i BO KHOA HOC VA CONG NGHE
VIEN NANG LUGNG NGUYEN TU VIET NAM
BAO CAO TONG KET
DE TAI KHOA HOC CONG NGHE CAP BO
NAM 2003-2004
NGHIEN CUU AP DUNG
PHUONG PHAP KHOI PHO PLASMA CAM UNG
(ICP- MS) TRONG PHAN TICH DANH GIA MOI
TRUONG NUGC VA KIEM TRA CHAT LUGNG
URAN SACH SAN XUAT
TAI VIEN CONG NGHE XA HIEM
MA SO: BO/ 03/03-01
Co quan chi t Vién Cong nghé xa hiém
Chi nhiém dé tai: KS. Nguyén Xuan Chién
HA NOI, THANG 1/2005
56A5
Onis15.
16.
17.
. Nguyén Xuan Chien
Pham Ngge Khai
. Trin Dite Hién
. Dao Nguyén
. Nguyén Thi Ciic
. Dang Thé My
. Nong Minh Ding
. Thinh Van Trung
. Chu Van Vinh
). Nguyén Quée Hoan
. Dé Van Thuan
. Bai Thi Hao
. Nguyén Viet Thite
. _Lutong Anh Diing
Dinh Cong Bot
Le Héng Minh
Bai Thj Ngan
DANH SACH ie
CAN BO THAM GIA THUC HIEN DE TAI
CN, KS
CN, NcV
CN, KSC
CN, NCV
CN, NCV
CN, NCV
Ths. NCV
CN, KSC
TS, NCVC
CN, NCV
KTV
KTV
CN, KSC
TS,NCV
CN, NCV
cN,NCV
KTV
‘Trung tam Phan tich va moi truéng
— Vien Cong nghé xa hiém
‘Trung tam Phan tich va moi trudng
— Vien Cong nghé xa hiém
‘Trung tam Phan tich va m6i trutng
= Vign Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va méi trudng
=Vién Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va méi trémg,
— Vien Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va moi trudng
~ Vien Cong nghé xa hiém
‘Trung tam Phan tich va m6i trudng
— Vien Cong nghé xa hiém
‘Trung tam Phan tich va m6i trudng,
— Vién Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va m6i truéng
= Vién Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va méi truéng
— Vién Céng nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va m6i tung
— Vién Cong nghé xa hiém
‘Trung tam Phan tich va méi trung
= Vien Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va m6i trudng
= Vien Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va méi trutng
= Vien Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va méi truéng
— Vien Cong nghé xa hiém
Trung tam Phan tich va méi truong
~ Vién Cong nghé xa hiém
‘Trung tam Phan tich va moi trading
— Vien Cong nghé xa hiémMUC LUC
Trang
Phan I
Xay dung phuong thiic kiém tra, va dim bao chat long (QA/QC
Protocol)
A. Mé dau. i ue 7
B. Mot vai nét vé phuong Php ICP-MS. an 9
C. QA/QC may ICP-MS... Seis cesiseeitaaaeeisaa rT
1. Sly may. feasts esac eee cee ceeesee eee See:
2. Chudn khéi lvong il
3. Chuan tin higu-Sy tuyén tinh khéi ee deere eet IL
4. Chudn hod detector ~ pre eee ee eter
5. Kiém tra d6 phan gidi rt
6. Kiém tra d6 nhé .. - = z eee 12
7. Mau trang dugc chép nhan — Spee ee eee Eee 12
8. Dudng chudn va do nhay 0D
9. D6 6n dinh 13
10. Nhat ky van hanh ICP-MS egeeee eae aceaee 43
Phan II
Nghién citu x4c dinh céc kim loai Cu, Pb, Zn, Cd, Cr, Ni, U, Mn
trong nude mat
A. Mé du 7
B. Cc két qua nghien cfu xac dinh As, Cd, Cr, Cu, Pb, Zn, Mn, Ni, U
trong nudéc bé mat 23
1. Thiet bi h6a chat vA dung cu ene 28
2. Chon vach phan tich (Mass Selection) z 23
3. Thong sé do trén may ICP-MS 25
4. Nghién citu diéu kién moi truéng _— _ 25
5. Nghién citu khoang tuyén tinh Hee?
6. Nghién cifu anh hudng Lan nhau cita cdc As, Cd, Cr, Cu, Pb, Zn,
Mn, Ni va U khi xdc dinh bang ICP-MS .. 32
7. Anh huéng cita cdc ion kim loai Ca, Na, Mg, Fe dén sy xéc dinh
As, Cd, Cr, Cu, Pb, Zn, Mn, Ni va U 38
8. Qui trinh phan tich .... He ereeeee eee.
9. Phan tich mau gid oo. Serer HSS:
10. Phan tich mau chudn i = 44
11. Phan tich cdc mau nuéc thuc té -. fgaeeeceeaaee ooPhan DT
Xc dinh tap chat trong uran sach hat nhan ee
A. Mé dau —... eee -
B. Cfc két qua nghién citu ....... 7
I. Xéc dinh tap chat kim loai trong uran sach hat nhan i
1. Thiét bi héa chat va dung cu
2. Chon céc déng vi ding trong phan tich bing ICP-MS
3. Chon va xdc lap cdc thong 86 ky thuat toi wu
4. Nghién cifu anh hudng cia néng 6 axit
5. Nghién ctu anh huéng cia uran dén su xdc dinh céc “tap chat
bang phuong phdp ICP-MS _........-.
