ÖZBEK, O.

2007
Anexample
An exampleof
ofground
prehistoric
stoneground stonein
production production from Bastepe
prehistory:Bastepe Mound,
Mound, Gelibolu
Gelibolu Peninsula, Anadolu
Peninsula,
Medeniyetleri
Anadolu Müzesi 2006
Medeniyetleri MüzesiYıllığı,
2006Ankara: 359-372. Civilisations Museum 2006 Annual, Ankara: 359-372.
Yıllığı (Anatolian

PREH�STOR�K DÖNEMDE
SÜRTME TA� ��Ç�L���
ÜZER�NE B�R ÖRNEK:
BA�TEPE (GEL�BOLU YARIMADASI)
Onur Özbek �

G�R��

Gelibolu Yarõmadasõ co�rafi olarak Balkanlar’la Anadolu arasõnda

prehistorik dönemdeki insan göçleri açõsõndan önemli bir konumda yer alõr. Bu
yarõmada aslõnda bir ada gibi çok büyük bir bölümü sularla kaplõ kara parçasõdõr.
Kuzeyinde Ege Denizi’nin son Kuzey ucu ve Güneyi’nde Karadeniz’den gelen
sularõn toplandõ�õ ve geçi� yaptõ�õ Marmara Denizi yarõmadanõn ikliminde büyük
rol oynar. Gelibolu Yarõmadasõ, ilk olarak antik döneme ilgi duyan seyyahlar
tarafõndan ara�tõrõlmaya ba�lanmõ�tõr. Yarõmada, 18’inci ve 19’uncu yüzyõllarda
Schileman ve Demangel tarafõndan ara�tõrõldõ. Protesilas adõ verilen bugünkü
Karaa�açtepe Höyük ilk olarak Schliemann tarafõndan 1882 yõlõnda sondajlar
açõlarak kazõldõ. Gelibolu Yarõmadasõ’nõn en ucunda yeralan bu prehistorik
yerle�me, 1920 yõlõnda daha büyük çapta bir kazõya sahne oldu 1 . Tahmin de
edilebilece�i gibi bu ara�tõrmalar o günün �artlarõnda hem sondaj hem de geni�
çaplõ ancak koordinat ve stratigarafi bilgilerinin dikkat edilmedi�i, malzemeye
odaklanõlmõ� çalõ�malardõ. Sürtme ta� endüstrinin en güzel örneklerinin ortaya
çõkartõldõ�õ Karaa�açtepe höyükte neolitik dönemden yakõn dönemlere kadar birçok
malzeme bulundu 2 .

Gelibolu yarõmadasõ, prehistorik kültürlerin incelenmesi amacõyla ilk olarak

1980’li yõllarõn ba�õnda �stanbul Üniversitesi’nden Prof. Özdo�an ba�kanlõ�õnda
sistematik olarak ara�tõrõlmaya ba�lanmõ�tõr. Bu dönemden sonra envanter
çalõ�malarõ 3 ya da bazõ lisansüstü tezleri nedeniyle de ara�tõrõlmõ�tõr. Yarõmadada
daha önce bulunan prehistorik yerle�imler �u an için gerek kaçak kazõlar, gerekse

�
Yrd. Doç. Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen ve Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü,
Çanakkale.
1
Demangel, 1926
2
Karaa�açtepe malzemesinin bir bölümünün bugün �stanbul Arkeoloji Müzeleri depolarõnda
saklandõ�õnõ söyleyebiliriz.
3
Türkiye Arkeolojik Yerle�meleri Projesi (TAY) tarafõndan yapõlan ara�tõrmalar. Bu yazõda söz
konusu çalõ�ma projesi “TAY” olarak kõsaltõlacaktõr.

347
günümüz yerle�im alanlarõnõn ve kontrolsüz tarõmõn tahribatõ sonucu yok olma
tehlikesi altõndadõr. Bu yerlerden bazõlarõ, 1980’lerden sonra koruma altõna
alõnmõ�tõr. Ancak yasadaki tarõmsal faaliyetlerle ilgili bo�luk nedeniyle çok hõzlõ ve
belki de bilinçli bir tahribata u�ramaktadõr.

