Pee HUT) Colla do gusanescale orale dala (26 de ESTUDO DA ROTACION DE GUISANTE- are TRITICALE/MILLO COMO ALTERNATIVA A DE RAIGRAS ITALIANO/MILLO Ferandet-Loreno, 8 Flares, 6; Gonraer-Ariez, A; Valladares, J Prev, S.e Casto, Centro de Investigaciins Agraias de Mabegond (CAM), Apdo 10, 15080 A Coruna, Existe unha crecente demanda de informacién sobre cultivos que poidan substituir ao raigrds italiano como cultivo de inverno en rotacién co millo, como cultivo de verdn. Unha das alternativas propostas ten sido o cultivo asociado guisante-triticale. Neste traballo preséntanse os resultados dun ensaio le- vvado a cabo durante dous anos no Centro de Investigaciéns Agrarias de Mabegondo co obxectivo de estudar a produ a composicién quimica da asociacién de guisante-triticale en comparacién coa do raigrds italiano, colleitados mun s6 corte ‘en diias datas distintas, eo seu efecto sobre o millosementado en dias datas distintas. ewe ano 0-170 Os rendementos do guisante-trticale, en quilogramos de materia seca por hectarea (qys MS/a), variaron entre 4811 e 6608 paraa primeira e segunda data de corte no primeiro ano, e 6232 € 8249, para segundo, respectivamente, sendo iguais ou superiores aos do raigris italiano. 0s contidos de proteina bruta, en % MS do Guisante-trticale variaron entre 15% e 12% no primeito e segun- do corte do primeiro ano e 11,3% e 10% no segundo, ¢ en todos «asos foron superiores aos do raigrds italiano. >>4 ENTAIL “ate “Sonat bneracon (24 Go hi de 2008) Aspecta wera éa patela do CAM onde fel. experienc ‘Ademais, os rendementos do millo foron superiores despois do aguisante-trticale e na sementeira mais temperdn, Desde o punto de vista do contido en proteina e do rendemento total das rota- ciéns, a asociacién guisante-triticale pode ser unha altemativa ao raigrés italiano. Sa sre UL SUL a ‘A evolucién do sector produtor de leite en Galicia na wiltima dé- cada caracterizouse por dous fendmenos: a concentracién da producién en menos explotaciGns e en menos bisbarras, cada vee mdis especializadas, e a intensificacién, que se reflicte nun ineremento da producién por explotacién acompaftado dun au- mento dos gastos, fundamentalmente en alimentacién. Aintensificacién da producién forraxeira baseouse, sobre todo, no incremento da superficie dedicada a cultivos anuais para en- silat. Na actualidade, a rotacién mais empregada ¢ a formada polo mnillo, como cultivo de verin indiscutible, © o raigrés ita- liano alternativo, como cultivo de inverno mis utilizado, que adoita ser aproveitado nun ou dous cortes para ensilar Sen embargo, nos ultimos anos advirtese un incremento das explotaciéns que realizan un nico cultivo de verdn con milo, deixando a terra en barbelto durante o inverno. Esta préctica 6 desaconsellable desde o punto de vista agrondmiico. No me bulsamte “raion Meracon (248 a 17008) Nos iiltimos anos advirtese un incremento das explotaciéns que realizan un Gnico Cultivo de veran con millo, deixando a terra en barbeito durante o inverno. Esta practica 6 desaconsellable desde o punto de vista agronémico lor dos casos, outras explotaciéns buscan cultivos de inverno alternativos ao raigrés itallano. As razins, entre outras, po- en ser as seguintes: ‘+ As condiciéns meteorol6xicas que dificultan e retrasan 0 primeiro corte do raigrs italiano a safda do inverno, o que retrasa o segundo corte e a sementeira do millo posterior +O gasto que supén dar dous cortes para ensilar. + Apperda de contido en proteina eo risco de encamado nos sistemas de un s6 corte a finais de abril ou comezos de maio. >AGRICULTURA Existe pois una demanda de informacion sobre cultivos alterna- tivos de inverno cuxos requirimentos serian os seguintes: 41. Que permitan a sia colleita nun s6 corte, con tempo sufi- ciente para preparar a sementeira do milla, Con valor nutrtivo apropiado, especialmente