6. Nghien_ cifu su tuong quan gitta tin hieu thu duge ‘rong phép do
ICP-MS va néng d6 céc tap chat
7. Qui trinh phan tich ~
8. Phan tich mau gia...
9. Phan tich xdc dinh tap chat trong mut uran oe san xuat tai ni Vien
Cong nghé xa hiém (ky higu X, Y, Z) abeaeics
IL. X4c dinh tap chat dat hiém trong uran sach hat nhan
1. Thiét bi héa chat va dung cu...
2. Chon cdc déng vi ding trong phan tich bing thiét bj ICP - MS ___
3. Chon va xéc lap cde thong s6 ky thudt 161 wu
4. Phd ICP-MS cita céc NTDH -
5. Nghién cfu anh hudng cia ndng do axit —
6. Nghien citu sy phy thudc gitfa tin higu do vao néng do cia céc
NTDH
7. Nghién citu anh hung cha uran khi phn tich dat hiém bing
phuong phdp ICP-MS
8. Nghién ctfu qué trinh tach uran ra khdi mdu phan tich bang phuong
phap chiét
9. Nghien cifu xay dung dung chudn dat hiém sau khi chiét loai uran
(chiét 3 bac) iat
10. Qui trinh phan tich
11. Dénh gid phuong Php i
Két luan ee ee
Phu luc 1
C&c quy trinh phan tich
Qui trinh phan tich As, Cd, Cr, Cu, Pb, Zn, Mn, Ni va U trong nudc bé
mat bang phuong phép ICP-MS
Qui trinh x4c dinh tap chat kim loai trong uran
phuong phép ICP-MS...
Qui trinh x4c dinh cc NTDH trong uran sach hat nhan bang phuong
phép ICP-MS __
‘Tai liéu tham khao -
Phu luc 1 ae =
Phu luc 2...
| sach hat nhan bang
91
98
105
110
116
125M6 PAU
1. Xudit xtt ctia dé tai
‘Trong nghién citu danh gié va bio vé méi trudng viée phan tich chinh xdc
ham Iugng c4c chi tiéu trong d6 c6 cdc nguyén t6 kim loai ning 1a mot van dé
vO cing quan trong. Dé x4c dinh céc chi tiéu nay, ngudi ta da nghien citu sit
dung nhiéu ky thuat phan tich khéc nhau. Ngay nay, véi sy phat trign cla céc
kg thuat phan tich, cdc phong thi nghiém va cdc tiéu chun trén thé gidi trong
6 c6 co quan bao vé m6i trudng cia My (EPA), Hiép hoi kiém tra vat ligu
My da nghién ctu va dp dung ky thuat mdi nhat ICP-MS vao xay dung cdc
tigu chuan phan tich kiém tra danh gié chat lrgng céc loai nude mat, nude
uGng, nude giéng nudc ngdm v-v.
Di doi v6i cdc nghién citu lién quan dén moi trudng, viéc kiém tra dénh gid
chat lugng céc sin phdm uran sach hat nhan Ja mot khau rét quan trong va
khéng thé thiéu trong qua trinh nghién cifu san xuat vién uran nhién liéu hat
nhan.
Mat khdc Trung tam tam Phan tich va m6i truéng méi dugc trang bi mot
may khdi phé plasma cém img. Day 1 mot thiét bj thuéc thé hé hién dai véi
nhiéu tinh nang wu viét cho phép phan tich lugng vét cdc nguyén 16 véi 46
‘Vin fing IY do néu trén, viee mé dé tai nghién ctu 4p dung khoi phé ké
plasma cim ing trong phan tich dénh gié moi truéng nude va kiém tra chat
luwgng sin phdm uran sach hat nhan sén xudt tai vién cong nghé xa hiém 1a
mot nhu cau cap thiét nhim dap img nhu c4u cap thiét cia nhiém vu nghién
ctu cia don vj cing nhu kiém tra va bao ve moi trudng.