BA�TEPE HÖYÜK VE ÇEVRES�

Ba�tepe Çanakkale �li, Eceabad �lçesi sõnõrlarõnda bulunan 1992 yõlõnda tescil
edilmi� bir höyüktür 4 . Çanakkale’den feribotla Avrupa yakasõna-Kilidbahir’e
geçildi�inde buradan yakla�õk 15 km kuzeye ilerlemek gerekir. Gelibolu Tarihi
Milli Parkõ’nõn sõnõrlarõna çok yakõn olmakla birlikte bu parkõn dõ�õnda konumlanõr.
Ba�tepe, Yaluva Köyü’nün arazisi içinde 2 km kadar güneyinde 40°14'39.6" Kuzey
ve 26°25'04.9" Do�u Koordinatlarõndadõr (Resim 1). Bu höyük, yarõmadadaki di�er
birçok prehistorik yerle�im gibi 1982 yõlõnda Özdo�an’õn yüzey ara�tõrmasõnda
saptanmõ�tõr 5 . Yaluva Deresi adõndaki akarsu höyü�ün yakõnõndan geçmektedir.
Höyü�ün yüksekli�i 6 metre olarak ölçülmü�tür. Daha önceki ara�tõrmalarda
höyü�ün ölçüleri 150 x 60 m verilmesine ra�men, aslõnda tarla sõnõrlarõ ve höyü�ün
bir bölümünün daha fazla sürülmesi yani a�õnma nedeniyle olu�an kot farkõ, gerçek
boyutundan daha büyük görünmesine neden olabilir. Höyü�ün yakõn çevresinde ve
özellikle kuzeyinde mevsimlik dereler bulunmaktadõr. Bunlardan en önemlisi ve
ya�õ�lõ dönemlerde çevrede su ta�kõnõna neden olan Yalova Deresidir. Ayrõca
yakõnõnda bir su kayna�õ da vardõr (Resim 2).

2006 yõlõnda Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ara�tõrma Projeleri

fonuyla yaptõ�õmõz ara�tõrmada, birinci derece sit alanõ olmasõna ra�men üzerinde
aktif mekanik tarõm yapõlan, derin bir �ekilde sürülen höyü�ün güney kesiminin
güncel ta� duvar sõnõrlarõndan sonra daha geni� bir alana yayõldõ�õ görülmü�tür 6 .
Höyü�ün batõ kõsmõnda insan iskeletlerine ait kafatasõ parçalarõ, çok sayõda oldu�u
tahmin edilen yerle�ime ait ta� parçalarõ ile birlikte bir araya yõ�õlmõ�tõr. TAY
Ekibinin Marmara bölgesi kültür tahribatõ ara�tõrma projesinde bu höyükten çok
a�õr bir tahribata u�radõ�õ biçiminde bilgi verilmektedir 7 . Ara�tõrmamõzda çok

4
Ba�tepe Höyük, Tescil tarihi 19/4/1992.
5
Özdo�an 1983, 1986a ve 1986b
6
Çalõ�mamõzõ destekleyen Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Rektörlü�ü’ne (Bilimsel Ara�tõrma
Projeleri No:2005/7), yüzey ara�tõrmasõnda gereken yasal izinler ve i�lemler için Kültür Bakanlõ�õ,
Kültür Varlõklarõ ve Müzeler Genel Müdürlü�ü’ne ve ara�tõrmamõz sõrasõnda bizimle birlikte çalõ�an
Bakanlõk temsilcisi Sayõn Serkan Atalay’a te�ekkür ederiz.
7
“Höyü�ün üzerinde yo�un tarõm tahribatõ gözlenmi�tir. Yüzeyi tarla açmak için teraslanmõ� ve
bunun sonucunda iki teras arasõnda yakla�õk 1 m'lik bir yükselti farkõ ortaya çõkmõ�tõr. Teraslama
yapõlõrken çõkan mimariye ait ta�lar kuzeydo�u ete�ine yõ�õlmõ�tõr. Güneydo�u ete�i de kesilmi� ve
tarla haline getirilmi�tir. Belediye ba�kanõndan höyü�ün çok kõsa bir süre önce tarla sahibi tarafõndan
dozerle düzlendi�i ve dolgunun 3 ila 5 m arasõ alçaldõ�õ ö�renilmi�tir” (TAYEx 20.6.2000)

