: 18.10.2021)
227
URL69 museus.gov.br/wp-content/uploads/2019/12/DeclaracaoRioJaneiro.pdf
(Erişim: 17.04.2022)
URL70 https://marrionconsulting.com/who-we-are/experience/ (Erişim:
27.12.2022)
URL71 https://www.iccrom.org/news/international-seminar-addresses-issue-
heritage-fire (Erişim: 07.01.2023)
URL72 http://kentvedemiryolu.com/haydarpasa-cati-yangini-itfaiye-tahmin-
raporu/ (Erişim: 08.01.2023)
URL73 https://www.sabah.com.tr/yasam/son-dakika-tarihi-vanikoy-camiindeki-
yanginin-nasil-ciktigi-belli-oldu-5278554 (Erişim: 08.01.2023)
228
A
“KÜLTÜREL MİRASTA YANGIN RİSKİNİ AZALTMA”
RIO DE JANEIRO BİLDİRGESİ
A: “Kültürel Mirasta Yangın Riskini Azaltma” Rio de Janeiro Bildirgesi
Bildirgenin ana metnini 14 maddeden oluşturan “ÖNERİLER” şu şekilde

sıralanmıştır;
1. “Kültürel mirasa ait bina ve koleksiyonlarının yangından korunmasına

yönelik sağlam ve özgül yasal politikaların eksikliğini göz önünde bulundurarak,
her ülkedeki yangın yasalarının, uygun olan yerlerde, kültürel mirasların
korunmasıyla ilgili meseleleri ele alması önerilmektedir. Mümkün olduğu her
zaman, genel geçer, kuralcı gereklilikler koymak yerine mevcut tehlikeleri ve
güvenlik açıklarını dikkate alan performansa dayalı yasa ve yönergeler
uygulanmalı ve hayata geçirilmelidir.
2. Kültürel miras sektörünün, miras öğelerinin karşı karşıya olduğu riskleri

nitelendirmek ve yangına karşı daha iyi koruma sağlamaya yönelik politika
geliştirilmesi ve finansman sağlanmasına yönelik gerekçeleri desteklemek için
yararlı yangın istatistiklerine erişimi olmadığını göz önünde bulundurarak, basit,
evrensel, zorunlu bir yangın olayı veri toplama sisteminin geliştirilmesi
önerilmektedir.
3. Yangın güvenliği projelerine olan yaygın ihtiyaç ve birçok yangından

korunma önleminin yüksek maliyeti göz önüne alındığında, bu tür projeler için
kültürel miras binaları ve koleksiyonlarda hayata geçirilecek yatırımların
gerekçelendirilmesi ve öncelik belirlenmesi amacıyla tekliflerin uygunluğu ve
maliyet etkinliğine ilişkin uygun değerlendirmelerle desteklenen kalıcı kamu
finansmanı oluşturulması önerilmektedir.
4. Tarihi yapıların günümüz kullanım amaçları ve ihtiyaçlarına uygun olarak

güvenli bir şekilde uyarlanması gereksinimini göz önünde bulundurarak, söz
229
konusu yapılarda yangın güvenliği projelerinin ve yapının özgünlüğüne ve estetik
değerlerine saygılı çözümlerin öncelikli olarak onaylanmasını önerilmektedir.
5. Kültürel miras kurumları arasındaki yangından korunma kapasitesi

anlamındaki eşitsizliği göz önünde bulundurarak, sektördeki yangın güvenliği
düzeylerini bir bütün olarak yeterince haritalandırmak ve niteliğini belirlemek için
bu kurumlardan ilgili verileri sistematik olarak toplayan, dolayısıyla da daha etkili
öncelik belirleme olanağı sağlayan araştırmalar önerilmektedir.
6. Kültürel miras sektöründe, yangından korunma sistemleri konusundaki

seçeneklere ilişkin genel bilgi eksikliğini göz önünde bulundurarak, kültürel
mirasın geniş bir yelpazedeki ihtiyaçlarını çeşitli senaryolarda, kaynaklara çeşitli
erişim sağlayarak karşılayabilecek yangın önleme, algılama, çevreleme ve
bastırma konusundaki alternatifleri derlemeyi ve karşılaştırmayı amaçlayan
araştırmaların yapılmasını öneririz. Bu araştırmalar, aynı zamanda etkili
seçeneklerin olmadığı boşlukları da tanımlamalıdır.
7. Tek başına yangından korunma seçeneklerine ilişkin bilginin ve zorunlu

