‫فصل دوم‪:‬‬

‫خصوصیات لوله های جداری‬

‫(‪)Casing Properties‬‬

‫مشخصات لوله جداری‬

‫لوله های جداری معموال توسط پارامترهای زیر مشخص می گردند‪:‬‬

‫‪ ‬قطر خارجی (‪ )OD‬و ضخامت لوله (‪،)Wall Thickness‬‬

‫)‪،‬‬ ‫‪ ‬وزن واحد طول (معموال بر حسب‬
‫‪ ‬نوع کوپلینگ اتصال‪،‬‬
‫‪ ‬طول هر شاخه لوله‪،‬‬
‫‪ ‬درجه فوالدی‪،‬‬

‫(تعدادی از این مشخصات در فصل اول توضیح داده شده است‪).‬‬

‫قطر خارجی‪ ،‬داخلی و ضخامت لوله جداری‬ ‫‪‬‬

‫همانطور که قبال بیان گردید لوله های جداری ب ا ان دازه ه ای مختل ف در قس مت ه ای مختل ف‬
‫چاه‪ ،‬جهت فراهم نمودن امکان حفاری چاه تا عمق نهایی با کمترین خطر به ک ار می رون د‪ .‬از‬
‫آنجائیکه فشار در هر قسمت چاه متغیر است‪ ،‬این امکان وج ود دارد ک ه لول ه ه ای ج داری هم‬
‫اندازه ای با ضخامت دیواره متفاوت یا درجه فوالدی متفاوت را برای گذر از آن منطقه به کار‬
‫برد‪ .‬بنابرای لوله جداری سنگین تر یا دارای درجه فوالدی باالتر می تواند در طول قسمتی ک ه‬
‫دارای فشار بیشتری است یا نزدیک به سطح است ودر آنجا نیروی کششی بیشتری به لول ه ه ا‬
‫اعمال می گردد به کار برد‪ .‬این ن وع م رتب ک ردن و انتخ اب نم ودن لول ه ی ک روش مناس ب‬
‫برای طراحی لوله های جداری است‪.‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫جزئیات بیشتر در مورد قطر ها و ضخامت لوله ه ای ج داری را می ت وان در اس تاندارد ‪API‬‬
‫‪ SPEC 5A‬یافت‪ .‬مقدار مجاز برای اختالف در قطر خارجی بر اساس ‪ API‬در لوله هایی با‬
‫و در لوله هایی با سایز بزرگتر و مساوی ب ا ‪ ’’4.5‬مق داری در‬ ‫قطر ‪ ’’4‬و کمتر‬
‫است‪ .‬مقدار اختالف مج از ب رای ض خامت لول ه ه ای ج داری‬ ‫حدود‬
‫است‪.‬‬

‫در جداول مربوط به اندازه های لوله جداری دو مقدار برای قطر داخلی لوله بیان گردیده اس ت‬
‫که یکی حاصل اختالف قطر خارجی و دو برابر ضخامت لول ه اس ت و دیگ ری ح داکثر قط ر‬
‫مجاز برای عبور (‪ )Drift Diameter‬از درون لوله جداری می باشد‪ .‬قطر مورد نی از ب رای‬
‫عبور ‪( Drift Mandrel‬وسیله مورد استفاده برای تست کردن قطر درونی لوله) حداکثر قطر‬
‫مجاز برای عبور ابزار می باشد‪ .‬بر طبق استاندارد ‪ Drift Mandrel‬باید لبه های گ رد ش ده‬
‫ای داشته باشد تا بتواند بدون اعمال نیروی اضافی و تنها در اثر وزن خود به راح تی از درون‬
‫لوله عبور کند‪ .‬اندازه ‪ Drift Mandrels‬بر اساس استاندارد ‪ API‬به صورت زیر است‪:‬‬

‫)‪Casing & Liner Size (in.‬‬ ‫‪Drift Mandrel Size‬‬

‫‪Length‬‬ ‫‪Diameter minimum‬‬
‫(‪).In( )mm‬‬ ‫(‪).in‬‬ ‫(‪)mm‬‬
‫‪Smaller & ⅝8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪152‬‬ ‫‪ID – 1/8‬‬ ‫‪ID – 3.18‬‬
‫‪to 13⅜ Inclusive ⅝9‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪305‬‬ ‫‪ID – 5/32 ID – 3.97‬‬
‫‪Larger & 16‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪305‬‬ ‫‪ID – 3/16 ID – 4.76‬‬

‫مثال‪:2.1‬‬

‫قط ر داخلی (‪ )ID‬و قط ر‬ ‫و ضخامت (‪)t‬‬ ‫برای لوله جداری ‪ ’’7‬با وزن‬
‫مجاز عبور(‪ )DD‬را بیابید‪.‬‬

‫جواب‪:‬‬

‫‪)t( 2 -‬قطر خارجی لوله جداری (‪ = )OD‬قطر داخلی لوله جداری (‪)ID‬‬

‫‪ID = 7 – 2 ) 0.317( = 6.366 in.‬‬

‫⅛ ‪ = ID -‬قطر مجاز برای عبور از درون جداری‬

‫‪2‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪DD = 6.366 – 0.125 = 6.241 in.‬‬

‫برای لوله های جداری مقدار )‪ DD (Drift Diameter‬به عنوان بزرگترین سایز مته عبوری‬
‫محسوب می گردد‪.‬‬

‫(‪)Weight per unit length, lb/ft‬‬ ‫وزن واحد طول‬ ‫‪‬‬

‫بر اساس استاندارد ‪ API‬می توان سه نوع وزن را برای لوله ه ای ج داری تعری ف نم ود‪ ،‬ک ه‬
‫عبارتند از‪:‬‬

‫‪1. Nominal Weight,‬‬

‫‪2. Plain End Weight,‬‬
‫‪3. Threaded & Coupled Weight.‬‬

‫(جزئیات بیشتر در مورد تفاوت های این وزن ها را می توان در استاندارد ‪API SPEC. 5A‬‬
‫یافت‪).‬‬

‫‪1. Nominal Weight‬‬

‫این اصطالح برای شناسایی نوع لوله جداری در هنگام سفارش دادن به کار برده می شود و به‬
‫صورت ‪ lb/ft‬و ‪ Kg/m‬بیان می گردد‪ .‬وزن اسمی یک مقدار بسیار دقیق نیس ت و معم وال ب ر‬
‫اساس محاسبات و تئوری های وزن بر اساس یک طول ‪ ft 20‬از لوله های جداری رزوه ش ده‬
‫و دارای اتصال کوپلینگ محاسبه می شود‪ .‬وزن اسمی (‪ )Nominal Weight‬را می ت وان از‬
‫طریق فرمول زیر بدست آورد‪:‬‬

‫(‪)2.1‬‬

‫که در آن ‪ :D‬قطر خارجی لوله جداری (‪ :t ، )in‬ضخامت لوله جداری (‪ )in‬است‪.‬‬

‫‪ ‬وزن های مورد نیاز برای طراحی لوله های جداری ب ه ص ورت وزن اس می گ زارش می‬
‫شوند‪.‬‬

‫‪2. Plain End Weight‬‬

‫‪3‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫این وزن عب ارت اس ت از وزن ش اخه لول ه ج داری ب دون در نظ ر گ رفتن رزوه ه ا اتص ال‬
‫کوپلنگ آن‪ .‬وزن ‪ Plain End‬را بر اساس استاندارد ‪ API‬از فرمول زیر بدست می آید‪:‬‬

‫برای وزن بر حسب ‪lbm/ft‬‬ ‫(‪)2.2‬‬

‫برای وزن بر حسب ‪Kg/m‬‬ ‫(‪)2.3‬‬

‫‪3. Threaded & Coupled Weight.‬‬

‫این وزن عبارت از وزن متوسط یک شاخه لوله هنگ امی ک ه از دو س ر رزوه ش ده اس ت و از‬
‫یک سر دارای اتصال کوپلینگ بسته شده به ح الت ‪ Power Tight‬اس ت‪ .‬وزن در این ح الت‬
‫از فرمول زیر بدست می آید‪:‬‬