348
sõnõrlõ sayõda toplama yapmamõza ve höyük üzerinde bu bilinçli tahribata ra�men
çok fazla sayõda kültür malzemesine rastlanmõ�tõr. Tarõmsal çalõ�madan çok bir
temizlik yapõldõ�õ izlenimi edinilen bu prehistorik yerle�imin en üst kõsmõnda
yo�un olarak deniz kabuklularõ ve ocak yerleri bulunmu�tur.

2006 yõlõ ara�tõrmamõzda da höyü�ün Kuzey bölümünde Geç Kalkolitik ve

Erken Tunç Ça�õna ait çanak çömlek parçalarõ bulunmu�tur. Bunlardan ancak çok
karakteristik olan parçalar toplanarak Çanakkale Müzesi’ne teslim edilmi�tir.
Toplanan malzemelerin ço�unun Troya I malzemesi oldu�u görülürken çok az
sayõda Kumtepe malzemesine de rastlanmõ�tõr 8 . Günümüzde belirgin Kalkolitik
çanak çömlek parçalarõna pek rastlanõlmamasõ, höyü�ün geçirdi�i a�õr tahribat
nedeniyle olmalõdõr.

Sürtme ta� alet buluntular

Höyük üzerinde çok fazla sayõda mimari ya da ocak yerlerine ait de�i�ik
kayaçlardan ta� parçalar bulunmu�tur. Çok sayõda ö�ütme ta�õ ve kõrõlmõ�
durumdaki havan eli parçalarõnõn yanõ sõra topuz ya da çekiç biçimli metamorfik bir
kayaçtan yapõlma alet ve bir a�õr�ak buluntular arasõndadõr. Ba�tepe’de bulunan
sürtme ta� endüstrisine ait aletlerden tüm durumda olan sadece üç adet buluntunun
üretim biçimi ve i�levi, yazõmõzõn konusunu olu�turmaktadõr. Höyü�ün batõ
sõnõrõnda bulunan ve sürtme ta�larõn yapõmõnda ya da bilenmesinde kullanõlan bir
ta� buluntunun bu aletlerin üretimindeki, rolü tartõ�õlmaktadõr (Resim 7).

Ta� a�õr�ak (Resim 3): Bu tip buluntular genelde disk biçimli (diskoid, konik
ya da yarõ-konik) ya da yarõ-küresel �ekillidirler. Daire merkezleri A yüzden B
yüze kadar delinmi� pi�mi� topraktan, kemikten ya da ta�tan yapõlmõ�lardõr. Bu
aletlerin a�õrlõklarõ, e�irmek için kullanõlan ipin kalõnlõ�õ ile do�ru orantõlõ olabilir 9 .
A�õr�aklar yünleri olan hayvanlarõn evcille�tirilmesi ve yünlerinin dokuma i�inde
kullanõlmaya ba�ladõ�õ Neoliti�in ilk evresinden itibaren dünyanõn birçok yerinde
görülürler 10 .

Prehistorik dönemde ip e�irme ve dolayõsõyla örme olayõnõn cinsel i�

bölümünde kadõna ait oldu�unu de�i�ik kanõtlarla anlõyoruz. Örne�in bu nesnelerin
yerle�imlerin mezarlarõnda, kadõn gömülerin yanõnda ölü hediyesi olarak

8
Özdo�an’a göre 1982 yõlõndaki ara�tõrmalarõnda Kumtepe Ib ve Troya V malzemesine de
rastlanmõ�tõr (Özdo�an 1986, 56).
9
Parsons, 1972.
10
A�õr�aklar konusunda Bkz. Parsons 1972, Ryder 1965 1969 ve 1983, Liu 1978, Crowfoot 1931.
Özellikle Ryder, iplerin e�irilirken ham maddesine göre daha fazla ya da az döndürme i�lemine tabi
tutulabilece�ini belirtir.

