146 dicaturprioritas Aqno, &noninquo, De quibus omnibusin primo fent,late difpu~ tabimus innoftris Refolutionibus Theo- logicis. CAPT T.X 111. De fpeciebus motus. | Oras fpecies func | fexgeneratio,cor jtuptio, accretio , i decretio,alteratio 2 Becca mutatio,qu¢ locoaccommodatur.Atque ca- teri quidem motus, vt pater, di- Pen cne enim corruptio eft generatio,neque accretio eft de cretio;neque ca mutatio,qua lo coaccomodatur, c@terique mo tus fimiliter.Dealreratione verd dubitatio quedam exiftit:ne for fitan neceflarium fic id quodal- teratur, aliquoreliquorum mo- tuum alterari. Hoc auté verum non eft, Feré enim omnibusin palsionibus,aur lurimis,non ac cidit alterari,nullo motuum ce- terorum communicantemeque enim incrementa, neque decre- menta fufcipere nécefle eft, id quod pafsione mouetur. Et fimi Itin cxteris modo, quate altera- tio diuerfus eft ceteris motus: nam fiefler idem , continud id quod alteratur,crefcere , ant ali- quo alio moueri caterorum mo tuum oporteret:ar non eft profe 6 neceflarium.. Similiter & id quod augetur, aut aliquo alio motu mouetur, alterari oporte- Cap.13.De {pecicbus motus. retratfunt qued4 qu¢augentur, non alrerantur autem. Quadra- tum enim gnomone circum- polito creuit quidem,at non eft alteratum. Similiter & in carteris rebus huiufcemodi fit. Quare di ucrfi funt hi motus omnes, vt di ximus. Simplicicer auté mot? co trarius quictieft:fingulisauréfin guliaduerfané:generationi qui- dem corruptio : aceretioni vero decretio:& mutatiéi accomoda- taloco quies in loco:& maximé vt videtur ca mutatio,qua cota riuna adlocum itur: ve ci motui, yuo farfum itur, is motus, quo deorfum itur,8 ¢conuerls , op- ponitur. At reliquo afsignato- rum motuum quidn 2m contra- rium fit, non eft facilé afsigna- re.Nihil autem ipfi contrarium efle videtur , nifi quifpiam &in hoc quieté in qualitate,dicat op poni ei mutationi,quz ad quali- tarem eft oppofitam:mutationé ue cam, que eftad qualitaré c6 trariam: perinde atque in muta- tioneloco accommodata, quie- tem in loco,& mutationem quo ad contrarium locumitur, con- traria diximus effe. Alterationé nan que nmutationem effein qua licatec6ftat:quare motuiin qua ficate,quics in qualitate opponi- tur:autea mutatio qua ad qua er litatem contrariam itur :quo pa Go album quippiam fieri, sen gta quippiamfteri, interfeoppo nuntur.Alcerancur cnim hee,at queCap.14.De modis habere. quein qualitatis contrarios ter- minos mutatio fit. Ircahoc cap.13. vbide {fpeciebusmotusreft no J) tandum quod dicit. sie Ze queda que augentur, non FS clterantur autem. Quadra E53) tum enim gnomone circunte pofitocreuie quidésat non eft is alteratum.erDicithic Atift. ponédo diftin étionem intermotum augmetationis, al tionis, quod aliquid potelt augmenta fi,{inchoe quédalteretur:& ponit exem~ pli in Mahtematicis, qug abltrahitt a mo tu.Naminnaturalibasnon poffet contin Panllelo Seteaugmentatio fine alteratione. Et dat gant, eu exemplum de quadrato, cui fi addasgno~ fnodratam Monem, augetur finefigurae mutatione. p> Exépli gratia-Gnomonisfigurahxc, Qua dratum, feu parallelogramuin eft: ficcon- tingit, quod per additionem gnomonis, } quadratum licet fitaugmentatum,noneft alteratumiquiafempermanet eadem figu raquadrati,feu ssiedlclbeiasl - Dequib? in Mathematicis diflerendum erit. CLI Ser rly Demodis habere. j, Abere, pluribus mo ui dis:aut ve habitum, | dilpofitionemg,vel aliquam aliam quali Ghomon. Gnomon, tatem dicicur : {cientiam enim habere aliquam diciea ur, 8 virtu tem,aut yt quantum: veluteam quam quilpiani magnitudinem habet:nam cubitorumtrium,vel quatuor habere magnitudinem dicitur: aut vt ea que circa cor- pus ponittur,veveltem, runica, & gladium,& fimilia. Autin par te,velutin manu anulum:aut ve partem,vemanum, vel pedem: aut ve vale, ytmodiam haberetri ticum dicimus,aut dolium vinta: hoc enim habere vein yafe dict turtaut poflefsioné:habere enim dicimur domumi,fundtive. Dici- tur & vir vxorem, & yxor virum habere: quiquidé remotifsimus omniti habendi modus effe vide tur:nihil enim aliud dicendo vi- ri habere yxoréfignificamus, § virum vna cum vxore habitare. Forfitam & alij quidam habendi modieffe videbuntur: fed qui di cifolét, omnes feré funta nobis enumerati. ke Finis predicamentorum.148 #@LIBER POSTERIORVM ANALYTICORVM ARISTO TELIS RE s OL tus perReuerchdum patrem Fratrem Alphonfum a Vera cruce, artium,ac facre Theologie magiftrum,& profefsione Auguftinianum,Cathedraticum Primarium in Yoiuerficate Mexicana,in partibus India- rummaris Oceanis OS Tlibrum predicamentorum, qui de fimplicibus vocibus eft,ordinem Arifto. fequentes,liber Perihermenias,qui de in terpretatione tratat,deberet equi: vbi de cb pofitione, & diuifione,& cofequen terde {yllogifmis:vbi docet récinari,& v ni exalio inferre: fed quia ia diximusin prima parte,fequentes ordiné,qué nunc feruant Dialeétici, de propofitione fuffi i ciéter,8 de fyllogifmis: reftat ifta pars {c quatur,que potitsima elt,8 ad {cientia acquirendam neceffaria: vbi Aritt.nd de fyllogifmo Dialetico,qui opinionem caufat,vein prio- ribus tradic,agit-led de demonftratiuo, exquo gignitur {ciétia habi- tus.Ec hee parseftvelut colophon,& coronides totius Dialecticg:8¢ difficilis:vt vere di€tum Git:difficile in finem peruenire. Eft liber ab ditifsimus, & obfcurifsimus,in quo vno fupraomnes alios traéta- tus Arift.viderur affectafle obfcuritaré:fi Themiftio credimust & rei probat experientia. Dolendum valde eft, vthicliber ad omnes feien tias capeflendas neceffarius,8 velut via,ta fir in acceflus:ex quo con fequutum eff, quod Dialeétici quidam huius téporis, fenfara Arift. non inrelligentes,loco demonttrationum materiam notitiarum ad- duxerint, ipfo Arift.intacto reli€to.Curanda ergo crit,fenfuim prius in medium proponere,& nonnulla cogruétia adducete, ficutin aljs fecimus,refecatis fuperfuis. Ticulus libri fic habet Greecé,analytica hyftera. Quod Jating, refo- Jutiva polteriora. Eo fic titulus,quiatractat de refolutione: vbirefo- Jutio debet intelligi,cxaminatio:qua indicium fumitur de aliquare, anlegitima fing’ perfeca fecundum fuam naturam. Et eo diciturre folutio:quiatalis examinatio non contingit, nifirefoluendorem wf we ad prima principia,ex quibus conttat. §Duo Hise neceffaria ad tale iudicium'& quod fir fyllogifmus ig usLiber pofteriorim: 149 usin forma,& figura, 8 fitin materia neceflaria.i. ppremille fine neceffarid:alias non caufabitur (cientia ve diximus:& primafe tenet ex parte forme:{ecunditex parte materi¢.De primo, {cilicet,quod fe tenet ex parte forme, agir Arift in duobus libris priotum,quomodo quocunque dato fyllogilino,ad perfeaii polsitreduci, Deillo quod fe tenet ex parte premiflari,fi unt neceflariz:agitin iftis pofteriori libris,ideo vocantur pofterioram refolutionum. contderas FEfEnotandum,g cim natura cuiufcunue rei, definitione decla- ay retur quidditativa:ipfa eftcaufaomnia palsiond, qua detaliredemé ftrantur: & priores pafsiones (unt potteriora caufe. Er quia feire,eft rem per caufam cognofcere:norfpritiseimusaliqnam conclufioné: quam (erié illarum caufarum cognofeamus: vi4; ad definitioné,que omnia primaeft:ve quia homo eft animal rationale idelt difcurfiua, fequitur gd no fimul omniacognofeat: fed pris effedtti,g cauli: & inde fequit, gq fitadmiratinus,& q ficrifibilis. Fiat ergofic demoftra tio,Omne admiratiud eft rifibile: omnis homo eft admiratiusiergo omnis homo eftrifibilis. Eit demOttratio euidés rationeforme: quia in prima figura in Barbara:fed eft ineuidens ratione materie:quiand deméftrat caufam admirationis,quam maior fignificar: neq; cur ho mo fitadmiratiuus:quod in minoriponitar.Hicdocet Arift.quomo ry do vrrum§ in fuam caulamrefoluarur:yt Omne animal quod pritis cognofcit effectum qua caufam,eftadmiratiud: fed omnishomoelt talistergo.Et rurfus hee minor fic.Omneanimal rationale ptils co- gnolcit effecti,q caufam:fedomnishomo eftanimalrationale:ergo. Ecmaior primi (yllogifinificomne animal cui potettette repenti- mum gaudium, eftrefibile: fed omni animaliadmiratiuo repenti- num gaudium offertur:ergo omne admiratinum eftrifibile, Quod fi forte deméltratio procedara caula remota, tic applicada eft illa per caufasintermedias ad cdclufioné probada: ve data hac de moftratione-Omne animal rationale eftrifibile: omnishomo cftani mal rationalerergo omnis homo eft rifibilis: quia effeaial rénialend eft caufaimimediatarifibilicatis,(ed effe admiratiuum, debet pritisde pbesé & monftrari ex definitione:& pdltex admiratiuo oftendere rilibiles Grave ef. @Subiedtum haiushbti proxima eft fyllogifinus refolariuus.Etqu hic ordinatur ad demonttrationemjdemonttratio poteft dicifubie- Gum.Et quia demonttratioad {eientiam, {cieitia etia poflerdicifub ie@tum, licer fit finis:ob id non eft propri¢fubie@tum, GProcedit Arift:primo definiédo quid fir demonttratio,s¢ oftenden do ex quibus contter principijs, & quos habeat effecus,per compa- rationem ad alios modos {ciendi, K; OETexret. 1. GAPIT.1. De pracognitis. Manis doatrina,o- monis4, dilciplina intellectiua, pre- exiftente ¢ cogni 3 cione fic. 1d,fiom nes quo fiat pacto cofideremus, manifeltii profects fiet. Mathe~ matice nang ilo. com- parantur modo, ceterarug, arc ynaqueq,. Sane circa orationes quog,fiue ill per ratiocinatio~ eit perindudioné fiant,fer uiarimodus idem folet.Jn vtrisq; nang perantea notado@rinani mirum fic: quippe cimin aleera tanquam a cognofcentibus pro politiones accipiancur: in altera perfingulareiam notum ipfum yniuerfale oftendatur.Similipro fedts modo & oratorie rationes fuadét:autenim exemplis, quod eftindudtio, aut enthymemati- bus, quod quidem ratiocinatio eft,faculeas ipfafoleroratoriafua dere. Taxss. 