Bài 1: Thế giới quan duy vật và phương
pháp luận biện chứng
1. Thế giới quan
- Là toàn bộ những quan điểm
và niềm tin định hướng hoạt
động của con người trong
cuộc sống
2. Thế giới quan duy vật (Chủ
nghĩa duy vật)
- Giữa cái vật chất cả ý thức
thì vật chất là cái có trước,
cái quyết định ý thức. Thế
giới vật chất tồn tại khách
quan, độc lập đối với ý thức
của con người, ko do ai sáng
tạo ra và ko có ai tiêu diệt
đc
- Có vai trò tích cực trong
việc phát triển KH, nâng cao
vai trò của con người đối với
thế giới tự nhiên và sự tiến bộ
của XH
3. Duy tâm (Chủ nghĩa duy
tâm)
- Ý thức là cái có trước và
sản sinh ra thế giới tự nhiên
4. Phương pháp luận biện
chứng và phương pháp luận
siêu hình
- Phương pháp luận
+ Là học thuyết về phương
pháp nhận thức KH và cải tạo
thế giới (bao gồm 1 hệ thống
các quan điểm chỉ đạo việc
tìm tòi, xác định, lựa chọn và
vận dụng các phương pháp cụ
thể)
+ Phương pháp luận chung
nhất, bao quá nhất các lĩnh
vực tự nhiên, XH và tư duy
-> Phương pháp luận Triết học
- Phương pháp luận biện chứng
+ Xem xét sự vật, hiện tượng
trong sự ràng buộc lẫn nhau
giữa chúng, trg sự vận động
phát triển ko ngừng của chúng
- Phương pháp luận siêu hình:
+ Xem xét sự vật, hiện tượng 1
cách phiến dụng, chỉ thấy cta
tồn tại trg trạng thái cô lập,
ko vận động, k phát triển, áp
dụng 1 cách máy móc đặc tính
của sự vật này vào sự vật
khác
+ Ko thể đáp ứng đc những
yêu cầu mới của nhận thức KH
và hoạt động thực tiễn
-> 2 phương pháp đều là kết
quả của quá trình con người
nhận thức thế giới khách quan
 4. Chủ nghĩa duy vật biện + Về phương pháp luận: phải
chứng xem xét chúng với quan điểm
- Sự thống nhất hữu cơ giữa biện chứng duy vật
thế giới qua duy vật và
phương pháp luận biện chứng
- Thế giới vật chất có trước,
phép biện chứng phản ánh nó
là cái có sau
- Thế giới vật chất luôn vận
động và phát triển theo

Bài 3: Sự vận động và phát triển của thế giới

vật chất
1. Thế giới vật chất luôn vận
động
- Vận động là mọi sự biến đổi
(biến hóa) nói chung của các
sự vật và hiện tượng trg giới
tự nhiên và đời sống XH
+ Là thuộc tính vốn có, là
phương thức tồn tại của sự
vật và hiện tượng tồn tại và
thể hiện đặc tính của mình
- Các hình thức vận động cơ
bản

- Vận động là phương thức tồn + Vận động cơ bản: sự di

tại của thế giới vật chất chuyển vị trí của các vật thể
những quy luật khách quan trong kgian

