107-131 Kanat, $. (2015). Gida tiretim sistemlerinin is saghge ve giivenligi agisimdan incelenerek Snleyici tedbirlere yonelik risk analizlerinin yapilmast Fen Bilimleri Enstitiisi] Kanat, $. (2015). Gida iiretim sistemlerinin ly saghi ve giiventigi acisindan incelenerek énleyici tedbirlere yonelik risk analizlerinin yapilmast Fen Bilimleri Enstitiisi] Karaali, A. (2003). Grda isletmelerinde HACCP uygulamalani ve denetimi. TC Saghk Bakanliga. Karadeniz, O. (2012). Diinya'da ve Tiirkiye'de I Kazalan ve Meslek Hastaliklan ve Sosyal Koruma Yetersizligi. Calisma ve Toplum, 34(3). Kizen, A. (2020). Toplu Gida Uretimi Yapan Isletmelerde [yi Uretim Uygulamalarmnn (GMP) Sagtanmast. Kizen Yayinlan. Kog, A. A., Béliik. G., & Serhat, A. (2008). Gida Giivenligi ve Kalite Standartlarimin Gida Imalat Sanayinde Yogunlasmaya Etkisi. Akdeniz ibf Dergisi, 8(16). 83- 115. Kurt, E. (2019). Kuruyemis fabrikasindaki ig kazalarmin incelenmesi Sosyal Bilimler Enstitisii). Mamuller, E. U. (2010). Ig yerlerinde Acil Durumlar Hakkinda Yénetmelik-Net Analiz, is Saghgu ve Guvenligi. Mesgari, F, (2020), Siit fabrikalarnda is saghgr ve giivenligi risk analizi: Uvgulamaya iligkin bir drnek Fen Bilimleri Enstitisi] MISIR, G. B. HACCP, Gida Giivenligi ve Risk Yonetim Sistemi, Aquaculture Studies, 2008(3). MUTLU, T. (2017). Kirmuzt Et Sektoriinde ls Saghg ve Gilvenliginin Degerlendirilmesi Ankara Yildirim Beyazit Universitesi Saglik Bilimleri Enstitiisti OLCAY, Z. F. (2019). Mutfakta ig saghgs ve gitvenligi. Anadolu Bil Meslek Yiiksekokulu Dergisi, 14(53), 21-34, OZBEK, F. $. & Fidan, H. (2010). TURKIYE VE AVRUPA BIRLIGI'NDE GIDA STANDARTLARI. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 24(1), 92- 100. Ozdemir, A., & Dikmen, D. (2018), Gida savunmasinda yeni yaklasimlar: risk yénetim. metodolojileri. Tirk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 75(1), 93-100. Oxkilig, ©. (2005). ly sagligi ve giivenligi, yénetim sistemleri ve risk degerlendirme metodolojileri. T/SK Yayinlari, Ankara. Parlak, T. (2017). Grda sanayinde ig saghja ve giivenligi uygulamalari sakiz-sekerleme diretim fabrikasi drnegi Sosyal Bilimler Enstitisi]. PARLAK, T. (2020). GIDA URUNLERI URETIMINDE HIJYEN KAVRAMINA FARKLI BIR BAKIS. OHS ACADEMY, 3(2), 73-101 Pinarbasioglu, S. (2020). Bir hazir gida depolama iesisinde calisma ortammn ig saghgu ve giivenlig acismdan degerlendirilmesi Fen Bilimleri Enstitisii]. SERIN, N. (2004). Avrupa Birligi ve Gida Standartlan.. Akademik Gida, 2(5), 34-35. SERIN, N. (2004). Avrupa Bitligi ve Gida Standartlant. Akademik Gida, 2(5), 34-35. Sertakan, A. (2006). Biskiivi iiretim proseslerinde HACCP. gula giivenligi sisteminin kurulmast ve uygulamalart iizerine bir calisma/A study on the implamentation of HACCP food safety system in the processes of biscuit production Sormaz, U., Demirgivi, B. M., & Yesiltas, M. (2014). Disariya yemek hizmeti veren (catering) isletmelerde galisanlarm ig gitvenligi bilgilerinin degerlendirilmesi. Aksaray Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakiiltesi Dergisi, 6(2), 61-76.KAYNAKCA Akkoyun, M. (2013). Gida Sektarinde Yer Alan Isyerlerinde Is Saghgr ve Gtivenligi Uygulamalan. /y Mifetrisi Yardimeniigt Evid, Bursa AKPINAR, T., & Gakmakkaya, B. Y. (2014). ly Saghgi ve Giivenligi Agisindan Igverenlerin Risk Degerlendirme Yiikiimliiligil. Calisma ve Toplum, 40(1). Akpmar, T., & Ozyildinm, K. (2016). Trakya Bélgesi'nde Tarimsal Faaliyette Bulunan Cittgilerin ly Saghgi ve Givenligi Agisindan Degerlendirilmesi BAKANLIGI, ¢. V. 8. G., & MUDURLOGU, i. PILI¢ ISLEME VE DEGERLENDIRME TESISINDE RISK DEGERLENDIRMESI. BAKANLIGI, C. V. S. G., & MODURLUGU, |. Sebze Ve Meyve Suyu imalatinda Faaliyet Gésteren Bir Isletmede Risk Degerlendirmesi. Bilgin, 0. N. (2021). Kirklareli sit ve siit irinleri fabrikalarinin is saghg ve giivenligi ile cevre yénetim sistemleri actsindan degerlendirilmesi Kirklareli Universitesi] Blanchfield, J. (2005). Good manufacturing practice (GMP) in the food industry. In Handbook of hygiene control in the jood industry (pp. 324-347). Elsevier. Bucak, T. (2012). Yiyecek Igecek Isletmelerinde ISO 22000 Gida Giivenligi Yanetim Sisteminin Urgulanabiltrtigi: amir itt Ornegi DEW Sosyal Bilimleri Enstitisti). Gelebi, D. (2017). Endiistriyel mutfaklarda is. giivenligi risk degerlendirmesi Fen Bilimleri Enstitisi] Celebi, D. (2017). Enditstrivel mutfaklarda is giivenligi risk degerlendirmest Fen Bilimleri Enstitist] Golak, N. (2014). dp saglgr ve ix giivenliginde risk analizi: gida sektériinde bir uygulama Maltepe Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitisi DURMUS. H., YURTSEVER. ©., & YALCIN, B. (2021). Bir Cay Fabrikasinda Fine- Kinney ve FMEA Yéntemleri ile Risk Degerlendirmesi, International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 33(2), 287-298, Emirdag, A. (2019), Restoran yaneticilerinin baksy acrstyla_sirdirilebilir uygulamalarin éniindeki engeller: lzmir érnegi Sosyal Bilimler Enstitisi). Erean, P., & Bulut, M. SU ORUNLERI SEKTORUNDE i$ GUVENLIGL TUB4V Bilim Dergisi, (4), 15-27 Erdogan, E., & Geng, K. G. (2018). 1s saghai ve givenligi kiltirimiin énemi, 5 th International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), Erdogan, E., & Geng, K. G. (2018). fy saghgi ve giivenligi kiltiiviniin énemi. 5 th Intemational Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), |. N. K. (2015), GIDA SAVUNMA SISTEMI ve BU SISTEMIN HAZIR YEMEK SERTORUNDE UYGULANMASINA YONELIK BIR CALISMA Nam Kemal Universitesi] GOKCE, A. (2020). I$ SAGLIGI VE GUVENLIGI ACISINDAN Is GUVENLIGI KULTURUNUN ONEMI UZERINE BIR ODAK GRUP CALISMASI. Ergononi, 3(2), 82-95. Giizel, M. (2012). Tarmmda kalite uygulamalart kapsaminda iyi tarm uygulamalarmn (GAP) yert ve bir drnek uygulama DEU Sosyal Bilimleri Enstitisti). Halag, E. (2002), Gida Kalitesi ve Gida Mevzuat: ile Iigili Temel Kavramlar Iiginda Tiirk ve Ab Gida Mevzuaatinin Karsilastinimast. Addeniz IBF Dergisi, 2(4), Ens3. SONUGbigilendirmesive cksiklerin wider ‘Toplu beslenme sektori ticari hacmi dikkate alindiginda bugiin diinyanin en biiylk endiistrilerinden biridir. Genis bir yelpazeye sehip olan toplu beslenmeler, alt dalla itivariyle farkii 6zelliklere sahip sektdrler igermektedir. Bu sektérde et drinieri, balk Uriinler, tahillar, meyveler, geker, sit ve sit Urinleri, bisklivi, ekmek, kek ve gikotata, sivi ve Kati yaglar ve daha birgok tiran diretiimektedir. Uri gesitlligi gok fazia olmasina ragmen gide sektériinde retin agamasinda temelde benzer adimilar izlenmektedir. Gidalar ham olarak alinmakta, islenmekte ve paketlenmekte ve daha sonra tuketim icin son tuketiciye sunulmaktadir. Bu sirepte birgok fiziksel ve kimyesal islem gerceklestirlir. Gidalarin 6mriind uzatmak ve bozulmaiann énlemek igin kaynatma, sodutma, iyoniastirict radyasyona manu birakma, kurutma, dolapta saklama, dondurma, suyunu alma, antibiyotiklerle sterilize etme ve kimyasal koruyucu kullanma gibi yéntemler kullaniImaktacir. Her biri birbirinden farkli olan bu yénterlerin tami, teknolojinin gelismesiyie ortaya gikmis, gidalarin tazeligini ve hemen bozulmamasini saglayarak daha uzun sire saklanmalarina olanak sagiamistir. GUndmuzde toplu besienmeler icin insan faktord cok Onemlidir. Rekabet, kosularinin cok sert oldugu giintimiz sirketlerinde, diger sirketlerden bir adim Onde olmanin ve dolayrsiyia