cun valor proteico suficientemente alto, que compense o baixo valor proteico do mllo e que permita redueir os gastos en pro- teina comprada en forma de concentrados (farifias de sofa, fundamentalmente), Rendementos comparables ou superiores aos do raigrés italiano, - Caracteristicas agronémicas favorables, fundamentalmen- te ausencia de encamado. Facilidade para ensilr. CETUS AW sea one Entre o cultivos que pocen substitu ao raigré italiano, as aso- aciéns de cereal e leguminosa teften sido os mais estudados no CIAM e noutros centros de investigacién, 0 cereal actuarta, fundamentalmente, como titor ea leguminosa contribuiria a au mentar o contido en proteina na mestura, co obxectivo de acadar valores en torno 20 15% de protefna bruta, ARG. 00-1670 Entre as vantaxes dos cultivos asociados cereal-eguminosa, en ccomparacién co seu cultivo por separado, citanse as sequintes: ‘+ Osrendementos, en xeral, son mais estables durante vatios ‘anos de cultivo asociado fronte ao cultivo por separado. ‘Menor incidencia de pragas, enfermidacles e malas herbas. Maior eficacia na exploracién do solo por parte das raices, fo que se traduce en maior eficiencia no aproveitamento da auga e 0s fertilizantes polo cultivo, 0 aforro en abono nitroxenado. 0 N atmosférico, fixado polas bacterias que viven en simbiose mas rafces das le- guminosas, pode ser transferide a0 cereal asociado e ao cultivo sequinte (o illo no noso caso), Para o caso do gui- sante forraxeiro, Sheldiik et al., (1987), citan valores de 75 qgs/ha de nitroxeno residual que quedan a disposicion do seguinte cultivo, Permite un, maior rango de datas de colleita nas que & maior 0 valor nutritive da forraxe. En traballos anteriores levados a cabo no CIAM evidenciouse que a asociacion triticale-guisante podia cumprir os requitimentos anteriores. Entre estes traballos destaca o realizado no 2002 por Sudtez e colaboradores, no que se estudou o comportamento agron6mico de tres cereais (centeo, avea e triticale) cultivados 6s e en asociaci6n con dias leguminosas (veza e guisante). >>Dos cereais, o triticale foi o que presentou en conxunto mellores caracteristicas, especialmente en canto a producién e resisten- cia a0 encamado. Asi mesmo, das leguminosas fal o guisante o que presentou maior producion de materia seca por hectérea, A producion media das distintas asociaciéns, en condiciéns de ensaio en Mabegondo, oscilaron entre 7,2 e 10,5 toneladas de MS/ha. Sen embargo, existe pouca informacign acerca do cultivo de guisante-triticale en comparaci6n co do raigras italiano e do conxunto da rotacién co millo en condiciéns de gran pacela, Para completar esta falta de informacién realizouse o ensaio que se describe a continuacién, OS ES TT 0s obsectivos do traballo eran comparar a producién e a com- Posicidn quimica do cultivo en gran parcela da asociacién de guisante-trticale (GT) en comparacisn co raigrds italiana (RG), colleitado nun s6 corte, e avaliar o efecto de ambos cultivos e a sia data de corte sobre a producién posterior de milo. aS TT 0 ensaio levouse a cabo durante deus anos na finea do CIAM en Abegondo (A Corufia). Nunha parcela de & hectéreas comparé- ronse 0s cultivos RG e GT, colleitados nun s6 carte, e 9s efectos da data de colleita, unha precoz a mediados de abril, e outra serodia a mediados de maio. aa Durante 0 mes de outubro de 2004 procedeuse a levantar a pra- deira anterior e & preparacién da cama de sementeira mediante o pase dun arado de vertedeira e dous pases de grade de discos Uixeira. Aproveitironse os labores para enterrar 0 abono de fondo consistente en 400 qgs/ha do complexo 9-18-27. 