- Đòi hỏi xem xét từng vấn đề,
từng TH cụ thể
+ Về thế giới quan: phải xem
xét chúng với quan điểm duy
vật biện chứng
+ Vận động vật lý: sự vận
động của các phân tử, các
hạt cơ bản, các quá trình
nhiệt, điệ+ Vận động hóa học:
quá trình hợp và phân giải
các chất
+ Vận động XH: sự biến đổi,
thay thế của các XH trg lịch
sử
- Tuy có đặc điểm riêng
nhưng giữa chúng có mối quan
hệ hữu cơ và những ĐK nhất
định để chuyển hóa lẫn nhau
- Nhắc nhở cta khi xem xét
các sự vật hiện tượng trg tự
nhiên, trg XH, cần phải xem
xét chúng trg trạng thái vận
động, k ngừng biến đổi, tránh
các quan niệm cứng nhắc bất
biến
2. Thế giới vật chất luôn phát
triển
- Phát triển
+ Khái quát những vận động
theo chiều hướng tiến lên từ
thấp đến cao, từ đơn giản
đến phức tạp, từ hoàn thiện
kém đến hoàn thiện hơn. Cái
mới ra thay thế cái cũ, cái
tiến bộ ra đời thay thế cái
lạc hậu
+ Diễn ra 1 cách phổ biến ở
tất cả các lĩnh vực của tự
nhiên, XH và tư duy
- Phát triển là khuynh hướng
tự nhiên của thế giới vật chất
+ Khuynh hướng tất yếu của
quá trình phát triển là cái
mới ra đời thay thế cái cũ,
cái tiến bộ thay thế cái lạc
hậu
+ Khi xem xét 1 sự vật hiện
tượng, hoặc đánh giá 1 con
người cần phát hiện ra những
nét mới, ủng hộ cái tiến bộ,
tránh mọi thái độ thành kiến,
bảo thủ
Bài 4: Nguồn gốc vận động, phát triển của
sự vật và hiện tượng
1. Mâu thuẫn
- Là 1 chính thể, trong đó 2
mặt đối lập vừa thống nhất,
vừa đấu tranh với nhau
- Mặt đối lập của mâu thuẫn
+ Là những khuynh hướng, tính
chất, đặc điểm… mà trong
quá trình vận động, phát
triển của sự vật và hiện
tượng, chúng phát triển theo
những chiều hướng trái ngược
nhau
+ Là những mặt đối lập ràng
buộc nhau bên trong mỗi sự
vật và hiện tượng cụ thể
- Sự thống nhất giữa các mặt
đối lập
+ Trong mâu thuẫn, 2 mặt đối
lập liên hệ gắn bó với nhau,
làm tiền đề tồn tại cho nhau
- Sự đấu tranh giữa các mặt
đối lập
+ Chúng luôn tác động, bài
trừ, gạt bỏ nhau
+ Đấu tranh có ý nghĩa khái
quát, tùy thuộc vào hình thức
tồn tại cụ thể của các dạng
vật chất mà chúng có biểu
hiện khác nhau
2. Mâu thuẫn là nguồn gốc vận
động, phát triển của sự vật
và hiện tượng
- Giải quyết mâu thuẫn
+ Mỗi mâu thuẫn đều bao hàm
sự thống nhất và đấu tranh
giữa các mặt đối lập
+ Sự đấu tranh giữa các mặt
đối lập là nguồn gốc vận
động, phát triển của sự vật
và hiện tượng
- Mâu thuẫn chỉ đc giải quyết
bằng đấu tranh
+ Giải quyết bằng sự đấu
tranh giữa các mặt đối lập,
ko phải bằng con đường điều
hòa mâu thuẫn
 Bài 5: Cách thức vận động, phát triển của
sự vật và hiện tượng

