Sanayi Çağı'un Okuınş

cı1kli baın planrı gü -

venirdi. Devlet men1w·lanna. tanı cnıkli haklrın iı~a -
nı
. ınerikaA
rd >• Deniz Pivade
,
Gücü'nc katıln ~ una çok scvın .
-
ınişt. Victnaı ' da haytın1 kaybcdrsnı diye korına. yerı -
nc, H20 yıl askeriyede kal, hen1 ikraınye alırsn hcnı de öınür
bovu sağlık hizmetlerinden yararbnnuk gacu1ti,n dcnü~ti .
· Hal1 geçrliğn korwnakb birlikte bu tür cnıekli
planlan çok gcçrnedcn geçersiz obc1k. Çalıştğnz şirketn si -
zin emeklilik günlerinizden soruınl olnıas ve eınkli günle-
rinizdeki diğer ihtyaçlrınz devletin karşıln.s artık çağdı ­
ş ı kalnı~ fikirlerdir.

ARTII( YATIRIMCI OLMA ZAMANI

s~lnayi Ça ğ ı 'nı Hakb.rı Belirli Eınckli planrıd

Bilgi Çağı 'nı Katıln1 Belirli Enıekli planrı geçerken
herkesin kendi ınali durun1unda.n sorumlu olması gerekiyor.
Oysa bunu fark edenlerin sayı çok az.

SANYİ ÇAĞI EMEIG,iLU( PLANI

Sanayi Belirli Emeklilik planı

Çağı'nd anlmı Haklrı
çalıştğnz şirketn işç olarak size ömrünüz boyunca ( çoğu
zaman aylık olarak ödenen) belirli bir miktar para ödemeyi
garanti etınsidr. Bu, işçler güven veren bir uyglaındr,
çünkü düzenli gelir demektir.

BİLG ÇAĞI EMia.LİI( PLANI

Birisi gelip değni oynatı ve şirketl ansız çalışm

haytınz sona erdikten sonra mali güvencenizi garantilemeyi
 bıraktl . Onun yerine Katılm Belirli Emeklilik planrı koy-
dular. Bunun anfan11 emekli olduktan sonra sizin ve şirketn ­
zin y aptığ katılmr kadar para almnızdr . Diğer bir deyiş ­
le, emeklilik plaıunz yaptığnz katı kadrı . Ne siz ne de
şirketnz katıd bulunmazsa, siz de hiçbir şey almzsıu .
Ama belirtmekte yarar var, Bilgi Çağı'nd beklentiler ar-
tı y or . Unutlması gerekense bundan ötürü emeklilik maa-
şımz aşn bir yaşm sürüp sıfr tüketme olasığuzn söz ko-
nusu olduğ.

RİSICL EMKLİ!( PLANLARI

Daha da kötüsü hem sizin hem de işvernz emeklilik

planı yaptığ katı sizin paryı çekme zaın geldiğn
ortada hiçbir şey kalı1n riski alıns. Bunw1 nedeni 401 (k)
ve Süper Emeklilik gibi planrı piyasa koşularınd etkilen-
meleridir. Diğer bir deyişl, bir gün hesabınzd bir milyon
dolar varken ertesi gün borsanı tepetaklak alıns yüzünden
hesap bakiyesi yarı da inebilir, tamamen silinebilir de.
Ömür boyu gelir garantisi çoktan tarihe karışmt ... Bunun
ne anlama geldiğn bilen kaç kiş olduğn çok merak ediyo-
runı.

Bir anlmı, insalrı 65 yaşınd emekli olup Katılm

Belirli Eınekli planı bağlı olarak yaşın başlmrı,
derken 75 yaşınd sıfr tüketmeleri olabilir. Sonra ne mi ya-
parlar? Özgeçmişlrn tozlu raflardan çıkarp iş aramak üzere
yollara dökülürler.
Peki ya devletin Katılm Belirli planı ne demeli? Başk
yerleri bilmem, ama Amerika Birleşk Devletleri'nde Sosyal
Güvenlik sisteminin_2032, Sağlık hizmetlerinin de 2005 yı ­
lında, nüfus patlmsı kuşağın üyelerinin tam da gerek duy-
dukları zaman iflas etmesi bekleniyor. Gelir anlmıd Sosyal
1
 Güvenlik sistenli hiçbir getiri sağlıny çok oldu. Bir de nü-
fus patlm~ı k~ğırun 77 ınilyo üyesinin ödediklerini geri
a.lı 1 ak istedklrıu, an1a alacak bir şey bulamdıkrn düş -
nün.
I 998 yıl:da Başkn
''Sosyal güvenliğ Clinto'ı
koru-
, un,, çağrıl ışe yarn 1 ışt . Ne var ki Deınokrat Senatör Er-
~est Hollings'in p~k.yerinde işaret etiğ gibi, "Sosyal Güven-
liğ korumanı en ıy yolu onu sömürn1emek elbette." On yıl ­
lar bo) unca federal hüküm et harcmlın karşıln 1 ak ama-
cı y la eınkli parlın "ödünç" almyı alışkn haline ge-
tirn1ş.
Politkacırn çoğu
Sosyal Güvenliğ emin ellerde sakla-
nacak aktif varlık olarak görn1ek yerine, harcanacak para ola-
rak görn1ektedir.

DEVLETE G"ÜVEN~Rİ SAYISI ÇOI~,

FAZLA.