‫=‪W‬‬ ‫‪{Wpe [20 – (Nl + 2J]/24 + Weight of Coupling – Weight removed‬‬

‫)‪in threading two pipe ends} (2.4‬‬

‫که در آن ‪ :Nl‬طول اتصال کوپلینگ (‪ :J ، )in‬فاصله بین انتهای لوله تا وسط اتصال کوپلینگ‬
‫در حالت ‪ :Power Tight (in) ، Wpe‬وزن حالت ‪ Plain End‬است‪.‬‬

‫شکل های ‪ 2.1‬و ‪ 2.2‬طول های مورد نیاز برای محاسبه وزن ح الت رزوه زده لول ه را ب رای‬
‫رزوه های ‪ API Round & Buttress‬نشان داده است‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫شکل ‪ :2.1‬اندازه های مورد نیاز برای محاسبه ‪ Thread & Coupled Weight‬رزوه َ‬
‫‪.API Round‬‬

‫شکل ‪ :2.2‬اندازه های مورد نیاز برای محاسبه ‪ Thread & Coupled Weight‬رزوه َ‬
‫‪.Buttress‬‬

‫جهت کس ب اطالع ات بیش تر در م ورد وزن لول ه ه ای ج داری ب ه ‪API Bulletin 5C3‬‬
‫مراجعه نمائید‪.‬‬

‫خصوصیات مقاومتی لوله های جداری‬ ‫‪‬‬

‫خصوصیات مقاومتی لوله جداری معموال توسط پارامترهای زیر تعیین می گردند‪:‬‬

‫مقاومت تسلیم (‪ )Yield Strength‬برای‪:‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪ .a‬بدنه لوله (‪)Pipe Body‬‬

‫‪ .b‬اتصال کوپلینگ (‪)Coupling‬‬

‫مقاومت مچالگی (‪)Collapse Strength‬‬ ‫‪.2‬‬

‫مقاومت ترکیدگی (‪ )Burst Strength‬برای‪:‬‬ ‫‪.3‬‬

‫‪5‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪ )a‬لوله سر صاف (‪)Plain Pipe‬‬

‫‪ )b‬اتصال کوپلینگ (‪)Coupling‬‬

‫(‪)Yield Strength‬‬ ‫‪ ‬مقاومت تسلیم‬

‫هنگامیکه ی ک قطع ه نمون ه از ف والد ب ه آرامی بارگ ذاری کشش ی ی ا ت راکمی ش ود‪ ،‬مق داری‬
‫افزایش یا کاهش در طول آن مشاهده می گردد‪ .‬اگر بارگ ذاری در مقاب ل کش یدگی (و ی ا کوت اه‬
‫شدگی) ترسیم گردد‪ ،‬منحنی نظیر شکل ‪ 2.3‬بدس ت می آی د‪ .‬ت ا مق داری از ب ار اعم ال ش ده و‬
‫متناسب با آن‪ ،‬افزایشی را در طول شاهد هستیم که از قانون ‪ Hook‬تبعیت می نماید‪:‬‬

‫‪б = Eε‬‬ ‫(‪)2.5‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = б‬بار اعمالی = نیرو ‪ /‬سطح مقطع‪،‬‬

‫‪ = ε‬تغییر شکل (‪ = )Strain‬تغییر طول ‪ /‬طول اولیه‪،‬‬

‫‪ = E‬مدول یانگ‪.‬‬

‫شکل ‪ :2.3‬بار اعمال شده در مقابل کشیدگی (و یا کوتاه شدگی) برای تعیین مقاومت تسلیم‪.‬‬

‫قانون هوک فقط برای قسمت مستقیم منحنی‪ ،‬خ ط ‪ ،OA‬ک ه ب ه آن مح دوده االس تیک(‪Elastic‬‬
‫‪ )Range‬گفته می شود قابل استناد است‪ .‬در طول این قسمت از منحنی بار گ ذاری هیچ آس یبی‬

‫‪6‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫به ساختار داخلی فوالد نمی رساند‪ ،‬و برداشت این بار باعث برگشت نمون ه م ورد آزم ایش ب ه‬
‫شکل و طول اولیه آن خواهد شد‪.‬‬

‫نقطه ای در منحنی که از آنجا به بعد قانون هوک قابل اس تفاده نیس ت و رفت ار از االس تیک ب ه‬
‫پالستیک تغییر می یابد‪ .‬بار گ ذاری در قس مت پالس تیک ب اعث تغی یر ش کل دائمی و ح تی از‬
‫دست دادن مقاومت نمونه فوالد خواه د ش د‪ .‬نقط ه ‪ B‬در ش کل ‪ 2.3‬نش ان دهن ده نقط ه تس لیم (‬
‫‪ )Yield Strength‬م اده اس ت‪ .‬بن ابراین بس یار ح ائز اهمیت اس ت ک ه در ط ول ران دن لول ه‬
‫جداری‪ ،‬س یمانکاری و عملی ات به ره ب رداری بارگ ذاری اعم الی ب ر روی آن از نقط ه تس لیم‬
‫نگذرد‪.‬‬

‫نسبت تنش به تغییر شکل در طول ‪ OA‬مدول یانگ را بیان می نماید‪ .‬بقیه خصوصیات مهم بر‬
‫روی منحنی شکل ‪ 2.3‬بیان شده است‪.‬‬

‫در هنگام بیان مقاومت لوله جداری معموال مقاومت تسلیم آن بر حس ب ‪ psi‬و ی ا ‪ bar‬بی ان می‬
‫گردد‪ API .‬مقاومت تسلیم را به صورت تنش کششی مورد نی از ب رای ایج اد کش ش ط ولی ب ه‬
‫میزان ‪ %0.5‬از طول مقیاس نمونه فوالد مورد آزمایش بیان می نماید‪.‬برای لوله های با درج ه‬
‫فوالدی ‪ P-110‬و ‪ P-105‬این کشش طولی به میزان ‪ %0.6‬است‪.‬‬

‫معموال لوله های جداری از دو سر خود رزوه زده می شوند و سپس اتصال کوپلینگ آنه ا‪ ،‬ک ه‬
‫جداگانه ساخته و رزوه زده شده است‪ ،‬به یک سر لوله های جداری متصل می گ ردد‪ .‬مق اومت‬
‫تسلیم کوپلینگ می تواند نسبت به بدنه لوله جداری بیشتر یا کم تر باش د‪ .‬بن ابراین ش رکت ه ای‬
‫سازنده لوله جداری اطالعات م ورد نی از ب رای مق اومت کوپلین گ و بدن ه لول ه ج داری جهت‬
‫محاسبات طراحی لوله جداری را به هم ارائ ه می نماین د‪ .‬همچ نین ب رخی از نمون ه ه ای لول ه‬
‫جداری با قسمت ‪ BOX‬یکپارچه‪ ،‬بدون کوپلینگ‪ ،‬نیز ساخته شده است‪( .‬برای اطالعات بیشتر‬
‫جهت محاسبه مقاومت نقطه اتصال‪ ،Joint Strength ،‬می توانید به ‪API Bulletin 5C3‬‬
‫مراجعه نمائید‪).‬‬

‫(‪)Collapse Strength‬‬ ‫مقاومت مچالگی‬ ‫‪‬‬

‫مقاومت مچالگی به عنوان حداکثر فشار خارجی مورد نی از ب رای مچال ه ک ردن ی ک قطع ه از‬
‫لوله ج داری تعری ف می گ ردد‪ .‬تحت اث ر فش ار خ ارجی و کش ش مح وری س طح مقط ع لول ه‬

‫‪7‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫ج داری دچ ار ح الت مچ الگی (‪ )Collapse‬و ی ا خم ش دگی (‪ )Buckling‬می ش ود‪ .‬مچ الگی‬