1. Chất a. Sự biến đổi về lượng dẫn

- Thuộc tính cơ bản, vốn có đến sự biến đổi về chất
của sự vật, hiện tượng - Diễn ra 1 cách dần dần
- Tiêu biểu cho sự vật, hiện - Đều có ảnh hưởng đến trạng
tượng đó thái chất của sự vật và hiện
- Phân biệt nó với các sự vật, tượng, nhưng chất của sự vật
hiện tượng khác và hiện tượng chưa biến đổi
ngay
2. Lượng
b. Chất mới ra đời bảo hàm
- Thuộc tính vốn có của sự vật
một lượng mới tương ứng
và hiện tượng
- Mỗi sự vật và hiện tượng đều
- Biểu thị trình độ phát triển
có chất đặc trưng và lượng
(cao, thấp), quy mô (lớn, nhỏ),
đặc trưng phù hợp
tốc độ vận động (nhanh,
chậm), số lượng (ít, nhiều) - Chất mới ra đời lại bao hàm
1 lượng mới để tạo ra sự thống
-> Mọi sự vật đều có mặt chất
nhất mới giữa chất và lượng
và mặt lượng thống nhất với
nhau -> Nghiên cứu về cách thức
vận động, phát triển của sự
- Chất và lượng đều là thuộc
vật và hiện tượng có ý nghĩa
tính vốn có của sự vật và hiện
trong cuộc sống
tượng
- Để tạo ra sự biến đổi về
- Không thể có chất và lượng
chất, nhất thiết phải tạo ra
“thuần túy” tồn tại bên ngoài
sự biến đổi về lượng tới 1 giới
các sự vật và hiện tượng cũng
hạn nhất định
như ko thể có chất tồn tại và
ngoài lượng và ngược lại
3. Quan hệ giữa sự biến đổi về
lượng và sự biến đổi về chất
Bài 6: Khuynh hướng vận động và sự phát
triển của sự vật, hiện tượng
1. Phủ định biện chứng và phủ
định siêu hình
- Phủ định là xóa bỏ sự tồn tại
của 1 sự vật, hiện tượng nào
đó
a. Phủ định siêu hình
- Là sự phủ định đc diễn ra do
sự can thiệp, sự tác động từ
bên ngoài, cản trở hoặc xóa
bỏ sự tồn tại và phát triển tự
nhiên của sự vật
b. Phủ định biện chứng
- Là sự phủ định đc diễn ra do
sự phát triển của bản thân sự
vật và hiện tượng, có kế thừa
những yếu tố tích cực của sự
vật và hiện tượng cũ để phát
triển sự vật hiện tượng mới
- Có khách quan
+ Nguyên nhân của sự phủ
định nằm ngày trong bản thân
sự vật, hiện tượng
+ Là kết quả của quá trình
giải quyết mâu thuẫn, lượng
đổi dẫn đến chất đổi, cái mới
ra đời thay thế cái cũ
-> Mang tính tất yếu, khách
quan và tạo ĐK, làm tiền đề
cho sự phát triển
- Tính kế thừa
+ Cái mới ko ra đời từ hư vô,
mà ra đời từ trg lòng cái cũ,
từ cái trước đó -> Nó ko phủ
định sạch trơn, ko vứt bỏ cái
cũ
+ Nó chỉ gạt bỏ những yếu tố
tiêu cực, lỗi thời của cái cũ,
đồng thời giữ lại những yếu tố
tích cực còn thích hợp để
phát triển cái mới
+ Là tất yếu và khách quan,
đảm bảo các sự vật và hiện
tượng phát triển liên tục
2. Khuynh hướng phát triển
của sự vật và hiện tượng
- Sự phủ định của phủ định:
cái mới xuất hiện phủ định cái
cũ, nhưng rồi nó lại bị cái mới
hơn phủ định
- Là vận động đi lên, cái mới
ra đời, kế thừa và thay thế
cãi cũ nhưng ở trình độ ngày
càng cao hơn, hoàn thiện hơn
- Sự ra đời của cái mới ko đơn
giản, dễ dàng mà phải trải
qua sự đấu tranh giữa cái mới
và cái cũ, cái tiến bộ và cái
lạc hậu.
- Nhắc nhở cta ko nên ảo
Bài 7: Thực tiễn và vai trò của thực tiễn
với nhận thức
1. Nhận thức
a. Quan điểm về nhận thức
- Triết học duy tâm: nhận thức
là do bẩm sinh hoặc do thần
linh mách bảo
- Nhận thức duy vật biện
chứng bắt nguồn từ thực tiễn,
quá trình nhận thức diễn ra
phức tạp, gồm 2 giai đoạn
b. 2 giai đoạn của nhận thức
- Nhận thức cảm tính:
+ Là giai đoạn nhận thức đc
tạo nên do sự tiếp xúc trực
tiếp cơ quan cảm giác với sự
vật, hiện tượng, đem lại cho
con người hiểu biết về các
đặc điểm bên ngoài của
chúng
+ Là giai đoạn nhận thức trực
tiếp
+ Ưu điểm: độ tin cậy cao
tưởng về sự ra đời dễ dàng
của cái mới, giúp ta vững tin
về sự tất thắng của cái mới
+ Nhược điểm: Kết quả nhận
thức chưa sâu sắc, chưa toàn
diện
- Nhận thức lí tính:
+ Là giai đoạn nhận thức tiếp
theo, dựa trên tài liệu do
nhận thức cảm tính đem lại,
nhờ các thao tác của tư duy
như phân tính, so sánh, tổng
hợp, khái quát hóa tìm ra bản
chất, quy luật cụa sự vật, hiện
tượng
+ Ưu điểm: Kết quả nhận thức
sâu sắc toàn diện
+ Nhược điểm: Nếu ko dựa
trên nhận thức cảm tính ko
cao
- Mối quan hệ giữa nhận thức
cảm tính và nhận thức lý tính
+ Giai đoạn nhận thức cảm
tính làm cơ sở cho nhận thức
lý tính
+ Nhận thức lý tính là giai
đoạn nhận thức cao hơn, phản
ánh bản chất sự vật, hiện
tượng sâu sắc và toàn diện
hơn
c. Nhận thức là gì?
- Các yếu tố
+ Sự vật, hiện tượng trg thế
giới khách quan
+ Các cơ quan cảm giác
+ Hoạt động của bộ não
- Khái niệm: nhận thức là quá
trình phản ánh sự vật, hiện
tượng của TGKQ vào bộ óc
con người, để tạo nên những
hiểu biết về chúng
- Kết luận:
+ Nhận thức đi từ cảm tính
đến lý tính là 1 bược chuyển
về chất trong quá trình nhận
thức
+ Nhờ đó con người hiểu đc
bản chất sự vật, hiện tượng và
từng bước cải tạo TGKQ
2. Thực tiễn
- Khái niệm: là toàn bộ những
hoạt động vật chất có mục
đích, mang tính chất lịch sử,
XH của con người nhằm cải
tạo tự nhiên và XH
- Các hình thức biểu hiện:
+ Hoạt động sản xuất vật
chất
+ Hoạt động chính trị- XH
+ Hoạt động thực nghiệm KH
-> Hình thức thức này có quan
hệ chặt chẽ với nhau. Trg đó,
hoạt động sx vật chất là hình
thức cơ bản chất
3. Vai trò của thực tiễn đối
với nhận thức
a. Thực tiễn là cơ sở của nhận
thức
- Vì mọi nhận thức của con
người đều bắt nguồn từ thực
tiễn. Nhờ tiếp xúc của các cơ
quan và hoạt động của bộ
não, con người phát hiện ra
các thuộc tính, hiểu đc bản
chất của sự vật, hiện tượng
b. Thực tiễn là hoạt động của
nhận thức
- Vì trong hoạt động thực tiễn
luôn đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ
của nhận thức phát triển
c. Thực tiễn là mục đích của
nhận thức
- Vì các tri thức KH chỉ có giá
trị khi đc ứng dụng trg hoạt
động thực tiễn tạo ra của cải
cho XH
d. Thực tiễn là tiêu chuẩn của đối chiếu với thực tiễn để
chân lý ktra, kiểm nghiệm mới khẳng
- Vì chỉ có đem những tri thức định đc tính đúng đắn của nó
đã thu nhận đc qua nhận thức

