2017 Anayasa değişikliklerine ve

Cumhurbaşkanlığı Sistemine göre

Taşkıner YALMAN hazırlanmıştır.
 Facebook: Taşkıner Yalman

İnstagram: taskiner_yalman

ANKARA
Taşkıner YALMAN
ÖSYM KPSS Genel Kültür Kısmında vatandaşlıktan toplam 9 soru sormaktadır. 3 soru Temel Hukuk
Kavramlarından, 3 soru Anayasa Hukukundan ve 3 soru da İdare Hukukundan gelmektedir. Bu içerik ise
açıkça hukuk bilgisinin ölçüldüğü sorulardan oluşmaktadır.

Dersi örgün veya uzaktan eğimden dinliyorsanız ya da okuyarak çalışıyorsanız, o günlük dinlenilen ya da
okunulan (yani ilk kez öğrenilen ders kısımları) kısımları derste veya çalışmada öğrenip ezberlemek
öncelikli tercihiniz olmamalıdır. Zaten soyut bir ders olan vatandaşlık ilgili derste veya çalışmada o kısmın
tamamıyla öğrenilebileceği veya ezberlenebileceği bir ders değildir. Dersi dinlerken veya kendi kendinize
çalışırken o günlük çalışmaya odaklanmayın o anlık çalışmaya odaklanın ve o anlık çalışmayı anlamaya
ve anlamlandırmaya çalışın. Zaten dersi tekrar ederken bu parçalı öğrenmeleri birleştirip bütün haline
getireceksiniz.

İlk tekrarda ilk öğrenmenin üzerinden fazla bir süreç geçmeden yapılmalıdır. Yakın zamanlı derste veya
ilk çalışmada öğrenilen bilgilerin unutulmadan kalıcı bilgi haline gelmesinde büyük öneme sahiptir. Ayrıca
bu yapacağımız tekrar bir defaya mahsus direk ezber yapma şeklinde olacaktır. Tercihinize göre konu
konu ya da dilerseniz sayfa sayfa ezber şeklinde tekrar yapmalısınız. Bu şekilde ilk kez öğrendiğimiz
bilgilerin, kalıcı hafızamıza yerleşmeleri için bu bilgilerin zihnimizdeki yerlerini oluşturacağız. Kısım kısım
yapacağımız ezberi tamamladıktan sonra bu yeni öğrendiğimiz ve ezberlediğimiz kısımları baştan sona
sadece bir kere okuyacağız.

İlk tekrar bittikten sonra ilk öğrenilen ve ilk tekrarı yapılan kısımlara ilişin bol miktarda soru çözülmelidir.
(Günlük 50 ile 100 arası) Bu ilk soru çözümünüzde ilgili soruların niteliğine göre çok sayıda yanlışınız
çıkabilir. Bu motivasyonumuzu düşürmemelidir. Çünkü her yeni tekrar ve soru çözümünde doğru sayınızın
giderek arttığını göreceksiniz.

Haftalık olarak önceki öğrenilen konuların kısım kısım tekrarı önem arz eder. Ancak artık ezber şeklinde
tekrar ihtiyacınız yoktur. İlk öğrenme sonrasındaki tekrarları okuyarak yapabilirsiniz. Okuyarak tekrar
sonrasında hemen yine tekrar konularına ilişkin sorular çözülmelidir. (Haftalık 100-200 arası) Bir önceki
maddede belirttiğimiz gibi tekrar edip soru çözme çalışmalarını disiplinli şekilde yaptıkça doğru sayılarız
giderek artacaktır.

Dersi dinleme veya öğrenmeyi tüm ders için tamamladığınızda artık haftalık belli gün ve saatleri okumaya
dayalı kısım kısım tekrara ve genel soru çözümüne ayırmalısınız. Genel soru çözümlerinde hatalı
çözdüğünüz sorulara ilişkin konulara da genel tekrar içerinde muhakkak bakmalı ve hatalı bilginizi
düzeltmeli ve eksik bilginizi tamamlamalısınız.

Genel Kültür kısmına ilişkin olarak KPSS’de 6 soru çıkmaktadır. Bu bilgilerle ilgili paylaşımlara ara ara
bakmak fayda sağlayacaktır. KPSS’ye son 2 ay kala ise yoğun şekilde bu bilgileri gözden geçirmek faydalı
olacaktır. Genel Kültür bilgilerinden oluşan içeriklere instagram: taskiner_yalman hesabından
ulaşabilirsiniz.
Taşkıner Yalman
1.üNiTE: TEMEL HUKUK KAVRAMLARI
1982 Anayasası’nda Belirtilen Devlet
Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar
Hukuk Kurallarının Yaptırımları 1 Nitelikleri

Hukuk Türleri
Demokratik Devlet
Laik Devlet
18
Hukuk Kurallarının Temel Nitelikleri
Hukuk Kurallarının Çeşitleri
2 Sosyal Devlet

Hukuk Devleti
Hukukun Temel Görevleri
Anayasa Ve Siyasi İktidar
Anayasa Türleri 19
Hukukta Yorum Türleri
Hukukun Kaynakları 3 Türk Anayasa Tarihi
Normlar Hiyerarşisi I.Meşrutiyetin İlanı (Kanunu Esasi)
II.Meşrutiyetin İlanı
20
Boşluk Türleri
Hukuk Dalları 4 1921 Anayasası
1924 Anayasası 21
Ceza Hukuku
Ceza Hukukuna Hakim Olan ilkeler 5 1982 Anayasası’na İlişkin Temel Özellikler 22
Suç

Ceza Hukuku Yaptırımları

2.üNiTE: 1982 ANAYASASI GİRİŞ
HÜKÜMLERİ VE TEMEK HAK VE
Vergi Hukuku
Vergi Hukukuna Hakim Olan İlkeler
Kamu Gelirleri
6 ÖDEVLER
Vergilerin Sınıflandırılması Başlangıç Kısmı
Medeni Hukuk
Medeni Hukuka Hakim Olan İlkeler
7 Genel Esaslar 23
Hak Kavramı
Hakkın Türleri Temel Hak ve Ödevler 25
Hakkın Kazanılması Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği
Hakkın Kazanılış Biçimleri
Hakkın Korunması 9 Temel Hak ve Hürriyetlerin
Temel Hak ve Hürriyetlerin
Kullanılmaması
Sınırlanması
Kötüye
26
Kişiler Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının
Durdurulması
Gerçek Kişiler
Hak Ehliyeti
Fiil Ehliyeti
10 Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti
Kişi Hürriyeti ve Güvenliği
Kanuni Hakim Güvencesi 27
Fiil Ehliyetleri Bakımından
Kişilerin Sınıflandırılması 11 Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar

Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi

Tüzel Kişiler 12
Kamulaştırma
Türk Vatandaşlığı 28
Seçme Seçilme ve Siyasi Faaliyette
Hısımlık
Kan Hısımlığı 13 Bulunma Hakları
Siyasi Partilerle İlgili Hükümler 29
Kayın (Sıhri Hısımlık) Hısımlığı
Yapay Hısımlık
Borçlar Hukuku 14
Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar
Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine
Başvurma Hakkı
30
Borçlar Hukukuna Hakim Olan İlkeler
Borçlar Hukukunda Sorumluluk ve
Sorumluluk Türleri
3.üNiTE: YASAMA
Borç İlişkisinin Unsurları
Borcun Kaynakları
Borcu Sona Erdiren Sebepler 15 Yasama Yetkisinin Özellikleri
Türkiye Büyük Millet Meclisi 31
Devlet Şekilleri Milletvekili Adayı Olabilmek İçin Görevinden
Hükümet Sistemleri 16 Çekilmesi Gerekenler
Milletvekili Seçilme Yeterliliği
Demokrasi
Demokrasilerin Dayandığı Temel İlkeler
Seçimlere ve Halkoylamalarına İlişkin
İlkeler 17 TBMM ve Cumhurbaşkanı Seçim Dönemi
Ara Seçim 32
Demokrasinin Uygulanma Biçimleri
Yüksek Seçim Kurulu
Parlamenter Muafiyet
33
Milletvekilliğinin Düşmesi Türk Hukukundaki Yargı Kolları
Ödenek ve Yolluklar
Toplantı/Karar Yeter Sayısı ve Nitelikli 34 Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 53
Çoğunluklar Sayıştay
Yargı Denetimine Tabi Olmayan Normlar ve
Anayasanın Değiştirilmesi 35 Durumlar
İnkılap Kanunları
54
Kanunların Yasalaşma Süreci 36 Yargı ile İlgili Genel Hükümler
TBMM’nin Toplanması ve Tatile Girmesi Mahkemelerin Bağımsızlığı
TBMM Başkanlık Divanı 37 Hakimlik ve Savcılık Teminatı
Hakimlik ve Savcılık Mesleği 55
TBMM İçtüzüğü Duruşmaların Açık Kararların Gerekçeli
Olması
TBMM’deki Görüşmelerin Açıklığı ve Mahkemelerin Kuruluşu
Yayımlanması
Parlamento Kararları 38
Siyasi Parti Grupları

TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları

TBMM’nin Görev ve Yetkileri 39 6.üNiTE: iDARE HUKUKU
İdare Hukukunun Özellikleri
İdari Kararların Özellikleri

4.üNiTE: YÜRÜTME
İdari Fonksiyon
İdarenin Faaliyetleri
56
Genel idare Kolluk Makamları

Cumhurbaşkanı Kanunsuz Emir

Cumhurbaşkanı Adaylığı
Cumhurbaşkanı Seçimi 40 Kamu Düzeni
İdarenin Mal Edinme Yöntemleri
Kamulaştırma
Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri 41 istimval
Geçici İşgal
57
Kamulaştırmasız El Atma
Devlet Denetleme Kurulu
Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar 43 Satın Alma
Devletleştirme
Bütçe ve Kesin Hesap Kanunları 44 İdari Sözleşmeler
Yürütmenin ve İdarenin Düzenleyici İşlemleri
İdari Sözleşme Yapma İlkeleri
İdari Sözleşme Türleri 58
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
Yönetmelikler 45 İdari Sözleşme Türleri

Yargı Yolu
Milli Güvenlik Kurulu
Olağanüstü Hal İlanı 46 1982 Anayasası’nın Yürütme
Bölümünde Belirtilmiş Kurumlar
59
İdari Yapılanma 60
Merkezden Yönetim
62
5.üNiTE: YARGI Yerinden Yönetim 64
Kamu Görevlileri
Memur Olabilme Şartları
Yüksek Mahkemeler
Anayasa Mahkemesi
Kuruluşu
47 Memurluk Mesleğinin Temel İlkeleri
Memurluk Mesleğine Girişte İlkeler
Memurlara İlişkin Disiplin Cezaları
65
Aday Memurluk Süreci
Üyelerin Görev Süresi ve Üyeliğin
Sona Ermesi 48 Devlet Memurlarına Verilen Haklar
Görev ve Yetkileri
Çalışma ve Yargılama Usulü 49
İstisnai Devlet Memurları
Memurların Tabi Oldukları Ödevler
Memurların Çalışma Saatleri
66
Memuriyeti Sona Erdiren Haller
Bireysel Başvuru
Yüce Divan Sıfatıyla Yargılama 50 2017 Anayasa Değişiklikleri
67
İptal Davası (Soyut Norm Denetimi)
Somut Norm Denetimi 51
Yargıtay
Danıştay
Uyuşmazlık Mahkemesi
52
 1.ÜNiTE: TEMEL HUKUK KAVRAMLARI
-SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR-

Din Kuralları, Görgü Kuralları, Ahlak Kuralları, Örf ve Adet Kuralları ve Hukuk Kuralları
sosyal hayatı düzenleyen kurallardır.

-HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI-

1.Ceza: Kanunun suç işleyen kişilere uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır.
örnek: Yaralama suçunu işleyen kişiye hapis cezası verilmesi.
2.Cebri icra: Borcunu(yükümlülüğünü) yerine getirmeyen kimsenin devlet gücüyle
borcunu yerine getirmeye zorlanmasıdır.
örnek: Mahkeme kararı neticesinde borcunu ödemeyen kişinin maaşına
alacaklı tarafından maaş haczinin uygulatılması.
3.Hükümsüzlük:
• Yokluk: Hukuki işlemlerin kanunun belirttiği kurucu unsurlardan en az birine
uyulmadan yapılması hâlinde bu işlemin yokmuş gibi kabul edilmesidir.
örnek: Nikah memuru (Nikah memuru, nikah işleminin kurucu unsurudur.)
tarafından yapılmayan nikah işleminin yok hükmünde olması.
• Mutlak Butlan: Bir hukuki işlemin kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip
olmakla beraber kanunun emredici hükümlerine aykırı olmasıdır.
örnek: Kişinin dayısı ile yapacağı nikah işleminin geçersiz olması. (Kanunda
kişinin yasak derecede hısımları ile evlilik yasağının bulunmasından dolayı)
• Nispi Butlan: Hukuki işlemin kurucu unsurlara sahip emredici hükümlere uygun
ancak hukuki işlemi yapan irade de sakatlık olmasıdır.
örnek: Kişinin; sarhoş edilerek, tehdit edilerek veya korkutularak (Bu durumlar
irade sakatlığına sebebiyet verir.) borç altına sokulması.
Not: İrade sakatlığı bulunan işlemler geçerlidir. İrade sakatlığının ispatı
neticesinde iptal edilebilir.
• Tek Taraflı Bağlamazlık: Hukuki işlemi yapan taraflardan birinin sözleşme
yapma ehliyetine sahip olmamasıdır.
örnek: 30 yaşındaki bir bireyle 16 yaşındaki bir bireyin bir bisikletin alımı
satımı üzerine yaptıkları sözleşme. (Bu sözleşme bu haliyle geçersizdir. Ancak
küçüğün velisinin onayıyla geçerlilik kazanır.

4. Tazminat: Hukuka aykırı davranışlarıyla başkalarına zarar veren kimselerin

verdikleri zararları ödemeye mahkûm edilmeleridir.
örnek: Bir kişinin diğer bir kişinin aracına zarar vermesi sebebiyle zarar verenin
verdiği zarar ölçeğinde tazminat ödemesi.
5.İdari İşlemde İptal: Hukuka aykırı olarak yapılan idari işlemin (devlet organlarınca
yapılan işlemler) yargı kararıyla ortadan kaldırılmasıdır.
Örnek: Kanuna aykırı şekilde tayin (tayin idari bir işlemdir.) edilen memurun
bu işlemin iptali için dava açması ve tayin işleminin iptali)

1
 -HUKUK TÜRLERİ-
1.Pozitif (Yürürlükteki-Olan-Müspet) Hukuk: Bir ülkede belli bir dönemde yürürlükte
olan yazılı (kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, uluslararası antlaşmalar vb.) ve
yazısız (örf ve âdet kuralları) hukuk kurallarının hepsine pozitif hukuk denir.

2.Mevzu Hukuk: Bir ülkede yetkili makamlar tarafından yapılan (yalnızca yazılı
olan), yürürlükte olan hukuk kurallarının tümüne mevzu hukuk denir.

