,

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
PÜ«Ú~ˆ fi^Œ "≥^· ºŒ Q„ OÆ ^ä=Œ Ú
"åºMϺ#Hõ~°Î :
N "ÕO≥ Hõ\ÏKå~°º ѨO_ç\ò
ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞ :
^èŒ#fiO`«s ã¨fi~°∂ѨÙÅ∞, "≥·^•ºÅOHÍ~° K«„Hõ=iÎ
„|ǨχN K«„Hõ=~°∞ΊѨ^Œ‡<åÉèíâß„ã≤Î
(=Oâ◊áê~°OѨ~°º PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^Œº xѨÙ}∞Å∞)

Ѩa¡+¨~üû : H 246 2565

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û
J[O`å Ǩϟ@Öò Z^Œ∞~°∞QÍ,
HÀ@QÆ∞=∞‡O, ~å[=∞¿ÇÏO„^=Œ ~°O –533 101.
2016 "≥Å : 
RQOLQHERRNVWRUHZZZ'HYXOOXFRP
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
 ,,

yyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyy

yyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyy
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
PÜ«Ú~ˆ fi^Œ "≥^· ºŒ Q„ OÆ ^ä=Œ Ú

"åºMϺ#Hõ~°Î :
N "Õ≥OHõ\ÏKå~°º ѨO_ç\ò

ã¨Oáê^Œ‰Ωõ Å∞ :
K«„Hõ=~°∞ΊѨ^Œ‡<åÉèíâß„ã≤Î
_À~ü<O≥ . 13–2–22
á¶È<£ : (0883) 2434373
HÀ\˜eOQÍÅ¿Ñ@, ~å[=∞O„_ç–4.

„ѨHÍâ◊‰õΩÅ∞ :
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û
HÀ@QÆ∞=∞‡O, ~å[=∞¿ÇÏO„^=Œ ~°O –533 101.

RQOLQHERRNVWRUHZZZ'HYXOOXFRP
 

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú ,,,

q[˝Ñ≤Î
P~°∞ºÖÏ~å!
''ѨÓ~°fi[#‡Hõ$`«O áêѨO "åºkè~∂° ¿Ñ}Ñ‘_`ç å
`«KåÛùOu ~“+¨^~·≥è <ú° º≥ ~· Ñ°̊ è Ç˙=∞ã¨∞~å~°Û<≥ó· ——
J#∞ 㨇 $u =K«# „ѨHÍ~°=Ú, ѨÓ~°fi[#‡=Ú#O^Œ∞ñ *ËñÜ«∞|_ç#
áêѨ=Ú D [#‡=Ú# ~ÀQÆ~∂° Ѩ"∞≥ ÿ ÉÏkèOK«∞#xÜ«Ú, Jk B+¨^=Œè ÚÅ∞,
^•#=ÚÅ∞, #=„QÆÇϨ [Ѩ=ÚÅ∞, ÃÇ˙=∞=ÚÅ∞, ^Õ=`å ѨÓ[Å∞, Ö’#QÆ∞
"åx =Å# â◊q∞OK«∞#xÜ«Ú ã¨Ê+ì̈=∞QÆ∞K«∞#flk Hõ^•? =∞iÜ«Ú, '' ^èŒ~å‡~°÷
HÍ=∞ "≥∂HΔÍ}Ï=∂~ÀQƺO =¸Å =Ú`«=Î ∞OI ~ÀQÍ ãÎ̈™êºÑ¨ÇϨ ~åÎ~° „âı≈Ü«∞™È
rq`«ãº¨ K« I `ÕëêO „Ѩâ=◊ ∞<ÀáêÜ«∞ =∞uq™êÎ~~° O° ǨϙêO I PÜ«Ú~ˆ fi^Œ
qkè <ÕëÎ êO ~ÀQÍ}ÏO Ѩi<åâ◊Hóõ —— J#∞ =K«# „ѨHÍ~°=Ú ^è~Œ ‡° =Ú, J~°=÷ Ú,
HÍ=∞=Ú, "≥ ∂ Hõ Δ = Ú#<≥ _ ç K« ` « ∞ ifi^è Œ Ѩ Ù ~° ∞ ëê~° ÷ = ÚÅ ™êkè O K« ∞ @‰õ Ω
â◊s~å~ÀQƺ=Ú =ÚYºHÍ~°}Oɡ· Ü«Ú#flk. J\ì̃ P~ÀQƺO|∞#∞ „âıÜ∞« ã¨∞û#∞
rq`«=Ú QÆ∂_» JѨǨÏiOK«∞#x ~ÀQÆO|∞Å∞, HÍ=Ù# #uq™êÎ~°"≥∞ÿ#
|Å=ÚQÆÅ Ü«∂~ÀQÆO|∞Å∞ PÜ«Ú~ˆ fi^Œq^è∞Œ Å =Å# QÍx â◊q∞OѨ=Ù, J\ì̃
~ÀQÆ â◊=∞<ÀáêÜ«∞O|∞Å <≥é∞OQÆ∞@‰õΩ PÜ«Úˆ~fi^Œ „QÆO^äŒO|∞ Å<ÕHõO|∞
Å∞O_ç##∞, ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # B+¨^–Œè ^•#–ÃÇ˙=∂kq^è∞Œ Åñ ^≥Å∞Ê „QÆO^äOŒ |∞Å∞
`«éK«∞QÆ ÖˉõΩO_»∞@O *Ëã≤, PÜ«∂~ÀQÆx^•# zH˜`åû^Œ∞Å <≥Å¡"å~°∞#∞
ã¨∞ÅÉèíO|∞QÆñ ^≥Åã≤H˘#∞@ÔH· – *’ºu+¨–Hõ~°‡qáêHõ–PÜ«Úˆ~fi^Œ âßG=Ú
ÅO^Œ∞ñ *ˇÑʨ |_ç# ~ÀQÆx^•# zH˜`åû^Œ∞ÅxflÜ«Ú <˘Hõ¯KÀñ QÆeyÜ«ÚO_»∞#@∞¡
"ÕOHõ\ÏKå~°º ѨO_ç`∞« ÅKÕ ~°zOѨ|_ç# ''|$ǨÏ^≥· fi^Œº ~°`åflHõ~=° Ú—— J<≥_ç
~¸ "≥·^Œº âßG=Ú#∞, ã¨O㨯 $`« â’¡Hõ=ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_ç# „QÆO^äŒ
qã¨~Î =° ∞QÆ∞#x B+¨^•è k„ѨH~õ }
° =ÚÅO^Œ∞ P â’¡H=õ ÚÅ Ü«∞~°=÷ Ú#∞ =∂„`«=Ú
ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz PO„^èÉŒ Ïè +¨Ü∞« O^Œ∞ „"åã≤ ã¨~fi° [<ÀѨÜ∂≥ QÍ~°=÷ Ú =Ú„kOÑ≤OѨ
#Ü≥∞º#∞. Ö’ñQÆ_» =Ú„kOѨñ|_ç# „Ѩ`∞« ÅxflÜ«Ú q„H©`O« |∞Öˇ· „ѨH$õ `«=Ú
^˘~°H‰õ Ωõ O_»∞@KÕ WѨC_ô kfifÜ«∞ =Ú„^Œ}=Ú QÍqOѨñ|_çÜ∞≥ . H˘xfl „Ѩ`∞« Öˇ
=Ú„kOѨ|_ç#q QÆ#∞Hõ =ÅÜ«Ú"å~åÅ㨺=Ú ¿ãÜ«∞Hõ `≥ÑÊ≤ OK«∞H˘x ѨiOî z
PÜ«Ú~å~ÀQƺ ã¨OѨ^ÅŒ ñ „ÉÏÑ≤OѨñQÀÔ~^Œ#∞.
1929 –`≥#‡~î=° Ú N~°OQÍKå~°∞ºÅ∞
=∞^Œ~åã¨∞ (ѨÓ~°fi„ѨK«∞~°Hõ~°Î)
 

,9 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú

ã¨OˆH`«Ñ¨^Œ q=~°}=Ú
P=∞¡ÑO¨ K«H=õ Ú : <åiO[ – x=∞‡ – =∂nѶŨ =Ú – ѨÙÅ¡„Ѩ|ƒe – zO`«
gx ‰õÄ@q∞.
„uѶŨ =ÚÅ∞ : Hõ~H° õ – `åx – Lã≤iHõ gx ‰õÄ@q∞. Hõ~H° ͯܫ∞ 3 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
Lã≤iHõ HÍÜ«∞ 12 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, `åxHÍÜ«∞ 6 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞#∞ KÕ~Û° =ÖÜ«Ú#∞.
„uHõ@∞Hõ=ÚÅ∞ : Ñ≤Ñʨ à◊√§ – q∞iÜ«∂Å∞ – ™⁄O\˜ gx ‰õÄ@q∞
ѨOK«Å=}=ÚÅ∞ : ™œ=~°ÛÅ=}=Ú – ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú – a_® Å=}=Ú
– HÍK«Å=}=Ú – ™ê=Ú„^ŒÅ=}=Ú.
ÅѶڨ ѨOK« =¸Å=ÚÅ∞ : HÀÅá⁄#fl – =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl – =ÚÅHõ –
"å‰õΩ_»∞ – ѨÖ~¡Ë ∞° .
=∞ǨѨOK«=¸Å=ÚÅ∞ : =∂ˆ~_»∞ – QÆ∞=Ú‡_»∞ – ^Œ∞OkÅ=Ú – HõeQ˘@∞ì
`«Hõ¯e.
^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞ : ÅѶڨ ѨOK«=¸Å=ÚÅÜ«Ú =∞ǨѨOK«=¸Å=ÚÅÜ«Ú
KÕiHõ.
„uHΔÍ~°=ÚÅ∞ : Ü«∞=HΔÍ~°=Ú – ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú – "≥eQÍ~°=Ú.
ѨOK«HÀÅ=ÚÅ∞ : Ñ≤Ñʨ à◊√§ – "≥∂_ç–K«=º=Ú–z„`«=¸Å=Ú–™⁄O\˜.
J+ì̈=~°æ „Ѩuxkè „^Œ=º=ÚÅ∞ : HÍHÀoH˜ – ã¨∞QÆOkèáêÅ, H©~Δ H° ÍHÀoH˜ –
K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, "Õ∞^Œ‰Ωõ – Zé]HÅõ ∞= QÆ_Ť» ∞, =∞Ǩ"Õ∞^Œ‰Ωõ – ѨÖ~¡Ë ∞° "Õà√◊ §,
r=Hõ=Ú#‰õΩ – áêÅ "Õà√◊ §, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú#‰õΩ – z\˜=Ú\˜"àÕ √◊ §, |∞∞kúH˜ –
<ÕÅ`å_çQ_Æ Å¤» ∞, =$kúH˜ – <ÕÅ QÆ∞=Ú‡_»∞#∞ KÕ~Û° =ÅÜ«Ú#∞.
 

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú – q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„Ѩ^=Œä ∞ `«~O° QÆ=Ú <å_ô ѨsHõΔ 27
=∞VæàÏK«~°}=Ú 21 <å_ç¿Ñà◊√§ 28
ÅH©Δ ‡„áê~°÷# 21 ǨÏã¨Î<å_ç 29
PÜ«Úˆ~fi^À`«ÊuÎ 21 HõO~î°<å_ç 30
P~ÀQƺ=~°‚#=Ú 22 <å™ê<å_ç 30
"åºkè „Ñ¨HÍ~° Éè^Ë =Œ Ú 22 <å_ô™ê÷# x~°Ü ‚ ∞« =Ú 30
P~ÀQƺ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞, <å_ô ѨsHΔÍ ã¨=∞Ü«∞=Ú 30
"åºkè ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 22 <å_ô ѨsHΔÍx+≤^úŒ HÍÅ=Ú 31
™ê^蕺kÉè^Ë #Õ "åºkè Éè^Ë =Œ Ú 22 <å_ô^Œ~°≈#Ü≥∂Qƺ"≥·^Œ∞ºñ_»∞ 31
HÍÅ=∞$`«∞º=Ù, =¸_è» "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ 31
JQÆO`«∞=∞$`«∞º=ÙÅ∞#∞ 22 <å_çx K«∂_»ñ^Œy#~Ày 31
*’ºuãÎ̈`fi« =Ú #O^Œ∞ 23 <å_çx K«∂_»ñ^ŒQxÆ ~Ày 31
PÜ«Úâı≈+¨=∞O^Œ∞ =∞$`«∞º=Ù <å_ô ѨsHΔÍ „ѨHÍ~°=Ú 31
QÆÅ∞QÆ∞##∞@‰õΩ ^Œ$ëêìO`«=Ú 23 =∞iÜ≥ÚHõ q^è=Œ Ú 32
"≥·^Œ∞ºxâ◊HÎ̃ 23 ~ÀQÆ~Ç° Ï≤ `«=∞#∞+¨º <å_ô ÅHõ} Δ =Ú 32
zH˜`û« KÕÜ∞« ñ^Œy#~ÀQÆ∞Å∞ 23 <å_ô^Õ=`«Å∞ 32
zH˜`åû HÍÖÏ=kè, 23 <å_ô =~°=‚ Ú#∞ 33
"åºkèHeõ y#ѨÙ_Õ zH˜`û« 23 <å_ô ã¨Ê~°≈=Ú 33
„QÆǨÏâßOu 24 HÍÖÏ#∞QÆ∞} <å_ô QÆ=∞#=Ú 33
zH˜`åû „ѨHÍ~°É^Ëè =Œ Ú 24 "å`åkã¨fiÉèÏ= „Hõ=∞=Ú 33
zH˜`åû ÅHõ} Δ =Ú, zH˜`åûѶŨ =Ú 24 "å`åk<å_ô QÆ=∞#„Hõ=∞=Ú 33
"≥·^ŒºQÆ∞}=Ú 24 "å`å^Œ∞Å qâı+Q¨ =Æ ∞#=Ú 33
B+¨^èŒQÆ∞}=Ú 24 ^ŒfiO^Œfi[<å_ôÅHõΔ}=Ú 33
ѨiKå~°‰õΩxQÆ∞}=Ú 25 =∞iÜ≥ÚHõ „ѨHÍ~°=Ú 34
~Ày QÆ∞}=Ú 25 „u^À+¨<å_ô ÅHõ} Δ =Ú 34
"≥^· ∞Œ ºx q+¨Ü∞« "≥∞ÿ ^Œ$ëêìO`«=Ú 25 ™ê=∂#º=ÚQÆ ã¨∞Y
"≥^· ºŒ ÅHõ}Δ =Ú 25 ™ê^躌 <å_ôÅHõ}
Δ =Ú 34
x+≤^úŒ "≥^· ∞Œ ºÅ∞ 26 J™ê^躌 <å_ô ÅHõ} Δ =Ú 35
zH˜`åû ѶŨ =Ú 26 J™ê^躌 <å_ô ѨiǨ~°=Ú 35
"≥^· ∞Œ ºx ã¨`¯« iOѨx~ÀyH˜ HÍÅx~°‚Ü«∞=Ú 36
QÆÅ∞QÆ∞^À+¨=Ú 26 <å_ô ^•fi~å Éè’[# *Ï˝#=Ú 39
"åºkè ѨsHΔÀáêÜ«∞=Ú 26 ~°ã¨*Ï˝#=Ú 39
B+¨^èŒ=Ú 27 JѨ^ºŒä =Ú#O^Œ∞ <å_çKe« OK«∞su 40
J+ì̈™ê÷# ѨsHõΔ 27 [fi~°=Ú QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ=ÚO^Œ∞ ÅHõ}Δ =Ú40
 

9, |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[fi~°=Ú#O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞ ÖHõ} Δ =Ú 40 Ñ≤`«Îã¨fi~°∂Ѩ=Ú 50
"å`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ 41 âı¡+¨‡ã¨fi~°∂Ѩ=Ú 50
Ñ≤`«Î[fi~°=Ú#O^Œ∞ 41 "å`« ™ ê÷ # =Ú 50
HõѨ¶ [fi~°=Ú#O^Œ∞ 41 Ñ≤`Ϋ ™ê÷#=Ú 50
^ŒfiO^Œfi[<å_ç 41 âı¡+¨‡™ê÷#=Ú 50
~°Hõ΄ѨHÀѨ[<å_ç 41 "å`å^Œ∞Å ã¨fiÉèÏ=QÆ∞}=Ú 50
PQÆO`«∞Hõ~°∂ѨÉèË^Œ=Ú 41 "å`« H õ$ `« º =Ú 51
J#º„`åÑ≤ 42 Ñ≤`«ÎHõ$`«º=Ú 51
„QÆǨÏ}©~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ 43 âı¡+¨‡Hõ$`«º=ÚÅ∞ 51
q+¨ØzHÍ*Ï˝#=Ú 43 Ñ≤`«ÎÉèË^Œ=ÚÅ∞ 52
P"åǨÏ=¸„`« Hõ$„K«Û=ù ÚÅO^Œ∞ 43 âı ¡
+ ¨
‡ Éè Ë
^ Œ
= ÚÅ∞ 52
â◊¥Å~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ 43 "å`«„ѨH$õ u ÅHõ} Δ =Ú 53
„Ѩ"Õ∞ǨÏ*Ï˝#=Ú 43 Ñ≤`Ϋ „ѨH$õ u ÅHõ} Δ =Ú 54
q+¨ q+ì̈OÉèí QÆ∞Ň*Ï˝#=Ú 43 âı+¡ ‡¨ „ѨH$õ u ÅHõ} Δ =Ú 54
QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ qâı+=¨ Ú 44 "å`« „Ѩ H ÀѨ HÍ~° }=Ú 56
ÉèíQÆO^Œ~°*Ï˝#=Ú 44 Ñ≤`Ϋ „ѨHÀѨHÍ~°}=Ú 56
"åO`åk*Ï˝#=Ú 44 âı+¡ ‡¨ „ѨHÀѨHÍ~°}=Ú 56
<å_ô ã¨ÊO^Œ# ã¨OYº 44 ã¨xfláê`« „ѨHÀѨHÍ~°}=Ú 56
=∞`åO`«~°=Ú#O^Œ∞ 45 =$^Œ ú "å`« ÅHõ }
Δ =Ú 57
K«OK«ÖÏ, `Õ[ó ѨÙO*ÏQÆu ÅHõ} Δ =Ú46 =$^Œú Ñ≤`Ϋ ÅHõ} Δ =Ú 57
^Œ∞~°ƒùÅH©Δ}ÅHõΔ}=Ú 46 =$^Œú âı+¡ ‡¨ ÅHõ} Δ =Ú 57
ã¨∞YѨÙ~°∞+¨<å_ôÅHõΔ}=Ú 46 H©}
Δ "å`« ÅHõ} Δ =Ú 57
<å_ô ^Œ~≈° <å#O`«~=° ÚǨÏãÎ̈ H©}
Δ Ñ≤`Ϋ ÅHõ} Δ =Ú 58
„ѨHΔÍà◊#=Ú 46 ã¨Ñ^Î̈ •è `«∞ ã¨fiÉèÏ= Hõ$`«º=Ú 58
ã¨Ê~°≈ ÅHõ} Δ =Ú 47 â◊Hõ$`«ûfi ÉèÏ=Hõ$`«º=Ú 58
~°∂ѨÅHõΔ}=Ú 47 =¸„`« ã¨fiÉèÏ=Hõ$`«º=Ú 58
â◊|Ì ÅHõ} Δ =Ú 47 ¿ãfi^Œã¨fiÉèÏ= Hõ$`«º=Ú 58
<Õ„`« ѨsHõΔ 47 =$^Œ~ú ã° ¨ ÅHõ} Δ =Ú 58
ѨÙs+¨ ѨsHõΔ 47 =$^Œ~ú H° Îõ ÅHõ} Δ =Ú¨ 58
=¸„`« ѨsHõΔ 47 =$^Œ=ú ∂O㨠ÅHõ} Δ =Ú 58
lǨfi ѨsHõΔ 49 =$^Œ"ú ∞Õ ^À ÅHõ} Δ =Ú 58
kfifÜ«∞`«~°OQÆ=Ú =$^Œ ú Jã≤ ÷ ÅHõ }
Δ =Ú 58
^Àëêkx~°Ü ‚ ∞« qÉèÏQÆ=Ú 50 =$^Œ=ú ∞*Ï˚ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 59
"å`« ã¨fi~°∂Ѩ=Ú 50 =$^Œâú √◊ Hõ¡ ÅHõ} Δ =Ú 59
 

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 9,,

=$^Œú =∞Å ÅHõ} Δ =Ú 59 KåÜ«∂„ѨÉÅíè Éè^Ë =Œ Ú 66

=$^Œú =¸„`« ÅHõ} Δ =Ú 59 KåÜ«∂„ѨÉÅíè "åºÑ≤Î 66
=$^Œ¿ú ãfi^Œ ÅHõ} Δ =Ú 59 „H˜Ü∂« i+ì̈ ÅHõ} Δ =Ú 66
=$^Œú <Õ„`«=∞ÖÏk ÖHõ} Δ =Ú 59 [fi~°qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 68
H©}
Δ ~°ã¨ ÅHõ} Δ =Ú 59 ~°HÑÎõ `≤ qΫ Hõ$u ÅHõ}Δ =Ú 68
H©}
Δ ~°HÎõ ÖHõ}Δ =Ú 59 HÍã¨âßfiã¨qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 68
H©}
Δ =∂O㨠ÅHõ} Δ =Ú 59 HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆqHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 68
H©}
Δ "Õ∞^À ÅHõ} Δ =Ú 59 Kèi« ~Ì ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 68
H©}
Δ Ïã≤÷ ÅHõ}Δ =Ú 59 `«$ëê‚~ÀQÆqHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 69
H©}
Δ =∞*Ï˚ ÅHõ} Δ =Ú∞ 60 =∞^•`«ºÜ«∞~ÀQÆqHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 69
H©}
Δ â◊√Hõ¡ ÅHõ} Δ =Ú 60 P~À≈~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 69
H©Δ}â◊Hõ$Å¡HõΔ}=Ú 60 Ju™ê~° qHõ$u ÖHõ} Δ =Ú 69
H©}
Δ =¸„`« ÅHõ} Δ =Ú 60 Jâ◊‡s~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 69
H©}
Δ ¿ãfi^Œ ÅHõ} Δ =Ú 60 „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 69
H©}
Δ <Õ„`«=∞ÖÏ^Œ∞Å ÅHõ} Δ =Ú 60 "Õ∞ǨÏÑ≤\ H˜ Í~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 69
*Ï~î~° åyfl Éè^Ë =Œ Ú 60 QÆ∞Ň~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 70
ã¨=∂yfl ÅHõ} Δ =Ú 60 L^Œ~° "åºkè qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 70
q+¨=∂yfl ÅHõ} Δ =Ú 60 áêO_»∞~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 70
fHõ} Δ Ïyfl ÅHõ} Δ =Ú 61 â’Ѷ~¨ ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 70
=∞O^•yfl ÅHõ} Δ =Ú 61 [fi~åu™ê~°, â’Ѷq¨ Hõ$u ÅHõ} Δ =Ú 70
|ÅÉèË^Œ=Ú 61 =∂ã¨=∞$`«∞º ÅHõ} Δ =Ú 71
ã¨ÇϨ [ |ÅÅHõ} Δ =Ú 61 qã¨~Ê° ~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 71
Ü«ÚHÎ̃H$õ `«|Å ÅHõ} Δ =Ú 61 ‰õΩ+¨μ~ì ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 71
J^äŒ qHõ$u q*Ï˝<åkHõ=ÚK«º`Õ 61 "å`«~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 71
i+ì̈ ÅHõ} Δ =Ú 61 XHõ\ #˜ fl~° =∂㨠=∞$`«∞º ÅHõ} Δ =Ú 71
=∞$`«∞º ã¨∂K«H=õ ÚÅ∞ 62 "å`å+‘Öª Ï~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 71
<Õ„`ÕO„kÜ«∞ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 64 =∞ã¨∂iHÍ~ÀQÆ qHõ$u ÖHõ} Δ =Ú 72
„â’„`ÕO„kÜ«∞ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 64 „=}~ÀQÆ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 72
„Ѷ∂¨ }ËO„kÜ«∞ qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 64 ÉèQí OÆ ^Œ~° qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 72
ã¨fi~° qHõ$u ÅHõ} Δ =Ú 65 ^Œ∂`« â◊‰Ωõ #=Ú 74
KèåÜ«∂„â◊=∞ i+ì̈ ÅHõ} Δ =Ú 65 "≥^· ∞Œ ºxH˜ â◊√Éèí â◊‰Ωõ #=ÚÅ∞ 76
KèåÜ«∂^≥· fi~°∂Ѩº=Ú 65 ã¨fiѨfl ÅHõ} Δ =Ú 76
ѨOK«=∞ǨÉè∂í `« KèåÜ«∂ ÅHõ} Δ =Ú 66 ^Œ∞ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ 77
KèåÜ«∞QÆ∞} xˆ~âÌ =◊ Ú 66 ã¨fiѨfl Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 78
 

9,,, |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã¨∞ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ 80 =∞`åO`«~=° Ú #O^Œ∞ 93
`«$fÜ«∞ `«~O° QÆ=Ú ã¨OkèHãõ x¨ fláê`« ÅHõ} Δ =Ú 93
[fi~åkèHÍ~°=Ú `åO„kHõ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 93
*’ºuâß≈„™êÎaè„áêÜ«∞=Ú##∞ã¨iOz z`«qÎ „Éè=í ∞ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 93
[fi~À`«ÊuÎ âßOu „ѨHÍ~°=Ú81 HõO~ Ωõ |˚ãx¨ fláê`« ÅHõ} Δ =Ú 94
"å`«„ѨHÀѨ ÅHõ} Δ =Ú 86 HõiH‚ õ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 94
Ñ≤`„Ϋ ѨHÀѨ ÅHõ} Δ =Ú 86 lÇ≤ÏfiHõãx¨ fláê`« ÅHõ} Δ =Ú 94
âı+¡ ‡¨ „ѨHÀѨ ÅHõ} Δ =Ú 86 ~°∞QÍÌÇϨ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 94
[fi~°ÉèË^Œ=ÚÅ∞ 87 JO`«Hãõ x¨ fláê`« ÅHõ} Δ =Ú 94
[fi~°ãO¨ „áêÑ≤Î ÅHõ} Δ =Ú 87 j`åOQÆ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 94
[fi~°Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú 88 Éè∞í QÆfl<Õ„`« ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 95
"å`« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 88 ~°H+Îõ qª‘ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 95
Ñ≤`[Ϋ fi~° ÅHõ} Δ =Ú 88 „ѨÖÏ㨠ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 95
âı+¡ ‡¨ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 89 Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 95
"å`«Ñ`≤ [Ϋ fi~° ÅHõ} Δ =Ú 89 ã¨xfláê`« k#„Ѩ=∂}=Ú 95
"å`«â+¡ı ‡¨ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 89 =∞`åO`«~°=Ú#O^Œ∞ 96
âı+¡ ‡¨ Ñ≤`[Ϋ fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 90 `åáêk [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 96
ã¨xfláê`«[fi~° ÅHõ} Δ =Ú 90 j`«ÑÓ¨ ~°fiHõ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 96
„`«Ü∂≥ ^Œâã◊ x¨ fláê`« Éè^Ë qŒ =~°}=Ú 90 `åѨÑÓ¨ ~°fiHõ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 96
ã¨xfláê`« <å=∞^èÜ Õ ∞« =ÚÅ∞ 91 PQÆO`«∞Hõ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 96
HõO~ Ωõ |˚ãx¨ fláê`« ÅHõ} Δ =Ú 91 Jaè+O¨ QÆ [fi~° Éè^Ë =Œ Ú 96
ã¨OkèHõ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 91 „QÆÇϨ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 96
`åO„kHõãx¨ fláê`« ÅHõ} Δ =Ú 91 B+¨^QŒè OÆ ^èŒ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 96
Éè∞í QÆfl<Õ„`« ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 91 q+¨ [fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 96
~°∞QÍÌÇϨ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 92 „HÀ^è[Œ fi~° ÅHõ} Δ =Ú 97
lÇ≤ÏfiHõ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 92 ÉèÜ
í ∞« â’Hõ[fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 97
„ѨÖÏѨ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 92 HÍ=∞[fi~° ÅHõ} Δ =Ú 97
JO`«Hõ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 92 âßáêaèKå~° [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 97
~°H+Îõ qª‘ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 92 ã¨OHˆ ÑΔ =¨ ÚQÆ [fi~° Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 97
z`«qÎ „Éè=í ∞ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 92 âßs~°[fi~° ÅHõ} Δ =Ú 97
j`åOQÆ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 92 =∂#ã≤Hõ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 97
HõiH‚ õ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 93 ™œ=∞º[fi~° ÅHõ} Δ =Ú 97
Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`« ÅHõ} Δ =Ú 93 JO`«~å„â◊Ü∞« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 98
ã¨xfláê`« ™ê^蕺™ê^躌 q=~°}=Ú 93 |Ç≤Ï~å„â◊Ü∞« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 98
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„áêHõ$`« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 98 „u^Àëêu™ê~°=Ú 105

"≥H· $õ `«[fi~° ÅHõ} Δ =Ú 98 ÉèÜ í ∂« u™ê~° ÅHõ} Δ =Ú 105
™ê^躌 [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 98 â’HÍu™ê~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 105
™ê=∞ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 99 ™ê=∞x~å=∞ Éè^Ë =Œ Ú 106
x~å=∞[fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 99 x~å=∂u™ê~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 106
ã¨O`«`« [fi~° Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 99 QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊ ÅHõ} Δ =Ú 106
ã¨O`«`« [fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 99 „QÆǨϺkèHÍ~°=Ú 106
ã¨``« « (UHÍÇ≤ÏHõ) [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 99 "≥· „QÆÇϨ }©~ÀQÆ ÖHõ} Δ =Ú 107
J<Õº^Œ∞ºQÆ (^•fi ºÇ≤ÏHõ) [fi~° ÅHõ} Δ =Ú99 „QÆÇϨ }©~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 107
„`åºÇ≤ÏHõ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 99 „QÆǨÏ}©Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú 108
Kå`«∞i÷Hõ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 100 ™ê=∂#º„QÆÇϨ }© ÅHõ} Δ =Ú 108
Kå`«∞i÷Hõ qѨ~º° Ü«∞ [fi~° ÅHõ} Δ =Ú100 "å`«„QÆÇϨ }© ÅHõ} Δ =Ú 108
=ÚK«º=∂#[fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 100 Ñ≤`„Ϋ QÆÇϨ }© ÅHõ} Δ =Ú 108
=∞`åO`«~°=Ú#O^Œ∞† âı+¡ ‡¨ „QÆÇϨ }© ÅHõ} Δ =Ú 108
^è•`«∞QÆ`« [fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞100 J~À≈~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 109
~°ã^¨ •ä `«∞QÆ`[« fi~° ÅHõ} Δ =Ú 101 "≥–· J~À≈~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 110
~°H^Îõ •è `«∞QÆ`« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 101 J~À≈~ÀQÀ`«ÊuÎ HÍ~°}=Ú 110
=∂O™ê^ä•`«∞ QÆ`[« fi~° ÖHõ} Δ =Ú 101 ã¨ÇϨ *Ï~°≈ ÅHõ} Δ =Ú 111
"Õ∞^À^è•`«∞ QÆ`« [fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 101 J~°≈ó ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú 111
Jã≤÷ ^è•`«∞QÆ`« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 101 "å`å~À≈ ÅHõ} Δ =Ú 112
=∞*Ï˚^•è `«∞ QÆ`« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú 101 Ñ≤`åÎ~À≈ ÅHõ} Δ =Ú 112
â◊√Hõ¡^è•`«∞QÆ`« [fi~° ÅHõΔ}=Ú 101 âıë¡ ê‡~À≈ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 113
=∞`åO`«~°=∞O^Œ∞ 101 ^ŒfiO^•fi~À≈ ÅHõ} Δ =Ú 113
J™ê^躌 ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 102 ã¨xfláê`å~À≈ ÅHõ} Δ =Ú 113
„ã‘Î ã¨OÉè’QÆ [x`« ^À+¨ ÅHõ} Δ =Ú 102 ~°HÍÎ~À≈ ÅHõ} Δ =Ú 113
[fi~°^Œâß=ã¨÷Å∞ 102 â◊√ëê¯~À≈ ÅHõ} Δ =Ú 113
[fi~° ™ê^躌 ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 102 P„~åÌ~À≈ ÅHõ} Δ =Ú 114
K«`«∞~°÷`«~°OQÆ=Ú J~°≈ ™êû^蕺™ê^躌 ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 114
[fi~åu™ê~° ÅHõ} Δ =Ú 103 Jr~°‚~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 114
Ju™ê~åkèHÍ~°=Ú 103 "≥· – Jr~°É‚ ^ÆËè =Œ ÚÅ∞ 116
"≥–· Ju™ê~° ѨÓ~°fi ~°∂Ѩ=Ú 104 P=∂r~°‚ ÅHõ} Δ =Ú 116
"å`åu™ê~° ÅHõ} Δ =Ú 105 q+ì̈ O ÉèÏr~° ‚ ÅHõ }
Δ =Ú 116
Ñ≤`åÎu™ê~° ÅHõ} Δ =Ú 105 q^ŒQÍúr~°‚ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 117
âıë¡ ê‡u™ê~° ÅHõ} Δ =Ú 105 qà◊OaHÍr~°‚ ÅHõ} Δ =Ú 117
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~°ã⨠+ı ¨ Jr~°‚ ÅHõ} Δ =Ú 117 =∞$^ŒƒHù Δõ áêO_»∞ ÅHõ} Δ =Ú 125
™ê=∂<åºr~°‚ ÅHõ} Δ =Ú 117 J™ê^躌 áêO_»∞~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 125
=∞`« Éè^Ë =Œ Ú#O^Œ∞ – Jr~°Å‚ Hõ}Δ =Ú117HÍ=∞ÖÏ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 126
^è∂Œ =∞ ÅHõ} Δ =Ú 117 HÍ=∞ÖÏ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 126
q^è∂Œ =∂r~°‚ ÅHõ} Δ =Ú 117 ‰õΩOÉèHí Í=∞ÖÏ ÅHõ} Δ =Ú 126
qã¨Êëêì r~°‚ ÅHõ} Δ =Ú 117 ǨÏb=∞Hõ ÅHõ} Δ =Ú 126
~°ã⨠ëı êr~°‚ ÅHõ} Δ =Ú 117 ~°HõÎÑ≤`åÎkèHÍ~°=Ú 126
L`«∞ûHÍr~°‚ ÖHõ} Δ =Ú 117 "≥· – ~°HÑÎõ `≤ xΫ ^•#=Ú 127
q+¨ØzHÍÉè^Ë Œ ÅHõ} Δ =Ú 118 ~°HÑÎõ `≤ Ϋ ѨÓ~°fi ~°∂Ѩ ÅHõ} Δ =Ú 127
"å`«=q+¨Øp ÅHõ} Δ =Ú 118 T~°úfiQÆ`« ~°HõÎÑ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú 128
Ñ≤`qΫ +¨Øp ÅHõ} Δ =Ú 118 J^èÀQÆ`« ~°HÑÎõ `≤ Ϋ ÅHõ} Δ =Ú 128
âı+¡ ‡¨ q+¨Øp ÅHõ} Δ =Ú 118 LÉèÜ í ∂« Ü«∞# ~°HÑÎõ `≤ Ϋ ÅHõ} Δ =Ú 128
JÅHõÉ^Ëè Œ ÅHõ} Δ =Ú 118 HõΔÜ«∞~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 128
P=∂Åã¨Hõ ÅHõ} Δ =Ú 118 "≥–· HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ x^•#=Ú 131
JÅã¨Hõ ÅHõ} Δ =Ú 118 ~å[Ü« ∞ HõΔ ‡ ÅHõ }
Δ =Ú 132
^ŒO_»HÍÅã¨Hõ ÅHõ} Δ =Ú 119 ~å[Ü«∞HõΔ ‡ ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú 132
qëêÅã¨Hõ ÅHõ} Δ =Ú 119 "å`«–Ñ≤`–Ϋ HõѨ¶ HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú132
„H˜q∞~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 119 HõÜΔ ∞« ~ÀQÆ™ê^蕺™ê^躌 qKå~°=Ú 133
„H˜q∞~ÀQÆH~õ ‡° qáêHõ=Ú 119 HÍã¨~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 133
"≥–· „H˜q∞~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 119 "≥· – HÍã¨É^Ëè =Œ ÚÅ∞ 135
ÉÏǨº=∞Å[„H˜q∞ ÅHõ} Δ =Ú 120 HÍ™ê^Œ∞ŠѨÓ~°fi~°∂Ѩ ÅHõ} Δ =Ú 135
JO`«~„°̊ H˜=∞ HÍ~°}=Ú 120 "å`«HÍ㨠ÅHõ} Δ =Ú 135
â◊H$õ [˚„H˜q∞ HÍ~°}=Ú 120 Ñ≤`HΫ Í㨠ÅHõ} Δ =Ú 135
HõÑ[¨¶ „H˜q∞ ÅHõ} Δ =Ú 120 âı+¡ ‡¨ HÍ㨠ÅHõ} Δ =Ú 135
~°H[Îõ „H˜q∞ ÅHõ} Δ =Ú 121 Hõ`Δ H« Í㨠ÅHõ} Δ =Ú 136
q\ò„H˜q∞ ÅHõ} Δ =Ú 121 HõÜ
Δ ∞« HÍ㨠ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 136
™ê=∂#º „H˜q∞ ÅHõ} Δ =Ú 121 âßfiã¨~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 136
áêO_»∞~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 121 "≥·–âßfiã¨q^è•#=Ú 136
"≥· – áêO_»∞~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 124 âßfiã¨Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú 137
áêO_»∞~ÀQÆ Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú 125 ‰õΩΔ „^ŒHõ âßfi㨠ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 137
"å`«áêO_» ÅHõ} Δ =Ú 125 `«=∞Hõâßfi㨠ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 137
Ñ≤`áΫ êO_»∞ ÅHõ} Δ =Ú 125 zè#fl âßfi㨠ÅHõ} Δ =Ú 137
âı+¡ ‡¨ áêO_»∞ ÅHõ} Δ =Ú 125 =∞Ǩâßfi㨠ÅHõ} Δ =Ú 138
ã¨xfláê`« áêO_»∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 125 T~°fi÷ âßfi㨠ÅHõ} Δ =Ú 138
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ç≤ÏHͯ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 138 L<å‡^Œ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 152

"≥–· Ç≤ÏHͯ~ÀQÆ x^•#=Ú 138 L<å‡^Œ ™ê=∂#º ÅHõ} Δ =Ú 153
13–ã¨fi~°ÉèË^•kèHÍ~°=Ú 139 Ñ≤`*Ϋ ’<å‡^Œ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 153
"≥· – ã¨fi~°É^Ëè xŒ ^•#Æ=Ú 141 HõÑ*¨¶ ’<å‡^Œ ÅHõ} Δ =Ú 153
14 – J~ÀK«HÍkèHÍ~°=Ú 141 22–JѨ™ê‡~°~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 154
"≥· – J~ÀK«Hõ ÅHõ} Δ =Ú 142 [fi~åkèHÍ~°=Ú 155
15 – Kè~« ºÌ° kèHÍ~°=Ú 142 *’ºuâß≈„™êÎaè„áêÜ«∞=Ú#∞Jã¨iOz
"≥.· Kèi« Ì ÅHõ} Δ =Ú 143 [fi~À`«ÊuÎ âßOu „ѨHÍ~°=Ú156
"å`«Ki«è Ì ÅHõ} Δ =Ú 143 JѨ™ê‡~°~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 157
Ñ≤`«ÎKè«iÌ ÅHõΔ}=Ú 143 JѨ™ê‡~°™ê=∂#º ÅHõ} Δ =Ú 157
HõѶ¨Kè«iÌ ÅHõΔ}=Ú 144 JѨ™ê‡~°Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú 157
ã¨xfláê`«Ki«è Ì ÖHõ} Δ =Ú 144 "å`«*ÏѨ™ê‡~° ÅHõ} Δ =Ú 157
„H˜q∞Kèi« Ì ÅHõ} Δ =Ú 144 Ñ≤`*ÆΫ ÏѨ™ê‡~° ÅHõ} Δ =Ú 157
16–ǨÏ$„^ÀQÍkèHÍ~°=Ú 144 HõÑ*¨¶ ÏѨ™ê‡~° ÅHõ} Δ =Ú 158
"≥.· ǨÏ$„^ÀQÆx^•#=Ú 145 |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 158
"å`«ÇϨ $„^ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 145 ѨOK«=∞ `«~O° QÆ=Ú
Ñ≤`ÇΫ Ϩ $„^ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 145 P^蕇<À^•=~°Î~ÀQÍkèHÍ~°=ÚÅ∞ 158
HõÑǨ¶ Ϩ $„^ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 145 P^蕇<À^•=~°~Î ÀQÆ Hõ~‡° qáêHõ=Ú 158
"å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑŨ¶ Hõ} Δ =Ú ÅxflÜ«ÚñQÆÅk "≥–· L^•=~°Î ÅHõ} Δ =Ú 159
ã¨xfláê`«ÇϨ $„^ÀQÆ=Ú 145 P<åǨÏ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 159
17–18–`«$ëê‚–=¸~åÛùkHè Í~°=ÚÅ∞145 [ʼnõÄ~°‡ ÅHõ} Δ =Ú 160
"≥–· `«$ëê‚ÅHõ} Δ =Ú 146 25–=¸„`åѶ¨∂`åkèHÍ~°=Ú 160
`«$ëê‚™ê=∂#º ÅHõ} Δ =Ú 146 "≥–· =¸„`åѶ∂¨ `« Éè^Ë Œ ÅHõ} Δ =Ú 161
=∞^Œ,=¸~åÛùÜ«∞,ã¨<åflºã¨~ÀQÆx^•#=Ú 26–Jâ◊‡s~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 161
10–20–=∞^•`«ºÜ«∞ "≥–· Jâ◊‡s Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 161
L<å‡^Œ~ÀQÍkèHÍ~°=ÚÅ∞ 148 Jâ◊‡s ѨÓ~°fi~°∂Ѩ ÅHõ} Δ =Ú 162
=∞^•`«ºÜ«∞ x^•#=Ú 150 Jâ◊‡s ™ê=∂#º ÅHõ} Δ =Ú 162
=∞^•`«ºÜ«∞ ™ê=∂#º ÅHõ} Δ =Ú 151 =∞`åO`«~°=Ú#O^Œ∞
"å`«=∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõ} Δ =Ú 151 Jâ◊‡s~ÀQÆ Éè^Ë Œ ÅHõ} Δ =ÚÅ162
Ñ≤`=Ϋ ∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 151 =¸„`« ^À+¨ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 163
âı+¡ ‡¨ =∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõ} Δ =Ú 151 "å`«=ã≤Î ÅHõ} Δ =Ú 163
ã¨xfláê`« =∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõ} Δ =Ú 151 "å`å+‘Ū ÅHõ} Δ =Ú 163
21–^•Ç¨Ï~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 152 "å`«‰Ωõ O_»e ÅHõ} Δ =Ú 163
"≥–· ^•Ç¨Ï~ÀQÆ x^•#=Ú 152 27–„Ѩ"Õ∞ǨÏ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 165
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"≥–· "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ x^•#=Ú 166 32–L^Œ~°~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 180
"Õ∞Ç¨Ï Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú 166 "≥–· L^Œ~° ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 182
âı+¡ ‡¨ =Ú =Å# QÆeQÔ _»∞ L^Œ~° ™ê=∂#º ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 182
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=ÚÅ∞ 167 L^Œ~° ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú 182
Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ QÆeQÔ _»∞ "å`À^Œ~° ÅHõ} Δ =Ú 183
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=ÚÅ∞ 168 Ñ≤`ÀÎ^~Œ ° ÅHõ} Δ =Ú 183
"å`«=Ú=Å#ñ QÆeQÔ _»∞ âıë¡ È‡^Œ~° ÅHõ} Δ =Ú 183
"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ 168 ã¨xfláê`À^Œ~° ÅHõ} Δ =Ú 184
âı¡+¨‡"Õ∞ÃÇ˙Ѩ„^Œ=ÚÅ∞ 168 Ñ‘Ç¡ Ϩ ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 184
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï ^Œâß=ã¨Å÷ ∞ 169 "å`À`«~Î ° Ñ‘Ç¡ Ϩ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 184
"Õ∞ǨÏÑ≤\ H˜ Í Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 169 33–â’Ѷ¨~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 185
™È=∞~ÀQÆÉ^Ëè Œ x^•#=Ú 169 "≥–· â’Éè~í ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 186
28–q„^Œkè~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 170 â’Éèí ~ÀQÆ x^•#=Ú 186
"≥–· q„^Œkè Éè^Ë Œè ÅHõ} Δ =Ú 171 â’ѶѨ Ó¨ ~°fi ~°∂Ѩ=Ú 187
ÉÏǨϺ, JO`«~° q„^Œkè ÅHõ} Δ =Ú171 JaèÑ∂¨¶ `«[â’Éèí ÅHõ} Δ =Ú 187
J=∞ѨHfiõ ÅHõ} Δ =Ú 171 q+¨â’Ѷ¨ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 187
ãÎ̈#–q„^Œkè ÅHõ} Δ =Ú 172 ™ê^蕺™ê^躌 â’Ѷ¨ ÅHõ} Δ =Ú 187
29–=$+¨‚~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 172 34–qã¨~°Ê~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 188
"≥–· =$kú ã¨O„áêÑ≤Î ÅHõ} Δ =Ú, "≥–· qã¨~Ê° ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 189
=$kú Éè^Ë xŒ ~°∂Ѩ}=Ú 174 qã¨~Ê° ~ÀQÆ x^•#=Ú 189
PO„`«=$kú ÅHõ} Δ =Ú 174 JO`«~å„â◊Ü«∞–|Ç≤Ï~å„â◊Ü«∞
30–QÆ∞Ň~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 175 qã¨~Ê° ÅHõ} Δ =Ú 189
"≥–· QÆ∞Ň~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 176 =∞ã¨∂iHÍ
QÆ∞ŇѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú 176 (=∞â◊¥zHõ) ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 190
~°HQÎõ ∞Æ Å‡ ÅHõ}
Δ =Ú 176 =∞ã¨∂iHÍѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú 190
31–â◊¥Å~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 177 "å`«=∞ã¨∂iHÍ ÅHõ} Δ =Ú 190
"≥–· â◊¥Å~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 179 q™ÈÊù@ÉèË^Œ=ÚÅ∞ 191
"å`«â¥◊ Å ÅHõ} Δ =Ú 179 q™ÈÊù@ÅHõΔ}=Ú 191
Ñ≤`âΫ ¥◊ Å ÅHõ} Δ =Ú 179 35–j`«Ñ≤`«Î~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 191
âı+¡ ‡¨ â◊¥Å ÅHõ} Δ =Ú 179 j`«Ñ`≤ ,Ϋ P=∞¡Ñ`≤ HΫ ~õ ‡° qáêHõ=Ú 191
P=∞â◊¥Å ÅHõ} Δ =Ú 179 "≥–· j`«Ñ`≤ xΫ ^•#=Ú 192
â◊~¯° ~åâ◊¥Å ÅHõ} Δ =Ú 180 =∞`åO`«~–° j`«Ñ`≤ Ϋ ÅHõ} Δ =Ú 192
QÆ∞Ňâ◊¥Å ÅHõ} Δ =Ú 180 P=∞¡ Ñ≤`Ϋ ÅHõ} Δ =Ú 192
Ѩi}Ï=∞â◊¥Å ÅHõ} Δ =Ú 180 P=∞ Ñ≤`Ϋ ÅHõ} Δ =Ú 192
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

‰õΩΔ „^Œ=∞ã¨∂iHÍ ÅHõ} Δ =Ú 192 „QÆOkä Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 212

™êflÜ«∞Hõ (<åi‰õΩ~°∞ѨÙ) ÅHõ} Δ =Ú 192 J~°∞ƒ^Œq*Ï˝#=Ú 212
36–‰õΩ+¨ª~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 193 J™ê^躌 ÅHõ} Δ =Ú 212
"≥–· ‰õΩ+ª̈~ÀQÆ HÍ~°}=Ú 195 42–j¡Ñ¨^Œ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 212
Jëêì^Œâ◊‰õΩ+¨ª~ÀQÆq~°}=Ú 195 "≥–· j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 213
‰õΩ+¨ªÑ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú 195 =∞`åO`«~°=Ú 213
tfi„`«~ÀQÆ=Ú#‰õΩ–*’ºuâß≈„ã¨Î=Ú 196 43–„=}~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 213
áê=∂ ( QÆl)˚ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ 196 "≥·–„=}ÉèË^Œ=ÚÅ∞ 215
^Œ„^Œ∞–qK«ÛiHÍ–áê=∂^Œ∞ʼnõΩ 197 ^Œ∞+ì̈ „=}ÅHõ} Δ =Ú 215
^Œ„^Œ∞~ÀQÆHõ~°‡qáêHõ=Ú 197 â◊√^Œú „=}ÅHõ} Δ =Ú 216
"≥–· tfi„`« ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 198 „=} ™ê÷#=Ú 216
tfi„`«™ê^蕺™ê^茺qÉèÏQÆ=Ú 198 ã¨^Àº„=} Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 217
37 "å`«~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 199 <å_ô „=}ÅHõ} Δ =Ú 217
"≥–· "å`«"åºkèÉ^Ëè =Œ ÚÅ∞ 201 Jã≤÷ÉèíOQÆÅHõΔ}=Ú 217
K«`åfiiOâ◊uÊ`«ÎqHÍ~°=ÚÅ∞ 205 44–ÉèíQÆO^Œ~°~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 218
qOâ◊uâı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ<å=∞=ÚÅ∞ 206 "≥·–ÉèíQÆO^Œ~°x^•#=Ú 218
38 "å`«~H° ÍÎkHè Í~°=Ú 206 ÉèíQÆO^Œ~° Hõ$`«º=Ú 219
"≥–· "å`«â’}˜`É« ^Ëè Œ ÅHõ} Δ =Ú 207 ÉèíQÆO^Œ~°ÉèË^Œ=ÚÅ∞ 219
"å`«â’}˜`« ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú 207 Ñ≤\ H˜ ÍÉèQí OÆ ^Œ~° q*Ï˝#=Ú 219
"å`«â’}˜`« ™ê^蕺™ê^躌 ÅHõ} Δ =Ú208 45–LѨ^OŒ â◊ â◊¥Hõ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú220
P=$`«É^Ëè Œ ÅHõ} Δ =Ú 208 "≥·–LѨ^ŒOâ◊~ÀQÆx^•#=Ú 221
39– T~°∞ãÎ̈OÉèÜ í Ú« HõÎ LѨ^OŒ â◊ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 221
P=∞"å`åkèHÍ~°=Ú 208 46–‰õΔΩ„^Œ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 222
P=∞"å`« ÅHõ} Δ =Ú 209 "≥·–‰õΔΩ„^Œ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 224
40–™œ÷ź~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 209 47–=ÚY~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 225
"≥·–Juã¨∂÷ÅÅHõΔ}=Ú 209 "≥–· =ÚY~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 227
JuHõ$â◊ÅHõΔ}=Ú 210 =ÚY~ÀQÆx^•#=Ú 227
41–QÆO_»=∂ÖÏ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 210 F+¨ª~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 227
J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ *’ºuâß≈G=Ú211 lǨfiHõO@Hõ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 228
J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ Hõ=∞=qáêHõ=Ú 211 `åÅ∞~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 228
"≥·–QÆO_»=∂ÖÏ, HõO~î° ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 228
JѨp~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 211 48–Hõ~°‚~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 229
J™ê^茺ÅHõΔ}=Ú 211 "≥·–Hõ~°‚~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 230
„QÆO^䕺kq*Ï˝#=Ú 211 49–<å™ê~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 231
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"≥·–<å™ê~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 232 =¸_èQ» ~Æ ƒ° =ù ∞QÆ∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú 256
<å™ê ~ÀQÆx^•#=Ú 232 „ã¨Oã¨=∂# QÆ~ƒ° Åù Hõ} Δ =Ú 256
50–<Õ„`«~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 233 LѨq+ì̈Hõ QÆ~ƒ° ù ÅHõ} Δ =Ú 256
"≥·–<Õ„`«~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 236 Pã¨#fl „Ѩã=¨ ÅHõ} Δ =Ú 256
=`«‡ =(J#QÍ ~Ô Ñ¨Êã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œe) =∞Hõ¯ÖÏ¡Yºâ◊¥Å ÅHõ} Δ =Ú 257
~ÀQÆ<å=∞Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 236 JO`«~‡° $`«Q~Æ ƒ° ù ÅHõ} Δ =Ú 257
<Õ„`« ~ÀQÆx^•#=Ú 237 QÆ~ƒ° "ù åºÑ¨uÎ ÅHõ} Δ =Ú 257
<Õ„`«ã¨Okè[~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 237 J™ê^躌 ÅHõ} Δ =Ú 257
â◊√Hõ¡ =∞O_»Å ~ÀQÆÉ^Ëè =Œ ÚÅ∞ 238 „ã‘ Î ~ ÀQÍkè H Í~° = Ú#O^Œ ∞ =O^è • º~ÀQÆ
Hõ$+¨=‚ ∞O_»Å ~ÀQÆÉ^Ëè =Œ ÚÅ∞ 238 ¿ÇÏ`«∞=Ù 257
uq∞~° Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 239 "≥·–=O^蕺x^•#=Ú 258
uq∞~° ™ê=∂#º ÅHõ} Δ =Ú 239 =O^蕺 Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 259
™ê=∂#ºHÍK«ÅHõΔ}=Ú 239 Pk=O^蕺 ÅHõ} Δ =Ú 259
eOQÆ<åâ◊ ™ê=∂#º ÅHõ} Δ =Ú 239 HÍHõ=O^蕺 ÅHõ} Δ =Ú 259
HÍK«~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 240 Hõ^mŒ =O^蕺 ÅHõ} Δ =Ú 259
eOQÆ<åâ◊ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 240 QÆ~ƒ° =ù O^蕺 ÅHõ} Δ =Ú 259
QÆOcè~åk #=q^èŒ ^Œ$+≤~ì ÀQÆ=ÚÅ∞241 54–ÉÏÅ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 259
ã¨~åfiH˜Δ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 242 "≥·–ÉÏÅ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 260
Jaè+¨ºO^Œ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 242 H©~Δ åÅã¨Hõ ^•#=Ú 260
+¨+¨ª`«~°OQÆ=Ú ^ŒO`À^Œƒ=ù ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 260
51–t~À~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 243 LŃHõx^•#=Ú 261
"≥·–t~À~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 244 =∞$^ŒƒHù } Δõ ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 261
t~À~ÀQÆx^•#=Ú 244 áêiQÆi› HõÅ ÅHõ} Δ =Ú 261
HõáêÅ~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 246 â◊√^Œú H©~Δ ° ÅHõ} Δ =Ú 261
52–„Ѩ^Œ~°~ÀQÍkèHÍ~°=Ú 246 ^Œ∞+ì̈H~Δ© ° ÅHõ} Δ =Ú 261
"≥·–Jã¨$QÆú~°ÅHõΔ}=Ú 248 ÉÏÅ~ÀQÆ q*Ï˝#=Ú 262
Jã¨$QÆú~°x^•#=Ú 248 ÉÏÅ„QÆÃÇ˙`«ÊuÎ ÅHõ} Δ =Ú 262
Jã≤„÷ ™ê"À`«ÊuÎ ÅHõ} Δ =Ú 248 Ѩ~åâ◊~ÀHõÎ „QÆÇϨ ÅHõ} Δ Ï^Œ∞Å∞ 266
Ü≥∂x~ÀQƄѨHõ~°}=Ú 249 ~å=}Hõ$`« ‰õΩ=∂~°`O« „`«=Ú 266
"≥·–Ü≥∂x~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞ 249 ѨHΔ̃ „QÆÇϨ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 267
QÆiƒù}© QÆ~°ƒù~°HΔÍ „ѨHÍ~°=Ú 251 ã¨Ñ=Î̈ ∞ `«~O° QÆ=Ú
ã¨Î#H©Δ~åÉèÏ=HÍ~°}=Ú 255 Éèí∂`åkq*Ï˝#=Ú 268
ã¨#Î =ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ÉÁ|ƒÅ∞ q+¨~ÀQÆ „ѨH~õ } ° =Ú 277
QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú 255 "≥·–q+¨ÉË^èŒ=ÚÅ∞ 277
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

™ê÷=~° q+¨ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 277 q+¨^+Œ ì̈ =~°̊º=ÚÅ∞ 286

q+¨HÍÅÅHõΔ}=Ú 279 ã¨~Ê° ^Œ+ì̈ ¿ã=º=ÚÅ∞ 286
™ê÷=~°[OQÆ=∞qëÈ`«ÊuÎ 279 q+¨=$kúHõ~°=ÚÅ∞ 286
™ê÷=~° q+¨<å=∞=ÚÅ∞ 280 JÅÊ q+¨ã~¨ Ê° =ÚÅ∞ 286
[OQÆ=∞ q+¨=ÚÅ∞–ã¨~Ê° Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ =∞Ǩq+¨ã¨~°Ê=ÚÅ∞ 286
280 ™ê÷#qkè^À+¨=Ú 286
k=ºã¨~Ê° <å=∞zǨÏfl Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ 280 #Hõ„Δ `« ^À+¨=Ú 287
Éè∫=∞<åQÆÉ^Ëè Œ – ^À+¨HÀѨ„Hõ=∞=Ú281 q+¨ ™ê^躌 ÅHõ} Δ =Ú 287
^ŒsfiHõ~° ÅHõ} Δ =Ú 281 J+¨ì=∞`«~°OQÆ=Ú
=∞O_»e ÅHõ} Δ =ÚÅ 281 JHÍÅѨe`åkèHÍ~°=Ú 291
~ål=∞Å¡HõΔ}=Ú 281 +¨O_»`åfikèHÍ~°=Ú 292
xifi+¨ã¨~°ÊÉèË^Œ=ÚÅ∞ 281 â◊√Hõ¡ HõÜ
Δ ∞« ÅHõ} Δ =Ú 292
ã¨~Ê° ã¨∂uHÍ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ 281 =~°‡÷ ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú 293
QÀ#㨠ã¨~Ê° ÅHõ} Δ =Ú 282 L`«~Î É° Ïè QÆ=Ú – zH˜`åû „ѨH~õ }° =Ú293
ѨÙOã¨~Ê° ÅHõ} Δ =ÚÅ 282 #==∞ `«~O° QÆ=Ú
„ã‘Î ã¨~Ê° ÅHõ} Δ =Ú 282 [fi~°ÑÓ¨ ~°fi~°∂Ѩ Hõ~=ΰ º=Ú 293
#ѨÙOã¨Hõ ã¨~Ê° ÅHõ} Δ =Ú 282 #=[fi~° x+≤ÑÎ̈ HÍ~°º=ÚÅ∞ 294
„ÉÏǨχ}*Ïu ã¨~Ê° ÅHõ} Δ =Ú 282 HõëêÜ«∞ ÅHõ} Δ =Ú 294
Hõ„Δ uÜ«∞*Ïu ã¨~Ê° ÅHõ} Δ =Ú 282 á¶êO@=Ú 294
"≥â· º◊ *Ïu ã¨~Ê° ÅHõ} Δ =Ú 282 Éè’[#xÜ«∞=Ú 294
â◊¥„^Œã~¨ Ê° ÅHõ} Δ =Ú 283 ÅOѶ¨∞#=Ú 294
ã¨~Ê° ^ŒOâ◊ HÍ~°}=Ú 283 ÅOѶ∞¨ # x+≤^∞Œ Åú ∞ 294
^Œ+ì̈ ÅHõ} Δ =Ú 283 JuÅOѶ∞¨ # QÆ∞}=Ú 295
â◊OHÍq+¨ ÅHõ} Δ =Ú 283 +¨_O» QÆ áêhÜ«∞=Ú 295
q+¨^OŒ â◊ ÅHõ} Δ =Ú 284 =∞O_®k ÅHõ} Δ =Ú 295
xifi+¨ ÅHõ} Δ =Ú 284 Ѩ^䌺=Ú 296
^ŒsfiHõ~^° OŒ â◊ ÖHõ} Δ =Ú 284 zH˜`«û 296
=∞O_»e ^ŒOâ◊ÅHõ} Δ =Ú 284 ã¨~fi° [fi~° ™ê^è•~°} HõëêÜ«∞=Ú 297
~ål=∞`«û~°Ê^ŒOâ◊ ÅHõ} Δ =Ú 284 "å`« [fi~°=Ú#‰õΩ H˜~å`åkHÍfi^ä=Œ Ú297
ѨÙOã¨~Ê° ^Œ+ì̈ ÅHõ} Δ =Ú 284 Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú#‰õΩ Ü«∞ѨÑ\¨ ’Å=Ú 297
„ã‘Î ã¨~°fi^Œ+ì̈ ÅHõΔ}=Ú 285 Ѩ~Ê° @HÍk HõëêÜ«∞=Ú 298
ã¨~Ê° q+¨ "ÕQÆ ÅHõ} Δ =Ú 285 ^ä•#ºâ◊~°¯~° 298
=∞O_»e ã¨~Ê° q+¨ "ÕQ=Æ ÚÅ∞ 285 j`«„H˜Ü«∞ 298
~ål=∞`«û~°fi q+¨"QÕ =Æ ÚÅ∞ 285 ÖËѨ#=Ú 298
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõÑ[¨¶ fi~°=Ú#‰õΩ xOÉÏk HÍfi^ä=Œ Ú298 =∞ǨÏ∫+¨^•è k HõëêÜ«∞=Ú 304
ã≤O^Œ∞"å~°HÍfi^äŒ=Ú 298 Ѩ\’ÅHÍk HõëêÜ«∞=Ú 305
Kå`«∞~°ƒ„ù ^Œ ÖËÇϨ =Ú 298 "å™êk Hõ ë êÜ« ∞=Ú 305
=∞^è∞Œ Ñ≤Ñʨ e 298 =∞Ǩ|ÖÏk HõëêÜ«∞=Ú 305
"å`« Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú#‰õΩ#"åOQÆ ~å„u[fi~°=Ú#‰õΩQÆ∞_»∂Kåºk
HÍfi^ä=Œ Ú 298 HõëêÜ«∞=Ú 305
QÆ∞_»∂Kåºk HÍfi^ä=Œ Ú 299 =Ú™êÎ k Hõ ë êÜ« ∞ =Ú 305
|$ǨÏ^Œ∞_æ ∂» Kåºk HõëêÜ«∞=Ú 299 =∞^è∞Œ HÍk HõëêÜ«∞=Ú 305
Ѷ∞¨ #K«O^Œ<åk HõëêÜ«∞=Ú 299 ã¨fiÅÊÉèÏVÍæº=k HõëêÜ«∞=Ú 305
=Ú™êÎk HõëêÜ«∞=Ú 299 Éè Ï VÍæ º=k Hõë êÜ« ∞=Ú 305
Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ [fi~°=Ú#‰õΩ J=∞$`å+¨Hì =õ Ú299 |$ǨÏ^•ƒùVÍæº=k HõëêÜ«∞=Ú 305
HõO@HÍ~åºk HõëêÜ«∞=Ú 299 ^•™êºk HõëêÜ«∞=Ú 306
"å`«âı¡+¨‡ [fi~° zH˜`«û 299 ^•~åfi ºk Hõë êÜ« ∞=Ú 306
ѨOK«HÀÅ HõëêÜ«∞=Ú 300 =¸eHÍ^è•~°} „ѨÜ∂≥ QÆ=Ú 306
P~°QfiÆ ^ä•k HõëêÜ«∞=Ú 300 UHÍÇ≤ÏHõ [fi~° =∞O„`«=Ú 307
‰õΩΔ „^•k HõëêÜ«∞=Ú 300 ^è Œ∂ Ѩ = Ú 307
^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú 300 #㨺=Ú 307
ã¨xfláê`« [fi~° zH˜`û« 300 =∞O„`«=Ú 308
ÅOѶ¨∞#=Ú 300 JëêìOQÆ ^è∂Œ Ѩ=Ú 308
¿ãfi^Œ=Ú 300 J㨠~ ål`« ^è ∂
Œ Ѩ = Ú 308
#㨺=Ú 301 =∞¿ÇÏâ◊fi~° ^è∂Œ Ѩ=Ú 308
=∞iÜ≥ÚHõ #㨺=Ú 301 Ѷ∞¨ $`åk áêã¨qkè 308
x+‘ª=#=Ú 301 ¿ã flǨ Ï áêHõ ™ê^è •~° } qkè 309
JëêìOQÍ=ÖËǨÏ=Ú 301 uÅ`≥Å· =¸~åÛùqkè 309
JO[#=Ú 302 Hõ@∞`≥Å· =¸~°Ûù 309
^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú 302 U~° O _» `≥
Å
· =¸~° Ûù 309
K«`∞« ~°â÷ ßOQÆ HõëêÜ«∞=Ú 302 Ѷ¨∞$`«=¸~åÛùqkè 310
Jëêì^OŒ âßOQÆ HõëêÜ«∞=Ú 302 Ñ≤H©Δ~Ñ°+ʨ ÖϺk
@
¨ ÊÅHõ
Ѷ∞¨ $`«=Ú
Ѷ ∞
¨ $`« = Ú
310
310
|$ǨÏ`«¯@ÊùÖÏk HõëêÜ«∞=Ú 302 ^Œâ=◊ ¸Å+¨@ÊŠѶ∞¨ $`«=Ú 310
HÍ~°"åºk HõëêÜ«∞=Ú 303 =∞ãÎ̈Hõ qˆ~K«#=Ú 311
ÖËѨ#=Ú 303 ^Œ∞QÆú„ѨHõ~°}=Ú 311
=∞iÜ≥ÚHõ ÖËÑ#¨ =Ú 303 H©Δ~°áêHõqkè 311
r~°‚[fi~°=Ú#‰õΩ K«∂~°„‚ ѨH~õ } ° =Ú –
xkyúHÍkHõëêÜ«∞=Ú304 ã¨∞^Œ~≈° # K«∂~°=‚ Ú312
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

[fi~° Éè̌~· =° K«∂~°=‚ Ú 312 ™œÉèÏQƺ=\˜ 320

[fi~°<åQÆ=∞Ü«¸~° K«∂~°=‚ Ú 313 „jÉË`åÅ~°ã¨=Ú 320
`≥Å· „ѨH~õ } ° =Ú 313 K«„H©~°ã¨=Ú 321
JOQÍ~°Hõ `≥Å· =Ú 313 K«„Hõ~°ã¨=Ú 321
|$ǨÏ^ŒOQÍ~°Hõ `≥Å· =Ú 313 „|Ǩχ~°O„^èŒ~°ã¨=Ú 321
ÖÏHΔÍk `≥Å· =Ú 314 P#O^ŒÉèˇ·~°q=\˜ 321
=∞ǨÖÏHΔÍk `≥Å· =Ú 314 =∞$`À`å÷Ѩ#~°ã¨=Ú 321
Hõ@fi~° `≥Å· =Ú 314 =∞$`«ã¨Or=#~°ã¨=Ú 322
|$ǨÏ`«¯@fi~° `≥Å· =Ú 314 ã¨xfláê`« Éè̌~· =° ~°ã=¨ Ú 322
|$ǨÏuÊѨÊÖϺk `≥Å· =Ú 315 ã¨∂zHÍÉèí~°}~°ã¨=Ú 322
ÖËѨ#=Ú 315 WOH˘Hõ q^è=Œ Ú 322
PQÆO`«∞Hõ [fi~° zH˜`û« 315 |$ǨÏ`«∂ûzHÍÉè~í } ° ~°ã=¨ Ú 323
#=[fi~åkÜ«∞O^Œ∞ áêhÜ«∞=\˜ 323
~°ã„¨ ѨÜ∂≥ QÆ=ÚÅ∞315 =∞iÜ≥ÚHõ áêhÜ«∞=\˜Hõ 324
Ç≤ÏOQÆ∞àıâfi◊ ~° ~°ã=¨ Ú 316 zO`å=∞}˜ ~°ã=¨ Ú 324
j`«ÉèíO[s~°ã¨=Ú 316 ~°ã¨~å*ËO„^Œ=Ú 325
`«~°∞}[fi~åi~°ã¨=Ú 316 ѨOK«=„HõÎ~°ã¨=Ú 325
#=[fiˆ~Éèíã≤OǨÏ~°ã¨=Ú 316 ã¨xfláê`« ã¨∂~°º~°ã=¨ Ú 325
„uѨÙ~° Éè̌~· =° ~°ã=¨ Ú 316 Éè̌~· =° zO`å=∞}˜ ~°ã=¨ Ú 326
[fi~°^èŒ∂=∞ˆH`«∞~°ã¨=Ú 317 JÃѶ∂~°#$ã≤OǨÏ~°ã¨=Ú 326
=∞$`«∞ºO[Ü«∞ ~°ã=¨ Ú 317 „Ѩ`åѨ`«Ñ¨#~°ã¨=Ú 326
N~å=∞~°ã¨=Ú 317 „áê}Ëâfi◊ ~° ~°ã=¨ Ú 326
#=[fi~åO‰õΩâ◊=Ú 318 kfifÜ«∞ ã¨xfláê`« Éè̌~· =° ~°ã=¨ Ú 327
„ѨKO« _» ~°ã=¨ Ú 318 `«$fÜ«∞ ã¨xfláê`«É~·è̌ =° ~°ã=¨ Ú 327
"≥^· ºŒ <å^èŒ =\˜HÅõ ∞ 318 =∞$`«∞ºO[Ü«∞ ~°ã=¨ Ú 327
Jyfl‰õΩ=∂~° ~°ã=¨ Ú 318 ã¨xfláê`«=∞$`«∞ºO[Ü«∞~°ã¨=Ú 328
~°`fl« yi ~°ã=¨ Ú 318 „ѨÉÏè Hõ~° ~°ã=¨ Ú 328
„Ѩ`åѨ=∂~åÎO_» ~°ã=¨ Ú 319 HÍÖÏyfl Éè̌~· =° ~°ã=¨ Ú 328
K«O_Õâ◊fi~°~°ã¨=Ú 319 „`≥Ö· ’HõºzO`å=∞}˜ ~°ã=¨ Ú 329
L^ŒH=õ ∞O[s ~°ã=¨ Ú 319 ~°<Õâ◊fi~°=Ú 329
JzO`«ºâ◊HÎ̃ ~°ã=¨ Ú 319 |_»ÉÏ#Å ~°ã=¨ Ú 329
ã¨xfláê`« [fi~° zH˜`û« J~°¯=¸iÎ~°ã¨=Ú–„u^À+¨
"≥∂ǨO^èŒ ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« ~°ã=¨ Ú320 ^•"å#Å~°ã=¨ Ú 330
‰õΩÅ=^èŒ∂~°ã¨=Ú 320 „u^À+¨^•"å#Å HÍÅ"Õ∞Ѷ∞¨ =Ú 330
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
N„Ѩ`åѨÅOˆHâ◊fi~°~°ã¨=Ú 330 „uѨÙ~åi ~°ã=¨ Ú 339
HõѶ¨ˆH`«∞~°ã¨=Ú 331 "Õ∞Ѷ¨∞<å^Œ~°ã¨=Ú 339
kfifÜ«∞HõѶ¨ˆH`«∞=Ù 331 ã¨fiK«ÛùO^Œ Éè̌·~°q~°ã¨=Ú 339
âı+¡ ‡¨ HÍÖÏ#Å~°ã=¨ Ú 332 [fi~åi~°ã¨=Ú 339
ã¨fiÅÊHõã¨∂Îs Éè̌·~°=~°ã¨=Ú 332 [fi~åâ◊x~°ã¨=Ú 339
|$ǨÏ`«¯ã¨∂Îs Éè̌·~°=~°ã¨=Ú 332 N[Ü«∞=∞OQÆà◊~°ã¨=Ú 340
NHÍÖÏ#Å~°ã¨=Ú 332 [fi~°‰õΩO[~°áêsO„^Œ~°ã¨=Ú 340
=∞$`« ã¨Or=h~°ã=¨ Ú 333 q^•º=Å¡Éèí~°ã¨=Ú 340
=∞$QÆ=∞^•ã¨#=Ú 333 j`åi~°ã¨=Ú 341
[fi~°=Ú~åi~°ã¨=Ú 333 [fi~°â¥◊ ÅǨÏ~° ~°ã=¨ Ú 341
N[fi~°=Ú~åi~°ã¨=Ú 334 +¨_®##~°ã¨=Ú 341
[fi~°ˆHã¨s~°ã¨=Ú 334 HõÅÊ`«~°∞~°ã¨=Ú 341
[fi~°Éèˇ·~°=~°ã¨=Ú 334 `åÖÏOHõ~°ã¨=Ú 342
q^•º^è~Œ ° ~°ã=¨ Ú 334 [fi~å~°º„Éèí=Ú 342
ѨOKå##~°ã¨=Ú 335 r=<å#O^•„Éèí=∞ 342
K«O„^ŒâıY~°~°ã¨=Ú 335 K«O^Œ<åk֒ǨÏ=Ú 342
J~°ú<åsâ◊fi~°~°ã¨=Ú 335 =ã¨O`«=∂Åf~°ã¨=Ú 343
=∞$`« ã¨Or=# ~°ã=¨ Ú 336 âı¡+¨‡â‹·ÖËO„^Œ ~°ã¨=Ú 343
N~°ã¨~å[=Ú 336 ÅH©Δ ‡ qÖÏã¨~ã° =¨ Ú 343
=Ú„^•ÃѶ∂@Hõ~°ã¨=Ú 336 q+¨=∞ [fi~åO`«Hõ ֒ǨÏѨÙ@áêHõ=Ú344
j`åi~°ã¨=Ú 336 ã¨~fi° [fi~°ÇϨ ~° ֒ǨÏ=Ú 344
=~°‚YO_Õâ◊fi~°~°ã¨=Ú 336 |$ǨÏ`«û~°fi[fi~°ÇϨ ~° ֒ǨÏ=Ú 344
j`«ÉèíOl~°ã¨=Ú 336 =∞iÜ≥ÚHõ |$ǨÏ`«û~°fi–
JÅÊ[fi~åO‰õΩâ◊ ~°ã=¨ Ú 337 [fi~°ÇϨ ~°Ö’ǨÏ=Ú345
=∞^躌 =∞[fi~åO‰õΩâ◊ ~°ã=¨ Ú 337 QÆO^èŒHõHõ[˚bqkè 345
ã¨~fi° [fi~åO‰õΩâ◊=\˜ 337 =∞Hõ~° ^èfiŒ [~°ã=¨ Ú 346
|$ǨÏ[˚fi~åO‰õΩâ◊~°ã¨=Ú 337 ֒Ǩã¨==Ú 346
[fi~åO‰õΩâ◊~°ã¨=Ú 338 J=∞$`åi+¨ì=Ú 346
zO`å=∞}˜~°ã¨=Ú 338 H˜~å`åk `≥Å· =Ú 346
„`åºÇ≤ÏHÍi~°ã¨=Ú 338 |$ǨÏu¯~å`åk `≥Å· =Ú 347
Kå`«∞~°÷HÍi~°ã¨=Ú 338 ã≤OǨτѨuáêÅ#~°ã¨=Ú 347
qâıfiâ◊fi~° ~°ã=¨ Ú 338 `«~°∞}Ï~°¯~°ã¨=Ú 347
q„Hõ=∞ˆHã¨i ~°ã=¨ Ú 338 =∞Ǩ`«~°∞}Ï~°¯~°ã¨=Ú 347
[fi~°HÍÅ Hˆ `«∞~°ã=¨ Ú 339 j`åOâ◊√~°ã¨=Ú 348
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

HÍʼnõÄ@ ~°ã=¨ Ú 348 =∞iÜ≥ÚHõ P#O^ŒÉ~·ˇè =° ~°ã=¨ Ú 356

#Hõ„Δ `«~ÀQÆ [#‡Ñ¶Å¨ =Ú 348 Hõ~°∂Ê~°~°ã¨=Ú 356
ã¨∂~åº~°…º^•#qkè 349 ‰õΩ@*Ïi+¨ì=Ú 356
P~ÀQƺ™êfl#qkè 350 JÇ≤ϿѶ<åã¨==Ú 356
[fii`«∞ʼnõΩ Ñ¨^ºŒä =Ú 350 ѨÓ~°‚K«O„^À^ŒÜ«∞~°ã¨=Ú 357
PѨ^䌺=Ú 350 „QÆǨÏ}©~ÀQÆ zH˜`«û 357
[fi~åu™ê~° zH˜`û« 351 z„`«HQõ ∞Æ \˜Hõ 357
„Ç‘ÏÉË~åkHõëêÜ«∞=Ú 351 <åQÆ~åk K«∂~°=‚ Ú 357
Lj~åk HõëêÜ«∞K«=Ú 351 áê~îåkèK«∂~°‚=Ú 357
QÆ∞_»∂Kåºk HõëêÜ«∞=Ú 351 |$ǨÏ^ŒOæ QÍ^è~Œ ° K«∂~°=‚ Ú 358
ѨOK«=¸ÖϺkHõëêÜ«∞=Ú 351 |$ǨÏÅ¡=OQÍk K«∂~°=‚ Ú 358
^è•#ºâ◊√Oiî 351 |$ǨÏ<åfl~ÚHÍ K«∂~°=‚ Ú 358
HõeOQÍkQÆ∞\˜Hõ 351 *ÏfѶ֨ Ïk K«∂~°=‚ Ú 358
"Àºëêk K«∂~°=‚ Ú 351 r~°HÍk K«∂~°=‚ Ú 359
|$ǨÏ`«∞¯@*Ï=ÖËǨÏ=Ú 352 =∂~°¯O_ÕÜ∞« K«∂~°=‚ Ú 359
ã≤^Œú„áê}Ëâ◊fi~°~°ã¨=Ú 352 ^Œâ=◊ ¸Å QÆ∞_»=Ú 359
Hõ#Hõã∞¨ O^Œ~° ~°ã=¨ Ú 352 aÅfi`≥·Å=Ú 359
QÆQ#Æ ã¨∞O^Œ~° ~°ã=¨ Ú 353 „QÆÇϨ }©q∞Ç≤Ï~° `≥Å· =Ú 360
Hõ#Hõ„ѨÉèÏ=\© 353 =∞iKåkѶ¨∞$`«=Ú 360
Ju™ê~°~ÀQÆ zH˜`û« 353 =∞Ǩ+¨@ÊÅHõѶ¨∞$`«=Ú 361
^è•#ºÑ¨OK«H=õ Ú – KåOˆQs Ѷ∞¨ $`«=Ú 361
^è•#ºK«`∞« +¨¯=Ú 353 `«„HÍi+¨ì=Ú 361
HõOK«\Ïk HõëêÜ«∞=Ú 353 HõÖϺ}QÆ∞_»=Ú 361
‰õΩ@*Ïk HõëêÜ«∞=Ú 353 ‰õΩëê‡O_»QÆ∞}HõÖϺ}Hõ=Ú 362
<åaè„ѨÖËѨ=ÚÅ∞ 353 =ÚãÎ̈HÍk "≥∂^ŒH=õ Ú 362
Å=OQÆ K«`∞« ã¨û=∞=Ú 354 NHÍ"Õ∞â◊fi~°"≥∂^ŒHõ=Ú 363
JÇ≤Ï¿Ñ#¶ Ѩ\ H˜ Åõ ∞ 354 HÍ"Õ∞â◊fi~°"≥∂^ŒHõ=Ú 363
‰õΩ@*Ïk HõëêÜ«∞=Ú 354 =∞^Œ#"≥∂^ŒHõ=Ú 364
QÆ∞_»aÅfi=Ú 354 "Õ∞nè"≥∂^ŒHõ=Ú 364
<å~åÜ«∞}K«∂~°‚=Ú 355 r~°HÍk"≥∂^ŒHõ=Ú 365
‰õΩ@[ѨÙ@ áêHõ=Ú 355 |$ǨÏr˚~°HÍk"≥∂^ŒHõ=Ú 365
J=∞$`å~°‚=~°ã¨=Ú 355 Jyfl‰õΩ=∂~°"≥∂^ŒHõ=Ú 366
*ÏfѶ¨Å~°ã¨=Ú 356 Jyfl‰õΩ=∂~° ~°ã=¨ Ú 366
P#O^ŒÉ~·ˇè =° ~°ã=¨ Ú 356 „QÆǨÏ}©Hõáê@~°ã¨=Ú 366
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ≥ÚHõ „QÆÇÏ≤ }˜ Hõ"å@~°ã=¨ Ú 366 |$ǨÏ^Œyfl=ÚY K«∂~°=‚ Ú 379
ã¨O„QÆǨτQÆǨÏ}©Hõáê@~°ã¨=Ú 367 ÉèÏ㨯~°Å=}=Ú 380
*ÏfѶ¨ÖÏk=\˜ 367 P=∂r~å‚ k zH˜ ` û
« 380
*ÏfѶ¨ÖÏk=\˜HõÅ∞ 367 Å=OQÍk "≥∂^ŒH=õ Ú 381
„QÆǨÏ}©âß~°∂ÌÅ=\˜Hõ 368 "å`år~°=‚ ∞O^Œ∞ –
„QÆǨÏ}©QÆ*ËO„^Œ=\˜Hõ 368 Ñ≤Ñʨ ÖϺk"≥∂^ŒH=õ Ú 381
=∞ǨQÆO^èŒHõ=Ú 368 "å`år~° ‚ = Ú#O^Œ ∞–
N"≥·^Œº<å^äŒ=\˜HõÅ∞ 369 ǨÏs`«H„© ѨÜ∂≥ QÆ=Ú 382
J„Éè=í \˜HÅõ ∞ 369 q+¨ìOÉèí=Ú#O^Œ∞
=∞Ǩ„Éèí=\˜HõÅ∞ 369 „u=$`åk"≥∂^ŒH=õ Ú 382
Ñ‘Ü«¸+¨=b¡~°ã¨=Ú 370 Jyfl=ÚYÅ=}=Ú 382
N#$Ѩu =Å¡É~íè ã° =¨ Ú 370 q+¨ìOÉèí=Ú#O^Œ∞
~å[=Å¡Éèí~°ã¨=Ú 371 âß~°∂ÅÌ HÍOlHõ=Ú 382
J*Ï*ϺkK«∂~°‚=Ú 371 ÃãO· ^è"Œ åk K«∂~°=‚ Ú 383
ã¨fiÅÊ „QÆÇϨ }˜ Hõáê@~°ã=¨ Ú 371 N~å=∞ÉÏ}~° ã ¨ = Ú 383
|$Ǩτ^ŒæǨÏ}©Hõáê@~°ã¨=Ú 371 Jyfl`«∞O_ç=\˜ 383
֒ǨÏѨ~°Ê\˜ 372 Jyfl~°ã¨=Ú 383
ã¨fi~°‚Ѩ~°Ê\˜ 372 J=∞$`«=\˜ 383
ѨOKå=∞$`«Ñ¨~°Ê\˜ 373 ‰õΔΩ^è• ™êQÆ ~ °~ °ã ¨= Ú 383
q[Ü«∞Ѩ~Ê° \˜ 373 @OHõ}Ïk=\˜ 384
q[Ü«∞Ѩ~Ê° \˜ 374 Å=OQÍk=\˜ 384
Ç≤Ï~°}ºQÆ~ƒ° ù áÈ\©b~°ã=¨ Ú 374 Jr~°‚ HõO@Hõ~ã° =¨ Ú 384
J~À≈~ÀQÆ zH˜`û« 375 =∞ÃÇ˙^Œ k è~ °ã ¨= Ú 384
<åQÆ~åk"≥∂^ŒHõ=Ú 376 Jyfl‰õΩ=∂~°~°ã¨=Ú 384
ã¨fiÅÊã¨∂~°} "≥∂^ŒH=õ Ú 376 ÉèÏ㨯~° ~°ã=¨ Ú 384
|$ǨÏ`«∂û~°} "≥∂^ŒH=õ Ú 376 Jyflã¨OnѨ#~°ã¨=Ú 384
„áê}^ŒQÆ∞\˜HõÅ∞ 376 =∞Ǩ â◊OY=\˜ 385
~°HÍÎ~°≈tÛH˜`«û 377 â◊OY=\˜ 385
x`Àºk`«~°ã¨=Ú 377 =∞Ǩâ◊OY=\˜ 385
K«O„^Œ„ѨÉèíQÆ∞\˜HõÅ∞ 378 „Hõ"åº^Œ~°ã¨=Ú 386
Ñ≤ѨÊÖϺk`≥·Å=Ú 378 qâ’finúѨHÍ„Éèí=Ú 386
Jr~°~‚ ÀQÆ zH˜`û« 379 g~°Éèí„^•„ÉèíHõ=Ú 386
ÃãO· ^è"Œ åk K«∂~°=‚ Ú 379 „H˜q∞~ÀQÆzH˜`«û 387
Ç≤ÏOQÆfi+ì̈Hõ K«∂~°=‚ Ú 379 áê~åã‘Ü∂« k K«∂~°=‚ Ú 387
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q_»OQÆ`≥·Å=Ú 387 ^Œâ=◊ ∞ `«~O° QÆ=Ú

^Œ∞`«∂~Î ° `≥Å· =Ú 388 HõÜΔ ∞« ~ÀQÆ zH˜`û« 397
„uѶ¨ÖÏkѶ¨∞$`«=Ú 388 ã≤`ÀѨÖÏk ÖËÇϨ =Ú 397
áêiÉèí„^•=ÖËǨÏ=Ú 388 J*ÏѨOK«Hõ Ѷ∞¨ $`«=Ú 397
H©\Ïi~°ã¨=Ú 388 r=O`åºk Ѷ∞¨ $`«=Ú 398
H©@=∞~°Ì#~°ã¨=Ú 388 |$ǨÏ^•fi™ê=ÖËǨÏ=Ú 398
áêO_»∞~ÀQÆ zH˜`û« 388 |$ǨÏ^•fi™ê=ÖËǨÏ=Ú 398
#"åÜ«∞ã¨Ö’ǨÏ=Ú 389 K«º=#„áêâß=ÖËǨÏ=Ú 398
=„[=@Hõ=∞O_»∂~°=Ú 389 Ü«∞HΔÍi֒ǨÏ=Ú 399
ѨÙ#~°"‚ åk =∞O_»∂~°=Ú 390 Ü«∞HΔÍO`«Hõ֒ǨÏ=Ú 399
ѨOKå=∞$`« Ö’Ç¨Ï =∞O_»∂~°=Ú 390 HõÖϺ}ã¨∞O^Œ~å„Éèí=Ú 399
K«O„^Œã∂¨ ~åº`«‡Hõ ~°ã=¨ Ú 390 =∞$QÍOHõ~°ã¨=Ú 400
„áê}=Å¡Éèí~°ã¨=Ú 391 ~å[=∞$QÍOHõ~°ã¨=Ú 400
áêO_»∞ã¨∂^Œ#~°ã¨=Ú 391 =∞Ǩ =∞$QÍOHõ~°ã¨=Ú 400
áêO_»∞ѨOKå##~°ã¨=Ú 391 ~°HÍOK«
`«flQÆ~°ƒùáÈ@b~°ã¨=Ú
<å„Éèí~°ã¨=Ú
401
401
„`«∂º+¨}Ïk =∞O_»∂~°=Ú 392 |$ǨÏ`å¯OK«<å„Éèí~°ã¨=Ú 401
ѨÙ#~°‚"å`≥·Å=Ú 392 =∞ǨK«O^Œ<åk `≥Å· =Ú 402
ǨÏi„^•kѶ¨∞$`«=Ú 392 HÍã¨~ÀQÆ zH˜`û« 403
=¸~åfikѶ¨∞$`«=Ú 392 =∞iKåkK«∂~°‚=Ú 404
"ÀºëêkѶ¨∞$`«=Ú 393 ã¨=∞â◊~¯° ~° K«∂~°=‚ Ú 404
P#O^À^ŒÜ«∞~°ã¨=Ú 393 HõO@HÍsѶ¨∞$`«=Ú 404
~°HõÎÑ≤`«Î~ÀQÆ zH˜`«û 393 "庄Ѷ∞‘ ǨÏs`«H© ÖËÇϨ =Ú 404
Lj~åkK«∂~°‚=Ú 394 "å™ê=ÖËǨÏ=Ú 404
UÖÏkQÆ∞\˜Hõ 394 `åbâßk "≥∂^ŒH=õ Ú 405
‰õÄâ߇O_» YO_»=Ú 394 =∞ǨHÍàıâ◊fi~°~°ã¨=Ú 405
"å™ê‰õÄâ߇O_» YO_»=Ú 395 q[Ü«∞Éèˇ·~°=~°ã¨=Ú 405
"å™êѶ¨∞$`«=Ú 395 ã¨=∞â◊~¯° ~° ֒ǨÏ=Ú 405
^Œ∂~åfikѶ¨∞$`«=Ú 395 ÅH©Δ ‡qÖÏã¨~°ã¨=Ú 406
ã¨=∞â◊~¯° ~° ֒ǨÏ=Ú 395 ã¨~åfiOQÆã¨∞O^Œ~°~°ã¨=Ú 406
YO_»HÍk ֒ǨÏ=Ú 396 â◊$OQÍ~å„Éèí=Ú 406
ã¨∞^è•xkè~°ã¨=Ú 396 =ã¨O`«uÅHõ~°ã¨=Ú 407
„Ç‘ÏÉË~åk `≥Å· =Ú 396 K«O^Œ<åk`≥·Å=Ú 407
NHõ$ëê‚Ü∞« #=∞ó 396 Ç≤ÏHͯ–âßfiã¨~ÀQÆ zH˜`«û 407
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ǨÏi„^•kK«∂~°‚=Ú 408 Éèí∂`åO‰õΩâ◊~°ã¨=Ú 420
â◊$OQͺn K«∂~°=‚ Ú 408 JѨ™ê‡~°Hõ zH˜`û« 420
ÉèÏV©æQÆ∞_»=Ú 409 |$Ǩ Ï `«Ê OK« Q Æ= ºÑ¶ ¨∞$`« =Ú 420
â◊$OwQÆ∞_»Ñ¶¨∞$`«=Ú 409 K«O_»Éèˇ·~°=~°ã¨=Ú 421
Ñ≤Ñʨ ÖϺk ֒ǨÏ=Ú 409 L^•=~°Î ~ÀQÆzH˜`û« 421
âßfi㨉õΩ~îå~°~°ã¨=Ú 409 <å~åK«K«∂~°‚=Ú 421
âßfiã¨zO`å=∞}˜~°ã¨=Ú 410 <å~åK« ~ ° ã ¨ = Ú 421
|$ǨÏK«ÛO^Œ<åk `≥Å· =Ú 410 P<åÇ¨Ï ~ÀQÆ zH˜`û« 422
ã¨fi~°ÉèË^Œ ~ÀQÆzH˜`«û 410 „uHõ\Ïfik=iÎ 422
K«"åºk K«∂~°=‚ Ú 410 =¸„`«Hõ$„K«Ûù ~ÀQÆzH˜`«û 422
"庄Ѷ‘∞Ѷ¨∞$`«=Ú 411 J=∞$`åk 423
„`«ºO|HÍ„ÉèíHõ=Ú 411 â◊`å=~åºk HõëêÜ«∞=Ú 423
J~ÀK«Hõ ~ÀQÆzH˜`û« 412 `å~°ˆHâ◊fi~°~°ã¨=Ú 423
Ü«∞"åhMÏO_»==Ú 412 =¸„`åѶ∂¨ `« ~ÀQÆzH˜`û« 424
HõÅǨÏOã¨~°ã¨=Ú 412 Lj~åk `≥ Å
· =Ú 424
uOu_ôáê#Hõ=Ú 413 Jâ◊‡s ~ÀQÆ zH˜`û« 424
~°™êÅ 413 =~°∞}ÏkHÍfi^äŒ=Ú 424
Kè«iÌ ~ÀQÆzH˜`«û 413 |$ǨÏ^Œfi~°∞}Ïk 425
UÖÏkK«∂~°‚=Ú 413 áêëê}aè # fl~° ã ¨ = Ú 425
~°¿ãO„^Œ=Ú 414 P#O^ŒÜ≥∂QÆ=Ú 425
ǨÏ$„^ÀQÆÆzH˜`«û 414 „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÆ zH˜`û« 425
â◊fi^ŒO„ëêìk Ѷ∞¨ $`«=Ú 415 ‰õΩâß=ÖËǨÏ=Ú 426
<åQÍ~°∞˚<å„Éèí=Ú 415 tÖÏ[`« ∞ „Ѩ Ü ∂
≥ QÆ = Ú 426
zO`å=∞}˜~°ã¨=Ú 415 =∞Ǩ^•_ç=∂kѶ¨∞$`«=Ú 426
`«$ëê‚ ~ÀQÆzH˜`«û 415 â◊√„Hõ=∂`«$Hõ=\˜ 427
=∞^Œ, =¸~åÛù ã¨<åºã¨ ~ÀQÆzH˜`û« 416 "Õ∞ǨωõΩÖÏO`«Hõ~°ã¨=Ú 427
=∞^•`«ºÜ«∞ ~ÀQÆzH˜`û« 417 K« O„^Œ H õà Ï~° ã ¨= Ú 427
UÖÏk"≥∂^ŒHõ=Ú 417 `å~°ˆHâ◊fi~°ã¨=Ú 427
^•Ç¨Ï ~ÀQÆzH˜`û« 418 ™È"Õ∞â◊fi~°~°ã¨=Ú 427
L<å‡^Œ ~ÀQÆzH˜`û« 418 㨈~fiâ◊fi~°ã¨=Ú 428
áêhÜ«∞HõÖϺ} Ѷ∞¨ $`«=Ú 419 |$Ǩ Ï^Œ fi Oˆ Q â◊fi ~° ~ °ã ¨=Ú 428
=∞ǨÃÑ·âßzHõѶ¨∞$`«=Ú 419 =OQÍ+¨ìHõ=Ú 428
JO[#=Ú 419 =ã¨O`«‰õΩã¨∞=∂Hõ~°~°ã¨=Ú 428
=∞Ǩ^Œ∂Ѩ=Ú 419 "Õ∞ǨÏq∞Ç≤Ï~° `≥Å· =Ú 429
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„Ѩ"∞Õ Ç¨Ïq∞Ç≤Ï~° `≥Å· =Ú 429 QÆ∞Ň~ÀQÆ zH˜`û« 439

â◊√„Hõ"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ zH˜`«û 430 Ç≤ÏOQͺk K«∂~°=‚ Ú 441
HÍ=∞^èÕ#∞~°ã¨=Ú 430 HÍOHÍÜ«∞#QÆ∞\˜Hõ 441
tÖÏ[`åfik=\˜ 430 ~°™êÜ«∞<å=∞$`«Ö’ǨÏ=Ú 442
K«O^Œ<åk K«∂~°=‚ Ú 430 QÆ∞ŇHÍÖÏ#Å~°ã¨=Ú 442
=∂HΔ̃HÍk K«∂~°=‚ Ú 430 ~°HQÎõ ∞Æ Å‡~ÀQÆ zH˜`û« 442
âßŇbѶ¨∞$`«=Ú 430 ѨOKå##~°ã¨=Ú 443
„Ѩ"∞Õ Ç¨ÏÑ≤\ H˜ Í zH˜`û« 431 â◊¥Å~ÀQÆ zH˜`û« 443
=∞Hõ~°^èŒfi[~°ã¨=Ú 431 Ñ≤`âΫ ¥◊ Å zH˜`û« 443
âßiÉÏk֒ǨÏ=Ú 431 âı+¡ ‡¨ â◊¥ÅzH˜`û« 444
|$ǨÏKåÛùº=∂Ѷ¨∞$`«=Ú 432 P=∞â◊¥Å zH˜`û« 444
BѨãi¨ Hæ õ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ 432 Ѩi}Ï=∞â◊¥Å zH˜`«û 444
BѨãi¨ Hæ õ "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ zH˜`û« 432 â◊O|∞HÍkQÆ∞\˜Hõ 445
=∞Ǩ„Éèí=\˜ 432 Ñ≤Ñʨ b Ѷ∞¨ $`«=Ú 445
HõO^Œ~Ê° ~°ã=¨ Ú 433 HÀÖÏk =∞O_»∂~°=Ú 445
^èŒfi[ÉèíOQÆ~ÀQÆ zH˜`«û 433 YO_®=∞ÅHõÖËǨÏ=Ú 445
Jâ◊fiQÆO^è•kѶ¨∞$`«=Ú 433 <åiˆHà◊~°™êÜ«∞#=Ú 445
=∞^Œ<å#O^Œ"≥∂^ŒHõ=Ú 433 ѨÓQÆ YO_»=Ú 446
|$ǨÏK«ÛO„^À^ŒÜ«∞=∞Hõ~°^èŒfi[=Ú 434 â◊¥ÖÏO`«Hõ~°ã¨=Ú 446
ã≤^ŒúâßŇb~°ã¨=Ú 435 q^•º^èŒ~å„Éèí=Ú 446
„uHõO@HÍk "≥∂^ŒH=õ Ú 435 L^Œ~~° ÀQÆ zH˜`û« 447
K«O^Œ<åk `≥Å· =Ú 435 ™ê=Ú„^•k K«∂~°=‚ Ú 447
HÍ=∂yfl#OnѨ#~°ã¨=Ú 436 WKåÛùÉËk~°ã¨=Ú 448
™È=∞~ÀQÆ (|Ǩï=¸„`«) zH˜`û« 436 WKåÛùÉkËè ~°ã=¨ Ú 448
|$ǨÏ^•ú„fѶ¨∞$`«=Ú 436 JÉèíÜ«∂k=\˜HõÅ∞ 448
=ã¨O`«‰õΩã¨∞=∂Hõ~°~°ã¨=Ú 437 <å~åK«~°ã¨=Ú 448
q„^Œk~è ÀQÆ zH˜`û« 437 WKåÛùÉËk~°ã¨=Ú 448
™ê=∂#ºq„^Œkè zH˜`û« 437 ÉèkË x=\˜ 448
JO`«ifi„^Œkè zH˜`û« 437 â’^èÀ^Œ~ås ֒ǨÏ=Ú 449
JѨHfiõ q„^Œkè zH˜`û« 438 [Ö’^Œ~åi~°ã¨=Ú 449
=Ú+¨¯ =$kú =^臌 ~ÀQÆ zH˜`û« 438 Ñ‘¡Ç¨Ï Ü«∞Hõ$„^ÀQÆ zH˜`«û 449
=^臌 ~ÀQÆ zH˜`û« –aÖÏfik K«∂~°=‚ Ú438 Ü«∞=∂xHÍk K«∂~°=‚ Ú 449
|$ǨÏ`≥· ûO^è"Œ åk `≥Å· =Ú 439 J~°¯Å=}=Ú 450
"å`åi~°ã¨=Ú 439 =∂}HÍkQÆ∞\˜Hõ 450
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆ∞_»∂Kåºk K«∂~°=‚ Ú 450 âıfi`åi~°ã¨=Ú 460
=~°=÷ ∂# Ñ≤Ñʨ e 450 ѨOK«xO| K«∂~°=‚ Ú 461
Ñ‘¡Ç¨s~°ã¨=Ú 451 |$Ǩ Ï#‡iKån `≥ Å
· =Ú 461
â◊OY„^•=Hõ=Ú 451 J=∞$`«ÉèíÖÏ¡`«Hõ=Ú 462
=∞Ǩâ◊OY „^•=Hõ=Ú 451 ~°ã¨=∂}˜Hõº=Ú 462
â’^è~Œ ÀQÆ zH˜`û« 452 "å`«"åºkèzH˜`«û 463
ã≤OǨ™êºk HõëêÜ«∞=Ú 452 JiÌ ` "
« å`« zH˜ `û
« 463
ѨÙ#~°fl"å+¨ìHõ=Ú 452 HõÖϺ}ÖËǨÏ=Ú 463
ѨÙ#~°fl"åk ÖËÇϨ =Ú 453 ~°™È#Ñ≤O_»=Ú 463
~°™ê„Éèí=∞O_»∂~°=Ú 453 "å`«ÇϨ ~° `≥Å· =ÚʼnõΩ =¸~åÛùqkè465
â◊√+¨¯=¸ÖÏk `≥Å· =Ú 453 q+¨μ‚ `≥Å· =Ú 465
|$ǨÏfâ◊√+¨¯=¸ÖÏk `≥Å· =Ú 453 <å~åÜ«∞} `≥Å· =Ú 465
ѨOKå=∞$`«~°ã¨=Ú 454 ã≤^•ú~°÷Hõ`≥·Å=Ú 466
„QÆǨÏ}©Ü«ÚHõÎâ’Ѷ¨Ü«∞O^Œ∞ Ç≤Ï=∞™êQÆ~° `≥Å· =Ú 466
HõÅÊÅ`«=\˜ 454 㨠∞~
ˆ O„^Œ `≥Å
· =Ú 467
áêO_»∞â’^èŒ=Ú#O^Œ∞ =∞Ǩ|ÖÏ `≥Å· =Ú 467
`«„Hõ=∞O_»∂~°=Ú 454 „Ѩ™ê~°}© `≥Å· =Ú 467
HõOã¨Ç¨Ïs`«H˜ 454 =∞Ǩ‰õΩ‰õΩ¯@=∂Oã¨`≥·Å=Ú 468
qã¨~Ê° ~ÀQÆ zH˜`û« 454 =∂+¨ ` ≥ · Å =Ú 468
^ŒâßOQÆÖËѨ#=Ú 454 „Ѩ™ê~°}©`≥·Å=Ú 469
HÍÖÏyfl~°∞„^Œ~°ã¨=Ú 455 KèåQÆÖÏѶ¨∞$`«=Ú 469
=∞ã¨∂iHÍ~ÀQÆ zH˜`û« 455 "å`«zO`å=∞}˜ ~°ã=¨ Ú 470
Ѩ\’ÖÏk HõëêÜ«∞=Ú 455 "å`« ~ H
° Î
õ ~ÀQÆ zH˜ ` û
« 470
J=∞$`åkHõëêÜ«∞=Ú 455 Ѩ\’ÖÏkHÍfi^äŒ=Ú 471
j`«Ñ`≤ Ϋ L^Œ~Ì° HÀ~î~° ÀQÆ zH˜`û« 456 xOÉÏk K«∂~°=‚ Ú 471
ǨÏi„^•YO_»=Ú 456 |$ǨÏ^Œ∞æ_»∂p`≥·Å=Ú 471
P=∞¡Ñ`≤ ~Ϋ ÀQÆ zH˜`û« 457 ~°™ ê„Éè íQ Æ∞QÆ∞ æÅ∞ 471
JqѨuÎHõ~°K«∂~°‚=Ú 457 QÆ∞_»∂Kåºk֒ǨÏ=Ú 472
â◊√Osî YO_»=Ú 457 P=∞"å`« ~ÀQÆ zH˜`û« 472
bÖÏqÖÏã¨~°ã¨=Ú 458 ~å™êflk ^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú 473
„uѶ¨ÖÏ=∞O_»∂~°=Ú 458 "≥·âßfi#~°K«∂~°‚=Ú 473
aÅfi`≥·Å=Ú 458 Ü≥∂QÆ~å[QÆ∞QÆ∞æÅ∞ 473
‰õΩ+ª̈ ~ÀQÆzH˜`«û 459 ÃãO· ^è"Œ åk `≥Å· =Ú 473
tfi„`«ÑO¨ Kå## `≥Å· =Ú 460 "å`«Q*Æ OË „^Œ ã≤OǨÏ~°ã=¨ Ú 474
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q[Ü«∞Éè̌~· =° `≥Å· =Ú 474 QÆO^èŒ`≥·Å=Ú 483

™œ÷ź ~ÀQÆ zH˜`û« 474 ÉèQí OÆ ^Œ~° ~ÀQÆ zH˜`û« 484
֒ǨÏ~°™êÜ«∞#=Ú 474 ã¨ÑqÎ̈ Oâ◊uHõ QÆ∞QÆ∞Åæ ∞ 484
P=∂â◊Ü∞« ~ÀQÆzH˜`û« 475 ÃãO· ^è"Œ åk `≥Å· =Ú 485
Ñ≤Ñʨ ÖϺk HõëêÜ«∞=Ú 475 „=}QÆ*ÏO‰õΩâ◊=Ú 485
J=∞$`å~°‚=~°ã¨=Ú 475 `å„=∞„ѨÜ≥∂QÆ=Ú 485
HÀ¡=∞ ~ÀQÆ zH˜`û« 476 T~°∞ãÎ̈OÉèí ~ÀQÆ zH˜`û« 485
JÉèíÜ«∂kHõëêÜ«∞=Ú 476 QÆ∞O*ÏÉèí„^Œ~°ã¨=Ú 486
ã¨∞~ˆ O„^Œ "≥∂^ŒH=õ Ú 476 LѨ^OŒ â◊ ~ÀQÆ zH˜`û« 486
â◊tâıY~°~°ã¨=Ú 476 ^èŒ∂Ѩ=Ú 486
QÆO_»=∂ÖÏk ~ÀQÆ zH˜`û« 476 Éè∂í xOÉÏk Ѷ∞¨ $`«=Ú 486
`«∞q∞‡`≥·Å=Ú 477 Éè̌~· =° ~°ã=¨ Ú 487
J=∞$`åk `≥Å· =Ú 477 â◊¥Hõ^À+¨ zH˜`û« 487
x~°∞æO_ô`≥·Å=Ú 477 ^•sfiHõ `≥Å· =Ú 487
K«O^Œ<åk `≥Å· =Ú 477 t~À~ÀQÆ zH˜`û« 487
QÆ∞O*Ïk `≥Å· =Ú 477 t~À=ã≤Î 488
j¡Ñ^¨ Œ ~ÀQÆ zH˜`û« 478 âßiÉÏk ÖËÑ#¨ =Ú 488
=$^ŒKú å~°HÍk K«∂~°=‚ Ú 478 +¨_ƒç O^Œ∞ `≥Å· =Ú 489
™œˆ~â◊fi~°Ñ¶¨∞$`«=Ú 478 QÆ∞O*Ï`≥·Å=Ú 489
j¡Ñ^¨ QŒ [Æ Hˆ ã¨i 479 ѨOK«=¸Å `≥Å· =Ú 489
„=} ~ÀQÆ zH˜`û« 479 Hõ#Hõ `≥Å· =Ú 489
ã¨áêÎOQÆQÆQÆ∞æÅ∞ 480 ‰õΔΩ„^Œ~ÀQÆ zH˜`«û 490
*Ï`åºk Ѷ∞¨ $`«=Ú–`≥Å· =Ú#∞ 480 KåOˆQs Ѷ∞¨ $`«=Ú 491
Q“~åk Ѷ∞¨ $`«=Ú `≥Å· =Ú 480 =∞Olëêªk`≥·Å=Ú 492
„=}~åHõΔã¨`≥·Å=Ú 480 ‰õΩO‰õΩ=∂k `≥Å· =Ú 492
ã¨^Àº „=} zH˜`û« 481 ‰õΩO‰õΩ=∂k `≥Å· =Ú 492
Jyfl^ŒQ„úÆ =} zH˜`û« 481 =~°‚HõѶ¨∞$`«=Ú 492
r~°Hõ Ѷ∞¨ $`«=Ú 481 ǨÏi„^•k `≥Å· =Ú 492
=∞Olëêªk `≥Å· =Ú 481 QÆ∞O*Ï`≥·Å=Ú 493
<å_ô „=} zH˜`û« 481 Éèí$OQÆ~å[`≥·Å=Ú 493
‰õΩOaèHÍk `≥Å· =Ú 482 =∂Å`åºk`≥·Å=Ú 494
ÉèÖí Ï¡`H« Ík `≥Å· =Ú 482 ã¨∞flǨºk `≥Å· =Ú 494
ÉèíQÆfl~ÀQÆ zH˜`«û 482 K«O^Œ<åk `≥Å· =Ú 494
ÖÏHΔÍQÆ∞QÆ∞æÅ∞ 483 ˆHâ◊~°O[Hõ=Ú 495
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞ǨhÅ `≥Å· =Ú 495 Éèí$OQÆ~å[`≥·Å=Ú 504
Éè$í OQÆ ~å[Ѷ∞¨ $`«=Ú 495 #$Ѩ=Å¡Éíè `≥Å· =Ú 504
P=∞$`åO‰õΩ~°=\˜ 495 „Ѩ ^ ~
Œ ° ~ÀQÆ zH˜ ` û
« 505
‰õΩO‰õΩ=∂k Ѷ∞¨ $`«=Ú 496 #º„QÀ^è•k Ѷ∞¨ $`«=Ú 505
Ö’=∞âß`«#qkè 496 ѨÙëêº#∞QÆK«∂~°‚=Ú 506
HΔÍ~°`≥·Å=Ú 496 tÖÏ[`«∞=\˜HõÅ∞ 506
=ÚY ~ÀQÆ zH˜`û« 496 Ü≥ ∂ x~ÀQÆ zH˜ ` û
« 506
^ŒO`«~ÀQÆ zH˜`û« 497 ™È=∞Ѷ¨∞$`«=Ú 507
lǨfi~ÀQÆ zH˜`û« 497 QÆiƒù}© zH˜`«û 507
HõO~î~° ÀQÆ zH˜`«û 497 U~°O_®kHõëêÜ«∞=Ú 508
^ŒO`«~ÀQÍâ◊x K«∂~°=‚ Ú 498 „Ç‘ ÏÉË ~ åk Hõë êÜ« ∞ =Ú 508
HÍÅHõ K«∂~°=‚ Ú 498 Å=OQÍk K«∂~°=‚ Ú 509
HΔÍ~°QÆ∞\˜HõÅ∞ 498 „ã‘ΠѨÙ~°∞ëÈ`«ÊuÎ ÅHõ} Δ =Ú 509
^Œâ#◊ ã¨O™ê¯~° K«∂~°=‚ Ú 498 QÆ~ƒ° zù O`å=∞}˜ ~°ã=¨ Ú 509
=ÚY~ÀQÆǨÏ~°~°ã¨=Ú 498 QÆ~ ƒ
° q
ù ÖÏ㨠`≥ Å
· =Ú 509
<å™ê ~ÀQÆ zH˜`û« 499 WO^Œ∞âıY~°~°ã¨=Ú 509
"Àºëêk K«∂~°=‚ Ú 499 ã¨∂uHÍ~ÀQÆ zH˜`û« 510
Hõ~g° ~åk `≥Å· =Ú 499 =∞Hõ¯Å¡â◊¥ÅzH˜`«û 510
z„`«Hõ`≥·Å=Ú 499 =„[HÍOlHõ = Ú 510
Hõ~°‚ ~ÀQÆ zH˜`«û 500 ™œÉèÏQƺâ◊√Oiî "≥∂^ŒH=õ Ú 510
HΔÍ~°`≥·Å=Ú 500 ã¨∂uHÍ=Å¡Éíè ~°ã=¨ Ú 511
âßiÉÏk=\˜HõÅ∞ 500 ÉÏÅ~ÀQÆ zH˜`û« 511
^•~åfi ºk `≥Å· =Ú 501 ^è •`« H ͺkHõ ë êÜ« ∞ =Ú 511
<Õ„`« ~ÀQÆ zH˜`û« 501 ‰õΩ=∂~° HõÖϺ}Ѷ∞¨ $`«=Ú 512
aÖÏfiO[#=Ú 502 J+¨ì=∞OQÆà◊Ѷ¨∞$`«=Ú 512
|$ǨÏ^•fi™êkHõëêÜ«∞=Ú 502 ÉÏÅ~ÀQÍO`«H~õ ° ~°ã=¨ Ú 512
^ŒO`«=iÎ 502 q+¨ ~ ÀQÆ zH˜ ` û
« 513
Ѩ\’ÖÏk Ѷ∞¨ $`«=Ú 503 =∞$`«∞ºáêâ◊KÕÛùkѶ¨∞$`«=Ú 513
Hõ$ëê‚k `≥Å· =Ú 503 g~°ºãÎ̈OÉèHí ~õ } ° qkè 514
K«O„^À^ŒÜ«∞ѨiÎ 503 <åQÆ=ÖÏ¡ ºk K«∂~°=‚ Ú 514
‰õΩ=∂iHõ ѨiÎ 503 WO„^Œ=Å¡Éèí~°ã¨=Ú 514
K«O„^Œ„ѨÉèíѨiÎ 503 ~°™êÜ«∞# „ѨH~õ } ° =Ú 514
<åQÍ~°∞˚<å„Éèí=Ú 504 x~°∞Oæ _ô HõÅÊ=Ú 515
QÆ∞\˜HÅõ ∞ 504 ã≤^Œú"≥∂^ŒHõ=Ú 515
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"årHõ~} ° ∫+¨^Œè „ѨH~õ }

° =Ú 515 ~°ã¨=∂~°Hõ=~°æ=Ú 525
YO_®„=∞Hõ=Ú 516 `åà◊Hõ=Ú 525
=∞Hõ~° ^èfiŒ [~°ã=¨ Ú 516 Jâ◊√^Œ`ú åà◊Hõ ^À+¨=Ú 526
ã¨fi~°‚ ã≤O^Œ∂~°=Ú 516 `åà◊Hõâ◊√kú 526
~°™êkâ◊√kú „ѨH~õ } ° =Ú 517 `åà◊Hõ=∂~°}=Ú 526
~°ã¨ <å=∞=ÚÅ∞ 517 ~°ã¨=∂}˜Hõº=Ú 526
~°ã¨ ÅHõ} Δ =Ú 517 Jâ◊√^Œú=∞#t≈ÖÏ^À+¨=Ú 527
~°ã¨^À+¨Hõ^äŒ#=Ú 517 =∞#t≈ÖÏ â◊√kú 527
`«Ñ¨ÎYÅfixÜ«∞=∞=Ú 518
~°HΔÍ=∞O„`«=Ú 518 â◊√kúÜ∞ÿ≥ # =∞#t≈Å QÆ∞}=Ú 527
~°ã¨xQÆ_»=Ú 518 Y~°Ê~°â◊√kú 527
~°ã™¨ ê^è•~°} â◊√kú 518 áêÅ`«∞`«ÎÉèí㨇=Ú 528
~°ã¨qâı+¨ â◊√kú 518 "≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú 528
T~°fiú áê`«#=Ú 519 =∞iÜ≥ÚHõ q^è=Œ Ú 528
WOybHõ=Ú #∞O_ç~ã° =¨ ÚnÜ«Ú q=∞Å â◊√kú 528
q^èŒ=Ú 519 =∂H˜ΔHõâ◊√kú 528
=¸~°Ûù#=Ú 520 Jâ◊√^Œú=∂H˜ΔHõ^À+¨=Ú 529
=∂~°}=Ú 520 ¿ÇÏ=∞=∂HΔ̃Hõ â◊√kú 529
~°ã¨Éèí㨇=Ú 520 ã¨fi~°‚=∂HΔ̃Hõ Éèí㨇QÆ∞}=Ú 529
~°ã¨ã≤O^Œ∂~°=Ú 520 HÍã‘㨠(J#flÉèkË ) â◊√kú 529
~°ã¨Hõ~°∂Ê~°=Ú 521 HÍO`«áêëê} â◊√kú 529
ã¨∞^è•xkè~°ã¨=Ú 521 =~å@â◊√kú 530
ã¨~åfiOQÆ ã¨∞O^Œ~° ~°ã=¨ Ú 521 hÖÏO[#â◊√kú 530
=„[=¸+¨ 522 JO[#ѨOK«Hõâ◊√kú 530
LѨ~°ã¨=ÚÅ∞ 522
Jâ◊√^ŒúQÆO^èŒHõ^À+¨=Ú 522 WOybHõ=Ú 530
QÆO^èŒHõâ◊√kú 522 WOybHõâ◊√kú 531
â◊√^ŒQú OÆ ^èHŒ õ QÆ∞}=Ú 522 Ѩiâ◊√^Œú WOybHõ QÆ∞}=Ú 531
=„[â’^èŒ#=Ú 523 tÖÏ[`«∞â◊√kú 531
=„[=∂~°}qkè 523 â◊√^Œtú ÖÏ[`«∞ QÆ∞}=Ú 532
J„ÉèíHõâ’^èŒ#=∂~°}ÏkHõ=Ú 524 ™œg~åkâ◊√kú 532
^è•<庄ÉèíHõ=Ú 524 "≥eQÍ~°ÑÙ¨ â◊√kú 532
J„ÉèíHõ=∂~°}=Ú 524 â◊OY â◊√kú 532
J„ÉèíHõ=∂~°Hõ=~°æ=Ú 525 ã¨fi~å‚k â’^è#Œ qkè 532
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊√kúHÍx ã¨∞=~°‚ ^À+¨=Ú 532 ѨÙ@áêHõ „ѨHÍ~°=Ú 540
ã¨∞=~°‚â◊√kú 533 ѨÙ@áêHõ=∞`åO`«~°=Ú 540
ã¨fi~°‚=∂~°}=Ú 533 ֒ǨÏx~°∞f÷Hõ~°}=Ú. 541
ã¨∞=~°‚ Éèãí ‡¨ QÆ∞}=Ú 533 q∞„`«Ñ¨OK«Hõ=Ú 541
~°[`«â◊√kú 533 =∞$`«Ö’ǨÏQÆ∞}=Ú Ñ¨^ºŒä =Ú 541
~°[`«=∂~°}=Ú 533 =∞O_»∂~° QÆ∞}=Ú 542
`å„=∞â’^èŒ<åkHõ=Ú 534 ã¨fi~å‚^∞Œ ʼnõΩ ™ê^è•~°}=∂~°}
`å„=∞ Éèãí ‡¨ =Ú 534 „^Œ=º=ÚÅ∞ 542
q`«_Î ,ç HõOK«∞gx â◊√kú Éèãí ‡¨ =Ú#∞535 =∞}∞Å∞, =Ú`«º=ÚÅ∞, ѨQ_Æ =» ÚÅ∞,
<åQÆ=OQÆ â◊√kú 535 gx ™ê^è~Œ }° â’^è#Œ =Ú542
=∞`åO`«~°=Ú 536 =∞}˜=ÚHÍÎ^∞Œ Å ™ê^è•~°}
=∞`åO`«~°=Ú 536 =∂~°}=Ú 542
֒ǨÏâ◊√kú 537 „Ѩ"åà◊ qâı+=¨ ∂~°}=Ú 542
ѨÙ@áêHõ=Ú#‰õΩ =¸eHõÅ∞ 539 =ÚHÍÎkâ’^Œ#=Ú 542
"å`«Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞ 539 q+¨, LѨq+¨â’^è<Œ åkHõ=Ú 543
Ñ≤`«ÎǨÏ~“+¨^Œ∞Å∞ 539 L+¨q+¨â◊√kú 543
âı¡+¨‡Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞ 539 <ÕáêÅâ◊√kú 544
"å`«âı¡+¨‡Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞ 539 *ˇ=Ú_»∞ áêÅâ◊√kú 544
Ñ≤`«Îâı¡+¨‡Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞ 540 [Ö∫HÍâ’^èŒ#=Ú 544
„u^À+¨Ç¨Ï~“+¨^èŒ∞Å∞ 540 =$^Œ^ú •~°∞c[=ÚÅ â◊√kú 544
"årHõ~} ° =Ú#‰õΩ `«y# F+¨^∞Œè Å∞540 qˆ~K«<Ò+¨^èŒ=ÚÅ∞–
~°™êÜ«∞#=Ú#‰õΩ `«y# F+¨^∞Œ Å∞540 WKåÛùÉèËk ~°ã¨=Ú 544
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú NHõ$ëê‚Ü∞« #=∞ó 

„Ñ^¨ =Œä ∞ `«~O° QÆ=Ú

=∞VæàÏK«~°}=Ú
â’¡ II „tÜ«∞„t≈Ü«∞O +¨_»∞æ}ѨÓ~°Ñ¨Ó~°‚O N=`«ûzǨÏflO ѨÙ~°∞+¨O ѨÙ~å}"£∞ I
NHõ}ª ѨÓ~åfi=∞~°|$#ú=#úºO „tÜ«∞óѨuO `«O „Ѩ}=∂q∞ x`«º"£∞ II
`åIIÅH©Δ ‡^ÕqH˜ ã¨OѨ^Ü
Œ ∞ÿ≥ #"åñ_»∞#∞, *Ï˝#â◊H|Î̃ ֡ⷠfi◊ ~°º g~°º`Õ[ã¨∞ûÅ<≥_∞»
+¨_∞» }
æ =ÚÅKÕ xO_ç#"åñ_»∞#∞, =HõãΔ Å÷¨ =Ú#∞ N=`«û=∞<≥_∞» zǨÏfl=ÚQÆÅ"åñ
_»∞#∞, ѨÙ~å}ѨÙ~°∞+¨μO_»∞#∞, â◊OHõ~åk ^Õ=`«ÅKÕ #∞uOѨñ|_»∞"åñ_»∞#∞ PQÆ∞
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x #=∞㨯iOK≥^#Œ ∞.
ÅH©Δ‡„áê~°÷#
â’¡II H˜&˚ů ~ål i= hÅã¨~À[=∞QÍfl ÖËM=Ë HÍ&Û#=∞~¸ xHõëÈѨřê÷I
™œ^•q∞h [Å^Œ=∞}¤ÅQÍq∞h= áêÜ«∂ ^Œ∞~°ãû÷¨ ÅQÆ`å Hõ=∞ÖÏ =Ú~åˆ~II
`åII #Å¡HÅõ ∞=ÅÜ«∞O^Œe H˜O[ů=ÚÅѨOH˜=Î Öˇ#∞, |OQÍ~°=ÚÑ≤éÃã_»∞éÏu
Ü«∞O^ŒO@∞H˘#fl ã¨fi~°Ö‚ YË ÉèOí yÜ«Ú, "Õ∞Ѷ∞¨ =∞O_»Å=∞O^Œe "≥∞é∞ѨÙK«O^ŒO|∞##∞,
N=∞Ǩq+¨μ=‚ Ù =HõãΔ Å÷¨ =Ú# <≥ÅH˘xÜ«Ú#fl ÅH©Δ ‡^Õq ~°HOΔ̃ K«∞QÍHõ.
â’¡II NQ“`«=∂#fiÜ«∂cúO^Œ∞ ~ˆ fiOHõ\ÏKå~°º<å=∞HõóI <å<å"≥^· ºŒ Hõ`O« „`å}˜ ã¨=∂Ö’Hõº Ü«∞^ä•=∞u II
ÉÏÖÏ<åO ã¨∞YÉ’^è•Ü«∞ zH˜`«ûHõÇ≤Ï`åÜ«∞ K«I ‰õΩˆ~fi N=∞^Œƒ$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~° =∞ǨÏO ã¨∞nèóII
`åII Q“`«=∞=Oâ◊ =∞<≥_∞» H©~Δ ã° =¨ Ú„^Œ=Ú#‰õΩñ |∂~°K‚ O« „^Œ∞x =O\˜"åñ
_»<≥· "ÕOHõ\ÏKå~°º<å=∞^èÕÜ«ÚO_»#QÆ∞ <Õ#∞, ^èŒ#fiO`«~åºk „Ѩ}©`«O|∞Öˇ·#
Ü«∞<ÕHOõ |ÅQÆ∞ PÜ«Ú~ˆ fi^ŒâßGO|∞Å[Hõ¯QÆ <åÖ’H˜Oz ÉÏÅ∞~°‰Ωõ ã¨∞ÅÉè=í ÚQÆñ
^≥eÜ«Ú@‰õΩ#∞, "≥^· ºŒ Ç≤Ï`«=ÚH˘é‰õΩ#∞ ''|$^≥· fi^Œº~°`åflHõ~=° Ú—— J#∞ „QÆO^ä=Œ Ú#∞
~°zOK≥^Œ#∞.
PÜ«Úˆ~fi^À`«ÊuÎ
â’¡II „|Ǩ‡ã¨‡$`åfi Ü«ÚëÈ "Õ^ŒO „Ѩ*ÏѨu =∞l„QÆǨÏ`üI
㨠^Œ„™œ`Ò ã¨Ç¨Ï„™êHõΔO ™È-„u[O ã¨=Úáêkâ◊`Iü I
™È-yfl"Õâ◊O K« ÉèË_»O K« *Ï`«∞Hõ~°‚O Ѩ~åâ◊~°O I HΔÍ~°áê}˜O K« Ǩs`« =∂Ü«Úˆ~fi^Œ =∞áê~î°Ü«∞`ü
„|Ǩ‡ „Ѩ*ÏѨu ~°ú„™œ ^Õ=~å _»„u[ ãÎ̈^ä•I ã¨fi<å=∂fl ã¨OÇ≤Ï`åO K«„ˆH Ѩ$^äŒHõ¯ÖϺ}¿ÇÏ`«"Õ II
`«O„`«ã¨º Hõ~åÎ „Ѩ^äŒ=∞ =∞yfl"Õâ’-Éèí= `«∞Ê~å I `«`À ÉèË_®^ŒÜ«∞ ã¨ûˆ~fiѨ$^äŒH± `«O„`å}˜ `Õxˆ~ II
`åII "≥Ú^Œ@ „|Ǩχ^Õ=ÙO_»∞ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ=Ú#∞ 㨇iOz ^ŒH„Δõ Ѩ*ÏѨu ‰õΩѨ
^ÕtOK≥, P^Œ‰ΩΔõ O_»∞ Jtfih^Õ=`«Å‰õΩ#∞, Jtfih^Õ=`«Å∞ WO„^Œ∞xH˜x, WO„^Œ∞O_»∞
P„`ÕÜÚ« xH˜x, P„`ÕÜÚ« O_»∞ Jyfl"Õâ,◊ Éè_Ë ,» *Ï`«∞Hõ~,‚° Ѩ~åâ◊~,° HΔÍ~°áê}˜ Ǩs`«∞
ʼnõΩ#∞ LѨ^tÕ OK≥#∞. „|Ǩχ, ^ŒH„Δõ Ѩ*ÏѨu, Jtfih^Õ=`«Å∞, WO„^Œ∞ñ_»∞ P„`ÕÜÚ« _»∞
g~°∞`«=∞ `«=∞ <å=∞=ÚÅx_ç =∞OQÆàÏ~°=÷ Ú "Õé∞"Õé∞ ã¨OÇ≤Ï`«Å#∞ ~°z~ÚOzi.
„Ѩ^=Œä ∞=Ú# Jyfl "Õâ√◊ O_»∞#∞, Ñ≤=∞‡@ Éè_Ë ∞» ñ_»∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞#∞ `«O„`«H~õ Öΰ i·ˇ .
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
P~ÀQƺ=~°‚#=Ú
â’¡II ^èŒ~å‡~°÷HÍ=∞"≥∂HΔÍ}Ï =∂~ÀQƺO =¸Å =Ú`«Î=∞O I~ÀQÍ ãÎ̈™êºÑ¨Ç¨Ï~åÎ~° „âı≈Ü«∞™È rq`«ã¨º K«II
`åII ^è~Œ ‡° =Ú, J~°=÷ Ú, HÍ=∞=Ú, "≥∂Hõ=Δ Ú gxH˜ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ HÍ~°}=Ú
P~ÀQƺ=Ú, PÜ«∂~ÀQƺ=Ú#∞, rq`«=Ú#∞, ã¨∞Y=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#x ~ÀQÆ=ÚÅ∞.
"åºkè „Ñ¨HÍ~° ÉèË^Œ=Ú
â’¡II "åº^èŒÜ≥∂ kfiq^è•, „áÈHÍÎ âß≈s~å =∂#™ê ãÎ̈^•ä I âßs~å [fi~°‰Ωõ ëêª^•º L<å‡^•^•º =∞<ÀÉè"í åó II
`åII P~ÀQÆ=ÚÅ∞, âßs~°=ÚÅ∞, =∂#ã¨=ÚÅ∞ Jx Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞.
[fi~°, ‰õΩëêªk~ÀQÆ=ÚÅ∞ âßs~°=ÚÅ∞, L<å‡^•^Œ∞Å∞ =∂#ã¨=ÚÅ∞.
P~ÀQƺ ÅHõΔ}=ÚÅ∞, "åºkè ÅHõΔ}=ÚÅ∞
â’¡II ^Àëê}ÏO ™ê=∞º =∂~ÀQƺO "≥·+¨=∞ºO "åºkè ~°∞K«º`Õ I ã¨∞Yã¨O[˝Hõ =∂~ÀQƺO qHÍ~À ^Œ∞óY"Õ∞= K«II
`åII "å`åk ^À+¨=ÚÅ∞ ã¨=∞`«fi=Ú Hõey Ü«ÚO_»∞@ÜÕ∞ P~ÀQƺ=Ú.
P"å`å^Œ∞Å∞ q+¨=∞=ÚQÆ #∞O_»∞@ "åºkèÜ∞« x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞, P~ÀQƺ=Ú#∞
ã¨∞Y=∞#ñ|_»∞#∞. ~ÀQÆ=Ú ^Œ∞óY=∞#ñ|_»∞#∞.
™ê^蕺kÉèË^Õ# "åºkè ÉèË^Œ=Ú
â’¡II ™ê^èÀº- ™ê^躌 Wu "åºkè iÌfi^ä•`ÀÑ≤ ѨÙ#iúfi^è•I
ã¨∞Y™ê^躌 ó Hõ$„K«Û™ù ê^èÀº Ü«∂áȺ Ü«∞âßÛ „Ѩu„H˜Ü∞« ó II
Ü«∂Ѩº`«fiO Ü«∂u ™ê^躌 ã¨∞Î Ü«∂áȺ QÆKÛ« ù `«º™ê^躌 `åO I
rq`«O ǨÏO `«º™ê^躌 ã¨∞Î #~°™êº „ѨuHÍi}ó II
Ü«∂áêº Hˆ z „`«ÊHõ$`≥º· = Hˆ z ^•ºáêº L¿ÑHõÜ Δ ∂« I
„ѨH$õ `åº "åº^èÜŒ ∂≥ -™ê^蕺 Hˆ z`Õ¯z ^Œ∞¿ÑHõÜΔ ∂« II
`åII ~ÀQÆ=Ú ™ê^躌 =Ú, J™ê^躌 =Ú Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. JO^Œ∞ áê^躌 =Ú
‰õÄ_® ã¨∞Y™ê^躌 =Ú, Hõ+™ì¨ ê^躌 =Ú Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. H˘xfl zH˜`û« ÖËx Ü≥∞_»Å
Ü«∂Ѩº=ÚÅQÆ∞#∞. Ѩ^ºŒä =Ú, zH˜`û« "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx KÕÜ∞« Hõ Ü«Ú¿ÑH˜OΔ z# Ü≥∞_»
™ê^茺=Ú Ü«∂Ѩº=∞QÆ∞#∞. Ü«∂Ѩº=Ú J™ê^茺=∞QÆ∞#∞. J™ê^茺=Ú =∞#∞Ax
[OѨÙ#∞. Ü«∂Ѩº=Ú, J™ê^躌 =Ú D ~Ô O_»∞#∞ ã¨fiÉèÏ==Ú =Å##∞, B+¨^•è ^Œ∞Å∞
ÖËq∞=Å##∞ QÆÅ∞QÆ∞#x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú, H˘xfl ~ÀQÆ=ÚÅ∞ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ#∞,
H˘xfl zH˜`û« ÖËq∞=Å##∞ Ü«∂Ѩº=ÚÅQÆ∞#∞. J>Ë,¡ H˘xfl ~ÀQÆ=ÚÅ∞ ã¨fiÉèÏ==Ú
QÆ#∞, H˘xfl zH˜`û« ÖËq∞ =Å##∞ J™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞.
HÍÅ=∞$`«∞º=Ù, JQÆO`«∞=∞$`«∞º=ÙÅ∞#∞.
â’¡II UHÀ`«Î~°O =∞$`«∞ºâ◊`« =∞ã≤‡9 ^Õ¿ÇÏ „Ѩu+≤ª`«O I `«„`≥·Hõó HÍÅã¨OÜ«ÚHõÎ âı≈ëê ™êÎfiQÆO`«=ó 㨇$`åó
ÜÕ∞ufiǨQÆO`«=ó „áÈHÍÎ ¿ãÎ „Ѩâß=∞ºOu ÉèË+¨*ˇ·ó I [ѨÃÇ˙=∞„Ѩ^•<≥·â◊Û HÍÅ=∞$`«∞º ~°fl âß=∞ºu II
Ñ‘_ç`«O ~ÀQÆã¨~åÊ^≥·º ~°Ñ≤ ^èŒ#ºO`«i ã¨ûfiÜ«∞O I ã¨fiã‘÷Hõ~°∞ÎO # â◊HÀflu HÍÅ„áêÑÎ̈O Ç≤Ï ^ÕÇ≤Ï#"£∞ II
`åII D =∞#∞+¨º â◊s~°=Ú#O^Œ∞ 101 =∞$`«∞º=ÙÅ∞ „Ѩu+≤Oª Ѩñ|_çÜÚ« #flq.
JO^Œ∞ 1 HÍÅ=∞$`«∞º=Ù. nxˆHÜ«ÚáêÜ«∞O|∞#∞ ÖË^∞Œ . q∞ye#q ~ÀQÆ ~°∂ѨO|ÅQÆ∞
PQÆO`«∞ =∞$`«∞=ÙÅ∞. gxH˜ J<ÕHÀáêÜ«∞=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. D PQÆO`«∞ =∞$`«∞=ÙÅ∞
B+¨^=Œè ÚÅKÕ`#« ∞, [ѨÇϨ Ÿ=∞^•<å^Œ∞ÅKÕ`#« ∞ â◊q∞OK«∞#∞. HÍÅ=∞$`«∞º=Ù âßOu
*ˇO^Œ^Œ∞. ~ÀQÆ ã¨~åÊ^Œ∞ÅKÕñc_çOѨñ|_ç HÍÅ=â◊=Ú<˘Ok# "åxx ™êHΔÍ`«∞Î
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^èŒ#fiO`«iÜ≥ÿ∞##∞ „|uH˜OѨñ*ÏÅñ_»∞. WñHõ W`«~° "≥·^Œ∞ºÅñ*ˇÑ¨Ê=ÅÜ«Ú<å?

PÜ«Ú+¨º=Ú, Hõ~‡° =Ú H©} Δ O˜ z#ѨC_»∞ =∞$`«∞º=Ù#‰õΩ Jx"å~°º`«fi=Ú.
(*’ºuãÎ̈`«fi=Ú #O^Œ∞)
â’¡II PÜ«Ú¿+º Hõ~°‡}˜ H©}
Δ Ë Ö’ˆHÜ«∞O^Œ∂Ü«∞`Õ=∞Ü«∂I
<Ò+¨^•ä x # =∞O„`å â◊Û# ÃÇ˙=∂ # ѨÙ# ~°̊áêóI
„`åÜ«∞O`Õ =∞$`«∞º<À"Õ`O« [~°Ü∂« Ñ≤K« =∂##"£∞ II
`å II PÜ«Ú+¨º=Ú, Hõ~‡° =Ú H©}
Δ O˜ z, =∞Ǩ=∞ÎLº=Ù KÕ`#« ∞, =Úã¨e`«#=Ú
KÕ`#« ∞ P=iOѨñ|_ç# =∞#∞+¨μºx B+¨^=Œè ÚÅ∞QÍx, =∞O„`«=ÚÅ∞ QÍx, Ǩϟ=∞
=ÚÅ∞QÍx [Ѩ=ÚÅ∞QÍx ~°HOΔ˜ Ѩ=Ù.
PÜ«Úâı≈+¨=∞O^Œ∞ =∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞##∞@‰õΩ ^Œ$ëêìO`«=Ú
â’¡II =~åκ^è•~° ¿ãflǨÏÜ≥∂QÍ ^Œº^ä• nѨ㨺 ã¨Oã≤÷uó I q„H˜Ü«∂Ñ≤ K« ^Œ$Ã+ìÂ= =∞HÍÖË „áê}ã¨OHõΔÜ«∞óII
`åII nѨ=Ú, =uÎ P^è•~°=ÚQÆÅ K«=Ú`Àñ QÆ∂_ç#^ŒÜÚ« º#∞, QÍeH˘@∞ì@
=Å# „ѨHÍâ◊=Ú áÈ~Ú#@∞¡, =∞#∞+¨μºxH˜ PÜ«Ú+¨º=Ú âı+O≤ z Ü«Ú#fl#∞ XHÍ<˘Hõ
ѨC_»∞ ~ÀQÆ=Ú=Å##∞ =∞$`«∞º=ÙQÆÅ∞QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ, Pâ◊Û~°º"Õ∞q∞Ü«Ú#flk?
"≥·^Œ∞ºxâ◊H˜Î
â’¡II "åº^èÕ ãÎ̈`«fiѨi*Ï˝#O "Õ^Œ<åÜ«∂ â◊Û x„QÆǨÏó I
U`« ^≥·fi^Œºã¨º "≥·^Œº`«fiO # "≥·^Œºó „ѨÉèí∞ ~åÜ«Ú+¨ó II
`åII "åºkè Ü≥ÚHõ¯ xâ◊ÛÜ«∞=Ú <≥é∞OQÆ∞@, ~ÀQÆ=Ú#∞ `˘ÅñyOK«∞@,
DѨ#∞Å#∞ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ KÕÜÚ« #∞ QÍx PÜ«Ú+¨º=Ú#‰õΩO QÆ~ΰ HÍ<Õ~ñ° _»∞.
zH˜`û« KÕÜ∞« ñ^Œy#~ÀQÆ∞Å∞
â’¡II Ü«∂^Œ$zÛùHÀ =Ú=¸~°∞¬ â◊Û qÇ‘Ï#ó Hõ~°}ÿ̌ â◊Û Ü«∞ó I "≥·s K« "≥·^Œºq^Õfi+‘ „â◊^•úÇ‘Ï# ã¨ûâ◊OH˜`«ó II
aè+*¨ Ï =∞xÜ«∞=∞º â◊Û<ÀѨ„Hõ"∂≥ º aèÑy¨ fi^• I U`å #∞áêK«~° <≥fi· ^Àº|Ǩï9 ^Àëê #"åѨÙflÜ«∂`ü
`åII W+¨"ì ∞≥ #ÿ @∞Å #_»K∞« "åñ_»∞#∞, =∞~°}KË Û« Qù ÅÆ "åñ_»∞#∞, WO„kÜ«∞=ÚÅ
|Å=Ú `«y#æ "åñ_»∞#∞, "≥^· ∞Œ ºx ZkiOK«∞ñ"å_»∞#∞, "≥^· ∞Œ ºxˆHq∞ `≥eÜ«Ú#x
JÅHõΔ º=Ú¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞, B+¨^•è ^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞ „â◊^ÖúŒ xË "åñ_»∞#∞, B+¨^=Œè Ú#O^Œ∞
ã¨O^ÕǨÏ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, "≥·^Œ∞ºñ_»∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ #_»∞=x"åñ_»∞#∞ JQÆ∞ ~ÀyH˜
"≥^· ∞Œ ºñ_»∞ zH˜`û« KÕã#≤ Ü≥∞_»Å J==∂#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
zH˜`åû HÍÖÏ=kè
â’¡ II Ü«∂=`«¯O~îQ° `
Æ åó „áê}Ï Ü«∂=<åfl ã≤Î xiO„kÜ«∞ó I`å=zÛH˜`åû Hõ~"ΰ åº HÍÅ㨺 ‰õΩ\˜ÖÏ QÆuó II
`åII „áê}=ÚÅ∞ HõO~îQ° `Æ =« ÚÅQÆ∞=é‰õΩ#∞, WO„kÜ«∞=ÚÅ â◊HÜ
Θ Ú« #flO`«
=~°‰Ωõ #∞, zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, HÍÅQÆux xâ◊Û~ÚOK«∞@ â◊Hºõ =Ú Hõ^•?
"åºkèHeõ y#ѨÙ_Õ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú##∞@
â’¡ II *Ï`«=∂„`« tÛH˜`û« ºã¨∞Î <À ¿ÑHΔÀº-ÅÊ`«Ü«∂ QÆ^Œó I=Ç≤Ïflâ◊G qÃ+· ã¨∞Îź ã¨ûfiÖ’ÊÑ≤ qHõ~À `«º™œII
Ü«∞^ä•ã¨fiÖËÊ# Ü«∞`Õfl# zè^Œº`Õ `«~°∞} ãÎ̈~°∞ó Iã¨U"åu„Ѩ=$^Œúã¨∞Î zè^Œº`Õ-u „Ѩܫ∞`«fl`«ó II
`å II ~ÀQÆ=Ú [xOz#ѨC_Õ, ã¨fiÅÊO|xÜ«Ú¿ÑH˜OΔ Ñ¨Hõ zH˜`û« KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú.
ÖËx Ü≥∞_»Å Jk,Jyfl,â◊G,q+¨=ÚÅ`À ã¨=∂#"≥∞,ÿ ã¨fiÅÊ"≥∞#ÿ #∞ J™ê^躌 Oɡ· Ü«∞<ÕHõ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HÍ~°=ÚÅñ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. Z@¡# – K≥@∞ì=Ú^Œ~°Hõ =Ú#∞Ѩ٠„â◊=∞ÖËHõÜÕ∞
KèkÕ OѨñ|_»∞#∞† JkÜÕ∞ q∞H˜¯e ÃÑiy Ñ≤=∞‡@ Ju „ѨÜ∞« `«fl=ÚKÕ KèkÕ OѨñ
|_»∞#∞ QÆ^•?
„QÆǨÏâßOu
â’¡II „QÆ¿ÇÏ+¨μ „Ѩu‰õÄÖË+¨μ <å#∞‰õÄÅO Ç≤Ï ÉèË+¨[O I`Õ ÉèË+¨*Ï<åO g~åº}˜ ǨÏ~°Ou |Å=O`«ºÑ≤ I
„ѨuHõ$`«º „QÆǨ <åâ◊√ ѨâßÛ `«∞¯~åº zÛH˜uû`«O II
`åII ~ÀyÜ«∞QÆ∞ =∞#∞+¨μºxH˜ ã¨∂~åºk „QÆÇϨ =ÚÅ∞ „Ѩu‰õÄÅ=ÚÅ∞QÍ #∞#fl
ѨC_»∞ B+¨^=Œè ÚÅ∞ Ѩ@=ì Ù. |Å"≥∞#ÿ B+¨^=Œè ÚÅ<˘ã¨ñy##∞ "åx g~°º=ÚÅ#∞
„QÆÇϨ =ÚÅѨÇϨ iOK«∞#∞ HÍ=Ù# "≥Ú^Œ\ „QÆÇϨ âßOu<˘#iÛ Ñ≤^ÑŒ ¨ zH˜`û« KÕÜ∞«
=ÅÜ«Ú#∞.
zH˜`åû „ѨHÍ~°ÉèË^Œ=Ú
â’¡II Pã¨∞s =∂#∞+‘ ^≥·g zH˜`åû „uq^è• =∞`å Iâ◊„Ãã·ó HõëêÜ≥ÿ∞ ˆ~›=∂^≥·ºó „Hõ"Õ∞}ÏO`åº ã¨∞ѨÓl`å II
`å II Pã¨∞i, =∂#∞+≤, ^≥q· JxzH˜`û« =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. â◊„™êÎ^∞Œ Å#∞
„|Ü≥∂yOzKÕÜÚ« @, Pã¨∞s zH˜`û« Ü«∞#ñ|_»∞#∞. HõëêÜ«∂^Œ∞Å#∞ „|Ü≥∂yOz
KÕÜÚ« @ =∂#∞+‘ zH˜`û« Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ֒Ǩkâ◊√^Œú ^è•`«∞=ÙÅ#∞ „|Ü≥∂yOz
KÕÜÚ« @ ^≥g· zH˜`û« Ü«∞#ñ|_»∞#∞. gxÖ’, ^≥g· zH˜`û« q∞H˜¯e L`«=Î ∞Oɡ#· k.
zH˜`åû ÅHõ}Δ =Ú, zH˜`åûѶŨ =Ú
â’¡ II Ü«∂aèó „H˜Ü∂« aè ~å˚Ü∞« O`Õâs◊ ~ˆ ^è•`«= ã¨û=∂ó I™êzH˜`åû qHÍ~å}ÏO Hõ~‡° `« kƒù+*¨ ÏO=∞`«O II
Hõfiz ^Œú~°‡ó Hõfiz Ãã‡Â„f Hõfiz^Œ~°÷ó Hõfiz^Œºâ◊ó IHõ~å‡ÉèϺã¨Oó HõfizKåÛÑ≤ zH˜`åû <åã≤Î x+¨ÊùÖÏ II
`åII â◊s~°=Ú#O^Œ∞ ^è•`«∞=ÙÅ∞ ã¨=∞`«fi=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#@∞¡ „H˜Ü∞« Å∞
KÕÜÚ« @ÜÕ∞ zH˜`û« Ü«∞#ñ|_»∞#∞.WkÜÕ∞ "≥^· ∞Œ ºxѨxÜ≥∞ÿ Ü«Ú#flk. zH˜`û« KÕÜÚ« @
=Å# <˘Hõ KÀ@ ^è~Œ ‡° O|∞#∞, XHõKÀ@ "≥∞„ÿ uÜ«Ú, XHõ KÀ@ J~°O÷ |∞#∞, XHõKÀ@
H©iÜ
Î Ú« , XHõKÀ@ JÉèϺ™êuâ◊Ü∞« O|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞QÍx =º~°=÷ Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ .
zH˜`«û‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ áê^Œ=ÚÅ∞, ~ÀQÆâßOu HÍ~°}=Ú#∞
â’¡ II aè+„¨ QÆ=ú º =ÚѨ™ê÷`å ~Àw áê^ŒK`
« ∞« +ì̈Ü∞« O I QÆ∞}=`å¯~°}O *Ë̋Ü∞« O qH͙ȺѨâßO`«Ü∞Õ II
`åII "≥^· ∞Œ º_»∞, B+¨^=Œè Ú, ѨiKå‰õΩñ_»∞, ~Ày D #Å∞QÆ∞~°∞#∞ zH˜`û« ‰õΩ
<åÅ∞QÆ∞áê^Œ=ÚÅ∞. D #Å∞QÆ∞iKÕ`« ~ÀQÆ âßOuH˜ =ÚYºHÍ~°}=∞x `≥eÜ«∞=Å
Ü«Ú#∞.
"≥·^ŒºQÆ∞}=Ú
â’¡II „â◊√`Õ Ñ¨~°º=^•`«`«fiO |Ǩïâ’ ^Œ$+ì̈Hõ~°‡`å I^•HõΔºO â∫K«q∞u *Ë̋Ü«∞O "≥·^Õº QÆ∞}K«`«∞+ì̈Ü«∞"£∞ II
`åII "≥·^Œº âßG=Ú#O^Œ∞ <≥·Ñ¨Ù}º=Ú, J<ÕHõ zH˜`«ûÅ∞ KÕÜ«Ú@ =Å#
Ü«∞#∞Éèí==Ú, ã¨=∞~°÷`«, Ѩiâ◊√^Œú`« D <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞#∞ "≥·^Œ∞ºxH˜QÆey
Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞.
B+¨^èŒQÆ∞}=Ú.
â’¡II „Ѩâ◊ã¨Î^Õâ◊ ã¨OÉèí∂`«O „Ѩâ◊¿ãÎ-ǨÏxKÀ^Œú$`«O I JÅÊ=∂„`«O =∞Ǩg~°ºO QÆO^èŒ=~°‚~°™êxfi`«O II
Lkƒù[˚ =∞Ѩi‰õΔΩ}‚O â◊√^ŒúO ^è•`åfikkH± `«^ä• I ã¨g∞HõΔº HÍÖË ^Œ`«ÎO K« „áêǨï, Ѩ~°=∞ =∞ø+¨^èŒO II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`åII =∞Oz ^Õâ=◊ Ú#O^Œ∞ñ|∞\˜#ì kÜ«Ú, =∞Oz k#=Ú#O^Œ∞ ã≤^=úŒ Ú

KÕÜ∞« ñ|_ç#kÜ«Ú, ã¨fiÅÊ"≥∞#ÿ kÜ«Ú, |Ǩïg~°º=Ú HõÅkÜ«Ú, ã¨∞"åã¨#, =~°=‚ Ú,
~°ã=¨ Ú#∞ QÆÅkÜ«Ú, ~°ãQ¨ OÆ ^èHŒ Í^Œ∞ÅKÕ Ñ¨iâ◊√^Œ=ú ÚQÍ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç#kÜ«Ú,
qKåiOz `«y# ã¨=∞Ü«∞=Ú#O kÜ«∞ºñ|_ç#kÜ«Ú#QÆ∞ B+¨^=Œè Ú Ñ¨~=° ∂+¨^=Œä ∞x
K≥ѨÊñ|_»∞#∞.
ѨiKå~°‰õΩxQÆ∞}=Ú
â’¡II LѨKå~°[˝`å ^•HõΔº =∞#∞~åQÆâ◊Û Éèí~°Îi I â∫K«OKÕu K«`«∞~À÷-Ü«∞O QÆ∞}ó ѨiK«ˆ~ [<Õ II
`åII ~Ày Ü≥ÚHõ¯ Jaè„áêÜ«∞=Ú <≥éO˜ yÜ«ÚѨKå~°=Ú KÕÜÚ« @, K«`∞« ~°`fi« =Ú,
~ÀyÜ«∞O^Œ∞ñ„cuQÆeyÜ«ÚO_»∞@, Ѩiâ◊√^Œ`ú « D <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞#∞ ѨiKå~°‰Ωõ
xH˜ QÆey Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞.
~Ày QÆ∞}=Ú
â’¡II 㨇$uxˆ~Ìâ◊HÍi`«fi =∞cè~°∞`«fi =∞^ä•Ñ≤ K« I *Ï˝Ñ¨Hõ`«fiO K« ~ÀQÍ}Ï =∂`«∞~°ã¨º QÆ∞}Ï=∞`åó II
`åII 㨇 $uHõeyÜ«ÚO_»∞@, "≥·^Œ∞ºñ_»∞ K≥Ñ≤Ê# ѨxxKÕÜ«Ú@, ÉèíÜ«∞Ѩ_»
‰õΩO_»∞@, `«#‰õΩñQÆÅ ~ÀQÆÉÏ^èŒÅ#∞ ^≥eÜ«∞ñ*ˇÑ¨C@ D QÆ∞}=ÚÅ∞ ~ÀyH˜ñ
QÆeyÜ«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞.
"≥·^Œ∞ºx q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ^Œ$ëêìO`«=Ú
â’¡II =∞$^ŒÌO_»K«„Hõã¨∂„`å^•ºó ‰õΩOÉèíHÍ~å^Œ$`Õ Ü«∞^ä• I
<å=ǨÏOu QÆ∞}O "≥^· •º^Œ$`Õ áê^Œ„`«Ü∞« O `«^•ä II
`åII =∞#∞fl, ^ŒO_»=Ú, K«„Hõ=Ú, ã¨∂„`«=Ú WqÜ«Ú#fl#∞, ‰õΩOÉèHí Í~°∞ñ_»∞
ÖËHõ Ѷ∞¨ @=ÚHÍ<Õ~#° @∞¡, "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ÖËH,õ ~Ày, B+¨^=Œè Ú, ѨiKå~°‰Ωõ ñ_»∞ J#∞h
=ÚQÆ∞iæ =Å# QÆ∞}=ÚQÆÅ∞QÆ<~Õ ^° ∞Œ .
"≥·^Œº ÅHõΔ}=Ú
â’¡II Ü«∞ ã¨∞Î ~ÀQÆ =∞q*Ï˝Ü«∞ Hõ~å‡ }Ϻ~°Éèí`Õ aè+¨H± I J᜺+¨^èŒq^è•#[˝ ãÎ̈㨺 ã≤kú ~°º^Œ$K«ÛùÜ«∂ II
Ü«∞ ã¨∞Î ~ÀQÆ qâı+¨[˝ ã¨û~°fiÉè̌·+¨[º HÀq^Œó I ™ê^蕺-™ê^茺q^è•#[˝ ãÎ̈㨺 ã≤kúó Hõ̂~ ã≤÷`å II
^Œ$+ì̈Hõ~å‡ K« âßG*’˝ "≥·^Œº ™êûºuûkúÉèÏ QÆ™œ I UHÍOQÆÇ‘Ï<À # âߡѶ¨∞º UHõѨHΔ̃= kfi[ó II
`åII B+¨^=Œè ÚÅ#∞ *ËÜÚ« @Ü«∞O^Œ∞ xѨÙ}∞O_≥#· #∞ "≥^· ∞Œ ºO_»∞~ÀQÆÅHõ} Δ =Ú `≥eÜ«∞Hõ B+¨^Œè
„ѨÜ≥∂QÆO|∞Åñ*ËÃã <Õx J\˜ì ~ÀyH˜ ~ÀQÆ=Ú ^≥·==â◊=Ú=Å# ‰õΩ^Œ∞~°∞#∞QÍx, B+¨^èŒ"≥·^Œ∞ºÅ
Ü«∞nè#=ÚHÍ^Œ∞. ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ [Hõ¯ñQÍ ^≥eã≤ ã¨=∞™œÎ+^¨ =Œè ÚÅñ *ËÜÚ« @Ü«∞O^Œ∞ <Õ~Ê° iÜ≥∞ÿ , ™ê^躌
J™ê^躌 ~ÀQÆO|∞Å<≥éO˜ y, zH˜`û« KÕÜÚ« "≥^· ∞Œ ºxH˜ ã≤kú ǨÏãÎ̈Q` Æ "« ∞≥ Ü
ÿ Ú« O_»∞#∞, J#ñQÍ ~ÀyH˜ P~ÀQƺ=Ú
QÆÅ∞QÆ∞##∞@, zH˜`û« Å∞ KÕÜÚ« @Ü«∞O^Œ∞ J#∞Éè=í =Ú QÆey "≥^· ºŒ âßG=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ѨiK«Ü∞« =ÚQÆÅ
"≥^· ∞Œ º_»∞ „âı+μ¨ ñª _»∞, Hˆ =Å=Ú B+¨^=Œè ÚÅÜ«∞O^Œ∞ <Õ~∞° ÊQÆÅ"åñ_»∞#∞, Hˆ =Å=Ú ~ÀQÆx^•#=ÚÅ <≥éO˜ y#"åñ
_»∞#∞, „âı+μ¨ ñª _»∞ HÍñ_»∞. ''XHõ éˇH¯õ QÆÅѨHΔ̃ Ü≥∞@∞¡ â’aèOѨ^À—— J>Ë¡ XHõ ^•xÜ«∞O^Œ∞ <Õ~∞° ÊQÆÅ "≥^· ∞Œ ºñ
_»∞ „ѨHÍtO Ѩñ_»∞, HÍñ|\ì̃ ~ÀQÆ x^•#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, B+¨^HŒè ~õ ‡° =Ú#O^Œ∞#∞ <≥Ñ· Ù¨ }º=ÚQÆÅ"å_Õ L`«=Î ∞
"≥·^Œ∞º_»∞.
â’¡II âßGO QÆ∞~°∞=ÚM’n~°‚ =∂^•Ü≥∂áê㨺Kåã¨H$õ `ü I
Ü«∞ó Hõ~°‡ ‰õΩ~°∞`Õ "≥·^Œºã¨û "≥·^Àº-<Õº `«∞ `«ã¨¯~åó II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`åII QÆ∞~°∞=ÚY=ÚQÍ âßG=Ú#Éèºí ã≤Oz ѨÅ∞=∂~°∞ J#∞Éè=í =Ú#‰õΩñ ^≥zÛ
H˘x ~ÀyH˜ zH˜`û« KÕÜÚ« "åñ_Õ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ QÍx D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ ÖËHõ zH˜`û«
KÕÃã^Œ=∞x =K≥Û_ç"å~°∞ `«ã¯¨ ~°∞ Å#ñ|_»∞^Œ∞~°∞.
‰õΩ"≥·^ŒºÅHõΔ}=ÚÅ∞â’¡II<åaè*Ï˝Ü«∞ `«∞ âß„™êÎ}˜ ÉèË+¨[O ‰õΩ~°∞`Õ aè+¨H± I
Ü«∞=∞U= 㨠q*Ë̋Ü≥∂ =∞~åκ<åO=∞~°Îº~°∂Ѩ^èŒ$H± II
`åII âßG=Ú `≥eÜ«∞Hõ Ü«∞ø+¨^OŒè |∞Å<˘#iÛ zH˜`û« KÕÜÚ« "åñ_»∞ =∞#∞+¨º
~°∂Ѩ=Ú#∞ ^•eÛ =zÛ# Ü«∞=Úñ_Õ HÍx J#∞ºñ_»∞ HÍñ_»∞.
x+≤^Œú "≥·^Œ∞ºÅ∞.
â’¡II ‰õΩKÕÅó Hõ~°¯â◊ ãÎ̈û|úó ‰õΩ„QÍg∞ ã¨fiÜ«∞ =∂QÆ`«ó IѨOK« "≥·^•º #ѨÓ[ºO`Õ ^èŒ#fiO`«iã¨=∂ Ü«∞k II
`åII =∞e#"≥∞#ÿ zxy# =G=Ú#∞ ^èiŒ Oz#"åñ_»∞#∞, Hõi#î =ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞
"åñ_»∞#∞, QÆifi`«∞x=Öˇ =∂@ÖÏ_»Hõ Ü«¸~°‰Ωõ O_»∞"åñ_»∞#∞, ‰õΩuû`« „QÍ=∞=Ú
x=ã≤OK«∞"åñ_»∞#∞, PǨfi#=Ú ÖËHõ `«#O@<Õ =zÛ#"åñ_»∞<≥#· "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ^è#Œ fiO`«
i`À ã¨=∂#∞ñ_≥#· #∞ "åxñ|∂lOѨñ^ŒQ^Æ ∞Œ .
â’¡II <å_ôlǨfi㨺=¸„`å}ÏO HÀëêªn<åO K« ã¨~fi° ^è• I
ѨsHΔÍO Ü≥∂ # *Ï<åu 㨠"≥^· Àº Ü«∞=∞U= Ç≤Ï II
`åII <å_ç, lǨÏfi, =ÚY=Ú, =¸„`«=Ú, HÀ+ª̈=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx ѨsHõΔ
`≥eÜ«∞x"åñ_»∞ Ü«∞=∞ã¨fi~°∂ѨÙñ_»x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
zH˜`åû ѶŨ =Ú
â’¡ II J¿ÑºHõOh~°∞[O Hõ$`åfi[O`«∞O Ü«∂^Œ$â◊`å^Œ$â◊O IPÜ«Úˆ~fi^Œ„Ѩ™ê^Õ# H˜O #^Œ`«ÎO Éèí"Õ ^Œ∞ƒùu II
HõÑ≤ÖÏHÀ\˜^•<åkú Ü«∞`«ÊùÅO ѨiH©iÎ`«OI Ѷ¨ÅO `«`À¯ \˜QÆ∞}˜`« "Õ∞HÍ`«∞~° zH˜`«ûÜ«∂ II
(#Ok ѨÙ~å}Ë) P¿ÑºHõO h~°∞rHõ$`«º "åºkè`«O ÉèË+¨*ˇ·~°fl~°ó I
^è~Œ å‡~°÷ HÍ=∞"≥∂HΔÍ}Ï =∂~ÀQƺO HÍ~°}O Ü«∞`«ó I
`«™ê‡ ^•~ÀQƺ^•<Õ# #~ÀÉè=í u ã¨~fi° ^Œó I „ѨÜ∂« u „|Ǩχ ã¨^#Œ O ‰õΩÅã¨ÑHÎ̈ õ ã¨OÜ«Ú`«ó II
`åII Z@∞=O\˜ ~Ày<≥#· <˘Hõxx ã¨fiã¨∞x÷ QÆñ *Ëã#≤ "≥^· ∞Œ ºxH˜ ã¨HÅõ ^•#=ÚÅñ
*Ëã#≤ O`«\ ˜ ѶŨ O|∞#∞, HÀ\˜HÑõ Å≤ QÀ^•#ѶŨ O|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞, =∞iÜ«Ú, P~ÀyH˜
^è~Œ å‡~°H÷ Í=∞"≥∂Hõ=Δ ÚʼnõΩñ QÍ~°}"≥∞#ÿ P~ÀQƺ=Ú xzÛ#"åñ_»Q∞Æ #∞ QÍ=Ù#, ^•xKÕ
#~°∞O_»∞ ã¨~fi° ã¨fi^•#ѶŨ =Ú<˘Ok`«∞kx U_»∞`«~=° ÚÅ "åi`À „|Ǩχ֒Hõ=Ú
<˘O^Œ∞#∞.
"≥·^Œ∞ºx ã¨`«¯iOѨx ~ÀyH˜ñ QÆÅ∞QÆ∞^À+¨=Ú
â’¡II zH˜`«û`«â◊s~°O Ü≥∂ # x„+‘¯}Ïu ^Œ∞~°‡uó I 㨠ܫ∞`«¯~Àu ã¨∞Hõ$`«O `«`«û~°fiO aè+¨ QÆâ◊√fl`Õ II
`åII ~ÀyÜ≥∞ÿ #"åñ_»∞ "≥^· ∞Œ ºxKÕñ lH˜`û« KÕ~ÚOzH˘x "≥^· ∞Œ ºx„^Œ"åƒù^∞Œ ÅKÕ
ã¨`¯« iOѨxÜ≥∞_»Å ~Ày Ü≥ÚHõ¯ ã¨∞Hõ$`«=∞O`«ÜÚ« "≥^· ∞Œ ºxñ*ˇO^Œ∞#∞.
"åºkè ѨsHΔÀáêÜ«∞=Ú
â’¡II ^Œ~°≈# ã¨Ê~°≈#„Ѩ⋷fl ~åfiº^èÕ *Ï˝9#O „u^è• =∞`«O I^Œ~≈° <å #∂‡„`«lǨfi^Õ ã¨ûÊ~°≈<å <åfl_çHÍkaèó II
„Ѩ⋷fl ^Œ∂9`åk=K«<å ku„`Õ^•è ã¨=ÚK«º`Õ II
`åII ^Œ~≈° #=Ú, ã¨Ê~°≈#=Ú, „Ѩâfl◊ =Ú J#∞ =¸_»∞ „H˜Ü∞« ÅKÕ Ñ¨ÖÏx~ÀQÆ=∞x
`≥eã≤H˘#=ÅÜ«Ú. ^Œ~≈° #=∞#ñQÍ, "Õ∞ǨÏ, HÍ™êk~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞, â◊s~°=Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

#O^Œ∞, `≥Å∞ѨÙ, Ѩã∞¨ Ѩ٠=<≥flÅ∞, PHÍ~°=Ú, ~ÀQÆ „ѨÜ∂« }=Ú, =∞Å =¸„`«=ÚÅ∞
"åOu "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx |sH˜OΔ K«∞@, ã¨Ê~°≈#=∞#ñQÍ, [fi~°, QÆ∞Öχk ~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ǨÏã¨=Î Ú#∞, â◊s~°=Ú#∞ `åñH˜ K«∂K«∞@ „Ѩâfl◊ =∞#ñQÍ, ~ÀyH˜ QÆÅ QÆ∞}=Ú
Å#∞, ã¨fiѨfl=Ú, [#‡ #Hõ„Δ `«=Ú, ~ÀQÀ`«ÊuÎ #Hõ„Δ `« k#=ÚÅ∞, ^ÕÇϨ ã¨∞Y^Œ∞ó
Y=ÚÅ∞, =ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ñ‘u ^Õfi+¨=ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx #_»∞QÆ∞@, ^Œ∂`å^Œ∞
Å#∞ J_»∞QÆ∞@Ü«Ú.
â’¡II ~ÀQÆ =∂^Ò Ñ¨sHˆ „Δ `« `«`À-#O`«~° =∞ø+¨^èŒOI`«`«ó Hõ~°‡aè+¨HõÊâßÛ~°`ü *Ï˝#ѨÓ~°fiO ã¨=∂K«ˆ~`ü II
`åII "≥^· ∞Œ º_»∞ `˘Å∞QÆ ~ÀQÆ=Ú#∞ ѨsH˜OΔ z Ñ≤=∞‡@ B+¨^=Œè Ú xÜ«∞º=ÅÜ«Ú,
`«^#Œ O`«~=° Ú qKåiOz `«y# Hõ$`«º=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
B+¨^èŒ=Ú
â’II Ü«∞^ä•q+¨Ü«∞O Ü«∞^ä•â◊GO Ü«∞^ä•yfl ~°â◊x ~°º^ä• I `«^äÒ+¨^èŒ =∞q*Ï˝`«O q*Ï˝`« =∞=∞$`«OÜ«∞^ä•
`åII D ~ÀQÆ=Ú#H© Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú xÜ«∞º=ÅÜ«Ú#xÜ≥∞_ç *Ï˝#=Ú ÖËHõ
B+¨^=Œè Ú <˘ã¨Oy# Ü≥∞_»Å Jk, â◊G=Ú, q+¨=Ú, Jyfl, Ñ≤_∞» QÆ∞Ö’#QÆ∞ "åx`Àñ
^Œ∞ź=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. `≥eã≤ „ѨÜ≥∂yOz# Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú J=∞$`«`«∞ź=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞.
â’¡II ÅHõΔ~Ú`åfi ^Õâ◊HÍÖ∫ *Ï˝`åfi ~ÀQÆ|ÖÏ|ÅO I zH˜`åû =∂~°ÉËè ^≥fi· ^Àº Ü«∞â◊ó H©iÎ =∞"åѨÙflÜ«∂`ü II
`åII ^ÕâH◊ ÍÅ=ÚÅ#∞, ~ÀQÆ |ÖÏ|Å=ÚÅ#∞ QÆ∞~Ô éÎ O˜ y zH˜`û« KÕÜÚ« "≥^· ∞Œ º_»∞
=∞Oz H©ixÎ á⁄O^Œ∞#∞.
â’¡II ~°∞QÍ‚=™ê÷O `«`À <å_ôO ÉèË+¨[O Ѩ^䌺"Õ∞=K« I^Õâ◊O HÍÅO K« áê„`«O K« Ü≥∂ *Ï<åu 㨠"≥·^Œº~å\ò
`åII ~Ày Ü≥ÚHõ¯ J=ã¨#÷ ∞, <å_çx, B+¨^=Œè Ú#∞, Ѩ^ºŒä =Ú#∞, ^Õâ,◊ HÍÅ
áê„`«=ÚÅ#∞ [Hõ¯QÆ <≥é∞OQÆ∞"åñ_Õ "≥^· ºŒ „âı+μ¨ ñª _»x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
J+ì̈™ê÷# ѨsHõΔ
â’¡ II ~ÀQÍ„HÍO`« â◊s~°ãº¨ ™ê÷<å #ºëœì ѨsHõÜ
Δ ∞Õ `ü I<å_ôO =¸„`«O =∞ÅO lǨfiO â◊|ãÌ Ê¨ ~°≈^Œ$QÍHõ$uO
`åII "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~ÀQÆ=Ú QÆÅ =∞#∞+¨μºxH˜, J+ì̈™ê÷#=ÚÅ#∞ J#ñQÍ, <å_ç,
=¸„`«=Ú, =∞Å=Ú, <åÅ∞Hõ, â◊|=Ì Ú, ã¨Ê~°≈=Ú, <Õ„`«=ÚÅ∞, PHÍ~°=Ú J#∞
"åxx ÉÏQÆ∞QÆñ |sH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú.
<å_ô ѨsHõΔ
<å_ô ѨsHõΔ =Å#, "å`«, Ñ≤`Ϋ HõѨ¶ [x`«O|∞ÅQÆ∞ ~ÀQÆO|∞Å Ü≥ÚHõ¯ ™ê^躌 ,
J™ê^茺, Hõ+¨ì ™ê^茺 ÉèË^ŒO|∞Å∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍñ^≥eÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ „Ѩ^äŒ=∞=Ú#
<å_ô ѨsHΔÍ„Hõ=∞=Ú K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞.
â’¡II Δ O Ü≥∂ #qO^ŒuI =∂~°Ü∞« `åºâ◊√"≥· [O`«∂9 㨠"≥·^Àº # K« â’Éèí#ó
<å_ôlǨfi~°Î"ån<åO ÅHõ}
`åII <å_ç, lǨÏfi, <Õ„`«=ÚÅ∞, =¸„`«=Ú, „ã‘ÅÎ P~°=Î =Ú gx ÅHõ} Δ =ÚÅ
<≥é∞OQÆHõ zH˜`û« KÕÜÚ« =¸_è"» ^·≥ ∞Œ ºñ_»∞ ~Àyx [OѨÙ#∞ HÍñ|\ì̃ ã¨~fi° ~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ "≥Ú^Œ@<å_ç "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx |iH©ΔOz `«~°∞"å`« ~ÀyH˜ñ zH˜`«û
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â’¡II ã¨^Œ∞æ~À ~°∞Ѩ^Õâß K«Û–^Õ=`å<åO „Ѩ™ê^Œ`«ó I <å_ôѨiK«Ü«∞ ã¨û=∞º „HÍÊÜ«∞ó ѨÙ}˺# *ÏÜ«∞`Õ II
`åII ã¨^∞Œ ~æ ∂° Ѩ^âÕ =◊ Ú=Å#, ^Õ=`å#∞„QÆÇϨ =Ú =Å##∞, `«~K° ∞« QÆ, ѨÙ}º
=â◊=Ú =Å##∞ <å_ô ѨiK«Ü∞« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú <≥ÅÑ¡ C¨ _»∞ qâı+=¨ ÚQÍñ
|iH©OΔ z JÉèϺã¨=Ú KÕÜÚ« @=Å# <å_ô ѨiK«Ü∞« =Ú ÉÏQÆ∞QÆñQÆÅ∞QÆ∞#∞. QÆ#∞Hõ
ã¨^·≥ fi^Œ∞ºx =Å# #∞Ѩ^âÕ =◊ Ú#∞ á⁄Ok <å_ç Ü≥ÚHõ¯ ѨsHõ#Δ ∞ JÉèºí ã≤OѨ=ÅÜ«Ú#∞.
<å_ç¿Ñà◊√§
â’¡II Ç≤ÏO„™ê ™êflÜ«Ú ~°fi™ê <å_ô ^èŒ=∞h ^ä•=∞h ^èŒ~å I `«O`«∞H© rq`«*Ï˝ K« ã≤~åѨ~åºÜ«∞"åK«HÍó II
`åII Ç≤ÏO„㨖™êflÜ«Ú–=™ê–<å_ô–^èŒ=∞h –^è•=∞h– ^èŒ~åO– `«O`«∞H˜–
rq`«*Ï˝ ã≤~å J#∞#q <å_ç ¿Ñà◊√.¡
"åII `«„`« HÍÜ«∞<å_ô „uq^è•I UHÍ "åÜ«Ú=ǨI J<åº=¸„`« q_»ã÷≤ ~°ã¨ "åÇ≤Ïh I JѨ~å PǨ~°"åÇ≤Ïhu
`åII ^ÕÇϨ <å_ç =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞, XHõ\ ˜ "åÜ«Ú=Ù#∞ =Ç≤ÏOK«∞#∞. =∞i
Ü≥ÚHõ\ ˜ =¸„`«=Ú#∞, =∞Å=Ú#∞, Z=ÚHõÅ#∞, ~°ã=¨ Ú#∞ =Ç≤ÏOK«∞#∞. =¸_»=k
PǨ~°=Ú =Ç≤ÏOK«∞#∞.
â’¡II HõO^Œ=∞^èÕº ã≤÷`å <å_ô ã¨∞+¨μ"Õ∞flu „ѨH©iÎ`å I u+ª̈O`Õ Ñ¨i`« ã¨û~åfiâ◊Û„ˆH-ã≤‡ <åfl_çHÍ ãÎ̈`«ó II
<åaè=∞^èÕº ã≤÷`å <å_ô QÀѨÙKåÛùHõ$uã¨~°fi`«ó I u+ª̈O`Õ Ñ¨i`« ã¨Ê~åfi ™êÎaè ~åfiºÑÎ̈ q∞^ŒO =ѨÙó II
`åII <åaèH#˜ _»∞=∞ ã¨∞+¨μ=∞fl J#∞<å_çÜÚ≥ Hõ_ç HõÅ^Œ∞. <åaèK„« Hõ=Ú#‰õΩ#∞,
ã¨∞+¨μ=∂fl <å_çHx˜ #Å∞„ѨH¯õ Å ã¨HÅõ <å_»∞Å∞#∞ Hõ@ñì |_çÜÚ« O_»∞#∞. JqÜ«∞xflÜ«Ú
<åaèK„« Hõ=Ú#O^Œ∞ P=Ù`ÀñHõ Ü«∂Hõ$uQÍ #∞O_ç#"≥· JK«Û\˜ #∞O_ç ã¨HÅõ â◊s~°
=∞O^Œ∞#∞ "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞#∞.
â’¡II ™ê~°ú„uHÀ\’º <å_Àº Ç≤Ï ã¨∂÷ÖÏ ã¨∂ûHΔ͇ â◊Û ^ÕÇ≤Ï<åO <åaèHõO^Œx|^•ú ™êÎ ã≤Î~°ºQÆ∂~°úfi =∞^èŒã≤÷û`åó
„uã¨ó HÀ@º~°Hú À\© K« Ü«∂x Ö’=∂x =∂#∞¿+ II <å_ô=ÚMÏx ã¨~åfi}˜ Ѷ∞¨ ~°‡aO^Œ∂9 Hõ~Δ O° u K«
`åII D =∞#∞+¨º ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞, ã¨∂Å÷ =ÚÅ∞, ã¨∂HõΔ ‡=ÚÅ∞#QÆ∞ <å_»∞Å∞
=¸_»∞ HÀ@¡ U|k ÅHõÅΔ ∞ <åaè K«„Hõ=Ú#ñ QÆ@ñì |_çJ_»=¤ ÚQÆ#∞, T~°fi÷ =ÚQÆ#∞,
„H˜O^Œ∞QÆ#∞ "åºÑ≤OzÜ«Ú#flq. D =∞#∞+¨º ^ÕÇϨ =∞O^Œe =¸_»∞ HÀ@¡ U|k
ÅHõΔÅ ~À=∞‰õÄѨ=ÚÅ∞#∞ ÃÑ·ñK≥Ñ≤Ê#<å_»∞ʼnõΩ =ÚY=ÚÖˇ· "åx QÆ∞O_®
K≥=∞@aO^Œ∞=ÙÅ#∞ QÍ~°∞ÛK«∞O_»∞#∞.
â’¡II kfiã¨Ñu
Ψ ã¨ÇϨ „ã¨O `«∞ `å™êO ã¨∂Ö÷ ÏOó „ѨHi© `
Î åó I ^Õ¿ÇÏ ^è=Œ ∞<Àº^è<Œ 庙êÎó ѨOKÕO„kÜ«∞QÆ∞}Ï=Ǩó
`åII P<å_»∞ÅÖ’, 1072 <å_»∞Å∞ ã¨∂Å÷ =ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞#∞. Jq ^ÕÇϨ =Ú
#O^Œ∞ "åÜ«Ú=Ù#∞ "åºÑ≤OѨKÜ Õ Ú« K«∞, ѨOKÕ„kÜ«∞QÆ∞}=ÚÖˇ#· â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ѩ
~°ã¨ QÆO^è=Œ ÚÅ#∞ =Ç≤ÏOzÜ«ÚO_»∞#∞.
â’¡II `å™êO K« ã¨∂HõΔ‡ã¨∞+≤~å}˜ â◊`åx ã¨ÑÎ̈ ã¨fiKåÛùx Ü≥ÿ∞ ~°ã¨Hõ$ ^Œ#fl~°ã¨O =ǨÏkƒùó I
PáêºÜ«∞`Õ =Ѩ٠i^ŒO Ç≤Ï #$}Ï =∞g∞ëê =∞OÉèí „ã¨û=kƒùi= ã≤O^èŒ∞â◊`≥· ã¨û=Ú„^Œó II
`åII"åxÖ’ É’Å∞QÆey ã¨#flQÆ #∞O_≥_ç <å_»∞Å∞ 700. Wq J#fl~°ã=¨ Ú#∞
=Ç≤ÏOK«∞K«∞ ''#^Œ∞Å∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ =Öˇ—— ã¨~fi° â◊s~°=Ú#∞ áÈ+≤OK«∞K«∞O_»∞#∞.
â’¡ II Páê^Œ`«ó „Ѩ`«`«QÍ„`« =∞âı+¨ "Õ∞ëê =∂=∞ãÎ̈HÍ^ŒÑ≤ K« <åaèѨÙ~°ã≤÷û `Õ# I
U`« 㨇$^ŒOy= K«~°‡K«ÜÕ∞# #^ŒúO HÍÜ«∞O #$}Ï q∞Ç¨Ï ã≤~åâ◊`«ã¨ÑÎ̈ˆH# II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`åII <åaèÜ∞« O^Œ∞ñ QÆ@ñì |_çÜÚ« #fl <å_»∞ÅÖ’ 700 <å_»∞Å∞ t~°ã∞¨ û "≥Ú^ŒÅ∞
H˘x áê^Œ=ÚÅ=~°‰Ωõ , ã¨HÅõ â◊s~°=∞O^Œ∞#∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ#, ''K«~‡° =Ú
ÅKÕ =∞$^ŒOQÆ=Ú=Öˇ—— D =∂#= â◊s~°=Ú #~°=ÚÅKÕñ QÆ@ñì |_çÜÚ« #flk.
â’¡II ã¨ÑÎ̈â◊`å<åO =∞^èÕºK«`«∞~°kèHÍqOâ◊u ã¨∞ûÊù\Ï ™êΙêO I UHÍ Ñ¨sHõΔ}©Ü«∂ ^ŒHΔ̃}Hõ~°K«~°}q#º™êÎ II
`åII P ÜÕ∞_»∞ #∂é¡ <å_»∞ÅÖ’ =ÚYº"≥∞#ÿ q 24. "åxÖ’ 1 <å_ç ‰õΩ_ç
ǨÏã¨=Î Ú#O^Œ∞#∞, ‰õΩ_ç áê^Œ=Ú#O^Œ∞#∞ "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞#∞. ^•x<Õ ÉÏQÆ∞QÆñ
|iH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II u~°º‰õį~À‡ ^ÕÇ≤Ï<åO <åaè^Õâı "å"Õ∞ =„HõÎO `«ã¨º ѨÙK«ÛùO `«∞ Ü«∂"Õ∞ºI
Tˆ~úfi ÉèψQ ǨÏãÎ̈áê^Ò K« "å=∞ø `«™êº^茙êÎ `«ûOã≤÷`å ^ŒHΔ̃}∫ `Ò II
=„ˆHÎ <å_ô^ŒfiÜ«∞O `«ã¨º ѨÙKÕÛù<å_ô^ŒfiÜ«∞O `«^ä• IѨOK«Ñ¨OK« Hõ̂~ áê^Õ "å=∞^ŒHΔ̃} ÉèÏQÆÜ≥∂ó II
`åII <åaè „Ñ¨^âÕ =◊ Ú#O^Œ∞ ‰õÄ~°‡=∞#∞ <å_ç J_»=¤ ÚQÆ "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞#∞.
^•xH˜ Z_»=∞ „ѨH¯õ =ÚY=Ú, ‰õΩ_ç „Ñ¨H¯õ ѨÙK«Û=ù Ú, T~°fiú ÉèÏQÆ=Ú# Z_»=∞ ǨÏãÎ̈
áê^Œ=ÚÅ∞#∞, J^èÀÉèÏQÆ=Ú# ‰õΩ_ç ǨÏã¨Î áê^Œ=ÚÅ∞#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞, P ‰õÄ~°‡<å_ç
Ü≥ÚHõ¯ =ÚY=∞O^Œ∞ ~Ô O_»∞ <å_»∞Å∞#∞, ѨÙK«Û=ù Ú#O^Œ∞ ~Ô O_»∞ <å_»∞Å#∞, Z_»=∞
ǨÏã¨Î áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ S^Œ∞ <å_»∞Å∞#∞, ‰õΩ_ç ǨÏã¨Î áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ S^Œ∞
<å_»∞Å∞#∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
â’¡II "å"Õ∞ ÉèψQ „ã≤ÎÜ≥∂ Ü≥∂*Ϻ <å_ô ѨÙO㨠ã¨∞Î ^ŒHΔ̃}Ë I Wu „áÈHÀÎ =∞Ü«∂ ^Õq! ã¨~°fi^Õ¿ÇÏ+¨μ ^ÕÇ≤Ï<åO
`åII „ã‘ÅÎ ‰õΩ Z_»=∞ ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞#∞, ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ ‰õΩ_ç ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞#∞ <å_çx
ѨsH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II JOQÆ∞+ª̈=¸ÖË Hõ~°Ü≥∂ó áê^ŒÜ≥∂ ~°∞æÅÊù ^Õâ◊`«ó IHõáêÅáê~°≈fiÜ≥∂ +¨¬_Àƒùº <å_ôÉè’º "åºkè x~°‚Ü«∞ó
`åII ǨÏã¨Î <å_çx ÉÁ@#„"Õe "≥Ú^Œ\ ˜ Ü«∞O^Œ∞#∞, áê^Œ<å_çx pÅ=∞O_»
Ü«∞O^Œ∞#∞, =∞ã¨HÎ <õ å_çx Hõ}`«ÅÜ«∞O^Œ∞#∞ ѨsH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II <åÉè’º+¨ª áê}˜áê`«¯O~î° <å™ÈáêO`Õ+μ¨ Ü«∂ ã≤û÷ `åó I `åã¨∞ „áê}㨺 ã¨OKå~°O „ѨÜ∞« `Õfl# qÉèÏ=ÜÕ∞`ü
`åII <åaè, ÃÑ^Œq, ǨÏãÎ̈=Ú, áê^Œ=Ú, HõO~î=° Ú, gxÜ«∞O^Œ∞#∞, =Ú‰õΩ¯
ã¨q∂Ѩ=∞O^Œ∞#∞, LO_≥_ç <å_»∞ÅÜ«∞O^Œ∞ „áê}"åÜ«Ú=Ù ã¨OK«iOK«∞ K«∞O_»∞#∞.
nxx LѨ„^Œ=ã¨=∞Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ Ju „ѨÜ∞« `«fl=Ú`Àñ |sH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II áê}˜áê`«¯O~î°<å™êHΔ̃Hõ~°‚ lǨfiO`«"Õ∞„_è»QÍóI "å=∞^ŒHΔ̃}`À ÅHΔͺ ëȬ_»â◊ „áê}É’^èŒHÍó II
`åII ǨÏãÎ̈=Ú, áê^Œ=Ú HõO~î=° Ú, <åã≤H,õ <Õ„`«=ÚÅ∞, Hõ~=‚° ÚÅ∞, <åÅ∞Hõ
H˘#, eOQÆ=Ú, Ü≥∂x, gxÜ«∞O^Œ∞ ‰õΩ_ç Ü≥∞_»=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ ~Ô O\˜Ü∞« O^Œ∞#∞
<å_çx K«∂_»=ÅÜ«Ú#∞. ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # 16 <å_»∞ÅÜ«∞O^Œ∞#∞ „áê}"åÜ«Ú=Ù ã¨OK«
iOK«∞K«∞O_»∞#∞ QÍ# h ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ =ÚYº=ÚQÆ <å_çx ѨsH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú#∞.
ǨÏã¨Î<å_ç
â’¡ II P=∞^À+¨ =∞r~°‚O K« ‰õΔΩ^•ƒ^ä•O [fi~° "Õ∞=K« I ^À+¨„`«Ü«∞„ѨHÀѨO K« ǨÏãÎ̈<å_ô qxiúâı`ü II
`åII P=∞^À+¨=Ú, Jr~°=‚ Ú, [fi~°=Ú, "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ „ѨHÀѨ=Ú, PñHõe
gxx ǨÏã¨<Î å_ç=Å# xˆ~tÌ OѨ=ÅÜ«Ú#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõO~î°<å_ç
â’¡II PQÆO`«∞HõO [fi~°O `«$ëê‚ =∂Ü«∂ã¨O "≥∞ÿ^äŒ∞#O Hõ¡=∞O I
ÉèíÜ«∞O â’HõO K«HÀѨO K« HõO~î°<å_ô qxiÌâı`ü II
`åII PQÆO`«∞Hõ [fi~°=Ú, PÜ«∂ã¨=Ú, |_»eHõ, ^ŒÑÊ≤ , "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, ÉèÜ
í ∞« =Ú,
â’Hõ=Ú, HÀѨ=Ú gxÜ«∞O^Œ∞ HõO~î<° å_çx K«∂_»=ÅÜ«Ú#∞.
<å™ê<å_ç
â’¡II =∞~°}O r=#O HÍ=∞O HõO~î~° ÀQÆO t~À~°∞*ÏOI „â◊=}ÏxÅ*Ï9 ~ÀQÍ<åfl™ê<å_ô „ѨHÍâ◊Ü∞Õ `üII
`åII =∞~°}=Ú, r=#=Ú, HÍ=∞=Ú, HõO~î~° ÀQÆ=Ú, t~À~ÀQÆ=Ú, Hõ~~‚° ÀQÆ=Ú,
"å`«~ÀQÆ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx <åã≤HÍ<å_ç `≥eÜ«∞ñ*ËÜÚ« #∞.
<å_ô™ê÷# x~°‚Ü«∞=Ú
â’¡II ǨÏãÎ̈Ü≥∂â◊Û „ѨHÀëêªO`Õ =∞}˜|O^èÕ-OQÆ∞o^ŒfiÜ«∞O I
HõO~î°=¸ÖË-QÆ∞o^ŒfiO^ŒfiO <å™êÜ«∂ =∞OQÆ∞o^ŒfiÜ«∞O I
U==∞ ѨºOQÆ∞o^ŒfiO^Œfi =∞„QÆ`«ó Hõ~°‚~°O„^èŒÜ≥∂ó II
`åII ǨÏã¨Î<å_ç „Ñ¨HÀëêªO`«=∞O^Œ∞ =∞}˜Hõ@∞ì‰õΩ „H˜O^Œ Ô~O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ
™ê÷#=∞O^Œ∞#∞, áê^Œ<å_ç pÅ=∞O_»‰Ωõ „H˜O^Œ∞QÆ ~Ô O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ ™ê÷#=∞O^Œ∞#∞,
HõO~î<° å_ç HõO~î=° Ú# H˜~∞° „ѨH¯õ Å ~Ô O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ ™ê÷#=∞O^Œ∞#∞, <å™ê<å_ç <åã≤Hõ
Ü«∞O^Œ∞ ~Ô O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ ™ê÷#=∞O^Œ∞#∞, Hõ~<‚° å_ç Hõ~‚° ~°O„^è=Œ ÚÅ H˘#ÅÜ«∞O^Œ∞
~Ô O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ ™ê÷#=∞O^Œ∞ #∞O_»∞#∞ QÆ#∞Hõ D K≥Ñʨ ñ|_ç# ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
PÜ«∂ <å_»∞Å#∞ |sH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú#∞ (ǨÏã¨<Î å_çÜ∞« O^Œ∞ ã¨Ê+¨=ì ÚQÆ ^≥eÜ«∞x Ü≥∞_»Å
ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # ™ê÷#=ÚÅO^Œ∞#∞ <å_çx K«∂_»=ÅÜ«Ú#∞)
â’¡II JOQÆ∞+ª̈=¸Å =∂„t`«º ǨϺOQÆ∞o„`«Ü∞« =∂„`«HÍ I Ü«∞=c[„Ѩ=∂}Ë# <å_ô ã¨~åfiOQÆãO¨ QÆuó II
`åII <å_ç, KÕu ÉÁ@#„"Õe "≥Ú^ŒÅ∞ <å„â◊~ÚOz =¸_»∞ „"Õà¡◊ =~°‰Ωõ #∞,
Ü«∞=yO[O`« „Ѩ=∂}=ÚQÍ ~Ô O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ ™ê÷#=∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞.
Jk ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞#∞.
â’¡II "å`«O Ñ≤`«ÎO HõѶ¨O ^ŒfiO^ŒfiO ã¨xfláê`«O `«^ä≥·=K« I
™ê^蕺™ê^茺 q"ÕHõO K« ã¨~°fiO <å_ô „ѨHÍâ◊ÜÕ∞`ü II
`åII "å`« Ñ≤`Ϋ HõÑ=¨¶ ÚÅ#∞ ^ŒfiO^Œfi ^À+¨=ÚÅ#∞ ã¨xfláê`«=Ú#∞ gx ™ê^躌
J™ê^躌 q"ÕHOõ |∞#∞ <å_ç `≥eÜ«∞ñ*ËÜÚ« #∞.
<å_ô ѨsHΔÍ ã¨=∞Ü«∞=Ú
â’¡ II „áê`«óHõ$`«ã¨=∂Kå~°ó Hõ$`åKå~° Ѩi„QÆǨÏO I
ã¨∞MÏã‘# ã¨∞ûMÏã‘#O ѨsHΔÍ~°÷O =ÚáêK«ˆ~`ü II
`åII "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ „áê`«óHÍÅ=Ú# „áê`«óHÍÅ Hõ$`«º=ÚÅñ niÛH˘x# `«~∞° "å`«
<å_çx ѨsHΔ̃OK«∞@ÔH· ~ÀyÜ≥Ú^Œ‰Ì Ωõ =zÛ ã¨∞Y=ÚQÆñ QÆ∂~°∞Ûx, „áê`«óHÍÅ Hõ$`«º
=ÚÅñ niÛH˘x ã¨∞Y=ÚQÍñ QÆ∂~°∞Ûx Ü«Ú#fl ~Àyx <å_ôÑs¨ HõΔ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
=∞^蕺ǨÏfl ™êÜ«∞OHÍÅ=ÚÅO^Œ∞#∞ W>Ë¡ <å_çx ѨsH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