Kitaplar yazn1mı, CASHFLOW gibi eğitc oyunlar

üretmemin nedeni Sanayi Çağı'nd çıkmş ve Bilgi Çağı'n
gir~ bulwnamız.
Beni kaygılndr bizim kuşağın ve bizden hemen son-
rakilerin Sanayi Çağı'yl Bilgi Çağı arsındki farklı
baş etmeye hazır olması. Bu farklıdn birini yaratan
da emeklilik dönemine nasıl hazırlndğm. "Okula git, ken-
dine sağlm, güvenli bir iş bul" öğüd 1930'dan önce doğ­
muş kimseler için geçerliydi. Bugünse herkesin okula gitmesi
ve iyi bir iş nasıl bulunuru öğrenmsi gerek, ama aynı zaın­
da da yatırm yapmı öğrenmli, gelgelelim yatırmclk
okullarda öğretiln bir ders değil.
Sanayi Çağı'nd kalın takınlrd biri de insalrı
kendi sorunlaı çözınek için devlete bel bağlmrı. Günü-
 n1üzde kJrşı karşıy,l olduğnız sorunlar daha büyük, çünkü
kendi ınali sorumlkaız da devlete yüklemiş bulunuyo -
ruz.
2020 yılna gelindğ 275 ınilyo Aınerikald yakh
~ık 100 milyonunun devletten bir tür yardın almak zorunda
o l n1ası bekleniyor. Bunları arsınd devlet ıneurb, emek -
li subaylar, postacılr, öğrctınle, ayrıc Sosyal Güvenlik ve
Sağlık hizn1eti bekleyen cn1el<liler. Böyle bir beklentide haklı ­
lık payı var, çünkü verilen vaatlere dayanarak yatırm yapmak-
talar. Ne yazık ki yılard çok fazla sözler verildi, şimd de bu-
nun fatursı ödeniyor.
O sözlerin yerine getirlcğn sanmam . Eğer Aı1crik an
Devleti verdiğ vaatleri yerine getirmek üzere vergileri yük-
seltmeye başlrs, çoğu kin1se, eğr yapabiliyorsa, vergilerin
dahJ düşk olduğ ülkelere kaçctır . Bilgi Çağ;ı'nd "off-
shore" terinü arnk vergi cenneti anlmı yitirip "siber uzayn
anlmı gelecektir.

BürÜK BİR DEĞİŞM YOLDA

John F. Kennedfnin yılar önce yaptığ uyarı hanrlıyo ­

rum _da, "'Büyük bir değişm yolda,,., demişt .
I.şre, o değ~im kapımzd .
Bir de nüfus patlmsı ku~ağın kahini Bob l )yL1n'ı
~arkıs var : The Tımes They Are A-changinlJ, "Yon hcrer s ı art
S\vunming or you'll sink likt a stonc - Z:ına Dc ğ i . ~iyor Ya
yüzmeye başlrsın ya da ta~ gibi dibe çökersin . n
►

TATIRIMCI OLMADAN
YATIRIM YAPMA!(
J - fakı Bdirli plandan K:1tılm lklirli plana geçiş nede-
niyle dünya çapınd milyonlarc1 insan yetersiz y a tırm bilgi-
sine sahip olmafrın ra ğ men yatırm yapmak zorunda kalı ­
yor. Yaşmlrın mali risklerden uzak geçirmeye ç a lışan pek
çok kimse şimd geleceklerini, ihtyarlık günlerini, çalışn ya-
şamlrınd sonraı riske atmak zorunda. Büyük çoğunl­
ğu, emekli olına zamnı geldi ğ inde yatırmc mı yoksa ku-
marbaz mı olup olmadıkrn anlayacak.
Bugün borsa bütün dünyaı gündeminde. Borsayı bes-
leyen pek çok unsur var, bunlardan biri de y a tırmc olmaya
çabalayan yatırmc olmayanlar. Onları izledikleri mali yol
şuna benzer:

Bu insalrı büyük çoğunl "Ç" ve "S" kategorisinde

oldukarın doğalrı gerği güvenceye önem verirler. Dola-
yısla güvenceli bir işte çalışmk ister ya da güvence sağly~
meslekler edinmek isterler, kendi işlern kursalar da dentı­
min mutlaka kendilerinde olmasın önem verirler. Bugün bu-
lundukbn dilin1dcn ayrılp bir başksın, "Y" dilimine geç-
tnck isteınkr nedeni çalışm haytlrın son verdiklerin-
de ''güvence'' bubbilecckleri bir yere yerlşmk isterler. Bu~
nun nedeni Katıln Belirli emeklilik planrıd. Ne yazık ki
''Y" dilin1i güvence sağlm özeliğy bilinmez. Tam tersine
burada risk konuşr .
Nakit Akış Ölçüm Ç-eyrği'n sol tarfın ayırt edici
özeliğ güvence olduğna borsa da onları beklentisi doğ ­
rultusunda tepki verir. ~ağıdki sözleri sık duymanız da bun-
dan ileri gelir:

1. "Çeşitlndrm. olanlar çeşitlndrm

Sağlmcı kavra-
ın diline dolamıştr. Neden mi? Çünkü çeşitlndr ­
ıne stratejisi "kaybetmemek" için saptnmış bir yatı ­
rım stratejisidir, ancak kazanmak üzerine kurulma-
ınştr. Başrıl ya da zengin yatırmcl çeşitlndr ­
me yoluna gitmezler. Onlar çablrın odaklnır .

Belki de dünyaı en büyük yatırmcs olan Warren

Buffett, bakın çeşitlndrm hakınd ne söylüyor:
'Benimsdğz strateji standart çeşitlndrm ku-
ralın aykır. Dolayıs uzmanlrı çoğu bu stra-
tejinin muhafazakar yatırmcln izledğn daha
riskli olduğn söylüyorlar. Buna katılmyoruz . Port-
föy yoğunlaştırm politkasın hem oğabileckd ris-
ki azltcğın hem de yatırmcn satın almadan
önce bekldiğ ekonomik değrl ağlıb olarak ara-
?ığ rahtlığ ve iş yapma koşuların sağlycın
ınarz."

Başk sözcüklerle yenilemek gerekirse Warren

B~ett'e göre çeşitlndrmy gitmek yeri~e portföy
yogunlaşmsı ya da birkaç yatırm odaklanmak çok
6

l.·LıhJ iyi bir ~tratcji . Çc~itk·ndrıy karşıl , )trıld ­

gınd~ y og tuıLşn. kişn tfah ~ ı akıl olmasın, dü -
~üncclerini ve h ~ ırcktin daha yoğun dcntiı1 al -
nnd3 alnusı gerktinıc . Yazdığ ... nıak; inle vasat
bir y~ıncu inş \'C çıkşn riskli oldu ğ un düşn -
düğ için oynak.lı"t kaçındğ söyleyen Buffctt,
" ·Bın1 ~1 karşıl ~
gerçek vatınmc •
oynaklığ ♦ ~
kucak
J.Çll"," di ror.

Kanmla birlikte ınali sıkntd~ kurtulup ınali özgür-

lüğm üze ka,-uşn1 sürecinde çeşiclndr1y gitınc ­
di.k. Bütün dik.atnız yatırn1bz verdik .