3. Tabii (Doğal-İdeal) Hukuk: Olan değil olması gereken hukuktur.

4. Tarihi Hukuk: Yürürlükte olmayan, yürürlükten kalkmış olan hukuktur.

-HUKUK KURALLARININ ÇEŞiTLERi-

1.Emredici Hukuk Kuralları: Emredici nitelikte olan aksine hukuki işlem yapılamayan
ve davranışta bulunulamayan hukuk kurallarıdır.
örnek: Akıl hastaları, evlenmelerinde tıbbî sakınca bulunmadığı resmî sağlık
kurulu raporuyla anlaşılmadıkça evlenemezler.
2.Yetki Verici Hukuk Kuralları: Kişilere, kurum ve kuruluşlara yetkiler veren hukuk
kurallarıdır.
örnek: Mirasçıların mirası reddetme yetkisi bulunmaktadır.

3.Tanımlayıcı Hukuk Kuralları: Hukuki durumları ve kavramları tanımlayan hukuk

kurallarıdır.
örnek: Yerleşim yeri bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir.
4.Tamamlayıcı Hukuk Kuralları: Tarafların aksini kararlaştırabildikleri hükümlerdir.
Tamamlayıcı hukuk kuralları, tarafların sözleşme yaparken öngörmedikleri ya da
öngöremedikleri konulardaki uyuşmazlıkların çözümüne yarayan kurallardır.
örnek: Sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça veya aksine bir âdet
bulunmadıkça, satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler.
5.Yorumlayıcı Hukuk Kuralları: Tarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ve anlamını
açıklamadıkları hususları veya bir kimsenin beyanını ya da davranışını
yorumlamaya yarayan kurallardır.
örnek: Borcun ifası için bir ayın başlangıcı veya sonu belirlenmişse, bundan
ayın birinci ve sonuncu günü; ayın ortası belirlenmişse, bundan da ayın on beşinci
günü anlaşılır.

2
-HUKUKUN TEMEL GÖREVLERİ-
-Toplumda barışı sağlama
-Toplumda adaleti sağlama -HUKUKTA YORUM YÖNTEMLERİ-
-Toplumda hukuki güvenliği sağlama -Deneyimsel Yorum
-Yeni oluşum ve gelişmelere cevap verme -Tarihsel Yorum
-Amaçsal Yorum

-HUKUKUN KAYNAKLARI-

-NORMLAR HİYERARŞİSİ-

• Normalar hiyerarşisi Türk

Hukuk Sistemindeki
kuralların sıralanışını
gösterir.
• Bir alttaki kural bir üsttekine
aykırı olamaz.
• Alttaki kurallardan hiç birisi
kural olarak Anayasa’ya
aykırı olamaz.
• Kanun, milletlerarası
antlaşmalar ve olağanüstü
hal Cumhurbaşkanlığı
Kararna-mesi aynı
basamakta ye alır. Çünkü
milletlerarası antlaşmalar ve
olağanüstü hal
Cumhurbaşkanlığı Kararna-
mesi kanun hükmündedir.

3
 -BOŞLUK TÜRLERİ-

-HUKUK DALLARI-

Kamu Hukuku Dalları: Devlet ve kişiler arasındaki ilişkileri düzenler.

Özel Hukuk Dalları: Kişilerle kişiler arasındaki ilişkileri düzenler.
Karma Hukuk Dalları: Hem kamu hem de özel hukuk özelliği gösteren hukuk dallarıdır.

4
-CEZA HUKUKU-
CEZA HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER
• Kanunilik İlkesi
-Belirlilik: Kişi, yalnızca kanunda açıkça suç olarak tanımlanmış
eylemlerinden dolayı cezalandırılabilir.
-Aleyhe çıkarılan yasa geçmişe yürümez.
-Kıyas yapılamaz.
-İdarenin düzenleyici işlemleri ile suç oluşturulamaz ve ceza verilemez.
-Örf ve âdete dayanarak suç oluşturulamaz ve ceza verilemez.
• Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi
• Cezaların Şahsiliği (Kişiselliği) İlkesi
Ümanizm İlkesi: Kişinin cezalandırılmasının amacı yeniden topluma
kazandırılmasıdır.
• Cezalandırmada Adalet ve Eşitlik İlkesi

SUÇ
Hukuk düzeninin cezalandırma tehdidiyle yasakladığı; hukuka aykırı ve kusurlu
fiildir.
Suçun Unsurları:
1.Suçun Kanunilik Unsuru (Tipiklik): Ceza kanunlarında düzenlenmiş olan eylemler
suç olarak tanımlanır.
2.Suçun Maddi Unsurları:

3.Suçun Manevi Unsurları:

5
 CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARI

-VERGİ HUKUKU-

VERGİ HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER

• Vergilerin genelliği
• Vergide adalet (Paylaştırıcı-Dağıtıcı Adalet)
• Vergilerin kanuniliği

KAMU GELİRLERİ
Vergiler: Vergiler, devletin kamu hizmetlerini karşılamak için egemenlik gücüne
dayanarak kişilerden karşılıksız olarak ve zora dayanarak aldığı parasal değerlerdir.
Harçlar: Bazı kamu hizmetlerinden yararlananların, bu yararlanma karşılığı
ödedikleri bedellerdir.
Resimler: Kamu kuruluşlarının belirli bir iş ya da faaliyetin yapılmasına yetki ve izin
vermesi karşılığında aldıkları parasal değerlerdir.

Şerefiyeler: Devletin ve diğer kamu kuruluşlarının yaptığı bayındırlık, imar işleri

dolayısıyla değeri artan gayrimenkul sahiplerinden bu değer artışı nedeniyle zora
dayanılarak alınan paralardır.
Mülk ve teşebbüs gelirleri: Devletin arazi, bina, orman, maden gibi gayrimenkulleri
ile ticari, sınai ve mali girişimleri ve işletmelerinden kaynaklı gelirlerdir.
Borçlanma gelirleri: Devlet ve diğer kamu otoriteleri geçici bir finansman aracı olan
borçlanmaya da başvurmaktadır.
Parafiskal gelirler: Sosyal güvenlik kuruluşları ile mesleki kamu kuruluşlarına, kuruluş
amaçlarını gerçekleştirmek için gelir toplama yetkisinin verilmesiyle ortaya çıkan ve
bu kuruluşların hizmetlerinden yararlananlardan yani üyelerinden sağlanan kamu
gelirleridir.

6
-MEDENİ HUKUK-

MEDENİ HUKUKA HAKİM OLAN İLKELER

Dürüstlük: Hakların kullanılması ve borçların
yerine getirilmesinde kişinin; namuslu,
ahlaklı ve orta zekalı bir insandan beklenen
davranış şeklini göstermesidir.
İyiniyet: Hakların kazanılmasında kişinin,
hakkı kazanmasına engel olacak durumu
bilememesidir.
İspat: Hukuk sürecinde yer alan kişinin yargı
mercisini veya karşı tarafı ilgili duruma
inandırma çabasıdır.
Hak Ehliyeti: Kişinin haklara ve borçlara
sahip olabilme ehliyetidir.

HAK KAVRAMI
Hak, hukuk tarafından tanınan ve korunan kişiye ait menfaatlerdir.
HAKKIN TÜRLERİ

Kamu Hakları
Kişilerle devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen ve kamu hukukundan doğan haklardır.
Kamu hakları; kişinin hakları, sosyal ve ekonomik haklar ve siyasi haklar olmak
üzere üçe ayrılır.

7
 Özel Haklar
Kişilerle kişiler arasındaki ilişkiyi düzenleyen ve özel hukuktan doğan haklardır.

Nitelikleri Bakımından özel Haklar

Mutlak Haklar: Sahibine maddi olan ve maddi olmayan mallar ile kişiler üzerinde
geniş yetkiler veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklardır.
Örnekler: Mülkiyet hakkı, telif hakkı, ayni haklar, velayet ve vesayet hakları mutlak
haklara örnektir.
Nispi Haklar: Sadece belirli kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır.
Örnekler: Alacak hakkı, nafaka hakkı

Konuları Bakımından özel Haklar

Mal Varlığı Hakları: Kişinin para ile ölçülebilen yani mal varlığı içinde yer alan
haklardır.
Kişilik Hakları: Kişilerin manevi menfaatlerini koruyan haklardır.

Devredilebilmeleri Bakımından özel Haklar

Devredilebilen Haklar: Sahibi tarafından başkalarına devredilebilen, miras yoluyla da
mirasçılara geçen haklardır.
Devredilemeyen Haklar (Kişiye bağlı haklar): Kural olarak kişiye bağlı haklar,
özellikle kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardır ve bunlar miras yoluyla da mirasçılara
geçemez.
Örnekler: Ergin kılınmayı talep hakkı, nişanı bozma hakkı, boşanma davası açma
hakkı, soy bağının reddi hakkı, nafaka hakkı
Hukuki Etkileri Bakımından özel Haklar
Yenilik Doğuran Haklar (inşai Haklar): Sahibine tek taraflı irade açıklaması ile yeni
bir hukuki durum ortaya çıkarma veya var olan hukuki durumu değiştirme ya da sona
erdirme yetkisi veren haklardır. Üçe ayrılır:

● Kurucu Yenilik Doğuran Haklar: Sahibi tarafından kullanılmakla yeni bir hukuki
ilişkinin doğmasına yol açan haklardır.
Örnek: İşe başlama, sözleşmesi yapma

● Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar: Var olan bir hukuki durumun tek taraflı irade
açıklaması ile değiştirilmesini sağlayan haklardır.
Örnek: İşte terfi etme, konusunda sözleşmeyi yenileme

● Bozucu Yenilik Doğuran Haklar: Sahibinin kullanmasıyla mevcut bir hukuki durumu
ortadan kaldıran haklardır.
Örnek: İşyerinden, istifa etme

Alelade Haklar: Bu hakların kullanılmasıyla mevcut hukuki durumda hiçbir değişiklik

olmaz.
Örnekler: Velayet hakkı, vesayet hakkı

8
Hakkın Kazanılması
• Hukuki Olay: Kişinin iradesi ile gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmaksızın
kendisine hukuki sonuç bağlanmış olaylardır.
• Hukuki Fiil: Kişinin iradesi ile gerçekleşen ve hukukun sonuç bağladığı insan
davranışıdır.
• Hukuki İşlem: Bir kişinin veya aynı amaca yönelik olarak birden fazla kişinin
irade beyanında bulunarak hukuki bir sonuç yaratmasıdır.
Hakkın Kazanılış Biçimleri
Devren Kazanma: Bir kişinin herhangi bir hakkı, başkasından devralmak yoluyla
kazanmasına devren kazanma denir.
Aslen Kazanma: Bir kişinin herhangi bir hakka, kimseden devralmadan sahip olması
ise aslen kazanmadır.
Aslen kazanma taşınırlar üzerindeyse sahiplenme, taşınmazlar üzerindeyse işgal
olarak adlandırılır.

Hakkın Korunması
Hakkın Devlet Eliyle Korunması: Hakkın, devlet eliyle korunabilmesi için hak sahibi
öncelikle hakkını ihlal eden kişiyi hakkına uyması için uyarmalıdır. Buna talep hakkı
denir. Hakkı ihlal eden kişi hak sahibinin uyarısına rağmen hak ihlalinde ısrar ederse
bu durumda hak sahibi dava açarak dava hakkını kullanabilir.
Hakkın Haksahibi Eliyle Korunması: Hukuk rejimimiz kural olarak hakkın “devlet
tarafından korunmasını benimsemiştir. Çünkü hakkın sahibi tarafından kendi eliyle
alınması anlamına gelen ihkakı hak, hukuk düzenimiz tarafından
benimsenmemiştir. Ancak hukuk düzeni bazı şartlar altında kişinin hakkını, bizzat
kendi eliyle korumasına izin vermiştir. Bu haller şunlardır:
Meşru Müdafaa (Haklı Savunma): Bir kimsenin gerek kendisinin gerekse
başkasının şahıs veya mal varlığına karşı yapılan haksız ve devam etmekte olan
bir saldırıyı defetmek için gerçekleştirdiği zorunlu ve orantılı karşı saldırıya denir.
Zaruret Hali (Zorda Kalma, Iztırar Hali): Bir kimsenin gerek kendisinin gerek
başkasının kişiliğini ya da malını bir tehlikeden korumak için bu tehlike ile ilgili
olmayan bir başka kişinin malına zarar vermesidir.
Kuvvet Kullanma: Bir hakkı elde etmek veya onu saldırılara karşı korumak için
hak sahibinin güç kullanmasına denir.

9
 -KİŞİLER-
GERÇEK KİŞİLER
Gerçek kişiler, bireyler yani insanlardır.
Gerçek Kişiliğin Başlaması: Gerçek kişilik sağ ve tam doğum ile başlar.

HAK EHLİYETİ
• Haklara ve borçlara ehil(sahip) olabilme ehliyetidir.
• Medeni haklardan yararlanabilme ehliyetidir.
• Pasif ehliyettir.
Hak Ehliyetinin Başlaması/Şartı: Sağ ve tam doğmak şartı ile ana rahmine düşme
ile başlar.

FiiL EHLiYETi
• Kişinin kendi iradesiyle hak veya borç oluşturabilme ehliyetidir.
• Medeni hakları kullanabilme ehliyetidir.
• Aktif ehliyettir.
Fiil Ehliyetinin Şartları:

1.Ergin Olmak
-Normal Erginlik: 18 yaşın doldurulması
-Evlenme ile kazanılan erginlik:
✓ 16 yaşın doldurulması neticesinde mahkeme kararı ile evlilik yapılabilir. 16
yaşın doldurulması ile yapılan evlilikteki yaş haddi olağanüstü evlilik yaşı
olarak adlandırılır.
✓ 17 yaşın doldurulması neticesinde ana/baba rızası ile evlilik yapılabilir. 17
yaşın doldurulması ile yapılan evlilikteki yaş haddi olağan evlilik yaşı
olarak adlandırılır.
-Kaza-i Rüşt: 15 yaşını dolduran küçüğün menfaatinin olması durumunda
kendi talebi veli/vasi onayı ile mahkemece (Sulh Hukuk Mahkemesi) ergin
kılınabilir.
2.Kısıtlı olmamak
Kısıtlılık, kanunda belirtilen sebeplerden birinin varlığı durumunda, bir kişinin fiil
ehliyetinin mahkeme kararı (Sulh Hukuk Mahkemesi) ile sınırlandırılması veya
kaldırılmasıdır.

10
3.Ayırt etme gücüne sahip olmak (Mümeyyiz olmak/Temyiz Kudretine Sahip Olmak)
Ayırt etme gücü, bir kişinin fiil ve işlemlerini, sebeplerini, neticelerini, etkilerini ayırt
edebilme ve bunlara uygun olarak hareket edebilme yeteneğidir. Ayırt etme gücünü
etkileyen unsurlar şunlardır:

FiiL EHLiYETLERi BAKIMINDAN KiŞiLERiN SINIFLANDIRILMASI

1. Tam Ehliyetliler
-Ergin
-Ayırt etme gücüne sahip
-Kısıtlı olmayan kişilerdir.
➢ Fiil ehliyetine sahiptirler.
➢ İşledikleri haksız fiiller dolayısıyla sorumlulukları vardır.
Örnek: 40 yaşında aklı salim kişi buna örnektir.