‫االستیک‪ ،‬پالستیک و در نهایت گسیختگی در اثر اعمال بار بیش از حد مج از مق اومت م واد‪،‬‬
‫رخ می دهد‪ .‬حالت گذر بین این مچالگی و گسیختگی به خواص و ش کل هندس ی م اده (ف والد)‬
‫بستگی دارد‪( .‬شکل ‪)2.4‬‬

‫شکل ‪ :2.4‬حالت گذر بین انواع مختلف گسیختگی (‪ )Failure‬و مچالگی‪.‬‬

‫اگر تنش حلقه ای با در نظر گرفتن مچالگی لوله کمتر از مقاومت تسلیم م اده باش د مچ الگی از‬
‫نوع االستیک است‪ .‬هنگامیکه مقدار تنش ‪ Hoop‬به همراه مچ الگی بیش تر از تنش تس لیم م اده‬
‫باشد مچالگی از نوع پالستیک است و سرانجام هنگامی که لوله تحت گسیختگی ماده ق رار می‬
‫گیرد در این صورت مچالگی از نوع ‪ Ultimate Strength Collapse‬خواهد بود‪.‬‬

‫شکل ‪ 2.4‬حالت گذر بین این سه حالت مچالگی تحت اثر فشار خارجی ث ابت ب رای نس بت ‪D/t‬‬
‫مختلف را نش ان می ده د‪ .‬ک ه در آن ‪ D‬قط ر خ ارجی لول ه ج داری و ‪ t‬مق دار ض خامت لول ه‬
‫جداری است‪ .‬از این شکل مشخص است برای لول ه ه ای ج دار ن ازک (ک ه در آنه ا ‪ D/t‬زی اد‬
‫است) مچالگی از نوع االستیک است‪ .‬و هنگامیک ه نس بت ‪ D/t‬ک اهش می یاب د ی ا ب ه عب ارت‬
‫دیگر لوله ضخیم تر می گردد مچالگی به حالت پالستیک تغییر می یابد (برای ‪ D/t‬متوس ط) و‬
‫در نهایت برای مقدار ‪ D/t‬خیلی کم مقاومت حد نهایی خواهد شد‪.‬‬

‫‪ API Collapse Formulas‬‬

‫‪8‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪ API Bulletin 5C3‬چهار فرمول برای محاسبه مق اومت مچ الگی ادوات لول ه ای ش کل (‬
‫‪ )Tubular‬بیان کرده است‪ .‬این فرمول ها متناسب با نوع مچ الگی ایج اد کنن ده نامگ ذاری می‬
‫شوند و عبارتند از‪:‬‬

‫‪1. Elastic Collapse,‬‬

‫‪2. Transition between Elastic & Plastic,‬‬
‫‪3. Plastic Collapse,‬‬
‫‪4. Yield Strength Collapse.‬‬

‫باید در نظر گرفت که فرمول های ‪ API‬برای پیش بینی آماری حداقل مقدار مچالگی قابل قبول‬
‫است و نه برای مقدار میانگین‪ .‬این حالت ه ای طبق ه بن دی ش ده ب ه پ ائین (‪)Downgrading‬‬
‫برای مقاومت مچالگی در هنگام طراحی برای فشار مچالگی دارای ضریب اطمین ان (‪Safety‬‬
‫‪ )Factor‬نیز می باشد‪.‬‬

‫(‪)Elastic Collapse‬‬ ‫‪ .1‬مچالگی االستیک‬

‫مقدار تئوری برای فشار مچالگی االستیک‪ ،Pc،‬می تواند بوسیله فرمول زیر بیان گردد‪:‬‬

‫)‪(2.6‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = E‬مدول یانگ برای فوالد‪،‬‬

‫= نسبت پواسون‪،‬‬

‫‪ = t‬ضخامت لوله جداری‪،‬‬

‫‪ = D‬قطر خارجی لوله جداری‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫رابطه ‪ 2.6‬یک حد باالیی برای فشار مچالگی ارائه می نماید ک ه توس ط تس ت واقعی مچ الگی‬
‫نیز بدست می آید‪ .‬طبق پیشنهاد ‪ API‬مقدار حداقل مچالگی براب ر ب ا ‪ % 71.25‬مق دار نظ ری‬
‫ارائه شده توسط رابط ه ‪ 2.6‬اس ت‪ .‬اس تفاده از این ک اهش در مق دار مچ الگی و ب ه ک ار ب ردن‬
‫رابطه ‪ 2.6‬را به صورت زیر ساده می نماید‪:‬‬ ‫و‬

‫برحسب ‪psi‬‬ ‫(‪)2.7‬‬

‫رابطه ‪ 2.6‬در سیستم واحدهای ‪ SI‬به صورت زیر است‪:‬‬

‫برحسب ‪bar‬‬ ‫(‪)2.8‬‬

‫قابل استناد می باشد‪:‬‬ ‫رابطه ‪ 2.7‬تنها برای محدوده زیر‬

‫(‪)2.9‬‬

‫که در آن ‪ A‬و ‪ B‬به شرح زیر می باشند‪:‬‬

‫)‪(2.10‬‬

‫(‪)2.11‬‬

‫قاب ل قب ول‬ ‫در این دو رابطه ‪ = YP‬مقاومت تس لیم می باش د‪ .‬ج دول ‪ 2.1‬مح دوده مق ادیر‬

‫برای رابطه ‪ 2.6‬هنگامی که لوله جداری تحت هیچ تنش محوری نیست را نشان می دهد‪.‬‬

‫برای مچالگی االستیک‪.‬‬ ‫جدول ‪ :2.1‬محدوده‬

‫‪10‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪Grade‬‬
‫‪Range‬‬
‫‪H-40‬‬ ‫≤‪42.64‬‬
‫‪50-‬‬ ‫‪≤38.83‬‬
‫‪J-K-55 & D‬‬ ‫‪≤37.21‬‬
‫‪60-‬‬ ‫‪≤35.73‬‬
‫‪70-‬‬ ‫‪≤33.17‬‬
‫‪C-75 & E‬‬ ‫‪≤32.05‬‬
‫‪L-80 & N-80‬‬ ‫‪≤31.02‬‬
‫‪90-‬‬ ‫‪≤29.18‬‬
‫‪C-95‬‬ ‫‪≤28.36‬‬
‫‪100-‬‬ ‫‪≤27.60‬‬
‫‪P-105‬‬ ‫‪≤26.89‬‬
‫‪P-110‬‬ ‫‪≤26.22‬‬
‫‪120-‬‬ ‫‪≤25.01‬‬
‫‪125-‬‬ ‫‪≤24.46‬‬
‫‪130-‬‬ ‫‪≤23.94‬‬
‫‪135-‬‬ ‫‪≤23.44‬‬
‫‪140-‬‬ ‫‪≤22.98‬‬
‫‪150-‬‬ ‫‪≤22.11‬‬
‫‪155-‬‬ ‫‪≤21.70‬‬
‫‪160-‬‬ ‫‪≤21.32‬‬
‫‪170-‬‬ ‫‪≤20.60‬‬
‫‪180-‬‬ ‫‪≤19.93‬‬

‫(‪)Transition Collapse‬‬ ‫‪ .2‬مچالگی حالت گذار‬

‫رفتار مچالگی فوالد در محدوده گذار بین االس تیک و پالس تیک بوس یله فرم ول زی ر بی ان می‬
‫گردد‪:‬‬

‫(‪)2.12‬‬

‫که در آن ‪ F‬و ‪ G‬ثابت هایی هستند که از روابط زیر بدست می آیند‪:‬‬

‫‪11‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫(‪)2.13‬‬

‫(‪)2.14‬‬

‫محدوده مقادیر قابل قبول برای معادله ‪ 2.12‬بوسیله رابطه زیر بیان می گردد‪:‬‬

‫که در رابطه ‪ 2.12‬قابل استفاده می باشند را ب رای لول ه ه ای‬ ‫جدول ‪ 2.2‬محدوده مقادیر‬