' İtibarlı
4
, hisseler." Güvence 1eraklısn yatırncl ıt-
bJrlı şirketln hisselerine yönelirler. Çünkü güvenli
o l dukb rıu düşnrle. Şirket sağln1 olabilir, anı
borsada işler farklıd.

3. ··,Yannm Ortaklığ Fonu." Yaurıclk hakınd çok az

bilgi sahibi olan kimseler parbın kendilerinden da-
ha iyi kulanır wnuduyla bir ton yöneticisine tes-
lim ermeyi yeğlr. Profesyonel yatırnc olnıay
düşnmeylr için akılc bir yoldur bu. Ne var ki
yannm tonları daha az riskli olduğ anl1ı gel-
mez. Doğrusn isterseniz borsa tepetaklak oldu-
ğunda benim ''Yanrrm Ortaklığ Sonu" deiğm,
1610 yılnda yaşn Lale furyasındki, 1620'de Gü-
ney Denizi Balonu'ndaki ve 1990 yılnda taıuk oldu-
ğumz Çöp Tahvili şokuna benzer bir facia yaşbi­
liriz.

Bugün piyasalarda doğası gerği sağln1cı olan, an1a de-

giş e n ekonomi nedeniyle NAKİT AKIŞ Ölçüm Çcyreği'n

b
 sol ylrundJ.,11, güvenceye pek yer ,-crıney sağ geçme ye zor-
Lına rnil ~T > nfarcı kimse ,-~u . Beni kaygılndr:.1 bu . Çoğu
kimse emeklilik planbıu n güvende olduğı inaıyor , oysa
hiç de ö ~-k değil . Egcr bir kriz ya d:.1 büyük bir bunalım yaş ­
rnrs ,t, hepsi emeklilik par a larınd alcık. Çünkü onbrı
emeklilik pbnlan anne ve balrınki kadar sağbı1 değil.

BÜYÜK EKO N O.MİK KARGŞ KAPIDA

Dekor bü~iik ekonomik kar gaş ayı sahnele_mck iizere ku-

rulu Böyk k argşl c.~ki çağın bitşn yeni çağın gelişn
habcr(isidi r. Her cağın , ... sonunda kimi insanbr ilerlerken kimi-
!eri geçmiş değrl sanl ırb . 1'1ali güvencelerinin sorwnlu-
lugunu bü~ük bir şir ket ya da devlete yükleyenlerin ileriki
~,Uarda epe~· zorluk çekeceklerini söylemeliyim. Çünkü bun-
Llr Bilgi Ç 1 gı 'na degil Sanayi Çağı'n ait fikirler.
Kimsenin kristal küresi yok. Yatın yaınlru çoğuna
abone~'im . Her biri farklı bir şey söylüyor. Bazıs yakın gele-
ceğin parlak göründğ söylerken, kimi de borsa krizinin
,·c büyük bw1a.lın kapıd olduğna söz ediyor. Duruma
nesnel açıd n bakmak için her iki görüşe de kulak veririm,
çünk.-ü ikisinin de haklı tarflı var. Yok, falcık filan yapmı ­
yorum, gelcği öngörmeye de çalışn1yoru; beniı1 yaptı ­
gım hem 'T' hen1 de "Y" ölçün1 çeyreklerinde bilgi toplan1ak
,·e olacaklara hazırlk olınak. Hazır olanlar ekonıi ne yön-
de se~Tederse se)Tetsin refaha erişl .
Tarihe bakarsak, 75 yaşın dek yaşn birinin bir ekono-
nıik bw1alın ve iki sert durgunluk dönen1i geçirdğn söyle-
yebiliriz. Annemle baban1 kendi paylrın düşen bunalı1 ya-
şadılr, fakat nüfus patlıns kuşağı bunu yaşn1dı. .. henüz
değil. Yanılyors, son bunalıd bu yana yaklşı 60 yı ­
lı geride bırakt .
 _ Günı _ nt.izd c kayg ılanz gereken, iş güvencesinin
ijr~sıc hır -~eyler var. Kanunca uzun dönemli mali güvence-
ınz ıçn de ka yg ı duymalı ve bw1un sorumlğn ne bir
.~irken.: ne de devlete bırakmlyz . Şirketl çalışnr
cınkJih döneıi e n artık sorumlu olmadıkrn ilan ettik-
Jcrindcn beri koşular deği ş ti . Katılm Belirli en1eklilik planı ­
na geçiş olduğna bu yana herkes kendi emkliğnd
kendi s oruınl. Dolayıs hepimizin uyanık yatırmcl oJ-
ınas, finans piyas a ların jniş ve çıkşlarnd haberdar olma-
sı gerekli. Bcniı tavsiyeın pa ranız sizin adınz yatırm yap-
sın diye başksın teslim eunek yerine yatırmc olmayı öğ­
rcnıiz . Eğer parnız y-anrım ortaklığ fonuna yatır ya da
bir yatırm uzmanı verirseniz, sonucu görmek için 65 yaşı­
na dek beklemek wrunda kalabilirsiniz. Berbat bir iş çıkar­
ınşlars, ömrünüzün sonuna dek çalışmy devam etmeniz
gerekebilir. Milyonlarca insan bu gerçekle karşı karşıy kala-
cak, çünkü ya yatırm yapmak için ya da yatırmclğ öğren ­
ınek için çok geç kaln1ış alacakla~.