2. Sınırlı Ehliyetliler
-Ergin
-Ayırt etme gücüne sahip
-Kısıtlı olmayan
-Kendilerine yasal danışman atanan kimselerdir.
➢ Fiil ehliyetine sahiptirler ancak bazı işlemler için yasal danışmanın onayı
gerekir.
➢ İşledikleri haksız fiille dolayısıyla sorumlulukları vardır.
Örnek: Evliler

3. Sınırlı Ehliyetsizler
-Ayırt etme gücüne sahip, ergin olmayan kişi
-Ayırt etme gücüne sahip ergin ama kısıtlı olan kişilerdir.
➢ Kural olarak fiil ehliyetleri yoktur. Ancak istisnaları vardır.
➢ İşledikleri haksız fiiller dolayısıyla sorumlulukları vardır.
Örnek: 17 yaşında aklı başında bir kişi, 40 yaşında aklı başında ama kısıtlı bir kişi

4. Tam Ehliyetsizler
-Ayırt etme gücü olmayan kişilerdir.
-Ergin olup olmamaları önem arz etmez.
➢ Fiil ehliyetleri yoktur.
➢ Kural olarak işledikleri haksız fiiller dolayısıyla sorumlulukları yoktur.
Örnek: 3 yaşındaki bir çocuk, 40 yaşında akıl hastası

11
 GERÇEK KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ

TÜZEL KİŞİLER
Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir varlık şeklinde örgütlenmiş,
haklara ve borçlara sahip olabilen kişi veya mal topluluklarıdır.
Özel Hukuk Tüzel Kişiliklerin Kuruluş Sistemleri

Tescil
Sistemi
İzin
Serbest Kuruluş Sistemi
Sistemi
Dernekler: Gerçek veya tüzel en az 7 kişinin
kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir
öZEL HUKUK TüZEL KiŞiLERi amacı gerçekleştirmek üzere bilgi ve
çalışmalarını sürekli ve ortak bir amacı
Kişi Topluluğu Olanlar gerçekleştirmek için oluşturdukları topluluklardır.
Vakıflar: Gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal
Şirket hakları belirli ve ortak amaca özgülemeleriyle
Dernek oluşan örgütlenmelerdir.
Mal Topluluğu Olanlar Şirket: Bir ya da daha fazla gerçek ya da tüzel
kişinin ticari bir amacı gerçekleştirmek için
Vakıf oluşturdukları örgütlenmelerdir.

12
-HISIMLIK-
Hısımlık gerçek kişiler arasında kan veya hukuki bir işlem dolayısıyla oluşan yakınlık
ilişkisidir.
1.Kan Hısımlığı: Kişiler arasındaki kan bağından kaynaklanan hısımlıktır. İki türü
vardır:

-Alt soy-Üst soy kan hısımlığı:

Birbirlerinden üreyen kişiler
arasındaki hısımlıktır.

-Yan soy kan hısımlığı: Ortak

kökten gelen kişiler arasındaki
hısımlıktır.

Ortak köklerden ikisi de ortak ise

tam kan hısımlığı, sadece biri
ortak ise yarım kan hısımlığı söz
konusu olur.

Kan Hısımlığında Derece Hesabının Yapılması

Hısımlıkta derece hesabı kişiler arasındaki yakınlığın ölçüsünü gösterir. Derece
hesabı aşağıda verilen iki yöntemden herhangi biri ile yapılabilir.

13
 2.Kayın (Sıhri) Hısımlığı: Evlilik sözleşmesi ile doğan hısımlık türüdür. Eşlerden
birinin diğerinin kan bağı ile bağlandığı hısımları arasındaki hısımlıktır.

-Eşlerden biri ile diğer eşin kan hısımları aynı tür ve dereceden kayın hısımı olurlar.
-Eşler birbirinin hısımı değildir.
-Evlenme sonucunda meydana gelen hısımlık evlilik sona erse dahi devam eder.
3.Yapay Hısımlık: Evlat edinen ile evlatlık arasındaki hısımlıktır. Mahkeme kararı ile
meydana gelir.
-Evlat edinen ile evlatlık arasında 1. Dereceden altsoy-üst soy yapay hısımlık vardır.
-Hısımlık sadece evlat edinenle evlatlık ve onun alt soyu arasındadır.
-Evlat edinen ile evlatlık ve bunlardan biri ile diğerinin altsoyu evlenemezler.
-Evlatlık ve alt soyu, evlat edinenle kanı hısımları gibi yasal mirasçı olurlar.
-Evlat edinenle evlatlık karşılıklı nafaka yükümlülüğü altındadırlar.
-Yapay hısımlık kesin değildir. Mahkeme kararı ile kaldırılmasından sonra sona erer.
-BORÇLAR HUKUKU-
Borçlar Hukukuna Hakim Olan İlkeler
-Nispilik ilkesi
-İrade özerkliği ilkesi
✓ Sözleşme Serbestisi
✓ Şekil Serbestisi
✓ Eşitlik
-Dürüstlük ilkesi
-Kusurlu sorumluluk ilkesi
-Üçüncü kişi aleyhine borç kurulamaması ilkesi
-Sözleşmelerde ivaz (karşılık) ilkesi
-Borçlunun yerleşim yerinde (ikametgâhında) ifa ilkesi
Borçlar Hukukunda Sorumluluk ve Sorumluluk Türleri
Borçlu, borcu yerine getirmekle sorumludur. Türk Hukuk Sisteminde kabul edilen
sorumluluk mal varlığı sorumluluğudur.
Borçlunun Mal Varlığı ile Sorumluluğu: Borçlunun mal varlığı ile sorumluluğu, sınırsız
mal varlığı sorumluluğu ve sınırlı mal varlığı sorumluluğu olarak iki şekilde ifade edilir.
Sınırsız mal varlığı sorumluluğu, borçlunun borca aykırı davranması durumunda tüm
mal varlığının alacağın ifasına tahsis edilmesine olanak sağlayan sorumluluk hâlidir.
Ancak bu durumdan ayrıca borçlunun sorumluluğunun sınırlanmış şekilde olduğu
hâller de vardır. Bu türdeki sorumluluk hâllerine sınırlı mal varlığı sorumluluğu denir.
Sınırlı mal varlığı sorumluluğunda sorumluluk, miktar veya konu itibarıyla sınırlanmış
olabilir.
Borçlunun Şahsı ile Sorumluluğu: Şahıs varlığı, bedensel bütünlük, özgürlük gibi kişinin
maddi varlığı ve maddi nitelik taşımayan diğer varlıklarından oluşur. Borçlunun şahsı
ile sorumluluğu, borçlunun borca aykırı davranması durumunda şahıs bütünlüğü ile
sorumlu olmasıdır. Türk Hukuk Sisteminde borçlunun borca aykırı davranması
durumunda şahıs varlığı ile sorumlu tutulması reddedilmiştir.

14
Borç İlişkinin Unsurları
• Alacaklı
• Borçlu
• Edim: Borçlunun borcunu yerine getirirken göstermesi gereken davranış şeklidir.
Borcun Kaynakları
• Hukuki işlemlerden doğan borçlar
• Haksız fiillerden doğan borçlar
• Sebepsiz zenginleşmeden doğan borçlar

Borcu Sona Erdiren Sebepler

İfa: Usulüne uygun olarak yapılan ifa borca son
verir. -İfa
İfanın borcu sona erdirebilmesi için, tam olarak -İbra
gerçekleşmiş olması gerekir.
-Yenileme (Tecdit)
-Alacaklı ve borçlu sıfatının
İbra: İbra, Borçlar Kanunu’nda düzenlenmemiştir. birleşmesi
Ancak sözleşme özgürlüğü çerçevesinde
yapılabileceği kabul edilmektedir. Alacaklı ile -Kusursuz imkânsızlık
-Takas
borçlu arasında yapılan bir sözleşme ile (ibra -Zaman aşımı
sözleşmesi) borç sona ermiş olur. İbra, alacaklının
borçluyu, borçtan tamamen veya kısmen kurtaran
bir tasarruf işlemidir.
Yenileme (Tecdit): Yenileme (Tecdit); eski borcun, yeni bir borç yaratılmak suretiyle
ortadan kaldırılmasıdır.
Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Birleşmesi: Eğer bir taraf aynı zamanda hem alacaklı
hem de borçlu ise borç ilişkisinden söz edilemez.
Kusursuz İmkânsızlık: İmkânsızlık; bir borcun doğumunun ya da ifasının mümkün
olamamasıdır. Bu imkânsızlık sözleşmenin kurulmasından önce olabileceği gibi sonra
da olabilir. Başlangıçta mevcut olan imkânsızlık bir geçersizlik sebebidir ve butlana
neden olur. Sonraki imkânsızlık yani sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkan
imkânsızlık borçlunun kusuruna dayanıyorsa kusurlu imkânsızlık, borçlunun kusuruna
dayanmıyorsa kusursuz imkânsızlıktır. Sonraki kusursuz imkansızlık borcu sona
erdiren bir sebeptir.
Takas: Takas, karşılıklı olarak hem alacaklı hem borçlu olanların birbirlerinden olan
aynı cinsten alacaklarının en azının miktarı uyarınca sona ermesidir.
Zaman Aşımı: Zaman aşımı, borçlar hukuku alanında, borç ilişkisinden doğan dava
hakkını ortadan kaldıran bir nedendir. Alacağı talep hakkı doğduğu hâlde kişi sessiz
kalır ve belirli koşullar varsa alacak hakkı zaman aşımına uğrar, devlet gücüyle takip
edilemez.
Borçlar hukukunda zamanın geçmesi, şahsi hakkın (alacak hakkının) dava ve takip
edilme niteliğini ortadan kaldırır. Buna eksik borç denilir.

15
 -DEVLET ŞEKİLLERİ-
Üniter Devlet
Üniter devlet, üniter sıfatından da anlaşılacağı üzere devletin birliği ve bütünlüğüne
gönderimler içerir. Bu açıdan üniter devlette ülkenin tümünde tek bir devlet
(yasama-yürütme-yargı) ve dolayısıyla tek bir hukuki rejim egemendir. Türkiye,
Fransa ve Yunanistan üniter devlete örnek gösterilebilir.
Birleşik (Karma) Devlet
-Federal Devlet: Yasama, yürütme ve yargı fonksiyonları açısından kendi içerisinde
belli bir özerkliğe sahip olan; ancak ortak bir anayasa altında birleşerek tek bir
devlete tabi olan devletlerin oluşturduğu birlik, federal devlet olarak tanımlanabilir.
Federal devlet bu anlamda iç yapıları itibarıyla özerk olan devletlerin (federe devlet)
oluşturduğu bir siyasi birliktir. Federe devletlerin her biri kendi ülkesine, anayasasına
sahip iken diğer devletlerle olan ilişkilerin düzenlenmesinde yetki federal devlete
aittir. Bununla birlikte federe devletlerin içinde kendi yasama, yürütme ve yargı
organları da vardır. ABD, Rusya Federasyonu, Almanya ve Avusturya federal devlete
örnek gösterilebilir.
-Konfederal Devlet: Birden çok devletin sınırlı, ortak ve belirli bir amacı
gerçekleştirmek için bir araya geldikleri devlet modelidir. Bu ortak amaç, genellikle
ortak savunma modelidir.
Monarşi
Egemenliğin tek bir hükümdarda toplandığı devlet şeklidir. Hükümdar yasama
yürütme ve yargı yetkilerini tek başına kullanıyorsa Mutlak Monarşidir; bu yetkileri
bir meclis ve hükümetle paylaşıyorsa Meşruti Monarşidir.
Oligarşi
Egemenliğin bir grup, sınıf ya da zümreye ait olduğu devlet şeklidir.
Teokratik Devlet
Hukuk kurallarının din kurallarına göre oluşturulduğu ve din kurallarına göre yönetilen
devlet şeklidir.
Cumhuriyet
Devlet yönetiminde millet iradesinin egemen olduğu ve yönetimin bir kişiye ya da
zümreye bırakılmadığı devlet şeklidir.

-HÜKÜMET SİSTEMLERİ-

16
-DEMOKRASİ-
Toplumun kendi kendini yönetmesi anlamına gelmektedir. Halk iradesi esastır ve
halk, yöneticilerini seçimle belirler. Ancak demokrasi, sadece yönetenlerin seçimle
belirlenmesiyle gerçekleşmez; tam demokrasilerde yeterli hak ve özgürlüklerin
tanınmış olması da gereklidir. Dolayısıyla demokrasi ve insan hakları kavramları
birbirleriyle yakından ilgilidir.
Demokrasilerin Dayandığı Temel İlkeler
• Millet Egemenliği
• Eşitlik
• Özgürlük
• Çoğulculuk

Seçimlere Ve Halkoylamalarına ilişkin ilkeler

Demokrasinin Uygulanma Biçimleri

Doğrudan demokrasi: Halkın tamamının, alınan kararlara katılması demektir.
Yarı doğrudan demokrasi: Devlet yönetimiyle ilgili kararların
meclis tarafından alındığı ancak halkın devlet yönetimine
kademeli katıldığı demokrasi biçimidir.
Yarı doğrudan demokrasinin araçları:
-Referandum -Halk girişimi -Halk vetosu -Temsilcilerin azli
Temsilî demokrasi: Halkın seçtiği temsilcilerin, halk adına karar alması demektir.

