09 Jun 2020053204 PM

ફીટર
લે શ ન પ્લાન
નિયામક
રોજગાર અિે તાલીમ
ડૉ.જીવરાજ મહેતા ભવિ
ગાાંધીિગર
3,4 : 5.6
76 @5 ш # 76 - B9
ш # #
ш 0 પ
к
1 *!ડનો પર ચય 1 1
2 સલામિત અને સાવચેતી 1 3
3 ફાયર સેફટ 1 5
4 <ાથિમક સારવાર 1 7
5 સોMટ ક લ 1 9
6 શોપ Mલોર <ેNટ સ(5s ની મા7હતી) 1 13
7 ઓOુપેશનલ સેફટ એ2ડ હ!Pથ 1 15
8 લીનીયર મેજરમે2ટ 2 19
9 માકQગ Rુ લ નો પ7રચય 2 21
10 હ!મર 2 25
11 V' Sલોક 2 27
12 માકQગ ટ!બલ 2 29
13 બે2ચ વાઈસ અને વાઈસ NલેTપ 3 31
14 હ!કસો U!મ અને Sલેડ 3 33
15 ફાઈલ અને તેના એલીમે2Vસ 3 35
16 ફાઈલ Aું વગWકરણ 3 37
17 એ2YZુલ
ં ર મેઝરમે2ટ 3 39
18 ડ વાઈડર 4 41
19 ?ાઈબ9ગ Sલોક 4 43
20 પંચ 4 45
21 *ાય Nવેર 4 47
22 ઓ7ડ[નર ડ! થ ગેજ 4 49
23 <ોટ!કટર 4 51
24 ક!લીપર 4 53
25 ચીઝલ 4 55
26 માકQગ મી7ડયા 5 57
27 સરફ!સ લેટ 5 59
28 ?ાઈબર 6 61
III
ш # #
ш 0 પ
к
29 _ગલ લેટ અને પેર!લલ Sલોક 6 63
30 ધાbુના ભૌિતક dુણધમe 7 67
31 ધાbુના યાંિLક dુણધમe 8 69
32 મેટલ કટ9ગ સો 9 71
33 આઉટ સાઈડ માઈ?ોમીટર 10 73
34 ઇનસાઇડ માઈ?ોમીટર 10 77
35 માઈ?ોમીટર ડ! થ ગેજ 10 79
36 ગેjZુએશન અને ર 7ડ8ગ 10 81
37 ડ ઝીટલ માઈ?ોમીટર 10 83
38 વનWયર ક!લીપર 11 85
39 ગેjZુએશન અને ર 7ડ8ગ 11 87
40 વનWયર બેવલ <ોટ! કટર 11 89
41 ડાયલ વનWયર ક!લીપર 11 91
42 ડ Cટલ વનWયર ક!લીપર 11 93
43 k લ9ગ મશીન 12 95
44 ટ!પ k લ સાઈઝની ગણતર કરવી 12 97
45 શીટ મેટલ વકશોપની કાળCઓ 13 99
46 શીટ ના <કાર 13 101
47 શીઅર9ગ મશીન 13 103
48 શીટ મેટલ માકQગ અને મેઝર9ગ Rુ Pસ 14 105
49 શીટ મેટલ હ!2ડ Rુ Pસ 14 109
50 સોPડર9ગ આયન 15 113
51 ટ! ક અને lુવર 16 115
52 શીટ મેટલ જોઈ2ટ અને એલાઉ2સ 16 119
53 સોPડર અને MલNસ 17 121
54 mેઝ9ગ 17 123
55 7રવેટ અને તેના <કાર 18 125
56 7રવેટ9ગ Rુ Pસ 18 127
57 7રવેટ9ગ પnધિત 18 129
58 સેફટ ઇન વેPડ9ગ શોપ 19 131
59 આક વેPડ9ગ Rુ Pસ અને એસેસર ઝ 19 133
IV
ш # #
ш 0 પ
к
60 આક વેPડ9ગ મશીન 19 135
61 ગેસ વેPડ9ગ Rુ Pસ અને ઇoNવપમે2Vસ 20 137
62 ઓoNસ-એસીટ લીન િસ ટમ 20 139
63 વેPડ9ગ જોઈ2ટ અને પોઝીશન 20 141
64 વેPડ9ગ 7ડફ!Nટસ 20 147
65 ઓoNસ-એસીટ લીન Mલેમ 20 149
66 વેPડ9ગ ટ!કનીNસ 20 151
67 CO2 વેPડ9ગ 20 153
68 આક વેPડ9ગ પેરામીટસ 21 155
69 વેPડ9ગ ઇલેક*ોડ 21 159
70 ગેસ કટ9ગ 22 161
V
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : "# $ /0!1(
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ઈજનેર ઉ પાદન ે ે વકશોપમાં ફ ટ ગ શોપ ુ ં મહ વ સમ શકશે.
1:1:2 ફ ટર ુ ં ઔધો%ગક ે ે &ું મહ વ છે તે સમ શકશે.
1:1:3 પોતાની ફરજો ુ +ાન મેળવી શકશે
1:1:4 ફ ટરની .યા0યા સમ 1ુશળતા 2 ૂવક કામ કર શકશે
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:3 પોઈ7ટર
1:2:4 ચાટ
.= >? ા05@( :
1:3:1 નીમી થીયર 9ુક
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
સારા ફ ટર અને સાધન અથ; .યવ6થાની ચચા કર સારા ફ ટરની લા %ણકતાઓ ઉપર લાવવામાં
આવશે.
. E ?A!Fા :
@ુ િનયાના દB શોમાં ટBકનોલો ખાતે Dપાન ુ ં EFટાંત સમDવGું અને ટB કનોલો ુ ં ધરB H ુ કામમાં
ઉપયોગીતા.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 આપણો ઔધો%ગક આપણા દB શમાં - ખનીજ, ઈ.ટ ., ડોકટરો, એ7 નીયરો.

દB શ. ઉધોગો કયા કયા? ટB કનીશીયન.
2 ફ ટર ફ ટર એટલે &ુ?
ં અલગ અલગ ભાગોને પોતાની 9ુિNધ મોડલ
અને આવડતથી જોડવા.
1
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 ફ ટર ુ ં મહ વ. શા માટB ફ ટરની કારખાનામાં વકશોપમાં Sોડકશન, (એસેTબલી)

જQર યાત છે ? સમારકામ એસેTબલી
તાલીમ બNધ કાર ગરને તૈયાર કરવા
4 દB શ માટB ુ ં મહ વ. શા માટB દB શના ITI દB શની ભારતને મજ9ુત પાયા ઉપર

ઔધો%ગક અથ ઉભી રાખવા માટB તેમજ િવદB શી
તં માં RB ડ ુ ં મહ વ Wડ
ુ યામણ બચાવવા માટB.
છે ?
મશીનના અલગ અલગ ભાગોને
5 ફ ટર ુ ં કાય ે . મશીન Eારા
એસેTબલી કરવા ફ ટ ગશોપમા
ઓપરB શનોની
લાવવામાં આવે છે .
6 ફટગ શોપમાં સમજણ
કામ કરતા આપવી.
કામદારને ફ ટર
કહBવામાં આવે છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
1. ઉ પાદન ે ે વકશોપમાં ફ ટ ગશોપમાં મહ વ સમ કામગીર બતાવશે.

2. ફ ટરની મહ વતા સમ સાZુ કામ કરશે.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ફ ટરની .યા0યા જણાવો?

2. વકશોપમાં ફ ટર ુ ં મહ વ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
સલામતી અને સાવચેતી
2
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : ા E ા 1
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા : :
1:1:1 કાર ગર પોતાની Dતને અક6માતથી બચાવી શકશે.
1:1:2 સલામતી Nયાને લઈ સાZુ કામ કર શકશે.
1:1:3 અ7ય કામદારોને [ ૂચન કર અક6માતો રોક શકશે
1:1:4 સેફટ ઈકવીપમે7ટનો ઉપયોગ કર શકશે
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક પોઈ7ટર
1:2:2 ડ6ટર
1:2:3 ફાયર એ\સટ ]^ુશન,રB તી.
1:2:4 જનરB લ હB7ડ _ુ `સ, પાણીની ભરB લી ડોલ.
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
જનરલ સલામતીની ચચા કર વક”રશોપ તેમજ મશીનર ની સલામતી તરફ લાવવામાં આવશે.
. E ?A!Fા :
1. ભbયતળ યા ઉપર ઓઈલ ઢોળાયતો, ર. dોકન બે`ટનો ઉપયોગ, 3. અયો]ય ર તે હB7ડ _ુ `સનો
ઉપયોગ, મશZુ મવાળ ચીઝલ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 શા માટB સેફટ Nયાનમાં ઈજનેર શોપમાં ઈજનેર સાધનો મશીનો.

રાખવી? બીનસલામતી કામો બીનસલામત
2 ખાસ અક6માત કયા કયા કારણોસર પર િ6થતી. ચાટ,

થવાના કારણો. અક6માતો સDય ? અ7ય કારણો. મશીનોની
.યfકતગત. ઓDરો બાબત. ગોઠવણી.
દાતા બાબત. િવg ૃત બાબત.
3
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 અક6માતો અક6માત અટકાવવા &ું અj]ન બાબત. સલામતી

અટકાવવાનો કરશો? ફ6ટ એડ બો . બાબતે
ઉપાય. ઝડપી કામ. ચચા.
4 Sાથિમક Sાથિમક સારવાર માટB સાંતવન આપGુ ં 1ૃિ મ 6વાછોkાસ ઉદાહરણો.
સારવાર. ના િનયમો જણાવો? હવામાન તથા દવાખા ુ આધાત, ધા
પડવો,
lખમાં
5 આગ રોકવાના આગ લાગી હોય યારB અj]નશામક ે ે ઈD, દાઝGુ,ં
સાધનો. &ું કરશો? 1. પાણી, રB તી, વીજળ નો
ર. ફાયર એ\6ટ ]^ુશન. આચકો,

3. વીજ Sવાહ બંધ કરવો mુછા તથા
હાડ1ુ
ભાગGુ.ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
તાલીમાથnઓ સDતા અક6માતો ુ ં Sમાણ ધટાડ શકB તેમજ તા કાલીક નીણયો લઈ અક6માત પામેલ
.યfકત જ]યા ઉપર જZુર R ટમે7ટ આપી શકB છે . તેમજ સારા Sમાણમાં અક6માતો િનવાર શકાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. સેફટ એટલે &ુ?

ં તે બાબતમાં Nયાનમાં રાખવાના mુદાઓ જણાવો?
2. સેફટ 1948 Sમાણે Nયાને લેવાતી જોગવાઈઓ જણાવો?
3. અક6માત નીવારવાના ઉપાયો જણાવો?
4. ફાયર એ\6ટ ]^ુશન િવશે સમDવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ફાયર સેફટ
4
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : = ,... ા :
ш ા : %ા(! % &
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 આગ અને આગ લાગવાના કારણો િવશે સમ શકશે.
1:1:2 આગના વગnકરણ િવશે સમ શકશે.
1:1:3 ફાયર એ ટ ]^ુશરના Sકાર અને તેના ઉપયોગ િવશે સમ શકશે.
ુ રવાની બાબતો િવશે સમ
1:1:4 અj]ન Sિતરોધ તથા આગ લાગે યારB અ સ શકશે
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આગ એ qવલનશીલ પદાથr ુ ં સળગGુ છે અિનsછ ત જ]યાએ, અિનsછ ત Sસંગે અને અિનયંિ ત ર તે
લાગેલ આગ tારા માલ – મvાને w ૂબ ુ સાન થવાનો કB તેનો નાશ થવાનો ભય રહBલો હોય છે .
ક
. E ?A!Fા :
આગ માણસમા નો સાથી છે . પણ xયારB તે કા9ુ બહાર Dય યારB િવનાશક 6વQપ ધારણ કરB છે .
જોખમોને yયાન પર લેતા અગાઉથી ર ણ મેળવવા માટB તાલીમબz રહBG ું એ અગ ય ુ ં છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 આગ આગ કયા ણ બળતણ, ઓj\સજન અને ગરમી

ત વોના
સંયોજનથી બનેલી અલગ અલગ ભાગોને પોતાની 9ુિNધ મોડલ
છે ? અને આવડતથી જોડવા.
5
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 આગ 9ુઝાવવાની આગના 1ુલ કBટલા •Class – A

ર ત અને આગ ુ ં Sકાર છે ? તથા લાક~ુ ,ં કાપડ, કાગળ, કચરો વગેરB
વગnકરણ તેને 9ુઝાવવા માટB એ ટ ]^ુશર – પાણી
કયા Sકારના •Class – B
એ ટ ]^ુશરનો તેલ, ખનીજતેલ, રં ગ, પેRોલ, વાિન€શ
ઉપયોગ કરવામાં એ ટ ]^ુશર- ફોમ, •ાય પાવડર અથવા
આવે છે ? Co2
•Class – C
હાઈ•ોજન, એસીટ લીન, લી\વીડ
પેRો%લયમ ગેસ વગેરB
એ ટ ]^ુશર - •ાય પાવડર
• Class – D
ધા… ુ અને િવ†ુત
એ ટ ]^ુશર – કાબન ડાયો\સાઈડ, •ાય
પાવડર અને CTC ˆવા વરાળ બનતા
Sવાહ નો ઉપયોગ
ફાયર ફાયર 1. ફોમ Sકાર ુ ં

3
એ ટ ]^ુશર એ ટ ]^ુશર 2. વોટર fફ`ડ ટાઇપ
કBટલા Sકારના 3. કાબન ડાયો\સાઈડ Sકાર ુ ં
હોય છે ? {ા {ા 4. હBલોન Sકાર ુ ં
? 5. •ાય કBિમકલ પાવડર Sકાર ુ ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
1. આગ એટલે &ું ? આગ લાગવાના કારણો તથા તેને 9ુઝાવવાની ર ત સમ શકશે.

2. ફાયર એ ટ ]^ુશર િવશે સમ શકશે.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. અj]ન Sિતરોધ િવશે માfહતી આપો.

ુ રસો?
2. આગ લાગે યારB કઈ બાબતો અ સ
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
Sાથિમક સારવાર
6
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : * ,... ા :
ш ા : Aા ' к ા! ા!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 Sાથિમક સારવારની ફરજો િવશે સમ શકશે.
1:1:2 Sાથિમક સારવાર માટB ના Šુણ Dણી શકશે.
1:1:3 ઈલેકR ક શોક લાગેલી .યfકતની સારવાર કર શકશે.
1:1:4 Sાથિમક સારવાર માટB ના સામાનને ઓળખીને તેનો ઉપયોગ કરતા શીખી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ફ6ટ એડ બો ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અક6માત પામેલ .યfકતને જZુર Sાથિમક સારવાર કર શકB તે માટB ઘરB H ુ બાબતોના mુŒા Nયાનમાં
રાખવામાં આવે છે .
. E ?A!Fા :
ધરમાં દાઝયા હોય યારB દહ , મલાઈ કB ઠંડા પાણીનો ઉપયોગ કરવો ઉજરડો પડયો હોય યારB હળદર કB
પેશાબ લગાડવો, તથા લોહ નીકળ… ુ હોય યારB આગળના ભાગને Sેસ કરવાથી લોહ બંધ થાય છે આ બધા
િવશે શીખવGુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 સારવાર Sાથિમક સારવારની વકશોપમાં કોઈને કોઈ કારણસર અક6માત ફ6ટ એડ

જQર કયારB પડB છે ? થતા રહB છે . બો .
7
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 Sાથિમક સારવાર Sાથિમક સારવારની @ુઃખાવો ઓછો કરવા તા કા%લક ડોકટરને •લેક બોડ
ની ફરજો ફરજો જણાવો? બોલાવતા પહBલા લોહ નીકળ… ુ બંધ કરGુ,
કાર ગરને ર લે કરવો, kાસ લઈ શકB, તે
માટB 1ુ િ મ 6વાછોkાસ, પાણી પીવડાવGુ,ં
ધા ને પાણીથી સાફ કરવો દયા•, 6વા6•ય.
3 Sા.સા. કરનારના Sા.સા.કરનારના સાZુ, ZુFટ 2ુFટ, દવા માટB ુ +ાન, wુશ
•લેક બોડ
જZુર Šુણ Šુણ જણાવો? રાખવો, સહનશીલતા વાળો હોવો જોઈએ
4 અક6માતના ધા પડBતો &ું કરશો? લોહ બંધ કરવાની કોશીષ, કંRોલ, પાણીથી •લેક બોડ
Sકાર ધા સાફ કરવો. ઠં~ુ પાણી રB ડGુ,ં બરફ
લોહ વહB… ુ હોય mુકવો, બહારના ધા માટB ઉપરની બા’ુ એ
યારB &ું કરશો? Sેસ કરવાથી લોહ બંધ થાય છે .
મચકોડ આવેતો &ું “ુના અને પાણી ુ સSમાણમાં કર પાણી •લેક બોડ
કરશો? રB ડGુ ”ડાની પે6ટ લગાવવી
દાઝયા ઉપર &ું ઠંડા પાણીના પોતા mુકવા

કરશો? દાઝયા ઉપર જો કપડા હોય તો @ુ ર કરવા
ફો`લાને ફોડવા નહ
ચામડ થી ફો`લાઓ ચામડ ઉતર જવી,
તો એ7ટ સેફટ ક મલમ લગાવવો
lખમાંથી ચી•સ બી lખ મસળવાથી, fદવાસળ ની સળ

બહાર કાઢવા &ું ચો0ખા કપડાનો wુણો ભીજવીને lખમાંથી
કરશો? ચી•સ બહાર કાઢ શકાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
અક6માત પામેલ કાર ગરને સારવાર આપી શકB , ફ6ટ એડ બો નો ઉપયોગ કર શકB , તેમજ 1ુિ મ
6વાછો–વાસની f—યા કર શકB છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. અક6માત સમયે તમે &ું કામગીર કરશો?

2. દાઝેલા કામદારને તમે &ું R ટમે7ટ આપશો?
3. ધા કB ઉઝરડા ઉપર તમે &ું સારવાર કરશો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
સો˜ટ 6ક લ
8
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : + ,... ા :
ш ા : P к&
1. 2 3 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 સો˜ટ 6ક લ ુ ં મહ વ
1:1:2 સો˜ટ 6ક લ ના ફાયદા
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
ગયા લેશનમાં આપણે બે%ઝક ફ6ટ એડ િવશે શી0યા. આˆ આપણે સો˜ટ 6ક લ િવશે િવગતવાર માfહતી
મેળવી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ુ વના આધારB નGુ ં શીખવાની અને બદલાતા સંજોગો અ સ
સો˜ટ 6ક લ એ તાલીમાથnઓ માટB અmુક અ ભ ુ ાર
પોતાની Dતને અ Qુ પ બદલતા રહBવાની મતા અને Šુણોનો િવકાસ માટB જQર છે ˆને સો˜ટ 6ક લ કહB છે .
=. ' ( !GH : %ા) ( : == '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
સંદBશા.યવહાર ની સંદBશા.યવહારની મૌ%ખક કB લે%ખત ર’ૂઆત

1
આવડત આવડત આમ િવkાસ અને
(Communication (Communication અસરકારક ર’ૂઆત
skill) skill )એટલે &ું ?
આgુનીક ટBકનોલો નો
ઉપયોગ કરવાની મતા
જfટલ િવચારધારા
જfટલ િવચારધારા અને
2 અને mુ–કBલી િનવારણ જfટલ સમ6યાને પારખવી
mુ–કBલી િનવારણ
(Critical Thinking
mુ–કBલી ુ ં 2 ૃથšરણ અને
And problem (Critical Thinking
solving)
9
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
And problem િનવારણ કરGુ ં mુ–કBલી •ગે
solving)એટલે &ુ?ં
બહોળો EžFટકોણ ની મતા
’ૂથ કાય •ગે યો]ય કાય

3 ’ૂથ કાય (Team ’ૂથ કાય (Team
work) આયોજન અને સંકલન
work)
એટલે &ુ?ં મતા કBળવવી
અ7ય સાથે સંપક માં રહ
અસરકારક ર તે કાય
ઉકBલવાની મતા
આ વન શીખવાની આ વન શીખવાની િવિવધ Ÿોત માંથી નવી

4
ભાવના અને માfહતી ભાવના અને માfહતી માfહતી મેળવવાની મતા
(Life long earning (Life long earning સતત નવા િવચારો માથી
and information and information
management) management) 6વ અyયયન ની ભાવના
એટલે &ુ?ં કBળવવી
નોકર ધંધા ની તક પારખવી

5 ઉœોગ સાહિસકતા ઉœોગ સાહિસકતા
, અને તેને S6તાિપત
(Entrepreneur skill) (Entrepreneur skill)
એટલે &ુ?ં કરવાની મતા
નોકર ધંધામાં સંસોધન
ઈsછાશj\ત અને Sમાણ
બyyતા કBળવવાની મતા
6વરોજગાર તક ઉ પન
કરવાની મતા
6 ને… ૃ વ (Leadership) ને… ૃ વ ના m ૂળ ૂત Šુણધમr ની

ને… ૃ વ (Leadership)
માfહતી મેળવવી
એટલે &ુ?ં
Sોˆ\ટ ને ને… ૃ વ સm ૂહને
[ુપરવાઈઝર ની મતા
7 નૈિતકતા , સૈzાંિતક નૈિતકતા , સૈzાંિતક આિથ€ક કટોકટ પયાવરણ
.યવાસાયીકતા .યવાસાયીકતા ં ીત સામા¡જક સાં61ૃિતક

સંબધ
(Ethics Moral & (Ethics Moral & પાસાને સમજવાની મતા
Information Information
Management) Management) એટલે
&ુ?ં
10
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
સામા¡જક જવાબદાર અને

નૈિતક ફરજો િનભાવવાની
મતા
8 નોકર ે (Job નોકર ે (Job બDરમાં રોજગાર તથા

Area) Area) એટલે &ુ?ં 6વરોજગાર નોકર ની તકો
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: ='

1. Communication skill
2. Team Work
3. Entrepreneur Skill
4. Leadership
5. Job Area
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: '
1. સો˜ટ 6ક લ ુ ં મહ વ સમDવો.
2. સો˜ટ 6ક લ ના ફાયદા જણાવો.
3. સો˜ટ 6ક લના રોજગાર અને 6વરોજગાર ે ે મહ વતા સમDવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
શોપ ˜લોર Sેકટ સ (5s ા05 )
11
12
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : M ,... ા :
ш ા :ш/P ! AQ & (5s ા05 )
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ::
1:1:2 5s િવશેની માfહતી
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક,
1:2:2 ડ6ટર
.= >? 05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: *'
. Bા / !&CD :
અગાઉના લેશન દરTયાન .યfકતગત સલામતી સાધનો િવશે અ£યાસ
. E ?A!Fા :
ઘણી િવકટ તથા ખરાબ પfરj6થતીમાં કાય કરતી કંપનીઓ પણ House keeping ના ss concept િસyધાંતો
અપના.યા પછ .યવj6થત થતા સં2 ૂણ કાય મતાથી કાય કરતી થઇ ગઈ છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય 1. SEIRI – SORT OUT

2. SEITION – Orderliness/
System rei
3. SEOSO-The cleaningShining
4. SEIKETSU- Standardize
5. SHITSUKE-Sustain/
Discipline
13
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 5s િસyધાંતો 1. Sort out- વગnકરણ કરGુ ં

2. Systemize- .ય¤.6થત ર તે
વ6…ુઓ mુકવી.
3. Shining- સફાઈ
4. Standardize-Sમાણ ૂત
ધોરણ Sમાણે વ6…ુઓ ુ ં
6વZુપ માપGુ.ં
5. Sustain- િશ6તબધ ર તે
સાત ય મેળવGુ.ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
5s એ મે7^ુફBકચર ગ કંપનીઓની સફળતા ુ ં mુ0ય સાધન છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: +'
1. 5s એટલે &ું ?
2. 5s ની અગ યતા &ુ?
ં
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ઓ¥ુપેશનલ સેફટ અને હB`થ
14
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : 7R/ш % &E 5#S
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 કાય 6થળ પર રહBલા કામદારની સલામતી, 6વા6•ય અને તેમના ક`યાણ •ગે ની માfહતી
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક,
1:2:2 ડ6ટર
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે શોપ ˜લોર Sેકટ સ જોઈ ગયા.
. E ?A!Fા :
ઓ¥ુપેશનલ સેફટ અને હB`થ એટલે એGુ ં ે કB ˆ સહકાયકર, 1ુ_ુંબીજનો, કામદારો, ¦ાહકો, અને અ7ય
એવા લોકો ˆ કાય ે ના વાતાવરણ થી અસર¦6ત હોય તેની સલામતી, 6વા6•ય અને ક`યાણ ું ર ણ
કરવાની બાબતો.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 .યાવસાિયક .યાવસાિયક 1. કામદારો ને આરો]ય અને

આરો]ય આરો]ય કાય મતા ની Dળવણી
(Occupational (Occupational અને Sો સાહન આપવાની
Healh) Healh) એટલે &ુ?ં
માfહતી
2. કાય 6થળનાં વાતાવરણ
માં [ુધારો કર આરો]ય
અને સલામતી ની
Dળવાની માfહતી
3. રાસાય%ણક જોખમ,
કાયશાŸ ુ ં જોખમ અને
15
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 આરો]ય અને આરો]ય અને 4. શાર fરક જોખમ િવશે ની

સલામતી નાં સલામતી નાં માfહતી આપવી.
Sો¦ામ (Health Sો¦ામ (Health
and Safety and Safety 1. કાય 6થળ નાં જોખમો ુ ં
Programmes) Programmes) િનયં ણ કરGુ.ં
એટલે &ુ?ં
2. કાય 6થળ નાં આરો]ય અને
સલામતી નાં જોખમો
બાબતે Dણકાર આપવી.
3. આરો]ય અને સલામતી
કિમટ ની રચના કરવી.
1. m ૂળ ૂત જોખમો (Basic
3 .યવસાિયક જોખમો .યવસાિયક જોખમો
(Occupational Hazards)
(Occupational
Hazards) એટલે 2. શાર fરક જોખમો
Hazards)
(Physical Hazards)
&ુ?ં
ˆવા કB હવા ઉDસ ,
ઘbઘાટ અને §ુDર ,
િવ†ુત, તાપમાન (ગરમી)
થી તણાવ, અને રોશની
(લાઈfટગ) રાસાય%ણક
જોખમો, ¨િવક જોખમો,
કાયપyધિતના જોખમો,
યાંિ ક જોખમો, માનિસક
જોખમો િવશેની માfહતી
આપવી.
કાય6થળ ું 1. ચાHુ અને સંભિવત ભય ને

4 કાય6થળ ું
ઇ76પેકશન ઓળખવા
ઇ76પેકશન
(Workplace
(Workplace 2. કાયને લગતી સમજ
Inspection) એટલે
Inspection) મેળવવી
&ુ?ં
3. કામદારો [ુપરવાઈઝર ને
લગિત બાબતો સાંભળવી
4. અક6માત ને લગતા કારણો
નš કરવા
5. [ુધારાને લગતા પગલા ું
માગદશન આપGુ.ં
16
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
6. જોખમ િનયં ક,
સલામતીના સાધનો,
એ¤7જિનયfરªગ ક7Rોલ અને
Sf—યા ુ ં મોનીટર ગ
બાબતો.
1. કામદારો તથા સમાજનાં

5 .યાવસાિયક .યાવસાિયક
6વા6•ય સંબિધત
6વsછતા 6વsછતા
(Occupational (Occupational જોખમોની સંભાવના
Hygiene) Hygiene) એટલે તપાસી ઓળખી m ૂ`યાંકન
&ુ?ં કર િનયમન કરવાની
િશ6ત
2. ઓ¥ુપેશનલ સેફટ અને
હB`થ િવશેના કાયદાની
માfહતી આપવી ˆવા કB
રાFR ય નીિત અને રાFR ય
કાયદો
6 પસનલ SોટB કટ વ પસનલ SોટB કટ વ 1. PPE ની ઓળખ .યવ6થા

ઇj\વપમે7©સ ઇj\વપમે7©સ અને ઉપયોગ કરવા માટBની
(Personal (Personal ચોšસ Sf—યા
Protective Protective
Equipments) Equipments) િવકસાવવી, અમલમાં
એટલે &ુ?ં mુકવી અને Dળવી રાખવી
2. જોખમ ને અ Qુ પ
કામદારોને યો]ય વ6… ુ
2 ૂર પાડવી.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
.યાવસાિયક આરો]ય (Occupational Health)

આરો]ય અને સલામતી નાં Sો¦ામ (Health and Safety Programmes)
.યવસાિયક જોખમો (Occupational Hazards)
કાય6થળ ુ ં ઇ76પેકશન (Workplace Inspection)
.યાવસાિયક 6વsછતા (Occupational Hygiene)
પસનલ SોટBકટ વ ઇj\વપમે7©સ (Personal Protective Equipments)
17
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ઓ¥ુપેશનલ સેફટ અને હB`થ એટલે &ુ?

ં
2. ઓ¥ુપેશનલ સેફટ અને હB`થ ની મહ વતા સમDવો.
3. ઓ¥ુપેશનલ સેફટ અને હB`થને mુŒાવાર ર તે સમDવો.
4. ઓ¥ુપેશનલ સેફટ અને હB`થને •તગત કાયદાઓ અને જોગવાઈઓ ની માfહતી સિવ6તાર આપો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
લીનીયર મેજરમે7ટ
18
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : T ,... ા :
ш ા : (! U! K
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 મેR ક/%dટ શ પNધિતના માપ માપીને વાંચી શકશે.
1:1:2 માપના Sકારો સમ ને તેનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 માપ લેવાની ર તો ુ ં વગnકરણ કર શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 6ટ લ Qલ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
.યવહાZુ માપની Dણકાર મેળવી ˆવી કB મીટર ક લો¦ામ હવે ISI અને ISO ની પNધિત થી માપ
લેવા ુ ં જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
કાપડ ખર દવા ગયા હોય કB જમીન ખર દવા ગયા હોય તો જનરલ ખર દ માં વજનનો એકમ આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય માપની .યા0યા ુ ા જ•થાને દશાવતી તે રાશીને

વ6…ન ચાટ, ISI / ISO
જણાવો? .યા0યા કહB છે .
- લંબાઈનો એકમ
2 માપ દશાવવાની માપ દશાવવાની - મેR ક પNધિત
મીટર
પNધિતઓ પNધિતઓ કઈ કઈ - %dટ શ પNધિત
- તોલ માટB નો
મેR ક પNધિત છે ? લંબાઈ 10 mm. - 1 સેમી.
એકમ ¦ામ
હાલમાં કઈ પNધિત
- તાપમાનનો એકમ
નો વધારB પડતો
સ±fટ¦ેડ
ઉપયોગ થાય છે ?
19
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 માપના મહ વના સારો દાગીનો તોલના માપ ધનફળના માપ - સીધી રB ખામાં
Sકાર તૈયાર કરવા માટB - લીનીયર માપ - બે સીધી રB ખાને
Sથમ &ું Nયાનમાં - ²]^ુલર માપ —ોસ સપાટ
રાખGુ ં પડB છે ? - રB ડ યસ માપ - ગોળાકાર તથા
- •લેન સપાટ ુ ં માપ રB ડ યસ સપાટ
- •લેન સપાટ
સમતલતા
માપ લેવાની માપ લેવાની ર તો - Sીસીજન અને નોન Sીસીજન

4
ર તો જણાવો? - મેઝરમે7ટ અને મેજર ગ _ુલ
- લાઈન મેઝરમે7ટ એ7ડ મેઝરમે7ટ
- ડાયરB કટ મેઝરમે7ટ અને ઈન
ડાયરB કટ મેઝરમે7ટ
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
એ7 નીયર ગ વકશોપમાં કામ કરવા માટB માપ અગ યનો ભાગ ભજવે છે તેમજ કયા Sકારનો એકમ છે
તે ખબર હોવી જોઈએ ˆના કારણે યો]ય કામ કર શકાય છે તેમજ માપની ર તો mુજ
ં બ કયા કયા સાધનોનો
ઉપયોગ કરવો તે પણ સમ શકાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. માપના Sકાર આપી તે ુ _ુંકમાં વણન કરો.