<å_ô ѨsHΔÍx+≤^Œú HÍÅ=Ú

â’¡II ã¨^Œº™êûfl`«ã¨º Éèí∞HõÎ㨺 ‰õΔΩ`«Î$ëê‚`«Ñ¨<Õq#ó I "åºÜ«∂=∞HÍ¡O`«^ÕǨÏ㨺 ã¨=∞º VÍfl_ô # |∞^茺`Õ II
`≥·ÖÏÉèíºÔH· ~°`Õ ~°O`Õ Éè’[<åO`Õ `«^ä≥·=K« I L^ÕfiQÍk+¨μ <å_ô K« # ã¨=∞º QÆ=|∞^茺`Õ II
`åII ™êfl#=ÚKÕã≤ =zÛ# "åxH˜x, Éè∞í lOz =zÛ#"åxH˜x, PñHõe ^ŒÑC¨ Å∞
QÆÅ"åxH˜, ZO_»Ö’ #∞O_ç =zÛ# "åxH˜x, ã¨OKå~°=ÚKÕ |_»e# "åxH˜x,
<å_çãʨ +ì̈=ÚQÍñ^≥eÜ«∞^Œ∞. =∞é˜ÜÚ« `≥Ö· ÏÉèºí OQÍ#O`«~=° ∞O^Œ∞#∞, "≥∞^ÿ ∞Œä <åO`«~°
=∞O^Œ∞#∞, Éè’[#=∞^躌 =∞O^Œ∞#∞, ÉèÜí ∞« =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q QÆey#ѨC_»∞#∞ <å_ç
Ju"ÕQ=Æ ÚQÆ #_»K∞« K«∞O_»∞#∞ QÍ# #\˜ì ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞#∞ ÉÏQÆ∞QÆñ ^≥eÜ«∞^Œ∞.
<å_ô^Œ~°≈#Ü≥∂Qƺ"≥·^Œ∞ºñ_»∞
â’¡II ã≤÷~°z`«Îó „Ѩã¨<åfl`å‡ =∞#™ê K« qâß~°^Œó I ã¨Ê$âı ^ŒOQÆ∞oaè ~åU#_ôO *ÏhÜ«∂ ^ŒúHΔ̃}Ë Hõ̂~ II
`åII ã≤~÷ ° z`«=Î Ú „Ѩã#¨ fl"≥∞#ÿ P`«‡Ü«Ú QÆey =∞#ã¨∞û KÕ`« ÉÏQÆ∞QÆ <≥é∞O
QÆ∞@‰õΩ <Õ~Ê° iÜ«∞QÆ∞ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ =¸_»∞ „"Õà§◊ KÕ`#« ∞ ~Ày Ü≥ÚHõ¯ ‰õΩ_ç ǨÏã¨=Î ∞O^Œe
<å_çxã¨Ê $tOz <å_ôQ=Æ ∞#=Ú <≥é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
=¸_è» "≥·^Œ∞ºñ_»∞
â’¡II Æ ∞« H± I <å_ô*Ï˝<Õ-ã¨=∞~°÷ ™êûº Ö’¡ÉÏè „HÍO`« â◊Û HÍ=ÚHõó
Ñ‘`=« ∞^Œº â◊ÛOK«ÖÏ`å‡ =∞Å=¸„`åk<ÕQÜ
`åII =∞^Œºáê#=Ú KÕã#≤ "åñ_»∞#∞ K«ÑŨ z`«∞ñÎ _»∞#∞ =∞Å =¸„`«=ÚÅ
`˘O^Œ~° QÆÅ"åñ_»∞#∞, Ö’aèÜÚ« , HÍ=Ú‰õΩñ_»∞ #QÆ∞ "≥^· ∞Œ º_»∞ <å_ç <≥é∞OQÆñ
*ÏÅ_»∞.
<å_çx K«∂_»ñ^Œy#~Ày
â’¡II `«ºHõÎ=¸„`«Ñ¨Ùs+¨ã¨º ã¨∞MÏã‘#㨺 ~Ày}˜ó I JO`«~å˚#∞Hõ~°™êºÑ≤ <å_ô ã¨=∞º„HõÊ|∞^茺`Õ II
`åII =∞Å=¸„`« qã¨~#˚° =Ú KÕã≤ ã¨∞Y=ÚQÆñ QÆ∂~°∞Ûx "≥∂HÍà◊§‰õΩ Ö’Ñ¨ÅQÍ
KÕ`∞« Å #∞xzH˘x Ü«Ú#fl "åxH˜ <å_ç ÉÏQÆ∞QÆñ ^≥eÜ«Ú#∞.
<å_çx K«∂_»ñ^ŒQxÆ ~Ày
â’¡II ^èŒ∂~°Î=∂~°æã¨÷qâßfiã¨~°Ç≤Ï`å *Ï˝`«QÀ„u}ÏO I q<åaèâ◊Oã¨#O "≥·^Àº <å_ô„^Œëêì K« H˜eƒ+‘ II
`åII ^è∂Œ ~°∞ñÎ _»∞ =∂~°=æ Ú #_»∞K«∞"åñ_»∞, qâßfiã¨~Ç° Ï≤ `«∞ñ_»∞, *Ïu `≥eÜ«∞x
"åñ_»∞, ~ÀyÜ≥∞ÿ #`å#∞QÍx `«# |O^è∞Œ =ÙÅ∞ QÍx "≥^· ∞Œ ºx aez K≥Ñʨ Hõ Ü«ÚO_»∞#\˜ì
"åñ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #\ì̃ ~ÀQÆ∞ʼnõΩ "≥^· ∞Œ ºO_»∞ <å_çx K«∂_»ñ^ŒQ^Æ ∞Œ . K«∂z#KÀ
áêѨ=Ú<˘O^Œ∞#∞.
<å_ô ѨsHΔÍ „ѨHÍ~°=Ú
â’¡II ã¨"Õº# ~ÀQÆ^èŒ$u‰õÄ~°Ê~° ÉèÏQÆÉèÏ*Ï Ñ‘_®º^äŒ ^ŒHΔ̃}Hõ ~åOQÆ∞o HÍ„`«ÜÕ∞} I
JOQÆ∞+ª̈=¸Å =∞kèѨtÛ=∞ÉèÏQÆ=∞^èÕº <å_ôO „ѨÉèíO[#QÆuO ã¨`«`«O ѨsˆHΔ`ü II
`åII "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~Ày Ü≥ÚHõ¯ ‰õΩ_ç ǨÏãÎ̈=Ú#∞ "≥∂KÕ~Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x `«#
Z_»=∞ ǨÏãÎ̈=ÚKÕñaã≤H˜ ‰õΩ_çKuÕ Ü≥ÚHõ¯ =¸_»∞ „"Õà√◊ ¡ J#ñQÍ `«~x°̊ =∞^躌 =∞
J<åq∞HõÅKÕ`« ~ÀyÜ≥ÚHõ¯ =∞}˜Hõ@∞ì֒ѨekÜ«Ú JOQÆ∞+¨ª=¸Å=Ú#‰õΩ
"≥#∞Hõ\ k˜ Ü«Ú#QÆ∞ „Ѩ^âÕ =◊ Ú#O^Œ∞ "å`« <å_çx ѨsH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ≥ÚHõ q^è=Œ Ú
â’¡II D+¨kfi<åq∞`«Hõ~°O q`«`åOQÆ∞mÜ«∞O ÉÏǨï„Ѩ™ê~°~°Ç≤Ï`«O ѨiÑ‘_» <Õ# I
D+¨kfi#„=∞Hõ$`«‰õÄ~°Ê~°"å=∞ ÉèÏQÆ Ç¨Ï¿ã΄Ѩ™êi`«ã¨^ŒOQÆ∞oã¨Okè̂H K« II
JOQÆ∞+ª̈=¸ÅѨiѨtÛ=∞ ÉèÏQÆ=∞^èÕº <å_ôO „ѨÉèíO[#QÆuO „Ѩ^äŒ=∞O ѨsˆHΔ`ü II
`åII "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~Ày Ü≥ÚHõ¯ ǨÏãÎ̈=Ú#∞ H˘OK≥=Ú =OyÜ«ÚO_»∞#@∞¡ KÕã≤
KÕu „"Õà§◊ #∞ XHõ¯\˜QÍ #∞O_»∞#@∞¡KãÕ ≤ ÉÏǨï=Ù#∞ q∞H˜¯e KåK«HHõ ˘OK≥=Ú =Oy
Ü«ÚO_»∞#@∞¡ KÕã≤ ~Ày=∞}˜H@ õ ∞ì Ü≥ÚHõ¯ Z_»=∞áê~°≈fi=Ú#∞, H˘O`« =Oy Ü«ÚO_»∞
#@∞¡ KÕã≤ Ñ≤ã≤H˜ KÕu„"Õà◊¡ QÆ}∞ѨÙÅ#∞ Kåz Ü«ÚO_»∞#@∞¡ KÕã≤ ÉÁ@# „"Õe
"≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆ=Ú#‰õΩ "≥#∞Hõ\ ˜ ÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞ "≥Ú^Œ@ "å`« <å_ô QÆux |sH˜OΔ Ñ¨
=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II „Ѩ^Œ~°≈ÜÕ∞ ^ÀÌ+¨x[ã¨fi~°∂ѨO =ºãÎ̈O ã¨=∞ãÎ̈O Ü«ÚQÆbHõ$`«O K« I
=¸Hõ㺨 =ÚQÆãú º¨ q"≥∂Ç≤Ï`«ãº¨ nѨ„ѨÉÏè "å W= r=<å_ô II
`åII D r=<å_ç, =¸QÆ"åñ_»∞ =¸_è∞» ñ_»∞ "≥∂Ç≤Ï`«∞ñ_»∞ x\˜ì "åiH˜x
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`åk^À+¨=ÚÅ#∞ ã¨xfláê`«^À+¨=Ú#∞ ^ŒfiO^Œfi ^À+¨=Ú#∞ ''nѨ=Ú
`«# „ѨHÍâ◊=Ú =Å# ^Œy~æ #° ∞#fl Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ QÆ#∞Ѩéz#@∞¡—— Hõ#ñ|éK«∞#∞.
â’¡II „ã‘Î}ÏO aè+¨ QÍfi=∞ǨϿãÎ "å"Õ∞ áê^Õ K« Ü«∞`«fl`«ó I âß„¿ãÎ} ã¨O„Ѩ^•ÜÕ∞# `«^ä• ™êfi#∞Éèí"Õ# K« II
ѨsHˆ Δ „^Œ`fl« =KåÛ™ê =ÉèϺ™ê^Õ= *ÏÜ«∞`Õ II
`åII "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ „ã‘ÅÎ ‰õΩ Z_»=∞ ǨÏãÎ̈=∞O^Œ∞#∞, Z_»=∞ áê^Œ=∞O^Œ∞#∞, âßG
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞=ÚKÕ`#« ∞, ™êfi#∞Éè=í =ÚKÕ`#« ∞, ~°`fl« =Ú#∞=Öˇ <å_çx ѨsHΔ̃OѨ
=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II Hõ~°™êºOQÆ∞+ª̈=¸ÖË Ü«∂ ^èŒ=∞h r=™êHΔ̃}© I `«KÕÛ+ì̈Ü«∂ ã¨∞YO ^Œ∞óYO Vı̋Ü«∞O HÍÜ«∞㨺 ѨO_ç`≥·ó
`åII KÕu ÉÁ@#„"Õe =¸Å=Ú#O^Œ∞, (J#ñQÍ ÉÁ@# „"Õe„H˜Ok ÉèÏQÆ
=∞O^Œ∞) LO_≥_ç r=™êHΔ̃}ܘ ∞« QÆ∞ <å_ç Ü≥ÚHõ¯ KÕ+=ì̈ Å# „áê}∞Å ^ÕÇϨ =∞O^Œe
ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ <≥é∞OQÆ^QŒ ∞Æ #∞ QÆ#∞Hõ ÉÁ@#„"Õe =¸Å=Ú #O^Œ∞ =Ú=∂‡~°∞
`åñH˜q_çz q_çz ѨsHΔ̃Oz "åºkèx ÉÏQÆ∞QÆ QÆ∞iÎOK«=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II ÉèÏq~ÀQÍ=É’^è•Ü«∞ ã¨∞ã¨÷<å_ôѨsHõΔ}O I
`åII ~åñÉ’=Ù ~ÀQÆ=Ú <≥é∞OQÆ∞@ÔH· "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~ÀQÆ=Ú ÖËx =∞#∞+¨μºxH˜ñ
QÆ∂_» <å_ô ѨsHõΔ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
~ÀQÆ~°Ç≤Ï`«=∞#∞Ax <å_ô ÅHõΔ}=Ú
â’¡II Éè∂í Å`åÉè∞í [QÆ„áêÜ«∂ ã¨fiKåÛù ™êfi㨺÷ =∞~¸ ã≤~å I
ã¨∞d`«ãº¨ ã≤~÷ å *Ë̋Ü∂« `«^•ä |Å=f =∞`å II
`åII ~ÀQÆ=ÚÖËx ѨÙ~°∞+¨μx <å_ç, Zé], ã¨~Ê° =Ú gx QÆ=∞#=Ú =O\˜ QÆ=∞
#=Ú QÆey ѨÙ+≤ì, =∞O^Œ=Ú ÖËHõ Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨∞Y ѨÙ~°∞+¨μx <å_ç ã≤÷~°"≥∞ÿ
|Å=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
<å_ô^Õ=`«Å∞
â’¡II "å`«<å_ô Éèí"Õ „^ŒƒÇ¨‡ Ñ≤`«Î<å_ô K« â◊OHõ~°ó I âı¡+¨‡<å_ô Éèí"Õ k+¨μ‚ „ã‘Î ^Õ"å <å_ç ^Õ=`åó II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`åII "å`«<å_çH˜ „|Ǩχ, Ñ≤`<Ϋ å_çH˜ â◊OHõ~∞° ñ_»∞, âı+¡ ‡¨ <å_çH˜ q+¨μ=‚ ÙÅ∞
Jkè ^Õ=`«Å∞.
<å_ô =~°=‚ Ú#∞
â’¡II "å`«<å_ô Éèí"Õ hflÖÏÑ≤`«Î<å_ô `«∞ ™êO_»∞~å I âıfi`å `«∞ HõѶ¨<å_ô ™êº ^Õ=`«O =~å‚x ã¨O=^Õ`ü II
`åII "å`«<å_ç hÅ=ÚQÆ, Ñ≤`«Î<å_ç q∞H˜¯e `≥Å∞ѨÙQÆeã≤# ѨK«Û=<≥flQÆ,
HõÑ<¨¶ å_ç `≥ÅQ¡ Æ #∞O_»∞#∞.
<å_ô ã¨Ê~°≈=Ú
â’¡II Ñ≤`«Î<å_ô Éèí"Õ ^Œ∞ëê‚ HõѶ¨<å_ô `«∞ j`«ÖÏI "å`«<å_ô Éèí"Õ #‡^䕺 K≥·=O ã¨Ê~°≈q x~°‚Ü«∞óII
`åII Ñ≤`<Ϋ å_ç L+¨=‚ ÚQÆ HõÑ<¨¶ å_ç K«ÅQ¡ ,Æ "å`«<å_ç =∞^躌 =∞=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
HÍÖÏ#∞QÆ∞} <å_ô QÆ=∞#=Ú
â’¡II „áê`« ã≤ûflQÆú=∞~¸ <å_ô =∞^蕺¿ÇÏfl KÀ+¨`
‚ åxfi`å I ™êÜ«∂¿ÇÏfl ^è•==∂<å K« ~å„`Ò "ÕQqÆ i˚`å II
`åII "å_ç ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ „áê`«ó HÍÅ=∞O^Œ∞ ã≤flQÆ=ú ÚQÆ#∞, =∞^蕺ǨÏfl=∞O^Œ∞
L+¨ì=ÚQÆ#∞, ™êÜ«∞OHÍÅ=∞O^Œ∞ "ÕQÆ=ÚQÆ#∞, ~å„uÜ«∞O^Œ∞ "ÕQÆ=Ú ÖËHõÜ«Ú
#∞O_»∞#∞.
"å`åkã¨fiÉèÏ= „Hõ=∞=Ú
â’¡II P^Ò K« =ǨÏ`Õ <å`À =∞^èÕº Ñ≤`«ÎO `«^ä≥·= K«I JO`Õ K« =ǨÏ`Õ âı¡ëê‡ <å_çHÍ„`«Ü«∞ÅHõΔ}O II
`åII "≥Ú^Œ@ (J#ñQÍ `«~x°̊ „"ÕeH˜ `åñÔH_ç <å_ç) "å`«=Ú, =∞^躌 =∞=Ú#
(J#ñQÍ #_çq∞ „"ÕeH˜ `åñÔH_ç <å_ç) Ñ≤`=Ϋ Ú#∞, JO`«=Ú#∞ (J#ñQÍ, J<åq∞Hõ‰Ωõ
`åñÔH_ç <å_ç) âı+¡ ‡¨ =Ú#x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
"å`åk<å_ô QÆ=∞#„Hõ=∞=Ú
â’¡II "å`å ^Œfi„HõQÆ`å <å_ô K«=ÖÏ Ñ≤`«Î"åÇ‘ÏhI ã≤÷~å âı¡+¨‡=f *Ë̋Ü«∂ q∞„t`Õ q∞„t`å Éèí"Õ`ü II
`åII "å`« <å_ç =„Hõ=ÚQÆ (J_»=¤ ÚQÆ)#∞, Ñ≤`<Ϋ å_ç K«OK«Å=ÚQÆ#∞, HõÑ<¨¶ å_ç
=∞O^Œ=ÚQÆ#∞ (ã≤~÷ =° ÚQÆ#∞) #_»∞K«∞#∞, ^À+¨=ÚÅ∞ q∞„â◊=ÚÖˇ#· Ü≥∞_»Å q∞„â◊
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. J#ñQÍ ~Ô O_»∞ ^À+¨=ÚÅ∞ Hõeã≤# Ü≥∞_»Å ~Ô O\˜
ÅHõΔ}=ÚÅ∞#∞, =¸_»∞ ^À+¨=ÚÅ∞ Hõeã≤# Ü≥∞_»Å =¸\˜ ÅHõΔ}=ÚÅ∞#∞
QÆeyÜ«ÚO_»∞##∞@.
"å`å^Œ∞Å qâı+¨QÆ=∞#=Ú
â’¡ II ã¨~Ê° [Ö∫HÍkQÆuO =^ŒOu q|∞^ä•ó „ѨÉOíè [<Õ <å_ôO I Ñ≤`ÎÕ K« HÍHõÖÏ=HõÉHËè ÍkQÆuO q^Œ∞ ã¨∞ûkèÜ∞« ó
~å[ǨÏOã¨=∞Ü«¸~å}ÏO áê~å=`«Háõ È`«Ü∂≥ óI ‰õΩ‰õΩ¯\ÏkQÆuO ^è` Œ ·≥ ^è=Œ ∞h HõÑ㨶 O¨ =$`å II
`åII "å`«<å_ç Ü≥ÚHõ¯ QÆ=∞#=Ú ã¨~Ê° =Ú *ˇÅQÆ gxQÆ=∞#=Ú =Öˇ #∞O_»∞
#xÜ«Ú, Ñ≤`<Ϋ å_ç–HÍH˜, ÖÏ=ÙHõÑ@
≤ ,ì HõÑʨ , gx #_»Hõ =O\˜ #_»Hõ QÆey Ü«ÚO_»∞
#xÜ«Ú, HõÑ<¨¶ å_ç – ~å[ǨÏOã¨, <≥=∞e, áê=Ù~°=Ú, HÀ_ç, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx #_»Hõ
=O\˜ #_»Hõ QÆeyÜ«ÚO_»∞#xÜ«Ú Ñ¨O_ç`∞« Å∞ =zOzi.
^ŒfiO^Œfi <å_ôÅHõΔ}=Ú
â’¡II =ÚǨï ã¨û~°ÊQÆuO <å_ôO =ÚÇ¨ï ˆ~ƒùHõQÆuO `«^ä• I"å`«Ñ≤`«Î^ŒfiÜ≥∂^Œ∂ƒù`åO „Ѩ=^ŒOu qK«HõΔ}Ïó
Éè∞í [QÍkQÆuOK≥=· ~å[ǨÏOã¨Qu
Æ O ^è~Œ åO I "å`«â+¡ı ‡¨ ã¨=Ú^Œ∂ƒù`åO ÉèÏ+¨O`Õ `«kfi^À [<åó II
=∞O_»∂HÍkQÆuO <å_ôO=∞Ü«¸~åkQÆuO `«^•ä IÑ≤`âΫ +¡ı ‡¨ ã¨=Ú^Œ∂ƒù`åO „Ѩ=^ŒOu =∞ǨkèÜ∞« ó II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`åII "å`«Ñ`≤ =Ϋ ÚÅ∞ q∞„â◊=ÚÖˇ#· Ü≥∞_»Å, ã¨~Ê° =Ú, HõÑʨ , gx QÆ=∞#=Ú
=O\˜ QÆ#=Ú Ñ¨Å∞=∂~°∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. Jk "å`« Ñ≤`Ϋ <å_çÜ∞« xÜ«Ú, XHõÑC¨ _»∞
ã¨~Ê° QÆu=Öˇ#∞, XHõÑC¨ _»∞ ~å[ǨÏO㨠QÆ=∞#=Ú=Öˇ#∞ LO_ç#Ü≥∞_»Å, "å`«HÑõ <¨¶ å_ç
Ü«∞xÜ«Ú, XHõÑC¨ _»∞ HõÑʨ =Öˇ#∞, XHõÑC¨ _»∞ <≥=∞e=Öˇ#∞ K«eOK«∞K«∞O_ç#Ü≥∞_»Å,
Ñ≤`Ϋ HõÑ<¨¶ å_ç Ü«∞xÜ«Ú <≥é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ „ѨHÍ~°=Ú
â’¡II "å`Õ-kè̂H Éèí"Õ <åfl_ô „Ѩ=ºHÍÎ `«~°̊h`«ÖË I Ñ≤`ÕÎ =ºHÍÎ =∞^茺=∂Ü«∂O `«$fÜ«∂OQÆ∞oQÍ Hõ¿Ñ¶ II
`«~°̊h=∞^茺=∂=∞^èÕº "å`«Ñ≤`åÎkè̂H ã¨∞Êù\Ï II J<åq∞HÍÜ«∂O `«~°̊<åºO =ºHÍÎ "å`«Hõ¿Ñ¶ Éèí=`ÕòII
=∞^茺=∂<åq∞HÍ=∞^èÕº ã¨∞Êù\Ï Ñ≤`«ÎHõ¿Ñ¶-kè̂HI JOQÆ∞o„u`«Ü∞Õ Ñ≤ ™êº „`«Ê=ºHÍÎ ™êxfl áê`«`ó« II
`åII "å`«=Ú JkèH=õ ÚQÆ #∞O_»∞#ѨÙ_»∞, <å_ç `«~x°̊ (K«∂ѨÙ_»∞ „"Õe) „H˜O^Œ
ã¨∞Êù@=ÚQÆ K«eOK«∞#∞, Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú#O^Œ∞, #_çq∞ „"Õe„H˜O^Œ#∞, Hõáê¶ kèHºõ =Ú#O^Œ∞
J<åq∞Hõ „"Õe„H˜O^Œ#∞, <å_ç ã¨∞Êù@=ÚQÆ K«eOK«∞#∞. "å`« Ñ≤`åÎkHè ºõ =∞O^Œ∞ `«~x°̊
„"ÕÅ∞, #_çq∞„"ÕÅ∞ gx #_»∞=∞<å_ç ã¨∞Êù@=ÚQÆ ã¨OK«iOK«∞#∞, "å`«âë¡ı ê‡kèHºõ =Ú
#O^Œ∞ J<åq∞Hõ `«~x˚° gx „H˜O^Œ#∞, Ñ≤`âΫ ë¡ı ê‡kèHºõ =Ú#O^Œ∞, #_çq∞„"ÕÅ∞, J<åq∞Hõ
„"ÕÅ∞ gx #_»∞=∞#∞ "å_ç ã¨∞Êù@=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ (J#ñQÍ
=¸_»∞ ^À+¨=ÚÅ∞ q∞„â◊=ÚÖˇ·#ѨÙ_»∞) =¸_»∞„"Õà◊§„H˜O^Œ#∞ <å_çã¨∞Êù@=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞.
â’¡II =„Hõ =Ú`«∞¡Ê`«º K«Åf ^èŒ=∞h "å`«Ñ≤`«Î`«ó I =¿ÇÏ ^Œfi„HõOK« =∞O^ŒO K« "å`«âı¡ëê‡kèHõO`«fiK«ó I
L`«∞Ê¡ `«º =∞O^ŒO K«Åu <å_ô Ñ≤`HΫ ¿õ Ѷ-kè̂H II
`åII "å`« Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú#O^Œ∞ <å_ç =„HõQ=Æ ∞#=Ú QÆey ZyÔ~yi #_»∞K«∞
K«∞O_»∞#∞. "å`«âı¡ëê‡kèHõº=Ú#O^Œ∞ =„Hõ=ÚQÆ#∞, =∞O^Œ=ÚQÆ#∞, ã¨OK«iOK«∞
K«∞O_»∞#∞. Ñ≤`âΫ ë¡ı ê‡kèHºõ =Ú#O^Œ∞ <å_ç ZQÆ∞~°∞K«∞ =∞O^Œ=ÚQÆ #_»∞K«∞#∞.
u„ ^À+¨<å_ô ÅHõ}Δ =Ú
â’¡II L~°QÍkÖÏ=HÍk ǨÏO™ên<åO K«a„Éèíf QÆ=∞#OI"å`ån<åO K« ã¨=∞O ^èŒ=∞hã¨O|O^èŒ =∂^èŒ`ÕÎ II
`åII "å`åk^À+¨=ÚÅ∞ =¸_»∞#∞, ã¨=∞=ÚQÆñQÆeã≤#ѨÙ_»∞, <å_ç–ã¨~Ê° =Ú,
ÖÏ= ѨH,Δ˜ ǨÏO㨠"≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ‰ΩΔõ Å QÆ=∞#=Ú =O\˜ QÆ=∞#=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
â’¡II ÖÏ=uuÎ~°"å~åÎHõQÆ=∞#O ã¨xfláê`«`«ó I Hõ^•z #‡O^ŒQÆ=∞<å Hõ^•z pÛù„Ѷ¨∞QÍ Éèí"Õ`ü II
„u^À+¨„ѨÉèí"Õ ~ÀˆQ q*Ë̋Ü«∂ Ç≤Ï aè+¨QÆfiÔ~·ó II
`åII ã¨xfláê`«=Ú=Å# <å_ç – ÖÏ=ѨH˜Δ, uuÎiѨH˜Δ, "å~åÎHõѨH˜Δ, gx
#_»H=õ O\˜ #_»Hõ QÆey XHõÑC¨ _»∞ =∞O^Œ=ÚQÆ#∞, XHõÑC¨ _»∞ "ÕQ=Æ ÚQÆ#∞ #_»∞K«∞#∞.
™ê=∂#º=ÚQÆ ã¨∞Y ™ê^茺 <å_ô ÅHõΔ}=Ú
â’¡II Ü«∞^•Ü«∞O ^ä•`«∞ =∂áÈflu `«^• <å_ô `«^ä•QÆuó I `«^ä•Ç≤Ï ã¨∞Y™ê^茺`«fiO <å_ô*Ï˝<Õ# |∞^茺`Õ II
`åII <å_ç U ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ U ^è•`«∞=Ù#∞ á⁄O^Œ∞<À, P ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞,
P ^è•`«∞=Ù „ѨH$õ u ##∞ã¨iOz #_çz# Ü≥∞_»Å J\ì̃ ~ÀQÆ=Ú ã¨∞Y™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
Wk <å_ô *Ï˝#=ÚKÕñ ^≥eÜ«∞ñ|_»∞#∞, J#ñQÍ JѨ~åǨk‚ HÍÅ=Ú#O^Œ∞ "å`åkèHºõ
=ÚQÆÅ<å_ç, „Ѩ^äŒ=∞=Ú# "å`«QÆuQÍ, Ñ≤=∞‡@ „Hõ=∞=ÚQÆ Ñ≤`«ÎQÆuQÍ#∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

HõÑQ¨¶ uÆ QÍ#∞, K«eOz, Ñ≤`åÎkHè ºõ =ÚQÆÅ<å_ç, "å`«QuÆ QÍ K«eOѨHõ Ü«Ú#fl Ü≥∞_»Å

ã¨∞Y™ê^茺=∞QÆ∞#xÜ«Ú, nxH˜ qѨs`«=ÚQÍ #∞#fl Ü≥∞_»Å J™ê^茺=∞xÜ«Ú
<≥é∞OQÆ∞#k.
J™ê^躌 <å_ô ÅHõ}Δ =Ú
â’¡II =∞O^ŒO=∞O^ŒO tkäÅtkäÅO "庉õΩÅO"庉õΩÅ <å
ã≤`
÷ åfiã≤`÷ åfi =ǨÏu ^è=Œ ∞h Ü«∂u <åâ◊O K« ã¨∂HΔ͇ I
x`«ºO ™ê÷<å`ü ãö̈Åu ѨÙ#~°Ñº¨ OQÆ∞oO ã¨Oã¨Ê$âı ^•fi
ÉèÏ"≥· ˆ~=O |Ǩïq^èŒq^è≥· ã¨ûxfláê`å ^Œ™ê^蕺 II
`åII <å_ç XHõÑC¨ _»∞ =∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú QÆeyÜ«Ú, XHõÑC¨ _»∞ xez xezÜ«Ú,
XHõÑC¨ _»∞ ÉèÜ
í ∞« Ѩ_#ç =∞#∞+¨μºx =Öˇ "庉õΩÅ=Ú <˘OkÜ«Ú, XHõÑC¨ _»∞ tkèÅ=Ú
QÆ#∞ XHõÑC¨ _»∞ ã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ `≥eÜ«∞HõÜÚ« , XHõÑC¨ _»∞ H˘OK≥=Ú `≥eÜ«ÚK«∞#∞,
#_»∞K«∞K«∞O_ç##∞, x`«º=Ú ™ê÷#=Ú #∞O_ç `˘ÅñQÆ∞K«∞, =∞~°ÅKÕ~∞° K«∞#∞O_ç##∞,
W\˜ì ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞QÆÅ <å_ç =∞$`«∞º=Ù#‰õΩñ QÍ~°}=∞QÆ∞#x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II =∞Ǩ^•¿ÇÏÑ≤ j`«`«fiO j`«`Õfi`åÑ≤`åã≤~åI <å<åq^èŒQÆu ~°ºã¨º `«ã¨º =∞$`«∞º ~°fl ã¨Oâ◊Ü«∞ó II
`åII ~Ày Ü≥ÚHõ¯ ^ÕÇϨ =∞O^Œ`º« O`«`åѨ=Ú QÆey <å_ç Ü«∞O^Œ∞ j`«=Ú
QÆey Ü«ÚO_»∞@ – ^ÕÇϨ =Ú q∞H˜¯e K«ÅQ¡ Æ #∞O_ç <å_ç Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e "Õ_ç
QÆeyÜ«ÚO_»∞@, <å_ç J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #_»∞K«∞@, W\˜ì ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞QÆÅ ~ÀyH˜
xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÆ =∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡II ѨÓ~°fiO Ñ≤`«ÎQÆuO „ѨÉèíO[#QÆuO âı¡ëê‡} =∂a„ÉèífO
ã¨fi™ê÷#„Éè=í ∞}O =ÚǨï ifi^Œ^f Œè O K«„HÍk~°∂_è®q∞= I
f„=`«fiO ^Œ^f Œè O HõÖÏÑ≤Qu
Æ HÍO ã¨∂Hõ‡Δ `«fi =∂`«#fifO
<À™ê^蕺O ^è=Œ ∞hO =^ŒOu ã¨∞kèÜ∂≥ <å_ô QÆu*Ï˝x#ó II
`åII „Ѩ^=Œä ∞=Ú# Ñ≤`QΫ uÆ Ü«Ú, Ñ≤=∞‡@ "å`«QuÆ Ü«Ú, `«~∞° "å`« HõÑQ¨¶ uÆ Ü«Ú
QÆey ã¨fi™ê÷#=Ú #∞O_ç ѨÅ∞=∂~°∞ K«eOK«∞K«∞, XHõÑC¨ _»∞ f„==ÚQÆ#∞, XHõÑC¨ _»∞
ǨÏO㨠#_»H=õ Öˇ "≥∞Å¡Q#Æ ∞ #_»∞K«∞K«∞#fl Ü≥∞_»Å J™ê^躌 =∞x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II Ü«∂`«∞ºKåÛ K« ã≤~÷ å`«ºO`åÜ«∂ KÕÜ∞« O=∂Oã¨"åÇ≤Ïh I
Ü«∂ K« ã¨∂HΔ͇ K« =„HÍ K« `å =∞™ê^蕺O q^Œ∞ ~°∞ƒ^ä•ó II
`åII Ju "ÕQÆ=ÚQÆ#∞, Juã≤÷~°=ÚQÆ#∞, =∂O™êǨ~°=Ú#∞ *Ëã≤#ѨC_»∞
<å_ç ÜÕ∞q^èŒ=ÚQÆ [eOK«∞<À J\ì̃ K«Å#=ÚQÆÅkQÆ#∞, Ju ã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ#∞,
Ju=„Hõ=ÚQÆ #∞O_ç <å_ç J™ê^躌 =∞x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
J™ê^茺<å_ô ѨiǨ~°=Ú
â’¡II ÉèÏ~°„Ѩ"åǨÏ=¸~åÛùÉèíÜ«∞â’Hõ„Ѩ=ÚYHÍ~°}Ï <åfl_ô I
㨇=¸iÛù`åÑ≤ QÍ_è»O ѨÙ#~°Ñ≤ ™ê r=#O ^èŒ`ÕÎ II
`åII q∞H˜¯e |~°∞=Ù#∞ "≥∂Ü«Ú@, =¸~°Û,ù ÉèÜ
í ∞« =Ú, ^Œ∞óY=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx =Å# <å_ç K«Å#=Ú ÖËHõ Ü«ÚO_ç##∞ ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
â’¡II Ѩu`« ã¨ûOkè`À ÉèËn #+ì̈â◊√„Hõ â◊Û Ü≥∂ #~°ó I
âß=∞º`Õ q㨇ܫ∞ ãÎ̈㺨 # H˜Oz #‡$`«∞ºHÍ~°}"£∞ II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`åII Z`«∞Î #∞O_ç Ѩ_#ç "åxH˜x, ã¨Okè`∞« xH˜x, Ju™ê~° ~ÀyH˜x, HõÜ Δ ∞«
~ÀQÆ=Ú =Å# QÍx, Ju "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú=Å# QÍx, â◊√„Hõ=Ú H©} Δ O˜ z# "åxH˜x,
<å_ç q∞H˜¯e H©}
Δ O˜ z##∞ ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
â’¡II `«^ä• Éèí∂`åaè+¨O ˆQÑ≤ „u^À+¨=^Œ∞Ѩã≤÷`å I ã¨=∂OQÍ =ǨÏ`≥ <å_ô `«^ä• K« #„Hõ=∞O QÆ`å II
JѨ=∞$`«∞º ~°fl ~ÀQÍOQÍ <å_ô `«`û« xfláê`«=`ü II
`åII Éè∂í `«=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ™ÈñH˜#ѨC_»∞, <å_ç ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞
=Öˇ #∞O_»∞#∞. JѨC_»∞ "å`« Ñ≤`HΫ Ñõ =¨¶ ÚÅ∞ „Hõ=∞=ÚQÆ<#·≥ #∞ qѨs`«=ÚQÆ<#·≥ #∞,
ã¨OK«iOz##∞ ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞=Öˇ =∞$`«∞ºÉèÜ í ∞« =Ú QÆÅ∞QÆ^∞Œ .
â’¡II ã¨fi™ê÷#Ç‘Ï<Õ â’ˆH K« Ç≤Ï=∂„HÍO`Õ K« x~°æ^•ó I Éèí=Ou xâ◊ÛÖÏ <å_Àº # H˜Oz `«Î„`« ^Œ∂+¨}O II
`åII Z`«∞QÎ Æ #∞O_≥_Kç À@¡‰Ωõ Z‰õΩ¯@, ^Œ∞ódOK«∞@, =∞OK«∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx
Ü«∞O^Œ∞O_»∞@, D HÍ~°}=Ú=Å# <å_»∞Å∞ xâ◊ÛÅ=ÚÖˇ,· =∞~°Å ã¨∞Êù@=ÚQÆ#∞O
_»∞#∞ QÍ# #ѨC_»∞ =∞$`«∞ºÉèÜ í ∞« =Ú ÖË^xŒ Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II ™ÈÎHõO "å`«HõѶ¨O *Ï+ì̈O Ñ≤`«ÎO =ǨÏu ^•~°∞}O IÑ≤`«Î™ê÷#O q*ÏhÜ«∂ ^Õƒù+¨[O `«ã¨º HÍ~°ÜÕ∞`ü II
`åII "å`« HõÑ=¨¶ ÚÅ∞ ã¨fiÅÊ=ÚQÆ#∞, Ñ≤`=Ϋ Ú „Ѩ|Å=ÚQÆ #∞O_≥_ç ~ÀyH˜ñ
lH˜`û« KÕã#≤ Ü≥∞_»Å ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
â’¡II ã¨fi™ê÷#K«º=#O Ü«∂= ^Œú=∞<åº <ÀѨ*ÏÜ«∞`Õ I `åã¨zÛH˜`åûã¨`ÕºÑ≤ <å™ê^茺`«fi q∞u ã≤÷uó II
`åII <å_ç ã¨fi™ê÷#=Ú#∞O_ç K«eOѨ‰õΩO_»∞ =~°‰õΩ zH˜`«ûKÕã≤# Ü≥∞_»Å
™ê^茺=∞QÆ∞
HÍÅx~°‚Ü«∞=Ú
â’¡II Éèí∂Å`åÉèí∞[QÍHÍ~å <å_ô ^ÕǨÏ㨺 ã¨O„Hõ=∂`ü I qj~å‚ H©Δ}`åO Ü«∂u =∂™êO`Õ =∞~°}O Éèí"Õ`ü
`åII <å_ç XHÍ<˘HõÑC¨ _»∞ Zé]=Öˇ ã¨#flyOz, Ü≥∞yÔ~yi #_çz##∞, XHõÑC¨ _»∞
ã¨~°Ê=Ú =Öˇ ѨÙ+≤ì*ˇOk |ÅÜ«ÚHõÎ"≥∞ÿ =OHõ~°QÆ #_çz##∞, XHÍ<˘HõѨC_»∞
Hõ#∞Ѩ_H» Ü
õ Ú« , q∞H˜¯e ã¨#flyOzÜ«Ú, xez xezÜ«Ú, #_çz##∞ XHõ <≥ÅÖ’
=∞~°}=ÚQÆÅ∞QÆ∞.
â’¡II HõΔ}Ï ^ŒæK«Ûùu "Õ̂Q# âßO`«`åO ÅÉèí`Õ HõΔ}Ï`ü I ã¨áêÎǨ#‡~°}O `«ã¨º Ü«∞^ŒºOˆQ â’^èŒ=i˚`«ó II
`åII <å_ç Hõ}
Δ =ÚÖ’ |Ǩï"ÕQ=Æ ÚQÆ #_çz Hõ}
Δ =ÚÖ’ K«Å#=Ú ÖËHõ Ü«ÚO_ç
^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ "å=ÙÖËHõ Ü«ÚO_ç# #\˜ì ~Ày ÜÕ∞_»∞ k#=ÚÅÖ’ =∞~°}O˜ K«∞#∞.
â’¡II xsHΔÍ ^ŒHΔ̃}Ë áê^Õ `«^• K≥·ëê qâıѨ`«ó I =ÚMË <å_ô =¿ÇÏ xfl`«ºO `«`«ã¨∞Î k#`«∞~°ºHõO I
`åII ѨÙ~°∞+¨μxH˜ ‰õΩ_çáê^Œ=∞O^Œ∞#∞, „ã‘HÎ ˜ Z_»=∞ áê^Œ=∞O^Œ∞#∞, <å_ç qâı+¨
ã¨OKå~°=Ú QÆey, `«~x°̊ „"Õe „H˜O^Œ <å_ç Ü≥∞_»`Q≥ HÆ õ #_»∞K«∞K«∞O_ç# #\ì̃~Ày
<åÅ∞QÆ∞ k#=ÚÅ∞ „|`«∞‰õΩ#∞.
â’¡II Ç≤Ï=∞=kfiâ◊^• <å_ô [fi~°^•¿ÇÏ# `åÑ≤<åOI „u^À+¨ã¨Ê~°≈Éèí[`åO `«^• =∞$`«∞ºiú#„`«Ü«∞O II
`åII ã¨xflÇ≤Ï`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ `åѨ=Ú<˘OkÜ«Ú#fl ~Ày Ü≥ÚHõ¯ <å_ç
f`«Å=∞QÆ#∞ x~°‡Å=ÚQÆ#∞ #∞O_ç# Ü≥∞_»Å =¸_»∞ k#=ÚÅÖ’ =∞~°}=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
â’¡II QÆuO `«∞ „Éèí=∞~° ¿ãº= =¿ÇÏ ^ÕHõk<Õ# `«∞I
`åII <å_ç `«∞"≥∞‡^Œ=Öˇ H˘O`«^Œ∂~°=Ú Ñ¨~°∞ÔQ`«∞ÎK«∞ =∞~°Å =K«∞ÛK«∞
u~°∞QÆ∞K«∞x@∞¡ K«eOK«∞K«∞O_ç# XHõ k#=Ú֒ѨŠ=∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡ II HõO^Õ# ã¨ÊO^Œ`Õ x`«ºO ѨÙ#~°¡QÆu <åOQÆ∞Ö∫ I =∞$`Ò_»=∞~°∞HÍHÍ~å Éèí"Õ ^ÕHõk<Õ# `«∞ II
`åII =∞~°}HÍÅ=∞O^Œ∞ <å_ç _»=∞~°∞HÍ HÍ~°=ÚQÆeyÜ«ÚO_ç# <˘Hõ k#=Ú
֒ѨŠ=∞~°}O˜ K«∞#∞.
â’¡II ^Œ$â◊º`Õ K«~°}Ë <å_ô Hõ̂~ <≥·"åkè^Œ$â◊º`Õ I =ÚYO qHõã≤`«O Ü«∞㨺`«O ^Œ∂~å `«Êi=~°̊ÜÕ∞`ü II
`åII áê^Œ=Ú#O^Œ∞ <å_ç `≥eÜ«ÚK«∞, ǨÏãÎ̈=∞O^Œ∞ñ ^≥eÜ«∞Hõ =ÚY=Ú
qHÍã¨=ÚQÆ #∞O_ç# Ü≥∞_»Å J\˜ì ~Àyx =i‚OѨ=ÅÜ«Ú#∞.
â’¡II "å`«Ñ`
≤ HΫ áõ ê¶ âßÛÑ≤ „`«Ü∂≥ Ü«∞™êºO ã¨=∂„t`åó I Hõ$„K«Û™ù ê^蕺 =∞™ê^蕺O "å „áêǨï ~Ô fi· ^Œºqâß~°^•ó
`åII "å`«Ñ≤`«ÎHõѶ¨Å=ÚÅ∞ =¸_»∞#∞ HõÅã≤# Ü≥∞_»Å J\˜ì ~ÀQÆ=Ú
Hõ+™ì̈ ê^躌 =∞xÜ«Ú, ÖËHõ J™ê^躌 =∞xÜ«Ú "≥^· ºŒ „âı+μ¨ Åª ∞ K≥ÃÑÊ^Œ~∞° .
â’¡II j„Ѷ¨∂ <å_ô =∞Ö’¿Ñ`å j`«ÖÏ "å^äŒ ^Œ$â◊º`Õ I kfifÜ«∞k=¿ã =∞$`«∞º ~åfl_ôq*Ï˝`«$ÉèÏ+≤`«O II
`åII =∞Å „ѨHÀѨ=Ú=Å# <å_ç "ÕQ=Æ ÚQÆ #_çz##∞, K«ÅQ¡ Æ #∞O_ç##∞,
~Ô O_»= k#=Ú# =∞~°}=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡II =ÚYG <å_ô =¿ÇÏ f΄"å Hõ^•z pÛù`Ö« Ï =¿ÇÏ`ü I PÜ«∂u Ñ≤zÛùÅ¿ãfi^Œ ã¨ûÑÎ̈~å„`«O # r=u II
`åII "å`«<å_ç XHõÑC¨ _»∞ f„==ÚQÆ#∞, XHõÑC¨ _»∞ =∞O^Œ=ÚQÆ #∞#_»∞K«∞
@Ü«Ú, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ QÍ_è"» ∞≥ #ÿ |OHõ K≥=∞@Ü«ÚQÆeyÜ«ÚO_ç# 7 ~å„`«∞ʼnõΩ
ÃÑ#· „|`«∞Hõñ_»∞.
â’¡II ^Õ¿ÇÏ â‹·`«ºO =ÚMË âßfi™È <å_ô f„"å q^•Ç≤Ïh I=∂™ê~°úO rq`«O `«ã¨º <å_ô q*Ï˝`«$ÉèÏq∞`«O II
`åII â◊s~°=Ú#O^Œ∞ â‹`· º« =Ú, <À@ q∞H˜¯e âßfiã¨=Ú#∞ QÆey <å_ç f„=
=ÚQÆ#∞, `åѨÜÚ« Hõ=Î ÚQÆ#∞ #_çz# Ü≥∞_»Å J~°=÷ ∂ã¨=Ú „|`«∞‰õΩ#∞.
â’¡II =ÚMË <å_ô Ü«∞^• <åã≤Î =∞^èÕº â‹·`«ºO XÇ≤Ïó Hõ¡=∞ó IÜ«∞^•=∞O^•=¿ÇÏ <åfl_ô„u~å„`«O <≥·=r=u II
`åII "å`« <å_çHõ#∞|_»Hõ, ֒ѨŠ⋷`«º=Ú, ÃÑ·H˜ „â◊=∞=Ú QÆey, <å_ç
=∞O^Œ=ÚQÆ #_»∞K«∞K«∞O_ç# J\˜ì ~Ày =¸_»∞ ~å„`«∞ʼnõΩ ÃÑ#· rqOѨñ_»∞
â’¡II Ju ã¨∂HΔ͇u"ÕQÍ K« j`«ÖÏ K« Éè"í Õ ^Œºk I`«^• "≥^· Àº q*ÏhÜ«∂ `«û~Àw`åfiÜ«Ú+¨ó Hõ~Δ ¸ II
`åII <å_ç Juã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ#∞ Ju "ÕQ=Æ ÚQÆ#∞ #_»∞K«∞K«∞ K«ÅQ¡ Æ #∞O_ç#
J\˜"ì åxH˜ PÜ«Ú+¨º=Ú H©}
Δ O˜ K«∞#x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
â’¡II q^Œ∞º^Œfi„^Ày}ÏO <å_ô ^Œ$â◊º`Õ # K« ^Œ$â◊º`Õ I JHÍÅq^Œ∞º`åÊ`Õ= 㨠QÆKÛÕ ù ^Œº=∞ ™ê^Œ#OII
`åII ~Ày Ü≥ÚHõ¯ <å_ç "≥∞é∞ѨÙ=Öˇ <˘HõÑC¨ _»∞ Hõ#ñ|_»∞K«∞#∞ Hõ#ñ|_»HÜ
õ Ú«
#∞O_ç# #\˜ì ~Ày JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ "≥∞é∞ѨÙÅ∞ Ѩ_#ç K«O^ŒO|∞# Ü«∞=∞Ö’Hõ=Ú#‰õΩñ
É’=Ù#∞.
â’¡ II u~°ºQÆ∞ëê‚ K« Ü«∂<å_ô ã¨~°ÊQÍ "ÕQÆ=`«Î~å I HõѶ¨Ñ¨Ói`«HõO~î°ã¨º rq`«O `«ã¨º ^Œ∞~°¡ÉèíO II
`åII <å_ç L+¨O‚ ɡ=· „HõQ=Æ ∞#=Ú#∞ ã¨~Ê° QÆ=∞#=Ú=O\˜ QÆ=∞#O|∞#∞ "ÕQOÆ |∞
#∞O QÆey HõO~î=° Ú#O^Œ∞ HõÑ=¨¶ Ú Ñ¨ÓiOz Ü«Ú#fl Ü≥∞_»Å J\˜ì ~Ày rqOK«∞@
^Œ∞~°¡Éèí=Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â’¡II K«ÖÏ K«e`«"ÕQÍ K« <åã≤HÍ^è•~°ãO¨ Ü«Ú`åI j`«ÖÏ ^Œ$â◊º`Õ Ü«∂ K« Ü«∂=∞=∞^èºÕ K« =∞$`«∞º^• II
`åII <å_ç K«eOK«∞K«∞ HõOѨ=Ú`ÀñQÆ∂_ç# "ÕQÆ=ÚQÆÅ^≥· K«Å¡QÆ #∞O_ç,
âßfi™ÈKåÛùfiã¨=ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_ç# #\˜ì ~Ày XHõ *Ï=Ú֒ѨŠ=∞$u *ˇO^Œ∞#∞.
â’¡II j„Ѷ¨∂<å_ô =∞Ö’"Õ`å =∞^蕺¿ÇÏflyflã¨"≥∂[fi~°ó I k<≥·HõO rq`«O `«ã¨ºkfifÜÕ∞Ç≤Ïfl „q∞ÜÕ∞`« ã¨ó II
`åII „u^À+¨=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç#<å_ç |Ǩï "ÕQ=Æ ÚQÆ K«eOK«∞K«∞ =∞^蕺ǨÏfl=Ú
#O^Œ∞ Jyfl`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ [fi~°=ÚQÆey# Ü≥∞_»Å J\˜ì ~ÀyH˜ ~Ô O_»= k#=∞O^Œ∞
=∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡II HõO^Õ# ã¨ÊO^Œ`Õ x`«ºOѨÙ# ~°¡QÆu <åOQÆ∞Ö∫I =∞^èÕº ^•fi^Œâ◊Ü«∂=∂<åO =∞$`«∞º~°ƒùѨu xtÛ`«OII
`åII <å_ç `«# =¸Å™ê÷#=Ú#∞O_ç Hõ^ŒÅ∞K«∞, =∞~°Å „"Õà◊§‰õΩñ QÆ#ñ
|_»HÜ
õ Ú« O_ç# #\˜ì ~Ày 12 *Ï=ÚÅ֒ѨŠ=∞$u<˘O^Œ∞#∞.
â’¡II ã≤÷`åfi <å_ô=ÚMË Ü«∞㨺 q^Œ∞º^Àúºui"ÕHõΔ`Õ I k<≥·HõO rq`«O `«ã¨º kfifÜÕ∞ „q∞Ü«∞`Õ „^èŒ∞=O II
`åII ~ÀyH˜ <å_ç =¸Å™ê÷#=∞O^Œe J„QÆÉÏè QÆ=∞O^Œ∞ xez "≥∞é∞ѨÙfQÆ=Öˇ
Hõ#ñ|_»∞K«∞O_ç# #\˜ì ~Ày XHõ k#=Ú rqOz ~Ô O_»= k#=Ú# =∞$u *ˇO^Œ∞#∞.
â’¡II ã¨fi™ê÷#qK«∞º`å <å_ô Ü«∞^•=ǨÏu <å #"åI *ÏfiÖÏ K« ǨÏ$^ŒÜ∞Õ f„"å `«^• *ÏfiÖÏ=kè ã≤u
÷ ó II
`åII <å_ç ã¨fi™ê÷#=Ú#∞O_ç *Ïi XHõÑC¨ _»∞ K«Å#=Ú QÆeyÜ«ÚO_çÜÚ« ,
XHõÑC¨ _»∞ K«Å#=Ú ÖˉΩõ O_çÜÚ« , ǨÏ$^ŒÜ∞« =∞O^Œ∞ f„="≥∞#ÿ =∞O@QÆ QÆeyÜ«ÚO_ç#
P =∞O@ ZO`« =~°‰Ωõ QÆeyÜ«ÚO_»∞<À JO`« =~°‰Ωõ rqOzÜ«ÚO_»∞#∞.
â’¡II JOQÆ∞+ª̈ =¸Å`À ÉÏ¿ÇϺ ^ŒfiºOQÆ∞àı Ü«∞k <å_çHÍ I
„ѨǨÏ~å~åú ^ŒƒÇ≤Ï ~°‡$`«∞ºO *ÏhÜ«∂ K«Û qK«HõΔ}ó II
`åII <å_ç `«~x°̊ „"Õe„H˜O^Œ ÉÁuÎQÍñ QÆ#∞HõÑ_¨ H» õ #_çq∞„"ÕÅ∞, J<åq∞Hõ
„"ÕÅ∞ h ~Ô O_»∞ „"Õà¡◊ Ü«∞O^Œ∞ =∂„`«=Ú QÆ#∞Ѩ_#ç Ü≥∞_»Å J\˜ì ~Ày J~°*Ï=Ú‰õΩ
ÃÑ#· =∞~°}O˜ K«∞#∞.
â’¡II ™ê~°ú^ŒfiÜ«∂OQÆ∞ÖÏ^•ƒ¿ÇϺܫ∞ku+ª̈u<å_çHÍ I„ѨǨÏÔ~·HÍ ^ŒƒÇ≤Ï ~°‡$`«∞ºO *ÏhÜ«∂ K«Û qK«HõΔ}óII
`åII <å_ç, =¸Å™ê÷#=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x, 2 „"ÕÅ∞ =~°‰Ωõ J#ñQÍ J<åq∞Hõ
„"Õe ã¨Q=Æ Ú =~°‰Ωõ =∂„`«=Ú Hõ#∞Ñ≤Oz# Ü≥∞_»Å <˘Hõ *Ï=Ú#‰õΩ ÃÑ#· =∞$`«∞º=Ù
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡II áê^•OQÆ∞ÅQÆ`å <å_ô K«OK«ÖÏ Ü«∞k QÆK«Ûùu I „uaè ã¨∞Î k=Ãã· ãÎ̈㨺 =∞$`«∞º ˆ~=# ã¨Oâ◊Ü«∞ó II
`åII <å_ç `«~x°̊ „"ÕeÜ«∞O^Œ∞ ã¨OѨÓ~°=‚ ∞QÆ∞#∞, #_çq∞ „"ÕeÜ«∞O^Œ∞ áêuHõ
áêÅ∞QÆ#∞ QÆ#∞Ѩ_,ç P #_çq∞ „"ÕÅ∞#O^Œ∞ `«H¯˜ # =¸_»∞ áêà◊√Q¡ #Æ ∞Ѩ_H» õ J<åq∞Hõ
„"Õe Ü«∞O^Œ∞ <å_ç ÉÁuÎQÍ Hõ#ñ|_»HÜ õ ∞Õ Ü«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å J\˜ì ~ÀyH˜ =¸_»∞
k#=ÚÅÖ’ =∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡II áê^•OQÆ∞ÅQÆ`å <å_ô HÀëê‚ "ÕQÆ=f Éèí"Õ`ü I ѨOK«aè iÌ=Ãã· ãÎ̈㨺 =∞$`«∞º ~°ƒù=u <å#º^ä• II
`åII <å_ç ÃÑ#· *ˇÑÊ≤ # „ѨHÍ~°=Ú. `«~x°̊ Ü«∞O^Œ∞ ã¨OѨÓ~°=‚ ÚQÆ#∞, #_çq∞
„"Õe Ü«∞O^Œ∞ áêuHõáêÅ∞#∞ Hõ#∞Ѩ_ç q∞H˜¯e "ÕQ=Æ ÚQÆ #_»∞K«∞K«∞, H˘OK≥=Ú+¨=‚ ÚQÆñ
QÆ#∞ Ѩ_#ç ÜÕ∞_»Å J\˜"ì åñ_»∞ S^Œ∞ k#=ÚÅÖ’ =∞~°}O˜ K«∞#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
â’¡II áê^•OQÆ∞ÅQÆ`å <å_ô =∞O^Œ=∞O^• Ü«∞^• Éèí"Õ`ü I=OK«aè iÌ=Ãã· ãÎ̈㨺 =∞$`«∞º ~°ƒù=u <å#º^ä• II
`åII <å_ç ѨÓ~°fi=Ú =Öˇ `«~x°̊ Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞„QÆ=ÚQÆ#∞, #_çq∞ „"ÕeÜ«∞O^Œ∞
áê^•Oâ◊=ÚQÆ#∞QÆ#∞ñ_ç "≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÆ #_»∞K«∞K«∞O_ç# ~Ày S^Œ∞ k#=ÚÅÖ’
=∞~°}˜OK«∞#∞.
<å_ô ^•fi~å PÜ«Ú=Ù *Ï˝#=Ú
â’¡II "å=∞<å_ô n~°… ˆ~MÏ ÉÏǨï=¸ÖË K« ã¨ÊO^Œ`Õ I r"Õ `«ÊOK«â◊`«O =~°¬O <å„`«HÍ~åº qKå~°}Ï II
`åII ~Ày Ü≥ÚHõ¯ "å=∞<å_ç n~°… ~ˆ MÏHÍ~°=Ú QÆey ÉÏǨï=¸Å=Ú#O^Œ∞
(K«OHõ Ü«∞O^Œ∞) K«eOK«∞K«∞O_ç# 105 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞.
â’¡II n~å…HÍ~å "å=∞<å_ô Hõ~°‚=¸ÖË K« ã¨ÊO^Œ`Õ I r"Õ `«ÊOK«â◊`«O ™ê~°÷O ^èŒxHÀ ^è•i‡HÀ Éèí"Õ`ü II
`å II "å=∞<å_ç n~å…HÍ~°=Ú QÆey Hõ~=‚° ¸Å=Ú#O^Œ∞ K«eOK«∞ K«∞O_ç#
105 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞. ^èxŒ ‰õΩñ_»∞#∞, ^è•i‡‰õΩñ_»∞ #QÆ∞#∞.
â’¡ II "å=∞<å_ô ã¨fiÅÊ ˆ~MÏ Ç¨Ï#∞=¸ÖË K« ã¨ÊO^Œ`Õ I ѨOK«=~å¬kèHõOK≥·= r=#O <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞ó II
`å II "å=∞<å_ç ã¨fiÅÊ ~ˆ MÏHÍ~°=ÚQÆÅ^≥· ǨÏ#∞=¸Å=∞O^Œ∞ (<≥ÅqÜ«∞O^Œ∞)
K«eOK«∞K«∞O_ç# 110 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ „|`«∞‰õΩ#∞.
<å_ô ^•fi~å Éè’[# *Ï˝#=Ú.
â’¡II ѨÙ+≤ì ÃãÎÂÅQÆ∞_®Ç¨ˆ~ =∂O¿ã K«ÅQÆ∞_®Hõ$uó I H©Δ̂~ K« ã≤Îq∞`å "ÕQÍ =∞^èŒ∞ˆ~ ÉèËHõ =^Œæuó II
~°OÉèÏQÆ∞_»Ñ¨\ÏǨˆ~ ~°∂HõΔâ◊√ëê¯ k Éè’[<Õ I "å`«Ñ≤`åÎiÎ~°∂¿Ñ} <å_ô =ǨÏu x„+¨¯=∞O II
`åII `≥Å· =Ú, ɡÅ=¡ Ú J#∞"åxx ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å, <å_ç ѨÙ\ì̃ *ˇOk
Ü«ÚO_»∞#∞, =∂Oã¨=Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z# Ü≥∞_»Å <å_ç Hõ„~°=O\˜ PHÍ~°=Ú QÆÅ^≥·
#_»K«∞#∞. áêÅ∞ „`åy# Ü≥∞_»Å, <å_ç "≥∞Å¡QÆ #_»∞K«∞#∞. =∞^èŒ∞~å Ǩ~°=Ú
Éè∞í lOz#ѨC_»∞ <å_ç HõÊ=Öˇ #_»K∞« #∞. J~°ñ\˜, ɡÅ=¡ Ú, =_çÜ∞« =ÚÅ∞ ~°∂HõΔ
=ã¨∞=Î ÙÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅÉèHí OΔ̃ z#ѨC_»∞ <å_ç "å`«Ñ`≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú#O^Œ∞=Öˇ
#_»∞K«∞#∞.
~°ã¨*Ï˝#=Ú
â’¡ II =∞^èŒ∞ˆ~ |i›QÆ=∞<å uˆHÎ™êº ^Œ∂ƒùÅ`åQÆuó I P"Õ∞¡ HÀëê‚ `«¡Ê=QÆuó Hõ@∞ˆH Éèí$OQÆã¨xflÉèÏ II
HõëêÜÕ∞ Hõi<î å =∂¡<å Å=}ˇ ã¨~à° Ï „^Œ∞`å I U=O kfi„u K«`∞« ~ÀºˆQ <å<å^è~Œ ‡° =f ^è~Œ å II
`åII =∞^è∞Œ ~° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å, <å_ç <≥=∞e =Öˇ #_»∞K«∞#∞.
KÕñ^Œ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z# Ü≥∞_»Å <å_ç Zé]=Öˇ #_»∞K«∞#∞. ѨÙÅ∞ã¨∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ
ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å H˘OK≥=Ú L+ì̈=ÚQÆÅ^≥· HõÑʨ =Öˇ #_»∞K«∞#∞. HÍ~°ÑÙ¨ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ
ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å <å_ç `«∞"≥∞‡^Œ=Öˇ #_»∞K«∞#∞. =QÆ~∞° =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å
<å_ç Hõi#î =ÚQÆ#∞, |_»eHõ <˘Ok# "åx=Öˇ#∞, QÆ#ñ|_»∞#∞. Å=} Ѩ^•~°=÷ ÚÅ
ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å <å_ç ã¨~à° =◊ ÚQÆ#∞, "ÕQ=Æ ÚQÆ#∞ #_»∞K«∞#∞.
â’¡II P"≥∞¡Ââ◊Û =∞^èŒ∞~å"≥∞¡Ââ◊Û <å_ô j`å qâı+¨`«ó I zÑ≤>ÿ̌ „~°ƒù+ì̈„^Œ"≥·º â◊Û ã≤÷~å =∞O^Œ`«~å Éèí"Õ`ü II
‰õÄëê‡O_»=¸ÅÔH· â‹·Û= =∞O^Œ=∞O^• K« <å_çHÍ I âßÔH· â◊ÛHõ^Œà‹· â‹·Û= ~°HõÎѨӈ~‚= <å_çHÍ II
`åII ѨÙÅ∞ã¨∞ Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞, ѨÙÅ∞ã¨∞ Hõeã≤# =∞^èŒ∞~° Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞,
Éè∞í lOz# Ü≥∞_»Å <å_ç j`«Å=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. J@∞‰õΩÅ#∞, "Õ~ÚOz# Ѩ^•~°=÷ Ú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Å#∞ Éè∞í lOz# Ü≥∞_»Å <å_çã~÷≤ "° ∞≥ ÿ =∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú QÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞. QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞,
=ÚÅ¡Oy, HõO^Œ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ gxx Éè∞í lOz# Ü≥∞_»Å <å_ç "≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÆ #_»∞K«∞#∞.
Pñ‰õΩ ‰õÄ~°Å∞, ѨÙ=ÙfiÅ∞, J~°ñ\˜ÑO¨ _»∞ Ö’#QÆ∞"åxx ÉèHí OΔ˜ z# Ü≥∞_»Å <å_ç
~°H=Îõ Ú`À xO_ç# ^•x=Öˇ #∞O_ç#^≥· #_»∞K«∞#∞.
â’¡II =∂O™ê u÷û~°=Ǩ <å_ô ^Œ∞ˆQú j`å |bÜ«∞ã‘ I QÆ∞_≥·ó H©ΔÔ~· â◊Û Ñ≤Ã+ìÂâ◊Û ã≤÷~å =∞O^Œ=Ǩ Éèí"Õ`ü I
„^Œ"-
Õ uHõHiõ <î å <å_ô HÀ=∞ÖÏ Hõi<î å Ñ≤ K«I „^Œ=„^Œ=ºã¨º HÍiî<ºÕ HÀ=∞ÖÏ Hõi<î åÑ≤K« II
`åII =∂O㨠ÉèHí }
Δõ =∞O^Œ∞ <å_ç =∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú QÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞. áêÅ#∞
„`åy#ѨC_»∞ <å_ç j`«Å"≥∞,ÿ |Å=Ú QÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞. ɡÅ=¡ Ú, áêÅ∞, Ñ≤O_ç Wq
HõeÑ≤# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Éè∞í lOz# Ü≥∞_»Å <å_ç K«OK«Å=Ú ÖËHõ =∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú
HõÅkÜ«∞QÆ∞#∞. „^Œ= Ѩ^•~°=÷ ÚÅ ÉèHí OΔ˜ z# Ü≥∞_»Å <å_ç Hõi#î `«fi=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
QÆ\ qì̃ Ü«∞QÆ∞ Å_»∞¤ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å <å_ç =∞$^Œ∞`«fi=Ú
QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
â’¡II LѨ"å™ê ^Œƒù"Õ f¬}Ï `«^ä• K« „^Œ∞`«"åÇ≤Ïh I ã¨OÉè’QÍ <åfl_çHÍ H©Δ}Ï *Ë̋Ü«∂ „^Œ∞`«QÆu ãÎ̈^ä• II
`å II LѨ"åã¨=Ú =Å##∞, „ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=Ú =Å##∞, <å_ç H©}
Δ O˜ z#^≥,·
"ÕQ=Æ ÚQÆ #_»∞K«∞#∞.
JѨ^䌺=Ú#O^Œ∞ <å_çK«eOK«∞su
â’¡II L+¨‚`«fiO q+¨=∂ "ÕQÍ [fii}ÏO ^ŒkèÉè’[<å`ü II
`åII [fi~°=ÚQÆÅ =∞#∞+¨μºñ_»∞, ÃÑé∞ñQÆ∞#∞Éèí∞lOz# Ü≥∞_»Å <å_ç
L+¨=‚ Ú QÆÅ^≥· q+¨=∞ "ÕQ=Æ Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
[fi~°=Ú QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠QÆeÔQ_ç ÅHõΔ}=Ú
â’¡II JOQÆ„QÆÇ≤Ï} <å_ô<åO *ÏÜ«∞O`Õ =∞O^äŒ~åó Ѩ¡"åó I Ѩ¡=ó „Ѩ|Å`åO Ü«∂u [fi~°^•Ç¨aèÉèí∂`«ÜÕ∞
™êxfláêuHõ~∂° ¿Ñ} Éè=í Ou ã¨~fi° "Õ^<Œ åó II
`åII [fi~°=Ú =K«∞Û@‰õΩñ Q˘xfl HõΔ}=ÚʼnõΩ =ÚO^Œ∞ ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞
Ñ‘_Q» ÅÆ ∞QÆ∞#∞. <å_ç =∞O^ŒyOz HõÑʨ =Öˇ #_»∞K«∞#∞. =∞iÜ«Ú [fi~°=Ú, `åѨ=Ú#∞
QÆÅ∞QÆ∞@ÔH· <å_ç ѨÙ+≤ñì *ˇOk HõÑʨ =Öˇ #_»∞K«∞#∞. ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ =Öˇ <å<åq^èŒ
"Õ^#Œ Å∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
[fi~°=Ú#O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞ ÖHõΔ}=Ú
â’¡II [fi~°HÀ¿Ñ# ^èŒ=∞h ™Èëê‚ "ÕQÆ=f Éèí"Õ`ü I
`åII [fi~°HÀѨ=Ú QÆey#ѨC_»∞ <å_ç L+¨=‚ ÚQÆÅ^≥· "ÕQ=Æ ÚQÆ #_»∞K«∞#∞.
â’¡II Tëê‡ Ñ≤`åÎ ^Œ$`Õ <åã≤Î [fi~À <åã¨∂κ+¨‡}Ï q<å I Lëê‚ "ÕQÆ^èŒ~å <å_ô [fi~°HÀ¿Ñ „Ѩ*ÏÜ«∞`ÕII
`åII Ñ≤`=Ϋ Ú ÖËHõ L+ì̈=Ú QÆÅ∞QÆ^∞Œ . q∞H˜¯e L+¨=‚ Ú ÖËHõ [fi~°=Ú QÆÅ∞QÆ^∞Œ
QÆ#∞Hõ [fi~° "ÕQ=Æ Ú#O^Œ∞ <å_ç L+¨=‚ Ú QÆÅ^≥· "ÕQ=Æ ÚQÆ #_»∞K«∞#∞.
â’¡ II [fiˆ~ K« =„HÍ ^ä•=Of `«^•ä K« =∂~°∞`«ó Ѩ"¡ Õ I ~°=∞}ÏO`Õ xt „áê`« ãÎ̈^•ä nѨtMÏÜ«∞^ä• II
`å II [fi~°HÀã¨=Ú#O^Œ∞ <å_ç =„HõQ=Æ ∞#=Ú QÆey, Ѩ~∞° QÔ `«∞KÎ ∞« O_»∞#∞.
"≥∞^ÿ ∞Œä <å#O`«~=° Ú#∞, ~å„u Ü«∞O^Œ∞#∞, „áê`«óHÍÅ=∞O^Œ∞#∞ <å_ç nѨÑÙ¨ *ÏfiÅ=Öˇ
=∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"å`« [fi~°=Ú#O^Œ∞
â’¡ II ™œ=∂º ã¨∂HΔ͇ ã≤~÷ å =∞O^• <å_ô ã¨ÇϨ ["å`«*ÏI ã¨∂Ö÷ Ï K« Hõi<î å j„Ѷ∂¨ ã¨ÊO^Œ`Õ f„==∂~°∞`Õ II
=„HÍ K« K«Ñ¨ÖÏ j`«ã¨û~å≈ "å`«[fiˆ~ Éèí"Õ`ü II
`åII "å`«=Ú ã¨ÇϨ [ QÆ=∞#=Ú QÆey Ü«Ú#flѨC_»∞ <å_ç ™œ=∞º=ÚQÆ#∞,
ã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ#∞, ã≤÷~°=ÚQÆ#∞, =∞O^ŒQÆ=∞#=Ú QÆeyÜ«Ú #∞O_»∞#∞, "å`«=Ú
f„==ÚQÆ #∞O_ç#ѨÙ_»∞ <å_ç ѨÙ+≤ì *ˇOk Hõi#î "≥∞ÿ "ÕQÆ QÆ=∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
=∞iÜ«Ú "å`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ <å_ç =„Hõ"≥∞ÿ K«Ñ¨Å"≥∞ÿ j`«Å ã¨Ê~°≈=Ú QÆey
Ü«ÚO_»∞#∞.
Ñ≤`«Î[fi~°=Ú#O^Œ∞
â’¡II „^Œ∞`å K« ã¨~°àÏ n~å… j„Ѷ¨∂ Ñ≤`«Î[fiˆ~ Éèí"Õ`ü I j„Ѷ¨∞=∂ǨÏ##O <å_®ºó HÍiî<åº K«ÛÅ`Õ `«^ä• II
`åII Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú#O^Œ∞ <å_ç j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ K«eOK«∞#kÜ≥∞ÿ , ã¨~à° "◊ ∞≥ ÿ n~°"… ∞≥ ÿ
HÍiî#º=Ú`À_» "ÕQ=Æ ÚQÆ #_»∞K«∞#∞.
HõѶ¨ [fi~°=Ú#O^Œ∞
â’¡II <å_ô `«O`«∞ã¨=∂ =∞O^• j`«ÖÏ âı¡+¨‡^À+¨*Ï I =∞ÖÏrˆ~‚ <åu`«~åO ã¨ÊO^Œ#O K« „ѨH©iÎ`«O II
`åII HõѨ¶ „ѨHÀѨ=Ú#O^Œ∞ `«O`«∞=Ù=Öˇ ã¨∂HõΔ ‡Oɡ· =∞O^Œ"QÕ =Æ Ú Hõey,
j`«ÅOɡ· Ü«ÚO_»∞#∞. =∞ÖÏr~°=‚ Ú#O^Œ∞ <å_ç q∞H˜¯eÜ«Ú K«eOѨHõ Ü«ÚO_»∞#∞.
^ŒfiO^Œfi[<å_ç
â’¡II K«OK«ÖÏ `«~°àÏ ã¨∂÷ÖÏ Hõiî<å "å`«Ñ≤`«Î*Ï ID+¨ K«Û ^Œ$â◊º`Õ `«∂ëê‚ =∞O^• ™êºâı¡Ûù+¨‡ "å`«*Ï II
x~°O`«~°O Y~°O ~°∂HõΔO =∞O^Œâı¡ëê‡u"å`«ÅO –~°∂HõΔ"å`Õ Éèí"Õ `«Î㨺 <å_ô ™êºuÊ`«Îã¨xflÉèÏII
ã¨∂HΔ͇ j`å ã≤÷~å <å_ô Ñ≤`«Îâı¡+¨‡=Ú^Œƒù"å II
`åII "å`« Ñ≤`<Ϋ å_ç K«OK«Å=ÚQÆ#∞, Hõ^ÅŒ ∞K«∞#∞, ã¨∂Å÷ =ÚQÆ#∞, Hõi#î =ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. "å`«HÑõ <¨¶ å_ç H˜Oz^Œ∞+¨O‚ ɡ,· =∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. HõÑ=¨¶ Ú
H˘OK≥=ÚQÆ#∞, "å`«=∞kèH=õ Ú#∞QÆÅ <å_ç J`«ºO`«Hiõ #î =ÚQÆ#∞, ~°∂HõQΔ #Æ ∞O_»∞#∞.
"åÜ«Ú=Ù J`«ºO`« „ѨHÀѨ=Ú QÆeyÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å <å_ç Ñ≤`=Ϋ Ú`À ã¨=∂#Oɡ·
J#ñQÍ J`«ºO`« =„HõQ=Æ ∞#=Ú QÆey q∞H˜¯e ã¨∂Å÷ O|QÆ∞#∞. Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ <å_ç
ã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ#∞, j`«Å=ÚQÆ#∞, =∞O^Œ"QÕ =Æ Ú QÆÅkQÆ #∞O_»∞#∞.
~°Hõ΄ѨHÀѨ[<å_ç
â’¡II =∞^èÕº Hõ ˆ~ =¿ÇÏ <åfl_ôÜ«∞kã¨O`åÑ≤`å„^èŒ∞=O I`«^• #∂#O =∞#∞+¨ºã¨º ~°∞kè~åѨÓi`å =∞ÖÏó II
`åII =∞^躌 =∞ „"ÕeÜ«∞O^Œ∞ <å_ç J`«∞º+ì̈Oɡ· #_»∞K«∞K«∞#fl Ü≥∞_»Å JѨC_»∞
"å`åk^À+¨„`«Ü∞« =Ú ~°HÎõ „ѨHÀѨ=ÚKÕ ^Œ∂+≤OѨñ|_≥#x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
PQÆO`«∞Hõ~°∂ѨÉèË^Œ=Ú
â’¡II Éèí∂`«[fiˆ~¿ãHõW"åu "ÕQÍ ^•úãO¨ u<å_ÀºÇ≤Ï Ü«∞^ä•aúQÍ=∂óI
`åII Éèí∂`«[fi~°=Ú#O^Œ∞ <å_ç Ju"ÕQÆ=Ú=Å#, ''ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ QÆ∂iÛ
áÈ=ÙK«∞#fl #^Œ∞Å Ü≥ÚHõ¯ „Ѩ"åǨÏ=Ú "ÕQÆ=Ú=Å# K«eOK«∞#@∞¡—— K«eOK«∞
K«∞O_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â’¡II UHÍÇ≤ψH # HõfiK«# „Ѩ^Œ∂ˆ~ HõΔ}ÏO`«QÍ=∂ q+¨=∞[fiˆ~} I
kfifÜ«∞ˆH"å^äŒ`«$fÜ«∞`«∞ˆ~º QÆK«ÛùOu `«áê΄Éèíq∞Ѩ„`«¯"Õ∞} II
`åII UHÍÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú#O^Œ∞ <å_ç, ã¨~à° =◊ ÚQÍ #_»∞=Hõ Hõ}
Δ HË }
Δõ Ë áê~°≈º=Ú
#O^Œ∞ #_»∞K«∞K«∞O_»∞#∞. P „ѨHÍ~°"∞Õ , kfifÜ«∞, `«$fÜ«∞Hõ [fi~°=Ú#O^Œ∞#∞,
Kå`«∞~°÷<å=∞Hõ q+¨=∞[fi~°=Ú#O^Œ∞#∞, <å_ç L+¨‚Oɡ· ~ÚK«Û\˜HõK«Û\˜H˜
|~°∞ÔQ`«∞ÎK«∞O_»∞#∞.
J#º„`åÑ≤
â’¡II L+¨‚"ÕQÆ^èŒ~å <å_ô[fi~°HÀ¿Ñ „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ I L^ÕfiQÆ„HÀ^èŒHÍ"Õ∞+¨μ ÉèíÜ«∞zO`å„â◊"Õ∞+¨μ K« II
Éèí"Õ`ü H©Δ}QÆu ~åfl_ô *Ï˝`«"åº "≥·^Œºã¨`«Î"≥∞ÿóII
`åII [fi~°HÀѨ=Ú#O^Œ∞ <å_ç L+¨O‚ ɡ· "ÕQ=Æ ÚQÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. L^ÕfiQÆ=Ú,
„HÀ^è=Œ Ú, HÍ=∞ÉÏ^è,Œ ÉèÜ
í ∞« =Ú, zO`«, „â◊=∞=Ú, J#∞"åx Ü«∞O^Œ∞ <å_ç H©}Δ QÆuQÍ
J#ñQÍ =∞O^Œ=ÚQÍ #_»∞K«∞#∞.
â’¡II "åºÜ«∂"Õ∞ „Éèí=∞}Ë K≥·= zO`åÜ«∂O „â◊=∞â’Hõ`«ó I <å<å„ѨÉèÏ=QÆ=∞<å ã≤~å QÆK«Ûùu q[fiˆ~ II
`åII "åºÜ«∂=∞=Ú, (J#ñQÍ ^ŒO_»Hãõ ~¨ `° ∞« ) ã¨OKå~°=Ú, zO`«, „â◊=∞=Ú
â’Hõ=Ú, gx=Å#, [fi~°=Ú ÖËx =∞#∞+¨μºxH˜x <å_ç J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ #_»∞K«∞
K«∞O_»∞#∞.
Jr~°=‚ Ú#O^Œ∞ <å_ô ÅHõ}Δ =Ú
â’¡II Jrˆ~‚ `«∞ Éèí"Õ <åfl_ô Hõiî<å Ѩi`À [_®I „Ѩã¨<åfl K« „^Œ∞`å â◊√^•ú `«fii`å K« „Ѩ=~°Î`Õ II
`åII P=∂r~°‚=Ú#O^Œ∞#∞, ѨHÍfir~°‚=Ú#O^Œ∞#∞, <å_ç, Hõiî#=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞, Ô~O_»∞ „ѨHõ¯Å Ü«∞O^Œ∞#∞ [_»`«fi=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. =∞iÜ«Ú
XHõÑC¨ _»∞ x~°‡Å=ÚQÆ#∞, x^À+¨=ÚQÆ#∞, j„Ѷ∞¨ QÆ=∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
â’¡II ѨHÍfirˆ~‚ ѨÙ+≤ìÇ‘Ï<å =∞O^ŒO=∞O^ŒO =¿ÇÏ [˚_® IJã¨$‰õÄÊ~å‚ Éèí"Õ `À¯ëê‚ QÆ∞sfi ™ê=∂ QÆsÜ«∞ã‘ II
`å'' JO^Œ∞, ѨHÍfir~°=‚ ∞O^Œ∞, <å_ç ѨÙ+≤ñì *ˇO^ŒHõ =∞O^Œ=ÚQÆ #_»∞K«∞#∞.
|~°∞=Ù [_»`«fi=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞, ~°HõÎѨÓ~°‚"≥∞ÿ# <å_ç H˘OK≥=Ú L+¨ìOɡ·
|~°∞=QÆ∞#∞. P=∞"å`«=Ú#O^Œ∞ <å_ç ѨÙ+≤ñì *ˇO^Œ∞#∞.
â’¡II ÅѶ‘∞fi Éèí=u náêÎ̂Qfl ãÎ̈^ä• "ÕQÆ=f =∞`å I=∞O^•ˆQfló H©Δ}^è•`À â◊Û <å_ô =∞O^Œ`«~å Éèí"Õ`ü I
=∞ˆQfl-Q“fló H©}Δ `åO Ü«∂u <å_ô ǨÏO™êHõ$u ãÎ̈^•ä I
`åII náêÎyflQÆÅ =∞#∞+¨μºxH˜, <å_ç K«∞ÅHõ<·≥ "ÕQ=Æ Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞,
=∞O^•yfl QÆÅ"åxH˜x, ^è•`«∞H©}Δ =Ú QÆÅ"åxH˜x, <å_ç q∞H˜¯e =∞O^Œ=ÚQÆ #∞O
_»∞#∞. W@∞¡ [~î~° åyfl q∞H˜¯e =∞O^Œ=ÚQÆ #∞O_ç# Ü≥∞_»Å, <å_ç ǨÏOã¨=Öˇ
q∞H˜¯e "≥∞Å¡QÆ #_»∞K«∞#∞.
â’¡II P=∂„â◊¿+ ѨÙ+≤ìq=~°ú<Õ# Éèíã¨Ou <å_Àº Éèí∞[QÍ„QÆ=∂<åó I
PǨ~°=∂O^•º^Œ∞Ѩ"åã¨`À "å`«^=·≥ä <å_Àº„QÆÉ∞íè *Ïaè=$`åÎó II
`åII JѨHfiõ =Ú#O^Œ∞#∞, ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ Ñ¨i„â◊=∞ÖË#ѨC_»∞#∞, ^ÕÇϨ =Ú q∞H˜¯e
ѨÙ+≤ìñ*ˇOk##∞, =∂O^ŒºHõ~°"≥∞ÿ# PǨ~°=Ú#∞ Éèí∞lOK«∞@=Å##∞, LѨ"åã¨
=Ú#flѨÙ_»∞#∞ <å_»∞Å∞ ã¨~Ê° =Ú Ü≥ÚHõ¯ J„QÆ ÉèÏQÆQ=Æ ∞#=Ú=O\˜ QÆ=∞#=Ú QÆey
Ü«ÚO_»∞#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„QÆǨÏ}©~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞
â’¡II áê^Õ K« ǨÏOã¨QÆ=∞<å Hõ̂~ =∞O_»∂Hõã¨OѨ¡"å I `«™êºˆQfl ~°‡O^Œ`å ^Õ¿ÇÏ `«fi^äŒ"å „QÆǨÏ}©QÆ^Õ II
`åII áê^Œ<å_ç ǨÏO㨠#_»H=õ O\˜ #_»Hõ QÆeyÜ«Ú, ǨÏãÎ̈<å_ç HõÑʨ =O\˜
#_»Hõ QÆeyÜ«Ú#∞O_ç# Ü≥∞_»Å Jyfl =∂O^Œº=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞ ÖËHõ „QÆÇϨ }©~ÀQÆ"∞≥ #ÿ #∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡II ÉèË^Õ# âßO`å „QÆǨÏ}©QÆ^Õ# xsfi~°º~°∂áê `«fiu™ê~°ÉèË^ÕI
qÅOaHÍÜ«∂O Ѩ=¡ QÍHõ^•z^•=∂u™ê ~ˆ Ѩ$^ä∞Œ `å[_®K«II
`åII ã¨O„QÆÇϨ }˜ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ÉË^∞Œ Å∞ QÆey#ѨC_»∞ <å_ç âßO`« "ÕQ=Æ ÚQÆ
QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. Ju™ê~°~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ <å_ç q∞H˜¯e |ÅÇ‘Ï#=∞QÆ∞#∞. qÅOaHÍ
~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ <å_ç HõÑʨ =O\˜ #_»HQõ ÅÆ ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. P=∂u™ê~°=Ú#O^Œ∞
<å_ç ã¨∂Å÷ =ÚQÆ, [_»=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
q+¨ØzHÍ*Ï˝#=Ú
â’¡II x~À^èÕ =¸„`«â◊Hõ$`À ifi„_»æ¿ÇÏ ufi`«~å„t`åó I q+¨ØzHÍaèÉèí∂`Õ K« Éèí=Ou ÉèËHõ=„`«¯=∂ó II
`åII =∞Å=¸„`«"QÕ =Æ Ú#∞ J_»y¤ OK«∞@ =Å# QÍx, =∞Å|^Œ=ú Ú=Å# QÍx
q+¨ØzHÍ~ÀQÆ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ <å_»∞Å∞, HõѨÊ#_»Hõ =O\˜ #_»Hõ
QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
P"åǨÏ=¸„`« Hõ$„K«Ûù=ÚÅO^Œ∞.
â’¡II P<å¿ÇÏ =¸„`«Hõ$„KÕÛù K« Éèí"Õ <åfl_ô QÆi+ª̈`å I
`åII P<åǨÏ=Ú (Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú) =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, D ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
<å_ç q∞H˜¯e QÆ∞~°∞`«fi=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
â◊¥Å~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞
â’¡II "å`Õ# â◊¥ÖË# =∞~°∞`«¡Ê"Õ# ã¨^≥·= =„HÍÇ≤Ï ã≤~å =ǨÏOfI
*ÏfiÖÏ=∞~¸ Ñ≤`«ÎqKÕ+≤ì`Õ# ™ê^蕺#â◊¥ÖË#K« ѨÙ+≤ì~°∂áêII
`åII "å`« â◊¥ÅÜ«∞O^Œ∞#∞, "åÜ«Ú=Ù=Å# Hõ^ŒÅ∞@Ü«∞O^Œ∞#∞. <å_ç
ZÅ¡ÑC¨ _»∞ q∞H˜¯e =„HõQ=Æ ∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. Ñ≤`âΫ ¥◊ ÅÜ«∞O^Œ∞ <å_ç q∞H˜¯e
L+¨=‚ Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. P=∞â◊¥ÅÜ«∞O^Œ∞ <å_ç ѨÙ+≤ì QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
„Ѩ"Õ∞ǨÏ*Ï˝#=Ú
â’¡II „Ѩ"Õ∞¿ÇÏ „QÆOkä~°∂áê ™ê ã¨∞`«áêÎ `åfi=∞^Œ∂+¨}Ë I
`åII „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, <å_ç „QÆOkä=Öˇ #∞O_»∞#∞. P=∞ "å`«=Ú#O^Œ∞
<å_ç ã¨~fi° ^• L+¨=‚ ÚQÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
q+¨ q+ì̈OÉèí QÆ∞Ň*Ï˝#=Ú
â’¡II LuÊ`«∞û~°∂áêq+¨i+ì̈HÍÜ«∂O q+ì̈OÉèí QÆ∞Öˇ#K«=„Hõ~°∂áêI
J`«º~°÷"å`Õ# J^èŒã¨∞ûÊù~°Of L`åÎ#ÉèËk #ºã¨=∂ãÎ̈HÍÖË II
`åII q+¨ ÉèíHõΔ}=Ú=Å#ñQÍx, ã¨~åÊk^ŒOâ◊=Ú=Å#ñ QÍx Hõey#
Ji+¨=ì Ú#O^Œ∞ <å_çx K«∂z# Ü≥∞_»Å – J\˜ì ~ÀQÆ=Ú #g#=ÚQÆ [xOz#@∞ì
<å_ç `≥eqQÆñ „ÉHÍtOK«∞#∞. q+ì̈OÉè"í å`«=Ú# QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞#∞, ÃÑ· „ѨHÍ~°
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=ÚQÆ#∞, qâı+O≤ z =„HõQ=Æ ∞#=Ú QÆeyÜ«Ú #∞O_»∞#∞. D ~Ô O_»∞ ~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ – J`«ºO`« "åܫڄѨHÀѨ=ÚQÆey Ü«ÚO_»∞@ =Å# <å_ç q∞H˜¯eÖ’ñ
`«∞# ã¨∞ÊùiOK«∞K«∞O_»∞#∞. nx Jã¨OѨÓ~å‚=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ J#ñQÍ D ~ÀQÆ=ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞QÆ <å_ç q∞H˜¯e T~°fi÷ QÆ=∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ qâı+¨=Ú
â’¡II QÆ∞Öˇ# HõOáê ^äŒ Ñ¨~å„Hõ"∞Õ } áê~å=`«¿ãº= QÆuO Hõ~Àu
`åII QÆ∞Ň ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ <å_ç qâı+=¨ ÚQÆ, HõOѨ=Ú<˘O^Œ∞K«∞† |e+ª̈"∞≥ ,ÿ
áêѨÙ~°Ñ@
≤ ì #_»Hõ =O\˜ #_»Hõ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
ÉèíQÆO^Œ~°*Ï˝#=Ú
â’¡II „=}Ï~°÷O Hõiî<Õ ^Õ¿ÇÏ „Ѩܫ∂u ÃÑ·uÎHõO „Hõ=∞O I ÉèíQÆO^Œ ~å#∞~°∂¿Ñ} <å_ô „=} x"Õ^Œ<Õ II
„ѨÜ∂« u "åuHõO ~°∂ѨO <å_ô áêѨH~õ ∂° Ñ≤}© II
`åII „=}~ÀQÆ=Ú Ñ¨Hfiõ =ÚHÍ#ѨÙ_»∞, <å_ô QÆu, ÃÑ`· º« <å_ç =O\˜ QÆ=∞#=Ú
QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, <å_ô „=}=Ú, D ~ÀQÆ=ÚÅO^Œ∞ <å_ç "å`«
<å_ç =O\˜ QÆ=∞#=Ú QÆey, q∞H˜¯e L+¨=‚ ÚQÆÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
"åO`åk*Ï˝#=Ú
â’¡II "åO`«ã¨ºâ◊ÖϺaèǨÏ`«ã¨º [O`À ˆ~fiQÍ=~À^蕉õΩe`«ã¨ºÉèí∂Ü«∞óI
QÆuO q^èŒ`ÕÎ ^èŒ=∞h QÆ*ËO„^Œ=∞~åà◊=∂<Õ= Hõá¶ÈŃ }Ë# II
„ã‘~Î ÀQÍkHõ=∞Ñ≤ ~°HÍÎk*Ï˝# „Hõ"∞Õ } *Ï˝`=« ºO II
`åII "åOu KÕãH≤ ˘x# "åxH˜x, ÉÏ}=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ â◊ź=ÚÅKÕ ÉÏ^è<Œ ˘Ok#
"åxH˜x, =∞Å=¸„`« x~À^è=Œ ÚKÕ Ñ‘_<» ˘Ok# "åxH˜x, <å_ç – HõáêkèHºõ "≥∞,ÿ
U#∞ñQÆ∞, ǨÏO㨠gx QÆ#=Ú =O\˜ QÆ=∞#=ÚQÆÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. D „ѨHÍ~°=ÚQÍ<Õ
„ã‘ÅÎ Ü≥ÚHõ¯ „Ѩ^~Œ åk~ÀQÆ=ÚÅ#∞, ~°H=Îõ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx |sHΔ̃OK«∞@KÕ "≥^· ∞Œ ºñ
_»∞ `«# |∞kú‰Ωõ â◊Å`«KÕ <≥é∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
<å_ô ã¨ÊO^Œ# ã¨OYº
â’¡II +¨ëêìº ã¨ÊO^• ã¨∞Î =∂„`åaè=¬@ÊOKåâ◊ ^Œƒù=Ou Ç≤ÏI
tâ’ã¨û^Œºó „Ѩã¨∂`«ã¨º ѨOKåâ◊ `«Î^Œ#O`«~°OII
K«`åfiiOâ◊ `«Î`« ã¨ûÊO^Œ +¨¬„\Î̃Oâ◊ ^Òº=<Õ `«`«ó I
„áœ_è»Ãã·ºHÀ#„uOâ◊ `«∞ûº ~åfi~°÷ˆH-ëœì K« qOâ◊uó II
`åII 60 n~å…H~Δõ =° ÚÅ∞K«ÛiOz# <≥O`«HÍÅ=∞QÆ∞<À JO`«HÍÅ=Ú 1 ѨÅ
=∞#ñ|_»∞#∞. J\˜ì ѨÅ=ÚÅ∞ 56 K˘Ñ¨C#, JѨC_»∞ ѨÙ\˜#ì tâ◊√=Ù Ü≥ÚHõ¯ <å_ç
Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_»∞#∞. ^•xH˜ `«~∞° "åu ^ŒâÜ
◊ ∞« O^Œ∞ 50, 40 =∂~°∞Å∞#∞, Ü«∞ø=#^Œâ◊
Ü«∞O^Œ∞ 36 =∂~°∞Å∞#∞, „áœ_è=» ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞ 29 =∂~°∞Å∞#∞, "å~°Hú ºõ ^ŒâÜ
◊ ∞« O^Œ∞
28 =∂~°∞Å∞#∞ <å_ç K«eOK«∞K«∞O_»∞#∞.
â’¡II Ѩ٠™È-uã¨q÷ ~°ãº¨ ã¨∞º ~ˆ Hõ„uOâ◊ ^Œ`ó« Ѩ~O° IÜ≥∂+≤`åO ѨÙ~°∞ëê}ÏO K« ã¨ÊO^• ã¨∞ÖΠϺó „ѨHi© `
Î åó
„áœ_è®<åO ~°=∞}©<åO `«∞ ^ŒfiºkèHÍ ã¨û=∞‡`å |∞^èó·≥ II
`åII q∞H˜¯e =$^Œ∞úñ_≥·# "åxH˜, 31 =∂~°∞Å∞ K«eOK«∞#∞. „ã‘ÎʼnõΩ#∞
ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ#∞ <å_ô K«Å= ã¨OYº ã¨=∂#=ÚQÆ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞† J~Ú##∞ „áœ_è®=ã¨÷
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆŠѨÙ~°∞+¨μxH˜ 29 =∂~°∞Å∞#∞, „áœ_è®=ã¨Q÷ ÅÆ „ã‘HÎ ˜ 31 =∂~°∞Å∞#∞ <å_ç K«eOK«∞

K«∞O_»∞#∞.
=∞`åO`«~°=Ú#O^Œ∞
â’¡II ã¨fi™ê÷<åO ^ÕÇ≤Ï<åO ^Õ¿ÇÏ =Ü≥∂=™ê÷qâı+¨`«ó I„Ѩ=ǨÏOu Ü«∞^ä• <å_»º ãÎ̈`«ûOMϺ# q∞ÃÇ˙K«º`Õ
`åII ã¨fiã¨∞Å÷ ‰õΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Ü≥ÚHõ¯ ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞, =Ü≥∂=ã¨#÷ ∞ Ѩ\ ì̃ <å_»∞Å∞
K«eOK«∞ q^è=Œ Ú K≥Ñʨ ñ|_»∞K«∞#flk.
â’¡II ™ê~°ú^ŒfiÜ«∞=Åó HÍÖ’ Ü«∂=^ŒæK«Ûùu [#‡`«ó I `åѨ „`«ÊHõOѨ`Õ <å_ç K«`åfiiOâ◊K«Ûù`åkèHõO II
`«^∂Œ ~°fiú O ǨÜ«∞#O Ü«∂= `åû~°^ú fiŒ Ü«∞ ѨÖ#Ë ™ê I=ÚǨïó „ѨHOõ Ѩ =∂^è`
Œ ÎÕ „uOâ◊^•fi~°O â◊`À`«~Î O°
LѨiëêì ^•kfifÜ«∂ `åÎ=`å¯ÖË â◊si}ó I `«`ó« „Ñ¨HOõ Ѩ`Õ <å_ô ^ŒâßkèHâõ ` ◊ O« =ÚǨïóI
`«`« „ã≤Î=`«û~°O "åºÑ¨º ^ÕÇ≤Ï<åO ^èŒ=∞h ѨÙ#ó I=ÚǨïó „ѨHõOѨ`Õ `«^Œfi `åû~°÷^ŒfiÜ«∞ѨÖËâ◊`«O II
`«`« ™êÎfiã¨ÑÎ̈=∂ ^Œfi~å¬ #fl=u ™êûº„`«Ê"ÕѨ#O I^èŒ=∞<åº ãÎ̈x‡`Õ HÍÖË „Ѩ`«ºHΔÍ ^Œ#∞Éèí∂Ü«∞`Õ II
`«`« â◊Û`«∞~°âú O◊ `å= `«ÊOKåjuó „Ѩ"ÑÕ #¨ O „uOâ◊^fiŒ ~°¬ =∞aè"åºÑ¨º `«`À-juó „ѨH©iÎ`«O II
â◊`å~°÷=`«û~°O "åºÑ¨º HõOѨ#O ѨOK«ã¨ÑÎ̈uó I`«`À-j`Ò „ѨHõkä`«O +¨+≤ì"å~°O „Ѩ"Õã¨#O II
=Ü≥∂=™ê÷ „Hõ"∞Õ }ÿ̌=O H©ÜΔ ∞« O`Õ QÆ`Ü« ∂≥ =ÚǨïó I ™ê~°^÷ fiŒ Ü«∞=ÖË HÍÖË <å_ô<å =Ú`«~Î À`«~Î O° II
`åII ÉÏÅ∞ñ_»∞ ѨÙ\˜#ì ѨC_»∞ XHõ QÆO@ HÍÅ=Ú =~°‰Ωõ J`«x <å_ç 140
=∂~°∞Å∞ Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_»∞#∞. Ñ≤=∞‡@ XHõ ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰Ωõ XHõQOÆ @ ֒ѨÅ130
=∂~°∞Å∞ K«eOK«∞K«∞O_»∞#∞. Jk "≥Ú^ŒÅ∞ 2= ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰Ωõ 110 =∂~°∞Å∞
K«eOK«∞K«∞O_»∞#∞. Jk "≥Ú^ŒÅ∞ 3= ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰Ωõ 100 =∂~°∞Å∞ K«eOK«∞
K«∞O_»∞#∞. `«~°∞"å`«, Jk "≥Ú^ŒÅ∞ 7= ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰õΩ 91 =∂~°∞Å∞
K«eOK«∞ K«∞O_»∞#∞. Jk "≥Ú^ŒÅ∞ 14= ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰Ωõ <å_ç 85 =∂~°∞Å∞
K«eOK«∞ K«∞O_»∞#∞. Jk "≥Ú^ŒÅ∞H˘x 50 ã¨O=`«û~°=ÚÅ =~°‰Ωõ 75 =∂~°∞Å∞
K«eOK«∞ K«∞O_»∞#∞. Jk "≥Ú^ŒÅ∞H˘x 80 ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰Ωõ 60 =∂~°∞Å∞
K«eOK«∞ K«∞O_»∞#∞. W@∞¡ =Ü≥∂=ã¨÷ H©Δ}˜Oz# H˘Åñk <å_ô QÆ=∞#O|∞#∞
`«QÆ∞æK«∞O_»∞#∞.
â’¡II U=O |Ǩïq^è• „^ÀQÍ `«Î`«Îe¡OQÍ#∞É’kèh I <å_ô<åO K« QÆu ãÎ̈^Œfi ^Œƒù"Õ `å¯ÖÏ `«Ê$^äŒHõÊ$^äŒH± II
`åII Wqfi^èOŒ |∞#, <å_»∞ÅHõOѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞K«∞O_»ñQÍ, J<ÕHõ q^è~Œ ÀQÆ=ÚÅ∞
QÆey#ѨC_»∞, PÜ«∂~Ú ~ÀQÆ ÅHõ}Δ =ÚÅñ `≥eÜ«∞*ËÜÚ« <å_ç Ü≥ÚHõ¯ QÆ=∞#O|∞#∞
"≥"fiÕ é∞ HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õ~ˆ fi~°∞QÆ #∞O_»∞#∞.
â’¡II ǨÏ$^ŒÜ«∞㨺 |$ǨÏ^•ƒùQÆ ã¨ûOHÀK«O „áê=º`Õ Ü«∞k I„Ѩ™ê~°ÜÕ∞ `«Î^• <å_ô "åÜ«Ú<å ~°HõÎ"åÇ≤Ïh I
`åII XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞O|∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#O^Œe J=HÍâ◊ „Ѩ^Õâ◊=Ú
ã¨OHÀK«=Ú#∞ *ˇOk# Ü≥∞_»Å, JѨC_»∞ ~°H=Îõ Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç <å_»∞Å#∞ "åÜ«Ú
"ÕQ=Æ ÚKÕ Hõ^ÅŒ ∞#@∞Åñ*ËÜÚ« #∞.
â’¡II <å_ôQÆu ~°uH©Δ}Ï Éèí"Õ #‡ÅqÉèË^Œ`«ó I r~°‚[fi~å ^ŒÅÊ~°HÍÎ ^Œ∞Ì~°ƒÅ`åfi K«Û `å^Œ$j II
`åII =∞Å=Ú "≥_Å» ∞@ =Å# <å_ô QÆu q∞H˜¯e H©} Δ O˜ K«∞#∞. J>Ë¡ r~°‚
[fi~°=∞O^Œ∞, ~°H=Îõ Ú JÅÊ"≥∞#ÿ ѨÙ_»∞, ^Œ∞~°ƒÅ`«fi=Ú =Å##∞ <å_ç q∞H˜¯e H©}Δ O˜ K«∞#∞.
â’¡II `«~°ÊÜ«∞O `«ºã¨$[O ^Õ¿ÇÏ "åºÑ¶¨∂`≥· ~°æuÉèË^Œ`«ó I `Õ[óѨÙO*Ï K«OK«ÖÏ K« ^Œ∞~°ƒÖÏ H©Δ}nè~°ÔH·ó II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`åII ã¨OѨÓ~°‚ ~°H"Îõ åÇ≤Ï#∞ÅQÆ∞ <å_»∞Å∞, JaèÑ∂¨¶ `«=Ú=Å##∞ `«=∞ Ü≥ÚHõ¯
QÆuÉè^Ë =Œ Ú=Å##∞, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ JO`«@ ~°H=Îõ Ú#∞ "åºÑ≤OѨñ*ËÜÚ« #∞. JѨC_»∞
<å_ç–K«OK«Å–`Õ[ó ѨÙO[–^Œ∞~°ƒÅ –H©} Δ – nè~Q° Íq∞x Jx S^Œ∞ „ѨHÍ~°=ÚÅ∞QÍ
#∞O_»∞#∞.
K«OK«ÖÏ, `Õ[ó ѨÙO*ÏQÆu ÅHõΔ}=Ú
â’¡II ~°HÀο+‚ j„Ѷ¨∞QÍ <å_ô [fiˆ~ K« K«OK«ÖÏ Éèí"Õ`ü I [fi~å~°OÉèË `«^ä• "å`Õ `Õ[óѨÙO*ÏQÆu ã≤û~å II
`åII ~°HÎõ „ѨHÀѨ=Ú=Å# QÆe#æ L+¨=‚ Ú#O^Œ∞ <å_ç j„Ѷ∞¨ =ÚQÍ K«eOK«∞
K«∞O_»∞#∞. P „ѨHÍ~°"Õ∞, [fi~°=Ú#O^Œ∞#∞, K«OK«ÅQÆ=∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO
_»∞#∞.=∞iÜ«Ú [fi~å~°OÉèí=∞O^Œ∞#∞, "å`«~ÀQÆ=∞O^Œ∞#∞, <å_ç `Õ[óѨÙO[QÆu
QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
^Œ∞~°ƒÅH©Δ} ÅHõΔ}=Ú
â’¡II ^Œ∞~°ƒÖË [fi~°~ÀˆQ K« Ju™êˆ~ „Ѩ"åÇ≤ψH I ^Œ∞~°ƒÖÏ H©Δ}^• <å_ô „Ѩ|ÖÏ „áê}Ѷ¨∂uHÍ II
`åII ^Œ∞~°ƒùÅ`«fi=∞O^Œ∞#∞, [fi~°=∞O^Œ∞#∞ Ju™ê~°=∞O^Œ∞#∞, „Ѩ"åÇ≤ÏHõ
Ü«∞O^Œ∞#∞ <å_ç ^Œ∞~°ƒÅù QÆ=∞#=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. =∞iÜ«Ú P <å_ç JѨC_»∞
„Ѩ|Å"≥∞Ü
ÿ Ú« O_ç# „áê}=Ú #tOѨ*Ü Ë Ú« #∞.
â’¡II |ǨïHÍÅQÆ`å ~ÀQÍ ™êû <å_ô nè~Q° Íq∞h I
`åII U =∞#∞+¨μºxH˜ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ |ǨïHÍÅ=Ú HõeyÜ«ÚO_»∞<À J`«x <å_ç
nè~Q° Íq∞x Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨∞YѨÙ~°∞+¨ <å_ô ÅHõΔ}=Ú
â’¡II ǨÏOã¨QÍ K≥·# Ü«∂ <å_ô `«^ä≥·= QÆ[QÍq∞h I ã¨∞YO „Ѩâ◊ãÎ̈O K« Éèí"Õ `«Î™êº~ÀQƺO Éèí"Õ `«û^• II
`åII <å_ç–ǨÏOã¨, U#∞ñQÆ∞ J#∞ "åx #_»Hõ =O\˜ #_»Hõ QÆey Ü«ÚO_ç##∞
=∞Oz ™œYº=Ú QÆÅ∞QÆ∞`«Ü∞Õ QÍHõ ã¨~fi° ^• P~ÀQƺ=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
â’¡II ã¨∞=ºHõÎ`å x~°‡Å`«fiO ã¨fi™ê÷#ã≤÷u ˆ~= K« I J=∞O^Œ`«fi =∞KåOK«ÅºO ã¨~åfi™êO â◊√ÉèíÅHõΔ}O II
`åII ã¨Ê+¨=ì ÚQÆñ QÆ#ñ|_»∞@, x~°‡Å=ÚQÆ #∞O_»∞@, ã¨fi™ê÷#=∞O^Õ Ü«ÚO_»∞@
=∞O^Œ`«fi=Ú KåOK«Åº=Ú#∞ ÖˉõΩO_»∞@, J#∞hÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ<å_»∞Å∞
x~°∞Ì+¨ì=ÚÅ∞.
â’¡II ^À+¨™ê=∂º K«Û ™ê^Œ$âߺ ^Œ#∞HÍÎã¨∞ ~°∞*Ïã¨fiÑ≤ I*Ï˝`«"åº ^èŒ=∞h ^èŒ~å‡ Ü«ÚHÎ̃aè âßÛ#∞=∂#`«ó II
`åII WO^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_»x ~ÀQÆ=ÚÅ q+¨Ü∞« "≥∞,ÿ PÜ«∂~Ú ~ÀQÆ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯
ã¨=∂#`«fi=Ú#∞ Ѩ\ Üì˜ Ú« , "å`åk^À+¨ ã¨=∂#`«fi=Ú#∞ Ѩ\ Ü ì˜ Ú« , Ü«ÚH˜KÎ `Õ #« ∞
TǨÏ=Å##∞, |∞kú=∞O`«∞ñ_»Q∞Æ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ <å_ç <≥é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
<å_ô ^Œ~°≈<å#O`«~°=Ú Ç¨ÏãÎ̈ „ѨHΔÍà◊#=Ú
â’¡ II <å_ôO ^Œ$ëêìfi `«∞ Ü≥∂ "≥·^Àº ǨÏãÎ̈ „ѨHΔÍà◊#O K«ˆ~`ü
~ÀQÆǨx ~°ƒù"Õ pÛù„Ѷ¨∞O QÆOQÍ™êfl#Ѷ¨ÅO ÅÉèË`ü II
`åII "≥^· ∞Œ ºñ_»∞, ~Ày Ü≥ÚHõ¯ <å_çx K«∂z `«# ǨÏãÎ̈=Ú#∞ Hõ_yç H˘x#
Ü≥∞_»Å j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ~ÀQÆ=Ú áÈ=Ù#∞. "≥^· ∞Œ ºxH˜ QÆOQÍ ™êfl#ѶŨ =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â’¡II Ü≥∂ ~Ày}ó Hõ~°O ã¨Ê$ëêìfi ã¨fiHõ~°O HΔÍÅÜÕ∞ ^Œºk I ~ÀQÍ ãÎ̈㨺 q#â◊ºOu =OHõó „ѨHΔÍà◊<å^Œº^ä• II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`åII "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~ÀyÜ≥ÚHõ¯ <å_çx K«∂z `«# ǨÏã¨=Î Ú#∞ QÆ_yç H˘x# Ü≥∞_»Å,
Hõ_∞» QÆ∞@KÕ |∞~°^=Œ Öˇ ~ÀQÆ=Ú ^Œ∂~°=ÚQÆ `˘ÅñyáÈ=Ù#∞.
ã¨Ê~°≈ ÅHõ}Δ =Ú
"å`« ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ^ÕǨÏ=Ú H˘OK≥=Ú L+¨ì=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Ñ≤`«Î
~ÀQÆ = Ú#O^Œ ∞ q∞H˜ ¯ e L+¨ ‚ = ÚQÆ < ≥ · # #∞, q∞H˜ ¯ e K« Å ¡ Q Æ < ≥ · # #∞O_» ∞ #∞.
âı¡+¨‡~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ H˘OK≥=Ú K«Å¡QÆ #∞O_»∞#∞. ^ŒfiO^Œfi ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ J<ÕHõ
q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
~°∂ѨÅHõΔ}=Ú
"å`«~ÀQÆ=Ú# ^ÕǨÏ=Ú #Å¡QÆ #∞O_»∞#∞. Ñ≤`«Î~ÀQÆ=Ú# ѨK«ÛQÆ<≥·##∞,
Zé]Q<Æ #·≥ #∞O_»∞#∞, âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ JkèH=õ ÚQÆ `≥Å∞Ѩ٠QÆÅã≤# ѨKÛ« =<≥flQÆ
#∞O_»∞#∞. ^ŒfiO^Œfi ~ÀQÆ=Ú# q∞„â◊=~°‚O|∞#∞, ã¨xfláê`«=Ú# "≥·=~°‚º=Ú#∞
("≥Å"≥Å) QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
â◊|Ì ÅHõ}Δ =Ú
"å`« ~ÀQÆ=Ú #O^Œ∞, ã¨=∞"≥∞#ÿ =∂@Å∞#∞, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú# #=Ùfi`ÀñQÆ∂_ç#
ÃщõΩ¯ =∂@Å∞#∞, âı¡+¨‡ ~ÀQÆ=Ú# Ç‘Ï# ã¨fi~°=Ú#∞, ^ŒfiO^Œfi ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞
q∞„â◊ÉÏè +¨Å∞#∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
<Õ„`« ѨsHõΔ
"å`« ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ #Å¡Q<Æ #·≥ #∞ H˘OK≥=Ú L|∞ƒ HõeyÜ≥∞ÿ ##∞
h~°∞ HÍ~°∞K«∞<≥#· #∞ K«OK«Å=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú #O^Œ∞, ѨKÛ« QÆ<#·≥ #∞,
Zé∞ѨÙQÆ<≥·# #∞O_»∞#∞, nѨ^Õfi+¨=Ú, =∞O@Å∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. âı¡+¨‡
~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ ѨÙã≤Hõ\ ˜ìÜ≥ÿ∞##∞ `≥Å¡QÆ<≥·# #∞O_»∞#∞. HÍOuÖËHõ
Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨xfláê`« ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ѨK«ÛQÆ<≥·#, Zé∞ѨÙQÆ<≥·##∞O_»∞#∞.
HÍq∞ÅÜ«∞O^Œ∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ ѨKÛ« QÆ #∞O_»∞#∞.
ѨÙs+¨ ѨsHõΔ
"å`«~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ =∞Å=Ú |^ŒúyOK«∞#∞ (ÖËHõ) #Å¡QÆ #∞O_»∞#∞.
Ñ≤`«Î~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ѨK«ÛQÆ<≥·##∞ Zé∞ѨÙQÆ<≥·# #∞O_»∞#∞. âı¡+¨‡~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞
`≥Å¡QÆ<≥·##∞, |OHõ QÆeyÜ≥ÿ∞##∞, #∞é∞QÆ∞Hõ\ ˜ìÜ≥ÿ∞# #∞O_»∞#∞. ^ŒfiO^Œfi
~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ q∞„â◊=~°=‚ ÚQÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
=¸„`« ѨsHõΔ
"å`«~ÀQÆ=Ú# =¸„`«=Ú `≥ÅQ¡ ,Æ Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú# Zé∞ѨÙQÆ, HÍq∞ÖÏ~ÀQÆ=Ú#
ѨK«ÛQÆ, âı¡+¨‡ ~ÀQÆ=Ú# `≥Å¡QÆ<≥·##∞, #∞é∞QÆ∞ Hõ\ ˜ìÜ≥ÿ∞# #∞O_»∞#∞. ^ŒfiO^Œfi
~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ q∞„â◊ =~°=‚ Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
=∞iÜ«Ú – "å`«~ÀQÆO|∞# =¸„`«=Ú Zé∞Ѩ٠=<≥flQÆeyÜ«Ú, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú#,
`≥Å∞ѨÙ, Zé∞Ѩ٠QÆeã≤# =<≥fl QÆeyÜ«Ú, âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆO|∞# #∞é∞QÆ∞Hõ\ Ü
ì̃ Ú« , ^ŒfiO^Œfi
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~ÀQÆO|∞# q∞„â◊ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«Ú ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ „u^À+¨=ÚÅ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
HõeyÜ«Ú #Å¡QÆ #∞O_»∞#∞. =∞iÜ«Ú "å`åkèHºõ =Ú #O^Œ∞ =¸„`«=Ú ã¨fiK«Û"ù ∞≥ ÿ
~°∂Hõ"Δ ∞≥ ,ÿ `≥Å∞Ѩ٠=<≥fl QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú#O^Œ∞ JkèHÀ+¨=‚ ÚQÆÅ^≥·
Ü≥∞~°∞Ѩ٠QÆeã≤# ѨKÛ« =<≥fl QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. Hõáê¶ kèHºõ =Ú #O^Œ∞ "≥∞é∞QÆ∞QÆey
|~°∞"≥· q∞H˜¯e `≥Å∞Ѩ٠=<≥fl QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. ^ŒfiO^Œ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ^ŒfiO^Œfi
ÅHõ}
Δ =ÚÅ#∞, ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ Jxfl ÅHõ} Δ =ÚÅ∞#∞O_»∞#∞.
`≥Å· aO^Œ∞=Ù#∞ ~Ày =¸„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã#≤ , Jk "å`«~ÀQÆ=Ú QÆ∞O„_»=ÚQÆ,
Ñ≤`«Î~ÀQÆ=Ú# h~°∞ |∞QÆæ =Öˇ#∞. âı¡+¨‡~ÀQÆ=Ú# ã¨#fl aO^Œ∞=ÙÅ∞QÆ#∞,
ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ =ÚxyáÈ=ÙK«∞#∞O_»∞#∞.
`≥Å· aO^Œ∞=Ù#∞ ~Ày =¸„`«=Ú#O^Œ∞ "≥z· # Ü≥∞_»Å Jk Ѩ^‡Œ =Ú, Kè„« `«=Ú,
Kå=∞~°=Ú, â◊OY=Ú, Éè„í ^ŒÑ~‘ =°î Ú, J^Œ=Ì Ú. g}, ‰õΩO_»Å=Ú gxÖ’ ^Õx=Öˇ<#·≥
<Õ~Ê° _ç# Ü≥∞_»Å ~ÀQÆ=Ú ™ê^躌 =∞QÆ∞ ã≤OǨÏ=Ú, Z^Œ∞,Ì Ñ¨Ok, HÀñu, ã¨~Ê° =Ú,
=$tÛHõ=Ú, `åñÉËÅ∞ ѨHΔ̃ HÀ_ç, ^èfiŒ [=Ú gxÖ’ ^Õx=Öˇ <Õ~Ê° _ç##∞ J™ê^躌 =∞QÆ∞
=∞iÜ«Ú – `≥Å· aO^Œ∞=Ù ~Ày =¸„`«=Ú# XHõ\ ,˜ ÖËHõ ~Ô O_»∞ ÖËHõ =¸ñ_»∞ ÖËHõ
<åÅ∞QÆ∞ =∂~°=æ ÚÅ∞QÍ áêi##∞, ^è#Œ ∞ã¨∞û, â◊G=Ú, ^ŒO_»=Ú, Y_»=æ Ú, â◊¥Å=Ú,
~ÀñHõe gx =ÖˇQ#Æ ∞Ѩ_#ç #∞ ~Ày rqOѨñ_»∞. `≥Å· aO^Œ∞=٠ǨÏOã¨Å`Àñ QÆ∂_ç#
`«\ÏHõ=Ú=Öˇ#∞, Ѩ^‡Œ =Ú, Kå=∞~°=Ú, Kè„« `«=Ú, `À~°}=Ú, ã¨OѨÓ~°‚ ^ÕÇϨ =Ú,
ѨO_»∞¡, "Õ∞_» gx=Öˇ#∞. =∞O_»ÖÏHÍ~°=ÚQÆ#∞ Hõ#∞Ѩ_ç# ~ÀyH˜ ~ÀQÆ=Úx
=uOK«∞#∞. `≥Å· aO^Œ∞=Ù [Öˇ_¡ =» Öˇ #<ÕHõ ~°O„^è=Œ ÚÅ∞ QÆey „uHÀ}Ï HÍ~°O|∞QÆ
#∞O_ç# Ü≥∞_»Å ~ÀQÆ=Ú âßH˜h „QÆÇϨ , QÀ„`« ^Õ=`«Å=Å##∞, ѨÙ~°∞ëêHõ$uQÆñ
QÆ#|_ç#, QÆ$ǨÏQÀ„`« ^Õ=`« =Å##∞ QÆey#^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
`≥ · Å aO^Œ ∞ =Ù ~Ày =¸„`« = Ú# =∞O@áêHÍ~° = ÚQÆ #QÆ Ñ ¨ _ ç # #∞,
`«∂~°∞ÊÉèÏQÆ=ÚQÍ q∞H˜¯e "åºÑ≤Oz##∞ ~ÀQÆ=Ú x=$uÎOK«∞, ^ŒH} Δ̃ Ѩ٠k‰õΩ¯#
"åºÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å =∞~°}=Ú QÆÅ∞QÆ∞. Ѩ_=» ∞~° L`«~Î =° Ú D k‰õΩ¯Å Ü«∞O^Œ∞
"åºÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å "åºkèx=uOz##∞ u~°∞QÆ [xOK«∞#∞. Dâß#ºk‰õΩ¯# "åºÑ≤O
z#, XHõ <≥ʼnõΩ Ñ≤^ÑŒ ¨ =∞$u<˘O^Œ∞, x~°$uk‰õΩ¯QÍ "åºÑ≤Oz zOѨÙÅ∞ QÆey#
xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÆ =∞$u<˘O^Œ∞. "åÜ«∞=º=¸Å=ÚQÆ "åºÑ≤Oz# j„Ѷ¨∞O|∞#
=∞~°}˜OK«∞#∞.
[fi~°=Ú#O^Œ∞ =¸„`«=Ú `≥ÅQ¡ #Æ ∞, ѨKÛ« QÆ#∞, Q˘Ñ¨Ê ^è•~°Q#Æ ∞ "≥_Å» ∞#∞.
n~°… ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Zé∞ѨÙQÆ "≥_»Å∞#∞. #Å¡QÍ #∞O_ç# ~Ày =∞$uñ*ˇO^Œ∞.
™œg~°=Ú, =∂nѶ¨Å~°ã¨=Ú, =∞Ozhà◊√§ gx =Öˇ #∞O_ç# ѨHõfi=Ú HÍx
PǨ~°~°ã¨=Ú=Å#ñ QÆeÔQ#x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. Ju™ê~°=Ú# =¸„`«=Ú
J^èÀÉèÏQÆ=Ú# q∞H˜¯e Ü≥∞é∞ѨÙQÆ #∞O_»∞#∞. [Ö’^Œ~°=Ú# <ÕuHõ}=ÚÅ=Öˇ
#∞O_»∞#∞. P=∞"å`«=Ú# – Ѩã,¨ =∞l˚QgÆ x =Öˇ #∞O_»∞#∞. "å`«[fi~°=Ú#O^Œ∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Zé]QÍñQÍx, =∞Å=Ú`Àñ QÆ∂_ç ѨKÛ« QÍñQÍx JkèH=õ ÚQÍ "≥_Å» ∞#∞. Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú
#O^Œ∞ Ѩã∞¨ Ѩ٠=<≥fl QÆey x~°‡Å=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. ^À+¨=ÚÅ∞ ã¨=∞=ÚQÆ #∞O_»∞
#ѨÙ_»∞ ÉÏqhà◊¡ =Öˇ #∞O_»∞#∞. HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ #Å¡x =<≥fl QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
Wk J™ê^躌 =Ú. Ñ≤`„Ϋ ѨH$õ u=Å#ñ QÆey# ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ =¸„`«=Ú ÃÑÉ· Ïè QÆO
|∞# ѨKÛ« =<≥flÜ«Ú, „H˜Ok ÉèÏQÆO|∞# Zé∞Ѩ٠=<≥flÜ«Úñ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
~°™êkèHºõ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ =¸„`«=Ú K≥é‰õΩ~°ã=¨ Ú =Öˇ#∞O_»∞. Hõ#∞flÅ∞ – Zé∞ѨÙ
JkèH=õ ÚQÍñQÆŠѨKÛ« =~°=‚ Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕ~ÚOK«
=ÅÜ«Ú, P=∞"å`«=Ú#O^Œ∞ =¸„`«=Ú Ñ¨KÛ« =<≥fl Hõey JkèH=õ ÚQÆ "≥_Å» ∞#∞.
P=∞"å`« [fi~åkèHºõ =Ú #O^Œ∞ =¸„`«=Ú `Õ@ñQÆÅ^≥· Zé]QÆ #∞O_»∞#∞. [fi~åkè
Hõº=Ú #O^Œ∞ =¸„`«=Ú á⁄QÆ=<≥flQÆ #∞O_»∞#∞. ã¨xfláê`«[fi~°=Ú# =¸„`«=Ú
ã¨fiK«Û=ù ÚQÆ #Å¡QÆ #∞O_»∞#∞. „Ѩã∂¨ u ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ =¸„`«=Ú „H˜Ok ÉèÏQÆ=Ú#
Ѩã∞¨ ѨÙ#<≥flÜ«Ú, ÃÑÉ· Ïè QÆ=Ú# #Å∞ѨÙ=<≥flÜ«Úñ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. "å`« ~ÀQÆ=Ú
#O^Œ∞ Zé∞ѨÙ=<≥flÜ«Ú, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú# Ѩã∞¨ ѨÙ=<≥flÜ«Úñ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. HõÑ~¨¶ ÀQÆ
=Ú# #∞é∞QÆ∞`Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞. x~å=∞[fi~°=Ú# g∞ñQÆ_=» Öˇ, ™ê=∞[fi~°=Ú
#O^Œ∞ K≥é‰õΩ~°ã=¨ Ú=Öˇ #∞O_»∞#∞.
lǨÏfi ѨsHΔÍ
"å`åkèHºõ =Ú=Å# <åÅ∞Hõ – Ѩã∞¨ Ѩ٠=<≥fl QÆey =ÚO_»∞¡ ÉÏi, ѨQ∞Æ à◊√§
HõeyÜ«ÚO_»∞ Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú =Å# Zé∞Ѩ٠QÆeã≤# #Å∞Ѩ٠=<≥flQÆ #∞O_»∞#∞.
Hõáê¶ kèHºõ =Ú=Å# <åÅ∞Hõ `≥Å∞ѨÙQÆey, „^Œ==Ú`ÀñQÆ∂_ç |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞#∞.
ã¨xfláê`åkèHºõ =Ú =Å# #Å∞Ѩ٠=<≥fl QÆey =ÚO_»∞¡ ÉÏiÜ≥∞ÿ ##∞, `≥Å∞ѨÙ=<≥fl
QÆeyÜ≥∞ÿ ##∞O_»∞#∞. ^ŒfiO^Œfi ^À+¨=Ú=Å#, ^ŒfiO^Œfi ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
=∞$`«∞º=Ù ã¨g∞Ñ≤Oz#ѨÙ_»∞, ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ ÖËH,õ ÃÑ∂¶ ~°~∂° Ѩ=Ú QÆey
q+¨=Ú „QƉΩõ ¯K«∞O_»∞#∞.
=∞iÜ«Ú – "å`« ^À+¨=Ú =Å# <åÅ∞Hõ ѨQ∞Æ à◊√§ ÉÏã≤, ~°∞zÇ‘Ï#"≥∞ÿ P‰õΩ
=Öˇ |~°∞ã¨∞QÆ#∞O_»∞#∞. Ñ≤`Ϋ ^À+¨=Ú =Å# Zé∞Ѩ٠=<≥fl QÆey =∞O@`ÀñQÆ∂_ç
=ÚO_»∞¡ ÉÏi Ü«ÚO_»∞#∞. |∂~°∞QÆ=ÚO_»¡=Öˇ #∞O_»∞#∞. ã¨xfláê`« ^À+¨=Ú
=Å# Jxfl ÅHõ}Δ =ÚÅ`À QÆ∂_çÜ∞ÿ≥ ##∞, #Å¡ÉÏi, ~°H=Îõ ÚQÍ~°∞ÛK«∞ J<ÕHõ =~°=‚ ÚÅ∞
QÆey Ü«ÚO_ç#@∞ìQ<Æ #·≥ #∞O_»∞#∞.
Wu N |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ̂~ – ѨÓ~°fiÉèÏQˆ – J+ì̈™êfl ѨsHΔÍkèHÍ~À<å=∞
„Ѩ^äŒ=∞ãÎ̈~°OQÆó
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
kfifÜ«∞ `«~O° QÆ=Ú
^Àëêkx~°Ü
‚ ∞« qÉèÏQÆ=Ú
â’¡ II "åÜ«Úó Ñ≤`OΫ HõÑ⨶ Ûı u„`«Ü∂≥ ^Àëê ã¨û=∂ã¨`ó« IqHõ$`å-qHõ$`å ^ÕǨÏO Ѷ¨∞flOu `Õ=~°úÜ«∞Ou K«
`åII "å`«=Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú, âı+¡ ‡¨ =Ú J#∞ h =¸ñ_»∞#∞ ^À+¨=ÚÅ#ñ|_»∞.
Jq „ѨHÀÑ≤Oz ã¨OHõ~"° ∞≥ #ÿ Ü≥∞_»Å, ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ ÉÏ^èQŒ ÅÆ ∞QÆ∞ñ*ËÜÚ« #∞. Ü«∞^ä•ã≤u÷ QÆ
#∞O_ç# ^ÕÇϨ =Ú#∞ =$kú ÉÁOkOK«∞#∞. HÍ=Ù# ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚʼnõΩ#∞, P "å`åk
^À+¨=ÚÅ „ѨHÀѨ"∞Õ HÍ~°}=∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
"å`« ã¨fi~°∂Ѩ=Ú
P =¸ñ_»∞ ^À+¨=ÚÅÖ’, "å`«=Ú, ~°∂Hõ,Δ ÅѶڨ `«fi=Ú, â‹`· fi« =Ú, HÍiî#º
=Ú#∞ QÆÅ^≥,· ã¨∂HõΔ ‡Oɡ· K«OK«Å ã¨fiÉèÏ==ÚQÆeyÜ«ÚO_»∞.
Ñ≤`«Îã¨fi~°∂Ѩ=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú, "≥∞é∞ñQÆ∞QÆÅ^≥,· fHõ}Δ "≥∞,ÿ L+¨=‚ Ú, H˘OK≥=Ú ÅѶڨ `«fi=Ú#∞ QÆÅ^≥,·
qˆ~K«#=Ú#∞ *Ë~ÚOK«∞#kÜ≥∞ÿ , „^Œ=„^Œ=º=ÚQÆ #∞O_»∞.
âı¡+¨‡ã¨fi~°∂Ѩ=Ú
âı+¡ ‡¨ =Ú "≥∞é∞ñQÆ∞QÆÅ^≥,· j`«Å"≥∞,ÿ Ѷ∞¨ #"≥∞,ÿ =∞O^Œãfi¨ ÉèÏ==Ú QÆÅ^≥,· "≥∞`«<Î ,·≥
"åã¨#`ÀñQÆ∂_ç, ã≤~÷ `° fi« =Ú HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
"å`«™ê÷#=Ú
ѨHÍfiâ◊Ü«∞=Ú, (<åaèH˜„H˜O^Œ#∞O_»∞#k) Ñ≤é∞ñ^Œ∞Å∞, `˘_»Å∞, K≥=ÙÅ∞,
Z=ÚHõÅ∞, `«fiyO„kÜ«∞=Ú, Wq "åÜ«Ú=Ù‰õΩ ™ê÷#=ÚÅ∞. gxÖ’ ѨHÍfiâ◊Ü∞« =Ú
=ÚYº™ê÷#Oɡ· Ü«ÚO_»∞#∞.
Ñ≤`«Î ™ê÷#=Ú
<åaè, P=∂â◊Ü∞« =Ú, K≥=∞@, ÃãÅ=ÙÅ∞, ~°H=Îõ Ú, ~°ã^¨ •ä `«∞=Ù, <Õ„`«=ÚÅ∞,
ã¨Ê~°≈#=Ú, Wq Ñ≤`=Ϋ Ú#‰õΩ ™ê÷#=ÚÅ∞. gxÖ’ qâı+=¨ ÚQÆ <åaè =ÚYº™ê÷#"≥∞ÿ
Ü«ÚO_»∞#∞.
âı¡+¨‡™ê÷#=Ú
é˘=Ú‡, HõO~î°=Ú, t~°ã¨∞û, |∞kú, HÀ¡=∞=Ú, QÆ}∞=ÙÅ∞, P=∂â◊Ü«∞=Ú,
~°ã^¨ •è `«∞=Ù, "Õ∞^Œã∞¨ û, =Ú‰õΩ¯, <åÅ∞Hõ, Wq âı+¡ ‡¨ =Ú#‰õΩ ™ê÷#=ÚÅ∞. gxÖ’
qâı+=¨ ÚQÆ é˘=Ú‡ =ÚYº™ê÷#Oɡ· Ü«ÚO_»∞#∞.
"å`å^Œ∞Å ã¨fiÉèÏ=QÆ∞}=Ú
"å`åk^À+¨=ÚÅ∞#∞, ~°™êk^è•`«∞=ÙÅ∞#∞, =∞Å=ÚÅ∞#∞, ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ
HÍ~° } =ÚÅ∞. JO^Œ ∞ , "å`« = Ú, qHÍ~° = Ú *ˇ O ^Œ ‰ õ Ω O_ç # L`åûǨ Ï =Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

LKåÛùfiã¨xâß≈fiã¨=ÚÅ∞, =∞<À "åºáê~°=Ú, =∞ÖÏk K«`∞« ~°tú "ÕQ=Æ ÚÅ #_»y¤ OѨHõ

Ü«ÚO_»∞@, ^è•`«∞=ÙÅ#∞ ã¨=∂#QÆux á⁄OkOK«∞@, WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ Ñ¨@∞`«fi
=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« @ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ#∞Å KÕ`« ^ÕÇϨ =Ú#∞ áÈ+≤OK«∞K«∞O_»∞#∞.
Ñ≤`=Ϋ Ú–J#fl=K«#=Ú, L+¨Q‚ ∞Æ }=Ú, <Õ„`«^$Œ +≤,ì PñHõe, ^ŒÑÊ≤ , ~°∞z, HÍOu, "Õ∞^è,Œ
|∞kú, â∫~°º=Ú, ^ÕÇϨ ã≤~÷ `° fi« =Ú–ã≤flQÆ`ú fi« =Ú ("≥∞é∞ñQÆ∞) ã¨O^è∞Œ ʼnõΩ |eq∞, F~°∞Ê
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ`« ^ÕÇϨ =Ú#∞ áÈ+≤OK«∞K«∞O_»∞#∞.
"å`«Hõ$`«º=Ú
*Ïé∞@, ‰õÄ~˘Û#∞@, <˘K«∞Û@, x„^ŒÑ@¨ ‰ì Ωõ O_»∞@, z‰õΩ¯@, <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞@,
áÈ@∞¡ á⁄_»∞K«∞@, ѨQ∞Æ ÅñQ˘\˜#ì @∞¡O_»∞@, X_»Å∞ Ѩ\ #ì˜ @∞ìO_»∞@, X_»Å∞ qé∞ѨÙ,
‰õΩOK«∞@, u~°∞QÆ∞@, ã¨O`À+¨=Ú Ñ¨Ù@∞ì@, ^ŒÑÊ≤ HõÅ∞QÆ∞@, =}‰õΩ@, a~°∞ã¨Q∞Æ @,
QÆ∞O@Å∞ Ѩ_∞» @, â’+≤OK«∞@ J=Ü«∞==ÚÅ∞ Hõ^ÅŒ ∞@, á⁄~°Å∞@, „=∂#∞Ѩ_∞» @,
<À~°∞=QÆ~∞° QÆey Ü«ÚO_»∞@, #Å∞ÃÑ#· #∞, Kå=∞xKåÜ«∞Ü≥∞ÿ ##∞ QÆÅ∞QÆ∞@, Wq
"åÜ«Ú=٠Ѩ#∞Å∞.
Ñ≤`«ÎHõ$`«º=Ú
L+¨=‚ Ú, ~ÀQÆ=Ú ÖˉΩõ O_»∞@, PǨ~°=K«# HÍÅ=∞O^Œ∞ L+¨=‚ Ú KÕÜÚ« @,
K≥=∞~°∞Û@, `≥eq, HÀѨ=Ú, Hõ^ÅŒ HõÜÚ« O_»∞@, â’+¨ Wq QÆÅ∞QÆ∞@, =∞kOK«∞@,
<åÅ∞Hõ‰Ωõ HÍ~°=ÚѨÙÅ∞ã¨∞ D ~°ã=¨ ÚÅ∞ `ÀñK«∞@, ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ `≥Å∞Ѩ٠Kå=∞x
KåÜ«∞Ü«ÚQÍx, Zé∞ѨÙ=<≥fl QÆÅ∞QÆ∞@, Wq Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
âı¡+¨‡Hõ$`«º=ÚÅ∞
"≥∞é∞ñQÆ∞, Hõi#î `«fi=Ú, ^Œ∞~°^,Œ â‹`· º« =Ú, QÆ∞~°∞`«fi=Ú, ã¨O^è∞Œ Å∞, Hõkã≤
Ü«ÚO_»∞@, u#flx`«#=Ú, HÍOu, j„Ѷ∞¨ HÍÅ=K«#=Ú, JkèHõ x„^Œ, `≥Å∞Ѩ٠=~°=‚ Ú,
<åÅ∞Hõ‰Ωõ =∞^è∞Œ ~°ã=¨ ÚÅ=} ~°ã=¨ Ú#∞ `ÀñK«∞@, |ǨïHÍÅ=Ú LO_»∞@ Wq
âı¡+¨‡Hõ$`«º=ÚÅ∞.
"åÜ«ÚÉè^Ë =Œ ÚÅ∞, `«^∞Œ }æ =ÚÅ∞#∞
"åÜ«Ú=Ù – „áê}=Ú, L^•#=Ú, "åº#=Ú, ã¨=∂#=Ú, Jáê#=Ú Jx
Ü≥∞ÿ ^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞HõÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞ „áê}"åÜ«Ú=Ù – t~°ã∞¨ û#O^Œ∞O_ç
é˘=Ú‡HõO~î=° Ú J#∞"åxÜ«∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∞ |∞kúx ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞ WO„kÜ«∞
=ÚÅ#∞ z`«=Î Ú#∞ ^èiŒ Oz Ü«ÚO_»∞#∞† Lq∞Ü«Ú@, „`ÕñѨÙÅ∞, `«∞=Ú‡, xâßfiã¨=Ú
J#fl Hõ|à◊=ÚÅ „q∞OyOK«∞@ D Ѩ#∞Å#∞ KÕÜÚ« #∞ – L^•#"åÜ«Ú=Ù –
é˘=Ú‡# #∞O_ç#^≥· =∂@ÖÏ_»∞@‰õΩ „ѨÜ∞« `«fl=Ú KÕ~ÚOK«∞#∞† HÍOux |Å=Ú#∞
=~°=‚ Ú#∞ *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ xÎ̃ QÆÅ∞QÆ∞KÕÜÚ« K«∞, =Ú‰õΩ¯ – <åaè ™ê÷#=Ú – Q˘O`«∞ gx
Ü«∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. "åº# "åÜ«Ú=Ù – ^ÕÇϨ =∞O`«@ ã¨OK«iOK«∞K«∞
=∞Ǩ"ÕQ=Æ Ú QÆÅ^≥· ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞O_»∞#∞† u~°∞QÆ∞@, X_»Å∞ =OK«∞@, F_»Å∞
L|HõKÜ Õ Ú« @ Hõ#∞éˇÑʨ Å∞ =¸Ü«Ú@, `≥éK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨=∞ã¨Î „H˜Ü∞« Å#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
*ËÜÚ« K«∞O_»∞#∞. ã¨=∂# "åÜ«Ú=Ù – [~î~° åyfl ã¨g∞Ѩ=∞O^Œ∞O_ç#^≥· L^Œ~=° Ú#O
^ŒO`«@ ã¨OK«iOK«∞K«∞#fl J#fl=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ Oz =K«#=Ú KÕÜÚ« K«∞ ™ê~°H@ ˜ =ì ÚÅ
<Õ~Ê° éK«∞#∞† =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞ q_çÑO≤ K«∞#∞ – Jáê#"åÜ«Ú=Ù – QÆ∞^Œ™ê÷#=Ú#
#∞O_ç#^≥· Ñ≤é∞ñ^Œ∞Å∞ – á⁄uÎH_õ ∞» Ѩٖtâ◊fl=Ú – `˘_»Å∞ – gxÜ«∞O^Œ∞ u~°∞QÆ∞K«∞,
â◊√Hõ=¡ Ú#∞ ~°H=Îõ Ú#∞ =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞ QÆ~ƒ° =ù Ú#∞ |Ü«∞ÅÊ_»ñ*ËÜÚ« #∞.
Ñ≤`«ÎÉèË^Œ=ÚÅ∞
Ñ≤`=Ϋ Ú – áêK«H=õ Ú, ~°O[Hõ=Ú, ™ê^è#Œ Hõ=Ú, PÖ’K«#=Ú, „ÉèÏ[Hõ=Ú
Jx Ü≥∞ÿ ^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞ HõÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞ áêK«H=õ ∞#∞#k ѨHÍfiâ◊Ü∞«
P=∂â◊Ü∞« =ÚÅ #_»∞=∞#∞O_»∞#∞. Jk ѨOK«É∂íè `å`«‡Hõ=∞QÆ∞@KÕ Ñ¨OK« Éè∂í `«=Ú
ÅÖ’x Jyfl Ü≥ÚHõ¯ QÆ∞}=ÚQÆÅ^≥· „^Œ=QÆ∞}=Ú ÖËHõ – J#fl ѨK#« =Ú KÕÜÚ« @KÕ
J#Å=∞#∞ ¿Ñ~°∞ QÆÅ^≥· J#fl=Ú#∞ ã¨K«#=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. J@∞Å<Õ
™ê~°H@
˜ =ì ÚÅ#∞ "Õ~ˆ fié∞QÆ<~Õ Ê° éK«∞#∞† =∞iÜ«Ú <å ѨHÍfiâ◊Ü∞« P=∂â◊Ü∞« =ÚÅ
#_»∞=∞ #∞O_ç `«H¯˜ # ~°O[Hõ ™ê^èHŒ õ PÖ’K«H,õ „ÉèÏ[HõÑ`≤ =Ϋ ÚʼnõΩ |Å=ÚxK«∞Û
K«∞O_»∞#∞–~°O[Hõ Ñ≤`=Ϋ Ú – P=∂â◊Ü∞« =Ú<å„â◊~ÚOz ~°ã^¨ •è `«∞=Ù#∞ áÈ+≤OK«∞@
=Å# ~°O[Hõ=∞#ñ|_çÜ∞≥ . ™ê^èHŒ Ñõ `≤ =Ϋ Ú é˘=Ú‡#O^Œ∞O_ç#^≥· |∞kú, ¿+^è,Œ Jaè
=∂#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ W+¨"ì ∞≥ #ÿ „ѨÜ∂≥ [#=Ú#∞ ™êkèOK«∞@ =Å# ™ê^èHŒ =õ ∞#ñ
|_çÜ∞≥ . PÖ’K«HÑõ `≤ =Ϋ Ú – Hõ#∞flÅÜ«∞O^Œ∞O_ç#^≥· ã¨=∞ã¨ÑÎ ^¨ •~°=÷ ÚÅ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞
QÆ#∞Ñ≤OѨñ*ËÜ«Ú#∞.–„ÉèÏ[HõÑ≤`«Î=Ú – `«fiyO„kÜ«∞=∞O^Œ∞O_ç# K«~°‡=Ú#∞
„|HÍtOѨñ*ËÜ«Ú#∞.
âı¡+¨‡ÉèË^Œ=ÚÅ∞
âı+¡ ‡¨ =Ú – J=ÅO|#=Ú – Hˆ ^¡ HŒ =õ Ú – É’^èHŒ =õ Ú – `«~Ê° Hõ=Ú ã¨OkèH=õ Ú
Jx Ü≥∞ÿ ^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞ HõÅ^≥Ü · Ú« O_»∞#∞, JO^Œ∞ J=ÅO|#=∞#∞ #k `«# g~°º=Ú
=Å# `˘O\˜ H ˜ P^è • ~° " ≥ ∞ ÿ J#fl=Ú "≥ Ú ^Œ Å QÆ ∞ "åx g~° º =Ú =Å#
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ#∞ P^è•~°=Ú#∞ KÕÜÚ« K«∞#∞O_»∞#∞. Jk ǨÏ$^ŒÜ∞« ™ê÷#=∞O^Œ∞
LO_ç#^≥·–HõéñQÆ∞@– H©à◊§#∞ ‰õÄ_»ñ*ËÜ«Ú@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«ÚK«∞
„^Œ~∂° Ѩ=Ú#∞O_ç# `«H¯˜ # Hˆ ^¡ HŒ õ – É’^èHŒ õ – `«~Ê° Hõ ã¨OkèH=õ ÚÅ<≥_ç âı+¡ ‡¨ =ÚʼnõΩ
P^è•~°"∞≥ Ü ÿ Ú« O_»∞#∞ – Hˆ ^¡ HŒ õ âı+¡ ‡¨ =Ú, P=∂â◊Ü∞« =Ú <å„â◊~ÚOz#^≥· J<åfl^Œ∞Å
ã¨=¸Ç¨Ï=Ú#∞ =∞$^Œ∞=ÙKÕÜÚ« K«∞O_»∞@ =Å# Hˆ ^¡ HŒ =õ ∞#ñ|_çÜ∞≥ – É’^èHŒ âõ +¡ı ‡¨ =Ú
– <åÅ∞HõÜ∞« O^Œ∞_ç# ^≥+· „¨ _»ã=¨ ÚÅ ~°∞z `≥eÜ«∞ñ*ËÜÚ« @ =Å# É’^èHŒ =õ ∞#ñ
|_çÜ∞≥ `«~Ê° Hõ âı+¡ ‡¨ =Ú – t~°ã∞¨ û #O^Œ∞O_ç#^≥· Hõ#∞flʼnõΩ K«Å∞= xK«∞ÛK«∞O_»∞@
=Å# `«~Ê° Hõ=∞#ñ|_çÜ∞≥ . ã¨OkèHâõ +¡ı ‡¨ =Ú – ã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞O_ç#^≥· H©à§◊ P_çOK«∞
K«∞O_»∞@ =Å# ã¨OkèH=õ ∞#ñ|_çÜ∞≥ . D K≥ÑÊ≤ #^ŒO`«ÜÚ« qHÍ~°=Ú á⁄O^Œx
"å`å^Œ∞Å ™ê÷#=ÚÅxÜ«Ú Jq ^ÕǨÏ=∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz KÕÃã_ç Ѩ#∞ÅxÜ«Ú
<≥é∞OQÆ∞#k.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
â’¡II qÉèí∞`åfi ^•â◊√HÍi`åfi ^Œƒe`åfi ^Œ#ºHÀѨ<å`ü I
™êfi`«O„`åº ^ŒƒÇ¨ï~ÀQÆ`åfi ^Àúëê}ÏO „Ѩ|Ö’-xÅó II
`åII Jxfl\˜H˜ „ѨÉ∞íè =QÆ∞@ =Å##∞, j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ *ËÜÚ« #kÜ«∞QÆ∞@=Å##∞,
|Å=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@=Å##∞, Ñ≤`«Îâı¡+¨‡=ÚÅñ „|HÀÑ≤OѨñ*ËÜ«Ú@=Å##∞,
Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ qHÍ~°=ÚÅ =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ ã¨=∞ãÎ̈ ~ÀQÆ=ÚʼnõΩ#∞ `å#∞ „Ѩ^•è #=∞QÆ∞@
=Å##∞ Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =Ú HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ J<ÕHõ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ [xOѨñ*ËÜÚ« @=Å#∞
D "å`« Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅÖ’H˜ "å`«=Ú „Ѩ|Å"≥∞Ü ÿ Ú« O_»∞#∞.
"å`«„ѨHõ$u ÅHõΔ}=Ú
â’¡II „áêÜ≥∂-`«U= Ѩ=<å^è∞Œ º+≤`å =∞#∞ëêº ^Àëê`«‡HÍ ã¨∞ûÊù\` ˜ ^« ∂Œè ã¨~° Hˆ â◊QÍ„`åó I
j`«kfi+¨ â◊ÛÅ^èŒ$u㨇$u |∞kúKÕëêì ™œûǨ~°Ì^Œ$+≤ìQÆ`«Ü≥∂-u |Ǩï„ѨÖÏáêó II
â’¡II JÅÊÑ≤`«Î|Årq`«x„^• ã¨û#flã¨HõÎK«Å[~°̊~°"åK«ó I
<åã≤ÎHÍ |ǨïÉèí∞[ã¨ûqÖÏ™ê w`«Ç¨㨺=∞$QÆÜ«∂HõqÖ’ÖÏó II
â’¡II =∞^èŒ∞~å=∞¡Ñ¨@∂+¨‚ ™ê`«‡ºHÍOHΔÍó Hõ$â◊n~å…Hõ$`«Ü«∞ ã¨ûâ◊|ÌÜ«∂`åó I
㨠^Œ$_® # l`ÕO„kÜ«∂ # Kå~åº # K« HÍO`å ^Œ~Ú`å |Ǩï„Ѩ*Ï `å II
â’¡II <Õ„`å}˜ K≥·ëêO Y~°^∂Œ ã¨~å}˜ =$`åÎ#ºKå~°∂}˜=∞$`ÀѨ=∂xI
Lh≈e`åh=Éè=í Ou ã¨∞¿ÑÎ â‹Å· „^Œ∞=∂O ¿ãÎQQÆ #Æ O K« Ü«∂OuII
â’¡II J^èŒ<åº =∞`«û~å^蕇`åó ¿ãÎ<åó „áÈ^Œƒ^ŒúÑ≤O_çHÍó I â◊fiã¨$QÍÖ’„+ì̈QÆ$„^ä•Y∞HÍHÍ#∂HÍâ◊Û "åuHÍó II
`åII P HÍ~°}=Ú =Å# `«éK«∞QÆ "å`«„ѨH$õ uQÆÅ =∞#∞+¨μºñÅ∞ "å`«=Ú
„Ѩ^•è #=ÚQÍñQÆÅ"å~°∞#∞, Ѩye ^è∂Œ ã¨~=° ~°=‚ ÚQÆÅ `«Å"≥O„@∞HõÅ∞ ^ÕÇϨ O|∞#∞
QÆÅ"å~°∞#∞, â‹`· º« =Ú#‰õΩ F~°fix"å~°∞#∞, K«OK«Å"≥∞#ÿ ^è~·≥ º° =Ú `≥eq |∞kúK+Õ Åì¨ #∞
QÆÅ"å~°∞#∞, ^ŒÜ«∞`À ‰õÄ_ç# K«∂ѨÙQÆÅ"å~°∞#∞, q∞H˜¯e =∂@ÖÏ_»∞"å~°∞<≥·
Ü«ÚO^Œ∞~°∞. H˘OK≥"∞≥ #ÿ Ñ≤`=Ϋ Ú |Å=Ú r==Ú x„^ŒÜÚ« ñQÆÅ"å~°∞#∞, `≥eq`Àñ
QÆ∂_ç#\˜ìÜ«Ú–JO@HõÜ«ÚO_»∞#\˜ìÜ«Ú–K«eOK«∞#\˜ìÜ«Ú–`˘„@∞áê@∞ QÆey
#\ì̃ÜÚ« =∂@Å∞ QÆÅ"å~°∞#∞, <åã≤‰Î Ωõ Å∞#∞, q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ Éè∞í lOK«∞"å~°∞#∞,
qÖÏã¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç#"å~°∞#∞, QÍ#=∞O^Œ∞ #=Ùfi@Ü«∞O^Œ∞ "Õñ\Ï_»∞@Ü«∞O^Œ∞
Hõq`«fi=∞O^Œ∞#∞ Pâ◊ QÆÅ"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. fñѨ٠ѨÙÅ∞ã¨∞ LѨCQÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ H˘OK≥=Ú Pâ◊QÅÆ "å~°∞#∞, Hõ$tOz#\˜Ü ì Ú« á⁄_»=ÙQÆey#\˜Ü ì Ú« PHÍ~°=Ú
QÆÅ"å~°∞#∞, H©à◊§Ü«∞O^Œ∞ "≥∞\˜HõÅ∞ qé∞QÆ∞@ HõÅ"å~°∞#∞, ^Œ$_è»QÍ„`«=ÚHÍx
"å~°∞#∞, WO„kÜ«∞ѨÙ+≤Öì xË "å~°∞#∞, „Ѩuëêª=O`«∞Å∞HÍx"å~°∞#∞, „ã‘ÅÎ Ü«∞O^Œ∞
q∞H˜¯e J¿ÑHõÖΔ xË "å~°∞#∞, q∞H˜¯e ã¨O`å#=Ú HõÅ"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. D "å`«
„ѨH$õ u =∞#∞+¨μºÅHõ#∞flÅ∞ a~°∞Ãã^· ∂Œè ã¨~° =~°=‚ Ú QÆey =„@∞=Öˇ· JO^Œ=ÚÖËx"≥·
Ü«ÚO_»∞#∞. =∞é˜ÜÚ« K«zÛ#"åxHõ#∞flÅ =Öˇ #∞O_»∞#∞. x„^ŒÜ∞« O^Œ∞ J~°Q#Æ ∞flQÍ
#∞O_»∞#∞. ã¨fiѨflO|∞# Ѩ~fi° `«=ÚÅ#∞ =$Hõ=Δ ÚÅ#∞ PHÍâ◊=Ú#∞ QÍOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞.
^è#Œ ∞ºÅ∞ HÍx "å~°∞#∞, =∂`«û~°º=ÚQÆÅ"å~°∞#∞ |OQÍ~°∞#∞ ^˘OQÆeOK«∞"å~°∞#∞,
|eã≤# Ñ≤H¯õ Å∞ QÆÅ"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. ‰õΩHõ¯–#Hõ¯–XO>ˇ–QÆ^ÌŒ – ZÅ∞Hõ – HÍH˜
– QÆ∞_»Q¡ ∂Æ | D [O`«∞=ÙÅ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆeyÜ«ÚO^Œ∞~°∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ñ≤`«Î „ѨHõ$u ÅHõΔ}=Ú
â’¡II Ñ≤`«ÎO =Ç≤Ïfl ~°fiÇ≤Ïfl[O <å Ü«∞ ^Œ™ê‡ uÊ`À΄kHõÎ „ã‘Î „=`«$ëÈ‚ |∞Éèí∞‰õΔΩó I
Q“~Àëê‚OQÆ ™ê΄=∞ǨϙêÎO„Ѷ∞≤ =„HõÎ â◊¥≈~À =∂h Ñ≤OQÆ̂Hâ’-ÅÊ~À=∂ II
â’¡II ^Œ~Ú`«=∂źqÖËÑ#¨ =∞O_»# ã¨∞ûK«i`« â◊√≈z ~å„t`«=`«ûÅó
qÉèí=™êǨÏã¨|∞kú|ÖÏxfi`À Éèí=u cè+¨μQÆu iúfi+¨`å=∞Ñ≤II
â’¡II "Õ∞^è•g „ѨtkäÅã¨x|ú #ú=∂O™È <ås}Ï =∞#aè=∞`À-ÅÊ â◊√Hõ¡HÍ#∞óI
P"åã¨ó Ѩe`« `«~O° QÆheHÍ<åO Éè∞í OˆHÎ-#flO =∞^èŒ∞~°HõëêÜ«∞u HõÎj`«O II
â’¡II Ѷ¨∞~°‡^Õfi+‘ ¿ãfi^Œ#ó ѨÓuQÆOnè ~°∂ƒù~°∞ºKåÛ~°ó „HÀ^èŒáê<åâ◊<Õ~°¬ºó I
ã¨∞ÑÎ̈ó Ѩâıº `«¯}˜=HÍ~å= ѨÖÏâß= kQÍÌÃÇ˙Öϯ q^Œ∞º^Œ~å¯xÖÏOâ◊Û II
â’¡II `«#∂xÑ≤OQÍxK«ÖÏxK≥ë· êO `«#fiÅÊѨHÍΔ ‡}˜ÇÏ≤ =∞„Ñ≤Ü∂« }˜
„HÀ^è#Õ =∞^Õº#~° "ÕâÛ◊ ÉèÏ™ê~åQÆO „=[O `åºâ◊√qÖ’K«<å
â’¡II =∞^蕺ܫÚëÈ =∞^茺|ÖÏó ѨO_ç`åó ˆH¡â◊cè~°=ó I
"庄Ѷ¨∞~°HõΔ HõÑ≤ =∂~å˚Å Ü«∞HΔÍ#∂HÍ â◊ÛÃÑ·uÎHÍó II
Ñ≤`«Î=∞#ñQÍ Jyfl, ÖËHõ Jyfl=Å#ñ |∞\˜ì#k. JO^Œ∞=Å# ÃÑ·`«Î
„ѨH$õ uQÆÅ"å~°∞ f„="≥∞#ÿ ^ŒÑÊ≤ , PñHõeÜ«ÚñQÆÅ"å~°∞#∞, Q“~°=~°=‚ ÚQÆey L+¨=‚ ÚQÆ
#∞O_ç ^ÕÇϨ =ÚQÆÅ"å~°∞#∞, Zé]QÆ #∞O#_≥_ç KÕ`∞« Å∞ HÍà◊√§ =ÚY=Ú#∞ QÆÅ
"å~°∞#∞, â◊¥~°∞Å∞#∞, Jaè=∂#=O`«∞Å∞#∞, ѨKÛ« x `«Å"≥O„@∞HõÅ∞#∞, H˘OK≥=Ú
~À=∞=ÚÅ∞#∞ QÆÅ"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. =∞<ÀǨÏ~°"∞≥ #ÿ ѨÓÅ=∂eHõÅ∞, QÆO^ŒÑÙ¨ ѨÓñ
`«Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ JÅOHÍ~°=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç#"å~°∞#∞, =∞Oz #_»=_çHõ QÆÅ"å~°∞#∞,
Ѩiâ◊√^Œ∞Åú ∞#∞, P„t`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞QÆÅ"å~°∞#∞, â◊„`«∞=ÙÅ ÉèÜ í ∞« Ѩ~K° ∞« #\˜"ì å~°∞<≥·
Ü«ÚO^Œ∞~°∞. =∞é∞=x |∞kúQÅÆ "å~°∞#∞, ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ ã¨Okè|O^è=Œ ÚÅ∞, =∂Oã¨=Ú#∞
QÆÅ"å~°∞#∞, „ã‘ÅÎ ‰õΩ q∞H˜¯e ~Ú+¨μÅì ∞ HÍx"å~°∞#∞, H˘OK≥"∞≥ #ÿ â◊√Hõ=¡ Ú, HÍ=∞=Ú#∞
QÆÅ"å~°∞#∞, =Úkq∞, =Ú_»`Å« ∞, #Å¡=∞K«ÛÅ∞#∞ HõÅ"å~°∞#∞, fñѨ٠– =QÆ~∞° ~°ã¨
=ÚÅ∞ QÆey j`«Å=ÚÖˇ· J<åfl^Œ∞Å Éèí∞lOK«∞"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. L+¨‚=Ú#∞
^Õfi+≤OK≥_"ç å~°∞#∞, K≥=∞@ – ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ ^Œ∞~åfiã¨#Ü«Úñ QÆÅ"å~°∞#∞, q∞H˜¯e
=¸„`«=Ú#∞ q_çK_≥ "ç å~°∞#∞, „HÀ^è=Œ Ú – Jã¨∂Ü«∞Ü«ÚñQÆÅ"å~°∞#∞, ã¨fiѨfl=Ú
#O^Œ∞ "≥∂^Œ∞QÆK@≥ #¡ ∞, QÀñQÆ∞K≥@#¡ ∞, k‰õΩ¯Å∞ HÍÅ∞@#∞, H˘éq Hõ>Åìˇ #∞, "≥∞é∞ѨÙ
Å#∞, ã¨∂~°∞ºx, "åÜ«Ú=Ù#∞ EK«∞"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. D ÃÑ`· Ϋ „ѨH$õ u QÆÅ
"å~°∞ <Õ„`«=ÚÅ∞, H˘k"≥,· ѨKÛ« x =~°=‚ Ú QÆey K«∂z K«eOK«∞#qQÆ#∞O_»∞#∞.
H˘OK≥Oáê\˜ éˇÑʨ Å∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. =∞OK«∞‰õΩ ã¨ÇÏ≤ Oz Ü«ÚO_»∞#∞. HÀѨ=Ú
=∞^Œºáê#=Ú ZO_»`åñ‰õΩ@ gx =Å# j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ <≥é"] åé∞K«∞O_»∞#∞. =∞^躌 =∂
Ü«Úã¨∞û HõÅ"å~°∞#∞, =∞^躌 =∞|Å=Ú QÆÅ"å~°∞#∞, q^•fiOã¨∞Å∞#∞, Hõ+=ì¨ Ú#‰õΩ
ÉèÜ
í ∞« Ѩ_∞» "å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. ÃÑ^ŒÑÌ Ù¨ Å∞Å∞, ZÅ∞QÆ∞|O@∞¡, HÀñ`«∞Å∞, Ñ≤Å∞¡Å∞,
Ü«∞‰õΩΔ Å∞, áê=ÚÅ∞ D [O`«∞=ÙÅ ã¨fiÉèÏ==Ú QÆey Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
âı¡+¨‡ „ѨHõ$u ÅHõΔ}=Ú
â’¡II âı¡ëꇙÈ=∞âı¡≈+¨‡à◊ ¿ãÎ#™œ"≥∂º QÆ∂_è»ã≤flQÆút¡+ì̈ ã¨O^茺ã≤÷=∂Oã¨ó I
‰õΔΩ`«Î$\ò ^Œ∞óYˆH¡â◊Ѷ¨∞Ô~‡Â~°`«áÈÎ|∞^•úºÜ«ÚHõΙêûufiHõã¨û`«ºã¨O^èŒó II
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
â’¡II „Ñ≤Ü«∞OQÆ∞^Œ∂~åfiO‰õΩ~°HÍO_»â◊GQÀ~ÀK«<åѨ^Œ‡ã¨∞=~°‚=~°‚ó I
„ѨÅO|ÉÏǨïó Ѩ$^ä∞Œ Ñ‘#=HΔÍ =∞ǨÅÖÏ\’ Ѷ∞¨ #hÅ Hˆ â◊ó II
â’¡II =∞$^ŒOQÆ ã¨û=∞ã¨∞qÉèíHõÎKå~°∞=ëê‡= |ÃÇ˙fi*’ ~°u~°ã¨ â◊√Hõ¡Ñ¨Ù„`«Éèí$`«ºó I
^èŒ~å‡`å‡ =^Œu # x+¨μª~°O K« *Ï`«∞ „ѨK«Ûù#flO =ǨÏu ^Œ$_è»O z~°O K« "≥·~°"£∞ II
â’¡II ã¨=∞^Œkfi~°^ÕO„^Œ`«∞źܫ∂`À[Å^•OÉè’kè=∞$^ŒOQÆã≤OÇ¨Ï ÃѶ∂+¨óI
㨇$u=∂#aèÜ∂≥ QÆ"å xfih`À#K«ÉÏÖ˺Ѩºu~À^Œ<À#Ö’Å II
â’¡II uHõÎOHõëêÜ«∞OHõ@∞HÀ+¨‚~°∂HõΔ =∞ÅÊO ã¨Éèí∞O ÔHÎ|Å"åO ãÎ̈^è•Ñ≤ I
~°HÍÎO`«ã¨∞ã≤flQÆúqâßÅn~°…ã¨∞=ºHõÎâ◊√HÍ¡ã≤`«Ñ¨HõΔ‡ÖÏHõΔó II
â’¡II JÅÊ"åºÇ¨~° „HÀ^èŒáê<åâ◊<Õ~°¬ºó „Ѩ*Ï˝Ü«ÚHÀÎn~°…ã¨∂„`À =^•#ºó I
„âß^ÀÌ QÆOc~°ó ã¨∂÷ÅÅHõΔó HõΔ=∂"å <å~Àº x„^•à◊√ sÌ~°… ^Œs≈ Hõ$`«[˝ II
â’¡II |∞∞A ifiѨtÛ `«∞ûÉèíQÆ ã¨ûÅ*’˚ ÉèíHÀÎ QÆ∞~°∂}ÏO ^Œ$_è»™œÇ¨Ï$^Œâ◊Û I
ã¨fi¿Ñfl ã¨Ñ^¨ •‡= ã¨qǨÏOQÆ=∂ÖÏO ™ÈÎÜ∂« â◊Ü∂« = Ѩâº◊ u `ÀÜ«∞^•O â◊Û II
â’¡II „|Ǩχ~°∞„^ÕO„^Œ =~°∞}`å~°HõΔºÇ¨ÏOã¨QÆ*ÏkèÃÑ·ó I âı¡+¨‡„ѨHõ$`«Ü«∞ ã¨∞ÎÖϺ ãÎ̈^ä• ã≤OǨâ◊fiQÀ=$Ã+·ó II
âı+¡ ‡¨ =Ú ™È=∂`«‡Hõ=∞QÆ∞@O *Ëã≤ âı+¡ ‡¨ „ѨH$õ u QÆÅ"åñ_»∞, ™œ=∞ºQÆ∞}=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞, QÆ∂_è=» ÚÖˇ,· "≥∞é∞ñQÆ∞QÆey, Ü≥∞_» `≥QHÆ õ Ü«ÚO_≥_ç ã¨O^è∞Œ Å∞#∞,
Z=ÚHõÅ∞#∞, =∂Oã¨=Ú#∞#∞ QÆÅ"åÔ~· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. PñHõe, ^ŒÑÊ≤ , ^Œ∞óY=Ú,
=∞#™êÎÑ=¨ Ú L+¨=‚ Ú gxx ã¨ÇÏ≤ O`«∞~°∞. =∞Oz |∞kú, ™êufiHõQ∞Æ }=Ú, ã¨`º«
„Ѩu[˝Ü«ÚñQÆÅ"å~°QÆ∞^Œ∞~°∞. ѨK«Û*Á#flÅ∞, QÆiHõ "≥ÚÅHõÅ∞, éˇÅ∞¡, ÖËñ`«QÆ_ç¤,
QÀ~ÀK«#=Ú, `å=∞~°, |OQÍ~°∞ gx =O\˜ ^ÕÇϨ =~°=‚ Ú QÆÅ"å~°∞#∞, "≥∂HÍà◊§
Ѩ~º° O`«=Ú x_»∞^ŒÖ#·ˇ ÉÏǨï=ÙÅ∞, "≥_Å» ∞Ê QÆeyÜ«ÚO^Œ∞~°∞. =∞$^Œ∞"≥,· ã¨=∞"≥∞,ÿ
ÉÏQÆ∞QÆñ *Ë~Ê° ñ|_ç Ü≥ÚѨCK«∞#fl â◊s~°=ÚQÆÅ"å~°∞#∞, JkèH"õ ∞≥ #ÿ `Õ[ã¨∞û, ~°u,
~°ã¨=Ú, â◊√Hõ¡=Ú, Ѩل`«∞Å∞, Éèí$`«∞ºÅ∞#∞ QÆÅ"å~°∞#∞, ^èŒ~å‡`«∞‡Å∞#∞, Hõiî#
"åHõº=ÚÅ#∞ ѨÅ∞Hõx"å~°∞, XHõÑC¨ _»∞#∞ ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ n~°… "≥~· =° Ú#∞ =Ç≤ÏOK«x
"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. =∞`«QÎ [Æ =Ú Ü≥ÚHõ¯ #_»Hõ =O\˜ #_»Hõ QÆÅ"å~°∞#∞, "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú,
ã¨=Ú„^Œ=Ú, =∞$^ŒOQÆ=Ú, ã≤OǨÏ=Ú, gx ^èfiŒ x =O\˜ HõO~î° ^èfiŒ xQÆÅ"å~°∞#∞,
=∞éѨÙÖËx"å~°∞#∞, Ü«Ú^•ú^∞Œ Å Ü«∞O^Œ∞ Z^Œ∞~°∞QÆ#_»∞K«∞"å~°∞#∞, q#Ü«∞=ÚQÆÅ
"å~°∞#∞, ÉÏź=∞O^≥·##∞ J`«ºO`« ~À^Œ#=Ú ÖËx"å~°∞#∞ q+¨Ü«∂㨉õΩÎÅ∞
HÍx"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. KÕñ^Œ∞, =QÆ~∞° , HÍ~°=Ú, L+¨=‚ Ú#∞ QÆey ~°∂Hõ"Δ ∞≥ #ÿ
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ JÅÊ=ÚQÆ Éè∞í lOK«∞"å~°∞#∞, PǨ~°=Ú#∞ H˘kÌQÆ Éè∞í lOz##∞
|Å=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞"å~°∞#∞, Hõ_H» Oõ \˜ ~ˆ YÅ∞ Zé∞ÃÑ,· K«=Ú~°∞ QÆey, #∞#fl<≥,·
qâßÅ=ÚÖˇ· x_»∞^ŒÖ,·ˇ ÉÏQÆ∞QÆñxÑ≤OK«∞#qÜ≥∞ÿ , `≥Å„¡ QÆ∞_»∞¤ #Å¡„QÆ∞_»∞¤ HõÅqÜ≥∞ÿ ,
Hõ#∞éˇÑʨ Å∞ Öˇãû¨ QÆ QÆey# Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. =∞iÜ«Ú HõѨ¶ „ѨH$õ uQÆÅ
"å~°∞, q∞H˜¯e =∂@ÖÏ_»∞"å~°∞ HÍ~°∞. HÀѨ=Ú, fHõ} Δ |∞kú, ^Œ∂~°ÑÙ¨ PÖ’K«#Ü«Ú,
^•`«$`«fi=Ú, Pã≤HÎ ºõ |∞kú, QÍOcè~º° =Ú, qâı+^¨ •`«$`«fi=Ú, F~°∞Ê, x„^Œ, ^Œ∂~°^$Œ +≤Ü ì Ú«
QÆÅ"å~°∞#∞, q∞H˜¯e ^ŒÑ≤ÊÖËx"å~°∞#∞, "Õ∞Å∞=∞é∞=x "å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
JO^ŒiKÕ`#« ∞ =∞Oz"å~°x `«ÅOѨñ|_»∞"å~°∞#∞, q^•fiOã¨∞Å∞#∞, HÍOu=O`«∞
Å∞#∞, ã≤Q∞Æ æ – ÃÑÅÌ Ü«∞O^Œ∞ ÉèHí Ü
Θ Ú« , ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ ¿ãflǨÏ=Ú#∞ QÆÅ"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
ã¨fiѨfl=Ú #O^Œ∞ Ѩ^‡Œ =ÚÅ `À_»#∞ ѨHΔ˜ ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ`À_»#∞ QÆ∂_ç# QÆ∞O@Å#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"Õ∞Ѷ∞¨ =ÚÅ#∞ QÍOK«∞^Œ∞~°∞. =∞iÜ«Ú – âı+¡ ‡¨ „ѨH$õ u QÆÅ"å~°∞ – „|Ǩχ ~°∞„^Œ∞ñ_»∞
WO„^Œ∞ñ_»∞ =~°∞}∞ñ_»∞ QÆ~∞° `«‡`«∞ñ_»∞ J#∞"åi `À_»#∞, ǨÏO㨠U#∞ñQÆ∞ ã≤OǨÏ=Ú,
QÆ∞é]=Ú, P=Ù, Z^Œ∞Ì J#∞"åx`À_»#∞ ã¨=∂#∞Å∞QÆ, J#ñQÍ "åi „ѨH$õ u=O\˜
„ѨH$õ uQÆÅ"å~°∞QÆ #∞O^Œ∞~°∞.
"å`« „ѨHÀѨ HÍ~°}=Ú
â’¡II uHÀÎ+¨} HõëêÜ«∂ÅÊ ~°∂HõΔ„Ñ¨q∞`«Éè’[<≥·ó I ^è•~°}Àn~°}xâß*ÏQÆ ~å`«∞ºK«Û ÉèÏ+¨}ÿ̌ó II
q^è•`«∞Ü≥∂QÆcâè ’Hõ zO`å"åºÜ«∂=∞ ã¨OQÆ"∞≥ óÿ I =ëê= ÃÇ˙ ~å„u Éè∞í HÍÎO`Õ „Ѩ‰Ωõ Ѩºu ã¨g∞~°}ó
KÕñ^Œ∞ HÍ~°=Ú =QÆ~∞° ~°ã=¨ ÚQÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ∞, JÅÊ Éè’[#=Ú, ~°∂HõΔ
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, HÍÅ=Ú#u„Hõq∞Oz Éè∞í lOK«∞@, =∞ÖÏ^Œ∞Å#∞ J_»y¤ OK«∞@, =∞ÖÏ
^Œ∞Å∞ qâı+=¨ ÚQÆ "≥_Å» ∞@, ~å„u *ÏQÆ~} ° =Ú, JkèH=õ ÚQÍ#∞ aQÆ~æ Q° Í#∞ =∂@
ÖÏ_»∞@, ==∞# qˆ~K«#=Ú ÅkèH=õ ∞QÆ∞@ gx =Å##∞, ÉèÜ í ∞« =Ú ^Œ∞óY=Ú zO`«,
ã¨OKå~°=Ú „ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú Wq Juâ◊~ÚOK«∞@ =Å##∞ =~°¬ |∞∞`«∞=Ù#O^Œ∞#∞
„Ѩ^À+¨HÍÅ=∞O^Œ∞#∞ ~å„u Ü≥ÚHõ¯ JO`«=∞O^Œ∞#∞ Éè∞í lOz# `«~∞° "å`«#∞ "åÜ«Ú=Ù
„ѨHÀÑ≤OK«∞#∞.
Ñ≤`Ϋ „ѨHÀѨHÍ~°}=Ú
â’¡II Ñ≤`«ÎO Hõ@fi=∞¡fHΔÀ}+¨‚ Ѩ@∞„HÀ^èŒq^•Ç≤Ïaèó I â◊~°#‡^蕺ǨÏfl ~å„`«º~°ú q^•ã¨Ç¨Ï=∞ÜÕ∞Ñ≤ K« II
HÍ~°=Ú Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞ LѨC ~°ã=¨ Ú QÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ∞ – fHõ}
Δ „^Œ=º=ÚÅ∞ –
L+¨‚ „^Œ=º=ÚÅ∞–q^•Ç¨Ï„^Œ=º=ÚÅ∞ gxx JkèH=õ ÚQÆ J#∞Éèqí OK«∞@ =Å##∞,
JkèHõ „HÀ^èŒ=Ú =Å##∞, â◊~°^Œ$`«∞=Ù#O^Œ∞#∞, =∞^蕺ǨÏfl ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞#∞,
J~°~ú å„`«=∞O^Œ∞#∞, J#fl=Ú ri‚OK«∞#ѨC_»∞#∞ Ñ≤`=Ϋ Ú „ѨHÀÑ≤OK«∞#∞.
âı¡+¨‡ „ѨHÀѨHÍ~°}=Ú
â’¡II ™êfi^Œfi=∞¡Å=}ã≤flQÆú QÆ∞~°fiaè+¨ºOk `«Öˇ·ó I P㨺ã¨fiѨfl ã¨∞MÏr~°‚k"åã¨fiáêflk|$OǨÏ}ÿ̌ó II
„ѨK«Ûù~°Ì <å^ŒºÜ≥∂ˆQ K« Éèí∞HõÎ=∂„`« =ã¨O`«Ü≥∂ó I ѨÓ~åfi¿ÇÏ‚ ѨÓ~°fi~å„`Õ K« „Ѩ‰õΩѨºu K« âı¡+¨‡Hõó
fñѨ٠ѨÙÅ∞ã¨∞ LѨC ~°ã=¨ ÚQÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ∞ – K«=Ú~°∞QÆÅ „^Œ=º=ÚÅ∞
– QÆ∞~°∞ „^Œ=º=ÚÅ∞ lQÆ@QÆ „^Œ=º=ÚÅ∞ – j`«Å „^Œ=º=ÚÅ∞ – ‰õÄ~˘Û#∞@ –
x„^Œ–Jr~°=‚ Ú–ã¨∞Y=ږѨQ\Æ ˜ x„^Œ – Ju|$OǨÏ}„^Œ=º=ÚÅ∞ – HÍÅ=Ú#O^Œ∞
==∞# qˆ~K«#=ÚÅ∞ ã¨iQÍ H͉õΩO_»∞@ gx =Å##∞, Éè∞í lOz# `«~∞° "å`«#∞,
=ã¨O`« |∞∞`«∞=Ù#O^Œ∞#∞, ѨÓ~åfiǨς HÍÅ=∞O^Œ∞#∞, ѨÓ~°fi ~å„uÜ«∞O^Œ∞#∞ âı+¡ ‡¨ =Ú
„ѨHÀÑ≤OK«∞#∞.
ã¨xfláê`« „ѨHÀѨHÍ~°}=Ú
â’¡II q∞„â◊ÉèÏ"Õ ã¨=∞™êÎ<åO ã¨xfláê`« ãÎ̈^ä• Ñ¨Ù#ó I ã¨OH©~°‚r~°‚ q+¨=∞q~°∞^•ú^茺â◊<åkaèó II
"åºÑ¨#fl=∞^ŒºáêhÜ«∞ â◊√+¨¯âßHÍ=∞¡ =¸ÅÔHó· I Ñ≤}ϺHõ=∞$^Œº=ã¨∞~å ѨÓu â◊√+¨¯Hõ$âßq∞Ã+·ó II
^À+¨„`«Ü«∞HõÔ~· ÃãΠÃãΠãÎ̈^ä•#flѨi=~°Î`«ó I |∞∞`«∞^Œ∞ëêì `«∞Ê~ÀǨÏ`å „^ŒæǨ"Õâßkfiëê ^Œæ~å`ü II
^Œ∞ëêì=∂`ü Ѩ~fi° `åâıë¡ ê „^Œ¿æ ÇÏ ~°̊#‡~°HΔõ Ñ‘_<» å`ü I q∞^䕺Ü≥∂QÍ K«Û qq^è•`ü áêáê<åO K«
qâı+¨}Ï`ü II „ã‘Î}ÏO „Ѩã¨="≥·+¨=∂º `«Î^ä• q∞^äÀºÑ¨Kå~°`«ó II
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÍ "å`« Ñ≤`HΫ Ñõ ¨¶ „ѨHÀѨHÍ~°=ÚÖˇ#· KÕñ^Œ∞ HÍ~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞

~°ã=¨ ÚÅ∞QÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ#∞ q∞„â◊=ÚQÍ ÉèHí OΔ˜ K«∞@=Å##∞, ã¨OH©~å‚â#◊ =Ú, Jr~å‚
â◊#=Ú, q+¨=∂â◊#=Ú, q~°∞^•úâ#◊ =Ú, J^躌 â◊#=Ú (Éè∞í lOz# q∂ñ^Œ =∞~°Å
Éè∞í lOK«∞@) "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å##∞, |Ǩïk#=ÚÅ <å\˜ J#fl=Ú, áêã≤#
J#fl=Ú, Hõey `Õi# L^ŒHõ=Ú, ZO_ç# ‰õÄ~°Å∞, ѨÙÅ∞ã¨∞QÆÅ P‰õΩ‰õÄ~°Å∞,
q∞‰õΩ¯@ "≥∞#ÿ ѨÙÅ∞ã¨∞, =ÚÅ¡Oy QÆ_Ť» ∞, QÍ#∞QÆÑO≤ _ç, =∞$uÎH,õ Ü«∞=ÅKÕ ã≤^=úŒ Ú
KÕÜ«∞ñ|_ç# ã¨∞~°,^Œ∞~°æO^èŒ=ÚHõÎ =∂Oã¨=Ú, ZO_ç# =∂Oã¨=Ú, Hõ$tOz#
[O`«∞=ÙÅ=∂Oã¨=Ú, q∂ñQÆ_» ÃÑ~°∞ñQÆ∞ Wq "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „u^À+¨=ÚÅ#∞
„ѨHÀÑ≤OѨñ*ËÜÚ« #∞. UÜÕ∞ ^Õâ=◊ ÚÅÜ«∞O^ÕÜ∞Õ PǨ~°=Ú Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú<À P
„ѨHÍ~°=Ú Éè∞í lOѨHõ PÜ«∂ |∞∞`«∞=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ñ *ˇÑÊ≤ # „ѨHÍ~°=ÚQÍHõ q~°∞^Œ=ú ÚQÍ
PǨ~° qǨ~°O|∞Å H˘#~°∞Û@, `«∂~°∞ÊQÍe, Éè∂í `å"Õâ=◊ Ú# q+¨=Ú, Hõ$„u=∞
q+¨=Ú, "å_»∞Hõ ÖËx Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Éè∞í lOK«∞@, K≥_ç JѨHfiõ "≥∞#ÿ J#fl~°ã=¨ Ú,
Ѩ~fi° `å^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞ x=ã≤OK«∞@, [#‡#Hõ„Δ `« „ѨHÍ~°=Ú ã¨∂~åºk áêѨ„QÆÇϨ Ñ‘_,»
áêѨHõ$`«º=ÚÅ <˘#~°∞Û@, „ã‘ÎÅÔH·# Ü≥∞_»Å „Ѩã¨∂uÜ«∞O^Œ∞ñ*ËÜ«∞=Åã≤#
LѨKå~°=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« Hõ qѨs`«=ÚQÆñ*ËÜÚ« @, gx =Å# „u^À+¨=ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤Oz
^ÕÇϨ =Ú#O^Œ<HÕ õ ~ÀQÆ=ÚÅñ QÆÅ∞QÆ∞ñ*ËÜÚ« #∞. "å`åk^À+¨=ÚÅ∞ `«=∞ `«=∞
„ѨHÀѨHÍ~°}=ÚÅKÕñ „|HÀÑ≤Oz UÜÕ∞ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ U^Õk Jkèëêª#"≥∂ P
™ê÷#=Ú#∞ QÆ∂iÛ áÈ~Ú P„â◊~ÚOz j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆ∞ *ËÜÚ« #∞.
=$^Œú "å`« ÅHõΔ}=Ú
ÃÑñ· *ˇÑʨ |_ç# HÍ~°}=ÚÅKÕ =$kú <˘Ok# "åÜ«Ú=Ù – ^ÕÇϨ =Ú z‰õΩ¯@,
#Å∞ÃщõΩ¯@, L+¨=‚ Ú, HÀiHõÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞@, =}ñ‰õΩ, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, =∞Å|O^è=Œ Ú,
|ÅÇ‘Ï#`«, x^Œ∞~° Ѩ@‰ì Ωõ O_»∞@, WO„kÜ«∞=Ú *Ïé∞@ q∞H˜¯e =∂@Å∞, „Éè=í ∞,
n#`«fi=ÚÖ’#QÆ∞ QÆ∞}=ÚÅñQÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« .
=$^Œú Ñ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú =$kú ÉÁOk#, =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ K«~‡° =Ú WqѨKÛ« #QÆ∞.
PñHõe ^ŒÑÊ≤ `åѨ=Ú JÅÊx„^ŒÖ’ã¨Q∞Æ QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞.
=$^Œú âı¡+¨‡ ÅHõΔ}=Ú
âı+¡ ‡¨ =Ú =$kú ÉÁOk# Ü≥∞_»Å Jyfl=∂O^Œº=Ú <À@hà◊¥§~°∞@ PÅ㨺=Ú
X_»Å∞ |~°∞=Ù â‹`· º« =Ú â◊s~°=Ú Ñ¨@∞ìÑ\¨ #ì˜ @∞O_»∞#∞@ L|ƒã¨=Ú ^ŒQ∞Æ æ Ju
x„^Œ gxx HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
H©Δ}"å`« ÅHõΔ}=Ú
"åÜ«Ú=Ù H©}Δ O˜ z# ^ÕÇϨ =Ú z‰õΩ¯@ H˘OK≥=ÚQÆ Ç≤Ï`«"åHõº=ÚÅñ|Å∞‰õΩ@,
*Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î̃ ÖˉΩõ O_»∞@ D QÆ∞}=ÚÅ#∞ âı+¡ ‡¨ =$kúÜ∞« O^Œ∞ QÆeQÔ _ç ~ÀQÆ=ÚÅ#∞O_ç
QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
H©Δ}Ñ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú H©}Δ O˜ z#, *Ï~î~° åyfl =∞O^ŒyOK«∞@, â‹`· º« =Ú, HõÑ=¨¶ Ú =$kú ÉÁO^Œ∞@
#tOK«∞@ Wq "≥Ú^ŒÅQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. HõÑ=¨¶ Ú H©} Δ O˜ z#, „Éè=í ∞=Ú –
âı+¡ ‡¨ ™ê÷#=Ú â◊¥#º=∞QÆ∞@ – é˘=Ú‡ „^Œ==∞QÆ∞@ (Hõ~ñ° QÆ∞@) ã¨O^è∞Œ Å∞ =^Œ∞Å∞@
Ö’#QÆ∞}QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞.
ã¨ÑÎ̈^è•`«∞ ã¨fiÉèÏ= Hõ$`«º=Ú.
~°ã=¨ Ú, ~°H=Îõ Ú, =∂Oã¨=Ú, "Õ∞^è㌠∞¨ û, Jã≤,÷ =∞[˚, â◊√„Hõ=Ú J<≥_ç ã¨ÑÎ̈
^è•`«∞=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ ã¨fiÉèÏ= Hõ~‡° =ÚÅ∞ UqÜ«∞#ñQÍ ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ PáêºÜ«∞`«#∞
QÆeyOK«∞@, r=#=Ú xK«∞Û@, ѨÙ+≤ì xK«∞Û@, ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ K«=Ú~°∞#∞ HõÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« @, ^ÕÇϨ =Ú#∞ ^èiŒ OK«∞@, |Å=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« @, QÆ~Àƒù`Ê« uÎ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
Ü«∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
â◊Hõ$`«ûfi ÉèÏ=Hõ$`«º=Ú
^ÕÇϨ =Ú#∞ ^èiŒ OK«∞@ =∞Å=Ú Ü≥ÚHõ¯ "åºáê~°=Ú.
=¸„`« ã¨fiÉèÏ=Hõ$`«º=Ú
^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ L|∞ƒ K«∂ѨÙ@, =¸„`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ "åºáê~°=Ú.
¿ãfi^Œã¨fiÉèÏ= Hõ$`«º=Ú
^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ "≥∞é∞ñQÆ∞QÆxÑ≤OK«∞@, ¿ãfi^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯ "åºáê~°=Ú.
=$^Œú~°ã¨ ÅHõΔ}=Ú
~°ã^¨ •è `«∞=Ù, âı+¡ ‡¨ „ѨHÀѨ=Ú =Å# QÆÅ∞QÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« .
=$^Œú~°HõÎ ÅHõΔ}=Ú
~°H^Îõ •è `«∞=ÙJkèH"õ ∞≥ #ÿ Ü≥∞_»Å, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, qã¨iÊ, q„^Œk,è ‰õΩ+¨μì "å`« ~°H=Îõ Ú,
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, QÆ∞Ň=Ú, ^ŒO`«~ÀQÆ=Ú, HÍq∞Å, Jyfl=∂^Œº=Ú, á⁄_»Å∞, L<å‡^Œ=Ú,
K«~‡° =Ú #O^Œ∞ Zé∞ѨÙ, ~°H=Îõ ¸„`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.ã¨
=$^Œú=∂O㨠ÅHõΔ}=Ú
=∂Oã¨^•è `«∞=Ù JkèH"õ ∞≥ #ÿ Ü≥∞_»Å, QÆO_»=∂Å, J~°∞ƒ^Œ=Ú „QÆO^ä∞Œ Å∞ K≥H¯˜ à◊√§
`˘_»Å∞ Hõ_»∞Ѩ٠"Õ∞„_è»=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ Hõ}∞`«∞Å∞ Hõ@∞ì@, HõO~î°=∞O^Œ∞ Ju
=∂Oã¨=$kú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
=$^Œú"Õ∞^À ÅHõΔ}=Ú
"Õ∞^À ^è•`«∞=Ù =$kú K≥Ok#, |_»eHõ, H˘kÌ Ñ¨xKÕÜÚ« @, L|ƒã¨=Ú, Ñ≤H¯õ Å∞
ã¨#Î =ÚÅ∞ Hõ_∞» Ѩ٠Wq |Åã≤ "åÅ∞@ D ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞.
=$^Œú Jã≤÷ ÅHõΔ}=Ú
Jã≤^÷ •è `«∞=Ù JkèH=õ ∞Ü≥∞º<Õx Z=ÚHõÅ∞ |eÜ«Ú#∞. ^ŒO`«=$kúÜ∞« QÆ∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=$^Œú=∞*Ï˚ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
=∞*Ï˚^•è `«∞=Ù =$kú *ˇOk# Ü≥∞_»Å, Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞#∞
|~°∞=Ù, QÆ}∞=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ „"Õà§◊ "≥Ú^Œà§◊ Ü«∞O^Œ∞#∞ |Å∞ѨÙ, =¸„`« Hõ$„K«Û=ù Ú,
Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œ∞ =∞ã¨Hõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
=$^Œúâ◊√Hõ¡ ÅHõΔ}=Ú
â◊√Hõ¡ ^è•`«∞=Ù=$kú K≥Ok# „ã‘ÅÎ Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e "åOKè,« â◊√Hõ=¡ Ú QÆ_Ť» ∞
Hõ\ ì˜ =¸„`« ^•fi~°=Ú#∞ |OkèOK«∞@ Ö’#QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞.
=$^Œú =∞Å ÅHõΔ}=Ú
=∞Å=Ú =$kúñ*ˇOk# Ü≥∞_», Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, "ÕQ∞Æ Å~°K∞« @, QÆ∞~°`fi« =Ú,
<˘Ñ≤Ê, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx *ËÜÚ« #∞.
=$^Œú =¸„`« ÅHõΔ}=Ú
=¸„`«=Ú =$kúñ ÉÁOk# Ü≥∞_»Å á⁄uÎ HõÑÙ¨ _»∞#O^Œ∞ áÈ@¡#∞, =¸„`«=Ú
*Ïi##∞ *Ï~°x ^•x=Öˇ ÉÏ^è#Œ ∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
=$^Œú¿ãfi^Œ ÅHõΔ}=Ú
K≥=∞@=$kúÉÁOk# Ü≥∞_»Å ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú#∞, ^Œ∞~°^#Œ ∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞.
=$^Œú <Õ„`«=∞ÖÏk ÖHõΔ}=Ú
HõO\˜ÑÙ¨ ã≤ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =$kú *ˇOk# Ü≥∞_», ÃÑ#· *ˇÑÊ≤ # „ѨHÍ~°=ÚQÍ,
^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ |~°∞=Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
H©Δ}~°ã¨ ÅHõΔ}=Ú
~°ã^¨ •è `«∞=Ù H©}Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å – K«~‡° =Ú a~°∞Ãã‰õΩ¯@, |_»eHõ, â’ã¨, JÅ∞ѨÙ,
â◊|=Ì Ú#∞ q#∞@ Ü«∞O^Œ∞ Jã¨ÇϨ º=Ú D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
H©Δ}~°HõÎ ÖHõΔ}=Ú
~°H^Îõ •è `«∞=Ù H©}
Δ "≥∞#ÿ Ü≥∞_»Å ѨÙÅ∞ã¨∞ j`«Å „^Œ=º=ÚÅ∞, gx Ü«∞O^Œ∞ñ
„cu, #~°=ÚÅ aQÆ∞=Ù=^ŒÅ∞@, "≥∞é∞ñQÆ∞ K≥_∞» @ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞.
H©}Δ =∂O㨠ÅHõ}Δ =Ú
=∂Oã¨^•è `«∞=Ù H©}
Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œ∞ |_»eHõ ^ÀñK«∞@, K≥H¯˜ à◊√§
Ñ≤H¯õ Å∞ ZO_»∞@, ã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
H©Δ}"Õ∞^À ÅHõΔ}=Ú
"Õ∞^Œã¨∞û H©Δ}˜Oz# Ü≥∞_»Å #_»∞=Ú Hõ^ŒÅ‰õΩO_»∞@, X_»Å∞ z‰õΩ¯@,
Ñ‘Ç¡ Ϩ ™ê÷#=Ú =$kú *ˇO^Œ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
H©Δ}Ïã≤÷ ÅHõΔ}=Ú
Jã≤÷ ^è•`«∞=Ù H©Δ}˜Oz# Z=ÚHõÅ ã¨O^èŒ∞ÅÖ’ <˘Ñ≤Ê, ^ŒO`«=ÚÅ∞, `«Å
"≥O„@∞HõÅ∞, QÀà◊√¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ ѨQ∞Æ à◊√§#∞ QÆÅ∞QÆ∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
H©Δ}=∞*Ï˚ ÅHõΔ}=Ú
=∞*Ï˚ ^è•`«∞=Ù H©}
Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å, Z=ÚHõÅ Ü«∞O^Œ∞ ~°O„^è=Œ ÚÅ∞ Ѩ_∞» @,
„Éè=í ∞=Ú, Hõ#∞flÅ∞ pñHõ@∞¡ Hõq∞‡#@∞ìO_»∞@, D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
H©Δ}â◊√Hõ¡ ÅHõΔ}=Ú
â◊√Hõ¡ ^è•`«∞=Ù H©}
Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å, â◊√Hõ=¡ Ú QÍx, ~°H=Îõ Ú QÍx z~°HÍÅ=Ú#‰õΩ
|Ü«∞Å∞"≥_»Å∞#∞, =$+¨}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê Ñ¨Ù@∞ì#∞. tâ◊fl=Ú
á⁄QÆÉÏi#@∞ìO_»∞#∞.
H©Δ}â◊Hõ$Å¡HõΔ}=Ú
=∞Å^è•`«∞=Ù H©} Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å, "åÜ«Ú=Ù â◊|=Ì Ú`ÀñQÆ∂_ç#^≥· ¿ÑQÆ∞Å#∞
K«∞@∞ì#@∞ ^•x=Öˇ #∞O_»∞#∞. é˘=Ú‡#∞, „ѨH¯õ Å#∞, q∞QÆ∞Å∞ ÉÏ^èÃŒ Ñ@∞ì#^≥·
Hõ_∞» ѨÙÖ’ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. T~°fi÷ =ÚQÆ "åºÑ≤OK«∞#∞.
H©Δ}=¸„`« ÅHõΔ}=Ú
=¸„`« ^è•`«∞=Ù H©}
Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å, =¸„`«=Ú ~°H=Îõ Ú`ÀñQÆ∂_ç#^≥· Ju
Hõ+=ì̈ Úg∞ñ^Œ H˘OK≥=ÚQÆ „ã¨qOK«∞#∞.
H©Δ} ¿ãfi^Œ ÅHõΔ}=Ú
¿ãfi^Œ=Ú H©}Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å, "≥O„@∞HõÅ∞ ~åeáÈ=Ù@, ~À=∞=ÚÅ∞ xHõ¯á⁄_»∞K«∞
H˘x #@∞¡O_»∞@, K«~‡° =Ú Ñ¨Q∞Æ à◊√¡ ÉÏÜ«Ú@, Wq QÆÅ∞QÆ∞#∞.
H©Δ}<Õ„`«=∞ÖÏ^Œ∞Å ÅHõΔ}=Ú
q∞H˜¯e ã¨∂HõΔ ‡=ÚÖˇ#· HõO\˜ÑÙ¨ ã≤ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞Å=ÚÅ∞ H©}
Δ O˜ z# Ü≥∞_»Å,
"åx "åx ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ â’+¨}=Ú (ZO_»∞@) <˘Ñ≤Ê, K«∞ÅHõ^#Œ =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
#<ÕHõ q^è~Œ ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
*Ï~î°~åyfl ÉèË^Œ=Ú
ã¨=∂#"åÜ«Ú=Ù, `«# ™ê÷#=Ú##∞O_»∞#ѨÙ_»∞, *Ï~î~° åyfl ã¨=∂yflÜ«∞#ñ
|_»∞#∞, `«# ™ê÷#=Ú#∞ `«Ñ≤Ê#_çK≥<Õx, q+¨=∂yfl Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Ñ≤`«Î=ÚKÕ
P=iOѨñ|_ç# Ü≥∞_» fHõ} Δ ÏyflÜ«∞#ñ|_»∞#∞. HõÑ=¨¶ ÚKÕñc_çOѨñ |_ç# Ü≥∞_»,
=∞O^•yfl Ü«∞#ñ|_»∞#∞† HÍ=Ù# Jyfl – ã¨=∞=Ú, q+¨=∞=Ú, fHõ}Δ =Ú, =∞O^Œ=Ú
Jx <åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞ QÆÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨=∂yfl ÅHõ}Δ =Ú
Éè∞í lOz# J#fl=Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÆ Ñ¨K#« =Ú KÕÃã_ç Jyfl ã¨=∂yfl.
q+¨=∂yfl ÅHõ}Δ =Ú
ÉÏQÆ∞QÆ Éè∞í lOz# J#fl=Ú#∞, j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ<#·≥ #∞, PÅ㨺=ÚQÆ<#·≥ #∞ ѨK#« =Ú
KÕÜÚ« #k q+¨=∂yfl Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

fHõ}Δ Ïyfl ÅHõ}Δ =Ú

ÉÏQÆ∞QÆ Éèí∞lOѨHõ, q~°∞^•ú^•ºÇ¨~°=ÚÅÉèíH˜ΔOz##∞, Ju j„Ѷ¨∞=ÚQÆñ
|K«#=Ú KÕÜÚ« #k fHõ} Δ Ïyfl Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞O^•yfl ÅHõ}Δ =Ú
ÉÏQÆ∞QÆ Éè∞í lOz##∞, |ǨïHÍÅ=Ú#‰õΩñ|K«#=Ú KÕÜÚ« K«∞, <À~°∞ ZO_»∞@,
Hõ_∞» ѨÙÖ’ QÆ∞_»Q∞Æ _»=∞#∞@, ¿ÑQÆ∞Å~°K∞« @, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, X_»Å∞ É~°∞"≥‰Ωõ ¯@,
W\˜ì ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #k =∞O^•yfl.
|ÅÉèË^Œ=Ú
^ÕÇϨ |Å=Ú – ã¨ÇϨ [=Ú, HÍÅ[=Ú, Ü«ÚH˜HÎ $õ `«=Ú#x =¸ñ_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞
HõÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨ÇϨ [ |ÅÅHõ}Δ =Ú
ã¨`«fi=Ú=Å##∞, â◊s~°=Ú =Å##∞ ѨÙ\˜ì, W`«~° ã¨Oã¨~°æ=Ú#¿ÑH˜ΔOѨHõ
Ü«ÚO_»∞#k ã¨ÇϨ [|Å=∞#ñ|_»∞#∞.
HÍÅ|Å ÅHõ}Δ =Ú
=Ü«∞ã¨∞û =Å##∞ |∞∞`«∞HÍÅ=Ú=Å##∞ QÆey#k HÍÅ|Å=Ú#ñ|_»∞#∞.
Ü«ÚHÎ̃Hõ$`«|Å ÅHõΔ}=Ú
PǨ~° qǨ~°=ÚÅ =Å##∞, g~°º=$kúH~õ ° „^Œ=º=ÚÅ=Å##∞ |∞\ì̃#k
Ü«ÚH˜HÎ $õ `« |Å=∞#ñ|_»∞#∞.
J^äŒ qHõ$u q*Ï˝#=ÚK«º`Õ
ѨÙ+¨Ê Ѷ¨Å㨺 ^èŒ∂"≥∂ˆQfl ~°fi~°¬ã¨º [Å^À^ŒÜ«∞ó I
Ü«∞^ä• Éèíq+¨º`À eOQÆO i+ì̈O =∞$`Àº ãÎ̈^ä• „^èŒ∞="£∞ó II
HõÅ∞QÆñÉ’=٠ѶŨ =Ú#‰õΩñ |∞+¨ÊO|∞#∞, HõÅ∞QÆñÉ’=Ù JyflH˜ ^è∂Œ =∞O|∞#∞,
HõÅ∞QÆñÉ’=Ù =~°¬=Ú#‰õΩ "Õ∞ÃÑ∂¶ `«ÊuÎÜÚ« ÅHõ} Δ =ÚQÆ #∞O_»∞#@∞¡, HõÅ∞QÆñÉ’=Ù
=∞$`«∞º=Ù#‰õΩ i+¨=ì Ú QÆ∞~°∞QÎ Æ #∞O_»∞#∞. i+¨=ì ÚHõÅ∞QÆx Ü≥∞_» =∞~°}=Ú HõÅ∞QÆ^∞Œ .
i+¨=ì Ú Hõey# Ü≥∞_»Å rq`«=Ú HõÅ∞QÆ^∞Œ . H˘O^Œ~∞° , i+¨=Ú – ™ê÷~Ú, P
™ê÷~Ú J#∞ Éè^Ë =Œ ÚKÕ ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅxÜÕ∞^Œ~∞° . JO^Œ∞ P™ê÷~Úi+¨=ì Ú, ^À+¨=ÚÅ
ÉÏǨïà◊º=Ú=Å#ñQÆey#^≥· ^À+¨=ÚÅ∞ âßOu*ˇOk#ѨÙ_»∞ JkÜ«Ú â◊q∞OK«∞#∞.
=∞~°}=Ú HõÅ∞QÆ^∞Œ . ™ê÷~Ú i+¨=ì Ú J=â◊º=Ú =∞~°}=Ú#∞ HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
i+¨=ì Ú ÖËx Ü≥∞_»Å =∞~°}=Ú HõÅ∞QÆ^xŒ K≥Ñʨ |_ç#k. i+¨=ì Ú ÖˉΩõ #fl#∞, Jyfl,
L^ŒHõ=Ú gx =Å# JHÍÅ=∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞K«∞#fl ^ÕÜ«∞#ñQÍ HÍÅ=∞$`«∞º=Ù
HõÅ∞QÆ∞#ѨC_Õ i+¨=ì Ú HõÅ∞QÆ∞##∞@.
i+ì̈ ÅHõ}Δ =Ú
~°∂Ѩ=Ú (`≥Å∞Ѩٖ #Å∞ѨٖZé∞Ѩ٠"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^ÕǨÏ=~°‚ qâı+¨=Ú,
<Õ„`«=ÚÅ`ÀñE_»ñ|_»∞ =ã¨∞Î qâı+=¨ Ú PHÍ~° qâı+=¨ Ú) K«‰ΩΔõ ~ånO„kÜ«∞=ÚÅ∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõO~î°ã¨fi~°=Ú, ^ÕǨÏ=~°‚=Ú ##∞ã¨iOz KèåÜ«∞, „ѨuaO|=Ú, ^ÕÇ¨Ï "åV‡#ó
„H˜Ü∞« Å∞ (J#ñQÍ – Ѩé∞QÆ∞e_»∞@, ZQÆ∞~°∞@, #$`«º=Ú KÕÜÚ« @ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
^ÕÇϨ „H˜Ü∞« † áê_»∞@, K«^∞Œ =Ù@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#k "åzHõ"åºáê~°=Ú† ~åQÆ=Ú, ^Õfi+¨=Ú,
ÉèÜ
í ∞« =Ú, D~°¬º "≥Ú^ŒÅQÆ∞#k =∂#㨠"åºáê~°=Ú) "å`åk„ѨH$õ u ã¨O|O^è=Œ ÚÖˇ#·
ÉèÏ==ÚÅ∞ Wq JHõ™ê‡`«∞QÎ Í qHÍ~°=ÚQÆñ QÆ#|_ç# Jk i+¨=ì ∞#ñ|_»∞#∞.
=∞$`«∞º ã¨∂K«Hõ=ÚÅ∞
`«Å "≥O„@∞HõÅ∞, ~À=∞=ÚÅ∞#∞ JÉèºí OQÆ=Ú ÖËHÜ õ ∞Õ , JÉèºí OQÆ"∞≥ #ÿ "åx=Öˇ
QÆ#ñ|_»∞@, <Õ„`«=ÚÅ∞ q∞H˜¯e ѨÅ∞=∂~°∞ K«eOK«∞@, xâ◊ÛÅ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
֒ѨeH˜ñÉ’=Ù@, "≥eH˜ =K«∞Û@, =OHõ~#° QÆ∞@, q™êÎ~=° ∞QÆ∞@, ã¨O‰õΩz`«=ÚÅQÆ∞@,
Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞ ã¨O‰õΩz`«=ÚÖˇ· q∞H˜¯e =Oy Ü«ÚO_»∞@— „Éè=í ∞`À ‰õÄ_ç# K«∂ѨÙ
QÆeyÜ«ÚO_»∞@, K«∂Ѩ٠H˘OK≥ =∞QÆ∞@ (ÖËHõ #tOK«∞@) =ÚOyã¨, HõáÈ`«=Ú,
QÆ∂_»Q¡ ∂Æ _» gxHõO_»¡ =O\˜ HõO_»∞Q¡ #Æ QÆ∞@, xflq∞`«=Î ÚQÆ hà◊√§ QÍé∞@, éˇÑʨ Å∞
QÍeKÕñ Q˘@ìñ|_ç# "åx=Öˇ Hõ^Œ∞Å∞@, =Ú‰õΩ¯ xiflq∞`«Î=ÚQÆ q∞H˜¯e
ÃÑ^ŒkÌ Ü«∞QÆ∞@, q∞H˜¯e z#flkÜ«∞QÆ∞@, ã¨#flx g\˜HÅõ `ÀñQÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#∞.
á⁄_»=ÙQÆ "åѨÙQÆ∞Å∞QÆ∞@, ѨQ∞Æ à◊√§ ÉÏã≤ Ü«ÚO_»∞@, "å_»∞@ D ÅHõ} Δ =Ú=Å#
=∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞.
ÃÑ· ÃÑ^Œq, „H˜OkH˜x, „H˜Ok ÃÑ^Œq ÃÑH· x˜ áÈ=Ù@, =∞iÜ«Ú – ÃÑ^Œ=ÙÅ∞
<Õ~ˆ _»∞ ѨO_»∞=Öˇ #∞O_»∞@, ^ŒO`«=ÚÅ∞ Wã¨∞Hõ`ÀñQÆ∂_ç#@∞ìQÍ Ü«ÚO_ç#"≥· #Å¡–
Zé] Q Æ #∞O_» ∞ @, Ѩ Ù K« ∞ Û@ |∞~° ^ Œ Ñ ¨ Ó ã≤ #@∞¡ O _» ∞ @ HÍ~° } =Ú ÖË H õ Ü Õ ∞
<åÅ∞Hõ=OHõ~É° ’=Ù@, #Å¡#QÆ∞@, ѨÓÜ«∞ñ|_ç#@∞ìO_»∞@, ~°∞z `≥eÜ«∞Hõ x„^ŒÉ’~Ú
#@∞ìO_»∞@, =ÚO_»`¡ Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ"åxH˜ =∞~°}=Ú
ã¨g∞Ñ≤OK«∞. t~°ã∞¨ û, "≥∞_» Wq |~°∞"≥· "≥∂Ü«Ú@ HõâH◊ ºõ =ÚQÆ #∞O_»∞@, gñ
ѨÙ|~°∞"≥‰Ωõ ¯@, ^Ò_»Å∞ J#fl Hõ|à◊=Ú#∞ #=∞Å∞@‰õΩ#∞ =Ç≤ÏOK«∞@‰õΩ â◊HÖÎ̃ ‰Ë Ωõ O
_»∞@, xq∞`«=Î Ú ÖËHÜ õ ∞Õ J=Ü«∞==ÚÅ∞ q∞H˜¯e |~°∞=ÙQÆ#∞, XHõÑC¨ _»∞ q∞H˜¯e
K«∞ÅHõ#QÆ#∞ JQÆ∞@, q+¨ ^À+¨=Ú ÖËHÜ õ ∞Õ , `«=∞ zè„^Œ=ÚÅ #∞O_ç ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞@,
tâ◊fl=Ú T~°fiú =ÚQÆ É’=Ù@, =$+¨}=ÚÅ∞ q∞H˜¯e *Ïé˜ „"ÕÖÏ_»∞@, ÖËHõ =$+¨}
=ÚÅ∞ 'T~°fi÷ =ÚQÆñ É’=Ù@, tâ◊fl=Ú q∞H˜¯e *Ïi „"ÕÖÏ_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
Z=xH˜ HõÅ∞QÆ∞<À "åñ_»∞ =∞$`«∞º=ÙKÕñ „ÉË~ˆ Ñ≤OѨñ|_»∞#∞. ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # t~ÀÉèOí QÆ=Ú
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x ~ÚO`« =~°‰Ωõ QÆÅ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆey# XHõ ã¨O=`«û~°=Ú֒ѨÅ
=∞~°}=Ú <˘O^Œ∞#∞. U ѨÙ~°∞+¨μxH˜–JHõ™ê‡`«∞QÎ Í ÅÖÏ@=Ú#O^Œ∞ñ QÍx, á⁄uÎ
Hõ_∞» ѨÙq∂ñ^Œ QÍx, ѨÓ~°fi=Ú ÖËx „H˘`«qÎ Ü≥∞ÿ # #~°=ÚŠѨO‰õΩÅÎ ∞ Hõ#ñ|_»∞<À,
ÖËHõ ÉÏÅK«O„^•Hõ$u =Öˇ =„Hõ=ÚÅ∞QÆñQÆ#ñ|_»∞<À J\˜"ì åñ_»∞ Pé∞ =∂ã¨=ÚÅÖ’
=∞~°}O˜ K«∞#∞.UѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ [Å=Ú#O^Œ∞ ™êfl#=Ú KÕÜÚ« K«∞O_»ñQÍ â◊s~°=Ú
#O^Œ∞, `å=∞~å‰õΩÖ’x [Å=Ú=Öˇ JO\˜ JO@Hõ hà◊√§ *ÏiáÈ=Ù<À J\˜ì "åñ
_»∞ P~°∞ =∂ã¨=ÚʼnõΩ ÃÑ#· rqOѨñ_»∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