349
bõrakõlmalarõ ya da prehistorik sanatta özellikle M.Ö. 4’üncü binden itibaren
Mezopotamya, Anadolu ve �ran’da buluntularõn üzerinde yün e�iren kadõn
motiflerinin görülmeye ba�lamasõ önemlidir 11 . A�õr�aklarla sadece dokuma için
yün e�irilmiyordu; aynõ zamanda keten gibi ba�ka organik malzeme kullanarak
daha kalõn ipler ya da bazen balõk a�larõ için ipler de e�iriliyordu 12 .

Neolitikten itibaren pi�mi� topraktan yapõlan benzerlerine çok fazla rastlanan

bu aletler Ba�tepe Höyük’te çok düzgün biçimde i�lenmi� haldedir 13 . Üretim
a�amasõnõn son halkasõ olan perdahlama, bu yakla�õk 4,5 cm çapõndaki alette
simetrik olarak yapõlmõ�tõr. Yapõldõ�õ hammadde, ilk incelemede makroskopik
olarak Gelibolu Yarõmadasõ’nõn kõsta�õnda 1997 yõlõnda ortaya çõkarttõ�õmõz sürtme
ta� endüstri ile üretim atölyelerinden ve dolayõsõyla yine tarafõmõzdan bulunan
�arköy prehistorik ta� ocaklarõndan elde edilen metabazit kayaçlarla büyük
benzerlik içindedir 14 . �ekil olarak bu aletin A yüzü, B yüzünden daha bombelidir.
Ancak eserin zaman tahribatõ nedeniyle delik olan bölümü makroskopik kõrõklar,
çatlaklar �eklinde düzle�mi�tir. Delik bölümü oldukça düzgün açõlmõ� ve A yüzden
B yüzüne kadar e�it biçimde delgi i�lemi gerçekle�tirilmi�tir. Sürtme ta�
endüstrinin Türkiye Trakyasõ ve Marmara güneyinde delikli biçimlerinin
görülmeye ba�lamasõ daha çok Kalkolitik ve Erken Tunç Dönemlerindedir. Üretim
a�amasõnda ta�õmalõk olarak bir çekirdekten yararlanõlmõ� ve bu nedenle oldukça
düzgün bir biçime ula�õlmõ�tõr. Delme i�lemi için kullanõlan en uygun aletler bir
ah�ap çubuk ve yo�un oranda kuvartz ya da silis içeren ince grenli kumdur. Bu
i�lem sõrasõnda bazõ ara�tõrmacõlarõn kemik delgilerin de kullanõlmõ� olabilece�ini
belirtmelerine ra�men deneysel çalõ�malarda ve etnolojide, düzgün a�aç dallarõnõn
bu i� için yeterli olaca�õ kanõtlanmõ�tõr. ��levsel olarak a�õr�ak olabilmesi için sõrt
ve kenar yüzlerinde darbe izlerine rastlanmamasõ gerekmektedir. Bu parçanõn genel
olarak küçük boyutu da a�õr�ak olarak kullanõlmõ� olabilece�i savõnõ
güçlendirmektedir. Neolitik ve Kalkolitik dönemde pi�mi� toprak ve kemik gibi
daha hafif malzemeden yapõlan a�õr�aklarõn daha ince dokuma i�leri ve yün
e�irmek için kullanõldõ�õnõ tahmin edersek, Ba�tepe’de buldu�umuz parçanõn
metamorfik malzemeden ve olasõlõkla matabazit gibi özgül a�õrlõ�õ fazla olan bir