rekabet edebiimenin ilk sart insanin 6nemi olarak ifade edilebiir. Sosyal bir doping olarak temsi edilen insanlar, gerekli dnem verilrse bir sirketin basarisinin anahtari olabili. Insan faktéri isletmeleri basarya gétliren bir faktor olsa da rekabetin oldukga yogun oldugu glindimiiz igletmolerinde kar maksimize etmede de oldukga etkildir. Bu durum, galiganlara sadece zihinsel ve sosyal diizeyde uygun ortamin saglanmasina degil, ayni zamanda fiziksel galigma kosularinin yeterliigine de baglidir. Galiganiarin sirketlerden bireok farkit nedenle ayriimasi veya aynimasi, srketterin insan kaynagini kaybetmesi anlamina da gelmektedir. Calisanlarin is kazasi gibi nedenlerie ise gelememesinin madai kayiplara ycl acid ve sirketin isouicu verimliligini azalttign séylenebili Is kazalannin bir diger yénii de diger caliganiann ig performanslarina olumsuz yansima olestigidir. Bu tir kazalar, yaralanan kiginin ip arkadaglarincan clumsuz geri bildirimiere, mot vasyon kaybina ve yapilan ige bagi olarak performansin dismesine neden olabilr. Ayrica kayit dist ve bildirimeyen is Kazalan gibi nedenlerle ders kitabnda gosterilenden daha fazla ig kazasi meydana gelebilmektedir. Bu durum, isletmelerde ig gbreniere daha fazia dnem verilmesi gerekliigini,fiziksel sartlarin iylestiilmesi ve ruhsal ydnden ise rahat bir calisma ortaminin olusturulmasi zorunlulugunu dogurmaktadir. Bu nedenlerden colayt is sadligi ve is giiventigi konusu ile ilgili galigmalar giin gectikee énem kazanmaktadir. Bu caligma bir derleme olarak toplu besionme sektSrindeki ig sagligt ve giverligi uygulamelan igin bir blgilendirmesi ve eksiklerin giderilmesi adina bir adim olarak gérilebiliru + + 2TTEHUIMELERE GORE ALSK SEVIVESININ TeSPtT TABLOSU att tt atatat a TaLu [4 rth kr it tt tN aay duel i ‘ 7 a Ki wl Hi} wl ce] Ua ATH iut wei had) afin I]TEHLIKELERE GOne Alsx SEVIVESININ TESPIT TABLOSU —— —_ «| sat starr se tr er = = ~~ |= arn thm, eer pat | meme | sre cio | mm, I Tena roman. Oram | sek jt S| mame | core eee | amy fre | ther lee ed ee ee | {oma sense Ir lesoerece ees = a Fs. 1 | (| am re we rate rn come, re | nme) Semeteee, | MOM pe sone nae a1 li ih 1b LEO CRih im isl fs] ili‘TEHLIKELERE One nsx sevtvestntn Tesett TAMLOsuTW itil Lik | martian iy auth ope th th ih Hy i i T Wi “ wow wh HE : on ' iem rc omc ean a navn at TEHLIKELERE GORE RISK SEVIVESININ TesptT TABLOSU =~ee Lee a a jana, at) a i eI ——- aS ey Ik Slab S|) = |S:bm cdma rer ne a qd at eeTih ee 1 4 | yee ite) LL yall hte \ ‘ltt, iil ll hth AHl ee is fatide, fitnfe | dati| . | lee i be ae ip | isait y wo | a 4phak | ah wh Hy nl | in) iL [til slit | ‘nt | i in ie hl ; wk fiit + | va at »| KAZA ~ SAGLIK OLAYLARI ACIL EYLEM PLANI | [clays arpa, "ARYAROI SERTIFWAN VAR 01? > once eettrik akon kes, akin | sesmek mirmkin dei ise | kazazedeyi yalitan bir made Hasta/Yaralya | Midahale Etme (Ortam ve Ken } ( Givens) varatede ints) Gerekiyorsa ikyardam Uygula ) tse save glene [a | 3t2ylara tar olay yrne ) | mee im Amine ve __J chem T tiinineae 5 armen { twits coe | Baines iim antina = ) ince ire mer! soeinenaSabotaj Olaylarina Kars! Yancy | PATIAVICINADDE L. | isesaNonrwa 172001 SERVS VE 110 ITFAIVEE (CAN GUVENUGIN TEHLEYE ] | ATIMOAN FABRIKA CEVRESIN: eiuenreve es a FABRICA SAMASIN ANOS AT GIS CaO APLAR RONTROL ALTINOA TUT [_ceReKTIGNO YaNGR, | sam ve OIGER Aci OURUM PLANWARINDAN YARARLANSabotaj Olaylarina Kars [ ~ SABOTAJ SERLINI BELIRLE () secrete | | MEKANIK. | KIMYASAL 2 anon C PATLAYICN WADE jal OZEL GUVENLK (GOREVLILERINE HABER VER 156 JANDARMA, 112 ACIL SERVIS VE 110 ITFAIVEYE HARER VER ‘CAN GOVENLIGINI TEHLKEYE AATHADAN FABRIKA CEVRESINI GIVENPEVE a FPRARIGA SAMASINN AVNDIN AT i “IRIS GIKIS KAPILARINT KONTROL ALTINOA TUT CGEREKTIGINDE YANGIN, SIZINT! VE DIGER ACI. DURUM PLANLARINDAN YARARLAN. FIKRI! PSIKOLOUIKSABOTAJ Sabotaj Sekilleri Sabotajlar genelde yapals tarzina gore ve kullaniian malzemeye gore ikiye ayrililar: a Aktif Sabotajlar: (1) Yangm 2}. Patlayic: Madde, [3]- Mekanik, [4)- Bakteriyolojik ve Kimyasal, b- Pasif Sabotajlar: (1)- Fike, [2}- Psikolojik, Sabotajfara Karst Korunma Tedbirleri Sabotajlara karsi alti ve pasif olarak su tedbirler alinmalidr. ‘& Tum isyerinin dist korunmaldir. b- Tum isyerinin igi ve dist aydinlatimatidr. © Tlim isyerinde gece ve gindiz gliventik personeli bulundurulmalidir d+ Alarm sistemleri kurulmaldr € Telli veya telsiz haberlesme sistemi kurulmalidi. f Gerekiikaz levhalani bulunmalid & Girig-Cikts adedi en az dizeye indirilmeli ve kaputar kontrol altind'a bulundurulmalidir. he Yangin ikaz, ihbar ve séndurme sistemleri kurulmalidir, i+ Zeminden disk seviyede olan yer pencerelerinde gerekli koruyucu Snlemler alinmalidw. ‘Tum isyerlerine gelis gidisler kontrol altinda tutulmahidir. Biyik ve merkezi birimlerde kimlik sorulmal gerektiginde kayrt tutulmalidir. k- Yapilacak egitimlerle personel bilinglendirilmelidir. Sabotaj Esnasinda Yapilmast Gerekenler = Vakit kaybetmeden Giiventik Birimine Haber Ver, + Sabotajin $ekdine Gére ilgili yerlere haber ver, (Giivenlik, Santral, Danisma) © Jandarma (156) (© Buylkyehir itfalye (110) + Can Guventigin tehlikeye atmadan isyeri gevresini givence altina al (Koruma Ekibi) = isyeri sahasint aydinlat, (Elektrik Bakim) = Giri, kts kapilarini kontrol altinda tut, (Guiventik Birimi) = Toplanma Balgesine git ve ilgillere yardimect ol, (Tiim Personel)Depreme Kars! Acil Eylem Plant [we aimen eratn soma) ene (ae . LER VE GAD RES. kt Z —— Zuve Govemion | — DISARTYA AGIAN ever WU VE GOVENUBIR KAPIVA YAIKIN MISIN ———*]_ $emh08 uu " | YERDENUZAMLAS sana 'MAXINE VE EXIPMANDAN UZARLAS VEEN AON IKK | AKORUNMA BOLGESINE YONELMASA ALT, KOXON vB, e0LcELER) | — | + | ee pane can. a KORUNMA BOXGESINDE < i emt KAUAAYA DEVAM ET sare aren bk apse gun zndirmeeiman ie midsole dee ang sndarbndt ve bem ami te Yann Givens Sorumsuna haber vern 3 Relanms olan tint doldrvimas kn Yang Given Scrumusunabidrinie ‘Yengn modanaie edemeyecetini kadar Bayi ise 4 Ses olarak etrzadotiler haberdarediniz, 5 Sulundubunat verde yang bar dimes varie ona bas, & Govenkit ve Santral Srimine haber vrinit 7. Salem cidubumar Makine- Ekiomacin enerin kes, {arene yarimasen deme gn hap ve pencerelerkapating, 9. yard sertian var se yarabara ik midahaleni yap, & Penodan yang veri tespit eine a Telefon ve Test vastasa yangmin YER, CinSiVE BOWUKLOGU hakions bag su, ‘© Yanem mahalinden aldyore bigiler dogrultusunds siasyta; Arava Yang yen, bayihio ve adres hatinds Bet bigvern « ‘Tum tesisien claydan telefon veya tetsiz le haberdar ediniz, {kt ve Dosa hatin Kesimeslsafamak matsaayta, + Bekins © Dotalgar icin; {© Su motorunun apast iin Su Artima bimini haberdo edi. 1. Yanen Givent Srumiusuna haber vei, Yarenin meydana ei bimin yangn ep deri ve bkim midi haber ees J. Gerekrse Ambar Gabe (112) ke Jandarmay: haberdar ediniz. (156)° o©c00000 Yanuet Gazlar Gaz borulart salam olmal ve fazla isinmasina yol agmayacak sekilde yerlestirilmeliir, Kullaniimayan gaz vanalart tarnamen kapatilmahidir aliima ortaminda uygun yerlere “sigara igmek yasaktir” ve “dikkat atesle yaklagma" levhalari asilmaldir, Elektrik Panolan, UPS, Trafo Paratonerler ve toprakiama kablolan Periyodik olarak kontrol edilir. Uvgun yerlere “sigaraigmek yasaktr’” ve “dikkat atesle vakiagma’ levhalan asl. ‘Yeteri kadar uygun tipte {(kOpOkid ve/veya CO2 vb. .) yangin séndiirme