2. S ય અને અS ય માપ લેવાની ર તો ુ ં વણન કરો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
માક³ગ _ુલનો પર ચય
20
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : V ,... ા :
ш ા : ાкW X /0!1(
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ’ુ દા ’ુ દા માક³ગ _ુલ ઓળખી બતાવશે તેમજ તેના ઉપયોગની સમજણ મેળવશે .
1:1:2 Sે\ટ કલમાં માક³ગ _ુલના ઉપયોગ િવશે ુ ં Sાથિમક +ાન મેળવશે.
1:1:3 માક³ગ _ુલની રચના િવશે સમજણ મેળવશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:3 નીમી ચાટ
1:2:4 મોડBલ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: *'
. Bા / !&CD :
આગળ ના લેશનમા .યવહાZુ માપની Dણકાર મેળવી ˆવી કB મીટર, ક લો¦ામ હવે ISI અને ISO ની
પNધિત થી માપ લેવા ુ ં જો^ુ.ં
. E ?A!Fા :
કોઈપણ ભાગ ને બનાવવા તેમજ બના.યા બાદ એની એસેTબલી યારB જ શ{ બની શકB જયારB આપેલ
•ો”ગ mુજબ ચોšસ માક³ગ થયેH ું હોય,આમ આ માક³ગ કરવા માટB આપણે અલગ અલગ માક³ગ _ુ લ નો
પfરચય મેળવવો જQર છે .
=. ' ( !GH : %ા) ( : =+ '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય માક³ગ ની તેનાથી એ નš થઇ સકB છે કB કB ટHું - પેપરના _ુકડા

જQfરયાત મટ ર યલ ર mુવ કરવા ુ ં છે . કરવા માક³ગ કયા
માક³ગથી એક ગાઈડ લાઈન મળે છે વગર.
ˆનાથી આપણે યો]ય સાઈઝ મેળવી
શક એ.
2 Sકાર માક³ગ _ુલ (1) સરફBસ •લેટ (2) સરફBસ ગેજ
(3) માક³ગ ટB બલ (4) “V” •લોક
21
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
(5) 6—ાઈબર (6) ²ગલ •લેટ

(7) ડ વાઈડર (8) RBમલ
(9) ˆની કBલીપર (10) પંચ
(11) કોTબીનેશન સેટ
3 સરફBસ •લેટ રચના wુબજ ચોકસાઈ2 ૂવક મશીન ગ કરB લ સરફBસ •લેટ
સરફBસ હોય છે .કા6ટઆયન,¦ેનાઈટ કB બતાવવી
િસરાિમક માંથી બનાવાય છે .
ઉપયોગ સપાટ ની સપાટતા તેમજ માક³ગ માટB

એક ચોšસ ડBટમ સપાટ 2 ૂર પાડB છે .
તેમજ ગેજ ના ઇ76પે\શનમાં પણ
ઉપયોગી છે .
4 સરફBસ ગેજ રચના તે સરફBસ •લેટ સાથે ઉપયોગમાં લેવાય સરફBસ ગેજ
છે .માક³ગ કરવા તેમાં એક હBવી બેઝ હોય બતાવવો
છે તેમાં ઉપર તરફ 6પી7ડલ હોય ˆમાં

6—ાઈબર લગાવેલ હોય છે .
લાઈન 6—ાઈબ કરવા તેમજ લે-આઉટ
ઉપયોગ
કામમાં વપરાય છે .
(1) fફ સરફBસ ગેજ .
Sકાર
(2) ^ુિનવસલ સરફBસ ગેજ.
5 માક³ગ ટBબલ રચના \લોઝ ¦ેઇન કા6ટ આયન માંથી બનાવેલ માક³ગ ટB બલ
હોય છે , તેના ઉપરના ભાગ ને ચોšસાઈ બતાવGુ ં
થી મસીન ગ તેમજ ફ નીશ ગ કરB લ હોય
છે ,
ઉપયોગ રB ફર7સ •લેન 2 ૂZું પાડB છ,xયાં જોબ અને
માક³ગ _ુલ આવી શકB અને રB ફર7સ
•લેનથી 90o માક³ગ કર સકાય.
“V” •લોક રચના હાડન અથવા કા6ટ આયન માંથી

6 “V” •લોક
બનાવેલ •લોક હોય છે , ˆમાં ઉપર અને
નીચે 90oના 6લોટ બનાવેલ હોય છે .
22
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
ઉપયોગ ગોળાકાર જોબ ને માક³ગ દરTયાન બતાવવો

\લેTપ કરવા તેમજ વાઈસ પર નળાકાર
જોબ ને સેટ કરવા
Sકાર િસªગલ લેવલ િસªગલ ¶ ૂવ, 6—ાઈબર બતાવGુ ં

િસªગલ લેવલ ડબલ ¶ ૂવ,
ડબલ લેવલ િસªગલ ¶ ૂવ,
મેચડ પૈર,
હાડન _ુલ6ટ લ માંથી બનાવેH ું
7 6—ાઈબર રચના ²ગલ •લેટ
િત·ણધાર ધરાવ…ું _ુલ છે ,ˆ સીgું અથવા
બતાડવી
તો બે7ટ પણ હોઈ છે ,
ઉપયોગ ધા… ુ પર જોઈ સકાય એGું ¸ડ લાઈન

માક કરવા,
રચના તે એક Sીસીઝન “L” શેપડ _ુલ છે ,કા6ટ

8 ²ગલ •લેટ
આયન,હાડન 6ટ લ માંથી બનાવામાં આવે
છે ˆને ચોšસાઈ 2 ૂવક 90o એ મસીન ગ
કરB લ હોય છે ,
ડBટમ સરફBસ ને પેરBલલ અને કાટw ૂણે
ઉપયોગ ડ વાઈડર બતાડGુ ં
જોબ ને પકડવા,
•લેન સોલીડ ²ગલ•લેટ
Sકાર
6લોટB ડ²ગલ •લેટ,
6વીવેલ ²ગલ •લેટ,
બો ²ગલ •લેટ, RB મલ બતાડGુ ં
રચના _ુલ 6ટ લ માંથી બનાવેલ 2 િત·ણપોઈ7ટ

9 ડ વાઈડર
ધરાવે છે ,
ઉપયોગ વ…ુળ ,આક તેમજ અmુક •તર ના માપ કBલીપર બતાડGુ ં
Rા7સફર કરવા,
રચના મેટલ ના લાંબા બાર સાથે એના પોઈ7ટ
10 RBમલ
જોડBલા હોય છે , પંચ બતાડવા
ઉપયોગ મોટ સાઇઝ ના આક અને વ…ુળ દોરવા
માટB,
11 ˆની કBલીપર રચના ડ વાઈડરને મળ… ું આવ…ું _ુ લ છે ˆમાં

એક પોઈ7ટ બે7ટ આપેલો હોય છે ,
23
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
ઉપયોગ મશીન ગ કB ફાઈલ ગ કરB લી સપાટ ને

સમાંતર તેમજ કવ સપાટ ને સમાંતર
લાઈન દોરવા,
12 પંચ રચના _ુ લ 6ટ લ માંથી બનાવાય છે , 30o, 60o

કોTબીનેસન સેટ
તેમજ 90o ના પોઈ7ટ ²ગલમાં હોઈ શકB,
બતાડવો
ઊપયોગ િવટનેસ માક, ડ વાઈડરનો પોઈ7ટ સેટ
કરવા તેમજ • લ માટB માક³ગ કરવા.
13 કોTબીનેશન સેટ રચના ચાર mુ0ય ભાગો ˆવાકB 6ટ લ Qલ, 6\વેર

હBડ, બીવેલ SોટB \ટર અને સે7ટર હBડ થી
બનેH ું હોય છે , ˆની મેઝર ગ ફBસને
ચોકસાઈ થી ¦ાઉ7ડ કરB લી હોય છે ,
ઊપયોગ
એ7]^ુલર
ં માક³ગ તેમજ ²ગલ માપવા
માટB થાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: ='
માક³ગ _ૂ`સ એ મહ વના _ુ લ છે કB ˆનાથી જ ચોšસ માક³ગ થ^ુ ં હોય તો જ આગળના બધા જ
ઓપરB શન ચોકસાઈ 2 ૂવક થઇ સકB છે ˆનાથી ઓછામાં ઓ» મટ ર યલ વે6ટ અને સમય નો પણ બગાડ ઘટB
છે , બધા જ ઓપરB સનમાં માક³ગ સૌથી મહ વ ુ ં હોય માક³ગ _ૂ`સ એમાં મહ વનો ભાગ ભજવે છે ,
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: '
1. માક³ગ _ૂ`સના નામ જણાવો.

2. સરફBસ •લેટની Dળવણી કBવી ર તે કરવી એ જણાવો.
3. માક³ગ ટB બલ પર _ૂંકનbધ લખો.
4. િSક પંચનો ઊપયોગ જણાવો.
5. સરફBસ ગેજના Sકાર જણાવી સમDવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
હBમર
24
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : 5# !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 એ7 નીયર ગ લાઈનમાં હBમરના ઉપયોગ િવશે Dણી શકશે.
1:1:2 હBમરના ’ુ દા ’ુ દા ભાગો અને તેના ઉપયોગ િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
1:1:3 હBમરના ’ુ દા ’ુ દા Sકારની Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ’ુ દ ’ુ દ હBમર
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે પંચ અને તેના Sકાર િવશે જોઈ ગયા આˆ આપણે પંચને ઉપયોગમાં લેવા માટB અથવા
માક³ગ કરવા માટB હBમરનો જQર યાત ઉભી થાય છે તો આˆ આપણે હBમરના Sકાર, કાય, મટ ર યલ અને
ઉપયોગ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
વકશોપમાં અmુક કામ એવા હોય છે કB ˆમાં ફટકો મારવાની જZુ ર પડB છે ફટકો મારવા માટB હBમરની
જZુ ર પડB છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 હBમર હBમર એટલે &ુ?

ં વકશોપમાં ફાજnગ, ચીપ ગ, બે7ડ ગ, •લેક બોડ
(ઓળખાણ) ¼Bમના Sકાર ર પેર ગ, પંચ ગ કરવા માટB ફટકો
જણાવો મારવો પડB છે અને તેને માટB ˆ
સાધન વપરાય છે તેને હBમર કહB છે .
2 ભાગો ભાગોના નામ ફBઈસ, પેન, ચીક, આઈહોલ, હB7ડલ, હBમરનો મેઈન ભાગ
જણાવો હBડ અને હB7ડલ છે
25
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 Sકાર હBમરના Sકાર બોલપેન, હBડ ખા ી કર ને •ોપ

જણાવો? —ોસપેન, ફો½ડ કાબન
6RB ટપેન 6ટ લમાંથી
બનાવવામાં આવે છે .
4 સાવચેતી હBમરનો ઉપયોગ - પેન કB હB7ડલ પર ઓઈલ કB ¦ીસ
કરતી વખતે ˆવો ચીકણો પદાથ હોવો જોઈએ નહ ચાટ
રાખવામાં આવતી - … ુટB લા હાથાવાળ હBમરનો ઉપયોગ

સાવચેતી જણાવો કરવો નહ . બોડ વક
? - મશZુમ હBડવાળ હBમરનો ઉપયોગ
કરવો નહ .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
વકશોપમાં અmુક કામ એવા હોય છે કB ˆમાં ફટકો મારવાની જZુ ર પડB છે . ફોજnગ, ચીપ ગ, બે7ડ ગ ˆના
માટB હBમરને ઉપયોગમાં લેવી પડB છે હBમરને ફBસ, પેન, ચીક, આઈહોલ અને હB7ડલ હોય છે . તેના બોલપેન,
6RB ટપેન, —ોસપેન Sકાર પાડવામાં આવે છે હBમરનો ઉપયોગ કરતી વખતે હB7ડલ ઢ Hુ હોGુ જોઈએ નહ . તેના
પર ¦ીસ કB ઓઈલ લાગેH ુ હોGુ જોઈએ નહ . તેની કાળ રાખવી જોઈએ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. હBમરનો ઉપયોગ કઈ કઈ જ]યાએ કરવામાં આવે છે ?

2. હBમરના ભાગો કયા કયા છે ?
3. હBમરના કામ Sમાણે Sકાર જણાવો ?
4. હBમર વડB કામ કરતી વખતે &ું સાવચેતી રાખવી જોઈએ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વી •લોક
26
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : Y к
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 વક હો`ડ ગ માટB ભવીભ•લોકનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 માક³ગ કરવા માટB (રાઉ7ડબાર ઉપર)વી •લોકનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 દાગીના ઉપર ઓપરB શન કર શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે માક³ગ ફલેટનેશ ઉપર કBવી ર તે થાય તે જોઈ ગયા હવે આˆ આપણે ગોળાકાર દાગીના
ઉપર માક³ગ કરવા વી •લોક અને કલેTપનો ઉપયોગ કરવા ુ ં જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ગોળાકાર ભાગને પકડવા માટB જનરલ વ6… ુઓ ઉપર બંને હાથનો ઉપયોગ કર એ છ એ ˆથી ચાર બા’ુ
સરwુ દબાણ અપાય છે તેવી ર તે વી •લોકમાં પણ કલેTપ વડB ગોળાકાર જોબને ચારB ય બા’ુ થી પકડાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ઓળખ ગોળાકાર જોબને માક³ગ અને હો`ડ ગ ડ વાઈસીસ બોડ વક

પકડવા માટB &ું કરશો? છે તેમાં વી Š ૃવ બનાવેલ હોય છે .
ચોરસ •લોકમાં મશીનીગ કર વી
Š ૃવ બનાવેલો હોય છે . ચાટ
તેનો દB ખાવ જણાવો? તેમજ તેની બંને બા’ુ એ સમતલ જોડ માં ઉપલ•ધ
2 વણન
બનેલ,વી Š ૃવ દાગીનાને mુકવા હોય છે તેના ઉપર
અને 6લોટમાં કલેTપને પકડવા માટB નંબર લખેલા હોય.
27
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
ઉપયોગ થાય છે . છે
3 મટ ર યલ - કા6ટ આયન તેમજ _ુ લ 6ટ લ
4 ઉપયોગ તેનો ઉપયોગ કયાં થાય - માક³ગ, પંચ ગ, કટ ગ, દાગીનાને
છે તે જણાવો? પકડ કર શકાય છે .
5 સાઈઝ. ISI Sમાણે

ચાટ
લં - 7પ થી ર00 mm
પ - પ0 થી 100 mm
ઉ - પ0 થી 100 mm
કામ Sમાણે તેના Sકાર - સીTપલ •લોક
6 Sકાર
જણાવો? - કલેTપ ગ •લોક
- મે]નેટ ક •લોક
6વsછ કર mુકવોઅને સાફ કર ને
7 સંભાળ
ઉપયોગમાં લેવો.તેના પર ¦ીસ
લગાવી યો]ય જ]યાએ mુકવો.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
રાઉ7ડ દાગીનાને પકડવા માટB વી •લોકનો ઉપયોગ થાય છે . તેના ઉપર દાગનાને હો`ડ ગ કર ઓપરB શન
કર શકાય છે . તે ’ુ દા ’ુ દા Sકારમાં મળે છે તેને હો`ડ ગ _ુલ તર કB ઓળખવામાં આવે છે . તેને કલેTપ સાથે
પણ ઉપયોગમાં લઈ શકાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. સીલી7• કલ દાગીનાને પકડવા માટB શેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે ?

2. વી •લોક ુ ં વણન કરો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
માક³ગ ટB બલ
28
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : ાкW #
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 માક³ગની f—યાને સમ ને દાગીનાનો લે-આઉટ ુ ં માક³ગ કર શકશે.
1:1:2 માક³ગ કરવાની ર ત સમ શકશે.
1:1:3 માક³ગ કરવાનો ઉપયોગ સમ શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે લે-આઉટ, માક³ગ કરવા ુ ં શીખી ગયા. આˆ આપે માક³ગ તેમજ તેનો આધાર ત માક³ગ
ઓફ ટBબલ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
આધાર આપવા કB ગોઠવવા માટB આપણે 6ટB 7ડનો ઉપયોગ કર એ છ એ તેમ વકશોપમાં માક³ગ _ુ `સને
આધાર આપવા માટB ˆ સાધન વપરાય છે તેને માક³ગ ટB બલ કહBવામાં આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માક³ગ માક³ગ શા માટB એક^ુરBસીમાં દાગીનાને તૈયાર •`^ુ િS7ટ

કરવામાં આવે છે ? કરવા માટB તેના ઉપર માક³ગ
કરવામાં આવે છે તેને માક³ગ
આઉટ કહB છે .
માક³ગ કરવાનો હB… ુ - કાર ગરને ગાઈડ લાઈન મળે છે .

2 હB… ુ કામ ઝડપી અને
જણાવો? - સમયમાં બચત ચોકકસ બને છે
- વારં વાર માપવાની જQરત રહBતી
29
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
નથી.
3 માક³ગ ટB બલ માક³ગ કરવા માટB ના લે-આઉટ ટB બલ કહB છે ધા… ુનો જ•થો
સાધનનો ઉપયોગ શા લંબચોરસ દB ખાવ કBટલા Sમાણમાં
માટB કરવામાં આવે @ુ ર થયો તે ખબર
છે ? પડB છે .
4 મટ ર યલ કા6ટ આયન તથા ¦ેનાઈટમાંથી

માઈ`ડ 6ટ લમાંથી તે ુ 6ટB 7ડ ˆ
²ગલમાંથી બને છે .
માક³ગ ટBબલની ’ુ દ ’ુ દ સાઈઝમાં ¾ચાઈ 7પ થી

5 સાઈઝ
સાઈઝ જણાવો? 90 સે.મી.
90, 90, 80 સે.મી.માક³ગ _ુ`સનો

6 ઉપયોગ
ઉપયોગ કર માક³ગ તેમજ પંચ ગ
કર શકાય છે .
- સાફ કર ને ઉપયોગમાં લેવી
7 સાવચેતી બોડ વક
- હથોડ થી ફટકો મારવો નહ .
- કામ 2ુZુ થયા બાદ સાફ કર
ઓઈલ લગાવી ¿ાંક ને mુકવી
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
માક³ગ કરવાના સામાનનો ઉપયોગ કરવા માટB ˆનો આધાર લેવામાં આવે છે . તેને માક³ગ ટB બલ કહB છે .
ˆ ટB બલનો ટોપ મશીન ગ કર લેવલમાં બનાવેલ હોય છે . ˆ માક³ગ કરવામાં મદદZુપ બને છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. માક³ગ કરવાના _ુ લને શામાટB આધાર આપવામાં આવે છે ?

2. માક³ગ ટB બલની સાઈઝ અને મટ ર યલ જણાવો?
3. માક³ગ કરવાનો હB… ુ જણાવો ?
4. માક³ગ કરવામાં વપરાતી ર ત ુ ં EFટાંત આપી સમDવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
બ±ચ વાઈસ અને વાઈસ કલેTપ
30
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! : = ,... ા :
ш ા : Z1 ા[ E ા[ к \/
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 બ±ચ વાઈસનો ઉપયોગ શીખી શકશે.
1:1:2 બ±ચ વાઈસના પાટસ ુ ં +ાન મેળવી શકશે.
1:1:3 વાઈસના કલેTપ િવશે માfહતી મેળવશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ’ુ દ ’ુ દ Sકારના વાઈસ.
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે માક³ગ તથા માક³ગ ટB બલ અને તેનો ઉપયોગ,સાવચેતી િવશે જો^ુ હવે આˆ આપણે
વાઈસ તથા વાઈસ કલેTપ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
વકશોપમાં દાગીનાને મજ9ુત ર તે બાંધવાની જZુ ર પડB છે જો હાથ વડB બાંધત
ે ો મજ9ુતાઈ થી બાંધી
શકાતો નથી આ વખતે વાઈસની જZુ ર પડB છે ˆથી દાગીનો છટક જવાની શકયતા રહBતી નથી તેથી
અક6માત થતો નથી વાઈસ કલેTપથી વાઈસની જો •લેટ હોવાથી વાઈસના જો ધસાતા અટકB છે તેના િવશે
શીખવGુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ઉપયોગ ઉપયોગ કઈ À]યાએ વકશોપમાં દાગીનાને મજ9ુતીથી •લેક બોડ

કરવામાં આવે છે ? પકડવા માટB ઉપયોગ થાય છે . સાઈઝ 75 થી
2 સાઈઝ વાઈસની સાઈઝ કઈ સાઈઝ તેના જોની પહોળાઈ 150 mm

ર તે માપી શકાય છે ? ઉપરથી નકક કરવામાં [ુધીની મળે છે
આવે છે વાઈસ મોડલ
31
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 ભાગો વાઈસના ભાગો કયા mુવેબલ જો, ફ કસ જો, બેઈઝ

કયા હોય છે ? અથવા બોડ , 6પી7ડલ, બો નટ,
4 મટ ર યલ વાઈસને કઈ ધા…ુમાંથી જો •લેટ અને હB7ડલ

બનાવવામાં આવે છે ? જો, બેઈઝ, બોડ કા6ટ 6ટ લમાંથી
બો નટ જો •લેટ કા6ટ 6ટ લ
માંથી
હB7ડલ અને 6પી7ડલ માઈ`ડ
6ટ લ માંથી
- ફ નીશ કરB લા દાગીના પર ખાંચા
5 વાઈસ કલેTપ વાઈસ કલેTપનો
કB લીસોટા પડતા નથી.
ઉપયોગ કઈ જ]યાએ
- જો પર ફ ટ કરવામાં આવે છે .
કરવામાં આવે છે ?
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
બેચ વાઈસ દાગીનાને પકડવા ુ ં સાધન છે . તેના Eારા મજ9ુત ર તે પકડાવીને ફાઈલ ગ, ટB પ ગ,
ચીપ ગ, • લ ગ, હBકસો”ગ વગેરB ઓપરB શન કર શકાય છે . તેને બ±ચ પર ફ ટ કરવામાં આવે છે . તેના mુ0ય
ભાગોમાં mુએબલ જો, ફ કસ જો, બો નટ, બેઈઝ અથવા બોડ , 6પી7ડલ, જો •લેટ અને હB7ડલ હોય છે .
વાઈસ કલેTપને જો •લેટની ઉપર ફ ટ કરવામાં આવે છે . ˆનાથી દાગીના ઉપર ફ નીશ ગ કરતી વખતે
વાઈસની જો •લેટ ઉપર ધસારો થતો અટકB છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. બ±ચ વાઈસનો ઉપયોગ કયાં આગળ કરવામાં આવે છે ?

2. બ±ચ વાઈસ કઈ સાઈઝમાં મળે છે ?
3. બેચ વાઈસના ભાગો કયા મટ ર યલ માંથી બનાવવામાં આવે છે ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
હBકસો ¼Bમ અને •લેડ.
32
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! : * ,... ા :
ш ા : 5#к ]# E Y $
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 અલગ અલગ Sકારની ¼Bમોનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 •લેડ યો]ય ર તે ફ ટ કર તેનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 •લેડના Sકાર (ધા…,ું ટ થ અને સાઈઝ) સમ શકશે.
1:1:4 •લેડ ુ ં 6પેશીફ કBશન કર શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર, પોઈ7ટર
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
માક³ગ કયા બાદ દાગીનાના ઘણા વધારાના ભાગો તેમજ •ો”ગ mુજબ કાપવાની જZુર પડB છે . તે માટB
વપરાતા સાધનને હBકસો ¼Bમ તથા •લેડ કહBવામાં આવે છે .
. E ?A!Fા :
લાક~ું કાપવા માટB કરવતનો ઉપયોગ થાય છે . તે ર તે મેટલને કાપવા (અલગ કરવા) •લેડનો ઉપયોગ
કરવામાં આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માહ તી ધા… ુને કાપવા માટB - હBકસો ¼Bમ •લેડ એ કટ ગ _ુલ છે . ધા…ુને કાપવા તથા
&ું કરશો ? આડછે દમાં કાપવા.
2 હBકસો ¼Bમના ¼Bમના Sકાર - બે ટાઈપની હBકસો ¼Bમ મળે છે . ફ કસ ફલેટ અને ટ^ુબમાં
Sકાર જણાવો અને એડˆ6ટB બલ તેમજ કાય Sમાણે એડˆ6ટB બલ મળે
ડ પ કટ ગ ¼Bમ મળ રહB છે . છે .
ભાગો ભાગોના નામ ¼Bમ, ટાઈટ ગ 6Á, નટ તથા હB7ડલ - ચાટ -

3
જણાવો6પેશીફ કBશ •લેડ : •લેડના બ7ને છે ડB કાંણા, એક •લેક બોડલં×પ×D
•લેડ માહ તી ન જણાવા વાર તરફ દાંતા અને પીચ

4
33
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
5 મટ ર યલ તથા હા.કા. 6ટ લ, હા.6પીડ 6ટ લ, 250×13× 0.63
િવવરણ એલોય 6ટ લ લંબાઈ બ7ને હોલના ×1.00 મી.મી. પીચ
6 •લેડના Sકાર Sકાર જણાવો 1. ઓલ હાડ 0.8, 14 તેમજ 1.8
7 •લેડ માટBની વગnકરણ 2. ફલેકસીબલ પીચ 1.8 mm મી.મી.
પીચ 1. —ોસ 1.4 થી 1.0 mm - પીન હોલના
2. મીડ યમ 0.8 mm ભાગ સીવાય
3. ફાઈન & 5ા$ %ા(>ા
- •લેડ ફસાતી નથી - —ોસ ¦ેડમાં ઉપયોગ
- ધષણ ઓ»ં - મીડ યમ ¦ેડમાં
- ˆથી આ^ુFય વધે છે . ઉપયોગ
- ઓછ તાકાતે સાZુ કામ. - ફાઈન ¦ેડમાં
•લેડના દાંતાઓને જમણી તથા ડાબી બા’ુ ઉપયોગ
8 દાંતા ું સેટ ગ સેટ ગ શા માટB ? વાળવાની f—યાને સેટ ગ કહB છે . ˆથી - હાડમાટB ફાઈન ¦ેડ
બલેડ ¼ ફરB છે . - નરમ
- એક જમણી બીજો ડાબી બા’ુ - —ોસ ¦ેડ
એ. સ ગલ સેટ ગ - બે જમણી તથા બે ડાબી બા’ુ - ફાઈન ¦ેડ
બી. ડબલ સેટ ગ - ણ થી વધારB ડાબી અને જમણી બા’ુ ં - —ોસ ¦ેડ
સી. ગ ˆગ વાળે લા
•લેડની પસંદગી 1. ધા…ુના હાડનેશ
2. પાતળ ધા…ુ
3. Dડ ધા…ુ
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
હBકસો Eારા હBકસો”ગ — યા થાય છે . કટ ગ _ુ`સ છે . બે ભાગથી બનેH ું છે . ¼Bમ - •લેડ કાય Sમાણે ¼Bમ
તથા કાય Sમાણે પીચ અને ટ થ સેટ ગ વાળ •લેડની પસંદગી કરવામાં આવે છે . ˆથી પસંદગીમાં
ઓપરB શન Nયાનમાં લેG ુ ં જZુર છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. હBકસોના ¼Bમના Sકાર જણાવો.

2. હBકસો Eારા કBવા Sકાર ુ ં કટ ગ થાય છે ?
3. હBકસો •લેડ ુ ં 6પેશીફ કBશન જણાવી તેના Sકાર જણાવો ?
4. ટ થ સેટ ગ એટલે &ું ? તે જણાવો. તે શા માટB જZુર છે ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ફાઈલ અને તેના એલીમે7ટસ
34
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! : + ,... ા :
ш ા : %ા[ E ા< K
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ફાઈલના ઉપયોગ િવશે Dણકાર મેળવશે.
1:1:2 ફાઈલના Sકાર Dણી શ\શે
1:1:3 ફાઈલના ભાગો ઓળ%ખ બતાવશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ચાટ, ડ6ટર, પોઈ7ટર
.= >? ા05@( :
13:1: નીમી થીયર 9ુક
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
હBકસોનો ઉપયોગ Àણાવો, હBકસોના Sકાર Àણાવો
. E ?A!Fા :
ફાઈલ એ એક Sકાર ુ કટ ગ _ુ`સ છે . ˆનો ઉપયોગ જોબ ઉપરની ધા…ુને @ુર કરવા માટB થાય છે .
ફાઈલ tારા ધા…ુ બWુ જ ઓછા Sમાણમાં નાના નાના કણમાં @ુર કર શકાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય ફાઈલ tારા મટ ર યલ @ુર કરવાની

f—યાને ફાઈલ ગ કહB છે .
2 વગnકરણ ફાઈલ ુ વગnકરણ લંબાઈ mુજબ, આકાર mુજબ, કટ mુજબ,
Àણવો ¦ેડ mુજબ
3 લંબાઈ સામા7ય ર તે 100 થી 450 – 50

તફાવતમાં
4 આકાર mુqબ Sકાર ફાઈલના આકાર ફલેટ ફાઈલ, હB7ડફાઈલ, 6કવેર ફાઈલ,
Rાય એ7]^ુલર, રાઉ7ડ ફાઈલ, નાઈફ
mુજબ Sકાર જણાવો
એજ ફાઈલ, હાફ રાઉ7ડ ફાઈલ
35
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
5 કટ mુજબ Sકાર િસªગલ કટ, ડબલ કટ, રા6પ કટ, કવ

કટ
6 ¦ેડ mુજબ Sકાર રફ, બ6ટાડ, સેક7ડ કટ, 6mુધ, ડBડ 6mુધ
7 ફાઈલ ગના Sકાર 6RB ઈટ ફાઈલ ગ, —ોસ ફાઈલ ગ, •ો

ફાઈલ ગ
8 કb7વે ીટ ઓફ ફાઈલનો સપાટ નો ભાગ ઉપસેલો હોય

કb7વે ીટ ઓફ ફાઈલ
ફાઈલ છે . ˆનાથી સમાંતર ફાઈલ ગ કર
એટલે &ું ?
શકાય છે .
પીન ગ ઓફ ફાઈલ ફાઈલ ગ કરતા ફાઈલના દાંતા વsચે

9
ધા…ુના નાના નાના કણ ફસાઇ રહB છે .
ˆને ફાઈલકાડની મદદથી @ુર કરવા.
ફાઈલ હાથમાંથી પડB નહ તે ુ yયાન
10 સલામતી
રાખGુ.
હાથા વગરની ફાઈલ વાપરવી નહ .
ફાઈલ પર ચીકણા પદાથ ન લાગે તે ુ
yયાન રાખGુ.
યો]ય કામ માટB યો]ય આકાર અને
¦ેડની ફાઈલનો ઉપયોગ કરવો
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
જોબની સપાટ ને સપાટ તેમજ ફ નીશ ગ વાળ બનાવવા માટB ફાઈલનો ઉપયોગ થાય છે . ફાઈલને
ચારભાગમાં વગn1ૃત કરB લ છે . લંબાઇ, આકાર, કદ, ¦ેડ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ફાઈલ ુ વગnકરણ જણાવો.

2. ફાઈલના આકાર mુજબ Sકાર જણાવો.
3. કો7વે ીટ ઓફ ફાઈલ એટલે &ુ?
ં જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ફાઈલ અને તે ુ વગnકરણ
36
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! : M ,... ા :
ш ા : %ા[ E :к!F
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ફાઈલના Sકાર અને ઉપયોગ િવશે શીખી શકશે.
1:1:2 ફાઈલના ભાગો અને તેના મટ ર યલ િવશેની Dણકાર મેળવશે.
1:1:3 ફાઈલ ુ વગnકરણ અને તેને બDરમાંથી કB વી ર તે ખર દ કરવી તે Dણી શકશે.
1:1:4 ફાઈલ ગ કરવાની ’ુ દ ’ુ દ પNધિતઓની Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:4 ચાટ ’ુ દા ’ુ દા Sકારની ફાઈલ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે હBકસો ¼Bમ અને •લેડ િવશે શીખી ગયા ˆ વધારB મટ ર યલ કાપી શકB છે પરં … ુ
એક^ુરBસીમાં કામ કરવા માટB ઓ» મટ ર યલ કાપે તેવા સાધનને ફાઈલ કહB છે . ˆના ભાગો ˆવાકB
ટÃ ગ,સો`ડર,એજ, ફBસ,પોઈ7ટ હ લ વગેરB. હોય છે તેનો ઉપયોગ વધારા ુ ં મટ ર યલ, ફ નીશ ગ, વગેરB કામ
માટB થાયતેના િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆમ અપણે ગાડનમાં લોન એક સરખી કરવા માટB mુઅરનો ઉપયોગ કર એ છ એ તેજ Sમાણે લોખંડની
સપાટ ને સમતલ કરવા માટB ફાઈલનો ઉપયોગ કર શકાય છે .ફાઈનો ઉપયોગ ખરબચડ સપાટ ને સમતલ
કરવા થાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ફાઈલ ફાઈલ &ું છે ? ફાઈલ એ કટ ગ _ુ `સ છે •લેક બોડ

ˆ બીનજZુ ર ધા… ુને @ુ ર કરવા
માટB વપરાય છે .
2 મટ ર યલ ફાઈલને કઈ ધા…ુ - હાઈ કાબન 6ટ લ બોડ ને હાડ અને

માંથી બનાવવામાં - કા6ટ 6ટ લ ટÃગને સો˜ટ
37
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
આવે છે ? - કાબન 6ટ લ રાખવામાં આવે છે .
3 ફાઈલના ભાગો ફાઈલના ભાગો કયા પોઈ7ટ, ફBઈસ, એજ, હ લ, ટÃ ગ, ચાટ

કયા છે ? સો`ડર, હB7ડલ
4 ફાઈલ ુ ં ફાઈલ ુ ં વગnકરણ લંબાઈ, આકાર, કટ, ¦ેડ. બોડ વક.

વગnકરણ કBવી ર તે થાય છે ?
5 ફાઈલ ગ કરવાની ફાઈલ ગ કરવાની 6RB ટ ફાઈલ ગ, —ોસ ફાઈલ ગ, •ો

પNધિત પyધતીઓ જણાવો ફાઈલ ગ, રફ ફાઈલ ગ. બોડ વક.
ફાઈલમાં
કો7વે ીટ ઓફ કો7વે ીટ , પીન ગ, બોડ ની ફBસનો ભાગ ઉપસેલો હોય

6
ફાઈલ, ફાઈલ ુ ં ટB પર, ઈ7કમે7ટ કટ છે , પોઈ7ટ તરફથી ટBપર હોય છે , ચાટ
ટB પર, પીન ગ ફાઈલમાં &ું છે ? ધા…ુના કણ ફાઈલના દાંતામાં
ઓફ ફાઈલ, ફસાઈ Dય, દાંતા ુ ં ¾ચા કB નીચા
ઈ7કમે7ટ કટ રહ ગયા હોય છે .
ફાઈલ. તારમાંથી બનાવેH ુ લાકડામાં જડ

દ ધેH ુ સાધન છે ˆના વડB
બોડ વક.
ફાઈલ કાડ ફાઈલ કાડ એ &ું ફાઈલના દાંતામાં ભરાયેલા
7
છે ? ધા…ુના કણ બહાર કાઢ શકાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ફાઈલએ કટ ગ _ુ`સ છે ˆ દાગીના પરની બીન ઉપયોગી ધા…ુને @ુર કરB છે . હાઈ કાબન 6ટ લ, _ુલ
6ટ લ, બનાવવામાં આવે છે અને તેના ભાગો ˆવા કB પોઈ7ટ, એજ, ફBસ, સો`ડર, હ લ, ટÃ ગ વગેરB હોય છે . તેને
લંબાઈ, આકાર, કટ, ¦ેડમાં વહBચવામાં આવે છે તેની •ો, 6RB ટ, —ોસ, ફાઈલ ગ કરવાની પNધિતઓ છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
ં તેના વગnકરણ ુ ં વણન કરો.

