Professional Documents
Culture Documents
LOGARITMA
LOGARITMA
1. Pengertian Logaritma
Logaritma merupakan invers dari eksponen. Secara umum ditulis
a c b alog b c
dengan a 0, a 1, b 0
Keterangan:
a adalah bilangan pokok logaritma atau basis
b adalah numerus, yaitu bilangan yang dilogaritmakan
Contoh:
1. Nyatakan bentuk berikut dalam bentuk logaritma
a. 21 2
b. 23 8
c. 52 25
1
d. 3 4
81
e. 10 1
0
f. 10 4 10.000
Penyelesaian:
a. 21 2 2
log 2 1
b. 23 8 2
log 8 3
c. 5 25
2 5
log 25 2
1 1
d. 3 4 3log 4
81 81
e. 10 0 1 10log 1 0
Atau dapat ditulis log 1 = 0
f. 10 4 10.000 10
log 10.000 4
Atau dapat ditulis log 10.000 = 4
log 10 = 1
log 100 = 2
log 1.000 = 3
log 10.000 = 4, dst
2. Tentukan nilai dari logaritma berikut.
a. 3log 81 ...
b. 4
log 64 ...
c. 2
log 16 ...
d. 5
log 125 ...
e. 7
log 1 ...
Penyelesaian:
a. 34 81 3log 81 4
b. 43 64 4log 64 3
c. 24 16 2log 16 4
d. 53 125 5log 125 3
e. 7 0 1 7log 1 0
Catatan:
Jika logaritma mempunyai bilangan pokok 10, bilangan pokoknya boleh tidak
ditulis
Jadi, dengan logaritma bisa ditentukan pangkat dari suatu bilangan
berpangkat
2. Sifat-sifat Logaritma
Sifat-sifat logaritma berikut berlaku dengan syarat p 0 dan p 1, a 0,
b 0, dan m, n R
1) plog a plog b plog a . b
a
2) plog a plog b plog
b
Contoh:
Sederhanakanlah.
a. 2log 12 2log 4 2log 6
b. log 24 2log 3 2log 9
2
Penyelesaian:
12 x 4
a. log 12 2log 4 2log 6 2log
2
6
48
2log
6
log 8
2
23 8
3
24 x 3
b. log 24 2log 3 2log 9 2log
2
9
72
2log
9
log 8
2
3
3) log a n n . plog a
p
m n a
4) a log b n . log b
m
Contoh:
Sederhanakanlah
a. 2 9log 2 3 9log 3 9log 36
1
b. 2 2log 8 2log 2 3 2log
4
Penyelesaian:
a. 2 9log 2 3 9log 3 9log 36 9log 22 9log 33 9log 36
9log 4 9log 27 9log 36
4 x 27
9log
36
108
9log
36
log 3
9
32
log 31
1 3
. log 3 3log 3 1
2
1 1
x1
2 2
1
1
b. 2 2log 8 2log 2 3 2log
2log 82 2log 2 2 2log 4 1
3
4
1
2log 64 2log 2 2 2log 4 3
1 2
2log 64 log 2 ( 3) 2log 4
2
1
6 x 1 3 x 2
2
1
6 6
2
1
6 6
2
1
12
2
24 1 25
2 2 2
1
4 1
4
2
log 64 6
1
2 22
1
1 2 1 1
2
log 2 2 log 2 . 1
2 2 2
2
log 4 3 ( 3) log 4 3 . 2 6
2
5) a
log b x blog c alog c
Contoh:
Sederhanakanlah bentuk logaritma berikut.
a. 2log 7 x 7log 4 x 4log 8
1
b. 2 log 3 x 9log 8
Penyelesaian:
a. 2
log 7 x 7log 4 x 4log 8 2log 8 3
1
2 1 32
b. 2 log 3 x 9log 8 log 3 x log 8 (pangkat dari bilangan pokok dibawa ke depan)
1 log 3 x 2 log 8
2 3
1 x 2 .2 log 3 x 3log 8
2 .2 log 8 2 x 3 6
6) p
log 1 0
7) a
log a 1
Contoh:
Tentukan nilai dari logaritma berikut.
a. 4
log 1 ...
b. 1000
log 1 ...
c. 20
log 20 ...
d. 7
log 7 ...
e. 100
log 1000 ...
Penyelesaian:
a. 4log 1 0
b. 1000
log 1 0
c. 20
log 20 1
d. 7
log 7 1
102
e. 100
log 1000 log 10 3
3 10
x log 10
2
3
x1
2
3
2
p
log b
8) a
log b p
log a
1
9) a
log b b
log a
Contoh:
Diketahui 2log 3 a dan 3log 5 b . Nyatakanlah logaritma berikut dalam
bentuk a dan b.
a. 5log 2
b. 15
log 6
Penyelesaian:
log 2
3
a. 5
log 2
log 5
3
1 1
log 3
2
1 b
3 a :
log 5 b a 1
1 1 1
x
a b ab
3. Contoh Soal
1. Diketahui log 2 = 0,3010; log 3 = 0,4771; dan log 5 = 0,6989. Tentukan
nilai logaritma berikut.
a. log 12
b. log 20
c. log 45
d. log 300
e. log 0,36
Penyelesaian:
Diketahui log 2 = 0,3010; log 3 = 0,4771; dan log 5 = 0,6989
a. log 12 = log (4 x 3)
= log (2 x 2 x 3)
= log 2 + log 2 + log 3
= 0,3010 + 0,3010 + 0,4771
= 1,0791
b. log 20 = log (4 x 5)
= log (2 x 2 x 5)
= log 2 + log 2 + log 5
= 0,3010 + 0,3010 + 0,6989
= 1,3009
c. log 45 = log (9 x 5)
= log (3 x 3 x 5)
= log 3 + log 3 + log 5
= 0,4771 + 0,4771 + 0,6989
= 1,6531
d. log 300 = log (3 x 100)
= log 3 + log 100
= 0,4771 + 2
= 2,4771
36
e. log 0,36 = log
100
= log 36 – log 100
= log (6 x 6) – 2
= log (2 x 3 x 2 x 3) – 2
= log 2 + log 3 + log 2 + log 3 – 2
= 0,3010 + 0,4771 + 0,3010 + 0,4771 – 2
= 1,5562 – 2
= -0,4438
b. 4
log 256 6log 36 8log 8 = 4 – 2 + 1 = 3