tupleri ve diger yangin ‘séndurme araclari faal olarak kullanima hazir bulundurulur. Ctomatik yangin algilama dedektorleri uygun yerlere yerlestirili, Malzeme / Teshizat Depolan Depolarin iginde ve matzemeler arasinda sigara icilmesine izin verilmez. ‘Gabuk parlayics ve sicaga karst malzemeler stk sik kontrol edilir. Oepolardaki malzemelerin dzeligine gore uygun tipte Yangin sondiirme tpleri dolu ve kullarwma hazir bulundurulur, Depotarin uygun ve gorilebilecek yerlerine “sigara iemek yasakte”levhalari konulur, Elektrik tesisat, kablo bailantilan, fi ve priser her hafta bir plan ve kontrol listesine gore tanerakian konusunda bieilendirilrAcil Durum Yénetim Siireci AcTipi Acil Durumlar Savay hall, deprem, sel, yildium doymesi, buyuk gaph yangyntar vb. nedenler sonucunda ortaya cikan durumtar B-Tipi Acil Durumlar KOgUk Gaph yanginlar, muhtebif kimyasal, yamici ve parlayics maddelerin swntilan ve benzeri meme sahip durumlar ‘Acil bir durumdan dnce, yapuimas: gereken faaliyetier; ‘Acil durum plans hacilarur, Kaza ve acl durumlaria igi blgiler asapdaki durumlan icerecek sekilde {animlanmabde, + Olmast muhtemel cevrese! kazanmn veya acil durumun agiklamast ‘+ Tanunslanens risklerle Misi faaliyetlerin yerlerini gdsteren detayl gemalar ‘+ Acil bir durumdan 6nce ve sonra yapilmasi gereken Faaliyetler ‘+ Aci durum madahale yontemieri ‘+ ADME ckip dyelerinin isimler, gorevleri ve sorumluliktan ‘+ Ik yardim ekibi Byelerinin isimleri, gorevieri ve sorumbuluklari ‘¢ intibat telefon aumaratan ‘+ Gerekli midahale ve miicadele ckipmantannn yerleri + Tabliye giizergablan '¢ _Kisisel koruyucu donanumiann bulunduklan yerier ve kullanim sartiari ‘Aci durum planinun onaylanmas: ve yirdirlige konulmas: Hazirlanan acil durum plant, dist yonetimce onaylanmak ve yiirurldge koyulmalidir. Acil durum ‘ckipmanian saglanarak ve ADME’nin efitienleri veriimelidir. ‘Acil durum planin bulunmast gereken kigiler ve yerler ‘Acil durum planieun onijinall yonetiode ve yonetimin gerekll gOrdUga kislerde bulunmaldir Planin kopyalan ise ADME Uyelerinde bulunmaldir2.2 Toplu Beslenmelerde Acil Durumlar, Riskler ve Analizleri Tamim 1. Yangsn: Oksijen, yanicr malzeme ve ssi gibi unsuriann bir ‘araya gelmesi ile olusan denetlenemeyen yanma olayidr 2. Dogal Afet: Sel baskim, deprem, firtina, iklim sartiani vb. olaylanmn etkisi ile, insan elinde olmayan sebeplerle meydana gelen olaylar 3. Sabotaj: Siyasi, maddi veya rmanevi dikkat ¢ekme vb. sebeplerle plank yapilan sitahl, bombal: her tial saldin, 4, Patlama: Stcakitk, 11 ve basincin etkis ile olusan gevreyi tahrip eden olay 5. ADME: Aci! Durum Miidahale Ekibi 6. Acil Durum Plane: Olmas! muhtemel acil durumlarda uygulanacak planiar . malzemelerin ve matlann acil durumda, giventl verlere tasinmas: 8. Toplanma Bolgesi: Aci! durumiarda toplanmak ve gdvende olanian kontrol etmek iin tanimlanmts guvenk bolgeler 7. Tabliye:Insantaran, 9. Kriti Kontrol Ekipmann: Acil durumlarda, durdurulamayan yangin, patlama vb. risklerine yo acabilecek weya Grin ile hammaddeye zarar verebilecek ekipman. 10. Kara: Plant olmayan, personel yaralanmasi veya ¢evreye zarar veren olaylar 11, Adil Durum: Planh olmayan, cevreye 2 veren, mal ve can kaybi potansiyeli olan olay ve durumdurTEHLIKE SONUCU HEDEF LisTesi INSANLARDA 1 [Gaz | R Kulak i 3. | ~|Malzeme hasan veya kaybr__ |Ekipman hasan veya kaybi Tesis hasart jis glict kaybr ‘is sUresi kaybs ee Isletmenin Prestij kaybr AASSIN|=|—__-GENEL TEBLIKE LiSTESi Yiiksekten diisme - a 2 Aynu seviyede diigme - | 3. Malzeme diismesi _ ath: [5 ia 6. 7 8. Zorlanma ed Elektrik garpmast _| 10. | Parlayiet tahribaty -_Patlayrei tahribaty 2. Kimyasallara maruz kalma_ _| 3. Furlayanmadde "1" Ucusan madde : 5. Bir seyin batmasi i 6 Yan, in 17‘ Gazdan bogulma 18. Zehirlenme 19. | Sicak ytizeylere temas mas (ates, kaynarsu) | 120. Tpanik ve ve diizenin bozulmastSONUCUN KABUL EDILEBILIRLIK DEGERLERI Tolere edilemez (1) | Betirenen risk kabul edilebilir bir seviyeye | Katlanilamaz Kabul e diistirdliinceye kadar is baslatilmamal eer | Edilemez Riskler devam eden bir faaliyet varsa derhal | | 6.20.25) durdurulmahidir. Alinan énlemlere ragmen | | riski digirmek mimktin olmuyorsa, faaliyet | | engellenmelidir. | Orta Diizeydeki Dikkate "Belirlenen riskleri disiirmek igin faaliyetler Deger Riskler | baslatulmalidir. Risk azaltma Snjemleri | 9,10,12,15) | zaman alabilir Kabul Edilebilir Risklei | 4.23,4.5,6) | Belirlenen riskleri ortadan kaldirmak igin ilave kontrol proseslerine ihtiyag _ oimayabilir. Ancak meveut kontroller siirdiiriilmeli ve bu kontrollerin sirdiraldiigi | denetlenmelidiRISK SKORU BELIRLEME MATRIsiIHTIMAL SKALASI __Yilda bir Aya bir = bs { _Haftadabir \Gok Yuiksek | Her giin (cok sik) SIDDET SKALASI | 1 Cok Hafif — is saati kaybi yok, ilkyardim erekir . I I 2 Hafif is giinii kaybi yok, ayakta. | | tedavigerekir | 3 Orta Hafif yaralanma,(Kink, | a kesik)yatakli tedavi gerekir | 4 Ciddi Agir yaralanma, uzuv kaybi, | mesiekhast. _ | 5 Gok Ciddi Bir veya daha fazia kisinin | —_ [ilimasuyunan bertarafi igin siit tozu iireten firmalarla anlagmalan bulunmaktadir. Peynir alti suyu, slit endiistrisindeki en zor ve en kirli auktor. Dért sitketin 12 giinliik peynir alti suyU toplama tanki var, Bu strelerin sonunda peynir alti suyu sit tozu tireten firma tarafindan satin almmaktadir, Bununla birlikte, siit tozu tireticisinin gecikmesi durumunda, dort sirketin fazla peynir alt: suyunu toplayacak yeri yoktur. A sirketinin cevre yonetimi uygulamalan ve tiretim atklarmt kaynaginda azaitmaya yénelik baz. uygulamalar gevre yOnetimi ile ilgili denetim sirketi A bashginda listelenmistit. Bitkisel attk yaglan azaltmak igin yemekhanede yada kizartilmis yemek olasilgim en oza indirilmistir, atik bitkisel yaglan PET sigelerde toplatilmis ve ayda bir kez lisansh bir firmaya gonderilmistir. Ancak bu bitkisel atk yaglarin toplanmasi icin gecici bir cepolama alant bulunmamaktadir. $irketin kullandigi kimyasallari igeren ve zehirli maddelerle kirlenmig ambalajlarm bertarafi. igin onayh bir sirketle anlagmaya vanlmadig gériilmiisttir. Aynca firmada Malzeme Giivenlik Bilgi Formu (MSDS) bulunmamaktadir, Dabili iletisim e-posta yoluyla yapilir ve ofis attklanndan kaynaklanan kagit, karton ve kartus auklarnnt azalur, Ayrica oluyan kégit ve karton atiklar toplanarak lisansl bir geri déniistim firmasina génderilmcktedir. Ancak, kaullanitmis karts koleksiyomu yoltur. Mergari (2020) tarafindan yapilan baska bir galismada, gergeklestirilen risk analizi ve risk degerlendirmesi ile YORUK SUT A$im riskleri tanmlanmis ve bu risklerin nasil yinetilecegi belirlenmistir. Belirlenen risklerin dnem sirasina gre kontrol yéntemleri uygulanmaktadhr. Uretim strasmda isci saghgi ve gitvenligi ile ilgili risk faktorleri belirlenmekte ve dnerilen cizimler tabloda gdsterilmektedir. Diizeltici ve dnleyi tedbirler alndiktan sonra, kabul edilemez ve énemli riskler orta derecede kabul edilebilir risk seviyelerine indirildi ve calismann konirollii bir sekilde devam etmesine karar verildi, Risk degerlendirmesinin amacmnin, ortaya gikan risk degerlendirmesi hakkinda calisanlan bilgilendirmek oldugu bilinmektedir. L-matris youteminin ig igin tercih edilmesinin nedeni uygulanabilir ye basit olmasidir. Bu yéntem, risk degerlendirme ekibinin anlamast kolay oldugu igin ve galsmalarin konirollit sekilde devam