1, €Dupliciterauté prenoffe necef fe eft,quadam enim efle queda quid di&ufignificent, quedam vtrog modo antea percipiamus oportet: velutide quouis quidé affirmationem, aut negationem dici, verum fle striangulum au tem hocfignificare: vnitaté vero que modo,& quid fignificec, & etiam effe,non enim vniiquodd; iftorti fimilinobismodo manife Cap.1.De precognitis. ftum eft, GFicauré , ve que cognofcimus, eorum quedam pritsetiacogno ucrimus,quoriidam verd cogni- tionem fimul accipiamus:veluti quaecig; funt fub vniuerfali,quo tum quidem habetur cognitio: nam omnétriangulum tres duo busreétis equos habere, antca {ciuimuszazid quod eftin exedra {cientiv illo com- *tridgulieffe, fimul vreoindudti fumus,agnouim’.Hoc enim pa- Gonénullas difcimus rerum, & pO per medidiextremum cogno {cimas,feilicet, quecung; fingu lares rerum forme fant,& de fab ie&o nullo dicuntur. €Anteaverd quam facta indu- étio, vel ratiocinatio fit, partim fortafle nos fcire, partim nefcire dicendum eft:quod enim né {ci uican effet fimpliciter, id modo aliquo népe duobus re@tis equa les habere:{cire fimplicier licet: at patet @ hocquide padto, {cit enim vniuerfaliter , fimpliciter yerd non (cit: quod quidé anita fit, ca profeeto qua in Menone hafitatio eft,vfu venict:antea e- nim nihil quifqua difcet, aurea qua (cit,dilcet. Non enim itare- {podédii cft, qualiterfoluere qui da nitunturromnem ne dualita- tem parem effe {cistannuenti ve r0,dualitatem ei quidam offert, quam quidem effe non putabar, itag nec parem effe purabat:foi- uuatenim,nd omnem fe {cire,di cétes effe paré dualitaté,(ed eam quam ‘Textus, 3° zB Texter 4)Cap.1. De‘pracognitis, quam effe dualitaté fciune. Etta men (ciunt quid em id,cuius de- monftrationem tenent , ccepe- runtd;.At non cius omnis quod ipfi aur triangulum,aut numera effle (Ciunt,fed tridguli,é numeri fimpliciter omnis demonttratio nem cceperunt. Nulla enim hu- infcemodi propofitio fumicur, quem tu {eis numerum, aur qua tu {cis reGilineam figura, fed ab foluté quodlibet fumizur: fed ni hil,ve arburror obftac, fiid quod difcit quis,partim quidem noric, partim vero ignoret. Non enim abfurdii eft hoe,fiid quodtenet, addifcat aliquo modo:fed fi hoc pacto,cag; ratione qua difcit, eo dem modo .tencat. Deuidétiam buius pri F} mi capitis notandielt rimio,g elim materia \| huius libri fit demon- ftratio , neceflariafuie preefirpponeredemon ftrationem effe. qjSecuco oportet notare,ante Arilt-duos Nota.s* fuifle errores diuerfos.Quidam fuitPlato~ QPBICEI nis.dicentisnoftrum (cite folim efleremi nifci:mam ideas ponebat, principia effen di,& cognofcendi.Opinabatur,ideam ho~ minis inducere in homine formam plena omnibus peciebus intelligibilibus, adom nesfeientias, modo quoinangelis ,poni- §. Tho. p. musfpecies concreatas.Et quiaanimaerat P55. at inimerfa in imateriasion poterat exitein i aGum,nifi ablatisimpedimentis. Et tune {cit,vel potias rememoraturillorum, que feicbat. Vndenoftrum {cireelt reminifei. Contraopinionem deideis, Arilto.1.Me- taph.text.q4.8in.4. Meta, laté difputat, vefuprd diximns in quxitionibus proce- mialibus. i Opisio He FA lia Fuit opinio Heracliti:se Cratilli,quii *&Cra, prorfirsnegabant{eientiam. Contraquos Avilt.in hubris Metaphy lice. qin prafentiarum ergo Ariftote. ytram= Nora. ~ I5t que opinionem , feu potitis erroremesclu nam affirmando poilé efle {eientiam, refutat Heraclitum,& Cratillum.Proban- do quéd fiat ex prvexiltente cognitione, diflentita Platone,&dicitfic.omnis dortria nsser diftplina fit ex priori cognitione.ere. V bi perdoétrinain intelligit ipfam feientiam, Prout proceditAmagiltroagente, veltra= denterdifciplinatamen eftiplamet doftri- na,prouttecipiturin difeipulo:quindoétri na,X diftiplina,idg habitus fant slicet wait non fitaliudformaliter, q[Scnfusergo elt. Omnis doétrina, id eft onmejudiciumintellecting, aut indultria inugtumaut dogtoréacquilitd, ft ex prio ricognitione:fine illa prior fit dogtrina ac quilitasfiue alind indicium naturalicer ins fitum. Sj Eftetiamtertio confiderandum (vt Pau Notan.s. lus Venetus notat ex £gidio Romano) Pa. Ve quod omnis notitiaintellectina eft conclu fiond,vel principiorum.Si conclufionun, ila fitex principijs:Scfic prwexiftente co nitione.Si principiorum, illa fitex fenfi- tis memorijs,& experientijs,& per conle quens ex priori cognitione. Probat ergo Arift-fuam conclufiowem:nam US CCE Tres grad titudinis fant tres. Primus in Mathemati- cert cis,in quibus prefuppofite fant propofi- 0 eo tones note luminenaturali:vt A quoliber Primus gra punéto in quodlibet pinétum lincam du- “> cicquod fenfpercipitur. Etalia, {uper li neam data triangulum conftituere. Secundus gradus certitudinis eff, in di- Seeundus fenrfib? Dialetticis,'quos hicyoeat oratio nes.Dialectieus enim procedit velfyllogit ao,yel induétione:é verumd; prevuia cox gnitione.Nam fi volo oftendere pifeesnd refpirare, prafupponog pulmonemnon habent:quex recipitur tanquam fi effetde= modiftrata.Tunc fic. Omneanimalhabens pulmonem refpiratspifves non habent pul monem:ergo non refpirant. Velinduétio= neficad fenfumslfte pifeis n6 refpiratince queilte.Xc.ergo pifcisnon re(pirat, ; [Tertius gradus &infimus eft in Rhetori Tertius) cafiiafione:&chxcproceditex edicéturis; &ex alijs cognitis : &ficexprexiftente cognitione. ‘qin fecundo textu dicit, quéd opnselt precognofeereante notitiam conclulio~ nis(cilicet an res fit, & quid nomen figni- ficet. Etaliquod ittorum oportet praco~ gnofeeredetribus,cilicet,de principio sid eftanfigidelt qd vernm fit:depalsioneve ro quifignificetide fubicéto,vtrumque,id K4 — eltillNotan. 1. Notam 2: Taj text offeoportereveriielfe, 152 cfkillud effe,S quid fit. @Ad cuiuscuidzntiam notandum, quod fubicéum demonttrationiseltid, de quo demonttratur propria patio: & in prima figuraeft minorextremitas , &pasio ipfa elt maior, &pramiffe funt principium: ve in hac, Ommeanimalrationale eft riibil oinishomocttanimalrationalexrgoom nishomo eltvilibilis. iF tid confiderandixg quefaciat obfeur ibri,fune exépla Aul-quafuntinaccefla valde.Nomine vnicatis intelligit fubiccta. Nominetrianguli,paBionemsteinaffirma tione, vel negations, intelligit printipium: Ratioexépliclt, quiavnitas eft prin fb ieétitin Mathematicis,de quo dicatur pal= fionesiv¢ ternavius eff trium vmitacum ter niinus, & trigngulus triumlineara figura. &cEteriagulus elt prima ligura,S¢ fie pro pria palsio prima:& quia primum princi- piumper fenotiell,quodiibeteftvdnon, eflinlubieco, paGtione,principiogue.pol nit excinplain vnitate,aflirmatione, & ne gatione,dctriangulos Quot fast Totfuntfeitadealiquare,quot (at inter “feita de all- rogati ate sqnefitnumiero quatuor Dein cOpl&Ro eft,an fit, & quid fit: de coplexa, an hoc fibilud, 8 propter quidticillud. Sat quatuorquz(tiones.Prima appella~ turan eft {eéfida quid eft,tertia, quia eft. £ anhoc fit illudjquarta, ppter quid.Demd fitatio fol denrgRxat quia eft, & propter quideft:& alia duo f@tticet,an eft, Squid eft, prefupponuntur-Et hoédicit Avittde ynitate,idelt,fubsecto,fapponimns an eft, & quid eft. De patsione verd non fuppont musq fit, quia elle eius eftineffer Scideo hocdemontteamus. Necprafupponimus depaGione quidfitquianon habet defini tionem quidditatinam,&cdefinityr per ali a extiinfecti,{eilicet,perfubieAt. Prac fipponimus tamen quid nominis pafsio~ + nis,ideft quid fignificetryt fi nefeiré , quid rifibile fignificatetznoninterrogaré,ani ho mo fitrilibilis:Scficdicitdetsiigulo, opor tet prenoffe,quid eft quod dicizur. q Cam dixeratin.3.text. deprincipiopre qiintdvoprin cipia,maior extremitas,S-miorzdicit ma joremnosprecognofecreante conclutio- nenr-Minorverd,inaiore co gnitanon po teft cognolei,prius téporei cacln.quado fant fimul tpéoreSccoclutiolicétfit prior natura :nd (tat quis perlogumtempus co ofcat omnétriangula haberetresangu~ rosiBce.fed fi cognoleat minoré, hicin exe Circatextumde precognitis. dra efle triangulum, ftatim cognofithabe retres, Sc. @ln greco habetur,trialfulus, qui'eft in femi ci¢culojelttriagulus,Sclic vertit Boe ti’ Argiropy?’dicit in exedra :quae equip pollent :quiaexedraeft fedes trium pedi ad moduin femicireuli. [Ex ifto fequitur regulainifta materia cognita maiori,S&minori, hinul tepore co gnofeitucconchufio: licet prius natura wie nor cognofcatur quam condlufio. Pro intelligetia.4.tex.notanda, Plato inMenone, quielt dialogns ie nuncup tus, explicat{uam opinioné, quod noftra fcire fit reminifei. Nam homo neque ingui ritid quod feit, nequeid quod nett licevinueniat,non cognoleet. Btheevoca tur Menonishstitatio ab Atitt-Etad dubi tationemintreducit Plate Socratem dice teinsgitdd homo inguiritid quod (cit, ca* insfucrat oblicus.Be quia locus eft fingula ris:& obfeuruis, pauets oportet declavare: Probatnofkran {eireeflereminitel. Ottew dovaltico quadratum xqnilatetam,cuins quivlibet coita fit pedalis, &ficcota peri phetia quadripedalis.Interrogo cultica, fi ali quatuorlinex duplaeadittam deferi= bantuv in quadrato, in qua erit proportio neilludadiftud2dicet rufticus pin dupla. Tune profera quadrata.b.cuius coftefunt duplead, a. &liinterrogo, qualibet co- ftarum.b-qua proportionefe habetad co fta. atrefpondet,duplam eltzergo tota pe ripheria.b.eft duplaad.a.quod cocedet ka tum.Tunediuifo quadrato.b.ad modiveru cisin quatuor gqualiaquadrata,interroea Bocttas! Arey. Regula In.¢.terte bode quolibetcorumanficequale.a2&di citquéd fic:quiaad oculnm patets Rurlus quaram, quaproportione quadratum.b: excedit quadratum a’refpoadebit quadra pla:& ficex colkis duplis ft quadratia qua druplum, contra allud quod ante discerats Ergoillerufticus qui prtis dixerat falfum, finedoorerefpondendo ad interrogata, tandemrefpodit veritatem, Signum ergo etait, Socrates, quod id ante {ciebat, fed fiterat oblitus. 4[Huicambiguitatirefpondet Arittot.in quiens Non inquirimus; neq; addilcimas quod fimpliciter nefciebamus : feiebamus tamenin yainerlali, Soin vietute: Sid ely fimpliciter nefcire.Sic qui {eit:Omunis tria gulus habet tres,&c.(cit in vniuerfali, qué Cunque fingularem trianguldid ficdicit: oportet hac dittm@ione refpon= deread dubitationé Menonis:alids iaqui- remusremus qua feiebani?:aut ea que nullomo do{ciebamus.Hincconcedit Arift.(cietias effevirtute in principijs: & fingularia in libus. Etilla qua {unt naturaliter ca, fontyelut femina in quibus alia dant que fimpliciter fant incognita:& fiat aéta cognitasper illa prius cognita,in qui- busip(ain virtute erant. % F # Relolutorié ergoex Ariftot.-habetur primo quodamnis dottrina & difciplina intelleétiua,canfatur in nobis,ex aliquorit precognitione . Secundo quod de prin pis complexis preecogiofcedum quia, & non quid: de ipatrionstan -n quid, Scnon. quiasdefubieétoauté quid,& quia Testio od premille precognofcatur conclu- Gone:(ed maior priustempore, minor au~ téli cognofeiturcontinerifub. maiorisco~ gno{eitur finultempore, cum conelufio= Rexfed priusnatura-Quarto contra Plato- nem,quodcoclufio ante qua demaitretur precognofeiturfecidum quid infaisprin cipijs: poll demonflrationem autem: co- gnofeieur fimpliciter: & a@u etia propria X diltinéta coguitione.