11
Delougaz-Kantor, 1972:32
12
Keith 1998, 500
13
A�õr�aklarõn insanõn ruhsal dünyasõndaki sembolik ça�rõ�õmlarõ Winn ve Chapman tarafõndan
irdelenmi�ti. Özellikle pi�mi� toprak a�õr�aklarõn kõrõk bulunma durumu Chapman tarafõndan bilinçli
bir eylem olup olmadõ�õ konusunda tartõ�õlõr. (Winn 1981, Chapman 2000). Chokhadzhiev ise
Bulgaristan Neoliti�inde bulunan a�õr�aklar üzerindeki bezemelerin anlamlarõnõ tartõ�maya açar
(Chokhadzhiev 2003: 71-78).
14
Bu hammadde ile ilgili petrografik incelemeler henüz ba�ladõ�õndan ileriki ara�tõrmalarda daha
kesin bilgi verilebilecektir. Bu konuda yardõmlarõnõ esirgemeyen Sayõn Jeolog Prof. Dr. Yavuz Erkan
ve MSc Kenan Erol’a te�ekkürlerimizi borç biliriz. (Özbek, 2002)

350
kayaçtan yapõlmasõ, bu aletin daha kalõn iplerin üretiminde ve olasõlõkla keten gibi
malzemeler için kullanõldõ�õ fikrini akla getirmektedir.

Ta� çekiç (Resim 4): Ta� çekiçler Avrupa’da ve Orta Do�u’da Neolitik
dönemden itibaren görülmeye ba�lar. Bu alet tipi konusunda ilk ara�tõrmalardan
biri M’Guire’õn 19’uncu yüzyõl sonunda yazdõ�õ bir makaledir 15 . Bu aletler bazõ
ara�tõrmacõlar tarafõndan tokmak 16 , bazõlarõ tarafõndan da çekiç 17 olarak
adlandõrõlmaktadõr 18 . Prehistorik alet tipolojisi ve bunun etnolojik benzerleri
üzerine öncü çalõ�malar yapan Leroi-Gourhan’a göre bu aletler ya ezme ya da
çakma i�leminde kullanõlmõ� olabilirler. Neolitik dönemden itibaren görülmeye
ba�layan bu aletlerin hammaddeleri genelde özgül a�õrlõ�õ fazla, sa�lam
kayaçlardõr. Ham madde olarak, kuvarsit, bazalt, metabazit, nefritit ve amfibolit en
sõk olarak görülen ham maddelerdir.

Ta� çekiçlerin i�levleri daha çok ta� ocaklarõndan kayaçlarõn dõ� kabuklarõnõ
kõrmak (örne�in çakmakta�õ nodüllerini parçalamak) ya da büyük ta� bloklarõnõ
�ekillendirmektir. Avrupa’da özellikle maden ocaklarõnda ve madencilikte, bazen
de tuz yataklarõnda tuz kalõplarõnõn parçalanarak toz haline getirilmeleri ve ba�ka
kalõplara dökülmelerine yardõmcõ olmakta kullanõldõklarõnõ görürüz 19 .

Uzunlu�u yakla�õk 12 cm olan bu alet için ta�õmalõk olarak bir blok seçilmi�
ve daha sonra yongalama i�lemine geçilmi�tir. Yongalama i�lemi sonrasõnda belli
bir biçime ula�tõ�õnda ta�lama yöntemiyle son haline yakõn bir �ekil almõ�tõr
(Resim 5). Üretim a�amasõnda, tamamen bitirildikten sonra orta bölümünde sapa
geçirilmek için ikincil bir ta�lama i�lemi uygulanmõ�tõr. Bu i�lem sõrasõnda ta�õn
ikincil patinasõ kalkmõ� ve daha açõk bir renge sahip olmu�tur. Ta� çekicin
ortasõnda (median) yapõlan bu negatif çukurluk hem sapõn yerine daha iyi
oturmasõnõ sa�lamak hem de sapõn ta�la sürtünmesini arttõrarak oynamasõna sõnõr
getirme çabasõ sonucudur. Sap malzemesi olarak cilalõ ta� baltalarda kullanõlan ve
yapõmõ uzun zaman alan delikli ah�ap bir sap yerine bir esnek a�aç ya da çalõ dalõ,
sõrõm yada iple sarõlarak ta� çekice sabitlenmi� olmalõdõr. Güney Amerika’daki
etnolojik örnekleri bazen sa�lam bir ah�ap sapla ve lifli bitkilerin ip olarak