‫جداری که تحت هیچ تنش محوری نیستند ارائه کرده است‪.‬‬

‫برای مچالگی گذار‪.‬‬ ‫جدول ‪ :2.2‬محدوده‬

‫‪Grade‬‬ ‫‪Range‬‬
‫‪H-40‬‬ ‫‪27.01-42.64‬‬
‫‪50-‬‬ ‫‪25.63-38.83‬‬
‫‪J-K-55 & D‬‬ ‫‪25.01-37.21‬‬
‫‪60-‬‬ ‫‪24.42-35.73‬‬
‫‪70-‬‬ ‫‪23.38-33.17‬‬
‫‪C-75 & E‬‬ ‫‪22.91-32.05‬‬
‫‪L-80 & N-80‬‬ ‫‪22.47-31.02‬‬
‫‪90-‬‬ ‫‪21.69-29.18‬‬

‫‪12‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪C-95‬‬ ‫‪21.33-28.36‬‬
‫‪100-‬‬ ‫‪21.00-27.60‬‬
‫‪P-105‬‬ ‫‪20.70-26.89‬‬
‫‪P-110‬‬ ‫‪20.41-26.22‬‬
‫‪120-‬‬ ‫‪19.88-25.01‬‬
‫‪125-‬‬ ‫‪19.63-24.46‬‬
‫‪130-‬‬ ‫‪19.40-23.94‬‬
‫‪135-‬‬ ‫‪19.18-23.44‬‬
‫‪140-‬‬ ‫‪18.97-22.98‬‬
‫‪150-‬‬ ‫‪18.57-22.11‬‬
‫‪155-‬‬ ‫‪18.37-21.70‬‬
‫‪160-‬‬ ‫‪18.19-21.32‬‬
‫‪170-‬‬ ‫‪17.82-20.60‬‬
‫‪180-‬‬ ‫‪17.47-19.93‬‬

‫(‪)Plastic Collapse‬‬ ‫‪ .3‬مچالگی پالستیک‬

‫حداقل فشار مچالگی (‪ )Pp‬که می توان برای محدوده پالستیک محاس به ک رد از طری ق رابط ه‬
‫زیر است‪:‬‬

‫(‪) 2.16‬‬

‫که در آن ‪:‬‬

‫(‪)2.17‬‬

‫زیر قابل ارائه است‪:‬‬ ‫رابطه ‪ 2.16‬برای محدوده‬

‫(‪)2.18‬‬

‫‪13‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫قابل اس تفاده در رابط ه ‪ 2.16‬را ب رای لول ه ج داری ک ه تحت‬ ‫جدول ‪ 2.3‬محدوده مقادیر‬

‫هیچ تنش کششی نیست ارائه کرده است‪.‬‬

‫برای مچالگی پالستیک‪.‬‬ ‫جدول ‪ :2.3‬محدوده‬

‫‪Grade‬‬ ‫‪Range‬‬
‫‪H-40‬‬ ‫‪16.40-27.01‬‬
‫‪50-‬‬ ‫‪15.24-25.63‬‬
‫‪J-K-55 & D‬‬ ‫‪14.81-25.01‬‬
‫‪60-‬‬ ‫‪14.44-24.42‬‬
‫‪70-‬‬ ‫‪13.85-23.38‬‬
‫‪C-75 & E‬‬ ‫‪13.60-22.91‬‬
‫‪L-80 & N-80‬‬ ‫‪13.38-22.47‬‬
‫‪90-‬‬ ‫‪13.01-21.69‬‬
‫‪C-95‬‬ ‫‪12.85-21.33‬‬
‫‪100-‬‬ ‫‪12.70-21.00‬‬
‫‪P-105‬‬ ‫‪12.57-20.70‬‬
‫‪P-110‬‬ ‫‪12.44-20.41‬‬
‫‪120-‬‬ ‫‪12.21-19.88‬‬
‫‪125-‬‬ ‫‪12.11-19.63‬‬
‫‪130-‬‬ ‫‪12.02-19.40‬‬
‫‪135-‬‬ ‫‪11.92-19.18‬‬
‫‪140-‬‬ ‫‪11.84-18.97‬‬
‫‪150-‬‬ ‫‪11.67-18.57‬‬
‫‪155-‬‬ ‫‪11.59-18.37‬‬
‫‪160-‬‬ ‫‪11.52-18.19‬‬
‫‪170-‬‬ ‫‪11.37-17.82‬‬
‫‪180-‬‬ ‫‪11.23-17.47‬‬

‫(‪)Yield Strength Collapse‬‬ ‫‪ .4‬مچالگی مقاومت تسلیم‬

‫این مچالگی یک مقدار واقعی از فشار مچالگی نیست‪ ،‬اما نسبت به فش ار خ ارجی‪ ،Pp ،‬ح داقل‬
‫تنش تسلیم (‪ )YP‬را بر دیواره داخلی لوله ارائه می کند و توسط رابطه زیر بیان می شود‪:‬‬

‫(‪)2.19‬‬

‫‪14‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫که رابطه ‪ 2.19‬برای آنها قابل استفاده است عبارتند از‪:‬‬ ‫محدوده مقادیری از‬

‫(‪)2.20‬‬

‫ک ه در رابط ه ‪ 2.19‬قاب ل اس تفاده هس تند را ب رای ی ک لول ه‬ ‫جدول ‪ 2.4‬محدوده مق ادیر‬

‫جداری که تحت هیچ تنش محوری کششی نیست ارائه کرده است‪.‬‬

‫برای مچالگی تنش تسلیم‪.‬‬ ‫جدول ‪ :2.4‬محدوده‬

‫‪Grade‬‬
‫‪Range‬‬
‫‪H-40‬‬
‫‪50-‬‬
‫‪J-K-55 & D‬‬
‫‪60-‬‬
‫‪70-‬‬
‫‪C-75 & E‬‬
‫‪L-80 & N-80‬‬
‫‪90-‬‬
‫‪C-95‬‬
‫‪100-‬‬
‫‪P-105‬‬
‫‪P-110‬‬
‫‪120-‬‬
‫‪125-‬‬
‫‪130-‬‬
‫‪135-‬‬
‫‪140-‬‬
‫‪150-‬‬
‫‪155-‬‬
‫‪160-‬‬
‫‪170-‬‬
‫‪180-‬‬
‫توضیحی در مورد فرمول های ‪ API‬برای مچالگی‬ ‫‪‬‬

‫‪15‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫فرمول ها ‪ API‬برای مچالگی االستیک و مچالگی تسلیم ب ر پای ه تحلی ل ه ای تئوری ک بدس ت‬
‫آمده است‪ .‬معادله االس تیک ‪ API‬از حاص ل ض رب معادل ه ‪ 2.6‬ب ا ض ریب ‪ % 71.25‬ب رای‬
‫بدست آوردن حداقل مقدار قابل قبول برای فشار مچالگی بدست می آید‪.‬‬

‫مچالگی تسلیم ‪ API‬با مچالگی مقاومت نه ایی مط ابقت می نمای د‪ .‬اختالف از آنج ا ش روع می‬
‫ش ود ک ه ‪ API‬ش عاع داخلی لول ه را ب ه عن وان معی ار مچ الگی انتخ اب می کن د در حالیک ه‬
‫گسیختگی هنگام تجاوز از مقاومت نهایی لوله رخ می دهد‪.‬‬

‫فرمول ‪ API‬برای مچالگی پالستیک ب ه ص ورت تج ربی بدس ت آم ده ب ا اس تفاده از داده ه ای‬
‫‪ 2488‬تست مچالگی که بر روی لوله های جداری ‪ Seamless‬با درجه فوالدی ‪K-55، N-80‬‬
‫و ‪ P-110‬انجام گردیده است‪ .‬تحلیل رگراسیون آماری به کار رفته تا فرمول تجربی بدست آید‪.‬‬

