Professional Documents
Culture Documents
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Εύα Μανιδάκη
Αντιμετωπίζει την αρχιτεκτονική σαν ένα θεατρικό κείμενο
Ο τρόπος που βλέπω τη σκηνογραφία είναι σαφώς μέσα από την αρχιτεκτονική. Δεν
αντιμετωπίζω τη σκηνογραφία με εικαστικό τρόπο αλλά ως μια δομή, μια οικοδομή.
Μετά μπαίνει το εικαστικό κομμάτι... Φωτό: Nίκος Κατσαρός / LIFO
20.4.2016 | 13:40
1
Γεννήθηκα στην Αθήνα, στο μαιευτήριο «Αλεξάνδρα», αλλά δεν μεγάλωσα
εδώ, γιατί όλα μου τα παιδικά χρόνια ταξιδεύαμε σε διάφορες περιοχές της
Ελλάδας. Ο πατέρας μου ήταν μηχανικός και αναλάμβανε δημόσια έργα. Η
πρώτη πόλη όπου είδα το φως ήταν η Αμαλιάδα, γιατί τότε έφτιαχνε το
φράγμα του Πηνειού. Μετά, πήγαμε στα Ιωάννινα, που τα θυμάμαι πάρα πολύ
καλά. Εκεί πήγα δημοτικό στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία. Έπειτα,
φύγαμε και πήγαμε στη Ναύπακτο, γιατί ο μπαμπάς δούλευε στο φράγμα του
Μόρνου. Η παιδική μου ηλικία είναι συνδεδεμένη με τέτοιου τύπου έργα και
η παιδική χαρά για μένα ήταν τα εργοτάξια. Μου άρεσε πολύ να μπαίνω στο
μικρό δωμάτιο στο οποίο βρισκόταν ο αποθηκάριος, με τα υλικά και τις βίδες.
Αυτή ήταν η καθημερινότητά μου.
Ο πατέρας μου ήταν από την Κρήτη και η μητέρα μου από την Ικαρία. Η
μαμά έχει την παράξενη σχέση που έχουν οι Ικαριώτες με τον χρόνο κι αυτό
είναι ένας πολύ καλός συνδυασμός με την Κρήτη. Τα παιχνίδια που μας
έπαιρνε ο μπαμπάς, εμένα και της αδελφής μου, που επίσης έγινε αρχιτέκτων,
είχαν να κάνουν με κατασκευές, όπως τα lego. Κι ένας λόγος που μας τα
έπαιρνε ήταν για να παίζει κι εκείνος.
Έζησα πολύ τη γειτονιά στην επαρχία. Κάναμε παιχνίδια που δεν υπήρχαν
στην Αθήνα, τα παιχνίδια του δρόμου και της αλάνας που δεν ήταν της εποχής
μου αλλά μιας Ελλάδας πιο παλιάς. Η γειτονιά είναι σαν μια επέκταση του
χώρου του σπιτιού. Αν το σπίτι μπορούσε να είναι ο ύπνος ή το διάβασμα ή
κάτι πιο ιδιωτικό, θα ήταν σαν να διευρύνονταν κάπως τα όριά του, να
έβγαιναν και έξω από το κατώφλι και ο δρόμος να γινόταν λίγο κομμάτι του
σπιτιού.
Πάντα στη δουλειά μου, εντελώς ασυνείδητα, ψάχνω το «κρυφό», και μάλιστα αυτό
το κρυφό που μπορεί με έναν τρόπο να το μοιραστώ με τον άλλον που θα το
καταλάβει.
Για γυμνάσιο ήρθαμε στην Αθήνα, στη Νέα Σμύρνη, αλλά οι γονείς μου
πάλι έλειπαν. Δηλαδή ο μπαμπάς μου, που βρισκόταν στη Νιγηρία, γιατί
έκανε έργα εκεί. Πηγαινοερχόταν, βέβαια, αλλά έμεινε εκεί κοντά 20 χρόνια.
Στην εφηβεία μου ο πατέρας μού έλειπε, και μου έλειπε πολύ. Αυτό είναι κάτι
πολύ σημαντικό, που το κουβαλάω. Τον επισκεπτόμασταν συχνά και αυτό, το
ότι ήμασταν σε μια κατάσταση συνεχών ταξιδιών από πολύ μικρή ηλικία,
αλλά και το γεγονός ότι άρεσαν στον πατέρα μου πολύ τα ταξίδια, όπως
καταλαβαίνω εκ των υστέρων, μας βοήθησε πολύ. Υπήρχε πολύ έντονο το
κομμάτι της εύκολης μετακίνησης. Μπορώ πολύ εύκολα και τώρα, εδώ που
μιλάμε, να πω: «Φεύγουμε σε μία ώρα να πάμε Θεσσαλονίκη;». Αυτό μου
δίνει μεγάλη ελευθερία.