RİSIC YÖNET_Ml3İ ÖĞIBNİ

Düşk
riskli yüksek getirili yatırml y apıl~bir. Tek y~~-
manız gereken nasıl yapcğınz öğrenmk. Hıç de m.r de_~il.
Bisiklete binmeyi öğrenmkt farksız . Baş~ngıçt duşebilr-
sınz,
. . ama b ı ·r su ··re sonra dii~memevi~ 1
öğremnc, yatırm
.
yap-
.. .. k kadar dog~al bir hareket oluverı .
ma k yo ld a yurume - an1
NAidT AIGŞ Ölçüm Çeyrği)n s~l ta~fınd yer a1 'ar
da h a ço k ma li r iskten kaçın kimselrdı.
. .
Riskten kaçn1ak ) e-
. .
. . . .. • •· . , eruzı salık verınm.
nne nski yonetmı ogrenm ·
- ı
IUSI(ALIN

Risk ;ılan kiınscr dünyaı dc ğ i~t.rlc . Risk almadan

zengin obn pek az insan görebilirsiniz. Birçoklaı haytın
risklerinden uza k durmak adıu devlete bağıml olmayı seçer-
ler. Bilgi Çağ ı 'nı e ş i ğ inde devlet baba olgusu son bulmştr .
Bunu hil yon ız . Devlet baba çok p;ıhaly mal oluyordu . Ne
yaz ık ki dünyJ çapındki milyonlarca insan ~'kendilerine tanı ­
nan haklar'' ve yap ın boyu ikramiyelere bağıml oldukarın ­
dan nuli açıdn nal topbrnak zorunda kalacaklar. Bilgi Çağı'
nı ge re ğ i herkes kendine yctındi ve büyfüne başlmıdr.
"Çok çalış ve kendine sağlm, güvenceli bir iş bul" fikri
SanJyi Çağ ın ' dan kalma . Artık o çığda yaşmıoruz . Zaman
de ğ i şiyo r . O ysa insanlar fikirlerini aynı hızla dcğiştrn1emk
direti yor. Hala kendilerinin bir ~eyi hak ettiklerini düşinyor ­
Lır . "Y" diliminin kendilerini ilgcndğ inaıyorl .
Devlet banı, )İrkct ailesinin, sendikaı ya da ailelerinin
emeklilik günlerinde kendilerine bakmsın bekliyorlar. Keşk
haklı olsalar. O zaman daha fazla okumalrın gerek kalmaz.
Beni NAKiT AKIŞ Ölçüm Çeyrği kitabın yazın iten,
yatırmc olmarı gerktiğn anlayanlara ışk tuınak. Öl-
çüm Ç,Cyreği'n sol tarfınd sağ tarafa geçınck isteyen,
ama nereden ba~lyckJnı bilemeyenlere yardımc olmak.
Doğru beceri ve kararhhk sayesinde bu geçiş herkes yapabi-
lir.
Eğer mali özgürlğne çoktan kavu.~tysnız, size tek
diyecğm, "Tebrikler." Lütfen başklrın da sizin yolunuz-
dan gitmelerine yardımc olun, yol göstcriln1eyc gerek duyu-
yorlarsa, bunu onlardan esirgemeyin. Kılavuzk edin, ama
bırakn kendi yoların kendileri bubamlar, çünkü mali özgür-
lüğe giden pek çok yol var.
Karmız ne olursa olsun, jtınu lütfen aklımzdn çıkar ­
ma ym : Mali özgürlük bedava olabilir, ama unız değilr . Öz-
 güdğn bir bcJcli vardı, baıu soranız buna de ğ er. Püf
; 10 rasık şu ki mali özgürlük ne para gerektirir ne de iyi bir ög-
rciın. Hen1 riskli olınas da gerekmez. Mali özgürlği.'m be-
deli hayallerle, istekle ve yol boyunca karşıbcğnz engelle-
ri aşm yetnğil ölçülür. Peki bu bedeli ödemeye hazır mı -
sınz. >

Zengin baba bu bedeli ödemişt, babamsa ödemeye ya-

naşmdı. Onun ödeiğ bamşk bir bedeldi.

"I)) Ölçüm Çeyrği Testi

İşyeri sahibi misiniz?

Eğer bu soruya "evet'' diye yanıt veri-

yorsanız, aşğıdki soruyu da yanıtl ­
yın:

İşyerinızd en az bir yıl uzak kaboili -

yor musunuz, bunu yap;biliyorsan~z~
geri geldiğnız daha karlı, d~ha _ı~
yönetilen bir şirket olduğn gorebıli -
yor mustınz~

O Evet O Hayır
 -7

ÜÇÜNCÜ KONU

Güvmceı,I Nebm
ÖZ5iirlü5e Ye5 Tutarl~r?
Hem babam hem de zengin baba, yiU(sek okulda okuyup
diploma alınm salık vernüşti . Aralındki görüş ayrılğ
okul sonraıd neler yapcğıml ilgili verdikleri öğütlerdi.
Yükscöğrniml babam, "Okula git, iyi notlar al, sonra
da sağlın, !,>Üvenceli bir iş bul," derdi.
Babmın önerdiğ Ölçüm Çeyrği'n sol tarfınd aşğı ­
daki gibi bir yoldu :
OKUL

T\i
 Okumaış,
ama zengin babaysa Ölçüm Çeyrği'n sağ
taratina odaklmnı öğütlyordu . "Okula git, iyi notlar al,
sonra da kendi şin kur."

OKUL

Farklı öğütler vermelerinin nedeni, birinin iş güvencesine

öncı vermesi, ötekininse ınali özgürlğ göklere çıkarmsy ­
dı.

NEDEN İŞ GÜVENCSİ ARARLAR?

kimsenin iş güvencesi armsıun

Çoğu nedeni evde ve
okulda kendilerine öğretiln bu olınasdr .
Milyonbrca insan kuların küpe olan bu öğüdn izin-
den giderler. Çoğuınza daha küçük yaşt mali f,>i.ivcnce değil
iş güvencesi kavrın aşılnr . Buna ek olarak hem evde hem
okulda para konusunda bize pek az şey öğretildn, iş gü-
vencesi fikrine sımk sarılmzdn daha doğal ne olabilid
NAKİT AKIŞ Ölçüm Çeyrği'nc bakrsnız, sol tarfın
iş güvencesiyle, sağ tarfıns özgürlükle hareket etiğn gö-
rürsünüz.
 - /~
gürlük

Güvenlik
~

BORÇ TUZAĞIN DÜŞMEK

Nüfusun ''Üzde
.1
doksanıu
so1tara fta ça lı şmasın 1 nede-
ni okulda öğrendikl . Okulu bitirdikten kısa bir süre son-
ra da borca girerler. Bu öyle derin bir borçtur ki faturlım
karşılm adın iş ya da meslek güvencelerine daha da sık
sarıl .
U niversiteden diplomarıy birlikte öğrenim kredisi
borcuyla mezun olan nice genç taruın1. Borç n1iktarlı
50.000 ile 150.000 dolar arsınd olduğn görünce bunalı­
ma girerler. Öğreni1 giderlerini an - balrı karşılns, o
zaın da onlar yılarc borç ödemek zorunda kalır.
Geçenlerde okudğın bir makalede An1erikalı ço-
ğun daha öğrencilk yılarnd kredi kartı salli?i oldukarı
ve ön1ürlerinin sonuna dek borç içinde yüzeceklen yazıordu .
Bunun nedeni Sanayi Çağı'nd ünlenen bir senaryoda yer al-
malrıd.
ır