Bài 9: Con người là chủ thể phát triển của

lịch sử, là mục tiêu phát triển của Xã hội
1. Con người là chủ thể của + Lịch sử loài người đc hình
lịch sử thành từ khi con người biết
a. Con người tự sáng tạo ra chế tạo và sử dụng công cụ
lịch sử của mình sản xuất lao động

- Quá trình phát triển của con + Nhờ biết lao động, con
người người đã tự tách mình ra khỏi
thế giới động vật chuyển sang
+ Người tối cổ: biết sử dụng
thế giới loài người và lịch sử
hòn đá, cành cây làm công cụ
XH cũng bắt đầu từ đó
lao động
b. Con người là chủ thể sáng
+ Người tinh khôn: lúc đầu sử
tạo nên các giá trị vật chất
dụng công cụ lao động bằng
tinh thần của xã hội
đồ đá, sau đó bằng đồ KL
- Chủ thể sáng tạo ra các giá
- Quá trình phát triển của XH
trị vật chất
+ Người tối cổ sống theo bầy,
+ Để tồn tại và phát triển con
đàn trg hang động, núi đá,
người phải lao động sản xuất
sau biết dựng lều
tạo ra của cải vật chất để
+ Người tinh khôn: sống từng nuôi sống XH
nhóm nhỏ, có quan hệ họ
+ Sản xuất của cải vật chất là
hàng, dần hình thành thị tộc,
đặc trưng chỉ có ở con người
bộ lạc
- Kết luận:
+ Là kết quả của quá trình lao
động và sáng tạo của con
người
- Ví dụ
+ Lương thực, thực phẩm
+ Tư liệu sinh hoạt
- Sáng tạo ra các giá trị tinh
thần
+ Đời sống lao động của con
người là nguồn đề tài vô tận
của các giá trị văn hóa
+ Con người là tác giả của các
công trình VH NT
- Ví dụ:
+ Các kỳ quan thế giới
+ VN: Cung đình Huế, cồng
chiêng Tây Nguyên
c. Con người là động lực cho
các cuộc Cách mạng xã hội
- Nhu cầu về cuộc sống tốt
đẹp hơn là động lực thúc đẩy
con người không ngừng đấu
tranh để cải tạo xã hội, mọi
cuộc cách mạng xã hội đều
do con người tạo ra
- Ví dụ: Từ Công xã nguyên
thủy -> chiếm hữu nô lệ -> tư
bản chủ nghĩa -> XHCN
-> Kết luận: con người là chủ
thể của lịch sử, sáng tạo ra
lịch sử. Trong quá trình đó,
con người luôn tôn trọng và
biết vận dụng quy luật khách
quan để phục vụ cuộc sống
của mình
2. Con người là mục tiêu của
sự phát triển xã hội
a. Vì sao con người là mục
tiêu của sự phát triển xã hội
- Ngay từ vừa mới thoát khỏi
thế giới động vật, con người
đã luôn khao khát vươn tới
cuộc sống tự do, hạnh phúc và
luôn đấu tranh để hoài bão,
ước mơ đó đc thực hiện
- Trg quá trình phát triển của
lịch sử, những thành tựu khoa
học kĩ thuật đem lại cho con
người cuộc sống ngày càng
tiến bộ hơn, đồng thời cũng
dẫn đến những vấn đề lớn
mang tính chất toàn cầu, đe
dọa cuộc sống của con người
- Ví dụ: Vấn đề tài nguyên,
môi trường, bệnh tật hiểm
nghèo, khủng bố
-> Tóm lại: Con người là chủ
thể của lịch sử nên con người
phải đc coi trọng, mục tiêu
phát triển của XH phải là mục
tiêu nhằm phục vụ con người,
đảm bảo các quyền và lợi ịch
chính đáng phải vì hạnh phúc
của con người
b. Chủ nghĩa xã hội với sự
phát triển toàn diện con
người
- Công xã nguyên thủy
+ So sánh các chế độ XH
+ Mức sống thấp, con người
phụ thuộc tự nhiên
+ KT phát triển, đời sống đc
nâng cao, vẫn còn tư hữu, có
áp bức, bóc lột
- Xã hội chủ nghĩa
+ KT phát triển, chế độ công
hữu, con người đc tự do phát
triển