Την περίοδο της εφηβείας μου η αρχιτεκτονική έμπαινε στη ζωή μου μέσα
από την καθημερινότητά μου. Πήγαινα στο γυμνάσιο της Νέας Σμύρνης που
είχε σχεδιάσει ο Μπίρης και χωρίς να καταλαβαίνω ότι είναι σημαντικός
αρχιτέκτονας, υπήρχαν κάποιοι χώροι στο κτίριο του σχολείου τους οποίους
θυμάμαι και μου άρεσαν πολύ. Ένας από αυτούς ήταν η αίθουσα τελετών,
γιατί είχε μια ιδιαίτερη επεξεργασία όσον αφορά το φως, ή το γυμναστήριο,
που είχε μια πολύ ιδιαίτερη τζαμαρία. Κοιτούσα τον σχεδιασμό των κτιρίων
με έναν τρόπο πολύ ασυνείδητο. Ασχολιόμουν και με το θέατρο. Η φιλόλογος
μου έδινε κείμενα στις γιορτές για να διαβάσω, να παίξω, να απαγγείλω.
Εμπλεκόμουν και με το κομμάτι του φωτισμού. Όχι, δεν είχα πει «θέλω να
γίνω σκηνογράφος», ούτε ξέρω αν είμαι σκηνογράφος. Από θέατρο, εκείνα τα
χρόνια έβλεπα τις παραστάσεις στις οποίες μας πήγαιναν με το σχολείο ή
αυτές στις οποίες με πήγαινε η μαμά μου. Δεν είχα προσωπικές επιλογές, να
πάω να δω αυτή την παράσταση, γιατί άκουσα αυτό. Έβλεπα τις παραστάσεις
της Ξένιας Καλογεροπούλου και πολλή Βουγιουκλάκη, που μου άρεσε πολύ.
Έχω πάει στην Ιαπωνία 7 φορές, και θα ξαναπάω τον Αύγουστο, γιατί είμαι
υποψήφια για βραβείο σκηνογραφίας για τη Νέκυια. Η Ιαπωνία είναι άλλος
πλανήτης, δεν τη συγκρίνω με οτιδήποτε άλλο. Είναι ο τόπος αλλού, είναι εκεί όπου
όλα είναι αλλιώς.... Φωτό: Nίκος Κατσαρός / LIFO
Στο Hypnos Project ζητήθηκε σ' εμένα και τον συνεργάτη μου Θανάση Δεμίρη να
γίνει ένας σχεδιασμός του χώρου όπου θα φιλοξενηθούν τα έργα.
Η σκηνογραφία δεν έχει να κάνει μόνο με τη δική μου ματιά αλλά και με την
ανάγνωση του εκάστοτε κειμένου που γίνεται σε συνομιλία με τον σκηνοθέτη.
Μερικά έργα είναι τόσο μεγάλα, που ο σκηνοθέτης μπορεί να τα φωτίσει μόνο
με ψυχολογικό, ψυχαναλυτικό τρόπο, όπως έγινε με τον Άμλετ από τον
Χουβαρδά. Το σπίτι του Άμλετ είναι μήτρα, είναι εγκέφαλος. Ήταν σαφές ότι
ήθελε να μπει στο κομμάτι της σχέσης του Άμλετ με τη μάνα του. Πιστεύω
ότι αν έβαζε κι άλλο κομμάτι, ίσως να χάναμε το κομμάτι το ψυχαναλυτικό.
Με τον Χουβαρδά υπάρχει καταρχάς μια συγγένεια στο βλέμμα της
αισθητικής, αλλά και το κομμάτι της μεθοδολογίας. Είναι τρομερά μεθοδικός
και αυτό με βοηθάει στην έρευνά μου, στο ξεκλείδωμά μου. Ο Λευτέρης
Βογιατζής μου ξεκλείδωσε καινούργια πράγματα και τον συναντάω συνεχώς
στη σκέψη μου. Εκεί που δουλεύω, είναι σαν το ζιζάνιο που είχε στο κεφάλι
του να μπαίνει στο δικό μου και να λέει: «Τώρα είναι καλό αυτό, Εύα; Μας
αρέσει;».