etmesi kararlastinimistir, Bu nedenle L tipi matris yéntemine benzeyen ve daha kapsambi olan FineKinney yéntemi tercih edilmemistir. Gida ariinleri, ézellikle siit ve sit dirtinleri en hassas sektérlorden biridir. Gidada iretime gok dikkat etmek igin birkag baska sistem kullanitmaktadir. Giiniimiizde gida giivenligi sistemleri tehdidin tiriine baglidir. Ancak yasal prosediirler ve sistematik farklihklar nedeniyle Avrupa ve Amerika uygulamalan arasinda farkhi siiregler bulunmaktadir. Guda giivenligi ile degerlendirilmesi gercken ve aynlmaz bir bitin olarak diiginiilmesi gereken bir diger husus da gida iireticisinin giivenligi ve saghiidir. Bunun icin tehdittiirlerinden sabotaj, kurcalama ve hata/birakma olarak kategorize edilmistir. Bu kapsamda, sabotaj ihtimaline karst Kritik Kontrol Nokialarnda Tehdit Degerlendirmesi (TACCP), tagsis ihtimaline kargt Zafiyet Analizi ve Kritik Kontrol Noktalart (VACCP) ve hata/ihmal durumlarina yénelik Avrupa’da “Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktalan (HACCP), Amerika’da ise Teblike Analizi ve Riske Dayalt Onleyici Kontroller (HARPC) uygulanmaktadir.calisanlarin daha sik mola ve mola vermeleri ve bu islerde calisan isgilerin daha sik rotasyon yapmasi ve baska bir calisma alamina tasinmalari gerekir (Karadeniz, 2012; Zafer ve Yilmaz, 2016; Kanat, 2016), Cilt HastahKlart Mesleki cilt hastahklari basta gida sektarii olmak iizere birgok alanda karsilasilabilen ve calisanlari olumsuz ctkileyen hastaliklardan biridir. Su, sabun, deterjan ve benzeri dezenfektanlara uzun siire maruz kalinmast, gida dretim sekiériinde gériilen deri hastaliklannin yaklasik %55 kadarndan sorumludur. Hastaliga neden olan bir diger Onerli faktor ise igcilerin ellerinin seker, un, eksi meyveler, sebzeler, balraratlar, et ve balikla dogrudan temasidir. Bakterilerin neden oldugu biyolojik cilt hastaliklart, kétit hijyen nedeniyle kasaplarda ve balikcilarda bulunabilir. Aynca gida imalat sektériinde lateks eldivenlerin yaygin olarak kullanilmast, cilt hastaiklarnnn gérilme sikligunn arimasmn bir baska nedenidir. Cok sicak ve cok soguk bir ortamda calismak da cilt hastahklannin olusumunda biiyiik rol oynar. Hastaligin énlenmesi amactyla, yogun olarak kullanilan lastik eldivenler yerine igi pamuklu eldivenlerin kullandilmast, cildin dogal nemine kavusmasinin sajlanmast, temizlik ve benzeri nedenlerle kullanilan tabris edici_kimyasallann cilde temas etmeyecek sekilde kullamlabilecegi sistemlerin geligtirilmesi gorekmektedir. Aynca, kimyasal maddelerle galisanlara bu maddelerin dogru kullanm ye hethangi bir agin etki durumunda yapilmast gerekli miidahaleler Konusunda detaylt egitim verilmesi gerekmektedir (Karadeniz, 2012; Zafer ve Yilmaz, 2016; Kanat, 2016). Giiriiltiiye Bagh isitme Kaybr Caligma ortaminda yiiksek seslere maruz kalmak, geri déniisit olmayan isitme kaybina neden olabilir ve ig diinyasinda en sik gdriilen ve en zor meslek hastaltklarmndan biridir. Bircok gida iireticisi, 85 dB giirdltii smi: asan giirilti ile galisma ortaminda iretim yapmaktadir. Omegin, firmeilik, siit dirinleri ve sekerleme iiretimi gibi islemler giralti seviyelerini 85 dB'ye kadar artabilirken, Sgiitme degirmenleri ve cam gibi ortamlar giiriltit seviyelerini 100 dB'ye kadar artabilmektedir. Tim sektrlerde oldugu gibi gida sektériinde de giiriltiye kar: en iyi koruma, giriltiniin kaynaginda ortadan kaldirilmasidir. Bu nedenle kigisel koruyucu ekipman kullanarak giiriltiiden korunmaya galigmak son care olarak gériilmeli ve giiriltiyle kaynagmda mitcadele edilerek giiriltiiniin azaltilmasi hedeflenmelidir. Yeni ckipman satin alirken, ekipmanin gahsma oriaminizda Grettigi girdlti seviyesini ye aym ontamda cahyan diger ekipmanlann kargilagigi genel grill seviyesini de giz Oniinde bulundurmahdir (Karadeniz, 2012; Zafer ve Yilmaz, 2016; Kanat, 2016). ‘Mesleki Astum ve Burun iitihab: Rahatszhklart Astum, hastada ciddi yan etkilere neden olan ve daha sonraki bir asamada yasam tehdit edebilen ciddi bir durumdur. Mesleki astm, toza maruz kalan ve solunum hassasiyeti olan calisanlar etkileyen bir hastalkur. Tim meslekler arasinda aseultk, mesleki astimla iliskilendirilen en yaygin ikinci meslektir. Bugday unu ve taht! unu da astmin ikinci en yaygin tetikleyicileridir. Un ve tahil ununun yan stra yumurta proteini, balik proteini ve talag da astima neden olabilir. Bu nedenle finnlarda, un fabrikalarmda, balk isleme fabrikalarinda, figilarda vb. Calisan insanlar potansiyel astim gelistirme riski altindadw. Geligma ortommin uygunluguna bagh olarak maske kullanm1, iyi havalandirma veislemler Nedeniyle Meydana Gelen Kazalar Toplu beslenmelerdeki majér kazalarn yaklasik %10'luk bir kismu, diisen bir cismin Sikistrma, ezilme, sabit nesnelere carpma veya kesmeden kaynaklanan kazalar ve diigmeler, manuel manipiilasyon ve kayma ve dismelerden kaynaklanan kazalarin ardindan iigiincii nde gelen kaza nedenidir. Bu tir kazalarm siddeti géz dniine alindiginda, isyerinde yapulan risk analizinde bu konuya ézellikle vurgu yapilmah ve bu tiir kazalanmn isyerinin her yerinde olabilecegi gz ard: edilmemelidir. Diisen nesnelerden kaynaklanan olast kazalani nlemek igin, yiksekte depolanan malzemeler, kiigiik bir sok durumunda diismemeleri igin raflarnnda sabitlenmeli ve emniyete alinmalidir. Ayrica yiikleme ve bosaltma islemi sirasinda Snleyici tedbirler alimmah ve mallart dogru bir sekilde kaldirmalidir. Cok katmanh belge raflari zemine veya duvara giivenli bir sekilde bitlenmeli ve iizerlerine fazla malzeme istiflenmemelidir. Bigaklar, tiim el aletleri arasinda kazaya en yatkin olan oldugundan, kullanilmadigi sada ve kullanilmadiginda dikkalli olunmalidw. Ozellikle dilimleme ve kryma isleminde kullamlan bigaklar ¢ok keskin oldugu igin bicakstz eller gelik drgii eldiven giymelidir. Bunun yaninda, ist kolu korumak igin dogru tipte koruyucu giysiler kullaniimahdir. Bicak kullanilmadigi zamanlarda basibos birakilmamal ve uygun malzeme ile korunmalidir. Isyerinde kullarilan tiim el aletleri amacia uygun olarak kullaniimahi ve bu tir aletler secilirken ok fazla zorlamadan ise uygun ve kullanilabilecek olanlar segilmelidir. Hareket eden nesnelerden kaynaklanan olasi kazalan énlemek igin, forklift ve el arabast gibi aletler, yaya yollari disindaki belirlenmis giizergahlarda hareket ettirilmeli ve bu tiir aletleri hareket ettiren personel Operatérlerinin nakliye nda uygun bir gériise olmalarim saglamalidw. Zincirli ving, gezer képriili ving gibi mobil ekipmanlarla t yapilirken bu yiiklerin altinda baska personelin olmamasma ve zincir, sapan vb. bu hazda kullanilmast garanti edilmelidir. Tasima ekipmanimn muayenesi_periyodik olarak yapilmalidir (Akkoyun 2013; Oleay, 2009; Yildiz, 2009, Akpinar ve Ozyildinm, 2016) 243.2. ‘Toplu Beslenme Sektriinde Gdriilen Mesiek Hastahklart Kas — iskelet Sistemi Rahatszhklart Gada endistrisindeki kas-iskelet sistemi rahatsizhklan genellikle tekrarlayan egzersiziere bagh: ist kol rahatsizhklarim ve yanlishkla agir yiiklerin kaldiilmasmdan kaynaklanan sirt ve kalga rahatsizhklarm igerir. Brakiyal bozukluklar, karpal tiinel sendromu ve tendinit gibi kronik bozukluklardir ve diretim hatlarinda calisan isgilerde tekrarlayan egzersizler sonucunda bulunur, Ayrica et kesme, eti kemikten ayima, ig organlan gikarma, depolama tesislerinde galisma gibi kasaplarda da yogun