1. ફાઈલ એટલે &ુ?
2. ફાઈલના ભાગો અને મટ ર યલની માfહતી જણાવો?
3. ફાઈલ ગ કરવાની પNધિત જણાવો?
4. ફાઈલમાં તેની કો7વે ીટ , પીન ગ, ઈ7કમે7ટ કટ એ &ું છે તે ુ ં વણન કરો.?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
²]^ુલર મેઝરમે7ટ
38
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : _`D ! U! K
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ²]^ુલર મેઝરમે7ટ લેતા શીખશે.
1:1:2 ²]^ુલર મેઝરમે7ટના સાધનો િવશે Dણકાર મેળવી તે ુ ં લી6ટ કાઉ7ટ શોધતા શીખશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર
1:2:2 નીમી ચાટ.
1:2:4 ²]^ુલર મેઝરમે7ટના સાધનો
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
. E ?A!Fા :
વકશોપ તથા ઉ પાદન દરTયાન Sોડ\ટના કોણીય માપો Dણવા તથા તેના ભૌિમિતક આકારોની
ચકાસણી કરવા ²]^ુલર મેઝરમે7ટની જQર પડB છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય ²]^ુલર મેઝરમે7ટની રB ખીય માપની ˆમ વકશોપ ચાટ બતાવવા

જQર યાત &ું છે ? તથા _ુલ Qમમાં ²]^ુલર
માપની પણ જQfરયાત હોય છે .
ઉપયોગ _ુલ Qમમાં ઉ પાfદત થતા ભાગો
ˆવાકB ]સ ફ ·ચર, ડાય સેટ,
ટBપર ગેજ, કટ ગ _ુ લ વગેરB ²]^ુલર જોબ
ˆવા કોણીય માપ ડ ¦ી, િમનીટ બતાવવા
તથા સેક7ડની ચોšસાઈ [ુધી
39
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
તેની મદદથી માપી શકાય છે .

2 w ૂણાના એકમો ²]^ુલર માપનના આwુ વ…ુળ 360o ુ બનેલ બીવેલ SોટB કટરમાં
એકમો જણાવો. હોય છે . માપGુ ં
1 2 ૂણ વ…ુળ=360o
1/2 વ…ુળ= 180o
1/4 વ…ુળ= 90o
1o=60 િમનીટ(60’)
1’=60 સેક7ડ(60’’)
3 લાઈન 6ટા7ડડ (1)SોટB \ટસ સા@ું ઇ76Æમે7ટ છે .
એ7]^ુલ
ં ર (2)^ુિનવસલ બીવેલ fડ¦ી ની ચોકસાઈ થી માપ
મેઝfરªગ SોટB \ટર/વનnયર આપે છે .
ડ વાઈસ. બીવેલ SોટB \ટર Sીિસઝન ઇ76Æમે7ટ છે .
ˆ 5’(િમનીટ) ની ચોકસાઈ2 ૂવક
માપ આપે છે .
ઇનડાયરB \ટ મેઝરમે7ટ આપે છે .
4 (1) સાઈનબાર 15oથી નીચેના wુણા માટB

ફBસ 6ટા7ડડ
વધારB યો]ય છે .
એ7]^ુલ
ં ર
તે હાડન 6ટ લ •લોક છે
મેઝfરªગ
(2) ²ગલ ગેજ 1.5’ ની ચોકસાઈથી માપ મેળવી
ડ વાઈસ.
સકાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
વકશોપ તથા ઉ પાદન દરTયાન Sોડ\ટના કોણીય માપો Dણવા તથા તેના ૂિમિતય આકારોની
ચકાસણી કરવા એ7]^ુલર
ં મેઝરમે7ટ ની જQર પડB છે .રB ખીય માપોની સરખામણીમાં કોણીય માપો મહ વ ુ ં
તેમજ મહBનત માંગી લે તેG ુ ં કાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
ં ર મેઝરમે7ટ ની જZુર યાત જણાવો.

1. એ7]^ુલ
2. એ7]^ુલ
ં ર મેઝરમે7ટ ના એકમો જણાવો.
3. એ7]^ુલ
ં ર મેઝરમે7ટ માટB વપરાંતા સાધનો જણાવો.
4. વનnયર બીવેલ SોટB\ટરના ભાગો ના નામ આપી સમDવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
fડવાઈડર
40
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : T ,... ા :
ш ા : 0$ ા[$!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 fડવાઈડર િવશે Dણકાર મેળવશે.
1:1:2 fડવાઇડર tારા આક તેમજ સકલ તૈયાર કર શકશે.
1:1:3 RBમલનો ઉપયોગ કર શકાશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
SોટB \ટરનો ઉપયોગ જણાવો.
. E ?A!Fા :
જોબ ઉપર માક³ગ કરતી વખતે આક કB સકલ માક કરવા ુ ં હોય તો કયાં સાધનનો ઉપયોગ કરવામાં
આવે છે . તેના િવશે Dણકાર મેળવી&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પર ચય ડ વાઈડરનો ઉપયોગ જોબ ઉપર આક કB સકલ ુ માક³ગ

જણાવો. કરવા માટB ડ વાઈડરનો ઉપયોગ
2 સાઇઝ સામા7ય ર તે ડ વાઈડર 50, 100, ચાટ

150, 200 mm લંબાઈની રÃ 7જમાં બતાવવો
હોય છે .
41
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 Sકાર ડ વાઈડરનો Sકાર ફમ જોઈ7ટ ડ વાઈડર, 6S ગ જોઈ7ટ

જણાવો ? ડ વાઈડર.
4 RB મલ RB મલનો ઉપયોગ ડ વાઈડરની રB 7જ કરતા મોટ સાઈઝ

જણાવો ુ સકલ ુ ં માક³ગ કરવા માટB RB મલ
નો ઉપયોગ થાય છે .
5 સલામતી - ડ વાઈડરના છે ડા અણીદાર અને

ચો0ખા રાખો.
- ડ વાઈડરના પોઈ7ટને ¦ાઈ7ડ
કરવાના બદલે ઓઈલ 6ટોન પર
ધસીને તી·ણ બનાવો.
- સકલ દોરતી વખતે લેગ ખસી ન
Dય તે ુ ં yયાન રાખGુ.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આક અથવા સકલ દોરવા માટB ડ વાઈડરનો ઉપયોગ થાય છે. વgુ મોટ સાઈઝના સકલ દોરવા માટB RB મલ
નો ઉપયોગ થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
- ડ વાઈડરનો ઉપયોગ જણાવો ?

- વધારB મોટ સાઈઝ ુ સકલ દોરવા વપરાતા _ુ`સ ુ નામ જણાવો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
- 6—ાઈબ ગ •લોક
42
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : V ,... ા :
ш ા : aા[ ; Y к
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 માક³ગ માટB ુ ં લે-આઉટ તૈયાર કરવા માટB ની એક^ુરBસી ચેક કર શકશે
1:1:2 ˆ Sમાણે ુ કામ હોય તે Sમાણે •લોકનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 6—યબ ગ •લોકના ભાગોને સમ શકશે.
1:1:4 6—ાઈબ ગ •લોકના ઉપયોગની Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD : આ અગાઉના લેશનમાં આપણે લે-આઉટ માક³ગ મીડ યા માટB ના કામ •ગે સમજ
મેળવી અને યારબાદ હવે તેને કોના Eારા કરવા ુ ં છે તે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા : કોઈપણ કામ કરવા ુ ં હોય યારB માક³ગ કરવાની જZુરત પડB છે ˆથી કર ને આપÇુ કામ
સરળ અને ઝડપી બને છે . ˆમકB દર કામ કરવાવાળો ચોકથી માક³ગ કરB છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માfહતી. આ કયા Sકાર ુ ં આ એક Sકાર ુ ં માક³ગ _ુલ છે ˆને માપ લેવા Zુલનો
_ુલ છે ? 6—ાઈબર વડB કામ થઈ શકB છે . ઉપયોગ કરવામાં આવે
છે પણ ચોકસાઈમાં
2 6—ાઈબ ગ 6—ાઈબ ગ •લોક ફ કસ સરફBસ ગેજ, ભારB કામ માટB, માપ લેવા માટB સ. ગે.
•લોકના Sકાર ના Sકાર જણાવો ^ુનીવસલ સરફBસ ગેજ ઝડપી કામ નો ઉપયોગ થાય છે .
? માટB કા6ટ આયનની ગાઈડ
43
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 રચના અને તેની રચના અને તેમાં રોકર આમ, 6પી7ડલ, બેઝ પીન, બેઝના ખાંચામાં
ભાગો ભાગો જણાવો? અને ફાઈન એડ. 6Á જોડBલો હોય છે . 6Á, 6S ગની મદદથી
બેઝ, રોકર આમ, રોકર એ. 6Á, ફ ટ થાય છે .
પીલર, 6નગ, 6—ાઈબર, ગાઈડ પીન સમાંતર લાઈન અને
સાફ કરવો, લેથ મશીન પર જોબ
માક³ગની ર ત માક³ગ કરવાની - દાગીનાના માપ Sમાણે _ુ`સ È ૃ”ગ કરવા માટB
4
ર ત જણાવો? એકઠા કરવા, આનો ઉપયોગ થાય
- 6—ાઈબરનો સનગ ટાઈટ કરવો, છે .
- ફા.એ.6Á વડB માપ એડˆ6ટ કરો,
- યારબાદ માક³ગ કરGું
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ˆની કBલીપર Eારા લે-આઉટ લાઈન ગ તૈયાર કરતા હતા હવે તેના કરતા પણ વgુ ચોકસાઈવાળા
લાઈન ગ ુ ં માક³ગ કરવા માટB 6—ાઈબ ગ લોકનો ઉપયોગ થાય છે તેમાં 6—ાઈબર ફ ટ કરB H ુ હોય છે તેના થી
0.5 mm ુ ં માપ લઈ શકાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ચોકસાઈમાં માક³ગ કરવા કયા _ુલનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે તે જણાવો.?

2. 6—ાઈબ ગ •લોક ઉપર કામ કરતી વખતે રાખવાઆવતી સાવચેતી જણાવો?
3. 6—ાઈબ ગ •લોકના ભાગોના નામ જણાવી તે ુ કાય જણાવો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
પંચ અને તેના Sકાર
44
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : /1 E ા Aкા!.
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 • લ કરવા માટB તેના સે7ટરમાં પંચ કરવા યો]ય પંચનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 પંચના Sકાર, મટ ર યલ િવશેની Dણકાર મેળવશે.
1:1:3 પંચને ઓળખીને જQર mુજ
ં બ પંચ ગ કર શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર
1:2:3 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ ˆની કBલીપર તેમજ ડ વાઈડરનો ઉપયોગ કરતા શી0યા આˆ આપણે તેના માક³ગને કાયમી
િનશાન કરવા માટB ના _ુલને િવશે Dણકાર મેળવી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ુ ો ઉપયોગ કર એ છ એ ˆમ કB દર
હદ બતાવવા માટB આપણે ધણી વ6…ન કાપડ ઉપર ચોક વાપરB છે
અને આપણે એ7 નીયર ગ લાઈનમાં પંચનો ઉપયોગ કર એ છ એ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માહ તી પંચના િનશાન કરવા તૈયાર કરB લી રB ખાને કાયમી િનશાન તૈયાર
માટB કયા _ુનો ઉપયોગ રાખવવા માટB પંચનો ઉપયોગ, થાય છે .
કરશો ? દB ખાવે ગોળ
2 મટ ર યલ કઈ ધા… ુમાંથી બનાવવા હાય કાબન 6ટ લ, કા6ટ 6ટ લ અને ષટકોણ

માં આવે છે ? અને એલોય 6ટ લ હોય છે .
પોઈ7ટ, બોડ , હBડ, ફોજnગ ²ગલ ચાટ

3 ભાગો
45
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
4 Sકાર પંચના Sકાર જણાવો? - સે7ટર પંચ ²ગલ, ઉપયોગ

- ડોટ પંચ 9૦° -સે7ટર
- Sીક પંચ. પંચ
- સોલીડ પંચ 6૦° -ડોટ પંચ,
- હોલો પંચ કાયમી
- પીન પંચ 3૦° -Sીક પંચ
- બેલ પંચ લાઈટ વક માટB
- ઓટોમેટ ક પંચ
- લેટર અને નંબર પંચ.
કામ અને ધા… ુને Nયાનમાં રાખીને

5 સાવચેતી •ગે પંચનો ઉપયોગ કરતી
પંચની પસંદગી કરવી જોઈએ.
Nયાનમાં રાખવા વખતે Nયાનમાં રાખવી ુ ુ ળ હBમરનો
અને તેને અ 1
ની બાબતો પડતી સાવચેતી
ઉપયોગ કરવો અને તેને યો]ય
જણાવો? ²ગલ ¦ાઈ7ડ કર ને જ પંચ ગ
કરGુ ં જોઈએ.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
પંચના કાય, Sકાર, ઓળખ અને તેનો ઉપયોગની Dણકાર હોવી જોઈએ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. પંચના Sકાર જણાવો.?

2. પંચ કયા Sકાર ુ ં _ુ લ છે .
3. પંચના Sકાર આપી તેનો ઉપયોગ જણાવો ?
4. પંચના ભાગો અને મટ ર યલ જણાવો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
Rાય 6કવેર
46
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : "ા( к !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 Rાય 6કવેરના ભાગોને Dણી શકશે.
1:1:2 Rાય 6કવેરનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 Rાય 6કવેરના મટ ર યલથી Sભાવીત થશે.
1:1:4 Rાય 6કવેરની મદદથી ચોકસાઈ કઈ ર તે ચેક કર શકાય તેની Dણકાર મેળવશે.
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે કોTબીનેશન સેટ િવશે શીખી ગયા, ˆનાથી અલગ અલગ ડ ¦ીના માપ ુ ં ચેક ગ કરતા
શી0યા. હવે 90 ડ ¦ીનો wુણો ચેક કરGુ માપવાના સાધન Rાય 6કવેર િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
6ટ લ Zુલ વડB ફલેટનેશ ચેક કર શક એ છ એ પરં … ુ 90 ડ ¦ી પર માક³ગ કર શકા… ુ નથી આના માટB
Rાય 6કવેરનો ઉપયોગ કર એ છ એ ˆનાથી ફલેટનેશ, 6કવેરનેશ અને 9૦° ના wુણો ચેક કર માક³ગ પણ
કર શક એ છ એ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 Rાય 6કવેર ુ ં કાય Rાય 6કવેર ુ ં કાય &ું Rાય 6કવેરએ માક³ગ અને ચેક ગ
છે ? કરવા ુ ં _ુલ છે .
2 ભાગો તેના ભાગો કયા કયા •લેડ અને 6ટોક તેના ભાગો છે .
છે ?
•લેડને
3 મટ ર યલ Rાય 6કવેરને કઈ ધા… ુ •લેડ હાઈકાબન 6ટ લ, 6ટોકને કા6ટ ટB Tપર ગ અને
માંથી બનાવવામાં 6ટ લ, 6ટ લ કB એ`^ુમીનીયમમાંથી હાડન ગ કરવા
આવે છે ? બનાવવામાં આવે છે . માં આવે છે .
47
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
4 ઉપયોગ તેનો ઉપયોગ &ું છે ? 6કવેરનેશ, ફલેટનેશ અને 9૦° ું ચાટ

માક³ગ અને ચેક ગ કરવા માટB.
5 સાઈઝ તે કઈ સાઈઝમાં મળે •લેડની લંબાઈ Sમાણે 100 થી 300 •લેક બોડ
છે ? mm અને આનાથી વધારB લંબાઈમાં
પણ મળે છે .
6 Sકાર Rાય6કવેરના Sકાર -ફ કસ Rાય 6કવેર, એડˆ6ટB બલ
કયા છે ? Rાય 6કવેર
Rાય 6કવેરથી Sીસીજન, સીલી7• કલ, 6કવેરનેશ

7 Rાય 6કવેરની
એક^ુરBસી કઈ ર તે ચેક કરવા અને સરફBસ •લેટ Eારા
એક^ુરBસી
ચેક થાય છે ? ઉપયોગ કરવામાં આવે છે .
ઉપયોગ કરતી વખતે - કટ ગ _ુ`સ સાથે mુકGુ

ં નહ ,
8 સાવચેતી
રાખવામાં આવતી - સાફ કર ઉપયોગ કરવો,
સાવચેતી જણાવો? - હાથમાંથી પડ Dય નહ ,

- 6Á •ાયવર તર કB ઉપયોગ કરવો
નહ .
- સાફ કર ને ઓઈલ કB ¦ીસ
લગાવી તેને યો]ય જ]યાએ mુકં વો.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
Rાય 6કવેર એ માક³ગ તેમજ ચેક ગ કરવા ુ ં _ુલ છે .ˆનાથી દાગીનાની ફલેટનેશ,6કવેરનેશ,અને 90
ડ ¦ીના માપ ુ ં ચેક ગ અને માક³ગ કરવા માટB થાય છે .તેના mુ0ય ભાગો •લેડ અને 6ટોક છે તે ફ કસ અને
એડˆ6ટBબલ એમ બે Sકારમાં મળે છે .તે 1રભ અથવા 300 mmની લંબાઈમાં ઉપલ•ધ હોય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. Rાય 6કવેરની આ1ૃિત દોર તેના ભાગો જણાવો?

2. Rાય 6કવેરનોમટ ર લ અને ઉપયોગ જણાવો?
3. Rાય 6કવેરની ચોકસાઈ કBવી ર તે ચેક કર શકાય તે જણાવો?
4. Rાય 6કવેરનો ઉપયોગ કરતી વખતે &ું સાવચેતી રાખશો તે જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ઓડÊનર ડB•થ ગેજ
48
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : 7$b !& $# જ
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ડB•થ ગેજનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 ડB•થ ગેજની રચના અને તેના કાય િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD : આ અગાઉ આપણે Rાય 6કવેર િવશે જો^ુ. આˆ આપણે ¾ડાઈ માપવાના સાધન એવા
ડB•થ ગેજ િવશે જોઈ&ું ˆનાથી ¾ડાઈમાં માપ ચેક કર શકાય છે .
. E ?A!Fા : ˆ ર તે કોઈપણ હોલની ¾ડાઈ 6લોટ કB Š ૃવને માપવા 6ટ લ Zુલનો ઉપયોગ કર એ છ એ
પરં … ુ તેનાથી એક^ુરBસીમાં માપ મળ… ુ નથી તે માટB ¾ડાઈ ુ ં માપ ચેક કરવા માટB ડB•થ ગેજનો ઉપયોગ
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 રચના ડB•થ ગેજની રચના -•લોકમાં સામા7ય 6ટ લ Zુલ લગાવી - ચાટ -

જણાવો? 6કBલને નટ બો`ટથી •લોકની સાથે
ફ ટ કરB લી હોય છે .
2 ઉપયોગ ડB•થ ગેજનો ઉપયોગ - તેનો ઉપયોગ હોલની ¾ડાઈ, 6લોટ •લેક બોડ
કયાં કરવામાં આવે છે ? તથા Š ૃવની ¾ડાઈ ુ ં માપ ચેક કરવા
49
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 કાય કાય કઈ ર તે કરB છે ? ૃ ની ઉપરની સપાટ પર

•લોકને Šવ
mુક 6કBલને નીચેની બા’ુ એ ખસેડવા
માં આવે છે યાં [ુધી માપ લેવામાં
આવે છે . પછ યાં આગળ બો`ટ નટ
ફ ટ કર 6કB લને ટાઈટ કર પછ
બહાર કાઢ ર ડ ગ લેવામાં આવે છે .
-ડB•થ ગેજને રફ જોબ ઉપર વાપરવો

કાળ
નહ .
- માપ સેટ કરતી વખતે જોબ ઉપર
હBડને બરાબર ગોઠવી •લેડને છે ક
તળ યા [ુધી અડાડ ને પછ લોક 6Á
ટાઇટ કરવો.
- કામ કયા પહBલા અને કામ કયા
બાદ સાફ કરGુ ં તેમજ કામ કયા બાદ
ઓઇલ લગાવી યો]ય જ]યાએ mુકGુ.
- ડB•થગેજ માપ સેટ કરતી વખતે
જોબ ઉપર કB તેની •લેડ જોબની
•દર ાસી ન રહB તે ુ ખાસ yયાન
રાખGુ.ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ઓડÊનર ડB•થ ગેજ એ •લોકમાં 6કBલ ફ ટ કર 6ટ લZુલની ˆમજ ર ડ ગ લેવામાં આવે છે તેનો ઉપયોગ
હોલની ¾ડાઈ, 6લોટ અને Š ૃવની ¾ડાઈ ચેક કરવા માટB થાય છે . તેમાં •લોકની સાથે એક નેરો Zુલ બો`ટ
અને નટ વડB ફ ટ કરB લી હોય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ઓડÊનર ડB•થ ગેજનો ઉપયોગ કBવી ર તે થાય છે ?

2. ડB•થ ગેજની કાય પNધિત જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
SોટB\ટર
50
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : = ,... ા :
ш ા : A #к !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 SોટB \ટરના ઉપયોગથી ²ગલના માપો માપી શકશે.
1:1:2 જોબ ઉપર ²ગલ ુ ં માક³ગ કર શકશે
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
1:2:4 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા /(!&CD) :- અગાઉના લેશન દરTયાન ઓડÊનર ડB•થ ગેજ િવશે અ£યાસ કયr.
. E ?A!Fા к! ા ા ghા : 6ટ લ Qલ tારા સીધી લાઇન દોર શકાય કB રË ખીક માપ મેળવી શકાય પણ
w ૂણો ચેક કરવો હોય કB wુણા ુ ં માક³ગ કરGું હોય તો SોટB કટરનો ઉપયોગ થાય છે . તો આˆ SોટB કટર િવશે
Dણી&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય SોટB \ટર નો ઉપયોગ - વકપીસ ઉપર wુણા ુ માક³ગ કરવા

Àણાવો? કB wુણા ચેક કરવા માટB SોટB \ટરનો
ઉપયોગ થાય છે .
2 મટ ર યલ - SોટB \ટર સામા7ય ર તે કાબન 6ટ લ

માંથી બને છે કામ Sમાણે •લા6ટ ક કB
નોન ફBરસ મેટલ માંથી પણ બનાવવા
માં આવે છે .
51
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 ક76Rકશન ભાગ :- હBડ •લેડ SોટB \ટરનો હBડ અધ

ગોળાકાર હોય છે . ˆના ઉપર 00 થી
1800 ડ ¦ી [ુધી ુ માપ •fકત કરB લ
હોય છે . હBડની ઉપર •લેડ ગોળ ફર
શકB તેમ 6Á વડB ફ ટ કરB લ હોય છે .
- SોટB \ટરનો ઉપયોગ રફ જોબ ઉપર

કરવો નહ .
- ઉપયોગ કરતા પહBલા અને પછ
સાફ કરGુ.ં
- SોટB \ટરને \ટ ગ _ુ`સ સાથે ન
રાખGુ.ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
કોઇ પણ ²ગલમાં જોબ ઉપર માક³ગ કરGુ ં હોય કB પછ જોબનો ²ગલ ચેક કરવો હોય યાં SોટB \ટરનો
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. SોટB \ટરનો ઉપયોગ Àણાવો?

2. SોટB \ટરના ભાગો જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
કBલીપસ
52
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : * ,... ા :
ш ા : к# /
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 કBલીપરના Sકાર mુજબ
ં તેનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 કBલીપરના ભાગો,મટ ર યલ િવશે સમDવી શકશે.
1:1:3 ફમ અને 6S ગની સરખામણી કર શકશે.
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ડ વાઈડર તેમજ ˆની કBલીપર િવશે શીખી ગયા આˆ આપણે તેના ˆવાજ બીD
માપવાના _ુલ િવશે શીખી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
બDરમાં પાઈપ ખર દતી વખતે •દર તથા બહારનો ડાયામીટર ચેક કરવા માટB ˆ સાધનનો ઉપયોગ
થાય છે તેને કBલીપર કહBવામાં આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય કયા Sકાર ુ ં _ુલ છે તે ઈન ડાયરB કટ મેઝર ગ _ુલ છે . નોન િSસીજન

જણાવો?
2 મટ ર યલ માક³ગ _ુલ સામા7યપણે હાઈ કાબન 6ટ લ, કBશ હાડન ગ, બોડ વક

કઈ ધા… ુમાંથી બને છે ? હાડ ટBTપર
3 Sકાર તેના Sકાર - ચાટ -
1. જોઈ7ટ Sમાણે અને - ફમ જોઈ7ટ ર વેટ , 6Á, અને
2. લેગ Sમાણે જણાવો? - 6S ગ જોઈ7ટ નટ
53
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
4 કાય આ. સાઈડ કBલીપર અને - આઉટ સાઈડ કB લીપર કBલીપર

ઈન સાઈડ કBલીપરના - ઈન સાઈડ કBલીપર વકપીસ તથા
કાય જણાવો? - ˆની કBલીપર કBલીપર અને
Zુ લ
5 સાઈઝ સાઈઝને ગણતર માં - આ.સા.નો લેગ •દર તરફ

લેવાની ર ત જણાવો? વળે લો અને બહારનો ડાયા ચેક
કરવા. ઈ.સા.નો લેગ બહાર તરફ
અને •દરનો ડાયા ચેક કરવા.
ર વેટ, પીવેટ પીન, થી ગેજ ગ
પોઈ7ટ [ુધીના •તર [ુધી
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
કBલીપરને ઓળખીને તેનો ઉપયોગ કરતા શીખશે. તેની ચચા કરતા શીખશે. તેના Sકાર, મટ ર યલ અને તેની
િવગતોની Dણકાર મેળવશે.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. કBલીપર એ કયા Sકાર ુ ં _ુલ છે ?

2. માપ લેવા માટB કઈ Zુલની જZુર પડB છે ?
3. કBલીપરના Sકાર તેમજ કાય _ુંકમાં સમDવો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
%ચઝલના Sકારો
54
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : + ,... ા :
ш ા : 1U ા Aкા!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 કો`ડ ચીઝલનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 કો`ડ ચીઝલ ુ ં મટ ર યલ અને તેના ભાગોની Dણ કર શકશે.
1:1:3 ચીઝલના ’ુ દા ’ુ દા Sકારની Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે 6—ાઈબ ગ •લોક તથા તેનો ઉપયોગ અને ભાગો િવશે શી0યા હવે આˆ આપણે
ચીઝલના ભાગો, મટ ર લ અને તેના ઉપયોગ િવશેની Dણકાર મેળવી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
દાગીના ઉપર વધારાની ધા…ુને @ુર કરવા માટB ફાઈલ અથવા હBકસોનો ઉપયોગ થાય છે પરં … ુ જયાં
આગળ આ _ુલ વાપર શકા…ુ ન હોય યાં આગળ ચીઝલનો ઉપયોગ થાય છે . તેના Eારા કાપેલ ભાગ
ચોકકસ આકારમાં હોતો નથી.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 કો`ડ ચીઝલનો કો`ડ ચીઝલનો ચીપ ગ કરવા, પાતળા પતરાને બે ચીઝલને હBમર ગ
ઉપયોગ. ઉપયોગ કયાં થાય ભાગમાં વહBચવા થાય છે . થી ચીપ ગ Eારા
છે ? વધારાની ધા…ુને
ચીઝલના ભાગો @ુર કર શકાય છે .
ભાગો જણાવો? હBડ, બોડ , પોઈ7ટ, કટ ગ ²ગલ ચાટ

2
ચીઝલને કઈ ધા… ુ વગેરB.
મટ ર યલ માંથી બનાવવામાં હાઈ કાબન 6ટ લ, —ોમ વેનેડ યમ
3
આવે છે ? 6ટ લ
55
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
4 Sકાર ચીઝલના Sકાર ફલેટ ચીઝલ, —ોસ કટ ચીઝલ, હાફ ચાટ

જણાવો? રાઉ7ડ ચીઝલ, ડાયમંડ પોઈ7ટ
ચીઝલ, વેબ ચીઝલ
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
દાગીના પર વધારાની ધા… ુ ફાઈલ અને હBકસોના ઉપયોગ કરવા છતા @ુર ન કર શકાતી હોય યાં
આગળ ચીઝલનો ઉપયોગ કર ને વધારાની ધા… ુને @ુર કર શકાય છે . તેના ભાગો હBડ, બોડ , પોઈ7ટ, કટ ગ
²ગલ વગેરB. તેના ફલેટ ચીઝલ, —ોસ કટ ચીઝલ, ડાયમંડ પોઈ7ટ ચીઝલ, હાફ રાઉ7ડ ચીઝલ, વેબ ચીઝલ
વગેરB તેને હાઈ કાબન 6ટ લ અથવા વેનેડ યમ 6ટ લમાંથી બનાવવામાં આવે છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ચીઝલનો ઉપયોગ કઈ જ]યાએ કરવામાં આવે છે ?

2. ચીઝલના ભાગો કયા કયા છે ?
3. ચીઝલને કઈ ધા… ુમાંથી બનાવવામાં આવે છે ?
4. ચીઝલના Sકાર જણાવી તેનો ઉપયોગ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
માક³ગ મીડ યા
56
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : + %ા) ( : *+ '
ш ! : M ,... ા :
ш ા : ાкW $&(ા
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ચીઝલ ઉપર આપવામાં આવતા ²ગલનો Nયેય જણાવો?
1:1:2 ચીઝલ ઉપર આપવામાં આવતા ²ગલ જણાવો?
1:1:3 ચીઝલમાં આવતા રB ક ²ગલ,કલીયર7સ ²ગલ િવશે માfહતી આપો?
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે ચીઝલ તે ુ મટ ર યલ, Sકાર, ચીઝલના wુણા અને તેના ઉપયોગ િવશે જો^ુ હવે આˆ
આપણે માક³ગ મીડ યા, તેના Sકાર અને ઉપયોગ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
જયારB મકાન બનાવવા ુ ં હોય તો આપણે •ો”ગ mુજબ •લોટ ુ ં માક³ગ કર એ છ એ ˆથી મકાન સાZુ
બને અને તે માટB “ ૂનાનો ઉપયોગ કર એ છ એ. દાગીના પર માક³ગ કરવા માટB અલગ અલગ માક³ગ
મીડ યાની જZુ ર પડB છે . ˆના િવશે આˆ જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 હB… ુ માક³ગ મીડ યાનો માક³ગ રB ખાઓ ચો0ખી દશાવવા દાગીનાને

Nયેય &ું છે ? માટB સપાટ પર ચોક અથવા બનાવવામાં
કોઈપણ રં ગ લગાવવામાં આવે છે . ગાઈડ કરB છે .
તેને માક³ગ મીડ યા કહB છે .
માક³ગ મીડ યાના •લેક બોડ, ચોક પાણીમાં ભીનો

2 Sકાર
Sકાર જણાવો? કર ,
57
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 માક³ગ મીડ યાનો માક³ગ મીડ યાનો પશન•`^ુ, કોપર સ`ફBટ સે`^ુઅલ •`^ુ િS7ટ
ઉપયોગ ઉપયોગ જણાવો dેકર,
- માક³ગ મીડ યા કરવાથી તેના
પર કરB H ુ માક³ગ બરાબર દB ખાય
છે તેથી દાગીનો સારો બને છે .
- કોપર સ`ફBટ તથા નાઈR ક
એસીડના થોડા ટ પા નાંખીને
મીકસ કર દાગીનાની સરફBસ પર
લગાવવાથી તેની ઉપર કોપર
કલર આવે છે અને માક³ગ કરવા
થી સાZુ દB ખાય છે .
- સે`^ુબલ dકર તૈયાર િવિવધ
કરલરમાં મળે છે તે ઝડપથી
[ુકાઈ Dય છે .
- હાથ વડB ન લગાવતા dશ વડB
લગાડવામાં આવે છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
દાગીનો બનાવતા પહBલા •ો”ગ Sમાણે માક³ગ કર એ છ એ. આ માક³ગ સીધે સીgુ દાગીના પર કર
શકા… ુ નથી. આ માટB વsચે માNયમની જZુર પડB છે ˆને માક³ગ મીડ યા કહB છે . તેના માટB આપણે જZુર યાત
mુજબ
ં ચોક, કોપર સ`ફBટ, પશન•`^ુનો ઉપયોગ થાય છે . રફ સપાટ પર ચોક લગાવવામાં આવે છે . જયારB
સરફBસ કરB લી સપાટ પર કોપર સ`ફBટ અથવા પશન•`^ુ લગાવવામાં આવે છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. માક³ગ મીડ યા નોઉપયોગ જણાવો?