&c, QV ASTHO VNICA, Anca que pofitafuntab Arifto. in textu de precognitis, fintfufhciancer dicta. 5 Iderarqudd non: nam EA fiois dodtrina fit pre- xiftente cognitione, quero, aut per cogni- -, tionemintelligitur que + cunquenotiti, finefit itiaiudicatiua: fiue apprehenfiuas&] yuia cimly ex, dicat caufam efficiesitem, folimintelligi- turdecognitionepremiflarum, qua:funt cavfaconcufionis . Et ite modo notitia apprebenfinanon caulatnotitiamconcla fionisiledfolimin genere cane materia- jis, Anenomine cosnitionisintelligicur ha Ditusiudicatinus: & tunccam illehabea- tur per dostrinam,oportet fit prefappoli- tacognitioadiplum: Sclic efletprocetfias ininfinitum. Céirmatio Et confirmari poteft:nam fient patet ex textn Arift.non folum fcientiafed opinio coaltajexpraexiltente eaeniog tice Arguindtt primum. Queft vnica circa tex.de precogni : 153 velprima opinio generaturex iudiciona- turali perfenoto:& ficnon opinio, fed eui a deberet canfarizvel gencratur exalia opinioe:&illa non eflet prima:S daretur proceflusin infinitum. Vel dicendi,quod datur opinio finchoc quod precedat alia cognitio:& ficfeientia eritfine preuiaco- gnitione. FSecundo.Contraillaquein {eeundotex Argaméa: tudicit-Oportet defrbiecto pranofle gd fic. Velintelligit folitm dedcfinitionequid nominisaut de defivitioe quid reiznd pri- mii:quiain demoftratione’ priori med: eft definitio quid rei.Siintelligic de defi tione qui Fei:fequeretur quod omniste tiadeberet praefupponere de uo fabicéto, quideltid eft deftnitionem quid rei, quod eficontra Arift. nam fubieétun huiusfeig tireft demonftratio:8hic eam definits non prefupponit quid fit. f Lertio, Cotrailla quein tertiotexty,vbi a-gumé.g: dicit,p non Rat, epraior,Sminor,cogno- featur:quin fimul tépore etia dignofeatur conclutio,Cotra.Intellectus eftiinite acti nitatisilit ergo q pobitdecem habere noti tiasiticnumerusiltecé pleatinnotitia ma ioris,eminoris:fequit qn6 poterithabere aliam notitii,& ficnec edclufionisnotitia. G Quartdad idé. Det cafasep quis habeat Quardy diffenfum erroneum huius:Omnistriagu- Tus habet tresangulos,&c.&adducaturde amb ftratio,vtin inflantiifte incipiat aflen- tire pramifsis,S¢conclufioni,in eadem in- ftantinon alfentit conclufioni.Patet:quia affenfuseonclufionision fiat cum contra rio diffenfuyneque in inftanti potuit corria pitergo lat pramillarum allenfascum dif fenfirconchifionis. @ qncontrarium eft authoritas Avift. [Hic oportet primé nonaullanotare, ex quibusapericturfententia Arift, &foluen tuyargumenta, Prelupponendii ergo eft duplicéefle no Notair: titiam:vtinterminis pro parte dictumeft. Duplex ag Quadameft fenfitiua,&huc, interior ,& ttl. _, exterior-Aliaintelledtiua, quiintelleétus polsibilis format: elt aétu intelligens tin a tormatus fpecicbusintelligibilibus, abftra ftractis’ phatafmatibus, virtuteintellee? agétis. Ethac duplex eft fcilicct apprehen fiua,&cindicatiua. Etapprehéfiua duplex, complexa,&ineomplexa. Nam pritsap- prchedit orlun extrema propolitionis, deinde totam compofitionems&tertidin- dicat:quod iudicium eft fimplex qualitas eh apprehenfionem . Soltm Eivearioncon separ Incontra>154 illud iudicid diciturattus feientiz,vel opi nionis,aut fidei: qacx foloillo ifti habitus generaripoflunt, &non ex apprehefiua tantum. Ordo cognofcendi(proifto ftatu)eftvt primo fttnotitia exterior fenfitiua: fecun- do loco fenlitinainterior: ¢x qua fequitur ee eee exqui- busapprchenfionibus fequieur notitia ap ‘prito sae Pchenliua compolita, ex ae fequituriu, argaes, dicium yt fit verti nihil eflein intelleetu, ay quin prius fueritin fenfu:&,necefle effein Secidano- telligentem phantafinatafpecularie tan. @Notidum, g etiamly ex, in diéto Arift. Omnis doétrina, &difciplina exprexi- ftéte fit cogniti one, fumiturin generecaw feelficientis:eo paifenfus coclutionis in omnifyliogifino exaflenta premiffaram canfatur.Ideo quidicuntpremiffasfolam concurrerein genére canize materialis: no 6 fufficienterloquuntur:namnonfolumin telledius caufa eft effities affentins, fed etia ip(e premiile cumintelleétu. Notaa.3. @ Aduertédum infuper, nomine doétring, &difciplineintelligiomnem habitumye rum,iudicatiuum,acquifitum.Ethicdupli citer acquiritur. Vino modo per inuentio~ nem:ficut ex admirationeyenerunt homi ‘Arif, B¢Sin cognitionem:nam propteradmira- 1i,coeperut homines philofophariait Ari- {to.1.Meta.c,2-Alio modo acqniritur vf preceptorisviuivel mortui: vt funtlibri, quidicitur mutimagiftri. Intelleétns ert illuminatus 4 magiftro exteriis docente, velviuavoce, vel per libros producit, vel canfat (cientia:quiarecipit fpecies, ex qui bns,virtuteintelle@us agentis, intelleétus polsibilis, fitadu imtelliges. Ergo eft vert, di&ta Arift.¢ omnishabitns acquifitus,fi- uc fiat per Eee Teta ila tur ex alio prioriiudicio acquifito,vel na- turaliterinfito : vt fi proteriudicia huius, Quodlibetelt,vel noeft,cognofeat coclu- fioné,&affentiat,illud habebat iam cogni tum per natura :quiainfiti ci, vthabebat cognitiranté, quid terminifignificabant. Etlifiat cognitio alicuius vaiuerfalis, eft perhoc,quod fingularefuit precognitum: ex quo adnotitia yniuerfalisillacognitio rineipijnon dicitur doétrina, fed potius femendo@rinw,vellcienti« : quia extali recognitione caulaturfcientia. Sonclufo- git conclulioad queftionem,optimé ab ‘ Arifcpofita efle,que traditafuntin capita Jo propolito. Namilla dicunturfufficgter eradita,queedeclarantrem, in illis nulla Quevnica circa textum de precognitis. : eft contradiétio,& nnllus defectus :fed fie e(tin traditisab Aviftotel. hic. Soluamas igiturargumenta:vbi clarius refpodebitur quefito. ‘ Z @Adprimumdicendum, quod loquitur Adprimam Arilt-propriéloquendo de cognitione, vt dicitaffenfum:qui nd yocaturabeodoétri na,quia habituseft pernaturam: &ficille affenfus,non prefapponit aliam cognitio nemNec niotitia, que habetur per fenfus eft doétrina: ficnon requiritaliam cogni- tionem.Ob id dixcit: Omnis doétrina,&cdi {eiplina,fit ex praexiftente cognitione. @{Neq; quod fumitur in cofirmatione con Adconfic, cludit: nain opinionibus nd eft proceflus in infinitum: {edad prima opinionem de ucniendi,quex generatur ex ailentu euidé tisfed cOfequentiaclt in enidens: qua pro- pternon caufatur feientia,fed opinio:vein induétione ex fingularibus cotingit. Etde Fidesaten fide(proniic) dictpotelt, quocilicet fitat. fusineuides fenfusinevidens, ex euidenti tamen caus tur.Sicuteuidenseft in luminenaturali, homini fapienti fit credendum,& euidens ele aa Chall slecexesbiiasexquelee puitur fides: quod Chriftus dicit eft veri: ipfe dicit hocergBett verum. Circafecundum atgumentum dicendum Ades eft, Arift.intellixifle de fubeéto,& de pro~ priapafsione,efle prafuppoliti cognofee reyquid eft quod dicitur:in quo intellexit, epdefubiesto eller quid rei definitiocogni ta, &depropria pafiione, quidnominis, pitganie: gqisipfa haberi poteft: non tameé eft intel ligendam:quod omnis feientia prefuppo nat quid eff, desizo fabieéto,quod non de- finiat,quid fit fubiegtum:nain hoc eft ma- nifette falfum.Hic enim fubicftum eft de monttratio,& definitur.Etin phy icis fub ictumeftensmobile, &definitur quid fit motus.Etin librisde anima fubieum eft anima,& definiturfecundo de auima.Sier goloquamur detota {citatiafubiecti, to- tafcientia fupponit quid eft {ubieeti, quia non poteft demonltraredefinitionem: nd tamen prxfupponitfic, quod non pofsie definiridefinitione quidrei, quid fit fab- ieGtum.Et fic quando Arift.dicit, quod de fubiecto prefapponicur quod fit,id eft, re quifitum eft,quod fityerdens, puta quod habeat elfe in caufis naturalibus:quiaalias nou habercturde co {vientia, ficutneque de Chimera eft {cientia, Similiter quando dicit,quod principia prefupponuatur, o= ‘ portet intelligi de principijs. extrinfecis, quglintsomuniave Quodubeteltwelng eft,Quevnica De precognitis, elt. Aliayerd queintrinfeca funt,in qui bus aflirmatur propriapafsio de diftinitio ne, aut definitio de fubicéto, non inomni fcicntiafunt prafuppofita, fed aliquade- monflrantur in {tientia, Scalia aliquomo doexplicantur. Ft fic patetfolutio argu- menti fecundi, {ln tertioargumento tangitur difficultas de capacitateintelledus:dequondeltdu- bitandum.Nam cum intellectus fit poten tialimitate virtutis, non eft dubium guin limitatas notitias poGithabere, ti quoad numerum,quim quoadintenfionem. Vi- demus enim, quod plurimisintentus, mi nor eftad fingula; &hocnon cftaliuide, nifiex limitata virtute ipfius intelleétus. Et pvirtusinteliedtus etiam quoad inten- fionem,fitlimitata,experientia docet. Obiettiss FNeque obftitcontrarium probantes:co g fiellet verum, virtutem limitatam quo- adintéfionemzeflet, quia requirituradma iorem intenfionem,maior aduertentia in~ tellegtus:fed potelt elte maior intenfio, fi- nenouaaduertentiarvt finotitiaintenda turyvel obieéum fiatintenfins, velmagis illuminetur. Diluto. Dico,verum effe limitationem virtutis Aduerten~ quoad intenfionem. Nequeargumentum fur inelle, Probst cOtrarium:nam aduertentia,Sco- @os idem. HAMenintelleétus non eftaliud,quidim pro Ratio, ductio notitiazideo fiintéfior fiat notitia, &cBlequenter conatus, & aduertétia exit intenfior.Et probaturiftané differre:qui ante notitix produaionem nullacft aétio intelleGus.nequeeft applicatio, nequeco natus: Etfic ficutin voluntate applicatio, velconatus,advolendum eftipfe adtus,fic inintelleétu. In corporalibusfateor quod potelt homo ligatus, conari ad aliquid,an teopus,fed in anima minimé, : Ad forms. Ad formamargumentidicendum,quod ficapacitas intelleéius, ci notitia premif= Sarnm quoad intélionem, fit repleta: 8nd. quoad numernm:remittentur alix notitig uoadintenfionem:&producetur conch fionisaflenfus.Etfi quoad numernm:non ection Gens a deperdatur notitiaalia.Neque hoceft contra Arift.na ipfe dicit,quodnonftat fimul effenoticia premiffarum,quin & fit conclufionis,fup, pofitointelleétus pofsit notitiam haber nam fi Deusné concurrat cumintellegtu: tunceritnotitia premiflarum,fineconcla fionisaflenfu. Ad.g. Spin quarto argumentotangiturhare dif, DuluugtMultasiannottiavelailentusininikatipro Solutio, ‘Ad.3. 