tist kol rahatsizhgi gorilir. Calisanlarda g6riilen hastalik artist durumunda devamsizhik, diisiik tiriin kalitesi, yiiksek malzeme israf, diisiik verimlilik, yiksek satig gibi olumsuzluklar yasanmaktadu Bu nedenle isverenlerin calisan__sikayetlerinin nedenlerini objektif olarak degerlendirmeleri ve bu sikayetlerin géztimii igin adimlar atmalan gerekmektedir. Bu calismalar yapihrken ilk yapilmast gereken kronik rahatsiziga neden olabilecek aktiviteleri belirlemektir. Bu faaliyetler siirecteki adimlara béliinmiistiir ve hangi adimlarn yiiksek risk altinda oldugunu belirlemeniz gerekir. Bu riskleri azaltmak igin, eger bu saglanamuyorsa, ilk dncelik emek yogun isleri azaltan sistemler olmaldir. Caliganlara daha ergonomik bir seyler verilmeli ve ¢alisma kosullan saglanmah. Belili alanlarda (kollar, surt, kalgalar vb.) strese neden olan tekrarlayan aktivitelere sahipraflar kezalarm en sik olustugu yerler olarak éne cikmaktadir. Yiiksekten diismelerin Snlenmesi amactyla dneclikli olarak (Akkoyun 2013; Oleay, 2009; Yildiz, 2009); Ekipmantarm tizerine cikma ihtiyacmm ortadan kaldiiimast, Yer seviyesinden numune almmasina sailayan sistemler olusturulmast, Stoklama tanklannin miktanm: gizle degil, otomatik sistemlerle yapilmal ve seviye dlger cihazlarin géstergeleri zemine konumlandinlarak yapilandiniimals, ‘Tozdan kaynaklanan temizlik ihtiyact igin, ortamda bulunan tozlan havalandirma sistemleri ile gekilerek tesis disina atilmalt ve calisma ortaminin temiz. kalmast saglanmahdir. Yikksek alanlara grkmanin zorunluluk oldugu durumlarda ise, gérevli olmayan caliganlarin bu alanlara ulasmalarmin engellenmesi gerekir ve gtivenlikli merdivenler ve benzeri ekipmanlar kullanilmaldir.‘+ Personellerin gorevlerini daha iyi anlamest ve diizenli egitimin getindigi faydalar TACCP (Tehdit Degerlendirmesi Kritik Kontrol Noktalan) ‘Tehdit Degerlendirmesi (Threat Assessment) ideolojik bir amaca dayanan, gidaya zarart maddeler bulastirarak, gidanmn dreticisine, tiiketicisine veya miisterisine zarar verme ya da menfaat saglama niyetinin degerlendirilmesidir. Bilgili ve giivenilir bir ekip ve bir otorite ile tehditlerin degerlendirilmesi, zayif noktalarm tespiti, materyal, trim, satin alma, isleme, gevre, dagatim aglan ve ig sistemlerinin kontroliiniin saglanmast yoluyla degisikliklerin prosediirlere dniisimiinii saglayan bir risk yénetim sistemidir. TACCP, kontamine gida iddialarm: tamamen énleyeme7 ancak iddiann dogru olup olmadijina karar verilmesine yardimet olur (Ersin, 2015; Ozdemir ve Dikmen, 2018; Parlak, 2020). amaktadar: TACCP islemi, su drt soruya cevap 3 ‘© Kim bize saldirmak isteyebilir? ‘+ Bunu nasil yapabilirler? © Biznerede zaytfiz? © Onlan nasil durdurabilitiz? Bu sorilar dogrultusunda olusturulacak akiggemasi ile oluszbilecek tehditleri belirlememizi, degerlendirmemizi ve onlem almamrzi saglar. VACCP (Giivenlik Agijt Degerlendirmesi Kritik Kontrol Noktalart) Kastth ve kasith olmayan kontaminasyon teblikeleri disinda gida gtivenligini tehdit eden durumlardan bir digeri de tapistir. Savunmastz/saldirilara agik gidalan tagsig gibi gida hilelerinden korumak igin VACCP sistemi gelistirilmistir. u, bir gida igletmesi igin gida dolandimethgindan kaynaklanan agiklart belitlemek icin kullantlan farkh bir tir gida giivenligi sistemidir. Yiyecek dolandineihigt zina, kagakeik, calint mallar, seyreltme ve yanls etiketleme gibi olaylan igerir. YiyeceKler alindigi igin herkes risklidir, séyledigi sey olmayabilir ve / veya tedarik zinciri siireci boyunca goriiniirlik listede olabilirdi. VACCP sistemi, HACCP ile benzer prensipleri kullanmaktadir ancak tehlikelerin nasil belirlenecegi ve kontrol edilecegi dzerinde odaklamilmast, givvenlik agiklarinin nasil belitlenecegi ve kontrol edilecegidir (Ersin, 2015; Ozdemir ve Dikmen, 2018; Parlak, 2020) 2.1.3. TopluBeslenmelerde Olusan Bazt ly Kazalarinin ve Meslek Hastalilarmin ‘Nedenleri ve Anmas! Gereken Onlemler 2.1.3.1. Toplu Beslenmelerde Olusan Bazi is Kazalarmn Nedenleri ye Alimmasi gereken Onlemler Elle Tasima islemleri Siramda Meydana Gelen Kazalar Elle tasumaya bagi olusan kazalarin azalulabilmesi amaciyla, Gucelikli olarak hangi tip faaliyetlerin (kaldinlan yiiklerin tipleri, yiiklerin indirilip kaldiiima sikhgi vb.) kazalara neden oldugu ve hangi operasyon bélgelerinde daha sik kaza meydana geldigi analizedilmelidir. Bu balgelerde yapilan operasyonlar detaylt bir halde islem adimlarina aynimah ve hangi faktérlerin en yaksek kaza riskini otaya cikardhgt belirlenmelidir. Uygulanabilicligi olan bilgelerde clle tagima faaliyetleri yerine, konveyér bantlar, vakumlu tastyteilar, otomatik yik tasima sistemleri gibi ekipmanlar kullanlarak elle tasima_ faaliyetleri_ en aza_indirilmelidir. Tam otomatiktasima__sistemlerinin kurulamamast durumunda ise yan otomatik kaldirma sistemlerin kullantimast yoluna da gidilcbilir. Ornegin, makash kaléiraglar ile yiikler bosaltilacag: yere kadar kaldirag iizerinde kaldinp derhal sonrasinda kansim yapilacak olan tekne, Kazan vb, ekipmanm igerisine bosaltiabilir. Elle tasimalan ortadan kaldirmanin bir digeri yolu da, cuval, varil, bidon vb. sekillerde tedatik edilen malzemelerin biiytik tanklarla, dékme tabir edilen yéntemle ve big bag denilen biiyiik cuvallar ile tedarik edilmesi yoluna gidilmesidir. Otomatik kaldirma sistemlerinin. kurulmasinm = muhtemel _olmadh bolgelerde ise, ergonomik emek verme sartlan olusturulmalidir (Akkoyun 2013; Olcay, 2009; Yildiz, 2009), Kayma ve Diisme Nedeniyle Meydana Gelen Kazalar Kayrp diigmelere bagh kazalar dalgmbk veya dikkatsizlik gibi gesitli nedenlerden meydana gelebilir. Fakat, buna neden olan etkenler incelendiginde bazi basit Snlemler yardimiyla cogu Kazan oniine gecilebilecegi_ortayacikmisur. Kazalart engelleyebilecek bu énlemlerden baztlant syle siralanabilir ‘+ Kaymaz tabanh ig ayakkabilarmin kullanilmass, © Zeminin islanmasina neden olan su sizintist ve dékiintiye sebep olmayacak sekilde galiyma ortamlarmn tasarlanmas ye zeminin temizlenmesi igin uygun temizlik malzemelerinin segilmesi ve miimkiin olan durumlarda kuru temizleme -yéntemlerinin tercih edilmesi, + Zeminin islak olmas gerekli oldugu durumlarda ise uygun_hayalandicma yéntemleri kullanarak kurumanin hyzlandinlmasi, © Uygun drenaj kanallarmm yapiimast ve buna bagi olarak yiiniytis yolunun devaml kuru olmasinin saglanmast, ‘© Yak tasima islemleri kayma ve diigme riskini arttrmaktadir bu islemlerin miimkiin oldugunca azaltilmast gerekmekte, + Ozellikle, zeminin yeterli derecede piiriizliliige sahip olmasinin saglanmast ‘Omek olarak, suyla 1slanan zeminler igin yiizeyin en az 20 mikron (Rim), siitle aslanan zeminler igin en a7 45 mikron ve zeytinyagt ile tslanan zeminler igin ise en az 70 mikron yiizey piriizItilgiine sahip olmas1 gerekmektedir Ayagin bir cisme veya engele takilmas: sonucu diismeleri engellemek igin ise, yiizeyde bulunan deliklerin, egimli ve diiz olmayan yiizeylerin ortadan kaldiimast ve ortama dagimik olarak malzeme birakilmamasinin saglanmas! gerekmektedir. Yiiksekten Diigme Nedeni Gida endiistrisinde meydana gelen en Sltimeill kazalarm nedenleri arasinda yiiksekten diigme de yer almaktadir. Yiiksekten diigme olaymin meydana_geldigi ortamlar genellikle sirastyla, merdivenler, hareketli ekipmanlar, makineler, platformlar, ¢atlar ve je Meydana Gelen Kazalariiretim, satis ve tiketimin