2. માક³ગ મીડ યાના Sકાર જણાવો?
3. માક³ગ કરવા માટBના સાધનો જણાવો ?
4. માક³ગ કરવામાં કોપર સ`ફBટનો ઉપયોગ કરતી વખતે &ું સાવચેતી રાખવી જોઈએ.?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
સરફBસ •લેટ
58
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : + %ા) ( : *+ '
ш ! : ,... ા :
ш ા : !%#
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 સરફBસ •લેટની મદદ લઈને માક³ગ કર શકશે.
1:1:2 6કવેરનેસ ુ ં માક³ગ કર શકશે.
1:1:3 સાઈન બારને સરફBસ •લેટની મદદ મેળવીને તેનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:4 એક^ુરBસીના આધારB સરફBસ •લેટને ’ુ દ ’ુ દ તાળવણી કર શકશે.
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે માક³ગઓફ ટB બલ િવશે જો^ુહવે તેનો આધાર તર કB વપરાતા સાધન એવી સરફBસ
•લેટ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
સરફBસ •લેટની મદદથી દાગીનાને એક^ુરBસીમાં સમતલ કર શકાય છે .સરફBસ •લેટ એ રોટલી વણવાની
આડણી ˆવી હોય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માfહતી માક³ગ ટBબલ mુકં વા માક³ગ ટBબલને mુકવા

ં માટB સરફBસ •લેક બોડ
માટB કયા સાધનનો •લેટનો ઉપયોગ થાય છે .
ઉપયોગ કર શકાય
છે ?
સરફBસ •લેટ ુ કા6ટ આયન, ¦ેનાઈટ, ]લાસ,
2 ધા… ુ અને મટ ર યલ
મટ ર યલ જણાવો? સપાટ મશીનીગ 6—Bપ ગ,
બંધારણ
નીચેના ભાગમાં હBવી ર બ આપેલી
હોય છે .
59
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 સાઈઝ ISI Sમાણે તેની લં. 50, 5.50 અને ¾ચાઈ 2.50. કામ Sમાણે મળે
સાઈઝ જણાવો? સે.મી. 100, 100, 7.પ.સે.મી. છે .
4 ¦ેડ તેની ¦ેડ જણાવો? ¦ેડ-1, 2 અને 3માં મળે છે . ¦ેડનો વgુ
5 Sકાર Sકાર જણાવો? વકશોપ, ઈ7સપે ન, મા6ટર સરફB ઉપયોગ
6 6પેસીફ કBશન ઉપયોગ જણાવો? •લેટ લંબાઈ, પહોળાઈ અને ¦ેડ, સામા7ય સ.•લેટને
7 ઉપયોગ ઈ7ડ યન 6ટા7ડડ Sમાણે ચેક કરવા
માક³ગ કરવા, સીધાપણા ુ ં ચેક ગ, ઈ.સ.•લેટની
સાઈનબારનથી કોણ ુ ં ચેક ગ અને ચોકસાઈ ચેક
દાગીના ુ ં ચેક ગ કરવા
- ચો0ખા કપડા વડB સાફ, ¦ેડ-1 IS 2285
ડાયલ ટB 6ટ ઈ7ડ કBટર, •લ7જર, Sમાણે
8 ચોકસાઈ ચોકસાઈ તપાસવાની
સેટ ગ, રો, ધીમેથી ફBરવવો,
માપવાની ર ત ર ત જણાવો?
ર ડ ગ નbધGુ.
- સાર ર તે સાફ કરવી,
- ફટકો મારવો નહ ,
9 સાવચેતી સાવચેતી જણાવો?
- કટ ગ _ુ લ mુકGુ નહ ,
- માક³ગ ટB બલની ˆમ ઉપયોગ
કરવો નહ .,
- લાકડાના ઢાંકણથી બંધ કરો.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
સરફBસ •લેટ ચોકકસ સમાંતર સપાટ વા• માક³ગના કામમાં મદદZુ પ થાય તેG ુ સાધન છે . કામ Sમાણે
તે મટ ર યલ, ¦ેડ, Sકાર અને એક^ુરBસીમાં મળે છે . તે એક^ુરBસી માપક સાધન હોવાથી તેની સાવચેતી
અવ–ય જોવી જોઈએ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. સરફBસ •લેટ કયા Sકાર ુ ં સાધન છે ?

2. સરફBસ •લેટનો ઉપયોગ જણાવો?
3. સરફBસ •લેટને કયા મટ ર યલમાંથી બનાવવામાં આવે છે ?
4. સરફBસ •લેટના તેની એક^ુરBસી Sમાણે Sકાર જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
6—ાઈબર
60
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : M %ા) ( : *+ '
ш ! : T ,... ા :
ш ા : aા[ !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 6—ાઈબરનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 6—ાઈબરને કઈ ધા… ુમાંથી બનાવવામાં આવે છે તેની Dણકાર મેળવશે.
1:1:3 6—ાઈબરના Sકારની Dણકાર મેળવશે.
1:1:4 6—ાઈબર ઉપર કામ કરતી વખતે &ું સાવચેતી રાખવી તે Dણી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે વી •લોક િવશે જો^ુ આˆ આપણે 6—ાઈબરના ઉપયોગ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆ ર તે પે7સીલ વડB કાગળ ઉપર દોર શકાય છે તે ર તે 6—ાઈબરની મદદથી લોખંડ ઉપર માક³ગ કર
શકાય છે . આમ ઉપયોગ લાઈન દોરવા માટB થાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ઉપયોગ 6—ાઈબરનો ઉપયોગ દાગીના ઉપર માક³ગ કરવા ખથવા

કયાં થાય છે ? રB ખાઓ દોરવા માટB થાય છે .
2 ધા… ુ કઈ ધા… ુમાંથી _ુલ 6ટ લ, કાબન 6ટ લ, 3 થી પ તેના પોઈ7ટને
બનાવવામાં આવે છે ? mm ના રાઉ7ડ બારમાંથી બનાવવા હાડન ગ અને
માં આવે છે . ટB Tપર ગ કર 1ર
થી 1પ
61
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 Sકાર 6—ાઈબરના કયા Sકાર - 6RB ઈટ ડ ¦ીએ

પાડવામાં આવે છે ? - બે7ડ ¦ાઈ7ડ ગ
- એડˆ6ટB બલ 6લીવ કરવામાં આવે
- ઓફસેટ છે .
6—ાઈબરનો ઉપયોગ - અણી તી·ણ હોવી જોઈએ. ચાટ

કરતી વખતે રાખવામાં - અણીને ફટકો મારવો જોઈએ નહ .
આવતી સાવચેતી - પોઈ7ટ સાથે કટ ગ _ુ`સ સંપકમાં
જણાવો? ન આવે તે ર તે રાખGુ જોઈએ.

- હાડ સપાટ ઉપર ઉપયોગ કરવો
જોઈએ નહ .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ધા…ુના દાગીનાઓ પર માક³ગ રB ખાઓ દોરવા માટB 6—ાઈબરનો ઉપયોગ થાય છે . તે _ુ લ 6ટ લમાંથી કB
કાબન 6ટ લમાંથી બનાવવામાં આવે છે . તેને 3 થી 5 mmના રાઉ7ડબારમાંથી બનાવવામાં આવે છે . તેને 12
થી 15 ડ ¦ી ઉપર ¦ાઈ7ડ કરB લો હોય છે . તે 125 થી 150 mmની લંબાઈમાં મળે છે . તે 6RB ટ, બે7ડ,
એડˆ6ટBબલ અને ઓફસેટ Sકારના મળે છે . તેની અણી તી·ણ હોય તો માક³ગ સાZુ થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. 6—ાઈબરનો ઉપયોગ જણાવો?

2. 6—ાઈબરના Sકાર જણાવો?
3. 6—ાઈબરનો ઉપયોગ કરતી વખતે કઈ કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
²ગલ •લેટ અને પેરBલલ •લોક
62
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : M %ા) ( : *+ '
ш ! : VA ,... ા :
ш ા :_ E /!# Y к
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ²ગલ •લેટ ુ ં કાય સમ શકશે.
1:1:2 ²ગલ •લેટના Sકાર Dણી શકાશે.
1:1:3 ²ગલ •લેટનો ઉપયોગ કર શકાશે.
. &1; <$ :
1:2:2 ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
વી •લોકનો ઉપયોગ જણાવો?
. E ?A!Fા :
જોબને માક³ગ કરતી વખતે આધાર આપવા માટB તેમજ કાય દરTયાન જોબને પકડવા માટB ²ગલ
•લેટનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે . તો આˆ ²ગલ •લેટ િવશે Dણી&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પર ચય ²ગલ •લેટનો ²ગલ •લેટ 900 ના ²ગલમાં કાટwુણે

ઉપયોગ જણાવો? બનેલ હોય છે . ˆનો ઉપયોગ જોબને
માક³ગ કરતી વખતે સપોટ આપવા
તેમજ જોબને \લેTપ કરવા માટB થાય
છે .
²ગલ •લેટ કા6ટ આયનમાંથી
2 મટ ર યલ
63
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 Sકાર ²ગલ •લેટના Sકાર 1. સોલીડ ²ગલ •લેટ

જણાવો? 2. એડˆ6ટB બલ ²ગલ •લેટ
3. 6લોટB ડ ²ગલ •લેટ
4. 6વીવેલ બેઝ ²ગલ •લેટ
5. બો ²ગલ •લેટ
- કાય કરતા પહBલા અને પછ ²ગલ

•લેટને સાફ કરવી.
- સમયાંતરB ઓઇલ લગાવGુ.ં
- ²ગલ •લેટ કાય કરતા પડB નહ
તેની કાળ રાખવી.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
²ગલ •લેટએ એક Sકાર ુ ં માક³ગ _ુલ છે . ˆનો ઉપયોગ વકપીસને સપોટ આપવા માટB તેમજ વકપીસને
\લેTપ કરવા માટB થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ²ગલ •લેટનો ઉપયોગ જણાવો?

2. ²ગલ •લેટના Sકાર જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
પેરBલલ •લોક
64
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : M %ા) ( : *+ '
ш ! : VB ,... ા :
ш ા :_ E /!# Y к
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 પેરBલલ •લોકના ઉપયોગ િવશે Dણકાર મેળવશે.
1:1:2 પેરBલલ •લોકના Sકાર Dણી શકાશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
²ગલ •લેટનો ઉપયોગ જણાવો?
²ગલ •લેટના Sકાર જણાવો?
. E ?A!Fા :
મશીનના ટBબલ ઉપર જોબને સમાંતર બાંધવા માટB ˆ પીસ mુકવામાં આવે છે . તેને પેરBલલ •લોક કહB છે
તો આˆ પેરBલલ •લોક િવશે Dણી&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય પેરBલલ •લોકનો દરB ક મશીનના ટB બલ ઉપર જોબને

ઉપયોગ જણાવો? પેરBલલ (સમાંતર) ફ ટ કરવા માટB
પેરBલલ •લોકનો ઉપયોગ કરવામાં
આવે છે .
2 Sકાર પેરBલલ •લોકના Sકાર (1) સોલીડ પેરBલલ •લોક મશીન
જણાવો? શોપમાં વધારB Sમાણમાં ઉપયોગ થાય

છે . H.C.S. અથવા _ુ લ 6ટ લમાંથી
65
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
(2) એડˆ6ટB બલ પેરBલલ •લોક આ

•લોક ટB પરમાં —ોસ હોય છે . ˆને જોડ
(પેર) માં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે .
- કામગીર શQ કયા પહBલા અને પછ

સાફ કરવા જોઇએ.
- કામગીર દરTયાન હાથમાંથી પડ ન
Dય તે ુ ં yયાન રાખGુ.ં
- કામગીર 2ુર થયા બાદ ઓઇલ
લગાવી યો]ય જ]યાએ mુકવા.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
મશીન ગ કરતી વખતે જોબને પેરBલલ (સમાંતર) ફ ટ કરવા માટB સપોટ તર કB પેરBલલ •લોકનો ઉપયોગ
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. પેરBલલ •લોકનો ઉપયોગ જણાવો?

2. પેરBલલ •લોકના Sકાર જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ધા… ુના ભૌિતક Šુણધમr
66
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! := ,... ા :
ш ા : ા6 ા ?j' к kF l
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ધા… ુના ભૌિતક Šુણધમr િવશે Dણકાર મેળવશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
1:2:2 ડ6ટર, પોઈ7ટર
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :-
1) ‘ક ’ નો ઉપયોગ જણાવો?
2) ’ક ’ ના Sકાર જણાવો?.
. E ?A!Fા :
વપરાતી દરB ક ધા…ુ કોઇના કોઇ SકારB એકબીDથી અલગ પડB છે . ˆમ કB કલર, આકાર ˆનાથી આપણે
ધા… ુને ઓળખી શક એ છ એ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પર ચય - ધા… ુને 1ુદરતી Šુણધમrને

ભૌિતક Šુણધમr કહB છે .
- ધા… ુની શQઆતની ઓળખ આ
Šુણધમr ઉપરથી જ થાય છે .
67
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 ભૌિતક Šુણધમr ધા… ુના ભૌિતક 1. રં ગ (કલર)

Šુણધમr જણાવો. 2. વજન
3. બંધારણ (6Rકચર)
4. વાહકતા
5. “ુબક
ં યતા
6. ગલન શfકત
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ધા… ુના 1ુદરતી Šુણધમrને ભૌિતક Šુણધમr કહB છે .

દરB ક ધા… ુ તેના આ Šુણધમrને લીધી અલગ – અલગ પડB છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ધા… ુના ભૌિતક Šુણધમr જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ધા… ુના યાંિ ક Šુણધમr
68
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : T %ા) ( : *+ '
ш ! := ,... ા :
ш ા : ા6 ા (ા'mк kF l
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ધા…ુના યાંિ ક Šુણધમr િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
ધા…ુના ભૌિતક Šુણધમr
. E ?A!Fા :
ધા…ુ ઉપર બાÎબળ લગાડવામાં આવે યારB આ બÎબળનો સામનો કરતા બળો એ ધા… ુના યાંિ ક
Šુણધમr કહBવાય છે . ˆના િવશે જોઇ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પર ચય યાંિ ક Šુણધમr ધા…ુમાં 1ુદરતી

ર તે ઉપલ•ધ ન પણ હોઇ શકB
પરં … ુ પાછળથી Sfકયા કર જQર
યાંિ ક Šુણધમr ધા…ુમાં કBળવી
શકાશે.
69
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 યાંિ ક Šુણધમr ધા… ુના યાંિ ક 1. મેલીયેલીટ

Šુણધમr જણાવો. 2. ડકટ લીટ
3. ઇલા6ટ સીટ
મેલીયેબીલીટ િવશે 4. ટફનેશ
જણાવો. 5. હાડનેશ
6. સોફટનેશ
ઇલા6ટ સીટ િવશે 7. dીટલનેશ
Àણાવો 8. ટB નાસીટ
9. 6RB સ
10. 6RB ઇન
11. કોÏપેસીબીલીટ
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ધા… ુના યાંિ ક Šુણધમrને લીધે ધા…ુને ટ પી ને પતરા બનાવી શકાય, ઝીણા તાર બનાવી શકાય તેમજ ધા…ુ
ને હાડ બનાવી શકાય, સોફટ કર શકાય િવગેરB જોઇતા Šુણ મેળવી શક એ છ એ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ધા… ુના યાંિ ક Šુણધમો જણાવો

2. .યા0યા આપો મેલીબીલીટ , ઇલા6ટ સીટ , dીટલનેશ
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
મેટલ કટ ગ સો
70
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : V %ા) ( : *+ '
ш ! := ,... ા :
ш ા : к ;
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ::
1:1:1 હBકસો કટ ગ મશીન િવશે માહ તી મેળવશે
1:1:2 હBકસો કટ ગ મશીનનો ઉપયોગ િવશે Dણકાર Sા•ત કરશે.
1:1:3
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: *'
. Bા / !&CD :
. E ?A!Fા :
ઇ7ડ6R ઝમાં Dડ ધા…ુ અને સે\શન ુ ં કટ ગ કરવા માટB વપરાતા ’ુ દા-’ુ દા Sકારના હBકસો મશીન
વપરાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પર ચય હBકસો મશીન એટલે Dડ ધા… ુ અને સે\શન ુ ં કટ ગ કરવા આÐતીઓ

&ુ? માટB ˆ મશીન વપરાય તેને હB\સો કટ ગ બતાવવી
મશીન કહB છે . અને
2 હBકસો કટ ગ હBકસો કટ ગ મશીનના 1. પાવર સો સમDવGુ.ં
મશીનના Sકાર Sકાર જણાવો 2. બે7ડ સો

3. સ¥ુલર સો
71
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 સાવચેતી હBકસો કટ ગ મશીનની 1. વકÑપીસ પર માપ સેટ કરવામાં આવે

સંભાળ અને Dળવવી યારB મશીન હંમેશા બંધ રાખો.
કBવી ર તે રાખશો 2. સલામતીના કારણોસર વકÑપીસના
ઉપસેલા ભાગોને ગાડÑની મદદથી ઢાંક
રાખો.
3. વકÑપીસનો બહાર નીકળતો ભાગ
ગ±ગવેમાં અડચણ ન બને તેની કાળ
લેવી.
4. •લેડને …ુટBલી અટકાવવા પાતળા
વકÑપીસના કટ ગ દરTયાન વાઇસમાં તેને
˜લેટ પોઝીશનમાં પકડાવવો
5. કટ ગ દરTયાન કટ ગ ˜`^ુડનો
ઉપયોગ કરવો.
6. કટ ગ દરTયાન વાધારB પડ… ું દબાણ
ન રાખGુ.ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
હBકસો કટ ગ મશીન િવશે મશીન િવશે માહ તી અને ઉપયોગ િવશે Dણકાર મેળવી.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: +'
. હBકસો મશીન એટલે &ુ?

. હBકસો કટ ગ મશીનના Sકાર જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર
72
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : == A ,... ા :
ш ા : Ho ા[$ ા[a ! ( "&к /p ' )
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ કરવા ુ ં િવશે સમ શકશે.
1:1:2 આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરના ભાગોને સમ શકશે.
1:1:3 આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરની આ1ૃિત િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
1:1:4 આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરનો તફાવત (મેR કઅને %dટ શ) Dણી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉના લેશનમાં આપણે • લ ગ મશીનના ભાગો, Sકાર, ઓપરB શન અને ઉપયોગના િવશે જો^ુ
હવે આˆ આપણે માપ લેવાના િSસીજન ઈ76Æમે7ટ એવા આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર મેR ક પNધિતના િવશે
જોઈ&ુ.ં ˆનાથી બહારની સાઈડનો ડાયામીટર ચેક કર શકાય છે . તેનાથી 0.01 mm ની એક^ુરBસીમાં ચેક ગ
કર શકાય છે .
. E ?A!Fા :
કોઈપણ કામ કરવા ુ ં હોય યારB તેને માપવાની જZુ ર પડB છે ˆ 6ટ લZુ લની મદદથી માપી શક એ છ એ
પરં … ુ અmુક કામ એક^ુરBસીમાં કરવા ુ હોય છે . જયાં આગળ 6ટ લ Zુ લ કામમાં આવતી નથી તેના માટB ˆ
સાધન વાપરવામાં આવે છે તેને અને બહારની સાઈડ ુ ં માપ ચેક કરવાના સાધનને આઉટ સાઈડ
માઈ—ોમીટર કહBવામાં આવે છે ˆના િવશે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 આ.સા.મા.મી.નો આ.સા.મા.મી.નો 0.01 mm ની એક^ુરBસીમાં કામ બોડ વક

ઉપયોગ ઉપયોગ કઈ જ]યાએ હોય યાં બહાર ુ માપ ચેક કરવા
થાય છે ? થાય છે .
2 ભાગો અને આ.સા.મા.મી.ના ¼Bમ, બેરલ, થીTબલ, 6પ 7ડલ, ચાટ

મટ ર યલ ભાગો અને મટ ર યલ એનવીલ, લોક નટ, રB ચેટ 6ટોપ,
73
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
જણાવો?
3 લી6ટ કાઉ7ટ આ.સા.મા.મી. ુ ં બંને —ોમીયમ 6ટ લમાંથી બને છે . લી6ટ કાઉ7ટ
પNધિતમાં લી6ટ માઈ—ોમીટરથી લેવામાં આવ…ુ સમDવGુ.ં
કાઉ7ટ જણાવો? નાનામાં ના ુ માપ ˆને લી6ટ
કાઉ7ટ કહB છે .
- મેR કમાં 0.01 mm અને
%dટ શમાં 0.001 mm હોય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આ.સા. 6S ગ કBલીપર Eારા આઉટ સાઈડ ુ ં માપ ચેક ગ કર શક એ છ એ પરં … ુ તેનાથી એક^ુરBસી
આવતી નથી. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ 0.01 mm [ુધીની એક^ુરBસીમાં માપ લેવા માટB થાય છે .
તેના ભાગો, 6લીવ, ¼Bમ, થીTબલ, લોક નટ, રB ચટ
ે 6ટોપ, એનવીલ વગેરB તેને —ોમીયમ 6ટ લમાંથી
બનાવવામાં આવે છે . તેનાથી બહારનો ડાયામીટર ચેક કર શકાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ જણાવો.?

2. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરના ભાગો અને મટ ર યલ જણાવો?
3. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર ુ ં મેR ક પNધિતમાં લી6ટ કાઉ7ટ જણાવો?
4. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર ઉપર કામ કરતી વખતે રાખવામાં આવતી સાવચેતીઓ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
આઉટસાઈડ માઈ—ોમીટર ુ ં ¦ેx^ુએશન અને ર ડ ગ(મેR ક).
74
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "#$ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : == B ,... ા :
ш ા : Ho ા[$ ા[a ! qrD<ш E !&$; ( "&к).
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર કયા િસNધાંત પર કામ કરB છે તે Dણી શકશે.
1:1:2 આ. સા. માઈ—ોમીટરમાં માપ Sમાણે તેના કયા કાપા કBવી ર તે •ક ત કરB લા છે તે Dણી શકશે.
1:1:3 આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર ુ ં લી6ટ કાઉ7ટ કB વીર તે શોધી શકાય તેની Dણકાર મેળવશે.
1:1:4 આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરની રB 7જ Dણી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરના ભાગો અને તેના ઉપયોગ િવશે શી0યા. હવે આˆ આપણે
આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર ુ ં ¦ેx^ુએશન અને તેના ર ડ ગ, િસNધાંત, લી6ટ કાઉ7ટ તથા ર ડ ગ િવશેની
Dણકાર મેળવી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
6ટ લ Qલની મદદથી આપણે 0.5 mm [ુધીની એક^ુરBસીમાં માપ લઈ શક એ છ એ. પરં … ુ વકશોપમાં
તેના કરતા પણ વધારB એક^ુરBસીવાળા કામની જZુર પડB છે . આ માટB વપરાતા સાધનને આઉટ સાઈડ
માઈ—ોમીટર કહBવામાં આવે છે . ˆના Eારા આપણે 0.01.mm. [ુધીની એક^ુરBસી [ુધી ુ ં ર ડ ગ લઈ શક એ
છ એ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 આઉટ સાઈડ આ. સા. માઈ—ોમીટર આ.સા.મા.મી. એ 6Á અને નટની લીડ અને બોડ વક
માઈ—ોમીટરનો કયા િસNધાંત પર પીચના િસNધાંત પર કામ કરB છે .
િસNધાંત. કામ કરB છે ?
2 ¦ેx^ુએશન તથા આ. સા. માઈ—ોમીટર 6પી7ડલ પર Òેડની પીચ 0.5 mm થીTબલ

લી6ટ કાઉ7ટ પર કઈ ર તે પર રોટBશનમાં 6પી7ડલ 0.5 mm આગળ
¦ેx^ુએશન પાડBલા જશે. બેરલ પર 25 mmના
75
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
હોય છે અને કાપા ડBટમ લાઈન પર માક કરB લા હોય છે

તેનો લી6ટ કાઉ7ટ હવે તેને 0.5 mm થી દરB કના ભાગ નીચેની ચાટ
કBવી ર તે શોધી શકાય તરફ પાડયા હોય છે .
છે .? થીTબલના પર ઘ ઉપર 50 કાપા કરB લા
હોય છે . લી6ટ કાઉ7ટ બરાબર 6લીવ પર ુ ં
નાનામાં ના ુ ં માપ ભા]યા થીTબલ પરના
1ુલ કાપા 0.5
આઉટ સાઈડ 50 = 0.01 mm

3 રB 7જ.
માઈ—ોમીટર કઈ - 0 થી 25 mm
રB 7જમાં મળે છે ? - 50 થી 75 mm
- 25 થી 50 mm
- 75 થી 100 mm
આમ રપ ની રB 7જમાં મળે છે . Sથમ બેરલ
ઉપર ુ ં માપ પછ ડBટમ લાઈન નીચે સબ
માઈ—ોમીટર ુ ં ર ડ ગ
4 રડગ ડ વીજન અને છે `લે થીTબલ ઉપરનો કયો
કઈ ર તે લઈ શકાય
કાપો બેરલની ડBટમ લાઈન સાથે મળે છે
છે ?
તે ુ ર ડ ગના સરવાળાને કર ને ર ડ ગ
લઈ શકાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર 6Á અને નટની લીડ અને પીચના િસNધાંત પર કામ કરB છે . તેનાથી જોબ ુ ં
0.01 mm ની એક^ુરBસીમાં માપ લઈ શકાય છે . તેમાં 6લીવ અથવા બેરલ પર રપ કાપા •ક ત કરB લા હોય છે .
યારબાદ તેના બે ભાગ કરB લા હોય છે ˆને 0.50 mm ુ ં માપ થાય છે . હવે થીTબલ ઉપર 50 કાપા •ક ત
કરB લા હોય છે . ˆ ુ ં mુ`ય 0.01 mm થાય છે . આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરએ રપની રB 7જમાં મળે છે . અને તેનાથી
બહારના ડાયામીટર ુ ં માપ લઈ શકાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર કયા િસNધાંત પર કામ કરB છે ?

2. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર કઈ રB 7જમાં મળે છે .?
3. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર ુ ં લી6ટ કાઉ7ટ મેR ક પNધિતમાં જણાવો?
4. આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટર પર 16.66 mm. ુ ં ર ડ ગ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ઈનસાઈડ માઈ—ોમીટર(મેR ક)
76
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "#$ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : =* ,... ા :
ш ા :[ ા[$ ા[a ! ( "&к)
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ઈન સાઈડ માઈ—ોમીટરના ભાગોને ઓળખી તે ુ ં વણન અને ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 ઈન સાઈડ માઈ—ોમીટરનો હB…,ુ લી6ટકાઉ7ટ શોધી શકશે.
1:1:3 માઈ—ોમીટર ુ ં “0” ર ડ ગ સેટ કર શકશે.
1:1:4 ઈન સાઈડ માઈ—ોમીટરથી કામ કરતી વખતે સાવચેતીના પગલાને સમ શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ ભાગો િવશે જો^ુ આˆ આપણે ઈન સાઈડ
માઈ—ોમીટર િવશે જોઈ&ું ˆનાથી •દર ુ માપ ચેક કર શકાય છે . ˆમાં એકસટB 7શન રોડનો ઉપયોગ કર ને
માપ લઈ શકાય છે તેના િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
આપણે •દર ુ ં માપ લેવા માટB ઈન સાઈડ કBલીપરનો ઉપયોગ કરતા હતા પરં … ુ તેનાથી એક^ુરBસીમાં
કામ કર શકા… ુ નથી માટB ઈન સાઈડ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ કર શકાય છે . ˆના Eારા 0.01 mm [ુધીની
એક^ુરBસીમાં માપ લઈ શકાય છે . ˆના િવશે આˆ આપણે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ઈન સાઈડ •દર ુ ં માપ ચેક હોલ કB 6લોટની •દર ુ ં માપ ચેક કરવા માટB ચાટ
માઈ—ોમીટરનો કરવા માટB કયા થાય છે
પfરચય સાધનનો ઉપયોગ
થાય છે ?
2 િસNધાંત - 6Á અને નટની લીડ અને પીચના િસNધાંત બોડ વક
પર કામ કરB છે .
3 ભાગો ઈ. સા. માઈ—ોમીટર હBડ, એકસટB 7શન રોડ, લોક ગ 6Á, હB7ડલ,
77
E. 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
ના ભાગો જણાવો? 6પેસ ગ કોલર વગેરB.

4 રચના ઈ.સા.મા.મીટરની ભાગો Sમાણે તેની રચના કરવામાં આવે છે ઈ.સા.મા.મી
રચના જણાવો? તેમાં 6પી7ડલની જ]યાએ હBડ આપવામાં ટર
આવે છે .
5 રB 7જ રB 7જ કઈ હોય છે ? 25-50, 50-200, બોડ વક

50-300, 200-500,
200-100 ની સાઈઝમાં મળે છે .
બોર ુ ં ચેક ગ કBવી લાં9 ુ હB7ડલ વાપરGુ અને બે થી ણ જ]યા

6 બોર ચેક કરવા બોડ વક
ુ ં ચેક ગ કરGુ.
ની ર ત ર તે કરવામાં આવે
છે ?
ઈ.સા. માઈ—ોમીટરનો - કોલર ફ ટ કરવો,
7 Dળવણી અને બોડ વક
ઉપયોગ કરતી વખતે - 0 સેટ ગ ચેક કરGુ,ં બોરની ધર ને સમાંતર
સારસંભાર
તેની કાળ કઈ ર તે ફBસ રહB અને હB7ડલ બોરની ધર સમાંતર રહB
રાખશો ? તે Nયાન રાખGુ.,ં

- બોરમાં મો_ુ અને 6લોટમાં ના ુ ં ર ડ ગ
Nયાને લેG.,ુ ં
- બોરમાં ઘસGુ નહ .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ઈન સાઈડ માઈ—ોમીટર ુ ં કાય, િસNધાંત, તેમજ ભાગો િવશે DÓયા બાદ તેનાથી માપ લેતી વખતે Nયાનમાં
રાખવાની બાબતો િવશે પણ ચચા કરવી.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ઈન સાઈડ માઈ—ોમીટરના ભાગો જણાવી તે ુ ં કાય જણાવો?

2. મેR ક પNધિતમાં તેના હBડમાં કયા કયા ભાગોનો સમાવેશ થાય છે ?
3. ઈન સાઈડ માઈ—ોમીટર (મેR ક) ની રB 7જ જણાવો?
4. બોરની સપાટ કBવી ર તે ચેક કરવામાં આવે છે ? તેની કાળ િવશે જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ડB•થ ગેજ માઈ—ોમીટર(મેR ક)
78
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : =+ ,... ા :
ш ા : $# જ ા[a ! ( "&к)
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ડB•થ માઈ—ોમીટરના ભાગ અને તેની રચના સમ શકશે.
1:1:2 ડB•થ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 ડB•થ માઈ—ોમીટરની પર કામ કરતી વખતે રાખવામાં આવતી સાવચેતી Dણી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે માઈ—ોમીરની મદદથી બહાર અને •દર ુ ં એક^ુરBસીમાં માપ િવશે Dણી ગયા હવે આˆ
આપણે ¾ડાઈ માપવાના સાધન એવા ડB•થ માઈ—ોમીટર િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે બહાર ુ માપ ચેક કરવા આઉટ સાઈડ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ થાય છે . તેવી જ ર તે ¾ડાઈ ુ ં
માપ Dણવા માટB ડB•થ માઈ—ોમીટરનો ઉપયોગ કરતા શીખી&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માfહતી ¾ડાઈમાં માપ ચેક ડB•થ માઈ—ોમીટરથી ¾ડાઈ ુ ં માપ બોડ વક

કરવા માટBના સાધન ચેક કર શકાય છે .
ુ ં નામ જણાવો?
2 મટ ર યલ કઈ ધા… ુમાંથી એલોય અથવા નીકલ —ોમીયમ

બનાવવામાં આવે છે ? 6ટ લમાંથી બનાવવામાં આવે છે . બોડ વક
3 ભાગો ડB•થ માઈ—ોમીટરના બેઝ, 6લીવ, થીTબલ, રB ચટ

ે 6ટોપ, ચાટ
ભાગો જણાવો? એકટB 7શન રોડ, લોક ર ગ.
79
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
4 કાય ડB•થ માઈ—ોમીટરથી - હોલની ¾ડાઈ,

કBG ુ માપ લઈ શકાય - Šૃવ તથા નાના 6લોટની ¾ડાઈ,
છે ? સો`ડર તથા Sોˆકશનની ¾ચાઈ ુ ં
માપ લઈ શકાય છે .
0.2 mm, 25 થી 50 mm, 50 થી

5 સાઈઝ
75 mm., 100 થી 125 mm., 125
થી 150 mm.
’ુ દા ’ુ દા Sકારની કાળ લેવામાં

6 કાળ
આવે છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
વનnયર ડB•થ ગેજ કયા Sકાર ુ ં _ુ લ છે તેના ભાગો અને ,Sકાર અને ઉપયોગ કBવી ર તે થાય છે . તેની ઉપર
કામ કરતી વખતે રાખવામાં આવતી સાર સંભાળ િવશે જોઈ&ુ.ં
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ડB•થ માઈ—ોમીટર નોઉપયોગ જણાવો?

2. ડB•થ માઈ—ોમીટરના ભાગો જણાવો?
3. ડB•થ માઈ—ોમીટરની મદદથી કBવા Sકાર ુ ં માપ લઈ શાય છે તે જણાવો ?
4. ડB•થ માઈ—ોમીટર ઉપર કBવી સાવચેતી રાખવી જોઈએ.?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
¦ેx^ુએશન અને ર ડ ગ
80
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : =M ,... ા :
ш ા : qrD<ш E !&$; ( ા[a ! $# [જ)
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ¦ેx^ુએશન િવશે િશખશે.
1:1:2 ર ડ ગ કBમ લેG ું તેના િવશે શીખશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે માઈ—ોમીટર ડB•થ ગેઈજમાં તેના ભાગોના નામ કાય અને ઉપયોગ િવશે શી0યા.
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે માઈ—ોમીટર ડB•થ ગેઈજથી આપણે તેનો કBવી ર તે ઉપયોગ કરવો. માપી ચેક કરવા તો હવે
¦ેx^ુએશન અને ર ડ ગ િવશે ચચા કર &ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ¦ેx^ુએશન મેR ક પyધિત 1 mm ના કાપાના બે ભાગ કરવામાં બોડ વક

આવે તો સબ ડ વીઝન 0.5 mm બનશે.
2 ¦ેx^ુએશન %dટ શ પyધિત Sથમ 1" ના 10 ભાગ કરવામાં આવે છે બોડ વક

અને તેના જ સબ ડ વીઝન કરવામાં
આવે છે . સબ ડ વીઝન ુ ં mુ`ય 1/40"
એટલે 0.025" થશે.
81
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 રડગ ર ડ ગ કBવી ર તે - 6લીવ પર 13 કાપા 13 x 1 = 13=00 બોડ વક

લેG ુ ં તે ુ ં ઉદાહરણ mm
(મેR ક પyધિત) - સબ ડ વીઝન = 0=50
- થીTબલ ડ વીઝન 13 x 0.01 = 0.13
- ર ડ ગ = 13.63 mm
%dટ શ પyધિત - 6લીવ પર 3 મેઈન ડ વીઝનની

બોડ વક
ઉદાહરણ 3 x 01 = 0.30"
2 સબ ડ વીઝનની
2 x 0.25 = 0.050"
થીTબલ 9 નો કાપો ડB•થ લાઈન સાથે
હોવાથી =0 = 009
ર ડ ગ 0=359”
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
માઈ—ોમીટર ડB•થ ગેઈજમાં આપણે તેના ભાગ કાય ઉપયોગ િવશે ચચા કર યાર પછ આપણે ¦ેx^ુએશન
અને ર ડ ગ કBવી ર તે લેG ુ ં તે ચચા કરવી
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. મેR ક માઈ—ોમીટર ડB•થ ગેઈજમાં 8.44 ર ડ ગ કર બતાવો.