- Chiễm hữu nô lệ -> NX: XH loài người trải qua

+ Cuộc sống khó khăn, con
người bị áp bức, bóc lột
- Phong kiến
+ Cuộc sống khó khăn, con
người bị áp bức, bóc lột
5 hình thái XH nhưng chỉ có
chế độ XHCN mới thực sự coi
con người là mục tiêu phát
triển của XH và mục tiêu cao
cả của CNXH là vì tự do, hạnh
phúc cho con người

- Tư bản chủ nghĩa

Bài 10: Quan niệm về đạo đức

1. Quan niệm về đạo đức Khác Yêu Yêu Yêu

cầu cầu cầu
- Đạo đức là hệ thống chuẩn
của cao tối
mực XH, mà nhờ đó con người
XH thiều
tự giác điều chỉnh hành vi của
mình sao cho lợi ích cá nhân Cách Mang Mang
hài hòa với lợi ích XH thức tính tự tính
điều giác bắt
2. So sánh đạo đức với pháp
chỉnh buộc
luật và phong tục tập quán
BP +Dư Những
b. So sánh đạo đức và pháp
điều luận biện
luật
pháp
 chỉnh XH cưỡng a. Giống
+Lương chế - Là hình thái ý thức XH
tâm của
- Là phương thức điều chỉnh
pháp
hành vi con người
luât
- Thay đổi theo tgian và kgian
Cách Khẩu Văn
thức ngữ bản - Mang tính giai cấp
quy pháp 3. Vai trò của đạo đức trong
định luật đời sống con người
b. So sánh đạo đức và phong - Đối với cá nhân
tục tập quán
+ Giúp cá nhân: có ý thức và
Nội dung Đạo đức Phong năng lượng, sống thiện, sống
tục tập có ích
quán
- Đối với gia đình
Điều Sự hiểu Thói
+ Là nền tảng hạnh phúc gia
chỉnh biết, quen,
đình, tạo ra sự phát triển ổn
hành vi quan nếp sống
định, vững chắc
xuất niệm lao động
phát từ sống - Đối với XH
+ Là sức khỏe của XH
Thay đổi Kịp với - Thay
thời đại đổi + Khi quy tắc đạo đức đc tôn
mang ý chậm trọng -> XH phát triển ổn
nghĩa - Phù định
tích cực hợp với + Khi quy tắc đạo đức bị xem
XH: mỹ thường -> XH mất ổn định
tục -> Kết luận: đạo đức như
- Lạc nguồn của sông, như gốc của
hậu với cây -> Vì thế mỗi cá nhân cần
XH: hủ biến những quan niệm đạo
tục đức thành hành vi đạo đức
trong cuộc sống