SENARYO GERĞİ OYNAMAI(

Ortalan1a okun1ş kin1selerin yaşntıs bakarsak, şöyle

bir mali senaryo oynadıklr görürüz:
Çocuk okula gider, n1ezun olur, bir iş bulur ve çok geç-
meden harcayacak parsı olur. Genç yetişkn artık kendine bir
daire kiralayabilir, evine televizyon, yeni eşyalr, kendine yeni
giysiler ve elbette araba alabilir. Gün gelir bu yetişkn kimse
özel biriyle tanışr; birbirlerine aşık olurlar, derken evlenirler.
Çift gelirli bir hanede yaşm bir süreliğn daha kolay gider,
tek bir kira ödeınktirl, kenara birkaç dolar koyar, bütün
gençlerin hayallerini sülediğ gibi kendi evlerinin sahibi ol-
ma y ı plan1ktdır . Gün gelir o evi bulurlar, tasarruf he-
saplrınd biriktirdikleri paryı çekerek evin peşinatı yatır ­
lar, ipotek borcu altın girerler. Eh, yeni eve yeni eşya gerekir,
arıl a r da tılsm sözcüklerle reklam yaparak "Hiç peşinatsız
vadeli mobilya" diyen mobilya mağzsın girerler.
Her şey harikdı, yeni evlerini, yeni arblın, yeni eş ­
yalaruu ve yeni oyuncaklrı arkdşlın göstermek üzere
bir parti verirler. Bundan sonra ömürlerinin sonuna dek borç
içinde yaşcklrdı. Derken ilk çocukları doğar.
İyi öğreniıl, çalışkn bu sıradn çift her sabah çocukla-
rın yuvaya bıraktn sonra başlrın işlernd kaldırmn ­
casın çalıştkr şirketn yolunu tutarlar. İş güvencesi onlar
için daha da önem kaznmıştr, çünkü iflas bayrğın çekmele-
rine üç ay bile kalınmştr. Böylelerinin, "İşten ayrılm kal-
dıran1m . Ödeyecek faturlım var," dediklerini sık duyarız .

BAŞRI TUZAĞI

Zengin baınd bu kadar çok şey öğrenbilm bir

nedeni de bana öğretmy ayırck boş zan1ı olınasyd. Ba-
111
7
ŞJ rıs I yti~sc ~dik\·~ ~1~·111 parsı bcn1 de bo~ za rnaı Jrt ı yo rdu .
İ ~ krin ıy gırn1c~ 1~1~1 Jaha çok çalışn1s gerek yoktu. Ş ir ­
ketin b.1~111~1 getırd~ genel ınüdr sistcrni gcli~tinnck~ işler
)'iınreck daha çok clenıa bulınak için oradyı. Yatınrl
b.ışarJ olursa., ka z andı ğ ın yeniden yatırn yapn 1ak iı zcr kuJ -
bnır, k~1 za ncıa kazanç katrdı. Böy lece kendine c.bha çok za -
nun a y ırabild . O ğ lu ve bcniıle birlikte geçirdğ saatlerde
bi z(' işn ve yanrıml anltırd. OkuldJ öğrcndiıze
daha çok daha fazla ~ey öğretid bi ze . Ölçünı Çıeyrğin sa ğ
raratinda ye r alan "I" ve "Y" dilıncr çok çalışnk işte
büyk bir şeydi r .
Yü~ek öğ r e niıl bab:un d:ı çok çalışrd, ~una o Ölçüm
Çcreği ni sol tarfınd kürek çekerdi . Çok çalışp terfi ct-
ınek, daha çok sonunluluk üstlenık çocukların zanı ayı ­
ra1nsı b aş lıca nedeniydi . Sabah yedide evden çıktğ ve
ak şa n1 da bi z ya ta ğa girdikten sonra geldiğ için onu çok sey-
rek gi>rlirdük. Ölçün, Çeyrğin sol tarfınd yer alnrı
: 1lınya z 1s da budur.

..,
l~TUZAGI

lçünıÖ Çeyrğin sağ tarfınd başrı

para hakınd bil-
~
gi gerektirir bwıa
L- , da "mali zeka" denir. Zengin babaya göre,
uMali zeka ne kadar para kazndığl değil ne kadar para tu-
tabildğn, arnıp nasıl işletğn ve parnı kaç kuşa boyun-
ca yeterli lacğıyo ilgilidir." . A

Ölçün1 Çeyrğin sağ tarfınd başrı ınali zekayı gerek-

tirir. 'Icnıl nıali zekadan yoksun olanlar sağ tarafta kolay ko-
lay barınzl.
Zengin baba hem paryı hem de ça½ş~n yanıd el~nıa ­
lan yönetıd ustaydı. Para bulmak, az ~ayı işıylek şırkca-
nı . yönetı1k, nıaliye t1 en. d u~
.. ük. t u tınak , karı u,ilrceJtmek onun
Y \..U'-J

J
- ı
sünnnluh.t~\l~\ \u N.ddt :\kt~, ()1,ı \, ' ~ ' ı q \ l' ı,n ~,,g tı\l' . ıt
,fa b,,~~,n~~~\ \lb~m,,k.. i,·ü, \,u ~\ ' t\'",·"h' t\' ~.,1"\' ,lı\ ı . ıl , µ, , ıt'l d ı·
Evini1 ,\kd f ,-~" \uh '-- "
lll ; ,h.'~il ,,,\~il' hi,· , -. wlıkt \'
ır , p,t ~ t\ · rp.tl\ı
b ..ın~\ !J<'Stt'tx'n ,k -ı . r,~i , h.,t,.\,, h Hrnı hi·,.t~ k ı ,ıtl. u , s ı d.ı
k,)l~w ()ll\Hl~l\l, ,w ,k \_ı~., ~dik.'1.''.\ ,~,,, lı . \ lH \ d., r.,kunlı ,kı
m .bltl\ ö~n:t ın i~t. tn~ : ml , \tı
,,h ,~·tmrd, usta , ) l\rn s ı o~hıda
b;H, .., z~H,;.,n ~ ,vırm. ~ıt, ..
ı ~.,~l\\~Wd\l . İ~t , 1'.i l wn·ri
'- ..
ık · i n i ('\' h;,y;, ı.:

tm~1 d . , .- ~ ,~trd ı .
Yüks<'kögrcniml i h ~ ,b \, ın~., , , ,h~tı p. , i~irnk uc pn l'ay ı ıt ~ de'
ckn, ml.u · ı ~i )nc t1,H.·di . kendi~, ,>yk .'- ,ll\\t\ lt , n bn~k.L Hy~,kı
Eğitı m ltlk~,rn oLu-:lk cnu·indr birk.,\· tnilynnlnk büt\'C ve mc
nn1rl ~lr , ~ ; ,rdı. Ne.· , ~ ır ki p ,H\ \y t hnl.m kendisi dr~ildi. () para ,
\'<.'rg, mü kdlc fl crinin p ;U":l ~t r\h , ()l\llt\ gôr{'Vt \k heps ini harca
nukt;ln h., ş k, bir ~ey <.kµi ldi . l Lln -. ,m.\ ı .."~', d r \'kt'tl'fl t' t'll~~i y ıl
; lb c ,ğ ı m : , ; , ş ;\ 1.; ,hrdı.
Hô~·k'\.'C her m :,li yıln soın., oğrud bu
p.u· : ,~ ı h;., rc ,mamn yt)lbnı ~u--.u\.h , hunun anlrıys iıb · son
raki yıln bütçesini h~tkh çık~,n için yt'llt ın c nuırla i~l· :11
nukn . Gülünç olan ne k;_\Lfar çok ıncmur i~c altrs~,, sorunlaı ­
nı o k ;ıt br büyın c ~iyd .
Küçükken hcın bamı heın de zengi n ba ~ 1yı gözler, bu
gözlcmkriın d oğ rultsmd ;\ ileride nasıl bir yaş am sirnıck is-•
tt~digi mi b<.·lirknıc~ ~c ç;. 1lışrdn .
h~1st..ılk ölçüsünde kirap okumaya me-
Okrnu.ş b~1ım
raklıyd ) t.,111 anbnuyla kitap kurduydu, gdcliın ruali ~,çı ­
dan ktu-t değil . Rakambn okwnasuu bilmedğn banka-
sıyla muh ~ ısebcin güveıu1k z.o onhtnn dcdi~i
nıda y dı ,
de bab~11111n evinin gelir kayn ğ ı ve büyük bir )"~ ltırm1 oldu-
ğuyd.
Aldığ akıl böyle olunca da baban1 y~ 1lnız.c çok çalı.ş . mak ­
Ia kaln1yıp tt·rfi etse zam J~,
daha çok borca girdi . Ne z:ıman
alır, her zan1b birlikte vergi dilimi de büyürdü. Yüksek vergi
ödeiğ için n1tıhasebciyl bankcıs ona daha büyük bir ev
sarın alıp faizlerini vergiden düşerk btu1tfan kurnılas
 söylerlerdi. ~~ha çok para ~zaı_d belki, ne var ki sonW1da
·iksek vcrgı odemekten de gırdğ borç batğınd da kurru-
iamzdı. Başrı eğris yükseldikçe daha çok çalışmk ve sev-
diklerine daha az zaman ayırmk zorunda kalmışt. Çok geç-
meden bütün çocukları yuvadan uçunca bile o hala faruralan-
nı ödeyebilmek için çalışyordu.
Alacğım yeni bir terfi ve zam daha bütün mali sorunla-
rım çözer diye düşnr. Oysa daha çok para kaznıc ay-
nı kısr döngü yeniden başlrdı. Borçlaı da, ödeiğj vergiler
de artdı .
Hem evde hem de işte çözümsüz kaldığn hissettikçe iş
güvencesine daha da çok sarıld . İşine olan duygusal bağlı
güçlendikçe ve faturlın ödeyecek maşın her ay aldıkç da
biz çocukların, "sağlm, güvenceli bir iş bulun," demesi sık­
laştı.
Babam kendini güvensiz hissettikçe güvenceye daha çok
önem verir olmuşr.

EN BÜYÜ!( İJd HARCAMANIZ

Babam mali hesap öı.etlrin okumayı bilmedğn ba-

şarıs artıkç kendini kaptırdğ para tuzağınd habersizdi.
Milyonlarca çalışkn başrıl kimsenin düştğ de bu tuzağın
aynıs.

Pek çok kimsenin mali sıknt çekmesinin nedeni daha çok

kazndıç iki harcama kalemlerinde birden artı~ olmasıdr .

1. Vergi
2. Borç faizi

Buna ek olarak Amerika'da devlet daha çok borç altın

girmeleri için onlara vergi indirimi sağlr.
 Zeno-in banı tarumldıg gı · bi
~~1.ati zekanı gostcrgc-
5 '--
si çok para kaznmı değil, bunun ne kadanru elinizde nu-
n ığun~ parıun sizin için ne kadar çok ç alı.şnğ ve sizden
sonraki kaç k-uşag ye recğid .~
Çok çalışrk ge'\irdigi ön1runun sonunda yük.sekogre -
nimh baban1m çocukların aktaracak pek bir şeyi yoktu ... ka-
ı.andklr \·ergi olarak devlet geri almış .

ÖZGÜRLÜK ARYIŞ

Ço ı.,:
ğu kimse öz.gürhık
'--
ve mutluluk pe.şind koşar. ~c var
k.i bunlann birçoğu "f" ve ..,y ,., dilnıer çalışmk üz.ere
cğitlme şlc rdi. Eğitmszlk, i~ guvence:sine şartlnmk ve
borçlanı lan miktarın sürekli artmsı nedeniyle mali özglirlük
lrayşnm olçum çeyrğin sol tarfınd yürütürler. ~e ya-
z. ık ki L•Ç"' ,·c '"'S~' dilimlerinde mali güvence ya da mali özgür-
lük pek az bulunur. Gerçek güvenceyle özgürlğn yeri ö1-
çun1 ÇC)Teğin sağ yanıdr.