2. %dટ શ પyધિતમાં 544” ુ ં ર ડ ગ કર બતાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ડ ટલ માઈ—ોમીટર
82
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! := ,... ા :
ш ા : $&s ા[a !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ડ ટલ માઈ—ોમીટરના ભાગોના નામ અને રચના િવશે Dણશે.
1:1:2 ડ ટલ માઈ—ોમીટર ઉપયોગ અને સાર સંભાળ િવશે Dણશે.
1:1:3
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉના લેશનમાં આપણે માઈ—ોમીટર ુ ં ¦ેx^ુએશન ર ડ ગ કBમ કરGુ ં તેના િવશે જો^ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે આગળ આ.સા.માઈ—ોમીટર તથા ઈ.સા.માઈ—ોમીટરમાં આપણે નાના માપ િવશે જો^ું પણ
તેનાથી ઝડપી માપ લેવા માટB આપણે આˆ ડ ટલ માઈ—ોમીટર િવશે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય આgુિનક માઈ—ોમીટર અ7ય માઈ—ોમીટરથી વધારા ુ ં BB

છે . ડ ટલ પોઈ7ટ આપેH ું હોય છે .
2 િસyધાંત - 6Á Òેડ િસyધાંત પર કાય કરB છે . કર બતાવGું

3 ભાગો ભાગો
4 રB 7જ 49 mm ુ ં માપ લેવા કઈ સાઈઝના માઈ—ોમીટરની BB
માટB ક^ુ ં માઈ—ોમીટર પસંદગી કરશો?
પસંદ કરGુ?ં
83
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
5 ર ડ ગ લેG ુ ં સહBH ું રચના કBવી હોય ડ ટલ માઈ—ોમીટરમાં માપ લેતી કર બતાવો

છે વખતે 6— ન ઉપર માપ વાંચી
6 સાવચેતી ડ ટલ માઈ—ોમીટર હોવાથી

6— ન … ૂટ ન Dય તે માટB yયાન
રાખGુ.ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ડ ટલ માઈ—ોમીટર ુ ં કાય, િસyધાંત, ભાગો િવશે છણાવટ કરવી અને માપ લેતી વખતે 6— ન પર ખાસ
ર ડ ગ વાંચGુ.ં આ માઈ—ોમીટર સહBલાઇથી વાંચી શકાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
- ડ ટલ માઈ—ોમીટર કયાં િસyધાંત પર કાય કરB છે ?

- માઈ—ોમીટરની આ1ૃિત દોર બતાવો.
- ડ ટલ માઈ—ોમીટર વાંચGુ ં શા માટB સહBH ું છે ? તે જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વનnયર કBલીપર
84
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : =T ,... ા :
ш ા : :(! к# /!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 વનnયર કBલીપરના ભાગોને સમ શકશે.
1:1:2 વનnયર કBલીપરનો ’ુ દ ’ુ દ ર તે ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 વનnયર કBલીપરનો ઉપયોગ કરતી વખતે રાખવામાં આવતી સાવચેતી સમ શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ’ુ દ ’ુ દ Dતના માઈ—ોમીટર જોઈ]યા તેનાથી અલગ અલગ માપ લઈ શકાતા હતા
પરં … ુ એકજ સાધનથી બહાર ,ુ ં •દર ુ ં ¾ડાઈ, ઉચાઈ વગેરB માપ લેવા માટB ˆ સાધન વપરાય છે તેને
વનnયર કBલીપર કહBવામાં આવે છે આ એક Sીસીજન _ુ`સ છે તેના િવશે આˆ આપણે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
wુણા ુ માપ લેવા માટB કોTબીનેશન સેટ વાપરવામાં આવે છે . તે જ Sમાણે લંબાઈ ુ ં માપ લેવા માટB
6ટ લQલ કરતા પણ એક^ુરBસીમાં માપ લેવા માટB વનnયર કBલીપરનો ઉપયોગ થાય છે . તેના ભાગો િવશે
આˆ આપણે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માfહતી એક સાથે ણથી ચાર આ [ુ·મ માપ લેવા માટB ુ ં સાધન •લેક બોડ
માપ લેવા માટBના છે . ˆ ુ ં નામ વનnયર કBલીપર છે .
સાધન ુ ં નામ જણાવો
?
2 મટ ર યલ આને કઈ ધા…ુમાંથી નીકલ —ોમીયમ 6ટ લમાંથી •લેક બોડ

બનાવવામાં આવે છે ? બનાવવામાં આવે છે .
85
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 ભાગો વનnયર કBલીપરના ફ કસ જો, mુએબલ જો, વનnયર

ભાગો જણાવો? 6કBલ 6લાઈડ, બીમ, ડB•થબાર, બીમ
6કBલ
4 કાય વનnયર કBલીપરથી બહાર ,ુ ં •દર ુ ં અને ¾ડાઈ ુ ં માપ

કયા કયા Sકારના લઈ શકાય છે .
5 સાઈઝ માપ લઈ શકાય છે ? 150 mm., 200 mm.,

300 mm અને તેથી પણ મોટા
વનnયર કBલીપર મળ શકB છે .
આની ઉપર કામ કરતી વખતે

6 કાળ
સાવચેતી wુબજ જZુર છે નહ તો
એક^ુરBસી બગડ જવાનો સંભવ છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
વનnયર કયા Sકાર ુ ં _ુલ છે ˆનાથી અલગ અલગ માપ લઈ શકાય છે અને ’ુ દ ’ુ દ ર તે ઉપયોગ કર
શકાય છે . તેમાં તે ુ ં મટ ર યલ,ભાગો,િવશે જોઈ&ુ.ં
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. વનnયર કBલીપરના ભાગો જણાવો?

2. વનnયર કBલીપર કઈ ધા… ુમાંથી બને છે તે જણાવો?
3. વનnયર કBલીપર ઉપરના મેઈન 6કB લ અને વનnયર 6કBલ િવશે જણાવો ?
4. વનnયર કBલીપર ઉપર લઈ શકાતા માપના નામ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વનnયર કBલીપર ુ ં ¦ેx^ુએશન અને ર ડ ગ
86
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : =V ,... ા :
ш ા : :(! к# /! qrD<ш E !&$;
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 જQર યાત Sમાણે એક^ુરBસીવાળા વ.કB.નો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:2 મેઇન 6કBલ અને વ.6કBલને સમ ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 મેR ક અને %dટ શમાં લી6ટકાઉ7ટ શોધી શકશે.
1:1:4 ર ડ ગ લઈને વાંચી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: + '
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે વનnયર કBલીપરના ભાગો િવશે માહ તી મેળવી હવે આˆ આપણે તેના 6કBલ Sમાણે
ર ડ ગ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆમ આપણે ધડ યાળના ડાયલ ઉપર યો]ય •તરB કાપા કરB લા હોય છે ˆથી આપણે િનિ–ચત સમય
Dણી શક એ છ એ તેજ ર તે એ7 નીયર ગ લાઈનમાં માપ લેવા માટB વનnયર કBલીપરનો ઉપયોગ કર એ
છ એ તો આˆ આપણે વનnયર કBલીપરથી ર ડ ગ કBવી ર તે લેવામાં આવે છે તેના િવશે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (: = '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ¦ેx^ુએશન વ.કB. ુ ં ¦ેx^ુએશન મેR ક અને %dટ શ ચાટ

પNધિતમાં લઈ શકાય છે .
2 મેR ક મેR ક ¦ેx^ુએશન 1 mm અથવા 1/2 mmના •તરB કાપા 0.025 mm વ.

જણાવો? બનાવેલ હોય છે . વ.6કB લ પર 50 6કBલ ભાગ પર
સરખા ભાગ કરB લા હોય છે . 1/2 mm 25 ભાગ બનેલ
માં 25 ભાગ કરB લા હોય છે . હોય છે .
87
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 %dટ શ %dટ શ ¦ેx^ુએશન એક એક ”ચના •તરB મેઈન ડ વીજન

જણાવો? દરB ક મેઈન ડ વીજનને 10 સરખા
ભાગમાં વહBચવામાં આવે છે . યારબાદ
દરB ક ભાગના ચાર ભાગ કરવામાં આવે
છે .
- વ. 6કBલનો અને મે.6કBલનો ઝીરો સેટ
ચાટ
થાય છે કB કBમ?
- વ. 6કBલનો રો મેઈન 6કB લના કયા
4 રડગ ર ડ ગ લેતી વખતે
કાપા સાથે મેચ થાય છે . તે શોધો પછ
&ું Nયાન રનખGુ ં
તેને 1 mm થી Šુણો
જોઈએ.?
- 1/2 ના વ. હોય તો તેને 1/2 mm
ગણતર માં લો સોલીડ પેરBરલ
- વ.6કBલનો કયો કાપો મે.6કBલના કાપા •લેક ²ગલ
સાથે મળે છે . તેને 0.02 mm વડB Šુણો •લેટ 10, 100
વ. 6કBલ બરાબર 1 મેઈન 6કBલ ઓછા 1 IS:4241
વ.6કBલ ડ વીજન થાય છે . Sમાણે.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
વનnયર ુ ં ર ડ ગ તેમજ લી6ટકાઉ7ટ Dણી ઉપયોગ કરવો તેમજ તે Sમાણે વાંચGુ [ુ·મ માપના કરB લા બે
ભાગો ુ ં માપ લઈ ગમે તે lક સેટ કરો 6Áની મદદથી મે]નીફાઈન ]લાસનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1.વનnયર કBટલી Dતના હોય છે તે જણાવો?

2. વનnયર કBલીપર ુ ં લી6ટકાઉ7ટ શોધવાની ર ત ુ વણન કરો?
3. ર ડ ગ લેવાના mુNદા ુ ં વણન કરો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વનnયર બેવલ SોટB કટર
88
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! :* ,... ા :
ш ા : :(! A #к !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 વનnયર બેવલ SોટBકટરના ભાગો સમ ને બતાવી શકશે.
1:1:2 વનnયર બેવલ SોટB કટરનો અલગ અલગ ર તે ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 પ’ નો ઉપયોગ કર ને માપ લઈ શકશે.
1:1:4 દાગીનાની અલગ અલગ ²ગલ ચેક કર શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે w ૂણા માપવાના સાધન ˆવાકB કાટwુણો,તથા કોTબીનેશન સેટ િવશે જો^ુ હવે એક^ુરBસીમાં
wુણા ચેક કરવાના સાધન િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
એસેTબલી તેમજ એક^ુરBસીમાં wુણાની સરફBસ ચેક કરવાની હોય છે તે માટB કયા સાધનનો ઉપયોગ
કરવામાં આવે છે તે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માfહતી wુણા માપવા માટBના આ wુણા માપવા ુ ં િSસીજન પ’ િમનીટ

સાધનો જણાવો? ઈ76Æમે7ટ છે
2 વ.બે.Sો.ના વ.બે.Sો.ના ભાગો - 6ટોક, - ડાયલ ચાટ
ભાગો જણાવો? - •લેડ, - લોક ગ 6Á
- ડ 6ક, - વનnયર 6કBલ
3 વ.બે.Sો. ુ ં વ.બે.Sો.ના મેઈન - મેઈન 6કBલ
¦ેx^ુએશન 6કBલ અને વ.6કBલના મેઈન 6કBલ ¦ેx^ુએશન 23 11

=1
¦ેx^ુએશન જણાવો? વનnયર ¦ેx^ુએશન 12 12
= 1055’
89
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
4 મટ ર યલ - નીકલ —ોમીયમ 6ટ લ 2MSD - 1VSD

i.e LCD=2 −
- મે]નીફાઈન ]લાસ
= = 5’િમનીટ
5 ર ડ ગ મેથડ ર ડ ગ મેથડ જણાવો? 41’ -50’
41 આખા આક
50 િમનીટ
10 ŠુÓયા 5 બરાબર 50 થાય •લેક બોડ
- કટ ગ _ુલથી @ુર રાખવો. વgુ ઉપયોગમાં

6 સંભાળ અને વ.બે.Sોનો ઉપયોગ
- સાફ રાખGુ. આવે છે .
Dળવણી. કરતી વખતે રાખવી
- •લેડ ટાઈટ રB લી હોવી જોઈએ.
પડતી સાવચેતી
- ર ડ ગ લીધા પછ ડાયલને લોક
જણાવો
કરGુ.ં
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
વનnયર બેવલ SોટB કટર પભ િમનીટમાં wુણા માપવા ુ ં સાધન છે .તે અલગ અલગ ભાગોથી બનેલ હોય
છે . બે સકBલના તફાવતના િસNધાંત ઉપર કામ કરB છે . મેઈન સકBલ આમા •શ અને વ.6કBલ 60 િમનીટ મા
વહBચાયેલ 12 ભાગ હોય છે એક^ુરBસીવાળ સરફBસના wુણાઓ ચેક થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. wુણા માપક યં ુ ં નામ જણાવી તેના ભાગો નામ જણાવો?

2. વ.બે.Sો. ુ ં મટ ર યલ, ભાગો, તેના કાયr જણાવો?
3. ¦ેx^ુએશન અને ર ડ ગ લેવાની પNધિત જણાવો?
4. ર3િમનીટ અને 30 ર ડ ગ બાંધીને દશાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ડાયલ વનnયર કBલીપર
90
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! :* ,... ા :
ш ા : $ા( :(! к# /!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ઔધો%ગક ે મા દરB ક ધા…ુને ઓળખી શકશે.
1:1:2 િવિશFટ Šુણધમને લીધે બી ધા…ુથી અલગ પાડ શકશે.
1:1:3 દરB ક ધા…ુના Šુણધમr Dણી શકશે.
1:1:4 ધા…ુના ભૌિતક અને યાંિ ક Šુણધમrને Dણી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે કાચી ધા…ુ આયન ઓર અને તેની &ુNધ ધા…ુ િવશે જો^ુ. આˆ આપણે તે દરB ક
ધા… ુના યાંિ ક અને ભૌિતક Šુણધમો િવશે જોઈ&ું ˆનાથી ધા…ુમાં તેની ચકાસણી કર શકાય છે કB ધા… ુ કBવી
છે .
. E ?A!Fા :
ˆ ર તે કોઈપણ વ6… ુને તેનો આકાર, રં ગ, 6વભાવ વગેરB હોય છે તે જ ર તે ધા…ુમાં પણ તેનો રં ગ,
આકાર, 6વભાવ વગેરB હોય છે . ˆથી કર ને કઈ ધા…ુ કBટલી અને કોનાથી વધારB સાર છે તે Dણી શકાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ધા… ુના Šુણધમr ધા…ુના Šુણધમr ભૌિતક,યાંિ ક અને - ચાટ -

જણાવો? રાસાય%ણક Šુણધમr છે .
2 ભૌિતક Šુણધમr ભૌિતક Šુણધમr કયા રં ગ, વજન, બંધારણ, ગલન શfકત, •લેક બોડ
કયા છે ? વાહકતા, “ુબક
ં વ.
91
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 યાંિ ક Šુણધમr યાંિ ક Šુણધમr કયા િ6થતી 6થાપકતા, ત7યતા, •લેક બોડ
કયા છે ? બરડપÇુ, ચીકટતા, વØતા
અથવા કઠ નતા,
ટ કાઉપÇુ, Sાબ`ય,
કઠોરતા.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
દરB ક ધા…ુના નામોની Dણકાર મેળવી તે ુ વણન કરGુ.ં અને તેના Šુણધમrની સમજ આપી તેના િવશે
સમDવGુ.ં
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ધા… ુના Šુણધમr કયા કયા છે ?

2. ભૌિતક અને યાંિ ક Šુણધમr િવશે જણાવો?
3. ઔધો%ગક ે ે ધા… ુઓ કયો અગ યનો ભાગ ભજવે છે તે ુ વણન કરો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ડ ટલ વનnયર કBલીપર
92
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! :* ,... ા :
ш ા : $&s :(! к# /!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ચોšસ માપ લઈ શકશે
1:1:2 ડ ટલ ડાઈલ સમ તેના િસyધાંત બતાવશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે સામા7ય વનnયર tારા માપ ચેક કરવાની પyધિત િવશે શી0યા પરં … ુ કાર ગરને સહBલી
ર તે ર ડ ગ વાંચવામાં સરળતા રહB તે િવશેનાં ઇ76Æમે7ટ િવશે Dણી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે સામા7ય ડ ટલ ઘfડયાળના lકડા આપણે સહBલાયથી ટાઈમ જોઈ શક એ છ એ તેવી ર તે
દાગીના ના માપ ચેક કરવા માટB સરળ ર તે ડ ટલ વનnયર કBલીપર િવશે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માfહતી ચોšસ માપ લેવા આડ ટલ વનnયર કBલીપરમાં ચાટ

માટB &ું કરશો અ7ય વનnયર કBલીપર કરતા
સરળતા રહB છે .
2 િસyધાંત િસyધાંત જણાવો રB ક અને પીનીયનના િસyધાંત પર બોડ વક

કાય કરB
93
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 ફાયદા ફાયદા જણાવો સામા7ય વનnયર કBલીપરથી આપણે બોડ વક

માપ બાંધી પછ જોઈ શક એ છ એ
પરં … ુ ડ ટલ વનnયર કB લીપરમાં
ચોšસ આકડા ડ ટલ 6— ન પર
જોઈ શકB છે .
આ વનnયર tારા •દર ુ ં માપ

4 ઉપયોગ
બહાર ુ ં માપ ¾ડાઈ ુ ં માપ Dણી
શક એ.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આ વનnયર tારા આપણે સા@ુ તથા ડાયલ વનnયર કBલીપર કરતા માપ સરળતાથી વાંચી શકાય છે અને
સમયનો બચાવ થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ડાયલ વનnયર કBલીપર વsચે નો તફાવત જણાવો

2. ¦ેx^ુએશન અને ર ડ ગ જણાવો
3. ડ ટલ વનnયરના ભાગોના નામ જણાવો
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
• લ ગ મશીન
94
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : *= ,... ા :
ш ા : t& ; ш
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા : :
1:1:1 • લ ગ મશીનના ’ુ દા ’ુ દા Sકારને સમ શકશે.
1:1:2 • લ ગ મશીનના ’ુ દા ’ુ દા ઓપરB શનોને સમ શકશે.
1:1:3 બ±ચ ટાઈપ અને રB ડ યલ ટાઈપ • લ ગ મશીનનો ઉપયોગ કરવા ુ ં સમ શકશે.
1:1:4 • લ ગ મશીનના ’ુ દા ’ુ દા પાટસને ઓળખી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉના લેશનમાં આપણે ધા…ુ અને અધા… ુ અને તેના ભૌિતક અને યાંિ ક Šુણધમr િવશે જોઈ
ગયા આˆ આપણે િવિવધ Sકારના મશીન તથા તેનો ઉપયોગ અને તેના પાટસ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆમ [ુથાર હોલ કરવા માટB શારડ અને પોટÙ બલ • લ ગ મશીનનો ઉપયોગ કરB છે તેવી જ ર તે લોખંડ
ઉપર હોલ કરવા માટB • લ ગ મશીનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 Sકાર • લ ગ મશીનના Sકાર બ±ચ ટાઈપ, પીલર ટાઈપ, ચાટ

જણાવો? રB ડ યલ ટાઈપ, ગ±ગ ટાઈપ,
મ`ટ પલ ટાઈપ
• લ ગ મશીન
2 ભાગો • લ ગ મશીનના ભાગો બ±ચ, વક³ગ ટB બલ, કોલમ, મોટર, બોડ વક

જણાવો? 6પ 7ડલ, બે`ટગાડ,
95
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 ઓપરB શન • લ ગ મશીન ઉપર કાઉ7ટર સીક ગ, બોર ગ, ટB પ ગ, ચાટ

થતા ઓપરB શન જણાવો 6પોટ ફBસ ગ
4 • લ ગ મશીનનો • લ ગ મશીનનો - બ±ચ ટાઈપ હળવા કામ માટB,
ઉપયોગ ઉપયોગ જણાવો? - પીલર ટાઈપ 20 mm રB ડ યલ

ટાઈપ ભારB કામ માટB ,
- ગ±ગ ટાઈપ —માંકમાં અને એક થી
વધારB હોલ માટB ,
- મ`ટ પલ વધારB હોલ કરવા માટB
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
• લ ગ મશીન એ દાગીના પર હોલ કરવા માટB ઉપયોગ થાય છે . • લ ગ મશીનના િવિવધ Sકાર, ઓપરB શન,
ઉપયોગ, િવશે અને તેના ’ુ દા ’ુ દા ભાગો ની માfહતી જોઈ&ુ.ં
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. • લ ગ મશીનના ’ુ દા ’ુ દા Sકાર જણાવો.?

2. • લ ગ મશીનના ’ુ દા ’ુ દા ભાગો જણાવો?
3. • લ ગ મશીન ઉપર કયા કયા ઓપરB શન થાય છે તે જણાવો ?
4. ’ુ દ ’ુ દ ટાઈપના • લ ગ મશીનનો ઉપયોગ કBવી ર તે થાય છે તે જણાવો?
5. ઉ પાદન કરવા માટB કયા • લ ગ મશીનનો ઉપયોગ થાય છે ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ટB પ • લ સાઈઝની ગણતર કરવી
96
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : ** ,... ા :
ш ા : # / t& ા[U F !& к!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ટB પ સાઈઝ • લની ગણતર મેR ક પNધિત તથા %dટ શ પNધિત mુજબ આવડશે.
1:1:2 ટBપ સાઈઝ • લની ગણતર વકશોપ પNધિત mુજબ મેR ક તથા %dટ શ પNધિત mુજબ આવડશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ટB પ, ટB પની રચના ઉપયોગ ધા… ુ તથા ટB પ રB 7ચનો ઉપયોગ અને Sકાર િવશે જોઈ
ગયા. આˆ આપણે ટBપ સાઈઝ • લ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
lટાની ¾ડાઈ મેળવવા માટB ટBપ ફBરવતાં પહBલા હોલ હોવ જQર છે . આ હોલ ટB પ સાઈઝ mુજબ હોવો
જQર છે . ˆથી lટાની ¾ડાઈ ચોકકસ મળ શકB. આ માટB હોલની જQર સાઈઝ કઈ ર તે મેળવવી તે િવશે
જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ટB પ સાઈઝ • લ કઈ કઈ પNધિત છે ? A : મેR ક પNધિત d = ટBપનો .યાસ

ની ગણતર DS = 0.2 × 0.61p p = પીચ
B : %dટ શ પNધિત DS = • લ સાઈઝ
DS = 0.2 × 0.64p
97
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
વકશોપ પNધિત × મેR ક પNધિત

DS = 0.8 × ટB પનો .યાસ
%dટ શ પNધિત
DS = ટB પ સાઈઝ × 7/5-1/32”
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ટB પ ગ કરતાં અગાઉ ˆ સાઈઝના lટા કાપવાના છે તે સાઈઝને અ Qુ પ હોલ કરવો wુબ જQર છે .
ઈ7ટરનલ Òેડની રચના માટB • લ સાઈઝ ચોકકસ હોવી જQર છે . આ સાઈઝને ટBપના કોર ડાયામીટર ˆટલી
રાખવામાં આવે છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
6ટા7ડડ પNધિત mુજબ ટBપ સાઈઝ • લની ગણતર મેR ક તથા %dટ શ પNધિતમાં જણાવો?
વકશોપ પNધિત Sમાણે મેR ક પNધિત તથા %dટ શ પNધિતમાં ટB પ સાઈઝ • લની ગણતર કરો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
શીટ મેટલ વકશોપની કાળ ઓ
98
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! : *+ ,... ા :
ш ા :ш кш / кા)s7.
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 શીટ મેટલ શોપમાં રાખવામાં આવતી સાવચેતીઓ ુ ં +ાન મેળવી શકશે.
1:1:2 શીટ મેટલ શોપમાં કઈ કઈ સાવચેતી રાખવી પડB છે તેની માહ તી મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે જનરલ સલામતી રાખવી તે જોઈ ગયા પરં … ુ કામમાં 1ુશળતા Sમાણે જQર સલામતી
રાખવી જZુર છે . તો આˆ શીટ મેટલ શોપમાં રાખવામાં આવતી સાવચેતી િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
એ7 નીયર ગ લાઈનમાં સલામતીના પગલા ુ ં Nયાન રાખGુ જZુર છે . ˆથી માનવ વન તેમજ
Sોડ ન કામમાં 2ુર… ુ Nયાન આપી શકાય તો આˆ આપણે સાવચેતીઓ િવશેની Dણકાર મેળવીએ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 શીટ મેટલની સલામતી માનવ - યો]ય કામ કરવા યો]ય સાધનનો ચાટ
સાવચેતીઓ વનમાં શી ઉપયોગ કરવો
જZુર યાત છે ? - શીટના _ુકડાને ગમે યાં ન નાંખતા
યો]ય જ]યાએ જ mુકવા
2 • લ હો`ડ ગ - વકશોપમાં 9ુટ પહBર ને જ કામ કરGુ. બોડ વક

ડ વાઈસના ભાગો - માક³ગ યો]ય એલાઉ7સમાં જ કરGુ.ં
99
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 • ફટનો ઉપયોગ - કટ ગ 6RB ટ જ થGુ જોઈએ. બોડ વક

- જZુ ર યાત Sમાણેના સાધનોનો જ
ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
- જોઈ7ટ વખતે મેલટ
ે નો જ ઉપયોગ
કરવો જોઈએ.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આપણે શીટ મેટલ કામ કરતી વખતે થતી તકલીફો જણાવીને સમજવી અને યારબાદ તે ુ િનરાકરણ
લાવGુ ં જોઈએ. અને દરB ક mુદાઓ ુ ં Nયાન રાખGુ ં જોઈએ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. શીટ મેટલ શોપમાં રાખવામાં આવતી સાવચેતીઓ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
શીટના Sકાર (ધા… ુઓ Sમાણે)
100
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! : *M ,... ા :
ш ા :ш ા Aкા!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા : :
1:1:1 શીટ મેટલ કામમાં આવતી ધા…ુઓને ઓળખી શકશે.
1:1:2 શીટનો દB ખાવ Sમાણે અલગ કર શકશે.
1:1:3 શીટના Sકાર સમ શકશે.
1:1:4 શીટ ુ આઈ.એસ. Sમાણે વણન કર શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે શીટ મેટલમાં વપરાતી સાવચેતીઓ િવશે જો^ુ હવે આˆ આપણે શોપમાં કામમાં
આવતી શીટ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆ Sમાણે Qમાં અ7ય પદાથ ભેળવીને અલગ અલગ કાપડ તૈયાર કરB છે . તે જ ર તે આપણી જZુર યાત
mુજબ
ં અલગ અલગ ધા…ુ ભેળવીને અલગ અલગ Sકારની શીટ તૈયાર કરવામાં આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ઓળખાણ શીટને િવશે તમોને શી 16 થી 30 ગેજ [ુધીના પતરાને શીટ ગેજ (6ટા7ડડ
Dણકાર છે ? તર કB ઓળખવામાં આવે છે . વાયર ગેજ)
2 Sકાર શીટના કયા કયા - લોખંડની કાળ શીટ ધા…ુ Sમાણે
Sકાર છે ? - ]લે. આયન શીટ શીટના _ુકડા
- 6ટB ઈનલેશ 6ટ લ મેળવવા
- કોપર શીટ
101
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
- એ`^ુમીનીયમ શીટ
- ટ ન શીટ
- લીડ શીટ
- પીતળ શીટ
- જQર યાત Sમાણે શીટનો ઉપયોગ
3 ઉપયોગ દરB ક શીટનો ઉપયોગ
જણાવો?
- દરB ક શીટને તેને પોતાનો અલગ
Šુણધમ હોય છે .
દા.ત.
IS. 3200 X 600 x 1.00mm
4 IS.Sમાણે Sકાર
લં X પ X D. mm
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
અલગ અલગ ધા… ુ Sમાણે શીટની Dણકાર મેળવવી જોઈએ.તેનો ઉપયોગ અને Šુણની Dણકાર મેળવવી
જોઈએ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. શીટના Sકાર જણાવો.?

2. શીટનો ઉપયોગ કઈ જ]યાએ કરવામાં આવે છે તે જણાવો?
3. દરB ક ધા…ુના Šુણદોષ જણાવો?
4. શીટ ુ ં IS Sમાણે તફાવત જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
શીઅર ગ મશીન
102
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : = %ા) ( : *+ '
ш ! :* ,... ા :
ш ા : ш E!; ш
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 શીઅર ગ મશીનના Sકાર િવશે Dણશે.
1:1:2 કBવા Sકાર ુ શીઅર ગ મશીન {ાં કામમાં આવે તેના િવશે Dણશે.
1:1:3 શીઅર ગ મશીનનાં ભાગો િવશે Dણશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: + '
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ર વેટ ગ અને ર વેટ ગ _ૂ`સ િવશે જોઇ ગયા. આˆ આપણે શીઅર ગ મશીન િવશે
જોઇ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
હાથ વડB શીટ કાપવાથી સા“ુ fફિનશ ગ આવ…ુ નથી માટB આˆ આપણે શીઅર ગ મશીન વડB મટ ર યલ
કાપી&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (: = '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 લીવર શીયર લીવર શીયરનો લીવર શીયરનો ઉપયોગ હાથ વડB શીટ ન બોડ વક
ઉપયોગ {ાં થાય છે કાપી શકાય યાં થાય છે .
?
2 લીવર શીયરના લીવર શીયરના ભાગો (1) fફ\સ •લેડ બોડ વક

ભાગો તેમજ તે ુ ં કાય (2) mુિવªગ mુિવગ •લેડ
જણાવો. (3) \લેTપ ગ fડવાઇસ
103
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 સકલ કટ ગ અને સકલ કટ ગ અને કવ જQર આકાર અને કવ કટ ગ માટB થાય

કવ કટ ગ કટ ગ મશીનનો છે .
મશીન ઉપયોગ {ાં થાય
છે ?
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
શીઅર ગ મશીનનો ઉપયોગ શીટને હાથ વડB ન કાપી શકાતી હોય યાં તેમજ સકલ કટ ગ અને કવ કટ ગ
કરવા માટB તેનો ઉપયોગ થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. શીઅર ગ મશીનના Sકાર જણાવો

2. લીવર શીયરના ભાગો અને તે ુ કાય જણાવો.
3. સકલ કટ ગ અને કવ કટ ગ મશીનનો ઉપયોગ જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
માક³ગ અને મેઝર ગ _ૂ`સ (શીટમેટલ)
104
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : *T ,... ા :
ш ા : ાкW E U!; X3S (ш )
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
- આ લેશનમાં તાલીમાથn 6ટ લ 6\વેર, 6—B ચ આઉલ, કંપાસ તથા પંચ િવશે Dણકાર મેળવશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉના લેશન દરTયાન શીટના Sકાર તથા તેની સાઈઝ િવશે અ£યાસ કયr. આ લેશનમાં આપણે
માક³ગ તથા મેઝર ગ _ૂ`સ િવશે અ£યાસ કર &ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે દર કપડાં સીવતા પહBલા મેઝરટB પથી માપ લે છે . તેવી ર તે શીટ મેટલ કાયમાં પણ માક³ગ
તથા મેઝર ગ _ૂ`સ વડB માપ લેવાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (: +'
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 6ટ લ 6\વેર 1) 6ટ લ 6ટ લ 6\વેર ‘L’ આકારનો હાડન _ુ કડો છે . -કોઈ પણ

(STEEL 6\વેરના ભાગો તેમાં ¦ેx^ુએશન આપેલા હોય છે . સપાટ ના
SQUARE) :- જણાવો. નાના ભાગને બોડ , w ૂણાને fહલ કહBવાય સંદભમાં
છે . કાટw ૂણે
તે 300, 450, 600, 900 િવગેરB ²ગલમાં માક³ગ માટB
મળે છે . વપરાય છે .
આ _ૂ`સનો ઉપયોગ માક³ગ અથવા લે- - માક³ગ
આઉટ દોરવા માટB થાય છે . - લે આઉટ
વધારB ડાક લાઈન દોરવા માટB 6—Bચઆઉલ -શાપ લાઈન
તથા શાપ લાઈન દોરવા માટB 6—ાઇબર -ડાક લાઈન
નો ઉપયોગ થાય છે . -fડવાઈડર
105
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 6—Bચઆઉલ / 2) 6—Bચ તેનો ઉપયોગ ચોકકસાઈ 2 ૂવક માક³ગ

6—ાઈબર આઉલ તથા કરવા માટB થાય છે .
(SKRATCH 6—ાઈલરનો ુ ચાપ દોરવા માટB .
6RB ઇટ લાઈન, વ…ળ,
AWL )
ઉપયોગ માપને _ુલ પરથી જોબ પર Rા7સફર કરવા
જણાવો. માટB .
3 કંપાસ 3) કંપાસનો તેના Sકાર

(COMPASS):- ઉપયોગ ઓfડáનર કંપાસ
જણાવો. j6Sâગ કંપાસ -.હ ટનેસ
બીમ કંપાસ માક³ગ માટB
િવªગ કંપાસ -પોઈ7ટ
4)Sીક પંચનો ²ગલ 200

4 િSક પંચ (PRICK
6—ાઇબ ગ કરB H ું લાઈન પર .હ ટનેસ માક અથવા 600
PUNCH):- ઉપયોગ
કરવા માટB .
જણાવો.
સે7ટર પંચ મારતા પહBલા સે7ટરની j6થિત
-એક સમાન
ચેક કરવા માટB .
હૉલ કરવા
વ…ુળ 6—ાઈલ કરવા માટB કંપાસના પીવોટ
5 સે7ટર પંચ માટB
5) સે7ટર પોઈ7ટને દશાવવા માટB .
(CENTER -હૉલ પાડવા
PUNCH):- પંચનો પોઈ7ટ
આ પંચનો પોઈ7ટ ²ગલ 900 ના હોય છે . માટB
²ગલ
.હ ટનેસ માક વgુ ઘã બનાવવા માટB યો]ય
6 OTHER જણાવો. -fરવેટને
PUNCH:- શીટ મળે તે માટB તથા સે7ટર પોઝીશન માટB
બહાર કાઢવા
ઉપયોગી છે .
માટB
SOLID PUNCH:-
fરવેfટªગ કાયમાં એક સમાન હૉલ તથા એક
લાઈનમાં કરવા માટB ઉપયોગી થાય છે .
HOLLOW PUNCH:-
ઉપયોગ પાતળ શીટ, રબર િવગેરBમાં હૉલ
પાડવા માટB .
PIN PUNCH:-
હૉલની •દર રહBલ વ6… ુને બહાર કાઢવા
માટB .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આ લેશન દરTયાન શીટ મેટલ કાયમાં વપરાતા માક³ગ તથા મેઝર ગ _ૂ`સ ˆવા કB 6ટ લ 6\વેર, 6—Bચઆઉલ,
કંપાસ, પંચ િવગેરBની રચના, કાય તથા ઉપયોગ િવશે અ£યાસ કયr.
106
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. શીટમેટલ કાયમાં વપરાતા માક³ગ તથા મેઝર ગ _ૂ`સના નામ આપો.