010 de novembro sementouseo RG, vaiedade Promenade, cun- hasementadora do pratenses, aunha dose de 30 qa5/ha, 3 a0. ciacén GY, vatiedadesGacae Sent, respetivament, cna tementadora en lta, nan nic pase ea daves de 115 €0 aah ta de guisnt etitcale espectivamente Ho rues de narto aplcronse 26 sobre o RG, 180 ggs/na de ivann (27908). (noses oesewewrema | vreade Ci 10 Sanat —[ 160 2 Tome | wa | us| 1s 7 | 8 0 13 de abril de 2005, co raigrés en inicio de espigado, o triticale ao final da floracién e o guisante ao seu inicio, deuse un primei- ro corte na metade de cada unha das parcelas e deixouse a outra ‘metade para unha segunda data de corte, que seria un mes mis tarde, o 18 de maio, cando o raiards estaba completamente espi- gado, o triticale en estado de gran leitoso-pastoso e 0 guisante ao comezo do enchido das vainas. >> entes/n2 er Ta a) Sementes paras Forraxeiras Sel MESTURAS ADVANTA ara amar rendlidade dssaspradses npr en pre praia i ‘REVITAL R.hibrido MOTIVEL Productividade excepcional R.ingés ELGON ‘Un modelo de sade R.italiano MONTBLANC ‘Aforraxe de maxima calidade RwWesterwold WESLEY A produocin de primavera maxima R.Westerwold PELETON ‘resistencia aenfermidades Dactilo LUDOVIC Aresistencia enfermedades Trevo MERVIOT Variedade excepcional e moi prdutiva ADVANTA Distibuido por 231Rera ‘Tor 981 459200 etegalon Galicia - Asurig: ‘bert ino 28 13.0469) ‘Arman snowONT THT) Na actualidade a rotacién mais empregada é a formada polo millo como cultivo de veran e o raigrds italiano alternative como Cultivo de inverno, que adoita ser aproveitado nun ou dous cortes para ensilar A forraxe, segada cunha segadora acondicionadora, deixouse pre- secar durante 48 horas e recolleuse cun autocargatorpicadox. A rotacién completouse co cultivo de millo forraxeiro. Antes da sementeira abonouse con xurro de porco comilementado un abono mineral, cos que se acadou un aporte de 167, 40 ¢ 140 unidades fertilizantes por ha de N, P,0, e K,0, respecti- vamente, ¢ deuse un tratamento herbicida, a base de 5 Its/ha de atrazina-alacloro. Nas parcelas que foran colleitadas méis cedo sementouse 0 19 de maio a variedade de millo Buxi (ciclo FAO 330) e nas colleitadas mais tarde sementouse 0 6 de xufio a vatiedade Anjou (ciclo FAO 260). Trala sementeira, deuse un pase de 1ulo e un tratamento insecticida contra gusanos do chan, con clorpitifos 48 e cipermetrina, Tras unha forte seca a colleita faise 0 22 de setembro, entre 6 e 7 semanas despois da flora- cion feminina. SE O segundo ano de ensaio repetiuse a mesma rotacién, a mes- 1a disposicion dos tratamentos na parcela, os mesios labo- res de cultivo, doses de sementeira e doses de abonado ca no ano anterior, A sementeiza dos cultivos de invemo realizouse © 26 de outubro de 2005. A diferencia do ano anterior, pa- souse un rulo liso trala sementeira, para procutar diminuit a contaminacion da forraxe con terra no momento da colleita, ¢ colleitouse cunha colleitadora de precision autopropulsada para mellorar o picado. A colleita tempera realizouse 0 24 de abril, despois dun presecado de 48 horas, e a serodia 0 18 de nmaio, sen presecado No nil, as sementeiras tempera e tardia fixéronse 0 26 de maio ¢ 0 14 de xufio, de novo coas variedades Buxi e Anjou, respectivamente, A colleita realizouse 0 9 de outubro, entre 10 e 8 semanas despois da floracién feminina das variedades Buxi e Anjou, respectivamente, LES STAN) Unha das dificultades que presenta o cultivo asociado GT € acadar a proporcién suficiente de guisante para mellorar 0 valor nutritivo da forraxe (especialmente, 0 contido en pro- teina bruta) sen poner en perigo a producién por perdas de encamado, Coas doses de sementes empregadas pretendiase acadar unha densidade tedrica de 100 e 160 sementes/, respectivamente, No ato 2005, a densidade estimada de gui sante e triticale 4 safda do inverno foi de 103 e 120 plantas/ me no ano 2006 de 58 e 173, respectivamente, o que pon de AGA sto 0-170 manifesto as dificultades do cultivo asociado, ben polas limi- taciéns na técnica de sementeira ou polo efecto do ambiente en anos