kuralların uygulanmasının, çeşitli kültürel mirasların ihtiyaçlarını karşılayan iyi
tasarlanmış sistemleri ve stratejileri sağlamak için yetersiz olabileceğini göz
önünde bulundurarak, miras sektörü için yangından korunma tasarımına
rehberlik etmek için model olgu çalışmalarını derleyen ve eksik kaldıkları yerlerde
özelleştirilmiş çözümler için kılavuzlar geliştiren araştırmalar önerilmektedir.
8. Yangın, yangın söndürme ve yangın geciktirici ajanların miras malzeme ve

eserler üzerindeki etkileri hakkında genel bilgi eksikliği göz önüne alındığında,
uygun yangın söndürme ajanı seçimi, yangın geciktiricilerin güvenli kullanımı ve
olay sonrası etkin kurtarma ve geri kazanım desteğinin daha iyi anlaşılması için
araştırmalar yapılması önerilmektedir.
9. Kültürel miras konusunda yangın güvenliğine yönelik mevcut eğitim ve

öğretim açığı göz önüne alınarak, bu konu başlığının mirasla ilgili mevcut ve
gelecekteki eğitim programlarına dahil edilmesini ve halihazırda alanda çalışanlar
için yeterli eğitim fırsatlarının geliştirilmesi önerilmektedir. Kültürel mirasın
yangından korunmasına yönelik çalışan profesyonellerin beceri ve yetkinliklerini
tanımak için bir akreditasyon sistemi oluşturulmalıdır. Halihazırda mevcut olan
230
yangın/afet riski yönetimi el kitapları ve metodolojileri mümkün olduğunca çok
dile çevrilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır.
10. Miras kurumlarında genel olarak afete hazırlıklı olma konusundaki

eksikliği göz önünde bulundurarak, yangın senaryolarını ele alan, yerel ihtiyaçlara
ve koşullara göre uyarlanmış ve müdahale için malzeme ve araçlardan oluşan ilk
yardım kitini destekleyen bir acil durum planının zorunlu olarak geliştirilmesini
ve uygulanması önerilmektedir.
11. Miras binaları ve koleksiyonlarına ait belgelerin korunmasının kültürel

mirasın korunması kadar önemli olduğunu göz önünde bulundurarak, mevcut
kayıtların (veya bunların bir kopyasının) her zaman ayrı bir yerde güvenli bir
şekilde saklanması önerilmektedir.
12. Kültürel mirasın yangına karşı korunması için miras sektörü, acil durum
yönetim makamları ve diğer ilgili aktörler arasındaki iletişim ve koordinasyonu
geliştirme ihtiyacını göz önünde bulundurarak, yerel, ulusal ve uluslararası
düzeyde kurum ve paydaşların kapsamlı bir şekilde haritalandırılmasını ve
sektörler arası, çok kuruluşlu, çok paydaşlı eylemler için koordineli etkin ağlar ve
ilgili mekanizmaların oluşturulması önerilmektedir. Kaynak ve yeteneklerini,
özgül yapılarda yangınlarla mücadele yaklaşımlarını ve bu yapılarda yangından
korunmaya ilişkin önerilerini anlamak için yerel acil müdahale ekiplerine özellikle
dikkat edilmelidir. Mümkün olduğu her zaman, etkili stratejiler geliştirmeye ve
paydaşlarla çalışmaya yardımcı olması için nitelikli bir yangın/afet yönetimi
uzmanı sürece dahil edilmelidir.
13. (Yangın) afete hazırlık, müdahale ve kurtarma adımlarının birden fazla

prosedürü ve aktörü kapsayan ve yerel toplumun aktif katılımını gerektiren
bütünsel bir yaklaşımı ima ettiğini göz önünde bulundurarak, yarının aktörlerinde
ve paydaşlarında farkındalığı erken yaşlardan itibaren teşvik etmek için önleme
kültürü oluşturma çabalarının eğitim sektörüne entegre edilmesi önerilmektedir.
14. Sorunun büyüklüğü ve miras bina ve koleksiyonlarda yangın güvenliği

konusundaki genel farkındalık eksikliğini göz önünde bulundurarak, Uluslararası
Kültürel Miras Yangın Önleme ve Koruma Günü düzenlenmesi önerilmektedir”
(URL69).
231
TEZDEN ÜRETİLMİŞ YAYINLAR
Konferans Bildirileri
1. Tarım, A., Ünal, Z. G., (2022). "A Look at Burned Monuments in Historic
Environment”, 5th International Congress; On Life, Social, and Health Sciences in A
Changing World, March, 2 6 - 2 7, 2 0 2 2 (Online & Face To Face Participation),
İstanbul ISBN: 978-605-71461-1-3
Makaleler
1. Tarım, A., Ünal Z. G. (2022). Bir Belleğin Yok Olması: Brezilya Ulusal Müzesi
Yangını. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 15(91), 349-
371. https://dx.doi.org/10.29228/JASSS.63102
232