2. STEEL SQUARE ની સાઈઝ શાના પરથી નš થાય છે તે જણાવો.
3. કંપાસ ુ ં કાય જણાવી તેના Sકાર જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
શીટમેટલ હB7ડ _ુ `સ
107
108
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : *V A ,... ા :
ш ા :ш 5#K$ XS .
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 શીટમેટલના હB7ડ _ુ`સને ઓળખી શકશે.
1:1:2 શીટ મેટલના હB7ડ _ુ`સનો ઉપયોગ કર બતાવશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે શીટ િવશે િવશે જોઈ ગયા આˆ આપણે શીટ મેટલમાંથી કોઈપણ મોડલ બનાવવા
માટB આપણે તેને લગતા હB7ડ _ુ`સની જZુર પડB છે તો આˆ આપણે તેને લગતા હB7ડ _ુ`સ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
માપ સાઈઝ Sમાણે દર ને દાગીનો તૈયાર કરવા મેઝર ટBપ અને માપ પટ નો અને 6કવેર ની જZુર પડB
છે તેવી જ ર તે આપણે શીટ મેટલમાંથી દાગીનો કB મોડલ બનાવવા હોય તો તેને લગતા હB7ડ _ુ`સની જZુર
ે હBમર બે7ડ6નીપ ˆવા સાધનોની જZુર પડB છે .
પડB છે તેના માટB 6નીપ, મેલટ
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માfહતી હાથના ઉપયોગ કર વપરાતા ચાટ

સાધનોને હB7ડ _ુ`સ કહB છે . શીટ
મેટલના મેઝર ગ હB7ડ _ુ`સ ધણા બધા
2 શીટ મેટલ _ુ`સ શીટમેટલ માટB ના માક³ગ છે .
(મેઝર ગ અને અને મેઝર ગ _ુ`સ કયા - 6ટ લ 6કવેર ચાટ

માક³ગ) છે તે જણાવો? - 6—Bચ આઉટ અને 6—ાઈબર
- કંપાસ
109
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
- Sીક પંચ
- સે7ટર પંચ
- હોલો પંચ
- પીન પંચ
- મેલટ
ે હBમર
- દરB ક _ુ`સનો કામ Sમાણે ઉપયોગ

3 ઉપયોગ.
કરવામાં આવે છે
- દરB ક _ુ`સનો ઉપયોગ કરતા પહBલા
કાળ . કાળ &ું શાખશો?
તેની કાળ જોઈ લેવી જોઈએ.ˆથી
તેનો ઉપયોગ કરવામાં કોઈપણ
Dતની અડચણ ઉભી થાય નહ .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
હB7ડ _ુ `સની માહ તી ની Dણકાર મેળવવી જોઈએ.પછ થી મેઝર ગ અને માક³ગ _ુ `સના િવશે Dત માહ તી
મેળવી લીવી જોઈએ.જZુર જણાય યાં આગળ ચાટનો પણ ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. શીટ મેટલ હB7ડ _ુ`સના નામ જણાવી તે ુ ં વણન કરો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
શીટ મેટલ હB7ડ _ુ `સનો ઉપયોગ
110
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : * %ા) ( : *+ '
ш ! : *V B ,... ા :
ш ા :ш 5#K$ XS o/(
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 શીટ મેટલ હB7ડ _ુ`સની યાદ બનાવી માહ તી આપી શકશે.
1:1:2 શીટ મેટલના હB7ડ _ુ`સનો યો]ય 6થાને યો]ય _ુ`સનો ઉપયોગ કર શકશે.
1:1:3 6નીપ Eારા શીટને કાપી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે માક³ગ _ુ`સ િવશે જોઈ ગયા હવે •ો”ગ mુજબ
ં દાગીનો તૈયાર કરવા શીટ ઉપર f—યા
કરવાની રહB છે .તેના માટB કટ ગ કરGુ ં પડB છે તો આˆ આપણે કટ ગ _ુ`સ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
દરB ક •ો”ગ Sમાણે ચોક અને સકલ વડB માક³ગ થાય છે . યારબાદ જZુર કાતર તેમજ મશીનો Eારા
દાગીનો તૈયાર થાય છે એ Sમાણે શીટના દાગીના બનાવવા માટB કયા _ુ`સ જોઈશે તેના િવશે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માહ તી શીટમેટલ વકમાં શીટ મેટલ કામમાં મેલટ

ે હBમરનો બોડ વક
ફટકાર મારવા માટB ઉપયોગ થાય છે ˆથી કર ને શીટ
કયા સાધનનો ઉપયોગ બગડતી નથી.
થાય છે ? - હBમર - 6નીપ - શીયસ
2 શીટ મેટલ માટB કટ ગ અને બે7ડ ગ
બે7ડ ગ, કટ ગ _ુ`સના નામ જણાવો? - 6કBલ અને કવ કટ ગ મશીન
111
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 _ુ`સ કાળ _ુ`સનો ઉપયોગ કરતી ુ ુ ળ હBમરનો ઉપયોગ કરવો

- કામને અ 1
વખતે &ું કાળ લેશો? - 6નીપ ઉપર ઓઈલી પદાથ લાગેલો
હોવો જોઈએ નહ
- કામ Sમાણેની 6નીપનો ઉપયોગ
કરવો.
- Dડાઅને મોટા કટ માટB શીયસનો
ઉપયોગ કરવો
- શીયસનો ઉપયોગ કરતા પહBલા
ચકાસણી કર લેવી જોઈએ.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
શીટમાંથી દાગીનો તૈયાર કરતા પહBલા માક³ગ અહને કટ ગ કયાબાદ •ો”ગ mુજબ
ં દાગીનો બનાવવા માટB
ખાસ હBમર,6નીપ,શીયસઅને શીયર મશીનનો તેમજ મેલેટની જZુ ર પડB છે તે િવશે આˆ આપણે જો^ુ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. _ુ`સ એટલેુ &ુ?

ં શીટ મેટલનો દાગીનો તૈયાર કરવા કયા કયા સાધનોની જZુર પડB છે તે જણાવો?
2. શીયસ મશીનના Sકાર જણાવી તેનો ઉપયોગ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
સો`ડર ગ આયન
112
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : + %ા) ( : *+ '
ш ! :+ ,... ા :
ш ા : S$!; H( .
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 સો`ડર ગની f—યા એટલે &ુ?
ં તેના િવશે માfહતી મેળવી શકશે.
1:1:2 સો`ડર ગ આયન ુ ં કામ અને તેના ઉપયોગ િવશેની Dણકાર મળવશે.
1:1:3 સો`ડર ગના Sકારોની Dણકાર મેળવશે.
1:1:4 સો`ડરના Sકારિવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે શીટ મેટલમાં 6ટB કસ અને Šૃવરની Dણકાર મેળવી હવે આˆ આપણે સો`ડર ગ
આયન અને સો`ડર િવશે તેના Sકાર અને ઉપયોગ ની માfહતી મેળવી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે કાગળને Šુદ
ં ર કB બી કોઈ વ6…ુથી ચોટાડ શકાય છે તેવી જ ર તે બે ધા…ુમાંથી બનેલાને
જોડવા માટB સો`ડર અને સો`ડર ગ આયનનો ઉપયોગ કર ને જોડવામાં આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 સો`ડર ગ સો`ડર ગ એટલે &ુ?

ં બે કB બેથી વધારB ધા… ુના ભાગોને આ •લેક બોડ
6થાઈ Zુપમાં જોડવા માટB ˆ — યા થાય
છે તેને સો`ડર ગ કહB છે .
સો`ડર ગ આયન એ એક _ુ`સ છે . તેને
ગરમ કર ને સો`ડર ગની f—યા કર
2 સો`ડર ગ આયન સો`ડર ગ આયનના •લેક બોડ
તેના ભાગોમાં હBડ, શ±ક, હB7ડલ હોય છે .
ના ભાગો ભાગો જણાવો?
તે ુ ં હBડ કોપર ુ ં બનેH ુ હોય છે અને
113
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
ગરમી ુ ં [ુવાહક છે .
હB7ડલ એ હોલમાં ફ ટ થાય છે . સ±ક એ
નળાકાર સળ ઓ હોય છે .
બેઝ ધારવાળો ભાગ હોય છે તે હBડની
નીચે આવેલો હોય છે .
- બે Sકાર
3 સો`ડર ગ સો`ડર ગ આયનના
- હBચેટ ટાઈપ
આયનના Sકાર Sકાર જણાવો?
- 6ટા7ડડ
- સોફટ સો`ડર : તે ુ ં ગલન બ @ુ ની“ુ

4 સો`ડરના Sકાર સો`ડરના Sકાર
હોય છે . તેની લીડ અને જસત mુ0ય
જણાવો?
ધા…ુ છે .
- હાડ સો`ડર : તે ુ ગલન બ @ુ 45
ડ ¦ીથી વgુ હોય છે .
તેનાથી બનેલા જોઈ7ટની તાકાત વgુ
હોય છે . તેમાં કોપર, ઝ ક, ટ ન, ફો6ફરસ
વગેરB હોય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ધા… ુના બે અથવા બેથી વધારB ભાગોને અધ કાયમી જોડાણ માટB સો`ડર ગની f—યા કરવામાં આવે છે .
સો`ડરની f—યા સો`ડર ગ આયન નામના _ુ`સનો ઉપયોગ કર ને કર શકાય છે . તેના mુ0ય ભાગોમાં હBડ, સેક
અને હB7ડલ હોય છે . તે હBચેટ ટાઈપ અને 6ટા7ડડ એમ બે Sકારના હોય છે . અને સો`ડરપણ બે Dતના હાડ
સો`ડર અને સોફટ સો`ડર હોય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. સો`ડર ગ એટલે &ું તેની f—યા સમDવો?

2. સો`ડર ગ આયનના Sકાર અને ઉપયોગ જણાવો?
3. સો`ડર ગ આયનના ભાગો જણાવો ?
4. સો`ડરના Sકાર આપી તેનો ઉપયોગ કયાં આગળ થાય છે તે જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ૃ ર
6ટB કસ અને Šવ
114
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : M %ા) ( : *+ '
ш ! :+ A ,... ા :
ш ા : #к E ku !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ¶ુવરના ઉપયોગો િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે શીટ મેટલમાં વપરાતા હB7ડ _ુ `સ િવશે જો^ુ હવે આˆ આપણે શીટને વાળવા, કાપવા કB
જોડાણ કરવાની જZુર પડB છે તો આવા Š ૃવર નામના _ુ`સ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
શીટ મેટલ વકમાં સીમને લોક તેમજ બંધ કરવા માટB ઉપયોગી _ુલને ¶ુવર કહB છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પર ચય શીટ મેટલ વકમાં શીટમેટલ કાયમા કોઈ પણ સીમને કાયમાં

સાધાને લોક કરવા લેતા પહBલા તેને લોક કરવા અથવા \લોઝ
માટB ના સાધન ુ ં નામ કરવો જZુર છે . તેમ કરવામાં ન આવે તો
જણાવો જોઈ7ટ નીFફળ જવાની શ{તા રહB છે .
આ _ુલનો નીચેનો છે ડો ખાંચ ધરાવતો
હોઈ છે ˆ સીમની ઉપર બેસાડ ને ¶ુવ
સીમ તૈયાર કરB છે .
115
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 સાઈઝ ¶ુવર 3mm, 4mm, 5mm વગેરB સાઈઝમાં

ઉપ`•ધ હોઈ છે સામા7ય ર તે ¶ુવર ફો`ડ
કરતા 1.5mm પહોળા રાખવામાં આવે છે .
Dડાઈ ધરાવતા મટ ર યલ માટB ફો`ડની
પહોળાઈ કરતા 3mm મોટા ¶ુવરનો
સૌ Sથમ જો”7ટને પોઝીશનમાં ગોઠવી

3 \લોઝ ગ અને
મેલટ
ે વડB \લોઝ કરવામાં આવે છે . યાર
લોfકªગ
બાદ ¶ુવરને બંધ છે ડા પર ગોઠવવામાં
આવે છે . ¶ુવરને થો~ુ ²ગલમા ગોઠવાઈ
છે જોઈ7ટની ધાર ¶ુવરને ગોઠવવા માટB
ગાઈડ 2ુર પાડB છે . યાર બાદ મેલટ
ે વડB
ફટકો મારવામાં આવે છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
¶ુવર એ એક \લો%ઝગ fડવાઈસ છે , ˆના tારા શીટ મેટલના કોઈ પણ સીમને લોક તેમજ બંધ કર શકાય
છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ¶ુવરની અલગ અલગ સાઈજ જણાવો?

2. ¶ુવરનો {ા વક માટB ઉપયોગ થાય છે ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
6ટB ક અને ¶ુવર
116
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : M %ા) ( : *+ '
ш ! :+ B ,... ા :
ш ા : #к E v !
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 6ટB \સના ઉપયોગો િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
1:1:2 6ટB \સના Sકારો િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
¶ુવરનો ઉપયોગ સીટ મેટલ વકમા {ા હB… ુ માટB કરવામાં આવે છે .
. E ?A!Fા :
ુ ુ ળ ન હોઈ
6ટB \સ શીટ મેટલ વક ુ ં એનવીલ છે . xયા મશીન ઝડપથી ઉપલ•ધ ન હોઈ કB વાપરવા અ 1
તેવી જ]યાએ ઉપયોગ થાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પર ચય 6ટB \સ નો ઉપયોગ હBમર તથા મેલટ

ે વડB
બ±ડ ગ, સીમીગ, ફોમåગ કાય માટB થાય છે .
2 મટ ર યલ 6ટB \સ કા6ટ આયન અથવા કા6ટ 6ટ લમાંથી
3 6ટB કના Sકારો (1) હBચટ

ે 6ટB ક :- આ 6ટB \મા એક તી·ણ
અને સીધી ધાર હોય છે . ˆને એક બા’ુ એ
%બવેલ કરવામા આવેલ હોય છે . તેનો
ઉપયોગ શીટ મેટલની ધારને વાળવા,
બો ઘડવા તથા વાસણો બનાવવા માટB
થાય છે .
(2) હાફ mુન 6ટBક :- તેનો આકાર અધ
ચંEકાર હોય છે . તેનો ઉપયોગ મેટલ ડ 6ક
117
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
પર ˜લ±જ બનાવવા માટB થાય છે .

(3) ફનલ 6ટBક :- આ 6ટB કનો આકાર શં1ુ
ˆવો હોય છે . તેનો ઉપયોગ ગરણીનો
આકાર બનાવવા તથા સીમ ગ માટB થાય
છે .
(4) બીક આયન :- આ 6ટB કને બે હોન હોય
છે . એક ટBપર શં1ુ આકારનો તથા બીજો
હોન લંબચોરસ આકારની એનવીલ ˆવો
હોય છે .
(5) —B ઝીગ આયન :- આ 6ટB કને બે
લંબચોરસ આકારના હોન હોય છે ˆમા એક
•લેન અને બીજો હોન અલગ અલગ સાઈજ
ના 6લોટની હાર ધરાવતો હોય છે
(6) •લેનીસ ગ એનવીલ :- કોઈ પણ
સપાટ ને ˜લેટ કરવા માટB આ 6ટB કનો
ઉપયોગ થાય છે
(7) હોસ :- આ 6ટB ક બે છે ડાથી આધાર
આપે છે તેના બે આમ પૈક એક આમ થોડો
ઓફસેટ કર નીચેની તરફ વાળે લો હોય છે .
બæે આમના છે ડB ચોરસ હોલ આપવામા
આવે છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
6ટB ક એ એક Sકાર ુ ં એનવીલ છે ˆનો ઉપયોગ હBમર તથા મેલેટ વડB બ±ડ ગ સીમ ગ તથા ફોમåગ કાયr માટB
થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. 6ટB કનો ઉપયોગ જણાવો.

2. 6ટB કના Sકારો જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
શીટ મેટલ જોઈ7ટ અને એલાઉ7સ
118
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "#$ (!&
к ! : M %ા) ( : *+ '
ш ! :+ ,... ા :
ш ા :ш જ [K E < ાoK
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 સીમના Sકાર તથા ઓળખાણ િવશે Dણકાર મેળવી શકશે.
1:1:2 હBમ એટલે &ુ?
ં અને તેના Sકાર િવશેની Dણકાર મેળવશે.
1:1:3 જોઈ7ટ એલાઉ7સ કોને કહBવાય તે િવશેની Dણકાર મેળવશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે સો`ડર ગ, ફલકસ અને તેના Sકાર િવશે જોઈ ગયા હવે આˆ આપણે શીટ મેટલના
જોઈ7ટ અને એલાઉ7સ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે આપણે કાગળને વાળ એ છ એ અને તે ુ ં Šુદ
ં ર વડB જોડાણ કર એ છ એ અને ’ુ દા ’ુ દા
આકાર બનાવીએ છ એ તેવીજ ર તે લોખંડની શીટ કB પતરાની શીટને વાળ ને અને ’ુ દા ’ુ દા જોડાણ કર ને
આપણે ’ુ દા ’ુ દા આકાર કB દાગીના બનાવી શક એ છ એ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 શીટમેટલ શીટ મેટલના જોઈ7ટ શીટના બે _ુકડાને એક બીD સાથે બોડ વક

જોઈ7ટ એટલે &ુ?
ં જોડવાથી જોઈ7ટ તૈયાર થાય છે .
2 શીમના Sકાર શીમના Sકાર કયા - લેપ સીમ , Šૃવ સીમ, સ ગલ
કયા છે ? ૃ સીમ.
સીમ, ડબલ સીમ, ડબલ Šવ
3 હBમના Sકાર હBમ એટલે &ુ?

ં હBમના શીટની ફો`ડ ગ કરB લી ધારને અથવા બોડ વક
Sકાર કયા કયા છે ? બોડને હBમ કહB છે .
119
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
- સ ગલ હBમ
- ડબલ હBમ
- વાયરવાળ એજ
દાગીનાની ચોકકસ સાઈઝ મેળવવા
4 જોઈ7ટ જોઈ7ટ એલાઉ7સ બોડ વક
એલાઉ7સ કોને કહBવાય? જોઈ7ટ બનાવતી વખતે માપ કરતા
વધારB મટ ર યલ રાખવાની f—યાને
એલાઉ7સ કહB છે . તેનો આધાર ધા… ુ
ની Dડાઈ તથા ફો`ડ ગની ધાર પર
રહBલો હોય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
શીટ મેટલના બે પીસને એકબીD સાથે સહBલાઈથી જોઈ7ટ તૈયાર થાય છે . ધા… ુના બે પીસની બે ધારોને
એક બીD સાથે જોડવાથી બનતા જોઈ7ટને સીમ કહBવાય છે . સીમના Sકાર હોય છે ˆ લેપ સીમ, Šૃવ સીમ,
સ ગલ સીમ, ડબલ સીમ વગેરB. ફો`ડ ગ કર ને બનાવેલ ધાર અથવા બોડરને હBમ કહB છે . હBમને પણ સ ગલ
હBમ, ડબલ હBમ, વાયરવાળ હBમ હોય છે . દાગીનાની ચોકકસ સાઈઝ મેળવવા માટB એલાઉ7સ રાખવામાં
આવે છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. સીમના Sકાર જણાવો?

2. હBમ એટલે &ુ?
ં હBમના Sકાર જણાવો?
3. જોઈ7ટ એલાઉ7સ કોને કહBવાય છે ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
સો`ડર અને ફલકસ
120
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "#$ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : += ,... ા :
ш ા : S$! E % к
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ફલકસનો ઉપયોગ તથા કામ િવશે Dણી શકશે.
1:1:2 ફલકસની પસંદગી િવશે Dણી શકશે.
1:1:3 ફલકસ ુ વગnકરણ િવશે Dણી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે સો`ડર ગ આયન અને તેના ઉપયોગ, ભાગો અને Sકાર િવશે જો^ુ આˆ આપણે
ફલકસના Sકાર અને ઉપયોગ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆમ આપણે વાળ ધોવા શેT2ુનો ઉપયોગ કર એ છ એ ˆનાથી વાળની ચીકાશ @ુર થાય છે અને વાળને
સાફ કરB છે . તેવીજ ર તે ફલકસથી સો`ડર ગ દરTયાન ધા… ુની સપાટ સાફ કરB છે અને સો`ડર ને
પીગળવામાં મદદ કરB છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ફલકસ ુ ં કાય ફલકસ સો`ડર ગ - ધા…ુની સપાટ ને ઉપરથી ઓકસાઈડ બોડ વક

કરતી વખતે કBવી @ુર કરB છે .
ર તે કામ કરB છે ? - ારણ થ… ુ અટકાવે છે .
- પીગળે લા સો`ડરને વહBવડાવવામાં
મદદ કરB છે .
ફલકસની પસંદગી - જોઈ7ટને મજ9ુત બનાવે છે .

2 ફલકસની
કઈ ર તે કરવામાં - સો`ડર ુ ં તાપમાન
પસંદગી બોડ વક
આવે છે ? - સો`ડર ગની f—યા દરTયાન જોડાણ
121
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 વગnકરણ ફલકસ ુ ં વગnકરણ - ધા… ુના Sકાર

કBવી ર તે થાય છે ? mુ0ય બે વગમાં વહBચવામાં આવે છે . બોડ વક
- કોરોઝીવ ફલકસ
- નોન કોરોઝીવ ફલકસ
ફલકસના Sકાર કયા - હાઈ•ોલીક એસીડ

4 ફલકસના Sકાર
કયા છે ? - ઝ ક કાબrરાઈડ
બોડ વક
- એમોનીયમ કલોરાઈડ
- રB ઝીન
- પે6ટ
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ફલકસ સો`ડર ગના કામ દરTયાન ધા… ુની સપાટ પરથી ઓકસાઈડ @ુ ર કરB છે . ધા… ુ ુ ં ારણ થ…ુ
અટકાવે છે . આપણે જયા સો`ડર કરવા ુ ં હોય તે જ]યાએ વહBવડાવી શક એ તેવી ર તે મદદ કરB છે .
જોઈ7ટને મજ9ુત કરB છે . સો`ડર ગ ુ ં તાપમાન, Sકાર, વગnકરણ, પસંદગી વગેરB િવશે જો^ુ.ં તેના Sકાર
mુ0ય બે છે કોરોઝીવ અને નોન કોરોઝીવ તેના Sકાર હાઈ કોરોઝીવ, ઝ ક કોરોઝીવ, એમોનીયમ કોરોઝીવ
રં ગીન પે6ટ િવશે જો^ુ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. સો`ડર ગ કામમાં ફલકસ કઈ ર તે ઉપયોગી છે ?

2. ફલકસની પસંદગી કરતી વખતે કઈ કઈ બાબતો ુ ં Nયાન રાખGુ ં જોઈએ.?
3. ફલકસ ુ ં વગnકરણ, ઉપયોગ, Sકાર િવશે ુ ં વણન કરો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
dેઝ ગ
122
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : +* ,... ા :
ш ા : wU;
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 dેઝ ગ S— યાનો ઉપયોગ અને dેઝ ગ ફ લર મેટલનો પર ચય
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: *'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે હાડન ગ અને કા•^ુરાઇઝ ગ Sક યા િવશે માહ તી મેળવી.
. E ?A!Fા :
dેઝ ગ S— યા એટલે બેઝ ધા…ુને ગરમ કર જોડવાની S— યા છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા5& / 5&K
1 dેઝ ગ S— યા િવશે dેઝ ગ એટલે &ુ?

ં dેઝ ગ એ એક સો`ડર ગ S— યા
માહ તી છે . ˆમા બેઝ મેટલને ગરમ
કરવામા આવે છે . તેમા નોન ફBરસ
ફ લર વાપરવામા આવે છે .
dેઝ ગ ફ લર મેટલના બે Sકાર છે .
1) કોપર બેઝ એલોય
2) િસ`વર બેઝ એલોય
2 dેઝ ગ ˜લ\સ નો
પર ચય
3 dેઝ ગના ફાયદા

મયાદા અને
તફાવત
123
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
• dેઝ ગ S— યા સો`ડર ગ S— યા ˆવી જ છે . તેમા બેઝ ધા…ુને ગરમ કરવામા આવે છે અને ફ લર મેટલ
વપરાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: +'
• dેઝ ગ એટલે &ું ? અને dેઝ ગ ફ લર મેટલના Sકાર વણવો.

.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ર વેટ અને તેના Sકાર
124
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : T %ા) ( : *+ '
ш ! : ++ ,... ા :
ш ા : !& E ા Aкા!
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ર વેટનો ઉપયોગ કઈ જ]યાએ કરવામાં આવે છે તેના િવશેની Dણકાર મેળવશે.
1:1:2 ર વેટના ભાગો અને તે ુ વગnકરણ િવશે +ાન મેળવી શકશે.
1:1:3 ર વેટ ુ મટ ર યલ અને Sકાર િવશે Dણકાર મેળવશે.
1:1:4 ખાસ Sકારના ર વેટ િવશે Dણી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે શીટ મેટલના જોઈ7ટ તથા એલાઉ7સ િવશે જો^ુ આˆ આપણે ર વેટ અને તેના Sકાર,
મટ ર યલ, 6પેસીફ કBશન તથા ખાસ Sકારના ર વેટ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે નટ અને બો`ટને જોડાણ કર 6પેનરથી આપણે »ટા કર શક એ છ એ તેને કામ ચલાઉ
જોડાણ કહ એ છ એ તથા વે`ડ ગને આપણે કાયમી જોડાણ કહ એ છ એ આˆ આપણે અધ કાયમી જોડાણ
એવા ર વેટ અને તેના Sકાર િવશે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ર વેટનો ઉપયોગ ર વેટનો ઉપયોગ કઈ ફBdીકBશન કામ ˆમ કB હવાઈ જહાજ, બોડ વક

જ]યાએ કરવામાં 2ુલ, —Bઈન, બોઈલર, બનાવવા માટB
આવે છે ? તેમાં વપરાતી •લેટોને જોડવા માટB
ર વેટનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે .
જયાં આગળ dેઝ ગ થ… ુ ન હોય, બોડ વક
ર વેટ ુ ં 6પેસીફ કBશન વે`ડ ગ થ…ુ ન હોય, યાં ર વેટ થાય છે .

2 6પેસીફ કBશન
જણાવો? ર વેટના સેકની લંબાઈ, મટ ર યલ,
સાઈઝ, હBડના આકાર
125
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 ર વેટના ભાગો ર વેટના ભાગો કયા - હÃડ,

કયા છે ? - બોડ ,
- ટB ઈલ,
4 મટ ર યલ ર વેટને કઈ ધા…ુમાંથી લો કાબન 6ટ લ, dાસ, કોપર, ચાટ

બનાવવામાં આવે છે ? એ`^ુમીનીયમ
5 ર વેટના Sકાર ર વેટના Sકાર કયા પેન હBડ ર વેટ, 6નેપ હBડ, કોનીકલ હBડ, બોડ વક
કયા છે ? કાઉ7ટર સ±ક હBડ, મશZુ મ હBડ,
ફલેટ હBડ ર વેટ
ખાસ Sકારના ર વેટ બાય Wુક RB ડ ર વેટ, પોપ ર વેટ,
6 ખાસ Sકારના
કયા કયા છે ? ઓક6•લોઝીવ ર વેટ
ર વેટ
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ફBdીકBશન કામ માટB ˆવા કB વહાણ, —Bઈન, 6Rકચરલ, 6ટ લ કામ, બોઈલર, હવાઈ જહાજ જોડવા માટB
ર વેટ વપરાય છે . આ એક ફા6ટનર છે . ˆ અધ કાયમી જોઈ7ટ તર કB ઓળખાય છે . જયાં આગળ વે`ડ ગ કB
dેઝ ગ શકય ન હોય યાં આગળ ર વેટ કામમાં લાગે છે . આ ર વેટ વે`ડ ગથી ઉદભવતી ગરમીથી તેના
6Rકચરમાં ફBરફારને @ુર કરવા ર વેટનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ર વેટનો ઉપયોગ કયા કરવામાં આવે છે ?

2. ર વેટના ભાગો અને તે ુ ં 6પેસીફ કBશન જણાવો?
3. ર વેટના Sકાર જણાવી તે ુ ં મટ ર યલ જણાવો?
4. ખાસ Sકારના ર વેટ િવશે Dણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ર વેટ ગ _ુ`સ
126
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : T %ા) ( : *+ '
ш ! : +M ,... ા :
ш ા : !& ; XS
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ર વેટ ગ માટB ના હB7ડ _ુ`સની Dણકાર મેળવશે.
1:1:2 ર વેટ ગ માટB ના હB7ડ _ુ`સનો ઉપયોગની Dણ થશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ર વેટના Sકાર, 6પેસીફ કBશન, ભાગો અને ખાસ Sકારના ર વેટ િવશે જો^ુ. આˆ
આપણે ર વેટ ગ કરવા માટB હB7ડ _ુ`સની જQર યાત રહB છે .
. E ?A!Fા :
ˆ ર તે નટ અને બો`ટ Eારા બે ધા…ુના _ુકડાને જોડ શકાય છે . તે જ ર તે કામ ચલાવ જોડાણ માટB
ર વેટ ગ વડB જોઈ7ટ કર શકાય છે . ˆ અધ કાયમી જોડાણ છે . ર વેટમાં એક છે ડB હBડ હોય છે અને બીD
છે ડB લોક કરવા હBડની જરર યાત રહB છે . ર વેટ ગ _ુ`સની મદદથી બને છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ર વેટ ગ માટB ના ર વેટ ગ કરવા માટB • ર વેટ સેટ : ર વેટ •લેટમાં દાખલ •લેક બોડ
હB7ડ _ુ`સ અને કયા હB7ડ _ુ`સનો કયા પછ બંને •લેટોને એક બીD
તેનો ઉપયોગ ઉપયોગ કરવામાં સાથે ન ક લાવવા માટB થાય છે .
આવે છે .? • ડોલી : ર વેટના અગાઉથી બનાવેલા
હBડ ુ ં કુ શાનથી બચાવવા માટB
આધાર માટB ઉપયોગ થાય છે .
• 6નેપ : ર વેટને •િતમ આકાર
આપવા
• • ફટ : ર વેટ ગ હોલને એકજ લાઈન
માં ગોઠવવા માટB
127
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
કTબાઈ7ડ -ર વેટ સેટ અને એ`^ુમીનીયમ

ના ર વેટ માટB
પીપ-હાથની મદદથી R ગર મીકBનીઝમ
Eારા પીપ ર વેટ કરવા માંટB ઉપયોગ
- કોક ગ _ુલ એક •લેટના છે ડાને બી
ચાટ
•લેટ પર દબાવવા તથા ર વેટના હBડને
•લેટ પર દબાવવા માટB .
2 કોક ગ _ુલ કોક ગ _ુલનો
- એક •લેટની સપાટ ને બી •લેટની
ઉપયોગ કયાં થાય
સપાઠ ને દબાવીને લીકçુફ બનાવવા
છે ?
3 ફલર ગ _ુ લ ફલર ગ _ુ લનો
સ ગલ ર વેટBડ લેપ જોઈ7ટ
ઉપયોગ કયા થાય
ડબલ ર વેટBડ લેપ જોઈ7ટ
છે ?
સ ગલ ર વેટBડ બટ જોઈ7ટ •લેક બોડ
ર વેટ જોઈ7ટના
4 ર વેટ જોઈ7ટ ડબલ ર વેટBડ બટ જોઈ7ટ
Sકાર કયા છે ?
- હોલ વsચે ુ ં •તર ઓ» હોGુ
- •લેટની સફાઈ યો]ય ન હોય
- હોલ •લેટની fકનાર થી ન ક હોવો
ર વેટ જોઈ7ટ ખરાબ
5 ર વેટ જોઈ7ટ
થવાના કયા કારણો
ખરાબ થવાના
છે ?
કારણો
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
કાય મ ર વેટ ગ માટB હB7ડ _ુ`સનો ઉપયોગ થાય છે . હB7ડ _ુ`સ ˆવા કB ર વેટ સેટ, ડોલી, 6નેપ,
બમબ ઈ7ડ, ર વેટ સેટ, પોપ ર વેટ કોક ગ અને ફલર ગ _ુ`સ વગેરB ફલર ગ _ુ`સનો લીક 2 ૃફ માટB થાય
છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. હB7ડ ર વેટ ગ માટB ના _ુ `સનો ઉપયોગ જણાવો?