355 ducatus,yel corrumpatur2 Ad quodrefps dendum eft, quod cum affenfus, ¬itia, n6 pofsit eile fneapplicatione obicétiad potentiant: &ifta applicatio non fiat fine motu 8g tape incline cae oportet fiat,Dixi, vbinon fit fine motu: quia poifet Deus obieétuin applicareinin flanti,potentix. GFaéa cali obic&ti applicatione, etiam frat fnecefine(yt distum elt) notitiain in ftantiproducitur:fiue fitfimplex apprehé fina fiucindicatina.Patet ex Arifts.dea- nima,tex. 70-lumen non producitus fac~ cefsiné inmedio, (ed inftantaneé. Caufa eft,quia nullo refiftente cotrario ft, Cans 8 *ergonotitia, feuilluminatio, vel affentus, iam applicato obieéto:nullum habeat con trarium,fequitur quod in inftantiproduct tur-Dequo fapradigum eft. ; §[Confirmatur exeo quod hicdicit,q ha Contr: bitoalfenfia priemiflarum, fimnul eempore eft cognitio conclufionis: quod non effet verum finoneflet ininftanti. qSecundo quia fpecies vifibiles, in medio a inin anti multiplicaneursquod patet ex Resi wid perientia delumine.Bt conttat,fi duo vii- pactincta bilia proponatur potentig:ynitin diftans, plicantar » alindinpropinquum, final immutantpo tentiamequod ndeflet, fi accelsing prodir cerétur fpecies.Dixi,fpecics vilibiles:quia fecus eft de(pecicbusfoni, que intempo- te produtliturs& haeratione fulgus prt videtur,qudmtonitruum audiatur. ‘Experientia etiam patct:quiaapplicatis obisitis,nulldin intalligendo ter tions percipimus, Similiterin producendis voli tionibus.Sie D.Tho.p.p.q.85.ar.-4.ad pri S.Thos mum.& 1624.11 .at zadquinti, dix fi fitnotitia fimplex,non eff fuccelsig: nam fifi compofitanotitia pradicati,fepott notitiam fubiect, &couclufionis, polt no titiamn premiflaram in nobis, qui difourre dointelliginus: tamenjgla conclulionis notitia habetur fine ilm@higne: cognitis i r producitur infkanticor- rumy fe confernan- tis. Omniaifta ploquendo deno- titia actuals: [Ad argumenciidf€endum, ¢ cafapofi- &éformm to, cum litaflenfus premilfarum,Secontes* #78um% queatiz;in print illo inftanti quo intelle élusaduertitad ¢onelulibnem, inl tépo recormumpituraffenfis erroneus & pro ducitur affénfus yerus : nam atlenfus prae- muillarum, producendo affeatiun verum, corramease . coriumpit erroneum . Etin genete cautee efficientis eft pritis productio aflenfus, q corruptio diflenfas: fed in genere caube materialigprits eft expulfio conttarij. Ne 8. Tho. x quehocrepugaat ficut spud ‘D.Thom.in 9-115. 7 in fine dicitur,prias elle gratizinfulio Opi. Hera- Prima opinio fuit Heraclit iti. Anito. neméd fit peccati remilsio in genere cautee tfficientisscimtamen in genere caule ma tevialis prias fit expullio peccati- Nec mi- rumin cata dato:quod in inftanticorrlapa tur affenfus falfusrquia vbi eft demonftra tio,tmulla elt refiftentia: ficutlumen in eo- deminftaticorrumpitur,in quo eftabfen- tialuminoli.Secus effet,ybiaflenfusopina tiuusdeberet corrumpi per rationem pro babilem contrariam:nam omnisratio pro babilislicét pofsitinfirmum reddereaffen fum opinatinim,noa potelteotaliter euel Jere, mili pluresad id adduéta fucrint va- tiones. © [Verumantequimadtecunduri capitu- Tum deueniamns,libet pro clariori intelli~ gentiatotius materia pofteriorumaddu- Cerein yniiquatuor opiniones varias,quz fuerunt demodofeiendi. , (ficutin f= perioribus diximus)quam Arilt-4- Meta- piscogne impugnat,quiallerebat nul him effe fcientiam propter fluxum,Screrit variationem.Hanc fententiam fecutus eft Socrates, & plures Acadeiici. Opi. Plato. qSecundaopinio uit Platonis,afiiematis gp contingitaliquid (cire,{ed nondenouo: &noftrum feite, eflereminiei-Afferebat enimomnium reruin fpeciesinanima con creari: Sei vinione ad coxpus impedicit ee eis veatue: & paulatim exercet feciiditm difpofitionem len faust: per hoc quad aufertur prohibensiad modum,quo formaslutitarein materia Ariaxagoras al fercbat: & quod virtute agentis naturalis apparerct quodlatebatific Plato defpecie busintelligibilibusloquutuseft. Opi. Avice ¢fTertiaopinio fuit Asicenayin.4.fay Me na. taph.afferentis aliguil (ciri denowo,con= traHeraclytum & Platonem, fedhocnon perreceptionem Afenfibilibus,fed A dato- eeformatam:quippe quiponebat decima jntelligentiam mouenté orbemlune.Cre 78° didit enimintellegtum agentem; effeintel ligétiam feparatam que influebat omnes formasinhaxe inferiora:S@ fenfibilia fo- © Jum difponebitintelleStam polsibilem ve conucrtereturadagentem,in qua conuer fione infundebantur{pecies: vencnda- Opt. Aritt, Quarta opinioelt Arift.inifto.1.c. que Quaft.vnica.De precognitis. medinm ponitinter omnes has, Sequie me Tito tenenda:quia hac fola vera eft.Qui di Git, {eientiam eflein nobis, contra Heracli tum, 8 Socratem:Scde nouo generari,co~ tra Platonem magiltram fuum: &non ab agente immaterialitantim, vt Auicenadi cebat,fed immediate ab ipfis {peciebusext fentibus in phantafia: que emanaueriitt fenGibilibus,iustaillud,Neceffe eftintelli- Auto..de genté phantafmata fpeculari:tertio deant spitex.ca, fii, Kin libro defen, &featato. Et, Nil 1-4 eftinintelleetu , quin priusfucritinfenfuy Sic fpecies funt potétialicer in intellectusfe milter &{eiétia.Et oportetilla, de quibus eft (Lientia,efle precognitain potentiasli- cot non fimpliciterinactu. Hare breuiter funtnotata, vt clatior fit proceiliss in fe- quentibus,quz pro parte fupra unt diéta. Et conducitnotare, quod dicit Comen. mamiteria in genere formard naturaliit ficintelleftusin genere formarum|pecula tinarumefiue {pecieruns:8¢ficut materiain purapotetis feo habetformam, fed eam ab agente naturaliecipit:ita intel Jeétus hamanus eft Geut tabula rafayinquar nil de pidtum eltin potentiayad recipien= dum virtute agentis. Etficutmateria pree= Ariftey paratur adforiaam, Sremouendo contra Fium,& per induétionem forms conuenié is,intelleétis difp onitur é&per remotio- nemignorativ, Scperintroduétioné {cien Etaliquando fit motus Mola priuatio nead formamficutinmediillaminations Atenebrisad lumen. Sicintelleétus aliqua, do mouetur abignorantia negationis ad fuain perfectionem.{-fcientiam. {[Etiamconfiderandum, quod Geut per Sectdonet tanfinntationem acquiriturforma in ma, Gadom teria fic per augmentationem, (cientia: 8 wuiateanGmutatio aliquandoettad forma ‘abftantialem: aliquando ad accidental ficaugmentatio, aliqnandoad Ccientiam, veeltin fyllogifino demonttratiuoraliqua doad opinionem, veeltininduétione.Co clufio demonftrationis dicitur effentiali- ter feitarquia mtelleStus featim alfentit: 2 liaverd que perinduétionem, accidentali terfeiuntur ,quianon necellario caufacur affenfus feientificus. Ec cut forma ante generationem quo- dam modo eftinmatetia, & aliquo modo non:quiaelt potentialiter fold, S:non fim pliciter: fic conclufio antequaia demon= ftretur,eftaliquo modo feita in intelle€tu &aliquo modo non (cita . Ee nifimaccria ty prima ‘Nota.2) tator.3.deanima, quod ficut fe habet pri Céments,Commen: S.Th. pps saan. Cap.2.De modis {eiendi & demon. * primahaberet refpeétiiad formam intep~ ducendam,nunquam gm reciperet:ficin tellegtusnon polleerecipere{cientiam, ni fihaberet potentiam refpeéiuam 2d con dufionein,qux demon{trandacftzideo di cit Commentator primo Phylicorum, op coruptaforma, non poteftampliis mace riaillam recipere: quia perditurille refpe~ @us.Hixcficnotataprebentlumenad fen fim Ariftotelicum percipiédum:nam ho- mo(pro ilto ftatu)non potelt eile adtuin= telligens,vel omnia fciens,fed ih potentia, vediltinguatur ab intelligentijs (eparatis, quz habent{pecies innatas, vel cocreatas. GAP, 21 1. DEMODIS SCIENDI, & demonftratione. Cire autem vna- quamque ré fim- | pliciter, fednon ve fophiftz , per 34) accidens,arbitra- mur: cum caufam ob quam res ef illius caufam effe, & fierinon pote, veres aliter fe {ce habeat,co gnolcere arbitramur. Patetigi- tur,ipfim {eire tale quid effe: na Shi qui neleiunt,s ij, qui (cite, illiita fc rem habere puranr, hi ita fe fe etiam habent.Quare cu- iusque fimpliciter eft (cientia: id vealiter fe fe habeat fieri om- nino non potelt. An vers &alius {ciendi modusfic, pofterits di- cemuts.Dicimus autem & per de monftrationem nos {cire: demo firationem autem dico ratioci- nationem eam , que fcientiam efficit:eam vero {clentiam effice redico,quafcimus, ed ipfam ha- bendo. FSiigicuripli {eire tale eft, qua- BF le poffumus, neceffe eft & demé ftratiuam {cientiam ex veris, & primis,mediogue vacantibus, & exnotioribus, & prioribusipla conclufione , caulisque ciuf- dem effe. Sic enim erunt & ipfa principia propriaeius quod de- méftratur:nam ratiocinatio qui- dem effe fine ijs poreft, demon- ftratio verd non potelt : feétiam enim non facit. @Veraigicur efle oportet: quia fierinequit, veid quod non eft, {ciatur: veluti diametrum com- menfurabilem fle. Oportet au- tem & ex primis,& indementtra bilibus efle:quia né {ciet,qui de- monftrationem horum non ha- bet:fcireenim non peraccidens, caquori eft demonftratio, nihil aliud cft fané, quam deméftratio nem habere. Caufz etiam, notio rags,ac priora fint oportet: cau- fe quidem:quia técf{eimus, cm ‘caulam cognofcimus: priora ve 16,fi quidem & caufe funt,& an tea cognita, nonillo follm mg- do quo quid fignificent, fed alte roctiam quo quod fint {cimus. €Dupliciter autem priora,notio tavedicuntur. Nonenimidem priusnatura, & noftra ex parte ptius:neq, notius fimpliciter, & nobis etiam notius eft. Atque ca quidem ad nos priora, notiora ve dico , que propinquiora fen- fui fiune:ea vers fimpliciter prio- ra, notiora ve, qua a fenfi lon- gitis diftane,Suntauré remotifi- maqui158 tna quidem ca,que func vniuer- falia maximé, propinquifsimave 16 fingularia ipfa. Atque hacin- ter fe fe opponuntur. Ex primis autem effenihilaliud eft, quam proprijséprincipijseffe: idem e- nim primum,atque principium dico. G Eft autem deméftrationis prin cipium propofitio medio vacis. Eaverd medio vacat, quanulla eftalia prior. Propofitio vers al- tera enticiationis pars eft, vnum de vno coplectens:differédi qui- dem, que vtramuis accip :demd ftrandi verd,qua diffinice alert quod eft verum.Enunciatio con tradidtionis vtraminis eft pars. Cbtradictio eft oppofitio, cuius per fe medium nullum eft.Con- tradiétionis partium ca quidem, qua quippiam cuipi@adiigitur, affirmatio: ca verd, qua quippia a quopia femouctur, negatio nia cupatur, Principiorum autem ratiocina djvacantium medio, id quidem pofitiodicieur , qa fieri nequit yvedemonttretur, quodquenon neceffe efteti habere,qui difcere quidiniticuic: id vero quod o€s habere,quimodddi(cerealiquid arat,necefle eft,dignitas appel- Eine enim talia quada, Ac- que talibus hoc potifsimi nomé wibuere folemus.Rurlus. Ea qui dé pofitiont,queveramuisenun ciationisaccipit partem efle, in- quam quippiam,aut non effe fta Cap.2.De modis