#~°=ÚÅ∞ ǨÏi`«=~°=‚ Ú QÆey ~À=∞‰õÄѨ=ÚÅ∞ =Ú_»∞K«∞H˘xáÈ~Ú#, J\˜ì

"åñ_»∞ ѨÙÅ∞ã¨∞ q∂ñ^Œ JaèÖÏ+¨QÅÆ "åñ_≥· Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú=Å# =∞$u *ˇO^Œ∞. Z=xH˜
t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ñ QÍx =ÚY=Ú#O^Œ∞ñQÍx QÀ=∞Ü«∞K«∂~°=‚ Ú =O\˜ K«∂~°=‚ Ú QÆey
K«=Ú~°∞QÍx, t~°ã¨∞û#O^Œ∞ á⁄QÆ QÍx QÆeyÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å J\˜ì"åñ_˘Hõ¯
=∂ã¨=Ú#‰õΩ =∞$uñ*ˇO^Œ∞#∞. ã¨fiã¨∞ñ÷ _Õ# "åxH˜ t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ñQÍx, Hõ#∞ÉÁ=∞Å
Ü«∞O^Œ∞ñQÍx, „H˘`«qÎ Ü≥∞ÿ #, ã‘=∞O`«=ÚÅ#∞ #~°=ÚÅ∞ =∞O_»Å=ÚÅ∞QÆñ QÆ#ñ
|_ç# Ü≥∞_»Å P~°∞~å„`«∞ʼnõΩ =∞~°}=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ~ÀyÜ≥∞ÿ # "åxH˜ ÃÑ· „ѨHÍ~°=Ú
Hõ#ñ|_ç# Ü≥∞_»Å =¸_»∞ ~å„`«∞ʼnõΩ =∞~°}=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. <åÅ∞Hõ #Å¡Q#Æ ∞,
<À~°∞ ^Œ∞~°Oæ ^èÜ Œ Ú« Hõ=Î ÚQÆ#∞, Z_»=∞ Hõ#∞fl ֒ѨeH˜ñ É’~Ú#kQÆ #∞O_ç##∞,
Ѩ‰ΩΔõ Å∞ t~°ã∞¨ û #O^Œ∞ "åe##∞ =∞$`«∞º=Ù QÆÅ∞QÆ∞. ™êfl#=ÚKÕã,≤ K«O^Œ<å^Œ∞Å#∞
ѨÓã≤H˘#fl "åxH˜, ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ∞ `«_ç QÆeyÜ«ÚO_ç#"≥,· =HõΔ ã¨Å÷ =Ú =∂„`«=Ú
q∞H˜¯e Ü≥∞O_ç Ü«ÚO_ç# J~°=ú ∂ã¨=Ú rqOK«∞.
PHõ™ê‡`«∞QÎ Æ UHõHÍÅ=∞O^Õ, â◊s~°=Ú#O^Œ∞ "å`åk„ѨH$õ u ã¨O|O^è=Œ ∞QÆ∞
`≥Å∞Ѩ٠"≥Ú^ŒÅQÆ∞ =~°‚=ÚÅ∞#∞, qHõ$u ã¨O|O^èŒ=∞QÆ∞ #Å∞Ѩ٠"≥Ú^ŒÅQÆ∞
=~°=‚ ÚÅ∞#∞ QÆ#ñ|_ç##∞, JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ UHõHÍÅ=∞O^Õ â◊s~°=Ú#‰õΩ =$kúÜÚ« –
ǨxÜ«Ú–â‹`· º« O|∞#∞–L+¨O‚ |∞#∞ – ~“HõΔ ºO|∞#∞ (K«=Ú~°∞ ÖËq∞Ü«Ú) ¿ãflǨÏO|∞#∞
(K«=Ú~°∞#∞) QÆey# Ü≥∞_»Å J\˜"ì åñ_»∞ =∞$`«∞º=Ù áêÅQÆ∞#∞. „"Õà§◊ ÖÏQÆñ|_ç#ѨÙ_»∞
<≥\ H˜ Åõ ∞ q~°∞QÆHÜ õ Ú« O_ç##∞, `«∞=Ú‡ ^ŒQ∞Æ æ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Hõey#ѨÙ_»∞ JÖ∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ
qHÍ~°^fiŒè x QÆey##∞, LKåÛùfiã¨=Ú q∞H˜¯e H˘OK≥=Ú QÆ#∞, q∞H˜¯e n~°=… ÚQÆ#∞
ÖËHõ ^Œ∞~°Oæ ^èŒ Ü«ÚHõ=Î ÚQÆ#∞, ÖËHõ Ѩi=∞à◊ Ü«ÚHõ=Î ÚQÆ #∞O_ç##∞, ™êfl#=Ú KÕã≤
QÍx ™êfl#=Ú KÕÜ∞« Hõ QÍx Ü«ÚO_»∞#ѨÙ_»∞ ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ Ju=∂#∞+¨"∞≥ #ÿ "åã¨#.
(J#ñQÍ Z‰õΩ¯= Ѩi=∞à◊=Ú QÍx, ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÍx) Hõey##∞ – =∞Å=Ú –
=G=Ú–„=}=Ú Ö’#QÆ∞"åxÜ«∞O^Œ∞#∞ Ju=∂#∞+¨"≥∞ÿ# "åã¨# Hõey##∞
ã¨O=`«û~°=Ú rqOK«∞.
Z=x ^ÕÇϨ =Ú q∞H˜¯e =∞Oz ~°ã=¨ Ú QÆey Ü«ÚO_»∞@ KÕ`« – ¿ÑÅ∞ –
DñÔQÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q P„â◊~ÚOK«∞<À ÖËHõ ^ÕǨÏ=Ú q∞H˜¯e ~°ã¨Ç‘Ï#=ÚQÆ
#∞O_»∞@KÕ ¿ÑÅ∞, DñÔQÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q q_çzÃÑ@∞ì<À J\˜"ì åñ_˘Hõ¯=`«û~°=Ú#‰õΩ
ÃÑ#· rqOѨñ_»∞. ã¨~fi° ^• L+¨=‚ ÚQÆ #∞O_ç J=Ü«∞==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e â‹`· º« =Ú
QÆey##∞, ã¨~°fi^• j`«=ÚQÆ#∞O_»∞ J=Ü«∞==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e L+¨‚=Ú
QÆey##∞, xiflq∞`«Î=ÚQÆ q∞Hõ¯@"≥∞ÿ# K≥=∞@ QÆey ^•x =Å# ã¨ÎOÉèí=Ú
(Hõ^ÅŒ ‰õΩO_»∞@) Hõey##∞ J\˜ì "åñ_»∞#∞ XHõ¯ =`«û~°=Ú֒ѨŠ=∞$uñ*ˇO^Œ∞#∞.
U =∞#∞+¨μº_»∞ HõѶ¨=Ú=Å# QÆey# Ñ≤\ ˜HõÅKÕ P„Hõq∞OѨñ|_ç#
^ÕÇϨ =ÚQÆÅ"å_≥· HÍx – â‹`· º« Ü«ÚHõÎ ^ÕÇϨ =ÚQÆÅ"åñ_≥· HÍx q^•Ç¨Ï=Ú (q∞H˜¯e
=∞O@#∞) J#∞Éèqí OK«∞<À, Z=fiñ_»∞ – j`å~°∞ñÎ _≥· L+¨=‚ Ú#∞ ^Õfi+≤OK«∞<À J\ì̃
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"åxH˜ =∞$`«∞º=Ù `«# =â◊=Ú KÕãH≤ ˘#∞#∞. é˘=Ú‡#O^Œ∞ "Õ_qç ∞ – L^Œ~=° Ú#O^Œ∞
q∞H˜¯e â‹`· º« =Ú – =∞Å=Úaè#fl=∞QÆ∞@ – ^ŒÑÊ≤ Ü«∞QÆ∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ Z=xH˜
HõÅ∞QÆ∞<À "åñ_»∞ =∞~°}=Ú <˘O^Œ∞#∞. =¸„`«=Ú – =∞Å=Ú – Lq∞‡ –
â◊√„Hõ=Ú (g~°º^è•`«∞=Ù) Wq hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ =Úxñy##∞, Lq∞‡ J<ÕHõ =~°=‚ ÚÅ∞
QÆey Ü«ÚO_ç##∞ XHõ =∂ã¨=ÚÖ’ =∞$uñ *ˇO^Œ∞#∞.
<Õ„`ÕO„kÜ«∞ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
Hˆ =ÖÏHÍâ◊=Ú "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú=Öˇ #∞#fl@∞Å#∞ – "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú PHÍâ◊=Ú=Öˇ#∞ –
~°∂Ѩ=ÚÖËx "åÜ«Ú=Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ~°∂Ѩ=Ú HõÅqQÆ#∞, ~°∂Ѩ=ÚQÆÅ Jyfl
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ~°∂Ѩ=ÚÖËxqQÆ#∞, `Õ[ã≤fiQÆ#∞O_»∞ Jyfl "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
`Õ*’qÇ‘Ï#=ÚQÆ#∞ `≥Åx¡ q #Å¡xqQÆ#∞ – K≥_k¤» =∞OzkQÆ#∞ Hõ#ñ|_ç##∞,
uq∞~åk <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ ÖË#ѨC_»∞ K«O„^Œ∞x J<ÕHõ K«O„^Œ∞Å#∞QÆ ÖÏOKè#« =ÚÖËx
"åx QÆ#∞ W@∞¡ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ qѨ~åºã¨=ÚQÆ Ez# Ü≥∞_»Å J\˜"ì åñ_»∞ =∞~°}=Ú#
Hõa=è ÚY∞ñ_»Q∞Æ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. "Õ∞ÖÁ¯xÜ«ÚO_»∞#ѨÙ_»∞ – Ü«∞^ä•ã¨fi~°∂ѨÙÅQÆ∞
~åHõãΔ ∞¨ Å#∞ – QÆO^è~Œ ∞° fiÅ#∞ „¿Ñ`«Å#∞ – W`«~∞° Å#∞ qHÍ~°ÑÓ¨ ѨÙÅ#∞OEz#
=∞~°}=Ú Pã¨#fl=∞QÆ∞#∞. ã¨Ñ~Î̈ ∞° ¬Å ã¨q∂Ѩ=Ú #∞O_≥_ç J~°∞O^èuŒ – „^è∞Œ =Ù_»∞
– PHÍâ◊QOÆ QÆ g~°∞ Hõ#ñ|_»x Ü≥∞_»Å J\˜"ì åñ_»∞ P ã¨O=`«û~°=∞O^Õ =∞~°}O˜
K«∞#∞.
„â’„`ÕO„kÜ«∞ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
"Õ∞Ѷ∞¨ =Ú, hà◊§ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú, x~À…+=¨ Ú, g}, Ѩ}="å^Œº=Ú, "Õ}∞=Ù
gx â◊|=Ì ÚÅ∞#∞, W`«~° â◊|=Ì ÚÅ∞#∞ ÖË#ѨC_»∞ Q˘Ñ¨ÊqQÍ q#ñ|_ç##∞, D
â◊|Ì=Ú Hõey#ѨC_»∞ q#ñ|_»‰õΩO_ç##∞, K≥=ÙÅ#∞ „"Õà◊¡`À ~°∞kÌ#ѨÙ_»∞
^è∞Œ Hõ^∞Œè Hõâ|◊ =Ì Ú q#ñ|_»‰Ωõ O_ç##∞ J\ì̃"åñ_»∞ =∞~°}=Ú *ˇO^Œ∞#∞.
„Ѷ¨∂}ËO„kÜ«∞ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
J@∞Å<Õ, QÆO^è=Œ Ú ("åã¨#) ~°ã=¨ Ú, ã¨Ê~°≈=Ú Wq qѨ~º° Ü«∞=ÚQÆ (J#ñ
QÍ ã¨∞QÆO^è=Œ Ú#∞ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆ#∞, fñѨÙ#∞ѨÙÅ∞ѨÙQÆ#∞, ѨÙÅ∞ѨÙ#∞ fñѨÙQÆ#∞,
=∞$^Œ∞ã¨Ê~°≈=Ú#∞ Hõi#î ã¨Ê~°≈=ÚQÆ#∞, j`«=Ú#∞ L+¨=‚ ÚQÆ#∞, K«=Ú~°∞QÆÅ ^•xx
K«=Ú~°∞ÖËx ^•xQÆ#∞ `«Åñz##∞, "åã¨# "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q `≥eÜ«∞HõÜ∞Õ Ü«ÚO_ç##∞
nѨ=Ú Pi#ѨÙ_»∞ ^•x "åã¨# `≥eÜ«∞‰õΩO_ç##∞, âßG qkè„ѨHÍ~°=Ú „ѨÜ∂≥ yOѨñ
|_ç# ~°ã=¨ ÚÅ =Å# "åºkèÖ‰Ë Ωõ O_ç##∞, â◊s~°=∞O`«ÜÚ« ^Œ∞=Ú‡`À xO_ç#@∞ìQÆ
#∞O_ç##∞, ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ `åñH˜# ^≥|ƒ `≥eÜ«∞Hõ Ü«ÚO_ç##∞ J\˜"ì åñ_»∞ =∞~°}=Ú
<˘O^Œ∞#∞.L„QÆ"∞≥ #ÿ `«Ñ㨠∞¨ û, Ü«∞^ä• âßG"≥∞#ÿ =∞OzÜ«ÚѨ^âÕ =◊ Ú ÖËx Ü≥∂QÆO|∞#∞,
âß„™ÈÎk+Ì "ì¨ ∞≥ #ÿ ~°™êÜ«∞#=Ú PO[#=Ú Ö’#QÆ∞#qÜ«Ú ÖËHÜ õ ∞Õ WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ
JQÀK«~°"≥∞ÿ# ã¨fi~°æ=Ú Ö’#QÆ∞#qÜ«Ú, ^Œ∂~°=Ú#O^Œ∞#flqÜ«Ú QÆ#ñ|_ç#
rqOѨ_»∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ã¨fi~° qHõ$u ÅHõΔ}=Ú

U ѨÙ~°∞+¨μx Ü≥ÚHõ¯ â◊|=Ì Ú, HÍ~°}=Ú ÖËHÜ õ ∞Õ Ç‘Ï#"≥∞Hÿ Íx, ^≥#· º=Ú`Àñ
QÆ∂_çHÍx, Jã¨Ê+ì̈"∞≥ Hÿ Íx, _»Q∞Æ uæ HÎ Ñõ _¨ ç QÍx Ü«ÚO_»∞<À U ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ =∂\Ï_»ñ
^ŒÅñz#"åñ_≥,· xifl`«=Î ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞ â◊HÖΘ xË "åñ_»Q∞Æ <À J\˜"ì åñ_»∞ rqOѨ_∞» .
ã¨fi~°=Ú#‰õΩ xiflq∞`«=Î ÚQÆ ^Ò~°ƒÅº=Ú QÆey##∞, |Å=Ú, =~°=‚ Ú gxH˜ Ǩx
QÆey##∞, xiflq∞`«Î=ÚQÆ ~ÀQÆ=ÚQÆey =$kúÜ≥ÿ∞##∞ J\˜ì"åñ_»∞ =∞~°}=Ú
<˘O^Œ∞#∞. U#~°∞ñ_»∞ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ #∞O_»∞ ã¨fi~°=Ú áÈ~Ú Ç‘Ï#ã¨fi~°=Ú QÆÅ"åñ
_≥·, <Õ#∞ K«K≥Û^Œ#∞ Jx `«# =∞~°}=Ú#∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞O_»∞<À, J\˜ì"åxx
=i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
KèåÜ«∂„â◊=∞ i+ì̈ ÅHõΔ}=Ú
â◊s~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨=∞ q+¨=∂HÍ~°=Ú#∞ Ѩ\ Ü ì̃ Ú« , „Ѩ=∂}=Ú#∞ Ѩ\ Ü
ì˜ Ú« ,
=~°=‚ Ú#∞ Ѩ\ Ü ì˜ Ú« , HÍOux Ѩ\ Ü
ì˜ Ú« KèåÜ«∞ (h_») ÉèkË Oz# Ü≥∞_»Å (J#ñQÍ
â◊s~°=Ú ã¨=∂<åHÍ~°=Ú QÆeyÜ«ÚO_ç KèåÜ«∞ q+¨=∂HÍ~°=ÚQÆñ QÆxÑ≤OK«∞@,
â◊s~°=Ú q+¨=∂HÍ~°=Ú QÆeyÜ«ÚO_ç KèåÜ«∞ ã¨=∂<åHÍ~°=ÚQÆñ QÆxÑ≤OK«∞@,
â◊s~°=Ú n~°… „Ѩ=∂}=Ú QÆeyÜ«ÚO_ç# KèåÜ«∞ „ǨÏã¨fi=ÚQÆñ QÆxÑ≤OK«∞@, PHÍâ◊
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ KèåÜ«∞QÍx, Jyfl Ü≥ÚHõ¯ KèåÜ«∞QÍx WOHõ#∞ W`«~=° ÚÖˇ#· Ѩ$kä"åºk
=∞Ü«∞=ÚÖˇ#· KèåÜ«∞Å∞ QÍx U^Õx =~°=‚ Ú`Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_ç#@∞¡ QÆxÑ≤OK«∞@,
HÍOu Ü≥ÚѨÊ\˜ =Öˇ Hõ#|_»Hõ =∂i#^≥· "Õé∞QÆñQÆ#ñ|_»∞@, W@∞¡ K≥Ñʨ ñ|_ç#
"åxÖ’ ^ÕxÜ«∞O^Œ∞ñ QÍx KèåÜ«∞ Ü≥∞=fixH˜ "Õé∞QÆ=∂~°∞<À J\˜"ì å_»∞ ã¨fiѨflO|∞#ñ
QÆey#ѨC_Õ „¿Ñ`«Ü∞« QÆ∞K«∞O_»ñQÍ, WñHõ "Õ∞ÖÁ¯x Ü«ÚO_»∞#ѨÙ_»∞ QÆey# „¿Ñ`«HÍñ
_®? ѨÙ~°∞+¨μx Ü≥ÚHõ¯ KèåÜ«∞‰õΩ J#º^è• ÉèÏ==Ú QÆey#ѨC_»∞ J\ì̃"åñ_»∞#∞
rqOѨ_»∞.
KèåÜ«∂^≥·fi~°∂Ѩº=Ú
ZO_», J^Œ=Ì Ú, [Å=Ú, Ѷ∞¨ $`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ â◊s~°=Ú Ü≥ÚHõ¯
PHÍ~° „Ѩ=∂}=ÚÅ ##∞ã¨iOz „ѨuѶe¨ OK≥_ç KèåÜ«∞ (h_») „ѨuKèåÛùÜ∞« Ü«∞#ñ
|_»∞#∞. =~°‚ „ѨÉÅíè ##∞ã¨iOz# KèåÜ«∞ ^ÕÇϨ =Ú##∞ã¨iOz#k. „ѨuKåÛùÜ∞« =Öˇ
„Ѩu Ѷe¨ OѨ^∞Œ QÆ#∞Hõ â◊s~°=ÚQÆ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.U ѨÙ~°∞+¨μxH˜ „ѨfKåÛùÜ∞« zè#fl=ÚQÆ
(Ô~O_»∞QÆ)#∞, aè#fl=ÚQÆ,(H˘OK≥=Ú zè„^Œ=ÚÅ∞ QÆÅkQÆ)#∞ â◊s~° „Ѩ=∂}=Ú#
HõkHè =õ ÚQÆ#∞, Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_»∞#kQÆ#∞, t~°ã∞¨ û ÖËxkQÆ#∞, ~Ô O_»∞ t~°ã∞¨ ûÅ∞ QÆÅkQÆ#∞,
=OHõ~Ü ° ∞ÿ≥ #kQÆ#∞, =∞iÜ«Ú, WѨC_»∞ K≥ÑÊ≤ # „ѨHÍ~°=Ú HõO>ˇ „ѨHÍ~°=ÚQÆ#∞,
ZO_» – J^Œ=Ì Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ü«∞O^Œ∞ KèåÜ«∞ qHÍ~°=Ú *ˇO^Œ∞<À, „Ѩ`º« HΔÍk
„Ѩ=∂} ÅHõΔ º=ÚÅ KÕ`« KèåÜ«∞ QÆ#Ѩ_‰» Ωõ O_»∞<À J\˜ì "åñ_»∞ PÜ«Ú+¨º=Ú ã¨=∂Ñ≤Î
K≥Ok#"åñ_»x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú, <Õ„`«=Ú#O^Œ∞ „Ѩu Ѷ¨eOK≥_ç áêѨ
Hõ#∞Ѩ_H» áõ È~Ú##∞ ã¨=∂™êÎÜÚ« +¨μ¯ñ_»x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨOK«=∞ǨÉèí∂`« KèåÜ«∂ ÅHõΔ}=Ú
ѨOK«=∞ǨÉè∂í `«Kåè Ü«∞Å∞ <å<åq^èŒ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. Z@¡#QÍ
– PHÍâ◊=Ú=Å# QÆey# KåÜ«∞ x~°‡Å=ÚQÆ#∞, H˘OK≥=Ú hÅ=ÚQÆ#∞, ¿ãflǨÏ
Ü«ÚHõ=Î ÚQÆ#∞, =∞Oz HÍOu QÆÅyQÆ#∞O_»∞#∞. "å`«=Ú=Å#ñ QÆey# KåÜ«∞
^Œ∞=Ú‡QÆ#∞, J~°∞}=~°=‚ ÚQÆ#∞, #Å¡Q#Æ ∞, Éèãí ‡¨ =Ú =Öˇ ~°∂HõQΔ #Æ ∞, HÍOuÇ‘Ï#
=ÚQÆ#∞ LO_»∞#∞. JyflÉè∂í `« „ѨuKåÛùÜ∞« Ѩiâ◊√^Œ~ú H° =Îõ ~°=‚ ÚQÆ#∞, =∞O_»∞K«∞#fl
^•x=Öˇ#∞, K«∂K«∞@‰õΩ „Ñ≤Ü∞« =ÚQÆ#∞ LO_»∞#∞. [Å=Ú=Å#ñ QÆeQÔ _çKåÜ«∞
ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ "≥_· ∂» ~°º=Ú=Öˇ x~°‡Å"≥∞,ÿ ã≤flQÆ"ú ∞≥ ,ÿ ã¨∞MÏ=ǨÏ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Ѩ$käg
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ KåÜ«∞, ã≤~÷ =° ÚQÆ#∞, ã≤flQÆ=ú ÚQÆ#∞, Ѷ∞¨ #=ÚQÆ#∞, Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚQÆ#∞,
âߺ=∞=~°Ü ‚ Ú« Hõ=Î ÚQÆ#∞, `≥ÅQ¡ #Æ ∞ LO_»∞#∞.
KèåÜ«∂QÆ∞} xˆ~âÌ =◊ Ú
"åÜ«Úã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ KåÜ«∞, ~ÀQÆ=Ú#∞, =∞~°}=Ú#∞, Hˆ â¡ =◊ Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞. W`«~=° ÚÖˇ#· KåÜ«∞Å∞ ã¨∞Y=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. `Õ*’Éè∂í `«=Ú=Å#
QÆeQÔ _ç „Ñ¨Éíè (KåÜ«∞) Zé∞ѨÙQÆ#∞, Ѩã∞¨ Ѩ٠=<≥flQÆ#∞, `≥ÅQ¡ #Æ ∞, âߺ=∞=~°=‚ ÚQÆ#∞,
P‰õΩѨKÛ« QÆ#∞, áêO_»∞~°=~°=‚ ÚQÆ#∞, #Å¡Q#Æ ∞ W@∞¡ U_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞†
gxÖ’, ÉÏQÆ∞QÆñ „|HÍtOK«∞#qÜ«Ú, ã≤flQÆ=ú ÚÅ∞#∞, ã¨fiK«Û=ù ÚÅ∞<≥#· KåÜ«∞Å∞
â◊√Éè=í ÚxK«∞Û#∞. =∞e#=ÚÅ∞#∞, ~°∂Hõ=Δ ÚÅ∞#∞, „Ѩ=∂}=Ú#‰õΩ `«yæ Ü«ÚO_»∞
#qÜ«Ú<≥#· KåÜ«∞Å∞ Pâ◊√ÉèHí ~õ =° ÚÅ∞.
KåÜ«∂„ѨÉèíÅ ÉèË^Œ=Ú
KåÜ«∞~°HÍÎk=~°=‚ ÚÅ <å„Hõq∞Oz xezÜ«ÚO_»∞#∞. „ѨÉíè ~°HÍÎk=~°=‚ ÚÅñ
„|HÍtOѨñ*ËÜÚ« #∞, =∞é˜ÜÚ« , KåÜ«∞ ã¨q∂Ѩ=Ú#ñQÆ#ñ|_»∞#∞. „ѨÉ,íè ^Œ∂~°
„Ѩ^Õâ◊=Ú#ñ „|HÍtOK«∞#∞. Z@¡#ñQÍ áêëê}Ïk ѨiѨÓ~°‚=ÚÖˇ·# Ѩ~°fi`åk
„Ѩ^âÕ =◊ ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ HÍOu ^Œ∂~°=Ú#O^Œ∞ qÅHõ}Δ =ÚQÆñ „|HÍtOK«∞K«∞#fl>ËÜ
¡ ∞« #∞@.
KåÜ«∂„ѨÉèíÅ "åºÑ≤Î
KåÜ«∂ ~°ÇÏ≤ `«∞ñ_»∞#∞, „ѨÉÏè Ç‘Ï#∞ñ_»∞ #QÆ∞ ѨÙ~°∞+¨μñ_˘Hõ¯ñ_≥#· #∞ ÖËñ_»∞
J~Ú##∞ =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ â◊√ÉèÏâ◊√Éèí=ÚÅ#∞ qt+¨ì HÍÅ=Ú#O^Œ∞ qâı+¨=ÚÅ∞
KåÜ«∂„t`«=ÚÖˇ· Hõ#∞Ѩ~∞° K«∞#x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
H„ Ü
˜ ∂« i+ì̈ ÅHõ}Δ =Ú
U ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ áê^Œ=ÚÅ∞ D_»∞=ñ|_ç#@∞Å#∞, Éè∞í [t~°ã∞¨ ûÅ∞ *Ïi#@∞
Å#∞ LO_ç#"åñ_≥· Éè∂í q∞Ü«∞O^Œ∞ „áêñ‰õΩ<À, U =∞#∞+¨μºñ_»∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞, Ç≤Ï`«"∞≥ #ÿ
J#fl=Ú#∞ qâı+=¨ ÚQÆ ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_çÜÚ« x`«º=Ú |ÅÇ‘Ï#∞ñ_»Q∞Æ <À, Z=fiñ_»∞
ã¨fiÅÊ=ÚQÆ ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞#fl"åñ_≥· JkèHõ =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ QÆeyÜ«Ú, qâı+=¨ ÚQÆ
ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞#fl"åñ_≥–· ã¨fiÅÊ=∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ QÆeyÜ«Ú#∞O_»∞<À, Z=fi_»∞ ã¨fiÖÏÊ
Ǩ~°∞ñ_≥· HõÑ=¨¶ ÚKÕñ c_çOѨñ|_ç JkèHõ âßfiã¨=Ú#∞ q_»∞K«∞K«∞ W@∞#@∞ á⁄~°∞¡
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

K«∞O_»∞<À, Z=fiñ_»∞ T~°fi÷ âßfiã¨=Ú#∞ JkèH=õ ÚQÆ q_çz `«~∞° "å`« ã¨fiÅÊ=ÚQÆ
âßfiã¨=Ú#∞ ֒ѨeH˜ q_çz ^Œ∞óYѨ_∞» <À, Z=fiñ_»∞ „ǨÏã¨fi=ÚQÆ âßfiã¨=Úq_»∞K«∞<À,
<å_»∞Å∞ q+¨=∞=Ú# #QÆ∞@=Å# q∞H˜¯e Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_»∞<À, Z=fiñ_»∞ "≥∂KÕ`∞« Å#∞
=Ú_çzH˘x JuHõ+=ì¨ ÚQÆ t~°ã∞¨ û#∞ ZQÆ∞~°"Ü Õ Ú« K«∞O_»∞<À, Z=fiñ_»∞ ÅÖÏ@=Ú
#∞O_ç K≥=∞@HÍ~°∞K«∞O_»ñQÍ ã¨Okè|O^è=Œ ÚÅ#∞ =^Œe#"åñ_»Q∞Æ <À, Z=fiñ_»∞
|Å=O`«∞ñ_»∞HÍx ^Œ∞~°ƒÅ∞_»∞QÍx x^Œ∞~°#∞O_ç ÖËz# `À_»<Õ =¸~°Û<ù ˘O^Œ∞<À,
Z=fiñ_»∞ "≥ÅH¡ Ř QÍ<Õ Ñ¨~∞° O_ç x„kOK«∞<À, Z=fiñ_»∞ áê^Œ=ÚÅ#∞ qHÍ~°=ÚQÆ
"ÕãH≤ ˘#∞<À, Z=fiñ_»∞ â◊Ü∞« #=Ú Pã¨#=Ú ‰õΩ_»º=Ú (QÀ_») "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx
Ü«∞O^Œ∞ =ã¨∞Î=ÙÖËx^Õ „QÆÇ≤ÏOѨñ^ŒÅñK«∞<À #=fiñ^Œy# q+¨Ü«∞=ÚÖˉõΩ#fl#∞
ѨÅ∞=∂~°∞ #=ÙfiK«∞ =∂~°∞Ê*ˇOk ÃÑ^Œ=ÙÅ#∞ <åÅ∞Hõ`À `«∞_»∞K«∞H˘#∞K«∞O_»∞<À,
Z=fiñ_»∞ ÃÑ· ÃÑ^Œqx <åÅ∞Hõ`ÀñQÆéz <å<åq^è=Œ ÚÖˇ#· ѶӨ `å¯~° â◊|=Ì ÚÅ#∞
*ËÜÚ« <À, U#~°∞xKåÜ«∞ #Å¡Q#Æ ∞, Zé]Q#Æ ∞ LO_ç#^≥· "≥O@=K«∞Û<À, "≥^· ∞Œ ºñ_»∞
B+¨^=Œè Ú, J#fláê#=ÚÅ∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞, q∞„`«∞Å∞, gix Z=fiñ_»∞ ^Õfi+≤OK«∞<À
J\˜"ì åñ_»∞#∞ Ü«∞=ÚxH˜ =â◊=~°∞ÅÎ QÆ∞^Œ∞~°x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.HõO~î=° Ú, ÅÖÏ@=Ú,
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, Wq j`«Å"≥∞ÿ K≥=∞@`Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_ç `«H¯˜ # „Ѩ^âÕ =◊ ∞O`«ÜÚ«
L+ì̈=ÚQÆ#∞#fl Ü≥∞_»Å J\ì̃"åxH˜ ^Õ=`«Ü∞Õ ~°HHΔõ =õ Ú. U ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ ã¨fiÅÊ"≥∞#ÿ
^Œ$+≤Üì Ú« , "庉õΩÅ"≥∞#ÿ =∞#ã¨∞û#∞, "≥Å"≥ÅÉ’~Ú# ^ÕÇϨ =~°=‚ Ú#∞, ã¨~fi° ^• ^Œ∞ó
Y=Ú`ÀñQÆ∂_ç# =∞#ã¨∞û#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ <À, UѨÙ~°∞+¨μx L^ÕtÌ Oz Ü≥Úã¨OQÆñ
|_ç# |ex H͉õΩÅ∞ ÉèíH˜ΔOѨHõÜ«ÚO_»∞<À, "Õ∞^è•^Œ∞Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÃã_ç
~°™êÜ«∞<å^Œ∞Å∞ ÖËH,õ xiflq∞`«=Î ÚQÆ<Õ – "Õ∞^è,Œ HÍOu, ^ÕâÑ◊ Ù¨ +≤,ì ^è#Œ =Ú ÖËHõ
~å[º=Ú gxx Z=fiñ_»∞ á⁄O^Œ∞<À, ÖËH,õ "Õ∞^è•^Œ∞Å∞ xiflq∞`«=Î ÚQÆ U ѨÙ~°∞+¨μxH˜
K≥_áç È=Ù<À J\ì̃"åñ_»∞ JO`«HQõ $Æ Ç¨Ï=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. ã¨fiã¨∞x÷ H˜ñQÍx, ~ÀyH˜ñ
QÍx ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ #∞O_»∞ ã¨`fi« ~°[ãÎ̈"∂≥ QÆ∞}=ÚÅ∞#∞ – "å`«Ñ`≤ âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ∞#∞
㨠fi Éè Ï ==Ú#∞ =^Œ e qHÍ~° = Ú#∞ á⁄Ok# Ü≥ ∞ _» Å J\ ˜ ì " åñ_» ∞
P~°∞=∂ã¨=ÚʼnõΩÃÑ·# rqOѨñ_»∞. ÉèíH˜Î, ã¨^•Kå~°=Ú (ã¨fiÉèÏ==Ú), `≥eq,
`åºQÆ=Ú, |∞kú, |Å=Ú Wq HÍ~°}=Ú ÖËHÜ õ ∞Õ Z=xH˜x =iÎOK«∞<À J\˜"ì åñ_»∞
P~°∞=∂ã¨=ÚʼnõΩ =∞~°}˜OK«∞#∞. =∞kO z# "åxH˜ =Öˇ =∞O^ŒQÆ=∞#=Ú,
"åHõ¯OѨ=Ú, `≥eq^ŒÑC¨ @ Wq QÆÅ"åñ_»∞ XHõ =∂ã¨=Ú#‰õΩ =∞$uñ*ˇO^Œ∞#∞.
`«Å"≥O„_»∞HõÅ∞ ÃÑHõeOѨñ|_ç#ѨC_»∞ ÉÏ^èŒ `≥eÜ«∞‰õΩO_ç##∞ HõO~î~° ÀQÆ=Ú ÖËHÜõ ∞Õ ,
PǨ~°=Ú HõO~î=° Ú#O^Œ∞ kQƉΩõ #fl#∞ J\˜"ì åñ_»∞ P~°∞ k#=ÚÅÖ’ =∞~°}O˜ K«∞#∞.
Z=fixH˜ Éèí$`«∞ºÅ∞ "≥·Ñ¨s`«º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~À, Z=fiñ_»∞ „¿Ñ`åHÍ~°=ÚQÆñ
QÆ#|_»∞<À, Z=fiñ_»∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ x„^ŒÉ’=ÙK«∞O_»∞<À, Z=fixH˜ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ x„^ŒÜ∞Õ
~å‰õΩO_»∞<À, U #~°∞xH˜ Hõhflà◊√§ <À~°∞xO_çOK«∞<À, Z=fixH˜ xiflq∞`«=Î ÚQÆ áê^Œ
=ÚÅ∞ q∞H˜¯e K≥=∞@ QÆey Ü«ÚO_»∞<À J\˜"ì åñ_»∞#∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú –
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Z=xH˜ <Õ„`«=ÚÅ∞ xiflq∞`«=Î ÚQÆ h~°∞QÍ~°∞K«∞ P‰õΩÅ`«<˘O^Œ∞<À, Z=xH˜ ѨÓ~°fi=Ú
ã¨∞Y=ÚQÆ J#∞Éèqí Oz# Ѩ^•~°=÷ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ^Õfi+¨=Ú QÆÅ∞æ<À J\˜"ì åñ_»∞ Ü«∞=Úx
~å[º=Ú#‰õΩñ É’=Ù#∞ – U ѨÙ~°∞+¨μxH˜ HÍ~°}=Ú ÖËHÜ õ ∞Õ [fi~åkqHÍ~°=ÚÅ∞
ã¨HõÅ ÅHõΔ}=ÚÅ`ÀñQÆ∂_» [xOK«∞<À, ÖËHõ J\˜ qHÍ~°=ÚÅ∞ j„Ѷ¨∞=ÚQÆ
x=iÎOK«∞<À J\ì̃ ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
[fi~°qHõ$u ÅHõ}Δ =Ú
|Å"≥∞ÿ# ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ`ÀñQÆ∂_ç, ã¨=∞ã¨Î ^è•`«fiO`«~°æ`«"≥∞ÿ, n~°…HÍÅ=ÚQÆ
J#∞ã¨iOzÜ«Ú#flkÜ«Ú ÖËHõ ~å„`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ x^Œ∞~° ~å‰õΩO_»∞#@∞¡ KÕÜÚ« #kÜ«Ú,
„ѨÖÏѨ=Ú (=^Œ~∞° @) „Éè=í ∞=Ú, âßfiã¨=Ú, gx`ÀñQÆ∂_ç#kÜ«Ú #QÆ∞ [fi~°=Ú
– ^è•`«∞HõΔÜ«∞=Ú, |Å∞Ѩ٠Jyfl=∂O^Œº=Ú, é˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê, Wq HõÅ"åñ_»∞#∞,
|Å=Ú`ÀñQÆ∂_ç# "åñ_»∞#∞, ^Œ$_è=» ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞"åñ_»∞#∞, Zé]x HõO_»∞Q¡ ÅÆ "åñ
_»∞ #QÆ∞ ~Àyx K«OѨÙ#∞, =∞iÜ«Ú Ñ¨Ó~åfiǨÏ=‚ ∞O^Œ∞ñQÍx JѨ~åǨÏ=‚ ∞O^Œ∞ñQÍx
á⁄_ç^ŒQÆ∞æ`Àñ QÆ∂_ç Hõey# [fi~°=Ú#∞, |Å=∂Oã¨=ÚÅ∞ ÖËx #~°∞xH˜,
âı+¡ ‡¨ HÍÅ=Ú`Àñ QÆ∂_ç ѨÙ\ì̃# [fi~°O|∞#∞ J™ê^躌 =Ú.
~°HõÎÑ≤`«ÎqHõ$u ÅHõΔ}=Ú
~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú q∞H˜¯e Ü≥∞é]Q#Æ ∞, q∞H˜¯e #Å¡Q#Æ ∞, ~°ã"¨ ∞Õ ^À
=∞*Ï˚k q∞„â◊=∞QÆ „ã¨qOK«∞@ =Å# WO„^Œ ^è#Œ ã¨∞û =Öˇ <å<å=~°Ü ‚ Ú« Hõ=Î ÚQÆ#∞,
`å„=∞=Ú=Öˇ <≥éx] kÜ«Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ=Öˇ ѨKÛ« xkÜ«Ú, ~°H=Îõ Ú =Öˇ <≥éx] kÜ«Ú
#QÆ∞ ~°∂Ѩ=Ú QÆeyÜ«Ú #∞#fl Ü≥∞_»Å J™ê^躌 =Ú. `å„=∂k=~°=‚ ÚÅ∞ ÖˉΩõ #fl#∞
ã¨=∞ã¨Î ~À=∞ ‰õÄѨ=ÚÅ #∞O_çÜÚ« „ã¨qOK«∞~°H=Îõ Ú QÆÅkÜ«Ú #QÆ∞ ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú
J™ê^躌 =Ú. ~°H=Îõ Ú =G=Ú#‰õΩ `«ye#ѨC_»∞ P =G=Ú#∞ hà◊§`ÀñQÆ_yç #
Ü≥∞_»Å ^•x =∞éHõ áȉõΩO_»∞#kÜ«Ú, ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú "ÕÜÚ« #kÜ«Ú, "ÕQ=Æ ÚQÆ
„ã¨qOK«∞K«∞ `«\ÏÅ∞# xez =∞~°Å "ÕQÆ=ÚQÆ qâı+¨=ÚQÆ „Ѩã¨qOK«∞#kÜ«Ú
#QÆ∞ ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú. Wk q∞H˜¯e =$kúÜ∞« Ü≥∞º<Õx áêO_»∞=Ù, [fi~°=Ú,
Kèi« ,Ì HÍã¨=Ú, "åѨÙ, Ju™ê~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã≤ #~°∞x
Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞.
HÍã¨âßfiã¨qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
HÍã¨âßfiã¨=ÚÅ∞ – [fi~åk ѨOK«q^èÀѨ„^Œ==ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# J™ê^躌 =Ú.
HõΔÜ«∞~ÀQÆqHõ$u ÅHõΔ}=Ú
~å[Ü«∞HõΔ ‡~ÀQÆ=Ú, áê~°≈fiâ◊¥Å, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, Éè∞í [t~°ã∞¨ ûÅ∞ `åѨ=ÚÖ’
QÆ∂_çÜÚ« O_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõeyÜ«ÚO_ç# J™ê^躌 =Ú.
Kè«iÌ~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
"åOu |Ǩï"ÕQ=Æ ÚQÆ#QÆ∞K«∞ =∞Å=¸„`«"åã¨# QÆey [Å=Ú#O^Œ∞ "ÕÜ∞« ñ
|_ç# `≥Å· aO^Œ∞=Ù=Öˇ K«O„kHõÅ`À #∞O_»∞@, ~°H=Îõ Ú, =∞Å=Ú, p=Ú, <˘Ñ≤Ê,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^ŒQÆ∞æ, âßfiã¨=Ú D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ Hõey n~°… HÍÅ=Ú##∞ã¨iOzÜ«ÚO_»∞ Kè«iÌ

J™ê^茺=Ú.
`«$ëê‚~ÀQÆqHõ$u ÅHõΔ}=Ú
`«$ëê‚~ÀQÆ=Ú, W`«~° ~ÀQÆ=ÚÅKÕñ QÆ$tOz "≥Å∞ѨeH˜ <åÅ∞Hõ =zÛ#
J™ê^茺=Ú.
=∞^•`«ºÜ«∞~ÀQÆqHõ$u ÅHõΔ}=Ú
=∞^•`«ºÜ«∞~ÀQÆ=Ú, Juj`«=ÚKÕñ c_çOѨñ|_ç# "åñ_»∞#∞, H©Δ}˜Oz#
"å_»∞#∞ #∂<≥ÑÓ¨ ã≤#@∞¡#fl =ÚY=ÚQÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞ "åxH˜ J™ê^躌 =Ú.
P~À≈~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
ǨÏã¨=Î ÚÅ∞, áê^Œ=ÚÅ∞, <åaè, QÆ∞^Œ=Ú, =$+¨}=ÚÅ∞, =ÚY=Ú gx Ü«∞O^Œ∞
"åѨÙ, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, áê~°≈fi=ÚÅ∞, ^ÕÇϨ =Ú gx Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê, "åOu, QÆ∞^ŒáêHõ=Ú,
[fi~°=Ú D ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# P~À≈~ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú.
Ju™ê~° qHõ$u ÖHõ}Δ =Ú
Ü«∞Hõ$uÊO_»=Ú#∞ =∂Oã¨=Ú#∞ Hõ_yç # hà◊√§ – hÅ=~°=‚ Ú – #∂<≥ –
<Õ~Ú – áêÅ∞ – ÃÑ~°∞ñQÆ∞ `Õ<–≥ =∞[˚ – =㨠– HõÅ∞¡– q∂ñQÆ_» – "≥∞^Œ_∞» –
=∞ã≤ – p=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =O\˜ PHÍ~°=Ú QÆeyÜ«Ú#fl Ju™ê~° ~ÀQÆ=Ú
J™ê^躌 =Ú, =∞iÜ«Ú q∞H˜¯e Ü≥∞~°∞ѨÙ, q∞H˜¯e #Å∞ѨÙQÆÅ^≥· "≥∞é∞ñQÆ∞ ÉÏi#^≥·
~°H=Îõ ∂O™êk ^è•`«∞=ÙÅ „ã¨qOѨñ*ËÜÚ« K«∞ ^Œ∞~°Oæ ^èÜ Œ Ú« Hõ"Î ∞≥ ,ÿ Q˘Ñ¨Ê "Õ^#Œ `Àñ
QÆ∂_ç#kÜ«Ú, <å<å =~°Ü ‚ Ú« Hõ"Î ∞≥ ,ÿ =∞Å=ÚÖËxkÜ«Ú, K«O„kHõÅ∞ QÆÅkÜ«Ú#QÆ∞
Ju™ê~° ~ÀQÆ=Ú–*Ïé˜# QÆ∞^Œ=à◊√Å∞#∞, =^Œe# <åà◊=Ú (|O^èŒ#=Ú#∞)
ã¨O^èŒ∞Å∞, Z=ÚHõÅ∞, <˘K«∞Û@Ü«Ú, ™ê÷#=Ú #∞O_ç *Ïé˜# QÆ∞^ŒO|∞#∞
|ÅHõΔÜ«∞=Ú#∞ QÆey# =∞#∞+¨μºxH˜, JѨHõfi"≥∞ÿ# J#fl=Ú#∞ QÆ∞^Œ=Ú #∞O_ç
*Ï~°∞ÛK«∞, ^ŒÑÊ≤ – âßfiã¨=Ú–[fi~°=Ú–"åOu– `åѨ=Ú – Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, "≥H¯˜ à◊√#¡ ∞
QÆey# J™ê^躌 =Ú.
Jâ◊‡s~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú, =$+¨}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åѨÙ, =¸„`«=Ú *Ï~°‰õΩO_»∞@ D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç# J™ê^躌 =Ú.
„Ѩ"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
„Ѩ"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú, ^ŒÑ≤Ê, `åѨ=Ú, Ñ≤\ ˜HõÅ∞, ^Œ∞~å‡Oã¨=Ú, Ju™ê~°=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç Ü«ÚO_ç# J™ê^躌 =Ú.
"Õ∞ǨÏÑ≤\˜HÍ~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
"Õ∞ǨÏÑ≤\ ˜HõÅ∞ – =∞~°‡™ê÷#=ÚÅ∞, é˘=Ú‡, gñѨÙ, Éèí∞[t~°ã¨∞ ã¨Å∞,
ã¨#Î =ÚÅ∞, QÆ∞^Œ=Ú, t~°ã∞¨ û gxÜ«∞O^Œ∞ñQÍx, QÆ}∞ѨÙÅ∞, ǨÏã¨=Î ÚÅ∞, áê^Œ=ÚÅ∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
gxÜ«∞O^Œ∞ñQÍx [xOz#"≥,· J^è~·≥ º° Ѩ__≥ ç „Ñ¨"∞Õ Ç¨Ï~Àyx Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞. =∞iÜ«Ú
Jxfl q^è=Œ ÚÅQÆ∞ "Õ∞Ç¨Ï Ñ≤\ H˜ Åõ ∞#∞ =∂Oã¨=Ú =Ú_çzH˘xáÈ=Ù@, `åѨ=Ú,
^ŒÑÊ≤ , =∞^Œ=Ú, [fi~°=Ú, "åѨÙ, =∞~°‡=ÚÅ#∞ J_»y¤ OK«∞@, "≥H¯˜ à◊√§, âßfiã¨=Ú,
„Éè=í ∞=Ú, |_»eHõ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å J™ê^躌 =ÚÅ∞.
QÆ∞Ň~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
QÆ∞Ň=Ú ÃÑ^ŒkÌ Ü≥∞ÿ q™êÎ~"° ∞≥ ,ÿ ^Œ@"ì ∞≥ ,ÿ `åñÉËÅ∞ =Öˇ L#fl`«"∞≥ ,ÿ #~°=ÚÅKÕ
"åºÑÎ̈"∞≥ ,ÿ [fi~°=Ú, "åOu, "≥H¯˜ à◊√,¡ ¿ÑQÆ∞Å~°K∞« @, ^ŒQ∞Æ ,æ Ñ‘#ã¨, é˘=Ú‡ D_»∞Ê,
âßfiã¨=Ú, Ju™ê~°=Ú D ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# J™ê^躌 =Ú.
L^Œ~° "åºkè qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
=∞Å=¸„`«|O^è=Œ Ú – âßfiã¨=Ú – "åѨ٠– "≥H¯˜ à◊√§ – [fi~°=Ú – „Éè=í ∞ –
=¸~°Ûù – "åOu, Ju™ê~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#∞Ѩ„^Œ==ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# L^Œ~~° ÀQÆ=Ú
– ^Œ∞~°ƒÅù `«fi=Ú, Hõ#∞flÅ∞ |eÜ«Ú@, á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ, "Õ∞„_è=» Ú, =$+¨}=ÚÅ∞ Wq
‰õΩ\˜Å=ÚQÆ #∞O_»∞@, ^ÕǨÏ=Ú K«~°‡=Ú Wq K≥=∞~°∞Û@ qˆ~K«#=Ú =Å#
Hõ_»∞ѨÙ|ƒ~°=Ú x=iÎOK«∞@, =∂\˜H˜ =∂\˜H˜ Hõ_»∞ѨÙ|ƒ~°=Ú HõÅ∞QÆ∞@ D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# J™ê^躌 =Ú.
áêO_»∞~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
áêO_»∞~ÀQÆ=Ú – "åѨ٠– <Õ„`«=ÚÅ∞ – QÀà◊√§ – K«∂Ѩ٠Wq ѨKÛ« QÆ
#∞O_»∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_ç# J™ê^躌 =Ú.
â’+¨~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, `åѨ=Ú, J~°∞z, "åOu, =¸~°Û,ù ¿ÑQÆ∞Å~°K∞« @, Ju™ê~°=Ú,
[fi~°=Ú, âßfiã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #<ÕHÀѨ„^Œ==ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç áê^Œ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞,
„ã‘HÎ ˜ =ÚY=Ú ##∞ã¨iOzÜ«Ú Hõey# "åѨÙ#∞, „ã‘HÎ ñ˜ QÍx, ѨÙ~°∞+¨μxH˜ñQÍx,
Hõ_»∞Ѩ٠– QÆ∞ǨϺ „Ѩ^Õâ◊=Ú gx ##∞ã¨iOz# "åѨÙ#∞ J™ê^茺=Ú. "åѨÙ
"å`å^Œ∞ÅÖ’ U ^À+¨=Ú =Å#ñ QÆey#^À P ^À+¨ =~°=‚ ÚQÆÅ ~ˆ YÅ`À xO_ç#^≥·
P ^À+¨=Ú#‰õΩ `«y#@∞¡QÍ h~°∞HÍ~°∞ÛK«∞, "åOu, [fi~°=Ú, âßfiã¨=Ú, Ju™ê~°=Ú
D ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# J™ê^躌 =Ú.
[fi~åu™ê~°, â’+¨¨qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
ã¨fi`«O„`« ~ÀQÆO|QÆ∞ â’Ѷ¨ QÆey# `«~∞° "å`« Hõ_Ñ» @
¨ , [fi~åu™ê~°=ÚÅ∞
QÆey##∞, ÖËHõ [fi~åf™ê~°=ÚÅ∞ HõΔ~ÚOz# `«~°∞"å`« â’Ѷ¨Hõey##∞ W@∞¡
[fi~åu™ê~° â’ѶŨ ∞ =¸ñ_»∞#∞ Z=fixH˜ HõÅ∞QÆ∞<À "åñ_»∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
Wq j„Ѷ∞¨ HÍi Ü«∞QÆ∞@=Å# qâı+=¨ ÚQÆ ^Œ∞~°ƒÅ∞xH˜ =∞$`«∞º=Ù H˘~°HQõ ∞Æ #∞.
áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åѨÙ, Ñ≤H¯õ Å∞ ™ê÷#=Ú #∞O_ç `˘Åñy#@∞Å <˘K«∞Û@,
`˘_»Å∞ z‰õΩ¯@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ ~Àyx "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∂ã¨=∞$`«∞º ÅHõΔ}=Ú
=ÚY=Ú, ǨÏã¨Î áê^Œ=ÚÅ∞ Wq qâı+=¨ ÚQÆ ZO_»∞@, ^ÕÇϨ =Ú `«Ñʨ , =ÚY
ǨÏã¨áÎ ê^Œ=ÚÅ∞ =∂„`«=Ú L|∞ƒ@, D ÅHõ}Δ =ÚÅKÕ XHõ¯ =∂ã¨=Ú#‰õΩ =∞~°}=Ú
*ˇO^Œ∞.
qã¨~°Ê~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
^ŒQÆ∞æ, ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ "≥·=}º==Ú, [fi~°=Ú, =¸~°Ûù, X_»Å∞ qé∞ѨÙ,
„Éè=í ∞=Ú, =ÚY=Ú â’+≤OK«∞@, é˘=Ú‡, D_»∞Ê, â◊s~°=Ú Hõ$tOK«∞@, Ju™ê~°=Ú
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞QÆÅ qã¨~Ê° ~ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú.
‰õΩ+¨μì~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
‰õΩ+¨μ~ª ÀQÆ=Ú J=Ü«∞==ÚÅ∞ tkäÅ=ÚÅQÆ∞@, HõO_»Ü ¡ ∞« O^≥é∞Ѩ٠QÆÅ∞QÆ∞@,
HõO~î° ã¨fi~°=Ú K≥_»∞@, [~î°~åyfl =∞O^ŒyOK«∞@, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ_»∞@, ^ŒÑ≤Ê,
Ju™ê~°=Ú D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_ç# J™ê^躌 =Ú.
"å`«~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=ÚÅ∞
K«~‡° =Ú#O^Œ∞ ã¨Ê~°≈=Ú `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, J=Ü«∞==ÚÅ∞ q~°∞QÆ∞@, HõÑ=¨¶ Ú,
"åѨÙ, "Õ^#Œ , "å`« ~°H~Îõ ÀQÆ=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, =¸~°Û,ù =∞^Œ=Ú, x„^Œ, [fi~°=Ú,
t~°ã¨∞û D_çÛѨ@∞ì@, J~°∞z, âßfiã¨=Ú, ^ÕǨÏ=Ú =Ú_çzH˘#∞@, ÉÁ|ƒÅ∞,
`«Å<˘Ñ≤Ê, =∞Å=Ú aè#fl=∞QÆ∞@, ^ŒÑÊ≤ , „Éè=í ∞=Ú D ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç#
"å`« ~ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú.
ã¨fi~°=Ú, ^è•`«∞=ÙÅ∞, |Å=Ú, [~î~° åyfl Wq H©}Δ O˜ z# "åxx ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ∞
#tOѨñ*ËÜÚ« #∞. "å`« "åºkè, JѨ™ê‡~°=Ú, ‰õΩ+¨μ,ì ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú, L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú,
HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú, D ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"å~°∞ Hõ$+≤Ozˆ~x,
~ÀQÆ=Ú ã¨fiÅÊ=ÚQÆ#∞#fl#∞ J\˜"ì åix "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ =l=OѨ=ÅÜ«Ú.
XHõ\˜#fl~° =∂㨠=∞$`«∞º ÅHõΔ}=Ú
|Å=∂Oã¨=ÚÅ∞ q∞H˜¯e H©}Δ O˜ K«∞@, ~ÀQÆ=Ú =$kú Ü«∞QÆ∞@, J~ÀK«H=õ Ú
D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ ~Àñy XHõ\ #˜ fl~° =∂ã¨=ÚʼnõΩ =∞~°}=Ú *ˇO^Œ∞.
"å`å+‘ªÖÏ~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
"å`å+‘Öª Ï~ÀQÆ=Ú q∞H˜¯e =$kúÉÁOk, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ xez#^≥,· ^•~°∞}
=∞~Ú# "Õ^#Œ #∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã#≤ ^≥,· ^ŒÑÊ≤ `ÀñQÆ∂_ç# =∞#∞+¨μºx rq`«=Ú#∞ j„Ѷ∞¨
=ÚQÆ Ç¨ÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞. "åÜ«Ú=Ù– Ñ≤H¯õ ʼnõΩ â‹k· Åä º=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã≤ =Ú‰õΩ¯#∞
=OHõ~°Ü«∞QÆ∞#@∞¡ KÕã≤ – =∞#∞+¨μºx H©Δ}˜OѨKÕã≤ =∞<åº#~°=ÚÅ#∞ (ÃÑ_»`«Å
ÃÑ^Œ#Ì ~°=Ú#∞) „‰õΩOQÆñ*Ëã#≤ Ü≥∞_»Å J\˜"ì åx rq`«=Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOK«∞#∞.
<åaè, QÆ∞^Œ=Ú gx =∞^躌 „Ѩ^âÕ =◊ Ú#∞ á⁄Ok QÆ[Å˚ <å„â◊~ÚOz# "åÜ«Ú=Ù
=∞#∞+¨μºx rq`«=Ú#∞ ǨÏiOK«∞, QÆ∞^Œ„Ѩ^âÕ =◊ Ú Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú gxÜ«∞O^Œ∞ xez
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
|e+ª̈"≥∞ÿ# "åÜ«Ú=Ù Hõ$tOz# ѨÙ~°∞+¨μx rq`«=Ú#∞ǨÏiOK«∞, =∞Å=ÚÅ#∞
J_»y¤ Oz á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠"≥Ú^ŒÅ∞#∞ <åaèx J_»y¤ Oz <˘Ñ≤Êx ѨÙ\˜Oì z# "åÜ«Ú=Ù
~Ày Ü≥ÚHõ¯ rq`«=Ú#∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ç¨ÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞. QÆ[˚ Ü«∞O^Œ∞ â◊¥Å#∞ –
^ŒÑÊ≤ x ѨÙs+¨ Éè^Ë =Œ Ú#∞ QÍx, âßfiã¨=Ú#∞ QÍx ѨÙ\ì̃Oz, QÆ∞^Œ „Ѩ^âÕ =◊ Ú#∞ –
QÆ[Å˚ #∞ – P„â◊~ÚOz# "åÜ«Ú=Ù `«H} Δõ O|∞# rq`«=Ú#∞ ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞.
„ѨH¯õ Ü≥∞=ÚHõÅ Ü≥ÚHõ¯ H˘#Å#∞ |OkèOz, =HõãΔ Å÷¨ =Ú <å„â◊~ÚOz# "åÜ«Ú=Ù,
J=Ü«∞==ÚʼnõΩ K≥=∞@#∞ QÍx xâ◊ÛÅ`«fi=Ú#∞ QÍx QÆÅ∞QÆñ*Ëã≤ Hõ#∞flÅ#∞
qãÎ̈iOѨñ*Ëã≤ J™ê^躌 =∞QÆ∞#∞. |Ǩïj„Ѷ∞¨ =ÚQÆ [fi~° ã¨O`åѨ=Ú, ^ŒÑÊ≤ , =¸~°Û,ù
|ÅHõÜ Δ ∞« =Ú, ã¨O^è∞Œ Å∞ =kÅ∞\ D ÅHõ} Δ =ÚÅ=Å# `«H} Δõ =Ú =∞$uHõÅ∞QÆ∞#∞.
QÀ=ÙÅ#∞ q_»∞K«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# J#ñQÍ L+¨óHÍÅO|∞#, âı+¡ ‡¨ [fi~°=ÚKÕ`« `«ÑÙ¨ ñÎ
_≥#· "åxH˜ =ÚY=Ú #∞O_ç K≥=∞@ qâı+=¨ ÚQÆ HÍ~°∞K«∞O_ç# J\˜"ì åñ_»∞ rqOѨñ
_»∞.
=∞ã¨∂iHÍ~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
zé∞Ãã#QÆÅO`« ÉÁ|ƒÅ∞ ^ÕÇϨ =Ú# [xOz ѨQ_Æ Ñ» Ù¨ QÆ∞\˜HÅõ =Öˇ #∞O_ç#"≥·
=∞~°Å j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOz# Ü≥∞_»Å J\ì̃ =∞#∞+¨μº_»∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
zé∞Ãã#QÆ Ñ¨ÑC¨ =O\˜ Ü«∂HÍ~°=Ú QÆey, Ѩ_Q» =Æ Ú=Öˇ #∞O_ç#"≥,· #_»∞K«∞
=ÚY=Ú QÆÅ"≥,· QÍÜ«∞Ѩ٠QÆ∞~°∞ÅÎ =Öˇ #∞O_ç ÉÁ|ƒÅ∞#∞ ^ÕÇϨ =Ú#∞ #tOѨñ
*ËÜÚ« . Z=xH˜ <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ HÍq∞Å, =ÚY=Ú Ñ¨Ó~°=‚ ÚQÆ #∞O_»∞@,
Hõ}`«Å∞ â◊√+≤¯OK«∞@, ÉèÜ
í ∞« =Ú, â◊s~°=Ú L+¨=‚ ÚQÆ #∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
HõÅ∞QÆ∞<À J\˜ì ™ÈÊ@Hõ~Àyx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
„=}~ÀQÆ qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
"å`«=Ú=Å#ñ|∞\˜#ì „=}=Ú áÈ@∞¡ ÖËHõ Ü«Ú#fl#∞, Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ|∞\˜ì
„=}=Ú =∞O@Å∞ ÖËHÜ õ Ú« #fl#∞, HõÑ=¨¶ Ú=Å#ñ |∞\˜#ì „=}=Ú p=ÚÖËHÜ
õ Ú« #fl#∞
=∞~°‡=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ñ |∞\˜#ì „=}=Ú ÉÏ^èÖŒ HË Ü õ Ú« #fl#∞ „=}=Ú q∂ñ^Œ ã¨∞#flѨÙ
á⁄_ç"ÜÕ ∞« HõÜ∞Õ , ã¨∞#flѨ٠á⁄_ç`Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#@∞¡ Hõ#ñ|_ç##∞, „=}=Ú
xiflq∞`«Î=ÚQÆ â◊HÍκܫÚ^èŒ=Ú, ^èŒfi[=Ú, â◊ź=Ú, `À=∞~°=Ú gx =O\˜
~°∂Ѩ=Ú`Àñ QÆ#ñ|_ç##∞, W\˜ì ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
ÉèíQÆO^Œ~° qHõ$u ÅHõΔ}=Ú
=∞Å=¸„`« "å`«=ÚÅ#∞ |OkèOz ѨÙ~°∞QÆÅ`Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO_≥_.ç ÉèOí QÆ^~Œ °
„=}=Ú#∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. U ~Ày, "≥∂HÍeKÕ "≥∂HÍÅ∞#∞ Q˘@∞ìH˘#∞K«∞,
áê^Œ=ÚÅ#∞ ZuÎ „H˜O^Œñ |_»"ÕÜ«ÚK«∞, JHõ™ê‡`«∞ÎQÆ <À\˜x ѨÅ∞=∂~°∞
WOH˘HõKÀ\˜H˜ „uѨCK«∞#fl Ü≥∞_»Å J\ì̃"åñ_»∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. QÆQ∞Æ ~åÊ@∞,
á⁄_ç ^ŒQÆ∞æ, =¸„`«=Ú zHõ¯#QÆ=K«∞Û@, [fi~°=Ú D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ ~Ày,
^ŒO`«=ÚÅKÕ H˘#QÀà◊§#∞ H˘é‰õΩK«∞, `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞, `«$}=Ú gxx „`«∞OK«∞K«∞,
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨÙÅ¡`À <ÕÅ#∞ wK«∞K«∞, =∞O\˜ ÃÑÅ¡#∞ =∞O\˜ ÃãÅ¡`Àñ Q˘@∞ìK∞« , ѨÅ∞=∂~°∞

#=ÙfiK«∞, ѨÅ∞=∂~°∞ Hˆ HõÅ∞ "ÕÜÚ« K«∞, HÍe`À Ѩ_H» #õ ∞ `«#∞flK«∞, JѨ~å^è=Œ ÚÅ#∞
ÃÑ∂¶ +≤OK«∞K«∞ (ÖËH)õ <åã≤Hõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~°O„^è=Œ ÚÅ#∞ ѨÅ∞=∂~°∞ `åñ‰õΩK«∞ #∞O_ç#
Ü≥∞_»Å J\ì̃"åñ_»∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. ~ÀyH˜ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =ÚY=Ú#O^Œ∞
uÅHõÑÙ¨ =∞K«Û K≥iyáÈ=Ù@, ^ŒO`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ QÀà◊§ Ü«∞O^Œ∞#∞ ѨÙÑ≤ÊQÆÅ∞QÆ∞@,
L^Œ~=° Ú#O^Œ∞ JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ <å<å=~°=‚ ÚÅ∞– PHÍ~°=Ú#∞ QÆÅ #~°=ÚÅ∞ Hõ#ñ
|_»∞@ D ÅHõΔ}=Ú =Å# =∞~°}=Ú QÆÅ∞QÆ∞. T~°÷fi âßfiã¨=Ú HõÅ∞QÆ∞@,
^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ L+¨‚=Ú ÖˉõΩO_»∞@, QÆ[˚ÅÜ«∞O^Œ∞ áÈ@∞¡ ѨÙ@∞ì@, ã¨∞Y=Ú
ÖˉΩõ O_»∞@ W\˜ì ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ ~Àyx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. [fi~åkqHÍ~°=ÚÅ∞
JHõ™ê‡`«∞ÎQÆ =$kú ÉÁO^Œ∞@, „ѨHõ$u =∂é∞@ (J#ñQÍ â◊¥~°`«fi=Ú áÈ~Ú
Ñ≤éH˜ `˜ #« =Ú QÆÅ∞QÆ∞@, ^ŒÑÊ≤ QÆÅ"åxH˜ „^Œ==ÚQÆÅ∞QÆ∞@) ÖËHõ "å`åk „ѨH$õ `«∞Å∞
=∂~°∞@, J#ñQÍ "å`« „ѨH$õ uQÆÅ "åxH˜ Ñ≤`Ϋ „ѨH$õ u QÆÅ∞QÆ∞@), D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
QÆÅ"åx rq`«=Ú#∞, =∞$`«∞º=Ù j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #ѨÇϨ iOK«∞#∞. "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~Àyx
L^ÕtÌ Oz B+¨^=Œè ÚÅ#∞ ã¨OáêkOѨ Ü«∞uflOz#ѨC_»∞ Jq ÅaèOѨx Ü≥∞_»Å P
~Ày rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. ~Àyx L^ÕtÌ Oz ÉÏQÆ∞QÆ <≥éO˜ y, J<ÕHõ „ѨHÍ~°=ÚÅ∞QÆ
qkè=`«∞QÎ Æ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# Ü«∞ø+¨^=Œè Ú ã≤kOú Ѩx Ü≥∞_»Å J\ì̃ ~ÀyH˜ zH˜`û«
ÖË^xŒ Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú. ~Ày H˘~°‰Ωõ , *ËÜ∞« |_»∞K«∞#fl HõëêÜ«∞ Ѷ∞¨ $`« ÖËÇ¨ ^Œ∞ʼnõΩ,
J#fl=Ú, ѨÑC¨ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxH˜x xiflq∞`«=Î ÚQÆ – =~°=‚ Ú, Ѩi=∞à◊=Ú, ~°∂Ѩ=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂i# Ü≥∞_»Å ã¨fiã¨∞ñ÷ _≥#· #∞ rqOѨñ_»∞. ~Ày QÆ$ǨÏO|∞# QÍeÖËx
ã¨Å÷ O|∞##∞O_≥_ç Hõ>Åìˇ `Àñ QÆ∂_ç# xѨC, nѨ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q xiflq∞`«=Î ÚQÆ
K«ÖÏ¡~∞° @, ~Ày QÆ$ǨÏO|∞##∞O_≥_ç áê„`«=ÚÅ∞ xëê¯~°}=ÚQÆ q∞H˜¯e ѨQ∞Æ Å∞@,
„H˜O^Œñ|_»∞@ D ÅHõ#Δ =ÚÅ∞ QÆey# ~Ày rqOѨñ_»∞. q∞H˜¯e ^Œ∞~°ƒÅ∞ñ_»∞,
ã¨O^ÕÇϨ =Ú#∞ á⁄Ok#"åñ_»∞ #QÆ∞ ~ÀyH˜ Hõ_∞» j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ~ÀQÆ=Ú x=iÎOz#
Ü≥∞_»Å J\˜ì =∞#∞+¨μºñ_»∞ rqOK«∞@ ã¨O^ÕÇϨ =Ú.
"≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~Ày =∞~°}=Ú *ˇO^Œ∞#@∞¡#flѨC_»∞, J`«x ã¨O|O^è∞Œ Å∞ J_çy#
Ü≥∞_»Å ^Œ∞„â◊≈=Oɡ·# "åx =∞~°}O|∞#∞ *ˇÑ¨ÊñQÆ∂_»^Œ∞. J\˜ì ~ÀyH˜ zH˜`«û
KÕÜ«∞ñ^ŒQÆ^Œ∞.
=∞~°}=Ú <˘O^Œ∞"åñ_»∞, Ü«∞=∞^Œ∂`«Å∞, Ñ≤âßK«=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åi
KÕ`« #∞áêÑ≤OѨñ|_»∞@O *Ëã≤, J\˜ì "åx H˘ã¨OQÆñ|_≥_ç B+¨^èŒ=ÚÅ â◊H˜Îx
Ü«∞=∞^Œ∂`å^Œ∞Å∞ ǨÏiO`«∞~°∞. JO^Œ∞=Å# Jq x+¨ÊÅù O|∞ÅQÆ∞#∞.
PÜ«Ú~ˆ fi^Œ=Ú <≥éO˜ y# "≥^· ∞Œ ºxÜ«∞O^Œ∞ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ ѶŨ O|O`«ÜÚ« xez
Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ#, PÜ«Ú+¨º Ѩi*Ï˝#=Ú#∞ PÜ«Úó ѨiáêÅ#O|∞#∞O QÆÅ∞QÆñ
*ËÃã_ç i+ì̈ *Ï˝#=Ú#O^Œ∞ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ P^Œ~} ° QÆeyÜ«ÚO_»=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^Œ∂`« â◊‰Ωõ #=Ú
~Ày "≥^· ∞Œ ºxHõ_‰» Ωõ ^Œ∂`«#∞ |OѨÙ<≥_Å» ã¨fi*ÏuÖ’x "åxx |OѨ=ÅÜ«Ú
J#ñQÍ ~Ày áê+¨O_»∞ñ_≥·#KÀ áê+¨O_»∞x, „|ǨχKåi Ü≥ÿ∞#KÀ „|ǨχKåix
QÆ$ǨÏã¨∞ñ÷ _≥#· KÀ QÆ$ǨÏã¨∞x÷ , "å# „Ѩã∞¨ _Î #·≥ KÀ "å#„Ѩã∞¨ x÷ , aè‰ΩΔõ "≥#· KÀ aè‰ΩΔõ =Ù#∞,
â◊¥„^Œ∞ñ_≥#· KÀ â◊¥„^Œ∞xx ^Œ∂`«#∞QÍñ|OÑ≤# zH˜`û« Ѷe¨ OK«∞. J@∞QÍHõ W`«~∞° Å#∞
q*ÏfÜ«Ú =∞#∞+¨μºÅ#∞ |OÑ≤# zH˜`û« Ѷe¨ OK«^∞Œ . ã¨=}∞ñ_»Q∞Æ ^Œ∂`«Ü∞« ~Ú##∞
– n#∞ñ_»∞, cèu<˘O^Œ∞"å_»∞, Ѩé∞ÔQ`«∞"Î åñ_»∞, Hõi#î =ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞"åñ_»∞,
Jâ◊√Éè"í åHõº=ÚÅ#∞ |Å∞‰õΩ"åñ_»∞, #ѨÙO㨉Ωõ ñ_»∞, PÜ«Ú^è=Œ Ú#∞ KÕ|∂x#"åñ
_»∞, Hõé#] ∞ ^èiŒ Oz#"åñ_»∞, É’_ç`Å« "åñ_»∞, q∂ã¨=ÚÅ#∞ QÆ_=¤» Ú#∞, [_»Å#∞
ÃÑOK«∞H˘#fl"åñ_»∞, J=∞OQÆà=◊ ÚQÆñ aÅ∞K«∞"åñ_»∞, „‰õÄ~°H$õ `«º=ÚÅ#∞ *ËÜÚ« "åñ
_»∞, =∞e#∞ñ_»∞, „ã‘,Î J<ÕHõ "åº^è∞Œ Å∞ QÆÅ"åñ_»∞, JOQÆqÇ‘Ï#∞_»∞, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú#∞
~°HõÎ=∂eHõÅ#∞ ^èŒiOz#"åñ_»∞, #∂<≥#∞ |∞~°∞^Œ#∞ ѨÓã≤H˘#fl"åñ_»∞, zxy
#kÜ«Ú, HÍOu Ç‘Ï#"≥∞#ÿ kÜ«Ú `«_ãç #≤ kÜ«Ú#QÆ∞ =„ã¨=Î Ú#∞ ^èiŒ Oz#"åñ_»∞,
QÍ_ç^≥– XO>ˇ–^Œ∞#fláÈ`«∞ gx <≥H˜¯#"åñ_»∞, ѨÙ_»HõÅ∞ =∞O\˜ÃÑÅ¡ gxx
„`«∞OK«∞"åñ_»∞, ^Œ∂~°=Ú#∞O_ç Ñ≤Å∞K«∞"åñ_»∞#QÆ∞ #\˜ì x\˜ì ^Œ∂`« =zÛ#ѨC_»∞
"≥^· ∞Œ ºñ_»∞ "åx"≥O@ ~ÀyÜ≥Ú^Œ‰Ì Ωõ ñ É’ñQÆ∂_»^∞Œ . "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ J„Ѩâã◊ "Ψ ∞≥ #ÿ zO`«#∞
á⁄OkÜ«ÚO_»∞#ѨÙ_»∞#∞, J„Ѩâã◊ "Ψ ∞≥ #ÿ =∂@Å∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞O_»∞#ѨÙ_»∞#∞, kQÆO|~°∞ñ
_»∞QÍ#∞O_»∞#ѨÙ_»∞#∞, ^Õx<≥·# ѨQÆ∞Åñ Q˘@∞ìK«∞O_»∞ #ѨÙ_»∞#∞, HÀѨ=Ú
<˘Ok#ѨÙ_»∞#∞, Ǩϟ=∞=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞#∞, Ñ≤`«$^Õ=`«Å‰õΩ Ñ≤O_»=Ú
ÖÁã¨OQÆ∞#ѨÙ_»∞#∞, x„kOK«∞#ѨÙ_»∞#∞, "≥O„_»∞HõÅ∞ qiÜ«∞ É’ã≤H˘x Ü«Ú#flѨÙ_»∞#∞,
JÉèºí OQÆ=Ú KÕãH≤ ˘#∞#ѨÙ_»∞#∞, U_»∞Û#ѨÙ_»∞#∞, Jâ◊√zQÆ #∞#flѨC_»∞ ^Œ∂`« =zÛ#
Ü≥∞_»Å ~Ày rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. ™ê=∂#º=ÚQÆ [fi~åy~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞
^Õâ=◊ Ú#O^Œ∞O_ç QÍx, J\˜ì HÍÅ=Ú#O^Œ∞ QÍx ^Œ∂`« =zÛ# Ü≥∞_»Å JѨC_»∞
"≥^· ∞Œ ºñ_»∞ J\ì̃ ~ÀyH˜ zH˜`û« KÕÜ∞« ñQÆ∂_»^∞Œ . ^Œ∂`«Å∞, <åaè–<åã≤H–õ =ÚY=Ú–
`«Å"≥O„_»∞HõÅ∞ – ~À=∞=ÚÅ∞ – QÀà◊√§ – ѨO_»∞–¡ QÆ∞ǨϺ „Ѩ^âÕ =◊ Ú – gñѨ٠–
ã¨#Î =ÚÅ∞–HõO~î=° Ú – L^Œ~=° Ú – LOQÆ~Ñ° Ù¨ „"ÕÅ∞ – „ѨuÎ – J~°ñ\˜ –ã‘ã=¨ Ú
– Z=ÚHõÅ∞– `«ÅѨÙéˇÅ] ∞–~ÀñHõe–éÏà◊√§–pñѨÙ~°∞–KÕñ@ – =Gã¨∞ H˘OQÆ∞–
|∂_ç^–≥ xѨC – =uÎ – á⁄@∞ì – „`åà◊√§ – *’à◊√¡ – „`åã¨∞ – Ѩye# =ã¨∞=Î ÙÅ∞
– *ÏiѨ_ç áÈ=Ù =ã¨∞=Î ÙÅ∞Ö’#QÆ∞ "åxx Ѩ@∞ìH˘x "≥^· ∞Œ ºx Ñ≤Å∞K«∞K«∞ =zÛ#
J\˜ì ^Œ∂`«Å#∞ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ „Ѩ^=Œä ∞=Ú# *ÏK«∞#ѨC_Õ P ~ÀQÆ∞Å∞ =∞$u<˘O^Œ∞^Œ∞~°∞.
ÃÑ·# *ˇÑ≤Ê# <åÉèϺ^Œ∞Å#∞ ã¨Ê $tOѨ ‰õΩ#fl#∞, J~°ú~å„`«=Ú, =∞^蕺ǨÏfl=Ú,
™êÜ«∞O„áê`« ã¨ûO^蕺 HÍÅ=ÚÅ∞, Ѩ~fi° k#=ÚÅ∞, +¨+ª≤ – K«qu – #=q∞ –
„QÆǨÏ} ã¨=∞Ü«∞=Ú–Éèí~°}˜–Hõ$uÎHõ–Pâı¡+¨–ѨÙ|ƒ–ѨÓ~åfiëê_è» – ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ–
P„~°–Ì =∞Y–=¸Å–L`åÊ`«=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Ü«∞O^Œ∞ "≥^· ∞Œ ºx Ü≥Ú^Œ‰Ì Ωõ =zÛ
Ñ≤ez# Ü≥∞_»Å ~Ày =∞$u <˘O^Œ∞#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥^· ∞Œ ºx Ü≥Ú^Œ‰Ì Ωõ ^Œ∂`« =zÛ ~Ày Ü≥ÚHõ¯ =∂@Å#∞ *ˇÑC¨ #ѨC_»∞ QÍx,
K≥ÑC¨ @‰õΩ Ñ¨Ó~°fi=Ú QÍx J\˜ì ^Œ∂`« JOQÆÇÏ‘ #∞ñ_≥#· #∞, „¿Ñ`«‰Ωõ JÅOHõiOz#\˜ì
=„™êÎ^ºŒ ÅOHÍ~°=Ú QÆÅ"åñ_≥#· #∞, „`åà◊√¡ – HÍe# =„™êÎ^∞Œ Å∞ – Ѩye# ‰õΩO_»Å∞
– áê„`«=ÚÅ∞ gx q+¨Ü«∞"≥∞ÿ# "åHõº=ÚÅ#∞ qx##∞, HÍ~°Ñ¨Ù~°ã¨=ÚQÆÅ
q∞iÜ«∞=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q "≥^· ∞Œ ºxH˜ñ QÆ#ñ|_ç##∞, "≥^· ∞Œ ºx =Ú‰õΩ¯‰õΩ Q˘Ñ¨ÊÑ‘#∞ñ
QÆ∞HõOѨ٠Q˘\˜#ì #∞, P HÍÅ=Ú#O^Õ Jyfl "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q `«ye##∞, W`«~=° ÚÖˇ#·
Zé]QÆ <Õfl~°∞ ѨÙ=Ùfi "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Hõ#ñ|_ç##∞ Jâ◊√Éè=í ÚQÆ#∞Hõ P ^Œ∂`« "≥O@ñ
[x ~ÀyH˜ zH˜`û« KÕÜ∞« ñ^ŒQ^Æ ∞Œ . ǨǨHÍ~°~À^Œ#=Ú, ‰õÄñ`«Å∞ ÃÑ@∞ì@, Ѩ_∞» @,
`«∞=Ú‡, "≥^· ∞Œ ºx =G=Ú, Kè„« `«=Ú – áê^Œ~H° ÅΔõ ∞ Wq Hõ#ñ|_»Háõ È=Ù@, PѨ^Œ
<˘Ok# "åxñEK«∞@, ^Õ"åÅÜ«∞=Ú – ^èfiŒ [=Ú – xO_ç# áê„`«=ÚÅ∞ Wq
Ѩ_áç È=Ù@, ^˘~°∞@ ¡ , K«KÛ≥ #∞ J<≥_ç Jx+¨"ì åHõº=ÚÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ@, "≥^· ∞Œ ºxH˜ ^À=Ö’
|∂_ç^,≥ ^Œ∞=Ú‡ Wq ™Èñ‰õΩ@ Wq Ü«∞xflÜ«Ú Jâ◊√Éèâí ‰◊ Ωõ #=ÚÅ∞ QÆ#∞Hõ ~ÀyH˜
=∞~°} ã¨∂K«Hõ=ÚÅ∞. =∞iÜ«Ú "≥·^Œ∞ºñ_»∞ ~ÀyÜ≥Ú^ŒÌ ˆHQÆ∞#ѨÙ_»∞ =∂~°æ=Ú#
Ñ≤e,¡ L_»∞=Ú, HÀñu, ~Ô O_»∞ `«ÅÅ∞ QÆeæ ã¨~Ê° ã¨=∂#"≥∞#ÿ Ü≥∞é]x [O`«∞=Ù Wq
J_»=¤ Ú =zÛ##∞ Jâ◊√Éè=í Ú. ã¨∂~°∞ºñ_»∞#fl k‰õΩ¯ nÑ¨Ü Î ∞« #ñ|_»∞#∞ QÆ#∞Hõ P
k‰õΩ¯ #∞O_ç „‰õÄ~°=ÚʼnõΩ ÃÑ^ŒÑÌ Ù¨ e – #Hõ¯ – "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞$QÆ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú
_ÕQÆ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ‰õΔΩÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú, ã¨OÉèÏ+¨}=ÚÅ∞ q#ñ|_»∞K«∞#fl Ü≥∞_»Å
Jâ◊√Éè=í Ú, "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~Ày ~ÚO\˜ Hˆ QÆ∞#ѨÙ_»∞ ^À=Ö’ñ QÍx, ~Ày QÆ$ǨÏ=Ú#O^Œ∞ñ
„|"ÕtOK«∞#ѨÙ_»∞ QÍx, #Å¡x ^è•#º=ÚÅ∞, ɡÅ=¡ Ú – =∞l˚QÆ – Å=}=Ú –
=∞^Œº=Ú – K«~‡° =Ú – P"åÅ∞ – =㨠– #∂<≥ – QÆ_¤ç – |∞~°^Œ – Hõ>Åìˇ ∞ –
#ѨÙO㨉Ωõ ñ_»∞ – x+¨μ~ª "° åHõº=ÚÅñ |Å∞‰õΩ"åñ_»∞ – K«O_®Å∞ñ_»∞ – KÕñѨÅñ
|>ˇ_ì ç =Å – =∞$QÆ=ÚÅ |OkèOK«∞ T~°∞Å∞ – "åOu KÕãH≤ ˘x# "åñ_»∞, =∞Å=Ú,
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ HÀéÅ∞QÆÅ =ÚY=Ú QÆÅ"åñ_»∞, x™êû~°"∞≥ #ÿ =ã¨∞=Î ÙÅ∞
– "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, „Ѩu,Î J~°ñ\˜, ã‘ã=¨ Ú, â◊„`«∞=ÙÅ∞, `«Å„H˜O^Œ∞QÍ xÅ∞=ɡ@ñì
|_ç# â◊Ü∞« #=Ú – Pã¨#=Ú – "åǨÏ#=Ú É’i¡OѨ|_ç# ‰õΩO_»Å∞, =¸‰õΩà◊√§
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ áê„`«=ÚÅ∞#∞ Hõ#ñ|_ç# Ü≥∞_»Å Jâ◊√Éè=í Ú.ѨÙ~°∞+¨ Ѩ‰ΩΔõ ÅQÆ∞ áê=Ù~°Ñ@≤ ì
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q "≥^· ∞Œ ºxH˜ Z_»=∞ "≥Ñ· Ù¨ QÍ #∞#fl#∞, `≥Å¡ H˘ÔH¯~° – QÀiOHõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
„ã‘ΠѨ‰ΩΔõ Å∞ ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ # #∞#fl#∞ â◊√Éè=í Ú. HÍH˜ – áê=Ù~å Ñ≤@ì "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ‰ΩΔõ Å∞#∞,
ÖË_ç – lOHõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞$QÆ=ÚÅ∞#∞, Z_»=∞ "≥Ñ· Ù¨ #∞O_ç ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ #‰õΩñ É’~Ú#
Ü≥∞_»Å â◊√Éè=í Ú. ‰õΩHõ¯, #Hõ¯ Wq ‰õΩ_ç #∞O_ç Ü≥∞_»=∞‰õΩñ É’~Ú# Ü≥∞_»Å
â◊√Éè=í Ú. =∞$QÆ=ÚÅ∞ ÉËãQ≤ =Æ zÛ##∞ â◊√Éè=í Ú, Kå+¨=Ú, ÉèÏ㨠ѨH,Δ̃ Éè~í ^° •fi[=Ú,
=ÚOyã¨, "Õ∞ñHõ, <≥=∞e Wq ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ #∞O_ç QÍx, Z_»=∞ "≥Ñ· Ù¨ #∞O_çQÍx x`«º=Ú
Hõ#∞Ѩ_#ç #∞ â◊√Éè=í Ú. QÆ∞_»Q¡ ∂Æ |, Ñ≤e,¡ `˘O_» Wq ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ QÍñ QÍx, Z_»=∞"≥Ñ· Ù¨ QÍñ
QÍx, [OQÍñQÍx, ÉËãQ≤ Íñ QÍx, Hõ#∞Ѩ_#ç Jâ◊√Éè=í Ú. gx ^èfiŒ x q#ñ|_ç#
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ü≥∞_»Å â◊√ÉèHí ~õ =° ∞x H˘O^Œ~∞° K≥ÑÊ≤ i. ѨOk, L_»∞=Ú, áê=Ú, ‰õΩO^ÕÅ∞, #Hõ¯
Wq ^èŒfixOz# Ü≥∞_»Å „Ѩâ◊ã¨Î=Ú. HÀñu, ZÅ∞QÆ∞|O\˜ Wq Hõ#ñ|_»∞@,
^èfiŒ xOѨ‰Ωõ O_»∞@Ü«Ú =∞Ozk. WO„^Œ^#Œè ã¨∞û Z^Œ∞~°∞QÆñ QÆ#|_ç# Jâ◊√Éè=í Ú.
"≥#∞HõQÍñQÍx, „ѨH¯õ QÍñQÍx Hõ#∞|_ç# â◊√Éè=í Ú. Jyfl`À xO_ç# áê„`«=ÚÅ∞
aè#fl=ÚÖˇ· *ÏfiÅÖËxqQÍ Hõ#ñ|_ç# Ü≥∞_»Å Jâ◊√Éè=í Ú.
"≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~Ày QÆ$ǨÏ=Ú#∞ „Ѩ"tÕ OK«∞#ѨÙ_»∞ ÃÑ~°∞ñQÆ∞, JHõ`Δ Å« ∞, K≥é‰õΩ,
z‰õΩ¯_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞, =∞OQÆàH◊ ~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞, ~Ày Ü≥ÚHõ¯ QÆ$ǨÏ=Ú
#∞O_ç "≥Å∞ѨeH˜ñ nã≤H˘x áÈ=ÙK«∞O_»ñQÍ J\ì̃ ã¨=∞Ü«∞O|∞# "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ P~Ày
QÆ$ǨÏ=Ú#ñ „|"ÕtOK«∞K«∞ Ez# Ü≥∞_»Å Jâ◊√Éè=í Ú.
Wqfi^èOŒ |∞# ^Œ∂`« "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åi â◊‰Ωõ #=Ú Jâ◊√Éèí â◊‰Ωõ #"≥∞#ÿ Ü≥∞_»Å
~ÀyH˜ zH˜`û« KÕÜ∞« ñ^ŒQ^Æ ∞Œ . â◊√Éèí â◊‰Ωõ #=ÚÖˇ#· Ü≥∞_»Å "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ^ŒÜ∞« QÆÅ"åñ
_≥· „ѨÜ∞« `«flѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ P~ÀyH˜ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥·^Œ∞ºxH˜ â◊√Éèí â◊‰õΩ#=ÚÅ∞
ÃÑ~°∞ñQÆ∞, JHõΔ`«Å∞ (^è•#º=Ú – ÖËHõ aÜ«∞º=Ú) K≥éñ‰õΩ, z‰õΩ¯_»∞,
„¿ÑOHõ}=Ú, `Õ<,≥ <Õ~Ú, ÅHõ¯, HÍ@∞Hõ, yO_ç K≥O|∞, QÆO@, nѨ=Ú, Ѩ^‡Œ =Ú,
QÆiÔH, ѨzÛKÕñѨÅ∞, ѨzÛ=∂Oã¨=Ú, ¿ÑÖÏÅ∞, Ѷ¨Å=ÚÅ∞, Ñ≤O_ç=O@Å∞,
~°`fl« =ÚÅ∞, U#∞ñQÆ∞, ѨÓ~°‚ ‰õΩOÉè=í Ú, Hõ#º, ~°^=Œä Ú, â∫~°º – `åºQÆ – „Ѩ*Ï˝ –
~å[ã¨`å¯~å^Œ∞ÅKÕ =$kú ÉÁOk##~°∞ñ_»∞, ^Õ=`«Å∞, ~åAÅ∞, `≥Åx¡ ѨÙ=ÙfiÅ∞,
`≥Åx¡ Kå=∞~°=ÚÅ∞, `≥Å¡ =G=ÚÅ∞, `≥Åx¡ QÆ∞é]=ÚÅ∞, â◊OY=ÚÅ∞, ã¨[#˚ ∞Å∞,
„ÉÏǨχ}∞Å∞, `≥Åx¡ áêQÍÅ∞, `À~°}=ÚÅ∞, ã¨fiã≤HÎ =õ Ú, á⁄QÆÖHË õ =∞O_»∞K«∞#fl
Jyfl, =∞<ÀǨÏ~°"∞≥ #ÿ J#fláê#=ÚÅ∞, =∞#∞+¨μºÅ`Àñ QÆ∂_ç# |O_ç, ^Œ∂_»Å`Àñ
QÆ∂_ç# P=ÙÅ∞, Pñ_»∞ QÆ∞é]=ÚÅ∞, a_»Å¤ `Àñ QÆ∂_ç# „ã‘ÅÎ ∞, K«HÀ~° Ѩ‰ΩΔõ Å∞,
Kå`«Hõ Ѩ‰ΩΔõ Å∞, ɡQ∞Æ ~æ ∞° Ѩ‰ΩΔõ Å∞, =∞Oz Ѩi=∞à◊=Ú, =∞Oz `≥Å∞Ѩ٠=~°=‚ Ú,
=∞^è∞Œ ~° ~°ã=¨ Ú, J#∞‰õÄÅ=ÚQÆ #∞#fl =$+¨É=íè ÚÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú QÀ=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú
^èfiŒ x, =∞Oz =∞$QÆ=ÚÅ∞ – Ѩ‰ΩΔõ Å∞ – =∞#∞+¨μºÅ∞ gi =∞Oz ѨÅ∞‰õΩÅ∞, Kè„« `«,
^èfiŒ [, Ѩ`åHõÅ∞ ÃÑH· ñ˜ QÆ#ñ|_»∞@, „ѨÜ∂« }HÍÅ=Ú#O^Œ∞ [#∞Å∞ [Ü«∞ [Ü«∞
â◊|=Ì ÚÅKÕ ã¨∞uÎ OK«∞@, ÉèiË – =∞$^ŒOQÆ=Ú – â◊OY=Ú – nx ^èfiŒ x, ѨÙ}ϺǨÏ
ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ^èfiŒ #∞Å∞, "Õ^•^躌 Ü«∞# â◊|=Ì ÚÅ∞, J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ QÍe Wq "≥^· ∞Œ ºxH˜
„`À=Ö’ñQÍx, ~Ày Ü≥ÚHõ¯ QÆ$ǨÏ=Ú#ñ „|"ÕtOK«∞#ѨÙ_»∞ QÍx Hõ#ñ|_ç# Ü≥∞_»Å
~Ày Ü≥ÚHõ¯ ~ÀQÆ=Ú xâı≈+¨=∞QÆ∞#∞.
ã¨fiѨfl ÅHõ}Δ =Ú
ã¨~ˆ fiO„kÜ«∞=ٺѨ~`
° Ò =∞<À-#∞Ѩ~°`«O Ü«∞^• Iq+¨ÜÕ∞Éèíº ãÎ̈^• ã¨fiѨflO <å<å~°∂ѨO „ѨѨâ◊ºu II
âı¡ëê‡=$`Õ+¨μ „™È`«ã¨∞û „â◊=∂^Œ∞Ѩ~°`Õ+¨μ K« IWO„kÜÕ∞+¨μ ã¨fiHõ~°‡Éè’º x„^• qâ◊u ^ÕÇ≤Ï<å"£∞ II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ã¨~ˆ fiO„kÜ«∞=ÚÅ∞#∞ "åx "åx "åºáê~°=ÚÅñ *ÏeOz J}ñyÜ«Ú#fl<≥·

=∞#ã¨∞û J}ñQÆHõ „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»ñQÍ – â◊ÉÏÌk q+¨Ü∞« =ÚÅ #∞O_ç <å<å
q^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÍOK«∞K«∞<åflñ_»∞. #~°=ÚÅ∞ âı+¡ ‡¨ =Ú`À P=$`«=ÚÖˇ· „â◊=∞
=ÚKÕ |_»e Ü«ÚO_»QÍ – WO„kÜ«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ `«=∞ `«=∞ "åºáê~°=ÚÅ =Å#
=∞#∞+¨μºÅ‰õΩ x„^Œ „Ѩ"tÕ OK«∞#∞.
^Œ∞ã¨fiѨfl=ÚÅ∞
=∞#∞+¨μºñ_»∞ „¿Ñ`«Å`Àñ QÆ∂_» =∞^Œº=Ú#∞ „`åñy#@∞¡#∞ – ‰õΩHõ¯ÅKÕ
P„Hõq∞OѨñ|_ç#@∞¡#∞ ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÍOz# Ü≥∞_»Å [fi~°~∂° Ѩ=∞QÆ∞ =∞$`«∞º=ÙKÕ
j„Ѷ¨∞=ÚQÆ Ö’HÍO`«~°=Ú#∞ á⁄OkOѨñ|_»∞#∞. Zé]x ѨÙ+¨Ê=∂eHõÅ∞ Zé]x
j~°~=° Ú – Zé]x =G=Ú#∞ QÆÅ"åñ_≥· – #=ÙfiK«∞ „ã‘KÎ Õ P„Hõq∞OѨñ|_ç#@∞¡
ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÍOz# Ü≥∞_»Å ~°HÎõ Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ ~°∂Ѩ =∞$`«∞º=Ù KÕ`« j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ „QÆÇÏ≤ OѨñ
|_»∞#∞. ^Œ∞#fláÈ`«∞ – ‰õΩHõ¯ – ѨOk – XO>ˇ – QÍ_ç^≥ gxÃÑ· <≥H¯˜ ^ŒH} Δ̃ ѨÙ
k‰õΩ¯‰õΩñ áÈ~Ú#@∞¡ ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÍOz# Ü≥∞_»Å ~å[Ü«∞HõΔ ‡~ÀQÆ=ÚKÕ =∞~°}=Ú
<˘O^Œ∞#∞. ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ =ÚO_»`¡ ÀñQÆ∂_ç# fñQÆ QÍx, – "≥^∞Œ ~°∞ QÍx
–`å\˜ QÍx [xOz#@∞¡ ã¨fiѨfl=Ú QÆey# Ü≥∞_»Å j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ QÆ∞Ň~ÀQÆ=ÚKÕ
=∞~°}=Ú <˘O^Œ∞#∞. ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ #fñQÆ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q t~°ã∞¨ û #O^Œ∞ [xOz#@∞¡
ã¨fiѨfl=Ú QÆey# Ü≥∞_»Å t~À ~ÀQÆ=ÚKÕñ QÍx, t~°KÛÕ ^ù =Œ ÚKÕñQÍx =∞~°}=Ú
<˘O^Œ∞#∞. kQÆO|~°∞ñ_≥· ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ <Õ~Ú Ñ¨Óã≤H˘x – *ÏfiÅ ÖËx JyflÜ«∞O^Œ∞
Ǩϟ=∞=Ú KÕÜÚ« K«∞#fl@∞ì#∞, JѨC_»∞ é˘=Ú‡#O^Œ∞ Ѩ^‡Œ =Ú Ñ¨Ù\˜#ì @∞ì#∞ ã¨fiѨfl=Ú
QÆey# Ü≥∞_»Å ‰õΩ+¨μ~ì ÀQÆ=ÚKÕ #tOK«∞#∞. K«O_®Å∞Å`Àñ *Ëi J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ#·
<Õ~Ú #∂<≥ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx „`åñy#@∞¡ ã¨fiѨfl=Ú QÆey# Ü≥∞_»Å „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÆ
=ÚKÕ #tOK«∞#∞. ~åHõãΔ ∞¨ Å`À QÆ∂_ç P_»∞K«∞ [Å=Ú#O^Œ∞ =Úxñy#@∞¡ ã¨fiѨfl=Ú
QÆey# Ü≥∞_»Å L<å‡^Œ ~ÀQÆ=ÚKÕ #tOK«∞#∞. P_»K∞« „¿Ñ`«K`Õ Ö« ÏQÆñ|_ç#@∞¡
ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÍOz# Ü≥∞_»Å JѨ™ê‡~°~ÀQÆ=ÚKÕ #tOK«∞#∞. QÍ_ç^,≥ XO>ˇ, Ñ≤e,¡
HÀñu, ÃÑ^ŒÑÌ Ù¨ e, ѨOk, gxq∂ñ^Œ QÍx – „¿Ñ`«Å q∂ñ^ŒQÍx – #Hõ¯Å q∂ñ
^ŒQÍx ZH˜¯ áÈ~Ú#@∞¡ ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÍOz# Ü≥∞_»Å Juj„Ѷ∞¨ =ÚQÍ =∞$`«∞º=Ù<À@ñ
|_»∞#∞. JѨÊ=ÚÅ#∞ QÍx K«HÔ ¯Å=ÚÅ#∞ QÍx ÉèHí OΔ˜ z#@∞ì ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÆx
"Õ∞ÖÁ¯x# `«~∞° "å`« – JѨÊ=ÚÅ∞QÍ#∞, K«HÔ ¯Å=ÚÅ∞QÍ#∞ "åOu KÕãH≤ ˘#fl Ü≥∞_»Å
J\ì̃ "åñ_»∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. K«O„^Œã∂¨ ~°º „QÆÇϨ }=ÚÅ#∞ ã¨fiѨfl=Ú#ñ
QÍOz# "åxH˜ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞. ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å∞ „H˜O^ŒÑ_¨ #ç @∞¡ ã¨fiѨfl"≥∞#ÿ
Ü≥∞_»Å ^Œ$+≤ì #tOK«∞#∞. `«Åg∞^Œ "≥^∞Œ ~°∞fñQÆ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q "≥ÚÅK«∞@ – Ѩ‰ΩΔõ Å∞
"åÅ∞@ – HΔ“~°=Ú KÕ~ÚOzH˘#∞@ – HÍH˜ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ‰ΩΔõ Å KÕ`#« ∞ – „¿Ñ`«Å∞
– Ñ≤âßK«=ÚÖˇ#· „ã‘ÅÎ – „^Œq_»∞Å∞ – PO„^è∞Œ Å∞ – QÀ=∂O㨠ÉèHí ‰Δõ Ωõ Å∞ gi
KÕ`#« ∞ K«∞@ì|_»∞@, „¿Ñ=ÚÅ∞ – fñÔQÅ∞ – "≥^∞Œ à◊√§ – QÆ_¤ç – =ÚO_»∞¡ – gx
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
KÕ`« W~°∞HÔ · K˘~°ñQÆ∂_»x „Ѩ^âÕ =◊ Ú#O^Œ∞ñ *ÁzÛ ã¨OHõ@Ѩ_∞» @, Éè∂í ~°O„^è=Œ Ú
Ü«∞O^Œ∞#∞ – â◊≈âß#=Ú#O^Œ∞#∞ â◊Ü«∞xOK«∞@, ^Œ∞=Ú‡Ö’#∞ |∂_ç^ŒÖ’#∞
á⁄~å¡_∞» @, hà◊√§ – |∞~°^Œ – ÉÏq – =ÚiH˜hà◊√§ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ü«∞O^Œ∞
=Ú#∞ñQÆ∞@ – „Ѩ"åǨÏ=Ú#O^Œ∞ "ÕQ=Æ ÚQÆñ Q˘@∞ìH˘x áÈ=Ù@, #$`«º=Ú "å^Œº=Ú
– ã¨Ow`«=Ú – Zé]x ѨÙ+¨Ê=ÚÅ#∞ Zé]x =G=ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«∞@, `«# =Ü«∞ã¨∞û
â◊s~°=Ú#∞ =$kú *ˇO^Œ∞@ – JÉèºí O[#=Ú KÕãH≤ ˘#∞@ – q"åǨÏ=Ú – q∂ã¨=ÚÅ∞
Q˘iyOK«∞H˘#∞@, ѨHÍfi#fl ÉèHí }Δõ =Ú – `≥Ö· Ï^Œ∞Å#∞ =∞^Œº=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜÚ« @,
"åOu Ü«∞QÆ∞@ – qˆ~K«#=∞QÆ∞@ – |OQÍ~°∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ֒ǨÏ=ÚÅ∞ LѨC Wq
^˘~°ñ‰õΩ@ – J#~°=÷ Ú QÆÅ∞QÆ∞@ – |OkèOѨñ|_»∞@ – J==∂#=Ú – HÍe
*’à◊√§ ~Ô O_»∞#∞ áÈ=Ù@ – `«# áê^Œ=ÚÅ∞ K«~‡° =Ú#∞ Ѩ_∞» @, Ju ã¨O`À+¨=Ú
– Ñ≤`$« ^Õ=`«Å∞ ‰õΩÑ≤`∞« Öˇ· ÉèÜ
í ∞« Ѩ~K° ∞« @, nѨ=Ú – „QÆÇϨ =ÚÅ∞ – #Hõ„Δ `«=ÚÅ∞
– ^ŒO`«=ÚÅ∞ – ^Õ=`«Å∞ – <Õ„`«=ÚÅ∞#∞ Ѩ_∞» @, ÖËHõ #tOK«∞@, H˘O_»Å∞
ѨQ∞Æ Å∞@, J_»qÜ«∞O^Œ∞#∞, ~°HÎõ ѨÙ+¨Ê=ÚÅO^Œ∞#∞, áêѨH~õ ∞° ‡Å QÆ$ǨÏ=Ú#O^Œ∞#∞,
zuÜ«∞O^Œ∞#∞, pñHõ\ ˜ QÆÅ ã¨Å÷ =Ú#O^Œ∞#∞, `«eÜ ¡ ∞« O^Œ∞#∞ „|"ÕtOK«∞@, ^Õ=`å
QÆ$ǨÏ=ÚÅ q∂ñ^Œ #∞O_ç QÍx – ~å[QÆ$ǨÏ=ÚÅ q∂ñ^Œ #∞O_ç QÍx – Ѩ~fi° `«=ÚÅ
q∂ñ^Œ #∞O_ç QÍx Ѩ_∞» @, =∞`«ûº=ÚKÕ „q∞OQÆñ|_»∞@, ~°HÎõ =G ^è•~°∞Å∞ –
K«∂_»ñQÆ∂_»x "å~°∞– kQÆO|~°∞Å∞ – ^ŒO_»^•è ~°∞Å∞. ~°H<Îõ „Õ `«∞Å∞ – #Å¡x"å~°∞
Ö’#QÆ∞[#∞Å#∞ K«∂K«∞@ Wq Ü«∞xflÜ«Ú ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ñ QÆey# Ü≥∞_»Å
Jâ◊√Éè=í Ú. #Å¡xkÜ«Ú, áêѨÑÙ¨ =ÚY=Ú – #_»=_çHÜ õ Ú« ñQÆÅkÜ«Ú, n~°=… ÚÖˇ#·
"≥O„_»∞HõÅ∞ – QÀà◊√§ – ã¨#Î =ÚÅ∞#∞ QÆÅkÜ«Ú, HÍOuÇ‘Ï#"≥∞#ÿ ѨÓÅ=∂eHõÅ∞
– =G=ÚQÆÅkÜ«Ú<≥#· „ã‘Î ã¨fiѨflO|∞#ñ QÆ#ñ|_ç# Ü≥∞_»Å Jk HÍà◊~å„u=Öˇ
<åâ◊‰Ωõ ~åÅQÆ∞#∞. ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú <å„â◊~ÚOz P ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç <å_»∞Å∞
=∞ehHõ~°} ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅ Ju |Å=O`«=ÚÖˇ·# "å`«Ñ≤`«Î âı¡+¨‡=ÚÅKÕ
ѨÓ~°=‚ ÚÅQÆ∞@ =Å# Ѷ∞¨ ’~°=ÚÅ∞#∞, J„Ѩâã◊ =Î̈ ÚÅ∞<≥#· ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞†
Wq =∞~°}=Ú QÆÅ∞QÆñ *ËÜÚ« ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅq QÆ#∞Hõ gxKÕ ~Ày =∞~°}=Ú
<˘O^Œ∞#∞. ã¨fiã¨∞ñ÷ _≥#· =∞#∞+¨μºñ_»∞ W\˜ì ã¨fiѨfl=ÚÅ#∞ QÆx rq`«O ã¨O^ÕÇϨ =Ú#∞
á⁄Ok, n~å…ÜÚ« ã¨∞ûQÆÅÜ≥ÚHÍ<˘Hõñ_»∞ „|`«∞‰õΩ#∞.
ã¨fiѨfl ÉèË^Œ=ÚÅ∞
^Œ$+¨=ì Ú (*Ï„QÆ^=Œ ã¨Ü
÷ ∞« O^Œ∞, <Õ„`«=Ú`À U^Õx =ã¨∞Î ã¨=¸Ç¨Ï=Ú#∞ Ez#
`«~∞° "å`« x„^•=ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞ J\ì̃ =ã¨∞ãÎ =¨ ¸Ç¨Ï=Ú [˝ÑÎ≤ ~°∂Ѩ=ÚQÍ J#∞Éèqí OѨñ
|_»∞@) „â◊√`«=Ú (U^Õx =ã¨∞Î ã¨=¸Ç¨Ï=Ú#∞ q#∞@ KÕ`,« x„^•=ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞
J\ì̃ â◊|=Ì Ú [˝ÑÎ≤ ~°∂Ѩ=ÚQÍ J#∞Éèqí OѨñ|_»∞@) J#∞Éè∂í `«=Ú (*Ï„QÆ^=Œ ã¨÷
Ü«∞O^Œ∞ WO„kÜ«∞=ÚÅKÕ <ՄѨHÍ~°=ÚQÍ J#∞Éèqí OѨñ|_≥<À, x„^•=ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞,
P „ѨHÍ~°"∞Õ [˝ÑÎ≤ ~°∂Ѩ=ÚQÍ J#∞Éèqí OѨñ|_»∞@) „áêi÷`=« Ú (*Ï„QÆ^=Œ ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

U^Õx =ã¨∞ãÎ =¨ ¸Ç¨Ï=Ú#∞ K«∂z QÍx, qx QÍx, J#∞Éèqí OzQÍx ^•x<Õ =∞#
ã¨∞ûKÕñ QÀi# Ü≥∞_»Å P „ѨHÍ~°"∞Õ x„^•=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞#∞ [˝ÑÎ≤ ~°∂Ѩ=ÚQÍ =∞#ã¨∞û#
J#∞Éèqí OѨñ|_»∞@) HõeÊ`«=Ú (=∞#ã¨∞ûKÕ Ü«∞^äKÕ Û« =ÚQÆ =∞„`ÕÊH˜OΔ z HõeÊOzH˘x
Ü«∞<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞QÆñ QÀ~°∞@ =Å# JkÜÕ∞ =∞#ã¨∞û# xÅz#^≥· x„^•=ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞#∞
J^Õ „ѨHÍ~°=Ú J#∞Éèqí OѨñ|_»∞@) ÉèÏqHõ=Ú (^Œ$+ì̈, „â◊√`åk ã¨fiѨfl=ÚÅ HõO>ˇ
"Õé,ÿˇ x„^•=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ñ QÆey#^≥,· L`«~Î ° HÍÅ=Ú#O^Œ∞ J^Õ „ѨHÍ~°=Ú, P
ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÆx# ѨÙ~°∞+¨μxKÕ, ^•xH˜ `«y# ѶŨ =Ú J#∞Éè∂í `« =∞QÆ∞@ =Å#
„Ѩ`º« Hõ=Δ ÚQÆñ QÆ#ñ|_»∞#k.) ^À+¨[=Ú, "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ =Å# "åx "åxH˜ñ
^Œy#@∞¡ =∞#ã¨∞û ֒ѨŠJ#∞Éèqí OѨñ|_»∞@) W@∞¡ ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ U_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞.
"åxÖ’ – ^Œ$+¨=ì Ú – „â◊√`«=Ú – J#∞Éè∂í `«=Ú, „áêi÷`=« Ú – HõeÊ`«=Ú J#∞
hÜ≥∞ÿ ^Œ∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· ã¨fiѨflO|∞Å∞ `«y# â◊√ÉèÏâ◊√ÉèOí |∞Å <˘ã¨OQÆ=ÙQÆ#∞Hõ x+¨ÊÅO
|∞Å∞, ^À+¨[ ã¨fiѨfl=Ú ‰õÄ_» – `«=∞ `«=∞ „ѨH$õ uHõ#∞ ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ â◊√ÉèÏ â◊√Éèí
Ѷ¨ÅO|∞Å<˘ã¨OQÆ^Œ∞. QÆ#∞Hõ JkÜ«Ú x+¨ÊùÅO|∞, ѨQÆ\ ˜ Ü«∞O^Œ∞ QÆey#
ã¨fiѨflO|∞#∞, ã¨fiѨfl"≥∞ÿ =∞~°z#kÜ«Ú – Jun~°"… ∞≥ #ÿ ã¨fiѨflO|∞#∞ Ju „ǨÏã¨fi"≥∞#ÿ
ã¨fiѨflO|∞#∞ x+¨ÊÅù O|∞Å∞. ѨÓ~°fi ~å„u Ü«∞O^Œ∞ñ QÆey# Ü≥∞_»Å |ǨïHÍÅ=Ú#‰õΩ
ã¨fiÅÊ Ñ¶Å¨ =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. QÀ=Ù#∞ q_»∞K«∞ "ÕàÜ ◊ ∞« O^Œ∞ñ QÆey# Ü≥∞_»Å Pk#=∞O^Õ
Q˘Ñ¨Ê ѶŨ =ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞. "Õñ‰õΩ=*Ï=Ú# â◊√Éèí ã¨fiѨfl=Ú QÆey#ѨC_»∞ "Õ∞ůx
=∞~°Å x„kOѨHÜ õ Ú« – „Ѩu‰õÄÅ=K«#=ÚÅ#∞_»∞=Hõ Ü«Ú#∞O_ç# Ü≥∞_»Å Q˘Ñ¨Ê
ѶŨ =ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞. Jâ◊√Éèãí fi¨ Ѩfl=Ú QÆey#ѨC_»∞ ^•#=Ú – Ǩϟ=∞=Ú – [Ѩ=Ú
– ^蕺#=Ú – „=`«=ÚÖ’#QÆ∞"åxx KÕã#≤ JÅÊ Ñ¶Å¨ =ÚQÆÅ∞QÆ∞. ^Œ∞ã¨fiѨfl=Ú
QÆey# `«~∞° "å`« J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=∞O^Õ ã¨∞ã¨fiѨflO|∞#∞ QÆey# Ü≥∞_»Å =∞Oz
ѶŨ "Õ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. "≥Ú^Œ@ ã¨∞ã¨fiѨfl=Ú QÆey P ã¨fiѨ#fl=∞O^Œ∞ x„^Œ*Oˇ k =∞~°Å
^Œ∞ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÆx# Ü≥∞_»Å ^Œ∞ã¨fiѨfl ѶŨ "Õ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. W@∞¡O_»ñQÍ ã¨fiѨfl=ÚÅ∞
JxtÛ`« ѶŨ =ÚÅQÆ∞K«∞#flq. JO^Œ∞=Å# ã¨fiѨflO|∞# „¿Ñ`«Å`Àñ QÆ∂_» =∞^Œº=Ú#∞
„`åQÆ∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxH˜ñ QÆ∂_» qѨs`« ѶŨ =ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞. Jâ◊√Éèí ã¨fiѨfl=Ú
QÆ∂_» ^•<å^Œ∞Å∞ ÖˉõΩ#fl#∞, JxtÛ`« Ѷ¨Å=∞QÆ∞@KÕ =∞~°}=Ú#∞ QÆ∞iOz
xtÛ`«"∞≥ #ÿ ¿ÇÏ`«∞=Ù ÖË^Ü Œ ∞≥ º. W>Ë¡ `«H¯˜ # ~°HÑÎõ `≤ åÎk~ÀQÆ=ÚʼnõΩ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞QÍñ
*ˇÑʨ ñ|_ç# ã¨fiѨfl=ÚÅ q+¨Ü∞« "≥∞ÿ ѶŨ =Ú #∂Ç≤ÏOѨ=ÅÜ«Ú##∞ â◊OHõÜ∞« O^Œ∞
ã¨=∂^è•#=Ú K≥Ñʨ ñ|_»∞K«∞#flk. ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ H˘xfl xtÛ`« ѶŨ =ÚÅ∞#∞, H˘xfl
Jxâ◊Û`« ѶŨ =ÚÅ∞#∞ QÆ#∞Hõ ^À+¨=Ú ÖË^∞Œ . Z@¡#ñQÍ ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞ „¿Ñ`«Å `À_»
=∞^Œº=Ú#∞ „`åQÆ∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q xtÛ Ñ¶¨Å=ÚÅ∞ – t~°ã¨∞û#O^Œ∞ "≥^Œ∞~°∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q "≥ÚÅK«∞@ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x, ~°H<Îõ „Õ `«∞Å∞ #Å¡x"åO_»∞¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åix
ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞ñ E_»ñ^ŒQ^Æ ∞Œ J#∞#k =é‰õΩQÆÅ ã¨fiѨfl=ÚÅÖ’ xtÛ`«ÑŨ¶ =ÚQÆÅ
H˘xfl ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ ѨÓ~°fi Hõ~‡° =â◊=Ú#ñ QÆÅ∞QÆ∞#q QÆ#∞Hõ "Õé∞Ѩ~K° ^« QŒ =Æ Ù.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
t~°ã∞¨ û #O^Œ∞ "≥^∞Œ ~°∞ "≥ÚÅK«∞@Ö’#QÆ∞ ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ JxtÛ`« ѶŨ =ÚÅ∞QÆÅq
QÆ#∞Hõ gx Ü«∞O^Œ∞ W`«~° ã¨fiѨ#fl=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞ "åxKÕ "Õ~∞° QÆ =∂~°∞#∞.
ã¨∞ã¨fiѨfl=ÚÅ∞
^Õ=`«Å∞–„ÉÏǨχ}∞Å∞ –QÀ=ÙÅ∞– =$+¨É=íè ÚÅ∞ – rqOzÜ«Ú#fl q∞„`«∞Å∞
– ~åAÅ∞ – ã¨[#˚ ∞Å∞ – H©i=Î O`«∞Å∞ – „ѨHÍtOK«∞K«∞#fl Jyfl – ã¨fiK«Û=ù ÚÖˇ#·
[ÖÏâ◊Ü∞« =ÚÅ∞ – Hõ#º – ÉÏÅ∞~°∞ – Ѩã∞¨ Ѩ٠=<≥fl `≥Å∞Ѩ٠=<≥fl QÆÅ =G=ÚÅ∞
– =∞Oz HÍOu QÆÅ"å~°∞ Ö’#QÆ∞"åix ã¨fiѨfl=Ú#ñQÍOK«∞@. â◊s~°=∞O`«@
~°H=Îõ Ú `«_ãç #≤ "åñ_≥· =∞O_»∞K«∞#fl ~åHõãΔ ∞¨ x EK«∞@, Kè„« `«=Ú – J^Œ=Ì Ú –
=ã¨<åaè – =∂Oã¨=Ú – `≥Åx¡ ѨÙ=ÙfiÅ∞ – `≥Å¡ =G=Ú – J"Õ∞^躌 ÖËÑ#¨ =Ú –
ѶŨ =ÚÅ∞ gxx á⁄O^Œ∞@, Ѩ~fi° `«=ÚÅ∞ – ~å[QÆ$ǨÏ=ÚÅ∞ – ^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅ∞
– ѶŨ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# =$Hõ=Δ ÚÅ∞ – ã≤OǨÏ=Ú, #~°∞Å∞ – U#∞ñQÆ∞Å∞ –
QÀ=ÙÅ∞ – Jâ◊fi=Ú – "åǨÏ#=Ú – gx q∂ñ^Œ Z‰õΩ¯@, Ѩ_=» ∞\˜Hñ˜ „Ѩ=Ç≤ÏOK«∞
#^Œ=Ú – Ö’ñ`«∞=∞_»∞QÆ∞ – ã¨=Ú„^Œ=Ú gxx ^•ñ@∞@, `«∂~°∞Ê #∞O_ç
L`«~Î =° Ú#‰õΩñÉ’=Ù@, PQÆ=∞ºQÆ=∞#=Ú, =∞~°}=Ú, ã¨OHõ@ã¨Å÷ =ÚÅ #∞O_ç "≥eH˜
=K«∞Û@. ^Õ=`«Å KÕ`#« ∞, Ñ≤`$« ^Õ=`«Å KÕ`#« ∞ ã¨O`À+¨=Ú#∞ *ˇO^Œ∞@, ~À^Œ#=Ú
„H˜O^Œ |_çÖKË ∞« @ â◊„`«∞=ÙÅ ã¨OǨÏiOK«∞@ – Wq ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ QÆey# Ü≥∞_»Å
PÜ«Ú+¨º=Ú – P~ÀQƺ=Ú – JkèHõ ^è#Œ =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
x`«º=Ú „Ѩâã◊ "Ψ ∞≥ #ÿ PK«~}° =Ú, J„Ѩâã◊ =Ψ Ú#∞ q_»∞K«∞@Ü«Ú, =∞OQÆà=◊ ∞x
`« ` « Î fi^Œ ~ ° ∞ ≈ÅQÆ ∞ |∞∞+¨ μ Å∞ K≥ Ñ ≤ Ê i QÆ # ∞Hõ – J\˜ ì =∞OQÆ à ◊ O |∞#∞ –
ã¨^fiŒ $`åÎ#∞ëêì#O|∞#∞ QÆey ™ê=∞~°º÷ =Ú QÆŠѨi"å~°=Ú, ~Ày – <åÜ≥ÚHõ¯
"åºkè D B+¨^èŒ=ÚKÕ J=â◊º=Ú â◊q∞OK«∞#x `«ÅOK«∞@, qâı+¨ „^Œ=º
ã¨O„QÆÇϨ }=Ú, ã¨`º« =Ú – ÅHõ} Δ =Ú Wq ‰õÄ_ç Ü«ÚO_»∞@, "≥^· ∞Œ ºÅ #Ü«∞O^Œ∞#∞
„ÉÏǨχ}∞ÅO^Œ∞#∞ ÉèíH˜Î HõeyÜ«ÚO_»∞@, zH˜`«û KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ L`åûǨÏ=Ú#∞
QÆeyÜ«ÚO_»∞@ WqÜ«∞xflÜ«Ú#∞O_»∞@ P~ÀQƺ ÅHõ} Δ =Ú.
Wu N |$ǨÏ^≥^· ºŒ ~°`åflHõ̂~ – ѨÓ~°fiÉèÏQˆ – ^À+¨„`«Ü∞« qÉèÏQÍk Hõ^#Œä <åfl=∞
kfifÜ«∞ ãÎ̈~O° QÆó
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[fi~åkèHÍ~°=Ú
â’¡ II [fi~À-u™ê~À„QÆÇϨ }©Kå~À≈-r~°O‚ q+¨ØzHÍ I™êÅ™ê K« qÅOc K«H$õ q∞~°∞ HÍÊO_»∞HÍ=∞ÖÏó II
ǨÏb=∞HõO ~°HõÎÑ≤`«ÎO ~å[Ü«∞HΔ͇ HõΔ`«HõΔÜ«∞ó IHÍ™È Ç≤ÏHͯ `«^ä• âßfi㨠ã¨ûfi~°ÉèË^Œ ãÎ̈fi~ÀK«Hõó II
Kèi« Ì ãÎ̈$ëêì K« =¸~åÛù K« ~ÀQÍó áê<å`«ºÜ«∂^ŒÜ∞« ó I
^•Ç¨Yº ãÎ̈fiѨ~À<å‡^À-Ѩ ™ê‡~À-^ä•xÖÏ=∞Ü«∞ó II
"å`«~°HõÎ =Ú~°∞ãÎ̈OÉèí âßÛ=∞"å`À-^äŒ â◊¥Å~°∞H± I
ѨH[Î̃ O â◊¥Å =∂<åÇ¨Ï =Ú^•=~ÀÎ-^äŒ QÆ∞Ň~°∞H± II
ǨÏ$„^ÀQÀ =¸„`«H$õ „K«ÛOù K« =¸ ~°`åѶ∂¨ `« ãÎ̈^•è â◊‡s I
„Ѩ"Õ∞ÃÇ˙ =∞^èŒ∞"Õ∞ǨÏâ◊Û Ñ≤\˜HÍâ◊ۄѨ"Õ∞ǨÏ*Ïó II "Õ∞^À^ÀëÈ^Œ~° â’≈^èÀ =$kú â◊Û QÆÅQÆO_»HõóII
QÆO_»=∂ÖÏѨp„QÆOkä ~°~°∞ƒ^ŒO j¡Ñ¨^ŒO `«^ä•
q„^Œkè „~°fi}â’^äŒ â◊Û ^Òfi„=}∫ ÉèíQÆfl <å_çHÍ I ÉèíQÆO^Œ~ÀѨ^ŒOâ∫ K« â◊¥Hõ^À+¨ ãÎ̈fiQÍ=∞Ü«∞ó II
j`«Ñ≤`«Î =Ú^Œ~°Ì â◊Û HÀ~î° â‹·Û"å=∞¡Ñ≤`«ÎHõ"£∞ Iqã¨~åÊ â◊Û ã¨q™ÈÊù\Ï ã¨û~À=∞O`Àº =∞ã¨∂iHÍó II
‰õΔΩ„^•ã¨º Hõ~°‚<å™êHΔ̃ t~°„ã‘Îû ÉÏÅHÍ=∞Ü«∂óIq+¨OKÕ `«ºÜ«∞ =Ú^ÕÌâ◊ ã¨ûO„QÆ¿ÇÏ-ã≤‡ „#ÊH©iÎ`«ó II
`åII [fi~°=Ú – Ju™ê~°=Ú – „QÆÇϨ }˜ – J~°≈ã¨∞û – Jr~°=‚ Ú – q+¨ØzHõ
– JÅã¨=Ú–qÅOa – Hõ$q∞ – áêO_»∞ – HÍ=∞Å – ǨÏb=∞Hõ~=° Ú – ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú
– ~å[Ü«∞HõΔ ‡ – Hõ„Δ `«=Ú – HõÜ
Δ ∞« =Ú – HÍã¨=Ú – Ç≤ÏHõ¯ – âßfiã¨=Ú ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú
– J~ÀK«Hõ=Ú – Kè«iÌ–`«$+¨‚–=¸~°Ûù – áê<å`«ºÜ«∞=Ú – `åѨ=Ú –
L<å‡^Œ=Ú–JѨ™ê‡~°=Ú – "å`«=Ú – "å`« ~°HõÎ=Ú – T~°∞ ã¨ÎOÉèí=Ú –
P=∞"å`«=Ú – â◊¥Å – Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å – P"åǨÏ=Ú – L^•=~°Î=Ú –
QÆ∞Ň=Ú – ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú – =¸„uHõ$„K«Û=ù Ú – =¸„`åѶ∂¨ `«=Ú – Pâ◊‡i –
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú – =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏ=Ú – "Õ∞ǨÏÑ≤\ H˜ Åõ ∞ – "Õ∞^À ~ÀQÆ=Ú – L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú
– â’^è=Œ Ú – JO_» =$kú – QÆà◊ QÆO_»=Ú – QÆO_»=∂Å – JѨz – „QÆOkä
J~°∞ƒ^Œ=Ú – j¡ Ѩ^=Œ Ú – q„^Œkè – „â◊=}â’^ä=Œ Ú – ÉèQí flÆ „=}=Ú – <å_ô
„=}=Ú – ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú – LѨ^OŒ â◊=Ú – â◊¥Hõ ~ÀQÆ=Ú – K«~‡° ~ÀQÆ=Ú – j`«
Ñ≤`=Ϋ Ú – L^Œ~=Ì° Ú – HÀ~î~° ÀHõ=Ú – P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú – qã¨~Ê° =Ú – q™ÈÊù@=Ú –
~À=∞Ou – =∞ã¨∂iHõ – ‰õΩΔ „^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞ – =∞Y Hõ~‚° <åã≤HÍ <Õ„`« t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞
– „ã‘Î ~ÀQÆ=Ú – ÉÏÅ ~ÀQÆ=Ú – q+¨~ÀQÆ=Ú – J#∞h~ÀQÆO|∞ b „QÆO^ä=Œ Ú#O^Œ∞ñ
*ˇÑ¨Êñ|_ç#q.
*’ºuâß≈„™êÎaè„áêÜ«∞=Ú##∞ã¨iOz [fi~À`«ÊuÎ âßOu „ѨHÍ~°=Ú
hK«ã≤÷`«ã¨º ÉèÏ<À ~°ÌâßHΔ̃<åâ◊O [fi~°O t~À~ÀQÆ"£∞ I
|O^èŒ# =∞`«º^èŒfi~°∞[ó ‰õΩ+ª̈㨺 K« ^Œ~°≈#O zǨÏfl"£∞ II
[#Ü«∞fuâı+ó¨ H©} Δ OË ^Œ∞^ŒâßÜ«∂=∞¿Ñº=O I
J#ºK«Û – ™ê~å=àϺO –
ã¨∞ǨÏ$^ŒƒO^èŒ∞ã¨=∂Ü≥∂QÀ Éèí∂xq∞`ÕÎ Hõe~°ƒù"Õ`ü I
^ÕÇϨ Ñ‘_® [fi~À "åºkè t≈d=∞^躌 QÆ`Õ |∞^èÕ II
â◊<~Õ O° `«Q`æÆ Õ `«=∞㨺 ¿Ñº=O† `«`„Ϋ ^ŒÇæ Ϩ "≥H· $õ `« x~åHõ$`«Ü∞Õ [=ÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü † Ü«∞^ä•Ç¨Ï Ǩs`«ó
–[<å‡O`«~H° $õ `«O áêѨO "åºkè~∂° ¿Ñ} ÉÏ^è` Œ ÕI
`«KåÛù u ~“+¨^è≥· ~åÌ<≥·[=Ѩ ÃÇ˙=∞ ã¨∞~å~°Û<≥·ó Wu.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`åII [## HÍÅO|∞# 㨠∂ ~° ∞ ºñ_» ∞ #∞ – H© Δ } K« O „^Œ ∞ ñ_» ∞ #∞ –
hK«™ê÷#QÆ`∞« Öˇ~ˆ· x – "åi ^Œâ◊ Ü«∞O^Œ∞ *Ï`«‰Ωõ xH˜ <Õ„`«<åâ◊=Ú – [fi~°=Ú –
`«Å<˘Ñ≤Ê – HÍ~åQÆ$ǨÏ"åã¨=Ú. q∞‰õΩ¯@"≥∞#ÿ ã¨OKå~°=Ú =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞
– ‰õΩ+¨μì –Ö’#QÆ∞ "åº^è∞Œ Å∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú ™ê~å=oÜ«∞O^Œ∞ – Hˆ `«∞ ^ŒâÖ◊ ’
|∞^èÉŒ ∞íè HÎ̃ Ü«∞O^Œ∞#∞, â◊x^ŒâÖ◊ ’ ~åǨï Éè∞í HÎ̃Ü∞« O^Œ∞#∞ – *Ï`«‰Ωõ xH˜ q∞„`«∞Å∞ –
|O^è∞Œ =ÙÅ∞ giKÕiHõ, Éè∂í q+¨Ü∞« "≥∞#ÿ q"å^Œ=Ú, â◊s~°=Ú#‰õΩ ÉÏ^è,Œ [fi~°O|∞#
HõÅ∞QÆ∞#∞.PÜ«∂ „QÆÇϨ =ÚÅ =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ Ñ‘_Å» ∞ x=iÎOK«∞@‰õΩ, [ѨÇϨ Ÿ=∂
^Œ∞Å#∞ *ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. D q+¨Ü∞« "≥∞ÿ Ǩs`«∞x=K«#=Ú – ѨÓ~°fi[#‡=Ú#O^Œ∞ñ
*Ëã#≤ áêѨ=Ú – D [#‡O|∞# – "åºkè~∂° Ѩ=ÚQÆ ÉÏkèOK«∞#∞. Jk B+¨^Œè –
^•# – [Ѩ – Ǩϟ=∞ – ^Õ=`å ѨÓ[ÅKÕ x=iÎOK«∞#∞ –Jx `«„`« hK«Qˆ ~°"Ò
`«^•ƒ^èÀѨâßO`«Ü∞Õ ''PHõ$Ã+<ì uÕ —, [Ѩó, Pi¯aè ã¨ûq∞kƒù ~°∞Ç˚ ï¨ Ü«∂`ü, ^è#Õ ∞O^Œ^•º`ü.
=∞#t≈ÖˇÖ· Ï ã¨∞~°^•~°∞‰õΩO‰õΩ"≥∞ÿ ~°∞j~°Ü∞« +‘=ì ∞^è∞Œ Ѩ^‡Œ HÍxfi`≥ó· I
ã¨`å„=∞ѨÙÃ+Ê· ifi+¨=∞ã≤÷ `Õ~"° Òâ◊√ÉèÏ=ǨÏO™êfl#=Ú ^•Ç¨Ï$`«O|∞^èó·≥ I
q„^Œ∞=∞OK«^•ä ~°ºO. H©} Δ OË ^Œ∞^Œâß[x`«ÉÏ^èÀѨâßO`«Ü∞Õ ''Ü«∞^ä• W=∞O^Õ"—Õ —
u[Ѩ. áêÖÏjaè ã¨ûq∞kƒù ~°∞Ç˚ ï¨ Ü«∂`ü, â◊OYO^Œ^•º`ü.
ѨOK«Q=Æ º QÆ[^•#qq∞„â‹· â◊≈OYâ◊√Hõ‰Î Ωõ =Ú^Œãʨ \ù HỖ â· Û◊ I
j`«~t° ≈Hõ$`«"H·≥ $õ `Õ Ç≤Ï`«O ™êfl"Õ∞`« ^Œ∞k`«O #$Ѩf<å"£∞
~“ѨºO =ÚHÍÎÑŨ¶ O K« ^è•~°ºO. Hˆ `«∞^ŒâßO`«~`æ° « |∞^è[Œ x`« ^Œ∞i`«HÜ Δõ ∂« Ü«∞
L^Œ∞ƒ^躌 <Õfiu =∞O„`«[ѨóI Jáê=∂~°æ ã¨q∞kƒù~∞° Ç˚ ï¨ Ü«∂`ü, ¿ÇÏ=∞ ^Œ^•º`ü.
QÀ=∞Ü«∂HõΔ `«Ñ¶¨Öˇ·ã¨û~ÀK«<≥·ó HΔ“„^Œâ◊√HÎ̃Éèí==¸Å ¿ÇÏ=∞aèó I
™êfl#=ÚHõÎ q∞^Œ =∞„`« Éè∂í Éè$í `åO É’^è<Œ åâ◊√Éèqí <åâ◊#O|∞ ^èó·≥ II
¿ÇÏ=∞^è•~°ºO, â◊<â·≥ Û◊ ~å#Î~`æ° « ~åǨï[x`«^∞Œ i`ÀѨâ=◊ ∂Ü«∞ ''HõÜ∂«
#tÛ„`«—— Wu=∞O„`Õ} [Ѩó I ^Œ∂~åfiã¨q∞kƒù~À›=∞ó I PÜ«∞ã¨OK«^^Œ •º`ü.
Jã≤`u« ÖÏO[# Ö’„^èŒ |ÖÏaè â◊≈`«‰Ωõ ã¨∞=∂Ѷ∞¨ #ÖÏ[Ü«Ú`åaèó
~°q`«#ÜÕ∞ Hõk`ä O« q+¨=∞<Õú ^Œ∞i`« ǨÏ$^•Ñ¨=¡ # =Úx=ÚMˇº· ó I
~å*Ï=~°Î Ѩi^è•#OK«.
`åII hK«™ê÷#QÆ`∞« O_»Q∞Æ ~°q =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ ÉÏ^èŒ x=iÎOK«∞@‰õΩ ''PHõ$¿+#‚ ——
J#∞ =∞O„`«[Ѩ=Ú#∞, lÖË_¡ ∞» ã¨q∞^èÅŒ KÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú#∞, ^è#Õ ∞ ^•#=Ú#∞O*ËÜ∞«
=ÅÜ«Ú =∞iÜ«Ú – =∞}˜tÅ, – UʼnõΩÅ∞ – ^Õ=^•~°∞ – ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi –
=\˜"ì àÕ √◊ § – Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú – ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú – áêki gxx L^ŒH=õ Ú#O^Œ∞
"Õã≤ ™êfl#=Ú ¿ã~ÚOz# â◊√ÉèÏ=ǨÏ=Ú. ѨQ_Æ =» ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«=ÅÜ«Ú. H©}Δ K«O„^Œ
^Œâ◊ =Å#ñ QÆeQÔ _ç ÉÏ^èŒ x=iÎÜ∞« QÆ∞@‰õΩ, ''Ü«∞^ä•W=∞O^Õ=—— J#∞ =∞O„`« [Ѩ=Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

– "≥∂^Œ∞QÆ∞ ã¨q∞^èÅŒ KÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú#∞ – â◊OY^•#=Ú#∞ – KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. H©}Δ K«O„^Œ

^ŒâÜ ◊ ∞« O^Œ∞ – ѨOK«Q=Æ º=Ú – U#∞ñQÆ∞=∞^Œ=Ú – â◊OY=Ú – =Ú`«ºÑ¨Ù zÑ¨Ê –
HõÅ∞=ѨÓÅ∞ – ã¨Ê\ù H˜ =õ Ú gxx L^ŒH=õ Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ™êfl#=Ú KÕ~ÚOz# Ç≤Ï`«
Hõ~=° Ú† "≥O_çx =Ú`«ºÅ#∞ ^èiŒ OK«=ÅÜ«Ú#∞. Hˆ `«∞^ŒâÖ◊ ’ |∞^èÉŒ ∞íè H˜=Î Å#ñ QÆeQÔ _ç
~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ – ''L^Œ∞ƒ^躌 㨺—— J#∞=∞O„`«=Ú [Ѩ=Ú – L`«~ˆÎ }˜ ã¨q∞^èÅŒ KÕ
Ǩϟ=∞=Ú – ã¨∞=~°‚ ^•#=Ú#∞O*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. QÀ=∞Ü«∞=Ú – JHõ`Δ Å« ∞ – ѨO_»∞¡
–QÀ~ÀK«#=Ú `Õ<–≥ =Ú`«º=ÚÅ∞ – =∞Oz =$Hõ=Δ ÚÅ „"Õà√◊ § gxx h\˜ Ü«∞O^Œ∞
"Õã≤ ™êfl#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. |OQÍ~°∞ JÉè~í }° =ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«=ÅÜ«Ú. hK«ã∞¨ ñ÷
_»Q∞Æ â◊x^ŒâÖ◊ ’ ~åǨïÉè∞í H˜Î Ü«∞O^Œ∞ [xOK≥_ç ~ÀQÆ=Ú x=iÎOK«∞@‰õΩ ''HõÜ∂« #tÛ„`«——
J#∞ =∞O„`« [Ѩ=Ú–QÆiHÔ Å`À Ǩϟ=∞=Ú – W#∞=Ú ^•#=Ú#∞O*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
#Å¡ #∞=ÙfiÅ∞–#Å¡`∞« q∞H˜ – ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ – =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú – ÃÑ^ŒÌ ã¨^•Ñ¨ –
`«∞OQÆ QÆ_Ť» ∞–=i¿ÑÖÏÅ∞ – gxx [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ™êfl#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú.
HõÅ∞Ѩ٠~åux ^èiŒ OK«=ÅÜ«Ú.
Hõ~‡° qáêHÍaè„áêÜ«∞=Ú ##∞ã¨iOz [fi~À`«ÊuÎ âßOu „ѨHÍ~°=Ú.
QÍ~°ºæ ó – ÜÕ∞ ѨÙ#ó ѨÓ~°fi[#‡x „‰õÄ~åó,
Ñ≤â◊√#KÕ`«ã¨¿ãÎ-#º[#‡x ã¨O`« [fi~°=O`« ã¨∞ûºB I
`«KÛ« =ù ∞<å~°O÷ *Ïu "Õ^#Œ =∞ëÈì`~Ϋ ° â◊`Ü « Ú« `«OHõÊO I
ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ âßaè¿+HõO =∞Ǩ^Õ㺨 ‰õΩ~åº`ü I
„ÉÏǨχ} Éè’[#OK« HÍ~°Ü∞Õ `ü.
J#ºK«Û – ÜÕ∞ ѨÙ#ó „‰õÄ~°H~õ å‡}ó áêáêó Ñ≤â√◊ #KÕ`#« ó I
`Õ Éè"í ÜÕ Ú« ã¨û^• j`«[fi~°=O`« â◊Û `«`Ê« ~åó II
âßO`«Ü∞Õ -Ü«Ú`« ã¨OMϺHõO ‰õΩ~åº`«∞Î „ѨÜ∞« `À [Ѩ"∞£ I
*Ï`«"^Õ ãŒ =¨ ∞O„`Õ} „ÉÏǨχ}Ï= Éè’[ÜÕ∞ `«`Î ó« II
ã¨∞~å=∂O™ÈѨÇ¨ ~å^≥º· ó HõÅÊO `«„`« „Ѩâã◊ º¨ `Õ II
ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ â◊™êfl#O â◊`É« ’è [# "Õ∞=KÕu.
`«„`« „ÉÏǨχ} Éè’[#O QÆ∞~°∞ÅѶڨ ÉèÏ"Õ#„^Œ+=ì̈ ºO.
Jâ◊HÍοÑHõÜ Δ ∂« "å q`«âÎ ß~ O#‰õΩsfi`Õu=K«<å`ü I
Wu ã¨O`«`« [fi~°O ã¨xfláê`« [fi~°=∞#∞HÍÎ fiã¨O`«`« [fi~°Ñ¨„fHÍ~°ã¨º
Ü«∞`«¯^ä#Œ O`«^•~°¬ =K«<å#∞~À^è•`ü.
`åII QÍ~°∞ºæ x=K«#=ÚÅ∞ – ѨÓ~°fi [#‡=Ú#O^Œ∞ – „‰õÄ~°H$õ `«º=ÚÅ#∞
*Ëã#≤ "å~°∞#∞, HõÅǨÏ=ÚÅ∞ ɡ@∞ì ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅ"å~°∞#∞, =∞~°∞[#‡=Ú#O^Œ∞
ZšѨC_»∞ [fi~°=Ú QÆÅ"å~°QÆ∞^Œ∞~°∞– P [fi~°=Ú â◊q∞OK«∞@ÔH· ''*Ï`«"Õ^Œ¿ã——
J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ #yflǨϟ„`«=Ú#O^Œ∞ JëÈì`~Ϋ ° â◊`« ã¨OYº QÆÅ ã¨q∞K«Û~åfi[º
Ǩϟ=∞=Ú#∞, =∞Ǩ^Õ=ÙxH˜ ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ âßaè¿+Hõ=Ú#∞ „ÉÏǨχ} Éè’[#=Ú#∞O
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
*Ë~ÚOK«=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú, „‰õÄ~°H~õ ∞° ‡Å∞QÆ#∞ H˘O_≥QÍO„_»∞QÆ #∞O_»∞ áêÑ≤+μ¨ Åª ∞,
J#º[#‡=Ú#O^≥ÅÑ¡ C¨ _»∞ j`«[fi~°=ÚQÆ "å~°Q∞Æ ^Œ∞~°∞. `«KåÛùOuH˘~°‰Ωõ , Ѩiâ◊√^Œ∞_ú ·≥
''*Ï`« "Õ^¿Œ ã—— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ Ѩk"ÕÅ =∂~°∞Å∞ [Ñ≤Oz #∂~°∞QÆ∞~°∞ „ÉÏǨχ}∞
ʼnõΩ Éè’[#O a_»=ÅÜ«Ú. [fi~åaè=∂# ^Õ=`«‰Ωõ =∞^Œº=Ú =∂Oã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxx |e Ü≥∞ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. =∞Ǩ^Õ=ÙxH˜ "Õ~Ú HõÅâ◊=ÚÅ Ü«Ú^ŒH=õ Ú`À #aè¿+Hõ
=Ú#∞ *ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. ~ÀQÆ=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ü≥∞Hõ¯= `«‰Ωõ ¯=Å#∞ K«∂z „ÉÏǨχ} Éè’[#
ã¨OYº <Õ~Ê° ~°K=« ÅÜ«Ú. ^è#Œ =Ú QÆey Ü«ÚO_ç# Ö’aèOK«‰Äõ _»^∞Œ . Jx Ü«Ú#flk
QÆ#∞Hõ, ~Ày, `«# â◊HΘ H˘Åk „ÉÏǨχ} Éè’[#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. Wk ã¨O`«`[« fi~°
â◊=∞<ÀáêÜ«∞=Ú. Wk ã¨xfláê`« [fi~°=Ú# Hõx K≥Ñʨ Hõ, ã¨O`«`« [fi~° „ѨfHÍ~°=∞x
K≥ÑC¨ @, |∞∞+≤=K«#=Ú ##∞ã¨iOzÜ«∞x `≥eÜ«∞ñ^Œy#k. ã¨xfláê`« [fi~°=Ú#‰õΩ
xkÜ≥∞.
â◊√ÉèHí Í~°º ã¨O`«`« ã¨OHÀK«# L+¨[‚ fi~°"å= Éè=í uI
=∞Ǩ^Õ=㨺 ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ âßaè¿+Hõ =∂K«~ˆ `ü I
â◊HÍ΄ÉÏǨχ} Éè’[#O. `å^è• KÀHõOÎ =∞¿ÇÏâ◊fi~°`O« „`Õ –
L+¨[‚ fiˆ~=∞¿ÇÏâ◊㺨 „Ѩ‰Ωõ ~åº^Œa¿è +K«# q∞uI
j`«[fiˆ~ qëÈ‚ãû¨ ~°fi"Õ∞ `«`å¯~°ºO –
j`«[fiˆ~ `«^•ä ‰õΩ~åº ^Œa¿è +HõO ǨÏ~ˆ ~°∞ƒ^èŒ Wu=K«<å`ü I
JOQÆ^•Ç≤Ï [fi~°"åxu.
`åII ZÅ¡ÑC¨ _»∞ Ѩ~∞° Å â◊√ÉèHí Í~°º=ÚÅ #_»y¤ OK«∞ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆÅ"åñ_»∞ L+¨‚
[fi~°=ÚQÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. =∞Ǩ^Õ=ÙxH˜ ã¨Ç¨Ï„㨠HõÅâßaè¿+Hõ=Ú#∞, â◊H˜ÎH˘Åñk
„ÉÏǨ Ï ‡} Éè ’ [#=Ú#∞ KÕ ~ ÚOK« = ÅÜ« Ú . =∞¿ÇÏâ◊ fi ~° ` « O „`ÀHõ Î s uQÆ
L+¨‚[fi~°=ÚQÆÅ"åñ_»∞ =∞¿ÇÏâ◊√xH˜x, j`« [fi~°=Ú `åѨ[fi~°=ÚQÆÅ"åñ_»∞,
q+¨μ=‚ Ù#‰õΩ#∞ Jaè¿+Hõ=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
#=‰õΩOÉèOí 㨠=∂hÜ«∞ =∞$`«‡Ü«∞O Kå„=}O ^Œ$_è"» ∞£ I Ö’Ç≤Ï`«O Hõ~~‚° Ç° Ï≤ `«O ™ê÷ÑÜ ¨ ∞Õ `«OÎ _»∞֒ѨiII
`«O_»∞ÖÏ<åO Ѩs=∂}O „^À}ѨOK«Hõ q∞+¨º`Õqâ◊√^•ú ãÎ̈O_»∞ÖÏ „QÍǨº âı≈fi`«=„¿ãÎ} "Õ+Ü ì̈ ∞Õ `ü II
=∞^èŒ∞<åѨº^äŒ "å*˺# QÆ∞_»â◊~°¯ ~°Ü«∂Ñ≤K« I uÖˇ·ó „ѨѨÓ~°ÜÕ∞ ^Œkƒù ~°º^ä•qÉèí=`À #~°ó I
âıfi`«Ñ¨ÙÃ+·Ê ~°~°ÛÜÕ∞ `«ÎO QÆO^èŒ^èŒ∂ÃÑ· ãÎ̈^ä•ÑÔ̈~·ó IÃÇ˙=∞ â◊Û Ñ¨Ó~°fi= `å¯~°º ã¨ûq∞^•[ºK«~°∂`«¯@ó
ã¨∞=}=O K« Ü«∞^ä•â◊HÍκ „ÉÏǨχ}ÏÜ«∞ x"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü II
`«Ãã· „=`«=`Õ =$`«„Î â◊√`«jÖÏÜ«∞ ã¨`¯« $`«"∞£ I=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè=`«∂Ê[~Ú`åfi [fis #~°ó I
=∞¿ÇÏâ◊ ^Õ=^Õ"Õâ◊ ^Õ= ^Õ= Ѩ~å`«Ê~° II
‰õΩOÉèË<å<Õ# ^Œ`ÕÎ# [fi~°O HΔ̃„ѨO q#â◊º`«∞ IUHÍO`«~°O ã¨xfláê`«O `«$fÜ«∞O K« K«`«∞~°÷Hõ"£∞ II
áêHΔ̃HOõ =∂ã≤HOõ "åÑ≤ ™êO=`«ûiHõ"∞Õ = K« I<åâ◊Ü∞Õ `åO =∞=∞ HΔ̃„ѨO "åã¨∞^Õ= =∞¿ÇÏâ◊fi~“ II
Jp~°„‚ áêÜ«∞tÛ`ÀÎ # ^•<å^ŒºkèHÍi`åºâ◊OHÍºÇ¨Ï I
J„`ÀHõÎ "Õ∞= [ѨÃÇ˙=∂kHõO „áêÜ«∞tÛ`«OÎ "Õk`«=ºO IWu ã¨~fi° [fi~°ÇϨ ~°ó ‰õΩOÉè^í •#qkèó II
`åII [fi~°=ÚQÆÅ =∞#∞+¨μºñ_»∞, ~°O„^è=Œ ÚÅ∞ K≥=ÙÅ∞#∞ ÖËx #∞#flx Ü≥∞é]x
„H˘`«Î ÉèÏO_»=Ú#∞ W~°∞=k `«∂=ÚÅ `≥Å¡x aÜ«∞º=Úq∂ñ^Œ#∞xz, `≥Å¡x
=G=Ú#∞ QÆ\ ,ì˜ qÉè"í å=∞™ê~°=ÚQÆ, `Õ<,≥ (ÖËH)õ <≥~Úº, K«HÔ ¯~°, #∞=ÙfiÅ∞, L^ŒH=õ Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

gx`À xO_çOz =∞Ǩ^Õ=Ùx (ÖËH)õ q+¨μ=‚ Ù#∞ HõÅâ◊=Ú#O^•"åǨÏ#=Ú *Ëã,≤

QÆO^èŒ ^è∂Œ ѨnѨ âıfi`«ÑÙ¨ ëêÊ^Œ∞ÅKÕñ |∂lOz, ã¨q∞K«Û ~åfi[º=ÚÅ`À <åÜ«∂
^Õ=`å =∞O„`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú<˘#~°Ê=ÅÜ«Ú. Ñ≤^ŒÑ¨, DѨÓ*Ï^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞
=iOѨñ|_ç#, ã¨^•Kå~° "Õ^⌠ßG ã¨OѨ#∞flO_»Q∞Æ <åKå~°∞ºxñ|∂lOz Ü«∞`«xH˜
â◊H˜Î H˘Åñk ã¨∞=~°‚ ã¨Ç≤Ï`«=ÚQÆ ‰õΩOÉèí=Ú#∞, ''=∞¿ÇÏâ◊ ^Õ=^Õ"Õâ◊—— J#∞
=∞O„`«=Ú`À #~°Ê} KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡ KÕã#≤ , UHÍO`«~åk[fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞
– ~ÀQÆ=Ú áêѨ=¸ÅHõ=Ú QÆ^•, J\˜áì êѨ=Ú#∞ „áêÜ«∞tÛ`«=Î Ú =Å# x=iÎKãÕ ≤
H˘x# Ü≥∞_»Å ~Ày „ѨHõ$`« ^•<å^Œ∞ÅHõkèHÍi Ü≥∞@¡QÆ∞##ñQÍ? WK«Û@, ÃÑ·
*ˇÑ¨ÊO|_ç# [ѨǨϟ=∂^Œ∞ÖË „áêÜ«∞tÛ`«ÎO|x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. Wk ã¨=∞ã¨Î
[fi~°=ÚÅ#∞ ǨÏiOѨñ*ËÃã_ç ‰õΩOÉè^í •#qkè.
Hõ~‡° „ѨHÀ¿Ñ} Hõ^•z ^Õ̂H ^À+¨„ѨHÀ¿Ñ} Éè=í Ou Kå<ÕºI
`«^•ä Ѩ~ˆ „áê}˜+μ¨ Hõ~‡° ^À+¨„ѨHÀѨ*ÏóHÍÜ«∞=∞<ÀqHÍ~åó II
`å II HÍ~ÚHõ =∂#ã≤Hõ ~ÀQÆO|∞Å∞, Hõ~‡° „ѨHÀѨ=Ú=Å#ñ Q˘xflÜ«Ú –
"å`åk ^À+¨„ѨHÀѨ=Ú=Å#ñ Q˘xflÜ«Ú – LÉèíÜ«∞^À+¨=Ú=Å#ñ Q˘xflÜ«Ú
[xOK«∞#∞.
[~î°~°QÆ∞^Œ*’<å‡^•Ñ¨ã¨‡$ `«ºã¨$QÆ∞`«û$uã¨OQÆ∞`å„â◊√uqHõÅ`å "åÔQ·fiHõź „Ѩ"Õ∞Ç¨Ï ÉèíQÆO^Œ~åó I
„Ѩ^~Œ ° Ѩ=#"åºkètfi„`« HõÜ Δ ∞« Hõ}Δ ^•O^è`Œ å uq∞~°=^Œ# „Ѷ∂¨ }Ï~å≈Oã≤ â◊fiÜ«∞^ä∞Œ q=p„=}ÏóII
=b‡Hõ HÍH˜}˜Hõ â◊OYHõ ѨÙO_»sHõ~°HÍÎ~°∞ƒ^Œ„=}qã¨~°Ê=ѨÙó „ѨHõOáêI
=HΔÍaèÑ∂¨¶ `«QÅÆ QÆO_»QÅÆ „QÆÇ¨ â◊Û^Œ}ϤÑ`
¨ å#Hõ ã¨g∞~°}â’}˜`å^•ºó II
^Œ<åÎ=∞Ü«∂ ã¨∞ûº ~°Ñ¨~°„^Œq}ÏѨǨ~° QÆ∞~°fiOQÆ<åQÆ=∞#q„Ѩ =^ä•kaè ˆ~º I
^Œ∞+¨¯~°‡aèãÎ̈#∞Éèí$`å q∞ǨÏHõ~°‡*Ï¿ãÎ <ÀѨ„Hõ"Õ∞}aè+¨*Ï =ÚѨܫ∂xÎã≤kú"£∞ II
^•<≥· ~°ÌÜ«∂aè~°Ñ≤K« kfi[^Õ=`åQÀ QÆ∞~°fi~°Û#„Ѩ}uaè â◊Û [ÃÑ· ãÎ̈áÈaèó I
W`«∞ºHõΠѨÙ}ºxK«Ü∞ÿ≥ ~°Ñp ¨ Ü«∞=∂<åó „áêHÍÊѨ*Ï Ü«∞k ~°∞[ó „Ѩâ=◊ ∞O „ѨÜ∂« xÎ II
`åII '[~î°~°QÆ∞^Œ*’<å‡^Œ—— J#∞â’¡Hõ=Ú "≥Ú^ŒÅ∞ – ''^ŒO`å=∞Ü«∂ã¨∞ûºó——
J#∞ â’¡H=õ Ú=~°‰Ωõ *ˇÑʨ ñ|_ç# `˘e[#‡O|∞# *Ëã#≤ – Ѩ~„° ^Œ"åºÑ¨Ç¨ ~° –
QÆ∞~°∞ÉèÏ~åºQÆ=∞#. „ÉÏǨχ}=^è•k ^Œ∞+¨¯~°‡Å=Å#[xOK≥_ç – [~î~° Q° ∞Æ ^Œ*ÏkHõ~‡°
~ÀQÆO|∞Å∞. Hõ~‡° qáêHõ=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_ç# – ^•#Ǩϟ=∂^Œ∞Å∞, ^Õ=`«Å∞ –
„ÉÏǨχ}∞Å∞ – QÀ=ÙÅ∞ – QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ Ö’#QÆ∞"åi Ü«∞O^Œ∞ñ*ËÜÚ« ÉèHí Θ #=∞™ê¯~°
ѨÓ[Å∞, =∞O„`« [Ѩ=ÚÅ∞, Hõ$„K«ÛùKåO„^•Ü«∞}Ïk `«Ñ¨ã¨∞ûÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
ѨÙ}ºHÍ~°º=ÚÅKÕ H©} Δ O˜ z#qÜ≥∞ÿ x=iÎOK«∞#∞ QÍx – Hˆ =Å "≥^· ºŒ zH˜`û« Å =Å#
x=iÎ*ˇO^Œ=Ù.
ã¨fi¿ÇÏ`«∞^Œ∞Ã+ìÂ~°xÖÏk^À¿+ ~°∞Ѩã¨∞Î`≥·ó MË+¨μѨiã¨÷Åkƒùó I
Éèí=OuÜÕ∞ „áê}Éèí$`åO qHÍ~å ¿ãÎ^À+¨*Ï ÉèË+¨[ã≤kú ™ê^蕺óII
`åII `«=∞ `«=∞ HÍ~°}=ÚÅKÕ ^Œ∞+ì̈O|∞Öˇ#· qÜ«Ú, Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú q∞o`«O|∞Öˇ·
#qÜ«Ú – <å_»∞ÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨OHõ~=° ÚQÆ ã¨OK«iOK«∞#qÜ«Ú #QÆ∞ "å`åk^À+¨=ÚÅ
=Å# [xOK«∞~ÀQÆO|∞Å∞ – ^À+¨[=ÚÅ#O|_»∞ – Jq zH˜`û« ‰õΩ ™ê^躌 O|∞
ÅQÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^•<åkèaèó Hõ~°‡aè ~“+¨nèaèó Hõ~°‡HõΔÜÕ∞ ^À+¨Ñ¨iHõΔÜÕ∞ K«I
ã≤^ŒúºOu ÜÕ∞ Ü«∞`«fl =`åOHõ^äŒOz`ÕÎHõ~°‡^À+¨ „ѨÉèí"åqHõ~åó II
`åII ^•<åkHõ~‡° =ÚÅ∞ – B+¨^=Œè ÚÅ∞ J#∞"åxKÕñ QÆ~‡° =ÚÅ∞#∞ ^À+¨=ÚÅ∞
HõΔ~ÚOz Hõ+¨ì=Ú q∂ñ^Œ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ x=iÎOz# Ü≥∞_» #q LÉèíÜ«∞[#ºO|∞
Å#O|_»∞.
"≥^· ºŒ âß„™êÎa„è áêÜ«∞ „ѨHÍ~°=Ú [fi~°ÅHõ} Δ Ï^Œ∞Å∞
"å`å^ŒÜ∞« ó ѨÓ~°fi=Ú^•Ç¨Ï$`åÜÕ∞ ^Àëêâ◊≈s ~ˆ +¨μ â◊si}ÏOÇ≤Ï
"å`«ãÎ̈fi^茙êÎ^ŒfiѨÙ+¨â◊Û =∞^èÕºÑ≤`«ÎOHõѶ¨â’Û~°úfiq∞`«ã≤÷`å¿ãÎ II
`åII ѨÓ~ÀfiHõÎ "å`åk^À+¨=ÚÅ∞ =∞#∞AÅ â◊s~°=Ú#O^Œ∞ "å`«=Ú J^èÀ
ÉèÏQÆ=Ú##∞, Ñ≤`=Ϋ Ú =∞^躌 ÉèÏQÆ=Ú##∞, HõÑ=¨¶ Ú T~°fi÷ ÉèÏQÆ=Ú##∞ LO_»∞#∞.
"å`«„ѨHÀѨ ÅHõΔ}=Ú
^Œ$t t~°ã≤ K« â◊OMË „â’„`«<Õ„`åO`«ˆ~+¨μ „Éèí∞q ǨÏ$k ǨÏ#∞ =∞<åº ã¨¯O^èŒ=¸~åú~°úã¨O^èÒ I
~°∞QÆu xt k"å`å‡ ™êº^ŒH™õ ê‡ „`«ÊâßO`å Éè=í u Ç≤Ï Éè∞í [[OѶ∂¨ ãÎ̈|ú ã¨OHÀK«`å K«II
Hõ\˜q@Ѩܫ∞Hõ$`«∞û HÀ¡q∞fl K« Ñ‘¡Ç≤Ïfl Ѩ$Ã+ª [~î°~°=$+¨}ѨHõΔó ‰õΩHΔ̃HõHΔÍO`« ˆ~+¨μ I
„Ѩã¨~°u QÆ∞~°∞â◊¥ÅO <åaè=ã≤Î ãÎ̈<Õ+¨μ „uHõ =Å QÆ∞^Œ QÆ∞ÃÇ˙ºáêO`«Ñ¨HõΔ^ŒfiÜÕ∞+¨μ II
Ѩ^Œ#q~°ã¨`å ™êº ^Œfi~°Ûã¨ó Hõ~°¯â◊`«fiO Éèí=u =ѨÙ+≤ HÍ~°≈ºO ~å„u x„^•x=$uÎó I
`«fiz K« Ѩ~°∞+¨`å ™êº `åûº K«Û "≥·+¨=∞º =∞ˆQfl iu Ѩ=#qH͈~ ÅHõΔ}O „áÈHõÎ "Õ∞`«`ü II
`åII <Õ„`«=ÚÅ∞, t~°=Ú, Hõ}`«Å∞, K≥=ÙÅ∞, Ô~O_»∞ <Õ„`«=ÚÅ #_çq∞
ÉèÏQÆ=Ú, Hõ#∞ÉÁ=∞, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, HõO\˜ „H˜O^Œ "≥Ú^ŒÅ∞ K≥H¯˜ à◊§ áê~°≈fiÉèÏQÆ=Ú,
ÃÑ_»`Å« ÃÑ^Œ#Ì ~°=Ú, Éè∞í [ t~°ã∞¨ ûÅ∞ – t~°ã∞¨ û Ü≥ÚHõ¯ J~°ãú O¨ kè gx Ü«∞O^Œ∞
~å„uO|QÆà√◊ § Ñ‘_Q» eÆ y Ü«∞Hõ™ê‡`«∞QÎ Æ â◊q∞OK«∞@ – â◊s~°=Ú ã¨OÎ aèOz Ü«ÚO_»∞@
– ÉÏǨï=ÙÅ∞ Ñ≤Hõ¯Å∞ ã¨Î|ú=ÚÖˇ· ã¨OHÀK«=Ú#∞ *ˇO^Œ∞@ – #_»∞=Ú „H˜Ok
`˘_»Åq∂ñk ÉèÏQÆ=Ú. Ü«∞Hõ$`ü – Ñ‘Ç¡ Ϩ =ÚÅ<≥_ç ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œe =∂Oã¨
qâı+=¨ ÚÅ∞, gñѨÙ, [~î~° =° Ú, =$+¨}=ÚÅ∞, é˘=Ú‡, Hõ_∞» ѨÙ, K«OHõ, <åaè, á⁄uÎ
Hõ_∞» ѨÙ, ã¨#Î =ÚÅ∞, =Ú_çѤ Ó¨ ã¨, =o„`«Ü∞« =Ú, QÆ∞^Œ=Ú, QÆ∞ǨϺ ã¨q∂Ѩ „Ѩ^âÕ =◊ Ú,
Ô~O_»∞áê~°≈fi=ÚÅ∞ J#∞"åx Ü«∞O^Œ∞ Q˘Ñ¨Ê â◊¥ÅQÆÅ∞QÆ∞@ – <À\˜ Ü«∞O^Œ∞
"≥~· ã° º¨ =Ú – =∞Å=Ú QÆ\ Qì˜ #Æ QÆ∞@ – â◊s~°=Ú Hõ$tOK«∞@ – ~å„u Ü«∞O^Œ∞ x„^Œ
ÖˉΩõ O_»∞@, K«~‡° =Ú |~°∞ã¨∞QÆ#∞O_»∞@ – Jyfl=∂O^Œº=Ú D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ "å`«=Ú
„ѨHÀÑ≤Oz#ѨÙ_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«Î„ѨHÀѨ ÅHõΔ}=Ú
„Éè=í ∞ =∞^Œ =ÚYâ’+¨ ¿ãfi^Œ ã¨O`åѨ=¸~åÛù =ÚY#Ü«∞#ã¨Y`«fi V¥‡„`«q\©Ê`«`åK« I
„ѨÅѨ# =∞u™ê~° âßÛ~°∞z â◊Û [fi~°â◊Û `«$ _»utâ◊V~° `ÕKåÛù Ñ≤`«Î~ÀQÆ㨺 eOQÆ"£∞ II
`åII „Éè=í ∞=Ú =∞^Œ=Ú <ÀÔ~O_»∞@ K≥=∞@ Ѩ@∞ì@ ã¨O`åѨ=Ú =¸~°ÛÜù Ú«
QÆÅ∞QÆ∞@, =ÚY=Ú <Õ„`«=ÚÅ∞ QÀà◊√§ K«~‡° =Ú =¸„`«=Ú Ñ¨Ùs+¨=Ú Wq ѨKÛ« <≥·
Ü«ÚO_»∞@, „¿ÑÅ∞@, Ju™ê~°=Ú, P~°∞z, [fi~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , q∞H˜¯e K«Å^¡ #Œ =Ú#∞
QÀ~°∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ Ñ≤`=Ϋ Ú „ѨHÀÑ≤Oz#ѨÙ_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
âı¡+¨‡„ѨHÀѨ ÅHõΔ}=Ú
JOQÆ㺨 Q“~°= =∞áê@= =∞O`«~O° QÆ Ç¨Ï$`Õ¯¡ â◊`å K« ǨÏ$^ŒÜ∞« 㨺 =ÚY „Ѩ¿ãHÍóI
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
PÅ㨺=∂㨺=∞^è∞Œ ~°`fi« =∞HÍO_»HOõ _»∂ ~åÑ‘`` « å #Ü«∞#Ü≥∂ ~°u~À=∞ǨÏ~°ó¬ II
„Ѩ*Ï˝ÑÙ¨ u
¡ ~°fi=∞^è∞Œ Ñ‘#㨠HÍã¨x„^• `«O„^•^ŒÜ∞« â◊√ÛÅ∞K«∞ÖÏÜ«∞# =ÚŃ}O K« I
™êº^À+ª̈HõO~î° ~°ã¨<å~°^Œ=¸Å`åÅ∞ „Ѷ¨∂}ËHõΔ} „â◊=} â◊+¨μ¯eHÍO`«ˆ~+¨μ II
âı¡ëȇ^Œƒù"Õ Éèí=u eOQÆ q∞^ŒO qH͈~
`åII â◊s~°=Ú |~°∞=ÙQÆ#∞ Ѩ@∞`«fi=Ú ÖËHÜ õ Ú« #∞O_»∞@ – ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú
JO`«~O° QÆ=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ Hˆ â¡ =◊ Ú, <À@ hà◊¥~¡ Ú° @, PÅ㨺=Ú, <À~°∞uÜ«∞ºQÆ
#∞O_»∞@, JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ ^Œ∞~°^QŒ ÅÆ ∞QÆ∞@, <Õ„`«=ÚÅO`«@ ѨKÛ« QÆ #∞O_»∞@ – q∞H˜¯e
ѨÙÅHõiO`«QÅÆ ∞QÆ∞@, `≥eq^ŒÑC¨ @, "åOu, Ñ‘#ã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ x„^Œ, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q QÆÅ∞QÆ∞@, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ HõO~î=° Ú <åÅ∞Hõ ^ŒO`«=¸Å=Ú ^Ò_»Å∞ =Ú‰õΩ¯
Hõ#∞fl K≥=ÙŠ֒ѨŠWq|~°∞=ÙQÆ#∞ lÅlÅQÆ#∞ LO_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÑ=¨¶ Ú
„ѨHÀÑ≤Oz#ѨÙ_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨Oã¨~°æ*Ë+¨μ K« QÆ^Õ+¨μ Éèí"ÕkÌfi^À+¨"£∞ I
`åII ^ŒfiO^Œfi ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^ŒfiO^Œfi ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
[<ÀÎ i^ŒO Ѩ=# Ñ≤`«Î HõѶ¨„ѨHÀ¿Ñ eOQÆO „u^À+¨[~°∞l „ѨqÉèí[º Ü≥∂[º"£∞ II
`åII „u^À+¨„ѨHÀѨ[x`«O|QÆ∞ ã¨xfláê`«O|∞# ã¨xflÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞.
[fi~°ÉèË^Œ=ÚÅ∞
[fi~À-+ì̈^è• Éèí"Õ ^ÀÌÃ+·ó Ѩ$^äŒV˜‡„â‹· ã¨û=∂QÆ`≥·ó I PQÆO`«∞ âıÛu 㨠ѨÙ#~°ƒÇ¨ï^è• „`≥·=KÀK«º`Õ II
㨠UHÀ kfi„uaè ~ÀÌÃ+· ~åQÆO`«∞ ~°aèѶ¨∂`«`«ó I `«^ä• âßáêaèKå~åÉèϺO „QÆǨ"Õâßk ã¨ÑÎ̈aèó I
+¨_çfi^è≥· ã¨ûO`«`å^≥·º â◊Û „`«Ü≥∂qOâ◊u^ä• [fi~åó I âßs~åk^•fi^Œâ◊aèi‡„t`å â◊Û Ñ¨$^äŒH± Ѩ$^äŒH± I
â◊`«^Œfi~¸+¨_»kèHõã¨ÑÎ̈u ™êûº[˚fi~åaè^è•ó II
`åII [fi~°=Ú – „Ѩ`ºÕ Hõ "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ`« 3, P "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ∞
~Ô O_Õã≤ ‰õÄ_»∞@ KÕ`« 3, JxflÜ«Ú#∞ q∞„â◊=ÚÅQÆ∞@KÕ ã¨xfláê`«=Ú 1, PQÆO`«∞Hõ=Ú
1, W@∞¡ 8 q^è=Œ ÚÅHõÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. =∞iÜ«Ú J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ#∞ LO_»∞#∞.
Z@¡#ñQÍ P [fi~°=Ú XHõ¯\˜Ü∞Õ , ~Ô O_Õã≤ ^À+¨=ÚÅ KÕ`#« ∞, =¸_Õã≤ ^À+¨=ÚÅKÕ
`«#∞, PQÆO`«∞Hõ=ÚQÍ#∞, JaèѶ¨∂`«=Ú=Å##∞, âßѨ=Ú=Å##∞, JaèKå~°
Ǩϟ=∂^Œ∞ÅKÕ`#« ∞, U_»∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· „QÆÇ¨ "Õâß^Œ∞ÅKÕ`#« ∞ QÆeQÔ _ç [fi~°=ÚÅ∞#∞,
P~°∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· ã¨O`«`åk [fi~°=ÚÅ∞#∞ KÕi W~°∞=k =¸_»∞ q^è=Œ ÚÖˇ· Ü«Ú#flk.
WO^Œ∞‰õΩ q=~°}=Ú. "å`å^Œ∞Å =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ [fi~°=ÚÅ∞ 3, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ
KÕ`« 3, ã¨xfláê`«=Ú =Å# 1, PQÆO`«∞Hõ [fi~°=Ú 1, JaèÑ∂¨¶ `«[ [fi~°=Ú1,
âßѨ[fi~°=Ú 1, JaèKå~° Ǩϟ=∞=Ú =Å#ñ |∞>ˇ_ì [ç fi~°=Ú 1, „QÆÇ¨ "Õâ◊ [fi~°=ÚÅ∞
7, ã¨O`«`« [fi~°=ÚÅ∞ 6, W@∞¡ W~°∞=k =¸ñ_»∞ q^è=Œ ÚÅÜ≥∞º. =∞iÜ«Ú Wq
"Õ~∞° "Õ~∞° QÍ Ñ¨O„_≥O_≥#· âßs~åk [fi~°=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç#"≥· 276 ã¨OYº QÆÅq
Ü«∞QÆ∞K«∞#flq.
[fi~°ã¨O„áêÑ≤Î ÅHõΔ}=Ú
"å`å^ŒÜ«∞ „ãÎ̈Ü≥∂ ^Àëê Ãã·ûfiÃã·ûfi~°∞Ìëêìó „Ѩ^Œ∂+¨}ÿ̌ó I
P=∂â◊Ü∞« O „Ѩqâߺ=∞ =∞#∞QÆ=∞º Ñ≤^•ä Ü«∞ K« II
„™È`åOã≤ ѨHÎ̃™ê÷<å K«Û x~°ã¨º [fiÅ#O |Ç≤Ïó I
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã¨Ç¨Ï`Õ<åaèã¨~°ÊO`« ãÎ̈ѨO`« ã¨ûHõÅO =ѨÙó II
‰õΩ~°fiO`À QÍ„`« =∞`«∞º+¨‚O [fi~°O x~°fi~°ÎÜ«∞Ou `ÕI
„™È`Àq|O^è• „`åÊÜÕ∞} `«`« ¿ãûfi^À # *ÏÜ«∞`Õ II
`åII "å`åk ^À+¨=ÚÅ∞ =¸_»∞#∞ – `«=∞ `«=∞ „ѨHÀ+¨=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú
ÅQÆ∞ ~°ã=¨ ã¨∞Î Éè^Ë =Œ ÚÅKÕñ „|HÀÑ≤Oz#qÜ≥∞ÿ , P=∂â◊Ü∞« =Ú#∞ „Ѩ"tÕ Oz, ri‚OѨx
PǨ~° ~°ã=¨ Ú ##∞ã¨iOz, ~À=∞‰õÄáêk „áÈ`À=∂~°=æ ÚÅ#∞ =¸ã≤ ѨHÍfiâ◊Ü∞« =Ú
#∞O_ç *Ï~î~° åyflx "≥Å∞ѨeH˜ñ„^Àã≤, P =∞yfl`ÀñQÆ∂_» |Ü«∞Å∞^Õi ã¨=∞ãÎ̈ j~°~°
=Ú#∞ `«ÑO≤ Ѩñ*ËÜÚ« K«∞, â◊s~°=Ú#O^Œ∞ J`«∞º+¨=‚ Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã≤ [fi~°=Ú#∞
ѨÙ\˜ìOK«∞K«∞#flq. `«~°∞"å`« [fi~°=Ú „ѨHÍtOK«∞@ =Å##∞ ~À=∞‰õÄáêk
=∂~°=æ ÚÅ∞ =¸Ü«∞ñ|_»∞@ =Å##∞ `«~K° ∞« QÆ K≥=∞@Ѩ@Hì õ Ü«ÚO_»∞#∞.
[fi~°Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú
[fi~°=Ú =K«∞Û@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠– PÅ㨺=Ú, Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ WK«ÛÖù ‰Ë Ωõ O
_»∞@, â◊s~°=Ú# |~°∞=Ù`ÀñK«∞@, <À~°∞ „^Œ=Ç‘Ï#=∞QÆ∞@, P~°∞z, P=eO`«Å∞,
Hõ#∞flÅ h~°∞„QÆ=Ú‡@, â◊s~°=Ú #eÜ«∞Q˘\˜#ì @∞ìO_»∞@, Éè∞í lOz# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞
r~°=‚ ÚQ͉õΩO_»∞@, xã¨û`«fi=ÚQÆ #∞O_»∞@, Jux„^Œ, QÆQ∞Æ ~åÊ@∞, X_»Å∞ q~°ÑÙ¨ ,
Ñ≤HÔ ¯Å∞ <˘K«∞Û@, |_»eHõ, Ç≤Ï`« "åHõº=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Jã¨ÇϨ º=Ú, LѨC, ѨÙÅ∞ã¨∞
HÍ~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „Ñ‘u, =∞^è∞Œ ~° Ѩ^•~°=÷ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ^Õfi+¨=Ú, ÉÏÅ∞~°∞ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
=zÛ# #ã¨ÇϨ º=ÚQÆ #∞O_»∞@, q∞H˜¯e ^ŒÑÊ≤ Q˘#∞@, ã¨Ow`« =∞$^ŒOQÍk â◊|=Ì ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ – JyflÜ«∞O^Œ∞#∞, j`«=∞O^Œ∞#∞, QÍeÜ«∞O^Œ∞#∞, hà◊§Ü«∞O^Œ∞#∞,
L+¨=‚ Ú#O^Œ∞#∞ HÍ~°}=ÚÖËHÜ õ ∞Õ XHõÑC¨ _»∞ WK«ÛÜ
ù ∞« , XHõÑC¨ _»∞ ^Õfi+¨O|∞#∞O
QÆey Ñ≤^ÑŒ ¨ [fi~°=Ú ã¨Ê+ì̈=∞QÆ∞#∞.
"å`« [fi~° ÅHõΔ}=Ú
ѨÙÅHõiO`«, [fi~°=Ú, f„= [fi~°=Ú Wq Hõ#∞Ñ≤Oz Hõ#∞Ñ≤OK«HõÜ«Ú,
H˘OK≥=ÚQÆ#∞#fl@∞¡#∞ LO_»∞@, ǨÏã¨áÎ ê^Œ=ÚÅ∞ j`«Å=ÚQÆ #∞O_»∞@, J=Ü«∞=
=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õ^Œ#Å∞ XHõѨC_»∞ L#fl@∞ì#∞ XHõѨC_»∞ ÖË#@∞ì#∞ LO_»∞@,
HÍà◊√§ uq∞‡i Ѩ@∞ì@, X_»Å∞ „=∂#∞Ѩ_∞» @, Ñ≤H¯õ Å∞ |~°∞"≥<· ˘K«∞Û@, |_»eHõQÆ
#∞O_»∞@, H©à§◊ Ü«∞O^Œ∞ qiy#@∞ìO_»∞@, `˘_»Å Ü«∞O^Œ∞ñ „yH˜¯iã≤#@∞ìO_»∞@,
#_»∞=Ú <˘K«∞Û@, gñѨ٠#eÜ«∞Q˘\˜#ì @∞ìO_»∞@, Hõ_∞» Ѩ٠"≥∞eÜ«∞ ɡ\ ì˜ #@∞ìO_»∞@,
„ѨH¯õ Å Ü≥∞=ÚHõÅ∞ #é˜H#˜ @∞ì ÉÏ^èŒ QÆey Ü«ÚO_»∞@, é˘=Ú‡ J^Œi#@∞ìO_»∞@,
=HõΔã¨÷Å=Ú JO‰õΩâ◊=ÚKÕ á⁄_»∞=ñ |_ç#@∞¡O_»∞@, Éèí∞[t~°ã¨∞ûÅÜ«∞O^Œ∞#∞
ÉÏǨï=ÙÅÜ«∞O^Œ∞#∞ <˘Ñ≤Ê HõxÑ≤OK«∞@, ÃãÅ=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ #=ÚÅ∞@‰õΩ â◊HΘ ÖˉΩõ O
_»∞@, P=eO`«Å∞– K≥=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ ^èfiŒ xÜ«ÚñQÆÅ∞QÆ∞@, Hõ}`«Å∞ J^Œ∞~°∞@, `«Å
áÈ@∞ <åÅ∞Hõ ~°∞z `≥eÜ«∞Hõ Ü«ÚO_»∞@, ÖËHõ =QÆ~∞° QÆ#∞O_»∞@, ^è•`«∞=ÙÅ∞
=∞Å=ÚÅ∞ Wq ã¨iQÍñ „|=iÎOѨ‰Ωõ O_»∞@, K«~‡° =Ú–=ÚY=Ú–Hõ#∞flÅ∞– QÀà◊√§–
=¸„`«=Ú– ѨÙ~°∞+¨=Ú Wq Ü≥∞é]ÉÏé∞@, <À@ K˘OQÆ HÍ~°∞@, P~ÀK«H=õ Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ѩ^•~°=÷ ÚÅÜ«∞O kK«ÛÖù HË áõ È=Ù@, r~°=‚ ÚQ͉õΩO_»∞@, K≥=∞@ Ѩ@Hì õ Ü«ÚO_»∞@,

x„^ŒÑ@¨ Hì Ü
õ Ú« O_»∞@, Q˘O`«∞ ÃÑ^Œ=ÙÅ∞#∞ ZO_»∞@, ^ŒÑÊ≤ KÕ âßfiã¨<˘O^Œ∞@, =\˜ì
FeH˜O`«Å∞, „^Œ==ÚÖˉΩõ O_® ^ŒQ∞Æ æ QÆÅ∞QÆ∞@, ^Œ∞ódOK«∞@, ~À=∞=ÚÅ∞ QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞
K«∞@, ^ŒO`«=ÚÅ∞ ѨÙeã≤#@∞ìO_»∞@– ^ÕÇϨ =Ú =}‰õΩñ@, ^ÕÇϨ =Ú ~°≠Å∞¡=∞#∞@,
`«∞=Ú‡~å‰õΩO_»∞@, ^ÕǨÏ=Ú u~°∞QÆ∞@, "≥é˜] =∂@ÖÏ_»∞@, ZO_»#∞ WK«Ûù
~ÚOyOK«∞@, X_»Å∞ „‰õΩOQÆñnÜ«Ú@, D ÖHõΔ}=ÚÅ∞ "å`«[fi~°=Ú#O^Œ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«Î[fi~° ÅHõΔ}=Ú
ã¨~åfi=Ü«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ XHõ¯™êiQÍ<Õ HÍHõ HõxÑ≤OK«∞@, ^Œ|ƒ~°ÖÏ_»∞@,
<À~°∞HÍ~°=ÚQÍ#∞O_»∞@, =∞‰õΩ¯–<À~°∞ Wq Ѩye =ÙOѨQÆ∞@, K«Å¡x=ã¨∞Î=ÙÅ
Ü«∞OkK«ÛQù ÅÆ ∞QÆ∞@, `«Åk~°∞QÆ∞@, =¸~°Û,ù =∞O‰õΩ`«#=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, =ã¨∞=Î ÙÅ
Ü«∞OkK«Ûù ÖˉΩõ O_»∞@, Ju™ê~°=ÚÅQÆ∞@, Ѩã~¨ ∞° KÕñ^Œ∞QÆ "≥_Å» ∞@, Lq∞ã≤# <≥`∞« ~Î ∞°
Ѩ_∞» @, ѨÙe`Õ#∞ѨÙÅ∞=K«∞Û@, Zé]x ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° Å∞QÆÅ∞QÆ∞@, K«~‡° =Ú– =ÚY=Ú–
<Õ„`«=ÚÅ∞, QÀà◊√§–=¸„`«=ږѨÙ~°∞+¨=Ú Wq P‰õΩѨKÛ« QÆ<#·≥ #∞, Ѩã∞¨ ѨÙ=~°=‚ ÚQÆ
<≥#· #∞O_»∞@, K≥=∞@ Ѩ@∞ì@, TÑ≤i q_çz# ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú QÆxÑ≤OK«∞@, q∞H˜¯e
^ŒÑÊ≤ Hõ HõÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú #O^Œ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
âı¡+¨‡[fi~° ÅHõΔ}=Ú
q∞H˜¯e J~°∞z, [_»`«fi=Ú, #~°=Ú b_çÛѨ@∞ì@, =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞
H˘OK≥=ÚQÍ "≥_Å» ∞@, <À@hà◊¥§~°∞@, <À~°∞uÜ«∞ºQÆ #∞O_»∞@,. é˘=Ú‡ J^Œ∞~°∞@,
L|ƒã¨=Ú Ñ‘#ã¨ÜÚ« HõÅ∞QÆ∞@, é˘=Ú‡ D_çÛѨ\ #ì˜ @∞ìO_»∞@, "åOu, ^ŒQ∞Æ ,æ X_»Å∞
aQÆ∞=Ù, K«~‡° =Ú–=ÚY=Ú–<Õ„`«=ÚÅ∞–QÀà◊√§– =¸„`«=ږѨÙ~°∞+¨=Ú Wq `≥ÅQ¡ Æ
#∞O_»∞@, J=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤ÊÖËx ÉÁ|ƒÅ∞, JÅ㨺=Ú, ѨÓã≤#@∞¡ "åѨÙ
Hõ#∞Ñ≤OK«∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ âı+¡ ‡¨ [fi~°=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"å`«Ñ≤`«Î[fi~° ÅHõΔ}=Ú
`«Å<˘Ñ≤Ê, "åOu , =¸~°Û,ù ^•Ç¨Ï=Ú, `≥eqÖˉΩõ O_»∞@, Q˘O`«∞– <À~°∞
Wq Ü≥∞O_»∞@, ^ÕxÜ«∞O^Œ∞#∞ "åOKè«ÖˉõΩO_»∞@, H©à◊√§ <˘K«∞Û@, JkèHõ=ÚQÆ
x„^Œ=K«∞Û@, ^ŒÑÊ≤ –„Éè=í ∞=Ú–QÆQ∞Æ ~åÊ@∞– P=eO`«Å∞ QÆÅ∞QÆ∞@, q∞H˜¯eQÆ =∂@
ÖÏ_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ "å`«Ñ`≤ Ϋ [fi~°=Ú#O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"å`«âı¡+¨‡[fi~° ÅHõΔ}=Ú
=ÚY=Ú â’+≤OK«∞@, P~ÀK«H=õ Ú, H©à√◊ § `«Å<˘K«∞Û@, =Ú‰õΩ¯# hà◊√§HÍ~°∞@,
L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ =∞Å|^Œ=ú Ú, â‹`· º« =Ú, Hõ#∞flÅ∞ pHõ@∞ì Hõ=Ú‡@, „Éè=í ∞=Ú,
PÅ㨺=Ú, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ "å`«â+¡ı ‡¨ [fi~°=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
âı¡+¨‡Ñ≤`«Î[fi~° ÅHõΔ}=ÚÅ∞
â‹`· º« =Ú, â◊s~°=Ú =∂#∞Ѩ_#ç @∞ìO_»∞@, `åѨ=Ú, â◊s~°=Ú PÜ«∂ã¨Ñ_¨ ∞» @,
^ŒÑÊ≤ , ^ŒQ∞Æ ,æ "≥∂ǨÏ=Ú, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, <À~°∞ KÕ^∞Œ QÆ#∞, ѨÓã≤#@∞¡ LO_»∞#∞.
âı+¡ ‡¨ Ñ≤`Ϋ [fi~°=ÚÅ∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ âı+¡ ‡¨ Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú#O^Œ∞ñ
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨xfláê`«[fi~° ÅHõΔ}=Ú
ã¨=∞ã¨Î ÅHõ}Δ =ÚÅ KÕ`#« ∞ ѨÙ\˜#ì [fi~°=Ú ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞. nxÜ«∞O^Œ∞
ѨÅ∞=∂é∞ `åѨ=Ú– â‹`· º« =ÚQÆÅ∞QÆ∞@ , ѨQ\Æ Ü ˜ ∞« O^Œ∞ JkèH=õ ÚQÆ x„^Œ=K«∞Û@,
~å„`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ x„^ŒÖ‰Ë Ωõ O_»∞@, XHõ"àÕ ◊ Ü≥∞Å¡ÑC¨ _»∞ x„^ŒÖHË áõ È=Ù@K« ѨÅ∞=∂é∞
K≥=∞@Ѩ@∞ì@, K«eɡ@∞ì@, K«eÖˉΩõ O_»∞@, QÍ#=Ú KÕÜÚ« @, <å@º=∂_»∞@,
#=Ùfi@, Hõ#∞flÅ∞ Hõhflà◊§`ÀñQÆ∂_ç HõÅHõñÉÏé˜ Ü≥∞é]<·≥ Ö’xH˜áÈ~Ú éˇÑʨ Å∞ JO@Hõ
Ü«ÚO_»∞@, „ѨH¯õ Å∞ Ñ≤H¯õ Å∞ `«Å H©à√◊ § Z=ÚHõÅ∞ Wq <˘K«∞Û@, „Éè=í ∞=∂@
ÖÏ_»∞@,K≥=ÙÅ∞–^èfiŒ x <˘Ñ≤ÊÜ«Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@, HõO~î=° Ú =ÚO_»K¡ ñÕ „QÆ∞K«Ûñ
|_ç#@∞ìO_»∞@, <åÅ∞Hõa~°∞ÃãH˜¯ HÍe#^•x=Öˇ #∞O_»@∞, ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞
|~°∞=Ù`ÀñK«∞@, â◊s~°ãO¨ ^è∞Œ Å∞ |ÅÇ‘Ï#=ÚÅQÆ∞@, Lq∞ã≤# Zé∞ѨÙÉÏé˜ Ñ¨KÛ« QÆ
#∞é∞QÆ∞QÆ\ ì̃ KÕñ^Œ∞ QÆeyѨ_∞» @, `«Å=}ñ‰õΩ@, `«Å<˘Ñ≤Ê JkèH=õ ÚQÆ QÆÅ∞QÆ∞@,
Zé∞Ѩ٠#Å∞Ѩ٠=∞K«ÛÅ#∞ ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞#∞ HõÅñ|_»∞@, é˘=Ú‡<˘K«∞Û@, =∞Å|^Œ=ú Ú,
=∞Å=ÚH˘kÌQÆ *Ïé∞@, =ÚY=Ú "≥∞é∞ñQÆ∞QÆey Ü«ÚO_»∞@, ^ÕÇϨ =Ú |ÅÇ‘Ï#
=∞QÆ∞@, Ç‘Ï#ã¨fi~°=Ú HõÅ∞QÆ∞@, JkèH=õ ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞@, Hõey# QÆ∞}=ÚÅ∞
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ `«Q‰æÆ Ωõ O_»∞@, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, Q˘O`«∞Ö’ QÆ∞~°Q∞Æ ~°â|◊ =ú Ú QÆÅ∞QÆ∞@, D
ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆey =ÚYHÍOux áÈQ˘@∞ì#\˜ì ã¨xfláê`«[fi~°=Ú J™ê^躌 =∞QÆ∞@=Å#
Jaè<åºã¨[fi~°=∞x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú. =∞é˜ÜÚ« , WO^Œ∞ âı+¡ ‡¨ =ÚKÕ`« J_»y¤ OѨñ
|_ç# "åÜ«Ú=ÙKÕ Ö’Ñ¨ÅÑ‘_çOѨñ|_ç# Ñ≤`«Î=Ú "åºÑ≤OK«∞ ã¨fiÉÏ==ÚQÆÅ^≥·
Ü«ÚO_»∞@=Å##∞, ã¨∂HõΔ ‡=∞QÆ∞@ =Å##∞, ɡ\· =˜ ∂~°=æ Ú#∞ á⁄Ok Hõ#∞flÅ#∞
#K«ÛQÆ#∞O_»∞#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞. "å`«, Ñ≤`«Î, HõѶ¨, =¸„`«, ѨÙsëêk ^À+¨=ÚÅ∞
„Hõ=∞=ÚQÍñ „|=iÎOѨx"≥,· [~îåyfl q∞H˜¯e #+ì̈"∞≥ ÿ Ü«ÚO_»QÍ, ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞, ã¨OѨÓ~°‚ ^Œ∞~°H¡ } Δõ =ÚÅ∞QÆÅ ã¨xfláê`«=Ú J™ê^躌 =∞QÆ∞#∞. J@∞QÍHõ
^Œ∞~°H¡ }Δõ =ÚÅ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ#∞O_ç# Hõ+™ì¨ ê^躌 =∞QÆ∞#∞. ÖËHõ "≥H· Åõ º=Ú<≥#· QÆeyOK«∞#∞.
„`«Ü≥∂^Œâ◊ã¨xfláê`« ÉèË^Œ=ÚÅ q=~°}=Ú
P ã¨xfláê`«[fi~°=Ú, Ѩ^Œ∞=¸_»∞q^èŒ=ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. "å`«Ñ≤`«ÎkèHõº
=∞O^Œ∞#∞, âı+¡ ‡¨ =∞O^Œ`fi« =Ú#O^Œ∞#∞ ѨÙ\˜#ì k 1 "å`«â+¡ı ‡¨ =ÚÅ PkèHºõ =Ú #O^Œ∞#∞
Ñ≤`«Î=∞O^Œ`«fi=Ú#O^Œ∞#∞ ѨÙ\˜ì#k.âı¡+¨‡ Ñ≤`åÎkèHõº=∞O^Œ∞#∞, "å`«=∞O^Œ`«fi=Ú
#O^Œ∞#∞ ѨÙ\˜#ì k 1, W@∞¡ "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ =Å# ѨÙ\˜#ì Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ =¸_»∞.
"å`åkèHºõ =∞O^Œ∞#∞, Ñ≤`≈« âı+¡ ‡¨ =ÚÅ =∞O^Œ`fi« =Ú#O^Œ∞#∞ ѨÙ\ì̃#k1, Ñ≤`åÎkHè ºõ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞O^Œ∞#∞, "å`« âı+¡ ‡¨ =ÚÅ =∞O^Œ`fi« =Ú#O^Œ∞#∞, ѨÙ\˜#ì k 1, âıë¡ ê‡kèHºõ =Ú#O^Œ∞#∞
"å`«Ñ`≤ Ϋ =∞O^Œ`fi« =Ú#O^Œ∞#∞ ѨÙ\˜#ì k1, W@¡x =¸_»∞ ÉË^=Œè ÚÅ∞. "å`åkèHºõ
=∞O^Œ∞#∞, Ñ≤`=Ϋ ∞^躌 =∞=∞O^Œ∞#∞, âı+¡ ‡¨ Ç‘Ï#=∞O^Œ∞#∞ ѨÙ\˜#ì k1, W>Ë¡ "å`åkèHºõ =Ú,
Ñ≤`«ÎÇ‘Ï#=Ú, âı¡+¨‡=∞^茺=∞=Ú J~Ú#ѨC_»∞ ѨÙ\˜ì#k 1, Ñ≤`åÎkèHõº=Ú,
"å`«=∞^茺=∞=Ú, âı¡+¨‡ Ç‘Ï#=ÚJ~Ú#ѨC_»∞ Hõey#k1, Ñ≤`åÎkè Hõº=Ú,
"å`«ÇÏ‘ #=Ú, âı+¡ ‡¨ =∞^躌 =∞=Ú, J~Ú#ѨC_»∞ ѨÙ\ì̃#k 1, â‹ë¡ ê‡kèHºõ =Ú, Ñ≤`Ϋ
=∞^躌 =∞=Ú, "å`«ÇÏ‘ #=Ú J~Ú#ѨC_»∞ Hõey#k 1, â‹ë¡ ê‡kèHºõ =Ú, Ñ≤`ÇΫ Ϩ $#=Ú
"å`«=∞^茺=∞=Ú J~Ú#ѨC_»∞ QÆey#k 1, "å`«Ñ≤`«Î â‹¡+¨‡=ÚÅ∞ ã¨=∞=ÚQÆ
q∞„â◊==ÚÖˇ#· ѨC_»∞ QÆey# [fi~°=Ú1, W@∞¡ ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ 23 q^è=Œ ÚÅÜ≥∞º#∞.
ã¨xfláê`« <å=∞^èÕÜ«∞=ÚÅ∞
HõO~î°‰õΩ|˚=Ú, ã¨OkèHõ=Ú, `åO„kHõ=Ú, Éèí∞QÆfl<Õ„`«=Ú, ~°∞QÍÌǨÏ=Ú,
lÇ≤ÏfiHõ=Ú, „ѨÖÏѨ=Ú, JO`«H=õ Ú, ~°H+Îõ xª‘ , z`«qÎ „Éè|í =Ú, j`åOQÆ=Ú, HõiH‚ =õ Ú,
Jaè<åºã¨=Ú Jx ã¨xfláê`«=Ú Ñ¨^∞Œ =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞ QÆÅk.
HõO~î°‰õΩ|˚ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
Q˘O`«∞ Ѩ@∞ì@– =º~°÷ѨÙã¨OÉèÏ+¨}–^ŒÑ≤Ê– `åѨ=Ú–„Éèí=∞=Ú–HÍñ
Hõ^ÇÕ Ï¨ =Ú#O^Œ∞ |~°∞_»∞–Wq HõÅ∞QÆ∞@, Ѩ_∞» @–=}ñ‰õΩ@– =¸~°Û<ù ˘O^Œ∞@–
âßfiã¨=Ú– `«Å<˘Ñ≤Ê– K≥=ÙÅ∞‰õÄñ`«QeÆ y <˘K«∞Û@– HõO~î=° Ú– =ÚO_»K¡ Õ <å=iOѨ
|_ç#@∞ìO_»∞@– D ÅHõΔ}=ÚÅ∞O_ç# HõO~î°‰õΩ|˚ ã¨xfláê`«=∞x Ü≥∞é∞OQÆ=Å
Ü«Ú#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ "å`«Ñ`≤ ÅΫ ∞ JkèH=õ ÚQÆ– â‹+¡ ‡¨ =Ú =∞O^Œ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
ã¨OkèHõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
Z_»`Q≥ HÆ õ <À@ #∞é∞QÆ∞QÍé∞@– ^ŒQ∞Æ –æ H©à√◊ §<˘K«∞Û@– áÈ@∞¡–|_»eHõ–â◊s~°
=∞O^Œ∞ L+¨=‚ Ú– `åѨ=Ú–H˘kÌ„Éè=í Ú– "å`«âë¡‹ ê‡kèHºõ =Ú– Ñ≤`=Ϋ ∞O^Œ`fi« =Ú D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_ç# ã¨OkèHõ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
`åO„kHõã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
q∞H˜¯e ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡–Z‰õΩ¯=x@∂ì~∞° ÊÅ∞–`åѨ=Ú, Ju™ê~°=Ú– |_»eHõ–
Q˘O`«^∞Œ ~°^Œ Q˘#∞@– H˘kÌK=≥ Ù_»∞– <åÅ∞Hõ#Å¡<·≥ =ÚO_»∞¡ Hõey Ü«ÚO_»∞@–
â◊s~°=Ú#O^Œ∞ JkèH"õ ∞≥ #ÿ HÍñHõ–J~°∞z–=Ú‰õΩ¯# h~°∞HÍé∞@– H˘kÌQÆ Hõ_∞» ѨÙ
<˘K«∞Û@– Ñ≤`âΫ ë¡‹ ê‡kèHºõ =Ú– "å`«=∞O^Œ`fi« =Ú D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_ç# `åO„kHõ
ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞.
Éèí∞QÆfl<Õ„`« ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
Hõ#∞flÅh~°∞ „QÆq∞‡ HõÅñHõÉÏi Ü≥∞é]<≥· QÆ∞O@Å∞Ѩ_ç éˇÑ¨ÊÅO@∞H˘x
Ü«ÚO_»∞@– Ñ≤H¯õ Å∞– „ѨH¯õ Å∞– t~°ã∞¨ û– QÆ}∞ѨÙÅ∞ Z=ÚHõÅ∞ Wq <˘K«∞Û@–
„Éè|í =ÚLɃã¨=Ú–=º~°Ñ÷ Ù¨ ã¨OÉèÏ+¨}=Ú– =}ñ‰õΩ– Hõ_∞» x„^Œ– "å`åkèHºõ =Ú–
Ñ≤`âΫ +¡‹ ‡¨ =∞O^Œ`fi« =Ú D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_ç# Éè∞í QÆfl <Õ„`« ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~°∞QÍÌǨÏã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
â◊s~°=Ú q∞H˜¯e <˘K«∞Û@– =∞O@Å∞– `åѨ=Ú– Q˘O`«∞^Œ∞~°^–Œ „Éè=í ∞=Ú–
"≥∂ǨÏ=Ú– =º~°Ñ÷ Ù¨ ã¨OÉèÏ+¨}=Ú– ^ŒÑÊ≤ –*Ï_»º=Ú– qˆ~K«#=Ú– H˘kÌQ<Æ #·≥ ##∞
q™êÎ~=° ÚQÆ <≥#· #∞ JQÆ∞@– "å`«=Ú =∞O^Œ=ÚQÆ#∞– â‹+¡ ‡¨ Ñ≤`=Ϋ Ú ÅkèH=õ ÚQÆ
LO_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞O_ç# ~°∞QÍÌÇϨ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
lÇ≤ÏfiHõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
<åÅ∞Hõ =ÚO_»`¡ ÀñQÆ∂_ç a~°∞ã¨∞QÆ#∞O_»∞@– ^ŒQ∞Æ –æ L|ƒã¨=Ú QÆÅ∞QÆ∞@–
|Å=Ú #tOK«∞@– =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ qâı+¨=ÚQÆ JQÆ∞@– Q˘O`«∞֒ѨÅ
ѨÓã≤#@∞¡O_»∞@–K≥=Ù_»∞ =¸QÆ`#« =ÚQÆÅ∞QÆ∞@– â‹+¡ ‡¨ =Ú JkèH=õ ÚQÆ#∞ "å`«Ñ`≤ Ϋ
=ÚÅ∞ =∞O^Œ=ÚQÆ#∞ LO_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞O_ç# lǨÏfi‰õ ã¨xfláê`« =∞#ñ
|_»∞#∞.
„ѨÖÏѨ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
q∞H˜¯e =^Œ~∞° @– `åѨ=Ú–=∞#tÛO`«– q∞H˜¯e "Õ^#Œ – q∂QÍà◊¡ Ü«∞O^Œ∞
"åѨٖ <˘Ñ≤Ê– =}ñ‰õΩ– "≥H· Åõ º=Ú– =∞#ã¨∞û K≥_∞» @– "å`åkèHºõ =Ú – HõÑǨ¶ Ï‘ #`«–
Ñ≤`Ϋ =∞^躌 =∞=Ú D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞O_ç# „ѨÖÏѨ ã¨xfláê`« =∞#|_»∞#∞.
JO`«Hõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
^•Ç¨Ï=Ú–"≥∂ǨÏ=Ú– `«ÅáÈ@∞– ZH˜¯à◊√¡– â◊s~°=Ú#O^Œ∞– =}∞ñ‰õΩ–
`åѨ=Ú– H˘kÌQÆ =∞Å|O^è=Œ Ú– ^ŒQ∞Æ –æ L|ƒã¨=Ú– *Ï~îå~åyfl =∞O^ŒyOK«∞@–
"å`åkèHõº=Ú–HõѶ¨Ñ≤`«Î =∞O^Œ`«fi=Ú D ÅHõΔ}=ÚÅ∞O_ç# JO`«Hõ ã¨xfláê`«
=∞#|_»∞#∞.
~°HõÎ+‘ªq ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
<≥`∞« ~Î ∞° „QƉΩõ ¯@–^•Ç¨Ï=Ú–„Éè=í ∞=Ú– Jf™ê~°=Ú– "åOu– â◊s~°=Ú#O^Œ∞
HÍñHõ Juâ◊~ÚOK«∞@– â◊s~°=Ú <˘K«∞Û@– H˘kÌâßfiã¨=Ú– ZH˜¯à◊√–¡ `≥eq`«ÑC¨ @–
#Å¡x^Œ^∞Œ ÅÌ ∞#∞ Zé]x á⁄_»Å∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞@– "å`« =∞O^Œ`fi« =Ú– â‹+¡ ‡¨ =∞^躌 Ü«∞=Ú
– Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú– D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞O_ç# ~°H+Îõ qª‘ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
z`«Îq„Éèí=∞ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
„Éè=í ∞=Ú– "≥∂ǨÏ=Ú– =∞^Œ=Ú– `åѨ=Ú– X_»Å∞=∞O_»∞@– #=Ùfi@–
áê_»∞@– P_»∞@– X_»Å∞<˘K«∞Û@–=^Œ~∞° @–H©à√◊ § qé˜y#@∞¡O_»∞@– #_»∞=Ú#∞
ѨÅ∞=∂~°∞ K«∂K«∞H˘#∞K«∞O_»∞@– Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú– "å`«=∞^躌 =∞=Ú– â‹+¡ ‡¨ Ç‘Ï#`«–
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞O_ç# z`«qÎ „Éè=í ∞ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
j`åOQÆ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
â◊s~°=Ú#O^Œ∞ q∞H˜¯e â‹`· º« =Ú– Q˘O`«∞‰õΩ ~åѨÙQÆÅ∞QÆ∞@– ^ÕÇϨ =Ú<˘K«∞Û@–
ѨÅ∞=∂é∞ "åOuÜ«∞QÆ∞@–Ju™ê~°=Ú–"≥H˜¯à◊√§–âßfiã¨=Ú–|ÅÇ‘Ï#`«–
Hõáê¶ kHõº=Ú– "å`«=∞^躌 =∞=Ú– Ñ≤`=Ϋ ∞O^Œ`fi« =Ú–D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞O_ç# j`åOQÆ
ã¨xfláê`«=Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Hõi‚Hõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú

K≥=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ "åѨٖ Q˘O`«∞HõÑ\¨ #ì˜ @∞ìO_»∞@– `åѨ=Ú– Hõ_∞» #∞ L_»∞‰õΩ@–
^ÕÇϨ =Ú =}‰õΩñ@– q∞H˜¯eQÍ =∂@ÖÏ_»∞@– é˘=Ú‡J^Œ~∞° @– L|ƒã¨=Ú–
^ŒQ∞Æ –æ H˘kÌQÆ <˘Ñ≤Ê– Hõáê¶ kèHºõ =Ú– Ñ≤`=Ϋ ∞^躌 =∞=Ú– "å`«=∞O^Œ`fi« =Ú– D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_ç# HõiH‚ õ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
PñHõeÖˉõΩO_»∞@– =ÚY=Ú "≥∞é∞OQÆ∞ÉÏé∞@– =∂@Å∞ ÖˉõΩO_»∞@–
=∞#ã¨∞û K≥_∞» @– |Å=Ú #tOK«∞@– WO„kÜ«∞=ÚÅxflÜ«Ú |ÅÇ‘Ï#=∞QÆ∞@–
x„^Œ=K«∞Û@– "å`« Ñ≤`Ϋ HõѨ¶ „ѨHÀѶ=¨ Ú– D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_ç# Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`«
=∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨xfláê`« ™ê^蕺™ê^茺 q=~°}=Ú
ã¨OkèH=õ Ú– `åO„kHõ=Ú– z`«qÎ „Éè=í ∞=Ú– D =¸ñ_»∞ ã¨xfláê`«=ÚÅ
™ê^è Œ º =ÚLņ Hõ O ~î ° ‰ õ Ω |˚ = Ú Hõ + ¨ ì ™ ê^è Œ º =Ú† Hõ i ‚ H õ = Ú– lÇ≤ Ï fiHõ = Ú Wq
JuHõ+™ì¨ ê^躌 =ÚÅ∞† ~°∞QÍÌÇϨ =Ú– JO`«H=õ Ú Éè∞í QÆfl<Õ„`«=Ú– ~°H+Îõ qª‘ – „ѨÖÏѨ=Ú–
j`åOQÆ = Ú– Jaè < åºã¨ = Ú Wq J™ê^è Œ º =ÚÅ∞. W@∞¡ D Ѩ ^ Œ ∞ =¸_» ∞
ã¨xfláê`«=ÚÅÖ’ Pé∞ ™ê^躌 =ÚÅ∞, U_»∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞.
=∞`åO`«~°=Ú #O^Œ∞
~°∞QÍÌÇϨ =Ú, JO`«H=õ Ú, ÉèQí flÆ <Õ„`«∞=∞, HõO~ Ωõ |˚=Ú, ~°H+Îõ qª‘ , j`åOQÆ=Ú,
Jaè<åºã¨=Ú J#∞hÜÕ∞_»∞#∞ J™ê^茺=ÚÅxÜ«Ú† ã¨OkèHõ=Ú, `åO„kHõ=Ú,
„ѨÖÏѨ=Ú, z`«qÎ „Éè=í ∞=Ú, lÇ≤ÏfiHõ=Ú, HõiH‚ =õ Ú J#∞h Pé∞#∞ ™ê^躌 =ÚÅxÜ«Úñ
*ˇÑ¨Ê|_ç#q.
ã¨OkèHõã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
ã¨xfláê`«=Ú =K«∞Û@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠Hõ_∞» ѨÙÖ’ â◊¥ÅQÆey– "åѨٖ"å`åkèHºõ =Ú
–JkèH"õ ^Õ #Œ –K≥=∞@–`åѨ=Ú–|ÅH©}
Δ =Ú– ~å„`«∞ÅO^Œ∞ x„^ŒÑ@ ¨ Hì õ Ü«ÚO_»∞@–
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ Hõey# Ü≥∞_» Jk ã¨OkèHõ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
`åO„kHõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
q∞H˜¯e ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, Ñ‘_,» [fi~°=Ú, HõÑ=¨¶ Ú, ^ŒÑÊ≤ , â◊s~°=Ú HΔÀÉè*í Oˇ ^Œ∞@,
<åÅ∞Hõ #Å¡Q#Æ ∞, ÖÏ=ÙQÆ#∞ , Hõi#î =ÚQÆ#∞, =ÚO_»∞¡ `åñH˜#@∞¡Q#Æ ∞ LO_»∞@,
Ju™ê~°=Ú, L|ƒã¨=Ú–"åѨٖѨi`åѨ=Ú–K≥q<˘Ñ≤Ê– X_»Å∞<˘Ñ≤Ê– Q˘O`«∞
^Œ∞~°^–Œ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅk `åO„kHõ ã¨xfláê`«=Ú.
z`«Îq„Éèí=∞ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
`åѨ=Ú, ^ÕÇϨ =Ú<˘K«∞Û@, „Éè=í ∞=Ú, =∞^Œ=Ú, JkèH"õ ∞≥ #ÿ HÍñHõ, "≥∂ǨÏ=Ú,
^ÕǨÏ=Ú #eÜ«∞ñQ˘\˜ì #@∞ìO_»∞@, "≥é˜]K«∂ѨÙ, #=Ùfi, P@, áê@, q∞H˜¯e
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∂@ÖÏ_»∞@, D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅk z`«qÎ „Éè=í ∞ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞ Wk
J™ê^茺=Ú.
HõO~î°‰õΩ|˚ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
`«Å<˘K«∞Û@, Q˘O`«∞ aQÆÑ@ ¨ ∞ì@, "≥∂ǨÏ=Ú, =}ñ‰õΩ, ^•Ç¨Ï=Ú, [fi~°=Ú,
Lq∞ã≤# ~°H=Îõ Ú Ñ¨_∞» @, â◊s~°=Ú<˘K«∞Û@, JOH˜à√◊ ¡ Ѩ@∞ì@, `åѨ=Ú, q∞H˜¯e
=∂@ ÖÏ_»∞@, =¸~°Û,ù D Hõ} Δ =ÚÅ∞QÆÅk HõO~ Ωõ |˚ ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞.
Wk Hõ+™ì̈ ê^躌 =Ú.
Hõi‚Hõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
HÍñHõ Juâ◊~ÚOK«∞@, K≥=ÙÅ∞, q#~å‰õΩO_»∞@, Q˘O`«∞aQÆÑ@ ¨ ∞ì@ ^ÕÇϨ =Ú
<˘K«∞Û@, L|ƒã¨=Ú, =}ñ‰õΩ, <À@hà◊¥~¡ ∞° @, `«Å<˘K«∞Û@, K≥=ÙÅ „H˜O^Œ QÆ_Ť» ∞
ѨÙ@∞ì@, Q˘O`«∞"åK«∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅk HõiH‚ õ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞.
Wk Hõ+™ì̈ ê^躌 =Ú.
lÇ≤ÏfiHõã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ â◊s~°`åѨ=Ú, X_»Å∞ <˘K«∞Û@, Hõ#∞flÅ∞ =¸`«|_»∞@,
<À@ *ÁÅ∞¡HÍ~°∞@, xezxez x@∂~°∞ÊÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞@, K≥=ÙÅ∞ q#~å‰õΩO_»∞@,
=¸QÆ"åx=Öˇ #∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk lÇ≤ÏfiHõãx¨ fláê`«=∞#ñ|_»∞#∞.
Wk ™ê^躌 =Ú.
~°∞QÍÌǨÏã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
„ѨÖÏѨ=ÚÅ∞ q∞H˜¯eQÍñ QÆÅ∞QÆ∞@, L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ "≥∂ǨÏ=Ú, ^ÕÇϨ =Ú
u~°∞QÆ∞@, HõO~î°=∞O^Œ∞#∞, Q˘O`«∞„HÀq #~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ JOH˜à◊§Ü«∞O^Œ∞#∞
aQÆÑ\¨ #ì̃ @∞ìO_ç <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞@, ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ^ŒÑÊ≤ Ü«∞QÆ∞@, â◊¥Å, ã¨^•*Ï_»º=Ú
HõeyÜ«ÚO_»∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅk ~°∞QÍÌÇϨ ã¨xfláê`«=Ú, Wk JuHõ+™ì¨ ê^躌 =Ú,
ÖËHõ J™ê^躌 =Ú.
JO`«Hõã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
^•Ç¨Ï=Ú, `åѨ=Ú, "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨ , `«Å=}ñ‰õΩ, "≥H¯˜ à◊√§, ^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú,
Jyfl=∞O^ŒyOK«∞@, D ÖHõ}
Δ =ÚÅ∞ HõÅk JO`«Hõ ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞. Wk
J™ê^茺=Ú.
j`åOQÆ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
^ÕǨÏ=Ú =∞OK«∞=Öˇ K«Å¡#QÆ∞@, L|ƒã¨=Ú, "≥H˜¯à◊√§, FñH˜eO`«Å∞,
â◊s~°=∞O`«ÜÚ« #eÜ«∞ñ Q˘\˜#ì @∞ì_∞» @, ã¨fi~°ÇÏ‘ #=∞QÆ∞@, JkèH`õ åѨ=Ú, |_»eHõ,
"åOu, ^ŒQÆ∞æ, Ju™ê~°=Ú, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ HõÅk j`åOQÆ ã¨xfláê^Œ =∞#ñ
|_»∞#∞. Wk J™ê^躌 =Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Éèí∞QÆfl<Õ„`« ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú

[fi~°=$kú, `≥eq^ŒÑC¨ @, L|ƒã¨=Ú, Hõ#∞flÅ∞ =ÅÜ«∞=ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞@, "≥∞ÿ
=∞~°ÑÙ¨ , „Éè=í ∞=Ú, =}ñ‰õΩ, Hˆ ñHõÅ∞ ÃÑ@∞ì@, =^Œ~∞° @, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅk
Éè∞í QÆfl<Õ„`« ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ „ÉÏ}ǨxÜ«∞QÆ∞#∞.
~°HõÎ+‘ªqã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
<À@ <≥`«∞Î~°∞ Ѩ_»∞@, JkèHõ [fi~°=Ú, ^•Ç¨Ï=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, â◊¥Å,
Ju™ê~°=Ú, "≥H˜¯à◊√§, Hõ_»∞ѨÙ|ƒ~°=Ú, ^ÕǨÏ=Ú u~°∞QÆ∞@, "åOu, âßfiã¨=Ú,
`≥eq`«ÑC¨ @, <åÅ∞Hõ #Å¡#QÆ∞@, ^ÕÇϨ =Ú Ñ¨KÛ« #QÆ∞@, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ Zé]x^Œ^∞Œ ÅÌ ∞
HõÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅk ~°H+Îõ qª‘ ã¨xfláê`« =∞#ñ|_»∞#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ñ
„ÉÏ}Ǩx HõÅ∞QÆ∞#∞.
„ѨÖÏ㨠ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=ÚÅ∞
=}ñ‰õΩ, JkèHõ ã¨OÉèÏ+¨}=Ú, HÍñHõ Juâ◊~ÚOK«∞@, ÃÑ^Œ=ÙÖˇO_»∞@,
fHõ}
Δ =Ú ÉÏ^èHŒ Åõ ∞QÆ∞@, HÍà◊√"¡ åK«∞@, =∞#ã¨∞û K≥_∞» @, `≥eq `«ÑC¨ @, â◊s~°=Ú
#eÜ«∞ñQ˘\˜#ì @∞ìO_»∞@, `«~K° ∞« =∂@ÖÏ_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅk. „ѨÖÏѨ
ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ ~Ày rqOѨñ_»∞.
Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
„u^À+¨=ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤OK«∞@, =ÚY=Ú "≥∞~°∞QÆ∞QÆeyÜ«ÚO_»∞@, JkèHõ x„^Œ,
^ÕÇϨ =Ú <˘K«∞Û@, `≥eq^ŒÑC¨ @, =∂@Å∞_»∞QÆ∞@, |Å=Ú #tOK«∞@, L|ƒã¨=Ú,
J`«ºO`« ÉÏ^è,Œ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅk Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞. Wk
J™ê^茺=Ú.
ã¨xfláê`« k#„Ñ=¨ ∂}=Ú
ã¨OkèH=õ Ú#O^Œ∞ U_»∞ k#=ÚÅ∞#∞, JO`«H=õ Ú#O^Œ∞, Ѩk k#=ÚÅ∞#∞,
~°∞QÍÌǨÏ=Ú#O^Œ∞ W~°∞=k k#=ÚÅ∞#∞, z`«Îq„Éèí=∞=Ú#O^Œ∞ Ѩ^Œ∞<≥xq∞k
k#=ÚÅ∞#∞, j`åOQÆ=Ú#O^Œ∞ Ѩ^Œ∞<Õ#∞ k#=ÚÅ∞#∞, `åO„kHõ=Ú#O^Œ∞
W~°∞=kÜ≥∞ÿ ^Œ∞ k#=ÚÅ∞#∞, HõO~î° ‰õΩ|˚=Ú#O^Œ∞ Ѩ^=Œ ¸_»∞ k#=ÚÅ∞#∞, HõiH‚ =õ Ú
#O^Œ∞ =¸_»∞ =∂ã¨=ÚÅ∞#∞, Éè∞í QÆfl<Õ„`«=Ú#O^Œ∞ Zxq∞k k#=ÚÅ∞#∞, ~°H+Îõ qª‘
Ü«∞O^Œ∞ Ѩk k#=ÚÅ∞#∞, „ѨÖÏѨ ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ñ |^Œ∞<åÅ∞QÆ∞ k#=ÚÅ∞#∞,
lÇ≤ÏfiHõ=Ú#O^Œ∞ Ѩ^Œ∞<å~°∞ k#=ÚÅ∞#∞, Jaè<åºã¨=Ú#O^Œ∞ Ѩ^Œ∞<Õ#∞
k#=ÚÅ∞#∞, Ѩ~°=∂Ü«Úó „Ѩ=∂}=Ú ÖËHõ P ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ Hõey#ѨC_Õ
K«OÑ≤##∞ K«OѨÙ#∞.
=∞`åO`«~=° Ú#O^Œ∞ :
ã¨xfláê`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ju`åѨ=Ú, Juâ‹`· º« =Ú. "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ`À
QÆ∂_ç# [fi~°=Ú HõÅ∞QÆ∞#x H˘O^Œ~∞° K≥ÃÑÊ^Œ~∞° .
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`åáêk [fi~° ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ^Œ∞+ì̈OɡH· Íx, ÖËH,õ XHÍ<˘HõÑC¨ _»∞ K«~‡° =∞O^Œ∞ Ñ≤`Ϋ
QÆ∞}"≥∞#ÿ HÍñHõQeÆ y, HÀ+ª̈=∞O^Œ∞ "å`« âı+¡ ‡¨ =ÚÅ∞ ^Œ∞+ì̈OɡH· Íx Ü«ÚO_ç#ѨÙ_»∞,
[fi~°=Ú =K«∞Û@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠`åѨ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã,≤ `«~∞° "å`« j`«=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ
*Ëã#≤ , Wk ^•Ç¨ÏѨÓ~°fiHõ ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞. J@∞Å<Õ, K«~‡° =∞O^Œ∞ "å`«
âı¡+¨‡=ÚÅ∞#∞, HÀ+¨ª=∞O^Œ∞ Ñ≤`«Î=Ú#∞ TO_ç# Ü≥∞_»Å JѨC_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ
â‹`· º« =Ú#∞, "≥O|_çQÍ `åѨ=Ú#∞ HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wk j`«ÑÓ¨ ~°fiHõ ã¨xfláê`«=∞#ñ
|_»∞#∞. D ~Ô O\˜Ö’ ^•Ç¨ÏѨÓ~°fiHõ ã¨xfláê`«=Ú J™ê^躌 =Ú, ~Ô O_»=k ™ê^躌 =Ú
Jx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
j`«Ñ¨Ó~°fiHõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`HΫ àõ K◊ Õ T+¨‡=Ú Hõ~y° *Ïi â’+≤OK«∞K«∞O_»ñQÍ, âı+¡ ‡¨ QÆ∞}"≥∞#ÿ â‹`· º« =Ú
âßO`«=∞QÆ∞K«∞O_»ñQÍ Ñ¨Ùe`ÕñѨÙÅ∞ – =¸~°Ûù – =∞^Œ=Ú – ^ŒÑÊ≤ D ÅHõ}Δ =ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#k j`«ÑÓ¨ ~°fiHõ ã¨xfláê`«=∞#ñ|_»∞#∞.
`åѨѨÓ~°fiHõ ã¨xfláê`« ÅHõΔ}=Ú
ã¨xfláê`« QÆ∞}=ÚÅxflÜ«Úñ QÆ=∞#∞Ñ≤Oz# q∂ñ^Œ@, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, <À@
hà◊¥~¡ ∞° @, "åO`«∞Å∞, |_»eHõ, D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅk `åѨÑÓ¨ ~°fiHõ ã¨xfláê`«=Ú.
PQÆO`«∞Hõ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
JaèÑ∂¨¶ `«=Ú – Jaè+O¨ QÆ=Ú – âßѨ=Ú – JaèKå~°ÇϨ Ÿ=∞=Ú gx =Å#
PQÆO`«∞Hõ [fi~°=Ú <åÅ∞QÆ∞ q^èŒ=ÚÅÜ≥∞º. QÍÜ«∞=Ú Jyfl^ŒQÆú=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
„=}=ÚÅKÕ`#« ∞ „â◊=∞=ÚKÕ`#« ∞ Hõ$+≤ KÕ`#« ∞ QÆey# [fi~°=Ú JaèÑ∂¨¶ `« [fi~°=Ú.
nx Ü«∞O^Œ∞ "åÜ«Ú=Ù `«~K° ∞« QÆ ~°H=Îõ Ú#∞ *ˇ~z° <˘Ñ≤Êx HõÅ∞QÆñ*Ëã,≤ <ÀÔ~O_»∞@,
HÍOuÇ‘Ï#=∞QÆ∞@, "Õ^#Œ D ÅHõ} Δ =ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç# [fi~°=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
Jaè+¨OQÆ [fi~° ÉèË^Œ=Ú
„QÆÇ¨ "Õâ=◊ Ú, B+¨^=Œè Ú, q+¨=Ú, „HÀ^è=Œ Ú, ÉèÜ
í ∞« =Ú, ^Œ∞óY=Ú – HÍ=∞=Ú
gx=Å#ñ |∞\˜#ì [fi~°=Ú Jaè+O¨ QÆ [fi~°=∞#ñ|_»∞#∞.
„QÆǨÏ[fi~° ÅHõΔ}=Ú
„QÆÇ¨ "Õâ◊ [fi~°=Ú#O^Œ∞ xiflq∞`«=Î ÚQÍ #=Ùfi@ – U_»∞Û@ Wq QÆÅ∞QÆ∞#∞.
B+¨^èŒQÆO^èŒ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
^Œ∞+ì̈=ÚÅQÆ∞ B+¨^=Œè ÚÅ "åã¨# =Å#ñ QÆeQÔ _ç [fi~°=∞O^Œ∞ =¸~°Û,ù `«Å
<˘Ñ≤Ê, "åѨÙ, `«∞=Ú‡Å∞ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
q+¨ [fi~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
q+¨=Ú=Å#ñ |∞\˜ì [fi~°=∞O^Œ∞ =¸~°Ûù Ju™ê~°=Ú =ÚY=Ú #Å∞ÃщõΩ¯@
^•Ç¨Ï=Ú, é˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„HÀ^èŒ[fi~° ÅHõΔ}=Ú.
HÀѨ=Ú =Å#ñ QÆey# [fi~°=∞O^Œ∞ =}ñ‰õΩ `«Å<˘Ñ≤ÊÜ«Úñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ÉèíÜ«∞â’Hõ[fi~° ÅHõΔ}=ÚÅ∞
ÉèÜ
í ∞« ^Œ∞óY=ÚÅ =Å#ñ |∞\˜#ì [fi~°=∞O^Œ∞ q∞H˜¯e „ѨÖÏѨ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
HÍ=∞[fi~° ÅHõΔ}=Ú
HÍ=∞=Ú =Å# QÆey# [fi~°=∞O^Œ∞ – "≥∂ǨÏ=Ú J~°∞z ^•Ç¨Ï=Ú#∞ QÆÅ∞
QÆ∞@, ã≤Q∞Æ ,æ x„^Œ, |∞kú, ^è~·≥ º° =Ú Wq #tOK«∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
„QÆÇϨ "Õâ◊ B+¨^Œè q+¨[fi~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ∞ =¸ñ_»∞#∞ „ѨHÀÑ≤O
K«∞#∞. ÉèÜ í ∞« â’Hõ HÍ=∞[fi~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "å`«=Ú „ѨHÀÑ≤OK«∞#∞. „HÀ^èŒ [fi~°=∞O^Œ∞
Ñ≤`=Ϋ Ú ("å`«=Ú) „ѨHÀÑ≤OK«∞#∞.
âßáêaèKå~° [fi~° ÅHõΔ}=Ú
âßѨ=Ú=Å##∞, JaèKå~°=Ú=Å##∞ QÆeQÔ _ç [fi~°=ÚÅ∞ Ju ÃÑ∂¶ ~°=Ú
Å∞#∞, „u^À+¨ ã¨OHõe`«=ÚÅ∞#∞ ã¨OÇ≤ÏOѨâ◊Hõº=ÚÅ∞<≥· Ü«ÚO_»∞#∞. "åxÖ’
J^è~Œ fi° } "Õ^ÀHõ=Î ÚÅQÆ∞ =∂~°}Ǩϟ=∞ =∞O„`«=ÚÅKÕ Z=x ¿Ñ~°∞#∞K«ÛiOz Jyfl
Ǩϟ`«„=∞O^Œ∞ Ǩϟ=∞=Ú KÕÜ∞« ñ|_»∞<À, P ¿Ñ~°∞QÆÅ "åx =∞#ã¨∞û =ÚO^Œ∞QÍ
`«ÑO≤ Ѩñ|_ç, Ñ≤=∞‡@, ^ÕÇϨ =Ú `«ÑO≤ Ѩñ|_»∞#∞. J@∞ Ñ≤=∞‡@, =∞O@Å∞, =¸~°Û,ù
ÉÁ|ƒÅ∞, ^ŒÑÊ≤ , „Éè=í ∞=∂@Å∞ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆey „Ѩuk#=Ú [fi~°=Ú =$kú
ÉÁO^Œ∞#∞. D [fi~°=Ú Ñ¨Ó~ÀfiHõ„ΠѨHÍ~°=Ú, Zxq∞k q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#x
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
ã¨OˆHΔѨ=ÚQÆ [fi~° ÉèË^Œ=ÚÅ∞
P Ü≥∞xq∞k q^è=Œ ÚÅ∞QÍñ „|=iÎOz# [fi~°=Ú, ã¨OHˆ ÑΔ =¨ ÚQÍ, ~Ô O_»∞
q^è=Œ ÚÅ∞, âßs~°=Ú – =∂#ã¨=Ú JxÜ«Ú, ™œ=∞º=Ú – fHõ} Δ =Ú JxÜ«Ú,
JO`«~å„â◊Ü∞« =Ú – |Ç≤Ï~å„â◊Ü∞« =Ú JxÜ«Ú, „áêHõ$`«=Ú – "≥H· $õ `«=Ú JxÜ«Ú,
™ê^躌 =Ú – J™ê^躌 =Ú JxÜ«Ú, ™ê=∞=Ú – x~å=∞=Ú JxÜ«Ú ~Ô O_Õã≤ q^è=Œ ÚÖˇ·
Ü«ÚO_»∞#∞.
âßs~°[fi~° ÅHõΔ}=Ú
=ÚO^Œ∞QÆ â◊s~°=∞O^Œ∞ `åѨ=Ú QÆey, Ñ≤=∞‡@ [fi~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ Hõ#∞Ñ≤OK«∞@
=Å#, Wk âßs~° [fi~° =∞#ñ|_çÜ∞≥ .
=∂#ã≤Hõ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
=ÚO^Œ∞QÆ =∞#ã¨∞û#∞ `åѨ=Ú Hõey, `«~∞° "å`« – [fi~° ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ Hõ#∞Ñ≤O
K«∞@ =Å# =∂#㨠[fi~° =∞#O|_çÜ∞≥ .
™œ=∞º[fi~° ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ#∞ =Ç≤ÏOzÜ«Ú#fl "åÜ«Ú=Ù, âı+¡ ‡¨ =Ú`Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞@
=Å#, =ÚO^Œ∞QÍ j`«=Ú „Ѩ"tÕ Oz, Ñ≤=∞‡@ â◊s~° `åѨ=Ú, J@∞ Ñ≤=∞‡@
[fi~°ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞#∞ Hõ#ñ|_»∞#∞ QÍ# xk ™œ=∞º[fi~° =∞#ñ|_çÜ∞≥ .
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
JO`«~å„â◊Ü«∞ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ∞ ã¨OHõe`«=ÚÖˇ,· "åÜ«Ú=Ù HÀ+¨=ª Ú֒ѨŠP„â◊~ÚOzÜ«ÚO_»ñ
QÍñ QÆey# [fi~°=∞O^Œ∞, =ÚO^Œ∞QÍ, Hõ_»∞ѨÙÖ’ qHÍ~°=ÚÅ∞, =∞Å|O^èŒ=Ú
"≥Ú^ŒQ∞Æ #<ÕHõ qHÍ~°=ÚÅ∞#∞ QÆey – JO^Œ∞q∂ñ^Œ@ [fi~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
QÆ#∞Hõ Wk JO`«~å„â◊Ü∞« [fi~°=∞#ñ|_çÜ∞≥ . (Wk Hõ+ì¨ ™ê^躌 =Ú)
|Ç≤Ï~å„â◊Ü«∞ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
D [fi~°=∞O^Œ∞ ^ÕÇϨ =Ú "≥Å∞ѨŠ`åѨ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ֒ѨŠqHÍ~°=Ú
=∞Å|O^è=Œ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q LO_»=Ù QÆ#∞Hõ Wk ã¨∞™ê^躌 =Ú.
„áêHõ$`« [fi~° ÅHõΔ}=Ú
=~°∞ã¨QÍ, =~å¬, â◊~`° ,ü =ã¨O`« |∞∞`«∞=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ "å`« Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ
=Å# QÆey# [fi~°=Ú „áêHõ$`« [fi~°=∞#ñ|_çÜ∞≥ . Z@¡#fl : =~°¬ |∞∞`«∞=Ù "å`«
„ѨHÀѨHÍÅ=ÚQÆ#∞Hõ, P HÍÅ=Ú#ñ |∞\˜#ì [fi~°=Ú#‰õΩ "å`« [fi~° ÅHõ} Δ =Ú
Å∞O_ç##∞ Jk „áêHõ$`«[fi~°=∞#ñ|_»∞#∞. W>Ë,¡ â◊~^° $Œ `«∞=Ù#O^Œ∞ Ñ≤`=Ϋ Ú#∞,
=ã¨O`«~∞° `«∞=Ù#O^Œ∞ HõÑ=¨¶ Ú#∞ „|HÀÑ≤OK«∞@ =Å# PÜ«∂~Ú |∞∞`«∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞
[xOz# [fi~°=ÚÅ∞, PÜ«∂~Ú ^À+¨ [fi~° ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_ç##∞, Jq
„áêHõ$`« [fi~°=ÚÅxÜÕ∞ K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞.
"≥·Hõ$`«[fi~° ÅHõΔ}=Ú
„w+¨‡ ¿ÇÏ=∞O`« tt~° |∞∞`«∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞, "å`«Ñ`≤ âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ =Å# ѨÙ\ì̃#
[fi~°=Ú "≥H· $õ `«=∞#ñ|_»∞#∞. Z@¡#ñQÍ – tt~° |∞∞`«∞=Ù#O^Œ∞ "å`« „ѨHÀѨ=Ú
=Å##∞ QÆey# [fi~°=Ú, "å`« [fi~°"∞≥ #ÿ #∞, "≥H· $õ `«[fi~°=∞#ñ|_»∞#∞. „w+¨‡|∞∞`«∞=Ù
#O^Œ∞ Ñ≤`«Î=Ú =Å#ñ QÆey# [fi~°=Ú Ñ≤`«Î[fi~°"≥∞ÿ##∞ "≥·Hõ$`«=∞#ñ|_»∞#∞.
¿ÇÏ=∞O`« |∞∞`«∞=Ù#O^Œ∞ âı+¡ ‡¨ =Ú =Å#ñ |∞\ì̃# [fi~°=Ú âı+¡ ‡¨ [fi~°"∞≥ #ÿ #∞,
"≥H· $õ `«"∞Õ Ü«∞QÆ∞#∞. D "≥H· $õ `« [fi~°=ÚÅ∞#∞, ѨÓ~ÀfiHõÎ „áêHõ$`« [fi~°=ÚÅ∞#∞ q∞H˜¯e
Hõ+¨ì™ê^茺=ÚÅ∞.
™ê^茺[fi~° ÅHõΔ}=Ú
=~°¬ |∞∞`«∞=Ù#O^Œ∞ "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz#^≥,· â◊~^° $Œ `«∞=Ù#O^Œ∞ „ѨHÀÑ≤Oz#
Ñ≤`=Ϋ Ú`À_»#∞, „w+¨‡~°∞=Î Ù#O^Œ∞ „Ѩâ=◊ ∞=Ú <˘Ok# âı+¡ ‡¨ =Ú`À_»#∞ QÆ∂_çH˘x#^≥·
[fi~°=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Z@¡#ñQÍ, "å`«=Ú =Å#ñ |∞\˜#ì „áêHõ$`« [fi~°=Ú
#‰õΩ Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞ J#∞|Å=ÚÅ∞, â◊~^° $Œ `«∞=Ù#O^Œ∞ Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ
QÆey# „áêHõ$`« [fi~°=Ú#‰õΩ, "≥#∞Hõ\ ˜ |∞∞`«∞=Ù#O^Œe "å`«=Ú#∞, ã¨q∂Ѩ=Ú#
#∞O_≥_ç HõÑ=¨¶ Ú#∞ J#∞|Å=ÚÅ∞, „áêHõ$`«=ÚÅQÆ∞ P "å`«Ñ`≤ Ϋ [fi~°=ÚʼnõΩ
ã¨fiÉèÏ=QÆ∞}=Ú =Å##∞, P=~å¬ â◊~^° $Œ `«∞=ÙÅ`Àñ QÆ∂_ç# HÍÅ=Ú qã¨~=æ° Ú
(J#QÍ ™œ=∞º ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅk) JQÆ∞@KÕ`«#∞, P „áêHõ$`« [fi~°=Ú#O^Œ∞
ÅOѶ∞¨ #=Ú "Õã#≤ #∞ ÉèÜ í ∞« =Ú ÖË^∞Œ . =ã¨O`« |∞∞`«∞=Ù#O^Œ∞, âı+¡ ‡¨ „ѨHÀѨ=Ú=Å#ñ
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

|∞\˜#ì „áêHõ$`« [fi~°=Ú#‰õΩ tt~° |∞∞`«∞=Ù#O^Œe "å`«=Ú#∞, ã¨q∂Ѩ=∞O^Œ∞

„Ѩâ=◊ ∞~°∂Ѩ=ÚQÍ #∞O_≥_ç Ñ≤`=Ϋ Ú#∞ J#∞|Å=ÚÅ∞† Wqfi^èOŒ |∞#<Õ "≥H· $õ `«
[fi~°=Ú#‰õΩ#∞, |∞∞`«∞ Éè^Ë =Œ ÚKÕ J#∞|Å=ÚÅ #∂Ç≤ÏOK«∞#k. "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ∞
„ѨHÀÑ≤OzÜ«Ú#fl#∞, ã¨xfláê`ÀѨ„^Œ==ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_ç# #\˜ì [~°fi=ÚÅ∞ ™ê^躌 =ÚÅ∞.
™ê=∞ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
[fi~°=Ú#‰õΩñQÆÅ âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú "≥Ú^ŒÅ~Ú# Ѩk LѨ„^Œ==ÚÅ∞#∞
fHõ}
Δ =ÚQÆñ QÆ#∞Ñ≤OK«∞@, |_»eHõ ÖˉΩõ O_»∞@, =¸„`«=Ú qâı+=¨ ÚQÆ *Ï~°∞@,
=∞Å=Ú*Ïi‰õΩO_»∞@, Jr~°‚=ÚQÍ qˆ~K«#=∞QÆ∞@, PñHõe ÖˉõΩO_»∞@, D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_ç# Ü≥∞_», ™ê=∞[fi~°=∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
x~å=∞[fi~° ÅHõΔ}=ÚÅ∞
[fi~° "ÕQ=Æ Ú, q∞H˜¯e ^ŒÑÊ≤ , JkèHõ ã¨OÉèÏ+¨}=Ú, âßfiã¨=Ú, „Éè=í ∞=Ú,
=∞Å=Ú*Ï~°∞@, =∞#ã¨ûOHõ@=Ú, D ÅHõ} Δ =Ú Å∞O_ç# Ü≥∞_»Å, x~å=∞[fi~°
=∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. WO^Œ∞ JѨHfiõ ~°ã=¨ Ú r~°=‚ ∞QÆ∞@ =Å##∞, U_»∞ k#=ÚÅ∞
ÅOѶ∞¨ #=Ú =Å##∞, [fi~°=Ú Ñ¨Hfiõ =Ú#‰õΩ =K«∞Û#∞.
ã¨O`«`« [fi~° ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`« Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ Ü≥ÚHõ¯, P^•# qã¨~=æ° ÚÅ KÕ`« K≥Ñʨ ñ|_ç# |∞∞`«∞HÍÅ
|ÖÏ|Å=Ú=Å##∞, ã¨xfláê`«=Ú=Å##∞, [fi~°=Ú, ã¨O`«`«=Ú, ã¨`«`«=Ú,
J<Õº^Œ∞º=Ù, `«$fÜ«∞Hõ=Ú, K«`∞« ~°H÷ =õ Ú Jx S^Œ∞ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
ã¨O`«`« [fi~° ÅHõΔ}=ÚÅ∞
J#fl~°ã=¨ Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç „áÈ`«ã∞¨ ûÅ∞, P ~°ã⨠+ı 㨠q¨ ∂Ѩ=∞O^Œ∞ <Àà◊√§ `≥~z°
H˘xÜ«ÚO_ç ã¨=∞ãÎ̈ ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ#∞ H©Δ}˜Oz# "å`åk^À+¨=ÚÅKÕ [fi~°=Ú#∞
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ "åºÑ≤OѨñ*ËÜÚ« #∞ JO^Œ∞KÕ`« Wk ã¨O`«`« [fi~° =∞#ñ|_≥#∞.
ã¨`«`« (UHÍÇ≤ÏHõ) [fi~° ÅHõΔ}=Ú
qѨs`«=ÚQÍ [xOz# [fi~°=Ú qѨs`« [fi~°=∞#ñ|_»∞#∞. [fi~å~°OÉè=í Ú
#O^Õ q+¨=∞QÆ∞}=ÚÅ∞ Hõ#∞Ñ≤Oz#Ü≥∞_» – q+¨=∞ [fi~° =∞#ñ|_»∞#∞. ^À+¨=Ú
~°H^Îõ •è `«∞=Ù <å„â◊~ÚOz#^≥· qâı+O≤ z ã¨``« « [fi~°=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wk
XHõ ~å„fÜ«Ú Ñ¨QÅÆ ∞#∞ q_»∞=Hõ Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ UHÍÇ≤ÏHõ =∞#ñ|_»∞#∞.
J<Õº^Œ∞ºQÆ (^•fiºÇ≤ÏHõ) [fi~° ÅHõΔ}=Ú
P[fi~°=Ú „Ѩ`º« ǨÏ=Ú XHõÑC¨ _»∞ ѨQÅÆ ∞#∞, XHõÑC¨ _»∞ ~å„uÜ«Ú, =K«∞Û
K«∞O_ç#Ü≥∞_»Å ^À+¨=Ú qâı+¨=ÚQÆ =∂Oã¨=ǨÏ<å^Œ∞Å#∞ á⁄O^Œ∞#∞. Wk
^•fi ºÇ≤ÏHõ [fi~°=∞#ñ|_»∞#∞.
„`åºÇ≤ÏHõ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
<å_ç– "å`«QuÆ Ü≥∞ÿ – "Õ∞^Œã∞¨ û <å„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»ñQÍ – Ñ≤`"Ϋ å`« ã¨Oã¨~=æ° Ú
=Å# t~°ã∞¨ û#O^Œ∞#∞, âı+¡ ‡¨ Ñ≤`Ϋ ã¨Oã¨~=æ° Ú =Å# =Ú_ç¤ Ñ¨Óã¨Ü∞« O^Œ∞#∞, "å`«
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
âı+¡ ‡¨ ã¨Oã¨~=æ° Ú=Å# gñѨÙ#O^Œ∞#∞ – P [fi~°=Ú xez – PÜ«∂ ™ê÷#=ÚÅ#∞
á⁄Ok#"≥· Ѩ@∞ìq_»∞ѨÙQÆÅ "å`å^Œ∞Å ã¨OHõe`«=Ú =Å# XHõ k#=Ú q_çz XHõ
k#=Ú XH˘¯Hõ¯ ™ê÷#=Ú#O^Œ∞ "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞#∞. Wk „`åºÇ≤ÏHõ [fi~°=∞#ñ
|_»∞#∞.
Kå`«∞i÷Hõ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
^À+¨=Ú– XHõÑC¨ _»∞ "Õ∞^è㌠∞¨ û #O^Œ∞#∞, XHõÑC¨ _»∞ =∞*Ï˚^•è `«∞=Ù#O^Œ∞#∞,
XHõÑC¨ _»∞ Jã≤^÷ •è `«∞=Ù#O^Œ∞#∞ "åºÑ≤OzÜ«ÚO_ç Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞. Wk XHõ k#=Ú#O^Œ∞ =zÛ, ~Ô O_»∞ k#=ÚÅ∞ q_çz, <åÅ=k#=∞O^Œ∞
=∞~°Å =K«∞Û#∞. ^À+¨=Ú, =∞*Ï˚^•è `«∞=Ù#∞ á⁄OkÜ«ÚO_»ñQÍ Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú#∞
HõÅ∞QÆ∞#x H˘O^Œ~∞° ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. Wk ~Ô O_»∞ q+¨=ÚÖˇ#· „ѨÉÏè ==Ú#∞
QÆ#ñ|~°K«∞#∞. Hõá¶êkèHõº=Ú KÕ`« Hõey# [fi~°=Ú =ÚO^Œ∞QÆ Ñ≤Hõ¯Å Ü«∞O^Œ∞
"åºÑ≤Oz Ñ≤=∞‡@ `«H¯˜ # J=Ü«∞==ÚÜ«∞O^Œ∞ "åºÑ≤OK«∞#∞. "å`åkèHºõ =Ú KÕ`«
Hõey# [fi~°=Ú =ÚO^Œ∞QÆ t~°ã∞¨ û #O^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ñ≤=∞‡@ `«H¯˜ # J=Ü«∞==ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤OK«∞#∞. Wk q∞QÆ∞Å Hõ+™ì̈ ê^躌 =Ú.
Kå`«∞i÷Hõ qѨ~°ºÜ«∞ [fi~° ÅHõΔ}=Ú
"å`å^Œ∞ÅÖ’ <Õ^#·≥ <˘Hõ\ ˜ – Pã≤÷ – =∞*Ï˚ ^è•`«∞=ÙÅ#∞ á⁄OkÜ«ÚO_»QÍ,
Kå`«∞i÷H=õ Ú# HõO>ˇ qѨs`« ÅHõ}Δ =ÚÅ∞QÆÅ Kå`«∞i÷Hõ qѨ~º° Ü«∞=Ú ÖËHõ ѨOKå
Ç≤ÏHõ=Ú#QÆ∞ [fi~°=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ã¨xfláê`«=Ú =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ K«∞#fl#∞, XHõÑC¨ _»∞
"å`åkèHºõ =Ú =Å#ñ QÍx Ñ≤`=Ϋ Ú=Å# QÍx HõÑ=¨¶ Ú =Å#ñ QÍx HõÅ∞QÆ∞#∞.
Wk ~Ô O_»∞ ^è•`«∞=ÙÅ#∞ á⁄Ok# ^À+¨=Ú =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞@=Å<Õ ~Ô O_»∞ k#=ÚÅ∞
[fi~°=Ú Hõey #_»∞=∞ XHõ k#=Úq_»z =∞~°Å ~Ô O_»∞ k#=ÚÅ∞ [fi~°=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞
QÆ#∞Hõ Kå`«∞i÷Hõ qѨ~º° Ü«∞=∞#ñ|_≥#∞.(WkÜ«Ú Kå`«∞i÷H=õ Ú #O^Œ∞ JO`«~`æ° «
"≥∞#ÿ k. Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.)
=ÚK«º=∂#[fi~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
^À+¨=Ú ã¨Ñ^Ψ •è `«∞=ÙÅ#∞ á⁄Ok, HΔÀÉèí KÕÜÚ« K«∞, q_çzáÈ=Ù ã¨=∞Ü«∞=Ú#
J}ñyáÈ=Ù#∞. JO^Œ∞=Å# JѨC_»∞ x@∂ì~∞° ÊÅ∞ q_»∞K«∞@, ^ÕÇϨ =Ú K≥=∞~°∞Û@,
=¸Å∞QÆ∞@, "åOuÜ«∞QÆ∞@, á⁄~å¡_»∞@, =}ñ‰õΩ@, QÆ\ ˜ìHõ ˆHñHõÅ∞ "ÕÜ«Ú@,
^ÕÇϨ =Ú K«Å<¡ ·≥ HÍOu Ç‘Ï#=∞QÆ∞@. [fi~°"QÕ =Æ ÚKÕ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞@, `≥eq ^ŒÑC¨ @
HÀѨ=Ú`ÀñEz#@∞¡ K«∂K«∞@, =∞Å=Ú â◊|Ì=Ú`Àñ QÆ∂_ç "ÕQÆ=ÚQÆ#∞
„^Œ==ÚQÆ#∞ *Ï~°∞@, Wq QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞`åO`«~°=Ú#O^Œ∞† ^è•`«∞QÆ`« [fi~° ÅHõΔ}=ÚÅ∞
~ÀQÆ=ÚÅ∞ "≥+· =¨ ∂º=Ú KÕ`,« |ǨïHÍÅ=Ú J#∞ã¨iOzÜ«Ú#fl [fi~°=Ú,
~°™êk ã¨Ñ^Ψ •è `«∞ ™ê÷#=ÚÅO^Œ~∞° HÍ~°∞xK«∞Û=Öˇ u~°∞QÆK∞« , =¸ñ*Ëãk≤ #=Ú H˘Hõ¯
^è•`«∞=Ù K˘Ñ¨C# ã¨ÑÎ̈ ^è•`«∞=ÙÅ∞#∞ P„Hõq∞OK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

~°ã¨^ä•`«∞QÆ`«[fi~° ÅHõΔ}=Ú
P~°∞z, |ÅÇ‘Ï#=Ú, QÆQ∞Æ ~åÊ@∞ D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ ~°ã^¨ •è `«∞=Ù#∞ á⁄Ok#
[fi~°=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
~°HõÎ^è•`«∞QÆ`« [fi~° ÅHõΔ}=Ú
Hõ}`«Å∞ P^Œ~∞° @, H©à√◊ § <˘K«∞Û@, Wq Hõ~^ΰ •è `«∞QÆ`« [fi~°ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞.
=∂O™ê^ä•`«∞ QÆ`«[fi~° ÖHõΔ}=Ú.
^ÕÇϨ =Ú Ñ¨ÓÜ«∞ñ|_ç #@∞ìÅ#∞ – a~°∞ ÃãH˜¯Ü«Ú #∞O_»∞@, Hõ_∞» Ѩ٠L|ƒ~°=Ú,
JkèHâõ ¥◊ Å Wq =∂Oã¨^•è `«∞QÆ`« [fi~° ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞.
"Õ∞^À^è•`«∞ QÆ`« [fi~° ÅHõΔ}=ÚÅ∞
nxÜ«∞O^Œ∞ =∂O㨠^è•`«∞QÆ`« [fi~°=ÚÅHõ}
Δ =ÚÖË HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
Jã≤÷ ^è•`«∞QÆ`« [fi~° ÅHõΔ}=Ú
~°HõÎ=Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç #~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ã¨#flx #~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞,
Z=ÚHõÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, ã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞#∞ <˘Ñ≤ÊHõÅ∞QÆ∞@, "≥H¯˜ à◊√§ D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞,
Jã≤÷ ^è•`«∞QÆ`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞*Ï˚^è•`«∞ QÆ`« [fi~° ÅHõΔ}=Ú
"≥H˜¯à◊√§, ^ŒQÆ∞æ, „Éèí=∞=Ú, L|ƒã¨=Ú, ^ÕǨÏ=Ú z‰õΩ¯@, „áê}, Páê#
"åÜ«Ú=ÙÅ∞ J_»y¤ OѨ|_»∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ =∞*Ï˚Q`Æ « [fi~°=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â◊√Hõ¡^è•`«∞QÆ`« [fi~° ÅHõΔ}=Ú
`≥eq^ŒÑC¨ @, JkèHõ x„^Œ, =^Œ~∞° @, Wq â◊√HõQ¡ `Æ « [fi~° ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞. Wk
J™ê^茺=Ú.
=∞`åO`«~°=∞O^Œ∞
<À@hà◊¥~¡ ∞° @, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ |~°∞=Ù`ÀñK«∞@, kQÆ∞ÖÁO^Œ∞@, ^ÕÇϨ =Ú
<˘K«∞Û@. q∞H˜¯e J=eO`«Å∞, J~ÀK«H=õ Ú, "åOu, Wq ~°ãQ¨ `Æ « [fi~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞.
Lq∞ã≤# <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @, ^ŒÑÊ≤ , Zé]x Hõ}∞`«∞Å∞ Hõ@∞ì@, `åѨ=Ú, ^ÕÇϨ =Ú
Zé]ÉÏ~°∞@, „Éè=í ∞=Ú, =∞^Œ=Ú, JkèHõ ã¨OÉèÏ+¨}=Ú Wq ~°HQÎõ `Æ « [fi~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞.
`åѨ=Ú, |_»eHõ, ^ÕÇϨ =Ú "≥∞~°∞ñQÆ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞@, ֒ѨŠ`åѨ=ÚQÆ#∞O_»∞@,
„Éè=í ∞=Ú, Hõ#∞flÅ∞ pñHõ@∞ì Hõ=Ú‡@, h~°∞ HõOѨ٠"ÕÜÚ« @, ^ÕÇϨ =Ú <˘K«∞Û@, D
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ =∂Oã¨Q`Æ Õ [fi~°=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞. K≥=∞@, q∞H˜¯e ^ŒÑÊ≤ , "åOu,
Ѩi=∞à◊=Ú Jã¨ÇϨ º=∞QÆ∞@, =^Œ~∞° @, |_»eHõ, J~°∞z, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ "Õ∞^ÀQÆ`«
[fi~°=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Pã≤÷ QÆ`« [fi~°=Ú #O^Œ∞ Z=ÚHõÅ∞ qâı+=¨ ÚQÆ <˘Ñ≤Ê
HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. "å`«=Ú JkèH=õ ÚQÆ #∞O_»∞@, L|ƒã¨=Ú, ^ÕÇϨ =Ú <˘K«∞Û@,
Q˘O`«∞Ö’ ^èfiŒ x HõÅ∞QÆ∞@, ֒ѨŠ`åѨ=Ú, "≥Å∞ѨŠj`«=Ú, "≥H¯˜ à◊√§, ^ŒQ∞Æ ,æ Wq
=∞*Ï˚Q`Æ « [fi~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞. pñHõ@∞¡ Hõ=Ú‡@, =∞~°‡=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ <˘K«∞Û@, tâ◊fl=Ú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
™ÈeÜ«ÚO_»∞@, â◊√Hõ=¡ Ú H©}Δ =∞QÆ∞@, XHõ "Õà◊ =∞~°}=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
â◊√Hõ¡ QÆ`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ÃÑñ· *ˇÑʨ ñ|_ç# U_»∞ q^è=Œ ÚÅQÆ∞ [fi~°=ÚÅÖ’
"≥Ú^Œ\ k˜ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x J~Ú^Œ∞#∞ L`«~Î À`«~Î =° ÚQÆ (XHõ\ ˜ HõO>ˇ <˘Hõ\ )˜ Hõ+™ì¨ ê^躌
=ÚÅ∞. Hõ_∞» Ѩ\ ˜ ~Ô O_»∞#∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞ QÍ# "åxH˜ñ lH˜`û« ¿ãÜ«∞ñ|xÖË^∞Œ .
J™ê^茺 ~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ q∞H˜¯e Hõ$tOK«∞@, "å`« <å_ç |ÅÇ‘Ï#=∞QÆ∞@, Ç‘Ï#
ã¨fi~°=Ú JQÆ∞@, ~ÀQÆ=Ú |Ǩïk#=ÚÅ #∞O_ç J#∞ã¨iOz Ü«ÚO_»∞@, W\˜ì
Ö’}=ÚÅ`Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞ [fi~°=Ú J™ê^躌 =∞x `≥eÜ«∞ñ*ˇÑÊ≤ zH˜`û« ¿ãÜ«Ú
=ÅÜ«Ú, é˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê, =Ú‰õΩ¯, KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§, Wq K«Å#¡ QÆ∞@, `«ÅáÈ@∞ D
QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ~Ày J=â◊º=Ú =∞~°}=Ú <˘O^Œ∞#∞.
„ã‘Î ã¨OÉè’QÆ [x`« ^À+¨ ÅHõΔ}=Ú
[fi~°=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#ѨÙ_»∞ „ã‘Î ã¨OÉè’QÆ"Ú≥ #iÛ#ѨC_»∞ JkèH"õ ∞≥ #ÿ ^À+¨=Ú
QÆey J=Ü«∞==ÚÅ∞ "≥H· Åõ º=Ú *ˇO^Œ∞@, `åѨ=Ú, q∞H˜¯e =^Œ~∞° @, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú
#O^Œ∞ =∞O@, KÕ`∞« Å∞ HÍà◊√§ K«ÅQ¡ Æ #∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
[fi~°^Œâß=ã¨÷Å∞
"≥Ú^Œ\ k˜ `≥eq, ~Ô O_»=k K«zÛ# "åi`À =∂@ÖÏ_»∞@, =¸ñ_»=k
z`«Î "≥H· Åõ º=Ú,<åÅ=k T~°fi÷ âßã¨=Ú, S^Œ=k T~°fi÷ ^Œ$+≤.ì (xÅ∞ѨÙHõ#∞flÅ∞)
P~°∞=k Ç‘Ï#ã¨fi~°=Ú, U_»=k =∞~°} `åѨ=Ú, Zxq∞^Œ=k <À~°∞ `«∞_»∞K«∞H˘#∞@,
`˘q∞‡^Œ =k X_»Å∞ K≥=∞@Ѩ@∞ì@, ѨkÜ«∞=k =∞~°}=Ú Wq J™ê^茺
[fi~°=Ú#‰õΩñ „QÆ=∞=ÚQÆñ QÆeQÔ _ç J=ã¨Å÷ ∞.
[fi~° ™ê^茺ÅHõΔ}=ÚÅ∞
^Œ$+≤ì u#flQÆ#∞O_»∞@, â◊s~°=Ú|_»eHõ ÖËHõ ™êfinè#=ÚQÆ #∞O_»∞@,
ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞ „Ѩã#¨ fl=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞@, =∞#ã¨∞û âßO`«=ÚQÆ #∞O_»∞@, HÍà◊√§
KÕ`«∞Å∞ L+¨‚=ÚQÆ #∞O_»∞@, ^•Ç¨Ï=Ú ã¨fiÅÊ=ÚQÆ#∞O_»∞@, <åÅ∞Hõ =∞$^Œ∞"≥·
„^Œ=Ü«ÚHõ=Î ÚQÆ #∞O_»∞@, K≥=∞@ ÖËHÜ õ ∞Õ [fi~°=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, [fi~°=Ú ÖËHÜõ ∞Õ
^ŒQ∞Æ æ L|ƒã¨=ÚÅ∞O_»∞@, HõO~î=° Ú HõÑ=¨¶ Ú ÖËHõ Ü«ÚO_»∞@, x„^•™œYº=Ú QÆÅ∞QÆ∞@,
â◊s~°=Ú K«∞ÅHõ#QÆ#∞O_»∞@, D QÆ∞}=ÚÅ∞QÆÅ ~Ày P~ÀQƺ=Ú <˘O^Œ∞#∞.
^ÕÇϨ =Ú K«∞ÅHõ#QÆ #∞O_»∞@, |_»eHõ "≥∂ǨÏ=Ú `åѨ=Ú Wq ÖˉΩõ O_»∞@, =ÚY=Ú
"å_ç <À~°∞ "åã¨# ÖˉΩõ O_»∞@, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ã¨fiã¨=÷ ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞@, ZK«Û@#∞
<˘Ñ≤Ê ÖˉΩõ O_»∞@, K≥=∞@ `«∞=Ú‡HõÅ∞QÆ∞@, „ѨH$õ u ã¨fiã¨=÷ ÚQÆ#∞O_»∞@, =∞#ã¨∞û
x~°‡Å=ÚQÆ #∞O_»∞@ J#fl=Ú q∂ñ^Œ W+¨=ì Ú QÆÅ∞QÆ∞@, t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ ^Œ∞~°^Œ
Q˘#∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeQÔ <Õx [fi~°=Ú xâı≈+¨=ÚQÆ q_çK#≥ x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
Wu N |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ̂~ – ѨÓ~°fiÉèÏQˆ – [fi~° ™ê^蕺 ™ê^躌
x~°Ü
‚ ∞« qÉèÏQÀ<å=∞ `«$fÜ«∞ãÎ̈~O° QÆó
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
K«`«∞~°÷`«~°OQÆ=Ú
[fi~åu™ê~° ÅHõ}Δ =Ú
Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú#O^Œ∞, Ñ≤`=Ϋ Ú =Å# Ju™ê~°=Ú QÆeyÜ«Ú, Ju™ê~°=Ú
QÆey#ѨC_»∞ [fi~°=ÚQÆeyÜ«Ú#∞O_»∞ñQÍ, ^À+¨^Œ∂+¨º=ÚÅ∞ Ô~O\˜H˜x ã¨=∞
ÉèÏ==ÚQÆÅ∞QÆ∞@ =Å# [fi~åu™ê~°=∞x "≥^· ∞Œ ºÅ∞ K≥ÃÑÊ^Œ~∞° .
Ju™ê~åkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ –™ê~å=àϺOK« –
=Å¡Éèí =∞u™ê~°Ü«Ú`«O |ǨïÉèíHõΔO x+¨μª~°O „Ñ≤Ü«ÚÖÏѨ"£∞I
[#Ü«∞u ~°q}Ï ^Œ$+ì̈ ™œûi„QÆ¿ÇÏ É’^èŒ#ó ѨÙ~°∞+¨"£∞ II
J#ºK«Û –
â◊G áê`«#Éè^Ë Œ â◊Û [fi~åf™ê~° Ñ‘_#» "£∞I â◊„`«∞ã¨OQÀ-~°ú<åâ◊ ™êûº K«Ûù<Õ~°O`«~°æ`Õ `«"Õ∞ II
zè„^Œ™ê÷ qO^Œ∞â◊√„H“KÕ ^Œf™ê~°O qxiÌâı`ü I `«„`«KÕ `«û‰õΩ[ â◊√≈„Hõó ‰õΩ~°∞`≥ =∞Åáê`«#"£∞ II
J+ì̈=∞ã¨Ü ÷ ∂≥ iO^Œ∞â◊√„HõÜ∂≥ ó „Ñ‘`º·≥ =HõºΔ =∂}O [ѨÃÇ˙ =∂kHõO q^èÜ Õ ∞« O I
â◊x„QÆ¿ÇÏ ~°q^Œ$+ì̈㺨 |∞^è㌠º¨ ÉÏ^èÀѨâßO`«Ü∞Õ `«„`«ÊfHÍ~°HOõ ^•<åkHõ=∂ǨÏI
''L^Œ∞ƒ^躌 ¿ãfiu—— =∞O„`«ãº¨ [ѨóI
uÖˇ~· á° ê=∂~°ãæ º¨ ã¨q∞kƒùâÛ◊ AǨïÜ«∂`ü, ¿ÇÏ=∞^•#O K« ^Œ^•º`ü, ™êfl#O K«II
Ü«∞^ä•Ç¨Ï, NѨu –
QÀ=∞Ü«∂HõΔ`«Ñ¶¨Öˇ·ã¨û ~ÀK«<≥· HΔ“„^Œâ◊√HÎ̃Éèí==¸Å ¿ÇÏ=∞aèó I
™êfl#=ÚHõÎq∞^Œ=∞„`«Éèí∂Éèí$`åOÉ’^èŒ<åâ◊√Éèíq<åâ◊#O|∞^è≥·óII
JOˆQ ã¨∞=~°‚O ^蕺#O, â◊<Õ~°O`«~°æ`Õ ~åǨÏ∫ Pf™ê~°^Œ~°≈<ÕK«,
''HõÜ∂« #tÛ„`«—— Wu =∞O„`Õ}, â◊HÍκ[#ó I uÅ^Œ∂~åfiã¨q∞kƒùâÛ◊ ÃÇ˙=∞ó I
Y_»æ^•#O ~å*Ï=~°ÎѨi^è•#O I â◊<≥·â◊Û~ÀHõÎO ™êfl#O, Jã≤`« uÖÏO[<Õ `åºkaè ~“+¨^è≥·iu II
`åII â◊xHˆ „Δ `«=ÚÅQÆ∞ =∞Hõ~° ‰õΩOÉè=í ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ |∞^è∞Œ ñ_»∞O_ç ã¨∂~°∞ºxKÕñ
E_»ñ|_ç# Ü≥∞_»Å – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ – JO^Œ~‰° Ωõ W+¨μñì _»∞#∞, Ju™ê~°~ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ_»∞#∞, JkèH=õ ÚQÆ ÉèHí OΔ̃ K«∞"åñ_»∞#∞, x+¨μ~ª =° ÚÅ∞#∞ „Ñ≤Ü∞« =ÚÅ∞ #QÆ∞
"åHõº=ÚÅñ |Å∞‰õΩ"åñ_»∞#∞ JQÆ∞#∞. WO^Œ∞‰õΩ âßOuó – ''L^Œ∞ƒ^èfiŒ ã¨fi—— J#∞
=∞O„`«[Ѩ=Ú, #∞=ÙfiÅKÕ`#« ∞, L`«~Î̂ }˜ ã¨q∞^ŒÅ KÕ`#« ∞ Ǩϟ=∞=Ú, ã¨∞=~°^‚ •#
=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú, QÀ=∞Ü«∞=Ú, JHõ`Δ Å« ∞, ѨO_»∞,¡ QÀ~ÀK«#=Ú, `Õ<,≥ =Ú`«º
=ÚÅ∞, =∞Oz =$Hõ=Δ ÚÅ "Õà√◊ §, |OQÍ~°∞ gxx h\˜Ü∞« O^Œ∞ "Õã≤ ™êfl#=Ú KÕÜ∞«
=ÅÜ«Ú, |OQÍ~°∞#∞ ^èiŒ OѨ=ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú hK«ã∞¨ ñ÷ _»Q∞Æ â◊x^ŒâÖ◊ ’ ~åǨï
Éè∞í HÎ̃Ü∞« O^Œ∞, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, â◊GѨÙ^≥|ƒÅ∞, [fi~åu™ê~°=Ú, â◊„`«∞ã¨OѶ∞¨ =Ú, „^Œ=º
<åâ◊#=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩ âßOuó–''HõÜ∂« #tÛ„`«—— J#∞ =∞O„`«[Ѩ=Ú,
#∞=ÙfiÅKÕ`#« ∞, QÆiHÔ Å KÕ`#« ∞ Ǩϟ=∞=Ú, Y_»^æ •#=Ú, HõÅ∞ѨÙ~åux ^èiŒ OK«∞@,
[fi~åkèHÍ~°=Ú#O^Œ∞ â◊<â·≥ Û◊ ~° „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ ñ *ˇÑʨ ñ|_ç# ™êfl#=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú
=∞iÜ«Ú J+ì̈=∞ ™ê÷#=Ú# K«O„^Œâ√◊ „‰õΩÅ∞#fl#∞ *Ï`«‰Ωõ xH˜ Ju™ê~° ~ÀQÆ=Ú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞† WO^Œ∞ âßOuó–WñHõ q∂ñ^Œ *ˇÑ¨Êñ|_»∞#\˜ì [ѨǨϟ=∂kHõ=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
<å. JQÆ∞flºÑ¨â◊g∞ Ju™ês Éèí=u I `«_®QÆÉèË`åÎ K« I Ü«∞^Œ∞HõÎO, Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë–
Jf™êsK«É=íè u Ü«∞„¿ãÎ`åyfl q<åâ◊Hõ Wu I
™È-yfl~°ã‡‘ `«º$K«O [¿Ñ`üI Ü«∞^äÀHõ"Î ∞Õ =^Œâã◊ Ǩ Ϩ „ã¨ãO¨ YºÜ«∂I
uÖÏ[º„^Œ"ºÕ } AǨïÜ«∂`ü I Ç≤Ï~°}ºO ^Œ^•º`ü.
J#ºK«Û, Ü«∞^ä•Ç¨Ï É∫^è•Ü«∞#ó –
ã¨∞=ˆ~<‚ å^äŒ „`å"Õ∞} ‰õΩ~庄`«ÊuHõ$uO |∞^èóŒ I =¿ÇÏfl ifiÉè=í ™êˆ~} ã¨Ö<Ë åˆ~#ú "åѨÙ#ó – Wu,
=Ç≤Ïfl „ѨuHõ$uÅHõ} Δ O `«∞ Ö’HõáêńѨãO¨ Qˆ # „|Ǩ‡O_»^•<Õ# ^Œi≈`«"∞£ II
`«^ä• *ÏfiÖωõΩÖÏO ~°HõÎK«O^Œ<Õ# qÖËÑ≤`å"£∞ I ~°HõÎ=„¿ãÎ} ã¨Og`åO "Õ∞+¨™ÈºÑ¨i ã¨Oã≤÷`å"£∞ II
~°H=Îõ ∂Öˇº· ã¨∞Î ã¨OKè<« åflO =ÚHÍÎ^•=∞Ѩi+¨¯$`å"£∞ I Hõ#HÍK«Å=~å‚ÉÏè O ^•fi^Œâß~°¯ qÉèÏO â◊√ÉèÏ"£∞
„|ǨχK«~åºxfi`Õ q„¿Ñ `«áÈxÃ+ª-yfl ÃÇ˙„u}˜ I JOQÆ∞mÜ«∞Hõ=„™êÎ^º·≥ ~°∂ƒù+` ≤ Õ `åO x"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü
=∞O„`Õ}Ï<Õ# q^èŒ= ^Œyfl „Ñ‘`«º~°÷ =∂^Œ$`«ó II „`Õ`å~°∂áÈ-yfl s_»ºãÎ̈fi =∞O`«â◊Û~°ã≤"≥·#$}ÏO I
`«fiO"Õuû„áêHõ#Î O áêѨ =∞f™ê~°O q<åâ◊Ü∞« II
U=OHõ$`åfi #~° ã¨û=∞º QÆf™ê~°O =ºáÈǨÏu I x~ÀQÆâÛ◊ ã¨∞vx`«ºO n~°…=∂Ü«Úâ◊Û qO^Œu II
`åII ^ŒH}
Δõ Ïyfl, QÍ~°› ã¨`º« , PǨÏ=h Ü«∞=ÚÅ<≥_ç "≥k· Hõ „`Õ`åQÆ∞flÅ#∞ Pé˜Ê#
"åñ_»∞#∞, K≥~∞° =ÙÅ#∞, `≥QñÆ Q˘\˜#ì "åñ_»∞#∞ Ju™ê~° ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
WO^Œ∞‰õΩâßOuѶ¨ – ''Jyfl~°ã‡≤ —— J#∞ =∞O„`«[Ѩ=Ú, Ü«∞^äÀHõ=Î ÚQÍ Ñ¨k"ÕÅ =∂~°∞Å∞
#∞=ÙfiÅ`Àñ QÆ∂_ç# <Õ~Ú`À Ǩϟ=∞=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨fi~°=‚ Ú#∞ ^•#=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú XHõÑŨ =ÚQÍx, J~°ÑŨ =ÚQÍx QÆÅ ã¨∞=~°=‚ ÚKÕñQÍx,
`å„=∞=ÚKÕ QÍx – Jyfl „Ѩu=∞#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Z@¡#ñQÍ – *ÏfiÅÅ∞ QÆey
~°HKÎõ O« ^Œ#Ѩ٠ѨÓñ`«ÜÚ« – Zé]x=G=Ú – Zé]xѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ – =Ú`åºÅ Ǩ~°=Ú
Å∞#∞ QÆey, "Õ∞ñHõ"åǨÏ#=Ú q∂ñ^Œñ QÆ∂~°∞Ûx Ü«Ú#fl@∞¡#∞, ã¨∞=~°‚ Ѩ~fi° `«
KåÛùÜ∞« =O\˜ KèåÜ«∞Ü«Ú, ^•fi^Œâ◊ ã¨∂~°∞ºÅ =O\˜ `Õ[ã¨∞û#∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#@∞¡
„Ѩu=∞#∞KÕ~ÚOz, x`«º=Ú Báêã¨<åyfl Ǩϟ`«„=Ú QÆey `«áÈx+¨μ_ª ·≥ „|ǨχK«~º°
=Ú`Àñ QÆ∂_ç# „ÉÏǨχ}∞xH˜ LOQÆ=ÚÅ∞–=G=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ
#ÅOHõiOz, Jyfl„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ P^Œ~}° QÆÅ"åñ_≥,· ''„`Õ`å~°∂áÈyfl s_»ºã¨Î fi=∞O`«âÛ◊
~°ã"≤ =·≥ $}ÏO, `«fiO "Õuû „áêHõ#Î O áêѨ=Úf™ê~°O q<åâ◊Ü∞« —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞K«Û
iOz ^•#=ÚKÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡KãÕ #≤ , Ju™ê~°=Ú #tOzP~ÀQƺ=Ú, ™œYº=Ú,
n~å…ÜÚ« +¨ºO|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"≥·. – Ju™ê~° ѨÓ~°fi ~°∂Ѩ=Ú
Hõ$tOz# =∞$QÆ=ÚÅ =∂Oã¨=Ú, ZO_ç# =∂Oã¨=Ú, â◊s~°=Ú#‰õΩ y@ìx
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, HõO^Œ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =ã¨∞=Î ÙÅ∞, =∞^Œº=Ú, ~°∂Hõ=Δ ã¨∞=Î ÙÅ∞, JkèHõ Éè’[
#=Ú, =¸Å ~ÀQÆ=Ú, K«=Ú~°∞#∞, q∞H˜¯eQÆ „`åQÆ∞@, Juã¨OKå~°=Ú, Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞
ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ѨÙ@∞ì@, =∞Å=¸„`åk "ÕQÆ=Ú#∞ J_»¤yOK«∞@, Ju™ê~°=Ú#‰õΩ
J#∞ÔHTÅ"≥∞ÿ#– J#ñQÍ "å`« „ѨHÀѨ=Ú#‰õΩñ QÍ~°}=ÚÖˇ·# Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ`« „ѨHÀÑ≤Oz# "åÜ«Ú=Ù, [Å^è•`«∞=ÙKÕ Jyflx =∞O^ŒyOѨñ

*Ëã≤ ^•xKÕ`<« ,Õ "≥O|_çQÆ =∞ÖÏâ◊Ü∞« =Ú#∞ "åºÑ≤Oz, =∞Å=Ú#∞ „^Œ==ÚQÍñ
*ËÜÚ« #∞–„H˜O^Œ∞QÍ *ÏiÛ Ju™ê~°=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wk HõÅ∞QÆñÉ’=Ù#ѨÙ_»∞
– é˘=Ú‡,QÆ∞^Œ=Ú, Hõ_∞» ѨÙ, Wq <˘K«∞Û@, â◊s~°=Ú z‰õΩ¯@, =∞Å|^Œ=ú Ú, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ
~°=Ú, J#fl=Ú Ñ¨Hfiõ =Ú*ˇO^Œ‰Ωõ O_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Wk q∞H˜¯e
[Åáê#=Ú =Å# `«~K° ∞« QÆñ QÆÅ∞QÆ∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
"å`åu™ê~° ÅHõ}Δ =Ú
"å`«=Ú =Å# QÆey# Ju™ê~°=∞O^Œ∞ – =∞Å=Ú hà◊√§QÆ#∞, H˘OK≥=Ú
â◊|=Ì Ú â◊¥ÅÜ«ÚQÆeyÜ«Ú, Hõ@∞ì|_ç#@∞ìQ#Æ ∞ *Ï~°∞#∞. ~°∂HõQΔ #Æ ∞, #∞~°∞QÆ∞`À_»#∞,
ã¨fiK«Û=ù ÚQÆ#∞, ѨÅ∞=∂~°∞ `«∞#∞HõÅ∞QÆ (LO_»Å∞QÆ)#∞, HÍe# ɡÅÑ¡ Ù¨ LO_»=Öˇ##∞,
|OHõ`À_»#∞, HÀã≤#@∞ìQ#Æ ∞ =∞Å=Ú#∞ *Ï~°∞Û#∞. JѨC_»∞ <À~°∞ ZO_»∞@, QÆ∞^Œ=Ú
*Ï~°∞@, ~À=∞=ÚÅ∞ QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, |∞kú K≥_∞» @ D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`åÎu™ê~° ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú =Å# [xOz# Ju™ê~°=Ú#O^Œ∞ – =∞Å=Ú Ñ¨KÛ« QÆ#∞, #Å¡Q#Æ ∞,
P‰õΩѨKÛ« QÆ#∞, QÆiHÔ =<≥flQÆ#∞, Zé]Q#Æ ∞, Ju ^Œ∞~åfiã¨#QÆ#∞, â◊¥Å`À_»#∞ – Pã¨
#=Ú <˘Ñ≤Ê`À_»#∞, JѨHfiõ =ÚQÆ *Ï~°∞#∞† JѨC_»∞ ^ŒÑÊ≤ , =¸~°Û,ù K≥=∞@, `åѨ=Ú,
Pã¨#=Ú|∞ƒ@, Pã¨#=Ú =∞O@ QÆeyÜ«ÚO_»∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
âı¡ëê‡u™ê~° ÅHõΔ}=Ú
âı+¡ ‡¨ =Ú KÕ`« ѨÙ\ì̃# Ju™ê~°=∞O^Œ∞, =∞Å=Ú ^Œ@=ì ÚQÆ#∞, K«=Ú~°∞`Àñ
QÆ∂_ç#@∞ìQ#Æ ∞ñ ^•~°=ÚÅ=Öˇ#∞, q∞H˜¯e `≥ÅQ¡ #Æ ∞, lQÆ@QÆ#∞, JѨHfiõ =ÚQÆ#∞,
#∞~°∞QÆ∞`À_»#∞, q∞H˜¯e |~°∞=ÙQÆ#∞, ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆ#∞, WiH˜iH˜ =K«∞Û#@∞¡Q#Æ ∞,
q_»∞=x <˘Ñ≤Ê`À_»#∞ *Ï~°∞#∞. P Ju™ê~° ~ÀyH˜ q∞H˜¯e x„^Œ, =∞O^Œ`fi« =Ú,
J#fl^Õfi+¨=Ú, H˘OK≥=Ú H˘OK≥=ÚQÆ áêã¨<åÅ∞ JQÆ∞@, QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, =∞#ã¨∞û#
Hˆ â¡ =◊ Ú, Hõ_∞» ѨÙ, á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ, QÆ∞^Œ=Ú Jxfl |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞@, =∞Å=Ú *Ïi##∞
*Ï~°#@∞ìO_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
„u^Àëêu™ê~°=Ú
ã¨xfl áê`«=Ú=Å#ñ |∞\˜#ì Ju™ê~°=∞O^Œ∞, =¸_»∞ ^À+¨=ÚÅ ÅHõ}
Δ =Ú
Å∞#∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
ÉèÜ
í ∂« u™ê~° ÅHõ}Δ =Ú
ÉèíÜ«∞=Ú KÕ`« =∞#ã¨∞ HõÅñHõÉÏ~°ñQÍx, Ñ≤`«Î=Ú`Àñ QÆ∂_ç# "åÜ«Ú=Ù
=∞Å=Ú#∞ *Ï~°∞Û#∞, Ñ≤=∞‡@ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ – "å`«Ñ`≤ åÎu™ê~° ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ Hõey
„^Œ==ÚQÆ#∞, `«∞xHõÅ∞QÆ#∞, q∞H˜¯e „Ѩ=~°∞ÅÎ QÆ∞#∞.
â’HÍu™ê~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
â’Hõ=Ú=Å#ñ QÆey# Ju™ê~°=∞O^Œ∞#∞, ÉèíÜ«∂u™ê~° ÅHõΔ}=ÚÖË
HõÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
™ê=∞x~å=∞ ÉèË^Œ=Ú
Ju™ê~°=Ú–™ê=∞=Ú, q~å=∞=Ú Jx Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. =∞iÜ«Ú
<≥`∞« ~Î ∞° `Àñ QÆ∂_ç#kÜ«Ú, <≥`∞« ~Î ∞° ÖËxkÜ«Ú Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞.
x~å=∂u™ê~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
x~å=∂u™ê~°=Ú, ÃÑ^· •x QÆ∞}=ÚÖËHõ "Õ~∞° QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ^≥,· âı+¡ ‡¨ =Ú=Å#
ã¨fiÉèÏ==ÚQÆÅ |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞#∞ QÆ#∞Hõ, ѨHfiõ "≥∞#ÿ ^≥#· #∞ h\˜ Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤
=Ú#∞ñQÆ∞#∞.
QÆ∞^Œ„ÉèíOâ◊ ÅHõΔ}=Ú
q∞H˜¯e =Ú‰õΩ¯@ =Å##∞, Ju™ê~°=Ú =Å##∞, q∞H˜¯e zH˜¯ |ÅÇ‘Ï#∞ñ
_»Q∞Æ "åxH˜ QÆ∞^Œ=Ú "≥Å∞Ѩ\ H˜ ˜ *Ï~°∞#∞, Wk QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊=∞#ñ|_»∞#∞.
„QÆǨϺkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
™ê~å=àϺ"£∞ „ѨK∞« ~åq∞„`« ã‘HÎ ÀΔ }=∞$^Œ∞HÍÜ«∂yfl ~°‡^•Å#â◊ÛO„^Õ I
+¨¿+ª KÀ^Œ~°~À^èŒHõÉèÏ"≥·ó ѨiÑ‘_»`À Éèí=u II (^•fi=)
J#ºK«Û – *Ï`«Hˆ – H©} Δ OË ^Œ∞^ŒâßÜ≥∂Qˆ zǨfl <Õº`åx ÅHõÜ
Δ ∞Õ kfi
L^Œ~å=∞Ü«∞ [fi~°t~À#Ü«∞<À`Õ¯¡ â◊ó „Ѩ*ÏÜ«∞`ÕÑÙ¨ O™ê"£∞ II
J„`« L^Œ~å=∞Ü«∂ „QÆÇϨ }Ϻ^ŒÜ∞« `«^∞Œ ѨâßO`«Ü∞Õ , K«O„^Œ„Ñ‘`Ü « ∞Õ , [ѨÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`üI
''W=∞O^Õ"å— Wu =∞O„`Õ} [Ѩ ã¨ûfiâßM’HõÎ `«eO¡ QÆ=∞O„`Õ}"å
"åºkè`å~°`"« ∞Õ º# uÖÏ[º ѨÖÏâ◊ãq¨ ∞kƒù~À›=∞ â◊≈OY^•#O K« ™êfl#O K«I Ü«∞^ä•Ç¨Ï NѨuó –
ѨOK«=ºQÆ[^•#qq∞„â‹· â◊≈OÉèíâ◊√HÎ̃‰õΩ=Ú^≥·ó ã¨Ê\ỖH·â◊Û I
j`«~°t‡Hõ$`«"≥· Hõ$`«Ç¨ÏO`«$ ™êfl#"Õ∞`«^Œ∞k`«O #$Ѩf<åO II
Éèí∞*ÏÉèϺO =ÚHÍÎѶ¨ÅO ^è•~°ºO, áêÜ«∞㨺O <≥·"Õ^ŒºO x"Õ^ŒÜÕ∞`ü I `Õ<ÀѨâßOu ~°ƒù=u II
`åII K«O„^Œ∞ñ_»∞ +¨+ª̈ ™ê÷#=∞O^Œ∞#fl Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, â◊„`«∞=ÙÅ∞ JkèHõ
=ÚQÍñ QÆÅ"å_»∞#∞, fHõ}Δ "≥∞#ÿ ã¨fiÉèÏ=Ú QÆe"å_»∞#∞ =∞$^Œ∞"≥#· â◊s~°=Ú JyflÜ«Ú
HõÅ"åñ_»∞#∞,L^Œ~°=Ú#∞ x~ÀkèOK«∞#\˜ì „QÆǨÏx "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅKÕñ
c_çOѨ|_»∞"åñ_»∞ #QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú K«O„^Œ∞ñ_»∞ H©} Δ ^Œâ#◊ ∞ á⁄Ok#ѨC_»∞ *Ï`«
‰õΩ_»∞, „QÆÇϨ }˜ "≥Ú^ŒÅ∞QÆ L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, [fi~°=Ú t~À~ÀQÆ=Ú, <Õ„`«~ÀQÆ=Ú#∞
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. nx âßOuÔH· K«O„^Œ„Ñ‘uQÍ ''W=∞O^Õ"å—— J#∞ =∞O„`«"∞Õ KÕ [Ѩ=Ú
ã¨fiâßM’HõÎ „ѨHÍ~°=Ú K«O„^Œ∞x q+¨Ü∞« =∞=∞QÆ∞ =∞O„`«=ÚÅKÕ, "åºkè `å~°`=« ∞ºÜ«∞
=Ú#∞ Ѩ\ ì˜ #∞=ÙfiÅ∞ <Õ~Ú "≥∂^ŒQ∞Æ ã¨q∞^ŒÅ∞ gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú, â◊OY^•#=Ú,
=Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ, HõÅ∞=ѨÓÅ∞, ã¨Ê\ù H˜ =õ Ú gxKÕ q∞„â◊=ÚÖˇ#· [Å=ÚÅKÕ ™êfl#=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. Éè∞í [=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ =Ú`«º=ÚÅ#∞ ^èiŒ OѨ=ÅÜ«Ú#∞. áêÅ#
<≥"· ^Õ ºŒ "≥Úã¨OQÆÅÜ«Ú.
Hõ~°‡q™êHõ=Ú
''Ü«∞ ѨÙ# ã¨∞ëÎ êìO ÉÏ~°º Éè=í ∞#º QÆu HÍ~°}O=∞O`«~ˆ } Ѩi
`«º[u 㨠*Ï<å‡O`«~ˆ ã¨O„QÆÇϨ }©~ÀQÆ"å= Éè=í u'' t=ã¨OHõÅÊã¨∂HõÎ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
=∞ëÈì`«Î~° ã¨=∞„ã¨O ["Õ`ü, =∞^Œ∞ Ç≤Ï~°#ºO K« ^Œ^•º`ü II
™ê^è$Œ fiO ÉèÏ~åºO K«Ü∂≥ =∞~°ºÎ ó Ѩi`«º[u HÍ=∞`«ó II
„QÆǨÏ}©~ÀQÆ ã¨OÜ«ÚHõÎ ã¨û^•Éèí=u =∂#=ó I t=ã¨OHõÅÊ#∂ˆHÎ# [¿Ñ ^ŒëÈì`«~°O â◊`«"£∞ II
Wu â◊V=w`å =K«<å`ü ^è#Õ ∞Oã¨^HŒ } Δ̃ ÏO ^Œ^•º`«û =`åû Éè~í } ° Ïxfi`å"£∞ I
Ѩ^‡Œ ѨÓ~°}Ë „QÆÇϨ 㨺 Ѩã∞¨ `
Î =« Ú PǨ Q“`«=∞
^è#Õ ∞O ã¨Ü∞« ã≤fihO ^Œ^•º ^Œ…O\ÏÉè~í } ° Éè∂í +≤`å"£∞IѨÜ∞« ã≤fihOQÆ∞}À¿Ñ`åO=`åûÉè~í } ° Ïxfi`å"£∞
¿ÇÏ=∞â◊$OwO ~“+¨ºY∞~åO "å™Èaè̂~fi+≤ì`åO #~°ó I#=^è•<≥·º ã¨û=∂Ü«ÚHÍÎ"Õ∞ÔH·HõO „^À}ѨOK«HõO I
ã¨ÇÏ≤ ~°}ϺO `«∞ QÍO ^Œ^•º„^•ƒÇ¨Ï‡}ÏÜ«∞ ‰õΩ@∞Oa<Õ II
JÖ’Å∞áêÜ«∞ âßO`åÜ«∞ ^è~Œ ‡° *Ï˝Ü∞« qâı+` ¨ ó« II
ÃÇ˙=∞OK« ѨÓ~°fi=`«¯ ~åº`«ûq∞^•[º K«~∂° `«¯@>ÿ̌ó II
`«Ãã· Ǩï`«=`Õ ^Œ^•º `«∂Êl`å Ü«∂OQÆ∞bÜ«∞HÔ ó· I
QÍO Hõ$ëê‚O Hõ$+¨~‚ ∂° áêÜ«∞ =∞O„`Õ}Ï<Õ# ~ÀQÆ"å= II ^Õ=H©Ñ¨Ù„`« Kå}∂~°HõO™êi+ì̈ q<åâ◊# I
<åâ◊Ü∞« „QÆÇϨ }©O Hõ$+¨‚ QÀÑ‘[#=∞<ÀǨÏ~°ó (Wu^•#=∞O„`«ó)
=∞O„`Õ}Ï<Õ#^•<Õ#„QÆÇϨ }©âßOu=∞$K«Ûu ù I `«™ê‡^Õ`K « Û« Hõ~=ΰ º „QÆÇϨ }©~Ày}Ïã¨^•II
Wu „QÆǨÏ}©Ç¨Ï~° ^èÕ#∞^•#qkè II
`åII ã¨O`«∞+¨μ~ì åÅ∞#∞, Ѩu„=`«ÜÚ« #QÆ∞ ÉèÏ~°º#∞ HÍ~°}=ÚÖËHõ Ѩi`«ºlOz#
"åñ_»∞ =∞iÜ≥ÚHõ [#‡=Ú#O^Œ∞ „QÆÇϨ }©~ÀQÆ=Ú HõÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. nx âßOuÔH·
t=ã¨H÷ Åõ Êã¨∂Hõ=Î Ú#∞ JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨=ÚQÍ [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú áêÅ∞QÆÅ
kÜ«Ú ^Œ∂_»`Àñ QÆ∂_ç#kÜ«Ú =∞Oz QÆ∞}=ÚQÆÅkÜ«Ú #Å¡xkÜ«Ú#QÆ∞ P=Ù#∞
^≥zÛ QÆO@ÅÜ«∂Éè~í } ° =ÚÅKÕ #ÅOHõiOz H˘=Ú‡‰õΩ |OQÆ~∞° á⁄#∞flÅ#∞xz
"≥O_ç y>ìÅ∞ `˘_çH˜ =G=Ú#∞ QÆ\ ,ì̃ <Õ~Ú, ã¨q∞^≥Å∞, Ñ≤O_ç gxKÕ Ñ¨Ó~°fi=Ú=Öˇ
Ǩϟ=∞=Ú KÕ~ÚOz, S^Õã≤ `«∂=ÚÅ∞ QÆÅ #=^è•#º=ÚÅ`À_»#∞, ^ŒH} Δ˜ `À_»#∞,
‰õΩ@∞OaÜ«Ú, Pâß~°ÇÏ≤ `«∞_»∞#∞, âßO`«∞ñ_»#∞, ^è~Œ ‡° A˝ñ_»#∞, #Å¡x"åñ_»∞<≥#·
Ǩϟ=∞=Ú KÕã≤# „ÉÏǨχ}∞xH˜ LOQÆ=ÚÅKÕ #ÅOHõiOz ''^Õ=H© Ѩل`«
Kå}∂~°HOõ áêi+ì̈q<åâ◊#I <åâ◊Ü∞« „QÆÇϨ }©O Hõ$+¨‚ QÀÑ‘[##=∞<ÀǨÏ~°—— J#∞
=∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz ~ÀQÆ=ÚQÆÅ =∞#∞+¨μºñ_»∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
"≥· „QÆǨÏ}©~ÀQÆ ÖHõΔ}=Ú
Ju™ê~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, U ~ÀQÆ=Ú Ju „ѨÜ∞« `«fl=Ú ÖËHõ `«yeÜ«ÚO_»∞<À
Jk „QÆÇϨ }©~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. Jyfl =∂O^Œº=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÃã_ç
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ qâı+=¨ ÚQÆ J#∞Éèqí OK«∞@ =Å#, r~°H‚ ÍÅ=∞O^Œ∞ =∞Å=Ú, JѨHfiõ =ÚQÆ
<≥#· #∞ ѨHfiõ =ÚQÆ<#·≥ #∞, q∞H˜¯eQÍ *ÏÔ~_ç Ju™ê~°=Ú ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ j„Ѷ∞¨ HÍi
QÆ#∞Hõ, q∞H˜¯e =∞Å=Ú „ã¨qOK«∞@=Å##∞, J#fl=Ú r~°=‚ ∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ HÍx, r~°=‚ Ú
HÍ#ѨÙ_»∞ HÍx, P=∞=Ú`Àñ QÆ∂_ç #@∞ìQÍx, ÖËHõ Piy J~°Q#Æ @∞ìQÍx, HÍ~°}=Ú
ÖËHÜ õ ∞Õ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ Hõ@∞ì|_ç#@∞ìQ#Æ ∞, HÍ~°}=ÚÖËHÜ
õ ∞Õ Ñ¨Å∞=∂~°∞ Hõ@∞ìÑ_¨ #» @∞ì
QÆ#∞, `«_=» ÙQÍ xez#^≥,· "å`åk^À+¨ã=¨ ¸Ç¨Ï=Ú =Å# „QÆÇϨ }©~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜ«Ú#∞.
„QÆǨÏ}©~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
P„QÆǨÏ}˜ ~ÀQÆ=Ú, „Ѩ`ÕºHõ "å`åk^À+¨=ÚÅKÕ`«#∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ`«#∞
<åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„QÆǨÏ}©Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú
L#flKÀ@ LO_»∞@, KåÖÏHÍÅ=Ú#‰õΩ Ñ¨Hfiõ =∞QÆ∞@, ѨÙe`ÕñѨÙÅ∞ =K«∞Û@,
<À@hà◊¥§~°∞@, <À~°∞ q~°ã=¨ ÚQÆ #∞O_»∞@, J~°∞z, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ ZO_»∞@, „Éè=í ∞=Ú,
|_»eHõ, Hõ_∞» Ѩ٠ayã≤ÜÚ« O_»∞@, "åOu, K≥=ÙÅÖ’ ^èfiŒ x HõÅ∞QÆ∞@, „¿ÑQÆ∞Å~°K∞« @,
Wq „QÆÇÏ≤ }˜ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=ÚÅ∞
™ê=∂#º„QÆǨÏ}© ÅHõΔ}=Ú
z‰õΩ¯@, Q˘O`«∞Ö’ á⁄QÆÉÏi#@∞ìO_»∞@, `«=∞Hõ=Ú, [fi~°=Ú, =¸~°Ûù,
`«Å<˘Ñ≤Ê, =∞Å|^Œ=ú Ú, Hõ~á° ê^Œ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "åѨÙ, Wq „QÆÇÏ≤ }©H˜ ™ê=∂#º
ÅHõΔ}=ÚÅ∞.
"å`«„QÆǨÏ}© ÅHõΔ}=Ú
"å`«=Ú=Å# ѨÙ\ì̃# „QÆÇϨ }©Ü∞« O^Œ∞ ^Ò_»Å∞ z‰õΩ¯@, Hõ#∞flÅ∞ pñHõ@∞ì
Hõ=Ú‡@, K≥=ÙÅ∞ QÆ∞=Ú‡=∞#∞@, áê~°≈fi=ÚÅ∞, `˘_»Å∞, QÆ[Å˚ ∞, "≥∞_» Wq <˘K«∞Û@,
ѨÅ∞=∂~°∞ qˆ~K«#=ÚÅQÆ∞@, ã¨=∞ãÎ̈ ~°ã=¨ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åOKèH« Åõ ∞QÆ∞@, ^ŒÑÊ≤ ,
r~°H‚ ÍÅ=∞O^Œ∞ Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú QÆey ri‚OK«∞@, Éè∞í lOz# `«~∞° "å`« ã¨fiã¨Ö÷ ‰Ë Ωõ O
_»∞@, "å`«=Ú, é˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê, Hõ_∞» Ѩ٠‰õΩ@∞ì, Pã¨#=∞Ñ‘ñ‰õΩ@, ÉÁ_»∞‰¤ Ωõ kQÆ∞=
<˘K«∞Û@, ^ÕÇϨ =Ú `≥ÅÉ¡ Ï~°∞@, KåÅ¿ãѨ٠ÉÏ^èŒ ÃÑ@∞ìK∞« „^Œ==ÚQÆ#∞, H˘OK≥=Ú
P=∞=ÚQÆ#∞ â◊|=Ì Ú`À_»#∞ – #∞~°∞QÆ∞`À_»#∞, ѨÅ∞=∂~°∞ =∞Å=Ú „ã¨qOK«∞@,
Pã¨#=Ú <˘K«∞Û@, L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ æ D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
Ñ≤`«Î„QÆǨÏ}© ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú KÕ`« ѨÙ\ì̃# „QÆÇϨ }©Ü∞« O^Œ∞ #Å∞Ѩ٠Ѩã∞¨ ѨÙ~°OQÆ∞ QÆeã≤#@∞ìQ#Æ ∞,
ѨKÛ« QÆ#∞, „^Œ==ÚQÆ#∞ =∞Å=Ú „ã¨qOK«∞#∞. `ÕñѨÙÅ∞ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆ#∞ ѨÙÅ¡Q#Æ ∞
=K«∞Û@, é˘=Ú‡, HõO~î=° Ú, gxÜ«∞O^Œ∞ =∞O@ HõÅ∞QÆ∞@, J~°∞z ÃÑ^Œ=ÙÖˇO_»∞@
Wq HõÅ∞QÆ∞#∞.
âı¡+¨‡„QÆǨÏ}© ÅHõΔ}=Ú
âı¡+¨‡=Ú =Å# ѨÙ\˜ì# „QÆǨÏ}˜Ü«∞O^Œ∞ J#fl=Ú |Ǩï Hõ+¨ì=Ú q∂ñ^Œ
ѨHfiõ =∞QÆ∞@, "åOu, J~ÀK«H=õ Ú, =ÚY=Ú U"≥∞#ÿ ѨÓã≤#@∞ìO_»∞@, Lq∞Ü«Ú@,
^ŒQ∞Æ ,æ ~˘=Ú‡ J^Œ~∞° @, Ñ‘#ã¨=Ú, ~˘=Ú‡ =~°\ #˜ @∞ì `ÀñK«∞@, Hõ_∞» ѨÙxO_ç#@∞ì#∞
|~°∞=ÙQÆ#∞ LO_»∞@, `ÕñѨÙÅ∞ =K«∞Û@, <≥`∞« ~Î ∞° K≥_∞» @, ^ÕÇϨ =Ú u~°∞QÆ∞@, „ã‘Î
"åOKèÖ« ‰Ë Ωõ O_»∞@, J=∞=ÚÖË#@∞ìQ#Æ ∞, âı+¡ ‡¨ =Ú`Àñ QÆ∂_ç #@∞ìQ#Æ ∞ – |~°∞=Ù
QÆ#∞ =∞Å=Ú *Ï~°∞@, Hõ$tOѨÙÖˉΩõ #fl#∞ ^Œ∞~°ƒÅ=ÚQÆ#∞O_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
HõÅ∞QÆ∞#∞.
„u^À+¨„QÆǨÏ}© ÅHõΔ}=Ú
ã¨xfláê`«=Ú=Å#ñ |∞\˜#ì „QÆÇϨ }˜ Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞ã¨Î ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

J~À≈~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH Hõ~°¯@Hõ¿ã÷ ÉèÏ<Ò ã¨fiѨل`«^Œ$Ã+ì ѨÙ=∂= Ñ≤â◊√#ó I
^Œ∞~åfl=∞‰õΩ+ª̈~ÀÔQ· ~°aèÉèí∂`À x~°ÌÜ≥∂ qQÆ`«Å[˚ó II
Hõ~°¯ã≤÷`«ã¨º â◊x^Œ$+ì̈㨺 ã¨∂~°ºã¨ºÉÏ^èÀѨâßO`«ÜÕ∞ [Ѩ^•<åk
qkè=∂Ç¨Ï – ''PHõ$¿+‚u—— =∞O„`Õ}[ѨóI uÖÏ~°¯ ã¨q∞^Œ…$`≥·~À›=∞ó I
QÆ∞_Ò^Œ#<≥"· ^Õ ºŒ O, "åºkè `å~°`"« ∞Õ º# Ü«∞^äÀHÍÎO^è#Õ ∞OK« ^Œ^•º`ü I
™êfl#O K« Ü«∞^ä•Ç¨Ï NѨuó –
=∞#t≈Öˇ·ÖÏ ã¨∞~°^•~°∞‰õΩO‰õΩ"≥∞ÿ~°∞j~° Ü«∞+‘ì=∞^èŒ∞Ѩ^Œ‡HÍxfi`≥·ó I
ã¨`å„=∞ѨÙÃ+·Êifi+¨=∞ã≤÷`Õ~°"Òâ◊√ÉèÏ=ǨÏO™êfl# =Ú^•Ç¨Ï$`«O|∞^è≥·ó I
q„^Œ∞=∞O K« ^è•~°ºO II
`åII ã¨∂~°∞ºñ_»∞ Hõ~å¯@Hõ=Ú#O^Œ∞O_ç â◊xKÕñE_»|_≥<xÕ *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ^Œ∞+¨μñì
_»∞#∞, =¸Å"åºkè, ‰õΩ+¨μ=ì Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, ^ŒÜ∂« ~°ÇÏ≤ `«∞ñ
_»∞#∞,Å[˚ÖxË "åñ_»∞#QÆ∞#∞. WO^Œ∞‰õΩ âßOu† – ''PHõ$+¨—‚ — J#∞ =∞O„`«[Ѩ=Ú
#∞=ÙfiÅ∞, <Õ~Ú, lÖË_¡ ∞» ã¨q∞^≥Å∞ gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú, QÆ∞_À^Œ# <≥"· ^Õ ºŒ =Ú, "åºkè
`å~°`=« ∞º=Ú#∞ Ѩ\ ì̃ ѨÓ~ÀfiHõÎ ^è#Õ ∞^•#=Ú, ѨÓ~ÀfiHõÎ „ѨHÍ~°=Ú – =∞#t≈Å
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx`Àñ QÆ∂_ç# [Å=ÚKÕ ™êfl#=ÚO|∞#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. ѨQ_Æ =» Ú#∞
^èŒiOѨ=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
"Õ`#« =∂^•Ü«∞ Ü≥∂-^蕺ѨÜ∞« `«º~°ÛÜ«∞u AÃÇ˙u [Ѩu ã¨
J~À≈~ÀQÆ"å=Éè=í u, 㨠Hõ$„KåÛùuHõ$„K«Ûù KåO„^•Ü«∞}Ïx Hõ$`åfi
ѨÙ~°∞+¨ã¨∂HõÎO L^Œº#fl =∞$K«O, q+¨ ã¨fi^Œú$^ŒÜ«∞O "å Jyfl=~°‚q∞`åºk
ã¨∂HõÎO "åºkè QÆ∞~°∞ÅѶ¨ÚÉèÏ"Õ# <å ¿ÑHõΔÜ«∂ [¿Ñ`ü ã¨Ñ¶¨∞$`«O Ç≤Ï~°
}ºO K« ^Œ^•º`ü II „â’„uÜ«∂Ü«∞ ‰õΩ@∞Oa<Õ ‰õΩ@∞O| Ѩ~åºÑÎ̈O ^è#Œ O
^Œ^•º`üI U`«#‡Ç¨^èŒ#q+¨Ü«∞O II
„â’„uÜ«∂Ü«∞ ‰õΩb<åÜ«∞ ǨϺi÷<Õ K« qâı+` ¨ ó« I J™ê^躌 "åºkè<å „QÆ™ÈÎ ^è#Œ O ^Œ^•ºkfiâßOã¨`Õ II
Wu „|Ǩχw`å=K«<å`ü I W`«º~À≈Ѷ∞¨ fl „ѨfHÍó II Ѩ^‡Œ ѨÙ~å}Ë J~°≈"å= QÀ=^èÀ =∞~°ºÎ ó I
É∫^è•Ü«∞#ó – ™œ=~å‚O QÍO „Ѩ‰Ωõ sfi`«ÑÖ¨ <Ë å ~ˆ #ú "å ѨÙ#ó I
q`«Îâß~î°ºO # ‰õΩsfi`« qÉèí"Õã¨u ~ÀQÆ"å= II
¿ÇÏ=∞â◊$OwO ~“=ºY∞sO <å<å=„¿ãÎ~ Ű OHõ$`å"£∞ I„QÆÇϨ }Ï=ÚѨi ™ê÷Ѻ¨ ^è#Œ ^è•<åºx q#º¿ã`ü II
ÃÇ˙=∞ã¨∞ΠѨÓ~°fi= `å¯~Àº QÀqO^Œ„Ñ‘`Ü « ∞Õ Ç≤Ï`«ó I W^ŒO q+¨μó‚ „Ñ¨É∞íè ifi+¨μ‚ ifiëÈ‚ã∂¨ ûHõÎ q∞u„Hõ=∂`ü
ã¨q∞^•[º K«~°∞OǨï`åfiѨÓ~å‚Ǩïu ãÎ̈^Õ=Ç≤Ï I `«`« ™êÎO â◊√z=∂= ~Àw „ÉÏǨχ}O "Õ^ጠê~°QOÆ
„â◊√`«=$`ÀÎѨã¨OѨ#flO ‰õΩb#O ^èŒ~°‡"åk#O I=$^ŒúO *Ï˝<ÀѨã¨OѨ#flO x~°∞^ÕfiQÆHõ~°O#$}ÏO I
ÉèHí Íκ ã¨fiÜ«∞O ã¨=∂hÜ«∞ ѨÓ[ÜÕ∞ „fÊ`«Ü∞Õ kfi["£∞ I JOQÆ∞bÜ«∞Hõ =„™êÎ^fi·≥ ~°∞áê#K«Û„ù `«HÔ ~· Ñ° ≤
=∞O„`Õ}Ï <Õ# `«`åÊ„`«O ^Œ^•º „^Àw l`å`«‡"å=I
QÀqO^ŒO =∞#™ê ^蕺ܫ∞= QÆ"åO =∞^èÕºã≤÷`«O â◊√ÉèíO I|~å›Ñ‘_»Hõã¨OÜ«ÚHõÎO "Õ}∞"å^Œ# `«`«Ê~°O
QÀÑ‘[<≥ó· Ѩi=$`«O =#ºÑ¨ÙëêÊ=`« ã¨HOõ II
QÀqO^Œ QÀÑ‘[#=Å¡ÉâËè ◊ HõO™êã¨∞~°Ñ∞¨¶ fl „uk"ÕO„^Œ=O^Œº I
QÀ^•#`«$ÑÎ̈ó ‰õΩ~°∞ "Õ∞ ^ŒÜ∂« à’ J~À≈q<åâ◊O Hõ~Δ Ú`åi=~°óæ I
`«™ê‡`«∞¯ ~庄`«ÊÜ«∞`Õfl# ã¨∞MÏs÷ ¿ÇϺ`«^Œ~°≈ã≤ II W`«º~À≈Ѷ¨∞fl ã¨∞û=~°‚ QÀ^•# qkèó II
`åII r`«=Ú#∞ nã≤H˘x "Õ^•^躌 Ü«∞#=Ú *Ë~ÚOK«∞"åñ_»∞#∞, r`«=Ú#∞
nã≤H˘x J~°Û#, Ǩϟ=∞, [Ѩ=ÚÅ#∞ *ËÜ«Ú"åñ_»∞#∞, J~À≈~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩ âßOu Hõ$„K«Û=ù Ú, JuHõ$„K«Û=ù Ú, KåO„^•Ü«∞}=Ú gxx KÕã,≤
ѨÙ~°∞+¨ ã¨∂Hõ=Î Ú#∞ QÍx, ''L^Œº#fl=∞$K«O—— J<≥_ç Pk`«º ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞ QÍx
''Jyfl=~°—‚ — q∞`åºk ã¨∂Hõ=Î Ú#∞ QÍx, "åºkè Ü≥∞‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=#∞ |\ì̃ q∞H˜¯e
J¿ÑHõ`Δ À [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. <ÕuÖ’ |OQÍ~°=Ú#∞ "Õã≤ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
„â’„uÜ«Úñ_»∞#∞ ‰õΩ@∞OaÜ«Ú#QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞xH˜ ‰õΩ@∞O|=Ú#‰õΩñ *Ïe#Ou
„^Œ=º=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ^è#Œ =ÚÖËx "åñ_»∞ Ü«∞^ä•â◊HQΘ Æ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú
QÀ=^è=Œ Ú KÕã#≤ "åñ_»∞ J~À≈~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #x Ѩ^‡Œ ѨÙ~å}=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ
|_ç#k. nxâßOuÔH· – „^Œ=º=O`«∞ñ_≥·#"åñ_»∞, ^èŒ#֒Ѩ=Ú KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx
Ü«Ú#flk QÆ#∞Hõ, XHõ ѨÅ=ÚQÍx, J~°÷ѨÅ=ÚQÍx QÆÅ |OQÍ~°∞`À QÀ=Ù#∞
KÕ~ÚOz, H˘=ڇʼnõΩ |OQÆ~∞° á⁄#∞flÅ#∞ – QÔ >ˇÅì ‰õΩ "≥O_ç éˉΩõ Å#∞ `˘_çy,
J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ#· =G=ÚÅKÕ #ÅOHõiOz „QÆÇϨ =ÚÅ Ü≥∞^Œ∞@xz ^è#Œ ^è•#º=ÚÅ
#∞OK«=ÅÜ«Ú. QÀqO^Œ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ''W^ŒOq+¨μó‚ , „ѨÉ∞íè i+¨μó‚ —— J<≥_ç q+¨μ‚
ã¨∂Hõ=Î ÚÅ`À „Hõ=∞=ÚQÆ – ã¨q∞^≥Å∞ – <Õ~Ú – K«~∞° =Ù gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=ÚKÕã,≤
ѨÓ~å‚Çï¨ u KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@ ~Ày â◊√zÜ≥∞ÿ , "Õ^ጠê~°Q∞Æ O_»∞#∞, âßG=Ú [kq#
"åñ_»∞#∞–=∞Oz PKå~°=ÚQÆÅ"åñ_»∞, ‰õΩb#∞ñ_»∞#∞, ^è~Œ ‡° =ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞ "åñ
_»∞#∞, =$^Œ∞ñú _»∞#∞, *Ï˝#=ÚQÆÅ "åñ_»∞#∞ ™œ=∞º=ÚQÆ #∞O_»∞"åñ_»∞#QÆ∞ „ÉÏǨχ
}∞x J`«ºO`« ÉèíH˜Î`À ã¨fiÜ«∞=ÚQÍñ aezH˘x=zÛ Ñ¨ÓlOz LOQÆ~°=ÚÅ∞
=G=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ #ÅOHõiOz, áê^Œ∞‰õΩÅ#∞ Q˘_»∞QÆ∞ <˘ã¨Oy, QÀqO^Œ∞x
QÀ=ÙÅ =∞^躌 #∞#fl "åxQÆ#∞, <≥=∞e Ñ≤OKè=« Ú#∞ t~°=Ú# ^èiŒ Oz#"åxQÆ#∞,
"Õ}∞"å^Œº=Ú#∞ "å~ÚOK«∞K«∞#fl "åxQÆ#∞, QÀÑ≤HÍ[#∞Å`Àñ QÆ∂_ç Ü«Ú#fl"åx
QÆ#∞, J_»q ѨÙ+¨Ê=ÚÅ#∞ tYÜ«∞O^Œ∞ ^èiŒ Oz#"åxQÆ#∞ =∞#ã¨∞û#∞ ^蕺xOz
â’¡II QÀqO^Œ QÀÑ‘[#=Å¡ ÉèËâ◊ HõO™êã¨∞~°Ñ¶¨∞fl „uk"ÕO„^Œ=O^Œº I
QÀ^•#`«$ÑÎ̈ó ‰õΩ~°∞ "Õ∞ ^ŒÜ∂« à’ J~À≈q<åâ◊O Hõ~Δ Ú`åk =~°—æ —
J#∞ =∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz, QÀ„Ѩu=∞#∞ XHõ áê„`«=Ú#O^Œ∞xz P „ÉÏǨχ
}∞x H˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. D ^•#=ÚKÕ =¸Å"åºkè #tOK«∞#∞ QÍ# ã¨∞Y=Ú#∞
QÀÔ~_ç J~À≈~Ày D ^•#=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Jx É∫^è•Ü«∞#∞ñ_»∞ =z~ÚOK≥.
"≥· – J~À≈~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
"å`åk ^À+¨=ÚÅ∞ – `«fi‰õΩ¯, =∂Oã¨=Ú, "Õ∞^Œã∞¨ û gxx *ˇ~z° QÆ∞^Œ=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ#· =∂Oã¨ÑÙ¨ "≥ÚÅHõÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ *ËÜÚ« #∞†
Wq â◊„`«∞=ÙÅ =Öˇ =∞#∞AÅ Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞ QÍ=Ù# J~°≈ã¨∞ûÅ#ñ|_çÜ∞≥ . (J#ñ
QÍ =¸Å~ÀQÆ=Ú)
J~À≈~ÀQÀ`«ÊuÎ HÍ~°}=Ú
ѨÓ~ÀfiHõ^Î À+¨ „ѨHÀѨ HÍ~°}=ÚÅ KÕ`« Jyfl =∞O^ŒyOz, PǨ~°=Ú ÉÏQÆ∞QÆ
ѨHfiõ =ÚQÍHõ, Juâ◊Ü∞« =ÚQÆ =∞Å~°∂Ѩ=∞QÆ∞@KÕ =∞Å=Ú =$kú ÉÁOk, Jáê#
"å`«=ÚKÕ, QÆ∞^Œ „Ѩ^âÕ =◊ Ú#O^Œe =à◊√Å Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤OѨñ*ËÜ∞« ñ|_»∞#∞. J=∞Å
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ã¨OѨ~°¯=ÚKÕ P =à◊√Å∞ q∞H˜¯e `«_çÜ«Ú@ =Å# "åx Ü«∞O^Œ∞ J~°≈ã¨∞ûÅ∞

HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. Wq L`«~Î H° ÍÅ[ J~°≈ã¨∞ûÅ#ñ|_»∞#∞. =∞iÜ«Ú Ju"≥∞^ÿ ∞Œè #=Ú,
"åǨÏ#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ HΔÀÉè*í Oˇ ^Œ∞@, q∞@ìÑŨ =¡ ÚÅ∞ QÆey Hõi#î "≥∞#ÿ Pã¨#=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ñ QÆ∂~°∞ÛO_»∞@, á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩٖ <Õ„`«=ÚÅ∞– ~åà◊√¡ – =∞\ì̃ Éè∂í q∞ – =G
=ÚÅ∞ gxx q∞H˜¯e Ѷ∞¨ @ì# KÕÜÚ« @, qâı+=¨ ÚQÆ K«hflà◊§#∞ JÅ"å@∞ KÕÜÚ« @,
^À+¨=ÚÅ∞ q∞H˜¯e "åºÑ≤OK«∞@, Jáê#"å`«, =¸„`«, ѨÙs+¨ "ÕQ=Æ ÚÅ#∞ J_»y¤ O
K«∞@, "åxx |Å=O`«=ÚQÆ q_»∞K«∞@, [fi~°=Ú, QÆ∞Ň=Ú, Ju™ê~°=Ú, P=∞
~ÀQÆ=Ú, „QÆÇϨ }˜, â’Ѷ,¨ áêO_»∞=Ù D ~ÀQÆ=ÚÅKÕ Ñ‘_Oç Ѩñ|_»∞@, ™êǨÏã¨=Ú,
áê^Œ ã¨OKå~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ q+¨=∞KÕ+Åì¨ ∞, „ã‘ÅÎ HÔ #· , ÃÑñ· *ˇÑʨ |_ç# HÍ~°}=ÚÅ∞#∞,
WOHõ#∞, P=∞QÆ~ƒ° =ù Ú#∞ Ѩ_„» ^ÀÜ«Ú@, =$kúÜ∞ÿ≥ # QÆ~ƒ° =ù Ú#∞ Ñ‘_Oç K«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
HÍ~°}=ÚÅKÕ Páê#"å`«=Ú „ѨHÀÑ≤Oz, =∞Å=Ú#∞, QÆ∞^Œ „Ѩ^âÕ =◊ ∞O^Œe =Ú_»`Å«
Ü«∞O^Œ∞ñ *Ë~°∞Û@ =Å# Jq q∞H˜¯e `«_çÜ«Ú@KÕ "åx Ü«∞O^Œ∞ J~°≈ã¨∞ûÅ∞
HõÅ∞QÆ∞#∞.J~°≈ã¨∞ûÅ∞ ã¨ÇϨ [=ÚÅxÜ«Ú (J#ñQÍ tâ◊√=Ù [x‡OK«∞#ѨÙ_Õ HõÅ∞QÆ∞#q)
L`«Î~°[=ÚÅxÜ«Ú (J#ñQÍ [x‡Oz# Ñ≤^ŒÑ¨ HõÅ∞QÆ∞#x) Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞
=∞iÜ«Ú â◊√+¨¯=ÚÅxÜ«Ú, P„~°=Ì ÚÅxÜ«Ú ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞ "å`å~°≈ã¨∞û, ^Àëê
~°≈ã¨∞û, ~°HÍÎ~≈° ã¨∞û, ^ŒfiO^•fi~°≈ã¨∞û (J#ñQÍ ~Ô O_»∞ ^À+¨=ÚÅ =Å# |∞\ì̃#k.)
Jx P~°∞ `≥~∞° QÆ∞Å∞.
ã¨Ç¨Ï*Ï~°≈ ÅHõΔ}=Ú
ã¨Ç¨Ï*Ï~°≈ã¨∞ûÅ∞ qâı+≤OzQÆ#∞, K«∂_»#â◊Hõº=ÚQÆ#∞, ֒Ѩe =ÚY=ÚÅ∞
HõÅqQÆ#∞, `≥ÅQ¡ #Æ ∞, ÃÑ∂¶ ~°"∞≥ #ÿ LѨ„^Œ==ÚÅñ *ËÜÚ« #qQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. Wq
`«e^ŒO„_»∞Å PǨ~° qǨ~°=ÚÅ =Å# ѨÓ~°fi[#‡ áêѨ=Ú=Å##∞ [xOK«∞@#∞
ã¨Ç¨Ï[=ÚÅ#ñ|_≥.
J~°≈ó ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú
Jyfl=∂O^Œº=Ú, =∞Å|O^è=Œ Ú,Ö’ñ^˘_»Å∞ Ñ≤H¯õ Å∞<˘K«∞Û@, |_»eHõ, ^ÕÇϨ =Ú
z‰õΩ¯@, Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œ∞ "åѨ٠QÆÅ∞QÆ∞@, Hõ_∞» Ѩ٠"≥à√◊ §@, ÖËHõ =∞Å|^Œ=ú Ú,
Jáê#"å`«=ÚÅ∞ "≥_Å» ∞@, P "åÜ«Ú=Ù "≥_Å» Hõ ÉÁ_»∞¤ „H˜O^Œ u~°∞QÆ∞K«∞ JK«Û@
<˘Ñ≤Êx HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« @, =∞Å=Ú `«∞#∞HõÅ∞QÆ „ѨÜ∂« ã¨=Ú q∂ñ^Œ â◊|Ü Ì Ú« Hõ=Î ÚQÆ
Ѩ_∞» @, „¿ÑQÆ∞Å∞ JéK«∞@ Jáê#"åÜ«Ú=Ù J_»=¤ ÚY=ÚQÍ Z‰õΩ¯@, `ÕñѨÙÅ∞
q∞H˜¯eQÆ#∞ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ#∞, ѨÙÅæ#∞=K«∞Û@, =¸„`«=Ú JkèHõ=ÚQÆ *Ï~°∞@,
=∞Å=Ú Hõ_∞» ã¨fiÅÊ=ÚQÆÑ_¨ ∞» @, W`«~° "åHõº=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Jã¨ÇϨ º`« HõÅ∞QÆ∞@,
`«Å, gñѨÙ, ~˘=Ú‡ Wq <˘K«∞Û@, „áêÅ∞=∂eHõ, ^Õ^èŒ=Ú#‰õΩ =<≥fl=∂~°∞@,
ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ =∞O^Œ`fi« =Ú HõÅ∞QÆ∞@, xã¨û`«∞=Î , HÀѨ=Ú, =∞<À ^Œ∞óY=Ú#∞
QÆÅ∞QÆ∞@, „QÆǨÏ}˜, áêO_»∞=Ù, QÆ∞Ň=Ú, =∞Ǩϟ^Œ~°=ÚÅ∞, J#∞h ~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞, ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # QÆ∞}=ÚÅ∞O_»∞#∞ QÍ# JqÜ≥∂ J#∞ â◊OHõ HõÅ∞QÆ∞@, D
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ "å`åkÉè^Ë =Œ ÚÅKÕ [xOK≥_ç =¸Å ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=ÚÖˇ·
=$kú á⁄O^Œ∞#∞. P P~°≈ã¨∞ûÅ∞ J^èÀ=∂~°=æ Ú#∞ J_»y¤ OK«∞@KÕ Páê#"å`«=Ú
xÅ∞Ѩñ|_ç#^≥· T~°fi÷ =ÚQÆ "åºÑ≤Oz, â◊s~° WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ ã¨=∞ã¨Î "åÜ«Ú=ÙÅ#∞
„QÆÇÏ≤ Oz HΔÀÉèí ÃÑ\˜,ì =¸„`«, =∞Å, Ñ≤`,Ϋ HõÑ=¨¶ ÚÅ#∞, ^è•`«∞=ÙÅ#∞ P^è•~°ãǨ Ï≤ `«=Ú
Öˇ#· ~°ã=¨ ÚÅ#∞ HΔÀaèOѨñ*ËÜÚ« K«∞ Jyflx =∞O^ŒyOѨñ*ËÜÚ« #∞. JO^Œ∞=Å#
ã¨HÅõ P~°≈ã¨∞ûÅ∞#∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. D ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ q∞H˜¯e Hõ$tOz, L`åûǨÏ=Ú
ÖËx "åñ_≥· n#∞ñ_≥,· H©} Δ O˜ K«∞K«∞ ''ѨÙ~°∞QÆ∞Å`Àñ QÆ∂_ç#^≥· P‰õΩÅ QÆ∞OѨ٠ÖË#O^Œ∞#
h_»ÖxË K≥@∞ì=Öˇ—— HÍOuÇ‘Ï#∞ñ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. =∞iÜ«Ú =∞~°‡=ÚÅ#∞ Ñ‘_Oç K«∞
#\ì̃ <å<å q^èŒ LѨ„^Œ==ÚÅ∞#∞, ^ŒQ∞Æ ,æ ^ŒÑÊ≤ , J~°∞z, âßfiã¨=Ú, Ñ‘=ã¨, |_»eHõ,
^ÕÇϨ =Ú <˘K«∞Û@, "åOu, `«∞=Ú‡, "åѨ٠[fi~°=Ú, H©|¡ `«fi=Ú, K≥=Ù_»∞, pñHõ\ ˜
‰õ=Ú‡@, â◊~¯° ~åâ◊‡i~ÀQÆ=Ú, ã¨fi~°=Ú H©} Δ O˜ z ÉÁOQÆ∞É’=Ù@, =∞#tÛO`«, q∞H˜¯e
Lq∞Ü«Ú@, ã¨O^è∞Œ Å∞, Z=ÚHõÅ∞, ~˘=Ú‡, <åaè, QÆ∞^Œ=Ú, QÆ[Å˚ ∞ gx Ü«∞O^Œ∞
áÈ@∞¡ HõÅ∞QÆ∞@, QÆ∞^Œ=Ú #∞O_ç á⁄Å∞¡ ^è•#ºÑ¨Ù hà◊§=Öˇ QÍx L_»Hxõ "≥∞`«∞‰õΩ
hà◊§ =ÖˇQÍx H˘OK≥=Ú H˘OK≥=ÚQÍ „ã¨qOK«∞@, XHõÑC¨ _»∞ qâı+=¨ ÚQÆ „ã¨qOK«∞@,
XHõÑC¨ _»∞ ѨHfiõ =ÚQÆ#∞, XHõÑC¨ _»∞ JѨHfiõ =ÚQÆ#∞, `≥ÅQ¡ #Æ ∞, ѨKÛ« QÆ#∞, Zé]Q#Æ ∞,
Ѩã∞¨ ѨÙ, Zé∞Ѩ٠Hõeã≤ =~°=‚ ÚQÆ#∞, lQÆ@QÆ#∞ „ã¨qOK«∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅ"å_≥·
Ü«ÚO_»∞#∞.
"å`å~À≈ ÅHõ}Δ =Ú
"å`«=Ú =Å# [xOK≥_ç QÆ∞^•O‰õΩ~°=ÚÅ∞. ZO_ç# "åx=Öˇ #∞O_»∞#∞.
z=∞z=∞ J#∞ ^èfiŒ x`Àñ QÆ∂_ç#"≥· "å_çÜÚ« O_»∞#∞. #Å¡Q#Æ ∞, Zé]Q#Æ ∞, xHõ¯á⁄_»∞K«∞
H˘x Ü«ÚO_»∞#∞. q∞@ìÑŨ =¡ ÚÖˇ· Hõ~‰° Ωõ ÉÏxa~°∞ã¨∞Öˇ· XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ QÆÅã≤ Jyfl`À
ã¨=∂#=ÚÖˇ· =OHõ~Ö° ·ˇ ã¨#flx "≥Ú#Å∞ QÆey qiã≤# "≥ÚQÆ=ÚÅ∞QÆÅ"≥,· ^˘O_»,
~ˆ ñQÆ∞, Y~°∂~˚ =° Ú Ñ¨uÎ D ѨO_»¡ =Öˇ qz„`«~∂° Ѩ=ÚÅ∞ QÆÅ"≥· Ü«ÚO_»∞#∞. H˘xfl
"≥ÚÅÅ∞ Hõ_qç ∞ ѨÙ=Ùfi KèåÜ«∞QÆeyÜ«Ú, H˘xfl P=yO[O`« „Ѩ=∂}=Ú HõeyÜ«Ú
#∞O_»∞#∞. t~°ã∞¨ û – ѨH¯õ Å∞ – Éè∞í [t~°ã∞¨ ûÅ∞ – #_»=∞ – `˘_»Å∞ – QÆ[Å˚ ∞ –
gx Ü«∞O^Œ∞ JkèHõ ÉÏ^èŒHõÅ∞QÆ∞#∞. `«∞=Ú‡ FñH˜eO`«, =∞Å|^Œú=Ú, ~˘=Ú‡
J^Œ~∞° @, J~ÀK«H=õ Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú, Jyfl "≥+· =¨ ∞º=Ú, K≥q Ü«∞O^Œ∞ ^èfiŒ xÜ«Úñ
QÆÅ∞QÆ∞@, „Éè=í ∞=Ú D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞† gx KÕ`« Ñ‘_Oç Ѩñ|_ç# "åxH˜
=∞Å=Ú `«∞O@Å=Öˇ#∞, H˘OK≥=ÚQÆ#∞, â◊|Ü Ì Ú« Hõ=Î ÚQÆ#∞ "≥_Å» ∞#∞, K«~‡° =Ú,
QÀà◊√,¡ =∞Å=Ú, =¸„`«=Ú, <Õ„`«=ÚÅ∞, =ÚY=Ú Wq #Å¡=QÆ∞#∞. D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
Hõey# "≥#∞Hõ<Õ – QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú, Ñ‘¡Ç¨Ï~ÀQÆ=Ú, =∞Ǩϟ^Œ~°=Ú, J+‘ªÅ~ÀQÆ=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`åÎ~À≈ ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú =Å#ñ |∞\˜#ì QÆ∞^•O‰õΩ~°=ÚÅ∞, #Å¡x =ÚY=ÚÅ∞ QÆÅ"≥,· Zé]Q#Æ ∞,
ѨKÛ« QÆ#∞, `≥ÅQ¡ #Æ ∞ LO_ç#"≥,· xQÆxQÆÖÏ_»∞K«∞#fl"≥,· ~°H=Îõ Ú#∞ H˘kÌQÆ „ã¨qOѨñ
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

*ËÜÚ« #qÜ≥∞ÿ , ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆÅ"≥,· ã¨#flx"≥,· "≥∞`«xÎ qÜ≥∞ÿ Hõ^ÅŒ ∞K«∞#fl"≥· ZO_ç#@∞ì#fl
qÜ≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. <åÅ∞Hõ‰Ωõ #∞ – Ü«∞Hõ$`«Oö _»=Ú#‰õΩ#∞ – [ÅQÆÅ =ÚY=Ú#‰õΩ#∞
ã¨=∂#=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞#∞. ^•Ç¨Ï=Ú, áêK«#=Ú, [fi~°=Ú, K≥=∞@, ^ŒÑÊ≤ , =¸~°Û,ù
J~°∞z, "≥∂ǨÏ=Ú gxx HõÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. "Õ_çq∞`Àñ QÆ∂_çÜ«ÚO_»∞#∞.
„^ŒqOK«∞K«∞O_»∞#∞. #Å¡ÉÏi, `åñH˜# ÃãQÆQeÆ y Ü«ÚO_»∞#∞. Ѩã∞¨ Ѩ٠Z~°∞ѨÙQÆey
=~°=‚ Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. JѨHfiõ =Ú=O\˜ =~°Ûã¨∞û HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. Ü«∞==∞^躌 =Ú
=O\˜ PHÍ~°=ÚQÆÅ"≥· Ü«ÚO_»∞#∞. K«~‡° =Ú QÀà◊√¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#=Ü«∞==ÚÅ∞ –
P‰õΩѨã∞¨ ѨÙ, ÖËñ`« ѨKÛ« # – Ѩã∞¨ ѨÙѨKÛ« # =~°=‚ ÚHõÅ"≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
âı¡ëê‡~À≈ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
âı+¡ ‡¨ =Ú=Å#ñ |∞\ì̃# "≥ÚÅÅ∞, Ö’ñ`«∞QÍ *Ïi# "Õà√◊ § Hõey ÃÑ^ŒqÌ Ü≥∞ÿ
H˘OK≥=Ú <˘Ñ≤Ê HõÅ"≥· `≥Åx¡ "≥· Laƒ, H˘@ìñ|_ç# "åx=Öˇ QÆxÑ≤OK«∞K«∞, "≥∞é∞ñ
QÆ∞ ÉÏi, ãÎ̈|ú=ÚÖˇ·, =„@∞=Öˇ·, K«=Ú~°∞Hõ‰õΩ¯ K«∞#fl"≥· – Hõ^ŒÅx"≥· #∞#∞ѨÙÖˇ·
^Œ∞~°^QŒ ÅÆ "≥,· `åñH˜#Ü≥∞_» „Ñ‘uHõÅ"≥,· "≥^∞Œ ~°∞ "≥∂ã¨∞Å∞, Ѩ#ã¨ÑO≤ ^≥Å∞, Z=ÚHõÅ∞,
QÀã¨Î#„^•HõΔѨO_»∞, gx =O\˜ PHÍ~°=ÚHõÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ[˚Å Ü«∞O^Œ∞,
L|ƒ~°=Ú, QÆ∞^Œ™ê÷#=∞O^Œ∞#∞ á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ#O^Œ∞#∞ <åaè™ê÷#=∞O^Œ∞#∞ <˘K«∞Û@,
^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú, ~˘=Ú‡ J^Œ∞~°∞@, <À@ hà◊¥~¡ ∞° @, J~°∞z, Ñ‘#ã¨=Ú, "Õ∞ǨÏ=Ú,
=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, `«Å<˘Ñ≤Ê, j`«[fi~°=Ú, #ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, "åOu,
Jr~°‚=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ qHÍ~°=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#∞. =∂Oã¨=ÚÖ’x
„H˘=Ùfi=O\˜ =<≥flHõÅ"≥· #∞~°∞QÆ∞`ÀñQÆ∂_ç, JkèHõ =∞Å=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. =∞Å=Ú
*Ï~°∞K«∞O_»∞#∞. K≥=∞~°ÛHõ Ü«ÚO_»∞#∞, K«~‡° =Ú `≥Å<¡ ·≥ "≥∞é∞ñQÆ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
^ŒfiO^•fi~À≈ ÅHõ}Δ =Ú
~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõeyÜ«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å, "å`«â+¡ı ‡¨ "≥ÚÅ
ÅxÜ«Ú, Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ "≥ÚÅÅxÜ«Ú <≥é∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
ã¨xfláê`å~À≈ ÅHõΔ}=Ú
„u^À+¨ ã¨Oã¨~=æ° Ú=Å# ã¨=∞ãÎ̈ ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
~°HÍÎ~À≈ ÅHõΔ}=Ú
~°H„Îõ ѨHÀѨ=Ú=Å# [xOz# "≥ÚÅÅ∞, Ñ≤`=Ϋ Ú =Å# ѨÙ\˜#ì "≥ÚÅÅ=O\˜",·≥
=∞é˜] zQÆ∞~°∞ "≥Ú#Å =O\˜ PHÍ~°=Ú QÆÅ"≥.· QÆ∞~°∞yO[, ѨQ_Æ =» Ú gx`À ã¨=∂#
=ÚÖˇ,· =∞Å=Ú KÕ`« q∞H˜¯e H˘@ìñ|_ç#"≥,· q∞H˜¯e ^Œ∞+ì̈"∞≥ ÿ L+ì̈=ÚQÆ #∞O_ç
~°H=Îõ Ú#∞ j„Ѷ∞¨ =Ú „ã¨qOѨñ*ËÜÚ« #∞. ~°H=Îõ Ú q∞H˜¯e „ã¨qOK«∞@=Å# ~°H=Îõ Ú
#tOK«∞@KÕ QÆey# ~ÀQÆ=ÚÅKÕñ c_çOѨñ|_ç# "åñ_≥· HõÑʨ =Öˇ#QÆ∞#∞. HÍOu,
|Å=Ú, L`åûǨÏ=Ú, `Õ[ã¨∞û Wq K≥_áç È=Ù#∞. WO„kÜ«∞=ÚŠѨ@∞`«fi=Ú `«Q∞Æ #æ ∞.
â◊√ëê¯~À≈ ÅHõΔ}=Ú
"å`«â+¡ı ‡¨ =ÚÅ =Å#ñ QÆey# "≥ÚÅÅ∞ â◊√+¨¯=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
P„~åÌ~À≈ ÅHõΔ}=Ú
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú=Å#ñ |∞\ì̃# "≥ÚÅÅ∞ ѨzÛQÆ `«_Qç eÆ y Ü«ÚO_»∞#∞.
J~°≈ ™êû^蕺™ê^茺ÅHõΔ}=ÚÅ∞
֒Ѩe=o Ü«∞O^Œ∞ „u^À+¨=ÚÅ=Å#ñ |∞\˜ì#qÜ«Ú, ã¨Ç¨Ï[=ÚÅ∞#QÆ∞
"≥ÚÅÅ∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞, P "≥ÚÅÖË HΔÍ~°H~õ ‡° =ÚÅKÕ`« Ü«∂Ѩº=ÚÅQÆ∞#∞, ~Ô O_»=
=o Ü«∞O^Œ∞ P„â◊~ÚOz #\˜qì Ü«Ú, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ=Å#ñ |∞\˜#ì qÜ«Ú#QÆ∞ "≥ÚÅÅ∞
Hõ+ì¨ ™ê^躌 =ÚÅ∞. UO_»`¡ ~« |° _çQÆ #∞O_»∞#∞. "≥Å∞Ѩ\ =˜ oÜ«∞O^Œ∞ UHõ^À+¨=Ú=Å#ñ
|∞\˜#ì "≥ÚÅÅ∞ ã¨∞Y ™ê^躌 =ÚÅ∞. ^Œ∞~åfl=∞=ÚÅ∞ – QÆ∞^ŒHÅ© =ÚÅ∞ – J~°≈=ÚÅ∞
– QÆ∞^•O‰õΩ~°=ÚÅ∞ J#∞#q J~À≈~ÀQÆ=Ú#‰õΩ Ñ¨~åºÜ«∞ <å=∞=ÚÅ∞.
Jr~°‚~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ –JuѨiÉè∂í `«ó Hõ$Ѩ} ã¨ûǨÏ[Ü«Ú`À =∂#"À Éè=í u r"ÕI
=∞O^•yfló „ã‘qÎ Ü«Ú`À ^Œ∞tÛˆHº áê=Hõ~å‡ K« II
J#ºK«Û –
PÖ’Ê^Œ~åyfl=ÙOãÎ̈ºó ѨiÉèí∂`À ^Œ∞~°ƒÖ’-Åã¨ó Ѩ$Ã+ª I
„ã‘qÎ Ü«Ú`À iѨÙǨÏO`å r"Õ Ñ¨Ù~°∞ëÈ-uqMϺ`«ó II
`«[x˚ `år}= =∞O^•yfl `«„`«ÊâßO`«º~°O÷ `«„fÊ`«Ü∞Õ Ü«∞^äÀHõOÎ
[ѨÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü I ''|$ǨÏã¨Ê`Õ JuÜ«∞—— ku=∞O„`Õ}
[Ѩó I uÖÏ*Ϻâ◊fi`«÷ã¨q∞kƒù~À›=∞ó I ã‘`«"å™È^•#O, ™êfl#O K« II
=∂Åf‰õΩã¨∞=∞ â◊√„Éèíã¨~°¬ÃÑ·ó =Å¡"≥·â◊Û =∞^ŒÜ«∞OuHÀ^Œƒù"≥·ó I
q∞„â◊=∞O|∞ =∞^èŒ∞ˆH#K«ã¨∞Êù@O "≥· Hõ$`«O QÆ∞~°∞Hõ$`«O xHõ$O`«uII
ѨÙ+¨Ê~åQÆO =∞øHÎ̃HõO "å ^è•~°ÜÕ∞`üI ^Œ^èÀº^Œ#O<≥·"Õ^ŒºO x"Õ^ŒºO II
`åII QÆ∞~°∞=Ù [#‡ÅQÆfl=Ú#‰õΩ =¸ñ_»= ÅQÆfl=∞O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ _»∞,
q∞H˜¯e u~°ã¯¨ iOѨñ|_»∞"åñ_»∞#∞, Hõ$Ѩ}∞ñ_»∞#∞, ™È^Œ~∞° Å∞QÆÅ"åñ_»∞#∞, =∞O^Œ
"≥∞ÿ# [~î°~åyfl– Jr~°‚~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, „ã‘Î ~°Ç≤Ï`«∞ñ_»∞#∞, â◊„`«∞=ÙÅ
#tOѨñ*ËÜ«Ú"åñ_»∞#∞, áêѨHõ~°∞‡ñ_»∞#∞ „|ã≤^Œ∞úñ_»∞#QÆ∞#∞, nxâßOuÔH· –
''|$ǨÏã¨Ê`Õ JuÜ«∞`ü—— J#∞=∞O„`«=ÚKÕ [Ѩ=Ú, #∞=ÙfiÅ∞ – <Õ~Ú, ~åq ã¨g∞^≥Å∞
gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú#∞, Ñ‘`åO|~°^•#=Ú#∞, =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞ – *ÏlѨÓÅ∞, `≥ÅP¡ "åÅ∞
– Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú gxx [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ™êfl#=Ú#∞ *Ëã#≤ – QÆ∞~°∞=Ù =Åx
Ñ‘_» `˘ÅñQÆ∞#∞. ѨÙ+¨Ê~åQÆ=Ú <≥#· #∞, =Ú`«º=ÚÅ<≥#· ^èiŒ OѨ=ÅÜ«Ú. ^Œ^Àè º^Œ#=Ú
<≥"· ^Õ ºŒ "≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
J#flǨÏ~åÎ `«fir~°<‚ å=Éè=í uI J#º „áêÜ«∞tÛ`«OÎ LѨ"å㨄`«Ü∞« O =Ü≥∂-=™ê÷#∞™êˆ~} ‰õΩ~åº`üI
''Jyfl~°ã‡‘ `«º<Õ# =∞O„`Õ} JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨O [¿Ñ`üI K«=∞Ѷ∞¨ $`å ÉèϺOK« AǨïÜ«∂`ü I
Ü«∞^Œ∞HõÎ =∞$yfi^è•<Õ –
Ü«∞㨺 Éèí∞HõÎO # rˆ~º`« #u¿+ª^•fi Hõ^äŒOK« 㨠I `«™êº#fl ™êº#∞~À^èŒ`åfi ^Œyfl㑇`«º$K«O [¿Ñ`ü II
J^äŒ"å "å~°∞ú+≤Hõ ™êº„=`«ã¨º â◊¥„^Œã¨º ã¨O|O^茺#flO Éèí∞HÍÎfi-r~å‚~ΰ â◊¥≈Å"åºkè~ÀQÆ"å= Éèí=uII
â◊¥„^ŒÃã·= `«∞ Éèí∞HÍÎfi#fl =∞„=`«ã¨º kfi[㨺 K«I â◊¥Å"åºkè ~°ƒù"Õ xfl`«º =∞r~å‚=∞Ü«∞Ñ‘_ç`«ó II
`«„`ÀѨ"å㨄`«Ü∞« O‰õΩ~åº`ü I â◊√^Œ~ú [° `«ÑŨ „`«Ü∞« ã¨Oq∞„â◊ =∞#flO „â’„uÜ«∂Ü«∞ ‰õΩ@∞Oa<Õ ^Œ^•º`üII
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
„ѨHÍ~åO`« ~ˆ }ÏÑ≤ – QÀ=∂Oã¨MÏ^ŒHÀ =∞O^Œ[fi~åyfl~°ƒ=ù uII
Jyflã¨∂HõÎO [¿Ñx`«ºO Nã¨∂HõÎO K« qK«HõΔ}ó I Wu =$^ŒúѨ~åâ◊~°=K«<å`ü II
„ѨHÍ~åO`«~=° ∞Ñ≤ – Ü«∞ó ѨÙ#ó HÍ~°}=∞O`«~ˆ } QÆ~O° ^Œ`åfi
„Ѩ=∂ѨÜ∞« u 㨠=∞O^•yfl ~°‡$`«HÖõ ’Ê*ÏÜ«∞`Õ, J`À ~°∞„^Œã∂¨ Hˆ #Î
K«~°∞Ѷ¨∞$`åÉèϺ =∞ëÈì`«Î~åÜ«Ú`«O AǨïÜ«∂`ü I ''`«=∞yfl =~°‚ q∞`«ºëÈì`«Î~°â◊`«O [¿Ñ`ü –
''~ÀQÆ=ÚHÀÎÉ"íè #Õ fl~°ó—— Wu=K«<å`üI K«`åfiiOâ◊ „^•ƒÇ¨Ï‡}Ï= Éè’[ÜÕ∞`ü II
„ѨHÍ~åO`«~=° ∞Ñ≤ – Ü«∞^ä•Ç¨Ï, É∫^è•Ü«∞#ó – JˆQfl~å‡O^ŒºOÉè"í Õ `«ãÎ º¨ Ü«∞„¿ãÎ `åyfl q<åâ◊Hóõ I
=HΔͺq∞ `«„`«ÊfHÍ~°O Ü«∞^äÀHõÎO „|Ǩχ}Ï Ñ¨Ù~å II ѨÖψ~Ì# `«^Œ̂~ú# `«^Œ̂~ú<å^äŒ"å ѨÙ#ó I
~å[`«O HÍ~°Ü∞Õ `«û=∞º QÆ̂Qfl ~åfiǨÏ# =Ú`«=Î ∞"£∞ II
™œ=~°‚㨺Y∞~åó HÍ~åº âı≈fi`«=„¿ãÎ} "Õ+ì̈ÜÕ∞`ü I
âıfi`«=∂Öˇº· âı≈fi`«QOÆ ^è·≥ ~°∂Ñú O¨ ^Œ^•º#‡^è∂Œ `«¯@"£∞
`«O_»∞֒Ѩi ã¨O™ê÷Ѩº ѨÙ# ã¨ûOѨÓ[ÜÕ∞ `«∞ûnèó I
`«O_»∞ÖÏ<åO Ѩs=∂}O „^À}^ŒfiÜ«∞ =Ú^•Ç¨Ï$`«O II
PˆQflÜ«∂ºO kt ÃÇ˙=∞ â◊Û ã¨q∞^•[ºuÖˇ~· Ñ° ≤ I
=+¨_çfi+¨‚"Õ Wu=∞ „`Õ} ã¨q∞^Àú=∞ó „Ѩâ◊㨺`Õ II
PˆQfl#ÜÕ∞`åº[º ÃÇ˙"≥∂ Ѩºyfl <åyfl ã≤ÖÎ ÏHõ` Δ ó·≥ II
=∞O„`å^蕺Ü≥∂HõÎ =∂ˆ~æ} =Ç≤Ïfl ã¨O™ê÷Ѩ#O 㨇$`«"£∞ II
JˆQfló „áêQÆ∞`«Î̂~ ^Õâı â◊√ÉèíO áê„`«O K« q#º¿ã`ü I
„Ѩ}©`å"≥∂HõΔ Ñ¨~°ºO`«O Hõ$`åfi ™êfl#O q^èŒ$Ü«∞`Õ II
PáÈÇ≤Ï¿+ªu „Ѩ`º« $K«O Ç≤Ï~°}ºË u|∞∞K«O `«^•ä I
Ѩ==∂<å#∞"åˆHº# =∂~°̊Ü∞Õ „^Ày}O ‰õΩâ‹ó· I
â◊<Àfl<å`å#∞"åˆHº# âßOu~åfiÑ≤ „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü II
`«Ãã· Ǩï`«=`Õ ~Àw „áêV√‡MÏÜ«∞ L^ŒV√‡Yó I
ѨÓl`åÜ«∞ K« âßO`åÜ«∞ ^Œ^•º ^Œ#flO ã¨^HŒ } Δ̃ O I
^Õ"å<åOÜ≥∂ =ÚYO ǨÏ=º"åǨÏ# ã¨û~°fiѨÓl`«ó I
`«ã¨º`«fiO "åǨÏ#O ѨÓ[ºó ^Õ"≥· ¿ãûO„^≥·~°‡Ç¨Ïi¬aèó I
Jyfl=∂O^ŒºO ѨÓ~°fiHõ~‡° qáêHÀ-㨺 `«∞ Ü«∞#‡=∞ I
`«`«û~°fiO <åâ◊Ü«∞HΔ̃„ѨO [~î°~åyflO „Ѩ=~°úÜ«∞II Wu^•#=∞O„`«óI
U=O q„áêÜ«∞ Ü≥∂^Œ^•º^Œ̂Qfl ~åfiǨÏ# =Ú`«=Î ∞"£∞ I
|_»ÉÏ#Å"å #‡~À‡º r"Õ ^Œfi~°â¬ ` ◊ O« ѨÙ#ó II
`«`« ã¨ûfi|O^èŒ∞aè ifi„ÃÑ·ó ™êfl`åfi Éèí∞Or`« =∂#=ó II
W`«ºyfl=∂O^ŒºÇ¨Ï~° "Õ∞+¨^•#qkèó II
`åII J#fl=Ú #ѨÇϨ iOz#"åñ_»∞ Jr~°‚ ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩ
„ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú – =Ü≥∂=™ê÷#∞™ê~°=ÚQÆ =¸ñ_»∞ LѨ"åã¨=ÚÅ#∞ ''Jyfl~°ã‡≤ ——
J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ JëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨[Ѩ=Ú, K«~°∞=Ù, <Õ~Ú gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú
#∞O*ËÜ«Ú#k.
=∞iÜ«Ú – =_çK¤ `Õ « „|uÔH_»∞ "åx Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú, „=`«ÇÏ‘ #∞ñ_»Q∞Æ „ÉÏǨχ}∞x
Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú, â◊¥„^Œ∞x Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú J#fl=Ú#∞ Éè∞í lOz#"åñ_»∞ Jr~°~‚ ÀQÆ=ÚKÕñ
c_ç O Ѩ ñ |_ç # "åñ_≥ · , â◊ ¥ Å"åºkè Q Æ Å "åñ_» Q Æ ∞ #∞. nx âßOuÔ H · =¸_» ∞
LѨ"åã¨=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. =¸ñ_»∞ ѨÅ=ÚÅ∞QÆÅ ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ "≥O_çx J#fl=Ú
#O^Œ∞ QÆeÑ≤ ‰õΩ@∞OaÜ«∞QÆ∞ „â’„uÜ«∞ „ÉÏǨχ}∞x H˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú –
QÀ=∂Oã¨=Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞"åñ_»∞ =∞O^Œ"∞≥ #ÿ [fi~°=Ú – =∞O^Œ"∞≥ #ÿ [~î~° åyflÜ«Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ , âßOuÔH· Jyflã¨∂Hõ=Î Ú#∞ Nã¨∂Hõ=Î Ú#∞ x`«º=Ú [Ñ≤OK«∞#k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ«Ú – HÍ~°}=ÚÖËHõÜÕ∞ – XHõxx q+¨=Ú ÃÑ\˜ì K«OѨÙ"åñ_»∞
Jyfl=∂O^Œº=ÚQÆÅ"åñ_≥,· K«zÛ# "åx=Öˇ #∞O_»∞ âßOuÔH· – ~°∞„^Œã∂¨ Hõ=Î Ú#∞
|iîOK«∞K«∞, K«~∞° =Ù <Õ~Ú gx`Àñ |k"ÕÅÜ≥∞xq∞k =∂é∞Å∞ Ǩϟ=∞=Ú KÕÜ∞«
=ÅÜ«Ú, ''`«=∞yfl=~°O‚ —— J#∞=∞O„`«=ÚKÕ JëÈì`~Ϋ ° â◊`=« Ú [Ѩ=Ú KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú.
#Å∞=k =∞Ok „ÉÏǨχ}∞Å#∞ Éè∞í lOѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú – „`Õ`åQÆ∞flÅ#∞
#tOѨñ*Ëã#≤ "åñ_»∞ Jyfl=∂O^Œº ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. XHõ ѨÅ"≥∞#ÿ #∞ –
J~°Ñ÷ Ũ "≥∞#ÿ #∞ – áêuHõÑŨ "≥∞#ÿ #∞ QÆÅ "≥O_ç`À Jyfl "åǨÏ#=∞QÆ∞ "Õ∞+¨ „Ѩu=∞#∞
KÕ~ÚOz, |OQÆ~∞° QÔ >ì̌Å∞ `˘_çy, `≥Å=¡ G=Ú QÆ\ ,ì̃ `≥ÅÑ¡ Ó¨ Å =∂eHõÅ#∞, `≥Å¡
QÆO^è=Œ Ú#∞ ^èiŒ OѨñ*Ëã≤ `Õ<`≥ À ^è∂Œ Ѩ=Ú"Õã,≤ P „Ѩu=∞#∞ ~Ô O_»∞ `«∂=ÚÅ
aÜ«∞º=Ú q∂ñ^Œ#∞xz, =∞~°Å ѨÓ[Ü≥Ú#iÛ, PˆQfl~Ú k‰õΩ¯# – ã¨q∂^≥Å∞ –
uÅÅ∞–<Õ~Ú gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=ÚKÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Z@¡#ñQÍ – =∞O„`å^蕺Ü≥∂HõÎ
„ѨHÍ~°=Ú Jyfl ™ê÷Ñ#¨ KÕã≤ ''=+¨_fiç +¨"‚ —Õ — J#∞=∞O„`«=ÚKÕ ã¨q∞^ŒÅ KÕ`#« ∞, ''
PˆQfl#Ü«∞—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ Ñ¶∞¨ $`«=ÚKÕ`#« ∞, ''Jyfl "åyfló—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ
uÅÅKÕ`#« ∞, JHõ`Δ Å« KÕ`#« ∞ Ǩϟ=∞=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. JyflH˜ `«∂~°∞Ê L`«~Î Ñ° Ù¨
k‰õΩ¯HõQÍ, áê„`«=Ú#∞xz JO^Œ∞ P „Ѩu=∞#∞ ''PáÈÇ≤Ï+¨ª—— ''Ç≤Ï~°}º—— J#∞
|∞∞‰õΩ¯ÅKÕ ™êfl#=ÚKÕ~ÚOz, ''Ѩ==∂<å—— #∞ "åHõ=ÚKÕ, ^Œ~ƒ° Åù KÕ ~ÀyH˜ [Å=Ú#∞
=∂~°̊#=Ú KÕã,≤ ''â◊<Àfl"å`å—— #∞"åHõ=ÚKÕ âßOuKÕã,≤ ~Ày L`«~Î =° ÚY=ÚQÆ
‰õÄ~°∞Ûx, `«∂~°∞Ê =ÚY=ÚQÍñ QÆ∂~°∞Ûx Ǩϟ=∞=ÚKÕã#≤ „ÉÏǨχ}∞x |∂lOz
J#fl=Ú#∞ "Õ∞+¨„Ѩu=∞#∞ ^ŒH} Δ˜ `ÀñQÆ∂_», ''^Õ"å<åO Ü≥∂ =ÚYO ǨÏ=º"åǨÏ#
ã¨û~°fiѨÓl`«óI `«ãº¨ `«fiO "åǨÏ#O ѨÓ*’º ^Õ"·≥ ¿ãûO„^≥· ~°‡Ç¨Ïi¬aóè II Jyfl=∂O^ŒºO
ѨÓ~°fiHõ~‡° qáêHÀ㨺`«∞ Ü«∞#‡=∞I `«`û« ~°fiO <åâ◊Ü∞« HΔ̃„ѨO [~îå~åyfl „Ѩ=~°Ü ÷ ∞« ó——
J#∞ =∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz ^•#=Ú KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ |O^è∞Œ =ÙÅ`ÀñQÆ∂_» ™êfl#=Ú
KÕã≤ Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú. W@∞¡ KÕã#≤ ~Ày |_»ÉÏ#Å=Ú =O\˜ [~î~° åyfl QÆÅ"åñ_≥·
101 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞.
"≥· – Jr~°‚ÉèËÆ^Œ=ÚÅ∞
Jr~°~‚ ÀQÆ=Ú "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ`,« „Hõ=∞=ÚQÆ, P=∂r}==∞xÜ«Ú,
q^ŒQÍúr~°=‚ ∞xÜ«Ú, q+¨Oì ÉèÏr~°=‚ ∞xÜ«Ú =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞.
P=∂r~°‚ ÅHõ}Δ =Ú
Jr~°=‚ Ú J#ñQÍ J#fl=Ú Ñ¨Hfiõ =ÚQ͉õΩO_»∞@† D ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ âı+¡ ‡¨ =Ú
=Å# – Hõ#∞flÅÜ«∞O^Œ∞#∞ – K≥H¯˜ à◊§Ü«∞O^Œ∞#∞ – "åѨÙ, JѨC_»∞ Éè∞í lOz#
"åx=Öˇ `ÕñѨÙÅ∞ =K«∞Û@, <À@hà◊¥§~°∞@, Hˆ â¡ =◊ Ú, ÉèÏ~°=Ú, J#∞hÅHõ}
Δ =ÚÅ∞
HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
q+ì̈OÉèÏr~°‚ ÅHõΔ}=Ú
"åÜ« Ú =Ù=Å#ñ |∞\˜ ì # Jr}==∞O^Œ ∞ – â◊ ¥ Å, =∞Å|^Œ ú = Ú,
Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, Jyfl=∞O^Œ`fi« =Ú, ^ÕÇϨ =Ú Hõ$tOK«∞@ D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞O_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q^ŒQÍúr~°‚ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ QÆey# Jr~°‚ =∞O^Œ∞, ^ŒÑÊ≤ , "≥∂ǨÏ=Ú, „Éè=í ∞=Ú, ѨÙe`Õñ
ѨÙÅ∞, ^ÕÇϨ =Ú L+¨=‚ ÚQÆ#∞O_»∞@, D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
qà◊OaHÍr~°‚ ÅHõ}Δ =Ú
|e+¨"ª ∞≥ #ÿ kÜ«Ú, J}ñy#kÜ«Ú#QÆ∞ Jr~°=‚ Ú=Å#, qà◊OaHõ J#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ
Jr}==ÚHõÅ∞QÆ∞#∞. Wk, âı+¡ ‡¨ "å`«=ÚÅ KÕ`« H˘@ìñ|_ç, Jr~°‚ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
QÆÅ^ŒQ∞Æ <Õx, ѨÓ~ÀfiHõÎ Jr~°=‚ ÚʼnõΩñ *ˇÑʨ |_»∞ zH˜`û« nx Ü«∞O^Œ∞#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
~°ã¨âı+¨ Jr~°‚ ÅHõΔ}=Ú
`ÕñѨÙÅ∞ â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ #∞, J=∞~°ã⨠+ı =¨ Ú=Å#, ã¨ÇÏ≤ OѨñQÆ∂_»x ~˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê
HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
™ê=∂<åºr~°‚ ÅHõΔ}=Ú
=∞Å|^Œ=ú Ú, JkèH=õ ÚQÆ qˆ~K«#=ÚÅQÆ∞@, |_»eHõ, Páê#"å`«=Ú "≥_Å» Hõ
Ü«ÚO_»∞@, Hõ_»∞ѨÙayã≤ Ü«ÚO_»∞@, X_»Å∞ |~°∞"≥‰õΩ¯@, „Éèí=∞=Ú, Wq
™ê=∂#º"≥∞#ÿ Jr}==Ú#‰õΩ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞.
=∞`« ÉèË^Œ=Ú#O^Œ∞ – Jr~°‚ÅHõΔ}=Ú
Jr~°=‚ Ú–^è∂Œ =∞=Ú, q^è∂Œ =∞=Ú, qã¨Ê+¨=ì Ú, ~°ã¨ âı+=¨ Ú Jx <åÅ∞QÆ∞
q^èŒ=ÚÅ∞.
^èŒ∂=∞ ÅHõΔ}=Ú
^è∂Œ =∂r~°=‚ Ú – ã¨fiÉèÏ=QÆO^ä=Œ Ú HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
q^è∂Œ =∂r~°‚ ÅHõ}Δ =Ú
q^è∂Œ =∞=∞<≥_ç Jr~°=‚ ∞O^Œ∞ – ѨÙÅ¡ x"åã¨# =K«∞Û#∞.
qã¨Êëêì r~°‚ ÅHõΔ}=Ú
qã¨Êëêìr~°=‚ ∞O^Œ∞ – â◊s~°=Ú <˘K«∞Û#∞.
~°ã¨âıëêr~°‚ ÅHõΔ}=Ú
~°ã⨠ëı êr~°=‚ ∞O^Œ∞ – `«Å<˘Ñ≤Ê HõxÑ≤OK«∞#∞.
L`«∞ûHÍr~°‚ ÖHõΔ}=Ú
XHÍ<˘Hõ =∞#∞+¨μºñ_»∞, XHÍ<˘Hõx PǨ~°=Ú#∞ K«∂z Pâ◊QÆÅ"åñ_≥·,
PÜ«∂Ǩ~° =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ á⁄O^Œx Ü≥∞_»Å "åñ_»∞ Éè∞í lOz# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ r~°=‚ Ú
H͉õΩO_»∞#∞. KåÖÏ HÍÅ=Ú#ÔH#· #∞ ѨHfiõ =ÚQÍHõ Ü«Ú#fl J#fl ÖËâ=◊ Ú – Hõ_∞» ѨÙ
#O^Œ∞ Z=ÚHõ=Öˇ #∞O_»∞#∞. ѨÙe`ÕñѨÙÅ∞, <˘Ñ≤Ê, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, Hõ_∞» ѨÙaQÆÑ\¨ ˜ì
#@∞ìO_»∞@, Hõ_»∞ѨÙ#O^Œ∞ â◊|Ì=ÚQÆÅ∞QÆ∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #<ÕHõ=ÚÖˇ·# f„="≥∞ÿ#
qHÍ~°=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú#∞. J<Õ HÀѨ„^Œ==ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#∞. Wk,
L`«∞ûHÍr~°=‚ ∞#ñ|_»∞#∞. Hõ+ì̈ ™ê^躌 =Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
q+¨ØzHÍÉè^Ë Œ ÅHõ}Δ =Ú
q+¨ØzHÍ ~ÀQÆ=Ú– "å`«=Ú=Å##∞, Ñ≤`=Ϋ Ú=Å##∞, âıã¡ ‡¨ =Ú=Å##∞
ѨÙ@∞ìK∞« #flk QÆ#∞Hõ =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅÜ≥∞º#∞. x~°fiK«#=Ú – <å<åq^è=Œ ÚÅQÆ∞
"Õ^Œ<åuâ◊Ü«∞=ÚÅKÕ`«#∞, „u^À+¨=ÚÅ∞ q∞H˜¯e „ѨHÀÑ≤OK«∞@ =Å##∞,
J=Ü«∞==ÚÅ#∞ ã¨∂^Œ∞Å`Àñ ÉÁ_çz#@∞ì "ÕkOè K«∞#∞ QÆ#∞Hõ q+¨ØzÜ«∞#ñ|_çÜ∞≥ .
"å`«=q+¨Øp ÅHõ}Δ =Ú
"åxÖ’ – "åÜ«Ú=Ù =Å# |∞\˜#ì q+¨ØzÜ«∞O^Œ∞ – â◊¥Å, „Éè=í ∞=Ú,
Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, =}ñ‰õΩ, =∂#∞Ѩ_∞» @ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`qΫ +¨Øp ÅHõ}Δ =Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ |∞\˜#ì q+¨ØzÜ«∞O^Œ∞ – [fi~°=Ú, Ju™ê~°=Ú, JO`«~åÌ
ǨÏ=Ú, ^ŒÑÊ≤ , HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ =∂#∞Ѩ_∞» @ D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
âı+¡ ‡¨ q+¨Øp ÅHõ}Δ =Ú
âı+¡ ‡¨ =Ú=Å#ñ |∞\˜#ì q+¨ØzÜ«∞O^Œ∞, "åOu, ^ÕÇϨ =Ú |~°∞=Ù #∞O_»∞@,
JOH˜à√◊ Ñ¡ @
¨ ∞ìH˘#∞@, Lq∞Ü«Ú@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#x HõÅ∞QÆ∞#∞.
JÅHõÉèË^Œ ÅHõΔ}=Ú
`«‰õΩ¯=QÆ Éèí∞lOK«∞@ =Å#–|Å, ѨÙ+≤ì `Õ[ã¨∞ûʼnõΩ H˘~°`« HõÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨=∞ã¨"Î å`« ~ÀQÆ=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞QÆ∞#∞. „Ѩ=∂}=Ú#∞ `«ÑÊ≤ Z‰õΩ¯=QÆ Éè∞í lOK«∞@
=Å#. ã¨=∞ãÎ̈"∞≥ #ÿ ^À+¨=ÚÅ∞#∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ „|HÀÑ≤OK«∞#∞, ѨHfiõ =Ú HÍxkÜ«Ú,
^Œ∞+¨ì"≥∞ÿ#kÜ«Ú#QÆ∞ J#fl=ÚKÕ`«, "å`å^Œ∞Å∞ Ñ‘_çOѨñ|_ç#"≥·, P P~°∞QÆx
J#fl=ÚKÕ „ѨHÀѨ=Ú#∞ *ˇOk#"≥· P J~°∞QÆx J#fl=Ú<Õ P"ÕtOz, j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ,
J^èÀ – M’~°fi÷ =ÚY=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ P JѨHÍfi#fl=Ú#∞ |Ü«∞Å∞ "≥_Å» hÜ«∞Hõ ã¨OÎ aèOz
Ü«ÚO_»∞@ JÅã¨H=õ ∞#ñ|_»∞#∞. P JѨHÍfi#fl=Ú#∞ – J^èÀ=ÚM’~°fi÷ =ÚY=ÚÅ
QÆ∞O_® "≥_Å» ñQ˘\ì̃# Ü≥∞_» q+¨Øz~ÀQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
P=∂Åã¨Hõ ÅHõ}Δ =Ú
Ju=∂„`«=ÚQÆ Éè∞í lOK«∞"åxH˜, J^èÀ=ÚY=ÚQÆ QÍx, T~°fi÷ =ÚY=ÚQÆ QÍx
|Ü«∞Å∞^Õ~H° ,õ PǨ~°=Ú r~°=‚ ÚQÍHõ, P=∂â◊Ü∞« =∞O^Œ∞ qã¨iÎ Oz Ü«ÚO_»∞#∞
QÆ#∞Hõ J\˜ì ~ÀQÆ=Ú P=∂Åã¨H=õ ∞#ñ|_≥#∞.
JÅã¨Hõ ÅHõ}Δ =Ú
q∞H˜¯e ^Œ∞~°ƒùÅ∞ñ_»∞#∞, =∞O^•yfl HõÅ"åñ_»∞#∞, =∞Å=¸„`åk"ÕQÆ=Ú
#_»y¤ Oz# "åñ_»∞#QÆ∞ =∞#∞+¨μºx Ü≥ÚHõ¯ P=∂â◊Ü∞« =∞O^Œ∞, ^À+¨=ÚKÕ`« HõÅñ
HõÉÏi, âı+¡ ‡¨ =Ú KÕ`« J_»y¤ OѨñ|_ç#^≥,· "åÜ«Ú=Ù KÕ`« Ñ‘_Oç Ѩñ|_ç# J#fl=Ú
– k"≥∞‡ "Õã#≤ @∞ì#∞, H˘Ü«∞º"Õ∞‰õΩ#∞ Q˘\˜#ì @∞ì#∞ L#fl^≥,· "åOu – Ju™ê~°=Ú#∞
ÖËx â◊¥Å "≥Ú^ŒÅQÆ∞ LѨ„^Œ==ÚÅ#∞ KÕÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ D ~ÀQÆ=Ú JÅã¨H=õ ∞x
K≥ѨÊñ|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^ŒO_»HÍÅã¨Hõ ÅHõΔ}=Ú
q∞H˜¯e ^Œ∞+ì̈=ÚÖˇ#· ^À+¨=ÚÅ∞, ^Œ∞+ì̈"∞≥ #ÿ JѨHÍfi#fl=ÚKÕ`« Hõ@ñì |_ç#
„™È`«ã∞¨ ûÅ∞ HõÅ"≥,· J_»=¤ ÚQÍ áÈ=ÙK«∞#fl"≥,· ã¨=∞ãÎ̈"∞≥ #ÿ â◊s~°=Ú#∞ ^Œ∞_»∞H¤ ÀÅ
=Öˇ<Õ ãÎ̈OaèOѨñ *Ëã#≤ Ü≥∞_»Å, Jk ^ŒO_»HÍÅã¨H=õ ∞x K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ [OѨÙ#kQÆ#∞Hõ ^•xx q_»=ÅÜ«Ú.
qëêÅã¨Hõ ÅHõ}Δ =Ú
q~°∞^Œú"≥∞ÿ# Éè’[#=Ú#∞, Éè’[#=Ú q∂ñ^Œ Éè’#=Ú#∞O*ËÃã_ç Jr~°‚
ÅHõ}Δ =Ú QÆÅ"åxˆH – q+¨ zǨÏfl=ÚÅ∞ QÆÅkÜ«Ú, =∞ǨѶ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ kÜ«Ú, q+¨"∞≥ #ÿ \˜ì
#kÜ«Ú#QÆ∞ Jr~°^‚ À+¨=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞† Wk q+¨=Ú=Öˇ<Õ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ [OѨÙ#k
Ü«∞QÆ∞@KÕñ lH˜`û« KÕã#≤ #∞ q~°∞^Œ=ú ∞QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ nxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
„H˜q∞~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH–ã¨O*Ï˝~°Ç≤Ï`À qHõÖ’ "åºkèq|O^èŒ „H˜q∞HõΔÑ≤`«^ÕǨÏó I
x^èŒ#¿ã÷ ~°[xHõ̂~ ã¨fiÖÏÊÜ«Ú~°ƒù=u ã¨H©Δ}ËII (=K«<åO`«~°=∞Ñ≤)
*Ï`«Hˆ – â◊`$« QÆ$¿ÇÏ-~°¯^ŒâßÜ«∂O #Ü«∞#q<åâ’Éè"í Õ K«Û ‰õΩ|`«fiO I
*ÏfiÖÏ QÆ~°ÌÉèí~ÀÔQ· ~°ƒù=Ou Hõ$=∞Ü«∞ó Ѩ~åÉèí∂uó II
J+ì̈=∞™ê÷#ã≤÷`« K«O„^Œ[x`« Hõ$q∞~ÀQÆ „ѨfHÍ~°Ü«∞ „áêQÆ∞HõÎO
q^è•#O K«O„^Œ„Ñ‘`«ÜÕ∞ qkè= kfi^Œ^蕺`ü II
`åII [## HÍÅ=Ú#O^Œ∞ H©} Δ K«O„^Œ∞ñ_»∞ J+¨=ì ∞™ê÷#=∞O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å,
*Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ – ã¨O*Ï˝~Ç° Ï≤ `«∞ñ_»∞#∞, "≥H· Åõ º=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, J<ÕH=õ ÚÖˇ#· "åº^è∞Œ Å∞
– =∞Å|^Œ=ú Ú„H˜=ÚÅ∞ gxKÕ`« K≥_#ç ^ÕÇϨ =Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, ã¨fiÖÏÊÜ«Ú+¨º=O`«∞_»∞
#QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú [## HÍÅ=Ú# ã¨∂~°∞ºñ_»∞ â◊„`«∞ˆHΔ„`«=∞O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å
#`«x ^ŒâÜ ◊ ∞« O^Œ∞ *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ – <Õ„`«<åâ◊=Ú, Ñ≤K∞« Û‰õΩO\˜`#« =Ú#∞ QÆÅ"å_»∞#∞,
*ÏfiÖÏQÆ~ÉÌ° ~íè ÀQÆ=Ú ÅKÕÛHõ$=ÚÅ∞QÆÅ"åñ_»∞#∞, J==∂#=Ú<˘O^Œ∞"åñ_»∞#QÆ∞#∞.
nx âßOuÔH–· ѨÓ~ÀfiHõ=Î ∞QÆ∞ q^è•#=Ú#∞ K«O„^Œ„Ñ‘uH˘~°‰Ωõ qkè=`«∞QÎ Æ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
„H˜q∞~ÀQÆHõ~°‡ qáêHõ=Ú
‰õΩO[~° ^èÕ#fiâ◊fiѶ¨∂f K« Hõ$q∞‰õΩHΔ̃ ~°ƒù"Õ #fl~°ó Iã¨hÅ=$+¨ÉèÏ= ^Œ^•º„^•ƒùǨχ}ËÉèíº â◊Û Éè’[#O II
=∞$`Õ Éè~í iΰ Ü«∂ <åshÅ=GO „Ѩ^•è ~°Ü∞Õ `ü I
™ê =∞$`å #~°HõO Ü«∂u Hõ$q∞‰õΩHΔ̃ ãÎ̈`«ó ã¨~°O II Wu=K«<å`üII
`«`«ó Ѩ~°q∞u[<å‡O`«~° q∞`«º~°÷ó II WuHõ$q∞‰õΩHΔ̃ǨÏ~À =$+¨^•#qkèó II
`åII U#∞ñQÆ∞, P=Ù, QÆ∞é]=Ú gxx [OÑ≤#"åñ_»∞ „H˜q∞~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. nxâßOuÔH· #Å¡x =$+¨É=íè Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ
Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú, Éè~í ΰ K«xáÈ~Ú# `«~∞° "å`« hÅ=G=Ú#∞ ^èiŒ Oz# „ã‘Î
=∞$u K≥Ok# Ñ≤^ÑŒ ¨ #~°H=õ Ú#∞ *ˇOk =∞~°∞[#‡=Ú# Hõ$q∞~ÀQÆ=Ú QÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞.
"≥·– „H˜q∞~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
„H˜q∞~ÀQÆ=Ú – â◊s~°=Ú֒ѨÅ#∞ – "≥Å∞ѨʼnõΩ [xOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ ~Ô O_»∞
q^è=Œ ÚÅ∞ QÆÅk. "≥Å∞Ѩeq – =G=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ – `«Å"≥O„_»∞HõÅÜ«∞O^Œ∞#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[xOK≥_∞» ¿ÑÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q. ֒Ѩeq PO„`å^Œ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q. â◊s~°=Ú
#‰õΩ "≥Å∞ѨÅÜ≥∞ÿ #, `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞, =G=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# ѨÙ@∞ì@
=Å# 1, âı+¡ ‡¨ =Ú=Å# 1, <≥`∞« ~Î ∞° =Å# 1, =∞Å=Ú =Å# 1, W@∞¡ „H˜q∞~ÀQÆ=Ú
=∞~°Å <åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. P „H˜=ÚÅ∞ W~°∞=k q^è=Œ ÚÅ ¿Ñà◊√§
QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
ÉÏǨº=∞Å[„H˜q∞ ÅHõΔ}=Ú
P <åÅ∞yO\˜Ö’ â◊s~°=ÚÃÑ#· =ÚiH˜~∂° Ѩ=ÚQÍ #∞O_≥_ç ~°H=Îõ Ú KÕ`«
QÆÅ∞QÆ∞ „H˜=ÚÅ∞ ÉÏǨϺ[=ÚÅ#ñ|_»∞#∞. Jq – #∞=ÙfiÅ =O\˜ PHÍ~°=Ú–
=~°=‚ Ú#∞ QÆÅqÜ≥∞ÿ `«Å"≥O„_»∞HõÅ#∞, =G=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞#∞. ÃщõΩ¯
HÍà◊√¡ QÆey – ã¨∂HõΔ ‡=ÚÖˇ· – Ü«¸HõÅ∞ JxÜ«Ú, eHõÅΔ ∞ JxÜ«Ú ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÖˇ#·
¿Ñà◊√¡ QÆÅ"≥· Ü«ÚO_»∞#∞. ~À=∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ |∞@∞ì#q QÆ#∞Hõ ÅHõÅΔ ∞ (p~°¿ÑÅ∞)
JxÜ«Ú ã¨O[˝ QÆÅqÜ«∞Ü≥∞º#∞. "åxÖ’ Ü«¸HõÅ∞ – =∞K«ÛÅ#∞ ‰õΩ~°∞ѨÙÅ#∞,
eHõÅΔ ∞ – ^Œ∞~°^#Œ ∞, ^Œ^∞Œ ÅÌ #∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
JO`«~°̊„H˜=∞ HÍ~°}=Ú
‰õΩ+ª̈ ~ÀQÆ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ (J#ñQÍ, q∞^䕺Ǩ~°=Ú, q~°∞^Œú Éè’[#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx) =Å# JÉèºí O`«~H° $õ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞#flq. "åxÖ’ âı+¡ ‡¨ =Ú =Å#ñ |∞>ˇ_ì ç
Hõ$`«=ÚÅ∞, Juâ◊Ü∞« =ÚQÍ, =∞^è∞Œ ~å#fl=Ú, ɡÅ=¡ Ú,áêÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞, Ñ≤O_ç, „H˘`«Î
J#fl=Ú gx ÉèHí } Δõ =Ú=Å#ó QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â◊Hõ$[˚„H˜q∞ HÍ~°}=Ú
=∞Å=Ú#O^Œ∞ñ |∞>ì̌_ç Hõ$=ÚÅ∞ – ‰õΩ+ª̈~ÀQÆ ¿ÇÏ`«∞=ÙÖË ™ê=∂#º=ÚQÆ
QÆÅqÜ≥∞ÿ qâı+O≤ z – =∞Å=Ú JkèH=õ ÚQÆñ *Ë~∞° @ =Å##∞, JkèH=õ ∞Å=Ú#∞
KÕÜÚ« #qÜ≥∞ÿ # Ü«∞=Å∞ – q∞#∞=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^è•#º=ÚÅ#∞, =∞@∞ì|K«Ûe‰õÄ~°,
áêÅOH˜ ‰õÄ~° "≥Ú^ŒÅQÆ∞ P‰õΩ‰õÄ~°Å#∞, á⁄@∞ì`Àñ QÆ∂_ç# ^è•#º=ÚÅ#∞ u#∞@
KÕ`#« ∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. QÆ#∞Hõ Wq â◊H$õ [˚=ÚÅ#ñ|_çÜ∞≥ .
HõѶ¨[„H˜q∞ ÅHõΔ}=Ú
HõÑ=¨¶ Ú =Å# P=∂â◊Ü∞« =∞O^Œ∞ñ |∞\˜ì =$kú ÉÁOk#"≥,· ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ JO`«@
u~°∞QÆ∞#∞. H˘xfl Q˘Ñ¨Ê Zé]Å =O\˜ PHÍ~°=Ú QÆÅqQÆ#∞, H˘xfl Zé]Å=Öˇ#∞
#∞O_»∞#∞. =∞iH˘xfl, "≥ÚÅz# =i"≥ÚÅHõÅ =Öˇ #∞O_»∞#∞. H˘xfl H˘kÌqÜ≥∞ÿ
n~°=… ÚÖˇ· J}∞=∂„`«=ÚÖˇ,· `≥Å<¡ ,·≥ Zé]<,·≥ „¿ÑQÆ∞#∞ JO\˜#"≥,· Hõ_∞» ѨÙ#∞ K«∞@∞ì
H˘#fl"≥,· QÆ∞O_≥Å#∞ JO\˜#"≥,· HÍà◊√§ ÖËxqÜ≥∞ÿ , QÆ∞O„_»x „`åà◊§ =Öˇ ã¨#fl=∞QÆ∞@
=Å#ñ H˘xfl Hõ#ñ|_»xÜ≥∞ÿ , ^Œ~ƒ° Ñù Ó¨ Å=O\˜qÜ≥∞ÿ , ã¨∞"åã¨#QÆÅ"≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
QÆ#∞Hõ JO„`å^Œ=ÚÅ∞, ǨÏ$^ŒÜ∂« ^Œ=ÚÅ∞, L^Œ~åq+¨=ì ÚÅ∞, =∞Ǩ‰õΩǨÏ=ÚÅ∞,
‰õΩ~°==ÚÅ∞, ^Œ~ƒ° ‰ù Ωõ ã¨∞=∞=ÚÅ∞, ã¨∞QÆO^è=Œ ÚÅ∞ Jx ÜÕ∞_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞LO_»∞#∞.
D HõÑ[¨¶ „H˜=ÚÅ∞ – ~˘=Ú‡ P^Œ~∞° @, <À\˜hà◊¥§~°∞@, Jr~°=‚ Ú, J~ÀK«H=õ Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=¸~°Û,ù "åOu, [fi~°=Ú, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, z‰õΩ¯@, `«∞=Ú‡Å∞, Ñ‘#ã¨=Ú J<≥_ç