2. હB7ડ _ુ `સનો ઉપયોગ કઈ જ]યાએ કરવામાં આવે છે ?
3. કોક ગ અને ફલર ગ _ુ`સનો ઉપયોગ કયા કરવામાં આવે છે ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ર વેટ ગ પyધિત
128
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : T %ા) ( : *+ '
ш ! :+ ,... ા :
ш ા : !& ; /L '
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ર વેટડ જોઈ7ટ ની Dણકાર મેળવશે.
1:1:2 ર વેટડ જોઈ7ટ ખરાબ થવાના કારણો ની Dણકાર મેળવશે.
1:1:3 ર વેટ ઇ7ટરફર7સ ની Dણકાર મેળવશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ર વેટ ગ _ુ`સ િવશે જો^ુ. આˆ આપણે ર વેટBડ જોઈ7ટ િવશે જોઈ&ું
. E ?A!Fા :
ક76Rકશન અને ફB%dકB શન કાય માં િવિવધ જQfરયાત Sમાણે િવિવધ જોઈ7ટ બનાવવામાં આવે છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ર વેટડ જોઈ7ટ ર વેટBડ જોઈ7ટ ના • સ ગલ fરવેટBડલેપ જોઈ7ટ : સૌથી •લેક બોડ

ના િવિવધ Sકાર Sકાર {ાં {ાં છે ? સરળ અને વgુ ં Sમાણ માં વપરાતો
જોઈ7ટ.તેમાં fરવેટ ની એક જ હાર
હોય છે .
• ડબલ fરવેટBડલેપ જોઈ7ટ: સ ગલ
fરવેટBડલેપ જોઈ7ટ કરતા વgુ ં
મજ9ુત જોઈ7ટ છે . તેમાં fરવેટ ની બે
હાર હોય છે .
• ડબલ fરવેટBડ ગDગ જોઈ7ટ :
તેમાં fરવેટ ની હાર સીધી ન ગોઠવતા
129
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
િ કોણ ˆવી રચના માં ગોઠવાય છે .

સ ગલ 6RB પ બã જોઈ7ટ:--જયારB •લેટ
ના છે ડા ને જોડવા ના હોય યારB વપરાય
છે .બે •લેટ ના છે ડા ને અડકાવી ઉપર એક
6RB પ mુકવામાં આવે છે .
ડબલ 6RB પ બã જોઈ7ટ:--.બે •લેટ ના
છે ડા ને અડકાવી ઉપર અને નીચે એમ બે
6RB પ mુકવામાં આવે છે .
2 ર વેટ જોઈ7ટ ર વેટ જોઈ7ટ ખરાબ

- હોલ વsચે ુ ં •તર ઓ» હોGુ
ખરાબ થવાના થવાના કારણો ચાટ
- •લેટની સફાઈ યો]ય ન હોય
કારણો જણાવો.
- હોલ •લેટની fકનાર થી ન ક હોવો
- જQર સાઈઝ કરતા fરવેટ નાનો હોવો.
3 ર વેટ
જયારB રાઉ7ડ હBડ બનાવવાનો હોય યારB
ઇ7ટરફર7સ ઇ7ટરફર7સ X=d x (1.3~1.6)
L=T+d(1.3~1.6)
જયારB ˜લેટ હBડ બનાવવાનો હોય યારB •લેક બોડ
L=T+d(0.8~1.2)
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ક76Rકશન અને ફB%dકBશન કાય માં િવિવધ જQfરયાત Sમાણે િવિવધ જોઈ7ટ બનાવવામાં આવે છે .ˆમાં સ ગલ
ડબલ,ર વેટ ગ કરવામાં આવે છે .અmુક yયાન ના આપવામાં આવે તો fરવેટ જોઈ7ટ િનFફળ જવાની શ{તા છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ર વેટBડ લેપ જોઈ7ટ ના Sકાર જણાવો

2. ર વેટBડ બã જોઈ7ટ ના Sકાર જણાવો
3. fરવેટ જોઈ7ટ િનFફળ જવાના કારણો જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
સેફટ ઇન વે`ડ ગ શોપ
130
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : V %ા) ( : *+ '
ш ! : +T ,... ા :
ш ા : % &. S$; ш/
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 વે`ડ ગના વગnકરણ િવશે Dણી શકશે
1:1:2 વે`ડ ગ દરTયાન લેવાની થતી કાળ ઓ િવશે Dણી શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ર વેટ અને ર વેટ ગ જોઈ7ટ િવશે જો^ુ. આˆ આપણે વે`ડ ગના વગnકરણ અને
વે`ડ ગની Sf—યા દરTયાન લેવાની થતી કાળ ઓ િવશે જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆમ આપણે વન દરTયાન યો]ય જ]યા માટB યો]ય .યj\તની પસંદગી કર એ છ એ એ જ ર તે xયાં બે
ધા… ુઓને જોડવાની થતી હોય યાં તેને અ Qુ પ યો]ય Sકારની વે`ડ ગ Sf—યાની પસંદગી કરવી જોઈએ તેમજ
તેને અ Qુ પ કાળ પણ રાખવી જોઈએ.
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 વે`ડ ગ &ું છે ? જયારB બે ધા…ુઓને બે સમાન અથવા અસમાન ધા…ુને બાÎ બોડવક
જોઈ7ટ કરવી હોય ગરમી આપીને કB દબાણ આ•યા વગર
તો &ું કરGું ? એકબીD સાથે કાયમી જોડાણની Sf—યા
ને વે`ડ ગ કહB છે .
2 વે`ડ ગના Sકાર બે લોખંડના _ુકડા વે`ડ ગના Sકાર

કBવી ર તે જોડ (1) ઓટો નીયસ વે`ડ ગ બોડ વક
શકાય? (2) હBRો ઓટો નીયસ વે`ડ ગ
બે તાંબાના _ુ કડા વે`ડ ગના પેટા Sકાર
131
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
કBવી ર તે જોડ (A) ગેસ વે`ડ ગ

શકાય ? (B) આક વે`ડ ગ
(C) રB ઝી6ટ7સ વે`ડ ગ
બોડ વક
વે`ડ ગ કરતી - યો]ય ધા…ુને જોડવા માટB યો]ય
3 વે`ડ ગ કરતી
વખતે &ું કાળ વે`ડ ગ પyધિતની પસંદગી કરવી.
વખતે લેવાની થતી
કાળ ઓ રાખશો ?
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
વે`ડ ગના વગnકરણ િવશે Dણકાર મેળવવી અને યો]ય ધા…ુ જોડાણ માટB યો]ય વે`ડ ગ પyધિતની પસંદગી
કરવી. અને વે`ડ ગ દરTયાન લેવાની થતી કાળ િવશે આˆ આપણે જોઈ&ુ.ં
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. લોખંડના બે _ુ કડા જોડવા માટB કઈ વે`ડ ગ પyધિત પસંદ કરવી જોઈએ તે જણાવો?
2. તાંબાના બે _ુ કડા જોડવા માટB કઈ વે`ડ ગ પyધિત પસંદ કરવી જોઈએ તે જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
આક વે`ડ ગ _ુ`સ અને એસેસર ઝ
132
к ા ા .......................... F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"#$ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : V %ા) ( : *+ '
ш ! : +V ,... ા :
ш ા : Hк S$; XS E < !&U
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 આક વે`ડ ગ _ુ`સ તથા એસેસર ઝને ઓળખી શકશે.
1:1:2 આક વેલડ ગ _ુ`સ અને એસેસર ઝનો ઉપયોગ કર શકશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે વે`ડ ગ શોપમાં ગેસ વે`ડ ગ અને આક વે`ડ ગ દરTયાન વપરાતી સાવચેતીઓ િવશે
જો^ુ હવે આˆ આપણે આક વે`ડ ગ શોપમાં કામમાં આવતા _ુ`સ અને એસેસર ઝ િવશે જોઈ&ું
. E ?A!Fા :
ˆ Sમાણે આપણે 61ુટર કB મોટર સાઈકલ ર પેર ગ કરાવતી વખતે ’ુ દા ’ુ દા 6પેનરની જZુર પડB છે તેવી જ
ર તે વે`ડ ગ કરવા માટB પણ ’ુ દા ’ુ દા _ુ`સ તથા તેને લગતી એસેસર ઝની જZુર પડB છે . ˆથી આપણને કામ
સરળતાથી કર ને અક6માત થતો અટકાવી શકાય છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 આક વે`ડ ગ _ુ`સ આક વે`ડ ગ 1 /; 5# ! - 6લેગ @ુર કરવા ગેજ(6ટા7ડડ

તથા એસેસર ઝ દરTયાન કયા કયા મીડ યમ કાબન 6ટ લની બનેલી હોય છે . વાયર ગેજ)
_ુ`સ તથા ા(! wш - 6લેગ તથા ધા… ુની સપાટ
એસેસર ઝને સાફ કરવા,
ઉપયોગમાં લેવામાં S$; 5#K$ a& - lખ તથા ચહBરાને ધા… ુ Sમાણે
આવે છે ? બચાવવા, શીટના _ુકડા
%&S ! ` ા - હB`મેટ સાથે ફ ટર કર ને મેળવવા
વાપરવામાં આવે છે .
1/ S - ચીપ ગ દરTયાન
પોપડ ઓથી બચવા માટB,
133
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
| - વે`ડ ગ કરB લી ગરમ ધા…ુ કB

હBમર ગ દરTયાન જોબ પકડવા
[ !" $ 5 S$! - ઈલેકRોડને પકડવા
માટB,
Hк к \/ - વક ટB બલને જોડાણ માટB ,
S$; # - જોબને ટB કો આપવા
અને એસેTબલી કરવા,
<A - લેધરમાંથી બનાવેલ હોય છે
શર રના ર ણ માટB ,
5#K$ ` U - ઈલેકR ક શોકથી બચવા,
ગરમીથી અને ઉડતા તણખાથી બચવા
માટB ઉપયોગ થાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આક વે`ડ ગ દરTયાન વે`ડ ગ શોપમાં ’ુ દા ’ુ દા _ુ `સ તથા એસેસર ઝનો ઉપયગ થાય છે . ˆવા કB ચીપ ગ
હBમર, વાયર dશ, હB7ડ સ— ન, હB`મેટ 6— ન, ચીપ ગ ગોગ`સ, એSોન, ઈલેકRોડ હો`ડર વગેરB _ુ`સ અને
એસેસર ઝ વાપરવાથી આપÇુ કામ સરળતાવા• ચોકસાઈવા• અને જલદ થી થાય છે .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. આક વે`ડ ગ દરTયાન ઉપયોગમાં આવતા _ુ`સ જણાવો?

2. આક વે`ડ ગ દરTયાન ઉપયોગમાં આવે છે તે એસર ઝના નામ જણાવો?
3. વે`ડ ગ કરતી વખતે વે`ડ ગ હB7ડ 6— નનો ઉપયોગ શા માટB કરવામાં આવે છે તે જણાવો?
4. હB7ડ ]લોઝ પહBરવાથી થતા ફાયદાઓ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
આક વે`ડ ગ મશીન
134
к ા ા .......................... F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : V %ા) ( : *+ '
ш ! :M ,... ા :
ш ા : Hк S$; ш
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 આક વે`ડ ગ મશીન ુ ં કાય તથા ઉપયોગ િવશે આવડશે.
1:1:2 આક વે`ડ ગ મશીનના ’ુ દા ’ુ દા Sકાર ખબર પડશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે આક વે`ડ ગ _ુ`સ અને એસેસર ઝ િવશે શીખી ગયાં આˆ આપણે આક વે`ડ ગ મશીન ુ ં
કાય, ઉપયોગ તથા ’ુ દા ’ુ દા Sકાર િવશે શીખી&ું
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે મકાનમાં આપણે બ`બનો ઉપયોગ કર એ છ એ ˆ ઈલેકR સીટ માંથી Sકાશ શfકત માં Qપાંતર
થાય છે . તેવી ર તે ઈલેકR સીટ ુ ં ગરમીમાં Qપાંતર થાય છે . તેને આક વે`ડ ગ મશીન કહB છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 વે`ડ ગ મશીન ુ ં વે`ડ ગ મશીન ુ ં આક વે`ડ ગ દરTયાન એ.સી.કB ડ .સી. બોડ વક

કાય કાય &ું છે ? સ•લાય 2ુરો પાડવો. નીચા દબાણના
બોદરB જ અને ઉચો કરં ટ mુ0ય સ•લાય
માંથી બનાવવા. કરં ટનો જQર 2ુરવઠા ુ ં
િનયં ણને િનયમન કરવા.
આક વે`ડ ગ કયાં કયાં Sકાર છે ? - એ.સી. આક વે`ડ ગ મશીન

2 ચાટ
મશીનના Sકાર ડ .સી. વે`ડ ગ - ડ .સી. આક વે`ડ ગ મશીન
3
- ડ .સી. મોટર જનરB ટર સેટ
મશીન ના Sકાર
- એ7 ન જનરB ટર સેટ
કયાં કયાં છે ?
- રB કટ ફાયર સેટ
135
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
4 Sકાર એ.સી. મશીન કયા કયા છે ? * લાભ ચાટ

ના લાભ, ગેરલાભ - ઓછ fકªમત
- Dળવણી ખચ ઓછો
- ઓક •લો ઓછ થાય છે .
* ગેરલાભ બોડ વક
ુ ુ ળ નથી.
- નિન ફBશ માટB અ 1
- સલામતીના પગલાં િશવાય વાપર
શકા… ું નથી.
- ખાસ ઈલેકR ક વપરાશ છે .
* લાભ
5 ડ .સી. આક મશીન કયા કયા છે ? બોડ વક
- ફBરસ નોન ફBરસ બંને ધા… ુ માટB
ના લાભ, ગેરલાભ
- બધા જ Sકારના ઈલેકRોન વપરાય છે .
- અચળ ભાર અને કરં ટ ુ ં ચૌકકસ શફ ગ
* ગેરલાભ
- Dળવણી ખચ વgુ છે .
- ચૌકકસ સમયે આક •લોની mુ–કBલી
આવે છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આક વે`ડ ગમાં ગરમીનો 6 ોત ઈલેકR કસીટ વડB 2ુરો પડB છે . આ 6 ોત વે`ડ ગ મશીનમાંથી ¾ચા કરં ટ
અને નીચી દબાણના વો`ટB જના Qપમાં મેળવાય છે . આક વે`ડ ગના બે Sકાર છે . 1: એ.સી. આક વે`ડ ગ મશીન
2 : ડ .સી. મશીન વે`ડ ગ મશીન ડ .સી. મશીનના ણ Sકાર છે . 1: ડ .સી. જનરB ટર સેટ 2: એ7 ન જનરB ટર
સેટ 3: રB કટ . ફાયર સેટ
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. વે`ડ ગ મશીન ુ ં કાય &ું છે .?

2. આક વે`ડ ગ મશીનના Sકાર કયા કયા છે .?
3. ડ .સી. વે`ડ ગ મશીનના Sકાર કયા કયા છે .?
4. એ.સી. વે`ડ ગ મશીનના લાભ, ગેરલાભ જણાવો?
5. ડ .સી.વે`ડ ગ મશીનના લાભ, ગેરલાભ જણાવો?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ગેસ વે`ડ ગ _ુ `સ અને તેના ઉપકરણો
136
к ા ા .......................... F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"#$ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! :M ,... ા :
ш ા : S$; XS E ા o/к!F
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ઓj\સજન એસીટ લીન રB ]^ુલેટરના દB ખાવ Sમાણે …ુલના કર બતાવશે.
1:1:2 ગેસ વે`ડ ગમાં વપરાતી હોસ પાઈપના દB ખાવ Sમાણે ઉપયોગ કરશે.
1:1:3 બોટલો પર રB ]^ુલેટર અને હોસ પાઈપથી જોડાણ કર શકશે.
1:1:4 6પાક લાઈટરનો તથા સીલી7ડર ટોલીનો ઉપયોગ કરશો.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે શીટ મેટલ આક વે`ડ ગના જોડાણ કરવામાં ઉપયોગી સાધનો જોય ગયા તે પરથી ગેસ
વે`ડ ગ શોપ માં જQર _ુ`સો િવશે આˆ જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
આક વે`ડ ગ થી થીકનેશમાં જોડાણ કરતા જોઈ ગયા (શીખી ગયા) તો આˆ આપણે પાતળા મેટલ ઉપર
જોડાણ કરવા માટB ના સાધનો જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 માહ તી જQર સાધનો ગેસ વે`ડ ગમાં ઓj\સજન અને બોડ વક

જણાવો? એેસેટ લીન ુ ં િમêણ કર ફલેમ ઉ પ7ન
કર ગેસ વે`ડ ગ થાય છે
- વે`ડ ગ શી6ટમ
2 ઉપકરણ (સાધન 1. લો Sેશર
સામ¦ી) 2. હાઈ Sેશર

ચાટ
- ઓ.સીલી7ડર
- ઓ સીલી7ડર - એ સીલી7ડર
- ઓ.એ.Sેશર રB ]^ુલટ
ે ર
137
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
- રબર હોઝ
- હોઝ પાઈપ કનેકશન
- •લો પાઈપ માટB ુ ં જોડાણ
- વે`ડ ગ ટોચ
- 6પાક લાઈટર
- સીલી7ડર Rોલી
- 6પેનર, ટ પ ક લીનર, ગોગ`સ, એSોન
સળગતો ગેસ હોવાથી જોડાણ લીકBજ 2ુફ

3 કાળ કાળ &ું લેશો?
હોGું જોઈએ / લે હB7ડ રા.હB. Òેક Sમાણે
સાધનને ફBરવી ટાઈટ કરGુ ં 6પાક લાઈટર
નો ઉપયોગ કરવો જોડાણમાં યો]ય
કલેTપનો ઉપયોગ કરવો વકશોપ હવા
અવર જવર થઈ શકB તે Sમાણે હોવો
જોઈએ અj]નશામક યં ો તૈયાર રાખવા.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ગેસ વે`ડ ગ દવારા જોડાણ થાય છે તેનો ˆ ગેસનો ઉપયોગ થાય છે તેમજ તે માટB જQર સામાનનો યો]ય ર તે
ઉપયોગ કર ગેસ •લ7ટ તૈયાર કરવામાં આવે છે જQર સામાનમાં બે બોટલ રB ]^ુલેટર હોસ પાઈપ, •લો લેTપ,
6પાક લાઈટર િવગેરB.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ગેસ વે`ડ ગ માટB ના _ુ`સ અને જQર ઉપકરણો જણાવી વણન કરો.
2. ગેસ વે`ડ ગ ુ ં જોડાણ કરવા તેમજ કાય કરવા &ું કાળ લેશો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ઓj\સ એસીટ લીન સી6ટમ
138
к ા ા .................................. F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! :M ,... ા :
ш ા : 7}Q < &
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ˜લેમના O2- એસીટ લીનના દહનના Šુણોvર, રાસાયણીક S— યા, Sાથિમક અને સેકB7ડર દહન
. ા :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર, •લેક બોડ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉના લેશન ુ _ૂંકમા 2ુનરાવતન
. E ?A!Fા :
અહ આપણે ઓj\સ એસીટ લીન ˜લેમના રસાયણશાŸનો અ£યાસ કર &ુ ˆથી તેના લ ણો અને
અસરો િવશે 0યાલ આવે
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ˜લેમમા ઓj\સ - એક સં2 ૂણ દહન માટB સ2 ૂણ દહન

એસીટ લીનનો એસીટ લીનના એક ભાગ સામે
દહન Šુણોvર ઓj\સજનના અઢ ભાગની જQર
પડB
- 7^ુટલ ˜લેમ બનાવવા
ઓj\સજન : એસીટ લીન
1 2
- C2 H2 + 2.5 O2 - 2 cO2 + H2O +

ગરમી
2 રાસાયણીક S— યા C2 H2 + 2.5 O2
139
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 Sાથિમક દહન Sાથિમક દહન િવશે - આ દહન નોઝલની ટ પ પાસે નોઝલની ટ પ

જણાવો ઇનર કોનમા આકાર લે છે . પાસે ઇનરકોન
- ઇનરકોનની સામે મહvમ ગરમી
પેદા થાય છે .
- C2H2 + O2 - 2CO + H2 +
ગરમી
- આ દહન ˜લેમના બહારના

4 સેક7ડર દહન સેક7ડર દહન િવશે
આવરણમા આકાર લે છે .
જણાવો
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આ લેશનમા આપણે ˜લેમમા ઓj\સ એસીટ લીનનો દહન Šુણાકાર, રાસાયણીક S— યા, Sાથિમક દહન,
સેક7ડનર દહન િવશે સમ ગયા.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: +'
1. ˜લેમમા ઓj\સજન અને એસીટ લીનના દહન Šુણોvર િવશે જણાવો

2. રસાયણીક S— યા જણાવો
3. Sાથિમક તથા ìtિતય દહન િવશે સમDવો
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વે`ડ ગ જોઈ7ટ અને પોઝીશન
140
к ા ા .................................. F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) (:+ '
ш ! : M= A ,... ા :
ш ા : S$; જ .K E /Uш /ા A
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ધા…ુની વે`ડBબીલીટ
. &1; <$ :
1:2:1 વે`ડ ગ જોઇ7ટસના નmુના, ચોક, •લેક બોડ, ડ6ટર.
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આગળના લેશન ુ _ુકમા 2ુનરાવતન
. E ?A!Fા :
આ લેશનમા આપણે ’ુ દા ’ુ દા Sકારના વે`ડ ગ જોઇ7ટસ િવશે Dણી&ુ
=. ' ( !GH : %ા) (:* '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ધા…ુની ધા…ુની વે`ડBબીલીટ વે`ડBબીલીટ એટલે વે`ડ ગ દરTયાન

વે`ડBબીલીટ એટલે &ુ ? કોઇપણ Sકારની ઉ`ટ અસર વગર
સરળતાથી વે`ડ થઇ શકB તેવી મતા.
2 વે`ડ ગ જોઇ7ટસ ’ુ દા ’ુ દા Sકારના (1) Edge Joint (એજ જોઇ7ટ) શીટની

વે`ડ ગ જોઇ7ટસ Dડાય 1.2 mm કરતા ઓછ હોય તેના
િવશે જણાવો. માટB

(2) Lap Joint (લેપ જોઇ7ટ)
બે પીસને એકબીD પર ગોઠવી
વે`ડ ગ કરવામા આવે છે .
(1) સ ગલ ક લેટ લેપ જોઇ7ટ
(2) ડબલ ક લેટ લેપ જોઇ7ટ
141
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
(3) Corner joint (કોનર જોઇ7ટ): બæે

પીસને કાટwુણે (90) રાખી વે`ડ ગ
કરવામા આવે છે .
(1) \લશ કોનર જોઇ7ટ
(2) ઓપન કોનર જોઇ7ટ
(3) 1ુલ ઓપન કોનર જોઇ7ટ
(4) T Joint (T જોઇ7ટ) :
"T" આકારB વે`ડ ગ કરવા
(1) 6કવેર T જોઇ7ટ
(2) સ ગલ લેવલ T જોઇ7ટ
(3) ડબલ લેવલ T જોઇ7ટ
(4) સ ગલ "J" T જોઇ7ટ
(5) ડબલ "J" T જોઇ7ટ
(5) butt Joint (બã જોઇ7ટ)
એક જ સમતલમા રહBલા બે પીસને
એક બીજની સામે સામે ગોઠવી
વે`ડ ગ કરB તેને બã જોઇ7ટ કહBવાય
સમતલ
છે .
I. 6\વેર એજ
II. સ ગલ"V" બã જોઇ7ટ
III. સ ગલ"U" બã જોઇ7ટ
IV. સ ગલ"J" બã જોઇ7ટ
V. ડબલ "V'" બã જોઇ7ટ
VI. ડબલ "U" બã જોઇ7ટ
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: '
આ લેશનમા આપણે ધા…ુની વે`ડBબીલીટ , વે`ડ ગ જોઇ7ટસ િવશે સમ ગયા.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: '
(1) વે`ડBબીલીટ ની .યા0યા આપો

(2) એજ જોઇ7ટ િવશે જણાવો
(3) T જોઇ7ટ િવશે સમDવો.
(4) Lap જોઈ7ટ િવશે સમDવો.
(5) બã જોઇ7ટ િવશે જણાવો
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વે`ડ ગ પોઝીશન પાટ B
142
к ા ા .................................. F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "#$ (!&
к ! : %ા) ( : 45 '
ш ! : M= B ,... ા :
ш ા : S$; /Uш /ા B
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 પો%ઝશનો િવશે જણાવો:
˜લેટ પોઝીશન, હોર ઝો7ટલ પોઝીશન, વટÊકલ પોઝીશન, ઓવરહBડ
પોઝીશન અને તેના ફાયદા-ગેરફાયદા Dણશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર, બોડ, ચાટ પોઈ7ટર
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: '
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે વે`ડ ગ જોઇ7ટના Sકાર જોઈ ગયા.
. E ?A!Fા :
ઉપર નીચે બા’ુ સપાટ કB ઉપર સપાટ અને ઊભો વગેરB પોઝીશનમાં જોબને રાખીને કરવામાં આવતા
વે`ડ ગને પોઝીશન કહB છે .
=. ' ( !GH : %ા) ( : =+ '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ફલેટ ˜લેટ પોઝીશન જમીનને સમાંતર રાખેલા જોબ પર કરવામાં

પોઝીશન એટલે &ું ? આવતા વે`ડ ગને ˜લેટ પોઝીશન કહB છે .
તેના ફાયદા ફાયદા - જોઈએ તેટલો મજ9 ૂત જોબ બનાવી
જણાવો શકાય છે .
(1) સાર વે`ડ ગ લાઇન
(2) ઓછ મહBનતે સારો જોઇ7ટ
(3) બધી જ Dતના ઈલે\Rોડનો ઉપયોગ
(4) જોબ સ6તો બને છે .
હોર ઝો7ટલ જમીનની સપાટ ને 90˚ ને w ૂણે આડો-ઊભો રાખી
2 હોર ઝો7ટલ
પોઝીશન એટલે ને જોબ ઉપર આડ લાઇન મારવાની પોઝીશનને
&ું ? હોર ઝો7ટલ પોઝીશન કહB છે .
143
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
તેના ફાયદા %ા(>ા

જણાવો. (1) 6R\ચર વે`ડ ગ કરવા સહBH ું પડB છે
(2) પેનીRBશન સાQ લાવી શકાય
(3) 6Rાઇકરથી રનથી વે`ડ ગ કરવામાં સરળતા
રહB છે .
ુ મજ9 ૂતાઈ લાવી શકાય
(4) જોબમાં 2 ૂરB 2ર
!%ા(>ા
(1) 6Rાઈકર - રન મારવાથી ટાઈમ વgુ Dય છે .
(2) ઈલે\Rોડની પોઝીશનમાં તફાવત કરવો પડB
છે .
હોર ઝો7ટલ
(3) ઈલે\Rોડ ચલાવવા માટB wુબજ કાળ
પોઝીશનના
રાખવી પડB છે
ગેરફાયદા
(4) •લો-હોલ, 6લેગ ઇ7કHુઝનથી બચવા માટB
જણાવો.
yયાન રાખGુ પડB છે .
જમીનથી 2 ૂરB 2 ૂરા 900 ના w ૂણે જોબને ઊભો રાખી
જોબમાં નીચે થી ઉપર અથવા ઉપર થી નીચે
કરવામાં આવતા વે`ડ ગને વટÊકલ પોઝીશન કહB
છે .
(1) ગમે તેવા જોબ ને પોઝીશન બદ`યા િસવાય
વે`ડ ગ કર શકાય છે .
(2) બã જોઇ7ટમાં પેનીRB શન લાવી શકાય છે .
3 વટÊકલ વટÊકલ (1) જોબમાં મજ9 ૂતાઈ ઓછ આવે છે .
પોઝીશન પોઝીશન એટલે (2) •ડર કટ અને 6લેગ ઈક H ૂગન આપશે
&ું ? જમીનના સમાંતર જોબની નીચેની બા’ુ અને
વે`ડરના માથાની ઊપર તરફ કરવામાં આવતા
વે`ડ ગ ની ઓવર હBડ પોઝીશન કહB છે .
%ા(>ા - %ા(>ા -
(1) 6R\ચર વક માટB ઉપયોગી
(2) ભારB કામમાં સમય બચત થાય છે
(3) બોઈલર ુ ં વે`ડ ગ કરGુ ં સહBH ું પડB છે .
!%ા(>ા -
!%ા(>ા -
(1) વે`ડ ગ કરGુ mુ–કBલ પડB છે .
(2) આક લે7થ યો]ય રાખવી
4 ઓવર હBડ ઓવર હBડ એટલે
(3) જોબ મજ9 ૂત બનતો નથી
પોઝીશન &ું ? તેમાં &ું
કાળ રાખશો.
144
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: ='
1. ˜લેટ
2. હોર ઝો7ટલ
3. વટÊકલ
4. ઓવર હBડ
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ˜લેટ પોઝીશન એટલે &ું ? તેના ફાયદા જણાવો

2. ˜લેટ પોઝીશનના ફાયદા જણાવો
3. હોર ઝો7ટલ પોઝીશન એટલે &ું ?
4. વટÊકલ પોઝીશન એટલે &ું ? તેની ર તો બતાવો
5. ઓવરહBડ પોઝીશન એટલે &ું ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વે`ડ ગ ડ ફBકટસ
145
146
к ા ા ………………………. F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) (:V '
ш ! : M* ,... ા :
ш ા : S$; $&%#к
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 આ લેશનના •તે તાલીમાથnઓ વે`ડ ગમાં આવતી ખામીઓ અને તે શેના કારણે આવે છે તે
િવશે શીખશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર ,•લેક બોડ, ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉના લેશનમાં આપણે વે`ડ ગની િવ1ૃિત િવશે DÓ^ુ ં હવે આપણે અહ વે`ડ ગમાં આવતી ખામીઓ
િવશે અ£યાસ કર &ુ.ં
. E ?A!Fા :
એક સારા વે`ડર બનવા માટB તેમાં આવતી ખામીઓ અને તે શેના કરને આવે છે તે ખબર હોવી જોઈએ
ˆથી કર ને આપણે તેના િનવારણ કર શક એ અને સાર Šુણવતા વાળો વેલડ જોઈ7ટ બનાવી શક એ.
=. ' ( !GH : %ા) ( : ++ '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ા• S$;
хા 7 (બહારથી
દB ખાતી ખામીઓ)
1. અ7ડર કટ અ7ડર કટ એટલે &ું વે`ડને છે ડB પેર7ટ ધા…ુમાં બનતા અ7ડર કટ
? Š ૃવ અથવા ચેનલને અ7ડરકટ થી
ઓળખવામાં આવે છે
2. ઓવરલેપ ઓવરલેપ એટલે &ું ઓવરલેપ એ ફ ટ અપની ખામી ઓવરલેપ
? છે . બે •લેટ xયારB એક બીDને
સમાંતર ટB ક વે`ડ ન થાય યારB
આ ખામી ઉ પæ થાય છે .
147
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3. 6પેટસ 6પેટસ એટલે &ુ?