fciendi, tuens:{uppofitio ea verd, que eft fine hocipfo,d@finitio dicitur:de finitio nang, pofitio quidé eft: (ponit enim Arithmeticus vnita tem quantitaté indiuifibilé effe) fed fuppofitio fan¢ non eft: nam quid fit vnitas, & vnicarem effe eadem nonfunt. §Ciim autem credere, {eireg; ré talé perratiocinationé oportcat, quam demonttrationem voca- mus:hac vero eft, quia flit ca qui b’ extruitur ratiocinatio,necefle eft,n6 fold primailla, vel omnia, vel aliqua pritis nofcantur,fed e- tiam magis ve nofeantur: femper enim illudeft tale magis, ob qd vntiquodg tale cfevelun magis, id cftdilectum aty;amatum, ob quod amamus, atque diligimus. Quare fi ob prima {cimus,ac cre dimus,& illa (ane {cimusaccredi mus magis,quonia ob illa 8 ipfa feimus pofteriora: eri auré non potcft, vt ca magis quifqua que nefeit,& circa que né.melius di- {pofirusett, quam filcierit, G ca que cognolcit,credat, atg allen tiatur.At cucniet id profecto, fi nop ptitis cognouctit principia quifpiam , quam ca que per de- moftrationé credatur. Magis em pi cipijs,aut omnibus, auc quie Qué ufdam credere, quim-conclu- fioni necefle elt. Atqueci qui per demonttrationem f{cientiam ha bituras eft,n6 (oldipfa principia magis nota,magis4; credita fint, quam id quod ex ipfis oftedieur oper ostCap.2.De modis {cietidi. oportet:fed etignihil prorfus co Tum que principijs ijs opponun tur,vndeq; ratiocinatio falfa, ve- reG; contraria exiftar,aur credibi Jias,autnotius principijsiphis fit oportet: quippe ci eum qui fim pliciter eft {cientiam conlequu- tus,ntnquam ab ea perfuafione vila dimoueri oporteat. -at,quid fit demon- ftratio,definiendo pri- mo lewila finali, que potifiima eft, iss © Fyllogifias faciens feireracfidicatfinem demonttration's ef- fe {cientiamn’ propter iptam,tarqua pro ter finem deme tratic introductactt. Fe hacnoneft definitio quid rei,cam non de tur per genus, & differentia, fed potits eft wquidnoiiuis. eae {Quis alia caufe emanangex potifsima, feilicet, finaliyt ex finali, fleton (duitar miaterialis confideratiozvt quiadomus elt ad protegenduin afrigore &tempeftate, fequitur lit cOmpofita ex tali,vel tali mate riayvt quia ferra eftad fecandum,, oportet fiat ex ferro,&-non ex ligno.Sic, data defi nitionedemonftrationis exfine, ponitut definitioratione materix. * Quid de- €] Demaftratio, elt fyllogifinus procedés monitratio ey cris, primis,mediogue vacantibus no tioribus,&cprioribus,ipfa conclufione, & ex Caufis eiufdemzacfi diceret. Sienim ita eftpdemonflratio facit aosfeire: & tune fcimusréciim caufam cognofeimus, opor tet ipfa demonftratiofiat ex-veris, primis, immediatis,& notioribus.&c.Bx veris (in quam) quia falfum nonpotelt efle cauta veritatis: & chm conclulio fitfcita,&ve~ } rajoportet prarmifl,ex quibus couclulio pendet,velutex caula, firvera:nam quod non eft:non (citur, ideft,quod rebusipiis non conuenit,fciri non potelt.Non debet intelliga,quod n6 elt, id eft exiltitsnam ro fain hycmefeitur:quiadehinituslicetadu soniitige ANOS te: Obiedio, | Quod fi quis obijciat, quod falfiem fit caufas thic, Oninishomo'eft Deus: Chriftus eft homo ergo Chriftus eftDe?, ” 159 in Davijybi concluffo eftvera, & vnapre sniffarum falla.Refpondetur,quodlicer it bonaconfequentia :tamen prainifld lla noneftenufa conclufionis. Non enimeo quod omnis home eft Deus: Chris seft Deus:fed eoquod Chrittus eff fuppolita Dininum, in quo eft etiam fuilentata hu- mana natura, ex ¢0 & eft homo, & eft Deus. Dicit, quddid quod non eft, non feitur i et quod nonparen elle yeaded ame terfitcofte commenfurabilis. Ponithoc exemplum, co quodinter diametiuin, coftam non reperitur proportioration His sfed eft medietas duplar. Quod proba tui,fuppolito quod proportioquad:ato- rumeltcoftarum duplicata, vtpatecin A gurafequenti.Nam quadratiim magni.a, ad quadratum paruum.b.{ehaberin qua. drupula proportione, &coftaad coftan; in dupla.Seando fupponizur, quod qua dratumn diametrieft duplam ad quade; Colte:vepatetin figura fequentiznamqua dratum diametti.a. elt quadeupalum ad medictatem quadrati cofta-b. vtconitar ad oculuin:ergo eft duplumadtota: quia fielt quadruplamad medictatem,eritdus + plumad totumiled per primar {uppoft= tionem, proportio quadratorum lt cofta rum dupliccta,fiquadratiad quadvati eft dupli,coltead coftactt medictas daphe: fed heceft proportio irrationalis:ergo, af sacter,e{t diameter ad coftam. De quola- Dilatio. tins InPhylicaspeculatione.7.li,Phyfica.’— a.Exeplicaufainificiat in pretentiariln gendiitamen dequadzato equilatero. @Circaillud quod diciturin texcta, Duplic tor autem iors iotiongnedcuntur. oFecl stm Argument gumentimad hominem: aJipfeArit. 1. Phy.tex.2.ait, Notiora quoad noseily vni uerfalia, &hotioza nature, efledinculari hictamen dicit contrarium. FAdhoerefpondetury fingulareaccipi 4.4 tur.!Vno modo impl.citer,proilloquod 37 ye, caditfub fenfa:prout diltinguitur cdteail miner fre ludquodeft fimpliciter vniuerfale, quod gulae. foloinicllectupercipitursytabftractin elt A conditionibus fingulariti.Etifto mod odi- cithic, q fingulazia fant notiora quoad nos,&vniuerialianotiorain natura. Vai- ucrfalia enim funt, que fimpliciter funtin intenta’ natura: que finaturaageret pin tellcéti,vniuerfalia primoineéderct: nam. prinsintendit{pecie conferuare: &vt con fernectpecié,producitindiuidua: &ficde peraccidésindiniduafnyt intévad natura. qSeco 160 ‘@Secuudemodo capitur fingulare,refpe- tu magis yniuerfals, ficut (pecies eftve- fpedtn generis:&cin ito fenfs Avi. x.Phy fidicity magis pacticulareeft notiusnatu- ra,{*fimpliciter:quiain intétione nature principalior finis eft fpeties,q gents: po- tis enim intendit, & prius leonem, 4 ani- mal:fed in cognitione noftra prits cogni- ta,vel notiorafunt magis vniuerfalia: que illicyocat magis confula:nam licét cogni. tio noftrahabeat totum, cproficifeatura fenfu &ita fit, quod fingularia fint fenfu agis cognita, fed in illis prits format Hotitiain hingularis vagimagis communis miinascomumunissquia vilaaliquare’lo ; gésprits format quod fitens:deinde quia mouetur,quod fir animal itperfigurt format qlithomo: Sex facie dicit quod eft Sortes:& fic licet fenfus non formetno titias nifi fingulares in {upponendo: tame ptitis format fingalares notitias vagasyyni uerfalioresin fignificando. Dabo. (ex hocfoluitie dubiG quod ibi .Phy- + fidicit,proceffumeffe;’ nobisniotioribu: & cum nobisnotiora fingulatiafint:vide- Refponde~ tur q Alingularibus lit procedendum. Ad cag quod dicédi, g loquutuseftinacquilitio ne (cientiarum, vbi opus eft ex principiys yniuerfilioribus procedere: ficut pris de revifvd long formamus g fitens, quain quod fitaniinal:efit homo,quim quod it Hic homosfic & in feientijs, pris oportet fin phyficaytraétarede entenaturali,Sede materia,& formaincommuni,écdemotu, six {unt nobis notiora, @ de tali materia, Yel tali forma,vel tali motu, qu fant fin- gularia,Et calhocelt verum ,quod omnis Feictiadebet tractare de rebus abftrahedo Amateria: quiatraétatderebusvt funt per ctu. Et hocintelligit Arift. quado dicit hic, demonftrationem debere procedere ab vniuerfalioribus: ob quod fenfirs dem Dubium.s. {trationesnd facit,(ed folusintelleétus: cu jus eftabftrahere a fingularibus. Circa eaquzr dicit demonftrationé pro- cedereex caufis,elt dubia ,quia dicit pro~ cedere exnotioribus quoadnos,fednotio raquoad nosfunt effecus,Send cautie: vt Junaecly platurergo inter pofita eft terra, jnterfolem,&clunam. Notandem ‘J Pro.cuius folutione confiderandum gp caufaelt duplex.rei.i. caula quod fitress \“Pifferentia &aliaelt caufaveritatis id eft caufa aflen- Tncer demd {ys cOclufionis.Ex aac caule diuifionepo Arationem yitur differétia inter demonftrationé pro propterad eer quid, & quia. Quiain demottratione » fertur ex propolitione. quia, Cap.2.De modis fecundi. propterquid, caufarei,quar eft cautaeffen ditelt caufacognofcendi.iveritatis concla fionis,vt tradit Arift.2.Meta.tex.4. Veris in demonftratione quia, caufe cognofeen diyeritatem conclulionis, nonfunt caufe effendi rei, quia funt effeétus: ficeft ve~ rum, quod omnis demonftratio procedit ex caulisifine cognofcendi,& folum:vtin quiasfiue cognotcendi,& oflendi,yt in pro ptcrquid.Similiter eft vert, procedereex notioribus: quia vel procedit ex notiori~ busin naturaivt in propter quid: yelin no tioribus quoad nos:vein quiarvbi ex effe- &u caufa probatur.Eteo@ indemonttra~ tione quiaynd proceditur fimpliciterd caw fa,non facit fimpliciter feir folum de- monttratio propter quid. Et fie patet du- bij folutio. {Circaillud quod diciear in test, quod’ ping: procedic excimmedi +t s:dubium elt, que fitpropofitioimmediata. Dicédumillam Solero. effeimmediatam propolitioné,cuius pra dicatum inelt fabicéto perfe primo ,,fine aliquomedio:vt eft, quando prima patsio predicat defizo fabiesto: vel defimtio de fuo definito:vt in hac,Omneanimal ratio naleeft difeurfiud: eft immediata: quialy difeurfiuiieft prima palsio immediate co neniens homini.Ethaxe, Homo eft animal rationale: quiaimmediate definitiode{pe ci dicitur.Tamenh2c,Homoeft rifibilis, non eft immediata:quia rifibilen6 eft pri- ma galsio homims:{ed effe admivatinum: exquo prouenit eile rifibilem.. Similiter heee,Petrus eft animalrationale, no eftim immuediata: quia’primo conuenit homini, elfe rationale qua coueniat huic homini: qniaprimo fpecici, qui inditiduo fpeciei. Erficyocatur propofitioimmediata, Ho- mo elt animal rationale,vel carens medio, yel per fe primd, Enonta? 4 Oportct etiam ad intelligentiam litera Propel notarequod interifta quatuor.