15
M’Guire 1896, 301-312
16
Piel-Desruisseaux 2002, 198
17
Leroi-Gourhan 1971, 52, fig.21-22
18
Fransõzca’da tokmak maillet, �ngilizce’de mallet ya da pestle, çekiç Fransõzca’da marteau,
�ngilizce’de hammer ya da hammer-stone olarak geçer.
19
Bu aletlerin özellikle Fransa’da Vaucluse bölgesinde prehistorik dönemde çakmakta�õ yataklarõnda
kullanõldõklarõnõ Vayson de Pradenne (1931: 146-179) kanõtlamaya çalõ�mõ�tõr.

351
kullanõlmasõyla 20 , bazen de esnek bir dalõn e�ilerek bu ta� alete sarõlmasõ �eklinde
görülmekteydi 21 .

Topuz tasla�õ (Resim 6): Ba�tepe Höyük’te bulunan ta� a�õr�ak ve “topuz
tasla�õ” adõnõ verdi�imiz bu alet arasõnda hem benzerlikler hem de farklõlõklar
bulunmaktadõr. En önemli benzerlik iki buluntunun da aynõ ham maddeden,
metabazitden yapõlmõ� olmasõ, yuvarlak bir �ekli olmasõ ve perdahlama i�lemi ile
üretilmesi olarak özetlenebilir. Farklõlõklar ise iki buluntu arasõndaki boyut-topuz
tasla�õnõn daha büyük olmasõ (10 cm çapõnda)-A yüz ve B yüzü arasõnda fazla fark
olmamasõ ve her iki yüzünün de düze yakõn olmasõ sayõlabilir. Bu tip aletlerin i�levi
birçok ara�tõrmacõ tarafõndan silah olarak tanõmlansa da, bu konuda kesin bir�ey
söylemek çok zordur. Bazõ ara�tõrmacõlara göre dokuma a�õrlõ�õ bazõlarõna göre de
balõk a�õ a�õrlõ�õ olabilir. Ancak bu ve bunun benzeri çok fazla sayõda buluntu
Neolitik dönemden itibaren özellikle Anadolu’daki höyüklerde fazla sayõda ele
geçmektedir. Makroskopik incelemelerimize göre Ba�tepe Höyük’te bulunan bu ta�
aletin hammaddesi, �arköy prehistorik ta� ocaklarõndan elde edilen kayaçlarla
benzerlik içindedir22 .

Perdahlama/bileme ta�õ (Resim 7): Bu ta�õn benzerleri Anadolu’daki

kazõlarda nadir olarak ele geçmektedir. Göller Bölgesinde, Kuruçay Höyük’te Geç
Kalkolitik seviyelerden ele geçen bir örnek Anadolu’daki buluntulardan biridir 23 .
Bir di�er örnek ise Çayönü’nde, “Hücre Planlõ Yapõlar Evresi”nde, “meydan”
(plaza) olarak adlandõrõlan bölümde bulunmu�tur 24 . Kazõlardan ele geçen
buluntularõn ço�unda üretim zincirinin son halkasõnõ olu�turan perdahlama i�lemi
için iri taneli, içinde kuvartz, silisyum, feldspat ve di�er a�õndõrõcõ mineraller
bulunan kumta�õ ve grovak kayaçlarõn tercih edildi�i gözlenmi�tir (Resim 5). Bu
olgu, deneysel arkeoloji çalõ�malarõnda da kanõtlanmaktadõr 25 . Ba�tepe Höyük’te
bulunan bu a�õndõrõcõ büyük kayanõn ham maddesi, içinde yo�un kuvartz
mineralleri bulunan kumta�õdõr. Bu hammaddeye Gelibolu Yarõmadasõ’nõn
özellikle dere yataklarõnda rastlanmaktadõr. Hammaddenin en yakõn buluntu
noktalarõ, daha çok ta�õnmõ� yamaç molozu �eklinde höyü�ün 1-2 km
kuzeydo�usundaki tepeler olarak verilebilir (örn. Bomba Sõrtõ, Mersinli Bayõrõ
Mevki). Bu perdahlama/bileme ta�õnõn yerle�im yerinde bulunmasõ, perdahlama ya