ં આક વે`ડ ગ કરતી વખતે 6પેટસ (છાટા)
ઈલે\Rોડ ના ફBકાયેલા નાના –
નાના _ુ કડાઓ વે`ડ મેટલ અથવા
પેરB7ટ મેટલની સપાટ સાથે ચોટ
Dય છે તેને 6પેટસ કહBવાય છે .
વે`ડ મેટલ અથવા પેરB7ટ મેટલની

4. —Bક —Bક એટલે &ુ?
ં —Bક(િતરાડ)
સપાટ ની સપાટ પર દB ખાતી
અ2 ૂર… ું
વાળ ˆવી ’ુ દ પડતી રB ખાને —Bક
પેનીRB શન
કહBવાય છે .
વે`ડ મેટલ જોઈ7ટનાં Qટ [ુધી

• 0!к хા 7 અ2 ૂર…ું પેનીRB શન
પહોછ ના શકવાની ખામીને
1. અ2 ૂર… ું પેનીRBશન એટલે &ું ?
અ2 ૂર…ું પેનીRB શન કહBવાય છે .
2. 6લેગ ઇ7\Hુઝન 6લેગ

વે`ડ કરતી વખતે વે`ડ માં 6લેગ
6લેગ ઇ7\Hુઝન ઇ7\Hુઝન
ભરાય Dય યારB આ ખામી ઉ÷વે
એટલે &ું ? (6લેગનો
છે .
3. ઇ7ટનલ —Bક ભરવો)
વે`ડ મેટલ અથવા પેરB7ટ મેટલ
ઇ7ટનલ —Bક એટલે —Bક (િતરાડ)
ની અ7દર દB ખાતી વાળ ˆવી
&ું ? ’ુ દ પડતી રB ખાને —Bક કહBવાય છે .
4. પોરોસીટ •લોહોલ અથવા ગેસને કારણે વે`ડ

પોરોસીટ એટલે &ું ની સપાટ પર બનતા નાના-નાના પોરોસીટ
? િછEોને પોરોસીટ કહBવાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: '
બાÎ વે`ડ ગ ખામીઓ : અ7ડર કટ ઓવર લેપ 6પેટ સ, —Bક

આતfરક વે`ડ ગ ખામીઓ : અ2 ૂર… ું પેનીRB શન, 6લેગ ઇ7\Hુઝન, ઇ7ટનલ —Bક, પોરોસીટ
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: V'
Sે\ટ કલ જોબમાં બનાવેલ જોબ આવેલી ખામીઓ તપાસવી અને તે શેના કારણે આવી તેના કારણો
તપાસવા.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ઓj\સ-એસીટ લીન ˜લેમ
148
к ા ા .......................... F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : M+ ,... ા :
ш ા : 7}Q -< & P
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ’ુ દા ’ુ દા Sકારની ઓj\સ એસીટ લીન ફલેમ િવશે Dણકાર મેળવશે.
1:1:2 દરB ક Sકારની ઓj\સ એસીટ લીન ફલેમની w ૂબીઓ િવશે ખબર પડશે.
1:1:3 દરB ક Sકારની ફલેમના ઉપયોગ કયાં થાય છે તે િવશે આવડશે?
1:1:4 હાઈ Sેસર અને લો Sેશર એસીટ લીન •લાન વsચે &ું ફક છે તે Dણશો.
1:1:5 લો Sેસર ગેસ કઈ ર તે બને છે તે િવશે Dણી શકશે.
1:1:6 વે`ડ ગનો વપરાતા બળતણ ગેસીસ િવશે Dણકાર મેળવશે.
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર ,પોઈ7ટર, ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે હાઈ Sેસર •લા7ટ અને લો Sેસર •લા7ટ વsચેનો ફક લો Sેસર ગેસ કઈ ર તે બને છે .
તથા વે`ડ ગ બળતણનો Sકાર િવશે જોઈ ગયા આˆ આપણે વે`ડ ગ માટB વપરાતી ફલેમ અને તેના Sકાર િવશે
જોઈ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
ˆવી ર તે કાગળના કવરને સીલ કરવા માટB લાખ અને મીણબતીની જQર પડB છે . મીણબતીની ગરમીથી
લાખ ઓગળ અને કવરને સીલ કર એ છ એ તેવી ર તે ધા…ુને જોડવા ગરમી ઉ પ7ન કર ફ લર રોડને
ઓગાળવામાં આવે છે . તેમાં જQર ગરમી (ધા…ુને લ માં રાખી) મેળવવા ’ુ દ ’ુ દ કલેમ મેળવવામાં આવે છે .
ˆ િવશે આપણે આˆ જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ઓj\સજન જQર યાત &ું છે . - યો]ય ર તે ગરમી સાથે નીયં ીત કરB લી ફલેમ બોડ વક
એસીટ લીન વે`ડ ગ
Sf—યા માટB ફલેમ - ફલેમ યો]ય હોય તો કBમીકલ કTપોઝીશનમાં
ની જQર યાત ફBરફાર થયા વગર ધા… ુ સરળતાથી પીગળે છે .
149
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 ફલેમના Sકાર ફલેમના Sકાર - 7^ુRલ ફલેમ, ચાટ

કયા - ઓj\સડાઈન ગ ફલેમ - કા9ુરાઈઝ ગ ફલેમ
* 7^ુRલ ફલેમ
3 ફલેમનો Sકાર કયા છે .?
- માઈ`ડ 6ટ લ, કા6ટ આયન, 6ટBનલેસ 6ટ લ,
Sમાણે ઉપયોગ ઉપયોગ અને
કોપર, એ`^ુમીનીયમના વે`ડ ગ માટB
તથા વણન વણન જણાવો?
- ઓfકસજન અને એસીટ લીન સમાન મા ામાં
લેવામાં આવે છે .
- ફલેમ લાંબી હોય છે તથા ચો0ખો ગોળ કોન હોય
છે .
* ઓj\સડાઈઝ ગ ફલેમ
- dાસ વે`ડ ગ તથા ઝ ક િનયં ીત દહન કરવા
- ઓfકસજન ુ ં Sમાણ એસીટ લીન કરતાં વgુ
- ઈનર કોન _ુ કો અને અણીદાર
- જયોત _ુ ંક હોય છે .
* કા9ુરોઈઝ ગ ફલેમ
- હોડ ફBસ ગ, 6ટ લ પાઈપ ુ ં લી7ડ વે `ડ ગ, ફલેમ
કલીન ગ
- ઓfકસજન કરતાં એસીટ લીન ુ ં Sમાણ વgુ હોય
છે .
- ઈનર કોનની ફરતે એક વધારાની એસીટ લીન
જયોત હોય છે .
- ફલેમની લંબાઈ વgુ હોય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ઓj\સજન-એસીટ લીન વે`ડ ગ માટB સૌથી મહ વની વ6… ુ યો]ય ગરમી સાથે સાર ર તે િનયં ીત કરB લી
ફલેમ છે . વે`ડ ગનો સં2 ૂણ આધાર યો]ય Sમાણે બનેલી જયોત પર છે તેના ણ Sકાર છે . 7^ુRલ ફલેમ,
ઓક સડાઈન ગ ફલેમ તથા કા9ુરાઈઝ ગ ફલેમ.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ફલેમના Sકાર કયા કયા છે ?

2. 7^ુRલ ફલેમ ુ ં વણન કરો તથા ઉપયોગ જણાવો ?
3. કા9ુરોઈઝ ગ ફલેમ ુ ં વણન તથા ઉપયોગ જણાવો ?
4. ઓj\સડાઈઝ ગ ફલેમ ુ ં વણન તથા ઉપયોગ જણાવો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વે`ડ ગ ટB કનીક
150
к ા ા .................................. F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) (:* '
ш ! : MM ,... ા :
ш ા : S$; #к к
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 વે`ડ ગ ટB કનીક અને તેના Sકાર િવશે સમજશે, વે`ડ ગના અવયવો, લે˜ટ વડ ટB કનીક, રાઈટ
વડ ટB કનીક
. &1; <$ :
1:2:1 ચોક, ડ6ટર ,પોઈ7ટર, ચાટ
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: ='
. Bા / !&CD :
ગયા લેશનમાં આપણે ગેસ વે`ડ ગ ફ લર રોડ િવશે શી0યા.
. E ?A!Fા :
ˆ લોકો પવતા રોહકો, પવત પર ચઢાણ કરવાની ˆ ટB કનીક છે . તેવી જ ર તે વે`ડ ગ ે માં પણ
ટB કનીકથી વે`ડ ગ થઇ શકB છે .
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 .યા0યા .યા0યા જણાવો વે`ડ ગ કઈ fદશામાંથી 2 ૂણ કરવામાં fદશા mુજબ

આવે છે . તે mુજબ વે`ડ ગ ટB કનીક ટB કનીક નš
નš થાય છે . આગળ વધવાની થાય છે .
fદશા, ટોચ અને વે`ડ ગ રોડનો ઢાળ
wુબ અગ યનો ભાગ ભાવે છે .
વે`ડ ગ કરવાની મેટલ ઉપર, જોબની ચાટ બતાવો
2 અવયવો ટB કનીકના અવયવો
{ા {ા છે ? આકાર/સાઈઝ પર, મેટલની Dડાઈ
પર, જોબની જોઈતી િમકBિનકલ

SોપટÊ પર.
(1) જોબ ઉપર ˜લેમ જમણી બા’ુ થી
3 લે˜ટવડ ટB કનીક લે˜ટવડ ટB કનીક
જણાવો. ડાબી બા’ુ Dય છે . જમણી બા’ુ થી
(2) વાતાવરણનો ઓj\સજન બેઝ ડાબી બા’ુ
મેટલ પર સી`ડ થાય છે .
151
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
(3) જોબ ઠંડો ઝડપથી થાય છે .

(4) 6mm [ુધીની •લેટોના વે`ડ ગ
માટB આ ટB કનીકનો ઉપયોગ થાય છે .
(5) •લો પાઈપનો ²ગલ 60 થી 70
અને fફલર રોડનો ²ગલ 30 થી 40
રાખવો.
(6) પાતળ •લેટો માટB લાભદાયી છે .
(1) વે`ડ ગ કરવાની fદશા ડાબી
4 રાઈટવડ ટB કનીક રાઈટવડ ટBકનીક ડાબી બા’ુ થી
બા’ુ થી જમણી તરફ Dય છે .
જણાવો જમણી તરફ
(2) વાતાવરણની અસરથી
ઓj\સડBશન થાય છે .
(3) બેઝ મેટલ ધીમેધીમે ઠંડો પડB છે .
(4) 1” [ુધીની Dડાઈમાં સાQ વે`ડ ગ
થાય છે .
(5) •લો પાઈપનો ²ગલ 40 થી 50
અને fફલર રોડનો ²ગલ 30 થી 40
રાખવો.
(6) 6પીડ ઓછ રહB છે .
(7) ફ લર રોડનો વપરાશ ઓછો
થાય, ગેસ ઓછો વપરાય.
(8) Dડ •લેટો માટB લાભદાયી છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: *'
વે`ડ ગ ટB કનીક – Sકાર – ર તો િવશે _ૂંકમાં સમDGુ ં
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: '
1. લે˜ટવડ અને રાઈટવડ વે`ડ ગ ટB કનીક સમDવો

2. બંને મેથડ વsચેનો તફાવત સમDવો.
3. Dડ •લેટોને વે`ડ ગ કરવાના ફાયદા જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
CO2 વે`ડ ગ
152
к ા ા .......................... F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! :M ,... ા :
ш ા : кા $ા( Q ા[$ S$;
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ’ુ દ ’ુ દ મેટલના વે`ડ ગ માટB CO2 મશીન સેટ ગ.
1:1:2 ’ુ દા ’ુ દા ડાયામીટરના આક વો`ટBજ અને કરં ટ ુ સીલે\શન.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે આક વે`ડ ગ મશીન િવશે િશખી ગયા. આˆ આપણે કાબન ડાયો\સાઇડ વે`ડ ગ િવશે
શીખી&ુ.ં
. E ?A!Fા :
CO2 વે`ડ ગએ GMAW Sકારની વે`ડ ગ પyધિત છે . ˆમા CO2 વે`ડ ગ ગેસ તર કB વપરાય છે . દરB ક
નોનફBરસ મટ ર યલ ુ ં વધારB Sોડ\શન રB ટ િથસ 6લેગ રB સીડøુ વગર ુ ં સારા વે`ડ ડ પોઝીટવા•ં \વો%લટ વે`ડ
ુ ુ ળ છે .
મેળવી શકાય છે . તે મે7^ુઅલ અને મીકBનાઈઝડ/ રોબોfટક પyધિત પણ અ 1
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 મશીન સેટ ગ GMAW માં વે`ડ ગ ગન, પાવર સ•લાય, વે`ડ ગ ગેસ
સ•લાય અને વાયર •ાઈવ િસ6ટમ હોય છે .
2 ઈલે\Rોડ વાયર ઈલે\Rોડ વાયર ડાયાિમટર અને એjTપયર કરં ટ સેટ ગ

અને વાયર ફ ડ માટB મેટલ Rા7સફર ઉપર નš કરવામાં આવે છે .
િમકBિનઝમ
153
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 કBિમકલ
Sોપfટáઝ
આકની ગરમી CO2 ને કાબનમોનો\સાઇડ અને mુ\ત

4 CO2 ગેસ
ઓj\સજનમાં િવભા ત કરB છે . ˆ ુ ં ઓ\સાઇડમાં
Qપાંતર થતા તે વે`ડમાંથી 6લેગ અને 6કBલ તર કB »ટો
પડB છે . 6ટ લના વે`ડ ગમાં તે બહોળા Sમાણમાં વપરાય
છે . ફા6ટ વે`ડ ગ 6પીડ અને ડ પ પેિનRB શન એ CO2 ના
ફાયદા છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
CO2 વે`ડ ગ એ GMAW Sકારની વે`ડ ગ પyધિત છે . ˆમાં CO2 વે`ડ ગ ગેસ તર કB વપરાય છે . તે મે7^ુઅલ
ુ ુ ળ છે .
અને િમકBનાઇઝડ / રોબોfટક પyધિત માટB પણ અ 1
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ઈલે\Rોડ વાયર ડાયાિમટર અને એjTપયર કરં ટ સેટ ગ માટB નો કોFટક લખો.
2. GMAW નો વક ડાયા¦ામ દોરવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
આક વે`ડ ગના પેરામીટસ
154
к ા ા .......................... F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : MT ,... ા :
5#6 : Hк S$; ા /!ા
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 આક વે`ડ ગના પેરામીટર િવશે Dણશે.
1:1:2 આક વે`ડ ગના 6RBટ પોલાર ટ િવશે Dણશે.
1:1:3 આક વે`ડ ગના fરવસ પોલાર ટ િવશે Dણશે.
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
આ અગાઉ આપણે ગેસ અને ગેસ સીલી7ડર િવશે જોઈ ગયા આˆ આપણે આક વે`ડ ગ પેરામીટસ િવશે
જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 આક લંબાઈ Sકાર કBટલા Sકાર છે ? ( ) ા Hк

( ) L( Hк
(=) Xк& Hк
2 લાંબી આક - જો એલે\Rોડની ટ પ અને બેઝ મેટલ વsચે ુ

•તર કોર વાયરના .યાસ કરતાં વgુ હોય તો
બનતી આક લાંબી આક હશે.
- આ Sકારની આક વખતે હમ ગ સાઉ7ડ
આવશે.
- અj6થર Sકારની આક છે .
- વે`ડ મેટલ ુ ઓ% ડBશન કરશે.
155
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
- પેિનRB શન અને ફüુઝન નબ•ં બનશે.

- ઈલે\Rોડની ધા…ુનો .યય વધશે.
- જો ઈલે\Rોડની ટ પ અને બેઝ મેટલ વsચે ુ

3 મyયમ આક
•તર કોર વાયરના .યાસ ˆટHું જ હશે યારB
ˆ આક બને તેને મyયમ આક કહBવાય છે .
- તેમાં ઈલે\Rોડ ુ સમાન દહન કરB છે .
- સા“ું ફüુઝન અને પેનીRBશન આપે છે .
- સાચી મા ામાં ધા… ુ જમા થાય છે .
- H Hк >> ા.S$ & S$;
к!& шкા( N.
- જો ઈલે\Rોડની ટ પ અને બેઝ મેટલ વsચે ુ

4 _ુંક આક •તર કોર વાયરના .યાસ કરતાં ઓ»ં હશે
યારB _ુંક આક બને છે .
- તેમાં ઈલે\Rોડ જ`દ પીગળ અને જોબને
ચbટાડ દB છે .
- ફüુઝન અને પેનીRB શન વgુ પડ… ું મળે છે .
- આ Sકારની આકનો ઉપયોગ ખાસ કર ને
વgુ સાQં Qટ પેનીટB શન મેળવવા માટB થાય છે .
- વે`ડ ગ સકÊટમાં કરં ટ કઇ fદશામાં વહB છે . તે

5 વે`ડ ગ પોલાર ટ
દશાવવાને પોલાર ટ કહBવાય છે .
| : એ.સી. વે`ડ ગ મશીનમાં પોલાર ટ
હોતી નથી.
mુ0ય વે –બે- Sકારની પોલાર ટ હોય છે .
6 પોલાર ટ ના Sકાર ( ) "# / ા!& &
( ) 0! / ા!& &
( ) "# / ા!& &: તેને નેગfે ટવ પોલાર ટ
પણ કહBવાય છે . આ પોલાર ટ માં વકપીસને
પાવર Ÿોતના પો%ઝfટવ છે ડા સાથે અને
ઈલે\Rોડ ને નેગેfટવ છે ડા સાથે જોડવામાં આવે
છે .
o/( : ∆ હળવા કB મyયમ કોટ ગવાળા-
બેર ઇલે\Rોલ માટB
156
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
∆ વgુ ફüુજન અને પેનીટB શન મેળવવા માટB

થાય છે .
( ) 0! / ા!& &: તેને પો%ઝટ વ પોલાર ટ
પણ કહBવાય છે . આ પોલાર ટ માં વકપીસને
નેગfે ટવ છે ડા સાથે અને ઈલે\Rોડને પો%ઝfટવ
છે ડા સાથે જોડવામાં આવે છે .
o/( :
∆ અલોહ ધા… ુના વે`ડ ગ માટB
∆ કા6ટ આયનના વે`ડ ગ માટB
∆ પોઝીશનલ વે`ડ ગ માટB
∆ િશટ મેટલના વે`ડ ગ માટB
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આક વે`ડ ગના પેરામીટર િવશેની Dણકાર આપી શકાશે. આક વે`ડ ગના 6RB ટ પોલાર ટ થી માfહતગાર થઇ
શકશે. આક વે`ડ ગના fરવસ પોલાર ટ િવશે Dણકાર આપવી.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. આક વે`ડ ગના પેરામીટર િવશે જણાવો.

2. આક વે`ડ ગના 6RB ટ પોલાર ટ િવશે જણાવો.
૩. આક વે`ડ ગના fરવસ પોલાર ટ િવશે જણાવો.
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
વે`ડ ગ ઈલેકRોડ
157
158
к ા ા .................................. F: TRG : M
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "# $ (!&
к ! : %ા) (:+ '
ш ! : MV ,... ા :
ш ા : S$; [ к" $
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ઈલેકRોડની ˜લ\સ કોટ ગ પyધિત િવશે જણાવો, ˜લ\સ કવર ગનાં ફાયદા, ˜લ\સ કોટB ડ
ઈલેકRોડનાં Sકાર, ઈલેકRોડની સાવચેતી
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
ગયા લેશનમાં ડ 6ટોશન કંRોલ કરવાની ર તો િવશે શી0યા. આˆ ઈલેકRોડના Sકાર િવશે શીખ&ુ.ં
. E ?A!Fા :
બીડ માગમાં વધારા ુ ં મટ ર યલ મજ9ુતાઈ સાથે 2ુરવા ુ ં કામ કરB છે .
=. ' ( !GH : %ા) ( : =+ '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 કોટ ગ ઈલેકRોડ કોટ ગ (1) ડ પ ગ Sોસેસ (’ુ ની પyધિત)

પyધિત કBટલી છે . આ પyધિતમાં કોરવાયરને ˜લ માં કોરવાયરને
બે-ચાર વાર ~ુબાડ [ ૂકવવામાં આવે ˜લ માં
છે . ˜લ બરાબર કોટ ગ થતો નથી. ~ુબાડવો
(2) એ\સÆશન Sોસેસ (નવ Sકાર)
એક સીધા વાયર ઉપર મશીન ગ કયા
બાદ ˜લ ડાયની મદદથી ડાયની મદદથી
ચઢાવવામાં ˜લ ુ ં કોટ ગ બરાબર
થાય છે .
(1) ˜લ આકને ચાHુ કરવા તથા
2 કવર ગ ˜લ કવર ગના ચાટ બતાવો
એકધાQ ચાHુ રાખવા મદદ કરB છે .
ફાયદા
(2) વે`ડ મેટલને સાફ રાખે છે .
159
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
(3) ˜લ મોલટન મેટલને

વાતાવરણથી બચાવે છે .
(4) ˜લ કવર ગ ઈલેકRોડ પર
ઇ76^ુલેશન ુ ં કામ કરB છે .
* લાઈટ કોટB ડ * મીડ યમ કોટB ડ
3 કોટBડ ˜લ કોટBડ Sકાર ચાર Sકાર
* હBવી કોટBડ * [ુપર હBવી કોટB ડ
કBટલા છે .
ડ ઝીટના કB`¥ુલેશન
4 ડ ઝીટ ઈલેકRોડ ડ ઝીટ &ું
M – Sીfહટ ગ બતાવે છે .
છે ?
1 ડ ઝીટ – ˜લ કોટ ગ
2 ડ ઝીટ – પોઝીશન
3 ડ ઝીટ – કરં ટ પોલાર ટ
4 ડ ઝીટ – ટB 7સાઈલ 6RB 7થ
5 ડ ઝીટ – ઈલોગેશન
6 ડ ઝીટ – ઈTપે\ટ વે`^ુ
P – સફ કસ લેટર
(1) ઈલેકRોડ પટકાય નહ તેની
5 સાવચેતી કાળ રાખો.

(2) ઈલેકRોડ ભેજવાળ જ]યાએ
રાખવા નહ .
(3) ઈલેકRોડની સાઈઝ mુજબ કરં ટ
સેટ કરો.
(4) ઈલેકRોડનો ઉપયોગ કરતા
પહBલા ઓવનમાં ગરમ કરો.
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
˜લ કોટ ગ પyધિત - ˜લ કવર ગ મેથડ - ˜લ કોટ ગ મેથડ – ઈલેકRોડ ડ ઝીટ – તેની સાવચેતી
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ˜લ કોટ ગ પyધિત કBટલી છે ?

2. ˜લ કવર ગ મેથડ સમDવો.
3. ઈલેકRોડના દરB ક ડ ઝીટના કાય સમDવો
4. E-6013 ુ ં વગnકરણ કBવી ર તે કરશો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ગેસ કટ ગ
160
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "#$ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : A , .. . ા :
ш ા : к ; ш
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1.1.1 ગેસ કટ ગ મશીનો િવશે શીખી&ું
1.1.2 સીધી રB ખાના અને ગેસ કટ ગ _ુ`સ અને ઈકવીપમે7ટ િવશે આવડશે
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે ગેસ કટ ગ મશીનો િવશે જોઈ ગયા
. E ?A!Fા :
આપણે જયારB લોખંડ ુ ં કટ ગ કરGું હોય યારB હBકસો •લેડ, ચીઝલ વગેરB નો ઉપયોગ કર એ છ એ, પરં … ુ
જયારB શીટમેટલ ુ ં કટ ગ કરGું હોય યારB આપણે ગેસ કટ ગ મશીનનો ઉપયોગ કર &ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 પfરચય ગેસ કટ ગ કાય માટB ઓj\સ

એસીટ લીન Sકારના નીચે
mુજબના મશીનોનો ઉપયોગ
કરવામાં આવે છે
આ મશીનો િનયિમત સીધી રB ખાના
2 સીધી રB ખાના અને
ુ
અને વ…ળાકાર કટ ગ કાય માટB
વ…ુળાકાર કટ ગ
ઉપયોગમાં લેવાય છે .
મશીન
1) સીધી રB ખા કટ ગ કાય ુ ં મશીન
ુ મક કટ ગ કાય
2) મોટા વ…ળા
માટB ુ ં મશીન
161
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
3 Sોફાઈલ કટ ગ Sોફાઈલ કટ ગ 3) નાના વ…ુળા મક કટ ગ કાય

મશીન મશીન િવશે જણાવો માટB ુ ં મશીન
?
વે`ડ ગ રચના માટB કB ઉ પાદન
માટB જોઈતા કોઈપણ આકારનો
દાગીનો કાપવા માટB આ મશીનનો
ઉપયોગ થાય છે .આ મશીન
િ xયાક ય ુ વા•ં
D કટ ગ
મશીનના નામથી પણ ઓળખાય
છે . ઈલે\Rોિનક િનય ણ તથા
4 પાઈપ કટ ગ 6કBનીગહBડ ધરાવ… ું Sોફાઈલ

પાઈપ કટ ગ
મશીન િવશે જણાવો કટ ગ મશીન પણ મળ રહB છે .
આ મશીન પાઈપોને પfરઘમાંથી

કાપવા અથવા તેને ાંસ આપવા
માટB વપરાય છે .
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
આપણે જયારB લોખંડ ુ ં કટ ગ કરવામાટB હBકસો •લેડ ચીઝલ વગેરB નો ઉપયોગ કર એ છ એ પરં … ુ જયારB
શીટમેટલ ુ ં કટ ગ કરGુ ં હોય યારB આપણે ગેસ કટ ગ મશીનનો ઉપયોગ કર &ુ.ં અને ’ુ દા ’ુ દા ગેસ કટ ગ
મશીનો િવશે શી0યા.
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. Sોફાઈલ કટ ગ મશીન િવશે જણાવો ?

2. Sોફાઈલ મશીન ુ ં બી’ુ ં નામ &ું છે .?
3. પાઈપ કટ ગ મશીનનો ઉપયોગ જણાવો ?
4. Sોફાઈલ મશીનનો ઉપયોગ જણાવો ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
ગેસ કટ ગ Sfકયા
162
к ા ા .......................... F: TRG : 06
ш ા
: ! ! :
"# $ : %& ! ' ( : "#$ (!&
к ! : %ા) ( : *+ '
ш ! : B , .. . ા :
ш ા : к ; A0к(ા
. 23 4(ા!& :
. ш ા 5#67 / ш ા9 ા ા ::
1:1:1 ગેસ કટ ગ Sf—યા દરTયાન રાખવી પડતી સાવચેતીઓ ખબર પડશે.
1:1:2 ગેસ કટ ગ _ુ`સ અને ઈકવીપમે7ટ િવશે આવડશે
1:1:3 ગેસ કટ ગ Sf—યા િવશે આવડશે
. &1; <$ :
.= >? ા05@( :
.A ા ા / 23 ા ા : %ા) (: +'
. Bા / !&CD :
અગાઉ આપણે ગેસ કટ ગ મશીનો િવશે જોઈ ગયા
. E ?A!Fા :
ˆમ દર કાપડને કાતર વડB ’ુ દા ’ુ દા આકારમાં કાપી શકB છે તેવી ર તે તે ધા… ું ને કાપવા માટB
’ુ દ ’ુ દ ગેસ કટ ગ Sf—યા િવશે આપણે જોઈ&ુ.ં
=. ' ( !GH : %ા) (:= '
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
1 ગેસ કટ ગ Sfકયા ઓપરB ટર ને ઓપરB ટરB હંમેશા સે˜ટ એપરલ

વખતે રાખવી yયાનમાં રાખવી પહBરવા ˆવા કB lખના ર ણ
પડતી સાવચેતીઓ પડતી બાબતો ગોગ`સ ,]લો.ઝ અને આગ થી
બચવા માટB ર ણા મક કપડા
પહBરવા જોઈએ
163
E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K
2 ઓપરB શન દરTયાન -ઓપરB શન દરTયાન કાય ે ને

રાખવી પડતી જવલનશીલ પદાથrથી mુ\ત
બાબતો કયા કયા છે રાખGુ ં
? -ઉડતા તણખાથી પોતે તેમજ
બીDને ર ણ આપGુ ં
-કટની નીચેની બા’ુ \લીન
રાખવી ˆથી 6લેગ સરળતાથી
નીચે પડB
-ફાયર ફાઈfટªગ ઇj\વપમે7ટ
હાથવગા તેમજ તૈયાર રાખવા
ગેસ કટ ગ Sfકયા -એસીટ લીન સીલી7ડર

3
વખતે વપરાતા -ઓj\સજન સીલી7ડર
ઓj\સ-એસીટ લીન - એસીટ લીન ગેસ રB ]^ુલેટર
ગેસ કટ ગ - ઓj\સજન ગેસ રB ]^ુલેટર
ઇj\વપમે7ટ -રબર હોસ પાઈપ એસીટ લીન

અનેઓj\સજન
કટ ગ •લો પાઈપ કટ ગ •લો પાઈપ -કટ ગ •લો પાઈપ
4
િવશે સમDવો ? કટ ગ •લો પાઈપને પાછળના
ભાગે ઓj\સજન અને એસટ લીન
ગેસ ુ ં િનયં ણ કરવા માટB બે
કંRોલ વા`વ આપેલ છે .ઉપરાંત
એક હાઇSેસર લીવર ટાઇપ કંRોલ
વા`વ આપેલ હોય છે ˆ કટ માટB
જQર ઓj\સજન ુ ં નીયમન કરB છે
- કટ ગ •લો પાઈપની નોઝલને
મyય ભાગમાં એક હોલ કટ ગ
ઓj\સજન માટB અને બીD હોલ
િS fહfટªગ માટB આપેલ હોય છે .
ગેસ કટ ગમાં
5 ગેસ કટ ગમાં 1) િS –fહfટªગ
વપરાતા શ•દો કયા
વપરાતા શ•દો 2) ઓj\સડBશન
કાય છે ?
3) કફ
4) •Bગ
5) બેવેલ
6) પાવડર
7) ગોગ ગ
164
*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'
ˆમ દર કાપડને કાતર વડB ’ુ દા ’ુ દા આકારમાં કાપી શકB છે તેવી ર તે તે ધા…ું ને કાપવા માટB ’ુ દ ’ુ દ
ગેસ કટ ગ Sf—યા િવશે આપણે જોઈ&ુ.ં ગેસ કટ ગ Sfકયા વખતે રાખવી પડતી સાવચેતીઓ ઓપરB ટર ને
yયાનમાં રાખવી પડતી બાબતો તથા ઓપરB શન દરTયાન રાખવી પડતી બાબતો િવશે સમ ગયા .
+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'
1. ગેસ કટ ગ Sfકયા વખતે વપરાતા ઓj\સ-એસીટ લીન ગેસ કટ ગ ઇj\વપમે7ટ કયા કયા છે ?
2. કટ ગ •લો પાઈપ િવશે સમDવો
3. 6ટ લના ગેસ કટ ગ માટB ઇ]નીસન તાપમાન કBટHું રાખGું પડB છે ?
4. ગેસ કટ ગ વખતે ઓપરB ટરને કઈ બાબતો ુ ં yયાન રાખGુ ં પડB ?
M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '
• લ અને તેના Sકાર
165

09 Jun 2020053204 PM

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

09 Jun 2020053204 PM

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ફીટર

2 સલામિત અને સાવચેતી 1 3

6 શોપ Mલોર <ેNટ સ(5s ની મા7હતી) 1 13

7 ઓOુપેશનલ સેફટ એ2ડ હ!Pથ 1 15

13 બે2ચ વાઈસ અને વાઈસ NલેTપ 3 31

14 હ!કસો U!મ અને Sલેડ 3 33

15 ફાઈલ અને તેના એલીમે2Vસ 3 35

16 ફાઈલ Aું વગWકરણ 3 37

30 ધાbુના ભૌિતક dુણધમe 7 67

31 ધાbુના યાંિLક dુણધમe 8 69

33 આઉટ સાઈડ માઈ?ોમીટર 10 73

36 ગેjZુએશન અને ર 7ડ8ગ 10 81

39 ગેjZુએશન અને ર 7ડ8ગ 11 87

40 વનWયર બેવલ <ોટ! કટર 11 89

41 ડાયલ વનWયર ક!લીપર 11 91

42 ડ Cટલ વનWયર ક!લીપર 11 93

44 ટ!પ k લ સાઈઝની ગણતર કરવી 12 97

45 શીટ મેટલ વકશોપની કાળCઓ 13 99

46 શીટ ના <કાર 13 101

47 શીઅર9ગ મશીન 13 103

48 શીટ મેટલ માકQગ અને મેઝર9ગ Rુ Pસ 14 105

49 શીટ મેટલ હ!2ડ Rુ Pસ 14 109

50 સોPડર9ગ આયન 15 113

51 ટ! ક અને lુવર 16 115

52 શીટ મેટલ જોઈ2ટ અને એલાઉ2સ 16 119

53 સોPડર અને MલNસ 17 121

55 7રવેટ અને તેના <કાર 18 125

57 7રવેટ9ગ પnધિત 18 129

58 સેફટ ઇન વેPડ9ગ શોપ 19 131

59 આક વેPડ9ગ Rુ Pસ અને એસેસર ઝ 19 133

61 ગેસ વેPડ9ગ Rુ Pસ અને ઇoNવપમે2Vસ 20 137

62 ઓoNસ-એસીટ લીન િસ ટમ 20 139

63 વેPડ9ગ જોઈ2ટ અને પોઝીશન 20 141

64 વેPડ9ગ 7ડફ!Nટસ 20 147

65 ઓoNસ-એસીટ લીન Mલેમ 20 149

66 વેPડ9ગ ટ!કનીNસ 20 151

67 CO2 વેPડ9ગ 20 153

68 આક વેPડ9ગ પેરામીટસ 21 155

69 વેPડ9ગ ઇલેક*ોડ 21 159

70 ગેસ કટ9ગ 22 161

=. ' ( !GH : %ા) (:= '

E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K

1 આપણો ઔધો%ગક આપણા દB શમાં - ખનીજ, ઈ.ટ ., ડોકટરો, એ7 નીયરો.

3 ફ ટર ુ ં મહ વ. શા માટB ફ ટરની કારખાનામાં વકશોપમાં Sોડકશન, (એસેTબલી)

4 દB શ માટB ુ ં મહ વ. શા માટB દB શના ITI દB શની ભારતને મજ9ુત પાયા ઉપર

*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'

1. ઉ પાદન ે ે વકશોપમાં ફ ટ ગશોપમાં મહ વ સમ કામગીર બતાવશે.

+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'

1. ફ ટરની .યા0યા જણાવો?

M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '

સલામતી અને સાવચેતી

=. ' ( !GH : %ા) (:= '

E. . 5#67 AI 1ા J/ ા05 / 5&K

1 શા માટB સેફટ Nયાનમાં ઈજનેર શોપમાં ઈજનેર સાધનો મશીનો.

2 ખાસ અક6માત કયા કયા કારણોસર પર િ6થતી. ચાટ,

3 અક6માતો અક6માત અટકાવવા &ું અj]ન બાબત. સલામતી

5 આગ રોકવાના આગ લાગી હોય યારB અj]નશામક ે ે ઈD, દાઝGુ,ં

સાધનો. &ું કરશો? 1. પાણી, રB તી, વીજળ નો

ર. ફાયર એ\6ટ ]^ુશન. આચકો,

*. ા!ાш / 2 !ા : %ા) (: +'

+. E к!F E ાL(ા( : %ા) (: *'

1. સેફટ એટલે &ુ?

M. 5 /N& /ાO : %ા) (: '