distintos, Nas taboas 1 ¢ 2 preséntanse os datos medios de producién e composicion quimica dos dous cultivos nas dias datas de co- leita, A producién, expresada en qgs MS/ha, foi superior no segundo ano, especialmente no GT, o que poderia confirmar a hipotese de que os rendementos do cultivo asociado son mais estables no tempo. As diferencas de producién entre GT e RG 6 foron significativas na primeira data do ano 2006, con pro- uciéns de 6232 e 5130 qgs MS/ha, respectivamente. No resto das datas o GT foi superior, salvo na segunda do 2005. Como era de esperar, os rendementos en MS sempre foron superiores na segunda data, 6 se deron perdas por encamado na segunda data de cor- te, No 2005, as do GT foron inferiores as do RG, ainda que as diferenzas non foron significativas, mentres que no 2006 foron superiores en GT, pero esta vez as diferenzas si foron significativas 0 contido en proteina bruta (PB) foi significativamente sux perior no GT que no RG e na primeira data ca na segunda, variando entre 0 15% e © 10% de PB, en GT. e entre 11,7% ¢ 5,9% no RG. As variaciéns entre datas foron maiores para o RG ue para 0 GT. No GT, os valores de PB foron maiores no ano 2005 que no 2006, o que puido deberse & menor densidade do guisante no segundo ano e a que a colleita do 2006 se fixo nun estado fenol6xico mais avanzado, A ensilabilidade dunha forraxe vai depender do seu contido en NS e CSA (carbohiratos solubles en auga) e da sia capa- cidade tampén. Para ensilados de herba en silos trincheir, 0 abxectivo do presecado debe ser acadar valores de 25-30% de MS, Valores inferiores provocan perdas de efluente e superio: res difcultan unka boa compactacién, E interesante destacar que, recibindo o mesmo tempo de pre- secatdo, os valores de MS foron sempre supetiores no GT ca no RG. Con ceos despexados, na primeira data de corte 0 prese- cado de 48 horas foi axeitado para o RG pero excesiva para o GF, e na segunda data s6 acadamos valores axeitados co RG, 86 cando non se fai presecado. Segundo algiins autores, un Contido en CSA igual ou superior a0 12%-13% seria axeitado para obter unha boa calidade fermentativa en ensilados de herba en corte directo. $6 dispofiemos dos valores de CSA no ‘ano 2006. Neste ano os valores de CSA foron maiores en RG ue en GT, e para este tiltimo s6 se superou 0 12% na primeita data de corte, >>OTR LY Ay oprcing 3 persed citar ape Seacrest senza de contaniracin da fonate con tera espe. © COTtE do raigras italiano 4 saida do inverno, Glatmente noe cae a sta 4 amide que retrasa o segundo corte e a sementeira relativa € mais elevada. Valores baixos de materia ji i Swine 0) poten sinter cae emtani, dO mill, asi coma o gasto de dous cortes 7nacién Os valores de MO foron menores ro 2005 ca nara sila, aconsella buscar cultivos de inverno no 2006, o que poderia deberse ao pase de rulo dado 7 Sere despois da sementeira do segundo ano. >» alternativos ao raigras italiano TABOA 1: EFECTO DO CULTIVO E DA DATA CCOLLEITA SOBRE A PRODUCION E 0 ENCAMADO Nos DOUS ANOS DE CULTIVO. Producién Perdas por encamado gs Ssh = essa Ano 2005, 13 de abit aio ns "ade Abril ~~ “18de Malo—“ONS Guisente-Titicale 481 6.508 632 0 982 ay Rigs italiano 4.682 ron 1280 0 1610 602 ows: ns ns ts as Ano 2006, 24 de abr 18. Mao us 2% deAbril 18 deMaio OMS Guisant-Ttcale 6.2% 82t9 1087 0 910 a8 Raigrds italiano 5.130 8074 1165 0 587 186 oMs 972 ns ts 260 MS = ilerenca minima sigufeatin 30585; ones non initiate ‘TABOA 2: EFECTO DO CULTIVO E A DATA DE COLLEITA SOBRE A COMPOSICION QUINICA Nos DOUS ANOS DE cuLTIvo, NS a ee a ‘Ano 2005 ‘13de Abril 18deMaio 13 de Abril —18ce Maio 13 de Abril 18 deMaio 13 do Abril 18.de Maio Guvanectkae = 18s z Raigistolow 3B wa ous Ws 7 te e ow i ‘Ano 2006 2M de hbril — 18de ‘24 de Abril —18de Maio 24.de Abril 18. de Maio 24.de Abril 18.de Maio Gisanetiae BB a a a ons Be