gerceklestigi yerin ve calisanlarmin hijyen kurallarint igerir. Bu kurallar asagida verilen basliklar altna almmaktadir (Ozbek ve Fidan; 2010; Kizen, 2020). ‘* Persone! hijyeni © Caligan saghg = Galigma gartlan ‘© Tesis ve ekipman bakit © Gada temas yiizeylerinin hijyeni ‘+ Pest kontrol © Atklarm waklastinimast + Sukalitesi ¢ Tuvalet ve el yikama alanlan © Capraz kontaminasyomn énlenmesi 2124, HACCP, TACCP ve VACCP Uygulamalan, HACCP (Teblike Analizi ve Kritik Kontrol Noktalart) HACCP, gida giivenligini Codex Alimentarius'ta tantmlandigi sekilde saglamak i¢in teblikeleri tammlamak, korumak, Slemek, dejerlendirmek ve kontrol etmek icin kullanilan bir sistemdir. Ciftlikten catala igiem asamasinda ortaya cikabilecek biyolojik, kimyasal, fiziksel tehlikeleri belirlemek ve toplum sagligs igin riskleri en aza indirmek iizere tasarlanmis bir aragtir (Misir, 2008; Ersin, 2015; Ozdemir ve Dikmen, 2018; Parlak, 2020). HACCP Sisteminin Faydalan. ‘+ Son iriin givenliginin geligmosi * Mevzuata uygunluk saglama © Taketici gitveninde artma ‘+ Sikayetlerde azalma * si n katkilant stematik bir yaklasin ‘+ Proseslerin daba iyi anlasiimass ‘+ Kontrollerin stkilastirimis olmast © Gercek zamanlt izleme sistemi nedeniyle problemlerin kisa siirede tespit edilmesi ve hemen dizeltici faaliyetlerde bulunmaya imkan vermesi. ‘+ Sadece gerekli bélgelere odaklanmaya imkan vermesi nedeniyle gok maliyetli ‘olmamast + Kalite hatalannm neden oldugu maliyetlerde azalma© Islenmemig et ve balk tirtinleri (Kimiz ve beyaz et-balik, islenmemis et ve bahk tirinleri) * Cretim (Taze ve dondurulmus meyve ve sebze) = Giinliik yiyecekler (sit ve sit dirinleri, yurmurta) oP irilerek dondurulmus, yemege ya da pisirmeye hazir et ve balk tiriinleri ¢ Gevre kogullarna dayanikh, 1s1 korumalt, paketli gida iiriinleri © GCevre kogullarima dayanikh diger gida Grinler! (igecekler, unlu mamulle, kurutulmus gidalar, hafif gida iirinleri ve kahvaltt tahullan, svt ve katt yaglar, ‘gida kath maddeleri) Bu kategoride olan tim zincir halkalarindaki kuruluslar ve bu kuruluslara tedarik saglayan kuruluslar igindir (Serin, 2004: Kog ve dig. 2008). 2.1.2.3. iyi Uretim (GMP) ve iyi Hijyen (GHP) Uygulamalart yi Oretim (GMP) Uygulamalan. GMP Belgesi Tiirkgeye fyi Uretim Uygulamalart olarak aktanimgur. Bu sistem temel olarak hijyenik ihtiyaclarla ilgilidir. Cesitli alanlardaki iiretimlerin hijyenik olarak firetilmesi ve denetlenmesini igeren GMP sistemi; gida, kozmetik, kimyasal madde firetimi. ve lag diretimi gibi alanlarda kullamimaktadw. GMP, driniin cesitli kaynaklardan kirlenme olasthgin énlemek veya azaltmak igin kurulusla ilgili ig ve diy sartlara.iliskin koruyucu. dnlemleri bande. Bu standartlara uymayan_firmalarin iiretimlerine izin verilmez. Bu sistemin genel sartlari aagidaki gibidir (Kizen, 2020; Blanchfield, 2005) + Kalite yonetimi ‘+ Kalite kontrol ve yeterlilik testleri «Ham tirin girii, tirtin isleme, saklama ve dagitm ‘+ Bina, donanim, ckipman ve materyaller * Dokiimantasyon ‘+ Personel ve organizasyon ‘+ Igsel ve digsal denetim ‘© Sikayetler ve geri cagirma + Omeklerin saklanmast, soruntu, iade edilen driinlerin imha edilmesi + Hata in arastiriimasi, tretilen dirdinlerin kullarim sonrasi Klinik takibi ¢ Tim islemlerin onaylanmasi ve yetkilendirilme jyen (GHP) Uygulamalary GHP, yani iyi Hijyen Uygulamatar, satilan diriinlerin gtivenligini saglayarak tiketici saghgim korumak ve isyerinin iyi imajm sirdirmek iin 6nemlidir. Restoranlar ve kafeler igin GCP lyi Hizmet Uygulamalar standardim: da tamamlar. Temel olarak serifaaliyetleri (ISG birimi tarafindan hazirlamr), ikincisi ise bireysel igyeri foaliyetleri (ilgili ISG miidiileri terafindan hazirlanacak) ile ilgili olup. ISG birimi tarafindan hazilamr ye onaylamr. Formda her bir faaliyet/eylem igin “P: Planlanan” ve “G: Gerceklesen” olmak iizere iki boliim bulunmalidhr. Aynica eylemden kimin sorumlu oldugunu gésteren alanlara da sahip olmahdir. Bu nedenle, bir faaliyetin ne zaman planlandigini ve kim tarafindan yapildigim bilmek kolaydir (Ozkilig, 2005; Tasdemir ve Bakan, 2015). 2.1.2. Gida Sektériinde Kullanilan Baz Kalite ye Giivelik Sistemleri Gada sektiriinde aynica diriin ve iy saghgi ve giivenligini korumak igin bazt Kalite ve giivenlik yénetim sistemleri gelistirilmistir. Bu sistemler iilkeden iilkeye ya da dini unsurlara bakilarak degigebildigi gibi ISO, GMP, HACCP vb. gibi genel prosedirlere sahip ve bircok iilkede dncelik olarak kullanilan sistemlerde ayrica meveuttur. 24.21 ISO Yénetim Sistemleri Gada zincirinde yer alan kuruluslarmn, gidanm tiketim aninda givenli olmasim saglamak ve gida givvenligine yénelik olan tehditleri Kontrol altima almak igin gerekii sartlart kapsayan bir yénetim sistemi standartlar1 toplulugudur. Genel olarak PUKO (Planla Uygula - Kontrol Et — Onlem Al) olay déngistine sahip bu sistemler siirekli iyilestirme ve gelistirmeyi saglamay: amaglamaktadir. Genel olarak yénetmeliklerle baslayan ve yapilmast gereken plan, prosediir, talimat vb. islemlerle devam eden ve cesitli diizeltmeler veya kontrollerle tekrar eden sistemler biitiiniidir. Gida endiistrisinde kullanilan yonetim sistemlerinden bazalart asagidaki gibi verilmistir. #180 9001 Kalite Yénetim Sistemi ‘+ ISO 22000 Gida Giivenligi Yénetim Sistemi + 180 45001 ly Saghds ve Gitvenligi Yénctim Sistemi 21.22. BRC Gida Giivenlik Standard: BRC Gida Gilvenlik Standard: 100'den fazla iilkede tanman ve 20.000 ne yakun tedarikei tarafindan sertifikah diinya markast bir sertifikasyon cesitlidir, Bunun yansira ilk Gida Giivenligi sertifikas: olan GFSI sertifikast standard: vasitasiyla olusturulmus yonetim sistemidit. Global pazara acilma hedefi olan firmalarim miisteri ve tedarikei giivenini saglamak igin uygulanabilecek en iyi standarttr. Beraberinde gida giivenligi gelisir ve iyilesir. Sikayetler ve reddedilen irinler en aza indirgenmek isteniyorsa BRC gida giivenligi sertifikast ve belgesi firmalar igin Gnemli olmaktadir. Standarda genel olarak bakildiginda; gida endistrisinde calsan uzmanlar tarafindan gelistirilen bir standart ve anlagiimast gok kolay bir standartur. BRC ile riskler belirlenir ve sertifikasyon siireci baslar. Basit bir sertifikasyon siireci vardir ve higbir gizli maliyeti yoktur. Tiim sertifika stireci yerel iicretlere tabidir. BRC Grda Giivenligi Sertifikasi iyi uygulandiginda maliyetleri diistirtici bir etkisi vardir. Déinya genelinde denetim kiiresel bir a tarafindan ve tecriibeli denetgiler tarafindan yapilmaktadir. Denetim sistemi de standardize edilmis ve kontrol edilmekte olan bir standart ile yinitilir. Diger sida giivenligi standartlan gibi ckstra maliyeti olmayan ve uygulanabilir bir standarttir. BRC Gida Standardi, gida islenmesini kategorize etmis ve 6 baslk altnda inceleyip yaymnlamigtir, Firmalar belgelendirme basvurusu yaparlarken bu kategorileri inceleyip kendileri igin uygun olan kategoriiizerinden basvuru yapmalidirlar.