LѨ„^Œ==ÚÅñ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞.
~°HõÎ[„H˜q∞ ÅHõΔ}=Ú
~°H=Îõ Ú áê~°∞K«∞O_≥_ç ã≤~Å° Ü≥ÚHõ¯ ™ê÷#=Ú #∞O_ç ~°H=Îõ Ú=Å#ñ |∞\ì̃#
ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ J}∞=ÙÖˇ,· HÍà◊√§ ÖËx"≥,· =„@∞=Öˇ, Zé‚<,·≥ ã¨∂HõΔ ‡=ÚÅQÆ∞=Å#ñ Q˘xfl
Hõ#ñ|_»x"≥· Ü«ÚO_»∞#∞. ‰õΩ+ª̈ ~ÀQÆ=Ú=Öˇ â◊s~°=Ú#∞ q=~°=‚ ÚQÍñ *ËÜÚ« @,
QÆQ∞Æ ~åÊ@∞ ^Œ∞~°^,Œ `«Å"≥O„@∞HõÅ#∞ ~À=∞=ÚÅ#∞ ^èfiŒ Oã¨=Ú KÕÜÚ« @, `«fiH± –
ã≤~å–™êflÜ«Ú–=∂O㨖`«~∞° }Ïã≤÷ ÉèHí } Δõ =Ú Ö’#QÆ∞"åxx *ËÜÚ« #∞.
q\ò„H˜q∞ ÅHõΔ}=Ú
ѨHÍfiâ◊Ü∞« =∞O^Œ∞ =∞Å=∞O^Œ∞ñ |∞\˜#ì "≥· – J^èÀÉèÏQÆ=Ú# "åºÑ≤Oz =$kúó
á⁄Ok# Hõ$=ÚÅ∞, P=∂â◊Ü∞« =Ú# HÔ ^Œ∞~ˆ y#ѨC_»∞ – P „H˜q∞~ÀyH˜ – <À@
hà◊¥§~°∞@, x@∂ì~∞° ÊÅ∞, =∞Å=Ú=O\˜ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú gxx QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« K«∞ –
ÃÑ^ŒqÌ Ü≥∞ÿ # =„@∞=Öˇ· z#flkÜ≥∞ÿ –ã¨∂Å÷ =ÚÖˇ–· #Å¡<–·≥ ѨKÛ« <≥· – `≥Å<¡ ,·≥ `≥Å∞ѨÙ
#Å∞Ѩ٠QÆey =<≥flQÆÅxÜ≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞† Jq |Ü«∞Å∞^Õ~∞° #ѨÙ_»∞ qˆ~K«#=Ú,
â◊¥Å, =∞Å=ÚHõ@∞ì@, z‰õΩ¯@, =~°@∞ÉÏ~°∞@, `≥Å¡ÉÏ~°∞@, QÆQÆ∞~˘Ê_»∞K«∞@,
Jyfl=∂O^Œº=Ú, QÆ∞^Œ™ê÷#=Ú ^Œ∞~°^QŒ ˘#∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
™ê=∂#º „H˜q∞ ÅHõΔ}=Ú
[fi~°=Ú, â◊s~° "≥·=~°‚º=Ú, Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤Ê, ~˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê, Jyfl=∂O^Œº=Ú,
„Éè=í ∞=Ú, J#fl^Õfi+¨=Ú, Ju™ê~°=Ú Wq ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ѨÙ@∞ì#ѨÙ_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
áêO_»∞~ÀQÍkHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
ÉÏ¿ÇϺ =∞O_»ÅÜ«ÚHÀÎ #$â◊Oã¨H~õ å‡ Ç¨Ïº<ÕH^õ ∞Œ óY ™êûº`ü I
J+ì̈=∞~åâ∫ ~°q*Ë HõΔÜ«∂k"åºkèaè ãÎ̈ÑÎ̈ó II
J„`« Pkâ◊É#ÌË áêO_»∞~ÀQÀ-Ñ≤QÆ$ǨϺ`Õ I `«^Œ∞Ѩ„^Œ=`åfi`ü I
J#ºK«Û – ã≤OǨOâı =~°=Î ∂<Õ K«O„^Õ-Ñ≤ áêO_»∞~ÀQÀ^Œƒ"ù À *ÏÜ«∞`Õ `«^∞Œ HõOÎ I
''áêO_»∞ ã‘HÎ ÀΔ }-ÅÊѨل`«—— Wu =K«<å`ü I
J+ì̈=∂Oâ◊ã` ÷≤ « â◊x[x`« áêO_»∞~ÀQÆ „ѨfHÍ~åÜ«∞ K«O„^Œ„Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ü«∞^äÀHõOÎ
qkè=kfi^è•#O ‰õΩ~åº `Õ<Î ÀѨâßOu ~°ƒ=ù u. Wu áêO_»∞~ÀQÆ „ѨfHÍ~° qkèó.
`åII J+¨=ì ∞ ™ê÷#=Ú# â◊xÜ«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞
QÆ∞O„_»x á⁄_»Å∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, „‰õÄ~°H~õ ‡° ÖÁ#~°∞Û"åñ_»∞#∞. J<ÕHõ ^Œ∞óY=ÚÅ∞
QÆÅ"åñ_»∞#∞, HõΔÜ«∞=Ú, áêO_»∞=Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅKÕ`« `«Ñ¨ÙÎñ_»∞#QÆ∞#∞.
=∞iÜ«Ú ã≤OǨÏ~åtÜ«∞O^Œ∞ K«O„^Œ∞ñ_»∞O_ç##∞ *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, fHõ}Δ
ã¨fiÉèÏ==Ú, JÅÊѨل`«∞Å∞#∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. nx âßOuÔH· – ѨÓ~ÀfiHõÎ=∞QÆ∞
â◊h„Ñ‘uHõ~"° ∞≥ #ÿ [ѨÇϨ Ÿ=∂k q^è•#=Ú#∞ *ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. K«O„^Œ„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ #∞
ѨÓ~ÀfiHõqÎ ^è•#=Ú<Õ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
^Õ=„ÉÏǨχ} „^Œ"åºÑ¨Ç¨ s áêO_»∞~ÀQÆ"å= Éè=í uI ã¨H$õ „KåÛù uHõ$„K«ÛK
ù åO„^•Ü«∞}Ïx‰õΩ~åº`ü I
‰õÄâ߇O_» ÃÇ˙=∞OK« ‰õΩ~åº`ü Ç≤Ï~°}ºO^Œ^•º`ü
`åII ^Õ= – „ÉÏǨχ} „^Œ=º=Ú#∞ JѨÇϨ iOz#"åñ_»∞ áêO_»∞~ÀQÆ=ÚQÆÅ
"åñ_»QÆ∞#∞. nxâßOuÔH· Hõ$„K«Ûù=Ú#∞ JuHõ$„K«Ûù=Ú#∞ KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞
‰õÄëê‡O_»ÇϨ Ÿ=∞=Ú#∞, ã¨∞=~°‚ ^•#=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
JѨ~O° K« – â∫#HÀHõÎ –
JO`«º*ÏQÆ=∞<Õ =∞~°ºÎ ó áêO_»∞~Àw „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ I=HΔͺq∞ `«„`«ÊfHÍ~°O ^•# ÃÇ˙=∂k Hõ~‡° }Ï I
=ÖË<≥·ˆH# ‰õΩsfi`« ~°[`Õ# =ã¨∞O^èŒ~åO I `«^Œ̂~ú<å^äŒ"å ‰õΩ~åº kfi`«Îâß~î°ºO # HÍ~°ÜÕ∞`ü I
ã¨Ñ¨~°º`«=<åO Hõ$`åfi ã¨=Ú„^ŒÑ¨i"Õ+≤ª`åO II
#=~°`åflx xHΔ̃Ѩº âıfi`«=„¿ãÎ} "Õ+ì̈ÜÕ∞`ü I HÍO㨺áê„`Õ qxHΔ̃Ѩº ѨÖÏ+ì̈Hõ qxi‡`Õ I
^Õg =∂"åǨÏÜÕ∞ `«„Î `« Éè∂í `«^•è „fO ǨÏi„Ñ≤Ü∂« O I
U ¿ÇϺÇ≤Ï =ã¨∞^èÕ ^Õq ~°∂¿Ñ-ã≤‡= ã¨=∞ºQÍqâ◊ II ã¨Ç≤Ï`å Ѩ~°fi`≥· ~°fi$ÔHΔ ã¨∞û=∞<Àaè~°‡<ÀǨÏÔ~·ó II
U= =∂"åǨϺ `åO ^ÕgO QÆO^è=Œ ∂Öˇº· ã¨û=∞~°ÛÜÕ∞`ü I LѨKåÔ~· ëȬ_â» a◊ è ~åKå~°º ã¨û~°ºâßGq`ü
ÃÇ˙=∞OKåÑ≤ „Ѩ‰Ωõ sfi`« ã¨q∞^•[ºuÖˇ· ã¨ûÇ¨Ï I Éè∂í q∞~°∂ƒùg∞u=∞O„`Õ} ã¨q∞^Àú=∞O „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü
=∞O„`«ó „ѨH©iÎ`« âßÛ„Q“fl uÖÏ*ϺǨïuaè ~°∞›<Õ`ü I J<Õ# `«∞ `«`« âßÛ„`« ‰õΩOÉèíO =„¿ãÎ} "Õ+≤ì`«O
™ê÷ѨÜÕ∞ „^Œ=}O â◊√„Éèí =∞â◊fi™ê÷<åk =∞$uÎHÍó I„ѨHΔ̃¿Ñ K«Û `«`« â◊√≈^Œú"åi}Ï Ñ¨iѨÓ~°ÜÕ∞`ü II
áêѨ=∂<åºkaè ~°‡O„`≥· ~°a¿è ãHõO K« HÍ~°Ü∞Õ `ü Iâ◊<Àfl ^Õ=ºã¨∞"åˆH# âßOuOKåÑ≤ „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I
Jaè+≤HõÎ㨺 KåOQÍx =„¿ãÎ} Ѩi=∂~°̊ÜÕ∞`ü IJHΔ̃ÉèϺ =∞#∞"åˆH# Ü«∞^ä•eOQÆO ã¨^Œ~°ƒùHõO II
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= „`åÊV√‡MÏÜ«∞ Ǩïº^ŒV√‡Yó I^è•„f ^èiŒ „fÉè∂í `å<åO =~å¿ÇÏ}À^Œ$ú `å ѨÙ~å
~°`«flQÆ~åƒù ã¨=Ú„^≥·Hõ=ã¨<å ã¨~°fiâ’Éèí<å I^•<Õ<å<Õ# ã¨∞„Ñ‘`å áêO_»∞~ÀQÆO =ºáÈǨÏ`«∞ II
Wu^•#=∞O„`«ó †
J<Õ# q^èŒV<å ^Œ^•º`«Ê$näfi^•#O „Ѩܫ∞`«fl`«ó I`«„`«*Ï`«O`«∞ "≥·Hõ$`«º =flκ*ÏQÆ=∞<Õ# `«∞I
`«`û« ~°fiO <åâ◊ =∂Ü«∂`«∞ áêO_»∞~ÀQÍkHõO =∞ǨÏ`ü I
âßO`«º~°÷O „ÉÏǨχ}ÿ̌ ™êû~°÷O ‰õΩ~åº`«∞Ê}ϺǨÏ"åK«#O II
Wu áêO_»∞~ÀQÆÇϨ ~°ó Ѩ$näfi^•#q^èVŒ .
=∞iÜ«Ú K«O_®Å „ã‘Î QÆ=∞#=ÚKÕã#≤ "åñ_»∞, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
WO^Œ∞‰õΩ âßOu –qÉè=í =Ú H˘Åñk – XHõ ѨÅ=ÚQÍx, J~°Ñ÷ Ũ =ÚQÍx QÆey#
"≥O_ç`À Éè∂í q∞„Ѩu=∞#∞ – Ѩ~fi° `«=#=ÚÅ`À#∞, K«∞@∞ìã=¨ Ú„^Œ=ÚÅ`À#∞ QÆ∂_ç
Ü«ÚO_»∞#@∞¡ xi‡Oz #=~°`fl« =ÚÅ∞ K≥H¯˜ `≥Åx¡ =G=Ú#∞ QÆ\ ì˜ 8 ѨÅ=ÚÅ
Ü≥∞`«∞QÎ ÅÆ HõOK«∞áê„`«Ü∞« O^Œ∞xz, JO^Œ∞ ǨÏi„Ñ≤ÜÚ« ~åÅQÆ∞ Éè∂í ^Õqx
''U¿ÇϺÇ≤Ï =ã¨∞^èÕ^Õg ~°∂¿Ñ-ã≤‡= ã¨=∞ºQÍqâ◊ Iã¨Ç≤Ï`å Ѩ~°fi`≥· ~°fi$ˆHΔ ã¨∞û=∞<Àaè ~°‡<ÀǨÏÔ~·ó——
J#∞ =∞O`«„=ÚKÕ P=Ç≤ÏOѨñKÕã,≤ QÆO^è,Œ ѨÙ+¨Ê=ÚÅKÕ`ñ« |∂lOz ëÈ_»â’Ѩ
Kå~°O|∞ÖÁ#iÛ – ã¨~°fiâßG q^Œ∞ñ_»QÆ∞ PKå~°∞ºñ_»∞, ã¨q∞^≥Å∞ – <Õ~Ú –
uÅÅ∞ gxKÕ ''Éè∂í q∞~°∂ƒùq∞—— J#∞ =∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz JyflÜ«∞O^Œ∞ Ǩϟ=∞=Ú
¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú ~°O„^è=Œ ÚÅ∞ ÖËHõ â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ HõÅâ◊=Ú#∞ ^≥zÛ =G=Ú#∞
A\˜Üì Ú« xz, JO^Œ∞ QÆ∞„~°=ÚÅ#∞ Hõ\#ì˜ KÀ@#∞#fl =∞$uÎH#õ ∞^≥zÛ "≥z· Ѩiâ◊√^Œ[ú Å
=Ú#∞ xO_çOz – ''áê==∂<åºk—— =∞O„`«=ÚÅKÕ`« Jaè¿+Hõ=Ú KÕã≤ ''â◊<Àfl^Õ——
=º#∞"åHõ=ÚKÕ âßOu*Ëã–≤ ~ÀyÜ≥ÚHõ¯ J=Ü«∞==ÚÅ#∞ =G=ÚKÕ`#« ∞, ''JH˜ÉΔ Ïè ºO——
J<≥_»∞ J#∞"åHõ=Ú #∞K«ÛiOz ^Œ~°ƒÅKÕ`«#∞ `«∞_»∞==ÅÜ«Ú, Ñ≤^ŒÑ¨ ~Ày
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

L`«~Î =° ÚY=ÚQÍñ ‰õÄ~°∞Ûx „áêV√‡Y=ÚQÍñ QÆ∂~°∞Ûx Ü«Ú#fl PKå~°∞ºxH˜ P

Éè∂í q∞x ''^è•„f ^èiŒ „f Éè∂í `å "åO =~å¿ÇÏ}À^Œ$ú `å ѨÙ~åI ~°`fl« QÆ~åƒù ã¨=Ú„^≥H· =õ ã¨<å
ã¨~fi° â’Éèí <åII ^•<Õ <å<Õ# ã¨∞„Ñ‘`å áêO_»∞~ÀQÆO =ºáÈǨÏ`«∞—— J#∞ =∞O„`«=Ú
#∞K«ÛiOz ^•#=Ú KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. nx KÕ`« áêO_»∞~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. âßOu
H˘~°‰Ωõ „ÉÏǨχ}∞Å`Àñ QÆ∂_» ѨÙ}ϺǨÏ"åK«#=Ú *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
HÍ=∞ÖÏ~ÀQÀ`«ÊuÎ `«KåÛùOuÜ«Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ – ^Œ∞óMÏx K« t~À~ÀQÆO HÍ=∞ÖÏ "å`«q„Éè=í ∞ó Iâ◊s~ˆ Hˆ â¡ ◊ =∂áÈflu â◊âßOˆH â◊√„Hõ=∞^躌 Qˆ
â◊√„Hõ^⌠ßO`«ó Ѩu`« K«O„^Œ[x`« HÍ=∞ÖÏ ~ÀQÀÑ≤âßO`«Ü∞Õ „áêQÆ∞
HõOÎ K«O„^Œ[Ѩ ÃÇ˙=∞ ѨÓ*Ï ^•# ™êfl#q^è•#O q^Œ^•ä º`ü II
`åII â◊√„Hõ^Œâ◊Ö’ K«O„^ŒÉèí∞H˜ÎÜ«∞O^Œ∞ *Ï`«‰õΩñ_»∞ – J<ÕHõ ^Œ∞óY=ÚÅ∞,
t~ÀQÀ~°=Ú, HÍ=∞Å – "å`«~ÀQÆ=Ú– â◊s~°=Ú#O^Œ∞ ÉÏ^èÜ Œ Ú« #∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
nx âßOuÔH· – K«O„^Œ„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ – [Ѩ–Ǩϟ=∞–^•#–™êflq^è•#=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
Ü«∞^ä•Ç¨Ï, =$^Œú Q“`«=∞ó –
HÍ=∞bÉèíHõÎKÒ~° ™êûº ^ŒfiHΔͺq∞ `«ã¨º x+¨¯$u"£∞ I ‰õΩ~åºK«Ûù ѨHΔ̃~å[O `«∞ që⁄‚ ~åfiǨÏ# =Ú`«Î=∞O I
ã¨∞=ˆ~‚ <åuâ◊√^Õ#ú ѨHÜ Δõ ∂≥ ~“‡HÎ̃H^õ fiŒ Ü«∞O I <åã≤HÍÜ«∂O `«^•ä =„[ =Ú`«sÎ Ü«∞O K« ~å[`«O I
U=O Hõ$`åfi QÆ~°∞`«‡O`«O Ѷ¨∞$`«„^À}À Ѩi#º<Õ`ü I âıfi`«=„¿ãÎ} ã¨O"Õ+ì̈º âıfi`«=∂Öˇ·º ã¨û=∞~°ÛÜÕ∞`ü I
ã¨~°fiâß„™êÎ~°÷ `«`«Îfi*’˝ "≥·+¨‚"À ^èŒ~°‡`«`«Ê~°ó I „ÉÏǨχ} ãÎ̈fiiÛ`À ÉèíHÍκ Ü«∞[=∂<Õ# â◊HÎ̃`«ó I
LѨKåÔ~· ëȬ_»â◊aè iÌfi[ =∞Éèíº~°ÛÜÕ∞ `«Î^• I PˆQflÜ«∂ºO kt ÃÇ˙=∞ â◊ÛHõ~°Î=º ã¨ûO_çÖË â◊√ÉèË I
ã¨q∞^•[ºuÖˇ· ÑÎ̈„`« áêÖÏâ◊ãq¨ ∞^èÀ-Ñ≤KI« =∞O„`À QÆ~∞° _»QÍÜ«∞„f ã¨q∞^•*˺# H©i` Î ó« I
uÅÃÇ˙"≥∂ "åºÇ¨Ï$uaèó HÍ~°ºO ã≤fi+ì̈H$õ `«O [¿Ñ`ü II ѨH~Δ̃ å*ÏÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ ã¨fi~°Ñ‚ H¨ ÍΔ Ü«∞ nè=∞Ç≤Ï,
`«<Àfl QÆ~∞° _»ó „ѨKÀ^ŒÜ∂« `ü I Wu QÆ~∞° _» QÍÜ«∞„f† NHõ$+¨‚ Ѩ~=° ∂#O^Œ [QÆ`ó« ѨiáêÅHõó I
ѨÓ~°fi[#‡x Ü«∞`åÊѨO ÉèHí K Îõ Ò~°ºO =∞Ü«∂Hõ$`«O I `Õ<å"åÑÎ̈O Ç≤Ï "≥~· ∞° ѨºO Ü«∞#‡Ü«∂ ǨϺu^Œ∞ã¨ûǨÏO
HÍ=∞Ö’`«÷ q∞^ŒO ^Õ= `«="åǨÏ#^•#`« II q<åâ◊Ü∂« â◊√ "Õ∞ Hõ$+¨!‚ [QÆ`åO áêÅHÀ ǨϺã≤ I
Wu ^•#=∞O„`«ó †
™ê÷ѨÜÕ∞ „^Œ=}O ‰õΩOÉèíO ã≤`«=„¿ãÎ} "Õ+ì̈ÜÕ∞`ü I HΔ̃¿Ñ `«Î„`« K« ~°`åflx=∞$uÎHÍ Ñ¨OK« ~ÀK«#"£∞ II
Jâ◊fi™ê÷<å ^Œ[æ ™ê÷<å ^Œfib‡HÍ `«ûOQÆ =∂„^Œ^ú •`ü I ѨOK«`fi« HõÊÅ¡"å= HΔ̃áêÎfi ѨÓ~°ÜÕ∞ fÎ~°÷ "åi}Ï II
`Õ<åaè¿+HõO ‰õΩsfi`« JáÈÇ≤Ïëêªkaèó „Hõ=∂`ü II Ç≤Ï~°}º=~å‚ q∞`«º$Kå áê==∂<Õ# K≥=· Ç≤Ï I
`«`« ™êûfl`åfi â◊√p ~Àw qëÈ‚ ~åfiǨÏ# =Ú`«=Î ∞"£∞ ã¨^HŒ } Δ̃ O =Ú^• Ü«ÚHõóÎ „áêV√‡MÏÜ«∞ x"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü II
=∞O„`Õ}Ï ¿ã# q^èVŒ = ^•Kå~åºÜ«∂ Ѩٺ^ŒV√‡Yó IU=O QÆ~∞° _»^•#O K« Hõ$`åfi =∞~°ºÎ ã¨∞ûv Éè"í ` Õ üI
PKå~°ºO Éè’[Ü«Ú`åfi K« „Ѩ}ј ` ¨ º« qã¨~Ü°̊ ∞Õ `ü I Wk HÍ=∞ÖÏǨÏ~°} QÆ~∞° _»^•#qkèó.
`å II J#fl=Ú#∞ ^˘OQÆeOz#"åñ_»∞ HÍ=∞ÖÏ~ÀQÆÑ‘_ç`«∞ñ_»QÆ∞#∞. nx
âßOuÔH· JuѨiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ |OQÍ~°∞`À q+¨μ‚ "åǨÏ#=∞QÆ∞ QÆ~∞° _» „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz
~Ô Hõ¯ÅÜ«∞O^Œ∞ =Ú`«º=ÚÅ#∞, <åã≤HÜ õ ∞« O^Œ∞ =„[=Ú #∞xz "≥O_ç L`«sÎ Ü«∞=Ú#∞
QÆÑÊ≤ PQÆ~∞° `«‡O`«∞x XHõ `«∂=ÚQÆÅ <Õ~Úq∂ñ^Œ #∞xz – `≥Å=¡ G=Ú#∞ QÆ\ ì˜ –
`≥Åx¡ ѨÓÅ=∂eHõÅKÕ #ÅOHõiOz ѨÓlOz – ã¨~fi° âß„™êÎ~÷° `«`Ϋ fiA˝ñ_»∞#∞ –
^è~Œ ‡° `«`Ê« ~°∞ñ_»∞#∞ – "≥+· =‚¨ ÙO_»∞ #QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞_ç Ü«∞^ä•â◊HQΘ Æ ëÈ_»â’ѨKå~°=ÚÅKÕ`«
ѨÓlOz – PˆQflÜ«∞k‰õΩ¯# #Å∞K«^~Œ =° ÚQÍ #eH˜# „Ѩ^âÕ =◊ Ú#O^Œ∞ – "≥∂^Œ∞QÆ∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã¨q∞^≥Å∞ <Õ~Ú – uÅÅ∞ gxKÕ`« Ǩϟ=∞=Ú#∞, ''ѨH~Δ˜ å*ÏÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ – ã¨fi~°‚
ѨHΔÍÜ«∞nè=∞Ç≤Ï `«<ÀflQÆ~°∞_»ó „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü—— J#∞ QÆ~°∞_» QÍÜ«∞„f =∞O„`«=Ú
KÕ`« – P ã¨q∞^≥Å#∞ <Õ~Úx „"ÕÅÛ=ÅÜ«Ú, uÅÅ#∞ ã≤fi+¨Hì $õ `ü =∞O„`«=ÚÅ KÕ`«
„"ÕÅÊ=ÅÜ«Ú, `«~∞° "å`« ~°O„^è=Œ ÚÅ∞ ÖËx ‰õΩOÉè=í Ú#∞ ^≥zÛ `≥Åx¡ =G=Ú#∞
A\ì̃–^•xÜ«∞O^Œ∞ ~°`fl« =ÚÅ#∞ – Jâ◊fi™ê÷#=Ú, QÆ[™ê÷#=Ú, ѨÙ@ì, ™êQÆ~ã° O¨ QÆ
=∞=Ú, #n =∞^躌 =∞O^Œe Ö’ñ`«∞=∞_»∞ñQÆ∞ gxÜ«∞O^Œe =∞\˜xì – QÀ~ÀK«#=Ú#∞
"Õã≤ – ѨOK«`fi« ‰õΩ¯Å#∞ (J#ñQÍ K≥@∞ìÑ@ ¨ Åì #∞) ѨOK«ÑŨ =¡ =ÚÅ#∞ (zQÆ∞à◊§#∞)
"Õã–≤ â◊√^Œ[ú Å=Ú#∞ xO_çOz – ''PáÈÇ≤Ïëêªk—— =∞O„`«=ÚÅ KÕ`#« ∞, ''Ç≤Ï~°}º=~°O‚ ——
J#∞ |∞∞‰õΩ¯KÕ`#« ∞, áê==∂#º ã¨∂Hõ=Î ÚKÕ `«#∞ Jaè¿+Hõ"Ú≥ #iÛ – Ñ≤=∞‡@ ~Ày
™êfl#=Ú KÕã≤ Ѩiâ◊√^Œ∞ñú _≥· – ã¨O`À+¨ÜÚ« ‰õΩñÎ _≥,· L`«~Î ° =ÚY=ÚQÆñ QÆ∂~°∞Ûx,
`«∂~°∞Ê=ÚY=ÚQÍñ QÆ∂~°∞Ûx Ü«Ú#fl PKå~°∞ºxH˜ ^ŒH˜Δ}`Àñ QÆ∂_» ''NHõ$+¨‚
Ѩ~=° ∂#O^Œ [QÆ`ó« ѨiáêÅHõI ѨÓ~°fi[#‡x Ü«∞`åÊѨO ÉèHí KÎõ Ò~°ºO =∞Ü«∂Hõ$`«OII
`Õ<å"åÑÎ̈O Ç≤Ï "≥~· ∂° ѨºO Ü«∞#‡Ü«∂ ǨϺu^Œ∞‰õΩûǨÏO IHÍ=∞Ö’`«÷ q∞^ŒO^Õ= `«="åǨÏ#^•#`«ó II
q<åâ◊Ü∂« â◊√ "Õ∞ Hõ$+¨‚ [QÆ`åO áêÅHÀ ǨϺã≤II——
J#∞ =∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz QÆ~°∞_» „Ѩu=∞#∞ ^•#=Ú KÕã≤ Ñ≤=∞‡@
PKå~°∞ºxH˜ Éè’[#=Ú ÃÑ\˜ì #=∞㨯iOz ѨOÑ≤OK«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ KÕã#≤ =∞#∞+¨μºñ
_»∞ ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
"≥· – áêO_»∞~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`å^Œ∞Å∞ – Ñ≤`=Ϋ Ú „Ѩ^•è #=ÚQÍñ QÆÅqÜ≥∞ÿ , `«=∞ `«=∞ „ѨHÀѨHÍ~°}=ÚÅ
KÕ`« „ѨHÀÑ≤Oz#qÜ≥∞ÿ , JO^Œ∞ |e+ª̈"∞≥ #ÿ "å`«=ÚKÕ`« Ñ≤`=Ϋ Ú J_»y¤ OѨñ|_ç,
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞O_ç, `«~∞° "å`« ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú <å„â◊~ÚOz Ü«Ú#fl Ѩk <å_»∞Å
Ü«∞O^Œ∞ñ*Ëi, â◊s~°=∞O`«ÜÚ« "åºÑ≤OK«∞#∞, âı+¡ ‡¨ =Ú#∞, K«~‡° =Ú#∞, ~°H=Îõ Ú#∞,
=∂Oã¨=Ú#∞ *ˇ_ñ» Q˘\˜,ì `«fiV͇Oã¨=ÚÅ =∞^躌 =Ú# xez, K«~‡° =Ú#O^Œ∞, <å<å
q^è=Œ ÚÅQÆ∞ `≥Å∞ѨÙ, Ѩã∞¨ ѨÙ, P‰õΩѨã∞¨ Ѩ٠=<≥flʼnõΩ QÆÅ∞QÆñ*Ëã,≤ JO^Œ∞ `≥Å∞ѨÙ
=~°‚=Ú#∞ JkèHõ=Úñ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ Wk áêO_»∞~ÀQÆ =∞#ñ|_≥#∞.
áêO_»∞~ÀQÆ=ÚKÕ`« – ~°ã~¨ H° ÍÎk ^è•`«∞=ÙÅ∞ QÆ∞~°∞`«fi=Ú#∞ â‹k· Åä º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@,
=∂^è∞Œ ~°º â‹`· º« =ÚÅQÆ∞ F*’ QÆ∞}=ÚÅ∞ #tOK«∞@, ~°H=Îõ Ú – "Õ∞^Œã∞¨ û Wq H˘kÌ
Ü«∞QÆ∞@, |Å=Ú H©}Δ O˜ K«∞@, WO„kÜ«∞=ÚÅxflÜ«Ú tkäÅ=ÚÅQÆ∞@, â◊s~å=Ü«∞=
=ÚÅ∞ #eÜ«∞ñQ˘\˜ì #@∞ìO_»∞@, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú J^Œ~∞° @, <Õ„`«=ÚÅ∞ L|∞ƒ@,
^ÕÇϨ =Ú z‰õΩ¯@, HÀѨ=Ú HõÅ∞QÆ∞@, Lq∞Ü«Ú@, J#fl^Õfi+¨=Ú, â◊$`«=Ú#∞ ã¨ÇÏ≤ OѨ
ÖˉõΩO_»∞@, ~À=∞=ÚÅ∞ ~åÅ∞@, Jyfl#tOK«∞@, `˘_»Å∞ z‰õΩ¯@, [fi~°=Ú,
âßfiã¨=Ú, K≥=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ ^èfiŒ xѨÙ@∞ì@, „Éè=í ∞=Ú, |_»eHõ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
P áêO_»∞ ~ÀQÆ=Ú, „Ѩ`ºÕ Hõ, "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ`#« ∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ`#« ∞,
=∞#∞fl u#∞@KÕ`#« ∞, S^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ [xOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

áêO_»∞~ÀQÆ Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú
~˘=Ú‡ J^Œ~∞° @, K«~‡° =Ú a~°∞ѨQ∞Æ @, J~ÀK«H=õ Ú, =¸„`«=Ú Ñ¨KÛ« #QÆ∞@,
K≥=∞@ Ѩ@∞ì@, Jyfl=∞O^ŒyOK«∞@, ^ÕǨÏ=Ú Hõ$+≤OK«∞@, |_»eHõ J#∞ h
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ áêO_»∞~ÀQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞QÆñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"å`«áêO_»∞ ÅHõ}Δ =Ú
"å`«=Ú =Å#ñ QÆey# áêO_»∞~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, ^ÕÇϨ =Ú <˘K«∞Û@, #eÜ«∞ñ
Q˘\˜ì #@∞ìO_»∞@, =}ñ‰õΩ, #~°=ÚÅ∞ QÀà◊√§, =∞Å=Ú, =¸„`«=Ú, <Õ„`«=ÚÅ∞
Wq #Å¡QÍ Zé]QÆ #∞O_»∞@, "åѨÙ, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, =ÚY=Ú â’+≤OK«∞@, =∞Å=Ú
ZO_»∞@, „ѨH¯õ Å Ü«∞O^Œ∞#∞, t~°ã∞¨ û#O^Œ∞#∞ <˘K«∞Û@ D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«ÎáêO_»∞ ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú =Å#ñ QÆey# áêO_»∞ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ – #~°=ÚÅ∞, =∞Å =¸„`«
=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞#q, P‰õΩѨã∞¨ Ѩ٠=~°=‚ ÚQÆ#∞, Ѩã∞¨ Ѩ٠=~°=‚ ÚQÆ LO_»∞@, [fi~°=Ú,
Hõ#∞flÅ∞ pñHõ@∞¡ Hõ=Ú‡@, ^ŒÑÊ≤ , K≥=∞@, =¸~°Û,ù j`«Å =ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ Jaè
ÖÏ+¨QÅÆ ∞QÆ∞@, ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú, <À~°∞ HÍ~°=ÚQÆ #∞O_»∞@, =∞Å|O^è=Œ Ú, ѨÙe`Õñ
ѨÙÅ∞, â◊s~°=Ú#O^Œ∞+¨=‚ Ú D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
âı¡+¨‡ áêO_»∞ ÅHõΔ}=Ú
HõѶ¨=Ú =Å#ñ QÆey# áêO_»∞~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, #~°=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞#x
`≥ÅQ¡ #Æ ∞O_»∞@, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, <À~°∞ LѨÊQÆ #∞O_»∞@, QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, _»Q∞Æ uæ HÎ õ
Ѩ_∞» @, ^ŒQ∞Æ ,æ "åOu, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨xfláê`« áêO_»∞ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
„u^À+¨=ÚÅ =Å#ñ QÆey# áêO_»∞=Ù#O^Œ∞, "å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑᨶ êO_»∞=ÙÅ
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ UHõ HÍÅ=Ú#ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞† Wk q∞QÆ∞Åñ QÆ+™ì¨ ê^躌 =Ú.
=∞$^ŒƒùHõΔ áêO_»∞ ÅHõΔ}=Ú
=QÆ~∞° QÆ#∞O_≥_ç =∞$uÎH#õ ∞ ux# Ü≥∞_»Å – Jk "å`«=Ú#∞, KÒ\˜=∞#∞fl
u#fl Ü≥∞_»Å Ñ≤`=Ϋ Ú#∞, uÜ«∞ºx =∞#∞fl u#fl Ü≥∞_»Å HõÑ=¨¶ Ú#∞ „|HÀÑ≤OѨñKÕã,≤
~°™êk ^è•`«∞=ÙÅ#∞ ^Œ∞+ì̈=ÚÅ#∞QÍñ *Ëã,≤ Éè∞í lOѨñ|_ç# +¨„_»ã=¨ ÚÅ#∞ `«#
L+¨‚ QÆ∞}=Ú=Å# â’+≤OѨñ*Ëã≤ J~°ã=¨ ÚÅ#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç #~°=ÚÅ#∞ xO_ç,
Jyfl=ÚY=Ú# Ѩ~‰° Ωõ O_»ñ J_»y¤ Oz, ѨHfiõ =ÚQÍHõÜ∞Õ =Ú#∞Ѩ\ =˜ Öˇ<Õ áêO_»∞~ÀQÆ
=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. nx KÕ`« <åaè, áê^Œ=ÚÅ∞, =ÚY=Ú, "Õ∞„_è=» Ú gx
Ü«∞O^Œ∞ "åѨ٠ѨÙ@∞ì#∞. =∞Å=Ú Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å`Àñ QÆ∂_ç `«∞xÜ«∞Å∞QÆ Ñ¨_∞» #∞. <≥`∞« Î
~°∞`Àñ QÆ∂_ç# HõÑ=¨¶ Ú Ñ¨_∞» #∞.
J™ê^茺 áêO_»∞~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
^ŒO`«=ÚÅ∞, QÀà◊√§, <Õ„`«=ÚÅ∞, Wq `≥ÅQ¡ #Æ ∞O_»∞@, Z^Œ∞\˜ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞
`≥ÅQ¡ #Æ QÆ∞Ѩ_∞» @ D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ áêO_»∞~ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HÍ=∞ÖÏ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
Hõ_»∞ѨÙ#∞, Hõ_»∞ѨÙ#O^Œ∞ JO\˜Ü«Ú#fl #~°=ÚÅ#∞, ã¨HõÅ #~°=ÚÅ#∞
P„â◊~ÚOz =¸_»∞ HÍ=∞ÖÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ìK∞« #flq. WkÜÕ∞, "åѨ٠QÆeyÜ«ÚO_ç#
Ü≥∞_»Å ‰õΩOÉèHí Í=∞Å Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
HÍ=∞ÖÏ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
áêO_»∞~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ Ñ≤`„Ϋ ѨHÀѨH~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ JkèH=õ ÚQÆ ÉèHí OΔ˜ z#
Ü≥∞_»Å, Ñ≤`=Ϋ Ú „ѨHÀÑ≤Oz Hõ_∞» ѨÙ#O^Œe ÃÑ^ŒÌ #~°=ÚÅ#∞, ~°H=Îõ Ú Ö’#QÆ∞
"åxx =Ç≤ÏOK≥_ç #~°=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOz, ~°H–Îõ =∂Oã¨=ÚÅ#∞ ^ŒÇÏ≤ Oz, HÍ=∞ÖÏ
~ÀQÆ=Ú#∞ ѨÙ\ì̃OK«∞#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ =¸„`«=Ú, <Õ„`«=ÚÅ∞, K«~‡° =Ú, QÀà◊√§,
=ÚY=Ú, =∞Å=Ú Wq ѨK«Û<≥· =∞O@ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞† â◊s~°=∞O^Œ∞ HÍñHõ
QÆeyHõÜÚ« O_»∞@, Jr~°=‚ Ú, ^ŒÑÊ≤ D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú HõÑʨ `À
ã¨=∂#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ |ÅÇ‘Ï#=ÚÅQÆ∞#∞. D HÍ=∞ÖÏ~ÀQÆ=Ú
áêO_»∞~ÀQÆ=Ú ÖËHÑõ Ü
¨ ∞Õ Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú QÆÅ"åxH˜x, Ñ≤`HΫ ~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞@
=Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
‰õΩOÉèíHÍ=∞ÖÏ ÅHõΔ}=Ú
HÍ=∞ÖÏ~ÀQÆ=Ú#∞ zH˜`û« KÕÜ∞« Hõ L¿ÑH˜OΔ K«∞@KÕ`« "åѨÙ`Àñ QÆ∂_ç# Ü≥∞_»Å
JkÜÕ∞ ‰õΩOÉèíHÍ=∞ÅÜ«∞xÜ«Ú, T^Œ∞HÍ=∞ÅÜ«∞xÜ«Úñ *ˇÑ¨Êñ|_»∞#∞. Wk
Hõ+¨ì™ê^茺=Ú.
ǨÏb=∞Hõ ÅHõΔ}=Ú
áêO_»∞~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ – "å`« Ñ≤`=Ϋ ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤OK«∞@ =Å#, â◊s~°=Ú#‰õΩ
q∞H˜¯e #Å∞Ѩ٠=~°=‚ Ú#∞, Ѩã∞¨ ѨÙ=~°=‚ Ú#∞ QÆey JѨC_»∞ „Éè=í ∞=Ú, ^ŒÑÊ≤ , „ã‘ÅÎ
Ü«∞O^Œ∞ "åOKè« ÖˉõΩO_»@, JÅÊ[fi~°=Ú, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, |ÅÇ‘Ï#=Ú,
Jyfl=∂O^Œº=Ú Ö’#QÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú Ç¨Ïb=∞Hõ=∞x K≥Ñʨ ñ
|_»∞#∞. nxx Ö’^è~Œ =° ∞xÜ«Ú, JÅã¨=∞xÜ«Úñ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
~°HõÎÑ≤`åÎkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
K«O„^Œ̂H„Δ `Õ Ü«∞^• Éè∫"≥∂ *ÏÜ«∞`Õ =∞#∞[ ãÎ̈^• I ~°HÑÎõ `
≤ #ÎÕ ^Œ∂<åOQÀ <å "åºkèã=¨ ∂‰õΩÅó II
JѨ~°OK« – ~°HõÎÑ≤`«Î[fi~°O ^•Ç¨Ï =∞yflKÒÔ~· ~°∞Ѩ„^Œ∞`«O I
ÅÉèí`Õ <å„`«ã¨O^ÕÇ¨Ï â◊ÛO„^Œ =∞^èÕº Ü«∞^• ‰õΩ[ó II
K«O„^ŒãO¨ Ü≥∂y‰õΩ[ [x`«ÉÏ^èÀѨâßO`«Ü∞Õ `«„fÊ`«Ü∞Õ [ѨÃÇ˙
=∞^•<åkHõ qkè=∂ǨÏI Jyfl~°∂‡ˆ~u ú =∞O„`Õ}[Ѩ I uÖÏ[ºÉèÏ
k~° ã¨q∞kƒù~À›=∞, ~°HõÎ=$+¨Éèí^•#O ™êfl# K«, Ü«∞^ä•Ç¨Ï NѨuó –
aÅfiK«O^Œ# |ÖÏ~°∞}ѨÙÃ+ÂÊ i›OQÆ∞Å∂ HõÑe¨¶ h=‰õΩà‹· â◊Û I
™êfl# =∞kƒùiǨÏ=∂Oã≤ÜÚ« `åaè~“ƒù=∞^À+¨qx"å~°}=∂Ǩïó I
q„^Œ∞=∞OK« Ѩi^Œ^蕺`ü I ǨÏq+¨ºO <≥·"Õ^ŒºO II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`åII K«O„^Œ̂H„Δ `«=∞QÆ∞ Hõ~å¯@Hõ ~åt Ü«∞O^Œ∞ JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞O_ç# Ü≥∞_»Å

*Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ Ñ‘_`ç ∞« ñ_»∞#∞, <å<å "åº^è∞Œ Å`Àñ QÆ∂_ç#"åñ_»∞ #QÆ∞#∞†
=∞iÜ«Ú K«O„^Œ^⌠Ö◊ ’ ‰õΩ[Éè∞í H˜Ü Î ∞« O^Œ∞ – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, [fi~°=Ú, `åѨ=Ú,
JyflKÀ~° ÉÏ^èÅŒ ∞#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. nx âßOuÔH· ''Jyfl~°∂‡~å÷—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ
[Ѩ=Ú, #∞=ÙfiÅ∞, <Õ~Ú, K«O„_»ãq¨ ∞^èÅŒ ∞ gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú, ~°HÎõ =$+¨É^íè •#=Ú,
=∂ˆ~_»∞, K«O^Œ#=Ú, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, WOQÆ∞=, „¿ÑOHõ}=Ú, á⁄QÆ_Ñ» Ó¨ Å∞ –
[\Ï=∂Oã≤ gxx [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ™êfl#=Ú#∞O KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ѨQ_Æ =» Ú#∞
^èiŒ OѨ=ÅÜ«Ú. <Õ~Ú#`ÀñQÆ∂_ç# J#fl=Ú#∞ <≥"· ^Õ ºŒ "≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ü«∞ó ѨÓ~°fi[#‡x "≥^· ºŒ âßG=∞^• ^Œ∞ºH“Î+^¨ Œè =∞#º^ä• Hõ$`åfi„ѨÜ∂≥ [Ü«∞u 㨠â’}˜`Ñ« `
≤ "Ϋ åºkè=∂=Éè=í uI
ã¨JyflO^Œ∂`«O =$}©`«`«=∞Ç¨Ï W`åºk<å K«~°∞Ѷ¨∞$`åÉèϺ =∞ëÈì`«Î~åÜ«Ú`«=∞Q“fl AǨïÜ«∂`ü,
~°HõÎÑ≤`åÎѨ#∞`«ÎÜÕ∞ Wu QÆ~°∞_»Ñ¨Ù~å}Ïaè^è•<å`ü.
`åII ѨÓ~°fi[#‡=Ú# – "≥^· ºŒ âßG=Ú `≥eÜ«Ú@ =Å# QÆ~fi° =ÚKÕ Ü«ÚHõ"Î ∞≥ #ÿ
B+¨^=Œè Ú#∞ "Õ~∞° =∂kiQÍ<˘#iÛ „ѨÜ∂≥ yOz#"åñ_»∞ D [#‡=Ú# ~°HÎõ Ñ≤`Ϋ
~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. âßOuÔH· ''JyflO^Œ∂`«O =$}©=∞Ǩϗ— W`åºk=∞O„`«=ÚÅKÕ,
K«~∞° =Ù, <Õ~Ú gx`Àñ |k"ÕÅ Ü≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ JyflÜ«∞O^Œ∞ <ÕÅÛ=ÅÜ«Ú.
"≥· – ~°HõÎÑ≤`«Îx^•#=Ú
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`« Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ KÕ`#« ∞, ~Ô O_Õã≤ ^À+¨=ÚÅKÕ`#« ∞, ã¨xfláê`«=Ú
KÕ`#« ∞, U_»∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ=ÚÅ∞ |xOK«∞#∞. P ~ÀQÆ=ÚÅ∞, =∞Å=¸„`«
^•fi~°=ÚÅ#∞O_çÜÚ« , <À~°∞, =Ú‰õΩ¯, Hõ#∞flÅ∞ J#∞"åx#∞O_çÜÚ« , J^èÀ=ÚY –
T~°fi÷ =ÚY=ÚÅ #∞O_çÜÚ« , L`«ÊuÎÜ∞« QÆ∞K«∞O_»∞@ =Å# – T~°fi÷ QÆ`=« ÚÅ∞–
J^èÀQÆ`=« ÚÅ∞, LÉèÜ í ∞« QÆ`=« ÚÅ∞ Jx =¸ñ_»∞ <å=∞=ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
D ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú–~°HÎõ ™ê÷#=Ú#∞O_çQÍx, Ñ‘Ç¡ Ϩ ™ê÷#=Ú #∞O_ç QÍx, Ü«∞Hõ$`ü ™ê÷#=Ú
#∞O_ç QÍx HõÅ∞QÆ∞K«∞#flk.
~°HõÎÑ≤`«Î ѨÓ~°fi ~°∂Ѩ ÅHõΔ}=Ú
`«Å|~°∞=ÙQÆ#∞O_»∞@, J~°∞zQÆÅ∞QÆ∞@, j`«g~°º Ѩ^•~°=÷ ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ѨÙÅ¡x
=ã¨∞Î=ÙÅÜ«∞O^Œ∞#∞ WK«ÛùQÆÅ∞QÆ∞@, â◊s~°=Ú á⁄QÆÉÏi#@∞ìO_»∞@, "åO`«∞Å∞
QÆÅ∞QÆ∞@, "åOuÜ«∞O^Œ∞ q+¨=∞QÆuHõxÑ≤OK«∞@, ^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú, „Éè=í Ú, |_»eHõ,
<À~°∞`«∞ѨC "åã¨#Ü«Ú – =∞`«ûº=ÚÅ "åã¨#Ü«Ú QÆey <≥`∞« ~Î ∞° =Öˇ #∞O_»∞@,
Jr~°Ñ‚ Ù¨ `ÕñѨÙ"åã¨# QÆÅ∞QÆ∞@, <À@ ~°H=Îõ Ú Ñ¨_∞» #@∞¡`ÀñK«∞@, ã¨fi~°ÇÏ‘ #=Ú
QÆÅ∞QÆ∞@, Hõ#∞flÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Ü«∞O^Œ∞ ~°H=Îõ }="≥∞#ÿ #∞ Ѩã∞¨ Ѩ٠=~°"‚ ∞≥ #ÿ #∞,
P‰õΩѨã∞¨ ѨÙ=~°"‚ ∞≥ #ÿ #∞, `≥Å∞ѨÙ, #Å∞Ѩ٠=~°"‚ ∞≥ #ÿ #∞ QÆ#∞Ñ≤OK«∞@, ÖËHõ #Å∞ѨÙ,
Z~°∞ѨÙ, Ѩã∞¨ Ѩ٠=~°=‚ ÚÅÖ’ ѨÖÏx=~°=‚ ∞x `≥eÜ«∞~å‰õΩO_»∞@, ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ\ ì̃
=~°‚=ÚQÆÅ <≥`«∞Î~°∞ QÆxÑ≤Oz #@∞ìO_»∞@, W@∞¡ ~°HõÎÑ≤`«Î~ÀQÆ=Ú [xOK«∞@‰õΩ
=ÚO^Œ∞QÍñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
T~°úfiQÆ`« ~°HõÎÑ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
=Ú‰õΩ¯, Hõ#∞flÅ∞, K≥=ÙÅ∞, <À~°∞ J#∞"åx #∞O_ç <≥`∞« ~Î ∞° Hõ#∞Ñ≤Oz# Ü≥∞_»Å,
T~°fiú QÆ`« =∞#ñ|_»∞#∞.
J^èÀQÆ`« ~°HõÎÑ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
tâ◊fl=Ú, Ü≥∂x, QÆ∞^Œ=Ú, gx #∞O_ç ~°H=Îõ Ú „ã¨qOz# Ü≥∞_» J^èÀQÆ`=« ∞x
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k† q∞H˜¯e á⁄Oy# Ü≥∞_»Å, ZÅ¡ ~À=∞‰õÄѨ=ÚÅ #∞O_ç „ã¨qOK«∞#∞.
LÉèíÜ«∂Ü«∞# ~°HõÎÑ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
T~°fiú =∂~°=æ Ú #∞O_çÜÚ« , J^èÀ=∂~°=æ Ú #∞O_çÜÚ« , ~°H=Îõ Ú „ã¨qOz#
Ü≥∞_», LÉèíÜ«∂Ü«∞# =∞#ñ|_»∞#∞. T~°úfiQÆ`« ~°HõÎÑ≤`«Î=Ú ™ê^茺=Ú, J^èÀQÆ`«
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú LÉèÜ í ∂« Ü«∞#=Ú J™ê^躌 =Ú† D ~ÀQÆ=Ú J#∞‰õÄÅ=Ú Q͉õΩO_»∞@
=Å##∞, `«Q∞Æ áê\˜ Ü«∞ø+¨^=Œä Ú ÖË#O^Œ∞=Å##∞, ~ÀQÆ âßOuHõ~"° ∞≥ #ÿ zH˜`û«
ÜÕ∞kÜ«Ú ÖË#O^Œ∞=Å##∞, J™ê^躌 =∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. "å`«=ÚÅ =Å#ñ|∞\˜#ì
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ ∞O^Œ∞, ~°H=Îõ Ú #∞~°∞QÆ∞ QÆey Z„~°<·≥ HÍOu`Àñ QÆ∂_ç, LÉèÜ
í ∞« =∂~°=æ ÚÅ
#∞O_ç "≥_e» # J™ê^躌 =Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ |∞\ì̃# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú QÀ=¸„`«ÑÙ¨ =<≥fl
=O\˜ =<≥fl QÆey q∞H˜¯e zHõ¯#QÆ #∞O_»∞#∞. HõÑ=¨¶ Ú=Å#ñ |∞\ì̃# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú
`≥Å¡QÆ, lQÆ@QÆ #∞O_»∞#∞. Ô~O_Õã≤ ^À+¨=ÚÅ∞ ‰õÄ_»∞@=Å#ñ |∞\˜ì#kÜ«Ú,
^À+¨=ÚÅxflÜ«Ú ã¨O„Hõq∞OK«∞@ =Å#ñ QÆey#kÜ«Ú, WqÜ«Ú#flÜ«Ú LÉèÜ í ∞«
QÆ`=« Ú ÅÜ≥∞º<Õx J™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞.
HõΔÜ«∞~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH–‰õΩ+ª̈ HõO_»∂qHÍÔ~· â◊Û HõΔÜ«∞~ÀQÆ ÉèíQÆO^ŒÔ~·ó IQÆ*Ïk"åǨÏ#ÉèíÜ«∞O Éèí"Õ K«ÛùO„^ŒQÆ`Õ |∞^èÕ II
J#ºK«Û – K«O„^Œ̂H„Δ `Õ Ü«∞^• KåO„k~å˚Ü∞« `Õ Ü«∞㨺 [#‡x I
ã¨*Ï`«ó HõΔÜ«∞~Àw ™êº`«∞¯ëêªkaè ~°∞Ѩ„^Œ∞`«II Wu=K«<å`ü II
K«O„^ŒãO¨ Ü≥∂y |∞^è[Œ x`« ÉÏ^èÀѨâßO`«Ü∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõOÎ [Ѩ
ÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü I `Õ<À=âß=∞ºuI "åºkè `å~°`"« ∞Õ º `«∞q`«Î âß~ O # ‰õΩsfi`« ã¨uqÉè"í Õ II
`åII |∞^è∞Œ ñ_»∞ K«O„^Œ∞x`Àñ QÆ∂_ç QÍx, K«O„^ŒHˆ „Δ `«=∞QÆ∞ñ QÆ~¯° @~åtÜ«∞O^Œ∞ñ
QÍxÜ«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, ‰õΩ+¨μ~ª ÀQÆ=Ú, ^Œ∞~°^,Œ HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ
~°=Ú, QÆ*Ïk"åǨÏ#=ÚÅ=Åx ÉèíÜ«∞=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. nxâßOuÔH· –
ѨÓ~ÀfiHõ=Î ∞QÆ∞ [ѨÇϨ Ÿ=∂kHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. "åºkè`å~°`=« ∞º=Ú#O^Œ∞ ^è#Œ =Ú
QÆey#ѨÙ_»∞ ^è#Œ ֒Ѩ=Ú¿ãÜ«∞ñ[#^Œ∞.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
ѨÓ~°fi[#‡x ™êHΔÍ„^ŒƒÇ¨Ï‡Ç¨ HõÜΔ ∞« ~ÀQÆ"å= Éè=í u I J㨺„áêÜ«∞tÛ`«OÎ I
J™ê^茺~ÀQÀѨã¨$+ì̈ +¨¬_»|ÌO „=`« =∂K«ˆ~`ü I
~ÀQÆ`å~°`=« ∞º ÉèÏ"å`ü „áêÜ«∞tÛ`«ÉÎ Ïè "À „^Œ+=ì̈ ºB II
`åII ѨÓ~°fi[#‡=Ú# „Ѩ`º« Hõ=Δ ÚQÆ „|ǨχǨÏ`«º KÕã#≤ "åñ_»∞, HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ _»Q∞Æ #∞. nxH˜ñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú – J™ê^躌 ~ÀQÆ=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# "åñ_»∞
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

+¨_|» Ì „=`«=Ú <åK«iOѨ=ÅÜ«Ú. ~Ày `å~°`=« ∞º=Ú#∞ |\ì̃ „áêÜ«∞tÛ`«=Î Ú

KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
`«^ä•=∂Oã¨Ö’Å∞=ó Ѩ~°=ãÎ̈fiaèÖÏ+‘ Ѩ~°q+¨Ü«∞Éè’QÍ
#ã¨ÇϨ =∂# ãÎ̈`Ê« ~°O ™êfiq∞#O ǨÏ`åfi "å HõÜ Δ ∞« ~Àw I
`«„`« K« Ü«∞==∞^躌 Ñ≤Ñe‘ HÍ=∞^蕺x „f}˜KåO„^•Ü«∞}Ï <åºK«~ˆ `ü I
Hõ$„KåÛù^ºŒ â◊HãÎõ º¨ ^èxŒ #ó Jj`«∞º`«~Î â° `
◊ O« xëê¯<åO^•#O,
J„`åѨºâ◊HõÎ㨺 `«^Œ~°÷O, „`«`å㨺â◊HõÎ㨺 `«^Œ~°÷O, `«`ÀÖËÊ# #‰õΩ~åº`ü II
''Ç‘Ï#HõÅÊO #‰õΩsfi`« ã¨u„^Œ"ºÕ ѶŨ „Ѩ^OŒ ——II Wu=K«<å`üII – J„`åѨºâ◊HãÎõ º¨ KåO„^•Ü«∞}O‰õΩ~åº`ü
„Ѩuk#O K«`∞« ifiOâ◊u „ÉÏǨχ} Éè’[#O HÍ~°Ü∞Õ `ü I
J„`å¿Ñº`«^OŒ QÆ`fiÕ # =ÚOKåq∞`Õfi`«º<Õ# ã¨∂Hˆ #Î
„Ѩ`«º$K«O K«~°∞Ѷ¨∞$`åÉèϺO ÃÇ˙=∞O ‰õΩ~åº`ü I AǨïÜ«∂^ŒëÈì`«Î~° â◊`«q∞u#II
J#∞HõãÎ O¨ MϺ Ü«∞„`« ™êºK«Û` ù =« ∞ëÈì`~Ϋ O° 㨇$`«"∞£ , Wu=K«<å`ü,
~ÀQÆÉ∂íè Ü«∞™êÎfi¿ÑHõÜ Δ ∂« JÜ«Ú`«ãO¨ M’º [áÈÃÇ˙=∞ â◊Û Éè=í u–
`«^•ä KÀHõOÎ – ''J™ê^躌 "åºkè<å „QÆãÎ̈ L„ˆQ} „áê}Ǩi}Ï I
P `Õ~“„^Õ} ã¨∂Hˆ #Î „Ѩ`º« $K«O "åQƺ`« â◊√≈zó I
ѨÓ~°fi =∂*ϺǨïf ~°∞›`åfi LѨ™ê÷Ü«∞ K« â◊OHõ~°O I ǨÏqâı≈¿+} =ˆ~Î`« UHÀÎ~° â◊`«O `«`«óI
ѨÓ~°O‚ =∂ã¨O[¿Ñ #‡$`«∞º~ÀˆQÉèºí â◊Û „Ѩ=ÚK«º`Õ IÃÇ˙=∞Hõ~‡° }ºâ◊HÍÎ<åO [Ѩ ãÎ̈kfiÌ QÆ∞}À Éè"í ` Õ ü
=∞iÜ«Ú =∂Oã¨=Ú#O^Œ∞ Pâ◊QÅÆ "åñ_»∞#∞, W`«~∞° Å =ã¨∞=Î ÙÅÜ«∞O^ŒaÖè Ï+¨
QÆÅ"åñ_»∞#∞, W`«~∞° Å#∞Éèqí OK«∞ q+¨Ü∞« Éè’QÆ=ÚÅ#∞ ã¨ÇÏ≤ OѨx"åñ_»∞#∞, Ü«∞[
=∂#∞x Ç≤ÏOã≤Oz#"åñ_»∞#∞ HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. nx âßOuÔH· –
Ü«∞#=∞^躌 – Ñ≤Ñe‘ HÍ=∞^二 =ÚÅ<≥_ç =¸ñ_»∞ KåO„^•Ü«∞} „=`«=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =Å
Ü«Ú#∞. Hõ$„K«Û=ù ÚÅñ *ËÜÚ« @‰õΩ â◊HÖÎ̃ xË "åñ_»∞ – ^è#Œ =O`«∞_≥#· Ü≥∞_»Å 180
=~°Ç¨ Å∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, JO`«‰Ωõ â◊HÖΘ xË "åñ_»∞ "åxÖ’ ã¨QÆ q∞Ü«∞º
=ÅÜ«Ú. JO`«‰Ωõ â◊HÎ̃ ÖËx"åñ_»∞ "åxÖ’ ã¨QqÆ ∞Ü«∞º=ÅÜ«Ú, JO`«‰Ωõ `«‰Ωõ ¯=
KÕÜ∞« ñQÆ∂_»^∞Œ . JO^Œ∞‰õΩâ◊HÖΘ xË Ü≥∞_»Å XHõ KåO„^•Ü«∞} „=`«=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú,
„Ѩuk#=Ú 24 „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. ''=ÚOKåq∞`åfi—— J#∞
ã¨∂Hõ=Î Ú KÕ`« „Ѩu|∞∞‰õΩ¯KÕ`#« ∞ – K«~∞° –Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ JëÈì`~Ϋ â° `◊ =« ÚQÍ Ç¨ÏŸ=∞=Ú
¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú, ~ÀQÆ=Ú JkèH=õ ÚQÍ #∞O_»∞@#∞ |\˜ì Ѩk"ÕÅ=∂~°∞Å∞– [Ѩ=Ú#∞
Ǩϟ=∞=Ú#∞O *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú, 'P`Õ~“„^Õ}— J#∞ã¨∂HõÎ=ÚKÕ „Ѩu |∞‰õΩ¯KÕ`«#∞
P*ϺǨï`«∞Å#∞ Ǩϟ=∞=Ú KÕã≤ – â◊OHõ~∞° x P "åǨÏ#=Ú KÕã≤ – q∞ye#
ǨÏqã¨∞ûKÕ 101 =∂~°∞Å∞ Ǩϟ=∞=ÚKÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡ XHõ =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ
KÕã#≤ Ü≥∞_»Å =∞$`«∞º– ~ÀQÆ=ÚÅKÕ q_»∞=ñ|_»∞#∞. Ǩϟ=∞=ÚÅ∞ KÕÜÚ« @‰õΩ
Jâ◊‰Ωõ ñÎ _≥#· "åñ_»∞, ~Ô O_çO`«Å∞ [Ѩ=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Ѩ^‡Œ ѨÙ~å}Ë HõÜ
Δ ∞Õ HÍ~°}ÏO`«~° =∂Ç¨Ï Hõ~Δ ¸™êº`ÕH„Δõ `«ÇϨ ~°}ÏkuI
„H˜Ü∂« O`«~=° ∂ǨÏ, É∫^è•Ü«∞#ó –
HÍ~°ÜÕ∞ `«¯^ŒbO k"åºOÑÔ̈~‚ ã¨û~°fi ~°`« ã¨OÜ«Ú`åO I
Ѷ¨ÅѨӈQ# ã¨OÜ«ÚHÍÎO ã¨∞=~°‚㨺 ѨÖË# `«∞II Ü«∞^ä•qÉèí=`«ó ‰õΩ~åº ^Œfi„¿ãÎ}Ï"Õ+ì̈º ã¨∂„`«ÔH·ó I
„ÉÏǨχ}Ï= Éè’[ÜÕ∞KåÛÑ≤ ÉèíÔHΔ ~åfl<åq^è≥· ãÎ̈^ä• I
ÃÇ˙=∞O K« HÍ~°Ü∞Õ `«„Î `« ѨÓ~°fi=„^•ƒùÇϨ ‡}Ë# K« I Ç≤Ï~°}ºQÆ~ƒ° ù W`åºk`«eO¡ QÔ ó· „áêHõ$`Õ# `«∞I
`«Ãã· `åO Hõ^bŒ O ^Œ^•º^Œfi„™êÎÅOHÍ~° ѨÓifiHÍO I ѨÓl`åÜ«∞ ^Œi„^•Ü«∞ ^•O`«™ê÷Ü∂« `«‡"Õk<Õ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^è~Œ ‡° *Ï˝Ü∂« u^•O`åÜ«∞ =∞O„`Õ}Ï <Õ# `åO Hõ~Δ ¸I Ç≤Ï~°}ºQÆ~ƒ° Ñù Ù¨ ~°∞+¨ ã¨~å`«Ê~° [QÆ#‡Ü«∞ I
~°OÉèÏ^•<Õ#Éè’^Õ=HõΔÜ«∞O HõΔѨܫ∞"Õ∞ „ѨÉè’ II Wu ^•#=∞O„`«óII
ѨÙ}ϺǨÏ"åK«#O HÍ~°ºO „ÉÏǨχ}ÿ̌ ~ˆ fi^Œáê~°QÔ ó· I
tÃ+ì iÃ+ìÂ~°ƒO^èŒ∞aèâ◊Û ã¨Ç¨Ï Éè’[# =∂K«ˆ~`ü I
=∞iÜ«Ú–Éèí∂q∞x JѨǨÏiOz#"åñ_»∞ HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞#x
Ѩ^‡Œ ѨÙ~å}=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. WO^Œ∞‰õΩ âßOu – XHõ J~°ñ\˜ K≥@∞ì#∞
JO`«@ P‰õΩÅ`À#∞ ѶŨ =ÚÅ`À#∞ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞#@∞¡ qÉè"í å#∞™ê~°=ÚQÆ XHõ
ѨÅ=ÚQÆÅ |OQÍ~°∞`Àñ *Ë~Ú z–^•~°=ÚÅ`À =G=Ú#∞ QÆ\ ì˜ Ü«Úxz – „ÉÏǨχ
}∞ʼnõΩ <å<åq^èŒ ÉèHí Δõ º=ÚÅ`À Éè’[#=Ú ÃÑ\ì̃ – ѨÓ~°fi=Ú=Öˇ<Õ „ÉÏǨχ}∞xKÕ
Ǩϟ=∞=Ú *Ë~ÚOz ^Œi„^Œ∞ñ_»∞#∞–âßO`«∞_»∞#∞ – P`«‡ *Ï˝#=Ú QÆÅ"å_»∞#∞,
^è~Œ ‡° A˝ñ_»∞#∞ JQÆ∞ P „ÉÏǨχ}∞xñ|∂lOz J`«xH˜, ''Ç≤Ï~°}º QÆ~ƒ° Ñù Ù¨ ~°∞+¨ Ѩ~å`«Ê~°
[QÆ#‡Ü«∞I ~°OÉèÏ^•<Õ# Éè’^Õ= HõÜ Δ ∞« OHõÑΔ Ü
¨ ∞« "Õ∞ „Ѩɒè II—— J#∞ =∞O„`«=Ú KÕ`« –
PHõ^mŒ „Ѩu=∞#∞ ^•#=ÚKÕã≤ "Õ^ጠê~°Q∞Æ ÅQÆ∞ „ÉÏǨχ}À`«=Î ÚÅKÕñ |∞}ϺǨÏ
"åK«#OÉÁ#iÛ t+¨μÅì ∞#∞ W+¨μÅì ∞#QÆ∞ |O^è∞Œ =ÙÅ`Àñ QÆ∂_» Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú.
J^äŒ ~å[Ü«∞HõΔ}˜ Ü«∞óѨÙ# ~°‡^ŒQÆ~åfiÉèϺO =$^è•aè=∂h ^èŒ~°‡
âßG*Ï˝h ã¨ÉÏè Ü«∂O „áêÜ«∞tÛ`«Î =º=Ǩ~°O Hõ~Àu 㨠~å[Ü«∞ÅH©‡Δ
Éèí=uI „Ѩu~°∂ѨO ^Œ^•º`ü† `«^Œ∞HõÎO „|Ǩ‡O_»Ñ¨Ù~å}Ë –
^èŒ~°‡âß„™êÎ#aè*’˝ Ü«∞ó „áêÜ«∞tÛ`«ÎO ^Œ^•u "≥· I ~å[Ü«∞HΔ͇Éèí"Õ `«Î㨺 ~ÀQÆó Ñ‘_®u^•~°∞}Ï I
ѨÓ~ÀfiˆHÎ# q^è•<Õ# „Ѩ^Œ^•º „`«Êu~°∂ѨHõO I Wu.
~å[Ü«∞Hõ‡Δ }˜ J™ê^躌 ~ÀQÆHÜ Δõ ∂« ~°O÷ "åºkè„Ѩu~°∂Ѩ^•#O <å
‰õΩ~åº`ü I `«^∞Œ HõOÎ „|Ǩ‡O_»ÑÙ¨ ~å}Ë – „|ÃÇ˙‡"åK« –
ã¨∞=~°‚~°`«fl~°[`≥· ~°º^ä•â◊HÍκ#∞~°∂Ѩ`«ó I Hõ$`åfi K« „Ѩu=∂O "åº^èÕ QÆÌ^•º kfi„áêÜ«∞ Ü«∞`«fl`«ó I
â◊`#Õ "å `«^~Œ̂ #ú „uOâ◊`å x+¨¯ã¨OYºÜ«∂ I *Ï`«~∂° Ѩ=∞Ü«∞O "åºkèO „Ѩu~°∂ѨO `«∞ HÍ~°Ü∞Õ `ü
x^è•Ü«∞ áê„`Õ ã¨OѨӈ~‚ `«∞O_»∞Öˇ· â◊≈`«~°∂ÑÔ̈H·ó II
JÅOHõ$`«º K« ™œ=~°‚O ~°∂ѨOKåQÆ∞~°∞ÖËѨ<≥·ó I "å™ÈÜ«ÚˆQ# ã¨O"Õ+ì̈º Ç≤Ï~°}º|Ǩï Éèí∂+¨}ÿ̌ó I
JÅOHõ$`åÜ«∞ q„áêÜ«∞ ^Œ^•º#‡O„`« =Ún~°Ü∞Õ `ü I
ÜÕ∞ =∂O ~ÀQÍó „ѨÉÏ^èOŒ `Õ ^ÕÇϨ ™ê÷ ã¨û`«`O« `«`ó« I
QÆ$Ç‘Ï‚+¨fi „Ѩu~°∂¿Ñ} `å= ~ÀQÍ= kfi[ã¨`«Î=∞ I
ÉÏ_è» q∞`Õº# `«„^Œ∂=O QÆ$Ç‘Ï‚Ü«∂ KåÛùkèaè ã¨ûÇ¨Ï I
`«`« ã¨û~Àw ^•`å K« n~å…Ü«Ú+ì̈ºO „ѨÑ^¨ ºŒ `Õ II
Ü«∞^ŒºÑ≤ áê„`« Wu™ê=∂<Õº <åaèÇÏ≤ `«O `«^•ä Ñ≤ HÍO㨺=∞ÜÕ∞q*Ï˝
`«=ºOI ''HÍO㨺O K« Ü«∞Hõ‡Δ }À^ÕÜ∞« —— =∞u=K«<å`ü I J„`«„ѨuQÆ$
Ç‘Ï`«$=ÚYO <å=Ö’HõÜÕ∞`ü I Ü«∞^Œ∞HõÎ"£∞ – ^Œ∞ó„Ѩu„QÆǨÏ^ŒQÆú㨺 q„Ѩ㨺 H˜Å ÉèÏ~°`« I
# Ѩ âıº^Œfi^Œ#O ѨâßÛ#fl "≥· `« =∞aèÉèÏ+¨ ÜÕ∞`ü II Wu =∞ǨÉèÏ~°`« =K«<å`ü, Wu.
L~°óHõ`Δ « – ã¨fi~°É^Ëè HŒ ~õ ‡° qáêHõ=Ú – `«KåÛùOuÜ«Ú.
ã¨~fi° "åºkè „Ñ¨u~°∂Ѩ^•#qkèó – L~°óHõ` Δ ™« êºÑ≤ HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÍO`«ó
áêu`åfi`ü "åºkè QÆ∞~°∞ÅѶڨ ÉèÏ"Õ# HõÜ Δ ∞« ~ÀQÀHõ"Î ∞Õ = HÍ~°ºO I `«^fiŒ `«ÊfiOÉè^Ë ™Œ êºÑ≤.
`åII ^è~Œ ‡° âßG*Ï˝#=Ú ÖËHõ – =∞^ŒQ~Æ fi° =ÚÅKÕ =$^è•aè=∂#=ÚQÆÅ"åñ_≥,·
ã¨ÉÜ íè ∞« O^Œ∞ „áêÜ«∞tÛ`«Î =º=Ǩ~°=Ú#∞ *ËÜÚ« "åñ_»∞ ~å[Ü«∞HõΔ ‡~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. nx âßOuÔH· – „Ѩu~°∂Ѩ^•#=Ú#∞ *ËÜÚ« =ÅÜ«Ú, Z@ìÅ#QÍ–ã¨∞=~°=‚ Ú,
~°`fl« =ÚÅ∞, ~°[`«=Ú gxKÕ`« `«# â◊HÎ̃ H˘Åkx 100 ÖËHõ 50 ÖËHõ 30 =~°Ç¨ Å∞
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥ÅQÆÅ ã¨∞=~°=‚ ÚKÕ – "åºkè „Ñ¨u=∞#∞ *Ë~ÚOz XHõ HõOK«∞áê„`« Ü«∞O^Œ∞ <å<å
q^è=Œ ÚÖˇ#· `«O_»∞Å=ÚÅ#∞ É’ã≤ JO^Œ∞ P „Ѩu=∞#∞xz – JQÆ∞~°∞ÖËÑ<¨ å^Œ∞ÅKÕ`«
JÅOHõiOz, Ô~O_»∞ =G=ÚÅ#∞ QÆ\ ˜ì „ÉÏǨχ}∞xH˜ ã¨∞=~å‚Éèí~°}Ï^Œ∞ÅKÕ
#ÅOHõiOz ''ÜÕ∞=∂O~ÀQÍó „ѨÉÏ^èOŒ `Õ ^ÕÇϨ ™ê÷ãû¨ `«`O« `«`ó« I QÆ$Ç‘Ï+‚ fi¨ „Ѩu~°∂¿Ñ}
`å= ~ÀQÍ= kfi[ã¨`=Ϋ ∞II—— J#∞=∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz P „Ѩu=∞ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
„ÉÏǨχ}∞ñ_»∞ XѨCH˘x P ~°∂Ѩ=Ú#∞ JO^Œe "åº^è∞Œ Å`Àñ QÆ∂_» ѨÙK«∞ÛH˘#ñ
QÍ<Õ ~Ày n~å…ÜÚ« +¨º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. W@∞¡ ^•#=Ú#∞ „Ѩu„QÆÇÏ≤ Oz# „ÉÏǨχ}∞x
=ÚY=Ú#∞ E_»ñQÆ∂_»^∞Œ . J`«x`À ã¨OÉèÏ+≤OѨñ^ŒQ^Æ ∞Œ . ^Œ∞„+¨Êu„QÆÇϨ ^ŒQ∞Æ _ú #·≥ "åx
=ÚY=Ú#∞ E_»ñ^ŒQ^Æ xŒ =∞ǨÉèÏ~°`=« ∞O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. L~°óHõ`Δ =« Ú J#∞
~ÀQÆ=Ú HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=ÚÖ’ñ *Ëi#^ÕQ#Æ ∞Hõ – "åºkè Ü≥∞‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å#∞ Ѩ\ ì̃ HõÜ Δ ∞«
~ÀQÆ=Ú#‰õΩñ*ˇÑÊ≤ # âßOu<Õ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú#‰õΩ#∞ J>Ë¡ PK«iOѨ
=ÅÜ«Ú.
"≥·–HõΔÜ«∞~ÀQÆ x^•#=Ú
[fi~°=Ú, Ju™ê~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #<ÕHõ ~ÀQÆ=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç#kÜ«Ú, QÆ∞Ň–
Ju™ê~åk |Ǩï~ÀQÆ=ÚÅÖ’H˜ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#kÜ«Ú#QÆ∞ D ~ÀQÆ=Ú, ''Ѩi[#
=Ú`Àñ QÆ∂_ç# ~åA=Öˇ—— ~ÀQÆ=ÚÅKÕñ A@ìñ|_çÜÚ« O_»∞#∞ QÍ# – ~å[Ü«∞HõΔ ‡
– HõÜ
Δ ∞« =Ú–â’+¨=Ú–~ÀQÆ~å\ò J#∞ "Õà√◊ ¡ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. Jtfi<åºk #Hõ„Δ `«=ÚÅ
‰õΩ#∞ „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ#∞ ~å*ˇ#· K«O„^Œ∞_»∞ ѨÓ~°fi=Ú ~ÀÇ≤Ï}˜Ü∞« O^Õ q∞QÆ∞Åñ„ÉË=∞`À
=iÎOK«∞K«∞O_», =∂=∞QÍ~°QÆ∞ ^ŒHõΔ„Ñ¨*ÏѨu ~¸ =$`åÎO`«O|∞ <≥iOy `«H˜¯#
‰õÄñ`«∞O_»O¡ ^Œ~∞° K«O„^Œ∞x =Å# #==∂xOѨñ|_»∞@ =Åx „HÀ^è=Œ ÚQÆÅ"åñ_≥,·
gxH˜ HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú QÆÅ∞QÆ∞ñQÍHõ Ü«∞x â◊ÑO≤ K≥#∞. P HÍ~°}=Ú =Å# ~åA#‰õΩ
Ü«∞HõΔ ‡ HõeÔQ#∞. QÆ#∞Hõ ~å[Ü«∞HõΔ ‡Ü«∞xÜ«Ú, ^ÕǨÏ=Ú#∞, B+¨^èŒ=Ú#∞ ‰õÄ_»
#tOѨñ*ËÜÚ« @KÕ HõÜ Δ ∞« =∞xÜ«Ú, ~°™êk^è•`«∞=ÙÅ#∞ â’+≤OѨñ*ËÜÚ« @ =Å#
â’+¨Ü∞« xÜ«Ú, ã¨~fi° ~ÀQÆ=ÚÅÖ’H˜ Wk ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =ÚÅ#`À_» q∞QÆ∞Åñ „|^è•#"≥∞ÿ
„ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞@ =Å# ~ÀQÆ<å\ò JxÜ«Úñ K≥Ñʨ ñ|_≥#∞. â◊s~° "å‰õΩ¯ÅKÕ
`«# |Å=Ú H˘Åñk ™êǨÏã≤Oz Ѩ#∞Å∞ KÕÜÚ« @, "åÜ«Ú=Ù#∞ =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞
Å[˚K`Õ « q_»∞=Hõ ^èiŒ OK«∞@, â◊√„Hõ=Ú, F[ã¨∞û, ^ÕÇϨ =Ú #O^Œe K«=Ú~°∞ Wq
#tOK«∞@, J#fláê#=ÚÅ#∞ q∞`«=Ú ^ŒÑÊ≤ Ü«∞^äKÕ Û« QÆ Éè∞í lOK«∞@, D<åÅ∞QÆ∞#∞
~å[Ü«∞HõΔ ‡ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxH˜ qâı+=¨ ÚQÆ "å`«"∞Õ
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. ÃÑ·# *ˇÑ≤Ê# ™êǨϙêk ÅHõΔ}=ÚÅKÕ #uâ◊~ÚOz#
"åÜ«Ú=Ù, Ñ≤`=Ϋ Ú#∞ ã¨fi™ê÷#=Ú#∞O_ç `˘ÅñyOz, HõÑ=¨¶ Ú#∞ ã¨~fi° „`« `˘Åñ
yOz, â◊s~°ãO¨ ^è∞Œ Åxfl\˜Ü∞« O^Œ∞ñ „|"ÕtOz "åxH˜ ÉÏ^èQŒ ÅÆ ∞QÆñ*Ëã≤ ã≤~Å° #xfl\˜x
ÉÏkèOK«∞K«∞, É’Å∞#~°=ÚÅ^•fi~°=ÚÅ #_»¤yOK«∞K«∞ – XHÍ<˘HõѨC_»∞ P
É’Å∞#~°=ÚÅ =ÚY=ÚÅ#∞ JkèHõ=ÚQÆñ ^≥é∞K«∞K«∞ â◊s~°=Ú#O^Œ∂~°úfi=Ú#
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"åºÑ≤OK«∞ K«∞Ñ‘#™êk~ÀQÆ=ÚÅ#∞ J^èÀQÆ=∞#=Ú ¿ã~ÚOK«∞K«∞=∞Å=Ú <≥O_»ñ
Q˘@∞ì@#∞, J_»=¤ ÚQÆ "åºÑ≤OK«∞K«∞ áê~°≈fiâ◊¥Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« .
~å[Ü«∞HõΔ‡ ÅHõΔ}=Ú
=Ú‰õΩ¯# h~°∞QÍ~°∞@, `«∞=Ú‡Å∞ QÆÅ∞QÆ∞@, <À@ hà◊¥§~°∞@, <À~°∞ uÜ«∞ºQÆ
#∞O_»∞@, [~î°~åyfl =∞O^ŒyOK«∞@, ^ÕǨÏ=Ú ^Œ∞~°ƒÅ=∞QÆ∞@, J#fláê<å^Œ∞Å∞
â◊√zQÍ #∞O_ç##∞ JѨiâ◊√^Œú=ÚÅ∞QÍñ ^ÀñK«∞@, J#fláê<å^Œ∞Åñ ^Œ~°∞K«∞QÆ
DñÔQÅ∞–QÆ_¤ç Ѩ~H° Åõ ∞ – "≥O„_»∞HõÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ѨO_»∞K«∞O_»∞#@∞¡`ÀñK«∞@,
~˘=Ú‡ D_çÛѨ@∞ì@, "åOu J~°∞zÜ«ÚñQÆÅ∞QÆ∞@, K«Hõ¯ñQÆ Éèí∞lOK«∞K«∞#fl#∞
^ÕÇϨ |Å=Ú #tOK«∞@, ѨÅ∞=∂~°∞ `«# KÕ`∞« Å#∞ *ÏK«∞H˘#∞K«∞O_»∞@, áê^Œ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ – =ÚY=∞O^Œ∞#∞ L|∞ƒ HõÅ∞QÆ∞@, Hõ#∞Å∞ q∞H˜¯e `≥ÅQ¡ Æ #∞O_»∞@,
`«# ÉÏǨï=Ù ÖˇO`« á⁄_»=ÙQÆ#∞O_»∞#x `≥eã≤H˘# xâ◊Û~ÚOK«∞@, `«# ^ÕÇϨ =Ú
ÉÏQÆ∞QÆ#∞#fl#∞ qHÍ~°=ÚQÆñ QÆ#Ê_»∞@, „ã‘ÅÎ q∂ñ^Œ#∞, =∞^Œº=∂Oã¨=ÚÅq∂^Œ#∞
W+¨=ì Ú QÆÅ∞QÆ∞@, ^ŒÜ∂« QÆ∞}=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@, `«Å‰õΩ =G=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞"åxx
K«∞@∞ìH˘#∞@, QÀà◊√–¡ "≥O„_»∞HõÅ∞ Wq q∞H˜¯e =$kúÜ∞« QÆ∞@, Ѩ‰ΩΔõ Å∞, HÀà◊√§, HÀñ
`«∞Å∞, áê=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞#q `«##∞ J==∂xOz#@∞ì#∞, "≥O„_»∞HõÅ∞, Z=ÚHõÅ∞,
á⁄@∞ì, |∂_ç^≥ Ö’#QÆ∞"åx ~åã¨∞Å q∂ñ^Œ ZH˜¯#@∞ì#∞, â◊¥#º=ÚÅQÆ∞ „QÍ=∞
=ÚÅ#∞, ^Õâ=◊ ÚÅ#∞, ZO_ç# QÆ∞O@Å#∞, "≥∞~°∞ѨÙÅ#∞ K«∂z#@∞ì#∞, Ѩ~fi° `«=ÚÅ∞
Ѩ_∞» K«∞#fl@∞ì#∞, K≥@∞¡ HÍÅ∞K«∞#fl@∞¡#∞, HõÅÅ∞ QÍOK«∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆey#
~å[Ü«∞HõΔ ‡ [xOK«∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
~å[Ü«∞HõΔ‡ ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú
Ñ‘#ã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú#∞ HõÅ∞QÆ∞@, Éè∞í [t~°ã∞¨ ûÅ∞ `«Å <˘K«∞Û@, ã¨fi~°=Ú
#tOK«∞@, ^À+¨=Ú T~°fi÷ =Ú# "åºÑ≤Oz#O^Œ∞# q∞H˜¯e ~°∞zHõÅ∞QÆ∞@, ^À+¨=Ú
J^èÀÉèÏQÆ=Ú# "åºÑ≤Oz#O^Œ∞# XHõѨC_»∞ =∞Å=ÚÜ≥ÚHõ¯ =~°‚=Ú=∂é∞@,
XHõÑC¨ _»∞ =∞Å=Ú "≥_Å» ‰õΩO_»∞@, ^À+¨=Ú Ö’ñQÆ_∞» ѨÙ#ѨO^Œ∞#fl Ü≥∞_» "åOu
HõÅ∞QÆ∞@ J_»¤=ÚQÆ "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl Ü≥∞_» áê~°≈fi=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ÉÏ^èŒQÆÅ∞QÆ∞@,
ã¨OkèÜ∞« O^Œ∞#flÜ≥∞_» [fi~°=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ ~å[Ü«∞HõΔ ‡ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ñ
QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞é˜ÜÚ« D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆey# `«~∞° "å`«, HõO~î=° Ú, é˘=Ú‡<˘K«∞Û@,
P=eO`«Å∞, X_»Å∞qé∞ѨÙ, Lq∞=K«∞Û@, [~îå~°yfl =∞O^ŒyOK«∞@, <À~°∞
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú "ÕÜÚ« @, D LѨ„^Œ==ÚÅ∞ QÆ∂_» QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"å`«–Ñ≤`«Î–HõѶ¨ HõΔÜ«∞~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
"å`åkèHõº=Ú=Å#ñ QÆey# ~å[Ü«∞HõΔ ‡Ü«∞O^Œ∞ `«Å, áê~°≈fi=ÚÅ∞ gx
Ü«∞O^Œ∞ áÈ@∞¡ QÆÅ∞QÆ∞@, Éè∞í [=ÚÅ∞ <˘K«∞Û@, X_»Å∞ #eÜ«∞ñQ˘\˜#ì @∞ìO_»∞@,
ã¨fi~°HÜ
Δõ ∞« =Ú, ã¨fi~°=Ú =∂é∞@, D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú =Å#–
áê^Œ=ÚÅ∞ ǨÏã¨=Î ÚÅ∞ Éè∞í [=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∞O_»∞@, Ju™ê~°=Ú, ~°H=Îõ Ú
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„QƉΩõ ¯@, <À~°∞ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú "ÕÜÚ« @, [fi~°=Ú, =∞^Œ=Ú D ÖHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Hõáê¶ kèHºõ =Ú =Å# P~ÀK«H=õ Ú, "åOu, ^ŒQ∞Æ ,æ `«Å–X_»Å∞ |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞@,
<À@hà◊¥§~°∞@, Ñ‘#ã¨=Ú, L|ƒã¨=Ú, ã¨fi~°HÜ Δõ ∞« =Ú, [~î~° åyfl =∞O^ŒyOK«∞@,
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
HõΔÜ«∞~ÀQÆ™ê^蕺™ê^茺 qKå~°=Ú
|Å=∂Oã¨=ÚÅ∞ H©} Δ O˜ z "åºkè |Å=Ú#∞, B+¨^Œè |Å=Ú#∞ ã¨ÇÏ≤ OѨÖxË
HõΔÜ«∞~ÀyH˜ Ñ‘#™êkÅHõΔ}=ÚÅ∞ H˘kÌQÆ#∞O_ç##∞, "åºkè‰õΩ^Œ∞~°∞@ ^Œ∞~°¡Éèí=Ú.
J@∞QÍHõ |Å=∂Oã¨=ÚÅ∞ H©}Δ O˜ Ѩ, "åºkè|Å=Ú#∞, B+¨^|Œè Å=Ú#∞ FiÛH˘<≥<xÕ ,
Ñ‘#™êk ã¨~fi° ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞#∞ ã¨OѨÓ~°=‚ ÚQÆ#∞O_ç##∞ J\˜~ì ÀQÆ=Ú ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
HÍã¨~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
HÍ㨖âßfiã¨HÑõ ~¨¶ ÀQÆ=ÚʼnõΩ – *’ºuâß≈„™ÈÎH¿Îõ ÇÏ`«∞=Ù– `«KåÛùOuÜ«Ú
*Ï`«Hˆ – ã¨∂~ˆ º ‰õΩm~°Ü∂« `Õ |∞^è#Õ ^Œ$¿+ì qQÆ`<« „Õ `«ó I
HõѶ¨=∂~°∞`«~ÀQÆ~°Îó ã¨~°Ñ¨fiǨs qÖ’=∞=∞uKÕ+ì̈ó II
Hõ~å¯O`«ã≤÷`« |∞^èŒ ^Œ$+ª̈ ã¨∂~°º[x`« HÍã¨âßfiã¨HõѶ¨~ÀQƄѨfHÍ
=∂ǨÏI ™œ~°=∞O„`«[Ѩ ÃÇ˙=∞^•<åkHõO ѨÓ~°fi=`å¯~°ºO II
ã¨∂~°∞º_»∞ Hõ~å¯@Hõ ~åtÜ«∞O^Œ∞O_ç |∞^è∞Œ xKÕñ E_»ñ|_ç#Ü≥∞_»Å – *Ï`«‰Ωõ ñ
_»∞ – <Õ„`«^$Œ +≤Öì xË "åñ_»∞#∞, HõÑ~¨¶ ÀQÆ – "å`«~ÀQÆ Ñ‘_`ç ∞« ñ_»∞#∞, Ѩ~„° ^Œ=º=Ú#∞
JѨÇϨ iOK«∞"åñ_»∞#QÆ∞#∞. nxâßOuÔH· ™œ~°=∞O„`«, [Ѩ, Ǩϟ=∞, ^•<å^Œ∞Å#∞
ѨÓ~ÀfiHõ„ΠѨHÍ~°=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
HÍ㨖âßfi㨖HõÑ~¨¶ ÀQÆ Hõ~‡° qáêHõ=Ú – `«KåÛùOuÜ«Ú
LѨHÍi}À- „Ѩ`«∞ºÑ¨Hõ~åÎ JѨHõ~åÎ K« âßfiã‘ HÍã‘ HõѶ¨"å= *Ï
Ü«∞`ÕI ^Œ∞óM’+¨‚[fi~° "å`«Ñ≤`«ÎOK« I Ü«∞^Œ∞HõÎ =Ú=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~° ã¨O"å^Õ –
Hõ$`«ÃѶ∂fl *ÏÜ«∞`Õ =∞~°Îºó HõѶ¨"å= âßfiã¨HÍã¨"å= I
L+¨[‚ fis K« x`«ºOÇ≤Ï Ñ≤`~Ϋ ÀQÆã=¨ ∞xfi`«ó II Wu
`«KåÛùO`«Ü∞Õ Ñ≤Ñe‘ HÍ=∞^蕺x Ü«∞==∞^蕺x "å „f}˜ KåO„^•
Ü«∞}Ïx ‰õΩ~åº`ü – Ü«∞^äÑÕ û≤ `«O ѨOKåâ◊„^•ƒÇ¨Ï‡}Ï= Éè’[ÜÕ∞`ü II
Jyfl^Œ∂`«q∞uã¨∂ Hˆ #Î K«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺ=∞ëÈì`~Ϋ åÜ«Ú`«OAǨïÜ«∂`ü II
`«kfiëÈ‚iu ã¨∂Hˆ #Î [ѨO ‰õΩ~åºkÌfi*’`«=Î ∞ó I ѨÓ[ÜÕ∞ ^Àƒù[ÜÕ∞^Œ^Ì •º `«#Î ‡<å <å#º=∂#ã¨ó II
`åII LѨHÍiH˜ „Ѩ`∞« ºÑ¨HÍ~°=Ú ¿ãÜ«Úx"åñ_»∞#∞, JѨHÍ~°=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ
_»∞#∞–=∞~°∞[#‡=Ú#∞ âßfiã¨=Ú–HÍã¨=Ú–HõÑ=¨¶ Ú gx KÕ`« Ñ‘_Oç Ѩñ|_»∞K«∞ ^Œ∞ó
Y=Ú–L+¨[‚ fi~°=Ú–"å`«Ñ`≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. nx âßOuÔH· – Ñ≤Ñe‘ HÍ
=∞^躌 =ÚÅ<≥#· #∞ – Ü«∞==∞^躌 =ÚÅ<≥#· #∞, =¸ñ_»∞ KåO„^•Ü«∞} „=`«=ÚÅ
*ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. U|k =∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. ''Jyfl^Œ∂`«"∞£ ——
J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ K«~°∞–Ѷ¨∞$`«=ÚÅKÕ Ñ¨k"ÕÅÜ≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ Ǩϟ=∞=Ú
¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú. ''`«kfiëÈ‚ó—— J#∞ ã¨∂Hõ=Î ÚKÕ [ѨO|∞#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J„`≥=· HÍ~°}ÏO`«~O° q^ä•<åO`«~° =∞aènÜ è ∞« `Õ I Å=}=∞^è∞Œ Hõ$ëê‚
l# =∞Ǩ^•<åk ‰õΩ~°∞ˆHΔ„`åk qt+ì̈ ^Õâı+¨μ „QÆǨÏ}Ïkqt+ì̈ HÍÖË+¨μ
x+≤^Œú^•`«$Éèíºó „ѨuQÆ$Ǩ‚u I ã¨fiÜ«∞ =∞áê„fÉèí∂`À [<å‡O`«ˆ~
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
áê=∂HõO_»∂Ñ‘_º» =∂# âß≈fiã‘ HÍã‘H$õ q∞‰õΩHΔ̃ â◊Û Éè=í uI `«^∞Œ ѨâßO
`«ÜÕ∞ =∞Ç≤Ï+‘O Ü«∞^äÀHõÎq^è•#O ^Œ^•º`üI q`«Îâß~î°ºO q=~°̊ÜÕ∞`ü II Ü«∞`«ó –
HÍ=∂ºÜ«∞ nÜ«∞`Õ ^•#O `«`û« =∞„QÆO ã¨∞MÏ=ǨÏO I
Jã¨=∞„QÆO `«∞ ^ÀëêÜ«∞ Éèí=fÇ¨Ï Ñ¨~°„`« K«II
ѨÙ~°∞+¨ã¨∂HõÎO ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«O L^Œºxfl `«º$K«O ["Õ`ü – „Ѩ`«º
ëÈì`~Ϋ åÜ«Ú`«O K«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèÏ Ü«∞O AǨïÜ«∂`ü, ѨOKåâ◊ „^•ƒùÇϨ ‡
}Ï= Éè’[ÜÕ∞`ü, ~°HõÎ"å™êOã≤ ^Œ^•º`ü I `«^Œ∞HõÎO =∞ǨÉèÏ~°`Õ –
Ç≤Ï~°}ºO ~°HõÎ"å™êOã≤ ѨOKåâ◊kfi„ѨÉè’[#O Iã¨Ç¨Ï„ã¨HõÅâ◊™êfl#O ‰õΩ~åº „^ÀQÆ㨺 âßO`«ÜÕ∞ II
U`«^∞Œ HÍÎâH◊ “ΠѨOKåâ◊„^•ƒÇ¨Ï‡} Éè’[#O I <å=∞„`«Ü∞« =∞ëÈì`Ϋ
~åÜ«Ú`«„`«Ü∞« O ["Õ`Iü J ~°`« <å=∞„`«Ü∞« =∞K«∞º`å#O`« QÀqO^Õu I
J„`åÑ≤„ÉÏǨχ} Éè’[#O ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ â◊ ™êfl#O "åã¨∞^Õ=„Ñ‘`Ü « ∞Õ Ç≤Ï~°}ºO K« ^Œ^•º`ü II
=∞iÜ«Ú LѨC, `Õ<,≥ Hõ$ëê‚l#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞Ǩ^•#=ÚÅ#∞ ‰õΩ~°∞Hˆ „Δ `åk
qt+¨ì ^Õâ=◊ ÚÅÜ«∞O^Œ∞, „QÆÇϨ }GPk qt+¨ì HÍÅ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, x+≤^^úŒ •`«ÅKÕñ
„|u„QÆÇÏ≤ OK«∞"åñ_»∞ – Jáê„`«∞ñ_≥· =∞~°∞[#‡=Ú#O^Œ∞ – QÆl,˚ ^Œ∞~°^,Œ gxKÕñ
c_çOѨñ|_»∞K«∞ – âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊q∞OK«∞@ÔH· – âßGqkè „Ñ¨HÍ~°=Ú, =∞Ç‘Ï+‘ (|éˇ)] ^•#=Ú#∞ KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú.
^è#Œ ֒Ѩ=Ú KÕÜ∞« ñQÆ∂_»^∞Œ † UÅÜ«∞#ñQÍ HÍ=∂º~°=÷ Ú WK≥Û_»∞ ^•#=Ú ã¨=∞„QÆ
=∞QÆ∞<≥_Å» ã¨∞Y=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. Jã¨=∞„QÆ=∞QÆ∞<≥_Å» WǨÏ=∞O^Œ∞#∞, Ѩ~=° ∞O^Œ∞#∞
^À+¨=ÚÅ∞ QÆeyOK«∞#x K≥Ñʨ ñ|_ç#k. ѨÙ~°∞+¨ã∂¨ Hõ=Î Ú#∞, ã¨ÇϨ „㨠<å=∞™È΄`«
=Ú#∞ – L^Œºxfl`åºk|∞∞‰õΩ¯#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú#∞. „Ѩu =∞O„`«=ÚKÕ`#« ∞ Ѩk"ÕÅ
Ü≥∞xq∞k=∂~°∞Å∞K«~°∞, Ѷ¨∞$`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú. ã¨Ç¨Ï„ã¨HõÅâ◊
™êfl#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. U|k=∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. Z„~°x
=G=ÚÅ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú#∞. W@∞¡ KÕÜÚ« @‰õΩ Jâ◊‰Ωõ óÎ _≥#· "åñ_»∞ U|k=∞Ok
„ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú#∞, JK«∞º`«, J#O`«, QÀqO^Œ J#∞ <å=∞„`«Ü∞« =Ú#∞
=ÚѨÊk"ÕÅ Ü≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ [Ѩ=Ú#∞, ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ â◊ ™êfl#=Ú#∞, "åã¨∞^Õ=
„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ Ç≤Ï~°}º^•#=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J^ä"Œ å âßfiã¨HÍã‘ Hõ$q∞‰õΩHΔ̃âÛ◊ Ü≥∂ Éè=í u – âßfiã¨HÍã¨ÜÚ« `À=∞~Àκ =~°∞}O „Ѩ}`ÀÉè"í ` Õ üI
^èŒfi[O áêâ◊O ã¨Öˇ·ˆH# ‰õΩ~åº`«∞Î ~°[`Õ# "åI ѨÖψ~ú<å^äŒ"å â◊√^Œúã¨Êù\˜HÀѨ=∞ =∂^Œ$`«ó I
~°`≥·fl~°‡~°Hõ`≥· ã¨û=∞ºQƃ^Œú =∞OˆQ+¨μ ã¨~°fi`«ó II‰õΩOÉèíO K« ™ê÷ѨÜÕ∞ `«Î„`« uÖÏ<åO „^À}ѨOK«ˆH I
‰õΩOÉèí™ÈºÑ¨i ã¨O™ê÷Ѩº ^èŒfi[áêâ‹· ã¨∞ûâ’Éèí<≥·ó I ã¨Ç≤Ï~°}º ^ŒfiÜ«∞O `«`«∞Î „ÉÏǨχ}ÏÜ«∞ x"Õ^ŒÜÕ∞`ü
=„¿ãÎ}Ï "Õ+ºì¨ `«O ‰õΩOÉèOí QÆO^èŒ Ñ¨ÙëêÊHõ`Δ åiÛ`«O I „â◊√`«=$`«ãÎ =¨ ∞„QÍÜ«∞ „â’„uÜ«∂Ü«∞ ‰õΩ@∞Oa<Õ
=~°∞}㨺 `«^•ä "åÜ≥∂ó „Ñ‘`º« ~°O÷ qx"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü I#=∞ó áêâ◊É$íè `Õ `«∞Éèºí O #"≥∂ kfi[=~åÜ«∞ `Õ I
[ÖÏkèÑ` ¨ Ü
« ∞Õ `«∞Éèºí O "åÜ≥∂~åfiÑ≤ „Ñ≤Ü∂« Ü«∞ K« IÜ«Ú=Ü≥∂ó „Ñ‘`Ü « ∞Õ ^Œ`ÒÎ ^èfiŒ [áêâ∫ ã¨∞~å[`Ò
âßfiã¨HÍ™œ Ǩψ~`åO "Õ∞ „Ñ‘`Ò ã¨~°fi[<å„â◊Ü«∂ IU=O Hõ$`åfi âßfiã¨HÍã‘ h~ÀQÆ ãÎ̈`«HõΔ}Ï ^Œƒù"Õ`ü II
Wu âßfi㨠HÍ㨠Hõ~‡° qáêHõ qkèó II
ÖËHõ âßfiã¨, HÍã¨=ÚÅ∞#∞, Hõ$q∞‰õΩHΔ̃ÜÚ« QÆÅ"åñ_»∞, =~°∞}˜xH˜ #=∞㨯iOz,
^èfiŒ [=Ú#∞, áêâßÜ«Ú^è=Œ Ú#∞, XHõ ѨÅ=ÚQÍx, J~°ÑŨ =Ú QÍx QÆÅ |OQÍ~°∞
K≥<#·≥ #∞, "≥O_çK<Õ #·≥ #∞ â◊√^Œãú ʨ \ù H˜ =õ Ú =Öˇ #∞O_»∞#@∞¡ KÕã≤ ~°`fl« =ÚÅ KÕ`#« ∞,
=∞~°H`õ =« ÚÅ KÕ`#« ∞ K≥H¯˜ , S^Œ∞ `«∂=ÚÅ #∞=ÙfiÅ q∂ñ^Œ ‰õΩOÉè=í Ú#∞xz ^•xÃÑ#·
ã¨∞=~°=‚ Ú`ÀñQÆ∂_» – P ^èfiŒ [, áêâ◊=ÚÅ#∞xz, P ‰õΩOÉè=í Ú#‰õΩ =G=ÚÅ#∞
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆ\ ,ì̃ QÆO^èŒ Ñ¨ÙëêÊHõ`Δ Å« KÕñ |∂lOz, "Õ^•^躌 Ü«∞# – ã¨^•Kå~° ã¨OѨ#∞flO_»∞#∞,
‰õΩ@∞OaÜ«Ú#QÆ∞ „â’„uÜ«∞ „ÉÏǨχ}∞xH˜ =~°∞} "åÜ«Ú^Õ=ÙÅ „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ –
''#=∞ó áêâ◊É$íè `Õ—— J#∞ #k "≥Ú^ŒÅ∞ ''âßfiã¨HÍ™œÇ¨Ï ~ˆ `åO"Õ∞—— J#∞#O`«=~°‰Ωõ
QÆÅ =∞O„`«=Ú#∞K«ÛiOz ^•#=Ú¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú. W\Á¡#iÛ# Ü≥∞_»Å âßfiã¨HÍã¨
=ÚÅ∞ #tOѨñQÍ P~ÀQƺ=Ú QÆÅ∞QÆ∞.
"≥· – HÍã¨ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`«=Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú, âı+¡ ‡¨ =Ú, Hõ`Δ =« Ú, HõÜ
Δ ∞« =Ú gx=Å# S^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ~Ú#
HÍ㨠~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞† Wq zH˜`û« ¿ãÜ«∞Hõ L¿ÑHΔ̃Oz# Ü≥∞_», XHõ\ ˜ HõO>Ë
<˘Hõ\ ˜ „Ѩ|Å"≥∞ÿ J™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞.
HÍ™ê^Œ∞ŠѨÓ~°fi~°∂Ѩ ÅHõΔ}=Ú
Q˘O`«∞#O^Œ∞ ^Œ∞~°^,Œ J~ÀK«H=õ Ú, Q˘O`«∞Ö’ =ÚO_»∞¡ xO_ç Ü«Ú#fl@∞ìO_»∞@,
"åÜ«Ú=Ù J^èÀ=ÚY=Ú# "≥_»Å∞@, J^èÀ=ÚY"≥∞ÿ# "åÜ«Ú=Ù T~°÷fi=ÚQÆñ
„|=iÎOz#^≥· ~˘=Ú‡#∞ á⁄Ok HõO~î=° Ú#O^Œ∞ ^ŒQ∞Æ Hæ Åõ ∞QÆñ*Ëã,≤ t~°ã∞¨ û #O^Œ∞#∞,
#~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ xO_ç Ñ≤^ÑŒ ¨ â◊s~å=Ü«∞==ÚÅ#∞ #eÜ«∞ñQ˘@∞ì^•x=Öˇ
#∞O_ç–HõO_»∞¡ T_ç Ѩ_∞» #@∞¡QÍñ *ËÜÚ« @, gñѨÙ, ~˘=Ú‡ „ѨH¯õ gxÜ«∞O^Œ∞
<˘Ñ≤Ê, Ѩye# HõOK«∞"åy#@∞¡ HõO~î^° fiŒè x HõÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HÍã¨~ÀQÆ=Ú
QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠ѨÙ@∞ì#∞.
"å`«HÍ㨠ÅHõ}Δ =Ú
"å`« „Ѩ^•è # „^Œ=º=ÚÅKÕ "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤OK«∞@=Å#, ~˘=Ú‡, HõO~î=° Ú
=ÚY=Ú gxx ZO_»ñQ˘\˜#ì ^≥· ~˘=Ú‡, ѨH¯õ Å∞, QÆ∞O_≥, t~°ã∞¨ û gx Ü«∞O^Œ∞
â◊¥ÅQÆÅ∞QÆ∞@, "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨ QÆÅ∞QÆ∞@, ã¨fi~°=Ú Hõ~Δ ÚOK«∞@, =∂~°∞@, á⁄_ç^QŒ ∞Æ æ
QÆÅ∞QÆ∞@, ^ÕÇϨ =Ú Ñ¨ÙÅHõiOK«∞@, HõÑ=¨¶ Ú =i\˜ „ѨÜ∂« ã¨=Úq∂ñ^ŒÑ_¨ ∞» @, D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆey# "å`«HÍã¨=∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
Ñ≤`«ÎHÍ㨠ÅHõΔ}=Ú
Hõ#∞flÅ∞, QÀà◊√§, ѨKÛ« <≥Ü
· Ú« O_»∞@, <À~°∞KÕñ^Œ∞QÆ #∞O_»∞@ [fi~°=Ú, „Éè=í ∞=Ú
QÆÅ∞QÆ∞@, <À@ <≥`«∞Î~°∞ KÕñ^Œ∞QÍñ|_»∞@, ^ŒÑ≤ÊHõÅ∞QÆ∞@, ã¨fi~°=Ú =∂~°∞@,
Q˘O`«∞Ö’ á⁄QÆ ÉÏi#@∞ìO_»∞@, ѨÙe`ÕñѨÙÅ∞ =K«∞Û@, q_»∞=x á⁄_ç^QŒ ∞Æ Qæ ÅÆ ∞QÆ∞@,
Hõ#∞flÅ∞pñHõ@∞¡ Hõq∞‡#@∞ìO_»∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅk Ñ≤`HΫ Íã¨=∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
âı¡+¨‡HÍ㨠ÅHõΔ}=Ú
~˘=Ú‡#O^Œ∞ H˘OK≥=Ú <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞@, `«Å<˘K«∞Û@, QÆ∞O_≥Å∞ Ѩ\ #ì˜ @∞ìO
_»∞@, X_»Å∞ |~°∞=ÙQÆ#∞O_»∞@, Q˘O`«∞ ѨÓã≤#@∞ìO_»∞@, u~°∞QÆ∞@H˜KÛ« ÖˉΩõ O_»∞@,
=Ú‰õΩ¯# hà◊√¡ QÍ~°∞@, "åOuÜ«∞QÆ∞@, P~ÀK«H=õ Ú, QÆQ∞Æ ~°∞áê@∞QÆÅ∞QÆ∞@, ^ÕÇϨ =Ú
"≥∞~°∞QÆ∞ÉÏ~°∞@, `≥Å¡QÆ HõѶ¨=ÚѨ_»∞@ D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ HõÅk âı¡+¨‡HÍã¨=∞x
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõΔ`«HÍ㨠ÅHõΔ}=Ú
[QÆ_=» Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ™êǨÏã¨H$õ `«º=ÚÅ <˘#~°∞Û@KÕ |ÅÇ‘Ï#"≥∞#ÿ "åÜ«Ú=Ù,
~˘=ڇ֒ѨŠÑ≤`=Ϋ Ú`ÀñQÆ∂_ç |e+ª̈"∞≥ ,ÿ ~°H=Îõ Ú#∞ Ѩã∞¨ Ѩ٠#Å∞Ѩ٠=<≥fl HõÅ^•x
QÆ#∞, ZO_ç QÆ_Ť» ∞ Hõ@∞ì#@∞ìQ#Æ ∞ *Ëã,≤ Q˘O`«∞# <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆñ*Ëã≤ "åOux
ѨÙ\˜Oì K«∞#∞, ~˘=Ú‡ aQÆ∞ã¨∞H˘x#^≥· Q˘O`«∞# <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» #∞. fHõ}Δ =ÚÖˇ#· ã¨∂^Œ∞Å
KÕ`ñ« ÉÁ_çz#@∞ìO_ç, =ÚO_»`¡ Àñ ÉÁ_çz#@∞¡ ~˘=Ú‡# â◊¥ÅQÆey <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @,
H©à√◊ ¡ <˘K«∞Û@, [fi~°=Ú, âßfiã¨=Ú, ^ŒÑÊ≤ ã¨fi~°ÇÏ‘ #=Ú, =}ñ‰õΩ HõÅ∞QÆ∞@, Q˘O`«∞Ö’
Ñ≤e¡ ‰õÄñ`«Å∞ QÆÅ∞QÆ∞@, „ѨH¯õ Å∞ â◊¥eOK«∞@, Ñ≤=∞‡@ ^ÕÇϨ =Ú zH˜¯ „Hõ=∞=ÚQÆ
g~°º=Ú, h\˜~∞° z, PñHõe, |Å=Ú, =~°=‚ Ú#∞ #tOK«∞@, =¸„`«^•fi~°=Ú#
<≥`«∞Î~°∞Ѩ_»∞@, gñѨÙ, #_»∞=Ú<˘K«∞Û@ D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆey# HõΔ`«HÍã¨=∞x
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
HõΔÜ«∞HÍ㨠ÅHõΔ}=ÚÅ∞
HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åxH˜"å`« „Ѩ^è•#=ÚÖˇ·# ~°™êk ã¨Ñ¨Î ^è•`«∞=ÙÅ∞
HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú#‰õΩñ *ˇÑʨ ñ|_ç# ™êǨÏã¨"Õ QÍ^Œ∞ÅQÆ∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# ^ŒQ∞Æ #æ ∞
ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. `«~∞° "å`« ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆ#∞ p=Ú=Öˇ#∞, ѨKÛ« QÆ#∞, JѨHfiõ "åã¨#QÆ#∞,
P‰õΩѨKÛ« Hõeã≤# Ü≥∞~°∞ѨÙQÆ#∞ <À@HõÑ=¨¶ Ú Ñ¨_∞» @, „ѨH¯õ Å∞ „QÆ∞K«∞ÛH˘x áÈ=Ù#@∞ìO
_»∞@, ~˘=ڇѨ_çáÈ=ÙK«∞#fl@∞ìO_»∞@, XHõѨC_»∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÆ L+¨‚=Ú#O^Œ∞#∞
j`«=Ú#O^Œ∞#∞ W+¨=ì Ú HõÅ∞QÆ∞@, XHõ ã¨=∞Ü«∞=Ú# q∞H˜¯e j`«ÉÏ^èŒ HõÅ"åñ
_≥#· #∞, L+¨=‚ Ú#OkK«Ûù ÖˉΩõ O_»∞@, XHõ ã¨=∞Ü«∞=Ú# L+¨Ñ‚ _‘ `ç ∞« ñ_≥#· #∞ j`«=Ú
#OkK«ÛùÖˉõΩO_»∞@, q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ Éèí∞lOK«∞@, |Å=Ú #tOK«∞@, =ÚY=Ú
"≥∞~°∞QÆ∞ ÉÏ~°∞@ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk HõÜ Δ ∞« HÍã¨=∞#ñ|_»∞#∞. "≥Ú^ŒÅQÆ∞
ÅHõΔ}=ÚÅ∞#∞ HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú#‰õΩ *ˇÑ¨Ê|_ç# 㨙êfi™êk UHÍ^Œâ◊ "å`«Ñ≤`«Î
HõÑH¨¶ Íã¨O|∞Å∞ =¸ñ_»∞#∞ ™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞. PǨ~° qǨ~å^Œ∞Å=Å# ^ŒfiO^Œfi^À+¨
ÅHõΔ}=ÚÅ∞QÆÅq Ü«∂Ѩº=ÚÅQÆ∞#∞. ™ê^茺=ÚÅQÆ∞ "å`åkHÍã¨=ÚÅ∞ =$^Œ∞úx
Ü«∞O^Œ∞ Ü«∂Ѩº=ÚÖËÜ∞« QÆ∞#∞. D HÍã¨~ÀQÆ=Ú#∞¿ÑH˜OΔ K«∞@ =Å#, âßfiã¨=Ú,
HõΔÜ«∞=Ú, "åOu, ã¨fi~°Ç‘Ï#=Ú, Ñ‘#™êk ~å[Ü«∞HõΔ ‡ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. QÆ#∞Hõ nxx `«fi~°QÍ zH˜`û« KÕã≤ áÈñQ˘@ì=ÅÜ«Ú.
âßfiã¨~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
âßfiã¨~ÀQÆ=Ú#‰õΩ– *’ºuâß≈G=Ú –Hõ~°‡qáêHõ=Ú#∞
HÍã¨~ÀQÍkèHÍ~°=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑ¨Ê|_ç#q.
"≥·– âßfiã¨q^è•#=Ú
HÍã¨~ÀQÆ=Ú JkèH=õ ∞QÆ∞@ =Å# QÍx, "å`å^Œ∞Å∞ `«=∞ „ѨHÀѨHÍ~°}=ÚÅKÕñ
„|HÀÑ≤OK«∞@ =Å#ñQÍx, JѨHfiõ Ju™ê~°=Ú–"åOu–q+¨áêO_»∞=Ù – [fi~°=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ =Å#ñQÍx, J~Ú^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ~Ú# – J#ñQÍ, ‰õΩΔ „^ŒH=õ Ú,
`«=∞Hõ=Ú, zè#fl=Ú, =∞ǨÏ`«∞,Î T~°fi÷ =Ú J#∞ ¿Ñà◊√¡ QÆÅ âßfiã¨~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"åÜ«Ú=Ù HõÑ=¨¶ Ú KÕ`« J_»y¤ OѨñ|_ç#^≥,· ^ÕÇϨ =∞O`«@ "åºÑ≤Oz „ѨHÀÑ≤Oz#^≥·

„áê}=Ú#∞, L^ŒH=õ Ú#∞, J#fl=Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç #~°=ÚÅ#∞ *ˇ~K° ∞« K«∞, qâı+=¨ ÚQÆ
~˘=Ú‡#O^Œ∞ xez, P=∂â◊Ü∞« =Ú #∞O_ç âßfiã¨=Ú#∞ |∞\˜Oì K«∞#∞.
âßfiã¨Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú
~˘=Ú‡#O^Œ∞#∞, „ѨHõ¯ÅÜ«∞O^Œ∞#∞ áÈ@∞¡HõÅ∞QÆ∞@, „áê}"åÜ«Ú=Ù
qÖ’=∞=ÚQÆ ã¨OK«iOK«∞@, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, Hõ}ñ`«Å ѨQ∞Æ ÅñQ˘\ì̃#@∞ìO_»∞@
D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ âßfiã¨=Ú HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠QÆÅ∞QÆ∞#∞.
‰õΔΩ„^ŒHõ âßfi㨠ÅHõΔ}=ÚÅ∞
P ѨOK«q^èŒ âßfiã¨=ÚÅÖ’ – "åÜ«Ú=Ù, ã¨OKå~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx =Åx
„â◊=∞=Ú–Ju Éè’[#=Ú – gxKÕñ „|HÀÑ≤Oz#^≥· – zH˜`û« ÖËHÜ õ ∞Õ H˘OK≥=Ú
HÍÅ=ÚO_ç `«#O@ â◊q∞OK≥_ç ‰õΩΔ „^ŒH=õ ∞#∞ âßfiã¨=Ú#∞ QÆeyOK«∞#∞.
`«=∞Hõâßfi㨠ÅHõΔ}=ÚÅ∞
"åÜ«Ú=Ù „ѨuÖ’=∞=ÚQÍ ã≤~Å° Ü«∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∞ HõÑ=¨¶ Ú#∞ T~°fi÷
=ÚQÆñ „ÉË̂~Ñ≤Oz, t~°ã∞¨ û – "≥∞_» gxx D_çÛѨ\ ,ì̃ ~˘=Ú‡, ѨH¯õ Å∞ gx Ü«∞O^Œ∞
ÉÏ^èQŒ ÅÆ ∞QÆñ*Ëã,≤ ^ŒQ∞Æ ,æ Q˘O`«∞Ö’ QÆ∞~°∞~æ â° |◊ =Ì Ú, "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨ , J~°∞z, Ñ‘#ã¨, ^ŒÑÊ≤
D ÅHõ} Δ =ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç „áê}=ÚÅ#∞ `«ÑO≤ Ѩñ*ËÜÚ« #\˜ì âßfiã¨=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞ñ
*ËÜÚ« #∞. Wk `«=∞Hõâßfi㨠=∞#ñ|_»∞#∞. âı+¡ ‡¨ =Ú J_»Ñ¤ _¨ ∞» @ KÕ`#« ∞ D `«=∞Hõ=Ú
Ü≥ÚHõ¯ |Å=Ú KÕ`#« ∞ #~°∞ñ_»∞ q∞H˜¯e ^Œ∞óY=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. P HõÑ=¨¶ Ú HõàÑ¡‹ _¨ #ç
q∂ñ^Œ@ Hõ} Δ HÍÅ=Ú ã¨∞Y=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. =∞iÜ«Ú â◊Ü∞« ºq∂ñ^Œñ |~°∞O_ç#
Ü≥∞_»Å JuHõ+=ì̈ Ú q∂ñ^Œ âßfiã¨=Ú"≥_Å» ∞#∞. ‰õÄ~°∞Êx Ü«ÚO_ç# âßfiã¨=Ú ÖËHõ
ã¨∞Y=ÚQÆ LO_»∞#∞. T~°fi÷ ^Œ$+≤ì HõÅ∞QÆ∞@, ѨÅ∞=∂~°∞ âßfiã¨=ÚHõÅ∞QÆ∞@, =ÚY=Ú
K≥=∞@ Ѩ@∞ì@, q∞H˜¯e Ñ‘_»HõÅ∞QÆ∞@, =ÚY=Ú ZO_»∞@ L+¨‚=Ú#O^Œ¿ÑHõΔ
QÆÅ∞QÆ∞@, =}∞ñ‰õΩ@, DÅHõ}Δ =ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. D `«=∞Hõâßfiã¨=Ú, âı+¡ ‡¨ Hõ~=° Ú
Öˇ#· ɡÅ=¡ Ú – â‹`· º« „^Œ=º=ÚÅ∞ –`«∂~°∞Ê QÍe "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# =$kúñÉÁO
^Œ∞#∞. =∞iÜ«Ú =~å¬HÍÅ=Ú #O^Œ∞#∞ j`«Q∞Æ }Ü«ÚHõ=Î ÚÅQÆ∞ ¿ÇÏ=∞O`« tt~°~∞° Î
=ÙÅÜ«∞O^Œ∞#∞, B+¨^•è Ǩ~°=ÚÅ =Å##∞ =$kúñ ÉÁO^Œ∞#∞. Wk ^Œ∞~°ƒÅù ∞ñ_»Q∞Æ
#~°∞x ã¨∞Y™ê^躌 =ÚQÍHõ Ü«∂Ѩº=∞QÆ∞#∞† ÖËHõ Hõ+™ì̈ ê^躌 =∞QÆ∞#∞, |Å=O`«∞ñ_»Q∞Æ
ѨÙ~°∞+¨μxH˜ „H˘`«QÎ Íñ |∞\ì̃#^≥#· Ü≥∞_»Å ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
zè#fl âßfi㨠ÅHõΔ}=Ú
âßfiã¨=Ú XHõ¯suQÍñ QÍHõ xezxez =K«∞Û@, =∞~°‡=ÚÅ#∞ ÉèkË Oz#
<≥\ ì˜ ÉÏ^èHŒ Åõ ∞QÆ∞<À J\˜ì ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞@, K≥=∞@ – =¸~°ÛÜ
ù Ú« ñQÆÅ∞QÆ∞@, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ
~°=Ú, á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠#O^Œ∞ =∞O@Å∞, „Ѩu|O^èHŒ =õ Ú HõÅ∞QÆ∞@, „H˜Ok K«∂ѨÙ
HõÅ∞QÆ∞@, ^Œ$+≤ì XHõ KÀ\˜ Ü«∞O^Œ∞ñQÍHõ #Å∞ѨH¯õ Å QÆÅ∞QÆ∞@, "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨ , XHõ
HõO\˜Ü∞« O^Œ∞ Z~°∞ѨÙQÆÅ∞QÆ∞@, =ÚY=Ú ZO_»∞@, HÍOuÇ‘Ï#=∞QÆ∞@, `≥eq^ŒÑC¨ @,
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ zè#flâßfiã¨=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞Ǩâßfi㨠ÅHõΔ}=Ú
Q˘Ñ¨Ê ^èfiŒ x`Àñ QÆ∂_ç# âßfiã¨=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, HΔÀÉèí QÆÅ∞QÆ∞@, =∞kOz#
=$+¨É=íè Ú=Öˇ ÃÑHÔ· QÆ∞~°∞K«∞O_»∞@, `≥eq–Ѩ#∞Å Ü«∞O^Œ∞ <Õ~∞° Ê#∞ #tOK«∞@,
HõO_»∞¡ k~°∞QÆ∞@, ^≥#· º=Ú <˘O^Œ∞@, ~˘=Ú‡ Ѩ\ ì˜ #@∞ìO_»∞@, =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞
|OkèOK«∞@, "åHõº=ÚÅ∞ ã¨Ê+ì̈=ÚQÆ ~å‰õΩO_»∞@, Q˘O`«∞ ZO_»∞@, "≥∞ÿ =∞~°ÑÙ¨ ,
K≥=ÙÅ∞, Hõ}ñ`«Å∞, t~°ã∞¨ û Wq <˘K«∞Û@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅk =∞Ǩâßfiã¨=∞x
`≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
T~°÷fi âßfi㨠ÅHõΔ}=Ú
KåÅ¿ãѨ٠T~°fi÷ =ÚQÆ âßfiã¨=Ú q_çz J^è⌠ß≈fiã¨=Ú#∞ ֒ѨeH˜ñ „|"ÕtOѨñ
*Ëã≤#@∞¡ =∞~°Å T~°÷fi âßfiã¨=Ú#∞ q_»∞=ÖˉõΩO_»∞@, #~°=ÚÅ =ÚY=ÚÅ∞
HõÑ=¨¶ ÚKÕ <å=iOѨñ|_çÜÚ« O_»∞@, HÀÑ≤Oz# "åÜ«Ú=Ù =Å# ÉÏ^èŒ q∞H˜¯e
HõeyÜ«ÚO_»∞@, T~°fi÷ ^Œ$+≤ì HõÅ∞QÆ∞@, Hõ#∞flÅñ„kѨCK«∞ W@∞#@∞ EK«∞@,
=∞~°‡=ÚÅ∞ ÉèkË OѨñ|_ç#@∞ì ÉÏ^èŒ QÆey Ü«ÚO_»∞@, =∂@Å∞ ~å‰õΩO_»∞@Ü«Ú,
T~°fi÷ âßfiã¨=Ú#ñ QÆÅ∞QÆ∞. D `«=∞HÍkâßfiã¨=ÚÅ∞ ã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ H˘kÌ ÅHõ} Δ =Ú
Å∞O_ç#ñ lH˜`«û =Å# x=iÎOK«∞. "åx "åx ÅHõΔ}=ÚÅ∞ ã¨OѨÓ~°‚=ÚQÆ
ã¨Ê+ì̈=ÚQÍñ QÆey J™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞.
Ç≤ÏHͯ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú – Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äŒ Ç≤ÏHͯ~ÀQÆ㺨 âߺã¨HÍ™êO`«~åƒù=`åfi `«^Î fiŒ ^Õ# „QÆÇϨ
ѨÓ*Ïq^è•#O Hõ~‡° qáêHõO „ѨÜ∂≥ QÆO ^Œ~≈° Ü«∞u I Ü«∞ó ѨÙ# ™êûfl`åfi
JAǨïÜ«∂^ŒÇï¨ `åfi "å„ÉÏǨχ}ÀÉè∞í O Hˆ Î ã¨ÇÏ≤ Hͯ~Àw Éè"í `
Õ üI
㨄f}˜ KåO„^•Ü«∞}Ïx ™êuHõ$„KåÛù}˜ K«~ˆ `ü I `å=∞yfl =~°q‚ ∞`åºk
ã¨∂HõÎO [¿Ñ`ü I ã¨ã¨∞=~°‚ =∞#fl^•#O II
`åII Ç≤ÏHͯ~ÀQÆ=Ú ("≥H¯˜ à◊√)¡ âßfi㨠HÍã¨=ÚÅÖ’ñ *Ëi#k QÆ#∞Hõ – "åxH˜
=Öˇ<Õ nxH˜x „QÆÇϨ ѨÓ*Ïq^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ™êfl#=Ú ¿ãÜ«∞HõÜ∞Õ –
Ǩϟ=∞=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞, Ǩϟ=∞=Ú ¿ãÜ«∞Hõ Éè∞í lOK«∞"åñ_»∞#∞, Ç≤ÏHͯ ("≥H¯˜ à◊√)¡
~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@ H˘~°‰Ωõ JuHõ$„K«Û=ù ÚÅ`Àñ QÆ∂_» =¸_»∞
KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. ''`å=∞yfl=~°‚—— q∞`åºkã¨∂HõÎ[Ѩ=Ú#∞ –
ã¨∞=~°=‚ Ú`Àñ QÆ∂_ç# J#fl^•#=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥· – Ç≤ÏHͯ~ÀQÆ x^•#=Ú
Ç≤ÏHͯ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ (J#ñQÍ "≥H¯˜ à◊§‰õΩ) âßfiã¨=Ú#‰õΩ =Öˇ<Õ – HÍ~°}=Ú,
ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú, ã¨OYº Ö’#QÆ∞#q ã¨=∂#=ÚÅx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k† WkÜ«Ú, ÉèHí ÀÎ^ƒŒ =ù
‰õΩΔ „^Œ, Ü«∞=∞Å, =∞ǨÏu, QÆOcè~° Jx S^Œ∞ ¿Ñà◊√§ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. HÍñHõ,
fHõ} Δ =Ú, QÆ∞~°∞`«fi=Ú Ö’#QÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç „Ñ¨H$õ uH˜ J#∞QÆ∞}=ÚÅ∞
QÍx J#fláê#=ÚÅ#∞ – „Hõ=∞=Ú ^ŒÑÊ≤ , LáêÜ«∞=Ú <≥~∞° OQÆHõ WK«Û =zÛ#@∞ì
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`«fi~°`À_ç Éè∞í lOK«∞@ =Å# "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz ÉÏ^èÖŒ xË kÜ«Ú, =∞O^Œ "ÕQ=Æ ÚQÆÅ
kÜ«Ú, `«∞=Ú‡Å`Àñ QÆ∂_ç#kÜ«Ú#QÆ∞ ÉèHí ÀÎ^ƒŒ =ù Ü«∞#∞ "≥H¯˜ ex QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞
– q∞H˜¯e ã¨OK«iOK«∞@ =Å# "åÜ«Ú=Ù H˘OK≥=Ú „ѨHÀÑ≤Oz#^≥· – "≥∞_»H˘O‰õΩÅ#∞
ÖÏy Ѩ@∞ì@, q∞H˜¯e "ÕQ=Æ Ú, ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_»∞@, ã¨OKå~°=Ú =Å# q∞H˜¯e =$kú
<˘O^Œ∞@, Éè∞í lOѨñQÍ<Õ "≥H¯˜ e `«Q∞Æ @æ – J#∞ h ÅHõ}Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# ‰õΩΔ „^ŒÜ∞« #∞
H˘kÌ "≥H¯˜ ex QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞ – z~°HÍÅ=Ú#‰õΩ PǨ~°=Ú ri‚OK«∞#ѨÙ_»∞ QÍx,
ri‚Oz#ѨÙ_»∞ QÍx, =$kúÉÁOk "ÕQ=Æ Ú`ÀñQÆ∂_ç [O@QÍ "≥_Å» ∞K«∞, `«Å "≥∞_»Å∞
=}ñ‰õΩ@, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , =^Œ~∞° @, "åOu, Ju™ê~°=Ú, Hõ#∞Å∞ „kѨC@,
P=eO`«Å∞ Ö’#QÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# Ü«∞=∞à◊Ü∞« #∞ "≥H¯˜ e QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å∞, Hõ}ñ`«Å∞ Wq ã¨ÉÎ =Ì ÚÅQÆ∞@, Hõ#∞flÅ∞ h~°∞„QÆq∞‡, K«OK«Å=ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞@, ^ÕÇϨ =Ú „=∂#∞Ѩ_∞» @, =¸QÆ`#« =Ú QÆÅ∞QÆ∞@, `≥eq #tOK«∞@,
PǨ  ~° ~ ° ã ¨ = ∂~° æ = Ú J_» ¤ y OѨ ñ |_» ∞ @, Ǩ Ï $^Œ Ü « ∂ k=∞~° ≈ =ÚÅ∞ „`ÀÜ« ∞ ñ
|_ç#@∞ìO_»∞@, gñѨ٠=Oy#@∞ìO_»∞@, ^ÕÇϨ =Ú ZO_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆey
"≥_Å» ∞ <≥H¯˜ e =∞ǨÇ≤Ï^臌 Ü«∞#ñ|_»∞#∞– ѨHÍfiâ◊Ü∞« =Ú #∞O_ç (J#ñQÍ <åaèÇÏ≤ ^臌
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆey ѨÅ∞=∂~°∞ P=eO`«Å∞, X_»Å∞ q~°∞Ѩ٠J#∞hÖ’}=ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç QÆOcè~<° å^Œ=Ú QÆÅk QÆOcè~Ç° Ï≤ ^臌 Ü«∞#ñ|_»∞#∞. ™ê^蕺™ê^躌 qKå~°=Ú–
D J~Ú^Œ∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· Ç≤Ï^臌 ÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞#∞ ™ê^躌 =ÚÅ∞, Hõ_Ñ» \¨ ˜ ~Ô O_»∞#∞
J™ê^躌 =ÚÅ∞. Ü«∞=∞à◊ "Õyx J#∞ã¨O[˝Å∞ QÆÅk. ^•xH˜ñ *ˇÑÊ≤ # ÅHõ}Δ =ÚÅxflÜ«Ú
#∞O_ç# J™ê^躌 "Õ∞Ü«∞QÆ∞#∞. ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ <åâ◊=Ú KÕÜÚ« #qÜ≥∞ÿ ##∞,
Ç≤Ï^蕇âßfiã¨=ÚÅ =Öˇ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOѨñ*ËÜ∞« =Ù. D Ç≤Ï^蕇 âßfiã¨=ÚÅ∞ =∞~°}
HÍÅ=Ú#O^Œ∞ PtOK«∞#∞. Wq j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ =∞~°}O˜ Ѩñ*ËÜÚ« ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅqQÍ#
gx zH˜`û« ‰õΩñ QÆ_∞» j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ „|Ü«∞uflOK«∞#k.
13 – ã¨fi~°É^Ëè •kèHÍ~°=Ú
*’ºu âß≈G=Ú
J^äŒ *’ºuâß≈„™êÎa„è áêÜÕ∞} QÆ^^æŒ `Œ fi« „ѨÜ∂≥ QÆ =∂Ç¨Ï I
=$tÛHÍOâ◊ã` ÷≤ H« }
Δ© O K«O„^Œ[x`« QÆ^^æŒ `
Œ fi« ^ÀëÈѨâ=◊ ∞<åÜ«∞
„áêQÆ∞HõOÎ K«O„^Œ ѨÓ*Ïq^•#O q^Œ^•è º`ü II
`åII [##HÍÅ=Ú# =$tÛHõ ~åtÜ«∞O^Œ∞ H©}Δ K«O„^Œ∞ñ_»∞#fl Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ
_»∞ QÆ^^æŒ `Œ fi« =Ú (_»Q∞Æ uæ HÎ õ – ã¨~fi° Éè^Ë ~Œ ÀQÆ=Ú) QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ
– ѨÓ~ÀfiHõÎ K«O„^Œ ѨÓ*Ïq^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
"åÜ«ÚѨÙ~å}Ë – "åyfi~À^èOŒ QÆ∞~Àó Hõ$`åfi Éè"í Õ ^Œ^æ ^æŒ "Œ å#fl~°ó I
`«ã¨º ÑÔ̈HΔº „ѨfHÍ~°O ^•<Õ# |∞∞+≤ÉèÏ+≤`«O I ѨÖË<å^äŒ `«^Œ̂~ú# `«^•~åú ˆ~ú# "å ѨÙ#ó I
ã¨~°ã¨fif „Ѩu=∂O ‰õΩ~åº ^Œ∞ƒù*ÏOK« K«`«∞+ì̈Ü«∞O I =~°^ŒOKåHõΔã¨∂„`«O K« a„ÉèífO ^ŒHΔ̃}Ë Hõ̂~ I
ѨÙãÎ̈HõOKåÉèíÜ«∞O "å"Õ∞ ^Œ^è•<åO ǨÏOã¨"åǨÏ<åO II Juâ◊√„ÉèË} ~“"Õº} ‰õÄ@ã¨fiˆ~‚# <å Éèí"Õ`ü I
Pã¨#O K« „Ѩ‰õΩsfi`« ™œ=~°‚O Ѩ^Œ‡ =Ú`«Î=∞O I `«™ÈºÑ¨i K« ã¨O"Õâ◊º ^ÕgO "åwâ◊fisO Ѩ~åO I
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=ÚHÍÎ^•=∞ã¨=∂Ü«ÚHÍÎO â◊√Hõ=¡ „¿ãÎ} ã¨OÜ«Ú`åO I <åwâ◊fi~åºk =∞O„`≥ã· ∞¨ ΠѨÓ[ÜÕ∞ fÊ`«`O« _»∞Öˇó·
âıfi`«Ñ¨ÙÃ+ÂÊ âı≈fi`«QÆO^è≥· ã¨û`«¯`«º qkèѨÓ~°fiHõO I„ÉÏǨχ} ã¨û~°fi âßG[˝ó ‰õΩâ◊Å ã¨û~°fiã¨=∞‡`«ó I
=∞O„`«"å^Œ „Ѩg} â◊Û `Õ# ÃÇ˙=∞O K« HÍ~°Ü∞Õ `ü I
áêÜ«∞ã¨O AǨïÜ«∂ ^Œ+âì̈ ` ◊ â« $◊ Ïe=∞Ü«∞O `«^•ä I
AǨïÜ«∂ `«ûq∞^è⌠ßÛÑ≤ `«^•ä [ºO K« uÖÏ#Ñ≤ I
ã¨~ã° fi¨ u „Ѩ^qÕ ∞= Wu"å =∞O„u+¨º`Õ I
Hõ$`åkè"åã¨<å "Õ∞<å =∂Kå~åºÜ«∞ x"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= „`åÊV√‡MÏÜ«∞ Ǩïº^ŒV√‡Yó I
ã¨OѨÓ[º „ÉÏǨχ}O ã¨=∞º QÆfi„™êÎÅOHÍ~°ÑÓ¨ ~°fiHõO I
Ü«∂ =„ˆHÎ „|Ǩχ}À ^Õg Ü«∂ ™ê "åwâ◊fis Ѩ~å I
„|Ǩχq+¨μ‚t"≥· âßÛ<≥·ó ѨÓl`å ã¨~°fi=Ok`å I
`«∞ëêì Éèí=`«∞ ^•<Õ# ã¨q∞^•[ºuÖˇ·~°Ñ≤ I
<≥"· ^Õ ºŒ O áêÜ«∞ã¨O ^Œ^•º ^ÕÜ Ì ∞« O K« „ÉÏǨχ}Ë `«^•ä I
ã¨~°ã¨fiu „Ѩ^Õq∞= =∞O„`« ã¨û~°fi„`«ã¨=∞‡`«ó I
`«Ãã· Ǩï`«=`Õ ^Œ^•º `åÎO Ѷ∞¨ O\ÏO ѨÓl`åÜ«∞ `«∞ I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= „^Àw ѨÓ~°fi=ÚY â◊√≈zó I
L^ŒV√‡M’ѨqëêìÜ∞« ã¨`ÀÜ«∂ =∞^äŒ ÉèHí ` Î̃ ó« I
QÆ∞~À~°=[˝Ü∂« Ü«∞<Õ‡ ™êfi^蕺ܫ∂^躌 Ü«∞#O Hõ$`«O I
ã¨~°ã¨fif [QÆ<å‡`å [QÆ*Ï˚_®ºÑ¨Ç¨i}© II
™êHΔÍ„^ŒƒÇ¨Ï‡HõÅ„`«O `«fiO q+¨μ‚~°∞„^•kaè ã¨∞Îû`å I
`«#‡=∂^䕺Ѩ#O ^ÕÇÏ≤ *Ï_躻 O ǨÏ~° =~å#<Õ I
Ѷ∞¨ O\Ï^•<Õ# `«∞ëêì `«fiO ^Œ`<ÎÕ å<Õ# "åHõÊ~åII
"åyfi~À^èŒO QÆ∞~Àó Hõ$`åfi Ü«∞<Õ‡ QÆ^Œæ^ŒÉèÏ+≤`«O I
`«`«û~°fiO HõΔѨܫ∞ HΔ̃„ѨO „ÉÏǑχ `«fiO Ö’Hõáê=h II
Wu^•#=∞„`«ó.
J#∞*Ï˝Ü∞« „ÉÏǨχ}O `«O ã¨fiÜ«∞OÉè∞í Or`« =∂#=ó II Wu QÆ^^æŒ ` Œ fi« ǨÏ~° ã¨~ã° fi¨ f ^•#qkèó.
`åII QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ "å‰õΩ¯#‰õΩ q~À^èŒ=Ú#∞ KÕã≤#"åñ_»∞ QÆ^Œæ^Œ`«fi=Ú
(_»Q∞Æ uæ HÎ õ – ã¨fi~°ÉQËè ~Æ ÀQÆ=Ú) QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩ „ѨfHÍ~°=Ú – XHõ ѨÅ=Ú
QÍx P~° ѨÅ=ÚQÍx, áêuHõ ÖËHõ Ѩ~H° õ ѨÅ=ÚQÍx QÆey# ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ "≥O_çKñÕ
QÍx =∞Oz |OQÍ~°=ÚKÕñ QÍx ã¨~ã° fi¨ f „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz K«`∞« ~°∞ƒù[=ÚÅ
<Õ~Ê° ~°z, ‰õΩ_ç ǨÏãÎ̈=ÚÅO^Œ∞ – =~°^Œ JHõãΔ ∂¨ „`«=ÚÅ#∞, Z_»=∞ ǨÏãÎ̈=ÚÅO^Œ∞
ѨÙã¨HÎ =õ Ú#∞, JÉèÜ í ∞« =Ú#∞ ^èiŒ OzÜ«Ú#fl@∞¡#∞, ǨÏOã¨"åǨÏ#=Ú QÆeyÜ«Ú#fl
@∞¡#∞ xi‡Oz, |OQÍ~°=Ú`À Ѩ^•‡ã¨#=Ú <Õ~Ê° ~°z ^•xÃÑ#· P ã¨~ã° fi¨ f^Õqx
QÆ∂~°∞ÛO_»ñ ɡ\ ì̃ =Ú`åºÅ ã¨~=° Ú#∞ #_»∞=Ú#‰õΩ Hõ\ ,ì˜ `≥Å¡ =G=ÚÅ#∞ QÆ\ ì˜
"åwâ◊fis =∞O„`«=ÚÅKÕ Ñ¨KÛ« aÜ«∞º=ÚKÕñ|∂lOz, âıfi`« ѨÙ+¨Ê=ÚÅKÕ`#« ∞, âıfi`«
K«O^Œ#=ÚKÕ`«#∞ qkè=`«∞ÎQÍ ã¨`«¯iOz–ã¨~°fiâßGA˝ñ_»∞ ã¨=∞~°∞÷O_»∞#∞, ã¨~°fi
ã¨=∞‡`«∞ñ_»∞#∞, =∞O„`«"å^Œ „Ѩg}∞ñ_»∞ #QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞xKÕ aÜ«∞ºÑ¨Ù áêÜ«∞ã¨=Ú
KÕ`#« ∞, ã¨q∞^èÅŒ ∞, <Õ~Ú, uÅÅ∞ gxKÕ`#« ∞ ''ã¨~ã° fi¨ u „Ѩ^qÕ ∞=—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ
108=∂~°∞Å∞ Ǩϟ=∞=Ú KÕ~ÚOz P ~å„u *ÏQÆ~}° =ÚKÕã,≤ =∞~°∞ã¨\ ˜ L^ŒÜ∞« =Ú#
~Ày L`«~Î =° ÚY=ÚQÍñ QÆ∂~°∞Ûx, `«∂~°∞Ê=ÚY=ÚQÍñ QÆ∂~°∞Ûx Ü«Ú#fl „ÉÏǨχ}∞x
=„™êÎÅOHÍ~° ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍñ |∂lOz ''Ü«∂=„ˆH„Î |Ǩχ}À^Õg Ü«∂™ê"åwâ◊fisѨ~åI
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„|Ǩχq+¨μt‚ "≥· âßÛ<≥º· ó ѨÓl`å ã¨~fi° =Ok`å, `«∞ëêìÉ=íè `«∞^•<Õ# ã¨q∞^•[ºuÖˇ~· Ñ° —≤ —

J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ #∞K«ÛiOz áêÜ«∞ã¨=Ú#∞ <≥"· ^Õ ºŒ "≥Úã¨Oy –„ÉÏǨχ}∞xH˜ P
áêÜ«∞ã¨=Ú`À_» ã¨~ã° fi¨ f „Ѩu=∞<˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ''ã¨~ã° fi¨ u „Ѩ^qÕ ∞=—— J#∞ =∞O„`«
=Ú#∞ JO`«@ LK«ÛiOѨ=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú Ç¨ÏŸ=∞"≥Ú#iÛ# „ÉÏǨχ}∞x L`«~Î °
=ÚY=ÚQÍñ QÆ∂~°∞ÛO_»ñɡ\ ì˜ ~Ày `«∂~°∞Ê=ÚY=ÚQÍñ QÆ∂~°∞Ûx ѨÓlOz ''QÆ∞~À
~°=[˝ Ü«∂Ü«∞<Õ‡™êfi^蕺ܫ∂ ^躌 Ü«∞ ã¨OHõ$`«O—— J#∞ #k "≥Ú^ŒÅ∞ – ''`«`û« ~°ºOHõÑΔ Ü
¨ ∞«
HΔ̃„ѨO „ÉÏǑχ`«fiOÖ’Hõáê=hI—— J#∞#O`« =~°‰Ωõ QÆÅ =∞O„`«=ÚKÕ L^ŒH=õ Ú`Àñ
QÆ∂_» Ѷ∞¨ O@<˘ã¨Oy „ÉÏǨχ}∞xñ |OÑ≤Oz Ñ≤^ÑŒ ¨ `å#∞ Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú.
"≥· – ã¨fi~°ÉèË^Œx^•#Æ=Ú
q∞H˜¯e QÆ\Qì˜ Æ ã¨OÉèÏ+≤OK«∞@ – q+¨ÉHíè }Δõ =Ú – q∞H˜¯e J^躌 Ü«∞#=ÚKÕÜÚ« @
– JaèÑ∂¨¶ `«=ÚQÆÅ∞QÆ∞@ gx =Å# "å`å^Œ∞Å∞ „ѨHÀÑ≤Oz, ã¨fi~°=Ú#∞ =Ç≤ÏOK«∞
#~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ *Ëi#"≥,· ã¨fi~°=Ú#∞ Ç‘Ï#Ѩ~K° ∞« #∞. D ã¨fi~°É^Ëè ~Œ ÀQÆ=Ú, „Ѩ`ºÕ Hõ
"å`«Ñ`≤ HΫ Ñõ =¨¶ ÚÅ=Å##∞, ã¨xfláê`«=Ú=Å##∞, HõÜ Δ ∞« =Ú=Å##∞, "Õ∞^Œã∞¨ û=Å##∞
P~°∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞#∞. "å`«=Ú =Å#, ã¨fi~°=Ú Ç‘Ï#"≥∞,ÿ ~°∂HõQΔ Æ (ZO_ç#@∞ì)
q_çz q_çz =K«∞Û K«∞O_»∞#∞. Q˘O`«∞ =ÚO_»`¡ À xO_ç Ü«Ú#fl@∞ìO_»∞#∞. ã≤flQÆú
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ (J#ñQÍ K«=Ú~°∞QÆÅq) =Å##∞ L+¨‚ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ=Å##∞ âßOux
á⁄O^Œ∞#∞–^Ò_»Å∞, Q˘O`«∞, Wq Ü≥∞O_»∞@, =∞O_»∞@, =∂\Ï_»∞@‰õΩ â◊HÖΘ ‰Ë Ωõ O_»∞@
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ Ñ≤`[Ϋ ã¨fi~° Éè^Ë ÅŒ Hõ}Δ =ÚÅ∞ – Q˘O`«∞ ѨÓÜ«∞ñ|_ç#@∞ìO_»∞@,
Q˘O`«∞ #O^Œ∞ "≥∞Å¡xQÆ∞~°∞~æ â° |◊ =Ì Ú HõÅ∞QÆ∞@, =∂@Å∞ Jã¨Ê+¨=ì ÚQÆ #∞O_»∞@,
Wq HõÑ[¨¶ ã¨fi~° Éè^Ë Œ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ – "å`åk„u^À+¨=ÚÅ =Å#ñ QÆey# ã¨fi~°
Éè^Ë =Œ Ú#O^Œ∞ Jxfl ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. HõÜ Δ ∞« [ ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú#O^Œ∞ Q˘O
`«∞#∞ =∞~°‡=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. =Ú‰õΩ¯ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „Ѩ^Õâ◊=ÚÅ #∞O_ç
á⁄QÆ"_≥ Å» ∞#@∞ìO_»∞#∞, "Õ∞^Œãû¨ fi~° Éè^Ë =Œ Ú#O^Œ∞ HõÑ㨶 fi¨ ~° Éè^Ë Œ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞#∞,
Ju Hõ+=ì¨ Úq∂ñ^Œ <≥~∞° OQÆñ^Œy# JHõ~Δ =° ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞@Ü«Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞
Jxfl ã¨fi~° Éè^Ë =Œè ÚÅÖ’H˜ Hõ_Ñ» \¨ k˜ Ü«∞QÆ∞ "Õ∞^Œãû¨ fi~°É^Ëè =Œ Ú J™ê^躌 =Ú. `«H¯˜ #
<åÅ∞QÆ∞#∞ ™ê^躌 O|∞Å∞.
14 – J~ÀK«HÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ =∞O^•yfl`åfi ^Œ~ÀK«Hõ „ѨÜ∂≥ QÆO *’ºuâß≈„™êÎa„è áêÜÕ∞}ÏǨϖ`«„`«ÊfHÍ~°OK«
JuѨiÉè∂í `«ó Hõ$Ѩ} ã¨ûǨÏ[Ü«Ú`À =∂#"À Éè=í u r"Õ I =∞O^•yfl „ã‘qÎ l`À ^Œ∞tÛˆHº áêѨH~õ å‡ K« II
Wu ^Œ∞tÛHõº™ê÷#ã≤`÷ ã« º¨ QÆ∞~Àó „áêQÆ∞HõOÎ [ѨÃÇ˙=∞ ^•# ™êfl<åkHõO q^Œ^•è º`üI `Õ<ÀѨâß=∞ºu II
`åII [##HÍÅ=Ú# – QÆ∞~°∞=Ù – ÅQÆfl=Ú#‰õΩ `«$fÜ«∞™ê÷#=Ú#O^Œ∞O_ç#
Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ =∞O^•yflÜ«Ú – JO^Œ∞=Å# P~ÀK«H~õ ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞ QÆ#∞Hõ Wkâ◊q∞OK«∞@ÔH· – ѨÓ~ÀfiHõÎ – [Ѩ, Ǩϟ=∞, ^•# ™êfl<åkHõ=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
„â◊^•úÇÏ‘ <À ^èhŒ J^•`å ^•#~°u~åfi `å=∞ã¨Q∞Æ }Ïxfi`ÀÜ«∞ó
™È-~°∞z=∂=â◊¥b "å *ÏÜ«∞`Õ J㨺 „áêÜ«∞tÛ`«OÎ Hõ$„K«Ûù =∞u
Hõ$„K«ÛOù KåO„^•Ü«∞}O=ºãÎ̈O ã¨=∞ãÎ̈O "å"åºkè`å~°`"« ∞Õ º#‰õΩ~åº`ü II
J„`åâ◊H“Î ^èhŒ "å „Ñ¨uk#O ѨOKåâ◊„^•ƒÇ¨Ï‡} Éè’[#O q∞ëêì#flO
HÍ~°ÜÕ∞`ü I J„`åѨºâ◊H“Î ÃÇ˙=∞O ã¨`«`«O ‰õΩ~åº`ü II
[ѨO ÃÇ˙=∞O `«^•ä f~°O÷ ™êfl#O "åÑ≤ ã¨=∂K«~ˆ `ü I
f„="≥~· åQƺ ã¨OÜ«ÚHõóÎ ‰õΩ~åº „^•ƒùÇϨ ‡} Éè’[#O I q∞ëêì#flO^Œ^•º ku=K«<å`ü II
Jyfl~°ã‡‘ u =∞O„`Õ} [¿Ñ^ŒÜÚ« `« ã¨OYºÜ«∂ I K«~∞° }Ï K« Ѷ∞¨ $`Õ<=·≥ AǨïÜ«∂^Œ=ú º"åǨÏ<Õ II
[áêkHõO Ü«∂=„^ÀQÆ=ÚHÀÎ Éè=í u `å=^Õ= Hõ~=ΰ ºO I U`«„^•ƒù
Ǩχ}q+¨Ü∞« O W`«~° q+¨Ü∞Õ ¿ÇÏ=∂#fl ^•#"Õ∞= „Ѩâã◊ OÎ̈ I W`«º~°∞z â◊¥Åq^è•#O.
`åII „â◊^ÖúŒ xË "åñ_»∞#∞, „^Œ=º=O`«∞ñ_»ÜÚ« º#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« HõÜÚ« – ^•#=Ú
#O^•ã¨HÎ̃ =∂„`«=Ú Hõey `å=∞ã¨Q∞Æ }=ÚQÆeyÜ«ÚO_»∞"åñ_»∞#QÆ∞ =∞#∞+¨μº_»∞,
J~°∞~ÀQÆ=Ú, â◊¥Å~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú– Hõ$„K«Ûù
=Ú#∞, JuHõ$„K«Û=ù Ú#∞, KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞ gxx Jxfl\˜x QÍx, ^Õx<≥#· <˘Hõ
^•xx QÍx, "åºkè`å~°`«=∞º=Ú#∞ Ѩ\ ì̃ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. WO^Œ∞‰õΩ Pâ◊‰õΩÎñ_≥·#
Ü≥∞_» „^Œ=º=O`«∞ñ_≥·#KÀ „Ѩu k#=Ú U|k=∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ =∞$ëêì#fl
Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. WO^Œ∞‰õΩ â◊HÖÎ̃ xË Ü≥∞_» ~ÀQÆ=Ú x=$uÎÜ∞« QÆ∞#O`« =~°‰Ωõ
– ''Jyfl~°ã‡‘ u—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕñ |k"ÕÅ=∂~°∞Å∞ [Ѩ=Ú, K«~∞° , Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ`«
Ǩϟ=∞=Ú#∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk „ÉÏǨχ}q+¨Ü∞« =Ú† W`«~∞° Öˇ#· KÀ –
ã¨∞=~°‚ ã¨ÇÏ≤ `« J#fl^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥· – J~ÀK«Hõ ÅHõΔ}=Ú
"å`åk ^À+¨=ÚÅ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ^Œ∞+¨Oì |∞ÅQÆ∞@ =Å##∞, ã¨xfláê`«=Ú
=Å##∞, HÀѨâ’HÍ^Œ∞ÅKÕñ QÆey# =∞#™êÎÑ=¨ Ú =Å##∞ J~Ú^Œ∞ q^è=Œ ÚÖˇ#·
J~ÀK«Hõ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. "å`«=Ú =Å# <À~°∞ =QÆ~∞° QÆ#∞, Ñ≤`=Ϋ Ú =Å#
KÕñ^Œ∞QÆ#∞, HõÑ=¨¶ Ú =Å# uÜ«∞ºQÆ#∞, ã¨xfláê`«=Ú=Å# <À\˜H˜ U ~°∞zÜ«Ú
`≥eÜ«∞HõÜÚ« , â’Hõ, ÉèÜ
í ∞« , HÍ=∞, Ö’Éè,í D~嬺^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ "å`« „ѨHÀѨ=Ú=Å#
<À~°∞ =QÆ~∞° QÆ#∞, HÀѨ=Ú#O^Œ∞ Ñ≤`„Ϋ ѨHÀѨ=Ú=Å# KÕñ^Œ∞QÆ#∞, „QÆÇ¨ "Õâ=◊ ÚKÕ
=∞#ã¨∞û `«ÑO≤ z ã¨xfláê`« „ѨHÀѨ=Ú QÆÅ∞QÆ∞@ =Å# <À~°∞ ~°ãǨ Ï‘ #=ÚQÆÅ#∞
#∞O_»∞#∞.
15 – Kè«~°ÌºkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
iѨٙê÷<Õ Ü«∞^• ™êº`åO KåO„kâ◊√„H“ `«`À Éèí"Õ`ü IKè«iÌ=∂ #‡#∞[ó Hõ$+¨‚ѨHõΔ K«O„^•=Ö’H˜`Ò II
H©}
Δ K«O„^•=Ö’H˜`« +¨+™ª¨ ê÷#ã≤`
÷ « |∞^è⌠√◊ „Hõ ÉÏ^èÀѨâßO`«Ü∞Õ `«„fÊ`«Ü∞Õ |∞^è㌠º¨ `«∞ ѨÓ~ÀfiHÍÎ"∞Õ = ã¨HÅõ O[Ѩ
ÃÇ˙=∞^•<åkqkèO q^Œ^•è º`ü I â◊√„Hõ㺨 `«∞ =HΔͺ=∞óI J<åfl`«Êi„ã¨∞`Õu =∞O„`«[Ѩó I
uÖÏ*∫º^Œ∞O|s ã¨q∞iƒù~Àƒù=∞, Jâ◊fi^•#OI ™êfl#OK«.
UÅÜ«∂K«tÅÜ«∂ã¨=∞xfi`≥· ~åfiiaè ã¨ûѶŨ =¸Å‰õΩO‰õΩ"≥∞óÿ I
™êfl#`À Éè$í QÆ∞ã¨∞`ÀѨáêk`«O^Œ∞óY"Õ∞uqÅÜ«∞O # ã¨Oâ◊Ü∞« ó I
WuNѨu=K«<å`üI ~“ѨºO^è•~°ÜÕ∞`ü, ǨÏq+¨ºO<≥· "Õ^ŒºO^Œ^•º`ü II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`å. [#flÅQÆfl=Ú#‰õΩ +¨+™ª¨ ê÷#=Ú#O^Œ∞ – |∞^è⌠√◊ „‰õΩÅ∞O_ç H©}

Δ K«O„kxKÕ`«
E_»ñ|_ç<xÕ *Ï`«‰Ωõ _»∞– Kèi« ÷ ("åOu) ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@
H˘é‰õΩ – |∞^èŒ „Ñ‘uHÔ · ѨÓ~ÀfiHõ–Î [Ѩ–Ǩϟ=∞–^•<åk q^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
â◊√„Hõ „Ñ‘u H˘é‰õΩ– 'J#fl`«Êi„ã¨∞`å— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ [Ѩ=Ú, #∞=ÙfiÅ∞, <Õ~Ú
"Õ∞_ç ã¨q∞kèÅ∞ gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú, Jâ◊fi^•#=Ú, UʼnõΩÅ∞– =∞#t≈Å– ‰õΩO‰õΩ=∞
ѨÙ=Ùfi gx`ÀñQÆ∂_ç# [Å=ÚKÕ ™êfl#=Ú#O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. "≥O_çx ^èiŒ OѨ=Å
Ü«Ú#∞. <Õ~Ú HõeÑ≤# J#fl=Ú#∞ <≥"· ^Õ ºŒ "≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ü≥∂ „ÉÏǨχ}ÏÜ«∞ Hˆ â◊H@
© Hõ HÍHõ ™ê~°"∞Õ Ü«∂^Œ∞ºÑ¨ÇϨ `«=∞#flO *Ï#<Õfl= "≥∂Ǩτ`«ÊÜ«∞K«Ûu
ù 㨠Kèi« =÷ ∂==
*ÏÜ«∞`Õ I Ü«∞^Œ∞HõOÎ âß`å`«ÑÜ ‘ ∞Õ Hõ~‡° qáêˆH – â◊fiH©@Hˆ â◊HÍHÍk^Œ∂+≤`O« "≥∂ǨÏ`À#~°ó I
^Œ`åfi kfi*ÏÜ«∞ Éè=í u Kèi« =Î ∂ ##º[#‡x II Wu=K«<å`ü I
Q“`«"≥∂HõÎ=∞Ñ≤– qâßfiã¨Ñ¶¨∂`«H© Kè«iÌÜ«∞HÀÎÉèíq – `«^Œ∞ã¨âßO`«ÜÕ∞ ѨOâß^•ƒ„Ǩχ}Éè’[#O HÍ~°ÜÕ∞`ü,
J#fl^•#OK« Ü«∞^ä•â◊HÍκ[º Ü«ÚHõOÎ ‰õΩ~åº`üI Jyfl~°ã‡≤ [#‡<Õu=∞O„`Õ} "åºkèQ∞Æ ~°∞ÅѶڨ ÉèÏ"Õ# [ѨO
‰õΩ~åº`ü I uÅÃÇ˙=∞OK« ‰õΩ~åº`üI `Õ<ÀѨâßOu~°ƒ=ù uII
`å. "≥O„_»∞HõÅ∞– ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞–HÍH˜–‰õΩHõ¯ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ ã¨Ê $tOѨñ|_ç#
J#fl=Ú#∞– `≥eã≤Ü∞Õ "≥∂ǨÏ=Ú=Å# „ÉÏǨχ}∞xH˜ñ ɡ>_ìˇ #ç ~°∞ñ_»∞#∞ #q∞‡#
"åxx „^ÀǨÏ=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞ =∞~°∞[#‡=Ú# Kèi« ~Ì ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞. Wk
â◊q∞OK«∞@‰õΩ I U|k =∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. Ü«∞^è•â◊HQΘ Æ
<Õu`Àñ QÆ∂_ç# J#fl=Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. ''Jyfl~°ã≤‡[#‡<å—— J#∞
=∞O„`«=ÚKÕ "åºkèQÆ∞~°∞ÅѶ¨Ú ÉèÏ==Ú#∞ Ѩ\ ˜ì– [Ѩ=Ú#∞– Ǩϟ=∞=Ú#∞O
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
"≥·. Kè«iÌ ÅHõΔ}=Ú
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`«Ñ`≤ =Ϋ ÚÅ=Å##∞, ã¨xfláê`«=Ú=Å##∞, W+¨=ì Ú HÍx â◊ÉÏÌk
q+¨Ü∞« =ÚÅ =Å##∞, J~Ú^Œ∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· Kè~« ∞° ÅÌ ∞QÆÅ∞QÆ∞#∞. L^•#"åÜ«Ú=Ù
qHÍ~°=Ú <˘Ok "å`«Ñ`≤ HΫ Ñõ Ũ¶ =ÚÅ#∞ T~°fi÷ =ÚQÆ ZQÆ∞~°ñQ˘\˜ì "åO`«∞Å#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞. "åxH˜ =ÚO^Œ∞QÍ, ^À+¨=Ú, ã¨fi™ê÷#=∞O^Œ∞ñ „|HÀÑ≤Oz |∞^Œ∞ƒù^=Œ Ú=Öˇ
ÖËK∞« @, =ÚY=Ú <≥é∞ñQÆ∞@, <À@hà◊¥§~°∞@, J~°∞z ~¸ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
"å`«Kè«iÌ ÅHõΔ}=Ú
ÉÁ_»∞,¤ gñѨ٠„ѨH¯õ Å∞ Wq <˘K«∞Û@, PǨ~°=Ú xÅ∞=Hõ T~°fiú =ÚQÆ "≥_Å» ∞@,
H˘OK≥=Ú H˘OK≥=ÚQÆ =QÆ~∞° QÆ#∞ #∞é∞QÆ∞QÆ#∞ "åOuÜ«∞QÆ∞@, =∞é˜ÜÚ« – ѨÙe`Õñ
ѨÙÅ∞ HõÅ∞QÆ∞@, #Å¡@#∞ `≥ÅQ¡ #Æ ∞ "ÕQ=Æ ÚQÆ#∞ Ju Hõ+=ì¨ Úq∂ñ^Œ "åOu HõÅ∞QÆ∞@,
^ŒQ∞Æ @
æ , =ÚY=Ú ZO_»∞@, é˘=Ú‡, `«Å– HõOѶ∞¨ =Ú Wq <˘K«∞Û@, „â◊=∞=Ú
J#∞hÅHõ} Δ =ÚÅ∞ "å`«Ki«è Ü Ì ∞« O^Œ∞ñQÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«ÎKè«iÌ ÅHõΔ}=Ú
LѨChà◊§=Öˇ#∞– á⁄QÆ=Öˇ#∞– P‰õΩѨKÛ« QÆ#∞– ѨKÛ« QÆ#∞– ~°HÜ
Îõ Ú« Hõ=Î ÚQÆ#∞–
ѨÙÅ¡Q#Æ ∞– HÍ~°=ÚQÆ#∞– L+¨=‚ ÚQÆ#∞– "åOuJQÆ∞@, ^ŒÑÊ≤ – =¸~°Û–ù `åѨ=Ú–
=∞O@Å∞QÆ#∞ QÆÅ∞QÆ∞@ J#∞ hÅHõ} Δ =ÚÅ∞ Ñ≤`Ϋ Kèi« Ü
Ì ∞« O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõѶ¨Kè«iÌ ÅHõΔ}=Ú
lQÆ@QÆ– QÆ\ Qì̃ –Æ K«ÅQ¡ –Æ fñÔQÅ∞QÆ– uÜ«∞ºQÆ– LѨÊQÆ– qâı+=¨ ÚQÆ "åOu
Ü«∞QÆ∞@, =ÚY=∞O^Œ∞"åѨÙ, <À~°∞uÜ«∞º#, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, é˘=Ú‡ D_»∞Û@, ^ŒQ∞Æ æ
J#∞h ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÑK¨¶ i«è Ü Ì ∞« O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨xfláê`«Kè«iÌ ÖHõΔ}=Ú
ã¨xfláê`«=Ú=Å#ñ QÆeÔQ_ç Kè«iÌH˜ Jxfl ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞ Wk
J™ê^茺=Ú.
„H˜q∞Kè«iÌ ÅHõΔ}=Ú
^Œ∞~°æO^èŒ=ÚÅ∞, J"Õ∞^茺=ÚÅ∞, JѨiâ◊√^Œú=ÚÅ∞, ÉèíÜ«∞OHõ~°Ñ¨^•~°ú=ÚÅ∞,
J#∞"åxx K«∂K«∞@, ÉèÜ í ∞« Hõ~° ^èfiŒ #∞Åq#∞@, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx =Å# z`«=Î ÚÑ≤OѨ
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú ÉÏ^è<Œ ˘O^Œ "åO`«∞Å∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Hõ$Ѩ=Ú– ^ŒÑÊ≤ – Jr~°=‚ Ú– QÆiƒù}©
„ã‘HÎ ÀiHõ J#∞"åx =Å# QÆÅ∞QÆ∞ "åO`«∞Å∞ ‰õÄ_® "å`åkÅHõΔ }=ÚÖË Hõey
Ü«ÚO_»∞#∞. qâı+=¨ ÚQÆ â◊¥Å, =}ñ‰õΩ, é˘=Ú‡ D_»∞Ê D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞QÆÅ∞QÆ∞.
„H˜q∞~ÀQÆ=Ú, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú gx ÅHõ} Δ =ÚÅ KÕ`#« ∞ „H˜q∞[Kèi« Ü
Ì ∞« #ñ|_»∞.
16 – ǨÏ$„^ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈„ã¨Î=Ú
*Ï`«Hˆ – Ñ‘_` ç Ç« Ϩ $^ŒÜ∂≥ Ç≤Ï|∞ˆH ~åfiǨÏ# ÉÏO^è"Œ å~°ú =∞u™œYºó I
ÉÏÖ˺ "åºkè`«^ÕÃÇ˙ #Y=∞^èŒ~À Éèí"Õ `Òûˆ~ó II
J#ºK«Û – ǨÏ$„^Àw|ǨïѨل`«ã∞¨ ûMÏxfi`À^Œ$_èq» ~À^è~Œ À+¨âÛ◊ I
Ѩ~°^•~å}ÏO ã¨∞ÉèíQÆó Hõ~°‡ã¨∞ qxtÛ`À Éèí=uII
‰õΩOÉèí^èŒ̂~ ˆ~¯*Ï`«WuâıI J^äŒK«`«∞~°ú ™ê÷#ã≤÷`« â◊x[x`« ǨÏ$„^ÀQÀѨâß#ÎÜÕ∞
ѨÓ~ÀfiHõ"Î ∞Õ = â◊x„Ñ‘`Ü « ∞Õ [ѨÃÇ˙=∂kq^è•#O q^Œ^•è º`ü – `Õ<ÀѨâßOu~°ƒ=ù u II
`å. [#‡ÅQÆfl=Ú#‰õΩ K«`∞« ~°™ú ê÷#=Ú# â◊xÜ«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å – *Ï`«‰Ωõ _»∞–
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ ÉÏ^èQŒ ÅÆ "å_»ñQÆ∞#∞. "åǨÏ#=ÚÅ∞ – |O^è∞Œ =ÙÅ∞– „^Œ=º=Ú
– =∞u– ™œYº=Ú#∞ ÖËx"åñ_»∞#∞, ÉÏź=Ú#O^Œ∞ "åºkèHÅõ "åñ_»∞#∞, #Y=ÚÅ∞
~À=∞=ÚÅ∞ "≥∞O_»∞QÆñQÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞– =∞é˜ÜÚ« – ‰õΩOÉèÅí QÆfl=Ú [#flÅQÆfl"≥∞ÿ
JO^Œ∞ ã¨∂~°∞ºñ_»∞#flÜ≥∞_»Å – *Ï`«‰õΩñ_»∞– ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú– |ǨïѨل`«∞Å∞–
™œYº=Ú– ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ q~À^è=Œ Ú– HÀѨ=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, Ѩ~„° ã‘ÅÎ ‰õΩ W+¨μ_ì ∞» #∞,
Ѩ#∞Å#∞ ^Œ$_è»=ÚQÆñ *ËÜ«Ú"åñ_»∞#QÆ∞#∞. ǨÏ$„^ÀQÆx"å~°}Ï~°÷=Ú â◊x „Ñ‘u
H˘é‰õΩ–Ñ¨Ó~ÀfiHõ–Î [Ѩ–Ǩϟ=∂k q^è•#=Ú *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ѩ~=° ∞ǨÏ$^ŒÜ∞« Ñ‘_®Hõ~À ǨÏ$„^Àw K« *ÏÜ«∞`Õ I `«ãº¨ „áêÜ«∞tÛ`«Î "Õ∞HõO „áê*ÏѨ`º« O ‰õΩ~åº`ü `«^⌠H◊ “ÎQÍO
ã¨∞=~°O‚ K«^^Œ •º`ü I L^Œº#fl^Õºu ã¨∂HõOÎ [¿Ñ`ü, uÖÏ*˺# K« AǨïÜ«∂`ü, ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞™È΄`«O[¿Ñ`ü,
<å=∞„`«Ü∞« O "å [¿Ñ`ü, ‰õÄëê‡O_»ÃÇ˙=∞O K« ‰õΩ~åº`üI =u ǨÏ$„^ÀQÆ@ǨÏ~°ó Hõ~‡° qáêHõ „ѨHÍ~°ó II
`å. W`«~∞° ŠǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ ÉÏ^èÅŒ ∞QÆñ *Ëã#≤ "åñ_»∞ ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. nxH˜ñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú– XHõ „áê*ÏѨ`º« Hõ$„K«Û=ù Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

nxH˜ Jâ◊‰Ωõ ñÎ _≥#· Ü≥∞_»Å – QÀ=Ù#∞– ã¨∞=~°=‚ Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
''L^Œº#fl^Õºu—— ã¨∂Hõ[ΠѨ=Ú, uŖѶ∞¨ $`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú, ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ ™È΄`«
[Ѩ=Ú, ÖËH–õ JK«∞Û`«– J#O`«– QÀqO^Œ– J#∞ <å=∞„`«Ü∞« [Ѩ=Ú – ‰õÄâߺO_»
Ǩϟ=∞=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥·. ǨÏ$„^ÀQÆx^•#=Ú
J`«∞º+¨‚ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞, QÆ∞~°∞`«fi=Ú#∞ *ËÜ∞« J#fl=Ú#∞, =QÆ~∞° – KÕ^∞Œ QÆÅ
ã¨^•~°=ú ÚÅ#∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞@, „â◊=∞=Ú – JaèÑ∂¨¶ `«=Ú (^≥|ƒ) – Éè∞í lOz# q∂ñ^Œ
=∞~°Å Éè∞í lOK«∞@, q∞H˜¯e „ѨãO¨ QÆ=Ú KÕÜÚ« @ – q∞H˜¯e zOuOK«∞@– =∞Å
=¸„`å^Œ∞Å "ÕQ=Æ ÚÅ#∞ ^èiŒ OK«∞@ gx =Å# "å`å^Œ∞Å „ѨHÀã≤Oz PǨ~°
~°ã=¨ Ú#∞ â’+≤OѨñ*Ëã≤ – ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ ÉÏ^èQŒ ÅÆ ∞QÆ∞ñ *Ëã≤ S^Œ∞ q^è=Œ ÚÖˇ#·
ǨÏ$„^ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆ∞ñ*ËÜÚ« #∞.
"å`«Ç¨Ï$„^ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
é˘=Ú‡#O^Œ∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ q∞H˜¯e â◊¥ÅQÆÅ∞QÆ∞@, é˘=Ú‡ XHÍ<˘HõÑC¨ _»∞
ã¨∂^Œ∞Å`Àñ ÉÁ_»=ñ|_ç#@∞ì q∞H˜¯e Ñ‘_Q» eÆ y Ü«ÚO_»∞@, ѨQ∞Æ ÅñQ˘@ìñ|_ç
#@∞ìO_»∞@, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú ãÎ̈|=ú ∞QÆ∞@, ZO_»∞@, „^Œ==Ú HõeyÜ«ÚO_»∞@, JHõ
™ê‡`«∞QÎ Æ ^≥#· º=Ú, ^Œ∞óY=Ú, ÉèÜ
í ∞« =Ú, â◊|=Ì Ú#∞ ã¨ÇÏ≤ O#ÖˉΩõ O_»∞@, =}∞ñ‰õΩ,
„Éè=í ∞=Ú, "≥∞=ÿ ∞éѨÙ, TÑ≤iHõ@∞ì, H˘kÌ x„^Œ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ "å`«ÇϨ $„^ÀQÆ=Ú
#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«ÎǨÏ$„^ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
^ŒÑ≤Ê, „Éèí=∞=Ú, =¸~°Ûù, `åѨ=Ú, K≥=∞@, ѨÙe`ÕñѨÙÅ∞, |_»eHõ D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅk Ñ≤`ÇΫ Ϩ $„^ÀQÆ=∞x Ü≥∂é∞OQÆ∞#k.
HõѶ¨Ç¨Ï$„^ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú ã¨|Î =ú ∞QÆ∞@, ֒ѨŠéÏuQÆ∞O_»∞#¡ fl@∞ì |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞@, ^ŒQ∞Æ ,æ
Jyfl=∂O^Œº=Ú, <À@hà◊¥§~°∞@, x„^Œ,PÅ㨺=Ú, P~°∞z, [fi~°=Ú D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
QÆÅk âı+¡ ‡¨ ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú.
"å`«, Ñ≤`«Î, HõѶ¨ÅHõΔ}=Ú ÅxflÜ«ÚñQÆÅk ã¨xfláê`«Ç¨Ï$„^ÀQÆ=Ú.
Hõ#∞flÅ∞ #Å¡#QÆ∞@, é˘=Ú‡ D_çÛѨ@∞ì@, â’+¨, ^Œ∞~°^,Œ <À@HõÑ=¨¶ Ú "≥_Å» ∞@,
ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú Le`Àñ ^≥QÆñQ˘@ì|_ç#@∞ìO_»∞@, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅk „H˜q∞
ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú† WO^Œ∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú „H˜=ÚÅKÕ ÉèHí OΔ˜ Ѩñ|_ç j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ÉÏ^èQŒ ÅÆ ∞QÆ∞#∞
QÍ=Ù# j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ lH˜`û« ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú.
17–18– `«$ëê‚ – =¸~åÛkù Hè Í~°=ÚÅ∞
*’ºuâß≈„ã¨Î=Ú
*Ï`«Hˆ – ã≤OǨϙÈ÷ kfi[<å^äóŒ Hõ~Àu *Ï`«O ~°^#Œ [~î~° ~° ÀQÍ~°OÎ I„ã‘^Î fiÕ +≤}O K« ѨÙ~°∞ѶO¨ `«^•ä Ñ≤áê㑉ΩΔõ ^è•q+¨Oì
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=¸~åÛùâ’}˜`« ^Àëê âß≈MÏKÕÛù^À „=}âßÛÑ≤ I Ñ≤`«Îã¨=Ú`≥úÎ ~ÀÌÃ+· ~°aèÉèí∂`À =∂#™È Éèí=u II
=¸~åÛù`$« ëê‚ ^ÀëÈѨâ=◊ ∞<åÜ«∞ ѨÓ~ÀfiHõÉÎ ∫è =∞ ѨÓ*Ïk=`ü K«O„^Œ™êºÑ≤
[ѨÃÇ˙=∞^•# ™êfl<åkHõO xdÅ=∞Ñ≤q^èÜ Õ ∞« O I `Õ# âßOu~°ƒ=ù u II
`å. K«O„^Œ∞ñ_»∞ ã≤OǨÏ~åtÜ«∞O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ – ^ŒO`«~ÀQÆ=Ú
– L^Œ~°~ÀQÆ=Ú– „ã‘Î ^Õfi+¨=Ú– ^ŒÑ≤Ê– PHõeÜ«Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. =∞é˜Ü«Ú
=¸~°Û~ù ÀQÆ=Ú,~°H^Îõ À+¨=Ú, ǨÏãÎ̈áê^Œ=ÚÅ∞ KÕkOè Ѩñ|_»∞@, „=}=Ú Ñ≤`=Ϋ Ú
=Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ– ѨÓ~ÀfiHõÎ JOQÍ
~°Hõ ѨÓ*Ï^Œ∞Å=Öˇ– K«O„^Œ„Ñ‘u H˘é‰õΩ–[Ѩ–Ǩϟ=∞–^•#–™êfl<åkHõ=Ú#∞
ã¨~fi° =Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ѩ^‡Œ ѨÙ~å}Ë – áêO^äŒ =∞^èfiŒ Ѩi„âßO`«O „ÉÏǨχ}O QÍ =∞^ä•Ñ≤"å I
# áêÜ«∞ÜÕ∞ [˚ÅO =∞ã¨∞Π㨠`«$ëê}=¸~°Û` ù À Éè"í `
Õ ü II
"å~°∞}O 㨠[¿Ñ `«∂ûHõOÎ ÃÇ˙=∞O ‰õΩ~åº ^Œ`O« „k`«ó I
q^Œ^•è º [˚Å^•#O K« `«$ëê‚=¸~°ÛÑù ⨠ßO`«Ü∞Õ I
áêhÜ«∞O ™êÜ«∞ã¨O =Ú^•æ =â◊~°¯~åѶ¨∞$`« ã¨OÜ«Ú`å =
W^Œ =∂=â◊ºHõO ^ÕÜ«∞O =¸~°Ûù`«$ëȂѨâßO`«ÜÕ∞ II
Wu=K«<å`üI U=O Hõ$`Õ ^ÀëÈѨâßOu~°ƒ=ù u II
`å. „`À=#_»∞K«∞@KÕ |_»eHõ ÉÏ@™êiÜ«∞QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞xH˜ñQÍx QÀ=Ù‰õΩñ
QÍx „`åQÆ#∞ [Å=Ú<˘ã¨OQÆx"åñ_»∞ – ^ŒÑÊ≤ – =¸~åÛù~ÀQÆ=Ú#∞QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ–=~°∞}#∂HõÎ[Ѩ=Ú– Ǩϟ=∞=Ú– [Å^•#=Ú#∞O *ËÜ«∞
=ÅÜ«Ú, =∞é˜ÜÚ« – [Å=Ú#∞áêÜ«∞ã¨=Ú#∞–â◊~¯° ~åѶ∞¨ $`«=ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç ÃÑã¨Å#∞
J=â◊º=ÚQÆ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#x K≥Ñʨ ñ|_ç#k.
"≥·– `«$ëê‚ÅHõΔ}=Ú
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`«Ñ=Î≤ ÚÅ =Å##∞, ã¨xfláê`«=Ú=Å##∞, ~°ãH¨ Ü
Δõ ∞« =Ú=Å##∞,
~ÀQÀѨã~¨ =æ° Ú =Å##∞ Pé∞q^è=Œ ÚÖˇ#· `«$+¨Å‚ ∞[xOK«∞ – D`«$+¨Å‚ Hõxfl\˜Hx˜
"å`«Ñ`≤ =Ϋ ÚÖË =ÚYºHÍé=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞#∞. – â◊s~°=Ú #O^Œe ~°™êk ™œ=∞º
^è•`«∞=ÙÅO PǨ~°qǨ~å^Œ∞ÅKÕ â’+≤OK«∞@=Å# "å`«Ñ≤`«Î=ÚÅ∞ „|HÀÑ≤Oz
–„Éè=í ∞=Ú–=}ñ‰õΩ–`åѨ=Ú– ^ŒÑÊ≤ – =∞O@Å∞– "≥∞=ÿ ∞éѨٖ J#∞ hÅHõ}Δ =ÚÅ#∞
QÆÅ∞QÆñ *ËÜÚ« #∞–<åÅ∞Hõ "≥Ú^ŒÅ∞–Q˘O`«∞– HÀ¡=∞=Ú– ^Ò_»∞– L^ŒH=õ Ú– gxx
=Ç≤ÏOK≥_ç ã≤~Å° ∞ ZO_»∞@ =Å# `«$ëê‚~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
`«$ëê‚™ê=∂#º ÅHõ}Δ =Ú
<À~°∞ ZO_»∞@– hÔ~O`« „^•q##∞ `«$Ñ≤Î *ˇO^Œ‰Ωõ O_»∞@ – J#fl^Õfi+¨=Ú–
ã¨fi~°=Ú #tOK«∞@– HõO~î=° Ú– ÃÑ^Œ=ÙÅ∞– <åÅ∞Hõ Wq Hõi#î =ÚÅQÆ∞@, D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ `«$ëê‚~ÀQÆ=∞O^Œ∞ ™ê=∂#º=ÚQÆ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ZO_»∞@, ^≥#· º=Ú, Hõ}ñ
`«Å<˘K«∞Û@, `«Åk~°∞QÆ∞@, "åã¨# `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, <À~°∞ ~°ãǨ Ï‘ #=ÚQÆ#∞O_»∞@,
K≥=ÙÅ∞ q#~å‰õΩO_»∞@, x„^ŒÑ@ ¨ ‰ì Ωõ O_»∞@, |Å=Ú #tOK«∞@, j`À^ŒH=õ Ú#∞
„^•=Ù@ =Å# ^ŒÑÊ≤ =$kú JQÆ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞QÆÅk "å`«`$« .‚
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=¸~°Ûù QÆÅ∞QÆ∞@, <À~°∞KÕñ^Œ∞ "ÕÜÚ« @, Hõ#∞flÅ∞ q∞H˜¯e Ü≥∞é]<åé∞@,

â’+¨, =∞O@Å∞ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk Ñ≤``Ϋ $« +¨Ü
‚ ∞« x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. âı+¡ ‡¨ =Ú
„ѨHÀÑ≤Oz [Å=Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ãç ~≤ Å° Ü«∞O^Œ∞ "å`«=Ú#∞ J_»y¤ Oz |∞~°^=Œ Öˇ
Ü≥∞O_»∞@ =Å# Q˘O`«∞# =ÚO_»∞¡ P=iOz#@∞ìO_»∞@,x„^Œ, <À~°∞uÜ«∞ºQÆ
#∞O_»∞@, Hõ_»∞ѨÙ|ƒ~°=Ú, t~ÀÉèÏ~°=Ú, Hõ#∞flÅ∞ pHõ@∞¡ „QÆ=Ú‡@, "åOu,
P~ÀK«H=õ Ú, PÅ㨺=Ú, Jr~°=‚ Ú, D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk HõÑ`¨¶ $« +¨Ü
‚ ∞« x `≥eÜ«∞
=ÅÜ«Ú. ã¨xfláê`«=Ú=Å# ã¨~fi° ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# `«$+¨‚ [xOK«∞. "å`«Ñ`≤ Ϋ
„ѨHÀã¨=Ú =Å# PǨ~°=Ú r~°=‚ ÚQÍHõ P=∞`«$+¨‚ [xOK«∞#∞. Lëê‚kHè ºõ =ÚKÕ
|_»eHõ <˘Ok j„Ѷ¨∞=ÚQÆ j`«*ÏÅ=Ú#∞ „^•=Ù@ =Å# L+¨‚=Ú HÀ+ª̈=Ú#∞
á⁄Ok Ñ≤`„Ϋ ѨHÀѨ=ÚKÕ `«$+¨[‚ xOK«∞#∞. q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ =∞^躌 =Ú#∞ „^•=Ù@=Å##∞,
fHΔÍ‚yflQÆÅ"åñ_»∞ K«=Ú~°∞„^•=Ù@=Å##∞ Ñ≤`«Î=Ú „|HÀÑ≤Oz `«$+¨‚#∞QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞ – K«=Ú~°∞QÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ∞ QÆ∞~°∞`«fi=Ú#∞*ËÃã_ç Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, ѨÙÅ∞ã¨∞–
LѨCQÆŠѨ^•~°=ú ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞"åxx Éè∞í lOK«∞@=Å# HõÑ=¨¶ Ú „|HÀÑ≤Oz `«$+¨#‚ ∞
QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.~°ã¨ HõÜ Δ ∞« =Ú#O^Œ∞ *ˇÑʨ ñ|_ç# Ö’}=ÚÅ∞QÆÅk ~°ãH¨ Ü Δõ ∞« `«$+¨Ü
‚ ∞« x
Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. â’+¨, [fi~°=Ú, Ö’#QÆ∞n~°~… ÀQÆ=ÚÅ∞ ™ÈñH˜ÜÚ« O_»∞@ =Å# QÆey#
f„="≥∞#ÿ `«$+¨‚ LѨã~¨ `æ° $« +¨‚ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=∞^Œ– =¸~åÛùÜ«∞ – ã¨<åflºã¨~ÀQÆ x^•#=Ú
~°*’QÆ∞}=Ú QÆÅ"åxH˜– "≥∞=ÿ ∞éѨ٠QÆÅ"åxH˜, PѨ^ºŒä O|∞QÆ∞<åǨ~°=Ú#∞
Éè∞í lOK≥_"ç åxH˜x =¸ñ_»∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞K«∞#flq. Wq ~°ã=¨ Ú, ~°H=Îõ Ú–
`≥eq gxx =Ç≤ÏOK≥_ç <å_»∞Å∞ J_»y¤ OѨñ|_»∞@=Å# [xOK«#qÜ≥∞ÿ =∞^Œ=Ú–
=¸~°ÛÜ ù ∞« =Ú ã¨<åºã¨=Ú J#∞ ¿Ñ~°∞Q¡ ÅÆ qÜ≥∞ÿ XHõ\ H˜ Oõ >ˇ <˘Hõ\ ˜ |e+¨=ª ÚÖˇ·
Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞– =∞^Œ~ÀQÆ=Ú "å`«Ñ`≤ Ϋ HõÑ=¨¶ ÚÅKÕ`« ã¨xfláê`«=ÚKÕ`#« ∞,
~°HõÎ=ÚKÕ`«#∞, =∞^Œº=Ú KÕ`«#∞, q+¨=ÚKÕ`«#∞ U_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
ã¨∞Êù@=ÚQÆ#∞ qâı+=¨ ÚQÆ#∞ – f„==ÚQÆ#∞ ã¨OÉèÏ+≤OK«∞@, ZѨC_»∞#∞ u~°∞QÆ∞K«∞O
_»∞@,Ѩ#∞Å∞ ã≤~÷ =° ÚQÆñ *ËÜ∞« ‰õΩO_»∞@, â◊s~°=Ú ~°∂Hõ=Δ ÚQÆ#∞, #Å¡Q#Æ ∞, „HÀ^è=Œ Ú,
HõÅǨÏ=Ú #O^Œ∞ „cuÜ«Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@ â◊s~°=Ú Zé]QÍ Ñ¨ã∞¨ Ѩ٠ѨKÛ« QÆ#∞O_»∞@
DÅHõ=Δ ÚÅ∞QÆ Jk Ñ≤`"Ϋ å`«=Ú=∞xÜ«Ú Zé∞OQÆ=Öˇ Zé∞Ѩ٠QÆ#∞ #∞O_»∞@ D
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞QÆÅk Ñ≤`=Ϋ ∞^Œ=∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. ã¨fiÅÊ=ÚQÆ#∞, Jã¨Ê+ì̈=ÚQÆ#∞,
=∂@ÖÏ_» ∞ @, ZÅ¡ Ñ ¨ Ù _» ∞ ZkÌ Ü ≥ ∂ Ü≥ Ú Hõ ^è • º#=Úq∂ñ^Œ #∞O_» ∞ @,
„â◊=∞QÆeyÜ«ÚO_»∞@, ^ÕÇϨ =Ú `≥ÅQ¡ #Æ ∞O_»∞@, DÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅk âı+¡ ‡¨ =∞^Œ=∞x
`≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. ã¨xfláê`« =∞^Œ=∞O^Œ∞ Jxfl ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú
^Œ$+≤–ì Wq ã¨|Î "ú ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞@, Ñ≤`=Ϋ ∞^ŒÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
QÆÅk ~°HõÎ=∞^Œ=∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. qHõ$`«=ÚÖˇ·# KÕ+¨ìÅ∞ J\˜ìHõO~î°ã¨fi~°=Ú–
â◊s~°=Ú#∞ QÆey Ü«ÚO_»∞@– Wk=∞^躌 =∞^Œ=∞x Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú.=}∞ñ‰õΩ,
Jux„^Œ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅk q+¨=∞^Œ=Ú Wk Jxfl =∞^Œ=ÚÖ’xH˜ JkèH"õ ∞≥ #ÿ ^Œx
Ü≥∞é∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~°H=Îõ ∞^•^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞ "å`«=∞^•k ÅHõ}Δ =ÚÅ∞QÆ∂_» QÆ#ñ|_»∞#∞QÍ# "åxx
QÆxÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. "å`«=¸~åÛùÜ∞« ÅHõ}Δ =Ú – PHÍâ◊=Ú, Zé]Q#Æ ∞, #Å∞Ѩٖ hÅ=Ú
Hõeã≤ÜÚ« #fl@∞ì Ez "≥∞=ÿ ∞éѨÙ<˘O^Œ∞@, j„QÆ=ÚQÆ<Õ `≥eq<˘O^Œ∞@, é˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê,
=}∞ñ‰õΩ „Éèí=∞=Ú, ^ÕǨÏǨï z‰õΩ¯@– ^ÕǨÏ=~°‚=Ú Zé∞Ѩٖ #Å∞=Ù =<≥fl
Hõeã≤#@∞ìO_»∞\ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅk "å`«=¸~åÛùÜ∞« =∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. PHÍ
â◊=Ú Zé]Q<Æ #·≥ #∞ ѨKÛ« @<≥#· #∞#fl@∞ì gHΔ̃Oz "≥∞=ÿ ∞éѨ٠<˘O^Œ∞@, Ñ≤^ÑŒ ¨ K≥=∞@
Ѩ@Qì Í `≥eq<˘OO^Œ∞@, `åѨ=Ú– ^ŒÑÊ≤ – =∞O@Å∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞@, =∞Å=Ú =<≥fl
=∂é∞@, ^ÕÇϨ =Ú hÅ=ÚQÆ<#·≥ #∞, ѨKÛ« @<≥#· #∞ #∞O_»∞@, Hõ#∞Å∞ Zé]Q#Æ ∞,
ѨKÛ« QÆ#∞ #∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk Ñ≤`åÎ=¸~åÛùÜ∞« =∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
PHÍâ◊=Ú "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú=Öˇ #∞#fl@∞¡ gHΔ̃Oz "≥∞=ÿ ∞éѨÙ<˘Ok KåÅ¿ãѨ\ H˜ ˜ `≥eq
<˘O^Œ∞@, é˘=Ú‡ D_çÛѨ\ ˜ì#@∞ìO_»∞@, <À@hà◊¥§~°∞@, ^ÕǨ=Ü«∞==ÚÅ∞
|~°∞=ÙÖˇ· ã≤qÎ ∞`«=ÚQÆ #∞O_»∞@, ^ÕÇϨ =Ú `«_Kç ~« º° =Ú`Àñ A@∞ìñ |_ç#@∞ìO_»∞@
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk HõÑ=¨¶ ¸~°ÛÜ ù ∞« =∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. =¸ñ_»∞^À+¨=ÚÅ∞#∞
ã¨O„Hõq∞OK«∞@=Å#ñQÆey# =¸~åÛùÜ«∞=Ú Ô~O_»= PѨ™ê‡~°Hõ~ÀQÆ=∞#ñ^Œy,
PÜ«∞Ѩ™ê‡~°~ÀQÆ=∞O^Œe ÉèÜ í ∞« OHõ~° KÕ+Åì̈ ∞ =∂„`«=Ú ÖËHõ `«H¯˜ # ÅHõ} Δ =ÚÅKÕ
=∞#∞Ax xâıÛ+≤`ì ∞« xQÍñ*Ëã≤ Ѩ_"» Ü Õ Ú« #∞– D „u^À+¨=∞^Œ=¸~åÛùÜ∞« =∞~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ñ „|HÀÑ≤Oz# ^À+¨=Ú=Å# QÆey# ^Œ∞~°∞æ}=ÚÅ∞ B+¨^èŒ=ÚÖËHõ
`«=∞O@â◊q∞OK«∞#∞. ã¨<åºã¨~ÀQÆ=Ú =∂„`«=Ú B+¨^=Œè ÚÖËHõ âßOu*ˇO^Œ^∞Œ . ã¨<åºã¨
Éè^Ë ÅŒ Hõ}
Δ =Ú– =∞<À"åHͯܫ∞=ÚÅ KÕ+Åì̈ J}ñzq∞H˜¯e „Ѩ|e#"≥· „áê}Ï™ê÷#
=ÚÅ <å„â◊~ÚOz# „u^À+¨=ÚÅ∞ XHõ¯Ñ¨x<Õ KÕÜ∞« ñ^ŒÅñz#qÜ≥∞ÿ ã¨<åºã¨~ÀQÆ
=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. nxÜ«∞O^Œ∞ñ|∞~°∞+¨μñ_»∞ Hõ>=ìˇ Öˇ ZO_ç K«zÛ# "åx`À
ã¨=∂#∞ñ_≥· â◊$„Ѷ∞¨ =ÚQÆ zH˜¯`«KÜ Õ ∞« x Ü≥∞_»Å =∞~°}=Ú <˘O^Œ#∞– ã¨<åºã¨ J™ê^躌
ÅHõ} Δ =Ú –q∞H˜¯e Ö’ñ`≥· "≥Úã¨à√◊ § "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „áê}ǨÏ~° [O`«∞=ÙÅKÕ xO_ç#^≥·
QÆ@∞ìQÍ#~åx h\˜=∞_»∞QÆ∞Ö’ =Ú#∞ñQÆ∞K«∞#fl "åxx "≥eH˜ñnÜ«Ú#@∞¡ ã¨<åºã¨
~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ =Úxñy# #~°∞xH˜ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ lH˜`û« *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
10–20– =∞^•`«ºÜ«∞ – L<å‡^Œ~ÀQÍkèHÍ~°=ÚÅ∞
*’ºuâß≈„ã¨Î=Ú
J^ä^Õ •hO áê<å`«ºÜ«∞^À+¨ãº¨ =∞ÃÇ˙<å‡^Œãº¨ K« *’ºuâß≈„™êÎa~è á° êÜÕ∞}
¿ÇÏ`«∞=∂+¨, `«„`«ÊfHÍ~°O K« I Ü«∞^Œ∞HõOÎ *Ï`«Hˆ – |Ǩïâß„ãÎ̈^•i`«=ÚM’ ~å*Ï˝O^Œ∂`À q^ÕâQ◊ Æ ã¨∞Ê`«#∞ó
ɡ^èŒ~“â∫ k#Éèí~°Îi ^Œ$¿+ì QÆ∞~°∞}Ï =∞ÃÇ˙<å‡^Œó II
J#ºâ◊Û – Ü≥∂+≤`åÊ#„ѨÉ"íè ~·≥ ÀúÃ+·~åfiº^蕺kÑ‘_` ç À =∞#∞[ I
â◊√„ˆHHõ~°¯@ã¨O¿ã÷ ã¨fi^À+¨= `«ûHõÅ^À+¨ã¨O`« ÑÎ̈ó II
JѨ~°OK« – ^•HΔ̃}º~°∂Ѩ ^èŒ#ÉèíHõΔQÆQÆ∞}ÿ̌ó „Ѩ^è•#
â◊ÛO„^Õ ‰õΩm~°=$+¨ÉÏè [QÆ`Õ qňQfl I L#‡`«hÎ K«qHõÖ’ |kè~° â◊Û =¸Hõ
âı≈¿++¨μ <å Éèí=u Hõ$+¨‚`«<Ò qâıëê`ü II
J#ºK«Û – ã¨∞Yã¨∞`«q`«qÎ Ç‘Ï#O=∞u~°ÇϨ V`«OqQÆ`` « #« ∞O„uHÀ}ã¨ó÷ I
™È<å‡^ŒO ~°q`«#Ü«∞ó Hõ~Àu ѨÙ~°∞+¨O ã¨^• n#O II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Hõ<åºÜ«∂O q∞^ä∞Œ <Õ"åã≤`÷ « QÆ∞~°∞qÖ’H˜`« k<å<å^ä[Œ x`« =∞ÃÇ˙<å‡^Œ