17
 -1982 ANAYASASI’NDA BELİRTİLEN DEVLET NİTELİKLERİ-

Demokratik Devlet:
Halkın kendi kendini yönettiği devlet yapısı demokratik devlettir. Seçme, seçilme,
seçmen, seçilen ve siyasi partiler demokratik devletin vazgeçilmez unsurlarıdır.
Demokratik devletin unsurları şunlardır:
• Serbest ve genel oya dayalı ve düzenli aralıklarla tekrarlanan seçimlerin varlığı
• Seçilmişlerin üstünlüğü
• Seçmenlere birden çok alternatifin sunulması
• Siyasi partilerin serbestçe örgütlenmesi ve bunlar arasında eşit şartlarda
yürütülen iktidar yarışının olması
• Temel hak ve hürriyetlerin güvence altına alınmış ve tanınmış olması

Laik Devlet:
Laik devlette din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılır, devlet ve toplum düzeni din
kurallarına dayalı olmaz.
Laik devletin unsurları şunlardır:
• Devletin resmî bir dininin bulunmaması
• Din kurumları ile devlet kurumlarının birbirinden ayrı olması
• Devlet yönetiminin din kurallarına dayanmaması
• Din ve mezhep ayrımı yapılmaması
• Din hizmetlerinin bir kamu hizmeti olarak görülmesi

Sosyal Devlet:
Sosyal devlet, sosyal barışı ve sosyal adaleti sağlamak için devletin, sosyal ve
ekonomik hayata aktif müdahalesinin gerekli olduğunu savunan devlet anlayışıdır.
Sosyal devletin amaçları şunlardır:
• Ulusal geliri artırmak ve bunun adaletli dağılımını sağlamak
• İşsizliğin önüne geçmek
• Fırsat eşitliği sağlamak
• Özgürlüklerin gerçekleşmesi için maddi olanak sağlamak
• Herkese, insan haysiyetine yakışır asgari bir yaşam düzeyi sağlamak

Sosyal devletin araçları şunlardır:

✓ Kamulaştırma
✓ Devletleştirme
✓ Sosyal haklar
✓ Vergide adalet
✓ Planlama

18
 Hukuk Devleti:
Hukuk devleti anayasaya ve kanunlara göre işlem ve eylem yapar, başına buyruk
hareket etmez.
Hukuk devletinin unsurları şunlardır:
• Yasama ve yürütme işlemlerinin yargısal denetime tabi olması
• Yargı bağımsızlığının sağlanması
• Temel hakların güvence altına alınması
• Yasaların genel olması
• Yasaların anayasaya aykırı olmaması
• Hukukun genel ilkelerine bağlılık
• Adil yargılanma hakkının olması
• Kuvvetler ayrılığının benimsenmesi
• Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı
• İdari faaliyetlerin belirliliği ilkesi
• İdarenin mali sorumluluğunun olması (Devlet idaresinin eylemleriyle kişilere verdiği
zararları parasal olarak karşılamasıdır.)
• Kanuni hâkim güvencesi (Hiç kimsenin kanunen tabi olduğu bir merci önünde
yargılanamamasıdır.)
-ANAYASA VE SİYASİ İKTİDAR-
Anayasa: Temel hak ve hürriyetlerin güvence altına alındığı devlet iktidarının
sınırlandırıldığı, normlar hiyerarşisinin en üstünde yer alan kurallar bütünüdür.
Kurulmuş İktidar
Anayasayı değiştirme gücü olmayan, yalnızca anayasaya göre devleti yöneten
siyasal iktidardır.
Kurucu İktidar
Anayasayı değiştirme veya yeniden yapma gücüne sahip siyasal iktidardır. İkiye
ayrılır.
Asli Kurucu İktidar: Anayasayı yeniden yapma gücüne sahip siyasal iktidardır.
Tali Kurucu İktidar: Anayasayı yeniden yapma gücü olmayan yalnızca var olan
anayasanın kurallarına göre anayasayı değiştirme gücüne sahip olan siyasal
iktidardır.
-ANAYASA TüRLERi-
Yumuşak Anayasa: Kabul edilmesi veya değiştirilmesi yasalarla aynı prosedüre tabi
anayasadır.1921 Anayasası, tek yumuşak anayasadır.
Sert Anayasa: Kabul edilmesi veya değiştirilmesi yasalardan daha zor olan
anayasadır. 1924,1961 ve 1982 anayasaları sert anayasalardır.
Çerçeve Anayasa: Madde sayısı az olan ayrıntılı düzenlenmemiş anayasadır. 1921
Anayasası, tek çerçeve anayasadır.
Kazuistik (Ayrıntılı) Anayasa: Madde sayısı fazla olan, ayrıntılı düzenlenmiş
anayasadır. 1924,1961 ve 1982 anayasaları kazustik anayasalardır.

19
 -TÜRK ANAYASA TARİHİ-

I.MEŞRUTİYET’İN İLANI (1876) II.MEŞRUTİYETİN İLANI (1908)

• Türk tarihinde ilk kez anayasa • II. Meşrutiyet’in ilanı ile Kanunuesasi
(Kanunuesasi) yürürlüğe girmiştir. 1909 yılında yapılan değişikliklerle
• Osmanlı tarihinde ilk kez meclis (Meclis-i yeniden yürürlüğe girmiştir.
Umumi) açılmıştır.
1909 yılında Kanunuesasi’de yapılan
• Halka ilk kez temsil hakkı verilmiştir. değişiklikler şunlardır:
Kanunuesasi’nin özellikleri: • Hükûmet, padişaha değil meclise karşı
sorumlu hâle getirilmiştir.
• Saltanat Ekber ve Erşed Sistemine göre
Osmanlı ailesinden en büyük çocuğa geçer. • Padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır.
• Padişah aynı zamanda halifedir. • Padişahın sürgüne gönderme yetkisi
kaldırılmıştır.
• Padişahın şahsı sorumlu değildir.
• Yasa teklifi için gerekli olan padişah izni
• Osmanlı Devleti bir monarşidir, üniter bir kaldırılmıştır.
devlettir.
• Yasalara aykırı tutuklama
• Devletin dini İslam, dili Türkçedir. yasaklanmıştır.
• Padişah gerekli gördüğünde meclisi açıp • Padişahın meclisi açma-kapama yetkisi
kapatabilecektir. zorlaştırılmıştır.
• Padişah meclisi toplantıya çağırabilir. • Sansür yasağı kaldırılmıştır.
• Padişahın sürgün yetkisi vardır. • Cemiyet (parti) kurma hakkı getirilerek,
• Hükümet padişaha karşı sorumludur. çok partili hayata geçiş sağlanmıştır.
• Bakanların atanması ve azilleri padişahın • Padişahın kanunları onaylama süresi
yetkisi dâhilindedir. belirlenmiştir (İki ay).
• Padişahın mutlak veto yetkisi vardır. • Padişahın mutlak veto yetkisi
• Padişah, devlet güvenliğini bozduğu kaldırılmış, geciktirici, güçleştirici
gerekçesiyle polis araştırması vetoya dönüştürülmüştür.
yaptırabilecek ve suçlu görülenleri sürgüne
gönderebilecektir.

Yasama Organı: Meclisi Umumi’dir. Çift meclis

sistemi vardır. Meclisi Ayan Padişah tarafından
seçilir. Ömür boyu görev yapar. Meclisi Mebusan
halk tarafından 4 yıl için seçilir.
Yürütme Organı: Heyet-i vükeladır. Heyeti
Vükela’nın başında Sadrazam bulunur.

20

1921 ANAYASASI
• Hükûmet Sistemi: Meclis hükûmeti
• Çoğunlukçu bir anayasadır.
• Kurucu meclis tarafından hazırlanmıştır.
• Türk devletinin ilk anayasasıdır.
• Devlet başkanı yoktur. (Çünkü henüz devletin
rejimi belirlenmemiştir.)
• “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.”
İlkesinin kabul edilmiştir.
• Seçimlerin 2 yılda bir yapılması karara
bağlanmıştır.
• Seçmen yaşı 18 olarak kabul edilmiştir.
• Çift dereceli seçim sistemi benimsenmiştir.
• İktisadi ve coğrafi açıdan ülke vilayetlere,
vilayetler kazalara, kazalar da nahiyelere
ayrılmıştır.
• 1921 Anayasası’nda yargı ile temel hak ve
hürriyetlerden hiç bahsedilmemiştir.
1923 yılında cumhuriyetin ilanıyla 1921
Anayasası’nda şu değişiklikler yapılmıştır:
✓ “Türkiye devletinin rejimi cumhuriyettir.”
Maddesi anayasaya girmiştir.
✓ Cumhurbaşkanının TBMM içinden ve
TBMM üyeleri tarafından seçilmesi kararı
alınmıştır.
✓ Devletin başkanı cumhurbaşkanıdır.
✓ Cumhurbaşkanlığı görev süresinin bir
seçim dönemi olması karara
bağlanmıştır.
✓ Aynı kişi tekrar cumhurbaşkanı
seçilebilecektir.
✓ Başbakan, cumhurbaşkanınca TBMM
üyeleri arasından seçilecektir.
✓ "Devletin dini İslam'dır." ibaresi
anayasaya eklenmiştir.
✓ "Devletin dili Türkçedir." ibaresi
anayasaya eklenmiştir.
1924 ANAYASASI
• Hükûmet Sistemi: Karma hükûmet sistemi
• Değiştirilemeyecek maddeler ilk kez 1924
Anayasası ile düzenlenmiştir.
• Yürürlüğe girmesiyle beraber Kanunuesasi ve
1921 Anayasası yürürlükten kalkmıştır.
• Başkentin Ankara olduğu hükme
bağlanmıştır.
• Seçimler 4 yılda bir yapılır.
• Anayasanın üstünlüğü ilkesi ilk kez kabul
edilmiştir.
1924 Anayasası yürürlükte iken yapılan
değişiklikler şunlardır:
✓ 1928’de “Devletin dini İslam’dır.” hükmü
çıkarılmıştır.
✓ 1930'da kadınlar, yerel seçimlerde seçme
hakkını almışlardır.
✓ 1933'de kadınlar, muhtarlık seçimlerine
katılma hakkını almışlardır.
✓ 1934'de kadınlar, genel seçimlerde
seçme ve seçilme hakkını almışlardır.
Seçmen yaşı 18'den 22'ye çıkarılmıştır.
✓ 1937’de, laiklik dahil altı ilke anayasaya
eklenmiştir.
✓ 1946'da çok partili siyasi hayata
geçilmiş tek dereceli seçim sistemi
benimsenmiştir.
✓ 1950’de gizli oy açık sayım döküm
esasına dayalı seçimlere geçilmiştir.

1961 ANAYASASI
• Hükûmet Sistemi: Parlamenter Sistem, Kabine Sistemi Millî Birlik Komitesinin girişimiyle
Temsilciler Meclisi (Sivil Kanat) ile Millî Birlik Komitesinin (Askerî Kanat) oluşturduğu Kurucu
Meclis tarafından hazırlanmıştır.
Yasama yetkisi, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu arasında bölüşülmüştür. Çift meclisli
anayasadır.
• Darbe girişiminin başarılı olması neticesinde yapılan bir anayasadır.
• Referandum neticesinde kabul edilmiştir.
• Çoğulculuk ilkesi benimsenmiştir.
• Temel hak ve özgürlüklerin en ayrıntılı biçimde düzenlendiği anayasadır.

21
 • Herkese önceden izin almadan dernek kurma hakkı, işçilere ve kamu çalışanlarına sendika
kurma hakkı ile işçilere toplu iş sözleşmesi ve grev yapabilme gibi çeşitli haklar verilmiştir.
• İlk kez siyasi partilerle ilgili hükümler getirilmiştir.
• Sosyal Devlet, Hukuk Devleti, Demokratik Devlet, İnsan Haklarına Dayalı Devlet ilkeleri ilk kez
bu anayasada yer almıştır.
• Halkçılık, Devletçilik ve inkılapçılık ilkeleri anayasada yer almamıştır.
• Milliyetçilik ilkesi "Millî Devlet" ismiyle anayasada yer almıştır.
• Anayasa Mahkemesi kurularak;
✓ Anayasanın üstünlüğü ilkesi kabul edilmiştir.
✓ Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi kabul edilmiştir.
• Yüksek Hâkimler Kurulu kurulmuştur.
• Cumhurbaşkanlığı süresi 7 yıl olarak belirlenmiştir.
• TRT ve üniversitelere özerklik verilmiştir.
• Diyanet İşler Başkanlığı ve Millî Güvenlik Kurulu ilk kez 1961 Anayasası'nda yer almıştır.
• Bakanların TBMM dışından da seçilebileceği ilk kez 1961 Anayasası'nda yer almıştır.

1971-1973 yıllarında 1961 Anayasası’nda şu düzenlemeler yapılmıştır:

✓ Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verilerek yürütme
güçlendirilmiştir.
✓ Üniversitelerin özerkliği azaltılmıştır.
✓ TRT’nin özerkliği kaldırılmıştır.
✓ Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ile Devlet Güvenlik Mahkemesi kurularak yargı denetimine
sınırlama getirilmiştir (DGM’ler 2004’te kaldırılmış, görevleri ağır ceza mahkemelerine
bırakılmıştır).
✓ Memurların sendika kurma hakları ellerinden alınmıştır.
✓ MGK'nin görevi yardımcılık etmek yerine tavsiye etmek olarak değiştirilmiştir.
✓ Temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılabilmesi için "genel sınırlama sebepleri"
oluşturulmuştur.

1982 ANAYASASI’NA İLİŞKİN TEMEL

ÖZELLİKLER

• Hükûmet Sistemi: Parlamenter Sistem,

Kabine Sistemi Millî Güvenlik
Komitesinin girişimiyle Temsilciler
Meclisi (Sivil Kanat) ile Millî Birlik
Konseyinin (Askerî Kanat) oluşturduğu
Kurucu Meclis tarafından
hazırlanmıştır.
• Yasama yetkisi, TBMM’ye aittir. Tek
meclisli anayasadır.
• Darbe girişiminin başarılı olması
neticesinde yapılan bir anayasadır.
• Referandum neticesinde kabul
edilmiştir.
• Çoğunlukçu demokrasi anlayışını
benimsemiştir.
• Rasyonelleştirilmiş Parlamenterizmi
öngörür.

22
2.ÜNİTE: 1982 ANAYASASI GİRİŞ HÜKÜMLERİ VE TEMEL HAK VE
ÖDEVLER
-BAŞLANGIÇ KISMI-

• Atatürk İlke ve İnkılaplarına Bağlılık

• Atatürk Medeniyetçiliği
• Atatürk Milliyetçiliği
• Çağdaş Medeniyet Düzeyine Ulaşma Azmi
• Millî Egemenlik
• Anayasanın ve Hukukun Üstünlüğü
• Özgürlükçü Demokrasi
• Doğal Haklar
• Türk Varlığının Devleti ve Milletiyle Bölünmezliği
• Sosyal Adalet ve Eşitlik
• İnsan Onurunun Korunması
• Kişinin Maddi ve Manevi Varlığının Korunması
• Laiklik
• Kuvvetler Ayrılığı

NOT: Başlangıç kısmı anayasanın metni içerisinde yer alır. Madde ve kenar başlıkları
anayasasın metni içerisinde yer almaz.

-GENEL ESASLAR-
Devletin şekli
MADDE 1: Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.
Cumhuriyet’in nitelikleri
MADDE 2: Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı
içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen
temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.

Devletin bütünlüğü̈, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti

MADDE 3: Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.
Bayrağı, şekli kanunda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî marşı “İstiklal
Marşıdır.” Başkenti Ankara’dır.

Değiştirilemeyecek Hükümler
MADDE 4: Anayasa’nın 1. maddesindeki devletin şeklinin cumhuriyet olduğu
hakkındaki hüküm ile 2. Maddesindeki cumhuriyetin nitelikleri ve 3. Madde
hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

23
 Devletin temel amaç ve görevleri
MADDE 5: Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve
bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin
ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve
hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette
sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve
manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.
Egemenlik
MADDE 6: Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir. Türk Milleti, egemenliğini,
Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır. Egemenliğin
kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir
kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.
Yasama yetkisi
MADDE 7: Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu
yetki devredilemez.