20
Carneiro 1979, 28, 31 ve fig.1.1,1.3
21
Leroi-Gourhan 1971, fig:21-22
22
Makroskopik gözlemler ekibimizde yer alan ve yüzey ara�tõrmalarõmõza katõlan jeologlar tarafõndan
yapõlmõ�tõr.
23
Duru 1996, Lev.162:10
24
Özdo�an 1999, 29, 59 Fig.41
25
Özbek 2002, 265-267

352
da bileme i�leminin yerle�im yerinde yapõldõ�õnõn bir göstergesi olarak kabul
edilebilir.

SONUÇ

Ba�tepe Höyük, Gelibolu Yarõmadasõ’nõn güneyinde deniz kõyõsõna yakõn bir

konumda yer almaktadõr. 2006 yõlõnda bölgede yapõlan ara�tõrmada bu höyükte
sürtme ta� endüstrisine ait ilginç örneklere rastlanmõ� ve çalõ�mada bu örneklerden
ta� a�õr�ak, ta� çekiç ve topuz tasla�õ morfolojik ve i�levsel açõdan incelenmi�tir.
Aynõ höyükte buldu�umuz, üzerinde perdahlamaya ait izler bulunan büyük kumta�õ
kaya parçasõ, bize bu aletlerin üretim zinciri a�amalarõ hakkõnda ipuçlarõ
sa�lamaktadõr. Aletlerin yapõldõklarõ ham madde makroskopik olarak �arköy’de,
Ganos Da�õnõn eteklerinde bulunan metamorfik kayaçlarla büyük benzerlik
içindedir. Bu konudaki petrografik analizler sürmektedir. Yarõmadada prehistorik
yerle�imlerde bulunan sürtme ta� endüstrisine ait ürünler üzerine yapõlan çalõ�malar
henüz ba�langõç a�amasõndadõr.

353
 KAYNAKÇA

CARNEIRO 1979 Carneiro, R. L. “Tree Felling with the Stone

Axe An Experiment Carried Out Among the
Yanomamö Indians of Southern Venezuela”,
Ethno-Archaeology: Implications of
Ethnography for Archaeology Carol Kramer
ed. s: 21-58, Columbia University Press,
Newyork.
CHAPMAN 2000 J. Chapman, Fragmentation in
Archaeology: People, places and broken objects
in the prehistory of south-eastern Europe
Routledge, London and Newyork.
CHOKHADZHIEV 2003 A. Chokhadzhiev “The Magic of the Signs or
Signs for Magic (Some Comments Based on
Decorated Loom-weights from the Neolithic
Tell Samovodene, Near Veliko Turnovo)”. Early
Symbolic Systems, Nikolova L. (ed.), s. 71-78.
CROWFOOT 1931 G. Crowfoot, Methods of Hand Spinning in
Egypt and the Sudan. F.King and Sons, Halifax.
DELOUGAZ vd 1972 P. Delougaz ve H. Kantor, “New Evidence for
the Prehistoric and Protoliterate of Khuzestan”,
The Memorial Volume of the Vth Internationale
Congress of Iranian Art and Archaeology.
Tehran: Ministry of Culture and Arts, s. 14-33.
DURU 1996 R. Duru Kuruçay Höyük II, Türk Tarih
Kurumu Basõmevi, Ankara.
HELWEG 1984 P. Helweg Flintknapping: The Art of
Making Stone Tools Canyon Publishing Co.
Canoga Park
KEITH 1998 K. Keith “Spindle Whorls, Gender and
Ethnicity at Late Chalcolithic Hacinebi Tepe”,
Journal of Field Archaeology, Vol. 25, No:
4: s. 497-515.
LEROI-GOURHAN 1971, A. Leroi-Gourhan, L’Homme et la Matiere,
Editions Albin Michel, Paris.
LIU 1978 R. Liu “Spindle Whorls: Part 1, Some
Comments and Speculations”, The Bead
Journal, 3: s. 87-103.
M’GUIRE 1891 J. D. M’Guire, “The Stone Hammer and its