{. enuntia Preyttag tio,propofitio,problema, coclutigselt di famridens ferentia. Enuntiatio , eftoratio verum, vel” fal(um Gignificis, queeaflertine profectur. Propofitio,eft oratio, que proponiturtan quampramilfa ad in alians.Pro blemaytelte Ariit.1.Topico.c.9.elt oratio in medium propofita, tanquamdubia, de quafiat dilputatio, in hanc, vel il temsin quo fenfufolet dici,ad queitioné refpondetur problematice,tanguata fidi- ceretur, vtranquepartem qu.eltionis efle robabilem. Conclulio eft illud quodin~ 7: endianQuattvnica Dedemonttra. propofiio |Propolitio dinidi foletin didlettica,que probabilis, probabilis eftsScin demonftratinam, quie & demon- non fohimverseltyfed necellauia. Eefie di Sativa. cit Arift- propolitio eft alterapars enix ciationis tubieétina: ficut homo eft pars fabicétiuaanimalis: quia cim etrunciatio fit oratio aflicmatina,vel negatiua, propo fitio eft vna parseins:quia elt-affirmatma eniiciatio.t addit, Vinumdevno comple €tensiad exeludendum propolitionemex terminis SAaeneoeep ear eqna eft fa Stent ae virtute ;velexplurit us terminisquado pluradevno:vtlortes eft homoy8cmulicus;vel vait de pluribus: vt Soxtes,& plato, trabuntiautm. — qRurfusnotatdifferentiam propalition’t queefuneprincipia-Quedam fant, qua di Digaltater ciitur Diguitatessquasnecelfe efthabere, quidifcere valtaliquam {cientia:vtQuod libet eft,velnon eft: vninerfaliter in omni feientia,& Onmne totireft mains fuaparte: in Mathematicis,S Corpora naturaliamo nenturin Phy ficis, itacnimanaturafant per fe nota. ‘i _f Promaiori intelligentianota: quod %* dignitas,feu maxima propofitio,quam ne caliceftonnem adieentemacceptare:fta tim coghitis terminis, differe A pofitione: qua ciiam eft ptincipinm in demonftra~ bile,in illa feientia in qua ponitur: vtelt , illud,anguliredti funt equales:in geome= tzia, Primo oft differstia, quiadignitas eft ‘omnimoindemonitrabilis: quialt prima, &c.fed politio,elt demonftrabilisinfupe= riorifcientia:vtinfra dicetur & hgc diffe tentia ftatinhoc:quodrepugnatdignitati demonitratio:veftatim erit manifeltum: &nonrepugnatpofitioni,non tamenia- conuenit , quando aliqua palsiocx'ter= minis ftatim fit nota:ve fiab equalibus:e- qualiademas.&c.Scparalelle,nongoncur runts&igniseft calid?sterract grauisi&e. verumin quantumfant politionesénon dignitas non repugnat demonftiatio2 STeecunds diferencia eftqhiaprima tas, ftatim neceffario oportet haberead feentem,ab{q; aliquo deleurfu :fed pofitio nem non fic:quia cum conftet exterminis {pecialibus, potelt pernotiora explicaris & hane Aniftot.ponitin textu,vbi de pot tione ingnit quam non eft demonftrare, fed poneres &c. &illapriora que funt dis gnitasab Ariftote.inordinead (cientiam: fanquim ianua, in domo confideraneur in.2.Metaphyfi.& omnia fimthacduoz de'quolibet verum clle,vel non effe , alte 16 tum:non contingitfinuleffe , &non effe vevaletin poteftate.&c. de quos4.Meta. &conditiones circa primum principium gefunte Prima qd cireaipfumnullus pofsit erraceiquiaeltmaxime manifeitum « Se= cunda conditio,quod fit verum abfolate fine conditione.Tertia q cius:cognitio fit pernaturam,idefl,quod uon per demon- ftrationemhabeatur,& hoc elt effe ianua inordin¢ad{cientiam. qAliafunt principia,quzz vocantur ,fiap~ a ape 3 ness politiones, qurelicét in yina fcientiafubal- ternata {tipponantur; probantur in alia: nam fupponit Geometra,A quolibet pun &o,ad qnodlibet piétum lineam ducere: &probat 4Philofophonaturaliz:quin duo punétanonfantimmediata:{ed inter duo punéta mediatlineareéta. Vocitur etiam politionés:quia ponuntur. De quibus om nibuslatéin Mathematicis« QV-ASTIOVNICA, Vtrum demonftratio. procedat ex primis,veris,¢imme-~ diatis , & caufis con= clufionis. Tyidetur quod nd. Pa> | tet,quia Mathematice demonftrationes fimt fimpliciter tales, & in primo gradu certitudi- Z| nis,vtaitCommen. 2. Zs) Metaphyfi. fedtamen non procedit per caufam, faltimin effen- do.Namprobat Mathematicus, triangu- lumhabere tres duobus zquales. &c. per angulum exteinfeci,per hoc,quodinom- nitriangulosangulus extrinfecus eft equa lis duobus extrinfecis,fibioppolitis. Voca turextrinfecus angulus, quiconltituitar exprotraétionealicuius laterisincotinua, &dire@um: fed angulus extrinfecus non poteft dict cau! @Sednndd. Demonftrationes Metaphy= argomé.s: fica funt fimpliciter tales: & tamennon S$. Th. pps per caufim proceduntmam de Deo dems 9% ftratur,gpfit aétus purus: cuiuscaulinon datur. : qTertio. Null premiffe fune caulacon= Ter cluGionis:ergo male digtum eft,Patet, Ane 7 Lee Suppofitio Argamé.re LE162. + Tncontra, Conds. Ad.t. Arg, Ada. Ad.3. teomnemdemonftrationem oportet pra cognofcere de fubieéto quidelt, & quia eft: de patsione quid eft: ergo conclnfio vecedit totamdemonftrationem,cumin. conclufione pradicetur proptiapatsio de fio fubicéto. qin contrarium eft tame quod Arift. pro bat,omnemdemonftrationem procedere exverisimmediatis,& caufis.&c. @Conclufioelt. Omnisdemontlratio ex: caufis procedit,.vtindeclaratione textus digtam eft. Nam{fi eft deionftratio pro- ptcr quidiex caulisineflendo, Sofignifica do,procedit:8fi ell quiazex caufisinfigni ficando,quiaex effegsupro batur.catufa: 8 quia effedius eft nobis notior, eft canfaco gnitionisipfius caulee,quenotior eftinna tora. @fAdargumentain cStrarium’s Ad prima concedendum eft, efledemonftrationem in Mathematicis. Ft quando dicis detrian gulo,dicendum’,non probari triangulum habere ttesahgullogequales dnobus tectis, exangulo extrinfeco, taquam per mediti, fedtanquam per determina quia mediii eftfolum figura reetilinca,tri- bus lineis contéta,qua elt-vera caufain ef- fendo:tantrianguli,g etiam fux pafsionis. Ad fecundunidicenduia, @licetin Deo non detur caufarealiterdiflinea 5 probeturg fit purus aétus: daturtamé \ formaliterad mentemScoti,velfecundum fationem caiffidex quaprobetur: am co quod Deus eft effe primum, fimpliciter, fe quiturquodfit paisadtus, @Dicendiimad tertiun,quodvere premif fee dicunturcaufe conclufionis.Etquando infers+ quiapriusde fubieéto cognofcitur guid eft, &c.verum eft,camenhocnon eft feientifice: vique dust formatis praemilis; infertur colufio. Nonenimiftins: homo eftrifibslis,habeturfeiétia: antequam for smeturconfequétia: Omne animalrationa Teeft rifibile: Omnis homo eft animal ra~ tionale:Scinferatursergo omnis homo eft rifibilis. QVASTIOI. » Quariturqua cognitione rima principia cognolcantur, enfi tina, vel intelleGiua. Rodedlaratione liter Philofo~ phi,vbide cognitione principio yum loquitur, qua prefiippofi- Queft.2.De'cognitione primofum principiorum, tacltad hibéndanifeiditiim per denion- ftrationem. | Quavritur in qui, qua cognitione princi piaprimcognofcitur|fenlitina,velintel~ Jeétita.Scc.an fintin demonftrabilia. §Probatur,quod primum principia fide amo ftrabile:néait Philo.proptervniiquod queral teeindnagisl am faquaelt cali japropterignem=nagis calidus eritignis: ergo fi propter primaprincigia, conchufio nes, quariiantenon eratfcientia demons ftrantur::magis demonttrabilia eruntipfa, principia. jo baur 4 G§Secidd.Noftra cognitiointéllectina or- tihabetAfenfurneceiftenimef intelligen te phatafinata{peculari.3.de anima: ergd principiorumn6 poteft efleintelligentia quin priusperfentum fuerintdemd trata: & fic prima principia demoftrabilia fants falum perfenfim. 1 qApud Geometra:eft principia primi, 4 punétoin paétumlinea ducere: & omnes angulireétifunt aquales,&taméiftapsin cipia probari poffiunt:yt conltat, Giessen eft Anft.pnmo Polte.s. 4-Metaph. Pro debitaintelligentia feiendum:quod fitprimum prineipia,velan int plaraque fintindemoRrabilias&ecBfequenter,quod fit primo primum, {Quantum ad primum fisnt varie opinio cs. Nam quidam dicunt:quodprimiprin Gipid eft hocsimpofuibile cttidem fimul ef fe:8cnGeflesScprobatur id ex Philo.4.Me taph. vbi pertraétans de primis prineipijs: hocponit primum, &firmifsimum : &ad ipfum omnia rededucuntur ytpatet tex. 9. &idemibidemCommen. Aliseencnt, ¢ prima principixm co plexum,elt hoc dequolibeteftatfirmitios vel negatio,vera:& hoc probantex Com, 4.Metaph. com. 9:vbiait,manifeltum eft quodaffirmatio,énegatio,noncongrega tur firnul. Secido probatyquia vel efthoc, quod digtum eftiveliliud quod primaopi. dicit,impolsibile eftidé fimulelle, & nd ef fe,fed non eft iftud: quia eit propofitione gatiua: &neceflarium eft primum princi. pium complexum ,efle propofitioné matiuam:quiaaffirmatiua prior eft tiuarfed g fit negatiua patet fi exponatur. @lftx duw opintonesin quatum verbafo= nant,videnturdifferre:fed in renondifta quiaprimus modusloquendi eft per pri- mas intétiones: vt Meta.loquitur & fecun dus elt per feciidas eft propria dialect qui Varie otQueftio de principijs qaomodo cogno feantur. tide veritate Scfalfitate propofitionum traétat. Etfiloquendum elt perterminos smagis conuenientes,modoloquendi Ari- fto. primus modusvidetur. q[Sed quod reyvnum videatur; patet: quia Dene fequitur,impofibile eft idem fimul fle, Scaon eflervedicit prima opinio:ergo de quolibeteft affirmatio,velnegatio, ve- raneqsilla, impolubileeft idefinul efle, Scndeilezeft negatiua,xquinalet enim iti necelleeltidemnon fimul effle, &n6 offer qua cit affirmatina de modo, ytinmodali busprobatumett. q Sed polito habeus primum prineipit: fnnefit,impofsibile eit idem oflesScn6 efler vel de quolibet eft affirmatio,velnegatio vera:operepretiumerit, adbucantequam refoluamus queeftioné, fcire quod it prin | apium ptimoprimum:nam flat g fit prin Doftorfub. Céditiones: equifitgad Principiam Prinum, cipium & primi: &non fit primo prima. qDedorlub.yt conftatex Anto.Andrea in.4.Metaphy.q.5-dicit duo:primii, quod prlucipinm primo prliniy fi davir, eft hoc complexumiens eft ens.Secundodicit .@ noneft hoctimpofsibile eltide fimul efle, &nonefle: quod probat : quiaderatione principij primo primi, eft: quod terminos ex quibus conftat, habeat primo primos: quia {iipfirurfusinaliosrefoluatur, n6 e~ nit primo primit:fed hocfola couenithnic complexozens eft ens: quia ens eft primi, & primo primusterminus:(ed hocnon ha bethoc coplexum:impolsibilecttidéefle: &nonefle: quiaterminirefolui debent in alios priores:naidem refoluitur in conce~ ptumrelatinum quiaidemidentitate, eft idem:que eftrelatio: &inabfolutiiconce ptumentis. Item quia omni propofition modali,prior eftaliadeineffered ergohec, impofiibile clt.&i«. it modalisfequitur,p non efl primo primum.Sc. qSed quanuishac fubtiliter fintdigta :& probent complextim primo primi: Scilla propofitaadid requirantur:tamenad elle principium primo primum: folumreq ait turdementePhilofophi, Quarto Mcta.tex.8.primacdditio,geir €a principia primo primi :non contingat deceptio, propter fui euidentia . Secunda ea io,g cms veritasfitabfoluta,snon cSditionata: itavt fiomnisalia propofitio cfletfalfa,adhuc primo primi eflet veri. Tertia coditio,g per demonftzationé non coguofeatursquiaprimo primo nopotelt effe aliquid prius, per quad cognofcatur. Erhac omniaconcusrunt ex Arilt.4.Mle~ ftrare 16: ta.text.9.inillo primo: impoftibile eft ide efle, 6 efle:& id confirmat Comen.ibi~ demzergo yelné datur primo prima prin puis valillad ort chiabatbfenecati $.Tho.