^À+¨Ñ⨠ßO`«Ü∞Õ QÆ∞~°∞„Ñ‘`Ü « ∞Õ „áêQÆ∞HõOÎ [#ÃÇ˙=∞ ^•<åk ‰õΩ~åº`ü I `«^•ä K«
Hõ~¯° \ÏOâ◊ã`÷≤ « â◊√„Hõ[x`«áêáêk ^ÀëêѨ#∞`≥º· â◊√„Hõ„Ñ‘`Ü
« ∞Õ „áêQÆ∞Hõ"Î ∞Õ = [áêk
HõO‰õΩ~åº`ü I =$+¨Hõ~°¯"Õ∞+¨=~°˚=∞#„`«~åtã¨÷ H©Δ}K«O„^Œ [x`À#‡`«Î`«fi ^À™êѨ
âßO`«Ü∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõ~Oΰ K«O„^Œ„Ñ‘`Ü « ∞Õ [ѨÃÇ˙=∞ ^•<åkHõO xdÅ=∞Ñ≤q^Œ^•è º`ü,
`Õ<ÀѨâßOu~°ƒù=uII
`å. |∞^èŒ Hˆ „Δ `«=ÚÅQÆ∞ q∞^ä∞Œ # Hõ#ºÅÖ’ ^ÕxÜ«∞O^≥#· #∞ ã¨∂~°∞º_»∞O_ç –
QÆ∞~°∞=ÙKÕñ E_»ñ|_ç# Ü≥∞_»Å– *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ =∞Ǩϟ<å‡^Œ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
â◊√„‰õΩñ_»∞ Hõ@Hõ~åt Ü«∞O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰õΩñ_»∞– â◊√„‰õΩx =Öˇ ã¨HõÅ
^À+¨=ÚÅKÕ `«ÑÙ¨ ñÎ _»∞#∞, „ã‘ãÎ O¨ QÆ=∞=Ú, =∞^Œºáê#=Ú gx=Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ ^À+¨=ÚÅ
KÕ`#« ∞, W`«~° "åº^è∞Œ Å KÕ`#« ∞ c_çOѨñ|_»∞ "åñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞é˜ÜÚ« – Hõ@Hõ=Ú–
=$+¨É=íè Ú– "Õ∞+¨=Ú– D~åã¨∞ÅÖ’ <Õ^#·≥ <˘Hõ\ ˜ [#flÅQÆflOɡ· JO^Œ∞ K«O„^Œ∞ñ
_»∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰õΩñ_»∞ ^•H˜Δ ‡}º=Ú – ~°∂Ѩ=Ú– ^èŒ#=Ú– Éè’QÆ=Ú–
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕñ „|^è•#∞ñ_»Q∞Æ #∞. "Õ∞+¨–=$+¨É–íè Hõ@Hõ=ÚÅ∞QÍHõ– `«H¯˜ # ~åã¨∞
ÅÖ’ H©} Δ K«O„^Œ∞ñ_»∞O_»ñQÍñ |∞\ì̃# "åñ_»∞ L#fl`«∞ñÎ _»∞#∞, hK«∞_»∞ñ#∞, qHõÅ∞ñ
_»∞#∞, K≥q\˜"åñ_»∞#∞, =¸QÆ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞é˜ÜÚ« , â◊x– „uHÀ}™ê÷#=ÚÅÜ«∞O
^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞– ™œYº=Ú, Ѩل`«∞Å∞– „^Œ=º=Ú– |∞kú– ^ÕÇϨ Ѩ@∞`«fi
=Ú#∞ ÖËx"åñ_»∞#∞, L<å‡^Œ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, ZÅ¡ÑC¨ ñ_»∞ ^≥#· º=Ú QÆey
Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞ #QÆ∞#∞. ÃÑ#· *ˇÑʨ ñ|_ç# „ѨHÍ~°=Ú – QÆ∞~°∞„Ñ‘uH˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ
[Ѩ–Ǩϟ=∞– ^•<å^Œ∞Åñ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. â◊√„‰õΩx=Å# QÆÅ∞QÆ∞ áê<åk^À+¨ x=$uÎ
H˘é‰õΩ – â◊„Hõ„Ñ‘uQÍ Ñ¨Ó~ÀfiHõ~ΰ –[áêkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. H©}Δ K«O„^Œ„Ñ‘`º« ~°=÷ Ú
– ѨÓ~ÀfiHõÎ – [Ѩ– Ǩϟ=∞– ^•<åkHõ=Ú#∞ ã¨~fi° =Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äÀ<å‡^Œãº¨ Hõ~‡° qáêHõ =∞Ç≤Ï^è` Œ ÎÕ `«„`«ÊfHÍ~°OK«, Ü«∞^Œ∞HõOΠѨÓ~åfiKåÔ~º· – =∞^ŒQ~Æ åfiÉèϺO Ѩ~ã° fi¨ ¿ãÎ~¸
x+≤^Œú=ã¨∞ÎÉè’ˆQK«∞ÛùI Ѩ~å= "≥∂ǨÏ~Ú`åÎ =$^ŒQÌ ∞Æ ~°∂}Ï =ÚѨÇ¨ ã¨Hâõ Û◊ âß„ãÎ̈*Ï˝<ãÕ u
¨ #*Ï<åg∞u ѨOK«Hâõ Û◊
L#fl`«óΠѨ~ÀѨ^` Œ *Ϋ Ï˝h Ü«∞^•*ÏÜ«∞`ÕI U`« ^Œ∞=∂=∞=∞¿ÇÏâ◊fi~°ãO¨ <å^Õ - aèÇ≤Ï`«OI =∞O„`«QÆ∞~°∞}Ï
=ÚѨÇϨ ã‘ KåO„^•Ü«∞}O ‰õΩ~åº`ü I U`«^Òƒù^•è Ü«∞<Õ<åaèÇÏ≤ `«OI ã¨^㌠㨠û¨ uq∞u ÃÇ˙=∞OK«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺO
‰õΩ~åº`üI HõÜ∂« #tÛ„`« Wu ã¨∂HõOÎ [¿Ñ`üI Ç≤Ï~°}ºO K« =∞^è∞Œ ~°„^Œ"åº}˜ ^Œn`« I U`«„^ŒƒÇù Ϩ ‡O_» ѨÙ~å}Ë
- aèÇÏ≤ `«OI ™ê~°ãfi¨ `«O =∞O„`«O <å [¿Ñ`ü I W`«∞º<å‡^Œ "åºkè„ѨfHÍ~°I `«^•ä áê<å`«ºÜ«∞™êºÑ≤ II
`å. =∞^Œ QÆ~fi° =ÚKÕ Ñ¨~„° ^Œº=ÚÅ#∞ ^˘OQÆ∞eOK«∞"åñ_»∞#∞ – x+≤^úŒ =ã¨∞=Î ÙÅ
##∞Éèqí OѨñ ^ŒÅOѨÙQÆÅ"åñ_»∞#∞–Ѩ~∞° Å#∞ "≥∂Ç≤ÏOѨñ*ËÜÚ« "åñ_»∞#∞ – =$^Œ∞ú
Å#∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ Ez ¿ÇÏà◊# *ËÜÚ« "åñ_»∞#∞, âß„ã¨*Î Ï˝#=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞
<åˆHq∞ `≥eÜ«∞^Œ∞ Jx =OK«# ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞– =∞~°∞[#‡=Ú# L<å‡^Œ ~ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. ''ã¨^㌠¨
ã¨Êu"£∞—— W`åºk=∞O„`«=ÚÅKÕ K«~∞° –Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú – ''HõÜ∂« #tÛ„`«——
W`åºkã¨∂HõÎ [#=Ú#∞O^Œ∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ç≤Ï~°}º=Ú#∞– =∞^è∞Œ ~° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
WÜ«∞º=ÅÜ«Ú, ÖËHõ – ™ê~°fiu =∞O„`«=Ú<≥#· [ã≤OK«=ÅÜ«Ú. W@¡x L<å‡^Œ~ÀQÆ
âßOu q^è•#=Ú D „ѨHÍ~°"Õ∞ =∞^•`«ºÜ«∞ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ Hõ~°‡qáêHõ âßOu
q^è•#=Ú <≥é∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
=∞^•`«ºÜ«∞ x^•#=Ú
fHõ=‚Δ Ú– L+¨=‚ Ú– ~°∂Hõ=Δ Ú– ã¨∂Hõ=Δ Ú– ѨÙÅ¡^#Œ =Ú– ÅѶڨ `«fi=Ú– j„Ѷ∞¨ "≥∞ÿ
^è#Œ HÍi`«fi=Ú – x~°‡Å`«fi=Ú– „ѨHÍtOѨñ*ËÜÚ« @, D QÆ∞}=ÚÅ∞ =∞^Œº=Ú#‰õΩñ
QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. F[ã¨∞û – =∞^ŒºQÆ∞}=ÚʼnõΩ qѨs`«=ÚQÆ #∞O_»∞#∞† J#QÍ
=∞O^Œ=Ú– j`«=Ú– K«=Ú~°∞– zHõ¯#– ÖÏ=Ù – =∞^è∞Œ ~°=Ú – ã≤~÷ `° fi« =Ú–
z~°HÍÅ HÍi`«fi=Ú–QÆ∞~°∞`«fi=Ú–"≥∞`«#Î – lQÆ@ D QÆ∞}=ÚÅ∞ Hõey Ü«ÚO_»∞#∞.
fHõ} Δ ÏkQÆ∞}=ÚÅ∞ q+¨=Ú#O^Œ∞#∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞† Wq =∞^躌 =Ú#O^Œ∞ =Öˇ<Õ
z`«qÎ „Éè=í ∞=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #qÜ≥∞ÿ q∞H˜¯e |e+ª̈=ÚÖˇ· =iÎOK«∞@ =Å#
=∞~°}=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ *ËÜÚ« #∞. =∞^Œº=Ú „^Œ=ºÑ¨^•~°=÷ Ú QÆ#∞Hõ F[™ê÷#O|QÆ∞
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú <å„â◊~ÚOz, fHΔÍ}kQÆ∞}=ÚÅKÕ`« F[ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ QÆ∞}=ÚÅQÆ∞
=∞O^•^Œ∞ʼnõΩ *ˇéz z`«qÎ HÍ~°=Ú#∞ *ËÜÚ« #∞. D =∞^Œº=Ú=Å#ñ |∞\˜#ì
=∞^Œ=Ú#O^Œ∞ =∞#∞+¨μºñ_»∞ ~å[ã¨`å=∞㨠QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ _≥#· Ü≥∞_»Å –
JO‰õΩâ◊=ÚÖËx ÜÕ∞#∞ñQÆ∞=Öˇ– HÍ~åºHÍ~°º=ÚÅ <≥é∞ñQÆx "åñ_≥· „Ѩ=iÎOK«∞#∞.
=∞é˜ÜÚ« ^Œ∞ódOK«∞@ P`«‡`åºQÆ=Ú KÕÜ∞« ñ|∂#∞@, ™êǨÏã≤OK«∞@, HõÅÇ≤ÏOK«∞@,
^Œ∞~åƒù+Ö¨ Ï_»∞@, J<åKå~°=ÚQÆ #∞O_»∞@, x„kOK«∞@, =∂`«û~°ºÜ«Ú‰õΩñÎ _»Q∞Æ @,
JQÆ=∂ºQÆ=∞#=ÚKÕÜ«Ú@, Ö’#QÆ∞ ^Œ∞~°∞æ}=ÚÅ∞ QÆÅ"å_»QÆ∞#∞. ™êufiHõ
QÆ∞}Ü«Ú‰õΩÎñ_≥·# Ü≥∞_»Å– â∫K«=Ú, ^•H˜Δ}º=Ú, ã¨O`À+¨=Ú, Éèí∂+¨}=ÚÅ
Ü«∞O^•ã¨H,Î̃ áê_»∞@, K«^∞Œ =Ù@, „ã‘Î ã¨OÉè’QÍã¨HÎ̃ W\ì̃ QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞,
=∞é˜ÜÚ« <˘Hõ ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∞^•uâ◊Ü∞« =Ú =Å# ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ xâıÛ+¨μ_ì ·≥ â◊==Ú
=Öˇ Ѩ_ç x„kOK«∞K«∞O_»∞#∞. HÍ=Ù# x\˜#ì ~°∞ñ_»∞ =∞~°}=Ú# Hõ#fl q∞H˜¯e hK«"∞≥ #ÿ
J=ã¨÷#∞ á⁄O^Œ∞#∞. =∞~°}˜Oz# "åñ_≥·##∞ =∞iÜ≥ÚHõ â◊s~°=Ú#∞ á⁄Ok
ã¨∞MÏ^Œ∞Å ##∞Éèqí OK«∞#∞ QÆ^•† D=∞^•=ã¨#÷ ∞ á⁄Ok# ѨÙ~°∞+¨μxH˜ WOH˘Hõ
â◊s~°=Ú <˘O^Œ∞@ ÖË#O^Œ∞# W`«~° ã¨∞MÏ^Œ∞Å∞ H˘OK≥"≥∞ÿ##∞ ÖË=Ù QÆ#∞Hõ
D=∞^•=ã¨÷ =∞~°}=Ú#Hõ#fl hK«"∞≥ #ÿ ^Œx K≥Ñʨ ñ|_ç#k. =∞^Œº=Ú =Å# ^è~Œ å‡^è~Œ ‡°
=ÚÅ#∞ – ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ#∞ – J~å÷#~°=÷ ÚÅ#∞ – H©_∞» "Õ∞Å∞Å#∞ `≥eã≤H˘#ñ
*ÏÅñ_»∞ QÆ#∞Hõ W\ì̃ =∞^Œº=Ú#∞ |∞kú=∞O`«∞ñ_»Q∞Æ "åñ_≥@¡ Éèºí ã≤OK«∞#∞? =∞^Œº
=Ú#∞ q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ „`åQÆ∞@=Å# "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨ , ÉèÜ í ∞« =Ú, ^Œ∞óY=Ú, „HÀ^è=Œ Ú,
=∞$`«∞º=Ù, L<å‡^Œ=Ú, =∞^Œ=Ú, =¸~°Û,ù JѨ™ê‡~°=Ú, 㨇 $u^ŒÑC¨ @ Ö’#QÆ∞
^Œ∞~°∞}æ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. D =∞^Œ=Ú =¸ñ_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞, F[ã¨∞û K≥_H» õ =∞#ã¨∞û
`≥eq#∞O_»∞@, „Ѩ^äŒ=∞=Ú, F[ã¨∞û H˘OK≥=Úñ*ˇ_»∞@ =∞^茺=∞=Ú, `Õ[ã¨∞û
JO`«ÜÚ« #tOK«∞@ L`«=Î ∞=∞^Œ=∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

J#fl=Ú<≥·##∞ Ü«ÚH˜ÎÜ«ÚHõÎ=ÚQÍ Éèí∞lOѨx Ü≥∞_»Å "åºkèÜ≥ÿ∞##∞

=∞~°}"≥∞#ÿ #∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞^Œº=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜÚ« @ =Å# „u=QÆ==Ú, |∞kú,
^è~·≥ º° =Ú, ã≤Q∞Æ æ gxH˜ <åâ◊=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. D=∞^•`«ºÜ«∞~ÀQÆ=Ú "å`«=Ú =Å##∞
Ñ≤`«Î=Ú =Å##∞ âı¡+¨‡=Ú=Å##∞ ã¨xfláê`«=Ú=Å##∞ <åÅ∞QÆ∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞#∞.
=∞^•`«ºÜ«∞ ™ê=∂#º ÅHõΔ}=Ú
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, ~˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê, =∞Å=Ú =<≥fl=∂~°∞@, q∞H˜¯e ^ŒÑÊ≤ Ü«∞QÆ∞@,
Jyfl=∞O^ŒyOK«∞@, [fi~°=Ú, J~°∞z, `«Å, „ѨH¯õ Z=ÚHõÅ∞, ~˘=Ú‡ Wq =}‰õΩ@,
=∞~°‡=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞@, gñѨ٠„H˜OkÜ≥∞=ÚHõ ~¸_çÛ Ñ¨\ #ì˜ @∞ìO_»∞@,
~˘=Ú‡ Ѩ\ ˜ì#@∞ìO_»∞@, Hõ#∞Å∞ pñHõ@∞¡ „QÆ=Ú‡@, ^ŒQÆ∞æ, L|ƒã¨=Ú, x^Œ∞~°
Ѩ@‰ì Ωõ O_»∞@, q∞H˜¯e K≥=∞@ Ѩ@∞ì@, =∞Å|^Œ=ú Ú, "åѨÙ, z`«„Î Éè=í ∞=Ú, JkèHõ
ã¨OÉèÏ+¨}=Ú, "åOu, FñHõeO`«Å∞, „Éèí=∞=Ú, ^Œ∞ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ =K«∞Û@ Wq
=∞^•`«ºÜ«∞=Ú#‰õΩ ™ê=∂#º ÅHõ} Δ =ÚÅ∞.
"å`«=∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõ}Δ =Ú
x„^ŒÑ@¨ ‰ì Ωõ O_»∞@, âßfiã¨=Ú, =}ñ‰õΩ, `«Å<˘Ñ≤Ê ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ „Éèqí ∞Oz
Ü≥∞yiѨ_∞» @, „¿Ñ`«Å`À ã¨OÉèÏ+≤OK«∞@, J#∞ hÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk "å`«=∞^•`«º
Ü«∞=Ú.
Ñ≤`«Î=∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
^•Ç¨Ï=Ú, [fi~°=Ú, K≥=∞@, "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨ , Ju™ê~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , „Éè=í ∞=Ú, ^ÕÇϨ =Ú
P‰õΩѨKÛ« QÆ#∞, Ѩã∞¨ ѨÙ=<≥flQÆ#∞ #∞O_»∞@, <Õ„`«=ÚÅ∞, K≥H¯˜ à◊√¡ Z„~°#QÆ∞@, D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅk Ñ≤`=Ϋ ∞^•`«ºÜ«∞=Ú.
âı¡+¨‡=∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõΔ}=Ú
"åOu, ~˘=Ú‡ D_çÛѨ@∞ì@, x„^Œ, ^ÕÇϨ =Ú ÉèÏ~°=ÚQÆ#∞O_»∞@, D ÅHõ}
Δ
=ÚÅ∞ QÆÅk âı+¡ ‡¨ =∞^•`«ºÜ«∞=Ú.
ã¨xfláê`« =∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõΔ}=Ú.
ÃÑ*· Ñˇ ʨ ñ|_ç# "å`«Ñ`≤ âΫ +¡ı ‡¨ ÅHõ}
Δ =ÚÅxflÜ«Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#k ã¨xflÇ≤Ï`«
=∞^•`«ºÜ«∞=∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. ^èŒfiOã¨Hõ qHõΔÜ«∞ =∞^•`«ºÜ«∞ ÅHõΔ}=Ú –
Lz`«"∞≥ #ÿ =∞^Œº=Ú#∞ KåÅ HÍÅ=Ú q_çzÃÑ\˜ì =∞~°Å ^•x<Õ q∞‰õΩ¯@=ÚQÆñ
„^•=Ù@ =Å#ñ QÍx, `«#‰õΩ W=∞_»x =∞iÜ≥ÚHõ =∞^Œº=Ú#∞ JkèH=õ ÚQÆñ „^•=Ù@
=Å#ñQÍx "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz Hõ+¨ì™ê^茺=ÚÖˇ·# ^èŒfiOã¨Hõ qHõΔÜ«∞=ÚÅ#∞
"åº^è∞Œ Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wq qâı+=¨ ÚQÍ ^Œ∞~°ƒÅ ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
HõÑ=¨¶ Ú Ñ¨_∞» @, Q˘O`«∞ ZO_»∞@, Jux„^ŒQÅÆ ∞QÆ∞@, ^èfiŒ xxã¨ÇÏ≤ OÑ¨Ö‰Ë Ωõ O_»∞@,
‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk ^èfiŒ Oã¨H=õ ∞xÜ«Ú –
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^ÕǨÏ=Ú t~°ã¨∞û q∞H˜¯e <˘K«∞Û@, ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú HõO~î°=Ú gx Ü«∞O^Œ∞
"åºkè QÆÅ∞QÆ∞@, "≥∞ÿ =∞~°ÑÙ¨ , ^ŒQ∞Æ ,æ ^ŒÑÊ≤ , "åOu, [fi~°=Ú D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk
qHõÜ
Δ ∞« =∞xÜ«Ú <≥~∞° OQÆ∞#k. âßs~°=∂#ã≤Hõ ~ÀQÆ=ÚʼnõΩ =∞^Œº=Ú HÍ~°}=∞x
|∞kúÑÓ¨ ~°fiHõ=ÚQÆ ÉÏQÆ∞QÆ <≥iOy P =∞^Œº=Ú#∞ q_çzÃÑ\˜#ì #~°∞#‰õΩ âßs~°
=∂#ã≤Hõ ~ÀQÆ=ÚÅO@=Ù.
21 – ^•Ç¨Ï~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH–`«<Ò Éèí=u Éèí∂Ѩل`À ~°O„^èÕ Éèí=u ÉèÏ㨯~°ó I[#‡HÍÖË Ü«∞^• Ü«∞㨺 㨠^•Ç¨Ï[fi~°"å= Éèí"Õ`ü II
=¸iΙê÷#ã≤÷`«ã¨º Éèí∂Ѩل`«ã¨º ~°O„^茙ê÷#QÆ`«ã¨º K« ÉèÏ<À ~åúǨÏ
Ñ‘_ÀѨâ◊=∞<å~°÷O `«„fÊ`«ÜÕ∞ ^èÕ#∞^•<åkHõO q^èÕÜ«∞O I =∞OQÆà◊„Ñ‘`«
ÜÕ∞ K« ѨÓ~ÀfiHõ"Î ∞Õ = [ѨÃÇ˙=∞^•<åkHõO ‰õΩ~åº`ü II
`åII [#‡ÅQÆfl=Ú#O^Œ∞, JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞#∞, J+¨=ì ∞ ™ê÷#=Ú#, ã¨∂~°∞ºñ_»∞
#∞O_ç# Ü≥∞_»Å, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, `åѨ=Ú [fi~°=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ . Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ
– ^è#Õ ∞^•<åkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. JOQÍ~°Hõ „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ , ѨÓ~ÀfiHõ,Î [Ѩ,
Ǩϟ=∞, ^•<åkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äŒ HÍÑ≤Å„QÆ¿ÇÏÜ«∞ ѨÙ#ó JQ“fl +‘=ª u `«O HõÑÅ≤ <å=∂ „QÆÃÇ˙
QÆ$Ǩ‚u 㨠`«`«HõΔ}Ï [˚fi~°â◊¥b ã¨~åfiOQÆ^•Ç‘Ï Ñ‘`«#Ü«∞# â◊Û Éèí=uI
|eO K« xt K«`«∞+¨fi^äÕÑ≤ Ñ≤+ì̈ ÖÏ*Ï Ñ≤}ϺHõ ~°∞kè~° uÅ ^èŒfi[ QÆO^èŒÑ¨ÙÃ+ÂÊ~°‡O„`Õ} ^Œ^•º`ü II
„ѨQ$Æ Ç‘Ï+‚ fi¨ |eO KÕ=∞O HõÑÖ≤ ÏYº =∞Ǩ„QÆÇϨ I
P`«∞~°ã¨ºã¨∞YO ã≤kúO„Ѩܫ∞K«Ûù `«fiO =∞ǨѶ¨ÅO II Wu=∞O„`«ó II
`åII JyflÜ«∞O^Œ∞ Lq∞ã≤#"åñ_»∞, HõÑÅ≤ Ü«∞<≥_∞» „QÆÇϨ =ÚKÕ`« Ѩ@∞ì|_ç `«H}Δõ O
|∞# [fi~°=Ú`ÀñQÆ∂_ç# â◊¥ÅÜ«Ú, ^ÕÇϨ =∞O`«@ `åѨ=Ú#∞, <Õ„`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
ѨKÛ« ^Œ#O|∞#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ ~å„uÜ«∞O^Œ∞ <åÅ∞QÆ∞ „`À=Å∞
HõeÜ«ÚKÀ@,Ñ≤O_ç,ÖÏ[Å∞, QÍ#∞QÆÑ≤O_ç, Zé]#∞=ÙfiÅ∞, Zé]x ^èŒfi[=Ú, Zé]
QÆO^è=Œ Ú, Zé] ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ gx#∞xz ''„ѨQ$Æ Ç‘Ï+‚ fi¨ |eOKÕ=∞O HõÑÖ≤ ÏYº =∞Ǩ„QÆÇϨ I
„ѨÜ∞« K«Û`ù fi« O=∞ǨѶŨ O—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ |eÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
"≥–· ^•Ç¨Ï~ÀQÆ x^•#=Ú
^ÕÇϨ =Ú#O^Œe ã¨=∂<åyfl – XHõÑC¨ _»∞ =$kúÜ∞ÿ≥ # ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ ÚÅKÕ`« `«y#æ ^≥·
`«fi‰õΩ¯#∞á⁄Ok ÃѶ∂~°"≥∞ÿ# `åѨ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñKÕÜ«Ú. nxH˜ Ñ≤`«Î~ÀQÆ zH˜`«û
¿ãÜ«Ú#k.
L<å‡^Œ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ºÕ Hõ– "å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ KÕ`#« ∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ`#« ∞, =∞<À"åºkèK`Õ #« ∞,
q+¨=ÚKÕ`«#∞ QÆeÔQ_ç L<å‡^Œ=ÚÅ∞ P~°∞ q^èŒ=ÚÅ∞. "å`« Ñ≤`«Î HõѶ¨=ÚÅ∞,
T~°fi÷ =∂~°=æ ÚQÆ #_»∞K«∞#ѨC_»∞, =∞#ã¨∞û‰õΩ QÆeQÔ _ç =∞^Œ=Ú L<å‡^Œ~ÀQÆ =∞#ñ
|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

L<å‡^Œ ™ê=∂#º ÅHõ}Δ =Ú

â◊s~°, =∞#ã¨ûO|O^è=Œ ÚÅQÆ∞ ^À+¨=ÚÅ∞, Ç≤Ï`«=Ú HÍx áê#=Ú KÕÜÚ« @,
qHõ$`«=Ú, J™ê`«‡º=Ú („ѨH$õ u ã¨iѨ_x» k) =∞Å=Ú`Àñ QÆ∂_ç#k. q+¨=∞=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx LѨÜ∂≥ yOK«∞@, q+¨=ÚxH˜x, JÅÊ|Å∞xH˜x, "åºkè "ÕQ=Æ Ú
HõÅ∞QÆ∞@, H©}Δ ∞xH˜, q+¨=∞ KÕ+Åì¨ ∞ HõÅ∞QÆ∞@, ѨÓAºÅ‰õΩ Ñ¨Ó*Ï =ºu„Hõ=∞=∞QÆ∞@,
=∞<À=º^èÅŒ KÕ`« z`«Î q„Éè=í ∞=Ú HõÅ∞QÆ∞@, q+¨=Ú, L+¨ q+¨=Ú J#∞ hHÍ~°}=ÚÅ
KÕ`« ^À+¨=ÚÅ∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ „ѨHÀÑ≤Oz#xÜ≥∞ÿ , |ÅÇ‘Ï#∞ñ_»Q∞Æ Ñ¨Ù~°∞+¨μx
|∞kúH˜ HõÅ∞+¨`fi« =Ú#∞ KÕã–≤ =∞#ã¨∞û#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç <å_»∞Å#∞ H˘\ì̃ L<å‡^Œ=Ú#∞
HõÅ∞QÆñ *ËÜÚ« #∞. nxKÕ`,« |∞kú „Éè=í ∞=Ú*ˇO^ŒñQÍ, ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ∞ ÖËx"åñ_≥,·
™ê~°kèáÈ~Ú# ~°^äŒ=Ú=Öˇ „Éèíq∞OK«∞K«∞ W\˜ìq Ü«∞x x~°∂Ñ≤OѨñQÆ∂_»x
KÕ+Åì¨ Ü«∞O^Œ∞ „|=iÎOK«∞#∞. "å`«*’<å‡^Œ ÅHõ} Δ =Ú – "å`«=Ú=Å#ñ QÆey#
L<å‡^Œ=Ú#O^Œ∞ ^ÕÇϨ =Ú Hõ$tOK«∞@ – HÍ~°}=ÚÖËHÜ õ ∞Õ U_»∞Û@, "≥Ú~°ÃÑ@∞ì@,
#=Ùfi@, z~°∞#QÆÑÙ¨ #=Ùfi@, P_»∞@, áê_»∞@, "å^Œº=Ú"å~ÚOK«∞@, "åyfiˆHÑΔ =¨ Ú,
X_»Å∞ q~°K∞« H˘#∞@, KÕ`∞« Å`À K«~∞° K«∞@, XHõix Ѩ@ñì EK«∞@, B^Œ`ú º« =ÚQÆ
"Õ}∞–g}Ïk"å^Œº â◊|=Ì ÚÅ=Öˇ ѨÅ∞=∂~°∞ ^èfiŒ xOK«∞@, <À@ #∞O_ç #∞~°∞QÆ∞
HÍ~°∞@. ZÅ¡ÑC¨ _»∞ u~°∞QÆ@, q∞H˜¯e JkèH=õ ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞@, JÅOHÍ~°=ÚÅ∞
ÖËHÜ
õ Ú« , "åǨÏ#=ÚÅ∞ ÖËHÜ õ Ú« ã¨OK«iOK«∞@, PǨ~°=Ú#O^Œ∞ Pâ◊QÅÆ ∞QÆ∞@,
PǨ~°=Ú^˘~°Hxõ Ü≥∞_»Å J==∂#Ѩ_∞» @, `≥~z° H˘x Zé]<#·≥ Hõ#∞flÅ∞ Hõey
Ü«ÚO_»∞@, J#fl=Ú ri‚OK«∞#ѨC_»∞ ~ÀQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«Î*’<å‡^Œ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
Ñ≤`=Ϋ Ú =Å#ñ QÆey# L<å‡^Œ=Ú #O^Œ∞ ɡ^iŒ OK«∞@, HÀѨ=Ú, =Ú+≤ì
Ѩ@∞ìH˘x =∞O\˜ ÃÑà◊§Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x Ѩ~∞° QÔ `«∞@
Î , K«Åx¡ h_»Ü∞« O^Œ∞#∞, K«Åx¡
L^ŒHõ=Ú#O^Œ∞#∞ HÀiHõ HõÅ∞QÆ∞@, kQÆO|~°=ÚQÆ#∞O_»∞@, ^ÕǨÏ=Ú Ñ¨K«ÛQÆ
#∞O_»∞@, Jã¨`«º=ÚÖˇ·# Jyfl. *ÏfiÅ, #HõΔ„`«=ÚÅ∞, nѨ=Ú Ö’#QÆ∞ "åxx
QÍOK«∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
HõѶ¨*’<å‡^Œ ÅHõΔ}=Ú
HõÑ=¨¶ Ú =Å#ñQÆey# L<å‡^Œ=Ú#O^Œ∞ – P~ÀK«H=õ Ú – "åOu – JÅÊ"≥∞#ÿ
HÀiHõ, PǨ~°=Ú, =∂@Å∞#∞, „ã‘ÅÎ Ü«∞OkK«Ûù QÆÅ∞QÆ∞@, UHÍO`«ãÅ÷¨ =Ú #O^Œ∞
„Ñ‘u, K˘OQÆ, pq∞_çÜÚ« QÍ~°∞@, ÉèÜ
í ∞« Ѩ~∞° K«∞@, PKå~°=Ú#O^Œ∞ ^Õfi+¨=Ú, x„^Œ,
=ÚY=∞O^Œ∞ "åѨÙ, ~å„u Ü«∞O^Œ∞ L<å‡^Œ=Ú |Å=ÚQÆ#∞O_»∞@, Éè∞í lOz#`À_»<Õ
L<å‡^Œ=Ú QÆÅ∞QÆ∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ã¨xfláê`«=Ú=Å# ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
JxflÜ«ÚñQÆÅ L<å‡^Œ~ÀQÆ=Ú, =∞~°}=Ú QÆeyOK«∞#kÜ≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞ QÆ#∞Hõ
nxx "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Jkè*’<å‡^Œ=Ú#O^Œ∞ – ^è#Œ =Ú, „ã‘ÅÎ ∞#∞ #tOK«∞@=Å# ã¨ÇÏ≤ OѨ~åx
=∞<À"åºkèQÅÆ "åxH˜ L<å‡^Œ~=° Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. nxKÕ`« `≥Åñ¡ |_»∞@, n#`«fi=Ú,
J_»∞QÆ_∞» #æ ‰õΩ "庉õΩÅѨ_∞» @, ǨǨJx „ѨÖÏÑ≤OK«∞@, xëê¯~°}=ÚQÆ U_»∞Û@
K«zÛ# "åx=Öˇñ |_çÜ«ÚO_»∞@, K«zÛ#"åi QÆ∞}=ÚÅ#∞ `«Åñz q∞H˜¯e
qKå~°Ñ_¨ ∞» @, ^Œ∞óY=ÚKÕ`« =∞#ã¨∞û z#fl ѨÙK«∞ÛH˘x ^蕺#=Ú KÕÜÚ« @, x„^ŒÖHË õ
Ü«ÚO_»∞@, á⁄~°∞@ ¡ Wq QÆÅ∞QÆ∞. q+¨=Ú =Å#ñ Hõey# L<å‡^Œ=Ú#O^Œ∞ –
=ÚY=Ú#Å∞ÃщõΩ¯@, HÍOu, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, |Å=Ú Wq K≥_»∞@, q+¨=Ú
"åºÑ≤OK«∞#ѨÙ_»∞ X_»Å∞ q∞H˜¯e u~°∞QÆ∞@, HõO_»∞,¡ Zé]Ñ_¨ ∞» @ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk J™ê^躌 =Ú QÆ#∞Hõ nxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. (ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞Å KÕ`#« ∞
D QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.)
22 – JѨ™ê‡~°~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ – â◊xÉè∂í ã¨∞`«k#<å^ä• x^è#Œ ™ê÷ Ü«∞㨺[#‡HÍÖË ã¨∞ºó I
<å<å"åºkè=^ä•^≥·ºó Ñ‘_®Ñ¨™ê‡~°ã¨OÉèí"å `«ã¨º II
J+ì̈=∞™ê÷#ã¨÷ â◊x =∞OQÆà◊ ã¨∂~°º[x`åѨ™ê‡~°~ÀQÆ „ѨfHÍ~åÜ«∞
`«`„Ϋ ^ŒÇæ Ϩ „Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõ"Î ∞Õ = ã¨HÅõ O [ѨÃÇ˙=∞ ^•#™êfl<åk ‰õΩ~åº`ü II `Õ<ÀѨâߺ=∞u II
`åII [## HÍÅ=Ú#–â◊x, JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞, ã¨∂~°∞ºñ_»∞#∞, J+¨=ì ∞ ™ê÷#=∞O
^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ <å<å"åº^è∞Œ Å∞, JѨ™ê‡~°~ÀQÆO|∞#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, PÜ«∂ „QÆÇϨ =ÚÅ∞ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀÎHÎõ [Ѩ, Ǩϟ=∞, ^•#,
™êfl<åkHõ=∞O`«ÜÚ« ñ *ËÜÚ« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^ä•Ñ¨™ê‡~°~ÀˆQ – ™êfiq∞<À QÆ∞~Àâ◊ÛǨÏO`å „Ñ¨u‰õÄÖ’ "å
JѨ™ê‡s *ÏÜ«∞`Õ I J㨺 „áêÜ«∞tÛ`«OÎ KåO„^•Ü«∞}O ‰õΩ~åº`ü I
ã¨^㌠㨠ʨ u =∞^è∞Œ ƒ`«q∞`«º<Õ# =∞O„`Õ} K«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺO AǨïÜ«∂`ü I
^Õ= „ÉÏǨχ}Ï= ã¨OѨÓ[º #=∞ã¨∞¯~åº`ü I Ç≤Ï~°}ºO ^Œ^•º`ü I
HõÜ∂« #tÛ„`«PÉè∞í = kuã¨∂HõOÎ [¿Ñ`ü I
`åII QÆ∞~°∞=Ù#∞, Ü«∞[=∂#∞x Ç≤ÏOã≤z#"åñ_»∞ QÍx, "åiH˜ „Ѩu‰õÄÅ∞ñ
_»∞QÍ #∞O_ç#"åñ_»∞QÍx JѨ™ê‡~°~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. nxH˜ñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú,
KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ''ã¨^㌠㨠ʨ u=∞^Œ∞ƒù`—« — q∞`åºk =∞O„`«=ÚÅKÕ
K«~°∞Ѷ¨∞$`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú, ^Õ=`«Å‰õΩ#∞, „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ#∞
#=∞㨯iOz Ç≤Ï~°}ºq∞Ü«∞º=ÅÜ«Ú–''HõÜ∂« #tÛ„`«PÉè∞í =—— kuã¨∂Hõ=Î Ú#∞ [Ñ≤OѨ
=ÅÜ«Ú.
É∫^ä•Ü«∞#ó – „ÉÏǨχ} âßfiã¨~À^è#Õ Ç¨ÏºÑ¨™ê‡s Éè"í #Õ fl~°ó I =ˆHºΔ `«ãº¨ „ѨfHÍ~°O ^•#ÃÇ˙=∞ „H˜Ü∂« kaèó
ѨÖË# "å `«^Œú̂~# `«^Œú̂~# `«^Œ~åú̂~ú# "å ѨÙ#ó I q<åÜ«∞Hõ „ѨuHõ$uO ‰õΩ~åº `«ûfiˆ~‚# â’Éèí<å II
~å[`«O K« `«^ä• <åQÆ =ÚѨg`«O „ѨHõÅÊÜÕ∞`ü I ѨÙ+¨¯~°O Ѩ^Œ‡~åˆQ} ǨÏãÎ̈O ~°`≥·fló „ѨHõÅÊÜÕ∞`ü I
q<åÜ«∞HÍ~°=ú ∂<Õ# =ÚYO ^Õ=㨺 HõÅÊÜÕ∞`ü I `«™êºÑ¨º„ˆQ „Ѩ^Ü Õ ∂« x ~°`åflx qq^è•x K« I
=∂}˜ˆHº#„Ѩ‰õΩsfi`« K«‰õΔΩ+‘ `«ã¨º â’Éèí<Õ I Ѩӈ~fi^Œ∞º ~°‡O_»Ñ¨O ‰õΩ~åº `«ÎûOÉèíëÈ_»â◊aè ~°Ì$_è»O I
Ü«∞^•fi ^•fi^Œâ◊aèó ‰õΩ~åº ^Œëêìaè â◊Û „Ѩܫ∞`«fl`«ó I =∞O_»Ñ¨ã¨º K«`«∞~åƒùQÍO <ÕkHÍO ѨiHõÅÊÜÕ∞`ü I
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
~å„`Ò q<åÜ«∞Hõ™êºÑ≤ ǨϺkè"åã¨# q∞+¨º`Õ I K«`«∞iƒù „~åƒÇ¨Ï‡}ÿ̌ ™êû^èŒ= =∂Kå~°º ã¨û~°fiâßGq`ü I
ã¨fiÜ«∞"Õ∞= `«^• Kå~Àº ^èŒ~°‡[˝ ã¨û`«"åO K«∞Ûùzó I‰õΩb<À # K« =$^Œú â◊Û ã¨~°fi„áê}˜Ç≤Ï`Õ ~°`«ó I
~å„`Ò *ÏQÆ~} ° O ‰õΩ~åº#‡^躌 ~å„`Õ |eO ǨÏ~ˆ `ü I =∞`«ûº=∂O¿ã# `«O ^Œ^•º `«^Î •ä H©~Δ À^Œ<#Õ K«I
PKå~°ºó „ѨÜ∞« `À Éè∂í `åfi =∞O„`Õ}Ï<Õ# ã¨OÜ«∞`«óI ѨÓ~°fi™êºOkt `«O ^Œ^•º ^ŒƒeO "≥· ã¨~fi° HÍq∞HõO
Pk`åº =ã¨"À ~°∞„^• ^Õ"å Éè∂í `åx "åã¨=ó I ã¨~åÊó Ñ≤âßKå âß≈H˜<Àº _®H˜#ºó áêO^äŒ ^Õ=`åó I
JѨ™ê‡~åkè^=·≥ O K« "Õ`åÖÏ <≥~· $° `å ã¨^Î •ä II |e^•<Õ#^Œ`#ÎÕ âßOuO‰õΩ~°fiO`«∞ã¨~fi° â◊ó I Wu|e^•#=∞O„`«ó
`«`«ó „ѨÉèÏ`Õ q=∞ÖË ™êfl`åfi KåǨÏ`«"åã¨#ó I Éèí∂+≤`åó Hõ@ÔH· ã¨û=∞º QÆ∞Ѩg`åOQÆ∞bÜ«∞ÔH·ó I
‰õΩO_®x k‰õΔΩ K«`åfii "Õ∞YÖÏã¨O=$`åx K«II ‰õΩ~°∞º¿ãÎ `«∞ =$^äŒ ˆHÎ+¨μ ÃÇ˙=∞O =∞O„`≥· ã¨ûfiÔH· ãÎ̈^• I
ѨÓ~°fiã≤‡ #ƒÇ¨Ïfi$K«ó ‰õΩ~åº `«ûq∞^•[ºK«~∂° `«¯@O I q<åÜ«∞HõO #=Úkúâº◊ QÆ}Ï<åO `Õfiu =∞O„`«`ó«
`«`∞« Ê~°∞ëêÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ =„Hõ`∞« O_®Ü«∞ nè=∞Ç≤Ï I `«<Àfl ^ŒOf „ѨKÀ^ŒÜ∂« `ü I
J^èŒfi~°∞º~°ÌHΔ̃}Ë ‰õΩO_Õ ‰õΩ~åº^Àú=∞O ã¨=∂Ç≤Ï`«ó I Kè«O^ÀQÆó ѨtÛ"Õ∞ "åÑ≤ `«^≥úÂ=`Õº# ÃÇ˙=∞ÜÕ∞`ü I
J^ä~Œ fi° } â’Û`«~Î̂ K« ‰õΩO_Õ ÃÇ˙=∞O „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I q<åÜ«∞HÍÜ«∞ ^Õ"åÜ«∞ ã¨~fi° Éè∂í `«ÇÏ≤ `åÜ«∞ K« II
QÆ}Ï<å=∂kèѨ`Õº„ѨܫÚHÍÎÜ«∞ǨïOѶ¨\ò ã¨fiã≤Îã¨fi^è•#=∞™êûfiǨII
ã¨q∞^•[ºK«~∂° = Ǩï`åfi ѨÓ~åfiǨï`«ºO`«"∞Õ = Ç≤Ï I PKå~°º „Ѩu=∂O `åO K« „ÉÏǨχ}ˇãÿ û¨ ǨÏã¨OÜ«Ú`«ó
Pã¨#O "ÕkHÍ=∞^èºÕ q`å<åkã¨∞â’Éè<í Õ IuÖÏ<å =ÚѨi ™ê÷=º QÆO^èÑŒ Ù¨ Ã+ÂÊó „ѨÑÓ¨ [ÜÕ∞`üI
=„ÃãΠ~åfl<åq^è≥· „â◊√≈Éè̌·ó Hõ~°∂Ê~°Hõ@HÍkaèó I LѨKåÔ~· ëȬ_»â◊aè Ô~·fl "Õ^ŒºO K≥·= "≥∂^ŒÔH·ó I
Ü«∞^ä• ^Õ"Õ `«^•ä Kåˆ~º ѨºÅOHÍ~åk HõÅÊÜÕ∞`ü I PKå~°ºó Ѩ~Ü ° ∂« ÉèHí ÍκQÆ}âË ßÜ«∞ „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I
PѨÓáêk `«^•ä #ºK«Û HÍ~°Ü∞Õ ^ŒƒHù HΔõ ÍkHõO I x"Õ^ºŒ áê~°fifO KåÑ≤ ^Õ=^Õ=O =∞¿ÇÏâ◊fi~°O I
ѨÓ[ÜÕ∞ `«Ê~°Ü∂« ÉèHí Íκ PKå~°ºã¨ûfiÜ«∞"Õ∞= Ç≤Ï I `«^=·≥ä ~ÀQÆ"å #ƒùHÍκ ã¨OѨÓ[º QÆ}<åÜ«∞HõO I
QÆ}Ï<åO `Õfiu =∞O„`Õ} `«∂+‘O‚ â◊¥„^Œã∞¨ ΠѨÓ[ÜÕ∞`ü II `«`À =∞^躌 k<Õ „áêÃÑÎ „Ѩu=∂O ^ŒH} Δ̃ ÏÜ«Ú`åO
=∞O„`Õ}Ï<Õ# ^Œ^•ºK«Û 㨠~Àw „áêV√‡Y ã¨ûfiÜ«∞O I L^ŒV√‡M’ѨqëêìÜ∞« „ÉÏǨχ}ÏÜ«∂uÉèHí ` Î̃ ó« I
q<åÜ«∞Hõ „ѨѨ<åfliÎǨÏ~° qѶ¨∞fl q<åÜ«∞Hõ I `«fiO ^Õ"≥·ó „áêi÷`«ó ѨÓ~°fiO qѶ¨∞flxѶ¨∞flѨ~åÜ«∞}ÿ̌ó I
„ÉÏǨχ}âßfiã¨~À^è#Õ Ü«∞*Ï˚`O« =∞=∞ "≥H· $õ `«O I ѨÓ~°fiHõ~‡° qáêˆH# ǨϺѨ™ê‡~À #‡^•kHõO I
*Ï_»ºO "åѨº^äŒ ÉÏkè~º° O <åã≤HÍ~À^èÉŒ Ïè +¨}O I `«fi^Œ~åÛùÜ∂« ó „Ѩ^•<Õ#~ÀQÆ=∂â◊√ q<åâ◊Ü∞« I Wu^•#=∞O„`«

[fi~åkèHÍ~°=Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú

â’¡ II [fi~À-u™ê~À„QÆÇϨ }©Kå~À≈-r~°O‚ q+¨ØzHÍ I™êÅ™ê K« qÅOc K«H$õ q∞~°∞ HÍÊO_»∞HÍ=∞ÖÏó II

ǨÏb=∞HõO ~°HõÎÑ≤`«ÎO ~å[Ü«∞HΔ͇ HõΔ`«HõΔÜ«∞ó IHÍ™È Ç≤ÏHͯ `«^ä• âßfi㨠ã¨ûfi~°ÉèË^Œ ãÎ̈fi~ÀK«Hõó II
Kèi« Ì ãÎ̈$ëêì K« =¸~åÛù K« ~ÀQÍó áê<å`«ºÜ«∂^ŒÜ∞« ó I
^•Ç¨Yº ãÎ̈fiѨ~À<å‡^À-Ѩ ™ê‡~À-^ä•xÖÏ=∞Ü«∞ó II
"å`«~°HõÎ =Ú~°∞ãÎ̈OÉèí âßÛ=∞"å`À-^äŒ â◊¥Å~°∞H± I
ѨH[Î̃ O â◊¥Å =∂<åÇ¨Ï =Ú^•=~ÀÎ-^äŒ QÆ∞Ň~°∞H± II
ǨÏ$„^ÀQÀ =¸„`«H$õ „K«ÛOù K« =¸„`åѶ∂¨ `« ãÎ̈^•è â◊‡s I
„Ѩ"Õ∞ÃÇ˙ =∞^èŒ∞"Õ∞ǨÏâ◊Û Ñ≤\˜HÍâ◊ۄѨ"Õ∞ǨÏ*Ïó II "Õ∞^À^ÀëÈ^Œ~° â’≈^èÀ =$kú â◊Û QÆÅQÆO_»HõóII
QÆO_»=∂ÖÏѨp„QÆOkä ~°~°∞ƒ^ŒO j¡Ñ¨^ŒO `«^ä•
q„^Œkè „~°fi}â’^äŒ â◊Û ^Òfi„=}∫ ÉèíQÆfl <å_çHÍ I ÉèíQÆO^Œ~ÀѨ^ŒOâ∫ K« â◊¥Hõ^À+¨ ãÎ̈fiQÍ=∞Ü«∞ó II
j`«Ñ≤`«Î =Ú^Œ~°Ì â◊Û HÀ~î° â‹·Û"å=∞¡Ñ≤`«ÎHõ"£∞ Iqã¨~åÊ â◊Û ã¨q™ÈÊù\Ï ã¨û~À=∞O`Àº =∞ã¨∂iHÍó II
‰õΔΩ„^•ã¨º Hõ~°‚<å™êHΔ̃ t~°„ã‘Îû ÉÏÅHÍ=∞Ü«∂óIq+¨OKÕ `«ºÜ«∞ =Ú^ÕÌâ◊ ã¨ûO„QÆ¿ÇÏ-ã≤‡ „#ÊH©iÎ`«ó II
`åII [fi~°=Ú – Ju™ê~°=Ú – „QÆÇϨ }˜ – J~°≈ã¨∞û – Jr~°=‚ Ú – q+¨ØzHõ–
JÅã¨=Ú–qÅOa–Hõ$q∞–áêO_»∞–HÍ=∞ŖǨÏb=∞Hõ~=° Ú–~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú– ~å[Ü«∞HõΔ ‡
–HõΔ„`«=Ú–HõΔÜ«∞=Ú–HÍã¨=Ú–Ç≤ÏHõ¯–âßfiã¨=Ú ã¨fi~°ÉèË^Œ=Ú–J~ÀK«Hõ=Ú –
Kèi« –Ì `«$+¨–‚ =¸~°Ûù – áê<å`«ºÜ«∞=Ú – `åѨ=Ú – L<å‡^Œ=Ú–JѨ™ê‡~°=Ú –
"å`«=Ú–"å`«~H° =Îõ Ú–T~°∞ã¨OÎ Éè=í Ú – P=∞"å`«=Ú – â◊¥Å– Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å
– P"åǨ Ï =Ú–L^•=~° Î = Ú–QÆ ∞ Ň=ږǨ Ï $„^ÀQÆ = Ú–=¸„uHõ $ „K« Û ù = Ú –
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=¸„`åѶ∂¨ `«=Ú–Pâ◊‡i–„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú – =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏ=Ú – "Õ∞ǨÏÑ≤\ H˜ Åõ ∞ – "Õ∞^À
~ÀQÆ=Ú – L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú–â’^è=Œ Ú – JO_» =$kú – QÆàQ◊ OÆ _»=Ú – QÆO_»=∂Å
–JѨz–„QÆOkä J~°∞ƒ^Œ=Ú – j¡Ñ^¨ =Œ Ú – q„^Œkè – „â◊=}â’^ä=Œ Ú – ÉèQí flÆ
„=}=Ú–<å_ô„=}=Ú–ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú–LѨ^OŒ â◊=Ú – â◊¥Hõ~ÀQÆ=Ú – K«~‡° ~ÀQÆ=Ú
– j`«Ñ`≤ =Ϋ Ú–L^Œ~=Ì° Ú – HÀ~î~° ÀHõ=Ú – P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú – qã¨~Ê° =Ú – q™ÈÊù@=Ú
– ~À=∞Ou – =∞ã¨∂iHõ – ‰õΩΔ „^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞ – =∞Y Hõ~‚° <åã≤HÍ <Õ„`« t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞–
„ã‘Î ~ÀQÆ=Ú – ÉÏÅ~ÀQÆ=Ú – q+¨~ÀQÆ=Ú – J#∞h~ÀQÆO|∞ b „QÆO^ä=Œ Ú#O^Œ∞ñ
*ˇÑ¨Êñ|_ç#q.
*’ºuâß≈„™êÎaè„áêÜ«∞=Ú##∞ã¨iOz [fi~À`«ÊuÎ âßOu „ѨHÍ~°=Ú
hK«ã≤÷`«ã¨º ÉèÏ<À ~°ÌâßHΔ̃<åâ◊O [fi~°O t~À~ÀQÆ"£∞ I
|O^èŒ# =∞`«º^èŒfi~°∞[ó ‰õΩ+ª̈㨺 K« ^Œ~°≈#O zǨÏfl"£∞ II
K«`∞« ~å‚ „ÉÏǨχ}Ï<åO K« Ü«∞^ä• â◊HÍκ K« ^ŒH}
Δ̃ Ï I
U=O Hõ$`åfi QÆ}Ѩ`Õ ~åú#O =∞~°Îº ã¨∞ûv Éèí"Õ`ü II W`«ºÑ¨™ê‡~° ǨÏ~°} qkèó II
=∞iÜ«Ú „ÉÏǨχ}∞x âßfiã¨=Ú#∞ J_»y¤ Oz#"åñ_»∞ JѨ™ê‡~°~ÀQÆ=ÚQÆÅ
"åñ_»Q∞Æ #x É∫^è•Ü«∞#∞ñ_»∞ =zOK≥#∞. Wkâ◊q∞OK«∞@‰õΩ – XHõ ѨÅ=ÚQÍx,
ÖËHõ P~°∞, áêuHõ, Ѩ~H° õ ѨÅ=ÚQÍx QÆÅ |OQÍ~°=ÚKÕ q<åÜ«∞Hõ „Ѩu=∞#∞
*Ë~ÚOz, "≥O_çx ã‘ã=¨ Ú#∞ QÆeÑ≤ nxKÕ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=Ú#∞ *Ë~ÚOz ~°`fl« =ÚÅKÕ
`˘O_»=Ú#∞ Ѩ^‡Œ ~åQÆ=ÚKÕ `˘O_»=Ú Hõ_Ñ» \¨ ˜ ÉèÏQÆ=Ú#∞ *Ë~ÚOz, q<åÜ«∞Hõ
„Ѩu=∞‰õΩ J~°„ú Ѩ=∂}=ÚQÆ, =ÚY=Ú <Õ~Ê° ~°z =∂}˜Hºõ =ÚKÕ <Õ„`«=ÚÅ#∞ QÆeÊOz,
`˘ek#=Ú# 16 ÖËHõ 12 ÖËHõ 8 ã¨OÎ Éè=í ÚÅ∞ QÆÅ =∞O_»Ñ=¨ Ú <Õ~Ê° ~°z ^•xH˜
#Å∞„ѨHõ¯Å u<≥fl <Õ~°Ê~°z ~å„u Ü«∞O^Œ∞ q<åÜ«∞Hõ „Ѩu=∞‰õΩ Jkè"åã¨#=Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Z@¡#ñQÍ– ã¨~°fiâßGq^Œ∞ñ_»∞#∞, ã¨`«º=O`«∞ñ_»∞#∞, â◊√zÜ«Ú,
^èŒ~°‡A˝ñ_»∞#∞, ‰õΩb#∞ñ_»∞#∞, =Ü≥∂=O`«∞ñ_»∞#∞ Éèí∂`«^ŒÜ«∞QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞
PKå~°∞ºñ_»∞ #Å∞QÆ∞~°∞ „ÉÏǨχ}∞Å`ÀñQÆ∂_», ~å„u *ÏQÆ~°}=Ú KÕã≤, =∞^茺
~å„u=∞O^Œ∞ =∞`«ûº=∂Oã¨=Ú KÕ`#« ∞, H©~Δ å#fl=ÚKÕ`#« ∞ `«∂~°∞Êk‰õΩ¯#, ''Pk`åº
=ã¨"À~°∞„^•ó, |e^• <Õ#^Œ`#ÎÕ âßOuO ‰õΩ~°fiO`«∞ ã¨~fi° â◊ó—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ
PKå~°∞ºñ_»∞ |eÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. =∞~°∞<å\˜ L^ŒÜ«∞=Ú# PKå~°∞ºñ_»∞
<åÅ∞QÆ∞k‰õΩ¯Å <åÅ∞QÆ∞ ‰õΩO_»=ÚÅ#∞xz "åx Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ Ç¨ÏŸ=∞=Ú
KÕã≤ =¸Åâ’¡H=õ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_ç# „ѨHÍ~°=Ú Ñ¨Ó*Ïq^è•#=∞O`«ÜÚ« O*Ëã≤
~Ày „áêV√‡Y=ÚQÆñ QÆ∂~°∞Ûx – L`«~Î ° =ÚY=ÚQÍñ QÆ∂~°∞ÛxÜ«Ú#fl „ÉÏǨχ}∞x
H˘~°‰õΩ, Ju ÉèíH˜Î`À ''q<åÜ«∞Hõ „Ѩ<åfliÎǨÏ~° – `«fi^Œ~åÊÜ«∂ó „Ѩ^•<Õ#
~ÀQÆ=∂â◊√q<åâ◊Ü∞« —— J#∞=∞O„`«=ÚKÕ q<åÜ«∞Hõ „Ѩu=∞#∞ ^ŒH} Δ˜ =Ú`Àñ QÆ∂_»
<˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. P #Å∞QÆ∞~°∞ „ÉÏǨχ}∞Ö‰õΩ Ü«∞^ä•â◊HQΘ Æ ^ŒH}
Δ˜ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
W@∞¡ KÕã#≤ =∞#∞Añ_»∞ L<å‡^Œ=Ú, JѨ™ê‡~°=Ú, [_»`fi« =Ú, ÉÏkè~º° =Ú, =ÚH˜¯_ç
=∂@Å∞QÆÅ ~ÀQÆ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOѨñQÍ ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

JѨ™ê‡~°~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
JѨ™ê‡~°~ÀQÆ=Ú „Ѩ`ºÕ Hõ, "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ =Å##, ã¨xfláê`«=Ú=Å##∞
<åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
JѨ™ê‡~™° ê=∂#º ÅHõ}Δ =Ú
`≥eq^ŒÑ¨C@ÜÕ∞ JѨ™ê‡~°~ÀQÆ=∞#ñ|_»∞#∞. Wk |∞kú <åâ◊=Ú, zO`«,
^Œ∞ñY=Ú, ÉèÜ í ∞« =Ú gx =Å# z`«=Î Ú H˘@ìñ|_ç, L<å‡^Œ=Ú #O^Œ∞=Öˇ, ^À+¨
=ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤Oz z`«=Î Ú#O^Œ∞#∞ ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞#∞ "åºÑ≤OK«∞@KÕ`,« ã¨`fi« =Ú
H˘@ìñ|_ç#^≥,· ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞ "åºÑ≤OѨñQÍ, `≥Å∞qQÆÅ∞QÆñ*ËÃã_ç <å_»∞Å =∂~°=æ ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ =∞|∞ƒ QÆ\ #ì˜ Ü≥∞_»Å JѨ™ê‡~°=Ú [xOK«∞#∞. nxKÕ`« – |∞kú K≥_∞» @,
`≥~Ñ° Ù¨ , =∞~°ÑÙ¨ , ÉèÜ
í ∞« O, Hõ~K° +Õ Åì̈ ∞, ѨO_»∞¡ H˘~°∞‰õΩ@, #∞~°∞QÆ∞Hõ‰Ωõ ¯@, KÕ`∞« Å∞
HÍà◊√¡ qkeOK«∞H˘#∞@, K«∂K«∞K«∞O_çÜ∞Õ ~°∂Ѩ=Ú `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, HÍà◊√¡ `˘„@∞Ѩ_ç
„H˜O^Œñ|_»∞@, <åÅ∞Hõ#∞ Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å#∞, Hõ#∞flÅ#∞ qHÍ~°=ÚQÆñ *ËÜ«Ú@
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞.
JѨ™ê‡~°Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú
JѨ™ê‡~°QÀ~°=Ú HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ =ÚO^Œ~,° ~˘=Ú‡ J^Œ~∞° @, Uq∞Ü«Ú `≥eÜ«∞
#O^Œ∞KÕ`« ã¨~fi° =Ú â◊¥#º=ÚQÆ #∞O_»∞@, „Éè=í ∞=Ú, Hõ#∞flÅñrñHõ@∞¡H=õ Ú‡@,
L#flKÀ@<Õ LO_»∞@, HõO\˜Ô~ѨÊÅ∞ <˘K«∞Û@, Hõ#∞flÅ qHÍ~°=ÚQÆñ *ËÜ«Ú@,
K«ÑC¨ _»∞ ÖËx^Õ K«ÑC¨ _»∞ q#∞@, K≥=∞@, K˘OQÆ, pq∞_çÜÚ« HÍ~°∞@, J#fl=Ú
r~°=‚ Ú Q͉õΩO_»∞@, J~°∞z, =¸~°Û,ù Hõ_∞» ѨÙÖ’ ^èfiŒ x HõÅ∞QÆ∞@, |Å=Ú#tOK«∞@,
x„^ŒÖHË áõ È=Ù@, â◊s~°=Ú <˘K«∞Û@, ^ŒÑÊ≤ , x„^Œ Ü«∞O^Œ∞ áê_»∞@, P_»∞@, K«=Ú~°∞#∞
=∞^Œº=Ú#∞ „`åQÆ∞@, "åx<Õ =¸„uOK«∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
"å`«*ÏѨ™ê‡~° ÅHõΔ}=Ú
"å`«=Ú#O^Œ∞ Hõey# JѨ™ê‡~°=Ú#O^Œ∞ – `˘_»Å∞ Ѩ_áç È~Ú#@∞ìO_»∞@,
`˘_»Å∞ ѨÅ∞=∂~°∞ J^Œ~∞° @, `≥eq^ŒÑC¨ @, qHÍ~°ãfi¨ ~°=Ú`À <Õ_∞» Û@, Hõ#∞flÅ∞
`≥~z° H˘x x@∂ì~∞° ÊÅ∞ q_»∞K«∞@, #∞~°∞QÆ∞Hõ‰Ωõ ¯@, =}ñ‰õΩ@, `«Å#∞ H˘@∞ìH˘#∞@,
ѨO_»∞¡ H˘~°∞‰õΩ@, X_»Å∞ q~°∞K«∞@, HõO~î=° Ú L|∞ƒ@, „"Õà√◊ ¡ =OHõ~Q° Í =OQÆ∞@,
Hõ#∞fl, K«~‡° =Ú, QÀà◊√,¡ =ÚY=Ú Wq xQÆ∞Kæ _≥ ç #Å¡Q#Æ ∞ Z„~°Q#Æ ∞ LO_»∞@, #Å¡QÆ
EK«∞@, ^ÕÇϨ =Ú Hõ^ÅŒ ∞K«∞ xQÆ∞æ K≥_Ü
ç Ú« , q~°∂Ѩ=ÚQÆ#∞ =ÚY=Ú qHÍ~°=ÚQÆ#∞
LO_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«ÎÆ*ÏѨ™ê‡~° ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`«Î=Ú =Å#ñ QÆey# JѨ™ê‡~°=∞O^Œ∞ "≥∞ÿ=∞~°K«∞@, JO`«Ö’ `≥eq
QÆÅ∞QÆ∞@, Hõ#∞flÅ∞, =ÚY=Ú, K«~‡° =Ú Wq ѨKÛ« QÆ#∞, #∞~°∞QÆ∞=Öˇ `≥Å"¡ åiÜ«Ú
#∞O_»∞@, Éèí∂q∞x K«~°K«∞@, Hõ#∞flÅ∞ ÉèíÜ«∞OHõ~°=ÚÖˇ· HÀѨ=Ú KÕ`« Z„~°QÆ
=∞O_»∞K«∞#fl@∞ìO_»∞@, "≥„i K«∂Ѩ٠D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõѶ¨*ÏѨ™ê‡~° ÅHõΔ}=Ú
HõѶ¨=Ú=Å#ñ QÆey# JѨ™ê‡~°=∞O^Œ∞ – =∞~°Ñ¨Ù `«_»=ÙQÆ #∞O_»∞@,
`«_=» Ù#‰õΩ `≥eq=K«∞Û@ – "≥„iKÕ+Åì̈ ∞ H˘kÌQÆ #∞O_»∞@, K˘OQÆ JkèH=õ ÚQÆñ
QÍ~°∞@, Hõ#∞flÅ∞, QÀà◊√§, =ÚY=Ú Wq `≥ÅÑ¡ _¨ ∞» @, â◊s~°=Ú# ѨO_»ñÉÏ~°∞#@∞¡
XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ `≥Å∞Ѩ٠Hõ#ñ|_»∞@ – D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. ã¨xfláê`«=Ú=Å#ñ
QÆey# JѨ™ê‡~°=Ú#O^Œ∞ "å`«=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x =¸ñ_»∞ JѨ™ê‡~°=ÚÅ
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞#∞ UHõ HÍÅO|∞# QÆÅ∞QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk J™ê^躌 =Ú.
Wu N |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ̂~ – ѨÓ~°fiÉèÏQˆ – Ju™ê~åk~ÀQÆ ™ê^蕺 -™ê^躌
ÅHõ}
Δ qÉèÏQÀ<å=∞ K«`∞« ~°÷ ãÎ̈~O° QÆó.

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨOK«=∞ `«~O° QÆ=Ú
23–24 P^蕇<À^•=~°Î~ÀQÍkèHÍ~°=ÚÅ∞
*’ºuâß≈G=Ú
÷ ~Õ ¯° -*Ë [O`ÀóI
=∞^èºÕ áêѨ„QÆÇϨ Ü≥∂ â◊ÛO„^Õ =∞^Œ#ã≤`
âßfiã¨HõΔÜ«∞q„^Œkè<å QÆ∞Ňё¡ ǨkÑ‘_ç`« ã¨û #~°ó II
J„`åkâ◊É#ÌË P^蕇<À^•=~°~Î ÀQÍ=Ñ≤ QÆ$¿ÇϺ`Õ `«`ó« áêáê
„QÆ ^ŒfiÜ«∂O`«~fi° iÎ K«O„^Œ[x`å ^蕇<À^•=~°Î ~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ
ѨÓ~ÀfiHõ"Î ∞Õ = [ѨÃÇ˙=∞ ^•<åk ‰õΩ~åº`ü II
`åII ~Ô O_»∞ áêѨ„QÆÇϨ =ÚÅ#_»∞=∞ K«O„^Œ∞ñ_»∞#∞, ã¨Ñ=Ψ ∞ ™ê÷#=Ú# â◊xÜ«Ú
#∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ âßfiã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú, q„^Œk,è QÆ∞Ň=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú,
Pkâ◊|=Ì ÚKÕ`,« P<åǨÏ=Ú, L^•=~°=Î Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅKÕñ Ñ‘_Oç Ѩñ|_»∞#∞.
P<åǨÏ, L^•=~°~Î ÀQÆ=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞@‰õΩ K«O„^Œ„Ñ‘uQÍ – ѨÓ~Àfi~°Î [áê^Œ∞Åñ
*ËÜ«Ú#k.
P^蕇<À^•=~°Î~ÀQÆ Hõ~°‡qáêHõ=Ú
^Õ= kfi[ Hˆ „Δ `« `«_®QÆ =b‡Hõ ‰õÄáên<åO Ü≥∂ Éè^Ë OŒ Hõ~Àu `«O
"åÜ«∞™È <å=∞ „QÆÃÇ˙ QÆ$Ǩu ‚ – `«H} Δõ =∂^蕇h L^•=~°[Î fi~°
J~°∞z=∂ <åÊ^Œ^•Ç‘Ï K« *ÏÜ«∞`ÕI J㨺„áêÜ«∞tÛ`«OÎ Hõ$„K«Û=ù ∂
K«~ˆ `ü I "åºÇ¨Ï$uaè ~å*˺#AǨïÜ«∂`ü I Ç≤Ï~°}ºO K« ^Œ^•º`ü I
âıfi`« Hõ$+¨‚ Ñ‘`å^Œº<ÕHõ =~°‚ ^èŒfi*Ïkaè sÌáêkaèã¨ûÇ¨Ï „Ѩ^À¿+ K«`«∞
+¨Ê^äÕ |e=∞O„`Õ} x^Œ^•è º`ü I J<Õ# =∞O„`Õ} –
„ѨQ$Æ Ç‘Ï+‚ fi¨ |eO KÕ=∞O "åÜ«∞™êYº =∞Ǩ„QÆÇϨ I
P`«∞~°ãº¨ ã¨∞YO ã≤kOú „ѨÜ∞« K«Ûù `«fiO =∞Ǩ|ÅI
W`åº^䕇<À ^•=~°~Î ÀQÆÇϨ ~° Hõ~‡° qáêHõqkèó II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`åII ^Õ=`«Å Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú „ÉÏǨχ}∞Å Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú Éè∂í =ÚÅ#∞, K≥~∞° =ÙÅ#∞,

ѨÙ@ìÅ#∞, ÉÏ=ÙÅ#∞ KèkÕ Oè K«∞"åñ_»∞, "åÜ«Úã¨=∞#∞ „QÆÇϨ =ÚKÕ „QÆÇÏ≤ OѨñ|_ç
`«H}Δõ =Ú# P<åǨÏ=Ú, L^•=~°=Î Ú, [fi~°=Ú, J~°∞z, áê^Œ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ =∞O@
Å∞#∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞. nxH˜ñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú, Hõ$„K«Û=ù Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. "åºÇ¨Ï$`«∞
ÅKÕ Ñ¶∞¨ $`«=ÚKÕ`« Ǩϟ=∞=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ç≤Ï~°}ºq∞Ü«∞º=ÅÜ«Ú. `≥Å∞ѨÙ, #Å∞ѨÙ,
Ѩã∞¨ Ѩ٠"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÃщõΩ¯=<≥flÅ∞ QÆÅ ^èfiŒ [=ÚÅ`À_»#∞, náê^Œ∞Å`À_»#∞, „Ѩ^À+¨HÍÅ
=Ú#O^Œ∞, K«`∞« +¨Ê^ä=Œ Ú#O^Œ∞, ''„ѨQ$Æ Ç‘Ï+‚ fi¨ —— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ |e Ü≥Úã¨OQÆ
=ÅÜ«Ú.
"≥· – L^•=~°Î ÅHõΔ}=Ú
ÃÑã¨Å∞, Pà◊√,¡ *Á#flÅ∞, "≥^∞Œ ~°∞ "≥ÚÅHõÅ∞, Ãã#QÆÅ∞, z~°∞Ãã#QÆÅ∞ Ö’#QÆ∞
^è•#º qâı+=¨ ÚÅKÕ`#« ∞, =∞Å|^ŒHú ~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅKÕ`#« ∞, HÍ~°ÑÙ¨ „^Œ=º=ÚÅ KÕ`#« ∞,
Jáê#"åÜ«Ú=Ù `«# ™ê÷#=∞O^Œ∞ñ „|HÀÑ≤Oz#^≥·, |e+¨ª"≥∞ÿ, á⁄uÎ Hõ_»∞ѨÙ
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x J^äóŒ HÍÜ«∞=∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_≥_ç #~°=ÚÅ#∞ J_»y¤ Oz#^≥,·
kQÆ∞=#∞ =∞Å=Ú#∞ â’+≤OѨñ*ËÜÚ« K«∞, "å`«=Ú#∞, =∞Å=Ú#∞, =¸„`«=Ú#∞
|OkèOz ^•~°∞}"≥∞#ÿ Ñ‘_#» ∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« , HÀ+ª̈=Ú (Ö’ñQÆ_∞» ѨÙ) gñѨ٠ǨÏ$^Œ
Ü«∞=Ú, ѨH¯õ Å∞ gx Ü«∞O^Œ∞ ÉÏ^è,Œ Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠<˘Ñ≤Ê, K≥H¯˜ à◊§
Ü«∞O^Œ∞ "åѨÙ, Páê#"åÜ«Ú=Ù T~°fi÷ =ÚQÆ "åºÑ≤OK«∞@, JO^Œ∞=Å "åOu, J~°∞z,
[fi~°=Ú, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, „QÆÇϨ }©~ÀQÆ=Ú, HÍã¨=Ú, Ñ‘#ã¨#∞, =∞<ÀqHÍ~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ ,
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, q∞H˜¯e ÉèÜ
í ∞« OHõ~=° ÚÖˇ#· "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, Hõ#∞flÅ∞ QÆ∞O@Å∞ Ѩ_∞» @, J<ÕHÀѨ„^Œ==ÚÅ∞, á⁄uÎ
Hõ_∞» Ѩ٠#O^Œ∞ â◊¥ÅÜ«ÚñQÆey Ü«ÚO_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ L^•=~°~Î Ày
rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
J<åǨÏ~ÀQÆ ÅHõ}Δ =Ú
T~å÷fi^èÀ"å`«=ÚÅ∞ J_»y¤ OѨñ|_»∞@=Å# Hõ_∞» ѨÙÖ’ â◊|=Ì Ú QÆÅ∞QÆ∞@,
q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú [xOK«∞#∞. D
~ÀQÆ=Ú P<åǨÏ=∞x K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞.
J+‘Öª Ï ÅHõ}Δ =Ú : ~åu =Öˇ QÆ\ Qì̃ Æ #∞O_ç#^≥,· á⁄_»",·≥ QÆ_=¤» Öˇ U~°Ê_ç,
P<åÇ¨Ï ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ^≥· Ü«ÚO_ç# J+‘Ū =∞#ñ|_»∞#∞.
„Ѩ`«º+‘ªÖÏÅHõΔ}=Ú : P<åÇ¨Ï ÅHõΔ}=ÚÅ#∞, J+‘ªÖÏHõ$uÜ«Úñ QÆey,
á⁄_»=ÙQÆñ QÍHõ, J_»=¤ ÚQÆ #∞O_ç# „QÆOkä, „Ѩ`º« +‘Ū J#ñ|_»∞#∞.
`«∞x ÅHõ} Δ =Ú : ѨHÍfiâ◊Ü∞« =Ú#∞O_ç "åÜ«Ú=Ù, Pã¨# ã¨q∂Ѩ Ѩ~º° O`«=Ú,
q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« K«∞ áÈ~Ú# Ü≥∞_»Å Jk `«∞x J#ñ|_»∞#∞.
„Ѩu`«∞x ÅHõΔ}=Ú : `«∞x ~ÀQÆ=Ú =º`åºã¨=ÚQÆ #∞O_ç#, J#ñQÍ
"åÜ«Ú=ÙQÆ∞^Œ™ê÷#=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x, ѨHÍfiâ◊Ü«∞Ѩ~°fi`«=Ú Z^Œ∞Ô~H˜¯áÈ~Ú##k
„Ѩu`«∞x J#ñ|_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[ʼnõÄ~°‡ ÅHõΔ}=Ú
âı+¡ ‡¨ =Ú „ѨHÀÑ≤Oz, "åÜ«Ú=ÙKÕ`« „¿Ñ~ˆ Ñ≤OѨñ|_ç, Z_»=∞ áê~°≈fi=∞O^Œ∞ñ
QÍx, ‰õΩ_ç áê~°≈fi=∞O^Œ∞ñQÍx, =$kú ÉÁOk, n~°=… ÚQÆ#∞, QÆ\ Qì̃ #Æ ∞, `åñÉË\ ˜
zѨÊ=Öˇ#∞ LO_ç#^≥,· "Õ^#Œ Å∞ ÖËHõ zH˜`û« ‰õΩ Z_»q∞Ü«∞ºHõ, `˘_»Å Ü«∞O^Œ∞ |Å
Ç‘Ï#=Ú â◊s~°=Ú `≥ÅÉ¡ Ï~°∞@ D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_ç# Wk âı+¡ ‡¨ "å`«=Ú
=Å#ñ |∞\˜#ì [ʼnõÄ~°‡=∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
25 – =¸„`åѶ∂¨ `åkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
[#‡HÍÖË Ü«∞^• Ü«∞㨺 㨇<Õ Éèí=u ÉèÏ㨯ió I ~åǨï^Œ$+ì̈ó „Ѩ‰õΩ~°∞`Õ =¸„`«Hõ$„KåÛùkHÍ ~°∞[ó II
ã¨ÑÎ̈=∞™ê÷#ã≤÷`« ~åǨï^Œ$+ì̈ â◊x[x`«~ÀQÀѨâßÑÎ̈ÜÕ∞ â◊x„Ñ‘`«ÜÕ∞
ѨÓ~ÀfiˆH<Î =·≥ qkè<å [= ÃÇ˙=∞^•<åkHõO ‰õΩ~åº`ü I
`åII [##HÍÅ=Ú# ã¨Ñ=Ψ ∞ ™ê÷#=Ú# â◊xÜ«ÚO_ç, ~åǨï=ÙKÕñ E_»ñ
|_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰õΩñ_»∞ =¸„`«Hõ$„KåÛùk ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. Wq
â◊q∞OK«∞@‰õΩ â◊x„Ñ‘uQÍ, ѨÓ~ÀfiHõqÎ kè „Ñ¨HÍ~°=Ú, [Ѩ, Ǩϟ=∞, ^•<åkHõ=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
QÆ∞~°∞}Ï™ê~°÷O ã¨`«`«O =∞`«Ê~°Hõ$„fÎÊk"åQÍg∞ =¸„`«Hõ$„K«Ûù"å
#ƒù=u, QÆ∞~°∞`«ÖÏÊu^Õâ◊ „áêÜ«∞tÛ`«OÎ ‰õΩ~åº`ü II
J#ºK«Û – "åÜ«Ú=Ù ~å}Ë – ã¨∞~åáÈ =¸„`«H$õ „pÛù™êº`ü I Wu
J^ä•Ç¨Ï É∫^è•Ü«∞#ó – ™œ=~°‚O HÍ~°ÜÕ∞ `«Ê^Œ‡O ѨÖË<å~°úѨÖË# "å I
Ü«∞^ä•= #‡u=∂#∞¯~åº `«Ê^Œ‡ =∞+ì̈^àŒ O◊ â◊√ÉèOí I
q`«âÎ ß~ O # ‰õΩsfi`« Éè"í Õ xfl+¨ÊÅù =∞#º^• I „^À}Ë uÖÏ_èHˆ» "åÑ≤ `å„=∞áê„`«O [ÖÏxfi`«O I
`«ãº¨ =∞^èºÕ `«∞ `«`Ê« ^Œ‡O q^Œ^•è º`«∞¯O‰õΩ=∂xfi`«O I
„ÉÏǨχ}O „â◊√uã¨OѨ#flO ^Œi„^ŒO Kåyfl ÃÇ˙„u}O I
PǨ˙Ü«∞ QÆO^è=Œ ∂ÖϺ^≥º· ifikè<å KåuÉèHí ` Î̃ ó« I
`«`« ã¨ûfi~°=‚ ∞Ü«∞O Ѩ^‡Œ O ^Œ^•º#‡O„`Õ} ã¨OÜ«Ú`«O I
ÉèQí óÆ Ñ¨Óëê Ѩ`O« QÀ-™œ ^•fi^Œâß`å‡ „`«~¸`«=∞óI
Ѩ^Õ‡<å<Õ# ^Œ`ÕÎ# „Ñ‘`À Éèí=`«∞ ÉèÏ㨯~°ó I Wu ^•#=∞O„`«óI
Hõ$`Õ<å<Õ# =∞#∞*’ =¸„`«H$õ „KåÛù „`«Ê=ÚK«º`Õ I
=¸„`«Hõ$„KåÛù`«∞~° ãÎ̈™ê‡ ^Õ=`«∞¯~åº „`«ÊÜ«∞`«fl`«ó IIWu=¸„`«Hõ$„K«ÛùǨÏ~° ã≤ÎÅѨ^Œ‡^•# qkèó II
`åII QÆ∞~°∞=Ù`À =∞`«û~°=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞ "åñ_»∞#∞, ѨQ\Æ ˜ Ü«∞O^Œ∞ „ã‘`Î Àñ
QÆ∂_ç#"åñ_»∞#∞, ã¨∞~åáê#=Ú KÕã#≤ "åñ_»∞#∞, =¸„`«H$õ „K«Û~ù ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú – QÆ∞~°∞ÉèÏ~åºQÆ=∞# „áêÜ«∞tÛ`«=Î Ú#∞ *ËÜ∞«
=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú „^Œ=ºÖ’Ѩ=Ú KÕÜ∞« Hõ ѨÅ=Ú ÖËHõ J~°Ñ÷ Ũ =ÚQÆÅ |OQÍ~°=ÚKÕ
J+¨^ì àŒ ◊ Ѩ^‡Œ =Ú#∞ *Ë~ÚOz `«∂=Ú ÖËHõ #Å∞`«∂=ÚQÆÅ uÅÅ Ü«∞O^Œ∞ [Å=Ú`Àñ
QÆ∂_ç# `å„=∞áê„`«#∞xz JO^Œ∞ P Ѩ^‡Œ =Ú#∞xz ‰õΩO‰õΩ=∞=Ú#∞xz – 㨄^•ƒ
Ǩχ}∞x aez – ''ÉèQí óÆ Ñ¨Óëê – „Ñ‘`ÀÉè=í `«∞ ÉèÏ㨯~°ó—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ ^•#=Ú
KÕã#≤ =¸„`«H$õ „K«Ûù ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥· – =¸„`åѶ¨∂`« ÉèË^Œ ÅHõΔ}=Ú

=¸„`åѶ∂¨ `« ~ÀQÆ=ÚÅ∞ – Hõ$„K«Û=ù ÚÅxÜ«Ú, Jâ◊‡s~ÀQÆ=ÚÅxÜ«Ú, =¸„`«
^À+¨~ÀQÆ=ÚÅxÜ«Ú, W~°∞=k ÉèË^Œ=ÚÅ∞ HõeyÜ«Ú#flq. =¸„`« Hõ$„K«Ûù=ÚÅ∞
<åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞ JO^Œ∞ "å`«=Ú=Å#ñ QÆey# =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞ á⁄uÎ
Hõ_∞» ѨÙ, QÆ[Å˚ ∞, "Õ∞„_è=» Ú Wq <˘K«∞Û@, ѨÅ∞ =∂~°∞ H˘OK≥=Ú H˘OK≥=ÚQÍ
=¸„`«=Ú „ã¨qOK«∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞ Ñ≤`HΫ $õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞ <åà◊=∞O^Œ∞
=∞O@, <˘Ñ≤ÊÜ«Úñ QÆÅ"åñ_≥,· ѨKÛ« QÆ<#·≥ #∞ – Z„~°Q<Æ #·≥ #∞, =¸„`«=Ú#∞ q_»∞
K«∞#∞. âı+¡ ‡¨ Hõ$„K«Û=ù ∞O^Œ∞, á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ, "Õ∞„_è=» Ú Wq |~°∞=Ù – "åѨÙ#∞ QÆey
Ü«ÚO_»∞#∞. |OHõQ#Æ ∞, Hõ@∞ì|_ç#@∞ìQ#Æ ∞ =¸„`«=Ú *Ï~°∞#∞ – ã¨xfláê`«=Ú=Å#ñ
QÆey# Hõ$„K«Û~ù ÀQÆ=∞O^Œ∞ Jxfl ÅHõ} Δ =ÚÅ∞#∞ Hõey Ü«ÚO_»∞#∞.
26 – Jâ◊‡s~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
â◊¥~°O „Ѩ"Õ∞ǨÏÑ‘_ç`« =∞â◊‡~ÀºÑ¨Ç¨Ï`«=∂#ã¨O âßO`«O I
[#Ü«∞u ~°q}Ï ^Œ$ëÈ‚ r=QÆ$¿ÇÏ K«O„^Œ[ó ѨÙ~°∞+¨O II
QÆ∞~°∞QÆ$¿ÇÏ =~°=Î ∂# ~°q^Œ$+ì̈ |∞^è[Œ x`åâ◊‡s~ÀQÆ „ѨfHÍ~åÜ«∞
|∞^è„Œ Ñ‘`Ü« ∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõ"Î ∞Õ = [Ѩ ÃÇ˙=∞™êfl<åkHõO ‰õΩ~åº`ü II
`åII ^è#Œ ∞s‡#=ÚÅÖ’ ^Õx Ü«∞O^≥#· #∞ – |∞^è∞Œ ñ_»∞O_ç ã¨∂~°∞ºxKÕñ E_»ñ
|_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, â◊¥~°∞ñ_»∞#∞, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ
_»∞#∞, âßO`«∞ñ_»∞#QÆ∞#∞. D Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ – |∞^è„Œ Ñ‘uQÍ –
ѨÓ~ÀfiHõÎ [ѨÇϨ Ÿ=∞, ™êfl<åkHõ=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ü≥∂ ǨÏ~îå `«Ê~°„ã‘QÎ Íg∞ ã¨ó Jâ◊‡s"å= Éè=í uI Jâ◊‡s"å=
Hõ$„K«Û„ù `«Ü∞« O KåO„^•Ü«∞}„`«Ü∞« O"å ‰õΩ~åº`ü I Ü«∞^ŒºÑ≤ HÍ}Àfi
HÍÎâ◊‡sǨÏ~°`Õfi ^•#O <åaèÇ≤Ï`«O – `«^ä•Ñ≤ ã¨fi~°‚^•#O Hõ~°Î=ºO I `«ã¨º
ã¨~fi° áêѨ ǨÏ~°`åfi`ü. `«^Àä HõOÎ „|Ǩ‡O_»ÑÙ¨ ~å}Ë – ã¨~fi° ~ÀQÀѨ
â◊=∞#O ™œ=~°O‚ ^•# =ÚK«º`Õ I W`«ºâ◊‡s~ÀQÆÇϨ ~°O ã¨fi~°^‚ •#O II
`åII |ÖÏ`å¯~°=ÚQÍ Ñ¨~„° ã‘xÎ ~°q∞OK«∞"åñ_»∞, Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
nx âßOu H˘~°‰Ωõ =¸ñ_»∞ Hõ$„K«Û=ù ÚÅ#∞ QÍx, =¸ñ_»∞ KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞
QÍx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨~fi° ~ÀQÀѨâ=◊ ∞#O|QÆ∞ ã¨fi~°=‚ Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥· – Jâ◊‡s ÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ÕºHõ "å`åk ^À+¨=ÚÅKÕ`«#∞, â◊√Hõ¡=Ú=Å##∞, Pâ◊‡s~ÀQÆ=ÚÅ∞
<åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞ – "å`åâ◊‡s ÅHõ} Δ =Ú – "åÜ«Ú=Ù, á⁄uÎH_õ ∞» Ѩ٠Ü≥ÚHõ¯ =ÚY
=Ú#∞ J_»y¤ Oz, h~°∞#∞ Wã¨∞HõKÜ Õ Ú« #ѨÙ_»∞, P"åÜ«Ú=Ù P„â◊~ÚOK«∞@=Å#,
Ph~°∞ Ñ≤`=Ϋ Ú`À#∞ HõÑ=¨¶ Ú`À#∞ â◊√Hõ=¡ Ú`À#∞ QÆ∂_ç QÆ\Ñì˜ _¨ ç Ü«ÚO_»∞#∞. JѨC_»∞
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞ – Ñ≤`=Ϋ Ú =Å# ѨÙ\ì̃# Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú
– =„[=Ú=Öˇ, <å<å=~°=‚ ÚÅ∞QÍñ „|HÍtOK«∞#∞ – âı+¡ ‡¨ =Ú#∞ P„â◊~ÚOz#
Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú – WѨC_»∞ K≥ÑÊ≤ # ÅHõ} Δ =ÚÅxflÜ«Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Jâ◊‡s ѨÓ~°fi~°∂Ѩ ÅHõΔ}=Ú
á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, P á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ#‰õΩ ã¨q∂Ѩ ã¨Å÷ =∞O^Œ∞ K«∞@∞ì#∞ q∞H˜¯e
<˘K«∞Û@, =¸„`«=Ú "Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú =Öˇ HõOѨ٠"ÕÜÚ« @, =¸„`«=Ú Ju
„Ѩܫ∂ã¨=ÚQÆ kQÆ∞@, [fi~°=Ú, J~°∞z D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ Jâ◊‡s QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ
=ÚO^Œ∞QÍñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Jâ◊‡s ™ê=∂#º ÅHõ}Δ =Ú
<åaè – #~°=ÚÅ∞ – á⁄uÎH_õ ∞» Ѩ٠– t~°ã∞¨ û gx Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê QÆÅ∞QÆ∞@,
Jâ◊‡sKÕ`« =∂~°=æ Ú J_»y¤ OѨñ|_»∞@ =Å# =¸„`«=Ú K≥^iŒ # ^è•~°Å∞ QÆey
Ü«ÚO_»∞@, =∂~°=æ Ú#∞ J_»y¤ OѨ‰Ωõ O_»∞@ =Å# ã¨∞Y=ÚQÆ#∞, ã¨fiK«Û=ù ÚQÆ#∞,
QÀ"Õ∞kèHõ =~°=‚ ÚQÆ#∞ =¸„`«=Ú *Ï~°∞#∞. P =¸„`«=Ú HõÅHõñÉÏ~°∞@ =Å#,
<≥`∞« ~Î ∞° `Àñ QÆ∂_ç, Ju „ѨÜ∂« ã¨"∞≥ ÿ q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê Hõey Ü«ÚO_»∞#∞.
=∞`åO`«~°=Ú#O^Œ∞ Jâ◊‡s~ÀQÆ ÉèË^Œ ÅHõΔ}=ÚÅ
"å`åâ◊‡s ÖHõ} Δ =Ú P Jâ◊‡s~ÀQÆ=ÚÅÖ’ "å`åâ◊‡i Ü«∞O^Œ∞, q∞H˜¯e ÉÏ^èŒ
Ѩ_∞» @, ѨO_»∞¡ H˘~°‰Ωõ @, =}ñ‰õΩ@, "Õ∞ǨÏ#=Ú#∞ #Å∞K«∞@, ÉÁ_»∞#¤ ∞ Ñ≤ã∞¨ ‰õΩ@,
ZÅ¡ÑC¨ _»∞ "≥Ú~°ÃÑ@∞ì@, Jáê#"å`«=Ú`Àñ QÆ∂_» =∞Å=Ú *Ï~°∞@, =¸„`«=Ú
aO^Œ∞=ÙÅ∞QÍ kQÆ∞@, ֒ѨŠ=ÚO_»∞¡ `åñH˜#@∞ìO_»∞@, Jâ◊‡i ѨKÛ« QÆ#∞, ~°∂HõQΔ #Æ ∞
(HÍñHõ QÆeyÜ«Ú) #∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. – Ñ≤`åÎâ≈◊ i Ü«∞O^Œ∞ –
á⁄uÎHõ_»∞Ѩ٠^ŒÇ≤ÏOѨñ|_»∞K«∞#fl@∞ì#∞ L_»∞‰õΩK«∞#fl@∞ì#∞ LO_»∞@, HÍñHõQÆey
Ü«ÚO_»∞@, Jâ◊‡i r_çyO[Å Éˇ~_° ∞» =Öˇ#∞O_»∞@, Z~°∞Ѩ٠QÆeã≤# ѨKÛ« x =~°=‚ Ú
QÆ#∞, #Å¡Q#Æ ∞ LO_»∞@ D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞O_»∞#∞–âıë¡ ê‡â◊‡s Ü«∞O^Œ∞ – á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ
q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê QÆey K«ÅQ¡ #Æ ∞ |~°∞=ÙQÆ#∞ Ü«ÚO_»∞#∞. Jâ◊‡i – JkèH"õ ∞≥ ,ÿ #∞#∞ÃÑ,·
`Õ<=≥ ~°=‚ ÚQÆÅ^≥· (ÖËH)õ `≥Å<¡ Ü
·≥ Ú« O_»∞#∞. D =¸ñ_»∞ Jâ◊‡i~ÀQÆ=ÚÅ∞ qâı+=¨ ÚQÆ
ÉÏÅ∞~°Hˆ HõÅ∞QÆ∞#∞. ZO^Œ∞=Å###ñQÍ Ñ¨Q∞Æ Å∞ x„kOK«∞@, Éè∞í lOz# q∂ñ^Œ
Éè∞í lOK«∞@,K«Åx¡ qÜ«Ú, K«=Ú~°∞`Àñ QÆ∂_ç#qÜ«Ú, =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ qÜ«Ú#QÆ∞ PǨ~°
=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ñ „cuHõÅ∞QÆ∞@, D HÍ~°}=ÚÅ =Å# ÉÏÅ∞~°Hˆ HõÅ∞QÆ∞#∞. ÉÏÅ∞
~°‰Ωõ ñ QÆey# D Jâ◊‡sÅ∞ Ü«∞O„`«=ÚÅKÕ „QÆÇϨ }ÏǨÏ~°}=ÚÅO^Œ∞ ã¨∞ÅÉè=í ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. UÅÜ«∞#ñQÍ Jâ◊‡i ~ÀQÆ=Ú LO_≥_ç ™ê÷#=Ú =$kú ÖËHõ H˘kÌkÜ«∞QÆ∞@
=Å# â◊G=ÚKÕ ÖÏQÆ∞@‰õΩ#∞, =ã≤âÎ ’^è#Œ =Ú#‰õΩ#∞, Jâ◊‡ix QÆ#∞Hõ Jâ◊‡sÅ∞
Hõ+™ì̈ ê^躌 =ÚÅ∞–â◊√HÍ¡â‡◊ sÅHõ} Δ =Ú – â◊√HÍ¡â‡◊ s ~ÀQÆ=Ú ÃÑ^Œ"Ì åO„_»Hˆ HõÅ∞QÆ∞#∞.
ãÎ̈OÉèí <å^Òº+¨^=Œè ÚÅKÕ â◊√„Hõ=Ú#∞ ^èiŒ OK«∞@ =Å##∞, ã¨O`À+¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxKÕ â◊√„Hõ=Ú ™ê÷#=Ú#∞O_ç *Ïi „H˜O^Œñ|_»#O^Œ∞# ^•xx ^èiŒ OK«∞@ =Å##∞,
P â◊√„Hõ=Ú#∞ "åÜ«Ú=Ù „QÆÇÏ≤ Oz, =$+¨}=ÚÅ =∞^躌 =Ú# xeÑ≤ â◊√+≤¯OѨñ
*ËÜÚ« #∞. J@∞¡ â◊√„Hõ=Ú ZO_ç##^≥· â◊√HÍ¡â‡◊ iÜ«∞x K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú
#O^Œ∞ á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠<˘Ñ≤Ê, „ѨÜ∂« ã¨=Úq∂ñ^Œ `«_=» ÙHÍÅ=Ú#‰õΩ h~°∞kQÆ∞@,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=$+¨}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "åѨ٠D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞O_»∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú Ñ¨Ù\ì̃#ѨC_Õ

â◊√„HÍâ◊‡s ™ê÷#=Ú Ñ‘_Oç Ѩñ|_»∞K«∞O_»QÍ â◊√„Hõ=Ú =K«∞Û#∞. Hõi#î "≥∞#ÿ O^Œ∞#
JHõ¯_»<Õ q∞H˜¯e J}ñyáÈ=Ù#∞. â◊~¯° ~åâ◊‡sÅHõ} Δ =Ú – Ѷ∞¨ hÉèqí Oz# P â◊√„Hõ"∞Õ
"åÜ«Ú=ÙKÕ`« J}∞=ÙÅQÆ∞#@∞¡ aè#fl"≥∞ÿ Wã¨∞Hõ=Öˇ á⁄_çÜ∞« QÆ∞@ =Å# â◊~¯° ~åâ◊‡i
Ü«∞x K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ . "åÜ«Ú=Ù ã¨fiÉèÏ= =∂~°=æ Ú# ã¨OKå~°=Ú HõeyÜ«Ú#flѨC_»∞,
Pâ◊~°¯~åâ◊‡i =¸„`«=Ú`Àñ QÆ∂_» |Ü«∞Å∞^Õ~°∞#∞. Jk ã¨fiÉèÏ= =∂~°æ=Ú#∞
`«ÑÊ≤ # Ü≥∞_» P â◊~¯° ~åâ◊‡s =¸„`«=Ú`À "≥Å∞ѨeH˜ ~åHõ Hõ@∞ì|_ç Ü«ÚO_»∞#∞.
=¸„`« ^À+¨ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`«=ã≤Î, "å`«‰õΩO_»e, "å`å+‘ªÅ, =¸„`åf`«=Ú, =¸„`« [~î°~°=Ú,
=¸„`À`«ûOQÆ=Ú, =¸„`«„QÆOkè, =¸„`« â◊√Hõ=¡ Ú, q_çfiѶ∂¨ `«=Ú, L+¨"‚ å`«=Ú,
=¸„`«HÜ Δõ ∞« =Ú, =¸„`«áê^Œ=Ú, D ѨO„_≥O_»∞#∞ =¸„`«^À+¨=ÚÅ#ñ|_»∞#∞.
gxÖ’ "å`«=ã≤Î "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =¸_»∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ "å`« „Ѩ^•è #=ÚÅ∞. Hõ_Ñ» \¨ ˜ ~Ô O_»∞
~ÀQÆ=ÚÅ∞ "å`«Ñ`≤ Ϋ „Ѩ^•è #=ÚÅ∞, `«H¯˜ # ~ÀQÆ=ÚÅ∞ Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ „Ѩ^•è #=ÚÅx
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
"å`«=ã≤Î ÅHõΔ}=Ú
h~°∞ Hõ@∞ì~ÀQÆ=ÚQÆŠѨÙ~°∞+¨μxH˜ "åÜ«Ú=Ù, á⁄uÎH_õ ∞» Ѩ٠Ü≥ÚHõ¯ =ÚY=Ú#∞
J_»y¤ Oz, h~°∞Hõ@∞ì@#∞– <˘Ñ≤Êx ^Œ∞~°^#Œ ∞O*ËÜÚ« #∞. Wk =¸„`«ãO¨ QÆ"å`«
=ã≤Î J#ñ|_»∞#∞. XHÍ<˘HõÑC¨ _»∞ "åÜ«Ú=Ù, =ã≤xÎ ã¨fi™ê÷#=Ú#∞O_ç *ÏiÛ T~°fi÷
=ÚY=ÚQÆ#∞ QÆ~ƒ° =ù Ú`À ã¨=∂#=ÚQÆ#∞, ÃÑ^ŒkÌ QÆ#∞, K«OK«Å=ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#@∞¡
KÕã≤ <˘Ñ≤Ê, =∞O@Å∞, Hõ^ÅŒ ∞@, gxx HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. JѨC_»∞ =ã≤™Î ê÷#=Ú
zH˜`û« ÅKÕ`« Ñ‘_Oç Ѩñ|_»ñQÍ =¸„`«=Ú ^è•~°QÍ~åHõ =∞O@`Àñ QÆ∂_», XH˘¯Hõ¯
aO^Œ∞=ÙQÆ „ã¨qOK«∞#∞. Wk aO^Œ∞"å`« =ã≤Î J#ñ|_»∞#∞. D "å`«=ã≤Î =¸„`«
^À+¨=Ú, =¸„`«ãO¨ QÆ"å`« =ã≤Î JxÜ«Ú, aO^Œ∞"å`«=ã≤Î JxÜ«Ú ~Ô O_»∞ q^è=Œ Ú
ÅÜ≥∞º. JO^Œ∞ "≥Ú^Œ\ k˜ Hõ+™ì¨ ê^躌 =Ú. ~Ô O_»=k "å`« „áê|ź=ÚQÆÅkQÆ#∞Hõ,
<å<åq^è=Œ ÚÅ∞KÕ zH˜`û« KÕã#≤ #∞ J™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
"å`å+‘Ū ÅHõ}Δ =Ú
=∞Å=Ú=K≥Û_ç =∂~°=æ Ú#‰õΩ#∞ h~°∞*ÏÔ~_ç =ã≤Î =∂~°=æ Ú#‰õΩ#∞ =∞^躌 „Ѩ^âÕ ◊
=Ú#∞ "åÜ«Ú=Ù P„â◊~ÚOz#^≥· – á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ#∞ `åñÉË\ z˜ ѨÊ=Öˇ#∞, QÆ_=¤» Öˇ
QÆ\ Qì˜ #Æ ∞, Hõ^ÅŒ ‰õΩO_»∞#@∞¡#∞, L#fl`«=ÚQÆ #∞O_»∞#@∞ì#∞ KÕã≤ Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú#∞,
=∞Å, =¸„`«, "å`« x~À^è=Œ Ú#∞O*ËÜÚ« #∞. Wk "å`å+‘Ū =∞x K≥Ñʨ ñ|_ç#k –
"å`«‰õΩO_»e ÅHõΔ}=Ú
"åÜ«Ú=Ù „ѨHÀѨ=Ú#∞ *ˇOk „ѨuÖ’=∞=ÚQÆ u~°∞QÆ∞K«∞#fl^≥,· ^À+¨=ÚÅ
ã¨ÇϨ HÍ~°=Ú=Å# ‰õΩO_»ÖÏHÍ~°=ÚQÆ u~°∞QÆ∞K«∞ á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞ f„="≥∞#ÿ
ÉÏ^èŒ#∞ HõÅ∞QÆñ*Ëã≤ – =∂#∞Ѩ_»∞@, á⁄~°Å∞@, |~°∞=QÆ∞@ D ÅHõΔ}=ÚÅ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆÅ∞QÆKãÕ ≤ =¸„`«=Ú#∞ HΔÀaèOѨñ*Ëã≤ á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ#O^Œ∞ u~°∞QÆ∞#∞, ÖËHõ =∞Å=Ú#∞
q_çÑO≤ K«∞#∞. =¸„`«=Ú#∞ H˘OK≥=ÚQÆ „ã¨qOѨ*Ü Ë Ú« #∞. Wk "å`«‰Ωõ O_»eÜ«∞x
K≥Ñʨ ñ|_ç#k. =¸„`åf`« ÅHõ}Δ =Ú – |Ǩï HÍÅ=Ú Hõ@∞ì|_ç Ü«Ú#fl =¸„`«=Ú
|Ü«∞Å∞ ^Õ~°∞‰õΩO_»∞@, ÖËHõ Hõ@∞ì|_çÜ«Ú#fl =¸„`«=Ú H˘OK≥=Ú <˘Ñ≤Ê`À_»
|Ü«∞Å∞^Õ~∞° @ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk =¸„`åfu =∞#ñ|_»∞#∞. =¸„`«[~î~° °
ÅHõ} Δ =Ú – =¸„`«=Ú#∞ J_»y¤ OK«∞@ =Å##∞ "åÜ«Ú=Ù ã¨∞à◊√§QÍ u~°∞QÆ∞@
=Å##∞ ÉÁ_»∞¤ „H˜O^Œ Hõ_∞» ѨÙ#∞ =¸„`«=ÚKÕ xO_çOz f„="≥∞#ÿ <˘Ñ≤Ê, L|ƒ~°=Ú
ѨK#« =Ú H͉õΩO_»∞@, =∞Å|^Œ=ú ∞QÆ∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wk
=¸„`«[~î°~°=∞#ñ|_»∞#∞. =¸„`À`«ûOQÆ ÅHõΔ}=Ú – =¸„`«^•fi~°=Ú#O^Œ∞
^Œ∞~°∞}æ =Ú KÕ`<« #·≥ #∞, "åÜ«Ú=ÙKÕ`<« #·≥ #∞ J_»y¤ OѨñ|_ç# =¸„`«=Ú H˘OK≥=ÚQÆ
=ã≤Ü Î ∞« O^Œ∞ñQÍx, <åà◊=∞O^Œ∞ñQÍx P =¸„`«O xez "≥∞Å¡QÆ "≥∞Å¡QÆ „ã¨qOK«∞#∞
– `«~∞° "å`« <˘Ñ≤Ê`Àñ QÆ∂_çÜ∞ÿ≥ ##∞ <˘Ñ≤Ê ÖËHÜ õ ∞ÿ≥ ##∞ LO_»∞#∞. „ã¨qOѨñQÍ
q∞ye# =¸„`«=Ú K≥^iŒ K≥^iŒ =K«∞ÛK«∞O_»∞@KÕ "Õ∞„_è=» Ú |~°∞"≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
Wk =¸„`À`«ûOQÆ =∞#ñ|_»∞#∞.=¸„`«„QÆOkä ÅHõ} Δ =Ú – =ã≤Î Ü≥ÚHõ¯ =ÚY=Ú
#_»∞=∞ QÆ∞O„_»<·≥ – ã≤~÷ =° ∞ø H˘OK≥"∞≥ #ÿ ^≥· j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ [xOz#^≥· Jâ◊‡s~ÀQÆ=Ú#‰õΩ
ã¨=∞"≥∞#ÿ <˘Ñ≤Ê Hõey# „QÆOkäÑÙ¨ @∞ì#∞. Wk =¸„`«„QÆOkä Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
=¸„`«â√◊ Hõ¡ ÅHõ}
Δ =Ú – h~°∞Hõ@∞ì~ÀQÆ=Ú QÆey `«~∞° "å`« h~°∞ky#ѨÙ_»∞#∞,
„ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=Ú KÕã#≤ ѨÙ_»∞, =¸„`«=Ú#∞ q_»∞K«∞#ѨÙ_»∞#∞, ã¨fi™ê÷#=Ú #∞O_ç
*Ïi# â◊√„Hõ=Ú – "åÜ«Ú=ÙKÕ`« ZQÆ∞~°ñQ˘@ì|_ç =¸„uOK«∞@‰õΩ Ñ¨Ó~°fi=ÚQÍx,
=¸„uOK«∞#ѨÙ_»∞ QÍx, qÉè∂í u QÆeã≤# hà◊¡ =O\˜ =~°=‚ ÚQÆey |Ü«∞Å∞"≥_e» #,
Jk =¸„`« â◊√Hõ=¡ ∞#ñ|_»∞#∞. q_çfiѶ∂¨ `« ÅHõ} Δ =Ú – [fi~°=ÚQÆÅ"åxH˜x,
|ÅÇ‘Ï#∞ xH˜x, "åÜ«Ú=Ù =Å# =∞Å=Ú *Ï~°H,õ ã¨∞_ç|_»∞#ѨÙ_»∞ P =∞Å=Ú,
=¸„`« =∂~°=æ Ú#‰õΩ Jaè=ÚY=ÚQÆ |Ü«∞Å∞ "≥_e» , =¸„`«=Ú`Àñ QÆeÜ«Ú#∞.
JѨC_»∞ =¸„`«=Ú =∞Å=Ú =O\˜ "åã¨#HõÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. Wk q_çfiѶ∂¨ `«=∞#ñ
|_»∞#∞. L+¨"‚ å`« ÅHõ}Δ =Ú – ã¨OKå~°=Ú, fHõ}Δ , L+¨,‚ Éè’[#=Ú, „`À=#_»∞K«∞@,
ZO_»Ö’ñk~°∞QÆ∞@ ("å`« Hõ~„° ^Œ=º¿ã=#=Ú) gx =Å# Ñ≤`=Ϋ Ú =$kú ÉÁOk#^≥,·
"åÜ«Ú=ÙKÕ`« H˘@ìñ|_ç =ã≤Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨q∂Ѩ=∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Êx =∞O@#∞ HõÅ∞QÆñ*Ëã≤
ѨKÛ« QÆ<#·≥ #∞, ÖËHõ ~°H=Îõ Ú`À_»<#·≥ #∞, ÖËHõ Hˆ =Å ~°H=Îõ Ú<≥#· #∞ „ã¨qOѨñ*ËÜÚ« #∞.
J@∞Å<Õ L+¨‚=ÚQÆ Ñ¨Å∞=∂~°∞ JuHõ+¨ì=Ú q∂ñ^Œ „ã¨qOѨñ*ËÜ«Ú#∞. Wk
L+¨‚"å`«=∞x K≥ѨÊñ|_»∞#∞. =¸„`«HõΔÜ«∞ ÅHõΔ}=Ú – ~°∂HõΔHõÅ"åxH˜x,
^Œ∞~°ƒÅ∞xH˜x, Ñ≤`"Ϋ åÜ«Ú=ÙÅ∞ =ã≤Ü Î ∞« O^Œ∞O_ç#"≥,· <˘Ñ≤Ê =∞O@ HõÅ∞QÆ∞#@∞ìQÍ
=¸„`«<åâ◊=Ú#∞ *ËÜÚ« @ =Å#, Wk =¸„`«HÜ Δõ ∞« =∞x K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ – =¸„`«áê^Œ
ÅHõ} Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ ÚQÍx, HõÑ=¨¶ ÚQÍx, ÖËHõ – HõÑѨ¶ `≤ =Ϋ ÚÅ∞ ~Ô O_»∞ HõeÑ≤QÍx,
"åÜ«Ú=ÙKÕ P„Hõq∞OѨñ|_ç# Ü≥∞_»Å, h~°∞ Hõ_∞» ñ„|Ü«∂ã¨=ÚQÆ, ѨKÛ« QÆ<#·≥ #∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Z„~°Q<Æ #·≥ #∞, `≥ÅQ¡ <Æ #·≥ #∞, =∞O@`À_» ^Œ@=ì ÚQÆ „ã¨qOK«∞#∞. Jk H˘O`«HÍÅ=Ú
#‰õΩ â◊√+≤¯Oz#Ü≥∞_»Å, XHõÑC¨ _»∞ QÀ~ÀK«#Ѩ٠=<≥fl=Öˇ#∞, XHõÑC¨ _»∞ â◊OYѨÙ
á⁄_ç=<≥fl=Öˇ#∞, XHõÑC¨ _»∞ ѨKÛ« # "≥Ú^ŒÅ∞ ã¨=∞ãÎ̈ =~°=‚ ÚÅ =Öˇ#∞ LO_»∞#∞.
27 – „Ñ"¨ ∞Õ Ç¨Ï~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
â◊¥~°O „Ѩ"Õ∞ǨÏÑ‘_ç`« =∞â◊‡~ÀºÑ¨Ç¨Ï`«=∂#ã¨O âßO`«O I
[#Ü«∞u ~°q}Ï ^Œ$ëÈ‚ r=QÆ$¿ÇÏ K«O„^Œ[ó ѨÙ~°∞+¨O II
QÆ∞~°∞QÆ$ǨÏ=~°=Î ∂# |∞^è[Œ x`« „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ |∞^èŒ „Ñ‘
`«ÜÕ∞ ã¨HõÅ =∞Ñ≤ q^è•#O q^èÕÜ«∞O I `Õ<ÀѨâßOu ~°ƒù=u II
`åII [##HÍÅ=Ú# – ^è#Œ ∞s‡#=ÚÅÖ’ ^ÕxÜ«∞O^≥#· #∞ |∞^è∞Œ ñ_»∞O_ç ã¨∂~°∞º
xKÕñ E_»ñ|_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, â◊¥~°∞ñ_»∞#∞, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, Jâ◊‡i "≥Ú^ŒÅQÆ∞
~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, âßO`«∞ñ_»∞#QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ |∞^èŒ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ
|∂~ÀfiHõÎ ã¨HÅõ q^è•#O|∞#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Hõ<åºQÍg∞"å`«„Ѩ"∞Õ Ç‘Ï Éè=í u I KåO„^•Ü«∞} „`«Ü∞« O‰õΩ~åº`ü I „Ѩu~°∂Ѩ^•#OI
=∂`«$QÍg∞ ã¨fiã¨$QÍg∞ =∞^èŒ∞"Õ∞Ç‘Ï Éèí"Õ #fl~°ó I
„ÉèÏ`«$ÉèÏ~åºaèQÍg∞ K« [Å"Õ∞Ç‘Ï #~åkèѨ I
Ü≥∂ QÆKÛÕ ù ^Œƒyù hO x`«º q∞‰õΩΔ "Õ∞Ç‘ÏuxtÛ`«O I Wu=K«<å`ü I
„áÈHÍÎkHè Oõ „áêÜ«∞tÛ`«OÎ „ѨHÅõ ʺO =∂„`ån<å =∞u=∂„`«x+≤
^Œ`
ú åfi`ü I Ü«∞„`åâ◊HóÎõ – `«„`«H$õ „K«Û„ù `«Ü∞« O „Ѩuk#O K«`åfiiOâ◊
„^•ƒÇ¨Ï‡} Éè’[#O HÍ~°ÜÕ∞`ü I ѨÙ~°∞+¨ã¨∂HõÎO ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«O
QÍÜ«∞„fO "å [¿Ñ`ü I P`Õ~“„^Œã∂¨ Hˆ <Î å*ϺǨïu ÃÇ˙=∞O [ѨO
"å JëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨O HÍ~°ÜÕ∞`üII
KåO_®bQÍg∞ ã¨~fi° "Õ∞Ç¨Ï "åºkè=∂= Éèí=uI ã¨`«`«O‰õΔΩuÊáê™ê
`«∞~° â◊ÛI # Ñ≤Ñe‘ HÍ=∞^躌 KåO„^•Ü«∞}Ïx ‰õΩ~åº`ü I W^Œ=∂Ѩó „Ѩ=
ǨÏ`À^Œ∞`«=Î ∞O =~°∞}Ë`åºkaè~‡° O„`≥~· ¿°̊ Ñ A˚Çï¨ Ü«∂ K«Û I
u~°ºQÍæg∞ „Ѩ"Õ∞Ç‘Ï â◊¥bI 㨠™êO`«Ñ¨<åx ‰õΩ~åº`ü I "åºkè QÆ∞~°∞
ÅѶ¨Ú`«fiÉèÏ"Õ# „áêÜ«∞tÛ`ÕÎ QÆ∞~°∞ÅѶ¨ÚÉèÏ"Ò „^Œ+ì̈"Òº II Wu ã¨~°fi „Ѩ"Õ∞¿ÇÏ+¨μ II
"åÜ«ÚѨÙ~å}Ë – „ÉÏǨχ} ã¨fi~°Ç‚ ¨ sK« „Ѩ"∞Õ Ç‘Ï*ÏÜ«∞`Õ„^è∞Œ =O I
„ÉÏǨχ} ã¨fi~°Ç‚ Ϩ ~°} „áêÜ«∞tÛ`åÎa„è áêÜÕ∞} <å~åÜ«∞} "åºMϺ#O.
J^äŒ=$^Œú Q“`«=∞ó – ^èÕ#∞O ã¨fi~°‚=∞~¸O‰õΩ~åº`«∂ʈ~fi}qkè<å`«`«ó I
ã¨fi~°‚â◊$OwO K« ~°`åfl_论O `«^ä• ~“ѨºY∞~åxfi`åO II
`«^ä≥·= `«~°‚HõO ‰õΩ~åº ^Œ+ì̈ÉèψQ# ѨÓ~°fi=`ü II
„ÉÏǨχ}O „â◊√uã¨OѨ#flO "≥+· =‚¨ O K« ‰õΩ@∞Oa#O I
PKå~°=O`«O ^èŒi‡+ª̈O kfi[â◊√„â◊¥+¨}Ë ~°`«O I
QÆ$Ç¨Ï =∂Ǩ˙Ü«∞ qkè= `«∂Ê~°fi=`«∂Ê[ÜÕ∞ `«∞` Î O« I
ÃÇ˙=∂O`Õ `åO „Ѩ^^Œ •º`«∞Î =∞O„`Õ}Ï<Õ# "Õ∞ǨÏ"å=I
K«„HõO ã¨∞^Œ~≈° #O Ü«∞㨺 ~å[`Õ-|˚O `«^äÕÂ=K« I
„Ѩ"Õ∞ǨÏO ǨÏ~° "Õ∞HΔ̃„ѨO qëÈ‚QÆ~°∞_»"åǨÏ# I Wu^•#=∞O„`«ó –
^•#O „Ѩ"Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆѶ¨∞fl "Õ∞`«`å¯~°ºO =∞h+≤aèó I
Hõ$`Õ<å<Õ# âß=∞ºOu „Ѩ"∞Õ Ç¨ ^•~°∞}ÏJÑ≤ I
J„`« ѨÓ~°fi=ku*Ë̋Ü«∞O Wu „Ѩ"Õ∞ǨÏǨÏ~° ã¨fi~°‚^èÕ#∞^•#qkèó II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`åII Hõ<åºQÆ=∞#=Ú KÕã#≤ "åñ_»∞ – "å`« „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
WO^Œ∞‰õΩñ„ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú – =¸ñ_»∞ KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ – „Ѩu~°∂Ѩ ^•#=Ú#∞
*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.=∂`«$QÆ=∞#O|∞#∞, Éèyí hQÆ=∞#O|∞#∞ *Ëã#≤ "åñ_»∞ – =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏ
~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞, „ÉèÏ`«$ÉèÏ~åº QÆ=∞#"≥Ú#iÛ#"åñ_»∞ [Å"Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú – =∂„`åkQÆ=∞#=Ú – J`«ºO`«=Ú
x+≤^=úŒ ∞QÆ∞@ =Å# – âß„™ÈÎH=Îõ Ú# Hõ#fl Z‰õΩ¯= „áêÜ«∞tÛ`«=Î Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
JO^Œ∞‰õΩ Jâ◊‰Ωõ ñÎ _≥#· Ü≥∞_»Å „Ѩuk#=Ú =¸ñ_»∞ Hõ$„K«Û=ù ÚÅ#∞ [~°∞ѨÙK«∞ #Å∞=k
=∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. ѨÙ~°∞+¨ ã¨∂Hõ=Î Ú#∞ QÍx, ã¨ÇϨ „ã¨
<å=∞ ™È΄`«=Ú#∞ QÍx QÍÜ«∞„fx QÍx [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. ''P`À~“„^Œ—— ã¨∂Hõ=Î ÚKÕ
J*ϺǨïu Ǩϟ=∞=Ú#∞ QÍx, [Ѩ=Ú#∞ QÍx JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨=ÚQÍñ *ËÜ∞«
=ÅÜ«Ú. K«O_®Å„ã‘QÎ =Æ ∞#=Ú KÕã#≤ "åñ_»∞, ã¨HÅõ "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ QÆÅ"åñ
_»∞#∞, ZÅ¡ÑC¨ _»∞#∞–PñHõe ^ŒÑC¨ ÅKÕñ c_çOѨ|_»∞"åñ_»∞#QÆ∞#∞. gñ_»∞ – Ñ≤Ñe‘
HÍ=∞^躌 =ÚÅQÆ∞ KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ''W^Œ=∂Ѩó „Ѩ=ǨÏ`À^Œ∞`«=Î ∞O
=~°∞}Ë—— `åºk =∞O„`«=ÚÅKÕ [Ѩ=Ú#∞ – Ǩϟ=∞=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ѩâ√◊ ѨHÍΔ ºk
QÆ=∞#=Ú#∞ *Ëã#≤ "åñ_»∞ – „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÆ=Ú â◊¥Å~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ "åñ_»Q∞Æ #∞.
gñ_»∞ ™êO`«Ñ#¨ Hõ$„K«Û=ù ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ}∞Å ã¨∞=~°=‚ Ú#∞ JѨÇϨ iO
z#"åñ_»∞ „Ѩ"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞#x "åÜ«ÚѨÙ~å}=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑ¨Êñ
|_ç#k. WO^Œ∞‰õΩñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú – ѨÓ~ÀfiHõÎ qkè„ѨHÍ~°=Ú–|OQÍ~°∞`À ^è#Õ ∞
„Ѩu=∞#∞ *Ëã≤ – ^•xÖ’ 8= ÉèÏQÆ=ÚQÆÅ |OQÍ~°=Ú`À ^Œ∂_» „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz
– "Õ^•^躌 Ü«∞# ã¨OѨ#∞flñ_»∞#∞ – PKå~°=O`«∞ñ_»∞#∞. ‰õΩ@∞OaÜ«Ú – "≥+· =‚¨ ÙO_»∞
#QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞x – ~ÀyÜ≥∞ÿ #"åñ_»∞ `«# ~ÚO\˜H˜ aÅK«∞H˘x =zÛ – ѨÓ~ÀfiHõÎ
„ѨHÍ~°=Ú Ñ¨ÓlOz – Ǩϟ=∂O`«=Ú# ''K«„HõO ã¨∞^Œ~≈° #O – qëê‚Q~Æ ∞° _»"åǨÏ#——
J#∞ =∞O„`«=Ú KÕ`« ^è#Õ ∞ „Ѩu=∞#∞ ^•#=Ú ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú.
"≥· – "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ x^•#=Ú
"Õ∞^Œã∞¨ û – =¸„`«=Ú – HõÑ=¨¶ Ú gxx KÕÃã_ç J#fláê# „H˜Ü∞« ÅKÕ qâı+=¨ ÚQÆ
"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú fñѨÙ, ѨÙÅ∞ã¨∞, LѨC ~°ã¨=ÚÅ∞ QÆÅ
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, ã≤flQÆú Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, QÆ∞~°∞`«fi Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, lQÆ@ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞,
j`«ÅѨ^•~°=÷ ÚÅ∞, „H˘`«Î ^è•#º=Ú, =∞^Œº=Ú, J#∂Ѩ^âÕ ◊ =∂Oã¨=Ú, K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú,
ɡÅ=¡ Ú, =∞l˚Q,Æ XHõ¯KÀ@<Õ ‰õÄ~°∞Ûx Ü«ÚO_»∞@, qkèÇÏ‘ #=ÚQÆ x„kOK«∞@,
gx =Å# 20 „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï~ÀQÆ=ÚÅ∞ [xOK«∞#∞.
"Õ∞Ç¨Ï Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú
K≥=∞@, â◊s~°=Ú#O^Œ∞ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú, ^ÕÇϨ =Ú ã¨_e» #@∞ìO_»∞@, ѨO_»∞H˘#∞@
Ü«∞O^Œ∞#∞ – ‰õÄ~˘Û#∞@ Ü«∞O^Œ∞#∞ – x„kOK«∞@ Ü«∞O^Œ∞#∞ – ã¨∞Y=∞O^Œ∞#∞
WK«ÛHõÅ∞QÆ∞@, ~˘=Ú‡, Hõ#∞flÅ∞, <åÅ∞Hõ, K≥=ÙÅ∞ gx Ü«∞O^Œ∞ `åѨ=ÚHõÅ∞QÆ∞@,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^ÕÇϨ =Ú |~°∞=Ù #∞O_»∞@, `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞, QÀà◊√§#∞ =$kú ÉÁO^Œ∞@, j`«Ñ^¨ •~°=÷ ÚÅ

Ü«∞O^Œ∞ „Ñ‘uHõÅ∞QÆ∞@, Q˘O`«∞, ^Ò_»Å∞#∞ ZO_»∞@, <À~°∞ uÜ«∞ºQÆ #∞O_»∞@,
KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§ `åѨ=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆñ
É’=Ù@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞^èŒ∞~° ~°ã¨=Ú #O^Œ∞ W+¨ì=Ú HõÅq QÆ#∞Hõ
p=∞Å∞ =¸„`«=∞O^Œ∞ =Úã¨∞~°∞#∞. =∞^è∞Œ ~°„áêÜ«∞=ÚQÆ#∞, `Õ<≥ =Öˇ#∞, |∂~°∞QÆ
|OHõ =Öˇ#∞ LO_ç# „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú#‰õΩ J<ÕHÀáêÜ«∞=ÚÅKÕ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
âıã¡ ‡¨ "Õ∞ǨÏ=ÚʼnõΩ#∞, "å`« "Õ∞ǨÏ=ÚʼnõΩ#∞, "å`å^Œ∞Å∞ H©} Δ O˜ K«∞K«∞O_»ñQÍ –
ã¨O`«~Ê° } „H˜Ü∞« =Å##∞ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ѨÓ~°fi ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ ÖËx, HõÑ"¨¶ ∞Õ Ç¨Ï
=ÚÅ∞#∞, Ñ≤`Ϋ "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞#∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞. `«H¯˜ #q "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞#∞, `«~∞° "å`«
Ñ≤`«Î "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞#∞ QÆey# Ñ≤^ŒÑ¨ QÆeÔQ_ç "å`«"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞#∞ J™ê^茺=ÚÖË
Ü«∞QÆ∞#∞. Ñ≤`Ϋ "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=ÚÅ∞ ÖËx"≥#· #∞ Ü«∂Ѩº=ÚÅQÆ∞#∞. ã¨HÅõ
"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ "Õ∞^Œã∞¨ û K≥_∞» #∞ QÆ#∞Hõ P "Õ∞^Œã∞¨ û q∞H˜¯e K≥_‰» Ωõ O_ç#
Ü≥∞_»Å âı+¡ ‡¨ "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ Ü«∂Ѩº=ÚÖˇ· ™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞. "Õ∞Ç¨Ï ™ê=∂#º qâı+¨
ÅHõ} Δ =Ú – P W~°∞=k "Õ∞ǨÏ=ÚʼnõΩ#∞ – h~°∞ qâı+"¨ ∞≥ ÿ HõÅñHõÉÏé˜ Ü«ÚO_»∞@
™ê=∂#ºÅHõ}Δ =Ú ^À+¨=ÚÅQÆ∞ Hõáê¶ ^Œ∞Å#∞, ^Œ∂+¨º=ÚÅQÆ∞ â◊s~° Hˆ ^¡ =Œ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
#qÜ«Ú ã¨=∂#=ÚÖˇ#· #∞, P ^À+¨ ^Œ∂+¨º=ÚÅ∞ ‰õÄ_ç#ѨC_»∞ ѨÓ~°fiHõ~‡° =â◊=ÚKÕ
Jq J<ÕHõ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞QÆñ QÆ∂_»∞@=Å# – =¸„`«=Ú – =~°=‚ Ú – "åã¨# ~°ã=¨ Ú
– ã¨Ê~°≈=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#qÜ«Ú #<ÕHõ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞QÍ "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ qâı+¨
=ÚQÆ QÆÅ∞QÆ∞K«∞#flq.
âı¡+¨‡=Ú =Å# QÆeÔQ_»∞ „Ѩ"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ 10
L^ŒH"õ ∞Õ Ç¨Ï ÅHõ}Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ ã¨fiK«Û=ù ÚQÆ#∞, JkèH=õ ÚQÆ#∞, `≥ÅQ¡ #Æ ∞,
q∞H˜¯e K«ÅQ¡ #Æ ∞ – "åã¨#ÖËHÜ õ Ú« , =∞Ozhà◊§=Öˇ#∞, ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ =¸„`«=Ú HõO>Ë
H˘OK≥=Ú HõÅñHõÉÏé˜, "≥∞~°∞QÆ∞ÉÏi#@∞ìQ#Æ ∞ h~°∞*Ï~°∞#∞.
W‰õΩΔ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ K≥~∞° ‰õΩ~°ã=¨ Ú =Öˇ h~°∞ kQÆ∞#∞. Wk
q∞H˜¯e uÜ«∞º# Hõey Ü«ÚO_»∞#∞.
™êO„^Œ"∞Õ Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ h~°∞ zHõ¯#QÆ kQÆ∞#∞. Wk XHõ
~å„u Ü«ÚO_ç# ^Œ@=ì ∞QÆ∞#∞.
ã¨∞~å"Õ∞Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ ã¨∞~°‰Ωõ ã¨=∂#=ÚQÆ =¸„uOK«∞#∞.
XHõ ~å„u Ü«ÚO_ç# ÃÑH· ˜ ã¨fiK«Û=ù ÚQÆ#∞, J_»∞QÆ∞# zHõ¯QÆ#∞ #∞O_»∞#∞.
Ñ≤+ì¨ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõ}Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ ~À=∞=ÚÅ∞ xHõ¯á⁄_»∞K«∞H˘#∞@ QÆÅ"åñ
_≥· Ñ≤O_ç=Öˇ – JkèH=õ ÚQÆ#∞ – `≥ÅQ¡ #Æ ∞ h~°∞#∞ q_»∞K«∞#∞.
â◊√Hõ¡ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ â◊√Hõ¡ =~°=‚ ÚQÆ<#·≥ #∞, â◊√Hõ=¡ Ú`À
q∞„â◊=ÚQÆ<#·≥ #∞ h~°∞ *Ï~°∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã≤Hõ`å "Õ∞Ç¨Ï ÅHõΔ}=Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ Wã¨∞Hõ =O\˜ ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ
ã¨∂HõΔ ‡aO^Œ∞=ÙÅ#∞, HõÑ=¨¶ ∞<≥_ç =∞Å=Ú#∞ =¸„uOK«∞#∞.
j`«"∞Õ Ç¨Ï ÅHõ}
Δ =Ú – nxÜ«∞O^Œ∞ `«~∞° K«∞QÆ#∞, =∞^è∞Œ ~° ~°ãÜ
¨ Ú« Hõ=Î ÚQÆ#∞,
q∞H˜¯e K«ÅQ¡ #Æ ∞ h~°∞ q_»∞K«∞#∞.
â◊<≥·ˆ~‡Ç¨Ï ÖHõΔ}=Ú – qâı+¨=ÚQÆ q_»∞=ÅÜ«Ú##∞ L^ÕÌâ◊=Ú Hõey
"≥∞Å¡"∞≥ Å¡QÆ h~°∞#∞ q_»∞K«∞#∞.
ÖÏÖÏ"Õ∞Ç¨Ï ÅHõ}Δ =Ú – nxÜ«∞O^Œ∞ K˘OQÆ=Öˇ `«O`«∞=ÙÅ`Àñ QÆ∂_ç#@∞ìQ#Æ ∞
l_»∞Q¤ #Æ ∞ =¸„`«=Ú *Ï~°∞#∞.
Ñ≤`«Î=Ú=Å#ñ QÆeÔQ_»∞ „Ѩ"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ 6
HΔÍ~°"∞Õ Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ – "åã¨#, =~°=‚ Ú, ~°ã=¨ Ú, ã¨Ê~°≈=Ú,
gx KÕ`,« HΔÍ~À^ŒH=õ Ú=Öˇ h~°∞ q_»∞K«∞#∞.
hÅ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõ}Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞, hÅ=~°=‚ ÚQÆ, "åã¨# "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ`«
h~°∞ q_»∞K«∞#∞.
HÍà◊"∞Õ Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ ÉÁQÆ∞=æ ∞ã≤`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ =~°=‚ ÚQÆ
h~°∞#∞ q_»∞K«∞#∞.
Ǩi„^Œ"Õ∞Ç¨Ï ÅHõΔ}=Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ HÍ~°Ñ¨Ù~°ã¨=Ú QÆey, Ѩã¨∞ѨÙ
=~°=‚ ÚQÆ#∞, =∞O@`ÀñQÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#@∞ìQ#Æ ∞ h~°∞#∞ q_»∞K«∞#∞.
=∂Ol+¨ª "Õ∞Ç¨Ï ÅHõΔ}=Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ =∞Ol+≤ìhà◊§ =Öˇ#∞,
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆ#∞ =¸„`«=Ú*Ï~°∞#∞.
~°H"Îõ ∞Õ Ç¨Ï ÅHõ}
Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ ~°H=Îõ ~°=‚ ÚQÆ#∞, ^Œ∞~°Oæ ^èŒ Ü«ÚHõ=Î ÚQÆ#∞,
L+¨=ì ÚQÆ#∞, LѨC~°ã=¨ Ú`Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞#@∞ìQ#Æ ∞ h~°∞ kQÆ∞#∞.
"å`«=Ú=Å#ñ QÆeÔQ_»∞ "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ 4
=™ê"Õ∞Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ „H˘=Ùfi`Àñ QÆ∂_ç #@∞ìQ<Æ #·≥ #∞, ÖËHõ
„H˘=Ùfi<≥#· #∞ ѨÅ∞=∂~°∞ =¸„uOK«∞#∞.
=∞*Ï˚ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ =∂Oã¨=ÚÖ’x „H˘=Ùfi#∞ QÍx, P
„H˘=Ùfi`Àñ QÆeã≤#@∞ìQQÆ Íx =¸„uOK«∞#∞.
ǨÏã≤"Î ∞Õ Ç¨Ï ÅHõ}Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ =∞^ŒÑÙ¨ >Ë#∞ñQÆ∞=Öˇ – ZÅ¡ÑC¨ _»∞ "ÕQ=Æ Ú
ÖËHõ HõÅñHõÉÏi#@∞ìQ#Æ ∞, Hõ@∞ì|_ç#@∞ì QÆ#∞ =¸„`«=Ú *Ï~°∞#∞.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõ} Δ =Ú – nx Ü«∞O^Œ∞ `Õ<‰≥ Ωõ ã¨=∂#=ÚQÆ =¸„`«=Ú#∞
q_»∞K«∞#∞.
âı¡+¨‡"Õ∞ÃÇ˙Ѩ„^Œ=ÚÅ∞
âı+¡ ‡¨ =Ú =Å#ñ QÆey# "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ – r~°â‚ H◊ Î̃ ÖËHáõ È=Ù@,
J~°∞z, "åOu, x„^Œ, ^ŒQ∞Æ ,æ Ñ‘#ã¨=Ú "≥Ú^ŒÖ#·ˇ LѨ„^Œ==ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ≤`"Ϋ ∞Õ Ç¨ÏŸÑ¨„^Œ==ÚÅ∞ – Ñ≤`=Ϋ Ú =Å# QÆey# "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ –

=ã≤#Î , "Õ∞„_è=» Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ K≥=∞~°∞Û@, =$+¨}=ÚÅ∞ =Ú_»∞K«∞H˘x áÈ=Ù@,
[fi~°=Ú, `åѨ=Ú, ^ŒÑÊ≤ , ѨÙe`ÕñѨÙÅ∞, =¸~°Û,ù =∞Å=Ú "≥_∞» Å∞@ D Ü«ÚѨ„^Œ=
=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. "å`« "Õ∞ǨÏǨϟѨ„^Œ==ÚÅ∞ – "å`«=Ú=Å#ñ QÆey# "Õ∞ǨÏ
~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ L^•=~°Î "å`«Q∞Æ }=ÚÅ∞#∞ – =}ñ‰õΩ ~˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê – =∞#âßÛO
K«Åº=Ú – â◊¥Å–"≥∞ʼnõΩ=`Àñ QÆ∂_ç# x„^Œ – <ÀÔ~O_»∞@ – ^ŒQ∞Æ æ – L|ƒã¨=Ú
J#∞#∞Ѩ„^Œ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
„Ѩ"Õ∞Ç¨Ï ^Œâß=ã¨÷Å∞
"≥Ú^Œ\ ˜ J=ã¨÷ á⁄uÎHÑõ Ù¨ _»∞<˘K«∞Û@† ~Ô O_»=k h~°∞ ÉÏ^èHŒ Åõ ∞QÆ∞@† =¸ñ
_»=k "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀѨ=Ú *ˇO^Œ∞@† <åÅ=k „u^À+¨=ÚÅ∞ HõeÜ«Ú@† J~Ú^Œ=k
â◊√Hõ=¡ Ú #tOK«∞@† Pé=k =∞O@`ÀñQÆ∂_» `≥Å∞ѨÙѨ_∞» @† U_»=k J~ÀK«H=õ Ú†
Zxq∞^Œ=k „QÆO^ä∞Œ Å∞ ѨÙ@∞ì@† `˘q∞‡^Œ=k Ju™ê~°=Ú† ѨkÜ«∞=k `≥eq^ŒÑC¨ @,
W@∞¡ D ѨkÜ«∞=ã¨Å÷ ∞#∞ L¿ÑH˜OΔ Ñ¨ñ|_ç# "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"Õ∞ǨÏÑ≤\˜HÍ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
â◊~åqHõ, HõKÛ« Ñù H≤ ,õ *Ïex, q#`«, JÅr, =∞ã¨∂iHÍ, ã¨~¬° ÑH≤ ,õ Ѩلu}˜,
a^•iHõ, q„^Œkè Jx Ѩk q^è=Œ ÚÖˇ#· Ñ≤\ H˜ Åõ ∞ "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ L¿ÑHõKΔ Ü Õ Ú« @
KÕ`« ã¨Okè=∞~°‡=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ q∞H˜¯e =∂Oã¨=ÚQÆÅ ã¨÷Å=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞
QÆÅ∞QÆ∞K«∞#flq. É’~°yÅ"Õã#≤ =¸‰õΩà◊§=Öˇ#∞O_»∞#x â◊~åqHõÅ#ñ|_»∞#∞. `åñ
ÉËÅ∞ gñѨÙ# \˜ PHÍ~°=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#q HõKÛ« Ñù H≤ Åõ #ñ|_»∞#∞. =Å=Öˇ ã¨#flx
~°O„^è=Œ ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#x *Ïex Ü«∞#ñ|_»∞#∞, `«ÅÅ∞=Oy#@∞ìO_»∞#q
q#`«Ü∞« #ñ|_»∞#∞, ÃÑ^ŒÌ ™⁄~°HÍÜ«∞=O\˜ PHÍ~°=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#q JÅrÜ«∞#ñ
|_»∞#∞. zé∞Ãã#QÆÅ =O\˜ PHÍ~°=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#x =∞ã¨∂iHõÅ#ñ|_»∞#∞.
P"åÅ=O\˜ PHÍ~°=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#x ã¨~°¬Ñ≤HõÅ#ñ|_»∞#∞. ÃÑ^ŒÌqÜ≥ÿ∞ –
K«∞@∞ì z#fl Ñ≤\ H˜ Åõ `Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞#x Ѩلu}˜ Ü«∞#ñ|_»∞#∞. <ÕÅQÆ∞=∞‡_ç
QÆ_=¤» Öˇ#∞O_»∞#q q^•iHõ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
™È=∞~ÀQÆÉ^Ëè Œ x^•#=Ú
™È=∞~ÀQÆ=Ú, =¸„`åu™ê~°=Ú D ~Ô O_»∞#∞ XHõ q^è=Œ ÚQÆ<Õ Ü«ÚO_»∞#∞,
â’Hõ=Ú, Ju „ã‘Î ã¨OQÆ=Ú, ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞, gx =Å# =¸„`À^ŒH=õ Ú HõÅñHõÉÏi#^≥·
^ÕÇϨ =Ú #∞O_ç =ã≤=Î ÚY=Ú#∞ á⁄Ok, ÉˇÅ· ∞"≥_e» , ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ#∞O_≥_ç "åã¨#Ü«Ú
=<≥flÜ«ÚK≥_ç „ã¨qOK«∞#∞† JO^Œ∞KÕ`« â◊s~°=Ú `≥ÅÉ¡ Ï~°∞@, #Å¡ÉÏ~°∞@, =ÚY=Ú,
ÃÑ^Œ=ÙÅ∞, ^Ò_»Å∞#∞ ZO_»∞@, `«Å<˘Ñ≤Ê, xã¨û`«fi=Ú, <åÅ∞Hõ, <À~°∞ WqÜ≥∞O_»∞@,
<å<åq^èÉŒ Híè Δõ º=ÚÅ#∞ ÉèHí OΔ̃ z##∞ `«$Ñ≤ÖÎ ‰Ë Ωõ O_»∞@, „áêÅ∞=∂eÔH, q∞H˜¯e ^ŒÑÊ≤ ,
^ÕǨÏ=Ú Hõ$tOK«∞@, xâıÛ+¨ìQÆ #∞O_»∞@ D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞† Wk
|ǨïHõ+¨ì"≥∞ÿ# ~ÀQÆ=Ú, ^ÕǨÏ=Ú#∞ K«O„^Œ∞x =Öˇ HõΔ~ÚOѨñ*ËÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ
™È=∞~ÀQÆ=∞x K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ .
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
28 – q„^kŒ ~è ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
=∞^èºÕ áêѨ„QÆÇϨ Ü≥∂ â◊ÛO„^Õ =∞^Œ#ã≤`÷ -
Õ ~°¯ *Ë [O`Àó I
âßfiã¨HõΔÜ«∞q„^Œkèaè ~°∞æŇё¡ ǨkÑ‘_® ™êº`ü II
J^äŒ áêѨ„QÆǨO`«~°fi~°Î=∂# K«O„^Œ[x`« q„^Œkè<åâßÜ«∞ K«O„^Œ Ñ‘`«ÜÕ∞ ѨÓ~ÀfiHõÎ"Õ∞= HÍ~°ºO II
`åII ~Ô O_»∞ áêѨ„QÆÇϨ =ÚÅ #_»∞=∞ K«O„^Œ∞ñ_»∞, ã¨Ñ=Î̈ ∞ ™ê÷#=Ú# â◊xÜ«Ú
#∞O_ç# Ü≥∞_»Å–*Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, âßfiã¨=Ú, HõÜ
Δ ∞« =Ú, q„^Œk,è QÆ∞Ň=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
~ÀQÆ=ÚÅKÕñ c_çOѨñ|_»∞"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – K«O„^Œ„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ
ѨÓ~ÀfiHõÎ „ѨHÍ~°=Ú [áê^Œ∞Å#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
q„^Œn ѶŨ ǨÏ~åÎ ™êº #‡#∞ëȺ „ÉÏǨχ}㨺`«∞ I=HΔͺq∞ `«„`«ÊfHÍ~° ^•# ÃÇ˙=∂kaèó ѨÙ#ó I
Ü«∞^ä•qÉèí=`À "åÑ≤ ‰õΩ~åº ^•„=∞`«~°∞O â◊√ÉèíO I âıfi`«=„¿ãÎ} ã¨O"Õ+ì̈º Ѷ¨Öˇ·~°Ñ≤ ã¨∞HõeÊ`≥·ó I
QÆO^èÑŒ Ù¨ Ã+ÂÊ ã¨û=∞Éèºí ~°Ûº`«O_»∞֒Ѩi q#º¿ã`ü I`«O_»∞ÖÏ<åO Ѩs=∂}O „^À}Ï<åO K« K«`∞« +¨Ü ì ∞« O
`«^~Œ ú° =∞^ä"Œ å „QÍǨϺO Ü«∞^ä•qÉè=í `À #~°ó I PKå~Àº-^äŒ qkè[˝ ã¨~°fiâß„™êÎ~°÷`«`«fiq`ü I
^è~Œ ‡° [˝ ã¨û`«º"ån K« ‰õΩb<À Ö’Hõã=¨ ∞‡`«ó I JǨ˙Ü«∞ Ѩ~Ü ° ∂« ÉèHí Íκ `Õ# ѨÓ*Ïk HÍ~°Ü∞Õ `ü I
=#ã¨Ê`Õ ~°â#◊ ÜÕ∞ `Õº`«Ü∂« ѨÓ[<åkHõO I PˆQflÜ«∂ºO kt ÃÇ˙=∞ â◊Û ã¨q∞^•[ºu"≥ ~°ƒ"ù ` Õ üI
=∞O„`åO â◊Û âßG`À ^Œ$ëêìº ^•`å K« „â◊^Ü úŒ ∂« xfi`«ó I uÅÃÇ˙"≥∂ "åºÇ¨Ï$uaè ~°ëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨HOõ
Ü«∞^≥"Ì å Wu=∞O„`Õ} KåQ“flÃÇ˙=∞ó „Ѩâã◊ º¨ `Õ I„QÆÇϨ âßOu â◊Û Hõ~"ΰ åº QÆ$ÃÇ˙ºHõqÎ kè<å `«`ó« I
Ǩï`åfi `«∞ ã¨O„ã¨"å=áê„`Õ áê„`Õ-#ºã≤‡ xfl^è•Ñ¨ÜÕ∞`ü II
`«Ã㷺Ѩ q„^Œkè ~°æKÕÛù ^•fiºkè ãÎ̈™êº„Ѩܫ∞`«fl`«ó I JˆQfl ~°∞`«Î~°`À ÉèψQ qkè*’˝ „ÉÏǨχ} â◊√≈ÉèíO I
™ê÷ѨÜÕ∞ ^Œ„=}O ‰õΩOÉèíO ã≤`«=„¿ãÎ} "Õ+ì̈ÜÕ∞`ü I HΔ̃¿Ñ `«Î„`« K« ~°`åflx =∞$uÎHÍó ѨOK« ~À^Œ#O II
Jâ◊fi™ê÷<å ^Œ[™ê÷<å ^Œfib‡HÍ `«ûOQÆ=∂ „^Œ^ú •`ü I ѨOK«`fi« HõÊÅ¡"å-HΔ̃áêÎfi ѨÓ~°ÜÕ∞ fÎ~°÷"åi}Ï I
`«`À-aè¿+HõO ‰õΩsfi`« PáÈÇ≤Ïëêªkaèó „Hõ=∂`ü I Ç≤Ï~°}º=ˆ~f ‚ `«º$Kå Ѩ==∂<ÕuK≥=· Ç≤Ï I
Éèí„^•ã¨<ÀѨq+ì̈㨺 Jaè¿+HõO K« HÍ~°ÜÕ∞`ü I `«`« â◊√≈HÍ¡O|~°^èŒ~° â◊√≈Hõ¡O QÆO^è•#∞ÖËѨ#ó I
ã¨∞=~°=‚ ∂„`«O =$HõOΔ `«O „Ѩ^^Œ •º „`åÊV√‡MÏÜ«∞ K«I =„ÃãÎ~ Oæ° ^èó·≥ ѨÓl`åÜ«∞ ~Àw ã¨fiÜ«∞ =Ú^ŒV√‡Y
P„=∞`«fiO „|Ǩχ}Ï ã¨Ê+ì̈ó ã¨~fi° „áê}˜ÇÏ≤ `åÜ«∞ K« I =$HΔÍ}Ï =∂kÉè∂í `« ã¨∞Î ^Õ"å<åO „Ñ‘u=~°#ú ó
Ѷ¨ÅKÒˆ~º} Ü«∞„`åÊÑÎ̈O "≥·~°∂ѨºO ѨÓ~°fi[#‡[O I ™œ=~°‚=$HõΔ^•<Õ# `«∞ëêì ã¨û~åfi â◊Û ^Õ=`åó I
q„^ŒkOè #â◊≈s~À`«O÷ ÉÏǨϺ =∂Éèºí O`«~O° `«^•ä Iq<åâ◊Ü∞« O`«∞ ã¨HÅõ O ™ÈfiK«ÛO ‰õΩ~°fiO`«∞ ã¨~fi° ^•
U=O ^Œ`åfi `«∞ `«^•ú# =∂Kå~åºÜ«∂uÉèíHÎ̃`«ó I â◊<≥· â◊≈`«Ñ¨^ŒO QÆ`åfi „Ѩ}˜Ñ¨`«º qã¨~°̊ÜÕ∞`ü I
J<ÕºÉè’º „ÉÏǨχ}ËÉèíº â◊Û ^Œ^•º K«ÛùHÍκ `«∞ ^ŒHΔ̃}ÏO I
„ÉÏǨχ}Ï= Éè’[~Ú`åfi `«∞ ã¨fiÜ«∞O Éè∞í Or`« |O^è∞Œ aèó I Wu q„^Œ^Òè P„=∞^•#qkèó.
`åII „ÉÏǨχ}∞x ѶŨ =ÚÅ#∞ JѨÇϨ iOz#"åñ_»∞, q„^Œk~è ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞, nx âßOu H˘~°‰Ωõ qÉè"í å#∞™ê~°=ÚQÆ |OQÍ~°∞`À =∂q∞_ç K≥@∞ì#∞,
H˘=Ú‡Å∞, ѶŨ =ÚÅ∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#@∞¡ KÕ~ÚOz `≥Åx¡ =G=Ú#∞ QÆ\,ì˜ QÆO^èÑŒ Ù¨ ëêÊ
^Œ∞ÅKÕñ |∂lOz, <åÅ∞QÆ∞ ÖËHõ ~Ô O_»∞ `«∂=ÚÅ∞ QÆÅ aÜ«∞º=Ú q∂ñ^Œ#∞xz
– ã¨~fi° âß„™êÎ~÷° `«`Ϋ fiA˝O_»Q∞Æ PKå~°∞ºx aÅ∞K«∞H˘x =zÛ ''=#ã¨Ê`Õ~â° #◊ ÜÕ∞——
`åºk=∞O„`«=ÚÅKÕ Ñ¨Ó*Ï^Œ∞Å#∞ *Ë~ÚOz, PˆQflÜ«∞ k‰õΩ¯# JyflÜ«∞O^Œ∞ ''Ü«∞^Õ"Ì å——
W`åºk =∞O„`«=ÚKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú *Ë~ÚOz, „QÆÇϨ âßOu KÕã,≤ JyflH˜ L`«~Î ° ÉèÏQÆ=Ú
#O^Œ∞ ~°O„^è=Œ ÚÅ∞ ÖËx ‰õΩOÉè=í Ú#∞ ™ê÷ÑO≤ z `≥Å=¡ G=Ú QÆ\ ì̃ =¸Åâ’¡HÀHõÎ
qkè„ѨHÍ~°=Ú Jaè¿+HÍ^Œ∞Å <˘#iÛ–PKå~°∞ºx `«∂~°∞Ê =ÚY=ÚQÆñ QÆ∂~°∞ÛO_»É\ˇ ì˜
– ~Ày L`«~Î =° ÚY=ÚQÆ#∞#fl"åñ_≥· ''P„=∞ `«fiO„|Ǩχ}Ïã¨$+¨óì – ™ÈfiK«ÛO‰õΩ~°fiO`«∞
ã¨~fi° ^•—— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ P |OQÍ~°∞ =∂q∞_çK@ ≥ ∞ì#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞«
=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥· – q„^Œkè ÉèË^èŒ ÅHõΔ}=Ú

K«eqÌ Ü«Ú, J`«∞º+¨=‚ ÚÅ∞,~°∂Hõ=Δ ÚÅ∞#∞, ZO_ç#qÜ«Ú, q^•Ç¨ÏHõ~∞° Å∞ #QÆ∞
Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ Éèí∞lOK«∞@, ZK«∞Û`«QÆ∞æQÆñ |~°∞O_»∞@, qq^èŒ KÕ+¨ìÅ∞ Ö’#QÆ∞
"åxKÕ`#« ∞, ~°H^Îõ ∂Œ +¨} Ѩ^•~°=÷ ÚÅ KÕ`#« ∞, K«~‡° =Ú =∂Oã¨=Ú "Õ∞^è㌠∞¨ û Z=ÚHõÅ∞
ã¨#fl#~°=ÚÅ∞ <≥`∞« ~Î ∞° HõO_»~=° ÚÅ∞ J#∞"åx Ü«∞O^Œ∞ P„â◊~ÚOz ֒ѨÅñQÍx
"≥Å∞ѨÅñQÍx "Õé∞ ÉÏé˜#^≥· q∞H˜¯e <˘Ñ≤ÊQÆey, QÆ∞O„_»=ÚQÆ <≥#· #∞ x_»∞ѨÙQÆ
<≥#· #∞– [xOK≥_ç "åѨ٠q„^Œkè J#ñ|_»∞#∞.Pq„^Œk,è „Ñ¨`ºÕ HõÑÙ¨ "å`åk ^À+¨=ÚÅKÕ
=¸ñ_»∞#∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ XHõ\ Ü ˜ Ú« , ^À+¨^∞Œ +ì̈ ~°H=Îõ ÚKÕ <˘Hõ\ Ü
˜ Ú« , â◊„™êÎ^∞Œ Å
^≥|ƒÅKÕ <˘Hõ\ Ü ˜ Ú« x@∞¡ Pé∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ#∞O_»∞#∞† Wk, =∞~°Å ÉÏǨχx,
JÉèºí O`«~=° ∞xÜ«Ú ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
ÉÏǨϺ, JO`«~° q„^Œkè ÅHõΔ}=Ú
ÉÏǨϺ q„^Œkè (ɡ\· "˜ åѨÙ) PÜ«∂ J=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞, ^•~°∞}"≥∞ÿ QÆ\ Ñì˜ _¨ ç
á⁄_»"·≥ Ü«ÚO_»∞#∞. JO`«~q° „^Œkè (֒Ѩe"åѨÙ) `åñH˜# F~°fiñ^Œy# <˘Ñ≤Ê Hõey,
Ö’ñ`«∞#xez, QÆ∞Ň=Ú=Öˇ Ѷ∞¨ #"≥∞,ÿ ѨÙ@ì=Öˇ á⁄_»",·≥ Jyflâ◊„ãÎ̈=ÚÅ =O\˜^·≥
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ[xOѨÙkÜ≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. <åaè, á⁄`«∞HÎ _õ ∞» ѨÙ, Ü«∞Hõ$`ü J<≥_ç =∂Oã¨=Ú,
Ñ‘Ç¡ Ϩ ™ê÷#=Ú, ѨH¯õ Ü≥∞=ÚHõ ã¨Okè=∂Oã¨=Ú, é˘=Ú‡, Hõ_∞» ѨÙ, QÆ[Å˚ ∞, =$Hõ¯Å∞
<≥_∞» QÆ∞O_≥– QÆ∞^Œ™ê÷#=Ú–gxÖ’ ^ÕxÜ«∞O^≥#· #∞, "åѨ٠[xOz, Ѷ∞¨ #"≥∞ÿ <˘Ñ≤Ê
Hõey Ü«ÚO_ç#Ü≥∞_» – JkÜ«∞– q„^ŒkÜ è ∞« #ñ|_»∞#∞.
J=∞ѨHõfi ÅHõΔ}=Ú
q„^Œkè HÍÜ«∞"å@∞QÆ#∞O_»∞@, ѨO_»ÉÏé∞@, Juâ◊Ü∞« =ÚQÆ Ñ¨Hfiõ =∞QÆ∞@,
D =¸ñ_»∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞, â’Éè~í ÀQÆ=Ú#‰õΩ=Öˇ ѨsHΔ̃OѨ=ÅÜ«Ú, ÉÁ_»∞‰¤ Ωõ ÃÑ#·
ѨÙ\˜ì# q„^Œ^èŒ∞Å∞, ѨO_ç Ѩye# Ü≥∞_»Å– JO^Œep=Ú, <≥`«∞Î~°∞, ѨÙehà◊√§
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q <À@#∞O_ç |Ü«∞Å∞ "≥_Å» ∞#∞. <åaèHk˜ QÆ∞=# ѨÙ\˜#ì q„^Œ^∞Œè Å∞,
ѨO_çÑy¨ e# Ü≥∞_»Å Pã¨#=Ú #∞O_ç p=Ú |Ü«∞Å∞ "≥_Å» ∞#∞. <åaèÜ∞« O^Œ∞
ѨÙ\˜#ì q„^Œkè ѨO_ç Ѩye#Ü≥∞_», <À@ #∞O_çÜÚ« QÆ∞^Œ=Ú#∞O_çÜÚ« HÍé∞#x
`≥eÜ«∞ñ^Œy#k. q∂ñQÆ_» hà◊§=Öˇ#∞, á⁄Å∞¡^•è º#ѨÙhà◊§=Öˇ#∞, ã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ#∞
H˘kÌQ#Æ ∞ „ã¨qOK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ`« "å`«q„^Œkè JxÜ«Ú, =∂„`«=Ú– "≥∂^Œ∞QÆ∞
Éè™í ȇ^ŒH=õ Ú– `≥Å· =Ú– gx=Öˇ#∞, L+¨=‚ ÚQÆ#∞ =K«∞Û@, q∞H˜¯e „ã¨qO K«∞@
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅKÕ`« Ñ≤`Ϋ q„^Œkè JxÜ«Ú, q∞H˜¯e `≥Å<¡ ·≥ QÆ\ Qì̃ Æ HÍé∞@
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅKÕ âı+¡ ‡¨ q„^Œkè JxÜ«Ú <≥é∞OQÆñ^ŒQ∞Æ #∞.ûxfláê`«=Ú=Å#ñ
QÆey# q„^Œkè J™ê^躌 =Ú QÆ#∞Hõ ^•xx q_»∞=ÅÜ«Ú. é˘=Ú‡ <åaè á⁄`«∞Î
Hõ_∞» Ѩ٠gxÜ«∞O^Œ∞֒ѨÅñ QÍx ɡ@ · ñQÍx [xOz#q„^Œkè ѨHfiõ "≥∞Ñÿ y¨ e#Ü≥∞_»
^•xx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú, W`«~° ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, ֒ѨÅñ|∞\˜#ì q„^Œkè ѨHfiõ "≥∞ÿ
Ѩye#ѨÙ_»∞, <À@ #∞O_ç HÍé∞K«∞, "≥H¯˜ à◊√§ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ LѨ„^Œ==ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ
*Ëã≤ =∞#∞+¨μºx H©} Δ O˜ Ѩ*Ü
Ë Ú« #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ãÎ̈# – q„^Œkè ÅHõΔ}=Ú
QÆiƒù}© „ã‘ÅÎ ‰õΩñQÍx, „Ѩãq¨ Oz# „ã‘ÅÎ ‰õΩ QÍx, ãÎ̈#=ÚÅ∞ áêÅ∞Hõey#QÍx
áêÅ∞ÖËHõQÍx Ü«Ú#flѨC_»∞, ѨÓ~ÀfiHõ΄ѨHÍ~°=Ú ^À+¨„ѨHÀѨ=ÚKÕ`« ã¨Î#=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz# ã≤~Å° #∞ á⁄Ok QÆ\ Qì˜ Æ "åѨÙQÆÅ∞QÆ∞#∞† Wk ÉÏǨϺq„^Œkè
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ HõÅ^≥· ãÎ̈#q„^ŒkÜ è ∞« #ñ|_»∞#∞. Hõ#ºÅ‰õΩ ãÎ̈# ã≤~Å° ∞ ã¨∂HõΔ ‡=ÚÖˇ#·
<Àà◊√§ HõÅqÜ«∞QÆ∞@KÕ "åiH˜ D q„^Œkè [xOѨ^∞Œ .
29 – =$+¨~‚ ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
~ÀÔQ·~°ƒùQÆO^Œ~å^≥·º ã¨ûO`«áÈÎ |O^èŒ∞aèã¨ûÇ¨Ï q~°∞^Œúó IHõ̂~¯ q#`å<å^äÕ Éè∫"Õ∞# xsHΔ̃`Õ q=ã¨fiu II
J#ºK«Û– Ti˚`À QÆ∞ǨϺ~ÀQÍ~ÀÎ g∞#¿ã÷-~ˆ ¯ x^Œ~≈° `ü I
‰õΩÅ\Ï ÉèÏ~åº^Õfi+‘ =^èxŒ ëȪ ^Œ„^Œ∞}À ^Œi„^ŒâÛ◊ II
Jox¿+ª ã≤`Õ Éè=í u ѨÙ=∂= QÆ$Ç‘Ï`«tÅÊ ã¨ûQÆ∞ǨϺQÆ^Œó IIâ◊√„HõѨÓ*ÏkHõO qkè=kfi^Œ^䕺`ü I
J„`« P^Œºâ◊É<ÌË u Õ =Ú+¨¯Ñ‘_®^ŒÜ∂≥ Ñ≤Q$Æ Ç¨ÏºO`Õ I `«^∞Œ ѨâßO`«Ü∞Õ Hõ~¯° @ã¨Oã≤`÷ « =∞OQÆÖÏã¨
Ö’H˜`« g∞#ã¨÷ ã¨∂~°º[x`« =Ú+¨¯~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ Ñ¨Ó~°fi=`ü [ѨÃÇ˙=∞ ^•<åkHõO ‰õΩ~åº`ü II
`åII Hõ~å¯@Hõ=Ú#O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºñ_»∞O_ç JOQÍ~°‰Ωõ xKÕñ E_»ñ|_ç# Ü≥∞_»Å
*Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, =$+¨}~ÀQÆ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕñ c_ç`∞« ñ_»∞#∞, |O^è∞Œ
q~À^è=Œ ÚQÆÅ"åñ_»∞ #QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú ã¨∂~°∞ºñ_»∞ q∂#=∞O^Œ∞O_»ñQÍñ |∞\˜#ì
"å_»∞, Ti˚`∞« ñ_»∞#∞–QÆ∞ǨϺ~ÀQÆÑ_‘ `ç ∞« ñ_»∞#∞–=ºaèKåiÜ«∞QÆ∞ ÉèÏ~°º`À ^Õfi+¨=ÚQÆÅ
"åñ_»∞#∞ – =^èŒ *ËÜÚ« "åñ_»∞#∞ – ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞ – ^Œi„^Œ∞_»∞ #QÆ∞#∞.
=$tÛHõ ~åtÜ«∞O^Œ∞ â◊√„‰õΩñ_»∞O_»ñQÍñ |∞\ì̃#"åñ_»∞ – tÅÊ q^ŒºÅ∞ QÆÅ"åñ
_»∞#∞, QÆ∞ǨϺ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ â◊√„Hõ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ #∞,
ã¨∂~°º„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ #∞, ѨÓ~ÀfiHõÎ [Ѩ– Ǩϟ=∞^•<åkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
ã¨∞flëêQÍg∞ "å`«=$+¨}óI J^èŒ „áêÜ«∞tÛ`«OÎ P`«‡[ „ã≤Ü Î ∞« O J㨠Hõ$^Œ*Ï˝<å^Œ`
æ åfi KåO„^•Ü«∞}„`«Ü∂«
K«∞Ûù^èÕº`ü I *Ï<å`«ûHõ$^Œæ"Õ∞# Hõ$„KåÛù^•fi â◊√kúó I P™ê"Õ∞HÍO |∞kúѨÓ~°fiHõO |Ǩïk <Õ+¨μ QÆ`åfi JyflO
„Ѩqâ◊º =∞$`« â◊√≈^èÕº`ü I
JѨ~O° K« – JѨ~å^è=Œ ∞O`« ~ˆ }Ü≥∂ #$áÈ Éè$í `åºn<åO ǨÏãÎ̈áê
^•nO âıÛ^ŒÜ∞« u `«ãº¨ =Ú+¨¯ =∞yfl <å^ŒQqúÆ ∞=I tÖÏÑ≤+ì̈ q∞==$+¨}O
*ÏÜ«∞`Õ Ñ¨âßÛ„^Œ∞kè~°O „Ѩ=u I 㨠~°∞„^Œã¨OÇ≤Ï`å =∞ëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨O
[¿Ñ`üI „ѨuKåO„^•Ü«∞} „`«Ü∞« O ‰õΩ~åº`ü QÍO^Œ^•º`ü I
*ÏÜ«∞`Õ =$+¨}Ü Ë ∞« 㨺 "åºkèó Ѩ~=° ∞^•~°∞}ó [Ñ≤`åfi^Œâ◊ ™êǨτã¨O
=ÚK«Û`Õ~∞° „^ŒãO¨ Ç≤Ï`åOI Wu =$+¨} "åºkè „Ñ¨fHÍ~°ó II
`åII HÀ_»ex á⁄O^Œ∞"åñ_»∞ "å`«=$+¨}~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. P*Ï˝#=Ú
KÕ`« ѨÅ∞=∂~°∞ á⁄Ok#"åñ_»∞, =¸ñ_»∞ KåO„^•Ü«∞}=ÚÅñ *ËÜÚ« @ =Å#
Ѩiâ◊√^Œ∞ñú _»Q∞Æ #∞. *Ï˝#=ÚKÕ <˘Hõ¯ =∂~°∞ á⁄Ok##∞ Hõ$„K«Û=ù Ú=Å# â◊√^Œ∞ñú
_»Q∞Æ #∞. |∞kú ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ |Ǩïk#=ÚÅ∞ á⁄Ok#"åñ_»∞ – JyflÜ«∞O^Œ∞ñ
„Ѩ"tÕ Oz =∞$`«∞ñ_≥#· Ü≥∞_»Å â◊√^Œ∞ñú _»Q∞Æ #∞.=∞iÜ«Ú Éè$í `«∞ºÅ‰õΩ JѨ~å^è=Œ Ú
ÖËHõÜÕ∞ ǨÏã¨Îáê^•^Œ∞Å KèÕkOѨ #∞`«Î~° <˘ã¨OQÆ∞ ~åA =$+¨}=ÚÅ∞ JyflKÕ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^ŒQ=úÆ ∞QÆ∞#@∞¡#∞, ~åu KÕ`« Ñ≤O_ç KÕÜ∞« ñ|_ç#@∞¡#∞, Ñ≤=∞‡@ <≥`∞« QÎ Í~°∞K«∞ #∞O#_≥_ç
~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. gñ_»∞ ~°∞„^ŒãO¨ Ç≤Ï`«#∞ JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨=Ú [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú.
=¸ñ_»∞ KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. QÀ=Ù#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J^ä•O„`«~ÀˆQ qâı+` ¨ Ü
« ∂« Hõ~‡° qáêˆH ¿ÇÏ`«∞ =∂Ç¨Ï I `«„`«ÊfHÍ
~°OK«I ѨÓ~°fi[#‡x "≥·â◊ºÇ¨ÏO`«∞ ~°O„`å}˜zè<åfl h= Éèí=Ou I ѨâßÛ
pÛù`«[fi~° =∞#O`«~° =Ú+¨‚[fi~° =∞áê#^•Ç¨Ïâ◊Û Éèí=u I â◊`«„ÉÏ
Ǩχ} Éè’[#OK« L^Œº#fl ^Õºu |∞∞K«=∞Ü«Ú`«„`«Ü∞« O [¿Ñ`ü I P`Õ
~“„^Œ ã¨∂ˆHÎ# =∞^èŒ∞Ѷ¨∞$`åÉèϺO AǨïÜ«∂`ü I J^äŒ"å =∞Ç≤Ï+‘O
„Ѩu~°∂áêO K« ^Œ^•º`ü. Wu ™ÈѨ„^Œ"åÜ«∂O Ñ‘_®Ü«∂O II
„|Ǩχ}ÀHõOÎ K« – Ü«∞*Ë̋qѶ∞¨ fl Hõ~À=∞~Àκ*ÏÜ«∞`Õ KåO„`«=$kú=∂= I
=HΔͺq∞ `«„`«ÊfHÍ~°O ^•# ÃÇ˙=∂kHõ~‡° }Ï II
‰õΩ~åº `«ûfi~°‚=∞~¸O ^èÕ#∞O â◊√ÉèÏO <å~åÜ«∞}㨺 `«∞ I
"åº=ǨiHõ xëê¯ÉèϺ"Õ∞ˆH<åÑ≤ `«^Œ~°ú`« II
<å~åÜ«∞} ÅHõ} Δ =ÚHõOÎ ¿ÇÏ=∞ǨÏã≤~Î ° ^ä^Œ •è <Õ –
„ѨHÍΔ Åº ѨOK«Q"Æ ºÕ # ™ê÷Ñܨ ∞Õ `«∞¯O‰õΩ"≥∂Ѩi I
âıfi`« =„¿ãÎ} ã¨O<Õ+ì̈º QÆO^èŒ=∂Öˇ·º ã¨û=∞~°ÛÜÕ∞`ü I
LѨKåÔ~· ëȬ_»â◊aè ~åKå~Àº "≥·+¨‚= â◊√≈zó I
ã¨~°fi âß„™êÎ~°÷ `«`«fi*’˝ „|Ǩχq^•º#∞ xtÛ`«ó I
ÃÇ˙=∞O K« HÍ~°"∞Õ `«„Î `« ǨºˆQflÜ«∂ºO kt âßG`«ó I
ã¨q∞^•[ºuÖˇâ· Û‹ = FO #"≥∂ <å~åÜ«∞}Ëu K«I uÖÏ= "åºÇ¨Ï$uaè ~°∞Ç˚ ï¨ Ü«∂`ü I
~Àw `«^•ä ~°ÛÜÕ∞ ^Õ=O <å~åÜ«∞} =∞<åÜ«∞=∞O I
=¸Å=∞O„`Õ} qkè =<≥fl· "Õ^ºŒ O K«~∞° i+¨º`ÕI
ã¨"∂≥ -O`«O <å=∞ ™ÈOHÍ~°O =¸Å=∞O„`«ó „ѨHi© ` Î ó« I
`«`« ™êÎO „Ѩu=∂O k"åºO „áêV√‡MÏÜ«∞ L^ŒV√‡Yó I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= ^ŒƒHù Íκ Ѩ~=° ∞Ü«∂ Ü«Ú`«ó I <å~åÜ«∞} [QÆ<åfl^äŒ â◊OYK«„HõQ^Æ •^è~Œ ° I
ѨÓ~°fi[#‡x Ü«∞*Ï˝k qѶ∂¨ fl^Œº^≥fi· Hõ$`«O =∞Ü«∂ IPO„`«=$kúO =∞Ǩ~ÀQÆO ^•<Õ<å<Õ# `À+≤`ó« I
K«„HõÇϨ ãÎ̈ QÆ^•áê}Ë â◊=∞Ü«∂â◊√ [QÆ`Ê« `Õ IIWu^•#=∞O„`ÒII
U=O Hõ$`åfi `«∞ `«O ^Õ=O Hõ=Δ ∂Ѩº „ÉÏǨχ}O `«`ó« I
q„áê}ÏO Éè’[#O ^Œ^•º`åûfl `åfi Éè∞í Or`« "åQƺ`«ó I
U=OHõ$`åfi ã¨=∂áÈflu h~ÀQÆ`fi« O #~À Éè∞í q II
P~ÀQƺܫÚHÀÎ x`«ºO Ç≤Ï ã¨∞z~°O ã¨∞Y"Õ∞^è` Œ Õ II Wu PO„`«=$kúÇϨ ~° <å~åÜ«∞} ^•#qkèó
ѨÓ~°fi[#‡=Ú# "≥â· √◊ ºx [OÑ≤#"åñ_»∞ „¿ÑQÆ∞Å∞ `≥y#@∞¡O_≥_ç ~ÀQÆ=Ú,
Ñ≤=∞‡@ j`«[fi~°=Ú, J@∞ Ñ≤=∞‡@, L+¨‚ [fi~°=Ú, QÆ∞^Œ „Ѩ^âÕ =◊ Ú#O^Œ∞ =∞O@Ü«Úñ
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – #∂~°∞fi~°∞ „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ''L^Œº#fl
^Õºu—— |∞‰õΩ¯#∞ 10 "ÕÅ =∂~°∞Å∞ [Ѩ=Ú. ''P`Õ~“„^Œ—— ã¨∂Hõ=Î ÚKÕ –`Õ<–≥ <Õ~Ú
gxKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú ÖËHõ =∞Ç≤Ï+≤ (|„Ô~) „Ѩu~°∂Ѩ=Ú#∞ ^•#=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú–Ü«∞[˝=Ú#O^Œ∞ qѶ∞¨ fl=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞ – „¿ÑQÆ∞=$kúÜ∞« QÆ∞
~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #x „|Ǩχñ*ˇÑʨ ñ|_ç#k. nx âßOu H˘~°‰Ωõ ~Ô O_»∞ ÖËHõ
XHõ\ ˜ ÖËHõ J~°÷ =~°Ç¨Ü≥∞`«∞ÎQÆÅ |OQÍ~°=ÚKÕ ^èÕ#∞=Ù#∞ KÕ~ÚOz J@∞Å<Õ
<å~åÜ«∞} „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz, ѨOK«Q=Æ º=ÚKÕñ QÆ_yç ‰õΩO‰õΩ=∞=Ú q∂ñ^Œ#∞xz
– `≥Å=¡ G=ÚÅ∞ QÆ\ ,ì̃ QÆO^è,Œ ѨÙ+¨Ê=ÚÅKÕñ|∂lOz ã¨~fi° âß„™êÎ~÷° `«`Ϋ fiA˝ñ_»∞#∞,
"≥·+¨‚=ÙO_»∞ #QÆ∞ PKå~°∞ºñ_»∞ – PˆQflÜ«∞k‰õΩ¯#, ã¨q∞`ü P[º uÅÅKÕ ''FO
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#"≥∂<å~åÜ«∞}ÏÜ«∞—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ Ç¨ÏŸ=∞=ÚKÕã,≤ uÅÅ#∞ "åºÇ¨Ï$`«∞ÅKÕ
„"ÕÅÛ=ÅÜ«Ú. JO`«@ ~Ày qkè=`«∞QÎ Æ <å~åÜ«∞}∞x JiÊOz, Ñ≤O_çx <≥"· ^Õ ºŒ O
ÉÁã¨Oy, L`«~Î ° =ÚY=ÚQÆñ QÆ∂~°∞Ûx `«∂~°∞Ê=ÚY=Úñ QÆ∂~°∞Ûx Ü«Ú#fl PKå~°∞º
xH˜ – ''<å~åÜ«∞} [QÆ<åfl^äŒ â◊=∞Ü«∂â◊√[QÆ`Ê« `Õ—— J#∞ =∞O„`«=ÚÅKÕ <å~åÜ«∞}
„Ѩu=∞<˘ã¨Oy – ™êfl#=Ú ¿ãã≤ „ÉÏǨχ}∞Å#∞ Éè∞í lOѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥· – =$kú ã¨O„áêÑ≤Î ÅHõΔ}=Ú, =$kú ÉèË^Œx~°∂Ѩ}=Ú
"åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz `«# =∂~°=æ Ú#∞ J_»y¤ Oz – QÆ[Å˚ Ö’#∞, =$+¨}=Ú
ÅÖ’#∞, ã¨OK«iOK«∞K«∞, "åѨÙ#∞, â◊¥Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« K«∞, =$+¨}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
"åºÑ≤OzÜ«Ú #~°=ÚÅ#∞ ÉÏ^èŒ ÃÑ\ì̃ =$+¨}=ÚʼnõΩ =$kú KÕÜÚ« #∞. „Ѩ`ºÕ Hõ
"å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ =Å##∞, "Õ∞^è㌠∞¨ û =Å##∞, =¸„`«=Ú =Å##∞, „¿ÑQÆ∞=Å##∞,
<≥`∞« ~Î ∞° =Å##∞, ã¨ÑÎ̈ q^è=Œ ÚÖˇ#· =$^Œ∞Åú ∞ ѨÙ@∞ìK∞« #flq.
"å`« =$kú ÅHõ} Δ =Ú : "å`«=Ú =Å# ѨÙ\˜#ì =$kú, „¿ÑQÆ∞#∞ xO_ç, `åñH˜#
Ü≥∞_»Å QÍeKÕ xO_ç# uuÎ=Öˇ #∞O_»∞#∞, HÍñHõ QÆey, HÍ~°}=Ú ÖËHõ ÜÕ∞ <˘Ñ≤Ê
HõeyÜ«ÚO_»∞.
Ñ≤`=Ϋ $kú ÅHõ}Δ =Ú : Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ |∞\ì̃# =$kú, ѨO_ç# JuÎÑO¨ _»∞=Öˇ
#∞#fl^≥· – `åѨ=Ú, `åñH˜# Ü≥∞_»Å "Õ_Ü ç Ú« ñ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
âı+¡ ‡¨ =$kú ÅHõ}Δ =Ú – âı+¡ ‡¨ =Ú=Å#ñ |∞\ì̃# =$kú, K«ÅQ¡ #Æ ∞, |~°∞=ÙQÆ#∞
"≥∞é∞ñQÆ∞QÆ#∞ LO_ç#^≥· – ^Œ∞~°^,Œ H˘OK≥=Ú <˘Ñ≤ÊÜ«ÚñQÆey QÆ\ Qì̃ Æ #∞O_»∞#∞.
~°H=Îõ $kú ÅHõ}
Δ =Ú : ~°H=Îõ Ú =Å#ñ |∞\ì̃# =$kú, #Å¡x ÉÁ|ƒÅ∞QÆÅ^≥· Ñ≤`Ϋ
=$kú Ö’}=ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
"Õ∞^À=$kú ÅHõ}Δ =Ú : "Õ∞^Œã∞¨ û =Å#ñ QÆey# =$kú – âı+¡ ‡¨ =$kú ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
QÆÅ^≥,· =∞$^Œ∞"≥· `å\˜ÑO¨ _»∞ =O\˜ PHÍ~°=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
=¸„`«=$kú ÅHõ} Δ =Ú : =¸„`«=Ú =Å#ñ QÆey# =$kú, HÍÅ=∞O^Œ∞ =K≥Û_ç
h~°∞#∞ PÑ≤ áÈ=ÙK«∞O_≥_ç "åxH˜ hà◊K¡ Õ xO_ç# uuÎ=Öˇ – HõÅñHõÉÏiÜ«ÚO_»∞#∞.
Jk <˘Ñ≤Ê QÆey =∞$^Œ∞"≥· =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#‰õΩ kQÆ∞= QÆ∞^Œ™ê÷#=Ú#‰õΩ#∞,
c[=ÚʼnõΩ#∞ #_»∞=∞ =ÅÜ«∂HÍ~°=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
PO„`«=$kú ÅHõΔ}=Ú
"å`« „ѨHÀѨ=Ú#‰õΩ HÍ~°}=ÚÖˇ#· PǨ~°=ÚÅñk#∞@ – K«hflà◊§ Ü«∞O^Œ∞
=Ú#∞ñQÆ∞@, `«_ç =G=Ú#∞ Ñ≤_∞» =Hõ ^èiŒ OK«∞@, [QÆ_=» ∂_»∞@, |~°∞=Ù"≥∂Ü«Ú@,
„`À=#_»∞K«∞@, q∞@ìѨš=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ á⁄~°Å∞@, ^Œ∞=Ú‰õΩ@, gx KÕ`«#∞,
W`«~=° ÚÖˇ#· ѨÓ~ÀfiHõÎ HÍ~°}=ÚÅ KÕ`#« ∞ "åÜ«Ú=Ù HõÅñHõÉÏi H˘kÌ „¿ÑQÆ∞ Ü≥ÚHõ¯
XHõ ÉèÏQÆ=Ú#∞ ã¨fi™ê÷#=Ú #∞O_ç `˘ÅyOz, ~Ô O_çO`«Å∞ KÕã,≤ „H˜OkH˜ „`ÀÜ«Ú#∞†
JѨC_»∞ "åÜ«Ú=Ù QÆ[Å˚ ã¨Okè Ü«∞O^Œ∞ xez – QÆ_∞» ¤ =O\˜ "åѨÙ#∞ *ËÜÚ« #∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

nxx zH˜uûOѨHõ L¿ÑH˜OΔ z# Ü≥∞_»Å c[=ÚÅ∞|∞ƒ@, <˘K«∞Û@, =∂#∞Ѩ_∞» @,

"åÜ«Ú=Ù Ñ‘_Oç Ѩñ|_ç#^≥· ֒ѨŠâ◊|=Ì Ú QÆey Ü«ÚO_»∞@, "åÜ«Ú=Ù Ñ‘_Oç Ѩñ
|_»Hõ H˘eq∞uuÎ QÍe =Öˇ =K«∞Û@ W\˜ì ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞† D
PO„`«=$kú, "å`«=$kú ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞@KÕ`« J™ê^躌 =∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
30 – QÆ∞Ň~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
=∞^èºÕ áêѨ„QÆÇϨ Ü≥∂ â◊ÛO„^Õ =∞^Œ#ã≤` ÷ Õ-~°¯*Ë [O`Àó I
âßfiã¨HõΔÜ«∞ q„^Œkèaè ~°∞æŇё¡Ç¨kÑ‘_ç`« ã¨û #~°ó II
J„`« áêѨ^fiŒ Ü«∂ Éèºí O`«~° =iÎ K«O„^Œ[x`« QÆ∞Ň~ÀQÀѨâÜ ◊ ∞«
<åÜ«∞ ѨÓ~ÀfiHõ"Î ∞Õ = ‰õΩ~åº`ü I `Õ<ÀѨâߺ=∞u II
`å. ~Ô O_»∞ áêѨ „QÆÇϨ =ÚÅ #_»∞=∞#∞#fl K«O„^Œ∞x =Å#ñ QÆey# QÆ∞Ň
~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ K«O„^Œ„Ñ‘uQÍ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ „ѨHÍ~°=Ú âßOu q^è•#=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
QÆ∞~°∞„Ѩ`º« s÷ "å`«Q∞Æ Å‡<å= Éè=í uI J㨺 „Ѩu„H˜Ü∂« ' "å`«
QÆ∞Ň"å#ºk Éè=í u `«i› =∂ã¨"∞Õ HõO ѨÜ∂≥ „=`« =∂K«~ˆ `ü I =ÚO
Kåg∞`«º<Õ# ã¨∂Hˆ #Î „Ѩ`$« ºK«O K«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺ=∞Ü«Ú`«O AǨï
Ü«∂`ü I "å`« P"å`«∞ Éè+Ë [¨ q∞u [¿Ñ`ü I J#fl^•#O K« ‰õΩ~åº`ü I
„ѨHÍ~åO`«~=° ∞Ñ≤^~Œ ≈° Ü«∞u – Ѩ^‡Œ ѨÙ~å}Ë – QÆ∞b‡™êº^ŒO`«º*Ï QÆ=∞<Õ I É∫^è•Ü«∞#ó –
™œ=~°O‚ ~å[`«O `å„=∞O HÍ~°Ü∞Õ `å¯O㨺`À-Ñ≤<å I
`«^•ä ~°¯ =¸ÅHÍ¿+ª# q¿Ñ¶∞flâ◊O HõÅÊÜÕ∞ #fl~°ó
ѨÙ+¨¯~°O HÍ~°ÜÕ∞^Õú=∞O ™œ=~°‚O Ö’K«#^ŒfiÜ«∞O II
PY∞O „ѨHÅõ ÊÜÕ∞ `«ãÎ º¨ Ü«∞^ä• ^Õ"À qxi‡`«ó I
<åQÆÜ∞« *’˝Ñg¨ `«O K« HõÅÊÜÕ∞ `«ãÎ º¨ QÆ∞Ň"å= I
J#O`«~°O ã¨∞"å™Èaè â◊ÛO^Œ <åQÆ~°∞^èŒ∂Ñ≤`«O I
ã¨ÇÏ≤ ~°}ºO „ÉÏǨχ}ÏÜ«∞ ã¨fiâ◊HÍκ ѨÓl`åÜ«∞ K« I
Hõ$`«ÃÇ˙=∂Ü«∞ âßO`åÜ«∞ ã¨~°fi âß„™êÎ~°÷"Õk<Õ II
=∞O„`Õ}Ï <Õ# qkè= ^ŒHÌ } Δ̃ Ïaè=ÚMÏÜ«∞ K« I
q<åÜ«∞Hõ QÆ}Ëâ◊ `«fiO ã¨~°fi ^Õ=#=∞㨯$`« I
áê~°fif#O^Œ# „âı+ª̈ =∞=∞ QÆ∞ŇO q<åâ◊Ü∞« II
Wu^•#=∞O„`«ó.
Hõ$`«ÃÇ˙"Õ∞# ^•<Õ# h~ÀQÀ *ÏÜ«∞`Õ #~°ó I Wu QÆ∞Ň~ÀQÆ Ç¨Ï~° q<åÜ«∞Hõ ^•#qkèó.
`å. QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ q~ÀkèQÆ #∞O_»∞"åñ_»∞ "å`«Q∞Æ Å‡~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, XHõ¯=∂ã¨=Ú áêÅ#∞ =∂„`«=Ú PǨ~°=ÚQÆñ *ËãH≤ ˘x Ü«ÚO_»
=ÅÜ«Ú. ''=ÚOKåq∂u—— ã¨∂Hõ=Î ÚKÕ „Ѩu|∞∞‰õΩ¯#∞ K«~∞° Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕñ|k"ÕÅ
=∂~°∞Å∞ Ǩϟ=∞=Ú¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. ''"å`«P"å`«∞ Éè+Ë [¨ O—— Jx [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú.
J#fl^•#=Ú#∞ *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú K«O_®Å „ã‘ÎQÆ=∞#=Ú *Ëã≤#"åñ_»∞
QÆ∞Ň~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»QÆ∞#x Ѩ~°‡Ñ¨Ù~å}=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑ¨Êñ|_ç#k. Wk
â◊q∞OK«∞@‰õΩ |OQÍ~°∞, "≥O_ç, ~åy, HõOK«∞, lÖË_¡ ∞» "Õà§◊ Hõ>ì̌ gxÖ’ ^ÕxKÕ<#·≥ #∞
q<åÜ«∞Hõ „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz q^è∞Œ ºHõÎ „ѨHÍ~°=Ú Ñ¨Ó*Ï^Œ∞ÖÁ#iÛ ''q<åÜ«∞Hõ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆ}âË `◊ fi« O – =∞=∞QÆ∞ŇOq<åâ◊Ü∞« —— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ ^ŒH}
Δ˜ `Àñ QÆ∂_» ^•#=Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
"≥·–QÆ∞Ň~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
QÆ∞Ň ~ÀQÆ=Ú – „Ѩ`ºÕ Hõ "å`åk ^À+¨=ÚÅKÕ`#« ∞, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅKÕ`#« ∞,
ã¨xfláê`«=Ú KÕ`#« ∞ [xOK«∞#xÜ«Ú, ~°H^Îõ À+¨=ÚKÕ „ã‘ÅÎ ‰õΩ [xOK«∞#kÜ«Úñ
*Ëi – Zxq∞k q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. QÆ∞Ň=ÚÅ∞– ™ê=∂#º=ÚQÆ a~°∞ã¨∞QÆ#∞,
#Å¡Q#Æ ∞ Zé]Q#Æ ∞, LO_ç#"≥,· #~°=ÚÅKÕ =ÅHõ#∞flÅ =Öˇ, ZÅ¡ÑC¨ _»∞ P„Hõq∞OѨñ
|_ç Ü«ÚO_»∞#∞.[fi~°=Ú Ju™ê~°=Ú Kèi« ÖÌ ’#QÆ∞"åxKÕ`#« ∞ ==∞ <åkHõ~‡° =ÚÅ
KÕ`#« ∞ ^è•`«∞ HõÜ
Δ ∞« =Ú <˘Ok#"åñ_»∞, "å`«H~õ "° ∞≥ #ÿ PǨ~°=Ú#∞ Éè∞í lOK«∞@
=Å##∞, ÖËH,õ PñHõe Q˘x Éè∞í lOѨHõ =Ú#∞Ѩ٠K«hflà◊√¡ „^•y##∞, Éè∞í lOz#
Ñ≤^ÑŒ ¨ – ^•ñ@∞@, ZQÆ∞~°∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^ÕÇϨ HΔÀÉèHí ~õ "° ∞≥ #ÿ Ѩ#∞Å∞ KÕÜÚ« @=Å##∞,
"åOu~åHõ =Ú#∞Ѩ٠|ÖÏ`å¯~°=ÚQÆ "åOux KÕÜ«Ú@=Å##∞, =∞Å=¸„`«
Páê#"å`«=ÚÅ∞ =zÛ#ѨÙ_»∞ "åxx qã¨iO˚ ѨHõ áÈ=Ù@=Å##∞, #∂<≥ „`åQÆ∞@,
K≥=∞@nÜ«Ú@ gxx JÉèíºã≤OѨHõÜÕ∞ â’^èŒ#=Ú#‰õΩ#∞, ==∞#=Ú#‰õΩ#∞,
qˆ~K«#=Ú#‰õΩ#∞ B+¨^=Œè ÚÅ#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#∞@=Å##∞, ==∞#q ~ˆ K«#=ÚʼnõΩñ
nã≤H˘x# "≥O@<Õ, q^•Ç¨ÏHõ~°=ÚÅQÆ∞ (`åѨHõ~°=ÚÅQÆ∞) J#fláê#=ÚÅ#∞
¿ãqOK«∞@=Å##∞, (J#fláê#=ÚÅ∞ ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ q^• Ǩ=ã¨#÷ ∞ á⁄Ok,
P=∂â◊Ü∞« =Ú#∞ á⁄Ok JK«Û@ |ǨïHÍÅ=Ú LO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ Jx q^•Ç¨ÏHõ~°
=ÚÅ∞) (ÖËH)õ ==∞#qˆ~K«#=ÚʼnõΩñ nã≤H˘x# "≥O@<Õ–„™ê=~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ âı+¡ ‡¨ Hõ~=° Ú
ÅQÆ∞ J#fláê#=ÚÅ#∞ ¿ãqOK«∞@=Å##∞, ^À+¨=ÚÅ∞ – "å`«=Ú HÍ~°}=ÚQÍñ
QÆÅqÜ≥∞ÿ „ѨHÀÑ≤Oz – „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ#∞, ^ŒfiO^Œfi=ÚQÆ#∞ q∞„â◊=ÚQÆ#∞, ~°HÜ Îõ Ú« Hõ=Î Ú
QÆ#∞, P=∞ ѨHÍfiâ◊Ü∞« ™ê÷#=ÚÅ#∞ á⁄Ok, T~°fi÷ =∂~°=æ Ú#∞, J^èÀ=∂~°=æ Ú#∞
xO_ç, "≥Ú^Œ\ ˜ â◊¥Å=Ú Ñ¨Ù\˜Oì z, ~åu =Öˇ Hõi#î "≥∞#ÿ kÜ«Ú, T~°fi÷ =Ú#∞ á⁄Ok
#kÜ«Ú, QÆ_¤» =O\˜kÜ«Ú#QÆ∞ QÆ∞Ň=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wk – =ã≤,Î <åaè
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, áê~°≈fi=ÚÅ∞ J#∞"åx P^è•~°=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
QÆ∞ŇѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú
q∞H˜¯e `ÕñѨÙÅ∞=K«∞Û@, =∞Å|^Œ=ú Ú, Hõ_∞» ѨÙxO_ç#@∞ìO_»∞@, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú,
J#fl=Ú, r~°=‚ ÚQ͉õΩO_»∞@, Pâ◊HΘ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ – QÆ∞Ň=Ú HõÅ∞QÆñÉ’=Ù#ѨÙ_»∞
HõÅ∞QÆ∞#∞.
~°HõÎQÆ∞Ň ÅHõΔ}=Ú
~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú „ã‘ÅÎ ‰õΩ =∂„`«"∞Õ HõÅ∞QÆ∞#∞. |∞∞`«∞HÍÅ=Ú#O^Œ∞ñQÍx, `˘e
HÍ#∞ѨÙ#O^Œ∞ñQÍx, Ü≥∂x ~ÀQÆ=Ú HõeyÜ«Ú#flѨC_»∞ QÍx, „ã‘Î "å`«H~õ =° ÚÅQÆ∞
J#fláê<å^Œ∞Å#∞ ¿ãqOz#Ü≥∞_»Å, P „ã‘HÎ ,˜ "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz, <≥Å<≥ʼnõΩ
"≥_»Öˇ_ç P~°Î==Ú#∞, Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ J_»¤yOz, HõѨÙ_»∞#∞ ÃÑ~°∞ñQÆñ*Ëã≤ QÆ~°ƒù
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

zǨÏfl=ÚÅ#∞ U~°Ê_»∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞, ~˘=Ú‡ J^Œ~∞° @, "Õqà◊√§ HõÅ∞QÆ∞@, HÀiHõÅ∞