İstanbul'Da Tarihi Ahşap Yapilarda Yangin Risklerinin Yönetimi İçin Bir Model Önerisi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İstanbul'Da Tarihi Ahşap Yapilarda Yangin Risklerinin Yönetimi İçin Bir Model Önerisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İSTANBUL’DA TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN

Mimarlık Anabilim Dalı

Rölöve ve Restorasyon Programı

Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İSTANBUL’DA TARİHİ AHŞAP YAPILARDA YANGIN RİSKLERİNİN

Aysel TARIM tarafından hazırlanan tez çalışması 03.03.2023 tarihinde aşağıdaki

Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL

Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL, Danışman

Prof. Dr. Can Ş. BİNAN, Üye

Dr. Öğr. Üyesi Uzay YERGÜN, Üye

Doç. Dr. E. Sibel HATTAP, Üye

Tarihi ahşap yapıların yangında yok oluşunun önüne geçip, bu yapıların

Tez sürecimin öncesinden itibaren konunun belirlenmesi, geliştirilmesi ve

Bu tez çalışmasının geliştirilmesi, yönlendirilmesi, bilimsel açıdan

SİMGE LİSTESİ vii

ABD Amerika Birleşik Devletleri

Şekil 4. 1 Risk Yönetimi – İlkeler ve Yönergeler (ICCROM, 2009)................... 110

İstanbul’da Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin

Mimarlık Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL

Tez kapsamında yapılan araştırmalar ve literatür taraması, özellikle tarihi yapılara

Geliştirilen yöntemin örneklem alanı olarak İstanbul ili seçilmiş, İstanbul

Performans testi gerçekleştirilen Tarihi Ahşap Yapılarda Yangın Risklerinin Analizi

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

A Model Proposal for the Management of Fire Risks

Doctor of Philosophy Thesis

Supervisor: Prof. Dr. Zeynep Gül ÜNAL

YILDIZ TECHNICAL UNIVERSITY

1.1 Literatür Özeti

Önceden hazırlanan önlem ve müdahale planları ile yangıların ortaya çıkması,

2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu; 1983 tarihinde

2007 Tarihli Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik; bu

2018 Tarihli Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu; bu

Ulusal Meslek Standardı- İtfaiyeci; bu Standart itfaiyecilikle ilgili meslek ve

TCDD Taşımacılık A.Ş. Genel Müdürlüğü Yangına Karşı Alınacak Önlemler

Ahşap Mimari Mirasın Korunması için İlkeler; 36 maddeden oluşan bu belgenin

BS 9999:2017 Binaların tasarımında, yönetiminde ve kullanımında yangın

BS 8414-1:2015+A1:2017 Dış cephe kaplama sistemlerinin yangın performansı,

Yangın Sonrası Analize İlişkin Araştırma Danışma Konseyinin Önerileri; yangın

Ahşap Binalarda Yangın Davranışı ve Yangından Korunma; ahşap yapılarda yangın

Yangın Alarm ve Haberleşme Sistemleri; yangın alarm ve haberleşme sistemleri

Kanada Ahşap Çerçeveli Konut Yapısı; ahşap yapı ve çerçeve konstrüksiyonlu

Tarihi Ahşap Yapıların Konservasyonunda Ekolojik Bir Yaklaşım; ahşap yapıların

Kültür ve Doğa Varlıklarımız; Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız; 7 bölümden oluşan

Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon; Ahunbay bu kitapta, koruma düşüncesinin

Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri; kitapta ahşabın bozulma

Kültür Varlıklarına Yönelik Afet Risklerinin Yönetimi adlı kitapta kültür

Dedeçayır, Yerelden Ulusala Ulusaldan Evrensele Koruma Bilincinin Gelişim

Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarında Edilgen Yangın Korunumu adlı

Tarihi Yapılarda Pasif Yangın Önlemlerinin Artırılmasına Yönelik Bir Yöntem

Şenöz, Elektrik Nedenli Yangınların Araştırılması ve FMEA Yöntemi ile Risk

Ahşap (Kâgir) Yapılarda Alternatif Yangın Güvenliği Tesisatı Tasarımı ve Proje

Cephe Yangın Güvenlik Önlemleri ve Mevzuatlar adlı yüksek lisans tezinde

Kültür Varlıklarını Tehdit Eden Unsurların Risk Analizi Yoluyla Değerlendirilmesi,

Taşınmaz Kültür Varlıkları Niteliğindeki Kamu Yapılarında Yangın Güvenliği;

Ahşap Malzemenin Yanma Özellikleri ve Binalarda Yangın Güvenliği adlı

Ahşap Yapı Malzemelerinin Yangına Dayanımının Artırılması adlı çalışmasında

İstanbul Tarihi Yarımada’da Ahşap Konut Mimarisinin Belgelenmesi: Geleneksel