Yürütme yetkisi ve görevi

MADDE 8: Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve
kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.
Yargı yetkisi
MADDE 9: Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce
kullanılır.
Kanun önünde eşitlik
MADDE 10: Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi
düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri “Pozitif Ayrımcılık” dahilinde
sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun anayasanın koruma altında
önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara tutulacağını belirttiği kişi
sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini grupları:
sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak ✓ Kadın ve erkek
tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak ✓ Çocuklar
yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler,
harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile ✓ Yaşlılar
malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ✓ Özürlüler
ilkesine aykırı sayılmaz. Hiçbir kişiye, aileye, ✓ Harp ve vazife şehitlerinin
zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. dul ve yetimleri
Devlet organları ve idare makamları bütün ✓ Malul ve gaziler
işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine
uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.
Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü
MADDE 11: Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare
makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar
Anayasaya aykırı olamaz.

24
-TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER-

KiŞiNiN HAK VE öDEVLERİ (Negatif Statü SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE

Hakları/Koruyucu Haklar) öDEVLER (Pozitif Statü Hakları/İsteme
-Kişi dokunulmazlığı Hakları)
-Zorla çalıştırma yasağı -Ailenin korunması ve çocuk hakları
-Kişi hürriyeti ve güvenliği -Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
-Özel hayatın gizliliği -Kıyılardan yararlanma
-Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı -Toprak mülkiyeti
-Konut dokunulmazlığı -Tarım, hayvancılık ve üretim alanlarında
-Haberleşme hürriyeti çalışanların korunması
-Yerleşme ve seyahat hürriyeti -Kamulaştırma
-Din ve vicdan hürriyeti -Devletleştirme ve özelleştirme
-Düşünce ve kanaat hürriyeti -Çalışma ve sözleşme özgürlüğü
-Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti -Çalışma hakkı ve ödevi
-Bilim ve sanat hürriyeti -Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
-Basın hürriyeti -Sendika kurma hakkı
-Süreli ve süresiz yayın hakkı -Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme
-Basın araçlarının korunması hakkı
-Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle -Grev ve lokavt hakkı
haberleşme araçlarından yararlanma hakkı -Ücrette adaletin sağlanması
-Düzeltme ve cevap hakkı -Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması
-Dernek kurma hürriyeti -Konut hakkı
-Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı -Gençliğin korunması
-Mülkiyet hakkı -Sporun geliştirilmesi ve tahkim
-Hak arama hürriyeti -Sosyal güvenlik hakkı
-Kanuni hâkim güvencesi -Sosyal güvenlik bakımından özel olarak
-İspat hakkı korunması gerekenler
-Yabancı ülkelerde çalışan Türk
vatandaşlarına tanınan haklar
-Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının
SİYASİ HAKLAR VE öDEVLER (Aktif Statü korunması
Hakları/Katılma Hakları) -Sanat ve sanatçının korunması
-Türk vatandaşlığı
-Seçme ve seçilme hakkı
-Siyasi parti kurma ve siyasi partilere üyelik
hakkı
-Kamu hizmetlerine girme hakkı
-Mal bildirimi
-Vatan hizmeti
-Vergi ödevi
-Dilekçe hakkı
-Bilgi edinme hakkı
-Kamu denetçisine başvurma hakkı

25
 TEMEL HAK ve HÜRRİYETLERİN NİTELİĞİ

• Herkes, kişiliğine bağlı dokunulamaz, devredilemez, vazgeçilemez temel hak ve

hürriyetlere sahiptir.
• Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve
sorumluluklarının da ihtiva eder.

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI

• Temel hak ve hürriyetler özlerine dokunulmaksızın yalnızca anayasanın ilgili

maddelerinde belirtilen sebeplere dayanılarak ve ancak kanunla sınırlandırılabilir. Bu
sınırlar;
➢ Anayasanın sözüne ve ruhuna,
➢ Demokratik toplum düzenine,
➢ Laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkelerine aykırı olamaz.
➢ Temek hak ve hürriyetler yabancılar için milletler arası hukuka uygun olarak ancak
kanunla sınırlanabilir.

Not: 2001 anayasa değişikliği ile genel sınırlama sebepleri kaldırılmıştır.

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KÖTÜYE KULLANILAMAMASI

• Anayasada yer alan temel hak ve hürriyetlerden hiçbiri;

➢ Devletin ülkesi ve milletin bölünmez bütünlüğünü bozmayı
➢ İnsan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyeti ortadan kaldırmayı
amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KULLANILMASININ DURDURULMASI

• Savaş, seferberlik, veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan

yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temek hak ve
hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için
anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.
• Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana
gelen ölümler dışında olağanüstü hâl dahi olsa;
✓ Kişinin yaşama hakkına,
✓ Maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz.
✓ Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz.
✓ Suç ve cezalar geçmişe yürümez.
✓ Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
(Masumiyet Karinesi)

26
YERLEŞME VE SEYAHAT HÜRRİYETİ
• Herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.
• Vatandaş, sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz.
• Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti suç soruşturması ve kovuşturması
sebeplerine bağlı olarak ancak hakim kararı ile sınırlanabilir.

KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ

• Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahkemeye

gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç 48 saat ve toplu olarak işlenen
suçlarda en çok 4 gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu süreler geçtikten
sonra hâkim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bırakılamaz. Bu süreler
olağanüstühal ve savaş hallerinde uzatılabilir.

KANUNÎ HÂKİM GÜVENCESİ

• Hiç kimse kanunen tabî olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.
• Bir kimseyi kanunen tabî olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma
sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağanüstü merciler kurulamaz.

SUÇ VE CEZALARA İLİŞKİN ESASLAR

• Suç ve cezalar geçmişe yürümez.

• Ceza sorumluluğu şahsidir.
• Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.
• Suçluluğu mahkemece sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
• Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda
bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.
• Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü yerine
getirmemesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.
• Kanunlara aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez.
• Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez.
• İdare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz.
Silahlı kuvvetlerin iç düzeni bakımından bu hükme kanunla istisnalar getirilebilir.
• Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak
üzere vatandaş, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez.

27
 KAMULAŞTIRMA

• Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek

karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların
tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre,
kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir.
• Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan artırım bedeli nakden ve peşin
olarak ödenir.
Ancak;
➢ Tarım reformunun uygulanması,
➢ Büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi,
➢ Yeni ormanların yetiştirilmesi,
➢ Kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin
ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu
hallerde, taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak
ödenir.
➢ Kamulaştırılan topraktan, o toprağın doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye
ait olanlarının bedeli, her halde peşin ödenir.
➢ Taksitlendirme ve herhangi bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde
kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranı uygulanır.

TÜRK VATANDAŞLIĞI

• Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.

• Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk’tür.
• Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarda kazanılır ve ancak kanunda belirtilen
şartlarda kaybedilir.
• Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça
vatandaşlıktan çıkarılamaz.
• Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.
Not:
✓ Nüfus kayıtları
✓ Nüfus cüzdanı
✓ Pasaport
✓ Pasavan Türk vatandaşlığını ispatlamada kullanılabilecek belgelerdir.

28
SEÇME SEÇİLME ve SİYASİ FAALİYETTE BULUNMA HAKLARI

• Seçimlerde Oy Kullanamayanlar
✓ Silah altındaki er ve erbaşlar
✓ Askeri öğrenciler
✓ Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan
hükümlüler
• Seçimlerde Oy Kullanabilenler
✓ Fiil ehliyetine sahip ve 18 yaşından büyük olan T.C vatandaşları
✓ Subay, astsubay, uzman çavuşlar
✓ Taksirli suçlardan hüküm giyenler ve tutuklular
✓ Yurt dışında çalışan T.C vatandaşları

SİYASİ PARTİLER İLE İLGİLİ HÜKÜMLER

• Siyasi partiler, partiye üye olma yeterliğine sahip en az otuz Türk vatandaşı
tarafından kurulur. Siyasi partiler ilgile belgelerini içişleri bakanlığına teslim
ettiklerinde tüzel kişilik kazanırlar.
• Siyasi partilere üye olabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekir.
Siyasi Partilere Üye Olamayanlar

✓ Hâkimler ve Savcılar
✓ Sayıştay dâhil yüksek yargı organı mensupları
✓ Memurlar
✓ İşçi niteliği taşımayan kamu görevlileri
✓ Silahlı Kuvvetler mensupları
✓ Yükseköğretim öncesi öğrenciler
Not: Yükseköğretim elemanları siyasi partilere üye olabilir ancak siyasi partilerin
merkez organlarının dışında kalan parti görevi alamazlar.

29
 SİYASİ PARTİLARİN UYACAKLARI ESASLAR

• Siyasi partiler, ticari faaliyetlere girişemezler.

• Siyasi partilerin kapatılması Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının açacağı dava
üzerine Anayasa Mahkemesince kesin olarak karara bağlanır.
• Bir siyasi partinin tüzüğü ve programının 68. Maddenin dördüncü fıkrası
hükümlerine aykırı bulunması halinde temelli kapatma kararı verilir.
• Anayasa Mahkemesi dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasi partinin
devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilir.
• Temelli kapatılan bir parti başka bir ad altında kurulamaz.
• Bir siyasi partinin temelli kapatılmasına beyan veya faaliyetleriyle sebep olan
kurucuları dahil üyeleri, Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin
kararının Resmi Gazete’de gerekçeli olarak yayımlanmasından başlayarak 5 yıl
süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve denetçisi olamazlar.
• Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyruğuna sahip olmayan
gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasi partiler temelli kapatılır.
• Seçimlerde geçerli oyların %3’ünü alan siyasi partiler devletten mali yardım
alabilirler.
• Bir siyasi partinin TBMM’ de milletvekili bulundurabilmesi için son seçimlerde
geçerli oyların %10 ve daha fazlasını alması gerekir.
DİLEKÇE, BİLGİ EDİNME VE KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKI

• Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden

yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında yetkili
makamlara ve TBMM’ ye yazı ile başvurma hakkına sahiptir.
• Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir.
• Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişi ile ilgili şikâyetleri inceler.
• Kamu Denetçiliği Kurumu TBMM başkanlığına bağlıdır.
• Kamu baş denetçisi TBMM tarafından seçilir.

30
3.üNiTE: YASAMA

-YASAMA YETKİSİNİN ÖZELLİLKLERİ-

-TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ-

TBMM genel oyla seçilen 600 milletvekilinden oluşur.
(TBMM üyeleri seçildikleri bölgeyi veya kendilerini değil, bütün milleti temsil ederler.)

-MİLLETVEKİLİ ADAYI OLMAK İÇİN GöREViNDEN ÇEKiLMELERİ GEREKENLER-

• Hâkim ve savcılar
• Yüksek yargı organları mensupları
• Silahlı kuvvetler mensupları
• Yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları
• Yükseköğretim Kurulu üyeleri
• Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet
bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri

Not: İlk üç sırada yer alanlar milletvekili adaylığı için görevlerinden çekilirler ancak
milletvekilliğine seçilememe durumunda eski görevlerine geri dönemezler.

-MİLLETVEKİLİ SEÇİLME YETERLİĞİ-

• Türk vatandaşı olmak (Çifte vatandaşlık milletvekili seçilmeye engel teşkil
etmez.)
• 18 Yaşını doldurmuş olmak Bu suçlardan hüküm giyenler
affa uğrasalar da
• Askerlikle ilişkisi olmamak milletvekilliğine aday olamazlar
• En az ilkokul mezunu olmak
• Kısıtlı olmamak
• Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak
• Taksirli suçlar hariç, toplam 1 yıl veya daha fazla hapis ya da ağır hapis cezası
almamış olmak
• Devlet aleyhine işlenen suçlar ile yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmak

31
 -TBMM VE CUMHURBAŞKANI SEÇİM DÖNEMİ-
• TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
• TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar
verebilir. Bu halde TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
• Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, TBMM genel
seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
• Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine
karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
• Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının
yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar
devam eder.
• Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de 5 yıldır.
• Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.
• Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse TBMM, seçimlerin
1 yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
• Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu
işlem tekrarlanabilir.

-ARA SEÇİM-

• İki milletvekili genel seçimi arasında TBMM üyeliklerinde boşalma olması hâlinde
sadece boşalan bu üyelikler için yapılan seçimdir.
• Her seçim döneminde sadece bir defa yapılır.
• Genel seçimden 30 ay geçmedikçe ara seçime gidilemez.
• Genel seçimlere 1 yıl kala ara seçim yapılamaz.
• Zorunlu ara seçim sebebi yok ise ara seçim yapılması TBMM’nin takdirindedir.
-Ara seçimin iki tane istisnası vardır. Bu istisnalarda ara seçim hem zorunlu hale
gelir hem de kurallarda farklılaşma söz konusu olur. Bu istisnalar şu şekildedir:

32
-YÜKSEK SEÇİM KURULU-
• Seçimlerin genel yönetimini ve denetimini gerçekleştirir.
• Milletvekili seçim tutanaklarını kabul eder.
• Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul eder.
• Üyelerini Yargıtay (6) ve Danıştay (5) seçer.
• 7 Asıl 4 Yedek olmak üzere toplam 11 üyeden oluşur.
• 1 Başkanı ve 1 Başkanvekili vardır.
• Üyelerinin görev süresi 6 yıldır.
• Kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır.

-PARLAMENTER MUAFİYET-
Yasama Dokunulmazlığı: Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir
milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz
ve yargılanamaz.
Yasama Dokunulmazlığının İstisnaları:
✓ Ağır cezayı gerektiren suçüstü hâli
✓ Seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasa’nın 14’üncü
maddesindeki durumlar
Bu hâllerde yasama dokunulmazlığından bahsedilmez.
Yasama Dokunulmazlığın Özellikleri Şu Şekildedir:
• Meclis tarafından kaldırılabilir.
• Nispi ve geçici niteliktedir.
• Yalnızca üyelik sürecinde devam eder.
• Cezalandırmayı erteler.
• Milletvekilleri yalnızca cezai bakımdan dokunulmazlığa sahiptirler.
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar da yaralanabilir.
• Nispi dokunulmazlık da denir.
Yasama Sorumsuzluğu: Milletvekillerinin Meclis çalışmaları esnasında açıkladıkları
düşünce ve sözlerinden, kullandıkları oylardan dolayı yalnızca Meclise karşı sorumlu
olmalarıdır.

Yasama Sorumsuzluğunun Özellikleri Şu Şekildedir:

• Meclis tarafından kaldırılamaz, mutlak ve süreklidir.
• Her zaman devam eder.
• Cezalandırmayı kaldırır.
• Milletvekilleri hukuki ve cezai bakımdan sorumsuzdurlar.
• Mutlak dokunulmazlık da denir.

Milletvekilleri; meclis çalışmalarında sorumsuzdurlar. Meclis dışında ise dokunulmazdırlar.

33
 -MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ-

İPTAL İSTEMİ: Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin

oylama ile düşürülmesine karar verilen milletvekili veya başka bir vekil TBMM Genel
Kurulunun karar verdiği tarihten başlayarak 7 gün içinde kararın anayasaya, kanuna
veya TBMM İçtüzüğü’ne aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
Anayasa Mahkemesi, iptali istemini 15 gün içinde kesin karara bağlar.