© Coziimlerin hayata gecirilmesinden sorumlu kisiler + Hedeflenen bitirme tarihi + Miimkiinse bu galismalann biitcesi + Yapilacaklann ilerleme / gergeklegme durumu is saghg ve gtivenligi yénetim sistemi ve risk dogerlendirme ve risk yénetimi salts sinda hazirlanan DOF, asagideki durum veya degisiklikleri de cevaplayabilmelidir: © Revizyonlar veya ilaveler + Yasal mevzuatta meydana gelen degisiklikler veya devreye giren yeni mevzuat gerekleri * Gozlem ve iyilestirme programlan © Kaza arastirmalant, analizleri 1 ve Giivenligi Yonetim Sistemi ve Risk Degerlendirme ve Risk ‘cahismalarinin denetlenmesi sonucunda tespit edilen eksikler ve hatalar + Acil durum plan ve tatbikatlarinda gériilen yetersizlikler + Genel ig sath ve giivenligi kapsamindaki diger denetimler Firma, belirtilen durum ve defiisikliklerin takip edilebilmesi igin firma biiyiikliigiine uygun olarak son teknolojileri kullanarak yazilim_ sistemleri gelistitebilir ve uygulayabilir (Uzuncrbuk, 2005: Giizel 2012: Sertakan, 2006), 2114, Ergonomik Cahsma Ortamumn Saglanmast Isyeri ergonomisi calisma kosullann adim adim takip etmek, ergonomi ilkelerini uygulamak ve sorunlart gézmekle gergcklesir. Bazen ig siirecinde, galigma ortammda ve kullamilan el aletlerinde yapilacak kiigtik degisiklikler, tiretim, saghk ve gtivenlik alanlarinda biiyiik degisikliklere yol acabilir. Is yerinin tim alanlarnda kas-iskelet sistemi igin crgonomik bir ortamin saglanmasi dnemlidir. Caligma ortams ast, sik ve nem kanunu hiikiimlerine gére diizenlenmelidir. Cahsanlar kendilerini rahat hissettikleri galisma kosullarmda iiretken olduklarinda basarh olabilirler. Ortam_ stresinden eikilendiklerinde verim dismeye baslar. Bu nedenle rahat calisabilecekleri_ortam kosullanmin iyi tammlanmasi gerekmektedir. Endiistriyel is kollarmda makine-insan cikilesimi géz ardi edilemez. Bu nedenle ergonomide cle alan baslica konu makinelerin insan yeteneklerine uygun olmasi ve insanin da makine ve araclart en etkin kullanabilecegi oriam olusturulmasidir Calisilan makine ve arag _gereclerin biyomekanigc, antropometrik karakicristiklere ve insan fizyolojisine uygunlugu saglanmalidir (Tiryaki, 2019; Colak, 2014). 21S. is Saghgi ve Giivenii: ig saghygi ve giivenligi profesyonelleri ve goreviileri tarafindan her yilin araltk ayt sonuna kadar veya her yulin ocak ayina kedar hazrlanan is saghii ve giivenligi cercevesindcki tiim fealiyetleri temsil eden bir plandir. Birden fazla lokasyonwig yeri olan sirketler igin iki tir eylem plan vardir; liki sirketin genel ig sazhin ve giivenligi Faaliyet PlatRisk kontrol ve Omleme adumlart anlan tehlikelerden haberdar etmek igin risk degerlendirme sonuclarint paylasmak igin etkili bir iletigim = mekanizmas: kurulmahdir (Ozkilig, 2005; Akpinar ve Cakmakkaya, 2014). ‘+ Planlama: Analiz edilen risklerin kontroli igin zamana dayalt planlama yepihr. ‘© Risk kontrol nlemlerine karar verilir; © Risk kontrol énlemlerini uygulanmas:; Eylemler ve sorumluluklan tanimlayan adumlar atu, * Izleme; Risk kontrol dnlemleri takip edilir, risk kabul edilebilir diizeyde degilse risk kontrol Snlemleri yeniden uygulamr. Tam eylemler kaydedilmelidir. Kabul edilebilir risk seviyesi, isyerinin kendisi tarafndan belirlenene karsthk gelir. © Yenilenme; Risk analizi_ bu konuda mevzuatla belirlenen periyotlarda yenilenmektedir. ls yerleri bunlan daha sik yenileyebilir. ig stirekliligi igin. iy sazhZs ve gtivenligi alamnda gergeklestirilen risk degerlendirmeleri tim riskleri igeren risk yénetimi olusturalmali ve yaptlan galismalar diizenli olarak tekrar etmeyi kapsamaktadir 212 Acil Durum Planlamast Acil durum planlan ile ig saghga ve giivenligi yénetim sistemleri arasindaki baglanty risk degerlendirme ve yonetim gahsmalan ile kurulmaktadir. Bu kapsamda_sirket, personelinin ve taseronlarmin davramslarm: (roller, yetkiler, sorumluluklar) belirlemeli ve durumu calisanlara bildirmelidir. Belirli zamanlarda tatbikatlar yaptlarak sistematik Kontrol saglanr. Acil durum hazirhg igin yénergelerde asagidaki durumlar dikkate alinmabhir (Mamuller, 2010; Yildiz, 2016): ‘+ Yangm ve kurtarma operasyonlan © ilk yardimm/acil miidahale ve nbbi bakim/miidahale, ambulans hizmetleri © Afet (sel, deprem, kasirga vb.) ‘+ Hastaliklar (rn. kus grip) © Terorizm, bomba tehdidi, adam kactrma, rehin alma vb. LL. Diizeltici Onleyici Faaliyetler (DOF) iy Sagh&: ve Giivenligi Yénctim Sistemi’nin hazirlanmast ve Risk Degerlendirme ve Risk Yonetimi calismalari tamamlandigmda tespit edilen eksiklikler ve bunlara yénelik iyilestirme galtymalari ortaya gikacakur. Boyle bir Eksikler Listesi asagidaki noktalar Kapsayarak Diizeltici Onleyici Faaliyetler (DOF) vasitastyla iyilestirilmelidir; ‘+ Eksiklik ve aksakhiklarn belitlenmesi ‘© Belirlenen eksikliklerin kaynagi + Tavsiye edilen ¢dziimlernoktalarda ig saghgi ve gtivenligt igin gesitli uygulamalar gerekmektedir. Uretim yerinde igcilerin giivenligini ve saghgim korumakla birlikte, dietilen driinlerin kalitesini korumak énem arz etmektedir (Parlak, 2017). 24.1. iy Saghgi ve Giivenliginde Bazi Uygulamalant 2M Risk Degerlendirme ve Risk Yénetimi Risk Degerlendirmesi Isyerinde var olan veya disaridan gelebilecek tehlikeleri, bu tehlikeleri riske déniistiiren faktérleri ve bunlarin analizlerini belirlemek icin yapilmasi gercken galismalardhr. Tehlikelere yol acan unsurlar analiz edip simiflandirarak karar verir. Faaliyetlerin her asomasinda agagidaki 3 adim dikkate alm (Ozkihg, 2005; Akpmnar ve Gakmakkaya, 2014); 1, Teblikelerin tammlanmast 2. Risklerin tanmmlamast ve analizi 3. Risk kontrol ve énleme adimlan ‘Tehlikenin tammmlanmasi Caligma ortamm, calisanlar ve isyeri hakkinda toplanan bilgiler toplantr, bu bilgilerden birkagt asagidaki gibi omeklendirilmistir (Gzktlig, 2005; Akpmnar ve Gakmakkaya, 2014), ‘+ Isyerine ait binalar + [skazasi tutanaklan © Ramak kala kayitlant Is siireclerine ait déktimantar ‘* Saha denetim sonuglart galismast Risklerin tammlanmast ve anali: Belirlenen her tehlike dikkate ahmr ye olast risklerin sikhgi bu teblikelerden kaynaklanabilmektedir. Risklerden kim, ne, nasil ve ne kadar ciddi sekilde zarar g6rebilecegi belirlenir. Bu belirleme yapilirken meveut kontrol dnlemlerinin etkinligi de Gikkate alc. Teblikeler; aktivite/siireg yénelimi, davramy yénelimi, makine/ekipman yonelimi vb. alt detaylarda belirtilebilir. Is yerine en uygun yOntem secilerek riskler analiz edilmeli ve Snemlerine gore smflandinlhp dlgeklendirilmelidir, Baza risk analizi yontemleri asagida verilmistir (Gzkihe. 2005; Akpmar ve Cakmakkaya, 2014): © Onrisk analizi + X+tipi matris diyograms © Hata tiirleri ve etkilerinin analizi © Olay agact analizi1. GiRiS Gida maddelerinin Gretimi ve kullanum, insanhk tarihi boyunca gelisen ve degiyen bir alan olarak her zaman insan igin Gnemini korumus ve tarih boyunca degiserek ve geligerek bugiin ki deerine ulaymistir. Gida agisindan bakildiginda en Gnemli temellerinin bayinda gida giivenligi, hijyen ve sanitasyon bayta gelmekiedir, Giiniimiizde gida givenligi tim diinyada uluslararast bir standart ve zorunluluk olarak kabul cedilmekte ve biryok iilkede dretim maliyetlerinin diisiirtilmesi, verimliligin artirilmast, ithalat ve ihracatin iyilestirilmesi hedefine ulasiimasi igin bir 6n kosul olarak kabul edilmektedir. Giinamizde gida endiistrisinin ve gida ticaretinin hizh gelisimi ve degigen siirogleri ve gida iiretim teknolojisinin geligmesiyle birlikte tintin formiilasyonlan ve tirim esitliligi de artmakta; ancak gidalarin saghktan Sdiin vermeyen glivenli bir sekilde iiretilmesi ihtiyact ortaya gikmaktadir. Tiiketicilerin ve bu amagla mevcut yasalann uygulanmas: giderek daha Snemli hale gelmektedir. Bu ihtiyact karsilayacak gekilde pazarlama ve satis hizmetleri tiretmek ve sunmak gida endiistrisi sirketlerinin etik ve yasal