isos Caroheratossoibles on aa (MS) nia sgieatia ao 5%; ns = serenzas non iniaives; MS mtera seca (| 1: materi orga (MS) Mezclas para jardin y campos deportivos | Ceceda = NAVA’- ASTURIAS - Tfno:-985:70 40 17 Semillas LAK ken lee ea rt=19 Arman 180 1-410OTA ALY TABLA 3: EFECTO DA DATA DE SEMENTEIRA E DO CULTIVO ANTERIOR SOBRE A PRODUCION, AS PERDAS POR ENCAMADO E A COMPOSICION QUIMICA DO MILLO FORRAXEIRO NOS DOUS ANOS DE CULTIVO. PRODUCION eNcanaDo ‘gs Sha gs MSiha NS Mo Ps ano 2005 data de somenteira 19 de mato 13927 0 35 969 4s Bde suo 13073 0 323 985 69 Dus Ns as ns 02 08 caltvo anterior Guisate-nticale 13750 0 Be 968 61 Raigdsitaiano 13275, o 334 368 51 outs Ws ns 1s 1s ns ano 2008 data de sementeira 26 de maio 15630 0 a 5 38 14 de suo 10431 988 38) 932 18 us 1704 339 1 1s 05 cultvo anterior Guisente-trtale 1444s 50 08 96 68 Rigs italiano 11617 ag 408 93,7 66 us 1836, as 1s 1s nis [DS = deenza minima signiativa bo Sv; = Ufererzs non sigrifleabvas; NS: materia sea Soh MO teria oriria (MS) Ps prota bra GMS) Un cultivo de inverno cereal-leguminosa ten menos pragas e malas herbas, aproveita mellor os nutrientes e precisa menos abono nitroxenado RESULTADOS DO CULTIVO DE MILLO POSTERIOR Na Taboa 3 preséntanse os valores medios dos efectos da data de sementeira e do cultivo anterior sobre a producién, as perdas por cencamado e composicién quimica do mill. Unha das hipéteses de partida era que o cultivo asociado GT ten un efecto posti- vo sobre o rendemento dos cultivos seguintes no mesmo ano ‘nos sequintes. Nos dous anos, o rendemento do mille en qgs de 1MS/ha foi maior despois do cultivo de GT, ainda que as diferen- 2as 86 foron significativas no segundo ano, 0 que confirma a hipétese inicial e advirte dun posible efecto a mis longo prazo que haberd que confirmar en anos posteriores. A causa pode es- tar na capacidade do guisante para fixar nitroxeno atmosférico aproveitable polo cultivo seguinte (Anil, 1998), pero nosoutros tamén advertimos que tralo GT a terra queda mais solta, o que supén unha vantaxe fronte ao RG porque permite obter unha cama de sementeira mellor para o millo, co mesmo mimero de pases de grade, ou ben reducir o nimero de pases de grade para obter o mesmo efecto. 0 rendemento foi maior na data de sementeira tempera, como era de esperar, ainda que as diferenzas s6foron significativas no ano 2006. $6 se producizon perdas por encamado no ano 2006, e foron debidas a un fenémeno insdlito, o paso do furacén Gor don musto antes da coleita. 0s efectos s6 foron apreciables nas subparcelas de sementeira serodia e non se atoparon diferenzas polo efecto do cultivo anterior. £ interesante salientar que, en canto ao rendemento do millo, as vantaxes da sementeira tempe- £4 péitense en evidencia sobre todo en anos de climatoloxia mais adversa coma no 2006, mentres que en anos algo mais benignos, como foio primeiro, queda mais atenuada. En canto s variables de composicisn quimica, non se atoparon di- ferencas signfcativas entre as parcelas sementatias sobre GT e RG como cultivo anterior. Si se atoparon diferenzas entre datas de so- menteita, especialmente no primeito ano, ainda que estas tamén se poden deber aos efectos da variedade de millo empregado. COST Se atendemos aos resultados de producién e compasicién quimi- ca dos dous cultivos de inverno e aos seus efectos sobre omillo, podemos concluir que o cultivo asociado de guisante-triticale pode ser unha alternativa ao raigris italiano como cultivo de invemno en rotacién co mill, 0s rendementos do cultivo asociado de guisante-trticale du- rante os dous anos estudaos foron iguais ou superiores aos do raigras italiano aproveitado nun s6 corte, e cun contido superior en proteina bruta, Os rendementos do milo foron maiores des- pois do quisante-triticale que do raigrés italiano e as diferenzas foron maiores no segundo