Έχω πάει στην Ιαπωνία 7 φορές, το έχω σαν τάμα. Θα ξαναπάω τον
Αύγουστο, γιατί είμαι υποψήφια για βραβείο σκηνογραφίας για τη Νέκυια. Η
Ιαπωνία είναι άλλος πλανήτης, δεν τη συγκρίνω με οτιδήποτε άλλο. Είναι ο
τόπος αλλού, είναι εκεί όπου όλα είναι αλλιώς. Όλα είναι μετατοπισμένα, ένα
μέρος που απ' όπου κι αν το πιάσει κανείς, αρχιτεκτονική, θρησκεία, φαγητό,
είναι αυτό το αλλού, που σ' εμένα κάνει ένα ξύπνημα. Σαν να γίνεται λουτρό
στο κεφάλι μου. Πιστεύω ότι ποτέ δεν παίρνουμε από ένα ταξίδι αλλά μας
φωτίζονται πράγματα που περιέχουμε. Υπάρχουν πολλά κοινά με τον αρχαίο
ελληνικό πολιτισμό. Στην αρχιτεκτονική, ο τρόπος που διαχειρίζονται τον
υπαίθριο χώρο με το εσωτερικό αίθριο της αρχαίας αρχιτεκτονικής, που στην
Ελλάδα μετά τον Πικιώνη το χάσαμε, υπάρχει και στην Ιαπωνία. Η αρχαία
Ελλάδα και η Ιαπωνία είναι σαν να ήταν κάποτε μαζί. Το ταξίδι αυτό είναι
κάθε φορά και διαφορετικό και γι' αυτό πηγαίνω και ξαναπηγαίνω. Το ότι μου
δόθηκε η δυνατότητα να δουλέψω στο μέρος αυτό σε ένα πολύ κλειστό
σύστημα που είναι το θέατρο Νο, που ήταν σαν να έμπαινα σε μοναστήρι,
ήταν μια καταπληκτική εμπειρία, ένα δώρο ζωής.
Τη λατρεύω την Αθήνα γιατί έχω κάποια μέρη πολύ δικά μου, πολύ μυστικά, που τα
ξέρω εγώ κι οι φίλοι μου, όπως οι στοές που βρίσκονται εκεί που είναι το γραφείο
μου, στην Αγίου Μάρκου, και δημιουργούν όλες αυτές τις υπόγειες διαδρομές...
Φωτό: Nίκος Κατσαρός / LIFO
Θεωρώ ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ ενός υπερθεάματος και μιας μικρής
σκηνής. Ο τρόπος που δουλεύουμε στα μεγάλα περιέχει αυτήν τη λεπτομέρεια
που βλέπουμε και στα πολύ μικρά. Δηλαδή, δεν σημαίνει ότι επειδή είναι
πολύ μεγάλο το θέαμα, χάνουμε τη λεπτομέρειά του. Η λεπτομέρεια είναι που
κάνει το μεγάλο, είναι σαν να γιγαντώνονται οι λεπτομέρειες.
Στο Hypnos Project ζητήθηκε σ' εμένα και τον συνεργάτη μου Θανάση
Δεμίρη να γίνει ένας σχεδιασμός του χώρου όπου θα φιλοξενηθούν τα έργα. Η
ιδέα ήταν, αφού το πρότζεκτ έχει να κάνει με τον ύπνο, ο θεατής, καθώς
κατεβαίνει στο 01 της Στέγης, κάτι που μ' αρέσει, να βρίσκεται σε απόλυτο
σκοτάδι. Να πατάει σε μαλακό δάπεδο, σε μια χοντρή μαύρη μοκέτα, όπου
αρχίζει το κομμάτι του απροσανατόλιστου. Οι τοίχοι του κτιρίου έχουν
εξαφανιστεί και τη θέση τους έχει πάρει ένα πολύ μαλακό υλικό που φτιάχνει
μικρά δώματα – πρόκειται για μια μαύρη κουρτίνα με πτυχώσεις, την οποία
έχει φωτίσει υπέροχα η Ελευθερία Ντεκώ. Έτσι, μπαίνοντας μέσα στην
έκθεση, δεν βλέπεις ένα έργο δίπλα σε ένα άλλο αλλά τα έργα ξεπηδάνε και
εμφανίζονται ξαφνικά μέσα από αυτήν τη λαβυρινθοειδή πορεία που
ακολουθείς. Όπως στα όνειρα, που ανοίγεις και κλείνεις τα μάτια και καθώς
πλησιάζεις κάτι, γυρνάς το κεφάλι σου αριστερά και βλέπεις έναν μακρύ
διάδρομο και στο βάθος είναι π.χ. η Κοιμωμένη του Χαλεπά, που,
πλησιάζοντας, παρατηρείς να συνδιαλέγεται με τον Κεσσανλή.
Τη λατρεύω την Αθήνα γιατί έχω κάποια μέρη πολύ δικά μου, πολύ μυστικά,
που τα ξέρω εγώ κι οι φίλοι μου, όπως οι στοές που βρίσκονται εκεί που είναι
το γραφείο μου, στην Αγίου Μάρκου, και δημιουργούν όλες αυτές τις
υπόγειες διαδρομές.
Τον μπαμπά τον χάσαμε όταν ήταν 64 ετών και μου λείπει πολύ.
Info:
Η Εύα Μανιδάκη με τον Θανάση Δεμίρη και το γραφείο τους Flux-Office
έχουν αναλάβει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της έκθεσης Hypnos Project
στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών. 18/4-19/6
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της LIFO τον Απρίλιο του 2016