ÖZGÜRLÜK ARYIŞND SÜREKLİ

İŞ DEĞİŞTRMK
. ..
N AKIT AKIŞ Olçüm Ç-e y reği'n yarlınd biri de
kişn yaşm şeklin izleme ya da gözleme olanğı sağlmı ­
dır. Pek çokları ömür boyu güvence ve özgürlük aryışn sür-
dürmelerine rağmen sonunda bir de bakarlar ki durmadan iş
değiştrmkn başk bir şey yapmışlr . İşte size bir örnek:
Liseden bir arkdşıml her beş ·yılda bir görüşz. Her
zaman yeni bir iş bulmanı heycanı yaşr. Düşlerin şir­
ketini buldğ i~indir bu heyecan. Şirket çok sever. İlginç iş­
ler yapıordu. 4ini sever, önemli bir görevdedir, maşı çok
 iyidir, çalışm arkdşlı harikdı, ek gelirlerinin üstüne yok-
tur, ilerleme şansı çok yüksektir. Aradan dört buçuk yıla yakın
zaman geçer, yeniden haberlşiz, artık canı tak etmişr .
ç~rığ şirket yozlaşmı, kouşmWjtır; çalışnr saygı
göstermemektedir; patronundan nefret eder; terfi zan1ı
çoktan gelmiş geçmiştr, ama henüz bu konuda herhangi bir
gelişm olmaıştr; maşın zam da yapılmştr; aldığ
aşm yetmez. Altı ay daha geçer, arkdşın1 yağı yerden bir
kez daha kesilir. Aradığ iş bulınşr çünkü ... yeniden ...
İşte onun gitğ yol kendi kuyrğn yakalamaya çalışn
bir köpeğind farklı değilr. Şöyle bir tablo çizer:

TM

Birinden diğern iş değiştrnl izledğ yoldur bu.

Arkadşın1 bugüne dek refah içine yaşdı, ne_d~ olsa uyanık,
çekici ve sempatik biri. Ama geçen ılary bır~te o da yaş­
landı gençken kabul edilğ işler rtıka kendinden gençler
a1ın;or. Tasarruf hesabınd birkaç bin doları v_ar, fakat_e:~:;
lilik i in hi bir hazırlğ ipotek taksıle _ ~ın ?d b yok, aylık
ç ç hiçbır . . zaman onun lanı ayacak~ ustelik
evin mülküyse daha
.. • nim oi- °
ödeyecek nafklrı ve çoc~arı için karşıl~\g:iz, bü-
derleri var. Ilk karısyl bırlikte yaşn kuç g
yük oğluysa on dört yaşınd.

•
 "Kaygılnck bir şey yok. Hala gencim. Zamnı var,,
derdi hep. '
Acaba hala aynı sözleri dile getirebiliyor mu?
Bana soranız, bir an önce "İ ya da "Y" dilimine geç-
mek için ciddi bir çaba göstermesi gerek. Yepyeni bir durş ve
yepyeni bir öğrenm sürecine girmeli. Aksi takdirde piyango-
dan para kaznmdığ ya da evlenecek zengin bir kadın bulma-
dığ sürece ömrünün sonuna dek çalışmy mahkum olacak.

J(ENDİ İŞNE BAICMAIC

Sık izlenen bir başk yolsa, "Ç"lerin "S" olmasıdr. Şirket ­

lerin büyük oranda küçülmeye gitğ bir dönemde çoğu kim-
se mesajı alıp çalıştkr dev şirketldn ayrılk kendi işle­
rini kurma yolunu seçiyorlar. "Ev ofisi" işlernd büyük bir
patlama söz konusu. Kendi işn kurmaya, kendi kendilerinin
patronu olınay karar verenlerin sayı hiç de az değil.
Onları ıneslk yaşmlrın çizdğ tablo şöyle:
L. C t

TM

l
 Sanırm bu tabloyu çizenlerin sayı çoğunlkta . "S'' ol-
nuk çok olunı sonuçlar da doğurabil , çok riskli de olabilir.
KJmmc1 'lS" eı~ . zor dilimlerden biridir. B~arıszlk oranı
epey yüksektir. üstelik b~artlı olmak fiyaskoya uğramktn
daha kötü bile olabilir. Çünkü "S" olarak başrılysn , öteki
dilimlerde yer alanlara göre daha çok ve de daha uzw1 süre ça-
lışyorsw1 demektir. Başrın sürmesi çok ça.lışmn süresiy-
le doğru oranlı seyreder.
HS" dilimindekilerin çok çalışmr kendilerini ,ehem us-
ta hem çırak , ' görn1elerinden ileri gelir. Büyük bir şirket bir-
çok yöneticinin ve işçn yerine getirdğ görevlerin hepsini
yapmaktan onlar sorumludur. "S" diliminde yer alan biri tele-
fonlara bakar, faturlı öder, satış an1çlı telefonlar eder, kü-
çük bir bütçeyle reklam vermeye çalışr, müşteril görüş,
eleman alır, eleman işten çıkar, işe gelmeyen elmanrı ye-
rini doldurur, vergi meurlaıy görüş, maliye müfet~le-
riyle ceblşir, vs., vs.
Kendi işm kuracğım diyen birini her duyğma yü-
zümü burştm, onlara başrıl dilerken için1 kaygıl
dolar. Kendi işn kurmak adın bütün birikimlerini ya da dost
ve akrblınd ödünç aldıkr paryı kullanan nice "Ç"
görmüşı1d. Aşağı yukarı üç yılk didinme ve sık çalışm­
dan sonra şirket kaptırl; ellerinde ödenecek borçlardan
başk bir şey kalmıştr.
Amerika' da kurulan her 1Oşirketn 9'u beş yıl içinde ka-
pan1ktdır. Geriye kalanlar arsınd her lO'dan dokuzunun
da bir sonraki beş yıl içinde kapndığ bilinir. Daha açık bir
genelleme yaparsak, küçük işletmrn yüzde doksan dokuzu
on yıl içinde iflas bayrğın çekmektedir.
Bana göre ilk beş yıl içindeki iflasın nedeni deneyimsiz ol-
mak ve sermaye sahibi olmaktır. Ayakta kalıun da ikinci
beş yıl içinde batıns nedeniyse sermaye sahibi olmamak
yerine enerjinin kalmn1sıdr. Uzun, yoğun çalışm saatleri
 ◄