QÆÅ∞QÆ∞@, K«#∞ÉÏÅ∞QÆxÑ≤OK«∞@, |_»eHõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
`«~∞° "å`« "åÜ«Úã¨Oã¨~=æ° ÚKÕ`#« ∞, Ñ≤`=Ϋ Ú#‰õΩñ QÍ~°}=∞QÆ∞@ KÕ`#« ∞, P ~°H=Îõ Ú,
"å`«Ñ`≤ =Ϋ ÚÅ =Å#ñ |∞\˜#ì QÆ∞Ň=Ú Ü≥ÚHõ¯ ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ – J#ñQÍ <˘Ñ≤Ê,
=∂#∞Ѩ_∞» @, â◊s~°`åѨ=Ú, Ju™ê~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , [fi~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ LѨ„^Œ==Ú
Å#∞, P „ã‘HÎ ñ˜ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. (WO^Œ∞KÕ, "å`« Ñ≤`QΫ ∞Æ Å‡ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆ∂_»
K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ ) ^Œ∞+ì̈"∞≥ #ÿ <≥`∞« ~Î ∞° ‰õΩ ™ê÷#"≥∞#ÿ QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« =∞O^Œ∞ – JkèHõ â◊¥Å#∞
ѨÙ\˜ìOK«∞#∞† Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞, „™ê==Ú, ^Œ∞~°æO^èŒ=Ú, <˘Ñ≤Ê, J^Œ~°∞@, "Õ^Œ#
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. QÆ~ƒ° zù ǨÏfl=ÚÅ∞ QÆey Ü«Ú#fl#∞ Hõ~K° ~« å^Œº=
Ü«∞==ÚÅ∞ ÖËH,õ =∂Oã¨ÑÙ¨ =Ú^Œ=Ì Öˇ#∞#fl^≥· â◊¥ÅQÆÅ^≥· „ѨHÍtOK«∞K«∞O_»∞#∞.
P~°HõÎ QÆ∞Ň"Õ∞–Ñ≤O_®HÍ~°"≥∞ÿ XHÍ<˘HõѨC_»∞ |ǨïHÍÅ=Ú#‰õΩ QÆ~°ƒù=Ú=Öˇ
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ QÆ^ÅŒ ∞#∞. ֒ѨŠQÆ~ƒ° =ù Ú LO_ç# „ã‘Î Ü≥ÚHõ¯ Hõ_∞» Ѩ٠ÃÑ~°∞QÆ∞#∞.
֒ѨŠQÆ∞Ň=Ú LO_ç#O^Œ∞# QÆ∞Ň"Õ∞ ÃÑ~°∞ñQÆ∞K«∞O_»∞#∞ QÍx Hõ_∞» Ѩ٠ÃÑ~°∞ñ
QÆ^∞Œ . QÆ∞Ň=ÚÅxflÜ«Ú, UÜÕ∞ ^À+¨=ÚÅKÕ`« J#ñQÍ "å`å^Œ∞ÅÖ’ ^ÕxKÕ`<« #·≥ #∞
^ŒfiO^Œfi=ÚÅKÕ`<« #·≥ #∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ<#·≥ #∞ ~°H=Îõ ÚKÕ<#·≥ #∞ ѨÙ@∞ìK∞« #fl"À, PÜ«∂
^À+¨=ÚÅ∞ PÜ«∂ QÆ∞Ň=ÚʼnõΩ P„â◊Ü∞« =ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. "å`« QÆ∞Ň=Ú#‰õΩ
"å`«"∞Õ P„â◊Ü∞« =Ú. Ñ≤`=Ϋ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HÍ=Ù. W>Ë¡ `«H¯˜ # "åxH˜x Zé∞OQÆñ
^ŒQ∞Æ #∞. PHÍ~°}=ÚKÕ`« QÆ∞Ň=Ú |ǨïHÍÅ=Ú#‰õΩ Ñ¨Hfiõ =∞QÆ∞#∞. XHõ "Õà◊ ѨHfiõ =Ú
QÍHõáÈ=Ù@Ü«Ú QÆÅ^Œ∞. QÆ∞Ň=Ú Ö’Ñ¨Å P}ñyÜ«ÚO_ç#, á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ, Hõ_∞» ѨÙ,
~˘=Ú‡, Ñ‘Ç¡ Ϩ ™ê÷#=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ "Õ^#Œ QÆÅ∞QÆ∞#∞. JyflH˜x, ^ÕÇϨ =~°=‚ Ú#‰õΩ#∞,
|Å=Ú#‰õΩ#∞, q<åâ◊=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞Å=¸„`åk "ÕQÆ=ÚÅ∞ „Ѩ=iÎOѨHõ
Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ∞Ň=Ú "≥Å∞ѨŠ#∞O_ç# Ü≥∞_»Å, ÃÑ·^•xH˜ qѨ~°ºÜ«∞"≥∞ÿ#
ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. J#ñQÍ, Jyfl "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxH˜ |Å=Ú Hõey
Ü«ÚO_»∞@, =∞Å=¸„`åk"Õ^Œ=ÚÅ∞ „Ѩ=iÎOK«∞@, á⁄uÎ Hõ_»∞Ѩ٠"≥Ú^ŒÖˇ·#
HÀëêª=Ü«∞==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê ÖˉΩõ O_»∞@, QÆ∞Ň=Ú "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flO`«
"Õ∞~°‰Ωõ ^ÕÇϨ =~°=‚ Ú HõO>Ë "Õé∞ =~°=‚ Ú QÆey Ü«ÚO_»∞@, "≥Å∞ѨŠL#fl`«=ÚQÆ
#∞O_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
31 – â◊¥Å~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
â◊¥ÖÏ kfiHõÅâ◊s~°O =∂`«∞ ~°#~å÷=ǨÏO „Ñ≤Ü∞« O ^ŒH} Δõ I
HΔ̃u`«#Ü«∞ gHΔ̃`«`«#∞ ~°̊#Ü«∞u K«O„^À #~°O ‰õΩm~°QÆ$¿ÇÏ II
J#ºK«Û – t~°™È~°∞ QÆÅæ ~ÀQÆ t≈fi„`«O ã¨ÇϨ ™ê [fi~° â◊¥≈Åó I
`«Ñ¨#^ŒâßÜ«∂O â◊√„ˆH ^Õâ◊`åºQÀ Éèí<Õ ^Œiaèó II
Hõ~å¯Oâ◊ ã≤÷`« Éèí∂ã¨∞`å=Ö’H˜ `å+ì̈=∞™ê÷#ã≤÷`« K«O„^Œ [x`«
â◊¥Ö’ѨâßO`«Ü∞Õ â◊√„Hõ„Ñ‘`Ü
« ∞Õ „áêQÆ∞Hõ"Î ∞Õ #[ѨÃÇ˙=∞^•<åkHõO
‰õΩ~åº`ü II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`å. J+¨ì=∞ ™ê÷#=Ú# K«O„^Œ∞O_»∞O_ç Hõ~°¯\ÏOâ◊=Ú#∞ á⁄Ok#"åñ_≥·,
JOQÍ~°‰Ωõ xKÕñE_»ñ|_ç# Ü≥∞_»Å – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ â◊¥Å~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞,
`«eH¡ ˜ J#~°=÷ Ú ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞, W+¨μñª _»∞#∞, ã¨=∞~°∞ñ÷ _»∞#∞ JQÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú
ã¨∂~°º^ŒâÖ◊ ’ â◊√„Hõ ÉèHí Ü
Θ ∞« O^Œ∞ *Ï`«‰Ωõ xH˜ t~À~ÀQÆ=Ú, HõO~î° ~ÀQÆ=Ú, `≥Å¡ ‰õΩ+¨μ=ª Ù,
JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ [fi~°=Ú =K«∞Û@, â◊¥Å, â◊„`«∞=ÙÅKÕ ^Õâ◊ `åºQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
WO^Œ∞‰õΩ ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # „ѨHÍ~°=Ú K«O„^Œ„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ , â◊√„Hõ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ #∞ ѨÓ~ÀfiHõÎ
[Ѩ, Ǩϟ=∞, ^•<åkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ü«∂z`å~° =∞H˜OK«#O „ÉÏǨχ}O „â◊√`å^躌 Ü«∞# ã¨OѨ<åflu
âßO`« =∂Ǩ˙Ü«∞ Ü≥∂ # „ѨÜ∞« K«Ûu ù 㨠[~î~° â° ¥◊ Å~ÀQÆ"å=
Éè=í uI Hõ^•z^•^蕇hÉè=í u, ã¨H$õ „KåÛùuHõ$„K«ÛK ù åO„^•Ü«∞}Ïx ‰õΩ~åº`ü I =„™êÎ}^˜ ^Œ •º`ü I
J#ºK«Û – ã¨O^èÀºáêã¨<åk „Éèëí Èì-#º[#‡x =ã‘âÎ ¥◊ bÉè=í u I
ã¨fi~°^‚ •fi^ŒâH◊ Oõ ^Œ^•º`ü I Ü«∞^ä•qÉè=í O „ÉÏǨχ}Éè’[#O Ç≤Ï~°}ºO K« ^Œ^•º`ü I
Ü≥∂ =∂`åÑ≤`«$ÉèϺO „Ѩ=$`«ÎO "≥∞ÿ^äŒ∞#O â◊$}Àu 㨠Hõ~°‚
â◊¥b Éèí=u ѨâßÛ ^Œƒùkè~°ó I H˜Oz ^Õ=â◊$}Àu"å I `«kfiëÈ‚i`«ºëÈì
`«Î ~åÜ«Ú`«O ["Õ`ü I ѨÙ~°∞+¨ã¨∂HõÎO <å Jáê=∂~°̊#™È΄`åaè =∞O„u`«O [ÅO Ñ≤ÉË`ü I
â◊¥ÖË#â◊¥e Éèí=u =∞#∞ëêº}ÏOK« Ç≤ÏOã¨Hõó I ѨÖË<å^äŒ `«^Œ̂~ú# ˆ~ú# "å Hõ$`«O I
™œ=~°O‚ ~å[`«O <åÑ≤ â◊¥ÅO ‰õΩ~庄`«Ê Ü«∞`«fl`«ó I`å„"Õ∞}"åÜ«∞™ê "åÑ≤ MÏk ~ˆ }ÏÑ≤ â◊HÎ̃ `«ó I
~°H=Îõ „¿ãÎ} ã¨O"Õ+ºì̈ uÖÏ<å =ÚѨi #º¿ã`ü IuÖÏ<åO `«∞ Ѩs=∂}O „^À}O "åÑ≤ `«^~Œ Hú° Oõ I
`«^~Œ Oú° <å Ü«∞^ä•â◊HÍκ ѨÓ[ÜÕ∞ „^•ƒùÇϨ ‡}O â◊√zó IP~å…ºk =¸Å=∞O„`Õ} ëÈ_»â"·‹ ÀѨKå~°HÍ=
„H˜Ü∂« q„^•ƒÇ¨Ï‡}ó ѨÓ*ÏO Hõ$`åfiÃÇ˙=∞O„ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü II
â◊¥Å㨺 ^ŒH} Δ̃ Ë áêˆ~≈fi ã¨O÷ _çÖÏyfló „=}©Ü∞« `Õ I
ã¨q∞^•[ºuÖÏ= Ǩï`åfi ѨÙ~°∞+¨ U"Õu=∞O„`«`«ó I
„`«ºO| Hˆ }Ï[ºÃÇ˙=∞O K« q^•fiO ãÎ̈„`« „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I
Ü«∞`« WO„^ŒÉÜ íè ∂« =∞Ç¨Ï W`«º<Õ# uÖÏ= ѨÙ#ó II `«`â« ß≈OuO „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I
`Õ<À^Œ̂H# Kåã≤OKÕ K«∂Ûùe#O ~Ày}O #~°O I`«`À Ǩï`«=`Õ â◊¥ÅO ã¨OѨÓ*ˇº· ã¨fiâ◊H` Î̃ ó« I
^Œ^•º `«û^ŒH} Δ̃ O `«O `«∞ „áêV√‡MÏÜ«∞ L^ŒV√‡Yó I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# Ѩ~°=∂ ÉèíHÍκ ã¨~°fiǨÏiO 㨇ˆ~`ü I
`«fiO â◊¥Å „|Ǩχ}Ï ã¨$+ì̈O `«fiO ѨÙ~°„`«Ü∞« <åâ◊#O I
^≥` · åº<åO ^•#"å<åO K« â◊OHõ~° ™êºÜ«Ú^èOŒ `«^•ä I
‰õΩHΔ̃ã¨÷ =∞^äŒ áê~°≈fiã¨÷ =∞^äŒ"å Ѩ$+ª̈ ã¨OQÆ`«O I
â◊¥ÅO q<åâ◊Ü∞« `«fiO "Õ∞ =∞Ǩ^Õ"#Õ ^è•i`« II Wu^•#=∞O„`«ó II
`«`« ™êflû`åfi `«∞ Éèí∞Or`« „ÉÏǨχ}ÿ̌ ~°ƒùO^èŒ∞aèã¨ûÇ¨Ï I
â◊¥ÅÇ≤ÏO™êã¨=Ú`«Ê<åflO "Õ^<Œ å =∂â◊√ <åâ◊Ü∞Õ `ü I Wu â◊¥Å~ÀQÆÇϨ ~° „ã‘Î â◊¥Åqkèó.
`å. J_»∞QÆ∞K«∞#fl "åñ_»∞#∞, QÆ`º« O`«~° â◊¥#∞ºO_»∞#∞, "Õ^•^躌 Ü«∞# ã¨OѨ#∞flñ
_»∞#∞, Ju âßO`«∞ñ_»∞#QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞x „aez – ^è<Œ å^Œ∞Å <˘ã¨OQÆ∞x"åñ_»∞
L^Œ~° â◊¥Å~ÀQÆ=Ú, XHõÑC¨ _»∞ Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ
Hõ$„K«Û,ù JuHõ$„K«Û,ù KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú ã¨O^èÀºáêã¨<å^Œ∞Å∞
ÖËHõ „Éè+í μ¨ ñì _≥#· "åñ_»∞ – =∞~°∞[#‡=Ú# á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠â◊¥Å QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞,
g_»∞ 12 ã¨fi~°‚=ÚÅ#∞ ^•#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Ü«∞^ä• q^èŒ==ÚQÍ „ÉÏǨχ}
Éè’[#=Ú *Ë~ÚOz – Ç≤Ï~°}º=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞iÜ«Ú `«e^ŒO„_»∞Å "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú#∞ q#fl"åñ_»∞ Hõ~â‚° ¥◊ Å QÆÅ"åñ_≥· Ñ≤^ÑŒ ¨

K≥q\˜`#« =ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – ''`«kfiëÈ‚ó—— J#∞ ã¨∂Hõ=Î Ú
QÍx, ѨÙ~°∞+¨ã¨∂HõÎ=Ú#∞ QÍx Ѩk"ÕÅ Ü≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú.
Jáê=∂~°#˚ ™È΄`åaè=∞O„u`«Oɡ#· [Å=Ú#∞ áê#=Ú *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú
=∞#∞+¨μºÅ#∞ â◊¥ÖÏÜ«Ú^è=Œ ÚKÕ Ç≤ÏOã≤OK«∞"åñ_»∞, â◊¥Å~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, ѨÅ=Ú, J~°ÑŨ =Ú, áêuHõ ѨÅ=ÚQÍx, Ѩ~H° õ ѨÅ=Ú QÍx
QÆÅ |OQÍ~°∞, "≥O_ç, ~åy, W#∞=Ú gxÖ’ ^ÕxKÕñQÍx, K«O„^ŒH˘Ü«∞ºKÕñ QÍx
„uâ◊¥Å=Ú#∞ *Ë~ÚOz, â’¡HÀHõÎ „ѨHÍ~°=Ú Ñ¨Ó*Ï^Œ∞ÖÁ#iÛ „ÉÏǨχ}∞xH˜ ^•#=Ú
KÕã#≤ â◊¥Å~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
"≥·– â◊¥Å~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`« Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ KÕ`#« ∞, „u^À+¨=ÚÅKÕ`#« ∞, P=∞=Ú=Å##∞,
QÆ∞Ň=Ú=Å##∞, â◊~¯° ~å "Õ∞ǨÏ=Ú =Å##∞, U_»∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· â◊¥Å~ÀQÆ=ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. gxÖ’ „u^À+¨=ÚÅ =Å#ñ QÆeQÔ _ç â◊¥Å~ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú Jk
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
"å`«â¥◊ Å ÅHõ}Δ =Ú
q∞H˜¯e hà◊√¡ „`åQÆ∞@, QÍeÖ’ qâı+=¨ ÚQÍ LO_»∞@, |_»eHõ ѨÙ@∞ì#@∞¡
Ѩ#∞Å∞ KÕÜÚ« @, q∞H˜¯e „ã‘Î ã¨OKå~°=Ú KÕÜÚ« @ gx =Å# "åÜ«Ú=Ù „Ѩ|eOz
#_»∞=Ú#O^Œ∞#∞, `˘_»Å Ü«∞O^Œ∞#∞, gñѨ٠#O^Œ∞#∞, Pã¨#=∞O^Œ∞#∞, tâ◊fl=Ú
#O^Œ∞#∞, LѨãÜ÷¨ ∞« O^Œ∞#∞, á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ#O^Œ∞#∞ â◊¥Å#∞ QÆÅ∞QÆ∞ *ËÜÚ« #∞.
Ñ≤`«Îâ◊¥Å ÅHõΔ}=Ú
HÍ~°=Ú, ѨÙÅ∞ѨÙ, fHõ}
Δ Ñ¨^•~°=÷ ÚÅ∞, LѨ"åã¨=Ú, gx =Å# Ñ≤`=Ϋ Ú
=$kú ÉÁOk, â◊s~°=Ú#O^Œ∞, HÍñHõ =¸~°Û, [fi~°=Ú, K≥=∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞`Àñ
QÆ∂_ç# â◊¥Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. Wk `åѨܫÚHõÎ"≥∞ÿ# Ñ≤`«Îâ◊¥Å QÆ#∞Hõ
B+¨^=Œè ÚÅKÕ`« âßOux á⁄O^Œ∞#∞.
âı¡+¨‡ â◊¥Å ÅHõΔ}=Ú
J_»∞ã¨∞ hà◊√§ „`åQÆ∞@ – J#∂Ѩ^Õâ◊=∞O^Œe [O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨=Ú#∞
u#∞@, HõO^Œ=¸Å=ÚÅ∞, A#∞fl, ã¨OHõ\ ˜ J#fl=Ú gxx ÉèHí OΔ˜ K«∞@ D HÍ~°}
=ÚÅ =Å##∞, =∞iÜ«Ú QÆ∞`«fi Ѩ^•~°÷ ÉèHí } Δõ =Ú =Å##∞, âı+¡ ‡¨ =Ú =$kú ÉÁOk
â◊¥Å#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. JѨC_»∞ ^ÕÇϨ =Ú =∂#∞Ѩ_∞» @, =¸~°Û, =ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œ∞
Jã¨ÇϨ º=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ}Δ =ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
P=∞â◊¥Å ÅHõΔ}=Ú
hà◊√§ JkèHõ=ÚQÆñ „^•QÆ∞@ PHÍÅ Éè’[#=Ú, =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞
J_»y¤ OK«∞@, y@ìx Ѩ^•~°=÷ ÚÅ ##∞Éèqí OK«∞@, gx =Å# =$kú á⁄Ok# P=∞=Ú,
~˘=Ú‡#O^Œ∞#∞, ѨH¯õ Å Ü«∞O^Œ∞#∞, Hõ_∞» Ѩ٠"≥Ú^ŒÖ#·ˇ J=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞,
JkèHõ "ÕQ=Æ ÚQÆÅ â◊¥Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊~°¯~åâ◊¥Å ÅHõΔ}=Ú
#_»∞=Ú, gñѨÙ, „ѨH¯õ Å∞, <åaèHOõ ^Œ=Ú, QÆ∞^Œ™ê÷#=Ú, á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ, gx
Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê Hõey =¸„`«=Ú#∞ <≥`«∞Î~°∞`Àñ QÆ∂_ç#@∞ìQÆ#∞, =¸„`«
Hõ$„K«ÛQù ∞Æ }=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç#@∞ìQ#Æ ∞, =∞ǨѶ∞¨ ’~°=ÚQÆ#∞, Wã¨∞Hõ *Ïi#@∞ìQ#Æ ∞,
K«∞~°∞‰õΩ K«∞~°∞Hõ¯#∞ áÈ@¡`À „ã¨qOѨ*Ü Ë Ú« #∞ QÆ#∞Hõ Wk â◊~¯° ~åâ◊¥ÅÜ«∞#ñ
|_»∞#∞.
QÆ∞Ňâ◊¥Å ÅHõΔ}=Ú
"å`«Q∞Æ Å‡ ~ÀQÆ=∞O^Œ∞ f„="≥∞#ÿ â◊¥Å ѨÙ@∞ì#∞. QÆ#∞Hõ =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞
|OkèOK«∞@, "åOu, `ÕñѨÙÅ∞, K≥=∞@, =¸~°Û, ^ŒÑÊ≤ , Wq HõÅ∞QÆ∞#∞. nxx
QÆ∞Ň â◊¥Å JO^Œ∞~°∞.
Ѩi}Ï=∞â◊¥Å ÅHõ}Δ =Ú
PǨ~°=Ú ri‚OK«∞#ѨÙ_»∞ QÆÅ∞QÆ∞ â◊¥Å Ѩi}Ï=∞â◊¥ÅÜ«∞#ñ|_»∞#∞. nx
Ü«∞O^Œ∞, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, P\’Ѩ=Ú, =∞Å=¸„`« |O^è=Œ Ú, =}ñ‰õΩ ^Õx Ü«∞O^Œ∞#∞
WK«Ûù ÖˉΩõ O_»∞@, K«=Ú~°∞QÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ KÕ`« LѨâq◊ ∞OK«∞@ W\ì̃ ÖHõ}
Δ =ÚÅ∞
QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. Wk – „ѨHÀѨHÍ~°}=ÚÅKÕñ „|HÀÑ≤Oz# "åÜ«Ú=Ù
HõÑѨ¶ `≤ =Ϋ ÚÅ#∞ P=iOz |e+¨=ª ∞QÆ∞@ =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
32 – L^Œ~~° ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH– ã≤OǨϙÈ÷ kfi[<å^äŒ Hõ~Àu *Ï`«O ~°^Œ#[~î°~°~ÀQÍ~°ÎO
„ã‘Î ^Õfi+≤}O K« ѨÙ~°∞+¨O `«^ä• ã≤áê™ê‰õΔΩ^è•q+ì̈O I
J^ä•#ºK«Û – ã¨∂÷ÖÏã≤÷ã‘Êù`«~À=∂Ѩ$^äŒ∞=^Œ#QÆà’ „ǨÏã¨fiÑ≤OQÍHΔ̃ Ü«ÚQƇ
„ã‘Î ^Õfi+‘ ‰õΔΩuÊáê™ê [~î°~°QÆ^Œ~°∞*ÏÑ‘_ç`À =∂Oã¨Éèí∞ HõÛ I
áêO_»∞ ã‘HÎ ÀΔ }ÅÊ Ñ¨Ù„`À qÑ≤##QÆ~∞° z ~å‡`«Ê=â◊º ã¨∞û=HÍÎ
q„HÍO`À-HÍ~°º HÀѨ â◊≈â◊Éèí$u~°qÉèË QÆ~°ƒù QÆOcè~° ^Œ$+≤ìó II
Pã¨~O° K«, „ѨK∞« ~åq∞„`« ã‘HÎ ÀΔ }=∞$^Œ∞HÍÜ«∂yfl ~°‡^•Åã¨âÛ◊ O„^Õ
+¨¿+ª KÀ^Œ~°~ÀÔQ·ó „Ѩё_ç`«ó ѨÙ=∂ #ƒù=u I
QÆO_À^Œ~åHΔ̃~ÀQÍ ã¨∞ûº áêâ◊|O^è#Œ HõO Éè"í `Õ ü II
L<å‡^Œ â◊Û Éèí"Õ `Õ¡¯â’ Ü«∞^• â◊√„HõQÆ`À ~°qó II
H©}
Δ K«O„^•O`«~âÌ° ßÜ«∂ =∞¿Ñº=O ã≤OǨO ã≤` ÷ « K«O„^Œ[x`À^Œ~°
~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ Ñ¨Ó~°fi=^•ƒù#∞ Ñ‘`Ü « ∞Õ [ѨÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü.
`å.K«O„^Œ∞ñ_»∞ ã≤OǨÏ=Ú#O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ^ŒO`«~ÀQÆ=Ú,
L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, „ã‘Î ^Õfi+¨=Ú, PñHõe^ŒÑC¨ Å∞#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. =∞iÜ«Ú ã¨∂Å÷ =ÚÖˇ#·
Ñ≤éÅ] ∞QÆÅ"åñ_»∞#∞, ÃÑ^ŒqÌ Ü≥∞ÿ # =ÚY=Ú, HõO~î=° Ú#∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, ‰õΩ~°∞K«Ö·ˇ
ѨKÛ« QÆ#∞O_»∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, „ã‘Î ^Õfi+¨=Ú, PñHõe, ^ŒÑÊ≤ , L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú#∞
QÆÅ"åñ_»∞#∞, =∂Oã¨=Ú#∞ Éè∞í lOK«∞"åñ_»∞#∞, `≥ÅQ¡ Æ #∞O_»∞"åñ_»∞#∞, fHõ} Δ
ã¨fiÉèÏ=Ùñ_»∞#∞, JÅÊ Ñ¨Ù„`«∞ñ_»∞#∞, J_»=ÙÅ∞, Ѩ~fi° `«=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞"åx Ü«∞O^Œ∞
W+¨ì=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, =∂`«$=â◊√ºñ_»∞#∞, ÉÏQÆ∞QÍ =∂@ÖÏ_»∞"åñ_»∞#QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞iÜ«Ú K«O„^Œ∞ñ_»∞, +¨+ì̈ ™ê÷#=ÚO^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å J<ÕHõ â◊„`«∞=ÙÅ∞ QÆÅ"åñ

_»∞#∞, fHõ} Δ ã¨fiÉèÏ=ÙO_»∞#∞, =∞$^Œ∞"≥#· ^ÕÇϨ =Ú – [~î~° åyflÜ«Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞,
=∞^Œ=ÚKÕ JÅã¨∞O_≥·# "åñ_»∞#∞, L^Œ~° ~ÀQÆÑ‘_ç`«∞ñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú
â◊√„Hõ^⌠Ö◊ ’ ~°q Éè∞í HÎ̃ Ü«∞O^Œ∞ QÆO_»=∂Å, L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú, <Õ„`« ~ÀQÆ=Ú, „`åà◊§KÕ
|OkèOѨñ|_»∞@ – L<å‡^Œ=Ú, Hõ+=ì¨ Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. H©}Δ K«O„^Œ^⌠Ö◊ ’ ã¨∂~°ºÉè∞í H˜Î
Ü«∞O^Œ∞#∞ ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # ѶŨ =ÚÅ<Õ TÇ≤ÏOѨ=ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
Ü≥∂ „|Ǩχ q+¨μ‚ =∞¿ÇÏâß<å =Ú`«=Î ∞ÉèÏ"Õ# Éè^Ë OŒ ™ê^èÜ Œ ∞« u
㨠L^Œ~° "åºkè=∂= Éèí=u `«KåÛùO`«ÜÕ∞ Hõ$„KåÛùuHõ$„K«Ûù KåO
„^•Ü«∞}Ïx‰õΩ~åº`ü I =∞¿ÇÏâ◊fi~°ã¨º ã¨Ç¨Ï„ã¨HõÅâßaè¿+HõO ‰õΩ~åº`ü I
L^Œº#fl ^Õºu |∞∞K« =∞Ü«Ú`«O [¿Ñ`ü I P`À ~“„^Œã∂¨ Hˆ #Î K«~∞°
Ѷ¨∞$`åÉèϺ =∞ëÈ`«Î~°ã¨Ç¨Ï„ã¨O AǨïÜ«∂`ü I =∞^èŒ∞Ѷ¨∞$`« Ѩل`« Ç≤Ï~°}ºO ^Œ^•º`ü.
`å. „|Ǩχ, q+¨μ,‚ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞ÅÖ’ L`«=Î ∞ ÉèÏ==ÚKÕ Éè^Ë =Œ Ú#∞ ™êkèOK«∞
"åñ_»∞ L^Œ~° "åºkèQÅÆ "åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ Hõ$„K«Û,ù JuHõ$„K«Ûù KåO„^•
Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞xH˜ ã¨Ç¨Ï„㨠HõÖâßaè¿+Hõ=Ú#∞ *ËÜ«∞
=ÅÜ«Ú. ''L^Œº#fl^Õºu—— |∞∞‰õΩ¯#∞ Ѩk"ÕÅ =∂~°∞Å∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú. ''P`À~“„^Œ——
ã¨∂Hõ=Î ÚKÕ–K«~∞° – Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨=ÚQÆ „"ÕÅÛ=ÅÜ«Ú. `Õ<Ö≥ ’#∞
<ÕuÖ’#∞ Ç≤Ï~°}º=Ú#∞ xz Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
^è~Œ ‡° xâ◊ÛÜ«∂~°O÷ ™êfiq∞<å xÜ«ÚHõãÎ º¨ `«`À=ºÜ«∞=∂^Œ~` ° ó«
„áê_çfi"åHõ㺨 =∞O„u}À "å [Ö’^Œ~` ° fi« O `«ãº¨ „áêÜ«∞tÛ`«OÎ
=∂㨄`«Ü∞« O ѨÜ∂≥ „=`«O â◊`„« ÉÏǨχ} Éè’[#O HÍ~°Ü∞Õ `ü I =∞Ǩ
^Õ=㨺 ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ âßaè¿+HõO ‰õΩ~åº`üI Wu [Ö’^Œ̂~
Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë – L^Œ~° "åºkè Ü«ÚHõÎ ã¨∞Î Éèí"Õ ^Œ∞æ~°fiOQÆ<åQÆ"Õ∞ I
KåO„^•Ü«∞}„`«Ü∞« O ‰õΩ~åº`«ãÎ º¨ áê=㨺 âßO`«Ü∞Õ II
É∫^ä•Ü«∞# – ‰õΩ~åº`«∞Î =∞Hõ~O° ã¨=∞º„QÍ[`«O `å„=∞ "Õ∞= K« II
Ѩń`«ÜÕ∞} ^•fiÉèϺO K« `«^ä≥·ˆH# `«^ä• â◊√ÉèíO I
ѨÙKÕÛù ~°`åflx ^ÕÜ∂« x Hõ\O˜ ~“¿Ñº} HÍ~°Ü∞Õ `ü I
<Õ„`Õ ã¨fi~°=‚ ∞ÜÕ∞ H͈~º lǨfiO s`åº „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I
áê^ŒÜ≥∂ó „ѨHΔ̃¿Ñ `«Î„`« Ѷ¨∞$`«áê„`Õ Ñ¨Ù#~°ÌfiÜ≥∂ó I
Hõ$+¨‚ =„¿ãÎ} ã¨O"Õ+ì̈º K«O^Œ<åQÆ~°∞K«iÛ`«O I
`å„"Õ∞} [Åáê„`«¿ã÷ ™ê÷ѨÜÕ∞ 㨇Hõ~°O â◊√ÉèíO I
„ÉÏǨχ}O =$`«ãÎ O¨ Ѩ#flO =$^ŒOú ^•O`« =∞Ö’Å∞ѨO I
=„ÃÑ·ó Hõ@HõÜ∞Õ Ü«¸~Ô ó· ѨÓ[ÜÕ∞ ^ŒOQÆ∞bÜ«∞HÔ ó· I
ÃÇ˙=∂ =~°∞}^≥=· `≥º· ~°„`å^䕺Ü≥∂HõÎ =∂~°` æ ó« I
`«`â« ∫Û^ŒiHÀ q„¿Ñ =∞Hõ~O° qx"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü I
[ÖÏkè^=Õ ^Õ"âÕ ◊ ѨtÛ=∂ âßѨ`Õ qÉè’ I
L^Œ~"° åºkè<åâ◊O "Õ∞ ‰õΩ~°∞ ^•<Õ# `À+≤`ó« I Wk [Ö’^Œ̂~ =∞Hõ~^° •#qkè.
„ѨÉ∞íè =ÙKÕ ^è~Œ ‡° xâ◊ÛÜ«∂~°=÷ Ú xÜ«∞q∞OѨñ|_ç# ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞ñ_»∞QÍx, =∞O„u
QÍx J#º^è•QÍ <˘#iÛ# Ü≥∞_»Å – [Ö’^Œ~=° ÚQÆÅ"åñQÆ∞#∞. gñ_»∞ =¸ñ_»∞
=∂ã¨=ÚÅ∞ ѨÜ∂≥ „=`«=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. #∂~°∞QÆ∞~°∞ „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú
ÃÑ@ì =ÅÜ«Ú. =∞Ǩ^Õ=ÙxH˜ ã¨ÇϨ „㨠HõÅâßaè¿+Hõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ«Ú QÆ∞~°∞ ÉèÏ~åºQÆ=∞#=Ú *Ëã#≤ "åñ_»∞ [Ö’^Œ~=° ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #x
Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}=∞O^Œ∞ñ *ˇÑ¨Êñ|_ç#k. gñ_»∞ =¸ñ_»∞ KåO„^•Ü«∞}„=`«=ÚÅ#∞
*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú 3 ÖËHõ 2 ÖËHõ 1 ѶŨ =ÚQÆÅ "≥O_çKñÕ QÍx, `å„=∞=ÚKÕñ
QÍx "≥Úã¨e [O`«∞=Ù#∞ *Ë~ÚOz, `ÀñHõ Ü«∞O^Œ∞ ~°`fl« =ÚÅ∞ K≥H¯˜ – #_»∞=Ú#∞
"≥O_çK`Õ #« ∞, <Õ„`«=ÚÅ#∞ ã¨fi~°=‚ Ú KÕ`#« ∞, <åÅ∞Hõ#∞ W`«_Î Kç `Õ #« ∞ U~°Ê~°z, ^•x
áê^Œ=fiÜ«∞=Ú=ÚO^Œ~° Ô~O_»∞ Ѷ¨∞$`«áê„`«=ÚÅ#∞xz #Å¡x =G=Ú#∞ QÆ\ ˜ì,
K«O^Œ<åQÆ~∞° ÖËÑ#¨ =Ú KÕã,≤ [Å=Ú`À xO_ç `å„=∞ áê„`«Ö’ "Õã≤ [ÖÏkè^=Õ ^Õ"âÕ ,◊
‰õΩ~°∞^•¿ã# `À+≤`ó« —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ ^Œ<å=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥· – L^Œ~° ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
[fi~åk ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞, ™ê^è•~°}=ÚQÆ [~î~° åyfl =∞O^ŒyOK«∞@ =Å#
HõÅ∞QÆ∞K«∞#fl#∞ L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂„`«=Ú W`«~° HÍ~°}=ÚÅ HõO>ˇ – qâı+=¨ ÚQÆ
=∞O^•yfl =Å#<Õ QÆÅ∞QÆ∞#∞. <åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· , P=∞, q+¨|ì ,ú q^ŒQ,úÆ ~°ã¨
âı+=¨ ÚÅ<≥_ç Jr~°=‚ ÚÅ =Å##∞, ^Œ∞~åfiã¨# QÆÅkÜ«Ú K«ekÌ Ü«Ú ã¨OH©~=‚° ∞~Ú
#kÜ«Ú#QÆ∞ J#fl=Ú =Å##∞, |ǨïHÍÅ=ÚQÆ ^À+¨ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú ‰õÄ_»∞@ =Å##∞
L^Œ~=° Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. "å`åk^è•`«∞=ÙÅ∞, [Å=Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç <å_»∞ʼnõΩ
T~°fi÷ =Ú##∞ H˜O^Œ#∞ J_»y¤ Oz, `«fi‰õΩ¯, =∂Oã¨=Ú, ã¨O^è∞Œ Å∞, J#∞"åx Ü«∞O^Œ∞ñ
„|"ÕtOz, Hõ_∞» ѨÙ#∞ L|∞ƒ#@∞¡ KÕã,≤ „áê}=Ú#∞ Jyflx, QÆ∞^Œ=Ú#∞ ^Œ∂+≤OѨñ
*ËÜÚ« @=Å#, P =∞O^•yfl ÜÕ∞"å`å^Œ∞ÅKÕ ^Œ∂+≤OѨñ|_ç#O^Œ∞# L^Œ~=° ÚÅ#∞
QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.PL^Œ~=° ÚÅ∞, „Ѩ`ºÕ Hõ "å`«Ñ`≤ âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ KÕ`,« 3, ã¨xfláê`«=ÚKÕ`«
1, Ñ‘¡ Ǩϟ^Œ~=° Ú 1, |^Àú^~Œ =° Ú 1, Hõ`Δ À^Œ~=° Ú 1, [Ö’^Œ~=° Ú 1 W@∞¡ Zxq∞k
q^è=Œ ÚÅ∞.JO^Œ∞ Ñ‘Ç¡ Ϩ Ÿ^Œ~=° Ú – Ñ‘Ç¡ Ϩ Ÿ^Œ~=° ∞x, Ü«∞Hõ$^Œ∞^Œ~=° ∞x ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞,
Hõ`Δ À^Œ~"° ∞Õ zè„^À^Œ~° =∞#ñ|_»∞, [Ö’^Œ~=° Ú, |Ö’^Œ~=° ∞x, [Å ãÎ̈OÉèHí ~õ } ° =∞x
~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞.
L^Œ~° ™Æê=∂#º ÅHõΔ}=ÚÅ∞
L^Œ~ÀQÆ=ÚKÕñ c_çOѨ|_ç# =∞#∞+¨μºÅ∞ ZO_ç# ^Ò_»Å∞, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞#∞
QÆÅ "å~°∞#∞, áê^Œ=ÚÅ∞, ǨÏã¨=Î ÚÅ∞, Hõ_∞» ѨÙ, gñѨ٠gx Ü«∞O^Œ∞ "åѨÙQÆÅ"å~°∞#∞,
KÕ+Åì¨ ∞, |Å=Ú, PǨ~°=Ú Wq #tOz#"å~°∞#∞, Hõ$tOz#"å~°∞#∞, LaƒÜ«ÚO_»∞
Hõ_∞» ѨÙQÆÅ "å~°∞#∞, Ñ‘#∞ñQÆ∞ ~°∂Ѩ=ÚQÆÅ"å~°∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
L^Œ~° ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú
L^Œ~~° ÀQÆ=Ú QÆÅ∞QÆ∞@ =Ú#∞ѨÙ, PñHõe #tOK«∞@, J#fl=Ú KåÅ¿ãѨ\ H˜ ˜
q^•Ç¨Ï=Ú HõÅ∞QÆ∞#@∞ìQÍ Ñ¨Hfiõ =∞QÆ∞@, r~°=‚ ∞~Ú#k r~°=‚ Ú HÍxkÜ«Ú `«$Ñ≤QÎ Æ
#∞O_»∞@Ü«Ú `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, |Å=Ú #tOK«∞@, H˘kÌ Ñ¨x KÕã≤#ѨC_»∞#∞
x@∂ì~∞° ÊÅ∞ q_»∞K«∞@ („â◊=∞=ÚQÆ #∞O_»∞@) =∞Å=Ú *Ï~°∞‰õΩO_»∞@, áê^Œ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ H˘kÌQÆ "åѨ٠QÆÅ∞QÆ∞@, á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠ã¨OkèÜ∞« O^Œ∞ <˘K«∞Û@, ÅѶڨ =ÙQÆ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Éè∞í lOz##∞, JÅÊ=ÚQÆ Éè∞í lOz##∞ Éè’[#=Ú ÖˉΩõ #fl#∞ á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠ã¨Okè
qã¨iÎ Oz LaƒÜ«ÚO_»∞@, ÃÑ· Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞#∞, H˜Ok Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞#∞, <≥=∞eHõ#∞flÅ
=O\˜ á⁄_»Å∞ HõxÑ≤OK«∞@, =∞_»`Å« ∞ |_»‰Ωõ O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞,
ã¨HÅõ =∞~Ú# L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ L#flKÀ@#∞O_»∞@, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, =∞Å=Ú
"≥_Å» ‰õΩO_»∞@, Jyfl =∂O^Œº=Ú, `åѨ=Ú, "åѨÙ, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú D QÆ∞}=ÚÅ∞
Hõey# `«~∞° "å`« [Å=Ú Ñ¨Ù@∞ì#∞. [Å=Ú ÖËx L^Œ~=° ÚÅxflÜ«Ú, Z~°∞ѨÙQÆ#∞
"åѨÙÖËHÜõ Ú« q∞H˜¯e |~°∞=ÙÖËHÜõ Ú« #∞O_»∞#∞. #~°=ÚÅKÕ QÆ"å‰õΩΔ Å=Öˇ P„Hõq∞OѨñ
|_ç, ZÅ¡ÑC¨ _»∞ Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞ QÆ∞_»Q∞Æ _»=∞#∞ â◊|=Ì Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. "åÜ«Ú=Ù
<åaè™ê÷#=Ú#∞, „¿ÑQÆ∞#∞ aQÆ|\˜,ì ~˘=Ú‡, #_»∞=Ú, QÆ∞^Œ=Ú, QÆ[Å˚ ∞ gx Ü«∞O^Œ∞
"Õ^#Œ Å∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã,≤ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ J}ñQÆ∞#∞, `«~∞° "å`« KåÖÏ ¿ãѨÙ#‰õΩ â◊|=Ì Ú`Àñ
QÆ∂_» |Ü«∞Å∞^Õ~∞° #∞, JѨC_»∞ =∞Å|O^è=Œ Ú, =¸„`«=Ú H˘kÌQkÆ QÆ∞@, Jyfl
q∞H˜¯e =∞O^Œ=Ú H͉õΩO_»∞@, Pâ◊ Hõey Ü«ÚO_»∞@, <À~°∞ q~°ã=¨ ÚQ͉õΩO_»∞@
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. nxH˜ qѨs`« ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ [Ö’^Œ~=° Ú#O^Œ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"å`À^Œ~° ÅHõΔ}=Ú
"å`«=Ú =Å#ñ QÆey# L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§, =$+¨}=ÚÅ∞,
Hõ_»∞ѨÙ, gx Ü«∞O^Œ∞ "åѨÙ, Hõ_»∞ѨÙ, „ѨHõ¯Å∞, #_»∞=Ú, gñѨÙ, QÆ}∞Ѩ٠gx
Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê, á⁄_ç^QŒ ∞Æ ,æ X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê, J^èóŒ HÍÜ«∞=Ú |~°∞=QÆ∞@, =∞Å|O^è=Œ Ú,
K«~°‡=ÚÖ’#QÆ∞#q #Å¡QÆ, Zé]QÆ#QÆ∞@, JHÍ~°}=ÚQÆ ÃÑ~°∞ñQÆ∞@, `«QÆ∞æ@Ü«,
Hõ_∞» ѨÙÖ’ áÈ@∞¡ QÆÅ∞QÆ∞@, #~°=ÚÅ∞ ã¨#flyOz#Å¡#QÆ∞@, L^Œ~=° Ú H˘eq∞uuÎ=Öˇ
xO_ç â◊|=Ì Ú`Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞@, "åÜ«Ú=Ù â◊|=Ì Ú`ÀñQÆ∂_ç <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆñ*Ëã≤
ã¨~fi° â◊s~°=∞O^Œ∞#∞ k~°∞QÆ∞@ D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`ÀÎ^Œ~° ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ QÆey L^Œ~~° ÀQÆ=∞O^Œ∞ [fi~°=Ú, =¸~°Û,ù =∞O@Å∞, ^ŒÑÊ≤
<À~°∞HÍ~°=ÚQÆ #∞O_»∞@, „Éè=í ∞=Ú, Ju™ê~°=Ú, K«~‡° =ÚÖ’#QÆ∞#q ѨKÛ« QÆ#QÆ∞@,
Hõ_∞» Ѩ٠P‰õΩѨKÛ« =<≥fl QÆeyÜ«ÚO_»∞@, #~°=ÚÅ∞ ѨKÛ« QÆ Z„~°Q#Æ ∞O_»∞@, K≥=∞@,
L+¨=‚ Ú `åѨ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞@, á⁄QÆÉÏ~°∞@, `åñH˜# =∞$^Œ∞=ÙQÆ #∞O_»∞@, j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
ѨHfiõ =∞QÆ∞@ Ö’#QÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
âı¡ëȇ^Œ~° ÅHõΔ}=Ú
âı+¡ ‡¨ =Ú =Å#ñ QÆey# L^Œ~~° ÀQÆ=∞O^Œ∞ X_»Å∞ z‰õΩ¯@, JkèH=õ ÚQÆ x„^Œ,
"åѨÙ, QÆ∞~°∞`«fi=Ú, |_»eHõ, J~°∞z, âßfiã¨=Ú ^ŒQ∞Æ ,æ K«~‡° =ÚÖ’#QÆ∞#q `≥Å#¡ QÆ∞@,
L^Œ~°=Ú ã¨ÎÉú=ÚQÆ#∞O_»∞@, ÃÑ^ŒÌkÜ«∞QÆ∞@, "≥∞`«ÎQÆ#∞O_»∞@, `≥Å¡x K«∞Hõ¯Å∞
QÆÅ∞QÆ∞@, z~°HÍÅ=Ú#‰õΩ =$kúÜ∞« QÆ∞@, Hõi#î =ÚQÆ #∞O_»∞@, `åñH˜# K«ÅQ¡ Æ
#∞O_»∞@, |~°∞=ÙQÆ ã¨|Î =ú ÚQÆ #∞O_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã¨xfláê`À^Œ~° ÅHõΔ}=Ú
"å`«Ñ`≤ Ϋ âı+¡ ‡¨ „ѨHÀѨHÍ~°}=Ú ÅQÆ∞ PÜ«∂~Úã¨OH©~å‚k Éè’[#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxKÕ`#« ∞, „ã‘ÅÎ KÕ`« WÜ«∞ºñ|_ç# K«∂~°H‚ ëõ êÜ«∞ Hõů=ÚÅ KÕ`#« ∞, ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞Å
KÕ`#« ∞, =¸„`åk „ѨÜ∂≥ QÆ=ÚÅKÕ`« KÕã#≤ B+¨^Œè „ѨÜ∂≥ QÆ=ÚÅKÕ`#« ∞, q+¨=Ú,
q~°∞^Œú Éè’[#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ`#« ∞, "å`å^Œ∞Å∞ XHõ\ÁHõ\ ˜ HõÅã≤ „ѨHÀÑ≤Oz
#"≥,· Hõ_∞» ѨÙ# P„â◊~ÚOz qHÍ~°=Ú#∞ á⁄Ok#"≥,· â’+¨, =¸~°Û,ù „Éè=í ∞, J#∞"åxx
QÆÅ∞QÆñ*Ëã≤ =¸ñ_»∞ L^Œ~=° ÚÅ QÆ∞}=ÚÅ∞#∞ HõÅ∞QÆ∞#@∞¡ KÕã,≤ ux# Ѩ^•~°=÷ Ú
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ r~°=‚ ∞~Ú q∞H˜¯e ÉèÜ í ∞« OHõ~=° ÚQÆ#∞O_»∞#@∞¡#∞, K«Åx¡ QÍe ™Èñ
H˜##∞, "Õ∞Ѷ¨∞=Ú HõÑ≤Ê##∞ q∞H˜¯e <˘Ñ≤Êx QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«ÚK«∞#∞O_»∞#∞. L^Œ~°
~ÀQÆ=ÚÅxflÜ«Ú, ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ<Õ `«~∞° K«∞QÆ Hõ+ì̈ ™ê^躌 =ÚÅ∞, |Å=O`«∞xH˜ „H˘`«QÎ Æ
QÆey# L^Œ~=° Ú, h~°∞ KÕ~H° õ =Ú#∞¿Ñ Ü«∞`«fl=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
Ñ‘¡Ç¨Ï~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
Ñ‘Ç¡ Ϩ ~ÀQÆ=Ú "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ`#« ∞, D =¸ñ_»∞#∞ HõeÜ«Ú@ KÕ`#« ∞
<åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. ~ÀQÆ=Ú JkèH=õ ÚQÆ #∞#flѨC_»∞ HõÑH¨¶ ~õ "° ∞≥ #ÿ
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞@, ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕã#≤ ѨÙ_»∞#∞ qˆ~K«#=Ú#‰õΩñ nã≤H˘x
#ѨÙ_»∞#∞ qâı+=¨ ÚQÆ ã¨OK«iOK«∞@, Hõ_∞» Ѩ٠xO_» Éè∞í lOz# Ñ≤=∞‡@ hà◊√¡ „`åy
"≥O@<Õ Ñ¨~∞° QÔ `«∞@Î , Ñ≤O_ç`ÀñQÆ∂_ç# „^Œ==ÚÖËx J<åfl^Œ∞Å#∞ u#∞@, Éè’[#HÍÅ
=∞O^Œ∞ qâı+=¨ ÚQÆ K«=Ú~°∞Å#∞ „`åQÆ∞@, K«=Ú~°∞Å∞ „`åy qâı+=¨ ÚQÆ u~°∞QÆ∞@,
Ju =∂„`«OQÍ Éè∞í lOK«∞@, ѨQÅÆ ∞ x„kOK«∞@, Jr~°=‚ Ú, Éè∞í lOz# q∂ñ^Œ
=∞~°Å =∞Å=¸„`åk "ÕQ=Æ ÚÅ#∞ J_»y¤ OK«∞@, ã¨O`«`« [fi~°=Ú, Pã¨#=Ú#O^Œ∞
=ã≤Î KÕã#≤ B+¨^=Œè Ú ~å‰õΩO_»∞@, gx =Å##∞ WOHõ#∞ W`«~° ~ÀQÆ=ÚÅ=Å##∞
|ÅÇ‘Ï#∞ÅQÆ∞ =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú `«# ™ê÷#=Ú #∞O_ç *Ïi J<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞#∞.
"å`À`«Î~° Ñ‘¡Ç¨ÏÅHõΔ}=ÚÅ∞
"å`«=Ú=Å#ñ |∞\˜ì# Ñ‘¡Ç¨Ï~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, x`«º=Ú Hõ_»∞Ѩ٠L|ƒ~°=Ú
QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. x`«º=Ú L^•=~°~Î ÀQÆ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆey, JkèH"õ ∞≥ #ÿ "Õ^#Œ Å`Àñ
QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#∞ – Ñ≤`ÑΫ Ç¡‘ Ϩ ÅHõ} Δ =Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú =Å#ñ |∞\ì̃# Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú#O^Œ∞
Hõ_∞» Ѩ٠XHõ „ѨH¯õ "≥Ú^Œ∞QÌ #Æ ∞O_»∞#@∞¡ Hõ#∞Ñ≤OK«∞@, L|ƒã¨=Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú JkèH=õ ÚQÆ
#∞O_»∞@, `ÕñѨÙÅ∞, =∞Å|O^èŒ=Ú Wq "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞ –
âı+¡ ‡¨ Ñ‘Ç¡ Ϩ ÅHõ}
Δ =Ú ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # QÆ∞}=ÚÅ `À_» ^ŒQ∞Æ ,æ PÜ«∂ã¨=Ú, HõáêkèHºõ =Ú,
áê^Œ=ÚÅ∞, ~Ô O_»∞#∞ Hõ$tOK«∞@, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, XHõ ѨH¯õ ÃÑ^ŒkÌ QÆ#∞ #∞O_»∞@,
=∞Å =¸„`« |O^è=Œ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ö’}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. J™ê^躌 Ñ‘Ç¡ Ϩ ÅHõ} Δ =Ú,
Ñ‘Ç¡ Ϩ =ÚÅÖ’ "å`« Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú J™ê^躌 =Ú† `«H¯˜ # Ñ‘Ç¡ Ϩ =ÚÅ∞ Ñ≤_Hç e˜ H˜ J}ñy#O`«
„Ѩ=∂}=ÚHõÅqQÆ #∞O_≥<xÕ , ™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞, „Ѩ=∂}=Ú#‰õΩ q∞OzÜ«Ú#fl
Ü≥∞_»Å ™ê^躌 =∞QÆ∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

33 – â’Éèí~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
hK«ã¨÷QÆ∞~°∞^ŒâßÜ«∂O QÍ„`Õâ◊fiÜ«∞^äŒ∞ ~°∞æǨϺ Hõ~°‚~ÀQÍ â◊Û Wu ^Œ~°≈<å`ü I
`«„`«ÊfHÍ~å~°÷ |$ǨÏã¨Êu „Ñ‘`Ü« ∞Õ [ѨÃÇ˙=∂kHõO ã¨HÅõ =∞Ñ≤ HÍ~°ºOII
`å. hK«™ê÷#QÆ`∞« ñ_≥#· QÆ∞~°∞x ^ŒâÖ◊ ’ – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ "åѨÙ,
QÆ∞ǨϺ Hõ~‚° ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@ |$ǨÏã¨Êu„Ñ‘uQÍ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ
[Ѩ Ǩϟ=∂kHõ=∞O`«ÜÚ« ñ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
=∂ˆ~æ ѨÙe<Õ Ñ¨~°fi`儈Q HõÑ≤`«÷KåÛùÜ«∂ =∞kè~°∞ǨϺ qëêªO
=ÚOK«u `«„`«+=ª‘ u P=∞"å`«âfi◊ Ü«∞^ä∞Œ aèó Ñ‘_º» =∂<À-xâ◊O =¸iÛù`À Éèqí `«II
Ѩ~fi° `å„QÆO #nf~°O KèåÜ«∂ =∂~°∞ǨϺ "å #~°ó I
=¸„`«O ѨÙs+¨ =∞^äŒ"å Ü«∞ó „ѨHΔ̃Ѩu "å [ÖË II
â◊fiÜ«∞^ä∞Œ "åºkè =∂áÈflu W`åºÇ¨Ï ÉèQí "Æ åO zÛù=ó II
㨠W^ŒO"Àqâ◊fi`«âfi◊ sO W`åºk<å JëÈì`~Ϋ â° ` ◊ åÜ«Ú`« „`«Ü∞« [ѨO
‰õΩ~åº`üI PáÈÇ≤Ïëêª=∞Ü≥∂Éè∞í = W`«º<Õ# K«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺ =∞ëÈì
`«~Î åÜ«Ú`« â◊`„« `«Ü∞« O ÃÇ˙=∞O ‰õΩ~åº`ü I J„`« "åºkèQ∞Æ ~°∞ÅѶڨ
ÉèÏ"Ò K« „^Œ+ì̈"Òº II
`å. =∂~°=æ Ú#O^Œ∞ñ QÍx, Wã¨∞Hõ k|ƒÅ Ü«∞O^Œ∞ñQÍx H˘O_» H˘#Ü«∞O^Œ∞
QÍx "≥ÅñQÆ K≥@∞ì h_»Ü∞« O^Œ∞ñ QÍx =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞ q_çz##∞ Lq∞ã≤##∞
J\˜"ì åñ_»∞ P=∞"å`«=Ú – "åѨ٠~ÀQÆ=Ú gxKÕ c_çOѨñ|_»∞#∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞
=¸~°ÛQù ÅÆ "åñ_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞ ''W^ŒO"Àqâ◊fi`«â≈◊ s~°—— W`åºk =∞O„`«=ÚKÕ =ÚѨÊk
"ÕÅ #∂@ Ü≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. ''PáÈÇ≤Ïëêª=∞Ü≥∂Éè∞í =—— W`åºk
=∞O„`«=ÚÅKÕ K«~∞° Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ Ñ¨k"ÕÅ#∂fl@ Ü≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ Ǩϟ=∞=Ú
¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú, "åºkè Ü≥ÚHõ¯ Z‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å#∞ Ѩ\ ì̃ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
`«^ä•K« =$^ŒúÉè∫^è•Ü«∞#ó – qѶ¨∞fl Hõ~åÎK«Éè’HõÎ$Ï}ÏOâ’Ѷ‘Éèí=u =∂#=ó I
`«ãº¨ Hõ~‡° qáêHÀ`«÷ "åºkè <åâ◊# =Ú`«=Î ∞ó I
^•#O =HΔͺ=∞ºâı¿+} ã¨~fi° â’Ѷq¨ <åâ◊#O I
HΔ“=∞=GO ã¨=∂hÜ«∞ |Ǩï=¸ÅºO K« Ü«∞^Œƒ"ù ` Õ üI
=ÚHÍÎÑÖ¨¶ Ïx |nèflÜ«∂ ^ŒfiG„áêO`Õ ã¨=∞O`«`ó« I
‰õΩO‰õΩ"Õ∞<åO z`«O ã¨=∞ºHõ¯~°∂Ê~åQÆ~°∞^èŒ∂Ñ≤`«O I
`«O_»∞֒Ѩi ã¨O™ê÷Ѩº `«O_»∞ÖÏO â◊Û ã¨fiâ◊HÎ̃óI
LѨKåÔ~· ëȬ_»â◊aè ~åKå~°ºO ѨÓ[ÜÕ∞`«Î`«ó I
Ü«Ú"åã¨∞"å™ê=∞O„`åÉèϺO ѨÓ[#O K« `«`À q^Œ∞ó I
Ü«Ú=O =„™êÎ}˜ W`ÕºHÀÜ«Ú<åã¨∞"å™êW`«ºÑ¨~À=∞O„`«ó I
ÃÇ˙=∞OKåÑ≤„Ѩ‰Ωõ sfi`« ã¨q∞^•[ºu Öˇ~· Ñ° ≤ II
L^Œ∞ƒ^茺 ¿ãfi^ŒO q+¨μ‚ ã¨ÑÎ̈i¬ =∞O„`≥·ó „Hõ"Õ∞} AǨïÜ«∂`ü I
ã≤fi+ì̈ Hõ$K«Û Ü«∞^Œãº¨ Hõ~‡° }À-`«ºsiK«q∞u =∞O„`Õ} ÃÇ˙=∞ó II
Ǩï`åfi^äŒã¨O„ã¨=`«∂Ê~°fi áê„`Õ ã¨~åfixfl "Õâ◊º K« Iã¨OMϺ KåëÈì`«Î~° â◊`« =∞ëêìqOâ◊u ˆ~= K« II
ã¨Oáê`Õ<åOQÆ `Õ<åOQÆ =∂~°̊#O ã¨~fi° "Õ∞=Ç≤Ï ~Ày}˜ó
JHΔ̃ÉèϺq∞uã¨∂ˆHÎ# Ü«∞^ä•eOQÆO `«^ä≥·=Ç≤Ï I
"å㨙ê =∂~°̊#O ‰õΩ~åº `«ûÜ«∂r^Œ~°ƒù=Ú+≤ì<åI
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
PKå~°ºÜ«∞ `«∞ `«^fiŒ GO ^Œ^•º `ÀûÑ≤ ã¨^HŒ } Δ̃ OI
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= ^ŒHÌ } Δ̃ Ïaè=ÚY â◊√≈zó I
|∞∞+‘}ÏO „Ѩ=~À-QÆ™Èκ Ö’áê=Ú„^•Ñ¨uó „ѨÉ∞íè ó
HΔ“=∞=G „Ѩ^•<Õ# `«∞ëÈì "åºkèO =ºáÈǨÏ`«∞ I
„ÉÏǨχ}ËÉèíº ãÎ̈^ä•<ÕºÉè’º ^Œ^•ºK«ÛùHÍκ K« ^ŒHΔ̃}ÏOI
`«`« ™êûfl`« â◊√≈z ~°∂ƒù`åfi =G=∂Ö’ºÑ¨â’aè`ó« I
„ÉÏǨχ}ÿ̌ ~°ƒÇ¨ïaè ™êû~°úO Éèí∞Or`åf=ÉèíHÎ̃`«ó I
Wuâ’Ѷ¨Ç¨Ï~° HΔ“=∞^•#qkèó I
=∞iÜ«Ú Éè’[#=Ú KÕÜÚ« K«∞#fl "åiH˜ qѶ∞¨ fl=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞ â’Ѷ¨ ~ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. nx âßOu H˘~°‰õΩ Q˘Ñ¨Ê "≥ÅQÆÅ `≥Å¡ Ѩ@∞ì=G=Ú#∞ ^≥zÛ
=¸Åâ’¯ „ѨHÍ~°=Ú Ñ¨Ó*Ï^Œ∞ÖÁ#iÛ ^ŒH} Δ̃ Ïaè=ÚY∞ñ_≥· – PKå~°∞ºx H˘~°‰Ωõ
^ŒH}
Δ̃ `ÀñQÆ∂_» – ''|∞∞+‘}ÏO„Ѩ=~ÀQÆãºÎ̈ ó—— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ ^•#=Ú
¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú.
"≥· – â’Éèí~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"åÜ«Ú=Ù, „ѨHÀѨ#HÍ~°}=ÚÅKÕ ^Œ∞+ì̈"∞≥ ,ÿ ^Œ∞+ì̈=ÚÖˇ#· Ñ≤`~Ϋ H° HÎõ Ñõ =¨¶ ÚÅ#∞,
"≥Å∞Ѩe #~°=ÚÅ#∞ á⁄OkOz "åx KÕ`<« Õ J_»y¤ OѨñ|_ç# QÆ=∞#=ÚQÆÅ^≥,·
K«~‡° , =∂Oã¨=ÚÅ <å„â◊~ÚOz#^≥· xâ◊ÛÅ=ÚQÆ #∞O_≥_ç B#fl`«º=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞ WkÜÕ∞ â’Ñ¶Ü ¨ ∞« #ñ|_»∞#∞† W@∞¡ "å`« Ñ≤`Ϋ HõÑ=¨¶ ÚÅ KÕ`« â’ѶH¨ Åõ ∞QÆ∞#∞
QÆ#∞Hõ ã¨=∞ã¨Î â’ѶŨ ∞#∞ „u^À+¨ ™êOHõ~º° =Ú=Å#<Õ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq† J~Ú##∞
Wk ¿ÇÏ`«∞ qâı+=¨ ÚÅKÕ ~°∂ѨÉ^Ëè =Œ ÚÅ∞ Hõey `˘q∞‡k q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`« Ñ≤`,Ϋ HõÑ=¨¶ ÚÅKÕ =¸ñ_»∞#∞, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅKÕ =¸ñ_»∞#∞, ã¨xfláê`«=Ú
KÕ`« XHõ\ Ü ˜ Ú« , JaèÑ∂¨¶ `«=Ú=Å# <˘Hõ\ Ü ˜ Ú« , q+¨=Ú =Å# <˘Hõ\ Ü ˜ Ú« QÆÅ∞QÆ∞
K«∞#flq. (ÖËH)õ D â’Ѷ¨ ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ñ QÆxÑ≤OK«∞@ KÕ`,« x[=Ú
JxÜ«Ú, XHõ J=Ü«∞==Ú#O^Œ∞ [xOz "åºÑ≤OK«∞@ KÕ`« PQÆO`«∞Hõ=∞xÜ«Ú,
=∞~°Å ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ LO_»∞#∞. =∞iÜ«Ú qâı+=¨ ÚQÆ =Ú_ç|_ç#@∞ìQÍ Ñ¨Ù@∞ì@
=Å##∞, á⁄_»=ÙQÍ Ñ¨Ù@∞ì@ =Å##∞ qâı+=¨ ÚQÆ |eã≤#@∞ìQÍ Ñ¨Ù@∞ì@ =Å##∞
W@∞¡ =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
â’Éèí ~ÀQÆ x^•#=Ú
[fi~åk"åº^è∞Œ Å KÕ`#« ∞, ==∞#, qˆ~K«#, x~°∂ǨÏ, J#∞"åã¨#, #㨺=Ú
Å<≥_ç ѨOK«q^èŒHõ~°‡ÅKÕ`«#∞, LѨ"åã¨=Ú KÕ`«#∞, =∂~åæÜ«∂ã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx KÕ`#« ∞, H©}Δ O˜ z#"åñ_≥#· #∞, ã¨fiã¨∞_÷ #·≥ #∞ QÆ∞~°∞`«fiHõ~=° ÚÅ∞#∞ ѨÙÅ∞ã¨∞qÜ«Ú,
K«=Ú~°∞ QÆÅqÜ«Ú, j`«Å=ÚÅ∞#∞, Å=}~°ã=¨ ÚQÆÅqÜ«Ú, HΔÍ~°=ÚÅ∞#∞, fHõ}Δ =Ú
Å∞#∞ L+¨H‚ ~õ =° ÚÅ∞#QÆ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Ju=∂„`«QÆ Éè∞í lOK«∞@, ѨQÅÆ ∞ x„kOK«∞@,
"Õ∞Å∞H˘#∞@, =∞#∞flu#∞@, Jr~°=‚ Ú, JkèHõ „â◊=∞=Ú, JkèH"õ ∞≥ ^ÿ #Œä =Ú, =\˜ì
áê^Œ=ÚÅKÕ qâı+=¨ ÚQÆ =∂~°=æ Ú #_»∞K«∞@, QÆ∞é]=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ü«∂#=ÚÅ
q∂ñ^Œ ã¨OK«iOK«∞@, Ñ≤K∞« ÛHõ, HÀ_ç "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „QÍ=∞º [O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨=Ú#∞
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ZO_ç# =∂Oã¨=Ú#∞ u#∞@ gxKÕ`#« ∞ âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, Ju™ê~°=Ú, =¸Å

~ÀQÆ=Ú, L^Œ~°~ÀQÆ=Ú, „Ѩ^Œ~°~ÀQÆ=Ú, [fi~°=Ú, q+¨Øz, PÅã¨Hõ=Ú, Kè«iÌ,
qã¨~°Ê=Ú, áêO_»∞=Ù, Wq QÍHõ W`«~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ Jâß„ã‘ÎÜ«∞=ÚQÆ zH˜`«û
KÕÜ∞« ñ|_»∞@ =Å##∞, "å`åk^À+¨=ÚÅ∞, =HõãΔ Å÷¨ =Ú#O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å „H˜Ok
ÉèÏQÆ=Ú##∞, =∞^茺 ÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞ LO_ç# Ü≥∞_»Å =∞^茺 ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞#∞,
ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å ã¨~fi° â◊s~°=Ú#O^Œ∞#∞,
„Ѩ`«º=Ü«∞==ÚÅ (J#ñQÍ „"Õà◊√¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx) Ü«∞O^Œ∞ LO_ç# Ü≥∞_»Å
„Ѩ`º« =Ü«∞==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
â’Ѷ¨Ñ¨Ó~°fi ~°∂Ѩ=Ú
"åѨ٠[xOѨñÉ’=Ù#ѨÙ_»∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞"åx Ü«∞O^Œ∞ f„="≥∞#ÿ "Õ_qç ∞,
=~°=ÚÅ∞ n~°=… ÚÅQÆ∞@, ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ |~°∞=Ù J#∞ h ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
JaèѶ¨∂`«[â’Éèí ÅHõΔ}=Ú
HõuÎ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ PÜ«Ú^èŒ=ÚÅ ^≥|ƒ – QÍÜ«∞=Ú Ö’#QÆ∞"åxKÕ Hõey#
JaèÑ∂¨¶ `«=ÚKÕ`#« ∞, =∞OK«∞QÍeKÕ`#« ∞, ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ QÍeKÕ`#« ∞, r_çyO[Å ~°ã=¨ Ú,
^Œ∞~°^,Œ Q˘O_ç q`«∞ÅÎ ~°ã=¨ Ú, =ÚO_»∞¡ gx ã¨OѨ~¯° =Ú KÕ`#« ∞, â’Éè~í ÀQÆ=Ú
QÆey ^ÕÇϨ =Ú #O^Œ∞ "åºÑ≤OK«∞#∞. q∞H˜¯e HÍñHõ Hõey Ü«ÚO_»∞#∞. `å„=∞
=~°=‚ Ú QÆey `«~∞° K«∞QÆ Ñ≤`âΫ ’Ѷ¨ ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
q+¨â’Ѷ¨ ÅHõΔ}=ÚÅ∞
q+¨=ÚQÆÅ [O`«∞=ÙÅ∞ ÃÑ#· „áêñ‰õΩ@=Å# P [O`«∞=ÙÅ =¸„`«=Ú ÃÑ#·
Ѩ_#ç O^Œ∞##∞ q+¨=ÚÖËx r=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú HÀ~°Å∞, ^ŒO`«=ÚÅ∞ QÀà◊√§ Wq
`åñH˜#O^Œ∞##∞, =∞Å=Ú, =¸„`«=Ú, â◊√„Hõ=Ú, gx ã¨OHõ~=° ÚQÆÅ^≥· =ÚiH˜`Àñ
QÆ∂_ç# =G=Ú#∞ ^èiŒ Oz#O^Œ∞=Å##∞, r_çK@≥ ∞ì "≥Ú^ŒÅQÆ∞ q+¨ „Ѩ^•è # =$Hõ=Δ ÚÅ
QÍe ™ÈñH˜#O^Œ∞=Å##∞, ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞ÅKÕ ^èfiŒ Oã¨=∞QÆ∞@ =Å##∞ HõeQÔ _ç XHõ
q^è"Œ ∞≥ #ÿ "åѨ٠q+¨[=∞x K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. Wk =∞$^Œ∞"≥· Hõ^ÅŒ ∞K«∞#fl^≥,· ^ÕÇϨ =∞O`«@
"åºÑ≤Oz#^≥· j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ =∞O@Å#∞ <˘Ñ≤Êx HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
™ê^蕺™ê^茺 â’Ѷ¨ ÅHõΔ}=Ú
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ [xOz#^≥· W`«~=° ÚÅQÆ∞ LѨ„^Œ==ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_≥_ç â’Éè~í ÀQÆ=Ú
™ê^茺=Ú. ^ÕǨÏ=∞O`«@ ѨÓ#∞H˘x#@∞ì#flkÜ«Ú, J<ÕHÀѨ„^Œ==ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç,
ѨÙ~°∞+¨μxH˜ =ÚO^Œ∞QÍ áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, „ã‘HÎ ˜ =ÚY=∞O^Œ∞#∞, ѨÙ\ì̃# "åѨÙ
J™ê^躌 =Ú. Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞#∞ QÆ∞ǨϺ=Ú#O^Œ∞#∞ QÆey# "åѨÙ, „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ
J™ê^茺=Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
34 – qã¨~°Ê~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ qã¨~Ê° q™ÈÊù@Hõ ~À=∞OuHõ =∞ã¨∂iHÍn<åO *Ï`«HÍaè
„áêÜÕ∞} ¿ÇÏ`«∞ =∂Ç¨Ï `«„`«ÊfHÍ~°OK« –
x^èŒ#¿ã÷ k"å<å^äÕ Éèí∂ã¨∞`Õ# qÖ’H˜`Õ I
qã¨~Ê° ™ÈÊù@HÍ ~ÀQÍ *ÏÜ«∞O`Õ `«#º [#‡#ó II
J+ì̈=∞ ™ê÷# ã≤` ÷ « Éè∫=∂=Ö’H˜`« ÉèÏ#∞[x`« qã¨~åÊk^ÀëÈѨâßO`«
ÜÕ∞ Ü«∞^äÀHõ"Î ∞Õ = [ѨÃÇ˙=∞™êfl#^•<åkHõO ‰õΩ~åº`ü II
`å. ã¨∂~°∞ºñ_»∞ J+¨=ì ∞ ™ê÷#=∞O^Œ∞O_ç, JOQÍ~°‰Ωõ xKÕñE_»ñ|_ç# Ü≥∞_»Å
*Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, qã¨~Ê° =Ú, ™ÈÊù@Hõ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk
â◊q∞OK«∞@‰õΩ ã¨∂~°º„Ñ‘uÔH·, ѨÓ~ÀfiHõÎ [Ѩ, Ǩϟ=∞, ™êfl#, ^•<åkHõ=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡ qáêHõ=Ú
J^äÆŒ qã¨~åÊk~ÀQÍ}ÏO Hõ~‡° qáêˆH ¿ÇÏ`«∞=∂Ç¨Ï `«„`«ÊfHÍ~°OK« I
J"Õ∞^躌 ^•`å qã¨~Ê° "å= *ÏÜ«∞`Õ ã¨ =∂ã¨O ѨÜ∂≥ „=`« =∂K«~ˆ `ü II
É∫^ä•Ü«∞#ó – ãÔ̈~·Ê ã¨∞ÎÜ«∞ó MÏ^ŒÜ«∞u 㨠qã¨sÊÉèí"Õ#fl~°ó I
^•<Õ<ÀѨâÜ ◊ ∞« ó HÍ~Àº ÃÇ˙"Õ∞# K« qâı+` ¨ ó« I
=ÖË# <å `«^Œ ˆ~ú# `«^Œ~åú ˆ~ú<å"å ѨÙ#ó I
‰õΩ~åº <åflQÆO ã¨∞=ˆ~‚# Ѷ¨}ÏѨOK«Hõã¨OÜ«Ú`«ó I
=∂}˜Hͺx K« ^ÕÜ∂« x „Ѩ`ºÕ HõO Ѷ} ¨ ѨOK«Hˆ I
~°`«flO ѨÙKÕÛù `«^ä• ^ÕÜ«∞O =„[O Ö’K«#Ü≥∂ ãÎ̈^ä• I
U=O <åQÆO â◊√ÉèíO Hõ$`åfi ‰õΩO‰õΩ"Õ∞<å#∞ÖËѨÜÕ∞`ü I
~°H=Îõ „¿ãÎ} ã¨O"Õ+ºì̈ `å„=∞áê„`ÀѨi =º¿ã`ü I
áê„`«ãº¨ K« Ѩs=∂}O ѨÖÏ<å =∞+ì̈HOõ q^Œ∞ó I
LѨKåÔ~· ëȬ_»â◊aè ~°~°ÛÜÕ∞ <åflQÆ =Ú`«Î=∞"£∞ I
PKå~°º ã¨û~°fiâßG*’˝ ^è~Œ ‡° âßGѨ~åÜ«∞}ó I
ÃÇ˙=∞OKåÑ≤ „Ѩ‰õΩsfi`« ã¨q∞^•[ºuÖˇ· â◊√≈Éè̌·óI
#"≥∂-ã¨∞Π㨈~ÊÉèíºWu „uÉèí ~°‡O„`≥· ~°º^ä• „Hõ=∞OI
JëÈì `«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨O `«∞ JëÈì`«Î~° â◊`«O`«∞ "å I
Ǩï`åº KåǨïuã¨Oáê`≥ó· áê„`Õ K≥H· H© $õ `«O ã¨fiÜ«∞O II
PKå~Àº-OQÍx KåÉèºí [º ~Ày}ÏO `«∞ qã¨iÊ}ÏO II
|∞∞yƒùã¨∞Î ã¨~°Ê~år˝aè ~°∂ƒùq∞~°∂ƒù=∂ºkaèó „Hõ=∂`ü II
ã¨fi™È÷-™œÜ«∞^ä•Éè=í u QÍ„`å}˜KåÑ≤~ÀQÆ`À=ÚHÍÎxÉè=í Ouó II
QÆ∞QÆ∞æÅ∞O K« ã¨∞QÆO^èŒO K« ѨÙ+¨Ê^•~°∞ K« xHΔ̃¿Ñ`ü I
„ѨHõÅʺ HõÅâı ‰õΩ~åº ^Œaè¿+HõO [Öˇ·â◊√≈Éè̌·ó I
#"≥∂-ã¨∞Π㨈~ÊÉèíºWu ™êÔ~·Ê ãÎ̈e¡OQÆÔH·~°Ñ≤ I
Ç≤Ï~°}º=~å‚â√◊ ≈K«Ü∞« ó Ѩ==∂<å#∞"åHõ`ó« I
PáÈÇ≤Ïëêª=∞Ü«∞Wu â◊<Àfl "å`«=Ún~°Ü∞Õ `ü I
L`åûk`åOQÆ~∞° z~°O eO¿Ñ ^ŒQ~Æ ∞° K«O^Œ<ó·≥ I
`«`« ã¨û=∞~°ÛÜÕ∞ ^Œº`åfl <åflQÆO ѨÙëêÊHõΔ`åkaèó I
ã¨~Ê° ^≥=· `«=∞O„`Õ} PKå~ÀºÑ≤ ã¨=∞~°ÛÜÕ∞`ü I
J#O`«O ã¨~Ê° ~å[O `«∞ PKå~°ºÜ«∞ x"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü I
Ü≥∂ ^èŒ`ÕΠѨ$kägO Hõ$`åûflO ã¨â‹·Å=#HÍ#<åO I
H©~Δ åÉ∫ú Ü«∞㨺 â◊Ü∂« º K« "åã¨∞^Õ=㨺 âßVæ̃=}óI
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
ã‘fiÜ«∞^•<Õ# <åQÀ-™œ ã¨~fi° "åºkèO =ºáÈǨÏ`«∞I
"≥·ã¨~°ÊHõqHÍ~°O K« `«fiQÀÌ+¨[x`«O `«^ä•
~°H^Îõ Àëê^Œƒ=ù O "åÑ≤ =∂`«$`«ó Ñ≤`$« `ÀÑ≤"å I
JOQƄѨ`º« OQÆãO¨ Éè∂í `«O qHÍ~°O"Õ∞ =ºáÈǨÏ`«∞ I Wu^•#=∞O„`«óII
U=O^Œ`åfi `«∞ `«<åflQÆ =∂Kå~åºÜ«∞ ã¨^HŒ } Δ̃ O I
Éèí∂=∞ø „Ѩ}=∞º t~°™ê â◊<≥· â◊≈`«Ñ¨^ŒO „Ѩ*Ë`ü I
PKåˆ~º}Ï=ºã¨∞*Ï˝`« ã¨ûfiQÆ$ǨÏO „Ѩqâı `«Î`«óI
„ÉÏǨχ}Ï= Éè’[~Ú`åfi `«∞ ã¨fiÜ«∞OÉè∞í Ol`« |O^è∞Œ aèó II
Wu qã¨~°ÊÑ≤\˜HÍ™ÈÊù\ÏkǨÏ~°∞ <åQÆ^•#qkèó.
`å. P "Õ∞^躌 =Ú xK«∞Û"åñ_»∞ qã¨~Ê° ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. gñ_˘Hõ¯ =∂ã¨=Ú
ѨÜ≥∂„=`«=Ú#∞ *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú– ã¨~°Ê=ÚÅKÕñ kxÑ≤OK«∞"åñ_»∞
qã¨~Ê° ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #x É∫^è•Ü«∞#∞ñ_»∞ =zOK≥#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ–
Ü«∞^ä•â◊HÎ̃QÆ– |OQÍ~°=ÚKÕ S^Œ∞ Ѩ_»QÆÅ∞QÆÅ ã¨~°Ê „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz „Ѩu
Ѩ_Q» Ü
Æ ∞« O^Œ∞#∞ =∂}˜Hºõ =ÚÅ#∞xz –`ÀñHõ =ÚO^˘Hõ ~°`fl« =Ú#∞ K≥H¯˜ , <Õ„`«=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ =„[=ÚÅ#∞xz, ‰õΩO‰õΩ=∞ÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤ Z„~°x =G=Ú#∞ QÆ\ ì˜ Zxq∞k
ѨÅ=ÚÅ Z`«∞QÎ ÅÆ `å„=∞áê„`«Ü∞« O^Œ∞xz – ëÈ_»â’ѨKå~°=ÚÅKÕñ |∂lOz
â’¡HÀHõ„ΠѨHÍ~°=Ú, ã¨~fi° âßGA˝ñ_»∞#∞, ^è~Œ ‡° âßGѨ~åÜ«∞}∞O_»∞#QÆ∞ PKå~°∞ºxKÕ
– Ǩϟ=∂^Œ∞Åñ *Ë~ÚOz ''Ü≥∂^è`Œ ÑÎÕ $¨ kägO ã¨~åfiO – qHÍ~°O "Õ∞=ºáÈǨÏ`«∞——
J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ ^•#=Ú ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú. nx=Å# qã¨~Ê° =Ú, ™ÈÊù@Hõ=Ú,
=∞ã¨∂iHÍ, Ñ≤\ H˜ Åõ ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞.
"≥·–qã¨~°Ê~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
qã¨~Ê° ~ÀQÆ=Ú, â’Ѷ~¨ ÀQÆ=Ú=Öˇ<Õ „Ѩ`ºÕ Hõ "å`« – Ñ≤`Ϋ – HõÑ=¨¶ ÚÅKÕ`#« ∞,
^ŒfiO^Œfi=ÚÅ KÕ`«#∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ`«#∞, JaèѶ¨∂`«=Ú KÕ`«#∞, P"å`å^Œ∞Å
QÆ∞}ã¨OHõ~=° ÚKÕ`#« ∞ ѨÙ@∞ì#∞, Pqã¨~Ê° =Ú, ѨÓ~°fiHõ~‡° =â◊=Ú=Å#, XHõÑC¨ _»∞
"≥Å∞ѨÅ, XHõÑC¨ _»∞ ֒ѨÅ#∞, XHõÑC¨ _»∞ "≥Å∞ѨÅ֒ѨÅ#∞, W@∞¡ =¸\˜Ü∞« O^Œ∞#∞
xezÜ«ÚO_»∞#∞, Wq „Hõ=∞=ÚQÆ <˘Hõ\ ˜ HõO>ˇ <˘Hõ\ ˜ Hõ+™ì¨ ê^躌 =ÚÅ∞.
qã¨~Ê° ~ÀQÆ x^•#=Ú
„ѨHÀѨHõ~°=ÚÖˇ·#, KÕñ^Œ∞Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞, L+¨‚ Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx
KÕ ` « # ∞, qâı + ¨ = ÚQÆ q^•Ç¨ Ï Hõ ~ ° = ∞QÆ ∞ Ѩ ^ •~° ÷ = ÚÅ KÕ ` « # ∞ „Ѩ H ÀÑ≤ O z#
"å`åk^À+¨ = ÚÅ∞ ^Õ Ç ¨ Ï =Ú#O^Œ ∞ j„Ѷ ¨ ∞ =ÚQÆ "åºÑ≤ O z ^Õ Ç ¨ Ï =∞O`« @
|∞~°^ŒÑ¨Óã≤#@∞ìO_≥_ç "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. Wk qã¨~°Ê=∞#ñ|_»∞#∞.
P^À+¨=ÚÅ∞– ^ÕÇϨ =Ú֒ѨŠL#fl Ü≥∞_»Å ֒ѨÅ#∞, "≥Å∞ѨÅ#∞#fl Ü≥∞_»Å
"≥Å∞ѨÅ#∞, ֒ѨÅ"≥Å∞ѨŠÔ~O_çÜ«∞O^Œ∞ #∞O_ç# Ü≥∞_»Å Ô~O\˜Ü«∞O^Œ∞#∞
qã¨~Ê° =Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
JO`«~å„â◊Ü«∞ – |Ç≤Ï~å„â◊Ü«∞ qã¨~°Ê ÅHõΔ}=Ú
ǨÏ$^ŒÜ∂« k =∞~°‡™ê÷#=ÚÅ∞ `«ÑO≤ K«∞@, =¸~°Ûù HõÅ∞QÆ∞@, K≥=ÙÅ∞, =Ú‰õΩ¯
"≥Ú^ŒÖQÆ∞#q qâı+=¨ ÚQÆ J^Œ~∞° K«∞O_»∞@, qâı+=¨ ÚQÆ ^ŒÑÊ≤ Ü«∞QÆ∞@, =∞Å=¸„`åk
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"ÕQ=Æ ÚÅxflÜ«Ú xez xez „Ѩ=iÎOK«∞@, [~î~° åyfl – ^ÕÇϨ |Å=Ú#∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
#tOK«∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ qã¨~Ê° ~ÀQÆ=Ú Ö’Ñ¨Å#∞O_≥_kç JxÜ«Ú, Wq
ÖˉΩõ O_» x`«~° ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅk "≥Å∞ѨÙÅ#∞O_≥_ç qã¨~Ê° =∞xÜ«Ú <≥é∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
=∞ã¨∂iHÍ (=∞â◊¥zHõ) ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
zé∞Ãã#QÆÅ =O\˜ PHÍ~°=Ú QÆey â◊s~°=∞O`«@ "åºÑ≤Oz [fi~°=Ú`Àñ
QÆ∂_ç ѨÙ>ˇ_ì ç ÉÁ|ƒÅ∞ =∞ã¨∂iHõÅ#ñ|_»∞#∞. Jq – qã¨iÊ=Öˇ<Õ Zxq∞k q^è=Œ ÚÖˇ·
– PÜ«∂~Ú QÆ∞}=ÚÅKÕ`« "≥"fiÕ é∞QÆ qã¨iÊ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#xÜ«Ú,
=Ú+≤ì ѨÙ=ÙfiÅ "åã¨# =O\˜ "åã¨# QÆey, POQÆ`∞« Hõ=ÚÅQÆ∞"åx`Àñ *Ëi `˘q∞‡k
q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. H˘O^Œ~∞° ^ŒfiO^Œfi[=ÚÅ#∞ q_çz P~°∞
„ѨHÍ~°=ÚÅO^Œ~°∞.
=∞ã¨∂iHÍѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú
<À~°∞ ZO_»∞@, [fi~°=Ú, X_»Å∞ <˘K«∞Û@, H©à√◊ ¡ =^Œe#@∞ìO_»∞@, P~ÀK«H=õ Ú,
QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, `«Å, Hõ#∞flÅ∞ Wq <˘K«∞Û@, Ñ‘#ã¨=Ú D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ =∞ã¨∂iHõÅ∞
(™ÈÊù@Hõ=Ú) HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍñ QÆxÑ≤OK«∞#∞.
"å`«=∞ã¨∂iHÍ ÅHõ}Δ =Ú
"å`«=Ú=Å#ñ QÆey# =∞ã¨∂iHõÅ∞ – <Õ`∞« Å∞ ‰õÄ~°∞Û@‰õΩ#∞, <˘Ñ≤ÊH˜x
=º=ã¨÷ ÖËx"≥· #Å¡x"≥· Ü«ÚO_»∞#∞. Ñ≤`«Î=∞ã¨∂iHÍÅHõΔ}=Ú – Ñ≤`«Î=Ú=Å#ñ
QÆey#=∞ã¨∂iHõÅ∞, J"åÅ=O\˜",·≥ =∞O@Å`Àñ QÆ∂_çH˘x#"≥,· Q˘|∞ƒ# <Õ`∞« Å∞
QÆ∂~°∞Ê#∞. âı¡+¨‡=∞ã¨∂iHÍÅHõΔ}=Ú – âı+¨‡=Ú=Å#ñ |∞\˜ì# =∞ã¨∂iHõÅ∞
HõO^Œ"∂≥ ã¨∞Å =Öˇ<Õ Hõi#î =ÚÖˇ,· `«_=» Ù HÍÅ=Ú#‰õΩ <Õ`∞« Å∞ ‰õÄ~°∞Û#∞. Wq
J[HõÅ#∞ ¿Ñ~°∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. „u^À+¨=∞ã¨∂iHÍÅHõ} Δ =Ú – ã¨xfláê`«=Ú
=Å#ñ|∞\˜#ì =∞ã¨∂iHõÅÜ«∞O^Œ∞, =¸ñ_»∞ ^À+¨=ÚÅ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞#∞ UHõHÍÅ=Ú
#O^Œ∞ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk Hõ+™ì̈ ê^躌 =Ú. ~°H=Îõ ∞ã¨∂iHÍÅHõ}
Δ =Ú – ~°H=Îõ Ú=Å#ñ
|∞\ì̃# =∞ã¨∂iHõÅ∞ ~°H=Îõ ~°=‚ Ú QÆey f„="≥∞#ÿ =∞O@Å`Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞#∞.
PQÆ O `« ∞ Hõ = ∞㨠∂ i ÅHõ Δ } =Ú–Wk „u^À+¨ = Ú=Å#ñ |∞\˜ ì # =∞㨠∂ iHÍ
ÅHõ}Δ =ÚÅ∞QÆÅ^≥· Ü«Ú#fl#∞, ^•x =Öˇ UHõHÍÅ=Ú#O^Œ∞ [xOѨHõ – "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜
XHõ J=Ü«∞==Ú#O^Œ∞ [xOz `À_»<Õ â◊s~°=∞O`«@ "åºÑ≤OK«∞#∞.
â’¡ II `«fi QÆH~Δ̃ ÀQÍ Ñ¨™ê‡~° ~å[Ü«∞Hõ‡Δ =∞ã¨∂iHÍó I
^Œ~°≈<å `«ûÊ~°≈<å ^•úº<å `«ûO„HÍ=∞Ou #~å #fl~°"£∞ II
`å. K«~°‡=Ú#O\˜# fñ@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#qÜ«Ú <Õ„`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞,
JѨ™ê‡~°=Ú, HõÜ
Δ ∞« =Ú, ™ÈÊù@Hõ=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú K«∂K«∞@=Å##∞, `åñ‰õΩ@
=Å##∞, `«ÅñK«∞@ =Å##∞, P =∞#∞+¨μºx #∞O_ç "Õ~˘Hõ =∞x+≤x P„Hõq∞OK«∞#∞.
J^äŒ QÆ∞~°∞`«ÅÊQÀ"å=H©s‚ ^Œ∞â◊Û~å≈ Éè=í u I J™œ "åºkè`å
~°`"« ∞Õ º# QÆ∞~°∞`«ÖÏÊ^Œ∞ºˆ~âÌ #ı „áêÜ«∞tÛ`«OÎ ‰õΩ~åº`ü
J^äŒ <å<å™ê÷#q™ÈÊù@~ÀˆQ+¨μI Jx~°âú ßÜ«∂QÀó ѨÜ∞« ó Ñ‘`åfi
™ÈÊù@"å=Éè=í u ã¨H$õ „K«ÛOù ™êO`«ã#¨ O‰õΩ~åº`ü I QÀÇ≤Ï~°}ºO
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
"å™êOã≤ QÍ â◊Û ^Œ^•º`ü I Wu ǨÏãÎ̈áê^Œ`«Å™ÈÊù >Ë+¨μI
HÍHõY~åk=∂Oã¨ÉHíè HΔõ óõ áê~°≈fi Ü≥∂™ÈûÊù@"å= Éè=í u I
`«^• Hõ$„KåÛùuHõ$„K«ÛKù åO„^•Ü«∞}Ïx ‰õΩ~åº`ü I `åx ã¨=∞™êÎx
=º™êÎx"åºkèÅѶڨ QÆ∞~°∞ÉèÏ"å `«¯~°"Î åºx t=ã¨OHõÅÊã¨∂Hõ=Î ∞ëÈì`~Ϋ åÜ«Ú`«O [¿Ñ`üII
`å. QÆ∞~°∞ÉèÏ~åºQÆ=∞#=Ú *Ëã#≤ "åñ_»∞, |∞kúÑÓ¨ ~°fiHõ=ÚQÆ ~ˆ `«ãÅ÷¨ #=Ú *ËÜÚ«
„|ǨχKåiQÆ – ^Œ∞â◊Û~°º=ÚQÆÅ"åñ_»∞QÆ#QÆ∞#∞. W`«ñ_»∞ QÆ∞~°∞ÉèÏ~åºQÆ=∞#=Ú#‰õΩñ
*ˇÑÊ≤ # „áêÜ«∞tÛ`«=Î Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. xÜ«∞=∞=Ú ÖËHõ <å<åq^èŒ QÀ=ÙÅ áêÅ∞
„^•y#"åñ_»∞ <å<å™ê÷#=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÉÁ|ƒÅ∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞, Wkâ◊q∞OK«∞@‰õΩ
Hõ$„K«Ûù=Ú#∞ ™êO`«Ñ¨# =Ú#∞O*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. QÀ=Ù`ÀñQÆ∂_ç# Ç≤Ï~°}º=Ú#∞
=G=ÚÅ#∞ QÀ=ÙÅ#∞ Fã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. HÍH˜, QÍ_ç^≥ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx =∂Oã¨=Ú#∞
ÉèHí OΔ˜ K«∞"åñ_»∞, áê~°≈fi=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÉÁ|ƒÅ∞QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞† WO^Œ∞‰õΩ âßOuÜ«∞
Hõ$„K«Ûù, JuHõ$„K«Ûù, KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ "åºkè Ü≥∞‰õΩ¯= `«‰õΩ¯=Å#∞ Ѩ\ ˜ì –
Jxfl\˜x QÍx, XHõ¯\˜x QÍx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, t=ã¨OHõÅÊ ã¨∂Hõ=Î Ú#∞ Ѩk"ÕÅ
Ü≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú.
q™ÈÊù@ÉèË^Œ=ÚÅ∞
q™ÈÊù@~ÀQÆ=Ú q™ÈÊù@=Ú j`«Ñ`≤ =Ϋ Ú Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞
q™ÈÊù@ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`"Ϋ +·≥ =¨ ∞º=Ú=Å# L+¨=‚ Ú, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ ZO_»∞@, =∞O@Å∞, [fi~°=Ú, X_»Å∞
<˘K«∞Û@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç ^ÕÇϨ =∞O`«@ "åºÑ≤OK≥_ç ÉÁ|ƒÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞.
35 – j`«Ñ≤`«Î~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ *’ºuâß≈„™êÎa„è áêÜÕ∞} j`«Ñ` ≤ ÀÎ^~Œ ¯° HÀ~îå<åO ¿ÇÏ
`«∞=∂Ç¨Ï I `«„`«ÊfHÍ~°OK« – `«^•ä K« „u„QÆÇϨ Ü≥∂Qˆ –
â’¡II Pk`«ºâ◊x^≥` · ºÕ *Ϻ ã¨ûÃÇ·ÏHõ™ê÷# =∂QÆ`åó I
[#‡HÍÖË Ü«∞^• Ü«∞㨺 *ÏÜ«∞`Õ j`«Ñ` ≤ "Ϋ å= II
J^ä≥·Hõã¨÷ÉèÏ#∞â◊xâ◊√„Hõ[x`«j`«Ñ≤`åÎk„ѨfHÍ~åÜ«∞ „QÆǨτ`«Ü«∞
„Ñ‘`Ü « ∞Õ Ñ¨Ó~°fi= [˚Ѩ ÃÇ˙=∞^•<åx ‰õΩ~åº`ü.
`å. [##HÍÅ=Ú# ã¨∂~°∞ºñ_»∞, â◊x, â◊√„‰õΩñ_»∞#∞ XHõ¯ ™ê÷#=∞O^Œ∞O_ç#
Ü≥∞_»Å, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, j`«Ñ`≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú, P=∞¡Ñ`≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. nx
âßOu H˘~°‰Ωõ „QÆÇϨ „`«Ü∞« „Ñ‘uQÍ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ [Ѩ, Ǩϟ=∞^•#=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
j`«Ñ≤`«Î, P=∞¡Ñ≤`«ÎHõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äŒ j`«Ñ`
≤ åÎ=∞¡Ñ`
≤ Ü
Ϋ ∂≥ ó Hõ~‡° qáêˆH ¿ÇÏ`å =#∞ˆH-Î Ñ≤
ã¨fiÅÊáêã¨`åfi`«¯$„K«Ûù "Õ∞HõO `«„`«Ê`åº=∂flÜ«∞O "å‰õΩ~åºkú~}
° º
^•#O K« QÆ^•º`üI „ÉÏǨχ} Éè’[#OK«HÍ~°Ü∞Õ `ü I `Õ<ÀѨâßOu~°ƒ=ù u.
`å. j`«Ñ`≤ ,Ϋ P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ ÚʼnõΩ ¿ÇÏ`«∞=Ù K≥Ñʨ ñ|_»‰Ωõ #fl#∞, ã¨fiÅÊáêѨ=Ú
=Å#ñQÆÅ∞QÆ∞#q QÆ#∞Hõ, XHõ Hõ$„K«Û=ù Ú#∞ QÍx `«„`«Ê`åº=∂flÜ«∞=ÚQÍ Ç≤Ï~°}º
^•#=ÚQÍx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ} Éè’[#=Ú ã¨Å∞Ѩ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"≥· – j`«Ñ≤`«Îx ^•#=Ú
K«ÅQ¡ Íx ™Èñ‰õΩ@=Å#, HõÑ,¨¶ "å`«=ÚÅ∞ ^Œ∞+ì̈=ÚÖˇ,· Ñ≤`=Ϋ Ú`Àñ QÆeÑ≤
^ÕÇϨ =Ú Ö’Ñ¨Å, "≥Å∞ѨÅ#∞ "åºÑ≤Oz, ^ŒÑÊ≤ , P~°∞z, ~˘=Ú‡ D_»∞Ê, ^ÕÇϨ =Ú
z‰õΩ¯@, ^ÕÇϨ =Ú |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞@, Hõ#∞fl Öˇ„~°Q#Æ ∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞
QÆÅ∞QÆñ*Ëã,≤ HõO„nQÆ =\˜#ì O`« "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆñ*Ëã,≤ ^Œ∞~°^,Œ áÈ@∞¡, q∞H˜¯e "åOu,
[fi~°=Ú, =∞O@Å∞Ö’#QÆ∞ "åxx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« nxx j`«Ñ`≤ =Ϋ ∞x L^Œ~=ú° ∞xÜ«Úñ
*ˇÑ¨ÙÊ^Œ∞~°∞.
=∞`åO`«~° – jÆ`«Ñ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`«Îâı¡+¨‡=ÚÅ∞ "åÜ«Ú=Ù KÕ`« J_»¤yOѨ|_ç#qÜ≥ÿ∞, qã‘Î~°‚=ÚÅ∞QÆ#∞,
=∞O_»ÖÏHÍ~°=ÚÅ∞QÆ#∞, J<ÕH=õ ÚÅ∞QÆ#∞, ~°H=Îõ Ú =Öˇ Z„~°Q#Æ ∞ LO_≥_ç =∞K«ÛÅ#∞
^Œ∞~°^#Œ ∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. WkÜ«Ú j`«Ñ`≤ =Ϋ ∞#ñ|_»∞#∞.
P=∞¡ Ñ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
J#fl=Ú r~°=‚ ÚQ͉õΩO_»∞@, |_»eHõ, ^Œ∞óY=Ú, <À~°∞KÕñ^Œ∞QÆ#∞, ѨÙÅ¡Q#Æ ∞
LO_»∞@, X_»Å∞ |~°∞=ÙQÆ#∞O_»∞@, J~°∞z, Q˘O`«∞#O^Œ∞, ~˘=Ú‡#O^Œ∞#∞
=∞O_»∞@, J*Ï˝#=Ú, =¸~°Û,ù Hõ#∞flÅ∞ pñHõ@∞ìH=õ Ú‡@, „Éè=í ∞=Ú, KÕñ^Œ∞QÆ#∞,
ѨÙÅ¡Q#Æ ∞, HÍ~°=ÚQÆ#∞ `ÕñѨÙÅ∞=K«∞Û@, L|ƒã¨=Ú, ~˘=Ú‡ J^Œ~∞° @, `åѨ=Ú,
^ŒÑÊ≤ , =^Œ~∞° @, <À~°∞<˘K«∞Û@ Wq P=∞¡Ñ`≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú#‰õΩ ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞.
P=∞ Ñ≤`«Î ÅHõΔ}=Ú
P=∞Ñ≤`=Ϋ Ú=Å# `«Å<˘Ñ≤Ê, [fi~°=Ú =zÛ#@∞ìO_»∞@, Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞#∞ ~˘=Ú‡
#O^Œ∞#∞ HõO~î=° ∞O^Œ∞#∞ =∞O@ѨÙ@∞ì@, K≥=∞@, =¸~°Û,ù ^•Ç¨Ï=Ú, HõÑ=¨¶ Ú`Àñ
QÆ∂_» "åOuÜ«∞QÆ∞@, ^ÕǨÏ=Ú#Å∞ÃщõΩ¯@, ~°ã¨^è•`«∞=Ù W#∞‰õΩ@, ^ÕǨÏ=Ú
<å<å=~°=‚ ÚÅ∞QÆñ QÆxÑ≤OK«∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ P=∞=Ú r~°=‚ Ú HÍ#ѨC_»∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. P=∞=Ú ri‚Oz#ѨC_»∞, ѨÙÅ¡Q#Æ ∞ KÕñ^Œ∞QÆ#∞ "åOuÜ«∞QÆ∞@, KÕñ^Œ∞
ѨÙÅ∞ã¨∞ `ÕñѨÙÅ∞ =K«∞Û@, ^Œ∞~°^Œ, <å<å=~°‚=ÚÅ∞ Hõey <å<åq^èŒ=ÚÖˇ·#
ÉÁ|ƒÅ∞HõxÑ≤OK«∞@, ^ÕǨÏ=∞O^Œ∞ =∞O_»ÖÏHÍ~°=ÚQÍ =∞K«ÛÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞@ D
ÅHõ}Δ =ÚÅ∞, P=∞ Ñ≤`=Ϋ Ú r~°=‚ Ú J~Ú#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
‰õΔΩ„^Œ=∞ã¨∂iHÍ ÅHõΔ}=Ú
Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤OK«∞@=Å#, ‰õΩΔ „^Œ=∞ã¨∂iHõÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞. Jq =ÚO^Œ∞QÍ
[fi~°=Ú#∞, Hõ_Ñ» @¨ Ju™ê~°=ÚÅ∞ HõeyOK«∞#qÜ≥∞ÿ z#flqÜ≥∞ÿ ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz ^ÕÇϨ =Ú#∞ `«ÑO≤ Ѩ*Ü Ë Ú« #∞† gxx ~°∞[Å∞ Jx K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
™êflÜ«∞Hõ (<åi‰õΩ~°∞ѨÙ) ÅHõΔ}=Ú
"å`åk^À+¨=ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤Oz# "≥–· áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ – „"Õà¡◊ Ü«∞O^Œ∞#∞
– qã¨~û° =Ú=Öˇ "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆñ *Ëã≤ Ѩyeá⁄@∞¡ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. âı+¡ ‡¨ =Ú
JK«Û\˜ =∂Oã¨=Ú <≥O_»ñQ˘@∞ì@KÕ ^•~°=ÚÅ∞QÍ =K«∞Û#∞. „=}^•fi~°=Ú#
#~°=ÚÅ =O\˜ "≥ÚÅHõÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Jq `≥y#Ü≥∞_»Å "åѨ٠QÆey
ѨHfiõ "≥∞#ÿ ѨC_»∞ âßOu ÉÁOk u~°∞QÍ =∞iÜ≥ÚHõKÀ@ "≥ÚÅK«∞K«∞O_»∞#∞, Wk
™êflÜ«ÚHõ=∞#ñ|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

36 – ‰õΩ+¨ª~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
zè„^Œã¨÷~åǨï=∂~åÎO_Ò ‰õΩ+ª̈~ÀQƄѨ^•Ü«∞H“ I
=∞Ǩ‰õΩ+ª̈Hõ~° ™êÎÉèϺO ã¨OQÆ`À =∞OQÆà◊ó Ѩ~°O II
Éè∫=∞^ŒâßÜ«∂O ÅÉè` í Õ #$áêyfl KÒ~°ÇϨ Ü«∂kiѨÙ=∞O^•= I
=¸~åÛùâ’}˜`^« Àëê âß≈MÏKÕÛ^ù À „=} âßÛÑ≤ II
`«^ä•K« – ‰õΩuû`«K«i`«ó ‰õΩ+‘ª ã≤`å~°¯ ~°qã¨∞`≥· ã¨ûÇ≤Ï`≥·ó I
JѨ~°OK« – ‰õΩuû`«~å=∂Éèí~åÎ |Ǩïâ◊„`«∞ó H©Δ}ÉÏO^èŒ"À n#ó I
Éè∫=∞QÆ$¿ÇÏ ã≤`«^Œ$¿+ì k=ã¨Hõ̂~ *ÏÜ«∞`Õ ‰õΩ+‘ª II
`«^ä•K« – ‰õΩ+ª̈ÉèíQÆO^Œ~ÀÔQ·~°aèÉèí∂`À „ǨÏã¨firq`«O x^èŒ<Õ I
ã¨~åfi~°OÉèíqÇ‘Ï#O [#Ü«∞uH˜`«=Oã¨^• ѨÙ~°∞+¨OI â◊xiuqâı+¨ó I
JѨ~°OK« – ^Œ∞~åfl=∞‰õΩ+ª̈ ~ÀÔQ·~°aèÉèí∂`Àx~°ÌÜ≥∂qQÆ`«Å[˚ó I
ã≤O¿ÇÏuq∞~°qâ’¿+ â◊√„ˆH} xsHΔ̃`Õ *Ï`«ó II
J#ºK«Û–hK«ã` ÷≤ ã« º¨ ~°"Õ ~°âú ßÜ«∂ =∞¿Ñº=O, K«O„^Œ^⌠ßÜ«∂O
=~°Î=∂<Õ |∞^èտѺ=O, ‰õΩ+ª̈HõO_»∂qHÍÔ~·â◊Û Wu^Œ~°≈<å`ü I J+ì̈=∞
™ê÷#ã¨÷~åǨïã¨∂~°º[x`«‰õΩ+ª̈~ÀQƄѨfHÍ~åÜ«∞ ~°q~åÇ¨ï „Ñ‘`«ÜÕ∞
Ü«∞^äÀHõ"Î ∞Õ = [áêkHõO ‰õΩ~åº`ü `«`û« OQÆ`=« ∞OQÆà™◊ 꺿Ѻ=OHÍ~°ºO I
â◊√„HÍk`«ºâ◊xã¨OÜ≥∂QÍ `«∞¯+ª̈^~Œ ≈° <Õ „QÆÇϨ „`«Ü∞« „Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ü«∞^äÀ
HõÎ"Õ∞= ѨÓ~°fi= `«∞¯~åº`ü I Éè∫=∞QÆ$ǨÏ=~°Î=∂# â◊√„HÍ=Ö’H˜`«
ÉèÏ#∞[x`« ‰õΩ+ª̈~ÀQƄѨfHÍ~åÜ«∞ ~°q „ѨfÜÕ∞ [áêkHõO q^è=Œ
`«∞¯~åº`ü x^èŒ#ã¨÷ â◊x[u`« ‰õΩ+ª̈~ÀQÆ „ѨfHÍ~åÜ«∞ â◊x„Ñ‘`«ÜÕ∞
LHõÎq^è•#O HÍ~°ºO I ã≤OǨÏâ◊√„ˆHHΔ̃`« ~°q[x`« ‰õΩ+ª̈~ÀQÆ „ѨfHÍ
~åÜ«∞ ~°q„Ñ‘`«ÜÕ∞ LHõÎ"Õ∞= ‰õΩ~å Ü«∞`ü hK«ã¨÷~°"Õ^ŒúâßÜ«∂O ‰õΩ+ª̈^Œ
~°≈<Õ ¿Ñº=O II
`å. J+¨=ì ∞ ™ê÷#=Ú# ~åǨï ã¨∂~°∞ºÅ∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ‰õΩ+¨μ~ì ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞ "åi`ÀñQÆ∂_çÜÚ« O_ç# *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ =∞Ǩ‰õΩ+¨μª
~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. JOQÍ~°Hõ ^ŒâÜ ◊ ∞« O^Œ∞ ~åAÅ∞– Jyfl ^˘OQÆÅ∞– QÆ∞é]=Ú
Ö’#QÆ∞#q. â◊„`«∞=ÙÅ∞ J#∞"åi =Å# ÉèÜ í ∞« =Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, =¸~°Û,ù ~°HÎõ
^À+¨=Ú, áê^•^Œº=Ü«∞==ÚÅ∞ KèkÕ OѨñ|_»∞@, „=}=Ú D ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ
"å_»∞ #QÆ∞#∞, â◊√„‰õΩñ_»∞, ã¨∂~°∞ºñ_»∞ â◊xÜ«Ú <˘Hõ¯KÀ@ QÆ∂_çÜÚ« #fl Ü≥∞_»Å,
‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_≥,· ‰õΩuû`«=∞~Ú# K«i„`«=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞, `«∞ÖÏ=$tÛHõ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºñ_»∞O_ç â◊√„‰õΩxKÕ E_»ñ|_ç# Ü≥∞_» ‰õΩuû`« „ã‘HÎ ˜ Éè~í Ü Î° Ú« ,
|Ǩïâ◊ â◊„`«∞=ÙÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, H©} Δ O˜ z# |O^è∞Œ =ÙÅ QÆÅ"åñ_»∞#∞, n#∞ñ_»∞#∞,
‰õΩ+¨μì~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. J+¨ì=∞ ™ê÷#=∞O^Œ∞ â◊x Ü«ÚO_ç#–‰õΩ+¨μª,
ÉèíQÆO^Œ~°=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, JÖÏÊÜ«Ú+¨º=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, UHÍ~°º=Ú#∞
*ËÜ∞« ÖËx"å_»∞#∞, =OK«‰Ωõ ñ_»∞#QÆ∞#∞. ã≤OǨÏ=Ú#O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºñ_»∞O_ç â◊√„‰õΩxKÕñ
E_»ñ|_ç# Ü≥∞_» ^Œ∞~åfl=∞~ÀQÆ=Ú ‰õΩ+¨μì=Ù#∞QÆÅ"åñ_»∞#∞, x~°ÌÜ«Úñ_»∞#∞,
Å*Ï˚ÇÏ‘ #∞ñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú hK«™ê÷#ã≤`÷ « ã¨∂~°º^ŒâÜ ◊ ∞« O^Œ∞#∞, K«O„^Œ^⌠Ö◊ ’
|∞^èÉŒ ∞íè HÎ̃Ü∞« O^Œ∞#∞ D ѶŨ "Õ∞QÆÅ∞QÆ∞#∞. WO^Œ∞‰õΩ âßOu ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # „ѨHÍ~°=Ú
PÜ«∂ „QÆÇϨ =ÚÅ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ [Ѩ, Ǩϟ=∂^Œ∞Åñ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
[O`«∞Ѷ¨∂`«∞Hõó ‰õΩ+ª̈~Àw I =GǨsâıfi`«‰õΩ+‘ªÉèí=u† 㨠™êO`«
Ѩ#O ‰õΩ~åº`ü
Ü≥∂ #~À ǨÏOu "≥· [O`«∂= ‰õΩ+ª̈~Àw Éèí"Õ `«∞Î ã¨óI
㨠K« ™êO`«Ñ¨#O ‰õΩ~åº ^ŒƒùQÆ"å <åÇ¨Ï â◊OHõ~°ó II Wu=K«<å`ü II
`å. [O`«∞=ÙÅ#∞ Ç≤ÏOã≤Oz#"åñ_»∞, ‰õΩ+¨μ~ª ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, =G=Ú
Å#∞ ^˘OQÆeOz#"åñ_»∞ `≥Å¡ ‰õΩ+¨μ=ì ÙQÆÅ"å_»∞#QÆ∞#∞. ™êO`«Ñ#¨ Hõ$„K«Û=ù Ú#∞
*ËÜ«Ú#k.
J<åºÜ«∞^ŒO_»HÍs K« =ÚYHõ$ëÈ‚ Éè=í u I J™œ Hõ$„KåÛùu
Hõ$„K«ÛK
ù O« „^•Ü«∞}O ‰õΩ~åº`ü, ‰õΩΔ „^Œ„áê}˜ÇÏ≤ Oã¨HÀ q=~°‚ =ÚY
ã¨ûKåO„^•Ü«∞} =∞uHõ$„K«ÛOù K« ‰õΩ~åº`ü II
`å. J<åºÜ«∞=ÚQÆ ^ŒO_çOK«∞"åñ_»∞, =ÚY=∞O^Œ∞ #Å∞ѨÙQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
W`«ñ_»∞ Hõ$„K«Û,ù JuHõ$„K«Ûù KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
‰õΩΔ „^Œ [O`«∞=ÙÅ#∞ [OÑ≤#"åñ_»∞ "≥Å"≥Å É’=Ù=ÚY=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
W`«ñ_»∞, KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞, JuHõ$„K«Û=ù Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
`«^ä• K« "åÜ«ÚѨÙ~å}Ë – ‰õΩ+‘ª ¿ãÎ~¸ #~À Éèí"Õ`ü I J^äŒ ‰õΩ+ª̈ǨÏ~°O =ˆHΔº =$+¨ÉèíO ^•# =Ú`«Î=∞O
Ü«∞ó ‰õΩ~åº `«∞¯+ª̈ ~ÀQÍ~°Î â◊≈s~°ã¨∞YHÍ~°HõO I=Öˇ· „ã≤Îaèó „Ѩ‰õΩsfi`« ^•fiÉèϺ "Õ∞ˆH# "å ѨÙ#ó I
~å[`«O =$+¨ÉèíO â◊√„ÉèíO ¿ÇÏ=∞â◊$OQÆqÉèí∂+≤`«O I=∞¿ÇÏâ◊fiˆ~}À=∞Ü«∂ K« „Ѩ‰õΩ~åº `«Î =∞kè+≤ì`«O
™œ=ˆ~‚ „Ѩu"Õ∞ ^Õfi `«∞ ѨÓ~ÀfiˆHÎ# „Hõ"Õ∞} `«∞ IÜ«∞^ä•qÉèí==∂<Õ# q`«Îâß~î°ºO # HÍ~°ÜÕ∞`ü I
ѨÖÏ+ì̈ˆH HÍO㨺áê„`Õ ™ê÷ѨÜÕ∞ `«ÎO qK«HõΔ}ó I âıfi`«Ñ¨ÙÃ+·Ê ~°HõΔ`≥·â◊Û âıfi`«=„¿ãÎÂ~°ÅOHõ$`«ó I
„ÉÏǨχ}O "Õ^㌠O¨ Ѩ#flO ™êfiKå~°O ã¨OÜ«∞`ÕO„kÜ«∞O I
ã¨~fi° âßG „Ѩ=HÍÎ~O° „Ѩu„QÆÇϨ Ѩ~åV√‡YO I n#O ‰õΩb#O ^è~Œ ‡° [˝ =∞#∞^ÕfiQÆH~õ O° #$}ÏO I
„HÀ^èŒÖ’ÉèíqÇ‘Ï#O K« ã¨~°fiâß„™êÎ~°÷HÀq^ŒO I
QÆ$Ç¨Ï =∂Ǩ˙Ü«∞ ÉèíHÍκ`«O Ü«∞^ä•qkè ã¨=∞~°ÊÜÕ∞`ü I
ˆHÜ«¸~°=∞‰õΩ>ÿ̌ ~°fi„ÃãΠ~å‡OQÆÖˇ·º âßÛOQÆ∞bÜ«∞ÔH·ó I
ÃÇ˙=∞ â◊Û Ñ¨Ó~°fi= `å¯~°º L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~ˆ `«^•ä I
L^ŒV√‡M’ѨqëêìÜ∞« =∞Ǩ^Õ=㨺 ã¨xfl^èÒ I
„áêV√‡M’ "åºkè`À ^Œ^•º #‡O„`Õ}Ï<Õ# ^è~Œ ‡° `«ó I
J+ì̈=¸ˆ~Î =∞¿ÇÏâß# Hõ$Ѩܫ∂ =$+¨Éèí^èŒfi[ I
âıfi`« =∞ø^Œ∞O|~°O ã¨~°fi =∞^äŒ"å âıfi`«"Õ∞= K« I
„u^À+¨[x`«O Ü«∞ K«Û =∞O_»ÖÏ #º^ä"Œ å#Ѷ∞¨ I
ѨÓ~°fiHõ~°‡qáêHÀ`«÷O áê~°fif<å^äŒ ã¨~°fiQÆ I ‰õΩ+ª̈Ǩ Éèí= 㨈~fiâ◊ ~°HõΔ =∂O áê~°fifѨ`Õ II
Wu ‰õΩ+ª̈ǨÏ~À ~“Ѩº=$+¨Éèí ^•#qkè.
qâıëêO`«~=° ∞Ñ≤ – „|ǨχǨ #~°H™õ êºO`Õ áêO_»∞‰õΩ+‘.ª „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ I
„áêÜ«∞tÛ`«ÎO „Ѩ‰õΩsfi`« Ü«∞^äÀHõÎ=∞$+≤ÉèÏ+≤`«O I
^˘OQÆÜ∞ÿ≥ #"åñ_»∞, ‰õΩ+¨μ~ì ÀyÜ«∞QÆ∞#x "åÜ«ÚѨÙ~å}=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑʨ |_ç#k.
WO^Œ∞‰õΩ âßOu – 3 ÖËHõ 2 ÖËHõ 1 ѶŨ =ÚQÆÅ "≥O_çKÕ =$+¨Éíè „Ñ¨u=∞#∞
*Ë~ÚOz, H˘=Ú‡ÅÜ«∞O^Œ∞ |OQÍ~°∞xz, Ô~O_»∞ L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~° „Ѩu=∞Å#∞
|OQÍ~°∞`Àñ *Ë~ÚOz P=$+¨É=íè Úq∂ñ^Œ ZH˜¯Ü«Ú#fl>Ë~¡ Ê° ~°z, Zxq∞k ѨÅ=ÚÅ∞
QÆÅ HõOK«∞áê„`« Ü«∞O^Œ∞xz `≥Åx¡ ѨÙ+¨Ê=ÚÅKÕ`#« ∞, `≥Åx¡ JHõ`Δ Å« KÕ`#« ∞,
`≥Å¡x =G=ÚÅ KÕ`«#∞ JÅOHõiOz "Õ^Œã¨OѨ#∞flñ_»∞#∞, ^Œ∞„+¨Êu„QÆǨÏ=ÚÅ∞
ÖËx "åñ_»∞#QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞xñaÅzH˘x =zÛ Ñ¨Ó~ÀfiHõsÎ uQÆ Ç¨ÏŸ=∞=Ú *Ë~ÚOz
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

''J+¨=ì ¸ˆ~=Î ∞¿ÇÏâß# áê~°fifѨ`—Õ — J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ , P „Ѩu=∞Å#∞ ^•#=Ú

¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú „|ǨχǨÏ`«º*Ëã#≤ "åñ_»∞ #~°H=õ ∞#∞Éèqí Oz `«∞kx `≥ʼn¡ Ωõ +¨μª
~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩ Ü«∞^äÀHõ„Î áêÜ«∞tÛ`«=Î Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥· – ‰õΩ+ª̈~ÀQÆ HÍ~°}=Ú
q∞H˜¯e q~À^è=Œ Ú#∞ *ËÃã_ç q∞^䕺Ǩ~°qǨ~°=ÚÅ (J#QÍ PǨ~°qǨ~°=Ú
Å#∞ „Hõ=∞=Ú `«ÑÊ≤ KÕÜÚ« @) =Å##∞, ѨÓ~°fi[#‡=Ú#O^Œ∞ñQÍx, JѨC_»∞ QÍx,
ã¨~fi° ^• PK«iOz# ™ê^è∞Œ =ÙÅ xOkOK«∞@, ǨÏ`«ºKÕÜÚ« @ Ѩ~∞° Å™⁄=Ú‡#∞ JѨÇϨ
iOK«∞@, Ö’#QÆ∞ áêѨH~õ ‡° =ÚÅKÕ`#« ∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OѨñ|_ç ^Œ∞+ì̈=ÚÖˇ#· "å`« Ñ≤`HΫ Ñõ ¨¶
=ÚÅ∞ J_»=¤ ÚQÍ áÈ~Ú# ã≤~Å° #∞ P„â◊~ÚOz, `«fi‰õΩ¯, Åã‘H,õ ~°H=Îõ Ú, =∂Oã¨=Ú
gxx ^Œ∞+¨ì=ÚÅ#∞QÍñ*Ëã≤ tkäÅѨ~°z, Ñ≤=∞‡@ "≥Å∞ѨeH˜ "åºÑ≤Oz#qÜ≥ÿ∞,
K«~‡° =Ú#‰õΩ "≥=· ~°º‚ =Ú#∞ (HÍOuÇ‘Ï#`«#∞ =∂~°∞ÉÏ@∞#) HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. nxx
‰õΩ+¨ª=∞O^Œ∞~°∞. ‰õΩ+¨ª=Ú– „Ѩ`ÕºHõ "å`« Ñ≤`«Î=ÚÅKÕ`«#∞, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅKÕ`«#∞,
ã¨xfláê`«=ÚÅ KÕ`#« ∞ U_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. ‰õΩ+¨~ª ÀQÆ=ÚÅ∞ ã¨xfláê`«=Ú=Å#<Õ QÆÅ∞QÆ∞
K«∞#fl#∞, Pã¨xfláê`«=Ú XHõѨC_»∞ ã¨=∞=ÚQÆ#∞, XHõѨC_»∞ q+¨=∞=ÚQÆ
#∞O_ç#ѨC_»∞ XH˘¯Hõ¯ ^À+¨=Ú, ~Ô O_Õã≤ ^À+¨=ÚÅ∞#∞ „Ѩ|Å=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
QÆ#∞Hõ J@∞¡ K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ .
Jëêì^Œâ◊‰õΩ+¨ª~ÀQÆq~°}=Ú
"å`åkèHºõ =ÚQÆÅ ã¨xfláê`«∞=ÚÅKÕ`–« HõáêÅ=Ú J<≥_‰ç Ωõ +¨=ª Ú, Ñ≤`åÎkHè ºõ =Ú
QÆÅ ã¨xfláê`«=Ú=Å# B^Œ∞O|~°=Ú J#∞#kÜ«Ú, Hõáê¶ kèHºõ =ÚQÆÅ ã¨xfláê`«=Ú
=Å#–=∞O_»Å=Ú–qK«~Û° J#∞#qÜ«Ú, "å`«Ñ`≤ åÎkHè ºõ =ÚQÆÅ ã¨xfl áê`«=Ú=Å#
|∞HõlΔ Ç¨Ïfi=Ú (ZÅ∞ñQÆ∞=∞O\˜ Ü≥ÚHõ¯ <åÅ∞Hõ =Öˇ#∞O_≥_kç ),"å`« âıë¡ ê‡kèHºõ =ÚQÆÅ
ã¨xfláê`«=Ú=Å#– K«~‡° =Ú– UHõ‰Ωõ +ª̈=Ú – H˜\ ɘ =íè Ú – Ñ≤^‡Œè =Ú– Jã¨=Ú–
qáêkHõ J#∞#qÜ«Ú, âı+¡ ‡¨ Ñ≤`åÎkHè ºõ =ÚQÆÅ ã¨xfláê`«=Ú=Å#– ^Œ„^Œ∞, â◊`å~°∞+≤,
ѨÙO_»sHõ=Ú, q™ÈÊù@=Ú, áê=∞, K«~‡° ^ŒÅ=Ú J#∞#qÜ«Ú, Jxfl^À+¨=ÚÅ∞#∞
ã¨=∂#=ÚQÍ #∞O_»∞@=Å# HÍHõ}=Ú J<≥_ç ‰õΩ+¨=ª Ú#∞, W@∞¡ 18 ‰õΩ+¨=ª ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞K«∞#flq. gxÖ’ HõáêÅ=Ú, L^Œ∞O|~°=Ú, =∞O_»Å=Ú, ^Œ„^Œ∞ HÍHõ}=Ú,
ѨÙO_»sHõ=Ú, |∞∞HõlΔ Ç¨Ïfi=Ú J#∞hÜÕ∞_»∞#∞ ‰õΩ+¨~ª ÀQÆ=ÚÅ#ñ|_»∞#∞.
‰õΩ+¨ªÑ¨Ó~°fi~°∂Ѩ=Ú
q∞H˜¯e #∞#∞Ѩٖ q∞H˜¯e a~°∞ã¨∞–`åñH˜#KÀ K≥=∞@– K≥=∞@ÖËHõ Ü«ÚO_»∞@–
"≥·=~°‚=Ú–=∞O@Å∞–K«~°‡=Ú q∂ñ^Œ ^Œ∞~°^ŒQ˘#∞@, x„^Œ, <˘Ñ≤Ê– Q˘O`«∞
â’+¨=ÚQÍ =∂\Ï_»∞@– q∞H˜¯e „=}=ÚÅ∞ HõxÑ≤OK«∞@– P„=}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
áÈ@∞¡ á⁄_»∞K«∞@–P „=}=ÚÅ∞ â◊$„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ñ¨Ù\˜ì KåÖ HÍÅ=Ú LO_»∞@– Jq
áê`«∞H˘x a~°∞ã¨∞ÉÏé˜K∞« O_»∞@– â◊s~°=Ú#‰õΩ U=∂„`«=Ú QÍÜ«∞=Ú `åñH˜##∞
– „=}=Ú „Ѩ|Å=∞QÆ∞@–QÆ∞~åÊ@∞– <≥`∞« ~Î ∞° #Å∞ ÃщõΩ¯@, D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ ‰õΩ+¨μì
~ÀQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
P‰õΩ+ª̈=ÚÅÖ’ – K«~‡° =Ú#O^Œ∞ QÆey# ‰õΩ+ª̈=∞O^Œ∞– áÈ@∞¡– "≥=· ~°=‚ Ú –
~°∂HõÜ Δ Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.~°H=Îõ Ú#O^Œ∞ QÆey# ‰õΩ+ª̈=Ú#O^Œ∞ K≥=∞@– x„^Œ–"åѨ٠Wq
HõÅ∞QÆ∞#∞. =∂Oã¨=Ú#O^Œ∞ QÆey# ‰õΩ+¨=ª Ú#O^Œ∞– KÕ`∞« ÅÜ«∞O^Œ∞#∞– HÍà◊§
Ü«∞O^Œ∞#∞– ÉÁ|ƒ|Å∞#∞, ã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e K≥=∞~°∞Û@Ü«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"Õ∞^è㌠∞¨ û#O^Œ∞ QÆey# Ü≥∞_»Å– DK«K`Õ ∞« ÅQÆ∞@– #_»H#õ tOK«∞@– J=Ü«∞==ÚÅ∞
ѨQ∞Æ ÅñQ˘\˜#ì @∞ìO_»∞@Ü«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. Z=ÚHõÅÜ«∞O^Œ∞#∞– =∞[˚Ü∞« O^Œ∞#∞ QÆey#
Ü≥∞_»Å–=Ú‰õΩ¯ K≥_@» – Hõ#∞ Öˇé#] QÆ∞@– HõO~îã° fi¨ ~°=Ú #tOK«∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. Hõ`Δ =« Ú#O^Œ∞ QÆey# Ü≥∞_»Å ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ѨÙ@∞ì#∞. â◊√„Hõ=Ú#O^Œ∞QÆey#
Ü≥∞_»Å–P~ÀQƺ=ÚQÆÅ =∞#∞+¨μºx ÉèÏ~°º‰õΩ#∞– ã¨O`å#=ÚʼnõΩ#∞ K≥=∞@
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ #∞Ѩ„^Œ=ÚÅKÕ`« Ñ‘_Q» ÅÆ ∞QÆ∞#∞.
tfi„`«~ÀQÆ=Ú#‰õΩ – *’ºuâß≈„ãÎ̈=Ú
t~°™È~°∞ QÆÅæ ~ÀQÆ t≈fi„`«O ã¨ÇϨ ™ê [fi~°O K« â◊¥ÅO K« I
`«Ñ¨#^ŒâßÜ«∂O â◊√„ˆH ^Õâ◊`åºQÀ Éèí"Õ ^Œiaèó II
J^ä•k`«º^ŒâßO`«~° =∂<£ â◊√„Hõ[x`« tfi„`«‰Ωõ ëȪÑ⨠=◊ ∂Ü«∞ â◊„Hõ„Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ñ¨Ó~°fi=
^Œ^Àä ºHõOÎ q^è•#O ‰õΩ~åº`ü II
`å. ã¨∂~°º^Œâ◊Ö’ â◊√„Hõ Ü«∞O^Œ∞ñQÆÅQÆ∞ tfi„`« (`≥Å¡á⁄_»Å) ‰õΩ+¨ª=Ú
#tOK«∞@‰õΩ â◊√„Hõ „Ñ‘uH˘é‰õΩ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ q^è•#=Ú *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
=„™ê΄Ѩ=Ǩi âıfi`«‰Ωõ +ª̈~°î Éè=í u – 㨙êO`«Ñ#¨ O ‰õΩ~åº`üI z„`«O ^Õ"å<åq∞u =∞O„`Õ}ÏÜ«Ú`«O
[¿Ñ`ü I K«~°∞Ѷ¨∞$`«ÉèϺ =∞ëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨O [ǨïÜ«∂`üI ~°[`«O =„™êÎ}˜ K« ^Œ^•º`ü I ã¨∂~°º„Ñ‘`«ÜÕ∞-
ÅOHõ$`åOQÍ"Õ∞HÍOâıfi`åOѨÜ∞« ã≤fihO ^Œ^•º`ü– Wutfi„`« „ѨfHÍ~°.
`å. =„ãÎ̈=ÚÅ #ѨÇϨ iOz#"å_»∞– `≥Åá¡ ⁄_»Å ‰õΩ+¨μ=ª Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊ q ∞OK« ∞ @‰õ Ω ™êO`« Ñ ¨ # =Ú#∞ *Ë Ü « ∞ =ÅÜ« Ú #∞. ''z„`« O ^Õ " å<å——
q∞`åºk=∞O„`«=ÚKÕ Ñ¨k"ÕÅ =∂é∞Å∞ [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. K«~∞° – Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ
JëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨=Ú Ç¨ÏŸ=∞=Ú ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú.~°l`«=Ú#∞ – =„ã¨Î=Ú#∞
Xã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ã¨∂~°º„Ñ‘u H˘é‰õΩ JÅOHõiOѨñ|_ç# XHõ `≥Å¡ QÀ=Ù#∞ áêÅ∞QÆÅ
^•x <˘ã¨O=ÅÜ«Ú.
áê=∂ ( QÆl˚) ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ– *’ºuâß≈„ãÎ̈=Ú
J^äŒ ~°q^ŒâßO`«~fi° ~°=Î ∂<Õ |∞^èÕ áê=∂~ÀQÀ Éè=í uI
`«^∞Œ Ѩ âßO`«Ü∞Õ |∞^èŒ „Ñ‘`º·≥ ѨÓ~°fi=[˚áêkHõO HÍ~°ºO.
`å. ~°q^ŒâÖ◊ ’ |∞^èŒ Éè∞í H˜Î Ü«∞O^Œ∞ QÆl˚ ~ÀQÆ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ–
|∞^èŒ „Ñ‘u H˘é‰õΩ Ñ¨Ó~°fi=Ú=Öˇ [áêkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
ѨÓ~°fi[#‡q Ѩ~q° +¨Ü∞« =ÚÖ’ÉèÜ í ∞« u Ü«∞kã¨û áê=∂"å
Éè=í u– `«™êºOˆQ â’}˜`O« ѨÓÜ«∞â◊Û „ã¨=uI
㨠LѨ"å㨄`«Ü∞« O Hõ$`åfi ^Œ^•º „^•ƒÇ¨Ï‡}Éè’[#O II Wu =K«<å`ü I
J„`« "åº^èÕ ~°∞æ~°∞ ÅѶ¨ÚÉèÏ"Ò „^Œ+ì̈"Òº II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`å. ѨÓ~°fi[#º=Ú#O^Œ∞– Ѩ~°∞Å#∞ÉèíqOK«∞ „ã¨HõÛO^Œ<å#∞ÖËѨ<å^Œ∞Å#∞

#tOѨñ*ËãP≤ ##∞– JѨÇϨ iOz##∞ J\˜"ì åñ_»∞ =∞~°∞[#‡=Ú# ^ÕÇϨ =Ú# <≥`∞« ~Î ∞°
p=Ú HÍé∞K«∞O_≥_ç QÆl~˚ ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – =¸ñ_»∞
LѨ"åã¨=ÚÅ#∞ *Ëã≤ U|k =∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#a_»=ÅÜ«Ú.
^Œ„^Œ∞ – qK«ÛiHÍ – áê=∂^Œ∞ʼnõΩ – *’ºuâß≈„ãÎ̈=Ú
*Ï`«Hˆ – ^Œ„^Œ∂qK«ÛiHÌSºó áê=∂‰õΩÃ+·âª Û◊ qQÆi›`â« s◊ ~°ó I
`«~°}˜^ŒâßÜ«∂O „Ѩqâ◊u |∞^èÕ`«^•ã¨º Éèí"Õ ^ŒiaèóI
J^äŒ ã¨∂~°º^ŒâßÜ«∂O =~°=Î ∂# â◊√„Hõ|∞^è[Œ x`« ^Œ„^Œ∞qK«iÛ HÍ~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõOÎ qkè=
^•k`«º„Ñ‘`Ü« ∞Õ [ѨÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü II
`å. ã¨∂~°º^ŒâÖ◊ ’ â◊√„HõÉ∞íè HÎ̃Ü∞« O^Œ∞#∞– |∞^èŒ Éè∞í HÎ̃Ü∞« O^Œ∞#∞– *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞
^Œ„^Œ∞~À_»=Ú–QÆl–˚ ‰õΩ+¨μ=ª Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞
@‰õΩ ã¨∂~°º„Ñ‘u H˘é‰õΩ – qkè=`«∞QÎ Æ [ѨÇϨ Ÿ=∂kèH=õ Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
^Œ„^Œ∞~ÀQÆHõ~°‡qáêHõ=Ú
„ÉÏǨχ}O <Õ„`åÜ≥∂ ~°›#áêº ^Œ„Ì ^Œ∞~Àw Éè"í Õ `«∞ãÎ ó¨ I
`«™ÈºÑ¨â◊=∞#O =ˆHΔºã¨∞=ˆ~‚# `« HÍ~°ÜÕ∞`ü I `«^Œ̂~ú# `«^Œ̂~ú# "å ѨÙ#ó I
L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~°O ~°∂ѨO =$+¨ÉèË} „Ѩu+≤ª`«O I
K«`∞« ~°∞ƒù[O K« kfiÉè∞í *Ï =Ú=∂O ‰õΩ~åº kfiK«H} Δõ ó I
UHõ=„HÀÎ Éèí"Õ K«ÛùOÉèí∞ „ã≤Î<Õ ~°`« â◊Û =∞ǨÉèí∞[ó I
JHõ=Δ ∂ÖÏO „uâ◊¥ÅO K« ã¨=º^ŒH} Δ̃ ǨÏãÎ̈Ü∂≥ ó I
^ÕgѨ$+ª̈QÆ`À ¿ÇϺHÀ =~°^ŒâßÛѨ~°Oó Hõ~°ó I
<å"≥∂`«ûOQÆQÆ`å ^Õg ã≤÷`«ó Ѩ$Ã+ªÂHõáê}˜<å.
=$+¨Éè’Ѩº„QÆ`«ó HÍ~Àº Ѷ¨∞O@Ü«∂ÅOHõ$`« ãÎ̈^ä• I
ã¨fiâ◊HÍκ q`«Îâß~î°ºO `«∞ ‰õΩ~°fi`À x+¨ÊùÅO Éèí"Õ`ü I
`«„`åáêº~ÀѨº ^Õ"âÕ ◊ =Ú=∞Ü«∂ ã¨ÇÏ≤ `«O „ѨÉ∞íè O I
=G=∂Öˇº· ãÎ̈^•ä QÆO^è·≥ ~°∂‡Å=∞O„`Õ} ѨÓ[ÜÕ∞`ü I
`«`À „ÉÏǨχ} =∂Ǩ˙Ü«∞ ^Œi„^ŒO ^è~Œ ‡° HÀq^ŒO I
„â◊√`«=$`ÀÎѨã¨OѨ#flO âßO`«O K≥·"å`«‡<Õk#O I
=„™êÎO QÆ∞bÜ«∞ÔH· ãÎ̈㨺 ѨÓ*ÏO ÉèíHÍκ „ѨHõÅÊÜÕ∞`ü I
ÃÇ˙=∞O K« HÍ~°Ü∞Õ `Õ#Î ã¨q∞^•[ºuÖˇ· ~°ÑI≤
=∞O„`«â◊Û ~°∞„^ŒQÍÜ«∞„f ã¨~°fi„`Õu qxâ◊ÛÜ«∞ó II
~°∞„^ŒQÍÜ«∞„f–eOQÆÑÙ¨ ~å}Ë – ã¨~ˆ fiâ◊fi~åÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ â◊¥Å ǨϙêÎÜ∞«
nè=∞Ç≤Ï `«<Àfl ~°∞„^Œó „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü II
Ü«∞^•fiQ“fl „`«ºO|ˆH}ÿ̌= ã¨q∞^ä• AǨïÜ«∂ `«∞ûnèó I
Hõ„^Œ∞„^•ÜÕ∞u =∞O„`Õ} AǨïÜ«∂ ^•[ºã¨OÜ«Ú`«O I
uÖˇ· â◊Û =¸Å=∞O„`Õ} ã¨~°fi„`≥·=O „Hõ"≥∂ Éèí"Õ`ü I
`«^•ä „|ÃÇ˙‡^•fiã¨<åO`Õ q∞^ä∞Œ #O „ÉÏǨχ}ÏÜ«∞ `«∞ I
t=Ü≥∂ ifikè= ^ÕúÜ«∞O =$+¨Éè’Ѩi x+≤ª`«O I
âßO`åÜ«∞ "Õ^Œq^Œ∞¿+ ÉèíHÍκ `«∞ qx"Õ^ŒÜÕ∞`ü I
=∞O„`Õ}Ï <Õ#qkè= ^Œ„ú ^Œ∞~Àw l`å`«‡"å= I
ÔH·ÖÏã¨"åã‘ ÉèíQÆ"å #∞=∞Ü«∂ ã¨Ç≤Ï`«ó „ѨÉèí∞ó I
„u<Õ„`« â◊Û Ç¨Ï~À ^Œ„^Œ∞~ÀQÆ =∂â◊√=ºáÈǨÏ`«∞I Wu^•#=∞O„`«ó II
`«`« â◊Û „ÉÏǨχ}Ï #û=∞º „HõÊ}˜Ñ` ¨ º« Hõ=Δ ∂ѨÜ∞Õ `ü I
„ÉÏǨχ}Ï= Éè’[ÜÕ∞ `«ÊâßÛ `«ûfiÜ«∞O Éè∞í Or`« "åQƺ`«ó I
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
U=O ^Œ`åfi =∞Ǩ^•#O ^Œ„^Œ∞~ÀQÍ „`«Ê=ÚK«º`Õ II
Wu ^Œ„^Œ∞~ÀQÆÇϨ ~° L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~°^•#qkèó II
`å. |OQÍ~°∞#∞ ^˘OQÆeOz#"åñ_»∞, ‰õΩ+¨μ=ª Ù, ^Œ„^Œ∞~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ
_»∞#∞, =∞iÜ«Ú „ÉÏǨχ}∞x <Õ„`«=ÚÅ#∞ H˘\˜#ì "åñ_»∞ ^Œ„^Œ∞ ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ
_»QÆ∞#x É’^è•Ü«∞#∞ñ_»∞ =zOK≥#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, â’¡HÀHõ΄ѨHÍ~°=Ú
|OQÍ~°=ÚKÕ L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~° „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz ѨÓ*ÏǨϟ=∂^Œ∞ÖÁ#iÛ
„ÉÏǨχ}∞xH˜ Xã¨OQÆ∞#k.
"≥·–tfi„`« ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
‰õΩ+ì̈~ÀQÆ=Ú`À ã¨=∂#=∞~Ú# ѨÙ@∞ìHQõ ÅÆ tfi„`«=∞<≥_ç `≥ʼn¡ Ωõ +¨μ=ª Ù– H˜ÖÏã¨
=∞xÜ«Ú– ^•~°∞}=∞xÜ«Úñ*ˇÑ¨Ê|_»∞#∞† Wk–"å`«, Ñ≤`«Î, âı¡+¨‡=ÚÅ =Å#ñ
|∞@∞ì#k Hõ#∞Hõ =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. ‰õΩ+ª̈=Ú=Öˇ „ã¨qOK«^∞Œ QÆ#∞Hõ,
PѨi„™êqÜ«∞#ñ|_»∞. "å`«tfi„`«ÅHõΔ}=Ú– "å`«=Ú=Å#ñ QÆey# tfi„`«=Ú
a~°∞Ãã,· Ü≥∞é]<·≥ Ü«ÚO_»∞#∞.Ñ≤`tΫ fi„`«ÅHõ}
Δ =Ú– Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ|∞\ì̃#tfi„`«=Ú
`å=∞~°, Ü≥∞é]<·≥ =∞O@Å`ÀñQÆ∂_ç ~À=∞=ÚÅ#∞ ~åÅ∞ÛK«∞O_»∞#∞. âı+¡ ‡¨ tfi„`«
ÅHõ}Δ =Ú– HõÑ=¨¶ Ú=Å#ñ QÆey#tfi„`«=Ú `≥Å<¡ ,·≥ Ѷ∞¨ #"≥∞,ÿ |~°∞"≥,· ^Œ∞~°^`Œ Àñ
QÆ∂_çÜÚ« O_»∞#∞. =∞é˜ÜÚ« , "å`«tfi„`«=Ú ~°H=Îõ ÚQÍ„â◊~ÚOz# ^ŒxÜ«Ú, Ñ≤`tΫ fi
„`«=Ú =∂Oã¨=Ú <å„â◊~ÚOz#^ŒxÜ«Ú, HõÑt¨¶ fi„`«=Ú "Õ∞^Œã∞¨ û <å„â◊~ÚOz#
^ŒxÜ«Ú <≥é∞OQÆ∞#k.
tfi„`«™ê^蕺™ê^茺qÉèÏQÆ=Ú
#Å¡x "≥O„_»∞‰õΩ QÆÅkÜ«Ú, Ѷ∞¨ #=Ú HÍxkÜ«Ú, Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú Hõeã≤H˘xiÜ«Ú
ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞^•ñ@Hõ „H˘`«ÎQÆ#∞O_»∞#kÜ«Ú, Jyfl^ŒQÆú=ÚÅ=Å#ñ|∞\˜ì#k#
`≥Å∞ѨÙQÆ∞}=ÚQÍHõ HõxÑ≤Oz#kÜ«Ú#QÆ∞ tfi„`«‰õΩ+¨ª=Ú ™ê^茺=Ú. nxH˜
qѨs`«ÅHõ} Δ =ÚÅ∞QÆÅk J#ñQÍ `≥Åx¡ "≥O„_»∞HõÅ∞ QÆÅkÜ«Ú, Ѷ∞¨ #"≥∞#ÿ kÜ«Ú,
Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú Hõeã≤#kÜ«Ú, |ǨïHÍÅ=Ú QÆ_zç #kÜ«Ú Jyfl ^ŒQ=úÆ ∞~Ú#kÜ«Ú#QÆ∞
tfi„`«=Ú J™ê^躌 =Ú. QÆ∞ǨϺ™ê÷#=Ú, JéKÕ~Ú, ÃÑ^Œq gxÜ«∞O^Œ∞ñQÆey# tfi„`«
~ÀQÆ=Ú H˘kÌHÍÅ=Ú #∞O_ç Ü«Ú#fl^≥#· #∞, JzO`«º„ѨÉÏè ==ÚQÆÅk QÆ#∞Hõ ^•xx
=i˚OѨ=ÅÜ«Ú. PǨ~°=Ú– â◊Ü∞« º– Pã¨#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx JO^Œé∞ <˘Hõ\Q˜ Í
J#∞Éèqí OK«∞@ =Å##∞, ‰õÄ_çH=õ Å##∞ ã¨~fi° ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ `«éK«∞@ "åºÑ≤OK«∞
ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅqÜ≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. <Õ„`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, K«~‡° =Ú#O^Œ∞#∞ QÆeQÔ _ç
~ÀQÆ=ÚÅ∞ qâı+=¨ ÚQÆ "åºÑ≤OK«∞#q Ü«∞xÜ≥∞é∞OQÆ∞#k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

37. "å`«~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâßG=Ú
*Ï`«ˆH – Ju=∂~°∞`«~ÀQÍ~°Îó Ѩ~°ã¨fiǨs qÖ’=∞=∞u KÕ+ì̈ó I
Hõ~°¯@Hõ¿ã÷ ÉèÏ<Ò ã¨fiѨل`«^Œ$¿+ì ѨÙ=∂ xÊâ◊√#óI
J#ѨºK«Û – "å`«Ñ≤`ÀÎ^Œƒù"å Ñ‘_ô Ç‘Ï<å*ˇ·ã¨ûÇ¨Ï q„QÆǨÏó I
q^ÕâßOQÆ=∞#O "åÑ≤ ™œˆ~ ~°‡^èºÕ Ü«∞^• tv I
Hõ~¯° Hõã`÷≤ « ã¨fiѨل`«^$Œ +¨ì ã¨∂~°º[x`« "å`«"åºkè„ѨfHÍ~°=∂ǨÏ, `«„fÊ`«Ü∞Õ
ѨÓ~ÀfiHõÎ"Õ∞= [ѨÃÇ˙=∞^•<åk ã¨HõÅ "Õ∞= qkè= kfi^Œ^蕺`ü. J#ºK«Û–
â◊<â·≥ Û◊ ~°=∞^躌 =iÎ̂H`«∞[x`« "å`À^Œƒ=ù Ñ‘_À ѨâßO`«Ü∞Õ Hˆ `«∞ „Ñ‘`Ü « ∞Õ [ѨÃÇ˙=∂
kHõO ‰õΩ~åº`üI Hˆ `«∞OHõ$}fixflu=∞O„`Õ}[ѨóI uÖÏ[º‰õΩâ◊ãq¨ ∞kƒù ~°∞Ç˚ ï¨ Ü«∂`üI
ã¨ã¨∞=~°‚O KèåOQÆ^Œ^•º`üI â◊<Õi=Jã≤`«uÖÏO[<Õ`åºkaè ~“+¨^è≥·™êûfl Ü«∂`ü,
~å*Ï=~°ÑÎ i¨ ^è•#O q^Œ^•è º`üII
"å`«"åºkèQ$Æ Ç‘Ï`«O Ö’ˆH ^Œ∞+ì̈O „Ѩ"åã¨jÅO "å I
‰õΩΔ „^ŒO xk`«jÅO [#Ü«∞u Éè∫"Õ∞HΔ̃`« ™œûióI
Éè∫"Õ∞HΔ̃`â« x◊ [x`« "å`«"åº^躌 Ѩâ=◊ ∞<åÜ«∞ â◊x„Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõOÎ [#ÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü II
`å. ã¨∂~°∞ºñ_»∞ Hõ~å¯@‰õ=Ú#O^Œ∞O_ç â◊xKÕñE_»ñ|_ç#Ü≥∞_»Å – *Ï`«‰Ωõ ñ
_»∞ q∞H˜¯e "å`«~ÀQÆÑ_‘ `ç ∞« ñ_»Q∞Æ #∞. Ѩ~„° ^Œ=º=Ú #ѨÇϨ iOK«∞"åñ_»∞#∞, qÖ’=∞=Ú
ÅQÆ∞ |∞kú– KÕ+Åì¨ ∞QÆÅ"åñ_»∞#∞, H˘O_≥=Ú *ˇÑC¨ "åñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞é˜ÜÚ« – â◊x
^ŒâÖ◊ ’ Hˆ `«∞Éè∞í HÎ̃ Ü«∞O^Œ∞–*Ï`«‰Ωõ _»∞ – "å`«Ñ`≤ ~Ϋ ÀQÆÑ_‘ `ç ∞« ñ_»Q∞Æ #∞. hK«∞Å`Àñ
QÆÅÇ≤ÏOK«∞"åñ_»∞#∞, ^ÕâßO`«~Q° =Æ ∞#=Ú QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. WO^Œ∞‰õΩ âßOu–
ã¨∂~°º „Ñ‘uH˘é‰õΩ Ñ¨Ó~ÀfiHõΖ[Ѩ– Ǩϟ=∞^•<åkHõ=∞=Ú *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. ˆH`«∞
„Ñ‘uH˘é‰õΩ – ''ˆH`«∞OHõ$}fixfl`åºk—— =∞O„`«=ÚKÕ [Ѩ=Ú, uÅÅ∞– <Õ~Ú– ^Œ~ƒ° àù √◊ –
ã¨q∞^ŒÅ∞ gxPKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú, ã¨∞=~°‚ ã¨ÇÏ≤ `« KèåQÆ^•#=Ú, â◊x „Ñ‘uH˘é‰õΩñ
*ˇÑÊ≤ # ™êfl#=Ú#∞O*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ~å*Ï=~°=Î ∞#∞éÏux ^èiŒ OK«=ÅÜ«Ú, =∞é˜ÜÚ«
– [## HÍÅ=Ú# â◊x– JOQÍ~°‰Ωõ xKÕñ E_»ñ|_ç#Ü≥∞_»– "å`«"åºkèÑ_‘ `ç ∞« ñ
_»∞#∞, ^Œ∞+¨μìñ_»∞#∞, ^Œ∂~°^Õâ◊Ü«∂„`« É’=Ù"åñ_»∞#∞, hK«∞ñ_»∞#∞, ^Œ∂+≤OѨñ
|_»∞"åñ_»∞#QÆ∞#∞. WO^Œ∞‰õΩ âßOu–â◊x „Ñ‘u H˘é‰õΩ Ñ¨Ó~ÀfiHõ–Î [Ѩ– Ǩϟ=∂k
Hõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
QÆ∞~°∞ „Ѩ`º« s÷ "å`«~ÀQÍ – â◊<Àfl^Õqu=∞O„`Õ} [ѨO‰õΩsfi`« Wu L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~°ãO¨ "å^Õ-
aè^è•<å`ü II
`å. QÆ∞~°∞=Ù`À q~ÀkèOz Ü«ÚO_»∞"åñ_»∞, "å`«~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞.
WO^Œ∞‰õΩ âßOu – ''â◊<Àfl^Õq—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ [Ѩ=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J#ºK«Û– "å`«~ÀQÆHÍ~°}ÏO`«~O° „ѨH$õ `«ºO`«KÀK«Û`Õ – ^Õ= „ÉÏǨχ}™êfiѨÇϨ ~°}Ï `åûfiq∞„^ÀǨ
^•fi`«~ÀQÍ Éè=í uI J㨺„áêÜ«∞tÛ`«OÎ Hõ$KåÛù„uHõ$„KåÛùKåO„^•Ü«∞}O‰õΩ~åº`ü I Jyfl~°j‡`«º$K«O[¿Ñ`ü I
J<Õ# =∞O„`Õ} ÃÇ˙=∞O K« ‰õΩ~åº`üI
"å`«P"åO`«=∞O„`ÀÜ«∞O [Ѩº`Õ-Ü«Ú`«ãO¨ YºÜ«∂ I
Jyfl~°j‡`«º$K«O"åÑ≤[¿Ñ^•fiAǨïÜ«∂^ŒÑI≤ I Wu "åK«ãʨ u=K«#O II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞é˜ÜÚ« – ^Õ=– „ÉÏǨχ}„^Œ=º=Ú #ѨÇϨ iOK«∞@=Å##∞, Ü«∞[=∂#∞xH˜
„^ÀǨ Ï =Ú ¿ãÜ« Ú @=Å##∞– "å`« ~ ÀQÆ = Ú QÆ Å "åñ_» Q Æ ∞ #∞. WO^Œ ∞ ‰õ Ω ñ
„ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú–Hõ$„K«Û–ù JuHõ$„K«Û–ù KåO„^ŒÜ∞« }=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ''Jyfl~°ã‡≤ ——
J#∞ |∞∞‰õΩ¯#∞ [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. Ǩϟ=∞=Ú#∞*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
qâ◊fiãÎ̈㨺 q+¨O^Œ`åfi JÉèíHõΔºÉèíH©Δ"å "å™ÈÇ≤Ï~°}ºO^Œ^•º`ü I
#q∞‡#"åxH˜ q+¨=Ú ÃÑ@∞ì"åñ_»∞#∞. JÉèHí Δõ ºÉè‰í ΩΔõ ‰õΩñ_»∞#∞ "å`«~ÀQÆ=ÚQÆÅ
"åñ_»Q∞Æ #∞. QÆ#∞Hõ– =„ã¨=Î Ú#∞ Ç≤Ï~°}º=Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Ü«∞ó ѨÙ# ~°H`
Δõ Ü
« ∂≥ x =∞xK«ÛOù fO Ѩ~„° ã≤Ü
Î ∞« O |ÖÏ^•„Hõ"∂≥ ºÑ¨É∞íè OˆHãÎ ¨ ã¨~fi° ã¨Okè+μ¨ ^è#Œ ∞~åfi`«~Àw
"å q+¨=∞[fis"å „f„=Ñ‘_®"å ò Éè=í uI `«^∞Œ ѨâßO`«Ü∞Õ  ~°HÑõ u ¨ ~°∂Ѩ^•#O =∞Ç≤Ï+‘^•#O Hõ$KåÛù„uHõ$„K«Ûù
KåO„^•Ü«∞}Ïx ‰õΩ~åº`üI L^Œº#fl ^Õº`«º$K«O[¿Ñ`üI `«^∞Œ HõOÎ „|ǨχO_» ѨÙ~å}Ë –
JѨ=∞$`«∞º„ѨâßO`«º~°÷O „Ѩu~°∂ѨO kfi*’`«Î"Õ∞ I
„Ѩ^^Œ •º#‡Ç≤Ï+‘O Hõ$ëê‚O ã¨=`åûO ѨÓ[ÜÕ∞ `«` Î ó« I
ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«O "å ã¨~°fiO "å~°„`«Ü«∞O [¿Ñ`ü I
=∞$`«∞º~ÀQƄѨâßO`«º~°ú =∂`«‡# â◊Û â◊√ÉèÏÑÎ̈ÜÕ∞I Wu=∞ǨÉèÏ~°`«=K«<å`üI
<å=∞„`«Ü∞« O[¿Ñ`ü– <å=∞„`«Ü∞« 㨺OKè^« |Œ ∞∞+≤ ^Õ=`å „Ñ¨^~Œ ≈° ºO`Õ I L+≤Q‚ ÍæÜ∞« „f
– ѨÙ~°∞+¨„ѨH$õ u ã¨∞`«ÅOKèO« ^•Oã≤ – =ã≤+ª̈ Hõâº◊ Ѩ<å~°^•|∞∞+¨Ü∞« ó =∞Ǩqã¨∞‚
~°‡Ç¨#$ã≤OÃÇ˙ =∞Ǩ=~åǨÏâ◊Û ^Õ=`å Wuã¨~fi° ~ÀQÆâßO`«Ü∞Õ -Ü«Ú`«„`«Ü∞« O [¿Ñ`ü
''JK«∞Û`å #O`«QÀqO^Õ`Õº`«<åfl=∞„`«Ü«∞Okfi[ó I JÜ«Ú`«„`«Ü«∞ã¨OMϺ
HõO[ѨO‰õΩ~åºkúâßO`«Ü∞Õ —— Wu â◊OHõ~w° `åã¨∞=K«<å`üI ѨÙ~°∞+¨ã∂¨ Hõ[ΠѨO‰õΩ~åº`üI
`«`«ó áêѨHõΔÜ«∂„^ÀQÆ"≥∂HΔÀÉèí=`Õº=–Wu ^èŒ#∞~åfi`«~ÀˆQ.=∞é˜Ü«Ú – ѨÙ~°∞+¨
ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú <≥é∞ñQÆx Ѩ~„° ã‘xÎ –|ÖÏ`å¯~°=ÚQÆ <å„Hõq∞Oz ã¨OÉè’QÆ=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ
_»∞– ã¨=∞ãÎ̈ãO¨ ^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞ ^è#Œ ∞~åfi`« ~ÀQÆ=ÚÅQÆÅ "åñ_»∞QÆ<#·≥ #∞, q+¨=∞[fi~°
Ü«Ú‰õΩñÎ _»∞QÆ<#·≥ #∞ f„=Ñ‘_Å» ∞QÆÅ"åñ_»∞QÆ<#·≥ #QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ =∞Ç≤Ï+‘
(|éˇ]) ^•#=Ú#∞, Hõ$„K«Ûù–JuHõ$K«Ûù– KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ ''L^Œº#fl^Õºu——
|∞∞QÆÑ˚ =¨ Ú#∞– ''JK«∞Û`å#O`«QÀqO^Œ—— J#∞ <å=∞„`«Ü∞« [Ѩ=Ú#∞ ѨÙ~°∞+¨ã∂¨ Hõ[ΠѨ
=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J#ºK«Û – "åÜ«ÚѨÙ~å}Ë – "å`å"åºkèÜÚ« `« ¿ãÎ~¸ `åºÇ¨Ï É∫^è•Ü«∞<À =Úxó I
ǨÏi}O HÍ~°ÜÕ∞ `å΄=∞O ^èÕ#∞O `«∞ ^Œâ◊aèó Ñ¨Öˇ·ó I
`«^Œ̂~ú# `«^Œ̂~ú# â◊$OˆQ ~°∂Ѩ=∞ÜÕ∞ ^Œ$_èÕ I
`«O_»∞֒Ѩi ã¨O™ê÷Ѻ¨ „ÉÏǨχ}ÏÜ«∞ x"Õ^Ü Œ ∞Õ `ü I
Ǩ@Hõ„u`«Ü«∞O "åÑ≤ `«^Œ~°úO "å ã¨fiâ◊HÎ̃`«ó I
K«`«∞ëêÊ^Õ+¨μ ã¨O™ê÷Ѩº HÍO㨺áê„`«K«`«∞+ì̈Ü«∞O II
"åÜ«Ú^≥=· `«=∞O„`≥â· Û◊ ÃÇ˙=∞O `«„`« „ѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I
ã¨q∞^•[ºK«~°∞ Ǩï`åfi â◊`«=∞ëÈì`«Î~°O kfi[ó I
JëêìqOâ◊u^Õ<å^äŒ ^•#=∞O„`Õ} HÍ~°Ü∞Õ `ü I
"åÜ≥∂ K«~ã° ≤ Éè∂í `å<å =∞O`«ãfiÎ̈ O Ö’Hõáê=#ó I
"åǨÏ#㨺 „Ѩ^•<Õ# "å`«"åºkèO q<åâ◊Ü∞« I
J<Õ# Hõ$`«=∂„`Õ} Ü«∞^äÀ Hˆ #Î q^è•#`«ó I
"å`«"åºkèqx~°∞‡HÀÎ h~ÀQÆã∞¨ ûY =∞Ǩïfl`Õ II
Wu "å`«"åºkè ǨÏ~À =∞$QÆ^•#xkèó I
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞é˜ÜÚ« – ^˘OQÆÜ∞« QÆ∞"åñ_»∞ "åu"åºkè HõÅ"åñ_»Q∞Æ #x É∫^èÜ Œ ∞« #∞ñ

_»∞ =zOK≥#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – 10 ѨÅ=ÚÅ Ü≥∞`«∞QÎ ÅÆ ~åQÍKÕ`« – W阖]
J#∞ =∞$QÆ=Ú#∞ ^è#Õ ∞=Ú#∞ *Ë~ÚOz – H˘=ڇʼnõΩ "≥O_ç á⁄#∞flÅ#∞ KÕ~ÚOz
<åÅ∞QÆ∞ áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ – <åÅ∞QÆ∞ HõOK«∞áê„`«=ÚÅ#∞xzI aÜ«∞º=Úq∂ñ
^Œ#∞xz–"åÜ«Ú^Õ=`åHõ=∞O„`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú*Ë~ÚOz – ''"åÜ≥∂K«iã≤–
"å`«"åºkèOq<åâ◊Ü∞« —— J#∞ =∞O„`«=Ú*ˇÑÊ≤ – „ÉÏǨχ}À`«=Î ÚxH˜ ^•#=Ú*ËÜ∞«
=ÅÜ«Ú.
"≥·– "å`«"åºkèÉèË^Œ=ÚÅ∞
"åÜ«Ú=Ù – ã¨=∞ãÎ̈É∂íè `«=ÚʼnõΩ#∞ ã¨$+≤–ì ã≤u÷ –ã¨OǨ~°=ÚÅ#∞ *ËÜÚ« #∞.
Ѩ$kä"åºkѨOK«Éèí∂`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ^è•#=ÚQÍ#∞O_»∞#∞. Ñ≤`«Î – HõѶ¨=ÚÅ∞
Ô~O_»∞#∞ P"åÜ«Ú=Ù =¸Å=ÚQÆ<Õ „Ѩ=iÎOK«∞K«∞O_»∞#∞, ã¨HõÅ^À+¨=ÚÅ#∞
P"åÜ«Ú=ÙKÕñ „ÉË̂~Ñ≤OѨñ|_ç#"≥· qHÍ~°=ÚÅ∞QÍñ |∞@∞ìK∞« #flq. XHõ¯"åÜ«Ú"Õ,
„áê}–Jáê<åkÉè^Ë =Œ ÚKÕ J~Ú^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ <Õ~Ê° _ç#k. JkÜÕ∞ Z#∞|k
q^è=Œ ÚÅ∞QÆ#∞ U~°Ê_ç#k. ^è•`«∞=ÙÅ#∞ Hõ~Δ ÚOѨñ*ËTÃã_ç – PǨ~° qǨ~å^Œ∞Å#∞
Ju=∂„`«=ÚQÆ#∞–z~°HÍÅ=ÚQÆ#∞ Éèí∞lOK«∞@KÕ`« "åÜ«Ú=Ù iHõÎ=ÚÅQÆ∞
#~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ„|"ÕtOz xO_ç ^è•`«∞=ÙÅ#∞ Hõ~Δ ÚOѨñ*ËãQ≤ Íx W`«~° ^À+¨=Ú
ÅKÕ xO_ç# J#~°=ÚÅKÕñ QÆÑʨ ñ|_ç |e+ª̈"∞≥ Hÿ Íx „ѨHÀÑ≤OK«∞K«∞#flk. W@∞¡
~Ô O_»∞ „ѨHÍ~°=ÚÅ∞QÍ– "åÜ«Ú=Ù,ÊHÍfiâ◊Ü∞« =Ú#O^Œ∞ñ „|HÀÑ≤Oz#^≥,· Hõ_∞» ѨÙ|ƒ
~°=Ú, „¿ÑQÆ∞ÅéK«∞@, =∞Å|^Œ=ú Ú, =¸„`«H$õ K«Û=ù Ú, =^èŒ ò~ÀQÆ=Ú, =¸Å~ÀQÆ=Ú,
=Ú_çѤ Ó¨ ã¨, gñѨٖ#_»∞=Ú Wq Ѩ@∞ì@, gxx KÕÜÚ« #∞. J^èóŒ HÍÜ«∞=Ú#O^Œ∞
Hõ+™ì¨ ê^躌 =ÚÖˇ#· <å<åq^è~Œ ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆ∞ñ*ËÜÚ« #∞. P=∂â◊Ü∞« =Ú#O^Œ∞ñ
„|HÀÑ≤Oz#^≥· – ^ŒÑÊ≤ , "åOu, L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ q+¨ØzHõ, Q˘O`«∞Ѩ@∞ì@, `Õñ
ѨÙÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx, W`«~° ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ <åaèHØ Ñ#· (T~°fiú HÍÜ«∞=∞O^Œ∞) QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞. WO„kÜ«∂^è•~°=ÚÅQÆ∞ „â’„`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxÜ«∞O^Œ∞ñ „|HÀÑ≤Oz#
Ü≥∞_»– WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. K«~‡° =Ú#O^Œ∞ñ „|HÀÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å
– K«~‡° =Ú#‰õΩ Ñ¨Q∞Æ à◊√§#∞, HÍñHõ#∞QÆeyOK«∞. ~°H=Îõ Ú#O^Œ∞ñ „|HÀÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å–
f„==∞~Ú# "Õ^#Œ Å∞, x„^Œ, ~ÀQÆ=Ú, `åѨ=Ú, "≥=· ~°=‚ Ú, „QÆO^ä∞Œ Å∞, Jr~°=‚ Ú,
J~°∞z, z‰õΩ¯@, „Éè=í ∞=ÚgxxKÕÜÚ« #∞. =∂Oã¨=Ú– "Õ∞^Œã∞¨ û gxÜ«∞O^Œ∞ñ*Ëi
„ѨHÀÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å, áÈ@∞¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx`ÀñQÆ∂_ç, Hõi#î =ÚÖˇ#· „QÆO^ä∞Œ Å∞,
„Éè=í ∞=Ú, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ |~°∞=Ù, JkèH"õ ^Õ #Œ , â◊s~°=Ú Ñ≤_Hç à˜ §◊ `À#∞– HõéÅ] `À#∞
H˘@ìñ|_ç#@∞ìO_»∞@, =∂#Ѩ_∞» @ gxxñ*ËÜÚ« . Jã≤Ü ÷ ∞« O^Œ∞ñ*Ëi „ѨHÀÑ≤Oz#
Ü≥∞_»Å, `˘_»ã¨OkèÜ«∞O^Œe Z=ÚHõ ^•~°∞}=∞~Ú# áÈ@¡#∞ [ňHΔÜ«∞=Ú#∞
KÕÜÚ« #∞. =∞[˚ Ü«∞O^Œ∞*Ëi „ѨHÀÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å Z=ÚHõÅÜ«∞O^Œ∞ ~°O„^è=Œ ÚÅ#∞
x„^Œ Ѩ@Hì õ Ü«ÚO_»∞@, =∂#∞Ѩ_∞» @, "Õ^#Œ D QÆ∞}=ÚÅ#∞KÕÜÚ« #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊√„Hõ=Ú#O^Œ∞ñ*Ëi „ѨHÀÑ≤Oz#Ü≥∞_», â◊√„Hõ=Ú#∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ "≥_Å» Q˘@∞ì#∞
(ÖËH)õ â◊√Hõ=¡ Ú#∞ "≥_Å» ‰õΩO_»∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞. J>Ë¡ QÆ~ƒ° =ù Ú#∞ ‰õÄ_» j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
"≥_Å» ∞#@∞¡QÍx, j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ "≥_Å» Hõ Ü«ÚO_»∞#@∞¡ QÍx KÕÜÚ« #∞† ÖËHõ qHÍ~°=Ú<≥#·
á⁄OkOK«∞#∞. #~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ*Ëi „ѨHÀÑ≤Oz#Ü≥∞_»Å, P#~°=Ú L|∞ƒ#@∞ìQÍx
iHõ=Î ∞QÆ∞#@∞¡QÍx KÕÜÚ« #∞. ã¨#fl#~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ñ*Ëi „ѨHÀÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å
QÆ$„^è㌠"‘ å`«=Ú, á⁄_»=ÙQÆ #QÆ∞@, á⁄\˜Ü ì ∞« QÆ∞@ gxx KÕÜÚ« #∞. ã¨O^è∞Œ Å#∞á⁄Ok
„ѨHÀÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å–QÍeKÕxO_ç# `ÀÅ∞uuÎ=Öˇ#∞O_≥_ç "åѨÙ#∞ *ËÜÚ« #∞. Kåñ
K«∞#ѨC_»∞#∞, =Ú_»∞K«∞#ѨC_»∞#∞ <˘Ñ≤Êx HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ñ*Ëi „ѨHÀÑ≤Ozx Ü≥∞_»Å áÈ@∞¡, ѨQ∞Æ ÅñQ˘\ì̃#@∞ìO_»∞@, qé∞QÆñQ˘\ì̃
#@∞ìO_»∞@, =∂#∞Ѩ_∞» @, <˘K«∞Û@, x„^Œ=K«∞Û@, ã¨O^è∞Œ Å∞ =^ŒÅ∞@, =}‰õΩ@
Ü«∞<≥_ç QÆ∞}=ÚÅ#∞KÕÜÚ« #∞."åxÖ’ =∞Ǩ"å`«=ÚÅQÆ∞ W~°∞=k <åÅ∞QÆ∞"å`«=ÚÅ
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ JˆHÑΔ H¨ "õ å`«ÅHõ}Δ =Ú– "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz#^≥· ã¨=∞ã¨#Î ~°=ÚÅ#∞
á⁄Ok â◊s~°=Ú#∞, ѨÅ∞=∂é∞ `«#∞flH˘#∞#@∞¡ KÕã#≤ Ü≥∞_»Å Jk PˆHÑΔ "¨ å`«=∞#ñ
|_»∞#∞. ǨÏ#∞„ã¨Oã¨"å`«ÅHõΔ}=Ú– <åÅ∞Hõ#∞ q∞H˜¯e wK«∞H˘#∞@, ZO_ç#
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ<Õ ÉèHí OΔ̃ K«∞@, Hõi#î =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ H˘é‰õΩ@KÕ JaèÑ∂¨¶ `«=Ú QÆÅ∞QÆ∞@,
gx=Å# "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤O, JOH˜à§◊ Ü«∞O^Œ∞ xÅz JOH˜ex *Ïéñ*Ëã,≤ <À~°∞
`≥éz H˘xÜ«ÚO_»∞#@∞¡QÍx, =¸ã≤H˘xÜ«ÚO_»∞#@∞¡QÍx KÕÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ Wk
ǨÏ#∞„ã¨ãO¨ "å`« =∞#ñ|_≥#∞. nx=Å# #=ÚÅ∞@, =∂@ÖÏ_»∞@Ü«Ú „ѨÜ∂« ã¨=Ú
q∂ñ^ŒQÆÅ∞QÆ∞#∞. lǨÏfiã¨ÎOÉèí"å`«ÅHõΔ}=Ú– <À\˜Ü«∞O^Œ∞ =∂@ÖÏ_çOK≥_ç
#~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ *Ëi Ü«Ú#fl"åÜ«Ú=Ù <åÅ∞Hõ#∞ =∂#∞Ѩ_*» Ü Ë Ú« #∞ QÆ#∞Hõ Wk
lǨÏfiã¨OÎ Éè=í ∞#ñ|_≥#∞. nx=Å# J#fláê=ÚÅ ¿ãqOK«∞@‰õΩ#∞, =∂@ÖÏ_»∞@
‰õΩ#∞ ™ê=∞~°º÷ =Ú ÖËHõ Ü«ÚO_»∞#∞.
JѨ`«O„`«Hõ"å`«ÅHõΔ}=Ú– J^èŒóHÍÜ«∞=Ú#O^Œ∞ „ѨHÀÑ≤Oz#"åÜ«Ú=Ù–
T~°÷fi=ÚQÍñÉ’=ÙK«∞ é˘=Ú‡# P„â◊~ÚOz# #~°=ÚÅ#∞ „Ѩ"ÕtOz, é˘=Ú‡,
t~°ã∞¨ û, Hõ}`«Å gxx Ñ‘_Oç K«∞#∞. â◊s~°=∞O`«ÜÚ« „‰õΩOQÆñ*ËÜÚ« #∞. â◊s~°=Ú#∞
qÅ∞¡=Öˇ =OQÆ∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞. JѨC_»∞ Hõ+=ì̈ Úq∂ñ^Œ LKåÛùfiã¨=ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞.
Hõ#∞flÅ∞ ãÎ̈|"ú ∞≥ ÿ *Ïé˜ =¸ã≤H˘xÜ«ÚO_»∞#∞. áê=Ù~å~Ú Ñ≤@=ì Öˇ Q˘O`«∞Ö’ ^èfiŒ x
QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.ã¨O[˝ÖˉõΩO_»∞#∞. D QÆ∞}=ÚÅ∞QÆÅk JѨ`«O„`«Hõ"å`«=∞#ñ
|_»∞#∞. JѨ`å#Hõ=∞xÜ«Ú *ˇÑʨ ñ|_»∞#∞. "åÜ«Ú=ÙǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#∞q_çz# Ü≥∞_»Å
Hõ}Δ =Ú ã¨fiã¨`÷ #« ∞ á⁄O^Œ∞#∞. "åÜ«Ú=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú# xez#Ü≥∞_»H}Δõ =Ú ÉÏ^è#Œ ∞
á⁄O^Œ∞#∞. D"å`« ~ÀQÆ=Ú, „ã‘ÅÎ ‰õΩ JHÍÅ=∞O^Œ∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê==Ú QÆey#ѨÙ_»∞
`«é∞K«∞QÆ QÆÅ∞QÆ∞#∞. (Wk Hõ+™ì̈ ê^躌 =Ú) XHõÑC¨ _»∞ ~°H=Îõ Úq¿++¨=ÚQÆ „ã¨qOK«∞@
=Å##∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞ (Wk– Hõ+™ì̈ ê^躌 `«~=° Ú) JaèÑ∂¨¶ `«=Ú=Å# ѨÙ~°∞8+¨μʼnõΩ#∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. (D~ÀQÆ=Ú Hõ+™ì̈ ê^躌 `«=∞=∞QÆ∞#∞)
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

JO`«~åÜ«∂=∞"å`«ÅHõΔ}=Ú–"åÜ«Ú=Ù– HõO~î°=Ú „H˜Ok#~°=ÚÅ#∞

~Ô O_ç\x˜ J}ñzѨ\ ì˜ "å`«#~°=ÚÅ#∞ ֒ѨeH˜ D_»∞ÛK«∞ ^ÕÇϨ =∞O`«ÜÚ« "åºÑ≤Oz,
"≥∞_»H˘O‰õΩÅ#∞ „‰õΩOQÆ*Ü Ë Ú« #∞. JѨC_»∞ â◊s~°=Ú֒Ѩe ÉèÏQÆ=Ú#∞O_ç qÅ∞¡
=Öˇ=OQÆ∞#∞. <å<åq^èÉŒ Ï^èÅŒ ∞ xÅ∞=ÙHõO_»∞Ñ¡ _¨ ∞» @, P=eO`«Å∞, ѨO_»∞¡ H˘é∞‰õΩ@,
HõÑ=¨¶ Ú, "åOuÜ«∞QÆ∞@, W~°∞ѨH¯õ Å∞#∞<˘K«∞Û@, =∂@Å∞– JOH˜à√◊ §–gѨٖt~°ã∞¨ û
D <åÅ∞QÆ∞#∞ D_çÛѨ@∞ì@, D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk â◊s~°=Ú#∞֒ѨeH˜
=OHõ~Q° Æ „‰õΩOQÆ*Ü Ë Ú« @=Å# JO`«~åÜ«∂=∞"å`«=∞x K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ . ÉÏǨϺܫ∂=∞
"å`«ÅHõ} Δ =Ú–"åÜ«Ú=Ù– ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ "≥Å∞ѨŠ^ÕÇϨ =Ú#∞ qÅ∞¡=Öˇ=O@∞#@∞¡
KÕÜÚ« #∞. QÆ#∞Hõ ÉÏǨχܫ∂=∞"å`«=∞#ñ|_»∞#∞. Wk–t~°ã∞¨ û#∞ "≥#∞‰õ‰Ωõ „kѨC#∞.
é˘=Ú‡#∞ á⁄_»=ÙQÆ*Ü Ë Ú« #∞. "≥∞_»#∞"≥∞e|_» *ËÜÚ« #∞. ^ŒO`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞–
=ÚY=Ú#O^Œ∞#∞ qHÍ~°=~°=‚ Ú#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. q∞H˜¯eK≥=∞@#∞ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞.
â◊s~å=Ü«∞==ÚÅ#∞ ã¨_»eOѨ*ËÜ«Ú#∞. D "å`«=Ú|Ǩïf„=QÆuQÆÅ<˘Ñ≤Ê
QÆeyÜ«ÚO_ç# – ^è#Œ ∞+¨¯OÉè=í ∞x K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.„=}ÏÜ«∂="å`«ÅHõ}Δ =Ú– ^À+¨=ÚÅ∞
– =∞~°‡™ê÷#=Ú<å„â◊~ÚOz# „=}=Ú#∞á⁄Ok#Ñ≤^ÑŒ –¨ "åÜ«Ú=ÙK≥ñ „ÉË~ˆ Ñ≤OѨñ
|_ç#"≥–· áê^Œ=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x t~°ã∞¨ ûѨ~º° O`«=Ú– ã¨HÅõ ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞#∞ qâı+=¨ ÚQÆ
P„Hõq∞OK«∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk „=}ÏÜ«∂=∞"å`«=∞#ñ|_≥#∞. Wk ^ŒÑ≤Ê`ÀñQÆ∂_ç
^ÕǨÏ=Ú `≥Å¡ÉÏé˜# "åxH˜ J™ê^茺=ÚQÆ#∞Hõ =i˚OѨ^Œy#k. PˆHΔѨHõ"å`«=Ú
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x ~ÚO`«=~°‰Ωõ *ˇÑʨ ñ|_ç# "å`«~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, "ÕQ=Æ ÚQÍ =K≥Û_ç
^Œ∞~°} æ =ÚÅ∞ âßOu*ˇOk# Ü≥∞_»Å, ã¨fiã¨=÷ ∞QÆ∞#∞ QÍx =∞iÜ≥ÚHõ „ѨHÍ~°=ÚQÆ
ã¨fiã¨Ñ÷ _¨ <» ~Õ =° Ù. ã≤~å„QÆÇϨ "å`«ÅHõ}Δ =Ú – "åÜ«Ú=Ù ~°H=Îõ Ú <å„â◊~ÚOz t~°ã∞¨ û#∞
^èiŒ Oz Ü«ÚO_»∞ã≤~Å° #∞ ~°∂Hõ=Δ ÚÅ∞QÆ#∞, "Õ^#Œ Å`ÀñQÆ∂_ç#qQÆ#∞, hÅ=~°=‚ Ú
HõÅqQÆ#∞ *ËÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ Wk ã≤~å„QÆÇϨ "å`«=∞#ñ|_çÜ∞≥ . Wk J™ê^躌 =Ú.
ѨHÑΔõ ∂¨¶ `«"å`« ÅHõ} Δ =ÚÅ∞–"åÜ«Ú=Ù–â◊s~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ J~°É÷ Ïè QÆ=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ Oz
~°HõÎ#~°=ÚÅ#∞, ã¨#fl #~°=ÚÅ#∞ â’+≤OѨñ*Ëã≤ ã¨Okè |O^èŒ=ÚÅ#∞ =^ŒÅñ
*ËÜÚ« K«∞, ~Ô O_»= áê~°≈fi=Ú#∞ Ѩ_"» Ü Õ Ú« #∞. D ѨH"Δõ å`«=ÚQÆÅ "åxH˜ ã¨~fi°
â◊s~°=ÚQÍx, J~°â÷ s◊ ~°=ÚQÍx „H˜Ü∞« Å#∞ KÕÜ∞« ÖËx^≥· – xâıÛ+ì̈=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
D "å`« ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ H˘O^Œ~∞° UHÍOQÆ "å`«=∞xÜ«Ú H˘O^Œ~∞° ѨH=Δõ ^è"Œ å`«=∞xÜ«Ú
*ˇÃÑÊ^Œ~∞° . JiÌ`« "å`« ÅHõ}Δ =Ú – `«Åq∂ñ^Œ |~°∞=Ù#∞ "≥∂Ü«Ú@, JkèH=õ ∞~Ú#
#=Ùfi`À =∂@ÖÏ_»∞@, ɡ^~Œ ∞° @, =„Hõ=ÚQÍ `«∞=Ú‡@, =OK«^QŒ xÆ qÅ∞¡#∞ =OK«∞@,
q∞H˜¯e Z`«∞QÎ eÆ y q∞@ìÑŨ =¡ ÚÅ∞ QÆÅ kO_»∞#∞ `«Å„H˜O^Œ "ÕãH≤ ˘#∞@, Hõi#î
=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ H˘~°∞‰õΩ@, gx =Å##∞, "å`«Hõ~°=ÚÖˇ·# PÜ«∂ =ã¨∞Î=ÙÅKÕ`«#∞
"åÜ«Ú=Ù q∞H˜¯e =$kú á⁄Ok#^≥,· â◊s~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ T~°fi÷ ÉèÏQÆ=Ú#∞ (J#ñQÍ)
"≥∞_»H˘O‰õΩÅ#∞ P„â◊~ÚOz, =ÚY=ÚÖ’ J~°Éú Ïè QÆ=Ú#∞ =OѨÙQÍñ *ËÜÚ« #∞.
#=Ùfi–K«∂ѨٖD ~Ô O\˜x =OHõ~° KÕÜÚ« #∞. Ñ≤^ÑŒ ¨ t~°ã∞¨ û =}ñ‰õΩ#∞, =∂@`˘„@∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ѩ_∞» @, XHõ Hõ#∞fl =¸Ü«∞QÆ∂_»HÜ õ Ú« O_»∞@, ѨO_»∞¡ Hõ^ÅŒ ∞@, ã¨fi~°Ç¨ x, K≥q
ÉÏQÆ∞QÆ q#~å‰õΩO_»∞@, Öˇãû¨ QÆ #=fiQÆ∂_»Hõ Ü«ÚO_»∞@, ÉÏQÆ∞QÆ `«∞=∞‡QÆ∂_»Hõ
Ü«ÚO_»∞@, "åã¨#ÉÏQÆ∞QÆ `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, `≥eq^ŒÑ¨C@, x„^ŒÉ’=Ù#ѨÙ_»∞
ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞K«∞O_»∞@, Lq∞ã≤ ѨHõ¯QÆ Ñ¨_»∞@, XHõ Hõ#∞fl =¸Ü«∞^ŒyÜ«ÚO_»∞@,
"≥∞_» H˘O‰õΩʼnõΩ ÃÑ#· q∞QÆ∞Å <˘K«∞Û@, J~°â÷ s◊ ~°=Ú# QÍx, â◊s~°=Ú Ü≥ÚHõ¯
J^èÀÉèÏQÆ=Ú# QÍx ÉÏ^èHŒ Åõ ∞QÆ∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú#∞
H˘O^Œ~∞° JiÌ`« "å`«=∞x, H˘O^Œ~∞° UHÍÜ«∂=∞"å`«=∞x Ü«∞O^Œ∞~°∞. ã¨~åfiOQÆ
"å`«ÅHõΔ}=Ú–"åÜ«Ú=Ù–ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOz# Ü≥∞_»Å UHÍOQÆ
"å`«=∞O^Œ∞ *ˇÑÊ≤ # ÅHõ} Δ =ÚÅxflÜ«Ú ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞. LO_»∞#∞.
Hõ#∞Hõ Wk ã¨~åfiOQÆ "å`« =∞#ñ|_»∞#∞. Hˆ =Å "å`«=Ú KÕ`« QÆey# ѨHÑΔõ ∂¨¶ `«
"å`«=Ú JuHõ+ì̈ ™ê^躌 =Ú (XHõ "Õà◊ J™ê^躌 =Ú ‰õÄ_»#QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ nxH˜ lH˜`û«
KÕÜ∞« |xÖË^∞Œ ) =∞iÜ≥ÚHõ ^À+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç# "å`«=ÚKÕ QÆey# Ü≥∞_» HõÜ Δ ∞«
¿ÇÏ`«∞"≥· Hõ+¨ì™ê^茺=∞QÆ∞. ^ŒO_»"å`« ÅHõΔ}=Ú – "åÜ«Ú=Ù – P=∞=Ú KÕ`«
„™È`«ã∞¨ ûÅ^•fi~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ *Ëi#^≥,· HõÑ=¨¶ Ú`Àñ QÆ∂_çH˘x â◊s~°=Ú#‰õΩ ã¨=∞ã¨Î
KÕ+Åì̈ #∞ ÖˉΩõ O_»∞ *Ëã≤ ^Œ∞_»∞H¤ „õ ~°=Öˇ ãÎ̈OaèOz Ü«ÚO_»∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ
Wk ^ŒO_»"å`«=∞#|_çÜ∞≥ . Wk J™ê^躌 =Ú. HõàÏÜ«∞YO["å`«ÅHõ} Δ =Ú – ÖËK∞«
#ѨC_»∞ =}∞ñ‰õΩK«∞ ‰õΩO\˜"åx=Öˇ #_»∞K«∞@, ã¨Okè|O^è=Œ ÚÅ∞ =^Œe#@∞ìO_»∞@,
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk HõàÏÜ«∞YO["å`«=∞#ñ|_»∞#∞. YO["å`« ÅHõ} Δ =Ú –
"åÜ«Ú=Ù – #_»∞=Ú #O^Œ∞ LO_ç#^≥,· `˘_» Ü≥ÚHõ¯ #~°=Ú#∞ ÖÏy Ѩ\ #ì˜ Ü≥∞_»
=∞#∞+¨μº_»∞ ‰õΩO\˜HÍe"å_»Q∞Æ #∞ QÆ#∞Hõ YO["å`«=∞#|_çÜ∞≥ . ѨOQÆ∞"å`« ÅHõ}Δ =Ú
– "åÜ«Ú=Ù, ~Ô O_»∞ `À_»Å #~°=ÚÅ#∞ D_çÛѨ\ #ì˜ Ü≥∞_»Å JѨC_»∞ =∞#∞+¨μºñ
_»∞ Ñ≤K∞« Û‰õΩO\˜"åñ_»Q∞Æ #∞ QÆ#∞Hõ Wk ѨOQÆ∞"å`«=∞#ñ|_çÜ∞≥ .
T~°∞ãÎ̈OÉèí "å`« ÅHõ}Δ =Ú – j`«=~°º „^Œ=º=ÚÅ∞ – L+¨‚ g~°º„^Œ=º=ÚÅ∞
– „^Œ=Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ – QÆ∞~°∞`«fi =ã¨∞=Î ÙÅ∞ – ZO_ç# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ – K«=Ú~°∞QÆÅ
„^Œ=º=ÚÅ∞ – gxx q∞QÆ∞Å Éè∞í lOK«∞@, |_»eHõ *ˇO^Œ∞@, ^ÕÇϨ =Ú JÅÜ«Ú@,
ѨQ\Æ ˜ x„^Œ, ~å„u *ÏQÆ~} ° =Ú, gx KÕ`#« ∞ r~å‚r~°=‚ ∞ѨC_»∞#∞ (J#ñQÍ PǨ~°
ã¨=¸Ç¨Ï=Ú XHÍ<˘Hõ HÍ~°}=Ú =Å#, *Ï~î~° åyfl ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú KÕ`,« H˘O`«
ѨHfiõ "≥∞ÿ H˘O`« =∂_ç#ѨC_»∞#∞) âı+¡ ‡¨ =Ú `À_»#∞, "Õ∞^Œã∞¨ û `À_»#∞ "åÜ«Ú=Ù
`À_»#∞ QÆ∂_ç JkèH=õ ÚQÍ *Ëi# P=∞=Ú – W`«~° ^À+¨=Ú#∞ (J#ñQÍ Ñ≤`=Ϋ Ú#∞,
ÖËHõ "å`«=Ú#∞ QÍx – HõÑ=¨¶ Ú#∞QÍx) P„Hõq∞Oz, `˘_»Å Ü«∞O^Œ∞ *Ëi ^Œ@=ì ∞QÆ∞
âı+¡ ‡¨ =Ú`À_» `˘_»Å ã¨O|O^è=Œ ∞~Ú# Z=ÚHõÅ֒ѨŠxO_ç `˘_»Å#∞ K«eOѨHõ
ã¨|ú=ÚÅQÆ∞#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞. JѨC_»∞ `˘_»Å∞ Hõ^ŒÅx"≥· K«Å¡ñ|_ç ã¨∂^Œ∞ÅKÕ
„QÆ∞zÛ##∞ ÉÏ^èŒ `≥eÜ«∞x"≥· – `«# `˘_»Å∞ HÍ#@∞ì |~°∞=Ù"≥· – q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê`Àñ
QÆ∂_ç#qÜ≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. zO`«–X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê, ^ÕÇϨ =Ú =∂#∞Ѩ_∞» @, ‰õΩã¨∞‰õΩ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

áê@∞¡, "åOu, J~°∞z, [fi~°=Ú, HÍà◊√§ <˘Ñ≤Ê, Hõ+=ì̈ ÚQÆÖKË ∞« @, x„^Œ=K«∞Û@ D

ÅHõΔ}=ÚÅ`Àñ QÆ∂_çÜ«ÚO_»∞#∞. Wk T~°∞ ã¨ÎOÉèí"å`«=∞#ñ|_çÜ≥∞. nx<Õ
P_軺"å`«=∞O^Œ∞~°∞. JѨÉÏǨïHõ"å`«ÅHõΔ}=Ú – Éèí∞[t~°ã¨∞ûÅÜ«∞O^Œ∞O_ç#
"åÜ«Ú=Ù – PÉè∞í [t~°ã∞¨ ûÅ ã¨O|O^è=Œ ∞~Ú# #~°=ÚÅ#∞ =Ú_»∞K«∞H˘#∞#@∞¡
KÕã≤ ÉÏǨï=ÙÅ#∞ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® *ËÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ JѨÉÏǨïHõ"å`«=∞#ñ|_çÜ∞≥ .
qâßfip"å`« ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ – J~°K~Õ Ú, „"Õà√◊ ,¡ KÕuH˜ "≥#∞Hõ „ѨH¯õ gx Ü«∞O^Œ∞
"åºÑ≤Oz Ü«ÚO_≥_ç #~°=ÚÅ∞ "åÜ«Ú=ÙKÕ Ñ‘_Oç Ѩñ|_ç#"≥· KÕ`∞« Å#∞ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_»ñ
*ËÜ«Ú#k qâßfip"å`«=∞#ñ|_»∞#∞. QÆ$„^èŒã‘"å`« ÅHõΔ}=Ú – HÍe=∞_»=∞
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x HÍe „"Õà§◊ =~°‰Ωõ #∞O_≥_ç #~°=ÚÅ∞ "åÜ«Ú=ÙKÕ`« Ñ‘_Oç Ѩñ|_ç#qÜ≥∞ÿ
HÍÅ∞ ZuÎ ÃÑ@∞ì#ѨC_»∞ `˘_»Å#∞ ÃÑH· ˜ ÖË=hÜ«∞Hõ ÖÏyѨ\ ì̃ xâ◊ÛÅ=ÚQÆ#∞#fl@∞ì
KÕÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ QÆ$„^è㌠"≤ å`«=∞#ñ|_»∞#∞.
Ye¡ "å`« ÅHõΔ}=Ú – qâßfip "å`«=ÚQÍx – QÆ$„^èŒã‘"å`«=Ú QÍx
ã¨ÇÏ≤ OѨ~åx <˘Ñ≤Ê`À QÆ∂_çH˘x Ü«Ú#fl Ü≥∞_»Å Jk Ye¡ "å`«=∞#ñ|_»∞#∞.
„HÀ+¨μHì jõ ~°¬ "å`« ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ – "å`« â’}˜`=« Ú =Å# "≥∂HÍe#_»∞=∞
ѨÙ\˜#ì "åѨ٠q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê`ÀñQÆ∂_ç, |Åã≤# #Hõ¯ `«Å=O\˜ PHÍ~°=ÚQÆÅ^≥·
"≥∂^ŒH@ õ ∞ì#∞, QÆ#∞Hõ Wk „HÀ+¨μjì ~°¬Hõ "å`«=∞#ñ|_çÜ∞≥ .
áê^ŒÇϨ ~°¬ "å`« ÅHõ} Δ =Ú – "å`« âı+¡ ‡¨ „ѨHÀѨ=Ú=Å# – áê^Œ=ÚÅ∞ –
QÆQ∞Æ ~åÊ@∞ QÆÅqÜ≥∞ÿ x„^ŒÉ’~Ú# "åxH˜=Öˇ áê^Œ=ÚÅ∞ Hõ^ÅŒ ∞@Ü«Ú, =Ú_»∞K«∞
@Ü«Ú, `åñH˜# <˘K«∞Û@Ü«Ú `≥eÜ«∞Hõ Ü«ÚO_»∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk áê^ŒÇϨ ~°¬ "å`«=∞#ñ
|_çÜ≥∞.
áê^Œ^•Ç¨Ï "å`«ÅHõ}Δ =Ú – "åÜ«Ú=Ù Ñ≤`Ϋ ~°H=Îõ Ú`À QÆ∂_ç#^≥· #_»∞K«∞#ѨC_»∞
áê^Œ = ÚÅ Ü« ∞ O^Œ ∞ qâı + ≤ O z =∞O@#∞ QÆ Å ∞QÆ ∞ *Ë Ü « Ú #∞. QÆ # ∞Hõ Wk
áê^Œ^•Ç¨Ï=∞#|_≥.
áê^ŒHOõ @Hõ "å`« ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ – áê^Œ=ÚÅ#∞ q∞@ìÑŨ =¡ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ xez
#_»∞K«∞#ѨÙ_»∞ QÍx, „â◊=∞=Ú=Å# QÍx, HÍÅ =∞_»=∞ <å„â◊~ÚOz# "å`«=Ú
KÕ`« áê^Œ=∞O^Œ∞ =ÚO_»∞¡ `åñH˜#@∞ì Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞ QÆ#∞Hõ – áê^ŒHOõ @Hõ"å`«=∞x
ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞~°∞.
K«`åfiiOâ◊uÊ`«ÎqHÍ~°=ÚÅ∞
F+ª̈Ñ` ≤ =Ϋ Ú–L+ì̈Ñ=Î≤ Ú – B+¨^ÑŒè ` ≤ =Ϋ Ú – J=^è∂Œ =∞ Ñ≤`=Ϋ Ú – ^è∂Œ =∞HõÑ` ≤ =Ϋ Ú – P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú –
JOã¨^•Ç¨ÏÑ≤`=Ϋ Ú – q^•Ç¨ÏÑ≤`=Ϋ Ú – JO`«~åÌÇϨ Ñ≤`=Ϋ Ú – `«fiQÍÌÇϨ Ñ≤`=Ϋ Ú – Lëê‚kHè ºõ Ñ≤`=Ϋ Ú –
Ju¿ãfi^ŒÑ` ≤ =Ϋ Ú–QÆ~à° Ñ◊ `≤ =Ϋ Ú – JOQÆ™ê^Œ Ñ≤`=Ϋ Ú – `«fiQÍǨÏ~°}Ñ≤`=Ϋ Ú – =∂O™êǨÏ~°} Ñ≤`=Ϋ Ú –
~°HHˆÎõ ^¡ ÑŒ `
≤ =Ϋ Ú – =∂Oã¨Hˆ ^¡ ÑŒ ` ≤ =Ϋ Ú – K«~‡° „HÀ^èŒ Ñ≤`=Ϋ Ú – ~°H„Îõ HÀ^èŒ Ñ≤`=Ϋ Ú – q™ÈÊù@Ñ≤`=Ϋ Ú – ~°H=Îõ ∞O_»Å
Ñ≤`=Ϋ Ú – ~°HÑÎõ ` ≤ =Ϋ Ú– ǨÏi`«`fi« H˜Ê`«=Î Ú – Ǩi„^ŒÑ` ≤ =Ϋ Ú–~°HQÎõ OÆ ^èÑŒ `
≤ =Ϋ ږѨÓu=ÚY Ñ≤`=Ϋ Ú – uHõ=Î ÚY
Ñ≤ ` « Î = Ú–heHÍÑ≤ ` « Î = Ú–HÍq∞ÖÏÑ≤ ` « Î = Ú–=Hõ Δ º Ñ≤ ` « Î = Ú–`« $ ëê‚ k è H õ º Ñ≤ ` « Î = Ú–J`« $ Ñ≤ Î H ÍÑ≤ ` « Î = Ú –
"åÜ«ÚHõOѨÑ` ≤ =Ϋ Ú – "Õ∞„_èá» êHõÑ` ≤ =Ϋ Ú – JHΔ̃áêHõ Ñ≤`=Ϋ Ú – P㨺áêHõ Ñ≤`=Ϋ ∞– r=^•#Ñ≤`=Ϋ Ú – `«=∞ó
„Ѩ"Õâ◊Ñ≤`«Î=ږǨÏi`«Ç¨i„^Œ <Õ„`«–=¸„`«–ѨÙs+¨ Ñ≤`«Î=Ú J#∞ h#Å∞=k ~ÀQÆ=ÚÅ∞ Ñ≤`«Î=Ú =Å#
[xOK«∞#x Ü≥∞~°∞QÆ∞#k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
qOâ◊uâı¡+¨‡ ~ÀQÆ<å=∞=ÚÅ∞
`«$Ñ≤âÎ +¡ı ‡¨ =Ú – `«O„^•âı+¡ ‡¨ =Ú – JkèHxõ „^•âı+¡ ‡¨ =Ú – Ãã·q∞`«ºâı+¡ ‡¨ =Ú – QÆ∞~°∞QÍ„`«â+¡ı ‡¨ =Ú
– PÅ㨺âı+¡ º¨ =Ú – =ÚY=∂^è∞Œ ~°º âı+¡ º¨ =Ú – „Ѩ<HÕ õ âı+¡ ‡¨ =Ú – =q∞âı+¡ ‡¨ =Ú – |ÖÏkèHºõ âı+¡ º¨ =Ú –
|ÅǨ xâı+¡ ‡¨ =Ú – ǨÏ$^ŒÜ∞« „ѨÖÏѨâ+¡ı ‡¨ =Ú – LѨÖÑË â¨ +¡ı ‡¨ =Ú HõO_»∂âı+¡ ‡¨ =Ú – ^è#Œ ∞hã¨OK«Ü∞« âı+¡ ‡¨ =Ú
– QÆàQ◊ OÆ _À^Œ~âÌ° +¡ı ‡¨ =Ú – Ju™œ÷ź âı+¡ º¨ =Ú – j`å„tÅâı+¡ ‡¨ =Ú – âıfi`å=ÉèÏã¨â+¡ı ‡¨ =Ú – âıfi`«<„Õ `« –
=¸„`« – ѨÙs+¨ âı+¡ ‡¨ =Ú J#∞ h W~°∞=k ~ÀQÆ=ÚÅ∞ âı+¡ ‡¨ =Ú=Å# QÆÅ∞QÆ∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.