& Thomiftarwn. Etrationes adduéteab Anto. Andseade primo primo ¢éplexo,probant:nd de pri- mo primo principio indemOftrabili :quia illud prima complexa, poilet probari per prineipiiprima Licimpolgibile eit idem fi mul effe,&non effenam omne ens,vel eft ens,vel nd ensivelens &nonens:rion{ectt dum, quiaoppofitii de oppofito,as predi Siegen potable idé efle, &non eflerergoprimum,omneens,eft ens: vides quomodo illud quod dicebatnr primum, probatur perhoc primo primi, quod nos dicimus,Iitis pranotatisad queftionem. Ad noticia primi principij, requifita eft notitiafen{itiua,interior, &extetior:vtra tiofine quanon.Ex {uperigribusiftacon= ftat, &erit manifeltufsimiain. 3-deanima, quia nihil eftin intelleétu, qnin priusfue~ ritin fenlu:Snecelle eftintelligenté,phan tafmata {peculari. Tunc eftargnmentim non pote(t haberi notitiaprimi principi), fine notitia terminorwm: quia nili quisin~ telligat quid elt totaé quid hepars:nd in telligct,omne totum effemaius {ua parted Etnotitiaterminora,haberinon potelt f- nenotitiafenfitiua interiorisSintetiorfen fitiuasfine exteriorisfequitur veritas egeln fionis:q ad notitia prineipiora ,requilita efl:¬itia fenlitinaexterior,Sointerior. [Dixiin conchifione(ficut ratiofine qua non)nailla notitia fenlitiua, {iueinterior, fiue exterior,requifita:nulla habet canfali tatem citca principium prima:(de quo elt fermo )qniaalidsslibaberet caufalitatem: ptineipium effet vel veconclulio: & lic co gnitio'principi effet acquifita per difeur~ fum:& effet demonftrabile:& n6 eflet pri mii,&cfupra ipfam non fundaretar omnis difputatio cdtra Philo.S Commen.4.Me taph.tex.9.eft ergoratiofinequanon: vt approximatio ,requilita eft inter agens 8 paler appicxintic eltratiosSenulla habetcaufalitatém. ‘Secunda c6clufio. Prisium principium; abfolutéindem@{trabileeft.Patet ex Anil inifto loco. Quiaabfolutademonttratio, oportet fit ex prioribus,notioribus,fed ni hil pris, nequenotius hoc principio pri- mi &c.ob quod dixit Arifto.4.,. Meta.text.ge Qui yolunt,hoc principia primumdemo- 2 $,Thomas, t.Conclufe 2. Coneluf, impofvibile eft idem eff, &cnon elle.164, Qui fr: 1 oftendunt incruditioné:nefciat enim quorum fit,& quorum na fit demon ftratio. §.Coneluf. 4 Tertia conclufio.Primmm principia te~ dargutiné, no repugnatdemofliari poffe. Diflertabfolutademonttratio Aredargu- tiuain hoczqpilla,ex primis notiorib». Xe. procedit:hactamen nd neceffarid ,fed ex cScelvis ab aduerfario,minus notis fimpli plicitersmagis auté notis ipfiaduerfario: tunceftargumentitad probandi céclufio nem quinegathoc principiii:impobibile eftidem efle,Scnon eflespoteltduciadali- quod incoueniés fibi magis notum: quam crat prineipium fupradigtum , &hoc eft redargutiue demoftrari: ergo. Patet,quia potell deduciadhocinconieniensconce- dendumig cdtrariz opiniones final pot fintefTein eodemintelleétuyde codéquod eft manifeftiusinconucniés apud neganté primum principiti: nam fimul duo contra rigeflesftatim eft notumrepugnare:ynum alterum corviipit: & duo cotradiGtoria ck fent fimul vera. Ft quod negis primi prin cipiumyexiftimet maiusincoueniens:duo cotradictoria cite finml,efted gp repusnce ad fenfam,quiaynfiexpellic alterura:ked repugnat, quia cOtrariain atu perfeéto fi sulrepugnantergo vbieiiqsinueniarnr fi ucin materia fineiatefu,fiuein intelleén, exunt repugnatia: &cper cofequens notius eriepegantipriniiprineipium, contraria non polleeffefimul.De quo Arift. fecun- do périher, ad incouenientia adducit ,ne gantem prin principium. Et folo vno ar gumétoin prlentiarti fimus contenti: na Ki Gul eff,eft,Scnd cft,in appetituz vbide fiderium & fuga:ergo quiopinioné,habet fimul vera effefi duo proponaturnon ma gisfugict vnum g alind: Squilongé eft patriaad qna tenditjno magis defiderabit ire @ non ire,Patet: quia fiire,Scnonire, fi anul vera fant,non elt wnde .[té quitimet cadere infoucam appofita coram: non ma gisfugict viam ducentéad foueam: g non Incenté:fed contraria videmus perexpe= lentiam:Sce-erg0¢d ell quiaprinviprin= cipium,eft notifimi:& quinegaret,redar guitiue probaretur concederealiquod, q& eftmanifeftifsimum in falfitate.Maecdidta fant decognitione primori principiora. Etquanuisin queftione ciyea tex.nonulla exiftistanganturshictamen latius &aper tiustraditafunt. Adargumé (Ad primiargumenti, vbitigiturdecla ratioillins maxima Avi. ppter vai quod ft.De cognitione primorum principiorum, guetale.&e.nos expofaimuslate, Stimi- tationesadduximusin queftione, vbiex- ponitur.3.cap.Arif.in folutioneadtertitic Nam né valet, propter albeding paries eft albusiergomagisipfaalbedo eftalba:quia hac eftfalfi,albedo eftalba.Sicin propo= fito:licét haecfit vera:conclufio eft dems. ftrabilis:8¢propter prima principia: nd ta men ipfa fant demaftrabilia. Na oportct, @predicacim,in quo fit coparatio,conue niat &verificetur,de vtroq; comparator’ &emodd domonftratio n6 contienit veri quecomparatorum:quia conuenit conch fioni,&n1on principio. €[ Adlecundum patet folutio ex fecunda conclufione. Nam notitia fenfitiuam exte siorem, &interiorem non fecludimas in cognitione principioram. SiAdtusuieeconeedirunpnitiniaien tix fabalternatz probari, &demonftrari, in fupetiorifabalternante: &hoc comune eftomnibus fabalecrnatis: fed lla princi pia.queficdemonftraneut,fant prima in illafientia:fed nd fimpliciter prima: neqs primé:8fic non incontenit, demon{trari pollesfecus tame eft de primorde quo que ftio motaeft. Sed contra determinatain queeftione,fe fe offert vnii ex ipfo Philo.in quo probag, ¢ pfs ptinctota demontrar pot nesters in,6, Ethicora dehabitibusintelleétualib? mentionéfaciens ,ait.Scientia eft habitus cOchufionis,per demoftration€acquifitus: ergo quod per demattrationemnon habe tur,non feitur:fed primaprincipia non ha bentus per demoftrationé, ergo non feien turergo iplorum feientia nom ell:quod vi detur diétisrepugnare. Solutio ftatin Roe, g Atifto. quando in hocloco depprimis prineipijs feientiam ha heredicits{umie feientia pronotitia clara, firma, certarquomodocung; fithabita: fi. uc per demonttrationésfiue per experien= tiam, feu per terminoram euidentia: in Ethicis fumit (cientia proprie diam ve di ftinguaturab habituintelle@,quiprimo- ramprincipiorum eft:queefeientia non ni fiper demonftrationem habetur:& he pri ‘morum principiorum non eft eicnias & nihilcontradi€ta, CRA one Quéd non omnium fit demon- ftratio, Sunt Ada Ad... Obicdtio; SotutlosCap.3:Quod non omnium fit dagmonttratio. 3 Vatauté quibus pro- ey) Pretea gy ipfa quogue ptincipia {ciétia tene- Fe oportet,n6 videtar effe (ciétia. Sunt etia quibusefle quidem videtur,demoftrationes tamen omniti effe: quorum neu trum fane vert, aut neceflarium eft. Quinang {cientia omnino no effe ponunt,ij afe¢dendiiefle -ininfinitiicenfent, propterea q pofteriorano fciunturab caprio fa, quordi ptimd non funt: rete quidem dicétes, Fierienimnon orelk, veinfiniica quifqud pertra Boe Quod fiftacur , ac principia funt,hecineognita dicttureffe; cum ipforam non fit demonftra ‘to: quod quidé foluminquinnt effe (cire. Quddfi fierind porelt yt prima {ciatur, neq; fieri pofle dicunt, vt ea que¢ proficifeuntur ex illis,(ciantur fimplicirer, pro- prieve, fedex firppofitione dun- taxat,népe,fiilla fin, At cundi de modo quidemfciédicumfen tiunt: per demonftration€ enim foltim effe {cientid dicitt, verum. omnium demonftrationéefleni hilinquiunt prohibere.. Fieri c- nim poteft, ve demontftratio cir- culimodo verfetur,omniag mu tuo demonftrentur. €Nos auté dicimus,necomnem {cicntia cfle demoftratiuam, fed corii,que medijs vacat,indemé ftrabilem effe:quod quidé necef farium effe patet.Nam fi necefla Tum eft ve pod {ciancur , 8 ca 165 exquibuscéficiturdem6ftratio: ftacuvautétandem in hifce que vacant medijs,hec indeméltra~ bilianéceffc eft elle. Hecigitur inafelé haberedicimus,& non fo lim fcientia,fed & principit {cié tig quoddam effe afferimus,quo terminosipfos cognofcimus, @ Etiam patete:dicimus, fieti nd pofle,vt circuli modo deméltra- tio fimpliciter céuertatur, fide- montftration€ ex prioribus opor tet,ac notioribus efle.Fierienim nequit; vecifde cadé fimul prio- rafinitatq; poftcriora,nifialtero modo! veluti fi alia noftra ex par te,alia fimpliciter dicantur: quo aidé modo faciatinductiono- tum. Quod fiitafit,non bene eft ipfam (mpliciter,{ciresdefinita, fed eft fane duplex.Analterade- monftratio ex hifce qua nobis funtnotiora; que fit fimplicicer demonfitatio non eft: GEuenit duté hilce quidictit de- mOftrationé circulo verfari,folit noid qdndceft diaa:fedcrianil aliud vrdicant, g fihoceft,hoc efthocverd pactofacilé chtoia d moftrare.Atq, patet,idipfim ac cidere tribus pofitis terminis.Si- ue énimper multos,five per paw cosreditedicatur,nihil profedto refert: p'pauciores auté G duos. Namquado ciim-a.fit,eft necef= faridvb.Sehoc ciimfir, eft necef- farid.ectum ctim.a.fitsneceffarid cipfomerit-fiigitut cft.afit, ne- celle eft b.& cit.b, fit, necefle eft Es effe166 effe.a. hoc enim erat circuli mo- do verfari. Ponar.a.inloco quo iplumett.c.Dicereigivur ca.b.fit a.ipfam effe nihil aluid eft, G di- cerecti.b.fit c.ipfumerie. Idaucé nil aliud eft, q dicereciva. fit. c. ipfum effe.Ac idé eft.c.8c.a: qua- re fits ve hi quicenfentorbis mo do demonttrationé verfari, nihil aliud dicdt,q ciim.a.fit. a. ipfum effe. Hocvers pacto facilédemo ftrareeftomnia. Atverd nec id ipfi fieri poreft,nifiin hifce que mutud fe fequuntur, qualia funt ipfa propria. Deméttracéseftigi- tur pri noquidem pofito,na quam ncceffari al aliudel fe:vno ing, aut pofitione yna:¢ duabus autem pofitionibus pri- mis,ac minimis fieri pofle,fi qui- dem &ratiocinari cotingit.Siigi tur.a.de.b,8ac.mutud fe fequan- tur:fic tantit feri poteft, ve often dan ex fe fe mutus ciia,que in prima ratiocinationis figura po- ftulata func, vein bro defyllo- gifmo oftendimus:quo locoetia patuit, cecerisin figuris, autta- tiocinationem hanc nofieti, aut exhifee que func fumptané fie- ri. Ea vero, que pradicationem non fufcipiunt mutuam,ficri nd potelt,ve mucud demoftrentur. Quare ctim in demonftrationi- bus pauéa talia fint, conftat va- num effejacimpofsibile, demon ftrationem cffe cenfere ,atq, ob idipfum poffe deméftrationem omnium effe. Cap.5.Quéd non omnium fitdemonftra. EH Ircatestus eclaratio= Notindam nemnotandum, Arift. yoluiffe duos exrores demedio tolle erat illorti qui dicebar non effe pofsibiléfeien quifetentiam cocedebant ,dicebanttamé Girculariter demonflratiin omnibns,feili- eetia.pervb.