354
 Various Uses”, The American Anthropologist,
Vol. IV, No: 4: s. 301-312.
ÖZBEK 2002 O. Özbek Technologie et typologie des
haches polies de la région de la mer de
Marmara du Néolithique à l’Age du Bronze : un
exemple d’exploitation de la matière première.
Doktora Tezi Université Lyon 2: s. 265-267.
ÖZDO�AN 1999 A. Özdo�an “Çayönü”, Neolithic in Turkey:
The Cradle of Civilisation, New Discoveries
Özdo�an, M. Ba�gelen, N. (eds.) Arkeoloji ve
Sanat Yay., Ancient Anatolian Civilisations Series:
3, 1999: s. 35-63, Istanbul.
ÖZDO�AN 1983 M. Özdo�an “Trakya’da Tarihöncesi
Ara�tõrmalarõnõn Bugünkü Durumu ve Bazõ
Sorunlar.” Güney-Do�u Avrupa Ara�tõrmalarõ
Dergisi. s. 10-11 (1981-1982).
ÖZDO�AN 1986a M. Özdo�an “1984 yõlõ Trakya ve Do�u
Marmara Ara�tõrmalarõ.” III Ara�tõrma
Sonuçlarõ Toplantõsõ Ankara: s. 409-420.
ÖZDO�AN 1986b M. Özdo�an “Prehistoric sites in the Gelibolu
Peninsula.” Anadolu Ara�tõrmalarõ X: s. 51-66.
PARSONS 1972 M.H. Parsons “Spindle Whorls from the
Teotihuacan Valley, Mexico” Miscellaneous
Studies in Mexican Prehistory. Anthropological
Papers, 45, (M. Spence, J. Parsons, M. Spence
eds), Ann Arbor, Uni.of Michigan-Museum of
Anthropology.
PIEL-DESRUISSEAUX
2002 J.-L Piel-Desruisseaux, Outils
Préhistoriques: Du Galets Taille au Bistouri
D’Obsidienne, Dunod, Paris.
RYDER 1965 M. Ryder “Report of Textiles from Çatal
Höyük”, Anatolian Studies, 15: s. 175-176.
RYDER 1969 M. Ryder “Changes in the Fleece of Sheep
Following Domestication.” The Domestication
and Exploitation of Plants and Animals (P.Ucko
ve G.W. Dimbleby eds.) Chicago: Aldine, s. 495-
521.
RYDER 1983 M. Ryder Sheep and Man Duckworth:
London.

355
VAYSON de PRADENNE
1931A. Vayson de Pradenne L’Industrie des Ateliers
a Maillets de Murs. Congres Préhistorique
de France, Nimes Avignon, Societé Préhistorique
Français: s. 146-179, Paris.
WINN 1981 S.M.M. Winn Pre-writing in Southeastern
Europe: the sign system of the Vinca culture ca
4000 B.C. Western Publ. Calgery.

356
 LEVHA I

Resim 1: Baştepe Höyük

Resim 2: Baştepe Höyük Doğudan Batıya Görünüş

357
 LEVHA II

Resim 3: Baştepe sürtme taş endüstri: taş ağırşak. Ölçek 5 cm.

Resim 4: Baştepe sürtme taş endüstri: taslak taş çekiç Ölçek 5 cm. Sağ
tarafta etnograik malzemelerden sap bağlama yöntemleri (Leroi-Gourhan
1971: 53).

358
 LEVHA III

Resim 5: Deneysel arkeolojide önce taşlama (pecking İng., bouchard-

age Fr.) sonrada perdahlama yada cilalama aşaması (Hellweg 1984 :77,
Ph.12,13)

359
 LEVHA IV

Resim 6: Baştepe sürtme taş endüstri: taslak topuz. Ölçek 5 cm.

Resim 7: Şekil 7. Baştepe Höyükte perdahlama işleminde

kullanılan bir kaya.

360