-ÖDENEK VE YOLLUKLAR-
• Ödeneğin aylık tutarı en yüksek Devlet memurunun almakta olduğu miktarını
aşamaz.
• Yolluk miktarı da ödenek miktarının yarısını aşamaz.
• Ödenek ve yollukların en çok 3 aylığı önceden ödenebilir.

-TOPLANTI / KARAR YETER SAYISI VE NİTELİKLİ ÇOĞUNLUKLAR-

• TBMM üye tam sayısının en az 1/3’ü (200) ile toplanır.
• Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verilir.
• Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının 1/4’ünün 1 fazlasından (151)
az olamaz.
• 301 ve üzeri milletvekilinin kabulünü gerektiren tüm çoğunluklar nitelikli
çoğunluktur.

34
 -ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ SÜRECİ-

35
 -KANUNLARIN YASALAŞMA SÜRECi-

✓ Kanun tekliflerin kabulü için toplantıya katılanların salt çoğunluğunun kabulü

yeterlidir.
✓ Kanunlar Cumhurbaşkanınca Resmi Gazete’de yayımlanır.
✓ Kanunlar, başka bir tarih belirtilmediyse Resmi Gazete’de yayımlandıkları gün
yürürlüğe girer. (10 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi-Madde 7-2018)
✓ Cumhurbaşkanı yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı
kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte
aynı süre içinde, TBMM’ye geri gönderir. Cumhurbaşkanınca kısmen uygun
bulunmama durumunda, TBMM sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir.
(Bütçe kanunları bu hükme tâbi değildir.)
✓ Kanunlar referanduma sunulmaz. Sadece Anayasa değişikliğine ilişkin kanunlar
referanduma sunulur.
NOT: Resmî Gazete, Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğünce
yayımlanır.

36
-TBMM’NİN TOPLANMASI VE TATİLE GİRMESİ-
• TBMM, her yıl ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
• Meclis, bir yasama yılında en çok 3 ay tatil yapabilir.
• Meclisin tatil dışında çalışmalarına ara vermesi 15 günü geçemez.
• Meclis, ara verme veya tatil sırasında;
✓ Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya toplantıya çağrılır,
✓ Meclis başkanı da doğrudan doğruya veya TBMM üyelerinin en az 1/5’inin
(120 Milletvekili) yazılı istemi üzerine meclisi toplantıya çağırır.

TBMM’yi doğrudan toplantıya çağıranlar Cumhurbaşkanı ve TBMM Başkanı

TBMM’yi dolaylı toplantıya çağıranlar En az 120 Milletvekili

-TBMM BAŞKANLIK DİVANI-

TBMM Başkanlık Divanı, Meclis üyeleri
arasından seçilen;
• TBMM Başkanı,
• Başkan Vekilleri,
• Kâtip Üyeler ve
• İdare Amirlerinden oluşur.

Başkanlık Divanı, Meclisteki siyasi

parti gruplarının üye sayısı oranında
divana katılmalarını sağlayacak
şekilde kurulur.

TBMM Başkanı ve Başkan Vekilleri;

▪ Siyasi partileriyle ilişikleri devam eder ancak üyesi bulundukları siyasi partinin
veya parti grubunun Meclis içinde veya dışındaki faaliyetlerine katılamaz,
▪ Görevlerinin gereği olan hâller dışında, Meclis tartışmalarına katılamaz,
▪ Başkan hiçbir zaman Mecliste oy kullanamaz,
▪ Oturumu yöneten başkan vekili Mecliste oy kullanamaz.

TBMM Başkanlık Divanı Görev Süresi: TBMM Başkanlık Divanı için, bir yasama
döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi 2 yıl, ikinci devre için
seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder.

37
 -TBMM iÇTüZüĞü-
• TBMM çalışmalarını, kendi yaptığı TBMM İçtüzüğü hükümlerine göre yürütür.
• TBMM İçtüzüğü hükümleri, siyasi parti gruplarının Meclisin bütün faaliyetlerine
üye sayısı oranında katılmalarını sağlayacak yolda düzenlenir.
• TBMM İçtüzüğü ile Meclis çalışmaları dışında bir konu düzenlenemez ve üçüncü
kişilere yükümlülük yüklenemez.
• TBMM İçtüzüğünün yargısal denetimine Anayasa Mahkemesi yapar.
TBMM’DEKİ GÖRÜŞMELERİN AÇIKLIĞI VE YAYIMLANMASI
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundaki görüşmeler açıktır ve tutanak
dergisinde tam olarak yayımlanır.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzük hükümlerine göre kapalı oturumlar yapabilir,
bu oturumlardaki görüşmelerin yayımı Türkiye Büyük Millet Meclisi kararına
bağlıdır.
• Meclisteki açık görüşmelerin, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine
Meclisçe başkaca bir karar alınmadıkça, her türlü vasıta ile yayımı serbesttir.

-PARLAMENTO KARARLARI-
Parlamento kararları TBMM’nin kendisinin yanı sıra yürütme ve yargı organlarıyla
ilgili aldığı kanun dışındaki kararlardır. Parlamento kararları şu şekilde sayılabilir:
➢ TBMM İçtüzüğü
➢ Yasama dokunulmazlığının kaldırılması
➢ Milletvekilliğinin düşürülmesi
➢ Meclisin tatile girmesi kararı
➢ Genel görüşme açılması kararı
➢ Meclis araştırması açılması kararı
➢ TBMM Başkanlık Divanı seçimi
➢ Kamu Başdenetçisi seçimi
➢ RTÜK üyelerini seçme
➢ Anayasa Mahkemesine ve Hakimler Savcılar Kuruluna üye seçimi
➢ OHAL ilanı onayı
➢ Kalkınma planlarının onaylanması
➢ Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesi veya yabancı silahlı
kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin verme
➢ Savaş ilanı kararı
-SİYASİ PARTİ GRUPLARI-
• En az 20 milletvekilinden meydana gelir.
• Meclis başkanlığına aday gösteremezler.
• Yasama dokunulmazlığının kaldırılması ve meclis soruşturması ile ilgili görüşme
yapamazlar ve karar alamazlar.

38
-TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI-

-TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ-

• Kanun çıkarmak, değiştirmek ve kaldırmak
• Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların cezai sorumluluklarını
denetlemek.
• Uluslararası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak (Kanunla)
• Genel ve özel af ilanına karar vermek (Ormanları yakıp yok edenler için af çıkarılamaz.) ve
anayasada değişiklik yapmak. (Bu ikisi için 3/5 oy çokluğu gerekir.)
• Savaşa ve barışa karar vermek
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına izin vermek
• Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek
• Olağanüstü hâl durumunu onaylamak, kaldırmak veya uzatmak
• Para basılmasına karar vermek
• Seçim kanunlarını hazırlamak (Seçim kanunları temsilde adalet ve yönetimde istikrar
ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir. Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler 1 yıl
içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz.
• TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek
• Yabancı ülkelere asker göndermek veya yabancı askerlerin ülkede kalmasına izin vermek
• Kalkınma planlarını onaylamak
• OHAL dönemlerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerini 3 ay içinde görüşüp karara
bağlama
• RTÜK üyelerini seçmek
• Sayıştay başkan ve üyelerini seçmek
• TBMM başkanını seçmek
• Kamu başdenetçisini seçmek
• Anayasa Mahkemesine 3 üye seçmek
• Hakimler ve Savcılar Kuruluna 7 üye seçmek

39
 4.üNİTE: YÜRÜTME
-CUMHURBAŞKANI-

-CUMHURBAŞKANLIĞI ADAYLIĞI-
• Cumhurbaşkanı;
✓ 40 yaşını doldurmuş
✓ Yükseköğrenim yapmış,
✓ Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip
✓ Türk vatandaşları arasından doğrudan halk tarafından seçilir.
• Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır.
• Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
• Cumhurbaşkanlığına;
✓ Siyasi parti grupları
✓ En son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte
en az %5’ini almış olan siyasi partiler veya
✓ En az 100.000 seçmen aday gösterebilir.
• Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin TBMM üyeliği sona erer.
• Cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa siyasi partisiyle ilişiği kesilmez.

-CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ-
• Genel oyla yapılacak seçimde,
geçerli oyların salt çoğunluğunu
alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir.
• İlk oylamada bu çoğunluk
sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen
ikinci pazar günü ikinci oylama
yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada
en çok oy almış 2 aday katılır ve
geçerli oyların çoğunluğunu alan
aday, Cumhurbaşkanı seçilir.
• İkinci oylamaya katılmaya hak
kazanan adaylardan birinin
herhangi bir nedenle seçime
katılmaması halinde; ikinci
oylama, boşalan adaylığın birinci
oylamadaki sıraya göre ikame
edilmesi suretiyle yapılır.
• İkinci oylamaya tek adayın kalması
halinde, bu oylama referandum
şeklinde yapılır. Aday, geçerli
oyların salt çoğunluğunu aldığı
takdirde Cumhurbaşkanı seçilir.

40
-CUMHURBAŞKANIN GÖREV VE YETKİLERİ-

• Devletin başı sıfatını kullanma

• Yürütme yetkisini kullanma
• Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil
etme
• Anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli uyumlu çalışmasını
temin etme
• Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü TBMM’de açılış konuşmasını
yapmak
• TBMM’yi gerektiğinde toplantıya çağırmak
• TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek
• Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.
• Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek
• Kanunları yayımlamak
• Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halk oyuna
sunmak

41
 • Kanunların, TBMM İçtüzüğünün, tümünün veya belirli hükümlerinin anayasaya
şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde
iptal davası açmak
• Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından iptali için Anayasa Mahkemesine
iptal davası açmak
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atamak ve görevlerine son vermek
• Üst kademe kamu yöneticilerini atamak, görevlerine son vermek
• Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma
• Yönetmelik çıkarma
• Yabancı devletlere Türk devletinin temsilcilerini göndermek, Türkiye
Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek
• Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak
• TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek
• Milli güvenlik politikalarını belirlemek ve gerekli tedbirleri alır.
• Millî güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına
hazırlanmasından, TBMM’ye karşı, sorumlu olma
• Millî Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak
• Millî Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek
• Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını
hafifletmek veya kaldırmak
• Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini hazırlamak
• Devlet Denetleme Kuruluna idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denetleme
yaptırmak
• Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve başkanını atamak
• Genelkurmay başkanını atamak
• Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek
• Üniversite rektörlerini seçmek
• Anayasa Mahkemesine 12 üye seçmek
• Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek
• Yargıtay cumhuriyet başsavcısı ve Yargıtay cumhuriyet başsavcı vekilini seçmek
• Hâkimler ve Savcılar Kuruluna 4 üye seçmek

42
- DEVLET DENETLEME KURULU-
• İdarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve
geliştirilmesinin sağlanması amacıyla, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak
kurulmuştur.
• Cumhurbaşkanının isteği üzerine, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında ve
sermayesinin yarısından fazlasına bu kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü
kuruluşta, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her düzeydeki işçi
ve işveren meslek kuruluşlarında, kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, her türlü
idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapar.
• Yargı organları, Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dışındadır.
• Devlet Denetleme Kurulunun Başkan ve üyeleri, Cumhurbaşkanınca atanır.
• Devlet Denetleme Kurulu 1 başkan ve 8 üyeden oluşur.
• Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri,
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.
• Devlet Denetleme Kurulu ilk kez 1982 Anayasası ile düzenlenmiştir.
• Devlet Denetleme Kurulu cumhurbaşkanının istemiyle denetim yapar, kararları
Kurul olarak alır ve aldığı kararlar bağlayıcı değildir.

-CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR-

• Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı
atayabilir.
• Cumhurbaşkanının; ölümü, çekilmesi, yurt dışına çıkması ve hastalanması
hallerinde Cumhurbaşkanına, Cumhurbaşkanı yardımcısı vekillik eder ve
Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip
olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, TBMM önünde and içerler.
• TBMM üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri
sona erer.
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevleriyle ilgili olmayan suçlarda
yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.
• Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile
merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle
düzenlenir.

43
 -BÜTÇE VE KESİN HESAP KANUNLARI-
• Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.
• Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşından en az 75 gün önce,
TBMM’ye sunar.
• Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüşülür. Komisyonun 55 gün içinde kabul
edeceği metin Genel Kurulda görüşülür ve malî yılbaşına kadar karara bağlanır.
• Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu
çıkarılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe
kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına
göre artırılarak uygulanır.
• TBMM üyeleri Genel Kurulda bütçenin görüşülmesi sırasında gider artırıcı veya
gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.
• Harcanabilecek tutarın Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle aşılabileceğine dair
bütçe kanununa hüküm konulamaz.
• Merkezî yönetim kesin hesap kanunu teklifi, ilgili olduğu malî yılın sonundan
başlayarak en geç 6 ay sonra Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye sunulur.
Sayıştay genel uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesin hesap kanun teklifinin
verilmesinden başlayarak en geç 75 gün içinde Meclise sunar.
• Kesin hesap kanunu teklifi, yeni yıl bütçe kanunu teklifiyle birlikte görüşülür ve
karara bağlanır.

44
-YÜRÜTMENİN VE İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ-

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

DİKKAT
2017 Anayasa değişiklikleri
neticesinde Bakanlar Kurulunun
çıkardığı Kanun Hükmünde
Kararnameler ve Tüzükler Türk
Hukuk Mevzuatından kaldırılmıştır.
Yönetmelikler Ancak bu geçiş süresince halen
birçok Kanun Hükmünde
Kararname ve Tüzük
uygulamadadır. Zamanla bunlar
yürürlükten kaldırılıp yerlerine
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
çıkarılacaktır.

45
 -MİLLİ GÜVENLİK KURULU-
• Millî Güvenlik Kurulu; Devletin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve
uygulanması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonun
sağlanması konusundaki görüşlerini Cumhurbaşkanına bildirir.
• Millî Güvenlik Kurulunun gündemi;
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve
Genelkurmay Başkanının önerileri
dikkate alınarak
Cumhurbaşkanınca düzenlenir.
• Gündemin özelliğine göre Kurul
toplantılarına ilgili bakan ve kişiler
çağrılıp görüşleri alınabilir.
• Millî Güvenlik Kurulu Genel
Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle
düzenlenir.
Not: Başkomutanlık, TBMM’nin manevî varlığından
• Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri; ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur.
➢ Toplantılara katılır. Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı;
Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık
➢ Kurula üye değildir görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.
➢ Oy hakkı yoktur.

46
5.ÜNİTE: YARGI
-YÜKSEK MAHKEMELER-

Uyarı: Hakimler ve Savcılar Kurulu, Sayıştay ve Yüksek Seçim Kurulu yüksek

mahkeme değildir.
Ayrıca Hakimler ve Savcılar Kurulu ile Sayıştay Anayasa’da yargı bölümünde
düzenlenmiştir. Yüksek Seçim Kurulu ise Anayasada yasama bölümünde
düzenlenmiştir.