sorumlulugudur (Halag, 2002; Tiirksoy ve dig., 2008; Karaali, 2003). Grda tiretimi yapan endiistriler igin dnemli bir yeri olan, ig saghi ve giivenligi killtinti kavram ise; organizasyonun can daman olan insan kaynagimin hayatinm Gnemsendigi, tutum ve davranislan olusturan ortak degerler, inanglar ve normlarin ivedilikle ve siiregelen bir sekilde uygulandigt ig saghga ve giivenligi faaliyet stirecidir. Bir baska tanmmla; is saghg ve giivenliginin, biitinetil politikalar cercevesinde proaktif bit yaklasm ve kaizen sisteminin ortak bir benimsenisi ve stirekliligi ile tim calsanlann korunmast ve gelistirilmesine yénelik fualiyetler bitind olarak actklanabilmektedir. is saghgn ve gtiventi . uygulanmast ve iyilestirilmesi 6331 sayih Is Saghg ve Giivenligi Kanunu ile saglanmaktadir, 6331 sayih Is Saghg ve Gtivenligi Kanunu, isG'ye dnleyici bir yaklasim getirirken, isletmelerde mevcut tehlikelerin tespit edilmesi, tehlikelerden dogabilecek riskletin degerlendirilmesi, kontrol tedbirlerinin beliclenmesi ve gereken ulemlerin alinmast gerekmektedir (Erdogan ve Geng, 2018; Gikge, 2020; Bilgin 2021). Cesitli calismalarda ilkemizdeki gida endistrisindeki iy saghgi ve giivenligi galismalart gelisimi ve eksikleri ortaya konulmustur. Bu galiymada ise Szellikle son yillarda gida endiistrisinde yapilan iy saghg ve giivenligi galiymalan derlenmistir. Yapilan bu galismanm gida scktriine is sang ve giivenligi agisindan yol _gsterici bir taslak ve ayrica ig kiltiriniin olusmas: igin bir rehber olmast galismanin en biiyiik amacindan biridir. 2. I$ SAGLIGI VE GUVENLIGI VE GIDA 21. Gida dretimi yapan firmalarda ig glivenligi agisindan Gnemli noktalar_mevcuttur. Elektrik kablolart veya elektrikle galisan makineler, diretim hatlar, farkh malzemelerden yaptimy ekipmanlar, gevre igin kullanian kimyasallar, Szellikle vardiyah sistemlerde meydana gelen personel sirkiilasyonu, depolama kosullan ve sevkiyat gibi pek cok is Saghg ve Givenligi ve Endiistriyel Gida UygulamalartTABLOLAR LISTESI Tablo 1. intimal Skaiasi.... Tablo 2. Risk Skoru Belirleme Matrisi....... Tablo3. Sonucun Kabul Edilebilirlik Dederieri Tablo 4. Tehlikelere Gére Risk Tespit Tablosu. 23 24 25 48KISALTMALAR LiSTESi BRC «B DOF FMEA isc GFSI GHP Gp HACCP HARPC Iso. KKD OHSAS ROS TACCP VACCP British Retail Consortium Desibel Diizeltici ve Onleyici Faaliyet Failure Mode Effect Analysis Is Saghis ve Giivenligi Global Food Safety Initiative Good Manufacturing Practices Good Hygiene Practices Hazard Analysis and Critical Control Point Hazard Analysis and Risk- ed Preventive Controls International Organization for Standardization Kigisel Koruyucu Donamm Occupational Health 2 id Safety Management Systems Risk Priority Numberto my beloved grandpa,iCINDEKILER OZET, ee . SUMMARY 6 KISALTMALAR LISTESI... TABLOLAR LISTESI 1. GiRis.. ee . “ 2. I$ SAGLIGI VE. GUVENLIGI VE GIDA, 2 2.1. Is Sag ve Giivenligi ve Endtistriyel Gida Uygulamalan 12 24.1. — I Saghg ve Gtivenliginds Bazi Uygulamalan, 2.11. Risk Degerlendirme ve Risk Yonetimii 2.41.2. Acil Durum Plantamast . . - 2.1.13. — Diizeltici Onleyici Faaliyetler (DOP) 14 2.1.14. Ergonomik Gahsma Ortaminin Saglanmast 15 24.15. — fy Saghgs ve Giivenligi Faaliyet Plam 2.1.2. Gida SektOriinde Kullanilan Bazi Kalite ve Givelik Sistemleri 2.1.2.1. ISO Yonetim Sistemleri . . 2.1.2.2. BRC Gida Giivenlik Standard 16 2.1.2.3. lyi Uretim (GMP) ve fyi Hijyen (GHP) Uygulamalant 2.1.2.4. HACCP, TACCP ve VACCP Uygulamalan, 2.1.3. Toplu Beslenmelerde Olusan Bat fy Kazalarinin ve Meslek Hastahiklarinin Nedenleri ve Alinmasi Gereken Onlemler.. 2.1.3.1, Toplu Bes lerdle Olusan Bazt ly Kazalarinin Ne leri ve Alinmass Gereken Onlemler 19 2.1.3.2. Toplu Beslenme Sektoriinde Gériilen Meslek Hastabiklatt ccc 22 2.2 Toplu Beslenmalerde Riskler ve Analizieri 24 2.2.4. Acil Durum Yénetim Sarec... 7 7 ease « 29 2.2.2. Acil Durum Talimatian 3t 2.23. Yagin, Deprem, Sabotaj, Kaza-Saglik Olaylan 36 2.2.4. Acil Durum Yénatim Ekipleri ve Tatbiket. AQ 8, SONUG 88 KAYNAKCA 89SUMMARY Factors such as autritional need, population growth, industrial development and changing living conditions, which are one of the most basic human needs, increase the need and consumption of food rapidly. The food manufacturing industry is currently one of the largest industries in the world in tems of trade volume. The food sector includes sectors with different characteristics in terms of sub-sectors in a wide range. Many ‘management systems used in the food industry, as well as occupational health and safety application systems, are designed by co lering both the product and the health and safety of the employee or consumer. In this study, a draft has been prepared by looking at the literature studi ‘bout most, if not all, of these applications,OZET En temel insan itiyaclarmdan biri olan beslenme ihtiyact, niifus artist, endustriyel gelisme ve degisen yasam kosullant gibi faktarler gida ihtiyacim: ve tiiketimini hizla artumaktadir. Gida imalat sanayi, ticaret hacmi bakimindan su anda diinyanin en bityilk liretim kalemlerinden biridir. Toplu beslenme sekt6ri, genis bir yelpazede bir Gok farklt Srelliklere sahip sektirleri igermektedir. Is saghg1 ve giivenligi uygulama sistemleri kadar toplu beslenme sektSriinde de kullaniln birgok yénetim sistem kendi iginde txdind, calisan veya tiketicinin sah ve givenligidiigimerek tasarlanmistir. Bu galisma ile bu uygulamalarm tamamt olmasa da ¢ogunlugu ile ilgili literatir gahsmalarma bakrlarak bir taslak hazirlanmistirETiK iLKELERE UYGU IK BEYANI Gaziantep Universitesi Sosyal Bilimleri Enstitisti Tez Yazim Kurallarina uygun olarak hazirladigim bu fez gahgmasinda; + Tez iginde sundugum verileri, bilgileri ve doktimonlan akademik ve etik kurallar cervevesinde elde ettigimi, + Tim bilgi, belge, degerlendirme ve sonuclart bilimsel etik ve ahlak kurallanna uygun olarak sundugumu, + Tez calismasinda yararlandigem eserlerin ttimine uygun atifia bulunarak kaynak Ssterdigimi: + Kullanilan verilerde herhangi bir degisiklik yapmadigum, : Bu tezde sundagum galiymanin 6zgiin oldugunu, bildirir, aksi bir durumda aleyhime dogabilecek tiim hak kay:plar ederim kabullendigimi beyan iz Adi ve Soyadh: Ofrenci Numaras: Tein Savanma Tarihi:TC. GAZIANTEP UNIVERSITESL SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU. Ig SAGLIGI VE GUVENLIGI ANABILIM DALI ‘Tezin Bash: TOPLU BESLENME SISTEMLERINDE YER ALAN I$ YERLERINDE I$ SAGLIGI VE GOVENLIGI UYGULAMALARI Adi ve Soyadr: [rem DAI ‘Tex Savunma Tarihi: ../.../20. Sosyal Bilimler Enstitiisii Onay1 (Unvam, Adi ve SOVADI) SBE Miidirit Bu tezin Viksek Lisans/Doktora te7i olarak gerekli sartlari sagladigimt onaylarm, (Gnvam, Adi ve SOVADD) Enstitii ABD Baskan Bu tez tarafimca okunmus, kapsam! ve niteligi acisindan bir Yiiksek Lisans/Doktora tezi olarak kabul edilmistir. (Unvam, Adi ve SOYADD, Tez Danigmam. Bu tez tarafimizea okunmus, kapsam ve niteligi agisindan bir Yaksek Lisans/Doktora tezi olarak kabul edilmisti. Jiri Uyeleri (Unyan, Adi ve SOYADD) imzastTe. GAZIANTEP UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU I$ SAGLIGI VE GUVENLIGI ANA BILIM DALI IS SAGLIGI VE GUVENLIGI PROGRAMI BESLENME SISTEMLERINDE YER ALAN i$ YERLERINDE is SAGLIGI VE GUVENLIGi UYGULAMALARI TOPL YUKSEK LiSANS DONEM PROJESi drem DAL Tez Danismant: Dogent Dr. Bren OZCEYLAN GAZIANTEP OCAK, 2023