‫فرمول مچالگی حالت گذار بر مبنای اختیاری بدست آمده‪ .‬این به این دلیل است که منحنی ه ای‬
‫حداقل برای مچالگی االستیک و پالستیک همدیگر را قطع نمی نمایند‪ .‬و برای رفع این مشکل‬
‫(ناهنجاری) حالت گذار بیان گردیده است‪( .‬شکل ‪ 2.5‬را ببینید) خواننده می تواند بی ان کن د ک ه‬

‫منحنی ها برای مچالگی االس تیک و پالس تیک متوس ط هم دیگر را در ی ک نس بت معین‬

‫(شکل ‪ 2.4‬را ببینید) همدیگر را قطع می کنند که نشان دهنده وجود حالت گذار بین االستیک و‬
‫پالستیک است‪.‬‬

‫(‪)Buoyancy‬‬ ‫‪ ‬شناورسازی‬

‫برپایه قانون ارشمیدس هر جسم غوطه ور در سیال تحت تاثیر نیروی شناوری ب ه م یزان وزن‬
‫سیال جابجا شده بوسیله آن جسم غوطه ور قرار خواهد گ رفت‪ .‬در هنگ ام ط راحی رش ته لول ه‬
‫جداری بررسی اثر نیروی شناوری برای محاسبه میزان کشش اعمالی بر روی باالترین ش اخه‬
‫جداری بسیار حائز اهمیت است‪ .‬این نیرو بر روی تمامی لوله های جداری اعمال شده و باعث‬
‫کاهش وزن حالت آویزان لوله ها خواهد شد‪.‬‬

‫استوانه ای به طول ‪ 1‬متر (یا ‪ 1‬فوت) با دانسیته ‪ ρs‬را در نظر بگیری د ک ه ک امال در س یالی ب ا‬
‫دانسیته ‪ ρf‬غوطه ور ش ده اس ت‪ ،‬این اس توانه دارای قط ر خ ارجی ‪ do‬و قط ر داخلی ‪ di‬اس ت‪،‬‬
‫برای آن داریم که‪:‬‬

‫‪16‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫= وزن استوانه در هوا‬

‫‪ Wa = As × ρs × g‬یا‬ ‫)‪(2.21‬‬

‫‪ ،‬سطح مقطع استوانه است‪.‬‬ ‫که درآن‬

‫اگر این استوانه با سیال هم حجم خود جابجا شود که آن سیال دارای دانس یته ‪ ρf‬اس ت‪ ،‬وزن آن‬
‫سیال (‪ )Wf‬با رابطه زیر بیان می شود‪:‬‬

‫‪ Wf = As × ρf × g‬یا‬ ‫)‪(2.22‬‬

‫حال اگر این استوانه در درون سیال غوطه ور شود‪ ،‬سیال هم حجم خود را جابجا می کن د و ب ا‬
‫نیروی شناوری به میزان ‪ Wm‬روبرو خواهد شد‪.‬‬

‫وزن غوطه وری یا مفید لوله های جداری‪ ،Wb ،‬از رابطه زیر بدست می آید‪:‬‬

‫‪Wb = Wa – Wf‬‬

‫‪Wb = (Asρs - Asρf)g‬‬ ‫)‪(2.23‬‬

‫ضرب و تقسیم کردن سمت راست رابطه ‪ 3.6‬به ‪ Wa‬نتیجه خواهد داد که‪:‬‬

‫= ‪Wb‬‬

‫‪ Wb = Wa (1-‬یا‬ ‫)‬ ‫)‪(2.24‬‬

‫و به عبارت دیگر )‪Wb = Wa (B.F‬‬

‫که در آن ))‪ B.F = Buoyancy Factor = (1-(ρf/ρs‬همان ضریب شناوری است‪( .‬توجه‬
‫کنید که ضریب شناوری همواره کمتر از یک است‪).‬‬

‫‪17‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫نیروی شناوری برابر است با اختالف بین وزن لوله های جداری در هوا و وزن همان لوله ه ا‬
‫در سیال (یا وزن شناوری) بنابراین‪:‬‬

‫)‪Buoyancy Force = Wm = Wa – Wb = Wa – Wa(B.F‬‬

‫))‪Wm = Wa (1-(B.F‬‬

‫نیروی شناوری بر روی تمام اجسام غوط ه ور در س یال اث ر می کن د و ب زرگی آن در ط ول‬

‫لوله های جداری یکسان است‪.‬‬

‫مثال زیر تاثیر سیاالت درون و بیرون لوله های جداری را ب ر روی ب زرگی ن یروی ش ناوری‬
‫نشان می دهد‪ .‬هنگامی که سیال درون لوله های جداری است‪ ،‬وزن اعمالی به سطح باالی لوله‬
‫های جداری بیشترین میزان خ ود اس ت‪ ،‬زی را ن یروی ش ناوری ایج اد ش ده توس ط گ ل دارای‬
‫دارای دانسیته ای کمتر از سیمان خواهد بود‪ .‬در هنگامی که س یمان ب ه ج ای س یال در ب یرون‬
‫لوله ها قرار می گیرد و سیال درون لوله های جداری گل می باشد‪ ،‬وزن حالت آویزان لوله ه ا‬
‫کاهش می یابد زیرا نیروی شناوری توسط سیمان که سیال سنگین تر است اعمال خواهد شد‪.‬‬

‫با توجه به توضیحات فوق می توان گفت که بارگذاری اعمالی به باالترین لوله ج داری در طی‬
‫عملیات سیمانکاری بسیار متغیر خواهد بود و در صورتیکه نیروی حاصل از کشش لوله ه ای‬
‫جداری پائینی در طی عملیات به هر دلیل بیش از مقاومت تسلیم لوله ها شود‪ ،‬بریده ش دن لول ه‬
‫ها امری اجتناب ناپذیر خواهد بود‪.‬‬

‫مثال‪:2.2‬‬

‫در طی عملیات سیمانکاری لوله جداری ‪ in , 47# 5/8-9‬با قطر داخلی ‪ in 8.681‬در عمق‬
‫‪ m 2550‬نیروی شناوری و ضریب شناوری را در شرایط زیر محاسبه نمائید؟ (وزن گ ل ‪85‬‬
‫‪ pcf‬و وزن سیمان جهت عملیات ‪ pcf 115‬است‪).‬‬

‫‪ )a‬اگر تمام حجم داخلی لوله ها توسط سیمان پر شود‪.‬‬

‫‪ )b‬اگر حالت اول‪ :‬دالیز توسط سیمان و در حالت دوم‪ :‬تمام حجم داخلی لوله ه ای ج داری‬
‫توسط گل پر شود‪.‬‬

‫جواب‪:‬‬

‫‪18‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪)a‬‬

‫‪ lbs‬وزن در هوا = ‪393227 = 3.281 × 2550 × 47‬‬

‫(‪B.F = 1-‬‬ ‫‪) = 1-(85/489.5) = 0.826‬‬

‫‪ lbs‬وزن شناوری لوله های جداری = ‪324805 = 393227 × 0.826‬‬

‫‪ lbs‬نیروی شناوری = ‪68422 = 324805 – 393227‬‬

‫‪)b‬‬

‫‪A=B+C–D‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = A‬وزن شناوری لوله های جداری‪،‬‬

‫‪ = B‬وزن لوله های جداری در هوا‪،‬‬

‫‪ = C‬وزن سیمان‪،‬‬

‫‪ = D‬نیروی شناوری حاصل از ستون از گل در دالیز‪،‬‬

‫حالت اول‪:‬‬

‫‪A=B+C–D‬‬

‫‪ = B = 393227 lbs‬وزن لوله های جداری در هوا‬

‫سطح مقطع داخلی لوله جداری ×فشار هیدروستاتیک ستون سیمان =‪=C‬وزن سیمان‬

‫=‪C‬‬ ‫‪=395456 lbs‬‬

‫‪19‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫نیروی شناوری حاص ل از گ ل =س طح مقط ع خ ارجی لول ه ج داری ×فش ار هیدروس تاتیک‬
‫ستون گل‬