-ANAYASA MAHKEMESİ-

Kuruluşu

47
 -Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, kırk beş yaşın doldurulmuş olması
gerekir.
-Yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını
kazanmış olması gerekir.
-Avukatların en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış olması gerekir.
-Üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az 20 yıl kamu hizmetinde
fiilen çalışmış olması gerekir.
-Birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az 20 yıl çalışmış olması gerekir.
-Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev
alamazlar.

48
Görev ve Yetkileri

Çalışma ve Yargılama Usulü

49
 Bireysel Başvuru
• Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa
İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından,
ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
• Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.
• Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme
yapılamaz.

Yüce Divan Sıfatıyla Yargılama

Anayasa Mahkemesi görevleriyle ilgili suç işledikleri gerekçesiyle aşağıda belirtilen
kişileri Yüce Divan sıfatıyla yargılar.

50
İptal Davası (Soyut Norm Denetimi)

• Şekil bakımından iptal davası: İlgili normun yasalaşma sürecine ilişkin kurullara
göre yasalaşıp yasalaşmadığının denetimidir.
• Esas bakımında iptal davası: İlgili normun Anayasaya aykırı olup olmadığının
denetimidir.
• Anayasa Mahkemesine ilgili norma karşı iptal davası açabilen organlar ve dava
açabilme süreleri aşağıdaki gibidir:

Anayasaya Aykırılığın Diğer Mahkemelerde İleri Sürülmesi

(Somut Norm Denetimi, İtiraz Veya Def’i Yolu

Somut norm denetiminde, Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının
Resmî Gazete’de yayımlanmasından sonra 10 yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün
anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.

Anayasa Mahkemesinin Kararları

✓ Kesindir.
✓ Bağlayıcıdır
✓ Hemen Resmi Gazete’de yayımlanır.
✓ İptal kararları geriye yürümez.
✓ İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
✓ Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin tamamını veya bir hükmünü
iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis
edemez.
✓ İptal kararları, Resmî Gazete’de yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa
Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmî
Gazetede yayımlandığı günden başlayarak 1 yılı geçemez.
✓ İptal kararının yürürlüğe girişinin ertelendiği durumlarda, TBMM, iptal kararının ortaya çıkardığı hukukî
boşluğu dolduracak kanun tasarı veya teklifini öncelikle görüşüp karara bağlar.

51
 -YARGITAY-
✓ Adliye mahkemelerince verilen ve
kanunun başka bir adlî yargı merciine
bırakmadığı karar ve hükümlerin son
inceleme merciidir.
✓ Kanunla gösterilen belli davalara da ilk
ve son derece mahkemesi olarak
bakar.
✓ Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış
adlî yargı hâkim ve Cumhuriyet
savcıları ile bu meslekten sayılanlar
arasından Hâkimler ve Savcılar
Kurulunca üye tamsayısının salt
çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.
✓ Yargıtay üyelerinin görev süresi 12
yıldır. Süresi biten üye tekrar üye
seçilemez.
✓ Yargıtay Birinci Başkanı, birinci
başkanvekilleri ve daire başkanları
kendi üyeleri arasından Yargıtay Genel
Kurulunca üye tamsayısının salt
çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için
seçilirler. Süresi bitenler yeniden
seçilebilirler.
✓ Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve
Cumhuriyet Başsavcıvekili, Yargıtay
Genel Kurulunun kendi üyeleri
arasından gizli oyla belirleyeceği beşer
aday arasından Cumhurbaşkanı
tarafından 4 yıl için seçilirler. Süresi
bitenler yeniden seçilebilirler.
✓ Yargıtayda 12 Ceza ve 12 Hukuk dairesi
olmak üzere toplam 24 daire bulunur.
-DANIŞTAY-
✓ İdarî mahkemelerce verilen ve
kanunun başka bir idarî yargı
merciine bırakmadığı karar ve
hükümlerin son inceleme merciidir.
✓ Kanunla gösterilen belli davalara da
ilk ve son derece mahkemesi olarak
bakar.
✓ Danıştay üyelerinin 3/4'ü, birinci
sınıf idarî yargı hâkim ve savcıları ile
bu meslekten sayılanlar arasından
Hâkimler ve Savcılar Kurulu; 1/4’ü,
nitelikleri kanunda belirtilen görevliler
arasından Cumhurbaşkanı;
tarafından seçilir.
✓ Danıştay üyelerinin görev süresi 12
yıldır. Süresi biten üye tekrar üye
seçilemez.
✓ Danıştay Başkanı, Başsavcı,
başkanvekilleri ve daire başkanları,
kendi üyeleri arasından Danıştay
Genel Kurulunca üye tamsayısının
salt çoğunluğu ve gizli oyla 4 yıl için
seçilirler. Süresi bitenler yeniden
seçilebilirler.
✓ Danıştayda 1’i idari daire ve 9’u dava
dairesi olmak üzere 10 daire bulunur.
Danıştayın Görevleri:
-İdari davaları görmek
-İdari uyuşmazlıkları çözmek
-Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz
şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında 2 ay
içinde düşüncesini bildirmek

-UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ-
• Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm
uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.
• Mahkemenin Başkanlığını Anayasa Mahkemesince, kendi üyeleri arasından
görevlendirilen üye yapar.
• Üyelerini Yargıtay ve Danıştay seçer.
• Mahkeme; 1 başkan, 6 asıl ve 6 yedek üyeden oluşur.
• Üyelerin görev süresi 4 yıldır.
• Diğer mahkemelerle, Anayasa Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlıklarında,
Anayasa Mahkemesinin kararı esas alınır.

52
-TÜRK HUKUKUNDAKİ YARGI KOLLARI-

-HAKİMLER VE SAVCILAR KURULU-

-Hâkimler ve Savcılar Kurulu 13 üyeden oluşur; 2 daire halinde çalışır.
-Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır.
-Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir.
-Geriye kalan 11 üyeden 4’ünü Cumhurbaşkanı, 7’sini TBMM seçer.
NOT: Kurul başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz.

Hakimler ve Savcılar Kurulunun Görevleri

-Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve
nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma,
meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası
verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar.
-Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin
değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar.
NOT: Hâkimler ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdırlar.
Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreteri
-Genel sekreter; birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday
arasından Kurul Başkanı tarafından atanır.

53
 -SAYIŞTAY-
Sayıştay, merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal
güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetlemek
ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen
inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir.
• Mahallî idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması
Sayıştay tarafından yapılır.
• Sayıştayın başkan ve üyelerini TBMM seçer.
• Sayıştayın kesin hükümleri hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren 15
gün içinde bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi isteminde
bulunabilirler.
• Bu kararlar dolayısıyla idarî yargı yoluna başvurulamaz.
• Vergi, benzeri malî yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştay
kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararları esas alınır.

-YARGI DENETİMİNE TABİ OLMAYAN NORMLAR ve DURUMLAR-

• Hakimler ve Savcılar Kurulu Kararları
• Yüksek Askerî Şura Kararları İstisnası: Sadece meslekten
çıkarma cezasına ilişkin
• Yüksek Seçim Kurulu Kararları kararlarına karşı yargı yolu
• Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararları açıktır.
• Yüksek Hakem Kurulu Kararları
• Usulüne Uygun Yürürlüğe Girmiş
Milletlerarası Antlaşmalar İstisnası: Terfi işlemleri ile
kadrosuzluk medeniyle emekliye
• Türk Silahlı Kuvvetlerinde Verilen Disiplin ayırma hariç her türlü ilişik
Cezaları kesme kararına karşı yargı yolu
açıktır.
• OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
• İnkılap Kanunları
• Tahkim Kurulu Kararları

✓ Tevhidi Tedrisat Kanunu

✓ Şapka Kanun
✓ Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Kapatılması ve Türbedarlıklar ile Bir Takım Unvanların Men
ve İlgasına Dair Kanun
✓ Türk Medeni Kanununun, evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılacağına dair
medenî nikâh esası ile aynı kanunun 110 uncu maddesi hükmü
✓ Uluslararası Rakamların Kabulü Hakkında Kanun
✓ Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun
✓ Efendi, Bey, Paşa Gibi Lâkap ve Unvanların Kaldırıldığına Dair Kanun
✓ Bazı Kıyafetlerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun.

54
-YARGI İLE İLGİLİ GENEL HÜKÜMLER-
Mahkemelerin Bağımsızlığı
• Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani
kanaatlerine göre hüküm verirler.
• Hiçbir organ, makam, merci veya kişi; yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve
hâkimlere emir ve talimat veremez, genelge gönderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz.
• Görülmekte olan bir dava hakkında yasama meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili
soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.
• Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar
ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini
geciktiremez.

Hâkimlik Ve Savcılık Teminatı

• Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe anayasada gösterilen yaştan önce
emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık,
ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamazlar.
• Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar, görevini sağlık
bakımından yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar veya meslekte kalmalarının uygun
olmadığına karar verilenler hakkında kanundaki istisnalar saklıdır.

Hâkimlik Ve Savcılık Mesleği

• Hâkimler ve savcılar adli ve idari yargı hâkim ve savcıları olarak görev yaparlar. Bu görevler
meslekten hâkim ve savcılar eliyle yürütülür.
• Hâkimler, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre görev ifa ederler.
• Hâkim ve savcıların nitelikleri, atanmaları, hakları ve ödevleri, aylık ve ödenekleri, meslekte
ilerlemeleri, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında
disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleriyle ilgili veya görevleri
sırasında işledikleri suçlarından dolayı soruşturma yapılması ve yargılanmalarına karar
verilmesi, meslekten çıkarmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik hâlleri ve meslek içi
eğitimleri ile diğer özlük işleri mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre
kanunla düzenlenir.
• Hâkimler ve savcılar 65 yaşını bitirinceye kadar hizmet görürler; askerî hâkimlerin yaş haddi,
yükselme ve emeklilikleri kanunda gösterilir.
• Hâkimler ve savcılar, kanunda belirtilenlerden başka, resmî ve özel hiçbir görev alamazlar.
• Hâkim ve savcı olup da adalet hizmetindeki idari görevlerde çalışanlar, hâkimler ve savcılar
hakkındaki hükümlere tabidirler. Bunlar, hâkimler ve savcılara ait esaslar dairesinde
sınıflandırılır ve derecelendirilirler, hâkimlere ve savcılara tanınan her türlü haklardan
yararlanırlar.

Duruşmaların Açık Ve Kararların Gerekçeli Olması

• Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır. Duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı
yapılmasına ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hâllerde
karar verilebilir.
• Küçüklerin yargılanması hakkında kanunla özel hükümler konulur.
• Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.
• Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.

Mahkemelerin Kuruluşu
• Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

55
 6.üNiTE: İDARE HUKUKU
-İDARE HUKUKUN ÖZELLİKLERİ-
• İdare hukuku genç bir hukuk dalıdır.
• İdare hukuku tedvin (kanunlaştırma) edilmemiştir.
• İdare hukuku içtihatlara dayanır.
• İdare hukukunda kamu yararı düşüncesi hâkimdir.
• İdare hukukunun uygulanmasından doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir.
• İdare hukuku işlemleri tek taraflıdır.
• İdare hukuku bağımsız bir hukuk dalıdır.
• İdare hukuku statüler hukukudur.
-İDARİ KARARLARIN ÖZELLİKLERİ-
• Resen icra edilebilir olma
• İcrailik
• Hukuka uygunluk karinesi
-İDARİ FONKSİYON-
Tanımı
İdari fonksiyon; yasama, yürütme ve yargı organlarının siyasi nitelikli faaliyetleri
dışında, devletin toplumsal ihtiyaçları karşılamak için yürüttüğü kamusal
faaliyetlerdir. İdari fonksiyonun temel amacı kamu yararını gerçekleştirmektir.
Özellikleri
• İdari fonksiyon, idari işlemler ile yerine getirilir.
• İdari fonksiyon, üstün ve ayrıcalıklı yetkiler (kamu gücü) kullanılarak
gerçekleştirilir.
• İdari fonksiyon, sürekli bir devlet fonksiyonudur.
• İdari fonksiyonda, idare ve özel kişiler arasında eşitlik yoktur.
• İdari fonksiyon, kâr amacı gütmez.
• İdari işlemin yürütülmesi için talebe gerek yoktur.

-iDARENiN FAALiYETLERi- -GENEL iDARE KOLLUK MAKAMLARI-

56
-KANUNSUZ EMİR-
Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve surette çalışmakta olan kimse; üstünden
aldığı emri yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun veya anayasa
hükümlerine aykırı görürse yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir.
Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yinelerse emir yerine getirilir;
bu hâlde, emri yerine getiren sorumlu olmaz. Ancak konusu suç teşkil eden emir,
hiçbir surette yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.

-KAMU DÜZENİ-
Toplumun huzuru ve sükûnun sağlanması, devlet ve devlet teşkilatının korunmasını
amaç edinen her şey kamu düzenini ifade eder.

✓ Güvenlik
KAMU DÜZENİNİN ✓ Dirlik ve esenlik
UNSURLARI ✓
✓
Genel ahlak
Genel sağlık

-İDARENİN MAL EDİNME YÖNTEMLERİ-

Kamulaştırma:
Kamu yararı gerekçesiyle özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların gerçek
karşılıları ödenerek devlet mülkiyetine geçirilmesidir.
İstimval:
Devlete, olağanüstü durumlarda, bazı taşınır malların mülkiyetini ya da kullanma
hakkını; taşınmazların ise sadece kullanma hakkını kazandıran mal edinme yoludur.
Geçici İşgal:
Bir bayındırlık hizmetinin görülmesi sırasında bu hizmetin görülmesi için ihtiyaç
duyulan maddelerin (taş, kum vb.) elde edilmesi için özel mülkiyette bulunan
taşınmaza idarece el konulmasıdır. Geçici işgalin konusu bayındırlık işleri olup ancak
boş arazi parçaları üzerlerinde gerçekleştirilebilir.
Kamulaştırmasız El Atma
Devlet mülkiyetine geçirilmeksizin gayrimenkulden yararlanılması yoludur.
Satın Alma
Devletin taşınır veya taşınmaz bir malın mülkiyetini, herhangi bir ayrıcalığa sahip
olmaksızın satın alarak elde etmesidir. İdarenin mal edinme yolları olarak sayılan
bu yetkiler arasında idarenin kamu gücü kullanmadan mal edindiği tek yol satın
almadır.
Devletleştirme
Kamu yararının zorunlu kıldığı hâllerde kamu hizmeti niteliği taşıyan özel işletmenin
kanunla idareye geçirilmesidir.

57
 -İDARİ SÖZLEŞMELER-

Mali İltizam Sözleşmesi

Mültezim adı verilen karşı tarafa,
orantılı bir kazanç veya ücret
karşılığında belli bir hizmet
gördürülmesidir. Mali iltizam
sözleşmesinin konusu, kurulu olan bir
kamu hizmetinin işletilmesi ile olur.

Kamu Borçlanma (İstikraz) Sözleşmeleri

Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri tarafından
tahvil, bono vb. adlarla çıkarılan senetler
karşılığında halktan borç para alınmasını
sağlayan akdi ilişkilerdir.

Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmeleri

Bir kamu hizmetinin bir özel kişi
tarafından kurulması ve belli bir süre
işletilmesini öngören idari sözleşmelerdir.
Kamu hizmeti için gereken sermaye,
hizmetten elde edilen kâr, zarar ve hasar
özel kişiye aittir. Bu sözleşmeler için
Danıştayın görüşü alınır.

Yer Altı ve Yer Üstü Servetlerine İlişkin İdari Hizmet Sözleşmeleri

Sözleşmeler
Tabii servetler ve kaynaklar devletin
hüküm ve tasarrufları altındadır. Bunların
aranması ve işletilmesi hakkı devlete
aittir. Devlet bu hakkı belli bir süre için
özel kişilere devredebilir. Kamu hizmeti
için gereken sermaye, hizmetten elde
edilen kâr, zarar ve hasar özel kişiye aittir.
Kamu görevlileri dört grupta toplanmaktadır.
Bunlardan bir bölümü özel bir meslek bilgisine
ve uzmanlığa gereksinim duyulan işlerde
sözleşme ile çalışan ve işçi sayılamayan
sözleşmeli personeldir. Bu kişilerin haklarının ve
yükümlülüklerinin yer aldığı sözleşmelere idari
hizmet sözleşmesi denilmektedir.

58
-YARGI YOLU-
• İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.
• İdari işlemlere karşı açılacak davalarda süre, yazılı bildirim tarihinden başlar.
• Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı
olup, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz.
• İdari işlemin uygulanması hâlinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması
ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi
durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir.
• Kanun, olağanüstü hâllerde, seferberlik ve savaş hâlinde; ayrıca millî güvenlik,
kamu düzeni, genel sağlık nedenleri ile yürütmenin durdurulması kararının
verilmesini sınırlayabilir.
• İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.

-1982 ANAYASASI’NIN YÜRÜTME BÖLÜMÜNDE BELİRTİLMİŞ KURUMLAR-

• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
• Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları
Kamu tüzel kişiliğini
• TRT anayasa ile düzenlenir.
• Yükseköğretim Kurumları (Üniversiteler)
• Yükseköğretim Üst Kuruluşları
• Yükseköğretim Kurumlarından Özel Hükümlere Tabi Olanlar
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Radyo ve Televizyon Kuruluşları ve Kamuyla İlişkili
Haber Ajansları
• İl Özel İdareleri
• Belediyeler
• Köyler
Kamu tüzel kişiliği
• Diyanet İşleri Başkanlığı yoktur.

NOT: Diyanet İşleri Başkanlığı hariç yukarıda sayılan kurum ve kuruluşların kamu
tüzel kişiliği vardır. Ayrıca; Devlet Tüzel Kişiliği, İl Özel İdaresi, Belediye İdaresi, Köy
İdaresi, Üniversiteler, TRT, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları tüzel kişiliklerini anayasadan alırlar.

59
 -İDARİ YAPILANMA-

60
Kanunla Kurulanlar
✓ İllerin kurulması ve kaldırılması
✓ İlçelerin kurulması ve kaldırılması
✓ Bir ilçenin bir ilden ayrılıp başka bir ile bağlanması
✓ İl ve ilçelerin ad ve merkezlerinin değiştirilmesi
✓ Mesleki oda birliklerinin kurulması (barolar, tabip odaları vb.)
✓ Büyükşehir belediyelerinin kurulması
✓ Üniversitelerin kurulması
✓ Mahkemelerin kurulması
Ayrıca;
✓ Yeni köy kurulması İçişleri Bakanlığının kararı ile olur.
✓ İl özel idaresinin kurulması Yeni bir ilin kurulmasına dair kanunla olur.
✓ Belediyelerin kurulması müşterek kararname ile olur.
NOT: Nüfusu 2000’in altında olan yerler köydür. Nüfusu 5000’in üzerinde olan yerlerde
belediye kurulur. Büyükşehir belediyesi kurulabilmesi için ise ilgili ilde 750.000’in
üzerinde nüfusun ve 3 merkez ilçenin bulunması gerekir.
İdarenin Bütünlüğü İlkesi
Üniter devlet yapısına uygun şekilde idareyi oluşturan kuruluşların birbiriyle uyum
içerisinde bir bütün olarak çalışmasıdır. İdarenin bütünlüğünün gerçekleştirildiği
hukuki araçlar hiyerarşi ve idari vesayettir.
Hiyerarşi: En üst kademe dışında her görevlinin ast-üst ilişkisi içinde, başka bir
görevliye karşı sorumlu olduğu çalışan düzenine hiyerarşi denir.
Ayrıca diğer bir tanım olarak aynı kamu tüzel kişiliği içinde olan, astla üst arasındaki
denetim yetkisi şeklinde de ifade edilebilir.
İdari Vesayet: Anayasa’ya göre, merkezî idarenin mahallî idareler (yerel yerinden
yönetimler) üzerindeki kanunla sınırlandırılmış denetim yetkisidir.
Ayrıca diğer bir tanım olarak farklı kamu tüzel kişileri arasındaki denetim yetkisi
olarak da ifade edilebilir.

61
 MERKEZDEN YÖNETİM

Başkent Teşkilatı
Cumhurbaşkanı

Bakanlıklar

62
Taşra Teşkilatı

63
 YERİNDEN YÖNETİM
Yerel Yerinden Yönetimler (Mahalli İdareler)

64
-KAMU GÖREVLİLERİ-

65
66
Milletvekili Sayısının 550’den 600’e Çıkması
TBMM genel oyla seçilen 600 milletvekilinden oluşur.

Milletvekili Seçilebilme Yeterliliğindeki Değişiklikler

Seçilebilme yaşı 25’den 18’e düşürülmüş ve askerlikle ilişiği bulunmamak durumu kabul
edilmiştir.

TBMM ve Cumhurbaşkanı Seçim Döneminin Birleşmesi, TBMM’nin Görev Süresinin 4 Yıldan5

Yıla çıkması
TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu
halde TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, TBMM genel seçimi ile
Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar
verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve
görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.
Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de 5 yıldır.

Yürütme Yetkisi ve Görevi

Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından (Öncesinde Cumhurbaşkanı ve
Bakanlar Kuruluydu), Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.

Bakanlar Kurulunun TBMM Üyelerine 6 Ayı Geçmeyen Görevleri Teklif Edebilmesinin

Kaldırılması
TBMM üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmî veya özel
herhangi bir işle görevlendirilemezler.

TBMM’nin Görev ve Yetkileri arasından çıkanlar

• Bakanlar kurulunu denetlemek
• Bakanlar kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek
• Sıkıyönetim durumunu onaylamak, kaldırmak ve uzatmak
• Kanun hükmünde kararnameler ile olağanüstü hal kanun hükmünde kararnameleri
onaylamak veya reddetmek

TBMM’nin Görev ve Yetkileri Arasına Eklenenler

• OHAL dönemlerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerini 3 ay içinde görüşüp
karara bağlama
• Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Bakanların Cezai Sorumluluklarını
denetleme

Kanun Tasarılarına Son Verilmesi

Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir. Bakanlar Kurulu kalktığından dolayı artık
kanun tasarısı yoktur.

67
 Kanunların Aynen Kabulünde Salt Çoğunlukla Kabul Şartının Getirilmesi
TBMM, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının salt çoğunluğuyla aynen kabul ederse,
kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır.

Gensorunun Kaldırılması, Soru ve Meclis Soruşturmasının Tekrar Düzenlenmesi

Yazılı Soru: Yazılı olarak en geç 15 gün içinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin,
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir. Sözlü
soru kaldırılmıştır.
Meclis Soruşturması: Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı
sorumludur.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla,
TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması
istenebilir.
Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla
soruşturma açılmasına karar verebilir.
TBMM, üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir.
Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya
bakanın görevi sona erer.

Cumhurbaşkanlığına Aday Gösteren Organlarda Değişiklik ve Cumhurbaşkanı Seçimi

Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli
oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz
bin seçmen aday gösterebilir.
Cumhurbaşkanı seçilen kişinin artık siyasi partisiyle ilişiği kesilmez.

Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Yasama Dokunulmazlığından Yararlanması

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama
dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.

Bakanlıkların Kanun Yerine Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Düzenlenmesi

Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve
taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.

Cumhurbaşkanının Görevleri ve Yetkileri Arasından Çıkanlar ve Eklenenler

Cumhurbaşkanının Görevleri ve Yetkileri Arasından Çıkanlar
• Başbakanı atamak
• Bakanlar Kurulu ile kanun hükmünde kararname çıkarmak
• KHK’ye karşı iptal davası açmak
Cumhurbaşkanının Görevleri ve Yetkileri Arasına Eklenenler
• Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.
• Millî güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına
hazırlanmasından, TBMM’ye karşı, sorumlu olmak
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son vermek
• Üst kademe kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek
• Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri almak
• Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini hazırlamak (Önceden Bakanlar Kurulu)
• Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarmak
• Yönetmelik çıkarmak

68
Geçici Bütçe
Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır.
Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye
kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır. Kesin
Hesap Kanunu artık mali yıl sonundan başlanılarak en geç 7 ay değil 6 ay sonra
Cumhurbaşkanınca TBMM’ye sunulur.

Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin Tüzük ve KHK’lerin Yerini Alması

Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar,
kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez.
Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler
bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması
durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.
Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak
şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.
Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî
Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
Üst kademe yöneticilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı
kararnamesiyle düzenlenir.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanunla olduğu gibi kamu tüzel kişiliği kurulabilir.
Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kanun hükmündedir.

Yönetmeliklerle İlgili Düzenleme

Başbakanlık ve Bakanlar kurulu kaldırıldığından artık yönetmelikler Cumhurbaşkanı,
Bakanlıklar ve Kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılacaktır.
Yönetmelikler Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin uygulanmasını göstermek
amacıyla çıkarılır.

Cumhurbaşkanına Cezai Sorumluluğun Getirilmesi

Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt
çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir
ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına
karar verebilir.
TBMM üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir.
Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz.
Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona
erer.
Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten
sonra da bu madde hükmü uygulanır.

69
 Cumhurbaşkanı Yardımcıları, Cumhurbaşkanına Vekâlet ve Bakanlar
Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir.
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle seçimlere 1 yıldan fazla süre kala
boşalması halinde, 45 gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar
Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait
yetkileri kullanır. Genel seçime bir yıl veya daha az kalmışsa TBMM seçimi de
Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte 60 gün içinde yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla
kalmışsa seçilen Cumhurbaşkanı TBMM seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan
süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz. TBMM genel
seçimlerinin yapılacağı tarihte her iki seçim birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden
ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve
Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar
arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı yardımcıları
ve bakanlar, 81 inci maddede yazılı şekilde TBMM önünde and içerler. TBMM üyeleri,
Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.

Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin Kaldırılması ve Devlet Denetleme Kuruluna Getirilen

Yeni Denetleme Yetkileri
Devlet Denetleme Kurulu, idari soruşturma yapabilmenin yanı sıra silahlı kuvvetleri de
denetleme yetkisi elde etmiştir. Devlet Denetleme Kurulu artık Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi ile düzenlenecektir.

Bakanlar Kurulunun; Kuruluşu, Güven oylamaları, Bakanlar Kurulunun ve Bakanların “Eski”

Sorumluluk Halleri Bakanlıkların “Eski” Kuruluş Çerçevesi Geçici Bakanlar Kurulu Hükümleri
Kaldırılmıştır.

Milli Güvenlik Kurulu ile İlgili Değişiklikler

Başbakan ve Jandarma Genel Komutanı MGK’dan çıkarılmıştır. Cumhurbaşkanı yardımcıları
dahil edilmiştir.
Kurul artık ilgili konulardaki tavsiyelerini Cumhurbaşkanına bildirir.
Kurulunun gündemi; Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Genelkurmay Başkanının önerileri
dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.
Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar Millî Güvenlik Kurulu Cumhurbaşkanı yardımcısının
başkanlığında toplanır.

Sıkıyönetimin Kaldırılması ve OHAL ilan yetkisinin Cumhurbaşkanına Verilmesi ile OHAL’ de

Cumhurbaşkanına Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Çıkarma Yetkisi Verilmesi
Sıkıyönetim kaldırılmış olup artık sadece OHAL ilanı söz konusudur. OHAL ilanı ve
sıkıyönetim ilan gerekçeleri birlikte OHAL ilan gerekçeleri haline getirilmiştir. OHAL’i
Cumhurbaşkanı ilan eder ve Meclisten uzatılmasını yine Cumhurbaşkanı isteyebilir.
Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104.
maddenin 17. fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî
Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM’nin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü
hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri 3 ay içinde TBMM’de görüşülür ve
karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
kendiliğinden yürürlükten kalkar.

70
Anayasa Mahkemesinin Kuruluş Yapısının Değişmesi
Anayasa Mahkemesinin üye sayısı 17’den 15’e düşürülmüştür. Cumhurbaşkanının, Askeri
Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden seçtiği birer üye bu mahkemelerin
kaldırılmasından dolayı azalmıştır.

Hakimler ve Savcılar Kurulunun Üye ve Daire Sayısının Azaltılması

22 asıl 12 yedek üyeden oluşan ve 3 daire halinde çalışan kurul; 13 üyeden oluşur ve 2 daire
halinde çalışır şekline getirilmiştir. Ayrıca Kurulun isminden “Yüksek” ibaresi kaldırılmıştır.

Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin Kaldırılması

Bu iki mahkeme Türk Yargı Sisteminden kaldırılmıştır.

Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan Yargılamalarındaki Değişiklikler

Başbakan ve Jandarma Genel Komutanı yargılananlar arasından çıkarılmış olup
Cumhurbaşkanı Yardımcıları yargılananlar arasına eklenmiştir.

Soyut Norm Denetimindeki Değişiklikler

Soyut norm denetiminde KHK’ya karşı iptal davası açılması kaldırılmış, bunun yerine
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine karşı iptal davası açılması düzenlenmiştir. İktidar ve ana
muhalefet partisi meclis gruplarının yerine TBMM’de en çok milletvekiline sahip 2 siyasi
partinin iptal davası açacağı düzenlenmiştir.

Somut Norm Denetiminde KHK’nın Esas Bakımından Denetimi Yerine Cumhurbaşkanlığı

Kararnamesinin Esas bakımından Denetimi Getirilmiştir.

Danıştayın Görevleri arasından Tüzük Tasarılarını İncelemek Çıkarılmıştır.

Ekonomik ve Sosyal Konsey

Daha önce ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında Bakanlar Kuruluna istişarî
nitelikte görüş bildiren Ekonomik ve Sosyal Konsey artık Cumhurbaşkanına görüş bildirir.

Yargı Denetimine Tabi Olmayan Haller Arasında Cumhurbaşkanının Re’sen Yapacağı İşler
ile OHAL ve Sıkıyönetim KHK’lerinin Çıkarılması

71
 Facebook: Taşkıner Yalman

İnstagram: taskiner_yalman

ANKARA
 Facebook: Taşkıner Yalman

İnstagram: taskiner_yalman

ANKARA