2. Muc tiéu ctia dé tai
- Xay dumg duoc phuong phép phan tich danh gid céc chi tiéu kim loai
nang va déc hai trong mau nuéc bé mat d4p ting nhu cau nghién citu va
bent mdi trudng bang phuong phdp khéi phd plasma cdm ting (ICP-
- Xay dung duge phuong php kiém tra chat lugng sin phdm vat ligu sach
bing phuong phap ICP-MS,EPA
ICP-MS
QA/QC
NIST
FEP
RPD
KLN
AAS
GF-AAS
F-AAS
SD
RSD
ASTM
USHN
NTDH
ONG TU VIET TAT
Co quan bao vé moi trudng (Evronmental Protection Agency)
Khdi phé plasma cdm tmg (Inductively Coupled Plasma Mass
Spectrometry
Kiém tra va dam bdo chat lugng (Quality Assurance/Quality
Control
Vien Cong nghé va tiéu chudn quéc gia (National Institute of
Standards and Technology)
Fluorinated Ethylene Propylene
Su khéc nhau tuong d6i theo % (Relative Percent Difference)
Kim loai nang
Quang phé hap thu nguyén tir
Quang phé hap thu nguyén tir ding 16 graphit
Quang phé hap thy nguyén tir ngon lita
D6 lech chun (Standard Deviation)
Dé léch chudn tuong déi (Relative Standard Deviation)
Hiep hoi thir nghiém vat ligu My (American Society Test
Material
Uran sach hat nhan
Neguyén 16 dat hiémPHANI
XAY DUNG PHUONG _
THUC KIEM TRA, VA DAM BAO CHAT LUONG
(QA/QC PROTOCOL)
A.MG DAU
Céc két qua phan tich hodc cc két qua nghién cttu thuc nghiém cia
nhiéu d6i tugng khdc nhau [a co s6 cho nhiing quyét dinh cé lién quan dén
dinh huéng nghién cifu cing nhu dé ra phyong phdp giai quyét mot van dé nao
46 phuc vu cho muc tigu nghién citu trong khoa hoc. Hon nifa cdc két qua
phan tich con cé lién quan dén_nhiéu nganh va linh vuc khéc nhau nhu kinh
té, bao vé moi trudng, luat phép cling nhur bao vé sttc khoé con ngudi v.v... Vi
vay céc gid tri quan tric dugc phai dit do tin cay, chinh x4c hay gan vi gid wi
thuc. Dé c6 duge céc gid tri thuc nghiém hay nghién cit thoa man nhu cau
néi trén, cOng tdc tra kiém tra va dam bao chat lugng (QA/QC) trong phong
thi nghiém déng m6t vai trd rat quan trong. (QA/QC) Ja mot céng viée bao
g6m nhiéu van dé khdc nhau trong 46 phai ké dén hé théng chat Iuong va sé
tay chat lugng. Déi voi mot PTN phan tich, QA/QC thé hién nang luc va su
hoan thién trong cong tac té chiic, quan ly; hé thong chat Iugng; kiém sodt tai
ligu; céc quy dinh vé hop déng, hop déng phu; cung ting vat tr héa chat; dich
vu d6i véi khach hang; gidi quyét cdc khiéu nai cia khéch hang; khc phuc va
ngan ngifa; kiém sodt hd so; danh gid ni b va ngoai b6; céng téc linh dao;
dio tao doi nga; tin nghi moi trudng; phuong phép thir nghiém va phe duyét;
thiét bi va higu chuén thiét bi; tinh lién két chudn; lay mdu phan tich; quan ly
méu phan tich; dam bao chat lugng két qua thir nghiém; bdo cdo va luu trit két
qua v.v..
ICP-MS 1a mét trong nhitng thiét bj tinh vi va phitc tap, Khi sit dung
phai tuan thi qui trinh sir dyng kha nghiém ngat. Céc chi tiéu ky thuat phai
duge diéu chinh theo ding yéu cu cia nha sin xudt. Ngoai ra, dé dim bao
céc két qua phan tich thu duge cé d6 chinh xdc va tin cay cao, nhiéu thong so
phai dugc kiém tra thudng xuyén theo mot qui trinh va qui dinh dac tha cho
thiét bj nay. Hay néi céch khéc Ia phai xay dung mot phuong thc kiém tra va
dim bao chat lugng cho thiét bi nay. Phuong thtic kiém tra va dim bdo chat
lugng may ICP-MS cing 1 mot phan trong hé thong QA/QC. Trén co sé tham
Khao céc ti ligu, két hop véi dc diém ky thuat cia may ICP-MS, Phuong
thitc kiém tra va dim bao chat lugng ICP-MS (QA/QC Protocol- tir day goi tat
1a QA/QC) da duoc xay dung véi phan chinh chinh sau:1. Sdy méy (Warm up)
2. Chudn khéi lugng (Mass Calibration)
3. Chudn tin hiéu-Su tuyén tinh khéi lugng (Response Calibration- Mass
Linearity)
4. Chuan hod detector (Detector Cross — Calibration)
5. Kiém tra d6 phan giai (Resolution Check)
6. Kiém tra dé nhé (Memory Check)
7. Miu triing duge chp nhén (Balnk Acceptance)
8. Dudng chudn va 6 nhay (Calbration — Sensitivity)
9. Dé én dinh (Stability)
10. Nhat ky van hanh ICP-MS (ICP-MS Operation Log)B. MOT VAI NET VE PHUONG PHAP KHOI PHO PLASMA CAM
UNG (ICP-MS)
ICP-MS 1a mét ky thuat phan tich cdc chat v6 co (nguyén t6) dua trén
st ghi do phé theo sé khéi (m/z) cla nguyén tix cdc nguyén 16 cin phan tich.