‫=‪D‬‬ ‫‪= 359320 lbs‬‬

‫‪ =A=393227+39545 –359320=429363 lbs‬وزن شناوری لوله های جداری‬

‫حالت دوم‪:‬‬

‫‪A=B+C–D‬‬

‫‪ = B = 393227 lbs‬وزن لوله های جداری در هوا‬

‫سطح مقطع داخلی لوله جداری ×فشار هیدروستاتیک ستون گل =‪=C‬وزن گل‬

‫=‪C‬‬ ‫‪=292294 lbs‬‬

‫نیروی شناوری حاصل از سیمان =سطح مقطع خارجی لول ه ج داری ×فش ار هیدروس تاتیک‬
‫ستون سیمان‬

‫=‪D‬‬ ‫‪= 486139 lbs‬‬

‫‪=A=393227+292294–486139=199382 lbs‬وزن شناوری لوله های جداری‬

‫(‪)Biaxial Loading‬‬ ‫بارگذاری دو محوری‬ ‫‪‬‬

‫مقاومت مچالگی ذکر شده توسط کارخانه سازنده برای لوله جداری ک ه تحت هیچ ب ار مح وری‬
‫نیس ت بی ان گردی ده اس ت‪ .‬در عم ل ه ر قس مت از لول ه ج داری تحت ت اثیر مجموع ه ای از‬
‫فشارهای درونی و بیرونی و بار محوری حاصل از وزن خود یا در صورت وج ود وزن لول ه‬
‫های جداری زیر خود است‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫همانطور که مچالگی باید در نظر گرفته شود کشش محوری نیز دارای هم ان اث ر ک اهش تنش‬
‫تسلیم مواد است‪ .‬به جزء مچالگی االستیک سایر حالت های مچالگی مستقیما ب ا مق اومت تس لیم‬
‫مواد متناسب هستند‪ .‬این بدین معنی است که بار کششی باعث کاهش مقاومت تس لیم و مچ الگی‬
‫لوله خواهد شد‪ .‬اگر بار محوری اعمال شده از صفر تا مقدار بحرانی معینی افزایش یابد‪ ،‬تحت‬
‫ت اثیر همزم ان فش ار خ ارجی و کش ش مح وری‪ ،‬ح الت گ ذار ( ‪ )Transition‬بین س ه ح الت‬

‫اتف اق می افت د‪.‬‬ ‫مچالگی (االستیک‪ ،‬پالستیک و مقاومت نه ایی) در ی ک مق دار مش خص‬

‫تنش دو محوری باعث کاهش مقاومت مچالگی لوله های جداری می شود ولذا در ط راحی چ اه‬
‫های عمیق باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد‪.‬‬

‫تنش محوری حاصل از یک رشته جداری در سیال در هر عمقی برابر است با‪:‬‬

‫= ‪Sa‬‬ ‫)‪(2.25‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = Sa‬تنش محوری بر حسب ‪،psi‬‬

‫‪ = Wb‬وزن شناوری لوله جداری در عمق مورد بررسی‪،‬‬

‫‪ = HP‬فشار هیدرو استاتیک در عمق مورد بررسی‪،‬‬

‫‪ = Dx‬عمق مورد بررسی‪.‬‬

‫معادله (‪ )2.25‬برای محاسبه تنش محوری لول ه ج داری در س یال ب ه ک ار ب رده می ش ود‪ .‬ام ا‬
‫طراحی مچالگی لوله جداری در حالتی اس ت ک ه درون لول ه ج داری خ الی باش د ی ا در هنگ ام‬
‫تولید چاه خالی باشد‪ .‬طب ق محاس بات لوبینس کی ب ا توج ه ب ه فرض یه تیموش نکو ب رای ک رنش‬
‫محوری در یک لوله ثابت شده از دو نقطه‪ ،‬رابطه زیر استفاده می شود‪:‬‬

‫=‪e‬‬ ‫)‪(2.26‬‬

‫در این رابطه‪:‬‬

‫‪21‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪ = e‬کرنش محوری‪،‬‬

‫‪ = υ‬نسبت پواسون برای فوالد‪،‬‬

‫‪ = E‬مدول یانگ‪،‬‬

‫‪ = P‬فشار خارجی‪،‬‬

‫‪ = p‬فشار داخلی‪،‬‬

‫‪ = R‬نسبت قطر خارجی به قطر داخلی لوله‪.‬‬

‫از آنجائیکه در طراحی جداری بر اساس مچ الگی‪ ،‬فش ار داخلی ص فر ف رض می ش ود‪ ،‬داریم‬
‫که‪:‬‬

‫)‪(2.27‬‬

‫که در آن متغیر ‪ Dx‬عمق بررسی و ‪ MW‬وزن مخصوص گل حفاری است‪ .‬ب ا انتگ رال گ یری‬
‫بین دو نقط ه ای ک ه لول ه گ یر ک رده اس ت‪ D1( ،‬و ‪)D2‬‬ ‫از معادله باال برای تغی یر ط ول‬
‫داریم که‪:‬‬

‫)‪(2.28‬‬

‫لوله جداری وقتی که کار گذاشته می شود‪ ،‬از یک طرف بوسیله سیمان گرفته و ثابت می ش ود‬
‫که در ته چاه است و از طرف دیگر در تاج چاه ثابت می شود‪ .‬پس تغییر طول نمی تواند اتفاق‬
‫بیفتد و این نتایج در تنش و کرنش بوجود می آید‪:‬‬

‫‪22‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫نیروی تراکمی‬ ‫(‪)2.29‬‬

‫ه‬ ‫ول لول‬ ‫یرات ط‬ ‫تغی‬ ‫(‪)2.30‬‬

‫= ‪FC‬‬

‫= ‪FC‬‬

‫از آنجائیکه ضریب پواسون برای فوالد برابر با ‪ 0.3‬است‪ ،‬خواهیم داشت که‪:‬‬

‫= ‪FC‬‬ ‫)‪(2.31‬‬

‫بنابراین تنش محوری با توجه به تنش کششی و تراکمی وارد بر لوله برابر است با‪:‬‬

‫= ‪Sa‬‬

‫= ‪Sa‬‬ ‫)‪(2.32‬‬

‫برای لوله باالیی (لوله ض عیفتر) رابط ه نه ایی‬ ‫و‬ ‫با درنظر گرفتن‬

‫به صورت زیر خواهد بود‪:‬‬

‫= ‪Sa‬‬ ‫)‪(2.33‬‬

‫توجه شود که اگر‪:‬‬

‫‪ Sa ≥ 0 ‬باشد‪ ،‬لوله ها تحت کشش می باشند‪،‬‬

‫‪ Sa < 0 ‬باشد‪ ،‬لوله ها تحت تراکم‪ J‬خواهند بود‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫برای محاسبه تغی یر مق اومت ه ای لول ه ج داری تحت اث ر ن یروی مح وری از بیض ی تنش دو‬
‫محوری استفاده می شود‪ .‬بر اساس در صدی از تنش محوری که در لوله ایجاد شده‪ ،‬ک اهش ی ا‬
‫افزایش مقاومت مچالگی یا ترکیدگی لوله از این بیضی محاسبه خواهد شد‪ .‬عددهای محور افقی‬

‫می باش د‪.‬‬ ‫و عددهای محور قائم آن بیان کنن ده‬ ‫این شکل نشان دهنده‬

‫عالئم اختصاری به شرح زیر در روابط بکار می روند‪.‬‬

‫‪CCR: Correct Collapse Resistance CBP: Correct Burst Pressure‬‬

‫‪TCR: Tabulate Collapse Resistance‬‬ ‫‪BCF: Burst Correct Factor‬‬
‫‪CCF: Collapse Correct Factor‬‬ ‫‪Sa: Axial Stress‬‬
‫‪Ym: Minimum Yield Strength‬‬