& rurlusib.per.av Vterdue er ror procedebatex hoc,quod putabant nil pollefeirinifi per demonttrationem,cum _Contingat (cire ipfa principia, taméex tet minis fine demonfitatione alia. qDicit ergo inprima parte textus, quod hegantes {eientiam, procedunt fic: quia fi eff procefllsininfinitumnilfeitur:& fide uenitur ad aliquid primum,cem illud non ‘Yoiatur per alind , nec ex eo aliquid (cietur Gmnpliciter:fed folti ex fup pofitione: hoe fuppofito,quiaaflentimas principio. Ali) vero,quia feientiam cocedebant, 8 jronnifi per demonitiationem, dicebant efle circulationem,quiand debet efle pro= Sane pirinee kcles coorenhacar eulatio. Gn fecundupartetextusibi Mosaatemerc probatnos pollefeire neque eile provet- fum in infiniti: quia prima principia fine indemon{trabilia:folum cognitis terminis cognofeuntat.Et appellat{cientiam gene raliter,cognitionemcuidétem, quomodo cuntjne contingat-Et fiecontraprimd opi nantes,euitatur proceffus in infinitum: 8 datur {cientia. lu tertia particula ibi-te etitpatere dicimus. &cureprobat fecumdumetrorem ;{eilicet quod iteircularis:demottratio pofsibilis: quialicidem effet prius,& pofterius. Naf a.per.b.priuseft.b.&firurlas.b.per.a.pri? eiaNequevales,fi quisrepondeat non effeinconueniens, @ peti seee quo ad naturam,& polterius quoad n0s,& eco tra. Non valet(inquam) quia quod proces dit ex prioribus quoad nos, vtin induétio ne,cum fitex effedtu,non proprié demon frratio eft,neq; (cientidccautielimpliciter. Cognofcere enim perfenfum quod ignis Gilefacit, non eft (cientia, fed experien- tia, {In quarta particula,Enenitautem. ere.po~ nit aliam rationem, cotraillam opinion: nam concedere quad eft circalatio,perin- deefletac diccre,qudd probaretur idé per idem, feilicet, hoceftyauia hoceft,quomo dofacilé effet omni; res qPro rynuts Primuser, tiamsaliusvero eorum, Secundeg:Quaft.vnica,Andefini.demonftra:fic bona. Nora. {Pro intélligentia litere,queobfeuracht, oportet notare, circuliifieriin iftis tribus literis.a.b.c.yteoquod.a.eft-b.ett : & quia eft.b.&.c.eltivnde direété de primoad ylti mum fequitur,qui.a.eft.c.eft- Demonftret circulatiter.b.per.c.8caeper-b-{cilicet qa. Gelt-b.elt & ga.b.eltalt.Etde primo ad vitiniiicireulariter,quia.c.eft.a.elt-Eadem rationeincipiédo.acbfequitur quia-b-eft. cell, Squia.c.elt-a.cft,(vimodoinfereba snus) ergo quia.b.eft.a. eft. Et per confe- quens primus circulustrium terminorum ad dnosreduduseft terminos,(cilicet quia avelt. belt. &quia.b. eft.a. elt. Ethoc eft quod dicie ponatur...in loco quo ipfum. cieflsidelt loco.c.aclidiceret,ficut pritsin Ferebatur,quia-b.cft.c.eft, interebaé quia. bielt.aveftrurfusfequitur de primo ad viti mum,quia. aceftb.elt:S ficlequiturquia. aieft.a.c(tnam ficutin tribus terminis fe- quebatur,quia.azelt.b.ell,& quia-b.eft-c. eftiergo quia.a.eltac-elt. ita poltquam.a. poniturlocodely.c.pariterfequitur,quia. acft.b.eft,Gequia.b. eft.a.elt: ergo quiaa. ‘ita, eftittandem circulus redueiturad idem peridem. Gln quinta particula, Atuerd.re. ponit ter tiam rationem,acimprobadam opinioné: uianon potelt probari premiflaper com lufionem:nififolim in primo modo pri- ana figure: Snon in omni fyllogifinoibi formato, fed vbimnedium, &extremitates fanctermninicuertibiles :vedixiny in tra atu fyllogilimora:vt lic, omneanimal ra tionaleeftrifibile:Omaishomo eftanimat rationale: ergo Omnis homo eftrifibiks: ex conclufione, &iminorefimpliciter con uer{),inferturiaior,fic. Omnis homo eft sifibilis:Omne animal rationale efthom ergo One animal rationale eft vifibile:8 + exmaiorifimpliciterconuerfa, &conclu= fione inferturminor,fic Omerifibile eft animalrationale:Ommnis homo eftrifibilis: ¢rgoOrmnishomo eft animal rationale. amen hoc folim contingit in prima fi- guraiquia(vtAtifto.inPrionbusprobat) jntecunda figutand poteft effe :nam cam fieibconciutionegativa neceflarioaleera premilfarum negatiuacrit. Excillis ergo hon potericcondludiaffirmatiua, neg; ne | gatiuarquiaex purisnegatiuis nihil fequi- Eur.Nec potelt contingérein tertia figura: (quiacontlufio eft particularisScob id ai= quia premflaramyggis particularis: Sclic co clufio vniuerla fyllogizabitur.Btide ‘eftin modis is, & patticularibus prim figure. Quapropter eft yérumy quod Arifto.dicityeireularent demonttra+ tionem folam effe in prima figura in pri mo modo. Sequiturque falfum effe, quod illidicebant:omnem pramiffam cuiufcun que demonttrationis pofle deméftrari cir, culariver. x Etclarius circularis probatio merito non fitadmittéda fed reijcienda : Patctex digtis ab Arifto. quia principium demon- ftra.fempereftprius, Snotius, conclu. vt didtum eft:& nd folim quo adnos,fed fim, pliciter: tum cftargumencumina fi deeur circularisdeméttratioridem re(pectu eiuf dem effet prius,& polterius impliciter:8 notius, &ignotius : quod elt impofsibile, quiaidem elt principium:na maior in pri- mo fyllogifmovefic,notins eft quamcon clufiovthic, Omneanimalrationale eft ri fibilecomnishomo eft animalrationale:er goomnishomoe eftrifibilis, deinde excd- clufionepro maiori,& minoricouerfazpro Latur maior fic, Omnis homo eft rifibilis: omne animal rationale eft homo:ergo om neanimalrationale eft rifibiles&e.fie eadé propolitio eft prius;S polterins:cnotior &cignotiorsé&licétteneat hic argumetum ficeft pofitum,nd licét vaiuerfalisattirma tiuanon conuertatur vntiuerfaliter in yni- uerfalem affirmesiuam in conuertibilibus tenet. QV ZST1O VNICA, Veriim definitio pofita ab Arfto. intext.dedeméftratione, 8 de (cire, fic rete pofica. Tdezur quddnon. De- finitio dely feive , eft rem percaufascogno- | fecre « Stat aliquem non habere {eientiam, &tamenrem per cau H fis cognofcere , fola probabili rationevelauthoritate alterius: vt fialiquis dicat, intezpofitionem terrae elfe caulameclyplis lun. Namtune opi+ nio erit folam:Setamé remper caufam co- gnofeits Secundd.Omnisdematteatio facit ire, & (cicntia caulatsled, quia,quer eft :quaido : L 4 oxclfe- She 167 fArgumété primum.Ad freteg. co. ig 168 exceffeauprobatur canta, aliquid probats ergo Scfimpliciter feitur: quod non per caitfam- Tertlo. FTertioarguitur contra illud quod dici~ see eee ane ne quam conch floni,ereSihoe ciletverum,maximéex co quodait Acift. propter ynumquodqueta Je, Scillud magis:fed hoc Arifto.diétinon vniuerfaliter tenet verum:ergo neq; ditt, quod illiinnititur In genere caufe finalis ron valet:fanguis minuitur propter {anita tenizergo magisip{a minuitur fanitas.Nec in genere cant efficientis valet: Alfonfus eft homo propterfolem,&Francifeum pa t#dsergomagis ipfe fol eft homo,& pater. Ingenexe cule formalis etiamnon valet: nix eft alba propteralbedinemzergo albe- dovelt magis alba. Etconfirmatur:quiacaufind impedita, fibiaqualem producit effective videmus inagetibusndturalibus:fed premifiefunt cauie'conchifionis: ergo eandemcirtitudi nem,& cuicentiamcanfantin caclufione, quam ipfe = premifizinfehabent Quad. GQuarto.Contra definitions propolitio~ nis per fe not pofitam ab Avift.feilicet fit damucvtolis terminis cognitis, cogno- feitur. Vel Ariftot.intelligit per terminos, notitiamintuitivam,vel ab{tractina.Si pri mi,{equiturquodhec,\fonfusloquitur, efletperfe nota, meloquente: quiahabet noticiasintuitiuas: quod tamé elt falfum: guia pradicatum noneft.deelfentiafubic G4.Siverd intelligatur denotitijsabftracti uis:velintelligieur denotitia confufa, qua lis cftdefinitum:vel de diftingta, qualis eft definitio, Siprime modo, hac, Homo eft rationalis, non efletper fenota: cumnon fiat evidens ex notitiaconfnta fubiedi:ted ver ciusdefinitionemdemonttretur:tamé Toeetiidins wane peste non ci pradicatum rationale, {itde eflentia fab « ift.1 po Confir. Sopetho. 1e€tizquod fufficitvtD.Thom.prima par- Tncontra. te.q.2-art. 1 probat.Siverdintelligaturde notitia confufa definitionis : {equeretur quod omnis propolitio demonttrabilis effet perfe nota:nam, hace, Ompis homo eft dilciplinabilis, eflet perfenota, habita definitione fubiedti: feilicet de ly homo, iquddilit animal rationale:quiafi omneani malrationale cft diftiplinabile: omnis homo eftanimal rationale:omnishomo di {ciplinabilis erit. it in contrarium eft authoritas Philofo- hi condo, e[Conelufioett aflirmatinayreAab Anil Quizltvnica Andefini.demon.fit bona. ofitam effe definitioné demonftrationis, t &(cientiv.Et ve claritis apparent; foluen= da fantargumenta in contrarium. Pro folutione primiargumenti notanda: differétiam effe inter {cientia, fapientia, in telleétum,fide,& opinionéima feientia, eft habitus conclufionis,produgtusper demo eaeohins vei oe phe fcientiamhu- ius,Omnishomo é{tadmiratinus,fic. Onr Qa scan ala eich adit adie feat, Gea nis homoett animal rationale:ergo omnis homo eft admiratiuus:illa conclufio habe tur perfeientiam,&ccaufata eft per demon. Mrationem:de conditione eius eft quod it euidentia:nam cuidens,&lucidumett, ho, minem eile admiratinum. ‘qSapicatia eft habitus; quo aflentimus S Quid apie premifsis,S conclufioni propter premils fasyvt conftatex Arift. 1:itag, moralium, A". quidicit,apientiam coftarcex intelleétus, & feientia. §.Thoms12eqs57,ar.oslicetfe, cundum aliam fignificationem, fapieatia $-Thom: dicatur eietia, queed eft aleuisimniss yeellMetaphylicaHiric voeamus fapien tesillosquifcientiam habent premiflara, &conclufionum: id eft aflentiunt & pre mifsis,ScBclufioni, & cdelufionipropter premiflas. | Intelleétus dicitur habitus principiori: Habe pea quigencratur ex notitijs terminorum. Et cipiora of quia premi(le funt velut, priacipium con intelle&us. clufionis: hin eft quod fapientia ex fcien - tia,&intelleétu, conficitur:fic Ariftote, Ethicorum, Arie @FidesalleniTum dicit,certum quidemin Fides + quocum feientia comuenit:fedtamen ine ‘uideatem,in quo abeadiffert. Opiniotamen dicitaflenflumineuiden- Opiaio: tem,in quoa (cientias& formidolotam,in. quoifidediffere. : {Adformam argumentidicitur, illum nd Argumésa habsre {cientiam,neq; fimpliciter cogao- forma {eere;vel fciresnam quandiufolim concla fioniaflentitur,co.quodaliquis hoc dicat quantumeunque fitmagnie authoritatis, folum cdndlutionis habebit fide, fit fitqui fallerend poteltsneque falli,yt Dens. Et fi homo fit,habebit opinionemfcientiam ta menminimé. ; Ad fecundum-Conceditur ita: eflle,quod demonitratio quia, coquod ex cffectu ad caufam,nonfeientiam caulit:nec fimplict terfeit qui aliquam conchifioné fic cogno Notandg, Adses uitsficutdicit Arifbin tex.foliimenim pro ducitindicium quoi plex conclu fonis: voli ficargum Onwe quod calefa~