ano, o que parece indicar a existencia dun efecto positivo do guisante-trticale a mais longo prazo. Isto hhaberé que confirmalo en anos posteriores. >> ‘rnc 0-170 raki CTT Aspeta do caivo guisameeale i ae 2006) Os rendementos do cultivo de inverno guisante-triticale estudado no CIAM foron iguais ou superiores aos do raigras italiano aproveitado nun sé corte e cun contido superior en proteina bruta. Os rendementos do millo foron maiores despois O valor nutrtivo do ensilado de guisante-titicale vai depender, sobre todo, do momento de corte edo seu cortecto enslado pos terior, Para 0 tipo de variedades utilizadas neste ensaio reco- méndase colleitar 0 guisante-triticale no momento da floracién do guisante e do triticale, que nas condiciéns de Mabegondo corresponden a mediados de abril 0 retraso na colleita baixaré a protefna bruta e os carbohidratos solubles, aumentard orisco de ‘encamado e retrasaré a sementeira do millo, o que pode mermar os seus rendementos. Para que as diias especies da asociacién coincidan no tempo no seu momento éptimo de corte é funda~ mental una correcta elecci6n das variedaces. 0 guisante-triticale ten unha ensilablidade menor ca do raigras italiano, polo que haberd que se esmerar en facer un correcto ensilado. Recoméndase presecalo ata un 30% de MS, con ceos espexados; a mediados de abril, nas condiciéns de Mabegondo, pode abondar con 24 horas de presecado. Débese procurar redu- cit a contaminacién con terra, para o que se recomenda pasar un rulo trala sementeira. Hai que compactar moi ben a forraxe, e para iso é fundamental un bo picado, polo que se vecomenda utilizar unha colleitadora de preci 0 guisante-triticale ten unha ensilabilidade menor ca do raigras italiano, polo que se recomenda presecalo ata un 30% de materia seca con ceos despexacos {ARIGA AND 1070 REFERENCIAS BIBLIOGRAFICAS: AIL L; PARK, J; PHIPPS, RH. Y MILLER, FA, 1998. Temperate ner rpping of cereals fo forage: review of the potential or growth and utilization with particular reference to the UK Grass and Frage Science, 53, 301-317 BARBEYTO,F, 1999. As explotacin letras na década dos naventa: pa sado, presente. futuro? Revista de XovenesAgricltors, Kall 93, 75-82 CASTRO, P, 2000, Determinacién de catbohidralos no estruturales en forajes. En ll Reunion Ihre de Pasts y Fraes, 447-453 Ed. Con- sella de Aercultura, Gander PalticaAgrolimentaia, Santiago de Compostela (Espana). FLORES, G; GONZALEZ-ARRAEZ, A; PINEIRO, 1; CASTRO, P;DIAZ-VILLA- ML LV VALLADARES, J, 2003. Compaicin quimica y digstbitiad in vitro del gusant far (Pisum sativum Ly tticale (Tticasezale Witt.) emo cutis invernalesen ses fechas de corte en primavera. ‘Seminarios CIAN, 2 de jlo de 2003. Centro de Investigaiéns Agraias ée Mabegondo,Abegondo (A Cora). FLORES, 6, 2008 Factores que afectan ala calidad del ensilaje de hierba yal planta de maz frrajero en Galicia yevaluacién de métodes oe leboratrin para la prediccin de a digestbildad in vivo deta materia orgice de estes fraes enslads. Tesis doctoral Univrsisdad Plt nica de Madrid, 22-27. LLOVERAS, 11987, Forogo production and quality of several erp ata- tions and pastures in northwestern Spain. Gass and Forage Scenes, 42, 241-247 PIREIRO, 1; DIAZ, N; SANTOALLA, MH ¢.; SUAREZ, R.; FERNANDEZ, J, 2004, Variedades de quisantes para fra. Stembras de too. Actas de fa XUV Reunién Gientifca dela Sociedad Espatoa para el Estudio de los pasts, 405-408, SAS INSTITUTE, 2000, SAS/Stat User's Guide, v8.1, SAS Institute ne, Cary, Ne (EEUU) SHELDRIK,R; THOMSON, D; NEWMAN, 6, 1987. Forage peas. En: Legumes for milk and meat. Capitulo 8, Chaleombe Publications. Nalow-Bucks (UK. pp 77-80. ‘SUAREZ, R; DIAZ .; PIREIRO1; SANTOALLA,C, 2002. Avena, centenoy tvtcale como tues de gusantey vez en rotaions forraerasecoldg- ‘cas. V Congreso dela Stciedad Espafla de Agricultura cage. Gijon, 16-21.