ICP (Inductively Coupled Plasma) 1 ngon lita plasma tao thanh bing
dong dign c6 tin sé cao (cé MHz) duge cung cap bang mot may phat RF.
Ngon lita plasma cé nhiét d6 rat cao c6 tac dung chuyén cdc nguyén t0 trong
mau cn phan tich ra dang ion.
MS (Mass Spectrometry): phép ghi phé theo s6 khéi hay chinh xéc hon
[A theo ty s6 gitta s6 kh6i va dién tich (m/z).
I Suexudt hign phd khéi ICP
Khi din mau phan tich vao ving nhiét do. cao cia ngon lita plasma
(ICP), vat chat c6 trong mau Khi dé bj chuyén hoan toan thanh trang thdi hoi.
Cac phan tit chat khi duge tgo ra lai bi phan ly thanh céc nguyén tir ty do &
trang thai khf; trong diéu kién nhiét d6 cao cita plasma (8000°C) phan In céc
nguyén tir trong mau phan tich bj ion hoa tao thanh ion duong cé dién tich +1
va cdc electron ty do. Thu va din dong ion dé vao thiét bi phan gidi dé phan
chia chiing theo s6 khdi (m/z), nhd hé thong phan gidi theo s6 khdi khoi va
detector thich hgp ta thu dugc phd khéi cia céc dong vi cla cdc nguyén to
cén phan tich c6 trong mau. Qué trinh xay ra trong ngon lita plasma c6 thé
duge t6m tit nhu sau:
Droplet (Desolvation) Solid (Vaporization) Gas (Atomization) Atom (lonization} lon
M{H,0)* X ———> (MX), ———»> MX ———> M ———> MP
From sample injector Tomas spectrometer
2. Cée bd phan chinh cia may khdi phé plasma ICP-MS
MAy ICP-MS bao gém céc b6 phan chinh sau:
1. BO tao sol khf (nebulizer)
2. Plasma
3. He lang kinh (extraction lenses)
4. Lang kinh ion (Ion lenses)
5. BO phan giai theo s6 khéi (Mass Separation Device hoc Mass Analyser)
6, Detector ion (Ion Detector)Mass seaaration
device
a
| |e
Nebulizer
|
[rene
pump
2.1. BO phan gidi khéi
BO phan gidi khoi 18 bo phan quan trong nhat cba may ICP-MS, né
quyét dinh kha nang phan gidi hay do chon loc cita thiét bj _ va JA mot trong
ahiing b6 phan quyét dinh dé nhay cia phép xac dinh. Theo thdi gian bo phan
gid khéi duoc nghién cttu va phat trién khéng ngimg. Ngay nay, b6 phan gidi
kh6i bao gém mot s6 he chinh sau day:
1. Loc khéi trudng tt cuc (Quadrupole Mass Filters);
2. Cung tir hgi tu diip (Doubls Focusing Magnetic Sector);
3. Thai gian bay (Time of Flight);
2.2, Detector ion
Detector la bé phan bién dong ion thanh tin higu dién. Cling nhue bé
phan gidi kh6i, detector dugc nghién cdu phat trién khong ngimg nhim nang
cao d6 nhay va t6c d6 v.v. Cho dén nay c6 m6t s6 loai detector duge sit dung
dé phat hién ion nhu sau:
1, Detector c6c Faraday (Faraday Cup)
2. Detector nhén electron EMD hoac DEMD (Electron Multiplier and
Channel Electron Multiplier)
3. Detector bin méng vi kénh (Microchannel Plate)
4. Daly Detector (Scintillation Counter or Photomultiplier)
Detector céc Faraday duge nghién ciu sir dung tir nhiing nim 1930. N6 wu
diém 1a bén nhiing dé nhay thap. Detector EMD cé wu diém Ia cé d6 nhay cao
va t6c d6 nhanh. Ngay nay ngudi ta thudng ding loai detector nay va da duge
phat trign dé cé thé chay Mode kép (Dual Mode).