ki~iyi tüketir. HS" dilimindekilerin birçoğu bitaparlar. Yüksek

ö ğ reniml proksyondkrin sık firma değiştrn1cl ya da
yepyeni bir şey denemeye kalmrın veya ölmelerinin nc-
_dcni bundan kaynbır. Doktorlarla avukatlar arsınd orta-
bnu ömrün daha düşle olınasi da aynı nedene bağlı olabilir.
Sağbm kalıny başrmı kiınselr her sabah yatklrın ­
dan kalıp işe gianc ve yorgunluktan bitap düşeck. hale gele-
ne dek çalışm fikrine alışm olmaır. Dahsı sanki başk
şey bilnıez gibiler.
Bir arkdşımn annesiyle bası sayesinde hatırldm . 45
yıl boyunca bir caddenin köşesind içki dük.anlrım işletyor ­
br. O bölgedeki suç oranı artınc kapı ve pencerelerine demir
parınkl takın zorunda kaldır. Su gibi para kaznıp ka-
zandıklr bankaya yaanyorlar. Arada onları görn1eye gide-
rim . Çok talı insanlar, an1a kendilerini hapsettiklerini görünce
üzi.üürüm. Sabhın onundan ertesi gün gece yarısnd sonra
ikiye dek zamnlrı demir parn1klı ardın geçiyor.
Aklın kullanan "S" dilimindekilerin çoğu kazanç eğris
doruğa çıktğnda, henüz enerjileri tükenmeden şirketln
enerjisi ve parsı olan birine satma yolunu seçerler. Biraz tatil
yapar sonra da yeni bir iş kurarlar. Kendi işlern yapın ba-
yılr., bundan mutlu olurlar. Aına bu işten ne zaman çıkac ­
ların bilmeleri gerekir.

ÇOCUiaARINIZA VERBİLCĞNZ
EN l(ÖTÜ ÖĞÜI'
1
1
1
1
,ı
1930 yılnda önce doğmuşsaz, "Okula git, iyi notlar
al, sağln1 ve güvenceli bir iş bul," öğüdne uymanız gerekir-
1

di. Fakat 1930 sonraıd doğanlr için kötü bir öğütr bu.
Neden nlir
Bunun yanı 1. Vergiler; 2. Borç'rur.
 Gdirini "Ç" diliminde kaznlrı . . .
( . , .. .. .. d 1
ç ı 6 r ı ı g r e v kaçama-
g rı yoktur. 1unumuz e Aınerika'd e k·
me çı o1marun anlmı
Jcvktlc 50/ 50 orta k olmaktır . Buysa de 1· · k. . .
•• · ' L v etm eme çın elın
daha maşı geçmeden once kazncı y .
. arısm peşın alma-
sı deme krı.

Daha da borçlansı diye devlctı 'ı e k . ..

.. . .. .. .. me çı 1ere vergı ın -
dırm sağldı da goz onwıde bulundurulurs r . ..
.d "Ç" d'li . a, ma 1 ozgur-
Jüğc gı en_~o1 ı mındekilr, hatta "S" dilimindekile-
rin çoğu ıçn tam anlmıy kapnmıştr. Muhasebecilerin
"Ç" diliminde ellerine geçen geliri artan m~terilerine daha
büyük ev ~lıras, ~a~a -~~yük vergi_indiriminden yararlana-
caklrın soyledıkr_n bılrm . NAICTT AKIŞ Ölçüm Çeyre-
ği'n sol tarfındkile bu çok anlmı gelse de sağ tarafta-
kiler böyle bir öğüde kulak asmycklrdı .

EN ÇOIC VERGİY ICİM ÖDER?

Zenginlerin ödeiğ gelir vergisi çok azdır. Çünkü emek-

çi olarak para kazanmazlar. Çok ~nginler vergiden yasal ola-
rak kaçınm en iyi yolunun "I" ve "Y" dilimlerinde gelir
elde etmek olduğn bilirler.
"Ç" diliminde para kazananlara sunulan tek vergi kaça-
mağı daha büyük bir ev satın alıp daha çok borca girmektir.
NAKJT AKIŞ Ölçüm Çeyrği'n sağ tarfındys, bu yol
hiç de akılc görülmez. Sağdki dilimlerde yer alanlar açısn­
dan bunun anlmı, "bana l dolar borç ver, sana 0,5 dolar ge-
ri vereyim" demekle eşanlmıdr.

VERGİL ADİL DEĞİL

Amerika'da yagın . eyışd · vardır,

bır ""'ver
r. gi ödememek

Amerikalıy yakışmz," derler.

 Böyle diyen Amerikalı kendi tarihlerini untm uşa lx.--n-
ziyorlar. Aınerika vergileri protesto etmek amcı)'l kurulmu1-
tu. Demek ki 1773 yılndaki ünlü Baston Çay Partisi unutuJ -
ınuş . Amcrika'daki kolonilerini İngilter ağır vergiler~""n
kurtaran İç Savş ' a yol açan ayaklanmadan söz ediyorum.
A y aklnmı ardın Shay İsyanı b aşgösterd i . ·viskJ
İs ya nı , Patates Kızartms İsyanı . Ve Amerika Bir leşik De\~ct-
leri tarihinde yaşn pek çok savş .
Amerikalı ilgisi olmayan iki ünlü ayaklanma dalız
vardı, ama onlar da halkın vergilendirilmeye kar şı clireni~in
sim gclcri ydi .
Wilaın Tell'in öyküsü de vergilere karşı olmakla ilgilidiL
O ğ lw1un başın ye diğ okun nedeni de budur. Vergiler yü-
zünden öfkeliydi, bundan ötürü oğlun yaşmın riske et-
m ı ş tı.
Bir de Bayan Godiva vardı. Yaşdığ şehird vergi oranfa-
rın düşrlmesin talep etmiş . İktidar yetkilileri sokaklar-
da çırlpak dolaşmsı kaydıl vergileri indireceklerini söy-
Ien1i.şlrd . Bayan Godiva onları hiç beklemedikleri bir cc-'Sa-
ret göstererek bunu yerine getirmş .

~I\ ok Vergi Avantjı

Birkaç Vergi Avantaj

lı.- ı