‫برای بدست آوردن ‪ CCF‬و در نتیجه ‪ CCR‬به شرح زیر عمل می نمائیم‪:‬‬

‫را بدست می آوریم‪.‬‬ ‫نسبت‬ ‫‪.1‬‬

‫این نسبت را روی محور افقی شکل بیضی می بریم‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫بطور قائم حرکت می کنیم تا بیضی را قطع کند‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫سپس بطور افقی حرکت می نم ائیم‪ ،‬ت ا مح ور ق ائم را قط ع کن د ع ددی را ک ه روی این‬ ‫‪.4‬‬
‫محور می خوانیم به شرح زیر تبدیل به ‪ CCF‬و آنگاه به ‪ CCR‬می کنیم‪.‬‬

‫× )عدد قرائت شده روی محور قائم( = ‪CCF‬‬

‫‪CCR = CCF × TCR‬‬

‫‪24‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫شکل ‪ :2.5‬بیضی تنش جهت محاسبه مچالگی تحت تاثیر تنش محوری‪.‬‬

‫مثال‪:2.3‬‬

‫‪ CCR‬را برای لول ه ‪ N-80, 72# ”3/8-13‬و ‪ TCR = 2670‬در حالته ای تنش ‪ 20000‬و‬
‫‪ 40000‬حساب نمائید‪.‬‬

‫جواب‪:‬‬

‫عدد روی محور قائم ‪1) 85 :‬‬ ‫عدد محور افقی =‬

‫‪25‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫عدد روی محور قائم ‪2) 65 :‬‬ ‫عدد محور افقی =‬

‫حالت تراکم (‪ )Compression‬بر عکس ح الت کش ش (‪ )Tension‬اس ت‪ ،‬ب ا اف زایش ن یروی‬

‫تراکم میزان مقاومت مچالگی افزایش پیدا می کند‪.‬‬

‫اگر معادله بیضی را بدست آوریم می توانیم دیگر ب ه ش کل بیض ی ک اری نداش ته و از خط ای‬
‫چشم نیز محفوظ بمانیم‪ ،‬در نتیجه محاسبات خود را دقیقتر انجام دهیم‪.‬‬

‫معادله بیضی در دستگاه مختصات قائم یا کارتزین به صورت زیر است‪:‬‬

‫‪.‬شکل ‪ :2.6‬شکل بیضی و دو نقطه مورد نظر‬

‫طبق تعریف بیضی عبارت است از مکان هندسی نق اطی ک ه مجم وع فواص ل آنه ا از دونقط ه‬
‫درونی موسوم به کانون مق داری ث ابت اس ت‪ .‬بن ابراین ه ر نقط ه ای ک ه روی بیض ی انتخ اب‬
‫نمائیم‪ ،‬مجموع فواصل آن نقطه از دو کانون مقداری ثابت است‪.‬‬

‫مقدار ثابت = ’‪LF + LF‬‬

‫‪26‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫شکل ‪:2.7‬‬

‫در مثلث ‪:OMH‬‬

‫در مثلث ‪:MOK‬‬

‫دستگاه مختصات قبلی را به اندازه ‪ θ‬می چرخانیم و بعد ببینیم کخ چه تغی یری در معادل ه قبلی‬
‫پیش خواهد آمد و رابطه بین ‪ X‬و‪ Y‬جدید با ‪ x‬و ‪ y‬قدیم چیست؟‬

‫)‪(1-1‬‬

‫)‪(1-2‬‬

‫)‪(2-1‬‬

‫)‪(2-2‬‬

‫‪27‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫در معادالت ‪ 2‬به جای ‪ Cosβ‬و ‪ Sinβ‬مقادیرشان را ق رار می دهیم و ط رفین معادل ه را در ‪R‬‬
‫ضرب می کنیم‪،‬‬

‫)‪(3-1‬‬

‫)‪(3-2‬‬

‫)‪(4-1‬‬

‫)‪(4-2‬‬

‫از دسته معادالت مرحله ‪ x 4‬و ‪ y‬را بر حسب ‪ X‬و ‪ Y‬پیدا می کنیم‪ .‬فرض می شود ک ه ‪ X‬و ‪Y‬‬
‫و ‪ θ‬ع ددهای معل ومی هس تند و ‪ x‬و ‪ y‬مجه ول می باش ند‪ .‬ب رای ح ل دس تگاه دو معادل ه و دو‬
‫مجهول مرحله ‪ 4‬آن را در ‪ Cosθ‬و ‪ Sinθ‬ضرب می کنیم‪.‬‬

‫)‪(5-1‬‬

‫)‪(5-2‬‬

‫)‪(6-1‬‬

‫)‪(6-2‬‬

‫طرفین معادالت مرحله ‪ 6‬را با هم جمع می کنیم‪:‬‬

‫)‪(7-1‬‬

‫)‪(7-2‬‬

‫مجدداً طرفین معادالت مرحله چهارم را در فاکتورهای مناسب ضرب نموده تا ‪ x‬حذف شود‪:‬‬

‫)‪(8-1‬‬

‫)‪(8-2‬‬

‫‪28‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫)‪(9-1‬‬

‫)‪(9-2‬‬

‫با جمع نمودن طرفین رابطه های ‪ 9‬و اعمال یک ضریب منفی یک در طرفین داریم‪:‬‬

‫)‪(10-1‬‬

‫)‪(10-2‬‬

‫بنابراین رابطه بین مختصات قدیم و مختص ات جدی د نقط ه ‪ M‬وق تی محوره ای مختص ات ب ه‬
‫میزان ‪ θ = 45°‬چرخیده باشند به صورت زیر است‪:‬‬

‫طول و عرض قدیم نقطه ‪ M‬را در معادله بیضی بوسیله معادالت فوق جایگزین می کنیم‪:‬‬

‫طرفین معادله را در عدد ‪ 2‬ضرب می کنیم‪:‬‬

‫‪29‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫با اندازه گیری دقیق مقادیر ‪ a‬و ‪ b‬از روی گراف بیضی خواهیم داشت که‪:‬‬

‫‪ b = 0.8165‬و‪a = 1.4142‬‬

‫با جایگذاری مقادیر فوق‪:‬‬

‫بدین ترتیب معادله جدید بیضی بدین شکل خواهد بود‪:‬‬

‫این معادله را به شکل معادله درجه دوم در می آوریم‪:‬‬

‫و ریشه های آن به صورت ‪:‬‬

‫‪30‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫همان ‪ X‬می باشد و دیگر الزم نیست به گراف بیض ی مراجع ه ک نیم‪.‬‬ ‫در محاسبات مقدار‬

‫بنابراین محاسبات خود را هم دقیقتر و هم سریعتر می توانیم انجام دهیم‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫برای نمون ه لول ه ج داری ‪ N-80,72#,”3/8-13‬ب ا توج ه ب ه داده ه ای زی ر مق ادیر ‪ CCR‬و‬

‫‪ CBP‬را محاسبه نمائید‪.‬‬

‫‪ Sa = 20000 psi‬‬

‫‪ TCR = 2670 psi‬‬
‫‪ TBP = 5380 psi‬‬

‫جواب‪:‬‬

‫‪Y1 = 1.1013 = BCF‬‬

‫‪Y2 = -0.8513 = CCF‬‬

‫گفتیم که لول ه در ح الت ‪ Tension‬دارای مق اومت مچ الگی کم تر و مق اومت ترکی دگی بیش تر‬
‫است‪ ،‬پس عدد مثبت ‪ BCF‬است و باید در ‪ TBP‬ضرب ش ود ت ا ‪ CBP‬بدس ت آی د‪ .‬ع دد منفی‬
‫نیز ‪ CCF‬است و باید در ‪ TCR‬ضرب شود تا ‪ CCR‬بدست آید‪.‬‬

‫‪CCR = 0.8513×2670 = 2273 psi‬‬

‫‪CBP = 1.1013×5380 = 5925 psi‬‬

‫‪31‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫حال اگر همین لوله تحت تراکم باشد داریم‪:‬‬

‫‪Y1 = -1.1013 = CCF‬‬

‫‪Y2 =0.8513 = BCF‬‬

‫‪CCR = 1.1013×2670 = 2940 psi‬‬

‫‪CBP = 0.8513×5380 = 4580 psi‬‬

‫تاثیر فشار درونی بر مقاومت مچالگی‬ ‫‪‬‬

‫لوله جداری برای تکمیل چاه ح اوی س یاالتی نظ یر گ ل حف اری ی ا س یاالت خاص ی اس ت‪ .‬این‬
‫سیاالت می توانند فشاری را از درون بر جداره داخلی لول ه ج داری وارد نماین د ک ه در مقاب ل‬
‫فشار خارجی عامل مچالگی مقاومت نماید‪ .‬برای انجام طراحی های خ اص می ت وان مق اومت‬
‫مچالگی (‪ )-P‬لوله را در حالت عملکرد بارگذاری محوری‪ ،‬فش ار درونی و ب یرونی از رابط ه‬
‫زیر بدست آورد‪:‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = -P ‬مقاومت مچالگی در صورت وجود فشار داخل لوله‪،‬‬

‫‪ = P ‬مقاومت مچالگی در حضور فشار خارجی و بارگذاری محوری ک ه می ت وان آن را از‬
‫جدول ‪ 2.5‬بدست آورد‪( ،‬با نادیده گرفتن فشار داخلی)‬
‫‪ = Pi ‬فشار داخل لوله‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪ ‬تاثیر سیمان اطراف لوله جداری بر مقاومت مچالگی آن‬

‫عمده لوله های جداری پس از ران دن درون چ اه ت ا س طح ی ا عم ق مشخص ی س یمانکاری می‬

‫شوند‪ .‬تست های مچالگی هی درولیکی در آزمایش گاه توس ط ‪ Evans‬و ‪ Harriman‬نش ان می‬
‫دهد که وجود سپری کامل از س یمان در پش ت لول ه ج داری ب اعث اف زایش مق اومت در براب ر‬
‫مچالگی تا حدود ‪ %23‬خواهد شد‪ .‬البته در صورت وجود سوراخی ب ه ان دازه س ه براب ر قط ر‬
‫داخلی لوله جداری در طول آن این میزان مقاومت از بین می رود‪ .‬وجود اینچنین سوراخ هایی‬
‫تنها در یک سوی لوله در سیمان باعث ازبین رفتن اثر وجود سیمان بر روی جداری به عنوان‬
‫یک پشتیبان در برابر نیروی مچاله کننده است‪ .‬این یافته ها اثر زیادی در نوع طراحی ج داری‬
‫خواهند داشت‪.‬‬

‫‪ ‬مقاومت ترکیدگی (یا تسلیم درونی) بدنه لوله‬

‫مقاومت ترکیدگی به عنوان حداکثر مقدار فشار داخلی م ورد نی از ب رای ایج اد تس لیم در ف والد‬
‫تعری ف می گ ردد‪ .‬ح داقل مق اومت ترکی دگی لول ه توس ط فرم ول ‪ Barlow‬ب ه ص ورت زی ر‬
‫محاسبه می گردد‪:‬‬

‫)‪(2.23‬‬

‫که در آن ‪ = t‬ضخامت لوله ج داری‪ = D ،‬قط ر خ اجی لول ه ج داری‪ = YP ،‬ح داقل مق اومت‬
‫تسلیم است‪.‬‬

‫ضریب ‪ 0.875‬در رابطه ‪ 2.23‬ب رای ح داقل ض خامت دی واره لول ه ارائ ه گردی ده اس ت‪ .‬این‬
‫ضریب امکان ‪ %12‬اختالف ضخامت در هنگام ساخت لوله در کارخانه را میسر می نماید‪.‬‬

‫ترکیدگی در لوله ها یا در اثر پارگی در بدنه لوله یا نشت در اتصال کوپلینگ رخ می ده د‪ .‬ب ر‬
‫این اساس ‪ API‬دو نوع دیگر از مقاومت فش ار درونی را ب ه ش رح زی ر ب رای لول ه ه ا ارائ ه‬
‫نموده است‪ .‬از بین این سه حداقل مقدار را ب ه عن وان مق اومت فش ار درونی لول ه در نظ ر می‬
‫گیریم‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪ ‬فشار تسلیم درونی برای اتصال کوپلینگ‬

‫حداقل فشار تسلیم درونی (‪ )P1‬مورد نیاز برای جلوگیری از نشت در اثر مقاومت پائین اتصال‬
‫کوپلینگ به وسیله رابطه زیر بیان می شود‪:‬‬

‫)‪(2.24‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = Yc‬حداقل مقاومت تسلیم اتصال کوپلینگ (‪،)psi‬‬

‫‪ = W‬قطر بیرونی اسمی برای اتصال کوپلینگ با تقریب ‪،in 0.001‬‬

‫‪ = d1‬قطر اتصال کوپلینگ که در آخرین رزوه زده شده ب ر لول ه در ح الت محکم بس ته ش ده (‬
‫‪ )Power Tight‬با تقریب ‪ in 0.001‬اندازه گرفته شده است‪.‬‬

‫برای لوله جداری دارای رزوه ‪ Round‬مقدار ‪ d1‬از رابطه زیر بدست می آید‪:‬‬

‫)‪(2.25‬‬

‫که در این رابطه داریم‪:‬‬

‫‪E1 = pitch diameter at hand tight plane, in‬‬

‫‪L1 = length, from end of pipe to hand tight plane, in‬‬

‫‪A = hand tight standoff, in‬‬

‫‪T = taper = 0.0625, in/in‬‬

‫‪H= thread height, in (0.08660 for 10 TPI (Thread Per Inch) & 0.10825‬‬
‫)‪for 8 TPI‬‬

‫‪Srn= 0.014 in (for 10 TPI) & 0.017 in (for 8 TPI).‬‬

‫‪34‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫برای رزوه نوع ‪ Buttress‬داریم‪:‬‬

‫)‪(2.26‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪E7 = pitch Diameter, in‬‬

‫‪L7 = length of perfect thread, in‬‬

‫مقادیر ‪ I‬و ‪ T‬نیز طبق جدول زیر است‪:‬‬

‫‪Size‬‬ ‫‪½4‬‬ ‫‪to 13-3/8 5 Over 13-3/8‬‬

‫‪=I‬‬ ‫‪0.400‬‬ ‫‪0.500‬‬ ‫‪0.375‬‬
‫‪= T 0.0625‬‬ ‫‪0.0625‬‬ ‫‪0.0833‬‬

‫‪ ‬مقاومت فشار درونی نشت‬

‫این مقاومت برای ضعیفترین قسمت اتص ال کوپلین گ و ج ائی ک ه کم ترین مق اومت در براب ر‬
‫نشت را دارد تعیین می گردد‪ .‬مقاومت در برابر فشار درونی (‪ )P2‬نشت با رابطه زیر بیان می‬
‫شود‪:‬‬

‫)‪(2.27‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫)‪E = 30×106, psi(modulus of elasticity‬‬

‫‪T = thread taper, in/in‬‬

‫‪N = number of thread turns make-up,‬‬

‫‪P = thread pitch, in (0.125 for Round thread casing & 0.200 for Buttress‬‬
‫)‪thread casing‬‬

‫‪35‬‬
‫خصوصیات لوله های جداری‬ ‫فصل دوم‬

‫‪C = W/2, where W is the coupling outside diameter, in‬‬

‫‪B = E1/2 for Round thread casing, in‬‬

‫‪B= E7/2 for Buttress thread casing, in.‬‬

‫از رابطه ‪ 2.27‬نتیجه می شود ک ه مق اومت فش ار درونی نش ت تقریب ا براب ر ب ا فش ار میان ه (‬

‫‪ )interface‬بین مق اومت رزوه ه ای اتص ال کوپلین گ بس ته ش ده و فش ار درونی اس ت‪ ،‬این‬
‫مقاومت در محدوده االستیک قرار دارد‪.‬‬

‫‪36‬‬