38. "å`«~°HÍÎkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
"Àº=∞™ê÷<Õ =∞Ç‘ÏѨل`« â◊≈x^Œ$ëÈì Ü«∞^• Éèí"Õ`ü I
[#‡HÍÖËÜ∞« 㨺 [O`Àã¨û"å`«~∞° kè~åiú`ó« I Wu=K«<å`ü "Àº
=∞™ê÷#ã≤÷`«â◊x^Œ$+ì̈ Éè∫=∞[x`«"å`«~°HõÎ^ÀëÈѨâßO`«ÜÕ∞ =∞OQÆà◊ „Ñ‘`«
ÜÕ∞ ѨÓ~ÀfiHõ"Î ∞Õ = [ѨÃÇ˙=∞^•<åkHõO ‰õΩ~åº`ü II
`å. ^Œâ=◊ ∞™ê÷#=Ú# JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞O_ç – â◊xKÕñ E_»|_ç#Ü≥∞_» – "å`«~H° Îõ
~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – JOQÍ~°Hõ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ – ѨÓ~ÀfiHõ,Î
[Ѩ, Ǩϟ=∞, ^•<å^Œ∞Åñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
"å`«~°„HÀ„^Õ̂H Ü«∞^äŒ$ÏǨϖÉè∫^è•Ü«∞#ó I ã¨=~å‚QÆ=∞<Õ"å`«~°HõÎ
<å=Éè=í uI J㨺„áêÜ«∞tÛ`«OÎ KåO„^•Ü«∞}^ŒfiÜ«∞O I J^ä^Œ •#O –
ÅH©Δ‡<å~åÜ«∞}O ~°∂ѨO ã¨∞=ˆ~‚# „ѨHõÅÊÜÕ∞`ü I =ÖË# <å `«^Œ̂~ú# `«^Œ̂~ú<å^äŒ"å ѨÙ#ó I
ÅH©‡Δ <å~åÜ«∞}O ~°∂ѨO ã¨~fi° ^• ã¨~fi° HÍ=∞^ŒO I
Ѩ^•‡ã¨#QÆ`O« ‰õΩ~åº ^Õ=ú ^Õ=O K«`∞« ~°∞‡YO I
^ŒHΔ̃}Ï^èŒó Hõ̂~ Ѩ^Œ‡O â◊OY =¸~°úfiHõ̂~ #º¿ã`ü I
"å=∂^èŒ â◊Û Éèí"Õ K«Û„HõO ÅH©Δ‡ Ѩ$¿+ª Hõ~°O â◊√ÉèíO I
"å"≥∂`«ÊOQÆQÆ`å ^Õq ~°`«fl áê„`«Hõ~å Éèí"Õ`ü I
^ŒHΔ̃} â◊Û Éèí∞*’ ^Õ"åºó Ѩ$¿+ª ^Õ=㨺 K«„H˜}˜ó I
QÆ~∞° _»O ~å[`«O ‰õΩ~åº ^Õ=ú ^Õ=㨺 "åǨÏ#O I
ѨHΔ“ K« `«ã¨º ™œ=~“‚ ã¨∞=ˆ~‚<≥·= <åã≤HÍ I
=„ÃãÎ ~°`«ºO`«~°∞zÔ~·ó Ѩi^ä•Ü«∂ºuH“`«∞HõO I
=ÚHÍÎ^•=∞ѨiHΔ̃ÑÎ̈O K«O^Œ<åQÆ~°∞ÖËѨ#O I
J~°ÛÜÕ∞ `«∞¯ã¨∞"≥∞ÿ ~°∞ºQƇO ÅH©‡Δ <å~åÜ«∞}Ï`«‡HõO I
„Ѩã¨#flO ~°=∞}©Ü«∞ K« QÆ~°∞_»™⁄ºÑ¨i ã≤÷`«O I
`«`À q„ѨO ã¨=∂Ǩ˙Ü«∞ ã¨∞jÅO ÅHõ} Δ Ïxfi`«O I
PKå~°=O`«O ^è~Œ ‡° [˝O "Õ^"Œ ^Õ •OQÆ áê~°QOÆ I
„Ѩu„QÆǨÏx=$`«ÎO K« „â◊√u 㨇$uѨ^äÕã≤÷`«O I
ã¨fiÜ«∞O ÉèíHÍκ ã¨=∂hÜ«∞ ѨÓ[ÜÕ∞ ^ŒfiG‰õΩO_»Öˇ·ó I
‰õΩO‰õΩ=∂QÆ~°∞Hõ~°∂ÊÔ~· ~°∞zÔ~· ~°OQÆ∞bÜ«∞ÔH·óI
ѨÓ~ÀfiˆH#Î q^è•<Õ# ÃÇ˙=∞O `«„`« `«∞ HÍ~°Ü∞Õ `ü I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# `«O ^Œ^•º `«û~°fiÖ’Hõ #=∞㨯$`«O I
ÅH©‡Δ Ѩ`Õ ^Õ=H©#O^Œ<âÕ ◊ H©~Δ åaúâß~Ú #fiK«™ê=∞QÆ=∞º I
QÀqO^Œ^•"≥∂^Œ~° "å`«~°HõÎO q<åâ◊Ü«∂â◊√ HõΔÑ≤`åi=~°æ II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
ÅH©‡Δ <å~åÜ«∞}Ãã·º= =¸iÎO ^Œ^•º`«∞ûÉèHí `
Î̃ ó« I
J~ÀQÆ"å= ã¨∞v x`«ºO *ÏÜ«∞`Õ <å„`«ãO¨ â◊Ü∞« – Wu "å`« ~°̂HÎ ÅH©‡Δ <å~åÜ«∞} ^•#qkè II
`å. ã¨fi*ÏuQÆÅ „ã‘Îx á⁄Ok#ñ"å_»∞ "å`« ~°HõÎ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞.
WO^Œ∞‰õΩñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú – ~Ô O_»∞ KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú
– |OQÍ~°∞`À ÅH˜;<å~åÜ«∞}„Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz – QÆ~∞° _»"åǨÏ#=Ú q∂ñ^Œ
Ѩ^•‡ã¨#=Ú q∂ñ^Œ #∞#fl>Ë~¡ Ê° ~°z, â’¡HÀHõÎ „ѨHÍ~°=Ú ã¨∞jÅ∞O_»Q∞Æ „ÉÏǨχ}∞x
aez ѨÓ*Ï^Œ∞Å<˘#iÛ Ç¨ÏŸ=∂=∂^Œ∞Å *Ë~ÚOz ''ÅH©Δ ‡Ñ¨`—Õ — J#∞ =∞O„`«=Ú`À
^•#=Ú ¿ãÜ«Ú#k.
"≥·–"å`«â’}˜`«ÉèË^Œ ÅHõΔ}=Ú
=∞^Œº=Ú, ѨÙÅ¡x =∞l˚Q,Æ ÃÑ~°∞ñQÆ∞, J#∞=ÚÅ∞, q∞#∞=ÚÅ∞, =∞`«ûº=ÚÅ∞,
=∂Oã¨=Ú, LÅ=Å∞ Ö’#QÆ∞#qÜ«Ú, =∂_ç# J#fl=Ú, q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ J#fl=Ú,
J#∂Ѩ„Ѩ^âÕ =◊ ∞O^Œe [O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨=Ú, áêÅ∞ Ö’#QÆ∞#qÜ«Ú, ~°H=Îõ Ú#∞
K≥~K° ∞« #\˜ì W`«~=° ∞~Ú# PǨ~° qǨ~°=ÚÅ∞ J#∞"åx ##∞Éèqí OK«∞@, q∞`«=Ú
ÖËHõ x„kOK«∞@, "Õ∞Å∞H˘#∞@, "≥∞ÿ^äŒ∞#=Ú KÕÜ«Ú@, gx =Å##∞, `«~°K«∞QÆ
ã¨∞‰õΩ=∂~°∞ʼnõΩ#∞, ~°H=Îõ Ú#∞ =$kú*Ü Ë Ú« #\ì̃ PǨ~°=Ú#∞ ¿ãqOK«∞ "å~°Å‰õΩ#∞,
ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ‰õÄ~°∞ÛO_»∞@ Ü«∞<≥_ç ã¨∞Y=Ú#∞ J#∞Éèqí OK«∞"åiH˜x, <å<å q^è=Œ ÚQÆ
`«ye# ^≥|ƒ=ÅxQÍ Ü«∞=Ú=Å##∞, Jâ◊√kú (J#ñQÍ =∞Å=Ú"≥_Å» ‰õΩO_»∞@)
=Å##∞ ~°H=Îõ Ú ^Œ∞+¨=ì ∞~Ú „ѨHÀÑ≤Oz#ѨC_»∞ "åÜ«Ú=٠ѨÓ~ÀfiHõÎ „ѨHÀѨHÍ~°}=ÚÅ
KÕ`«#∞, j`«Å =ã¨∞Î=ÙÅ KÕ`«#∞ q∞H˜¯e =$kú ÉÁOk Ñ≤=∞‡@ „ѨHÀÑ≤Oz#^≥·,
T~°fi÷ QÆ=∞#=ÚQÆÅ^≥,· J\ì̃ ^Œ∞+ì̈ ~°H=Îõ ÚKÕ`« J_»y¤ OѨñ|_ç, =∞O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú#∞
^À+¨Ü«ÚHõÎ=ÚQÆñ *ËÜ«Ú#∞† J@∞¡ ^Œ∞+¨ìOɡ· Juâ◊~ÚOz# ~°HõÎ~ÀQÆ=Ú#∞
P_躻 ~ÀQÆ=∞x, Y∞_»=∞xÜ«Ú, "å`«|ÖÏã¨=∞xÜ«Ú, "å`« â’}˜`« =∞xÜ«Ú Ñ¨Ó~°∞fiÅ∞
K≥ÑÊ≤ i. Jk ~ÀQÆãfi¨ ÉèÏ==Ú#∞ Ѩ\ ì˜ "≥Ú^Œ@ áê^Œ=ÚÅO^Œ∞ñ *Ëi JK«Û@ ѨÙ@∞ì
K«∞#flk. P áê^Œ=ÚÅ∞ qâı+O≤ z, U#∞ñQÆ∞, QÆ∞„~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx q∂ñ^Œ
ZH˜¯ áÈ=Ù@ KÕ`« Z`«∞Î "åѨ٠QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. P"å`« â’}˜`~« ÀQÆ=Ú, „Ѩ`ºÕ Hõ
"å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ KÕ`#« ∞, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ KÕ`#« ∞, „u^À+¨=ÚÅKÕ`#« ∞, U_»∞
q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. JkÜÕ∞ =∞~°Å L`åÎ#=∞xÜ«Ú, QÆOcè~=° ∞xÜ«Ú ~Ô O_»∞
q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
"å`«â’}˜`« ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú
"å`«â’}˜`=« Ú HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ – ‰õΩ+¨μª ~ÀQÆ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú
Å∞#∞, ^ÕÇϨ =Ú z‰õΩ¯@, ^ÕÇϨ =Ú Ñ¨@∞ì=^ŒÅ #@∞ìO_»∞@, "≥∂HÍà◊√§, Ñ≤H¯õ Å∞,
`˘_»Å∞, #_»∞=Ú Éè∞í [t~°ã∞¨ ûÅ∞,KÕ`∞« Å∞,HÍà◊√§, â◊s~° ã¨O^è∞Œ Å∞, D ™ê÷#=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ^Œ∞~°^ÑŒ Ù¨ @∞ì@, "≥∞~°∞QÔ ‰õΩ¯@, áÈ@∞¡ á⁄_»∞K«∞@, J^Œ~∞° @, |~°∞=QÆ∞@,
uq∞i ѨÙ@∞ì@, D QÆ∞}=ÚÅ∞#∞ Ѩ\ ì˜ Ñ¨Ù\˜ì J}ñQÆ∞K«∞O_»∞#∞. =∞~°Å =∞~°Å
ѨÙ@∞ìK∞« O_»∞#∞. =∞iÜ«Ú P "å`«â’}˜`=« Ú, áê^Œ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú^ŒÅ∞#∞ á⁄Ok
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`˘Å∞`« JK«Û@ xez, XHÍ<˘HõÑC¨ _»∞ ǨÏã¨=Î ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ xez ZÅ∞Hõ Ü≥ÚHõ¯
q+¨=Ú=Öˇ<Õ „ѨHÀÑ≤Oz ^ÕÇϨ =Ú#O^˘Hõ KÀ@ "≥Ú^Œ@ xez `«^#Œ O`«~=° Ú
^ÕÇϨ =∞O`«@ qâı+=¨ ÚQÆ "åºÑ≤OK«∞ ^ÕÇϨ =Ú#O^˘Hõ KÀ@ "≥Ú^Œ@ xez`«^#Œ O`«
~°=Ú ^ÕÇϨ =∞O`«@ qâı+=¨ ÚQÆ "åºÑ≤OK«∞#∞.
"å`«â’}˜`« ™ê^蕺™ê^茺 ÅHõΔ}=Ú
XHõ¯ ^À+¨=ÚKÕ [xOz# "å`«â’}˜`=« Ú „H˘`«kÎ QÍ #∞#flѨÙ_»∞ ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
~Ô O_»∞ ^À+¨=ÚÅKÕ [xOz# Ü≥∞_»Å Ü«∂Ѩº=∞QÆ∞#∞. „u^À+¨=ÚÅKÕ [xOz#
Ü≥∞_»Å J™ê^茺=Ú QÆ#∞Hõ ^•xx q_»∞==ÅÜ«Ú. XHõѨC_»∞ J^èÀ=∂~°æ=Ú#
„ã¨qOK«∞#\ì̃ÜÚ« , XHõÑC¨ _»∞ „ã¨qOѨHõ ‰õ@∞ì#\ì̃ÜÚ« J~°∞ƒù^~Œ ÀQÆ=Ú#∞ KÕÜÚ« #k
#QÆ∞ "å`«â’}˜`=« Ú‰õÄ_® J™ê^躌 "Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞. ǨÏãÎ̈áê^•^Œ∞Å ã¨O^è∞Œ Å Ü«∞O^Œ∞
"åÜ«Ú=Ù xez ~°H=Îõ Ú áê~°∞#\˜ì =∂~°=æ Ú#∞ H˘\˜ì Ñ≤=∞‡@ "å`«~H° =Îõ ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞
XHõ\ H˜ ˘Hõ\ ˜ Hõeã≤H˘x "å`« ~°H"Îõ ^Õ #Œ =ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç „áê}=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
"≥∂ǨÏ=Ú, =¸~åÛÜ«∞=Ú, =∞^Œ=Ú, x„^Œ, [fi~°=Ú, `«Å<˘Ñ≤Ê, J~°∞z, L|ƒã¨=Ú,
^ÕÇϨ =Ú =Ú_»∞K«∞H˘#∞@, ÉÁ|ƒÅ∞, "åѨ٠D ÅHõ} Δ =ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç# "å`«~H° Îõ
~ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú.
P=$`«ÉèË^Œ ÅHõΔ}=Ú
„áê}"åÜ«Ú=Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞ S^Œ∞ "åÜ«Ú=ÙÅ∞, Ñ≤`HΫ Ñõ =¨¶ ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞, ~°H=Îõ Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^è•`«∞=ÙÅ∞ P~°∞#∞, J#fl=Ú, =¸„`«=Ú, =∞Å=Ú, D =¸ñ_»∞#∞
XHõ\ `˜ À <˘Hõ\ ˜ ã¨OHõ~=° ∞QÆ∞@KÕ`#« ∞, ã¨~fi° ã¨OHõ~=° ∞QÆ∞@KÕ`#« ∞ HõeQÔ _ç P=~°}=Ú
P=~°}Ï`å~°`=« ∞ºKÕ`« ÖˇH¯õ ÖËxqÜ≥∞ÿ J<ÕHõ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
39. T~°∞ãÎ̈OÉèíÜ«ÚHõÎ – P=∞"å`åkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
J^ä^Õ •hO L~°∞ ãÎ̈OÉèÏ=∞"å`«Ü∂≥ ™êû=∂#º^À+¨^∂Œ +≤`«
`åfi*’˚ºâß„™êÎaè„áêÜÕ∞} ¿ÇÏ`«∞=∂Ǩϖ`«„`«ÊfHÍ~°OK« – Ü«∞^Œ∞HõÎO*Ï`«ˆH – ''J+¨ì=∞QÀ
QÆ∞~°∞~å=∞Hõ~åÎK—« — Wu=K«<å`ü J+ì̈=∞™ê÷#ã¨÷ QÆ∞~°∞[x`å=∞"å`«~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ `«„fÊ`«Ü∞Õ Ñ¨Ó~ÀHõ"Î ∞Õ =
ÃÇ˙=∞ѨÓ*Ï^•<åkHõO ‰õΩ~åº`ü I `Õ<ÀѨâß=∞ºu II
`å. QÆ∞~°∞=Ù J+¨=ì ∞ ™ê÷#=∞O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, T~°∞ ã¨OÎ Éè"í å`«=Ú
P~°∞ "å`«=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, QÆ∞~°∞„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ , ѨÓ~ÀfiHõ,Î
Ǩϟ=∞, ѨÓ*Ï^•"åkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
T~°∞ ãÎ̈OÉèÏ=∞<å`À=ã¨$+ì̈㺨 Hõ~‡° qáêHõ=∂Ç¨Ï I Ǩï`åyfl x~åfiѨHõ
P=∞"å`«"å=, Wu㨇~°}Ï`ü, `«^∞Œ Hõ^Î ÀëÈѨâßO`«Ü∞Õ -Ü«Ú`«ãO¨ MϺHÀ QÍÜ«∞„`åº[Ѩ
ã≤ÖÎ ·ˇ ~å*˺# K« ÃÇ˙=∞ ã¨∞û =~å‚#fl^•#O –
Ü«∞„`«Ü∞« „`« K« ã¨OH©}- =∂`å‡#O =∞#º`Õ kfi[ó I
`«„`«`«„`« uÖˇ· ~À›"≥∂ QÍÜ«∞„`åºâ◊Û [ѨãÎ̈^ä•I Wu㨇~°}Ï`ü II
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`å. Ǩϟ=∞=ÚKÕÜ«∞ñ|_ç# Jyflx PiÊ#"åñ_»∞, T~°∞ã¨ÎOÉèí"å`«=Ú –

P=∞"å`«=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ Ñ¨k"ÕÅ∞ QÍÜ«∞„f [Ѩ=Ú.
uÅÅ KÕ`«#∞ P[º=ÚKÕ`«#∞ Ǩϟ=∞=Ú, ã¨∞=~°‚ Ü«ÚHõÎ J#fl^•#=Ú#∞O
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
"≥.· T~°∞ãÎ̈OÉè"í å`«ÅHõ}
Δ =Ú – "å`«~ÀQÆ „ѨH~õ }
° =Ú#ñ *ˇÑʨ |_çÜ∞≥ .
P=∞"å`« ÅHõΔ}=Ú
q~°∞^Œ=ú ÚÖˇ#· PǨ~°=Ú, KÕ+Åì̈ ∞, Jyfl=∂O^Œº=Ú, xâ◊ÛÅ=ÚQÆ #∞O_»∞@,
K«=Ú~°∞QÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Éè∞í lOK«∞@, q∞H˜¯e ã¨OK«iOK«∞@, D HÍ~°}=ÚÅ
=Å# P=∞=Ú "åÜ«Ú=ÙKÕñ „ÉË~ˆ Ñ≤OѨñ|_ç#^≥· – âı+¡ ‡¨ ™ê÷#=Ú#∞ *ˇOk JK«Û@
q∞H˜¯e ^ŒQ=úÆ ∞~Ú, <å_»∞Å#∞ á⁄Ok, UHõHÍÅ=Ú#O^Õ D P=∞=Ú, HõÑ=¨¶ Ú#∞
„|HÀÑ≤Oz#"≥,· =Ú_çѤ Ó¨ 㨠Z=ÚHõ ã¨OkèÜ∞« O^Œ∞ñ *Ëi ^ÕÇϨ =Ú#∞ ãÎ̈|=ú ÚQÆñ

40. ™œ÷ź~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*ËÜÚ« . Wk P=∞"å`«=∞#ñ|_≥.

*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ – JÅã¨O ã¨∞d#O Ѩu`«O q∞ëêìâ#◊ O Éè$í QÀãÎ̈#Ü«∞ó I
â◊Ü«∞<ÀѨKå~°‰õΩâ◊ÅO ^•fi^Œâ◊QÆ, „ã‘Îl`«O [#ÜÕ∞`ü II
=ºÜ«∞ÉèÏ=QÆ`«â◊√„Hõ[x`«"Õ∞^Œó „Ѩâ◊=∞<å~°÷O I ѨÓ~°fiq^è•#O q^èÕÜ«∞O II
`å.â◊√„‰õΩñ_»∞ ^•fi^Œâ™◊ ê÷#=∞O^Œ∞O_ç#Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞–JÅã¨∞ñ_»∞#∞,
ã¨∞Y=O`«∞ñ_»∞#∞, ã¨∂÷Å∞ñ_»∞#∞,Ѩu`«∞ñ_»∞#∞, =∞Oz Éè’[#=ÚQÆÅ"åñ
_»∞#∞,â◊Ü«∞<ÀѨKå~°=Ú#O^Œ∞ ã¨=∞~°∞÷ñ_»∞#∞, „ã‘Îl`«∞ñ_»∞#∞ JQÆ∞#∞. D
™œ÷ź~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ, â◊√„Hõ„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ q^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =Å
Ü«Ú#∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
^ŒkK è Òˆ~º} ѨÙ~°∞ëÈ *ÏÜ«∞`Õ "Õ∞^Œ™ê Ü«Ú`«ó I
^Œ^VŒè ^è=Õ ∞ó „Ѩ^•`«"åº `Õ#q„áêÜ«∞â◊√^Œú ÜÕ∞ II U=O„Hõ„K«ÛOù K«‰Ωõ ~åº`üI
`å. ÃÑ~°∞ñQÆ∞#∞ ^˘OQÆeOz#"åñ_»∞, "Õ∞^À~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»QÆ∞, Wk
â◊q∞OK«∞@‰õΩ „ÉÏǨχ}∞xH˜ ÃÑ~°∞ñQÆ∞ ^èÕ#∞=Ù <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. Hõ$„K«Ûù=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
"≥· – Juã¨∂Å÷ ÅHõ}Δ =Ú
â◊s~°=Ú#O^Œ∞ ã¨fiÉèÏ=Ú#∞O_≥_ç =∂Oã¨É^Ëè =Œ ÚÅ∞ q∞H˜¯e =$kú ÉÁO^Œ∞@
=Å# – ãÎ̈#=ÚÅ∞, Hõ_∞» ѨÙ, Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞ Wq ã¨∂Å÷ =ÚÖˇ,· Hõ^ÅŒ Hõ Ü«ÚO_»∞#∞.
L`åûǨÏ=Ú, `≥eqÜ«Ú, ѨÓ~°fi=Ú#O^Œ∞ =Öˇ #∞O_»=Ù. D suQÆ#∞#fl Ü≥∞_»Å
Ju ã¨∂Å÷ ~ÀQÆ=∞x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
JuHõ$â◊ÅHõΔ}=Ú
â◊s~°=Ú#O^Œe =∂Oã¨É^Ëè =Œ ÚÅ∞, â’+≤OK«∞@=Å# #~°=ÚÅ∞, QÆ}∞ѨÙÅ∞
z‰õΩ¯@, "≥∞_», Hõ_∞» ѨÙ, Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞ Wq ZO_çáÈ=Ù@, W\ì̃ ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅk

41. QÆO_»=∂ÖÏ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
JuHõ$â◊~ÀQÆ=∞x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.

*’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ *’ºuâß≈„™êÎa„è áêÜÕ∞} QÆàQ◊ OÆ _» QÆO_»=∂ÖÏѨp~ÀQÆ ¿ÇÏ`«∞=∂Ç¨Ï – `«„`«ÊfHÍ~°OK«.
QÆO_À^Œ~åHΔ̃~ÀÔQ·ó HΔ̃uѨu<å |O^èŒ<åkaè ãÎ̈ÑÎ̈ó I
â◊√„Hõ^ŒâßÜ«∂O ã¨∂ˆ~ºq[~°u #∂#O Éèí"Õ `«∞Ê~°∞+¨ó I
JѨ~O° K« – t~°™È~°∞ QÆÅæ ~ÀQÆ t≈fi„`«O ã¨ÇϨ ™ê [fi~° â◊¥≈ÅO I
`«Ñ¨#^ŒâßÜ«∂O â◊√„ˆH ^Õâ◊`åºQÀ Éèí"Õ ^Œiaèó II
JѨ~O° K« – t~À~°∞ QÆàæ ~◊ ÀQÆ â◊Û [fi~åf™ê~°â¥◊ ÅÔHó· I
â◊s~°̂H¡â◊ =∂áÈflu ã¨∂~°º™êº `«~°æ`Õ Éèí$Q“ II
JѨ~O° K« – t~À~ÀQÀ QÆà„◊ QÍ ÃÇ˙ <å<åˆHâ¡ q◊ =∞~°#ú O I
KÀ~å`«OHõÉèíÜ«∞"åºkè ~°∞ƒ^茙ê Ü«∞O`«~°æ`Õ ‰õΩ*Ë II
â◊√„HÍO`«~fi° ~°=Î ∂# ã¨∂~°º[x`« QÆÅQÆO_» QÆO_»=∂ÖÏ~ÀQÆ
„ѨfHÍ~åÜ«∞ ã¨∂~°º„Ñ‘`«ÜÕ∞ Ü«∞^äÀ HõÎ=∞Ñ≤ ã¨HõÅO ‰õΩ~åº`ü I `«^ä•
K« – ã¨∂~åºO`«~fi° `«==∂#â◊√„Hõ[x`«QàÆ Q◊ OÆ _»QOÆ _»=∂֒Ѩâß#ÎÜ∞Õ
â◊√„HÀ HõOÎ HÍ~°ºO – J#ºK«Û – |∞^è• #Îâ√◊ ≈„Hõ[x`«QàÆ „◊ QÆÇϨ ~ÀQÆ „Ѩf
HÍ~åÜ«∞ Éè∫=∞„Ñ‘`Ü « ∞Õ Ü«∞^äÀHõOÎ ‰õΩ~åº`ü – `Õ"ÀѨâßOuó II
`å. â◊√„Hõ^⌠Ö◊ ’ ã¨∂~°ºÉèHí ÜÎ̃ ∞« O^Œ∞ – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ QÆO_»=∂Å – L^Œ~° –
<Õ„`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, ~å*Ï[˝KÕ HÍ~åQÆ$ǨÏ=Ú <˘O^Œ∞ "åñ_»∞#QÆ∞#∞.
=∞iÜ«Ú, ã¨∂~°º^ŒâÖ◊ ’ â◊√„HõÉ∞íè H˜ÜÎ ∞« O^Œ∞#∞, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, t~À~ÀQÆ=Ú, HõO~î~° ÀQÆ=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. |∞^è^Œ ⌠Ö◊ ’ JOQÍ~°Hõ Éè∞í HÎ̃Ü∞« O^Œ∞, t~À~ÀQÆ=Ú,
QÆO_»=∂Å, KÀ~°ÉÏ^èŒ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, ã¨∂~°º„Ñ‘u
H˘~°‰Ωõ #∞, JOQÍ~°Hõ „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõãÎ H¨ Åõ q^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
QÆ∞~°∞^Õfi+‘ Ѩ~z
° `«Î ^Œ∞óYHÍs QÆ∞b‡ QÆO_»=∂ÖÏ"åºkè=∂O â◊Û*ÏÜ«∞`Õ, U`«^•ƒÇ¨Ï=ã¨Ê `Õº-
aèÇÏ≤ `«O, JѨ~O° K« – „ÉÏǨχ}O „Ѩ`å~°ºÜ≥∂-^蕺ѨÜ∞« u t+¨º â◊Û QÆ∞~°∞O =OK«~Ú`åfi Ü≥∂-nè Ü«∞`Õ
㨠QÆO_»=∂b Éè=í u J#º „áêÜ«∞tÛ`«OÎ J#∞HõxÎ +¨¯$u `åfiKåÛùO„^•Ü«∞}O ‰õΩ~åº`ü – U`«<å‡#"Õ-
aèÇ≤Ï`«O. QÆO_»=∂ÖÏQÆà◊QÆO _ÀѨâß#ÎÜÕ∞ ѨÙ~°∞+¨ ã¨∂HõÎO |∞∞+≤K«ÛùO^À ^≥·=`åx*Ï˝`≥·fi=["Õ`ü II
Jqk`åfi |∞+≤ K«ÛOù ^À ^≥=· `«OÜ«∞[˝ "Õ∞=K« I
Ü≥∂- ^蕺ѨÜ∞Õ [˚¿Ñ ^•fiÑ≤áêÑ‘Ü∂« = *ÏÜ«∞`Õ `«∞#ó I Wu=K«<å`ü II
`«™ê‡`ü KèO« ^À|∞∞+≤^=·≥ `åx *Ï˝`fi·≥ = [¿Ñ`ü I U`«KåÛù^$Œè `« „ÉÏǨχ} q+¨Ü∞« O I
Hõ$„K«ÛùKåO„^•Ü«∞}„|ǨχÉè’*Ϻx K« HÍ~°ÜÕ∞`ü I JÉèíºHõΔÉèíH©ΔK≥·= II
`å. QÆ∞~°∞=Ù`À ^Õfi+≤OK«∞"åñ_»∞#∞ Ѩ~∞° Å =∞#ã¨∞û‰õΩ ^Œ∞óY=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« "åñ_»∞#∞, QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú, QÆO_»=∂ÖÏ~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞ =∞iÜ«Ú
„ÉÏǨχ}∞x ^ŒO_çOz J^躌 Ü«∞#=Ú *Ë~ÚOK«∞"åñ_»∞#∞, QÆ∞~°∞=Ù#∞ =OzOz
J^茺ܫ∞#=Ú¿ãÜ«Ú t+¨μºñ_»∞#∞ QÆO_»=∂ÖÏ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. Wk
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

â◊q∞OK«∞@‰õΩ, KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ѨÙ~°∞+¨ã∂¨ Hõ=Î Ú#∞, |∞∞+≤, KèO« ^À

^≥·=`«=ÚÅ <≥iOy [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú, JÉèíHõΔ ºÉèíHõΔ}=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞, D
~ÀQÆ=ÚQÆÅ "åñ_»Q∞Æ #∞. QÆ#∞Hõ Hõ$„K«Û,ù KåO„^•Ü«∞}, „ÉÏǨχ} Éè’[#=ÚÅ#∞
KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú.
J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ *’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ *’ºuâß≈„™êÎa„è áêÜÕ∞} ~°HÍÎ~∞° ƒ^Œ~ÀQÆ „=}㨺 ¿ÇÏ`«∞=∂ǨÏ, `«„`«ÊfHÍ~°OK« –
=¸~åÛùâ’}˜`^« À+¨ âß≈MÏKÕÛ^À „=}âßÛÑ≤ I
Ñ≤`«Îã¨=Ú`≥÷ ~ÀÌÃ+· ~°aèÉèí∂`À =∂#"À Éèí=u II
J^äŒ Éè∫=∞^Œâß[x`å~°∞ƒù^~Œ ÀQÆ„=}„ѨfHÍ~åÜ«∞ Éè∫=∞„Ñ‘`Ü « ∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõ"Î ∞Õ =
ã¨HõÅO ‰õΩ~åº`ü I `Õ<ÀѨâßOu~°ƒù=u.
`å. JOQÍ~°Hõ^Œâ◊Ü«∞O^Œ∞ *Ï`«‰õΩxH˜ñ QÆeÔQ_ç J~°∞ƒ^Œ=∞<≥_ç „=}=Ú
â◊q∞OK«∞@‰õΩ JOQÍ~°Hõ „Ñ‘uQÍ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ ã¨HÅõ q^è•#=Ú *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ Hõ=∞=qáêHõ=Ú
ѨÓ~°fi[#‡x q^èŒ=Ü«∂™ê~°÷O ~°=∞=∂}À ~°HÍÎ~°∞ƒ^Œ"å= Éèí=u. ''q^èŒ"åQÆ=∞<Õ x`«ºO
~°HÍÎ~∞° ƒnÉè"í #Õ fl~°ó—— I Wu<å~°nÜ«∞ =K«<å`ü I ~°HÍÎ~∞° ƒn#~°ó ‰õΩ~庄`åÊÜ«∞tÛ`«OÎ „ѨâßO`«Ü∞Õ I Wu=K«<å`ü
I Hõ$„KåÛùuHõ$„K«ÛK ù åO„^•Ü«∞}Ïx ã¨=∞™êÎx=º™êÎx "å QÆ∞~°∞ ÅѶڨ ÉèÏ"å¿ÑHõÜ Δ ∂« ã¨=∂K« ~ˆ `ü – ã¨∞=}=^•#O
K« ^Œ^•º`ü I „ÉÏǨχ} Éè’[#OK« HÍ~°Ü∞Õ kfiÉè"í å¿ÑHõÜ Δ ∂« I Wu~°HÍÎ~∞° ƒ^Œ„=}ǨÏ~°}Ë II
`å. ѨÓ~°fi[#‡=Ú# – q^è"Œ å „ã‘Î QÆ=∞#=Ú *Ëã#≤ "åñ_»∞ =∞~°∞[#‡=Ú#
~°HÍÎ~∞° ƒ^Œ=∞<≥_∞» ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, Hõ$„K«Û,ù JuHõ$„K«Û,ù
KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ Jxfl\˜x QÍx, XHõ¯^•xx QÍx, "åºkè Ü≥∞K«∞Û`«‰Ωõ ¯=Å#∞
|\˜ì KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨∞=~°^‚ •#=Ú#∞ „ÉÏǨχ} Éè’[#=Ú#∞O *Ë~ÚOK«=ÅÜ«Ú.
"≥·–QÆO_»=∂ÖÏ, JѨp~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`åk ^À+¨=ÚÅ∞, "Õ∞^À^è•`«∞=Ù#O^Œ∞ xez, HõO~î=° Ú, ÃÑ_»`Å« ÃÑ^Œ#Ì ~°
=ÚÅ∞, Hõ#∞flÅ∞, K«OHõÅ∞, QÆ[Å˚ ∞ gxx á⁄Ok#"≥· – ã¨=~°=‚ ÚÅ∞#∞, QÆ\ qì˜ Ü«Ú,
"≥∞~°∞QÆ∞QÆÅqÜ«Ú, =OHÍÜ«∞, Lã≤iHõ HÍÜ«∞ gx =O\˜ PHÍ~°=Ú QÆÅqÜ«Ú,
ѨÅ=¡ ÚÖˇ#· qÜ«Ú, J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ· z~°HÍÅ=Ú#‰õΩ Ñ¨Hfiõ =∞#∞#qÜ«Ú<≥#· QÆO_»=∂Å
Ö#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. PQÆO_»=∂ÅÅ∞ – H˘kÌ <˘Ñ≤ÊHõÅqÜ≥∞ÿ # Ü≥∞_»Å H˘xfl
ѨHfiõ =∞QÆ∞#∞. H˘xfl „ã¨qOK«∞K«∞O_»∞#∞. =∞iH˘xfl Hõ_∞» ^Œ∞~°^QŒ eÆ yÜ«ÚO_»∞#∞.
H˘xfl #tOK«∞K«∞O_»∞#∞. H˘xfl ѨÙ\˜ì |ǨïHÍÅ=Ú J#∞ã¨iOz Ü«ÚO_»∞#∞. Wk
QÆO_»=∂ÅÜ«∞xÜ«Ú, JѨzÜ«∞xÜ«Úñ *ˇÑʨ ñ|_»∞#∞. WkQÆiHÔ =Öˇ =$kú *ˇO^Œ∞K«∞
#tOK«∞K«∞O_»∞#∞.
J™ê^茺ÅHõΔ}=Ú
[fi~°=Ú, "åOu, ѨH¯õ Å∞ <˘K«∞Û@, ^ŒQ∞Æ ,æ Ñ‘#ã¨=Ú, D ÅHõ}
Δ =ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç# QÆO_»=∂ÅÅ∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞.
„QÆO^䕺kq*Ï˝#=Ú
HõÑ„¨¶ Ѩ^•è #=ÚÅQÆ∞ "å`åk^À+¨=ÚÅ∞, "Õ∞^è㌠∞¨ û, =∂Oã¨=Ú, ~°H=Îõ Ú gx
Ü«∞O^Œ∞ xez#"≥,· QÆ∞O„_»<·≥ L#fl`«=∞~Ú# "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆ∞*ËÜÚ« #∞. P "åѨÙ
‰õÄ~°Ûñ|_ç#@∞ìO_»∞@ =Å# „QÆOkè J#ñ|_≥#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„QÆOkä ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`«„QÆOkè, Ñ≤`„Ϋ QÆOkä, âı+¡ ‡¨ „QÆOkä, ~°H„Îõ QÆOkä, =∂O㨄QÆOkä. "Õ∞^À „QÆOkä,
Jã≤÷ „QÆOkä, ã≤~å„QÆOkä, „=}„QÆOkä Jx ~Ú@∞¡ `˘q∞‡k q^è=Œ ÚÖˇ#· „QÆO^ä∞Œ Å∞
ѨÙ@∞ì#∞.
J~°∞ƒ^Œq*Ï˝#=Ú
P„=}„QÆOkäÜÕ∞ Q˘Ñ¨ÊkÜ≥ÿ∞# Ü≥∞_»Å J~°∞ƒ^Œ=∞#ñ|_»∞#∞, Jk–"å`«,
Ñ≤`–Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ KÕ`« =¸ñ_»∞#∞, ~°H,Îõ =∂Oã¨, "Õ∞^Œã∞¨ ûÅ KÕ`=« ¸ñ_»∞#∞, KÕi
P~°∞q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞, P J~°∞ƒ^Œ=Ú, "Õ∞^Œã∞¨ û, HõÑ=¨¶ Ú Wq qâı+=¨ ÚQÆ
QÆey, ã≤~÷ =° ÚQÆ #∞O_»∞@ =Å# ™ê^è•~°}=ÚQÆ Ñ¨Hfiõ =Ú#‰õΩ ~åHõÜÚ« O_»∞#∞.
ã≤~Å° Ü«∞O^Œ∞O_»∞ ~°H=Îõ Ú#∞, "å`å^Œ∞ÅÖ’ <˘Hõ ^À+¨=Ú H˘OK≥Ñ~¨ z° , #~°=ÚÅ
֒ѨŠё_Oç z ѨHfiõ =Ú KÕÜÚ« #∞. ѨHfiõ =∞~Ú# P ~°H=Îõ Ú JK«Û@<Õ Ü«ÚO_ç
„ã¨qOѨH,õ =∂Oã¨=Ú KÕ`« QÆ\ Ñì˜ _¨ ç =∂Oã¨ÑÙ¨ "≥ÚÅHõÅ`Àñ QÆ∂_ç =$kú ÉÁO^Œ∞#∞.
`«~∞° "å`« j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ^Œ∞+ì̈~H° =Îõ Ú qâı+=¨ ÚQÆ „ã¨qOK«∞K«∞O_»∞#∞. Wk
~°HÍÎ~∞° ƒ^Œ=∞x K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. =∂Oã¨, "Õ∞^À~°∞ƒ^Œ=ÚÅ∞, P „QÆOkä ÅHõ} Δ =ÚÖË
HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
J™ê^茺 ÅHõΔ}=Ú
42. j¡Ñ¨^Œ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
~°H,Îõ =∂O™ê~°∞ƒ^Œ=ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞. `«H¯˜ #q™ê^躌 =ÚÅ∞

*’ºuâß≈G=Ú
J‰õΩb<À qHõÖÏOQÆ â◊ÛѨ֒ ^è$Œ +ì̈ â◊Û *ÏÜ«∞`Õ =∞#∞[ó I
=ÚY~À x`«ºO t¡Ñ¨n ‰õΩ[|∞^èŒÉèí$QÆ∞#O^Œ<≥·ã¨ûÇ≤Ï`≥· ó II
J^äŒ =∞OQÆà◊ |∞^èŒ â◊√„HÀ[x`« j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ ÉÏ^è˘Ñ¨âßO`«Ü∞Õ
„QÆǨτ`«Ü«∞„Ñ‘`«ÜÕ∞ Ü«∞㨺ܫ∞㨺ܫ∞^Œ∞ HõÎO `«„`åÊQÆ∞HõÎ"Õ∞ѨHÍ~°ºO I
`å. JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞, |∞^è∞Œ ñ_»∞, â◊√„‰õΩñ_»∞ g~°∞ =Ú=Ùfi~°∞ <ÕHõ ™ê÷#QÆ`∞« Öˇ#·
Ü≥∞_» *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ K≥_‰¤» Ωõ Å=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, JOQÆ"H·≥ Åõ º=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, ^Œ∞+¨μñì
_» ∞ #∞, k@ì ` « # =Ú QÆ Å "åñ_» ∞ #∞, J„Ñ≤ Ü « ∞ =ÚQÍñ |Å∞‰õ Ω "åñ_» ∞ #∞,
j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # „QÆÇϨ =ÚÅ „Ñ‘u
H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõqÎ ^è•#=Ú#∞ *ËÜÚ« #k.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
ã¨fiQÀ„`« „ãÎ̈ºaèQÍg∞ ™êº ^Àº<åºO "å j¡Ñn¨ Éè"í `Õ üI
J㨺„áêÜ«∞tÛ`«OÎ I J™œ KåO„^•Ü«∞} "Õ∞HõO ѨÜ∂≥ „=`«O K«
‰õΩ~åº`ü I `«^#Œ ∞HõÖÊË #ã¨∞=}=O^Œ^•º`ü I ѨOKåâ◊„^•ƒùÇϨ ‡} Éè’[#O HÍ~°Ü∞Õ `üI Wu=K«<å`ü
`å. ã¨fiQÀ„`« „ã‘xÎ QÍx, Ѩ~„° ã‘xÎ QÍx á⁄O^Œ∞"åñ_»∞ – j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞ XHõ KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞, ѨÜ∂≥ „=`«=Ú#∞, nxHõ#∞QÆ∞}=ÚQÍ
ã¨∞=~°^‚ •#=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. U|k =∞Ok „ÉÏǨχ}∞Å Éè∞í lOѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥·–j¡Ñ¨^Œ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ=Ú, „Ѩ`ºÕ Hõ, "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ KÕ`« =¸ñ_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞#∞. QÆ[Å˚ ∞, `˘_»Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x J^èóŒ HÍÜ«∞=Ú Hõ_=» ~°‰Ωõ HõáêkèºHõ=ÚQÆÅ
"å`å^Œ∞Å∞ =∂Oã¨=Ú#O^Œ∞#∞ ~°H=Îõ Ú#O^Œ∞#∞ *Ëi, HÍÅ„Hõ=∞=Ú# áê^Œ=ÚÅ#∞
P„â◊~ÚOz, "≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÆ QÆ\ ì̃ "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞. D ~ÀQÆ=Ú j¡Ñ^¨ =Œ ∞x
K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. "å`«jÑ¡ ^¨ ÅŒ Hõ}Δ =ÚÅ – "å`«=Ú =Å#ñQÆey# j¡Ñ^¨ =Œ Ú – ѨQ∞Æ à◊√§
|∞_»∞ѨÙÅ`Àñ QÆ∂_ç #Å¡<≥· HÍ~°}=Ú ÖËHõÜÕ∞, <˘Ñ≤Ê QÆey a~°∞ÃÑ·, ~°∂HõΔ"≥∞ÿ
("≥∞~°∞QÆ∞`«Ñ≤Ê) Ü«ÚO_»∞#∞. Ñ≤`«Îj¡Ñ¨^Œ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ – Ñ≤`«Î=Ú=Å#ñ |∞\˜ì#
j¡Ñ^¨ =Œ Ú, ѨKÛ« <≥· =∞O@, [fi~°=Ú#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. âı+¡ ‡¨ j¡Ñ^¨ Œ ÅHõ} Δ =Ú –
HõÑj¨¶ Ñ¡ ^¨ =Œ Ú, q∞H˜¯e "≥∞~°∞ñQÆ∞Hõey, <˘Ñ≤ÊÖËHõ `≥Åx¡ =∂Oã¨ÑÙ¨ |∞_»∞ѨÙÅ`À
xO_ç ÃÑ^ŒkÌ QÆ #∞O_»∞#∞ – J™ê^躌 ÅHõ} Δ =Ú – j¡Ñ^¨ =Œ Ú ÃÑ^ŒkÌ QÍñ ɡiy XHõ
=`«û~°=Ú ^•ñ\˜ q∞H˜¯e HÍ~°∞K«∞#fl Ü≥∞_»Å J™ê^躌 =Ú.
=∞`åO`«~°=Ú
KÕ`∞« Å∞, =Ú‰õΩ¯, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞, K≥=ÙÅ∞ gxÜ«∞O^Œ∞#∞, áê^Œ=∞O^Œ∞=Öˇ<Õ j¡Ñ^¨ =Œ Ú
[xOK«∞#x H˘O^Œ~°∞ =zOK≥^Œ~°∞ QÍx, Jk [Å „áêÜ«∞„Ѩ^Õâ◊=∞O^Œ∞ ~ÀQÆ
ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ |\˜ì Juâ◊Ü∞« =ÚQÆ [xOK«∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú#∞.
43 – „=}~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ – „=}˜`åOQÆó „ã‘Î Ö’Åâ’Û~°ó HÍO`«ã∞¨ ûã¨=∞‡`«ó „ã‘} Î ÏO I
Éè∫=∞â◊âßOHõã¨∞ˆ~*ˇ·º ˆ~HõÃã÷ â◊ÛO_»~ÀQÆâ◊Û II
Éè∫=∞^ŒâßÜ«∂=∞Ñ≤ „=}À^Œƒ=ù Wu ^Œ~≈° <å`ü
J#ºK«Û – H“=∂~°^•~°=∂_躻 O ¿ÇÏ=∂ÅOHÍ~° Éè∂í +≤`O« „áê[˝O I
â◊¥~°O 㨄=}QÍ„`«O ~°∞kè~åOQÆxsHΔ̃`À r=ó II
Éè∂í ã¨∞`«ât◊ ã¨∞~°Q∞Æ ~°∞ã¨OÜ≥∂QÆ[x`«„=} "Õ^<Œ åqѶ∂¨ `åÜ«∞ „QÆÇϨ „`«Ü∞« „Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõ"Î ∞Õ =
HÍ~°ºO I Éè∫=∞qÖ’H˜`«QÆ∞~°∞Hõ$`«„=} âßO`≥·º ѨÓ~ÀfiHõÎO QÆ∞~°∞ѨÓ*ÏkHõO HÍ~°ºOII
`å. JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞, K«O„^Œ∞ñ_»∞, QÆ∞~°∞=Ù, g~°∞ =Ú=Ùfi~°∞ UHõ™ê÷#QÆ`∞« Öˇ~ˆ· x
*Ï`«‰Ωõ ñ_»∞, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ „=}=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, „ã‘Î Ö’Å∞ñ_»∞#∞, KÀ~°∞ñ_»∞#∞,
ã¨∞O^Œ~∞° ñ_»∞#∞, „ã‘ÅÎ ‰õΩ W+¨μñì _»∞#∞, fHõΔ "åº^èVŒ QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. JOQÍ~°Hõ
^Œâ◊Ü«∞O^Œ∞#∞ D „=}~ÀQÆ=ÚQÆÅ∞QÆ∞#x K≥ѨÊñ|_ç#k. =∞iÜ«Ú QÆ∞~°∞=Ù
JOQÍ~°‰Ωõ xKÕñ E_»ñ|_ç# Ü≥∞_»Å Ñ≤#fl =Ü«∞ã¨∞ ÉèÏ~°ºQÆÅ"åñ_»∞#∞, ^è#Œ =O`«∞ñ
_»∞#∞, |OQÍ~°∞ ™⁄=Ú‡ÅKÕ #ÅOHõiOѨñ|_ç# "åñ_»∞#∞, „áêA˝ñ_»∞#∞, â◊¥~°∞ñ
_»∞#∞, ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ „=}=ÚQÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ ‰õΩ[, K«O„^Œ,
QÆ∞~°∞, „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ #∞ ѨÓ~ÀfiHõÎ [áêkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
[ÖÏQÆ∞flº^ŒƒO^è<Œ åk<å „q∞Ü«∞`Õ ã¨ L^Œ~„° Ѩ}É© =íè u I QÀ^ŒfiÜ«∞O
^Œ^•º`ü ѨOKåâ◊„^•ƒÇ¨Ï‡}Éè’[#OHÍ~°Ü∞Õ `ü ^ŒH} Δ̃ ÏO K« ^Œ^•º`ü II
`å. [Å=Ú, Jyfl gx Ü«∞O^Œ∞ Li"ÕãH≤ ˘xѨ_ç =∞~°}O˜ z#"åñ_»∞, L^Œ~°
„=}=ÚQÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. W`«ñ_»∞ Ô~O_»∞ QÀ=ÙÅxÜ«∞º=ÅÜ«Ú, U|k =∞Ok
„ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. ^ŒH}
Δ˜ xÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
`«^•ä K« – Ju=∂<å ^Œu„HÀ^ä• ^Œu¿ãflǨ ^ŒƒÜ ù ∂« ^ŒÑ≤ I
Ü≥∂ ^è~Œ ‡° xâ◊ÛÜ«∞O *Ï# #fl#º^ä• ‰õΩ~°∞`Õ `«∞ Ü«∞ó I
#ѨÓÜ«∞â’}˜`=« Ǩτ=}© Éè=í u =∂#=ó I
`«KåÛùO`«ÜÕ∞ `«ÑÎ̈Hõ$„K«ÛùO ‰õΩ~åº uÎńѨã¨÷^À Éèí=u, ^Œ~åƒù[º
uÖˇ· ~åfiºÇ¨Ïuaè ~°ëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨O AǨïÜ«∂`ü, ѨOKåâ◊„^•ƒÇ¨Ï‡}Éè’[#O `«∞ HÍ~°ÜÕ∞`ü II
`å. =∞iÜ«Ú ^èŒ~°‡ xâ◊ÛÜ«∞=Ú<≥iOyÜ«Ú Ju QÆ~°fi=ÚKÕÃã·##∞, Ju
„HÀ^è=Œ ÚKÕ<#·≥ #∞, Ju ¿ãflǨÏ=ÚKÕ<#·≥ #∞ JuÉèÜ
í ∞« =ÚKÕÃã#· #∞ J#º^è•QÍ<˘#iÛ#
"åñ_»∞ <≥`∞« ~Î ∞° p=Ú`ÀñQÆ∂_ç# „=}=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ `«ÑÎ̈
Hõ$„K«Û=ù Ú#∞ *Ëã≤ XHõ „Ѩã=÷¨ Ú uÅÅ#∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. ^Œ~ƒ° Åù ∞ P[º=Ú, uÅÅ∞
J#∞"åxKÕ JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨=Ú Ç¨ÏŸ=∞=Ú ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. U|k =∞Ok „ÉÏǨχ}
=ÚʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú.
`«^•ä K« – =∞ǨѶŨ `«ã¯¨ ~°ó áê^Œ„=}© Éè=í u – `«^•ä – K« – Ü«∞ âßÛO _®ÖÏk =K« â◊≈$}º=
ã¨fiÜ«∞O Éèí∞OˆHÎ㨠Ñ≤`À΄^ÕHÍ „^Œfi}"å#ƒù =u 㨠Hõ$„KåÛùuHõ$„K«ÛùO ‰õΩ~åº ^Œº^ä•qÉèí=OuÖÏ #Ì^•º`ü I
ã¨iÊ~°‡^èŒ∞Ü«Ú`«O KåëÈì`«Î~°â◊`«O ÃÇ˙=∞O ‰õΩ~åº`ü I Ü«∞^Œ∞HõÎO –
Ü«∞=∞ã¨∂Hˆ #Î q„¿ÑO„^Œ ã¨ûiÊëê =∞^è∞Œ ã¨OÜ«Ú`«O I
AÃÇ˙ `«ºëÈì`~Ϋ â° ` ◊ O« Ü«∞=∞ „Ñ‘`º« ~°"÷ ∞Õ =Ç≤Ï II Ѩ^‡Œ ѨÙ~å} =K«<å`ü – Wu Ñ≤`À΄^Õ̂H qkèó
=∞iÜ«Ú =∞ǨѶŨ =ÚÅ ^˘OQÆeOz#"åñ_»∞, áê^Œ=Ú#O^Œ∞ „=}=ÚQÆÅ"åñ
_»∞#∞. K«O_®ÖÏ^Œ∞Å=∂@Å∞ q#∞K«∞Éè∞í lOK«∞"åñ_»∞ Ñ≤`À΄^ÕH=õ Ú=Å# „=}=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞ Hõ$„K«Û=ù Ú, JuHõ$„K«Û=ù Ú, Ü«∞^ä•qÉè=í =ÚQÆ uÅ^•#=Ú#∞O
*Ëã≤ Ü«∞=∞ „Ñ‘`º« ~°=÷ Ú <Õ~Ú – `Õ<≥ gxKÕ`« Ü«∞=∞ã¨∂Hõ=Î ÚKÕ JëÈì`~Ϋ â° `◊ =« Ú
„"ÕÅÛ=ÅÜ«Ú#∞.
ѨÖË# "å `«^Œ̂~ú# `«^Œ~åú̂~ú# "å ѨÙ#ó I
HÍ~°Ü∞Õ ^•fiǨÏ#O ÃÇ·Ï=∞O K«`∞« ~°OÌ `«O K« "å~°}O I
^ŒO`å ã¨ûfi}==∞Ü«∂ó HÍ~åº~°`≥·fl ~åfl<åq^è≥·~°∞º`åó I
ã¨~åfiÉè~í }° ã¨OÜ«ÚHõOÎ Hõi}O KÀѨHÅõ ÊÜÕ∞`ü I
Ü«∞„`« ã¨~fi° O „Ѩ^Ü
Õ ∞« O Ç≤Ï `«ãº¨ áêˆ~≈º ã¨=∂Ç≤Ï`«ó I
x^Œ^蕺 kfikè= „`åÊ[˝ ã¨û~°fi „=}qâ◊√^ŒúÜÕ∞ II
LѨKåÔ~· ëȬ_»â◊aè ~°~°ÛÜÕ∞ ^ŒæO^èŒÑ¨Ù+¨ÊÔH·ó I
`«`À „ÉÏǨχ} =∂Ǩ˙Ü«∞ ã¨~fi° âß„™êÎ^=Œä HÀq^ŒO I
„â◊√`«=$`ÀÎѨã¨OѨ#fl =∞#∞^ÕfiQÆHõ~°O #$}ÏO I
ÉèHí Íκ ã¨OѨÓ[º =„™êÎ^º·≥ ~À›=∞O `Õ# K« HÍ~°Ü∞Õ `ü I
=∞O„`≥·ó áœ~å}ỖH· ã¨û=∞º HõûOÇ≤Ï`å âßG HÀq^≥·ó I
K«`åfi~À kQÆ*æ Ï ÜÕ∞K« ѨÙ+¨Ê^ŒO`å^ŒÜ∞« â◊ÛÜÕ∞ I
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
™ê~°fiÉè∫=∂^ŒÜ∂≥ ÜÕ∞ K« PǨï`åº `À+¨Ü∂« q∞`å= I
ã¨q∞^•[ºuÖˇ· ~À›"≥∂ QÆ[㨺 „Ñ‘`«ÜÕ∞ Éèí"Õ`ü I
`«Ãã·‡ Ǩï`«=`Õ ã¨=∞º„QÆfi}© „Ñ‘`«º~°÷ =∂^Œ$`«óI
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= ^ŒÌ^•º ^ŒƒùHÎ̃ã¨=∞xfi`«ó I
„áêV√‡Y ã¨û„=}© L^ŒV√‡MÏ Ü≥∞O„^Œãº¨ "åǨÏ#O ^Œ^•º`ü I
S~å=`« â◊Û`«∞~°OÌ `À QÆ*Ï<åO<åÜ«∞Hõ ã¨ûfiÜ«∞O I
kQÆOÌ u<åO ѨÓ[º`«"∂≥ „=}O HõÑΔ Ü ¨ ∞« `«∞ „ѨÉ∞íè ó I
J#O`«~° =∞#∞„=[º `« =∂ Kå~°ºO =Ú^•xfi`«ó I
„ÉÏǨχ}Ï= Éè’[~Ú`åfi K« ã¨fiÜ«∞O Éè∞í Or`« "åQƺ`«ó I
U=OHõ$`Õ „=}"åºkè ãÎ̈`H« } Δõ Ï^Õ= #â◊ºu I
`≥· ã¨ûÔ~·fi„~°fi}˜aè ~°∂fl#O HÍ~°º =∂~ÀQƺ¿ÇÏ`«"Õ I Wu ã¨~°fi„=}Ѷ¨∞fl QÆ[^•#qkèó II
=∞iÜ«Ú |OQÍ~°∞KÕ U#∞ñQÆ∞ „Ѩu=∞#∞ *Ë~ÚOz â’¡HÀHõ„ΠѨHÍ~°=Ú Ñ¨Ó*Ï^Œ∞
ÖÁ#iÛ–'S~å=`«â◊Û`«∞~°ÌO`À–„=}O Ѩܫ∞`«∞ „ѨÉèí∞ó—— J#∞=∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑ≤Ê
„ÉÏǨχ}∞xH˜ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Ѩ~„° =`«ÉnËè „=}H©ÅH© Éè=í u 㨠Hõ$„K«ÛOù Hõ$`åfiPÜ«∞ã¨O ^Œ^•º`ü I
=∞iÜ«Ú W`«~∞° Å „=`«=Ú#∞ ÉèOí QÆ=Ú ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞ "Õ∞‰õΩÅ`ÀñQÆ∂_ç#
„=}=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞ Hõ$„K«Û=ù Ú<åK«iOz W#∞=Ú#∞ ^•#=Ú *ËÜÚ« =Å
Ü«Ú#∞.
"≥·–„=}ÉèË^Œ=ÚÅ∞
„=}=Ú, x[=Ú, PQÆO`«∞Hõ=Ú JxÜ«Ú, ^Œ∞+¨=ì Ú, â◊√^Œ=ú Ú JxÜ«Ú ~Ô O_»∞
q^èŒ=ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞#∞. JO^Œ∞ x[„=}=Ú, â◊s~° ã¨O|O^èŒ^À+¨=ÚÅKÕ`«,
PQÆO`«∞Hõ „=}=Ú, ÉÏǨϺ¿ÇÏ`«∞=ÙÅQÆ∞ Hõ„Δ `«=ÚÅKÕ`#« ∞ ѨÙ@∞ì#∞. ^Œ∞+ì̈„=}=Ú,
^À+¨=ÚÅKÕ Jkè+Oì≤ Ѩñ|_ç (=∂#Hõ)Ü«Ú, â◊√^Œú „=}=Ú ^À+¨=ÚÅKÕ`« Jkè+Oª≤ Ѩñ
|_»Hõ =∂#∞#^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. ^Œ∞+¨ì „=}=ÚÅ∞, â◊√^Œú „=}=ÚÅ∞#∞ 15, =∂x=∞#Hõ
ѨÙehà◊√§ QÍÔ~_ç „=}=ÚÅ∞ 49, =\ì̃ ~°H=Îõ ÚKÕ`« 1, Jx Ü≥∞~°∞QÆOQÆ=ÅÜ«Ú.
^Œ∞+ì̈ „=}ÅHõΔ}=Ú
<À~°∞=¸ã≤H˘xÜ«ÚO_»∞@, XHõÑC¨ _»∞ <À~°∞ `≥izH˘x Ü«ÚO_»∞@, XHõÑC¨ _»∞
QÆ\ Qì˜ #Æ ∞, XHõÑC¨ _»∞ "≥∞`«QÎ #Æ ∞ #∞O_»∞@, XHõÑC¨ _»∞ =∂x#@∞ì#∞, =∂##@∞ì#∞
LO_»∞@, XHõÑC¨ _»∞ =∞O_»∞@, XHõÑC¨ _»∞ K«ÅQ¡ Æ #∞O_»∞@, XHõÑC¨ _»∞ Z„~°Q#Æ ∞,
XHõÑC¨ _»∞ `≥ÅQ¡ #Æ ∞, XHõÑC¨ _»∞ #Å¡Q#Æ ∞O_»∞@, p=Ú ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÍ =K«∞Û@,
=∂Oã¨=Ú, #~°=ÚÅ∞#∞ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@, JѨC_»ÑC¨ _»∞ K≥=∞~°∞Û
K«∞O_»∞@, q∞H˜¯e <˘Ñ≤Ê, áÈ@∞¡, =∞O@, "åѨÙ, ^Œ∞~°^Œ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx`Àñ QÆ∂_ç
Ü«ÚO_»∞@ Zxflk#=ÚÅÔH·##∞ =∂#‰õΩO_»∞@, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅk ^Œ∞+¨ì
„=}=∞x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. P „=}=Ú, ~°H=Îõ Ú`ÀñQÆ∂_ç# "å`å^Œ∞ÅKÕ`« 15
q^èŒ=ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞#∞. Z@¡#ñQÍ „Ѩ`ÕºHõ "å`«, Ñ≤`«Î , âı¡+¨‡=ÚÅKÕ 3,
^ŒfiO^Œfi=ÚÅKÕ =¸ñ_»∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ 1 "≥~ã° ,≤ 7#∞, W@∞Å<Õ ~°H=Îõ Ú`Àñ
QÆ∂_ç 7#∞ KÕi 14, =\˜ì ~°H=Îõ ÚKÕ`« 1, W@∞¡ JxflÜ«Ú *Ëi 15 Jx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊√^Œú „=}ÅHõΔ}=Ú
<åÅ∞Hõ =O\˜ =~°=‚ Ú QÆey, "≥∞`«<Î ·≥ #∞#fl<≥· #Å∞ÃÑ· L+¨=‚ ÚQÆÅ^≥· ÉÁ|ƒ=O\˜
PHÍ~°=Ú QÆÅ^≥,· #_»∞=∞ H˘OK≥=Ú á⁄_»=ÙQÆÅ^≥,· LѨ„^Œ==ÚÅÖËHõ ѨÙ@∞ì#k
â◊√^Œú „=}=∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
=„ } ™ê÷#=Ú
K«~°‡=Ú, =∂Oã¨=Ú, #~°=ÚÅ∞, É’Å∞#~°=ÚÅ∞, ã¨O^èŒ∞Å∞, Z=ÚHõÅ∞,
Ö’ñQÆ_»∞Ѩ٠(ÃÑ^ŒÌ¿ÑQÆ∞), =∞~°‡™ê÷#=ÚÅ∞, J#∞ h Zxq∞kÜ«Ú „=}=Ú#‰õΩ
™ê÷#=ÚÅ∞† Wq L`«~Î À`«~Î =° Ú Hõ+™ì̈ ê^躌 =ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. ™ê^躌 „=} ÅHõ} Δ =Ú
– ѨÙ+≤,ì =∂Oã¨=Ú, Jyfl, =Ü«∞ã¨∞û, gx |Å=ÚQÆÅ "åxH˜ñ QÆey# „=}=Ú,
QÆ∞O„_»<,·≥ á⁄_»",·≥ =¸_»∞ ÖËHõ <åÅ∞QÆ∞ =¸ÅÅ∞ U~°Ê_ç Ü«ÚO_»∞ „=}=Ú#∞
Ñ≤„~°Å∞, QÆ∞^Œ=Ú, "Õ∞„_è=» Ú, gñѨÙ, <À\˜Ö’ѨÅ, K≥H¯˜ à◊√§ gx Ü«∞O^Œ∞ ÖËz#
„=}=ÚÅ∞#∞ ™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞. Hõ+ì¨ ™ê^躌 „=} ÅHõ}Δ =Ú – <Õ„`«=ÚÅ∞, ^ŒO`«=ÚÅ∞,
=Ú‰õΩ¯, Hõ_» Hõ#∞flÅ∞, ÉÁ_»∞,¤ ã¨#fl#~°=ÚÅ∞, Hõ_∞» ѨÙ, K≥=ÙÅ∞, ѨH¯õ Å∞, K«OHõÅ∞,
ã¨#Î =ÚÅ∞ D ™ê÷#=ÚÅO^Œ∞ ÖËz# „=}=Ú Hõ+™ì¨ ê^躌 =∞QÆ∞#∞. #∞é∞QÆ∞, p=Ú,
"åÜ«Ú=Ù Wq HõÅkÜ«Ú, â◊ź=ÚQÆÅkÜ«Ú, T~°fi÷ =ÚY=Ú QÆÅkÜ«Ú, ֒Ѩe
=ÚY=Ú QÆÅkÜ«Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú#∞, #_»∞=Ú Ü≥ÚHõ¯ Z=ÚHõÜ∞« O^Œ∞O_»∞#kÜ«Ú,
‰õΩ+¨ì „=}=ÚÅ∞, q+¨A+¨ì „=}=ÚÅ∞, â’+¨ „=}=ÚÅ∞, =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ
„=}=ÚÅ∞, „=}=ÚÅ q∂ñ^Œ|∞>ˇ_ì ç „=}=ÚÅ∞#∞ Hõ+™ì¨ ê^躌 =ÚÅ∞.
J™ê^躌 „=} ÅHõ} Δ =Ú – qã¨~Ê° =Ú, [fi~°=Ú, Ju™ê~°=Ú, HÍã¨~ÀQÆ=Ú,
^ŒÑ≤Ê~ÀQÆ=Ú, x„^ŒÑ¨@ìx ~ÀQÆ=Ú, âßfiã¨, áêHõ~ÀQÆ=Ú, gxÜ«∞O^Œ∞ QÆeÔQ_ç
„=}=ÚÅ∞ ™ê^躌 =Ú HÍ<Õ~=° Ù. „=}=ÚÅ t~°ã∞¨ û =ÚY=Ú#∞ Ѩye##∞ ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞q∂ñk q∂ñQÆ_=» Öˇ HÍ~°∞K«∞#fl#∞ ‰õΩ^Œ~=° Ù. ã¨#fl #~°=ÚÅ∞ z=Ù‰õΩ@, ÃÑ^ŒÌ
#~°=ÚÅ∞, ÃãÅÅ∞ ÉÏ~°∞@, Ö’ñ`«∞QÆ ÖËK∞« @, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ_∞» @, Z=ÚHõ q~°∞QÆ∞@,
Z=ÚHõ HõxÑ≤OK«∞@, q+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞@, W\˜ì „=}=∞x~°∂Ñ≤OѨ~å‰õΩO
_»∞@, ã¨iÜ≥∞ÿ # Hõ@∞ìQ@ Æ ñì |_»Hõ Ü«ÚO_»∞@, q∞H˜¯e K«=Ú~°∞ QÍ~°∞@, a~°∞Ãã‰õΩ¯@,
„=}=∞O^Œ∞ ~À=∞=ÚÅ∞ q∞H˜¯e "≥ÚÅK«∞@, HõÅñHõñÉÏ~°∞@, Jâ◊√^Œú=∞~Ú#
HÀ+ª̈=ÚQÆÅ∞QÆ∞`«, `«$Ñ≤QÎ Æ #∞O_»∞@, q∞H˜¯e Hõ$tOK«∞@, =∞^Œºáê#=Ú Ñ¨Q\Æ x˜ „^Œ,
"≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, ~å„u *ÏQÆ~} ° =Ú, ã¨iÜ≥∞ÿ # zH˜`û« ÖËHõ áÈ=Ù@, D HÍ~°Çï¨ Å =Å#
™ê^躌 „=}=Ú ‰õÄ_® J™ê^躌 =∞QÆ∞#x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
 „=}=Ú â◊q∞OK«∞ ÅHõ} Δ =Ú 
– U „Ѩ^âÕ =◊ Ú Ü≥ÚHõ¯K«∞@∞ì, áê=Ù~åÑ≤@=ì Öˇfl
=O\˜ =<≥fl H˜y K≥=∞~°ÛHõ, ÉÁ|ƒÅ`Àñ QÆ∂_ç ã≤~÷ =° ÚQÆ #∞O_»∞<À JK«Û@ „=}=Ú
ÉÏQÆ∞QÆ â◊q∞OK«∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
ѨHfiõ =∞Ü≥∞º_ç „=} ÅHõ} Δ =Ú – H˘OK≥=ÚQÆ Ñ¨O_»ñÉÏi#ѨC_»∞, "Õ^#Œ ,
|_»eHõ, `≥ÅÉ¡ Ï~°∞@, „=}=Ú #_»∞=∞ ^Œ∞~°∞^Œ, "åѨ٠q∞QÆ∞Å "≥∞`«QÎ Æ #∞O_»∞@,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ZšѨC_»∞ p=ÚHÍ~°∞@, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ã¨~°fi„=}=ÚÅ∞#∞

ѨO_»∞#ѨC_»∞ „u^À+¨ÜÚ« Hõ"Î ∞≥ Ü
ÿ Ú« O_»∞#∞. QÆ#∞Hõ, "åÜ«Ú=Ù =Å# â◊¥Å, Ñ≤=Î Ú
=Å# =∞O@, HõÑ=¨¶ Ú=Å# "åѨÙ, ~°H=Îõ Ú =Å# Z„~°x HÍOuÜ«Ú, QÆeyÜ«ÚO
_»∞#∞. ~°H=Îõ Ú`Àñ QÆ∂_ç# "å`å^Œ∞ÅKÕñ |Hõfi=∞~Ú#ѨC_»∞, „=}~°O„^è=Œ ÚÅ∞
H˘kÌqÜ«∞QÆ∞#∞. JO^Œ∞K«@∞ì#∞, #Å∞ÃщõΩ¯#∞. "≥O„_»∞HõÅ "≥Ú^Œà√◊ § z=Ù‰õΩ#∞,
HõÑ=¨¶ Ú=Å#ñ |∞\˜#ì „=}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú QÆ∂_è=» ÚQÆ Ñ¨O_»ÉÏ~°∞#∞ J@∞
Ñ≤=∞‡@ #∞#flQÆ #∞O_»∞#∞. „=}=Ú ã¨Ê+¨=ì ÚQÆ „^ŒqOK«∞#∞. HÍOu QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
H˘OK≥=Ú <˘Ñ≤Ê QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. `åñH˜# Ü≥∞_»Å ~å~Ú =Öˇ QÆ\ Qì˜ Æ #∞O_ç, D
ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# ~°H=Îõ Ú Ñ¨Hfiõ "≥∞ÿ „=}=Ú J~°∞ =K≥Û#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
ã¨^Àº„=} ÉèË^Œ=ÚÅ∞
JaèѶ¨∂`«=Ú =Å# j„Ѷ¨∞=ÚQÆ ã¨^Àº„=}=ÚÅ∞ J<ÕHõ q^èŒ=ÚÖˇ·#q
HõÅ∞QÆ∞K«∞#fl#∞, =ÚYº=∞~Ú# „=}=ÚÅ∞ Zxq∞k Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. P"≥qfiÜ«∞#QÍ,
Ѷ∞¨ $+¨=ì Ú, J=Hõ$`«=Î Ú, qzÛù#fl=Ú, áêu`«=Ú, q^Œ=ú Ú, aè#fl=Ú, J#∞h Ü≥∞x
q∞kÜ«Ú ã¨^Àº„=}=ÚÅ ¿Ñà◊√.¡
<å_ô =„ }ÅHõ}Δ =Ú
<å_ô „=}=Ú, „Ѩ`ºÕ Hõ "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ`#« ∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ`#« ∞,
â◊ź=ÚKÕ`#« ∞ S^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ#∞O_»∞#∞. "åѨ٠ѨHfiõ =∞QÆ∞K«∞O_»∞ñQÍ Ñ¨Q∞Æ ÅHõ
áÈ=Ù@ =Å##∞, JѨ^ºŒä =Ú#∞ KÕÜÚ« @=Å##∞, „=}=Ú#O^Œ∞ p=Ú =∂Oã¨=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ñ „|"ÕtOz ^Œ∂~°=Úñ É’=Ù@ =Å# QÆuÜ«∞xÜ«Ú, "å_ç=Öˇ
HÍ~°∞#∞ QÆ#∞Hõ "å_ç Ü«∞xÜ«Úñ *ˇÑʨ ñ|_çÜ∞≥ .
â◊ź<å_ô „=}ÅHõ}Δ =Ú – ֒ѨŠ„QÆ∞zÛ H˘x# =ÚÅ∞¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ â◊ź=ÚÅ#∞
fÜ«∞x Ü≥∞_»Å, #~°=Ú#∞ "ÕkOè z „=}=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. P<å_ô „=}=Ú
#∞~°∞QÆ∞QÆ#∞, H˘kÌQÆ#∞, "≥K«ÛQÆ#∞ <≥`«∞Î~°∞`Àñ QÆ∂_çÜ«Ú, p=Ú#∞ x`«º=Ú
<˘Ñ≤ÊHõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« K«∞ „ã¨qOѨñKÕÜÚ« #∞.
Jã≤÷ÉèíOQÆÅHõΔ}=Ú
„H˜O^Œñ|_»∞@, ^≥|ƒ`«Q∞Æ Å∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx =Å# Z=ÚHõÅ∞ qiy# Ü≥∞_»
Jã≤É÷ Oíè QÆ =∞#ñ|_≥#∞. Wk ã¨O^è∞Œ Å Ü«∞O^Œ∞ñ QÆey# Ü≥∞_»Å – ã¨O^è∞Œ Å∞
=^ŒeáÈ=Ù#∞. KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§ KåñK«∞@‰õΩ#∞, =Ú_»∞K«∞@‰õΩ#∞ gÅ∞ÖËHõ Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨OkèÜ∞« O^Œ∞ QÍHõ – W`«~° ã¨Å÷ =ÚÅO^Œ∞QÆey# Ü≥∞_»Å "åѨ٠ZÅ¡ÑC¨ _»∞ <˘Ñ≤Ê
Ѩ#∞Å∞ KÕÜ∞« ÖˉΩõ O_»∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
44 – ÉèíQÆO^Œ~°~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
‰õΩ+ª̈ÉèíQÆO^Œ~°~ÀÔQ· ~°aèÉèí∂`«O „ǨÏã¨firq`«O x^èŒ<Õ I
ã¨~åfi~°OÉèíqÇ‘Ï#O [#Ü«∞u H˜`«=O ã¨^•^Œ∞+ì̈O I
JѨ~°OK« – ~ÀÔQ· ~°ƒùQÆO^Œ~å^≥·ºã¨ûO`«áÈÎ|O^èŒ∞aèã¨ûÇ¨Ï q~°∞^Œúó I
Hõ~°¯@ˆH k#<å^äÕ Éè∫"Õ∞# xsHΔ̃`Õ ~°"Õó Ѩل`Õ I
J#ºK«Û – ‰õΩ+ª̈HõO_»∂qHÍÔ~· â◊Û HõΔÜ«∞‰õΩ+ª̈ÉèíQÆO^ŒÔ~·ó I
QÆ*Ïk"åǨÏ#ÉèíÜ«∞O Éèí"Õ K«ÛO„^•O`«ˆQ |∞^èÕ I
J^äŒ „Ѩ^=Œä ∞â’¡Hˆ â◊<â·≥ Û◊ ~°ãº¨ Ѩi`
î `
« åfi`ü I J^ä•+¨=ì ∞™ê÷#ã¨÷ â◊x [x`« QÆO^Œ~~° ÀQÆ ÉÏ^èÀѨâßO`«Ü∞Õ
â◊x„Ñ‘`«ÜÕ∞ ѨÓ~ÀfiHõÎ"Õ∞= [ѨÃÇ˙=∂kHõO‰õΩ~åº`ü I `«^ä•K«. K«O„^Œ^ŒâßO`«~°fi~°Î=∂#|∞^èŒ[x`«
ÉèíQÆO^Œ~°~ÀQÀѨâßO`«ÜÕ∞ K«O„^Œã¨ºÑ¨Ó~ÀfiHõÎ"Õ∞= [Ѩ ÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü I `Õ<ÀѨâßOu~°ƒù=u II
`å. J+ì̈=∞ ™ê÷#=Ú# â◊xÜ«ÚO_ç# – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ‰õΩ+¨μ~ª ÀQÆ=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~°
=Ú#∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, JÖÏÊÜ«Ú+¨º=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, U HÍ~°º=Ú *ËÜ∞« ÖËx "åñ
_»∞#∞, =OK«‰Ωõ ñ_»∞#∞, ^Œ∞+¨μñì _»∞#QÆ∞#∞. Hõ~åfl@Hõ=Ú#O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºñ_»∞ â◊xÜ«Ú
JOQÍ~°‰Ωõ xKÕ E_»ñ|_ç#Ü≥∞_» – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ÉèQí OÆ ^Œ~~° ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
K«O„^Œ^⌠Ö◊ ’ |∞^èÉŒ ∞íè HÎ̃ Ü«∞O^Œ∞ *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ – ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú, ^Œ∞~°^,Œ HõÜ
Δ ∞« =Ú,
ÉèíQÆO^Œ~°=Ú, QÆ*Ïk"åǨÏ#ÉèíÜ«∞O|∞#∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ
ѨÓ~ÀfiHõ„ΠѨHÍ~°=Ú `«`„Ϋ ^ŒÇæ Ϩ „Ñ‘`º« ~°=÷ Ú [Ѩ, Ǩϟ=∞, ^•#, ™êfl#=ÚÅ#∞*ËÜ∞«
=ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
ѨÓ~°fi[#‡x ~å*Ï˝ ^èŒ~°‡xâ◊ÛÜ«∂~°÷O ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«ó „ѨÇ≤Ï`«ó 㨄^Œ=ºO QÆ$Ç‘Ï`åfi Ü«∞^ä•=^Œú~°‡O
#xtÛ<Àu 㨠ÉèQí OÆ ^Œ~ÀQÆ"å= Éèqí `« `«^∞Œ HõÎ =∂k"å~å¿ÇÏ –
Ü≥∂ QÆ$Ç‘Ï`åfi kfi*’"≥∂Ǩxfl Ü«ÚHÀÎ ^è~Œ ‡° xâ◊ÛÜÕ∞ I
ÉèíQÆO^Œ~À Éèí"Õ `«Î㨺 ǨϺ^èŒ~°‡O =^Œ`À =ÚMÏ`ü II
ã¨ÇÏ≤ ~°}ºO =GO ~°`fl« ^è•<åºk Éè∂í q∞O „ÉÏǨχ}ˇÉ’è º Éè’[#O K« ^Œ^•º`ü I `«`À ~ÀQÍ#∞‡HÀÎ
Éè=í u I ^Œ∞+ì̈„=}Ï<å=∞¿Ñº#O.
`å. ѨÓ~°fi[#‡=Ú# ~åAKÕ ^è~Œ ‡° xâ◊ÛÜ«∂~°=÷ Ú xÜ≥∂yOѨñ|_ç# "åñ_≥·
„^Œ=º=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ Oz „Hõ=∞=ÚQÆ ^è~Œ ‡° =Ú#∞ xâ◊Û~ÚOѨx ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞ñ_»∞ ÉèQí OÆ ^Œ~°
~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞ Ç≤Ï~°}º=Ú#∞ =G=Ú#∞ ~°`fl« ^è•<åº^Œ∞Å#∞,
Éè∂í q∞x ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú, ^Œ∞+¨ì
„=}=ÚʼnõΩ h „ѨHÍ~°"∞Õ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë PKå~°ºÉèÏ~åºQÆ=∞<Õ ÉèíQÆO^Œ~°Ü«Ú`À Éèí"Õ`ü I
Ü«∞^ä•Ç¨Ï, =$^ŒÉú ∫^è•Ü«∞<À Q“`«=∞â◊Û –
=∂}˜Hºõ O Ѩ^‡Œ ~åQÆOK« =„[O "≥_· ∂» ~°º"Õ∞=K« I
QÀ"Õ∞kèHõO =∞~°Hõ`«O ѨÙ+¨º~åQÆO K« =∞øHÎ̃HõO I
ǨÏi`«O K« #"≥· `åx ã¨fi~°á‚ ê„`ÀѨi #º¿ã`ü II
J^ä<Œ å ~å[`Õ `å„"Õ∞ „QÆÇ¨ #‡O„`≥ó· „Ñ¨ÑÓ¨ [ÜÕ∞`ü I
#=„QÆÇ¨ }ÏO „Ñ‘`º« ~°OÎ „|Ǩχ}Ï xi‡`«O ѨÙ~åII
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
QÆO^èŒÑ¨ÙHΔÍÊHõΔ`≥· ~°∂ÃÑ· Ô~·fl<Õ^≥·º ™êÎ= „ѨѨÓ[ÜÕ∞`üII
ã¨fieOÔQ·â‹·Û#=∞O„`≥·â◊Û ÃÇ˙=∞ó HÍ~°ºâ◊ÛѨÓ~°fi=`ü I („QÆǨÏÜ«∞*’˝HõÎ=∂ˆ~æ}Ë`«º^äŒ=ó)
`«`À „ÉÏǨχ} =∂Ǩ˙Ü«∞ ã¨~fi° âß„™êÎ~H÷° Àq^ŒO I
Jk`åºk„QÆÇ¨ ã¨û~ˆ fi #=~°fl`« „Ѩ^•#`«ó I
q<åâ◊Ü«∞O`«∞ "Õ∞ ^Œ∞+ì̈O HΔ̃„Ѩ"Õ∞= ÉèíQÆO^Œ~°O II
J<Õ# Hõ~‡° }Ï Éè∂í `«O Ü«∞^ä•= kfiÇ≤Ï `Õ# `«∞ I
#~À <≥·~°∞[º =∂áÈflu xã¨ûOkQÆúO ÉèíQÆO^Œs I Wu ÉèíQÆO^Œ̂~ #=~°`«fl ^•#qkèó II
=∞iÜ«Ú PKå~°∞ºx ÉèÏ~°º#∞ á⁄Ok#"åñ_»∞ ÉèQí OÆ ^Œ~° „=}=ÚQÆÅ"åñ_»∞#x
=$^Œú É∫^è•Ü«∞#∞ñ_»∞#∞, Q“`«=Úñ_»∞#∞ =zOzi. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, =∂}˜Hºõ =Ú
Ѩ^Œ‡~åQÆ=Ú, =Ú`«º=Ú, =„[=Ú, "≥·_»∂~°º=Ú, ѨÙ+¨Ê~åQÆ=Ú, QÀ"Õ∞kèHõ=Ú,
=∞~°H`õ =« Ú, ǨÏi`«=Ú, J<≥_ç #=~°`fl« =ÚÅ#∞ ^≥zÛ, ã¨fi~°,‚ ~°[`«, `å„=∞áê„`«ÅÖ’
^ÕxÜ«∞O^≥#· #∞xz #=„QÆÇϨ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ Ǩϟ=∞, ѨÓ*Ï^Œ∞ÖÁ#iÛ ''Pk`åºk
„QÆÇϨ ã¨û~ˆ fi H˜„Δ Ñ¨"∞Õ =ÉèQí OÆ ^Œ~O° —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞*ˇÑÊ≤ , „ÉÏǨχ}∞xH˜ <˘ã¨OQÆ∞#k.
"≥·–ÉèíQÆO^Œ~°x^•#=Ú
U#∞ñQÆ∞#∞, QÆ∞„~°=Ú#∞ ZH˜¯ã¨OK«iOK«∞@, Hõi#î Ѩ٠Pã¨#=ÚÃÑñ· QÆ∂~°∞ÛO
_»∞@ Q˘O`«∞ ‰õÄ~°∞ÛO_»∞@, =¸Å~ÀQÆ HÍ~°}=ÚÖˇ#· =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ W`«~° =ã¨∞=Î ÙÅ#∞
¿ãqOK«∞@ gxKÕñ QÍx, ѨÓ~°fi [#‡Hõ$`«O|QÆ∞ áêѨH~õ ‡° qáêHõ=ÚKÕQÍx, D
[#‡=Ú#O^Œ∞ KÕã#≤ ™ê^è∞Œ xO^•k áêѨH~õ ‡° =ÚKÕñ QÍx, QÆ∞^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯ XHõ
JOQÆ∞à◊ „Ѩ^âÕ =◊ Ú#O^Œ∞ñQÍx ~Ô O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ „Ѩ^âÕ =◊ ∞O^Œ∞ñQÍx, ֒ѨÅñQÍx,
"≥Å∞ѨÅñQÍx, ^Œ∞+¨~ì H° =Îõ ∂Oã¨=ÚÅ#∞ á⁄Ok, =ã≤HÎ x˜ , =¸„`åâ◊Ü∞« =Ú#‰õΩ#∞,
ã¨q∂Ѩ=Ú#ñ|∞\˜#ì O^Œ∞# ã¨~fi° ^• <≥=∞~°∞Û#∞, z#fl Ñ≤\ H˜ Åõ `À QÆ∂_çÜÚ« O_»∞
„=}=Ú ÉèQí OÆ ^Œ~° =∞#ñ|_»∞#∞.
ÉèíQÆO^Œ~° Hõ$`«º=Ú
zH˜`û« ÖËx ѨÙ~°∞+¨μxH˜, Jk–ÉèQí =Æ Ú, =ã≤,Î QÆ∞^Œ=Ú, gxx JO`«@ `≥QñÆ
QÀÜ«Ú#∞. W@∞¡ JѨÊ\ѨÊ\˜H˜ `≥QñÆ QÀÜ«Ú@ =Å#, J<ÕH=õ ÚÖˇ#· ã¨∂HõΔ ‡~°O„^è=Œ ÚÅ∞
Ѩ_ç "åx QÆ∞O_® "å`«=Ú, =¸„`«=Ú, =∞Å=Ú, â◊√Hõ=¡ Ú gxx Hõ‰Ωõ ¯#∞.
ÉèíQÆO^Œ~°ÉèË^Œ=ÚÅ∞
P ÉèQí OÆ ^Œ~° „=}=Ú, „Ѩ`ºÕ Hõ "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ =¸ñ_»∞, ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ
KÕ`« =¸ñ_»∞#∞, „u^À+¨=ÚÅ KÕ`« XHõ\ ,˜ PQÆO`«∞Hõ=Ú XHõ\ ,˜ W@∞¡ Zxq∞k
q^èŒ=ÚÅ∞.
Ñ≤\˜HÍÉèíQÆO^Œ~° q*Ï˝#=Ú
P „=}=Ú Ñ¨Hfiõ =Ú HÍx Ü≥∞_»Å Ñ≤\H˜ Ü õ ∞« QÆ∞#∞. ѨHfiõ =∞QÆ∞<≥_» ÉèQí OÆ ^Œ~=° ∞#ñ
|_»∞#∞. "Õ~∞° |Ǩï ^Œ∂~°=Ú áê}˜ÜÚ« O_»∞@, ֒ѨŠqã¨iÎ Oz Ü«ÚO_»∞@, <˘Ñ≤Ê
JkèH=õ ÚQÆ #∞O_»∞@, ÉÏQÆ∞QÆ "Õ~∞° áêuH˘x, "≥Å∞ѨŠ„ѨHÀÑ≤OK«∞@, D QÆ∞}=Ú
Å`Àñ ‰õÄ_ç Ü«ÚO_ç# ÉèQí OÆ ^Œ~° „=}=∞xÜ«Ú, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ ÖËHõ qѨf~°=ÚQÆ
#∞#fl Ü≥∞_»Å =\˜ì Ñ≤\ H˜ Ü
õ ∞« xÜ«Ú <≥~∞° OQÆ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„u^À+¨ÉèíQÆO^Œ~° Ñ≤\ ˜HÍ ÅHõΔ}=Ú – ã¨xfláê`«=ÚKÕ`« Hõey# ÉèíQÆO^Œ~°
Ñ≤\ H˜ ,õ HÍeÉÁ@# „"Õe =O\˜ PHÍ~°=ÚQÆÅ^≥,· <å<åq^èÉŒ Ï^èÅŒ ∞ QÆÅ^≥,· â◊¥Å,
P~ÀK«H=õ Ú, ^ŒÑÊ≤ , =∞O@, [fi~°=Ú, "åOu, D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
â◊`á« È#Hõ ÉèQí OÆ ^Œ~° ÅHõ} Δ =Ú–P Ñ≤\ H˜ Åõ ∞ Ü«∞`«fl=ÚÖËHÜ
õ ∞Õ Ñ¨Hfiõ "≥∞#ÿ Ü≥∞_»Å
`«H}Δõ "Õ∞ „=}=ÚÅQÆ∞#∞. "åxÖ’ "å`«=Ú=Å# QÆey# Ñ≤\ H˜ õ [Öˇ_¡ =» Öˇ ã¨#flx
~°O„^Œ=ÚÅKÕ`« xO_çÜ«ÚO_»∞#∞. `Õñ@QÆ#∞, ^Œ∞~°æO^èŒ=ÚQÆ#∞, #∞~°∞ñQÆ∞`À
QÆ∂_çÜÚ« ZÅ¡ÑC¨ _»∞ p=Ú <≥`∞« ~Î ∞° HÍ~°∞K«∞O_»∞#∞. D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅk â◊`á« È#Hõ
ÉèíQÆO^Œ~°=Ú.
P~À≈ÉèQí OÆ ^Œ~° ÅHõ}
Δ =Ú – =Ú#∞Ѩ٠*ˇÑÊ≤ # P~°≈ã¨∞ûÅ#∞ HõÑѨ¶ `≤ =Ϋ ÚÅ∞
P„â◊~ÚOz „ѨHÀÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å QÆ∞^Œ=¸Å=Ú#O^Œ∞ "åѨÙ, ^Œ∞~°^,Œ =∞O@ gx`Àñ
QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#∞. P"åѨÙÑy¨ e#^≥,· QÆ∞^Œ=¸Å=Ú# j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ñ¨Ùehà◊√§ QÍ~°∞#@∞¡
KÕã≤ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ „ã¨qOK«∞K«∞O_»∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk P~À≈ÉèQí OÆ ^Œ~=° ∞#ñ

45 – LѨ^ŒOâ◊ â◊¥Hõ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
|_»∞#∞.

*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ –JO`«~âÌ° ß^ŒâßÜ«∞O ã≤`ã« º¨ â◊t<À Ü«∞^• Éè=í u I
#Y^Œâ◊#tâ◊fl~ÀÔQ· ã¨ûÇ¨Ï Éèí=u K« HÍ=∞ÖÏ~ÀÔQ· II
J^äŒ â◊√„Hõ^⌠ß=~°=Î ∂#K«O„^Œ[x`À ã¨^OŒ â◊â¥◊ Hõ^ÀëÈѨâßO`«Ü∞Õ K«O„^Œ„Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõ"Î ∞Õ =
[ѨÃÇ˙=∞^•<åkHõO q^è•#O ‰õΩ~åº`ü.
`å. â◊√„Hõ^⌠Ö◊ ’ K«O„^ŒÉ∞íè H˜Î Ü«∞O^Œ∞ *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ LѨ^OŒ â◊=Ú â◊¥Hõ ^À+¨=Ú
J<≥_ç tâ◊fl~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, K«O„^Œ„Ñ‘u H˘~°‰õΩ
ѨÓ~ÀfiHõÎ [Ѩ – Ǩϟ=∞, ^•<åkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
=∂`«$QÍg∞ Éè"í Õ ^Œºã¨∞Î eOQÆO `«ãº¨ q#â◊ºu I
`«ã¨º „Ѩu„H˜Ü«∂O Hõ~°∞ÎO ‰õΩOÉèí =Ú`«Î~°`À #º"Õ`ü I
Hõ$+¨‚ =Gã¨=∂K«Ûù#flO Hõ$+¨‚=∂źqÉèí∂+≤`«O I
`«™ÈºÑ¨i HΔ̃"Õ `å¯O㨺 áê„`Õ ^Õ=O ^èŒ<Õâ◊fi~°O I
ã¨∞=~°‚ x+¨¯Hõ̂~¬} xi‡`«O #~°"åǨÏ#O I
Ü«∞*Ë `«∞Ê~°∞+¨ã¨∂ˆHÎ# ^èŒ#^ŒO q+¨μ‚~°∂Ñ≤}O I
J^è~Œ fi° "Õ^xŒ „¿Ñ} J^è~Œ åfi}O ã¨=∂ѨÜ∞Õ `ü I
ã¨∞=~°‚ ѨلuÎHÍO Hõ$`åfi q+¨¯qOâ◊uã¨OYºÜ«∂ I
^Œ^•º kfi„áêÜ«∞ ã¨OѨÓ[º x+¨ÊOHÀ-Ç¨Ï q∞`« „|∞== I
xnè<å=∞kèáÈ ^Õ= â◊≈OHõ~° 㨺„Ñ≤Ü«∞ ã¨ûMÏ I
™œ=∂ºâßkèÑu ¨ ™êûºg∞ =∞=∞ áêѨO =ºáÈǨÏ`«∞ I
W=∞O =∞O„`«O ã¨=ÚKåÛù~º° PKå~åºÜ«∞ Ü«∞^ä•qkè I
^Œ^•º^Õ=O ^è<Œ âÕ O◊ `«∞ eOQÆ<åâı `«∞ ã≤^ÜúŒ ∞Õ II W`«∞ºÑ¨^OŒ â◊ â◊¥Hõ~ÀQÆÇϨ ~À ^è#Œ ^Œ^•#qkèó
`å. =∂`«$QÆ=∞#=Ú KÕã#≤ "åxH˜ eOQÆ=Ú #tOK«∞#∞. nxH˜ „Ѩu„H˜Ü∞«
– L`«~Î ° kQ̓ùQ=Æ Ú# L^ŒH=õ Ú`Àñ QÆ∂_ç# ‰õΩOÉè=í Ú#∞xz #Å¡=G=Ú QÆ\ ˜ì
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

#šѨÓÅ=∂eHõÅÅOHõiOz ^•xq∂ñ^Œ HõOK«∞áê„`«=Ú#∞xz ^•xÖ’ P~°∞

=~°Ç¨ Å |OQÍ~°=Ú`À xi‡OѨñ|_ç# #~° "åǨÏ#=Ú`ÀñQÆ∂_ç# ‰õΩÉË~° „Ѩu=∞#∞
xz–ѨÙ~°∞+¨ã∂¨ Hõ=Î ÚKÕñ |∂lOz J^è~Œ fi° } "Õ^ጠê~åÜ«∞}=Ú *Ë~ÚOz – W~°∞=k
=~°Ç¨Å |OQÍ~°∞KÕ ÉÁ=∞‡#∞ *Ë~ÚOz áêѨ~°Ç≤Ï`«∞ñ_»<≥·u#x K≥ѨCK«∞ –
''xnè<å=∞kèáÈ^Õ=ó – =∞=∞ áêѨO=ºáÈǨÏ`«∞—— J#∞=∞O„`«=Ú#∞ #∞K«ÛiOz
„ÉÏǨχ}∞xH˜ ^•#=Ú ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú.
"≥·–LѨ^ŒOâ◊~ÀQÆx^•#=Ú
„ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=Ú #∞O_ç x=iÎOz#"åñ_≥· JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ „ã‘xÎ QÆ∂_»∞ "åxH˜x,
(H˘O^Œ~∞° , ǨÏãÎ̈=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ`« PÉèÏã¨`º« "åÜ«∞=Ú#∞ KÕÜÚ« ^Œ∞~°∞ QÆ#∞Hõ
Jk ‰õÄ_»^xŒ K≥ÑC¨ @ÔH,· „ã‘ãÎ O¨ Éè’QÆ=Ú J#∞Ѩ^=Œ Ú K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ ) ÖËH,õ "å`åk
^À+¨=ÚÅKÕ`« ^Œ∞+¨"ì ∞≥ ÿ (|ǨïѨÙ~°∞+¨ ã¨OKå~°=Ú KÕÃã_ç^)·≥ ã¨OHõ@"≥∞ÿ (W~°∞‰õΩQÆÅ^≥)·
=∞e#"≥∞,ÿ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞Ü≥∂x =∂~°=æ Ú QÆÅ „ã‘xÎ , W`«~° Ü≥∂#∞Å#∞, W+¨Ñì _¨ x»
^•xx, á⁄O^Œ∞ñ^ŒQxÆ ^•xx, ÉÏeO`«~åex QÆ∂_ç# "åxH˜x, q+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç#
[O`«∞=ÙÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕñ ^•ñHõ|_ç# [Å=ÚKÕ`« ã¨OÉè’QÍ#O`«~=° Ú Hõ_yç
H˘x# "åxH˜x, [Å=ÚKÕ`« Hõ_∞» QÆHÜ õ ∞Õ Ü«ÚO_»∞"åxH˜x, ^ŒO_»=$kú HÍ=ÅÜ«Ú
#<≥_ç WK«ÛKÕ`« fHõΔ}=ÚÖˇ·# ^ŒO_»ÖËѨ# „ѨÜ≥∂QÆ=ÚÅ#∞ KÕã≤H˘#∞"åxH˜x
(ã¨OÉè’QÆã=¨ ∞Ü«∞=Ú#, ^ŒO_»=$kú HÍxÜ≥∞_», „ã‘Î KÕ`« ^ŒO_»=Ú Ñ≤ãH≤ O˜ K«∞H˘#∞
"åxH˜x) „ã‘KÎ Õ Ñ≤_Hç e˜ ^ŒO`«=ÚÅ∞, #Y=ÚÅ∞ gxKÕ`« Ñ‘_Oç K«∞@, q+¨=∞=ÚQÆ
â◊√HõÑ¡ `¨ #« =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ"åxH˜x =¸„`åk"ÕQ=Æ ÚÅ#∞ J_»y¤ OK«∞@, n~°=… Ú,
Ju Y~°ãʨ ~°≈#=Ú gxKÕ Ü≥∂x Ѷ∞¨ @ì#=∞QÆ∞@, gx KÕ`« "å`å^Œ∞Å∞ ^Œ∞+¨=ì ÚÖˇ·
QÆ∞ǨϺ=∞O^Œ∞ xez LѨ^OŒ â◊=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ x~°∞=k =¸ñ_»∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜ«Ú#∞.
LѨ^ŒOâ◊ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"åxÖ’ – LѨ^OŒ â◊~ÀQÆ=Ú, „Ѩ`ºÕ Hõ, "å`«, Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ`,« =¸ñ_»∞
~°H=Îõ ÚKÕ<˘Hõ\ ,˜ ã¨xfláê`«=Ú KÕ`« <˘Hõ\ ,˜ W@∞¡ S^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞.
~°HÀÎÑ^¨ OŒ â◊ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ – ~°H=Îõ Ú =Å#ñ QÆey# LѨ^OŒ â◊=Ú#O^Œ∞ #Å¡x
ÉÁ|ƒÅ∞ HõxÑ≤OK«∞@, ~°HõÎ=Ú HÍ~°∞@, [fi~°=Ú D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
„u^ÀëÈѨ^OŒ â◊ ÅHõ} Δ =Ú, ã¨xfláê`«=Ú =Å#ñ QÆey# LѨ^OŒ â◊=Ú#O^Œ∞, ÃÑ·
*ˇÑÊ≤ # ã¨=∞ãÎ̈ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞#∞ =$+¨}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åѨÙ, f„==∞~Ú# <˘Ñ≤Ê,
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ñ¨Hfiõ =∞QÆ∞@, ѨQ∞Æ Å∞@, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ_∞» @ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
LѨ^ŒOâ◊™ê^蕺™ê^茺ÅHõΔ}=ÚÅ∞ "åxÖ’ ~°HÀÎѨ^ŒOâ◊=Ú Ü«∂Ѩº=∞QÆ∞#∞.
ã¨xfláê`ÀѨ^OŒ â◊=Ú =∞~°}=Ú#‰õΩñ QÍ~°}=∞QÆ∞#∞.
P~À≈Ѩ^OŒ â◊ÅHõ}Δ =Ú – "å`åk^À+¨=ÚÅ∞ – QÆ∞ǨϺ=∞O^Œ∞, ~°H=Îõ ∂Oã¨=ÚÅ
<å„â◊~ÚOz, „ѨHÀÑ≤Oz, "Õ∞„_è=» Ú#‰õΩ "≥Å∞ѨÅñQÍx, ֒ѨÅñQÍx, ^Œ∞~°^`Œ Àñ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆ∂_ç "Õ∞‰õΩÅ =Öˇ#∞O_≥_ç =∂Oã¨Ñ¨Ù |∞_»∞ѨÙÅ#∞ ѨÙ\˜ìOK«∞#∞. Jq |OHõQÆ
~°H=Îõ Ú#∞ HÍ~°∞ÛK«∞, Q˘_»∞QÆ∞Å =Öˇ Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wq P~°≈=ÚÅx
K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞, gxH˜ lH˜`û« KÕÜ∞« x Ü≥∞_»Å, "Õ∞„_è=» Ú#O^Œ∞ñ|∞\˜#ì q ѨÙOã¨Î fi=Ú#∞,
Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ QÆey#q „ã‘Î ~°H=Îõ Ú#∞ áÈQ˘@∞ì#∞.
â◊¥Hõ ^À+¨ÅHõ} Δ =Ú – J„Hõ=∞=ÚQÍ ^ŒO_»=Ú =$kú HÍ=ÅÜ«Ú#x HÀiHõ
– [Å=Ú#O^Œ∞O_»∞ â◊¥Hõ=∞#∞ [O`«∞=Ù#∞#∂i eOQÆ=Ú#‰õΩ Ñ¨ÓÜ«Ú@KÕ`#« ∞,
W`«~° ÖËÑ#¨ =ÚÅKÕ`« "å`«HÑõ =¨¶ ÚÅ∞ „|HÀÑ≤Oz eOQÆ=Ú q∂ñ^Œ `≥Å¡ P"åÅ
=O\˜ Ñ≤\ H˜ Åõ #∞ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞. Wk 18 q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. nxx â◊¥Hõ

46 – ‰õΔΩ„^Œ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
^À+¨=∞x K≥ÃÑÊ^Œ~∞° .

*’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ *’ºuâß≈„™êÎa„è áêÜÕ∞} =b‡Hõáê^Œ *ÏfiÖÏQÆ~Éú° íè áêëê} K«~‡° H©Å QÆ∞^ŒqHÍ~ån<åO ‰õΩΔ „^Œ
~ÀQÍ}ÏO ¿ÇÏ`«∞=∂ǨÏ, `«„`«ÊfHÍ~°OK« –
â’¡II "åºkèaè ~°iaè „~°ãÎ̈ó Ѩ~°HõÅǨ kfiHõiÎ`«â◊s~°ó I
=∞O^Œ„QÆ¿ÇÏuq∞~°iᜠÉè∫"Õ∞# xsHΔ̃`Õ qHõÅó II
â◊„`«∞QÆ$¿ÇÏ-~°¯ ^ŒâßÜ«∂O #Ü«∞#q<åâ’ Éè"í Õ K«Û ‰õΩ|`«fiO
*ÏfiÖÏQÆ~°ÌÉèí~ÀQÍ Éèí=Ou Hõ$=∞Ü«∞ó Ѩ~åÉèí∂uó I
J^äŒ =∞Hõ~‰° Ωõ OÉèÏOâ◊ãu
÷≤ =∞OQÆàÏ=Ö’H˜`« ÉèÏ#∞[x`« =b‡Hõ áêkk ‰õΩΔ „^Œ~ÀQÀѨâß#ÎÜ∞Õ
~°q„Ñ‘`Ü
« ∞Õ Ñ¨Ó~°fi=[˚Ѩ ÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü iѨلQÆÇϨ =~°=Î ∂#ã¨∂~°º^Œâß[x`« *ÏfiÖÏQÆ~Éú° Ïè k~ÀQÍ}ÏO
âßO`«Ü∞Õ ã¨∂~°º„Ñ‘`Ü « ∞Õ qkè=kfi^è•#OѨÓ~ÀfiHõ"Î ∞Õ = ‰õΩ~åº`ü.
`å. ã¨∂~°∞ºñ_»∞, =∞Hõ~‰° Ωõ OÉè=í ÚÅ Ü«∞O^Œ∞O_ç, JOQÍ~°‰Ωõ xKÕñ E_»ñ
|_ç# Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ "åº^è∞Œ Å∞, â◊„`«∞=ÙÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, W`«~∞° Å `À_ç
HõÅǨÏ=ÚÅKÕ ÉÏ^èQŒ ÅÆ "åñ_»∞#∞ – =b‡Hõ áê^•k‰õΩΔ „^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞.
=∞i ã¨∂~°∞º_»∞ â◊„`«∞Hˆ „Δ `«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞O_ç# Ü≥∞_»Å J`«x ^ŒâÜ ◊ ∞« O^Œ∞ *Ï`«‰Ωõ ñ
_»∞, <Õ„`«<åâ◊=Ú – Ñ≤K∞« Û‰õΩO\˜`#« =Ú, *ÏfiÖÏQÆ~ÉÌ° Ïè k‰õΩΔ „^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ
_»∞#QÆ∞#∞. Wq â◊q∞OK«∞@‰õΩ – ã¨∂~°º„Ñ‘uH˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ [Ѩ, Ǩϟ=∂kHõ=Ú#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äŒ =b‡Hõ áê^Œ~ÀQÆ㺨 Hõ~‡° qáêˆH ¿ÇÏ`«∞=∂ǨÏ, `«„`«ÊfHÍ~°OK« ^Õ"åÜ«∞^Œ `«=Î =„™êÎ}ÏO
=¸ÖϺx㨠fi Ü« ∞ =ÚѨ É è ’ ‰õ Ω Î O Ü« ∞ WKÕ Û ù ` « Î O Ǩ Ï ã≤ Î á ê^Œ „ QÆ Ã Ç˙QÆ $ Ǩ  ‚ u I `Õ # QÆ $ Ç‘ Ï `« = ∂„`Õ }
|$ǨÏ^Œfib‡HõáêÜ«∞^èÀÉèí=u u~°q∞~°K«‰õΔΩëê ã¨~åfiOQÆâ◊√ëȯ*ÏÜ«∞`Õ U`«`å¯`åÎfi<Õ<åaèÇ≤Ï`«O I
J㨺„áêÜ«∞tÛ`«OÎ x~åǨs„u~å„`«=ÚѨ"åã‘ ÃÇ˙=∞O "åºÇ¨Ï$uaèó áêѨ<åâß~°O÷ Ѩ==∂#ã¨∂ HõOÎ [¿Ñ`ü
– |∞∞yfi^è•<Õ-aèÇÏ≤ `«O Ç≤Ï~°}º^•#OK« ‰õΩ~åº`üI „|Ǩ‡O_»ÑÙ¨ ~å}Ë – J㨺 |eó I ~°`fl« ^ŒkHè ~Δ© =° ¸ÅHõ
uÅÑ≤+ì̈ ÖÏ[ QÆO^èŒÑ¨Ù+¨Ê^èŒ∂ѨnѨ =„ÃãΠ™êû~°÷OQÆ$Ç‘Ï`åfiK«`«∞+¨Ê^äÕ |eOHΔ̃¿Ñ`ü, J<Õ# =∞O„`Õ} –
â’¡ II „ѨQÆ$Ç‘Ï‚+¨fi |eO KÕ=∞O ǨÏã≤Îáê^Œ=∞Ǩ„QÆÇ¨Ï I
P`«∞~°ãº¨ ã¨∞YO ã≤kOú „ѨÜ∞« K«Ûù `«fiO =∞Ǩ|Å. Wu =b‡Hõ áê^ŒÇϨ ~°}qkèóII
`å. ^Õ=Ùx H˘~°‰Ωõ WÜ«∞ºñ|_ç# =G=ÚÅ#∞ „^Œ=º=Ú#∞ `å#∞ J#∞Éèqí OK«∞
@‰õΩ WK«Û~ÚOK«∞"åñ_»∞, ǨÏã≤áê^Œ=∞#∞ „QÆÇϨ =ÚKÕ Ñ¨@∞Ѩ_∞» #∞. JO^Œ∞=Å#
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞#∞+¨μºñ_»∞ |$ǨÏ^Œfib‡Hõ áê^Œ∞ñ_»Q∞Æ #∞. <Õ„`«=ÚʼnõΩ pñHõ\ H˜ =õ Ú‡K«∞ ZO_ç#

^ÕÇϨ =ÚQÆÅ "åñ_»Q∞Æ #x HÍ`åºÜ«∞#∞O_»∞ =zOK≥#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – x~å
ǨiÜ≥∞ÿ =¸ñ_»∞ ~å„`«∞Å∞ LѨ"åã¨=Ú KÕã≤ – "åºÇ¨Ï$`«∞ÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=ÚKÕã≤
Ѩ==∂#ã¨∂Hõ=Î Ú#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú, Ç≤Ï~°}º^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú
~°`fl« =ÚÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, áêÅ∞, =ÚÅ¡Oy, #∂=ÙÅ∞, Ñ≤O_ç, ÖÏ[Å∞, QÆO^è=Œ Ú,
ѨÙ+¨Ê=Ú, ^è∂Œ Ѩ=Ú, nѨ=Ú, =G=ÚÅ∞ gx#xfl\˜x *ËiÛ – <åÅ∞QÆ∞ „`À=Å∞
HõeÜ«ÚKÀ@ ''„ѨQ$Æ Ç‘Ï+‚ fi¨ –„ѨÜ∞« K«Û`ù fi« O =∞Ǩ|Å—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ |eÜ≥Úã¨OQÆ
=ÅÜ«Ú.
`«^•ä K« – J^ä*Œ ÏfiÖÏQÆ^=Œ Éè~í ÀQƄѨfHÍ~åÜ«∞ QÍÜ«∞„`«ºÜ«Ú `«O*Ë=`ü uÖÏ*˺#K«AǨïÜ«∂`ü
I QÍOã¨∞=~°‚OK«^Œ^•º`ü I „ÉÏǨχ} Éè’[#OK« HÍ~°ÜÕ∞`ü I Wu*ÏfiÖÏQÆ~°ÌÉèíáêëê}QÆ~°ÌÉèí „Ñ¨fHÍ~°qkèóII
=∞iÜ«Ú *ÏfiÖÏQÆ~ÉÌ° íè áêëê}QÆ~ÉÌ° ~íè ÀQÆ=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞@‰õΩ Ñ¨k"ÕÅ∞ QÍÜ«∞„f
[Ѩ=Ú, uÅ, P[º=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. QÀ=Ù#∞, ã¨∞=~°=‚ Ú#∞
^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, „ÉÏǨχ}∞Å Éè∞í lOѨñKÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
J^äŒ"≥·Hõ$`«º~ÀˆQ–=¸„`«Ñ¨Ùs+¨OHõ$`åfiâ∫K«=∞Hõ$`≥·ºÑ¨Ü≥∂Éèí∞OˆHÎ㨠„Ѩ=^Œ∞æ^ÀÉèí=uI `«„`«
^•~°∞}ÏÑ≤Ñ‘_® Éèí=uI Hõ$„KåÛùuHõ$„K«Ûù KåO„^•Ü«∞}Ïx‰õΩ~åº`ü I JH˜ΔÉèϺq∞`«ºëÈì`«Î~° â◊`«ã¨Ç¨Ï„ã¨O
H©~Δ ã° i¨ Ê~åƒùºOAǨïÜ«∂`ü I L^Œº#fl ^Õºu[¿Ñ`ü I `«^•ä qâı+` ¨ â« Û◊ „|ǨχѨÙ~å}Ë
â’¡II áêhÜ«∞O áêÜ«∞ã¨O =Ú^•æâ≈◊ ~°¯~åѶ∞¨ $`«ãO¨ Ü«Ú`å I
W^Œ=∂=â◊ºHõO ^ÕÜ∞« Oã¨~fi° ~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ II
Wu ã¨~åfiOQÆ`À^Œ^•Ç¨Ï~ÀˆQ áêhÜ«∂k^•#qkèó.
`å. =¸„`«, ѨÙs+¨=ÚÅ#∞ q_çz â∫K«qkèKÕÜ«∞Hõ, Éèí∞lOK«∞"åñ_»∞
^•~°∞}=∞~Ú# ÉÏ^èŒ`ÀñQÆ∂_ç HÍ~°∞K«∞O_≥_ç QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. Wk
â◊q∞OK«∞@‰õΩ, Hõ$„K«Û,ù JuHõ$„K«Û,ù KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ''JH˜ÉΔ Ïè ºO——
J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ 1108 =∂~°∞Å∞ H©~Δ ° Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
(L^Œº#fl^Õºu—— =∞O„`«=Ú#∞ [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. qâı+=¨ ÚQÆ [Å=Ú#∞, áêÜ«∞ã¨=Ú#∞,
ÃÑã¨Å#∞, <Õ~Ú â◊~¯° ~°#∞ ^•#=Ú ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. nx =Å# ã¨~fi° ~ÀQÆ=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞.
J^ä•q*Ï˝`~« ÀˆQ qëÈ^ŒƒO^è#Œ â◊„™êÎ^º·≥ ~åfl`å‡#OÜ«∞ó „Ѩ=∂ѨÜ∞Õ `ü I [#‡[<å‡O`«~ˆ -q*Ï˝`~« ÀQÆ
"å#ƒùÑu¨ I "≥^· Àº~ÀQÆ ã¨O*Ï˝OHõ~∞° =Î ∞Ñ≤#â◊HÀflu I ã¨`∞« [ѨÃÇ˙=∂k ¿ã`«∞|O^è~Œ å"Õ∞â◊fi~° ^Œ~≈° #OK« ‰õΩ~åº`ü
I `«^ä•KÀ HõÎO q+¨μ‚<å I
[¿Ñ`ÀÎû „`åk=∞O„`åO â◊Û ¿ã`«∞~å"Õ∞â◊fi~ˆ Hõ} Δ Ï= I
NѨ~fi° `ÕH}Δõ Ï^•fiÑ≤ Q“`«q∂ ™êfl#`ÀÑ≤"å I
=ÚHÀÎÉ=íè u ѨOKåâ◊„^•ƒÇ¨Ï‡}Ï<åO K« Éè’[<å`ü I
Wu "≥^· •ºq*Ï˝`« ‰õΩΔ „^Œ~ÀQÆâßOuó.
`å. q+¨=Ú, Li, â◊G=ÚÖ’#QÆ∞"åxKÕ P`«‡Ç¨Ï`«º *ËãH≤ ˘x =∞~°}O˜ z#
"åñ_»∞, „Ѩu [#‡=Ú##∞ "≥^· ∞Œ ºxKÕñQÆ∂_» Z~°∞OQÆñ^ŒQxÆ ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ .
W`«ñ_»∞ [Ѩ, Ǩϟ=∂^Œ∞Å#∞, ¿ã`«∞|O^è~Œ å"Õ∞â◊fi~° Nâ‹Å· ^Œ~≈° #=Ú#∞ QÍx, Q“`«q∂
#n ™êfl#=Ú#∞ QÍx, KÕÜÚ« #k, U|k=∞Ok „ÉÏǨχ}∞Å#∞ Éè∞í lOѨñ*ËÜÚ« #k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"≥· – ‰õΔΩ„^Œ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
J[QÆe,¡ Ü«∞=„ѨYº, JÅl, áêëê}QÆ~ÉÌ° =íè Ú, q™ÈÊù@=Ú, HõKÛ« Ñù ,≤ q^Œ=ú Ú,
Ѩ#ã≤, =ÚY^Œ∂+≤H,õ q=$`«, QÆ~aÌ° ,è QÆO^è,Œ ~ålHõ, Ѩ^‡Œ HõO@Hõ=Ú, =ºOQÆ=Ú,
JÅã¨=Ú, Jyfl~ÀÇ≤Ï}˜, q^•i, *ÏÅQÆ~ÉÌ° =íè Ú, HõHΔõ º=Ú, Hõ^~Œ =° Ú, =b‡Hõ=Ú,
„Ѩã∞¨ Ñ≤,ΠѨiQÆe,¡ =∂+¨=Ú, z=º=Ú, ~°∞^ŒQú ∞Æ ^Œ=Ú, ‰õΩ#Y=Ú, heHõ, â◊~¯° ~°,
[`«∞=∞}˜, ÖÏOKè«#=Ú, â◊~°¯~å~°∞ƒ^Œ=Ú, =∞ã¨∂i, L`À¯~î°=Ú, HÀ~î°=Ú Jx
=ÚѨÊkÜ«∂~°∞ ‰õΩΔ „^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. J[QÆeÜ ¡ ∞« #ñQÍ – ÉÏÅ∞~°‰Ωõ , HõÑ"¨¶ å`«=Ú
=Å#, ÃÑã¨Å =O\˜qÜ«Ú, "≥∞~°∞ñQÆ∞ QÆÅqÜ«Ú, â◊s~° =~°=‚ Ú=O\˜ =~°=‚ Ú
QÆÅqÜ«Ú, ^•~°=Ú# „QÆ∞zÛ#@∞ì XHõ^•x "≥O|_ç XHõ\ ˜ =~°∞ã¨Q#Æ ∞#flqÜ«Ú,
<˘Ñ≤ÊÖËxqÜ«Ú<≥· [xOK≥_ç ÉÁ|ƒÅ∞ – Ü«∞=„ѨYº=Ú#ñQÍ – "å`« HõÑ=¨¶ ÚÅKÕ`,«
=∂Oã¨=Ú <å„â◊~ÚOz, Hõi#î "≥∞,ÿ Ü«∞=Å=O\˜ PHÍ~°=Ú QÆey ѨÙ\˜#ì ÉÁ|ƒÅ∞
– JÅlÜ«∞#ñQÍ, ֒ѨŠ=ÚY=ÚÅ∞ =Ú}˜zH˘x, QÆ∞O„_»=ÚÖˇ· H˘OK≥=Ú p=Ú
QÆey, Hõi#î =∞~Ú, á⁄_»"·≥ ѨÙ>ˇ_ì ç ÉÁ|ƒÅ∞ – HõKÛ« Ñù Ü
≤ ∞« #ñQÍ – S^Œ∞QÍx, P~°∞QÍx,
`åñÉË\ g˜ ñѨÙ=Öˇ L|∞ƒQÆey ѨÙ\˜#ì „QÆO^ä∞Œ Å∞ – Ѩ#ã≤Hõ Ü«∞#ñQÍ – K≥qq∂ñ
^Œ<#·≥ #∞, K≥q JO`«@<≥#· #∞, Hõi#î =ÚÖˇ,· q∞H˜¯e f„==∞~Ú# <˘Ñ≤Ê QÆey HõÅ∞=
QÆ_Ť» =O\˜ PHÍ~°=ÚQÆey ѨÙ\˜#ì ‰õΩ~°∞ѨÙÅ∞, áêëê}QÆ~ÉÌ° =íè ∞#ñQÍ – "å`«HÑõ =¨¶ Ú
=Å#, "åѨٖH˘kÌ <˘Ñ≤ÊÜ«Ú QÆey, ã≤~÷ =° ∞~Ú, JOH˜eã¨Okè<å„â◊~ÚOz ѨÙ\ì̃#
QÆ_¤» – =ÚY^Œ∂+≤HÜ õ ∞« #ñQÍ – "å`«HÑõ =¨¶ ÚÅ =Å#, Ü«∞ø=#=O`«∞Å =ÚY=Ú
#O^Œ∞ – |∂~°∞QÆ∞=ÚO_»=¡ Öˇ #∞#flqÜ≥∞ÿ <˘Ñ≤ÊQÆey, Hõi#î =ÚÖˇ,· ֒ѨŠ„H˘=Ùfi
Hõey ѨÙ\˜#ì Ñ≤\H˜ Åõ ∞ – Ѩ^‡Œ HõO@HõÜ∞« #ñQÍ – "å`«HÑõ =¨¶ Ú =Å#, <˘Ñ≤ÊÖËxqÜ«Ú,
`≥Åx¡ qÜ«Ú, `å=∞~° HÍñ_» q∂ñk=ÚO_»=Öˇ#∞#flqÜ«Ú<≥· ѨÙ\˜#ì ÉÁ|ƒÅ∞ –
=∞ã¨∂~°Ü«∞#ñQÍ â◊s~å=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñQÍx, <À\˜Ö’ѨÅñQÍx, =∞O@,
[fi~°=Ú, <˘Ñ≤Ê gxx KÕÜ«ÚK«∞ QÆ\ ˜ìqÜ≥ÿ∞, z~°∞Ãã#QÆÅ =O\˜ PHÍ~°=Ú
=<≥flÜ«ÚQÆÅqÜ≥∞ÿ Ü«ÚO_≥_Ñç \≤ H˜ Åõ ∞ – q™ÈÊù@=∞#ñQÍ J=∞ã¨∂iHÍ „=}=ÚÅ
HõO>ˇ q∞H˜¯e ^•~°∞}=ÚÅ~Ú, Hõ_∞» ÉÏ^èŒ Hõey Ü«ÚO_»∞ ÉÁ|ƒÅ∞ – QÆ~aÌ° Ü è ∞« #ñ
QÍ "å`« Ñ≤`=Ϋ ÚÅ =Å# [xOz, =∞O_»ÖÏHÍ~°=ÚQÆÅ"≥,· "≥_Å» ∞ÃÑ,· Hõkã≤, Z„~°x
Ñ≤\ ˜HõÅ`ÀñQÆ∂_ç# Ü«ÚO_»∞Ñ≤\ ˜HõÅ∞, *ÏÅQÆ~°ÌÉèí=∞#ñQÍ, Ñ≤`åÎkèHõº=Ú HõÅ
"å`åk^À+¨=ÚÅ∞, =∞O^ŒQ=Æ ∞#=ÚQÆÅ"≥,· qã¨~Ê° =Ú=Öˇ "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
Jk ѨHõfi=Ú*ˇO^Œx^≥·, ã¨∂HõΔ ‡=∞~Ú, Z„~°x^≥·, [fi~°=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOK«∞ #kÜ≥ÿ∞
Ü«ÚO_»∞#∞. Jyfl~ÀÇ≤Ï}˜Ü∞« #ñQÍ – [fi~°=Ú QÆÅ"åxH˜ Ñ≤`åÎkHè ºõ =ÚQÆÅ "å`å^Œ∞Å
KÕ`« =∂Oã¨YO_»=ÚÅ=Öˇ#∞, xѨC`«∞#HõHÅõ ‰õΩ „áê}=ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞–=b‡Hõ
=∞#ñQÍ „u^À+¨=ÚÅKÕ`,« q∂ñk KÕ`∞« Å Ü«∞O^Œ∞#∞, áê^Œ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞,
ã¨O^èŒ∞ÅÜ«∞O^Œ∞#∞ "≥∞_»H˘O‰õΩÅq∂ñ^Œ∞QÆ#∞, ѨÙ\ì=Öˇ „QÆOkä [xOz, "≥∞Å¡ñ
QÆ=$kúÉÁOk, ѨÙ@ì ~°O„^ä=Œ ÚÅ =Öˇ, J<ÕH=õ ÚÖˇ#· ã¨#flx=ÚY=ÚÅ∞ QÆey, <˘Ñ≤Ê,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞O@, ^Œ∞~°^,Œ K≥=∞~°∞Û@, D QÆ∞}=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#∞ – Hõ^~Œ Ü ° ∞« #ñ

QÍ áê^Œ=ÚÅ KÕ`,« z^ŒÑé¨ Ïà◊#¡ ∞ `˘‰õΩ¯@KÕñ QÍx =ÚO_»∞¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q q~°∞QÆ∞@
=Å#ñ QÆey# QÍÜ«∞=Ú#O^Œ∞ñQÍx, "Õ∞‰õΩ Q˘\˜#ì @∞ì „QÆOkä[xOK«∞#∞. uÅHÍÅHõ
Ü«∞#ñQÍ, K«~‡° =Ú#O^Œ∞ #∞=ÙfiÅ =Öˇ#Å¡<,·≥ <˘Ñ≤ÊÖËHõ Ü«ÚO_»∞ á⁄‰õΩ¯Å∞, =∂+¨
=∞#ñQÍ, P uÅHõ=ÚÖË á⁄_»=ÙQÍ #∞O_»∞#q, K«~‡° H©ÅÅ#ñQÍ =∂+¨=ÚÅ HõO>ˇ
q∞H˜¯e á⁄_»=ÙÖˇ·, #Å∞Ѩ٠`≥Å∞Ѩ٠Hõeã≤# =~°‚=Ú HõÅqÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞#q
[`«∞=∞}˜Ü∞« #ñQÍ K«~‡° H©ÅÅO`« „Ѩ=∂}=Ú QÆey, ã¨ÇϨ ["≥∞,ÿ Z„~°QÆ #∞O_»∞#q,
ÖÏOKè#« =∞#ñQÍ #Å¡Q#Æ ∞, ÖËHõ `≥ÅQ¡ #Æ ∞, QÆ∞O„_»=ÚQÆ#∞, â◊s~° ã¨=∂#=~°=‚ ÚQÆey
ã¨Ç¨Ï[=∞~Ú# =∞K«Û – =ºOQÆ=∞#ñQÍ â’Hõ, „HÀ^è•^Œ∞ÅKÕ`« „ѨHÀÑ≤Oz#
"å`«Ñ`≤ =Ϋ ÚÅ =Å# =ÚY=∞O^Œ∞ ã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ#∞, #Å¡Q#Æ ∞, QÆ∞O„_»=ÚQÆ#∞ #∞O_»∞

47 – =ÚY~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
=∞K«Û, („QÆO^äŒ qãÎ̈~c° uè KÕ – H˘xfl\˜ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ =∂„`«=Ú K≥Ñʨ ñ|_ç#q.)

*’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ =ÚY~ÀˆQ F+ª̈„ѨHÀѨ „H˜q∞^ŒO`« =ÚYáêHõ ^ŒO`«ÑÙ¨ @ ^ŒO`«ÇϨ ~°¬ QÆo`«^OŒ `« =ÚYѨÓu
=∂O™êO‰õΩ~° kfilǨfin<åO ~ÀQÍ}ÏO *Ï`«HÍaè„áêÜÕ∞} ¿ÇÏ`«∞=∂Ç¨Ï – `«„`«ÊfHÍ~°OK« – â◊√„Hõ^⌠ßÜ«∂O
ã¨∂~ˆ ºqK«~u
° =ÚY~ÀQÀ *ÏÜ«∞`Õ – `«„`«ÊHÍ~°OK« – ã¨∂~°º„Ñ‘`Ü « ∞Õ „áêQÆ∞HõOÎ [ѨÃÇ˙=∂kHõO‰õΩ~åº`ü
`Õ<ÀѨâß=∞ºuII
`å. â◊√„Hõ^Œâ◊Ö’ ã¨∂~°ºÉèí∞H˜ÎÜ«∞O^Œ∞ F+¨ª„ѨHÀѨ=Ú, Hõ$q∞^ŒO`«=Ú,
=ÚYáêHõ=Ú, ^ŒO`«ÑÙ¨ @=Ú, ^ŒO`«ÇϨ ~°¬=Ú QÆe`«^OŒ `«=Ú, =ÚYѨÓu, =∂O™ê
‰õΩ~°=Ú, kfilǨÏfi=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =ÚY~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wq â◊q∞OK«∞@‰õΩ,
ã¨∂~°º„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõ,Î [Ѩ, Ǩϟ=∂kHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
㨠fi Ü« ∞ O„Ѩ = $`« Î ^è Œ ~ å‡#∞ëêª # qKÕ Û ù n Jq^Œ º =∂#^À+¨ " ån
ã¨^ÀÌ+㨠O¨ H©~#ΰ jÅâ◊Û<å™êã¨OHÀK«<åk<åѨ~^° À+¨^~Œ ≈° HÀ"å ã¨∂K«HÀ"å^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ^Œ<À
*ÏÜ«∞`ÕI J™œ KåO„^•Ü«∞}O ‰õΩ~åº`ü I „ã¨HÛõ O^Œ#^è∂Œ áêkã¨∞QÆO^è•nx ^Œ^•º`üI
ѨOKåâ◊„^•ƒÇ¨Ï‡}ËÉ’è º Éè’[#O^Œ^•º`ü Wu ѨÓu=„ˆH.Î
`å. `å#∞ PK«iOK«∞K«∞O_≥_ç ^è~Œ ‡° Hõ~å‡#∞ëêª#=Ú#∞ #_»∞=∞ Ѩi`«ºlOK«∞
"åñ_»∞#∞, ÖËx ^À+¨=ÚÅ#∞ "åkOK«∞"åñ_»∞#∞, L#fl\˜ì ^À+¨=ÚÅ <≥ÅÑ¡ C¨ _»∞
K≥ÑC¨ K«∞O_≥_ç ã¨fiÉèÏ==ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, ã¨O[˝ÅKÕ Ñ¨~∞° Å ^À+¨=ÚÅ#∞ EÑ≤OK«∞"åñ
_»∞#∞, H˘O_≥=ÚÅ∞ *ˇÑC¨ "åñ_»∞#∞, ^Œ∞~åfiã¨#QÆÅ<À~°∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞
KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ѨÙ+¨Ê=∂eHõÅ∞, K«O^Œ#=Ú, ^è∂Œ Ѩ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
ã¨∞QÆ∞O^èŒ „^Œ=º=ÚÅ#∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú#∞, U|k=∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú
ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú.
Ѩ~"° åQÍ…`ås÷ =ÚY~Àw Éè=í u – Hõ$„K«Û„ù `«Ü∞« O ‰õΩ~åº`ü – "åºÇ¨Ï$uaè ~å*˺# AǨïÜ«∂`ü II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ«Ú W`«~∞° Å "åHõº=Ú #_»y¤ OK«∞"åñ_»∞ =ÚY ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ ,
W`«ñ_»∞ =¸ñ_»∞ Hõ$„K«Û=ù ÚÅKÕÜÚ« =ÅÜ«Ú, "åºÇ¨Ï$`«∞ÅKÕ P[ºÇ¨ÏŸ=∞=Ú ¿ãÜ«Ú
#k.
Ѩ~=° ∞~°‡KÕÛnù =ÚY~Àw Éè=í u – J™œ „gÇ≤ÏÇ≤Ï~°}ºO ^Œ^•º`ü II
Ѩ~∞° Å =∞~°‡=Ú#∞ ɡ@· ñɡ@∞ì"åñ_»∞, =ÚY~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. WO^Œ∞‰õΩ
=_»`¡ ÀñQÆ∂_» Ç≤Ï~°}º=Ú#∞ *ËiÛ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
`«^•ä K« ã¨``« O« Ѩ~^° ∞Œ óYHÍs Ѩ~l° ǨfiKÕÛnù J#$`«ÉÏè +‘ – P=º=Ǩ~°
ѨHáΔõ êf "å lǨfi~Àw P㨺„=}© Éè=í u – J㨺 „áêÜ«∞tÛ`«OÎ áê~åHõ^fiŒ Ü«∞O
‰õÄëê‡O_ô ÃÇ˙=∞"£∞ – HõÜ∂« #tÛ„`«O ã¨∂HõOÎ [¿Ñ`ü I ÃÇ˙=∞O ‰õΩ~åº`ü I
P㨺„=}© „gÇ≤Ï^•#O K« ‰õΩ~åº`ü.
â’¡II J#∞HõÎã¨OMϺܫ∞„`«™êº `«Î„`« â◊HÎ̃O ã¨g∞HõΔº K«I
q„áê^Õ â◊Û[áê^ÕâÛ◊ W`åºÇ¨Ï ÉèQí "Æ å= tqó I Wu=K«<å`üII
ZÅ¡ÑC¨ _»∞ Ѩ~∞° Å#∞ ^Œ∞óYÃÑ@∞ì"åñ_»∞ Ѩ~∞° Å <åÅ∞Hõ#∞ KèkÕ OK«∞"åñ_»∞#∞,
J|^Œú "åHõº=ÚÅ#∞ ѨÅ∞‰õΩ"åñ_»∞#∞, J=º=Ǩ~° ѨH=Δõ Ú #=ÅOaèOK«∞"åñ_»∞#∞,
lǨfi~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, <À@„=}=Ú QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞† W`«ñ_»∞ ~Ô O_»∞ Ѩ~åHõ
Hõ$„K«Ûù=ÚÅ#∞, ‰õÄâß≈O_» Ǩϟ=∞=Ú#∞, ''HõÜ«∂#tÛ„`«—— ã¨∂HõÎ[Ѩ=Ú#∞,
Ǩϟ=∞=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú, <À@ „=}=ÚQÆÅ"åñ_»∞ =_»#¡ ∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
JѨ~O° K« – ‰õÄ@™êH©Δ =ÚY~Àw â’}˜`Ñ« f ≤ Î "å Éè=í u 㨠Hõ$
„KåÛùuHõ$„K«ÛK
ù åO„^•Ü«∞}Ïx ‰õΩ~åº`ü I ‰õÄëê‡O_ôaè ~°∞Ç˚ ï¨ Ü«∂`ü I
™êq„fO K« [¿Ñ`ü I „gÇ≤ÏÇ≤Ï~°}ºO ^Œ^•º`ü II
J|^ŒÑú Ù¨ ™êHõΔ º=Ú#∞ *ˇÑC¨ "å_»∞ =ÚY~ÀQÆ=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú#∞ QÆÅ"åñQÆ∞#∞.
W`«ñ_»∞–Hõ$„K«Û–ù JuHõ$„K«Ûù K«O„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ ‰õÄâ߇O_»ÇϨ Ÿ=∞=Ú#∞, ™êq„f
[Ѩ=Ú =_»`¡ Àñ QÆ∂_ç# Ç≤Ï~°}º^•#=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
JѨ~O° K« – É’^è•Ü«∞#ó –
"åyfi~À^èOŒ QÆ∞~Àó Hõ$`åfi =ÚY~Àw Éè"í Õ #fl~°ó I
J㨺^•<Õ# qÇ≤Ï`«ó „ѨfHÍ~À-Ü«∞ =ÚK«Û`Õ I
™œ=~°‚O ~å[`«O `å„=∞O ѨÖË<å^èŒ=ѨÖË# "å I
HÍ~°Ü∞Õ `«¯i}O ™œ=∞ºO Ü«∞^ä•qÉè=í `ÀÑ≤<å I
`«ã¨º â◊√„Éè∫ K« Hõ~°Î"Òº ^ŒO`Ò ~°[`«ˆH# K« I
ÖÏOQÆ∂ÅO =∞øHÎ̃ÔH·ó ‰õΩ~åº „^Œ`åfl<å =∞HΔ̃}© `«^ä• I
ã¨O"Õ+ì̈º Ñ‘`«=„¿ãÎ} QÆO^èŒÑ¨ÙëêÊHõΔ`åkcè I
J~°ÛÜÕ∞ ^•ú#º~åtã¨O÷ ^è•#ºO „^À}Ï+ì̈HOõ =∞`«O I
„â◊√`«=$`ÀÎÑ㨠O¨ Ѩ#flO „ÉÏǨχ}O ã¨OÜ«∞`ÕO„kÜ«∞O I
^•O`«O ‰õΩb#O ^èiŒ ‡+ª̈ =∞#∞^ÕfiQÆH~õ O° #$}ÏO I
PǨ˙Ü«∞ Ѩ~°Ü«∂ ÉèíHÍκ =„™êÎÅOHÍ~°Éèí∂+¨}ÿ̌ó I
`Õ<≥·`«`å¯~°ÜÕ∞ `«¯~°≈ Ѩi`À+¨º Ü«∞^ä•qkè I
ã¨q∞^•[ºuÖˇ· ¿ãÎ# ÃÇ˙=∞OKåÑ≤ „Ѩ=~°Ü Î ∞Õ `ü I
Jyfl<åyfl ~°<Õ<≥·= `«`À ǨÏãÎ̈º~°Û#O Éèí"Õ`ü I
™êfiǨO`«O Hõ~‡° Hõ$`åfi^äŒ „Ѩ}` © å "≥∂Hõ}Δ O `«^•ä I
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 
`«`« â◊√≈HÍ¡O|~°^èŒ~° â◊√≈Hõ¡=∂ÖϺ#∞ÖËѨ#ó I
`«Ã㇠Ǩï`«=`Õ ^Œ^•º `«¯i}O `«O ã¨^HŒ } Δ̃ O I
=∞O„`Õ}Ï<Õ= qkè= „`åÊV√‡MÏÜ«∞ qâı+` ¨ ó« I
ã¨∞„ѨfHõ QÆ*ËO„^Œ `«fiO ã¨~°ã¨fi`«ºaè¿+K«Hõó I
WO„^Œãº¨ "åǨÏ<À-ã≤ `«fiO ã¨~fi° ^Õ"·≥ â◊Û Ñ¨Ól`«ó I
^•<Õ<å<Õ# ^Œ`#ÎÕ =ÚY~ÀQÆO q<åâ◊Ü∞« IIWu^•==∞O„`«ó.
„ÉÏǨχ}Ï=Éè’[ÜÕ∞ `«ÎO K« ã¨fiÜ«∞OÉèí∞Or`« |O^èŒ∞aèó I
Wu =ÚY~ÀQÆÑ∞¨¶ fl QÆ[^•#qkèó II
=∞iÜ«Ú– QÆ∞~°∞"å‰õΩ¯‰õΩ q~À^èŒ=Ú *Ëã≤#"åñ_»∞ =ÚY~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞ WO^Œ∞‰õΩ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú Ñ¨Å=Ú (ÖËH)õ J~°Ñ÷ Ũ =ÚQÆÅ |OQÍ~°∞, "≥O_ç,
~åy gxÖ’ ^ÕxKÕ<#·≥ U#∞ñQÆ∞#∞ *Ë~ÚOz ^ŒO`«=ÚÅ#∞ "≥O_ç`Àñ *Ë~ÚOz,
`ÀHõ#∞ =Ú`≥=Î ÚÅ<À <Õ~Ê° ~°z, Hõ#∞Å#∞ ~°`fl« =ÚÅ`Àñ *Ë~ÚOz – â’¡HÀHõÎ
„ѨHÍ~°=Ú Ñ¨Ó*ÏǨϟ=∂^Œ∞ÖÁ#iÛ ^ŒH˜Δ}`ÀñQÆ∂_», ''ã¨∞„ѨfHõ =ÚY~ÀQÆO
q<åâ◊Ü∞« —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ „ÉÏǨχ}∞xH˜ ^•#=Ú ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú.
"≥–· =ÚY~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞
ÃÑ^Œ=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ (11) K≥H˜¯eÜ«∞O^Œ∞ (1) ^ŒO`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ (10)
^ŒO`«=¸Å=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ (13), <åÅ∞HõÜ∞« O^Œ∞ (6) ^Ò_»ÅÜ«∞O^Œ∞ (8) Q˘O`«∞#
(18) <À\˜Ü∞« O^Œ∞ (8) W@∞¡ =ÚY~ÀQÆ=ÚÅ∞ (75) HõÅ=Ù.
=ÚY~ÀQÆx^•#=Ú
=∞`«ûº=ÚÅ∞, Z#∞=Ú=∂Oã¨=Ú, ѨOk=∂Oã¨=Ú, â‹`· º« (ѨzÛ) Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞,
=ÚÅ¡Oy, q∞#ѨÑѨ C¨ , ÃÑ~°∞ñQÆ∞, áêÅ∞, Hõe, ɡÅ=¡ Ú, á¶ê}˜`=« Ú (‰õΩO_»Ö’ñ
É’ã≤ Ü«ÚO_≥_ç ÃÑ~°∞ñQÆ∞ =O\˜ ѨOK«^•~°, (ÖËH)õ =∂_»∞k, ^ŒH} Δ̃ kH± â◊Ü∞« º,
gxx J#∞Éèqí OK«∞@, ѨO_»∞¡ `À=Ú@, ^è∂Œ =∞qkè, "åOuKÕÜÚ« @, QÆO_»∂+¨qkè,
ã≤~°Å#∞ "ÕkèOK«∞@, J#∞ hHÍ~°º=ÚÅ KÕ`« ^À+¨=ÚÅ∞ âı¡ëê‡kèHõº=ÚQÆÅ"≥·
„ѨHÀÑ≤Oz <À\˜H˘##∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
F+¨ª~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`åk „ѨHÀѨ=ÚKÕ`« 3, „u^À+¨ „ѨHÀѨ=Ú KÕ`« 1, ~°H„Îõ ѨHÀ=ÚKÕ
1, =∂O㨠„ѨHÀѨ=ÚKÕ 1, "Õ∞^Œó „ѨHÀѨ=ÚKÕ 1, Hõ`Δ [« =Ú (ÃÑ^ŒqQÍÜ«∞=Ú) 1,
[Å|∞^Œ∞ƒ^Œ=Ú (h\˜ |∞QÆ=æ O\˜k) 1, J~°∞ƒ^Œ=Ú (K≥H¯˜ à◊§ „=}=Ú ÃÑ^Œ=H©
kQÆ∞#k)1, YO_»=Ú (Ô~O_»∞QÍñ *ËÜÚ« ñ|_»∞#k) 1, Jx F+¨~ª ÀQÆ=ÚÅ∞ 11
HõÅ=Ù.
^ŒO`«~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
^ŒO`«^•à◊#=Ú, ^ŒO`«Ç¨Ï~°¬=Ú, ^ŒO`« ÉèË^Œ=Ú, ^ŒO`«KåÅ=Ú, ^ŒO`«
Hõ~åà◊Hõ=Ú, Jkè^ŒO`«=Ú, ^ŒO`«â◊~°¯~°, ^ŒO`«HõáêeHõ, âߺ=^ŒO`«Ü«Ú, ^ŒO`«
„ѨÅ∂#=Ú, Jk ~Ú@∞¡ Ѩk ^ŒO`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. ^ŒO`« ^•à◊#ÅHõ} Δ =Ú –
"å`«=Ú =Å# ^ŒO`«=ÚÅ∞ "Õ_xç ã¨ÇÏ≤ OK«∞K«∞ – j`«=Ú ™ÈñH˜# q∞H˜¯e <˘K«∞ÛK«∞
â◊¥Å=ÚKÕ „|^ŒÅÌ ∞ KÕÜ∞« ñ|_ç#@∞ìO_»∞#∞. Wk j`«^OŒ `«=∞xÜ«Ú ^ŒO`«^•Å#
=∞xÜ«Úñ *ˇÑʨ ñ|_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^ŒO`«=¸Å~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞, ѨÙѨC@=Ú, q~°ƒ=ù Ú, ã¨∞+≤~=° Ú, LѨ‰Ωõ â◊=Ú,
q„^Œk,è =∞Ǩã¨∞+≤~=° Ú, j`å^Œ=Ú, Jkè=∂Oã¨=Ú, "å`«^OŒ `«=¸Å=Ú, Ñ≤`^Ϋ OŒ `«
=¸Å=Ú, âı¡+¨‡^ŒO`«=¸Å=Ú, ã¨xfláê`«^ŒO`«=¸Å=Ú, HõΔ`«^ŒO`«=¸Å=Ú,
Jx ~Ú@∞¡ 13 ^ŒO`«=¸Å~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. j`å^ŒÅHõ} Δ =Ú – âı+¡ ‡¨ ~°H=Îõ ÚKÕ`«
^ŒO`«=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ =∂Oã¨=ÚÅ∞ – ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆÅ"≥· HÍ~°}=ÚÖË‰Ü õ ∞Õ ~°H=Îõ Ú#∞
„ã¨qOK«∞#∞, "≥∞`«ñÎ |_ç K≥=∞~°∞ÛK«∞ – #Å¡<·≥ z=Ù‰õΩ#∞, Wk j`å^Œ=∞#ñ|_»∞#∞.
lǨfiHõO@Hõ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ =Å# =¸ñ_»∞#∞, lǨfiÅã¨=Ú, JkèlǨÏfi,
LѨlǨÏfi Jx =¸ñ_»∞#∞ KÕi P~°∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· lǨfi~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. "å`«
lǨfi HõO@HõÅHõ} Δ =Ú – "å`«=ÚKÕ ^Œ∂+≤`=« ∞~Ú# <åÅ∞Hõ >ËH˜ „=∂#∞ P‰õΩ=Öˇ
a~°∞Ãã· uq∞i|\˜ì ѨyeÜ«ÚO_»∞#∞.
`åÅ∞~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
`åÅ∞HõK«ÛùѨ=Ú, QÆà◊â◊√O_»Hõ=Ú, `åÅ∞ѨÙѨC@=Ú, `åÅfi~°∞ƒ^Œ=Ú
`åÅ∞Ñ≤@Hõ=Ú, `åÅ∞â’+¨, `åÅ∞áêHõ=Ú, `åÅ∞ ã¨OǨÏu Jx Zxq∞k `åÅ∞
~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. `åÅ∞ Ñ≤\ H˜ õ ÅHõ} Δ =Ú – "å`«=Ú =Å# ^Ò_» =∂Oã¨=Ú
^Œ∞+¨Oì ɡ#· Ü≥∞_»Å <˘Ñ≤Ê |~°∞ã¨∞Hõey J<ÕH=õ ÚÖˇ· QÆ\ qì˜ Ü≥∞ÿ HÍ~°∞K«∞O_≥_ç ÉÁ|ƒÅ∞
Hõ#∞Ѩ_#ç Ü≥∞_»Å Jk `åÅ∞Ñ≤\ H˜ Åõ #ñ|_»∞#∞.
HõO~î° ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
~°HõÎ~ÀÇ≤Ï}˜, "å`«~ÀÇ≤Ï}˜, Ñ≤`«Î~ÀÇ≤Ï}˜, âı¡+¨‡~ÀÇ≤Ï}˜, „u^À+¨~ÀÇ≤Ï}˜,
"å`«QàÆ Q◊ OÆ _»=Ú, âı+¡ ‡¨ QÆàQ◊ OÆ _»=Ú, "Õ∞^ÀQÆàQ◊ OÆ _»=Ú, QÆà∫Ѷ∞¨ =Ú, HõO~îâ° ßÅ∂Hõ=Ú,
=ÅÜ«∞=Ú, `«∞O_çHˆ iHõ, QÆàÏ~°∞ƒ^Œ=Ú, â◊`Ñ« ∞≤¶ fl, ã¨fi~°Ñ∞≤¶ fl, QÆàÏÜ«ÚHõ=Ú, QÆàq◊ „^Œk,è
QÆà|◊ $O^Œ=Ú Jx Ѩ^∞Œ <≥xq∞k q^è=Œ ÚÖˇ#· HõO~î° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÅ=Ù.
~ÀÇ≤Ï}©ÅHõ}Δ =Ú – HõO~î° „Ѩ^âÕ =◊ ∞O^Œ∞ ^Œ∞~å‡Oã¨ÑÙ¨ "≥ÚÅHõÅ∞ <åÅ∞Hõ "≥Ú^ŒÅ∞
#∞O_ç ѨÙ\ì̃ – q∞H˜¯e F~°fiñQÆ∂_»x"≥· – HõO~î° =∂~°=æ Ú#∞ J_»y¤ OK«∞K«∞ –
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ =$kú ÉÁO^Œ∞K«∞O_»∞#∞. j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ[OѨÙ#x QÆ#∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}∞Åx K≥Ñʨ ñ
|_çÜ≥∞.
ã¨~fi° ã¨∞Y~ÀQÆ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ – „Ѩ`ºÕ Hõ, "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ KÕ`« 3, ã¨#fláê`«=Ú
KÕ`« 1, ~°H=Îõ Ú KÕ`« 1, ѨÓ`åºã¨º=Ú, J~°∞ƒ^Œ=Ú, T~°fiú QÆ∞^Œ=Ú Jx Zxq∞k
q^è=Œ ÚÖˇ#· =ÚY~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.ã¨
"å`« =ÚYáêHõÅHõ} Δ =Ú – "åÜ«Ú=Ù JO`«@ "åºÑ≤OK«∞K«∞, <À\˜Ö’ѨÅ
JO`«@ "åºÑ≤OK≥_ç Z„~°xqÜ«Ú – ~°∂Hõ=Δ ÚÅ∞<≥#· „=}=ÚÅ#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞.
ÃÑ^Œ=ÙÅ∞, Z„~°<·≥ JO^Œi K«~‡° =ÚÅ∞ T_»∞K«∞O_»∞#∞. <åÅ∞Hõ j`«=Ú#∞ F~°fiÖËx^≥·
|~°∞"≥· Ѩye =ÚO_»∞¡ „QÆ∞zÛ H˘#flLìO_»∞#∞. <À~°∞ Hõ+=ì¨ Ú q∂ñ^Œ `≥~∞° =ñ|_»∞#∞,
D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅk =ÚYáêHõ=∞#ñ|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨÓ`åºã¨º ÅHõ}Δ =Ú – ѨÙ_»HÅõ `À ѨO_»∞¡ `À=∞HõÜÚ« O_»∞@KÕ`,« P ^À+¨=ÚÅ

KÕ`<« ,Õ <À~°∞ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú Q˘@∞ì#∞. Jk ѨÓ`åºã¨º=∞#ñ|_»∞#∞. gxÖ’ Hõ~åà◊=Ú,
=∂O™œ+¨ì=Ú, ~°H“Î+¨ª=Ú, J~°∞ƒ^Œ=Ú, HõK«ÛùѨ=Ú, <åÅ∞Ñ≤\ ˜Hõ, QÆà∫Ѷ¨∞=Ú,
=∞Ǩã¨∞+≤~=° Ú, ã¨fi~°Ñ∞¨¶ fl=Ú – T~°fi÷ QÆ∞^Œ=Ú, âߺ==Ú – â◊`Ñ« ∞≤¶ fl, =ÅÜ«∞=Ú,
JÅã¨=Ú, ã¨xfláê`«=Ú=Å# ^ŒO`«=¸Å=ÚÅO^Œ∞ QÆeQÔ _ç <å_ô ~ÀQÆ=Ú, F+¨ª
HÀѨ=Ú, ~°HÎõ ~ÀÇ≤Ï}˜, ã¨xfláê`«~ÀÇ≤Ï}˜, ^ŒO`« Éè^Ë =Œ Ú ^Œâ#◊ ã¨∞Êù\ `˜ =« Ú, ѨHÀfiѨ
lǨfiHõ – QÆàQ◊ OÆ _»=Ú, ã¨fi~°„ÉèOí â◊=Ú, Hõ$„KÀÛùKåÛùfiã¨=Ú J#∞ h ~ÀQÆ=ÚÅ∞ XHõ
=`«û~°=Ú^•ñ\˜# Ü≥∞_»Å J™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞. ^ŒO`«ÇϨ ~°¬=Ú – ^ŒO`« Éè^Ë =Œ Ú
J#∞ h ~Ô O_»∞#∞ Ü«∂Ѩº=ÚÅQÆ∞#∞. `«H¯˜ # ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ â◊G=ÚÅKÕ`#« ∞, B+¨^Œè

48. Hõ~°‚~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
=ÚÅ KÕ`#« ∞ [~ÚOѨñ^ŒQ∞Æ #∞.

*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH – ^èŒ#=ºÜ«∞QÆ`« â◊√≈„HÀ Éè∫"≥∂ "å Hõ~°‚^À+¨Hõ$`ü I J#ºK«Û – =ºÜ«∞ˆQ â◊√„ˆH Hõ~°‚Ñ‘_®.
JѨ~°OK« – ^•HΔ̃}º ~°∂ѨQÆ∞}Éè’QÆ^èŒ<≥·ó „Ѩ^è•# â◊ÛO„^Õ ‰õΩm~°=$+¨ÉèÏ[QÆ`Õ qňQfl I
L#‡`«‡hK«|kè~À qHõÅ â◊Û =¸Hõ âı≈¿++¨μ <å Éèí=u Hõ$+¨‚`«<Ò qâıëê`ü II
J^äŒ kfi^•fiâ◊ã¨÷ â◊√„Hõ[x`« Hõ~°‚^ÀëÈѨâßO`«ÜÕ∞ ѨÓ~°fi= [˝Ñ¨ÃÇ˙=∂k â◊√„Hõ„Ñ‘`«ÜÕ∞ ‰õΩ~åº`ü
I Hõ~°¯=$+¨"Õ∞+¨=~°̊O J#º ňQfl+¨μ =~°Î=∂<Õ H©Δ}ËK«O„^ÕÉÏkè~°ºO `«^Œ∞ѨâßO`«ÜÕ∞ K«O„^Œ„Ñ‘`«ÜÕ∞ `«^Œ∞HõÎO
ѨÓ~°fi=`«∞¯~åº`ü.
`å. ^è#Œ , =ºÜ«∞™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ â◊√„‰õΩñ_»∞ QÍx, JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞ QÍx,
L#fl Ü≥∞_»Å, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ Hõ~~‚° ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. =∞iÜ«Ú =ºÜ«∞=∞O^Œ∞ â◊√„‰õΩñ
_»∞#fl#∞ Hõ~Ñ‚° _‘ Q» ÅÆ "åñ_»Q∞Æ #∞. Hõ~¯° @Hõ – =$+¨Éíè "Õ∞+¨=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ QÍHõ `«H¯˜ #
~åã¨∞Å Ü«∞O^Œ∞ H©} Δ K«O„^Œ∞ñ_»∞O_ç# K≥q\˜`#« =Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞
@‰õΩ â◊√„Hõ„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ #∞ K«O„^Œ„Ñ‘u H˘~°‰Ωõ #∞ ѨÓ~ÀfiHõÎ [Ѩ, Ǩϟ=∂kHõ=Ú#∞
*ËÜ«Ú#k.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ü≥∂ =∂`åÑ≤`$« ÉèϺO „Ѩ=$`«OÎ "≥∞^ÿ ∞Œä #O â◊$}Àu 㨠Hõ~â‚° ¥◊ b
Éèí=uI ѨâßÛ^Œƒkè~°ó H˜Oz ^Õ=â◊$}Àu"å HõáêÖË+¨fiã¨Ç¨Ïº^èŒfix~°ƒù=u I
Wu `«kfiëÈ‚i`«ºëÈì`~Ϋ åÜ«Ú`«O [¿Ñ`ü ѨÙ~°∞+¨ ã¨∂HõOÎ <å Jáê=∂
~°̊#™ÈΠ~°`åaè=∞O„u`«O[ÅOÑ≤¿Ñ`ü – Ü«∞^ä•qÉè=í O „ÉÏǨχ}ËÉ’è º
Éè’[#O ^Œ^•º`ü I =∞Ǩ^èfiŒ x x+¨¯qOâ◊uHõO ^Œ^•º`ü II
q+¨μ‚ „ѨHÍâ◊HÀ q^•fi= Hõ~°‚~ÀQÆ „ѨâßO`«ÜÕ∞ I
Éè’[#O „ÉÏǨχ}ËÉèíº â◊Û „Ѩ^Œ^•º „`«ÊÜ«∞`À #~°ó II
`«^ä•K« – "≥∞ÿ^äŒ∞#O â◊$}∞Ü«∂uÊ„`Àó Hõ~°‚â◊¥bÉèí "Õ`«∞Îã¨ó I Wu"åHͺ`ü II
`å. `«e^ŒO„_»∞Å "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú#∞ q#fl"åñ_»∞ Hõ~â‚° ¥◊ ÅQÆÅ"åñ_≥· Ñ≤^ÑŒ ,¨ K≥=Ù_»∞
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞, H˘kÌQqÆ x##∞, HõáêÅ=Ú#O^Œ∞ ã¨ÇÏ≤ OѨ~åx^èfiŒ xQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ ''`«kfiëÈ‚ó—— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ QÍx, ѨÙ~°∞+¨ã∂¨ Hõ=Î ÚQÍx Ѩk
"ÕÅ Ü≥∞xq∞k =∂~°∞Å∞ [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. Jáê=∂~°˚# ™È΄`åaè=∞O„u`«Oɡ·#
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[Å=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. qÉèí"å#∞™ê~°=ÚQÆ „ÉÏǨχ}Éè’[#=Ú
ã¨Å∞Ѩ=ÅÜ«Ú. ÃÑ^ŒÉÌ Ï@Ü«∞O^Œ∞ xez – W~°∞=k =~°Ç¨ Å#∞ ^•#=Ú ¿ãÜ«Ú
=ÅÜ«Ú.
JѨ~O° K« =∂`åÑ≤„`À ~ˆ =Ì „ÉÏǨχ}Ï<åOQÆ∞~°∂}ÏO Kå<Õº#
„H˜Ü∞« =∂}ÏO Ü≥∂ xO^•O â◊$}Àu ã¨H} õ =â◊¥b „Ѩ„ã¨=`«∂ÊÜ«∞
â’}˜`ÀÉè=í u I `«^∞Œ ѨâßO`«Ü∞Õ Ç≤Ï~°}º~°H"Îõ å㨙êO^•#O „ÉÏǨχ
}Ï<åOK« Éè’[#O ^Œ^•º`ü II
ã¨~åfiKå~°qÇ‘Ï#ó „¿Ñ`« „âß^ŒúÉè’HÍ΄H˜q∞Hõ~À‚Éèí=u. ^Œ^•ºhflÅ
=$ëê#flOK«H$õ q∞Hõ~À‚#$áÈ`«=Î ∞. WuHõ~~‚° ÀQÆ„=fHÍ~°Oó
=∞iÜ«Ú `«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ ^Õ= „ÉÏǨχ}∞Å#∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ Z=O_≥·#
xOkOK«∞K«∞O_»ñQÍ q#fl"åñ_»∞, K≥qáÈ@∞, K≥qÜ«∞O^Œ∞ p=Ú, <≥`∞« ~Î ∞° HÍ~°∞@Ü«Ú,
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, Ç≤Ï~°}º=Ú#∞, Z„~° =G=ÚÅ#∞ ^•#=Ú
¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@∞ì=ÅÜ«Ú. ã¨~åfiKå~°qÇ‘Ï#∞ñ_»∞#∞,
„¿Ñ`«„âß^Œ=ú Ú#O^Œ∞ Éè∞í lOK«∞"åñ_»∞#∞ K≥qÜ«∞O^Œ∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ |_»∞~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ #Å¡x =$+¨É=íè Ú#∞ J#fl=Ú#∞ ^•#=Ú ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú.
"≥·–Hõ~°‚~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ KÕ`#« ∞, ã¨xfláê`«=ÚKÕ`#« ∞, ~°H=Îõ ÚKÕ`#« ∞,
Hõ~â‚° ¥◊ ÅÅ∞ S^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ |∞@∞ì#∞, WqQÍHõ ã¨OHõ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ W~°∞=k†
J"≥qfiÜ«∞#ñQÍ Hõ~q‚° ^•i, Hõ~å‚~∞° ƒ^Œ=Ú, Hõ~<‚° å^Œ=Ú, Hõ~å‚~≈° =Ú, Hõ~H‚° Oõ _»∞ѨÙ,
Hõ~â‚° ’Ѷ,¨ Hõ~‚° „H˜q∞, Hõ~‚° â◊¥z, Hõ~‚° q„^Œk,è Hõ~Ñ‚° Ó¨ u, Hõ~á‚° êeâ’+¨, Hõ~‚° „Ѩu<åǨÏ=Ú,
Hõ~É‚° Ïkè~º° =Ú, Hõ~^‚° ∞Œ óY=~°#ú =Ú, Hõ~‚° Ñ≤Ñʨ e, Hõ~`‚° O« „uHõ=Ú, Hõ~À‚#‡O^è=Œ Ú,
Hõ~À‚`åÊ`«=Ú, Hõ~‚° ѨiáÈ@Hõ=Ú, Hõ~e‚° ǨϺ=Ú, Jx W@∞¡ Hõ~‚° ~ÀQÆ=ÚÅxflÜ«Ú
*Ëi W~°∞=kÜ≥∞ÿ ^Œ∞. "å`« Hõ~â‚° ¥◊ ÅÅHõ} Δ =Ú Ñ¨_Ãç ã=Ú, [Å„H©_,» K≥qx QÀ‰õΩ@,
gx KÕ`#« ∞, W`«~° „ѨHÀѨHÍ~°}=ÚÅ KÕ`#« ∞, â◊|=Ì Ú Ü≥ÚHõ¯ q∞^蕺aèÜ∂≥ QÆ=Ú
KÕ`«#∞, "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz, K≥q#~°=ÚÅ#∞ á⁄Ok, Hõ~°‚~°O„^Œ=ÚÅO^Œ∞
f„==∞~Ú# áÈ@∞, QÆ∂|Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê, =∂#∞Ѩ_∞» @, K«Åx¡ =ã¨∞=Î Ù#∞ K≥qÖ’
áÈã≤# `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@ `«_»=Ù HÍÅ=Ú#‰õΩ Ñ¨Hõfi=∞QÆ∞@, <˘Ñ≤Ê xÅ∞=QÍ<Õ
H˘OK≥=ÚQÆ h~°∞HÍ~°∞@, JHõ™ê‡`«∞ÎQÆ K≥q q#~å‰õΩO_»∞@, K≥qÖ’ ZkÌÜ≥∂
uiy#@∞ìO_»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅk, "å`« Hõ~‚° â◊¥Å=∞#ñ|_»∞.
Hõ~<‚° å^Œ ÅHõ}Δ =Ú – "åÜ«Ú=Ù â◊|=Ì Ú#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç #~°=ÚÅ#∞ á⁄O^≥<xÕ
JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ K≥qÜ«∞O^Œ∞<ÕHõ q^èŒ â◊|=Ì ÚÅ∞ ѨÅ∞=∂~°∞ q#|_»∞. Wk Hõ~<‚° å^Œ=∞#ñ
|_≥.
ÉÏkè~º° ÅHõ}Δ =Ú – "åÜ«Ú=Ù âı+¡ ‡¨ =Ú`Àñ*Ë~∞° @ =Å# QÍx, Hõ~<‚° å^Œ=Ú#‰õΩ
zH˜`û« KÕÜ∞« Hõ áÈ=Ù@ =Å#ñQÍx, â◊|=Ì Ú, ÃÑ^ŒQÌ Æ ‰õÄñ`«"ãÕ #≤ Ü≥∞_»Å „ѨÜ∂« ã¨=Ú
q∂ñ^Œ q#ñ|_»∞#∞. „Hõ=∞=ÚQÆ |kè~`° fi« =Ú#∞ KÕÜÚ« #∞. D ~ÀQÆ=Ú ÉÏkè~º°
=∞#|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Hõ~H‚° Oõ _»∂â’ѶŨ Hõ}

Δ =Ú – âı+¡ ‡¨ =Ú =Å#, ^Œ∞~°^,Œ "åѨ٠Wq K≥q Ü«∞O^Œ∞
ã≤~÷ =° ÚQÆ xez# Ü≥∞_»Å – Hõ~H‚° Oõ _»∂ â’Ѷ=¨ ∞#ñ|_»∞#∞.
ѨÓuHõ~‚° ÅHõ}Δ =Ú – âı+¡ ‡¨ =Ú Ñ≤`=Ϋ Ú KÕ`« K≥_#ç Ü≥∞_»Å, P QÆ∂|K«~‡° =∞O^Œ∞
<˘Ñ≤Ê Hõey Ü«ÚO_»∞@, <˘Ñ≤Ê ÖˉΩõ O_»∞@, q∞H˜¯e HõOѨÙ, q∞H˜¯e K≥=∞~°∞Û@, D
QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Wk ѨÓuHõ~=‚° ∞#ñ|_»∞#∞.
^Œ∞óY=~°#ú ÅHõ} Δ =Ú – K≥q ‰õΩ@ì<~Õ x° "åx KÕ`« ‰õΩ@ìñ|_ç# Ü≥∞_», ã¨xfl
Ç≤Ï`«=Ú KÕ`f« ñ@, =∞O@, ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ <˘Ñ≤Ê, "åѨÙ#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk ^Œ∞ó
Y=~°ú#=∞#ñ|_»∞.
Hõ~~‚° ÀQÍ™ê^躌 q=~°}=Ú – D ~ÀQÆ=ÚÅÖ’ – Ñ≤Ñʨ e, â◊¥Å`ÀñQÆ∂_ç#k,
q^•i, ‰õÄzHõiH‚ ,õ J#∞ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞, `«O„uHõ J#∞~ÀQÆ=Ú
Ü«∂Ѩº=Ú. `«H¯˜ # W~°∞=k ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ ™ê^躌 =ÚÅ∞.

49. <å™ê~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ – â◊tÉè$í QÆ∞~°qã¨∞`« Ü≥∂Qˆ <å™ê~ÀQÆó „Ѩ*ÏÜ«∞ `Õ[O`Àó
<å<å"åºkè̂H¡â’iѨÙ*Ï cèu ~°ƒù"Õ kfi+¨=∂ II
J^ä„Œ u„QÆÇϨ [x`« <å™ê~ÀQÀѨâßO`«Ü∞Õ „Hõ"∞Õ } ѨÓ~°fi=kfi ^ä•#O
‰õΩ~åº`ü I `Õ<ÀѨâßOu~°ƒù=u II
`å. [##HÍÅ=Ú# K«O„^Œ∞ñ_»∞, â◊√„‰õΩñ_»∞, â◊xÜ«Ú UHõ™ê÷#QÆ`∞« Öˇ#· Ü≥∞_»
*Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ <å<å"åº^è∞Œ Å KÕ`« Hˆ â¡ =◊ Ú <˘O^Œ∞"åñ_»∞#∞, â◊„`«∞ÉèÜ
í ∞« =ÚQÆÅ"å_»∞#∞,
<å™ê~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ PÜ«∂ „QÆÇϨ =ÚÅ „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ
ѨÓ~ÀfiHõÎ q^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Q“`«g∞ÜÕ∞ q^Œº=∂<åq^Œº=∂#Ѩ~^° À+¨ãº¨ „ѨMϺѨ#jÅó Ñ≤â√◊ <À ^Œ∞~°Oæ ^è<Œ åã≤HÀ Éè=í u –
H˜OK« – <å™ê ã¨OHÀK«<åk<å Ѩ~^° À+¨ ^Œ~≈° HÀ"å – ã¨``
« åÊáÈ=âßO`«Ü∞Õ Hõ$„K«Ûù ^ŒfiÜ«∞O`«„`«Ê`åº=∂flÜÕ∞
ã¨∞=~°‚O ^Œ^蕺`ü II
`å. L#fl\˜Üì Ú« ÖË#\˜Ü
ì Ú« Ѩ~∞° Å ^À+¨=Ú#∞ „ѨMϺu *ËÜÚ« ã¨fiÉèÏ==Ú
QÆÅ"åñ_»∞#∞ Ѩ~°^À+¨=ÚÅ#∞ ã¨O[˝ÅKÕñ ^≥eÜ«∞Ѩ~°K«∞"åñ_»∞#∞, ^Œ∞~°˚#∞ñ_≥·
^Œ∞~åfiã¨#QÆÅ =Ú‰õΩ¯QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. W`«ñ_»∞ –Ô~O_»∞ Hõ$„K«Ûù=ÚÅ#∞ QÍx,
nxH˜ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞=ÚQÍ ã¨∞=~°=‚ Ú#∞ QÍx WÜ«∞º=ÅÜ«Ú#∞.
JѨ~O° K« – „H˜Ü∂« #∞ëêª#HÍÖË ‰õΩ‰õΩ¯@Y~ån #HÍ=∂ ^ŒºD
HõΔ`Õã¨<åã≤HÍ„=}©Éèí=u I Hõ$„K«Ûù™êO`«Ñ¨<åk„áêQÆ∞HõÎO q^Œ^蕺`ü I
L^ŒfiÜ«∞O `Õ`º« $KåK«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺOAǨïÜ«∂`ü I Nã¨∂HõOÎ [¿Ñ`ü† ~°
HΔÍO`«ãº¨ tMÏÜ«∂O^Œ∂~åfiHõ` Δ ~·≥ ƒ° nù flè Ü«∂`ü Wu<å™ê~ÀQÆ „ѨfHÍ~°ó
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ«Ú „H˜Ü∂« #∞ëêª# HÍÅ=∞O^Œ∞ HÀ_ç, QÍ_ç^,≥ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx HÀiHõKñÕ
QÍHõ JHõ™ê‡`«∞QÎ ñÆ Ez##∞ <åã≤HÍ „=}=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ
Hõ$„K«Û=ù Ú ™êO`«Ñ#¨ =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ''L^ŒfiÜ«∞O`«—— J#∞
|∞∞‰õΩ¯KÕK~« ∞° , Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. Nã¨∂Hõ=Î Ú#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú.
QÆiHÔ , JHõ`Δ Å« ∞ gxKÕ ~ÀytYÜ«∞O^Œ∞ ~°HÍΔ |O^è=Œ Ú ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú.
"≥·– <å™ê~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑ=¨¶ ÚÅKÕ`#« ∞, ã¨xfláê`«=Ú KÕ`#« ∞, ~°H=Îõ ÚKÕ`#« ∞
<å™ê~ÀQÆ=ÚÅ∞ S^Œ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. =∞iÜ«Ú ^Œ∞+ì̈ „Ѩuâߺܫ∞=Ú,
Éèí$â◊HõΔ==Ú, nÑ≤Î, PÑ‘#ã¨=Ú, „Ѷ¨∂}áêHõ=Ú, ѨÓu<åã¨=Ú, ѨÙ@HõÜ«Ú,
ѨÓÜ«∞â’}˜=Ú, <å™êâ’+¨=Ú, <å™ê<åǨÏ=Ú, <å™ê„™ê==Ú, "å™ê~°≈=Ú,
<å™ê~°∞ƒ^Œ=Ú, Jx ~Ú@∞¡ Ѩ^Œ∞=¸ñ_»∞#∞ KÕi Ѩ^Œ∞<≥xq∞k q^èŒ=ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞#∞.
<å™ê ~ÀQÆx^•#=Ú
=∞OK«∞, QÍe, ^Œ∞=Ú‡, `«~∞° K«∞=∂@ÖÏ_»∞@, q∞‰õΩ¯@"≥∞#ÿ x„^Œ, q∞H˜¯eQÆ
"Õ∞Å∞H˘#∞@, hà◊Ö¡ ’=Ú#∞ñQÆ∞@, Z^Œ∞~°∞QÍe, Hõhfl~°∞#∞ J}ñK«∞@, q∞@ìÑŨ =¡ ÚQÆ
`«ÅQÆ_» #∞Oz H˘#∞@, <å<å^Õâ=◊ ÚÅÜ«Ú, <å<å„QÍ=∞=ÚÅÜ«Ú hà◊√§ „`åQÆ∞@,
JkèH=õ ÚQÆ hà◊√¡ „`åQÆ∞@, Ju „ã‘Î ã¨OKå~°=Ú, "åOux J}ñK«∞@ gx KÕ`«
"å`«=∞kèH=õ ÚQÍñQÆÅ ^À+¨=ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤Oz =Ú‰õΩ¯#O^Œ∞ |eã≤#"≥,· Ñ‘#ã¨~ÀQÆ
=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. Wk =$kú á⁄Ok# Ü≥∞_»Å Hõ$tOѨñ*ËÜÚ« #∞. "å`« „Ѩuâߺܫ∞
ÅHõ}Δ =Ú–"å`«=Ú =Å#ñ QÆey# Ñ‘#㨠~ÀQÆ=∞O^Œ∞ – <À~°∞ ZO_»∞@, `«∞=Ú‡Å∞
=K«∞Û@, =Ú‰õΩ¯ J_»y¤ OѨñ|_»∞@, <˘K«∞Û@, ѨO_»∞,¡ Hõ}`«Å∞, K≥=ÙÅ∞, `«ÅÜ«Ú
<˘K«∞Û@, Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å K«∞@∞ì ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ „áêH˜#@∞ìO_»∞@, Q˘O`«∞ ~åÜ«Ú@, PÅ㨺
=ÚQÆ Ñ¨O_»ñÉÏ~°∞@, K«ÅQ¡ #Æ ∞ `Õ@QÆ#∞ =Ú‰õΩ¯#∞O_ç hà◊√¡ HÍ~°∞@, D QÆ∞}=ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. „Ѩuâߺܫ∞ѨHfiõ ÅHõ}Δ =Ú – Ñ‘#ã¨=Ú Ñ¨O_»ÉÏi# Ü≥∞_»Å ^ÕÇϨ =Ú
K«∞ÅHõ#, `«∞=Ú‡, J}ñQÆ∞@, âı+¡ ‡¨ =Ú zHõ¯<≥· ѨKÛ« QÆ#∞O_»∞@, ~°ã=¨ ÚÅ Ü≥ÚHõ¯
„QÆO^ä=Œ Ú#∞ `≥eã≤H˘#∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Éè$í â◊H=Δõ „Ѩuâߺܫ∞ÅHõ} Δ =Ú
– fHõΔ} „^Œ=º=ÚÅ#∞ q∞iÜ«∞=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx P„Ѷ¨∂}˜OK«∞@,
TÑ≤iaQÆѨ\ ˜ì ã¨∂~°∞ºx gH˜ΔOK«∞@, ^•~°=Ú Hõã¨Ñ¨Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q `«QÆ∞Å∞@
gxKÕ`#« ∞, W`«~"° ∞≥ #ÿ "å`« „ѨHÀѨ=ã¨∞=Î ÙÅ KÕ`#« ∞, =Ú‰õΩ¯ Z=ÚHõ H˘@ìñ|_ç#
Ü≥∞_»Å, "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz, <åã≤HÍ =ÚY, <Õ„`«, „â’„`«, ^•fi~°=ÚÅ#∞ J_»y¤ Oz,
JK«Û\˜ #∞O_ç =∞~°e q∞H˜¯e `«∞=Ú‡Å#∞ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« , Wk Éè$í â◊H=Δõ =∞#ñ|_»∞.
ѨÓu<å™ê ÅHõ} Δ =Ú – `åÅ∞ =¸Å=∞O^Œ∞ñ*Ëi „ѨHÀÑ≤Oz# "å`å^Œ∞ÅKÕ`,«
<À@ #∞O_çÜÚ« , =Ú‰õΩ¯ #∞O_çÜÚ« , "åÜ«Ú=Ù HõÑ=¨¶ Ú#∞ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÍ |Ü«∞Å∞
"≥_Å» ∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk ѨÓu"å㨠ܫ∞#ñ|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨÓÜ«∂ã¨$QÆH¡ } Δõ =Ú – ã¨xfláê`«=Ú=Å# QÍx, JaèÑ∂¨¶ `«=Ú=Å# QÍx,

=Ú‰õΩ¯ #∞O_ç p=Ú, <≥`∞« ~Î ∞° #∞ HÍ~°∞#∞. JѨC_»∞ `«ÅÖ’ =∞O@ <˘Ñ≤ÊÜ«Ú

50– <Õ„`«~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞.

*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH – qHõÖËHõΔ}À-~°¯ÅˆQfl `≥·q∞iHÀ*Ëã¨fiÉèË`«∞ ~å„`«ºO^èŒó I
|∞^Œ∞ƒ^Œ^$Œ +≤óì Hõi¯}˜ HÍ}À =ºÜ«∞Qˆ â◊âßOˆH "å II
`«^ä•K« – #$Ѩ|O^èŒ#ã¨O`«áÈÎ =∂~°æ~°`À Ü«Ú=uq^Õfi+‘ I
qHõÅ#Ü«∞<À-+ì̈=∞¿ã÷ ã¨∞Y^è#Œ Ç‘Ï<À-ÅÊrq`«ó ѨÙ~°∞+¨ó I
J#ºK«Û #Ü«∞<å`«∞~°ó ‰õΩb#ã¨∞ûÉèQí À"å`«ûźã¨OÜ«Ú`À=∞#∞[ó I
=„HõQÆ∞~°∞k=ã¨<å^ä≥· ˆ~HõÃã÷ ™êûº kfiÉèí=ã¨OѨ#fló II
J^䕈~¯ ÅQÆfl¿ã÷ qHõÅ#Ü«∞<À "Õ∞+¨¿ã÷ã¨∂ˆ~º uq∞~° ^Œ$+≤ì
ã¨ûfi~åâ∫~å„`«ºO^èŒó Hõ~°¯@ ¿ã÷|∞^èÕ^Œ∞+ì̈^Œ$+≤ìó =ºÜ«∞ˆQâ◊âßOˆHK« I
HÍ}ó I J^ä„Œ Hõ"∞Õ }ÿ̌= *Ï`«HÀHõ™Î ê÷#ã≤`
÷ « „QÆÇϨ [x`« #Ü«∞<å=∞Ü≥∂Ѩ
âßO`«Ü∞Õ qkè=`«∂û~°º „Ñ‘`Ü « ∞Õ Ü«∞^äÀHõ"Î ∞Õ =q^è•#O ‰õΩ~åº`ü, =ºÜ«∞Qˆ
â◊âßOˆHÑ≤ HÍ}˜`«fiO `«^Œ∞ѨâßO`«ÜÕ∞ K«O„^Œ„Ñ‘`«ÜÕ∞ LHõÎ"Õ∞=‰õΩ~åº`ü I
`«^•ä Kå+ì̈=∞ã¨~÷ q° [x`« #Ü«∞#^ÀëêѨâßO`«Ü∞Õ ~°q„Ñ‘`Ü « ∞Õ LHõ"Î ∞Õ =
ã¨HõÅO‰õΩ~åº`ü I `«^ä•K«QÆ∞~°∞|∞^èŒã¨∂~°ºÜ≥∂ ˆQÑ≤LHõÎO‰õΩ~åº`ü I
Éè∫=∞QÆ∞~°∞Ü≥∂ˆQÑ≤ ѨÓ~°fi=`ü II
`å. [#‡ÅQÆfl=Ú# ã¨∂~°∞ºñ_»∞O_ç# – *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ^Œ$+≤ì "≥H· Åõ º=Ú QÆÅ"åñ
_»∞#∞, "Õ∞+¨=Ú#O^Œ∞O_ç# J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞QÍñ QÆ#ñ|_≥_ç uq∞~°=∞#∞ <Õ„`«~ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ_»∞#∞, ã¨fi~åtÜ«∞QÆ∞ ã≤OǨÏ=Ú #O^Œ∞O_ç# ~ˆ rHõ\ Q˜ ÅÆ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ
_»∞#∞, Hõ~å¯@Hõ=Ú#O^Œ∞O_ç# ^Œ∞+¨ì=∞~Ú# ^Œ$+≤ì QÆÅ"åñ_»∞#∞, K«O„^Œ∞ñ_»∞
=ºÜ«∞™ê÷#=∞O^Œ∞O_ç# XO\˜ HõO\˜"åñ_»∞#QÆ∞#∞. ã¨∂~°∞ºñ_»∞ J+¨ì=∞
™ê÷#=∞O^Œ∞O_ç# ~å*Ï[˝KÕ HÍ~åQÆ$ǨÏ=Ú <˘O^Œ∞"åñ_»∞#∞, =∂~°=æ Ú #_»∞K«∞"åñ
_»∞#∞, „ã‘Î ^Õfi+¨=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞ <Õ„`« "≥·Hõź=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, ã¨∞Y, ^èŒ#,
Ç‘Ï#∞O_»∞#∞, JÖÏÊÜ«Ú+¨º=ÚQÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞ QÆ∞~°∞=Ù,
ã¨∂~°∞ºñ_»∞#∞ XHõ¯ KÀ@#∞#fl Ü≥∞_» *Ï`«‰õΩñ_»∞ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞,
ã¨`∞« ¯Å„Ѩã∂¨ `«∞ñ_»∞#∞, ã¨∞ÉèQí ∞Æ ñ_»∞#∞, "å`«ûź QÆ∞}=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, Sâ◊fi~°º=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. <Õ„`«~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # „ѨHÍ~°=Ú PÜ«∂ „QÆÇϨ =ÚÅ
„Ñ‘uH˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ [Ѩ, Ǩϟ=∂^Œ∞Å#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
Ѩ~°^Œ$+≤ìqѶ¨∂`«Hõ$kƒù+¨H± q∞^䕺Kåˆ~}"åºkèHõ$`ü Ü«∞^•fi
Ѩ~°„ã‘ÎÜ«∞O^Œ$ëêìº^Œ$+≤ìOÜ«∞ó „¿Ñ~°Ü«∞uã¨<Õ„`«~Àw Éèí=u I J㨺 „áêÜ«∞
tÛ`«OÎ I KåO„^•Ü«∞}O áê~åHõOK«‰Ωõ ~åº`ü I J„`åѨºâ◊HóÎõ „Ѩuk#O
ѨOKåâ◊„^•ƒùÇϨ ‡} Éè’[#O HÍ~°Ü∞Õ `ü I J„`åѨºâ◊HÀÎ =Ü«∞ã¨∞ûѨ~À‚
ã¨∞=~À‚ãu ‘ K«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺ=∞ëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨OAǨïÜ«∂`ü I Ü«∂=„^ÀQÆ
"≥∂HõóΔ K«‰ΩΔõ ~ˆ ‡^ÕÇÏ‘ `Õº#O=∞O„`«O [¿Ñ`ü I P[ºO ã¨ÇÏ≤ ~°}ºO^Œ^•º`ü I
=Ú^•æ#flO „ÉÏǨχ}Ë^^Œ •º<Õfl„`« ~ÀQÍѨ#∞`«Ü Î ∞Õ IWu „|ǨχO_»ÑÙ¨ ~å}=K«<å`ü II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`å. Ѩ~∞° Å ^Œ$+≤Hì ˜ qѶ∂¨ `«=Ú¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞, „Hõ=∞=∞~Ú# B+¨^=Œè Ú xÜ«∞ºHõ
"åºkèx QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« "≥^· ∞Œ ºñ_»∞#∞, Ѩ~„° ã‘xÎ Ez, ^Œ$+≤xì „ÉË̂~Ñ≤OK«∞"åñ_»∞#∞
<Õ„`«~ÀQÆ=ÚQÆÅ "åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, KåO„^•Ü«∞}=Ú#∞, Ѩ~åHõH$õ „K«Ûù
=Ú#∞O *ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. WkKÕÜ∞« â◊HÖΘ xË "åñ_»∞ „Ѩfk#=Ú U|k =∞Ok „ÉÏǨχ}∞
ʼnõΩ Éè’[#Oa_»=ÅÜ«Ú. nxH˜x â◊HÖÎ̃ xË Ü≥∞_» ''=Ü«∞ã¨∞û Ѩ~À‚ã∞¨ =~À‚ã—≤ — J#∞
=∞O„`«=ÚKÕ K«~∞° Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨=Ú „"ÕÅÛ=ÅÜ«Ú. ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞
=~°‰Ωõ ''K«‰ΩΔõ ~ˆ ‡^ÕÇÏ≤ —— J#∞=∞O„`«=Ú#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú. Ç≤Ï~°}ºã¨ÇÏ≤ `«=∞~Ú#
P[º=ÚxÜ«∞º=ÅÜ«Ú. ÃÑã¨~Ñ° Ѩ C¨ J#fl=Ú#∞ „ÉÏǨχ}∞xH˜ ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú.
J^ä#Œ Ü«∞#ѨÓÜÕ∞[ÖË – ^ŒOѨfÉèϺó „Ѩ=$`«OÎ "≥∞^ÿ ∞Œä #O Ü≥∂xnHõΔ
`Õã¨#Ü«∞#ѨÓÜ«∞<å=Éèí=uI ã¨[Å#Ü«∞#â◊Û I ã¨K«‰õΔΩˆ~‡^ÕÇ≤Ï JH©ΔÉèϺ
q∞u =∞O„`åÉèϺO[ѨO ‰õΩ~åº`ü ã¨∂~°ºã¨ºã¨ÇϨ „ã¨HÅõ âßaè¿+HõO HÍ~°
ÜÕ∞`ü II ã¨Ç¨Ï„ã¨HõÅâ◊™êfl#O ~°"Ò‰õΩº~åºiÌfi*’`«Î=∞ I Wu=K«<å`ü I Ü«∞
^ä•qÉè=í O„ÉÏǨχ}Éè’[#O HÍ~°Ü∞Õ `ü I Wu`«„`«ÑÓ¨ Ü«∂ã¨[ÅÖ’K«<Õ II
J^äŒ=∞O^Œ$ëêìI Ü«∞LzÛù+ì̈L^ŒºO`«O ÉèÏ㨯~°O =∞^蕺ǨÏflQÆ`«O
ÉèÏã¨fiO`«O "å#HõΔ„`å"åxsHõΔ`Õã¨=∞O^ŒÉèí∂`«<Õ„`«^Œ$+≤ì~°ƒù=uó 㨠L
^Œº#fl^Œºq∞„`«=∞¿ÇÏ`åºk |∞∞K«Ü∂« K«~∞° Ѷ∞¨ $`åÉèϺ =∞ëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨O AǨïÜ«∂`ü I
Ѷ¨∞$`Õ#K«~°∞}ÏK≥·= <Õ„`«Ç‘Ï<À Ǩï`åâ◊<Õ I
AǨïÜ«∂ ^ŒÜÚ« `«O ã¨=∞º yuâßGq#â◊ÛÜ«∞ó II
‰õÄ~°‡Ñ¨Ù~å}Ë – x+¨¯ ^•fi^Œâ◊HõO^Œ^•º„^ŒHõÎ "åã¨Oã≤K≥·=Ç≤Ï II
^ŒOѨ`∞« Å =Å# „Ѩ=iÎOz# "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú#∞ EK«∞"åñ_»∞ <Õ„`«=ÚÅO^Œ∞
p=Ú, h~°∞ HÍ~°∞@Ü«Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ – ''K艫 ΩΔõ ~ˆ ‡^ÕÇÏ≤ –
JH˜ÉΔ Ïè ºO—— J#∞ ~Ô O_»∞ =∞O„`«=ÚÅ#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú. ã¨∂~°∞ºxH˜ ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ âßaè
¿+Hõ=Ú#∞ ¿ãÜ«Ú=ÅÜ«Ú. qÉèí"å#∞™ê~°=ÚQÆ „ÉÏǨχ} Éè’[#=Ú KÕ~ÚOK«
=ÅÜ«Ú. LzÛù+=ì̈ ÚQÆ #∞#fl"å_≥· – L^Œ~ÚOK«∞K«∞#fl ã¨∂~°∞ºx QÍx, =∞^蕺ǨÏfl
ã¨∂~°∞ºx QÍx, #Hõ„Δ `«=ÚÅ#∞ QÍx, K«∂z#"åñ_»∞. =∞O^Œ"∞≥ #ÿ <Õ„`«^$Œ +≤ì HõÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞ ''L^Œº#fl^Œº q∞„`«=∞¿ÇÏ—— `åºk |∞∞‰õΩ¯KÕ K«~∞° , Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ
JëÈì`~Ϋ ° ã¨ÇϨ „ã¨=ÚQÍx, Ѩk"ÕÅ∞ QÍx „"ÕÅÛ=ÅÜ«Ú 12 =~°Ç¨ Å#∞ Z„~°x
=G=ÚÅ#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
JѨ~O° K« – Ü«∞ó ѨÓ~°fi[#‡x„ÉÏǨχ} ^Õ==∞Okˆ~ =~°=Î ∂#O
[fiÅO`«OnѨO x~åºÑ¨Ü∞« u™È-#º[#‡xuq∞~° "åºkè~ƒ° =ù u I ã¨=∞ã¨Î Éè∂í
q∞^≥=· `å==∞O„`å=[¿Ñ`ü I [Å=∞aè=∞O„`«ºã¨~åfiOˆQ+¨μ „áÈHõÜ Δ ∞Õ `ü
=ÚHÀÎÉèí=u I =∞Ǩ^Õ=㨺 ã¨Ç¨Ï„ã¨HõÅâßaè¿+HõO ‰õΩ~åº`ü. IInѨHõOÉèíO
[~Ú`åfi`«∞uq∞~°"åºkè=∂=Éè"í ` Õ —ü — Wu=K«<å`üI Wuuq∞~°ÇϨ ~°ó I
ѨÓ~°fi[#‡=Ú# „ÉÏǨχ}∞Å ~ÚO_»¡Ü«∞O^Œ∞#∞ ^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞
QÆÅ nѨ=Ú#∞ P~°∞Ê"åñ_»∞, =∞~°∞[#‡=Ú# uq∞~°=∞#∞ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ ã¨=∞ã¨Î Éè∂í q∞^≥=· `«=∞O„`«=ÚÅ#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú.
[Å=Ú#∞ Jaè=∞O„uOz ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ „áÈH˜ΔOK«=ÅÜ«Ú.
=∞Ǩ^Õ=ÙxH˜ ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ âßaè¿+Hõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

J^ä•HΔ̃ "Õ^Œ<å! Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë – [<å‡O`«ˆ~-HΔ̃ÉèË^Õ# *ÏÜ«∞`Õ Ç¨ÏºHΔ̃"Õ^Œ<åI

=HΔͺq∞ `«„`«ÊfHÍ~°O „|Ǩχ}Ï ÉèÏ+≤`O« ѨÙ~å I
ѨÖË# HÍ~°ÜÕ∞ ^Õú=∂fl QÆ~°∞_»O q+¨μ‚"åǨÏ#O I
~å[`Ò K« `«^ä• Ñ¨HΔ“ ~°`«fl#^Òúã¨∞qãÎ̈$`Ò I
Hõ~=ΰ ºOKåHΔ̃ÜÚ« QÆÅO =∂}˜HͺÉèϺO „ѨHeõ Ê`«O I
„ÔQ"· Ü
≥ ∞« HõO ã¨fi~°=‚ ∞Ü«∞O „w"åÜ«∂O `«ãº¨ q#º¿ã`ü I
<åã≤HÍÜ«∂O `«∞ "≥_· ∂» ~°ºO =∞øHÎ̃HOõ "å „Ñ¨HÅõ ÊÜÕ∞`üI
=„ÃãΠ~åfl<åq^è≥· ~°ƒ^Œú =∞ÅOHõ$`«º â◊√ÉèÏHõ$uO I
™ê÷ѨÜÕ∞ `«∞Ê~°`À qëÈ‚ó „Ñ‘`«º~°÷O K« QÆ^•Éèí$`«ó I
QÆO^èŒÑ¨ÙëêÊHõΔ`≥·~°fi „ÃãÎÂó ѨÓ[ÜÕ∞ „^•ƒÇ¨Ï‡}À`«Î=∞"£∞ I
"Õ^"Œ ^Õ •OQƉΩõ â◊ÅO ã¨~fi° q^•ºqâß~°^OŒ I
ÃÇ˙=∞ â◊Û `«„`« Hõ~°Î"Àº =∞O„`≥· „â◊≈^•úkÔH· â◊√≈Éè̌·ó I
Ü«∞^•fi QÆ~∞° _»QÍÜ«∞„`åº ã¨q∞^•[ºuÖÏǨïfó I QÆ~∞° _»QÍ
Ü«∞„f #Ü«∞#"≥H· $õ `«ºÇ¨Ï~åÜ«∞^ä• – FO ѨH~Δ̃ å*ÏÜ«∞q^Œ‡¿ÇÏ ã¨fi~°‚
ѨHΔÍÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï – `«<ÀflQÆ~°∞_»ó „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü – WuQÆ~°∞_»QÍÜ«∞„f –
ѨÙ}ϺǨÏ"åK«#O HÍ~°ºO „ÉÏǨχ}ÿ̌ ~ˆ fi^Œáê~°QÔ ó· I
`«ÃãΠǨï`«=`Õ ^Œ^•º`Òûi„Ñ‘`«º~°÷ =∂^Œ$`«ó I
ÉèíHÍκ ã¨OѨÓ[º qkè= #∂flѨÙÔ~·ó Hõ@HÍkaèó I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= „`åÊV√‡M’ <Õ„`«~ÀQÆ"å= I
^Õ= ^Õ= [QÆ<åfl^äŒ ÅH©‡Δ „Ñ≤Ü∞« Ѩ~åÜ«∞} I
"åǨÏ#㨺 „Ѩ^•<Õ# ^Œ∞+ì̈ Hõ~‡° qáêHõ[O I
JHΔ̃~ÀQÆO <åâ◊Ü∞« "Õ∞ <å~åÜ«∞} [QÆ#‡Ü«∞ I
ѨÙ+¨ÊO "å Ѩ@ÅO "åÑ≤ PO^躌 O ~°HÎõ =∞^ä•Ñ≤"å I
„ã¨=[˚ÅO "å ѨÓÜ«∞O "å ~°HÍÎHOΔõ "å `«^•ä ~°∞ƒ^•=I Wu^•#=∞O„`«ó I
`«`À qã¨$[º q„¿ÑO„^ŒO tÃ+ì iÃ+ì â◊Û |O^èŒ∞aèó I
„|Ǩ‡O_»ÑÙ¨ ~å}Ë – JHΔ̃ãO¨ Éè=í ~ÀQÍ}Ï=∂[ºOHõ#HõãO¨ Ü«Ú`«O I WuII
[<å‡O`«~=° Ú# Ѩ~∞° Å <Õ„`«=Ú#∞ ÉèkË OK«∞@KÕ – <Õ„`«=Ú#O^Œ∞ "Õ^#Œ QÆÅ
"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ XHõ ѨÅ=ÚQÆÅ |OQÍ~°∞KÕ QÆ~∞° _» „Ѩu=∞#∞
*Ë~ÚOz ~Ô Hõ¯Å∞ "≥O_ç`Àñ *Ë~ÚOz ~°`fl« =ÚÅ∞ K≥H¯˜ , =∂}˜Hºõ =ÚÅKÕ <Õ„`«=ÚÅ#∞
xz, |OQÍ~°∞ Ǩ~°=Ú#∞ HõO~î°=Ú#O^Œ∞xz, <åã≤Hõ Ü«∞O^Œ∞ "≥·_»∂~°º=Ú#∞
QÍx, =Ú`≥=Î Ú#∞ QÍx Ü«Úxz, <å<åq^èŒ =G=ÚÅKÕ`« JÅOHõiOz N =∞Ǩ
q+¨μ=‚ Ù =∞O^Œ~° xeÑ≤ – "Õ^"Œ ^Õ •OQƉΩõ â◊Å∞O_»Q∞Æ „ÉÏǨχ}∞x, QÆO^è,Œ ѨÙ+¨Ê,
JHõ`Δ ,« =„™êÎ^∞Œ ÅKÕñ |∂lOz, „â◊^•úkHõ =∞O„`«=ÚÅKÕñQÍx, ''FO ѨH~Δ̃ å*ÏÜ«∞
q^Œ‡¿ÇÏ, ã¨fi~°Ñ‚ H¨ ÍΔ Ü«∞nè=∞Ç≤Ï `«<ÀflQÆ~∞° _»ó „ѨKÀ^ŒÜ∂« `ü—— J#∞ QÆ~∞° _»QÍÜ«∞„f
=∞O„`«=ÚKÕñ QÍx, ã¨q∞`ü uÅ P[º=ÚÅKÕ PǨï`«∞Å∞ "Õã≤ „"ÕeÛ „ÉÏǨχ}∞ÅKÕ
ѨÙ}ϺǨÏ"åK«#=Ú KÕ~ÚOz, ''^Õ=^Õ= ~°HÍÎHOΔõ "å`«^•ä ~°∞ƒ^•=— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞
*ˇÑÊ≤ Ǩϟ=∞=Ú KÕã#≤ „ÉÏǨχ}∞xH˜ P QÆ~∞° _» "åǨÏ#=Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú
#x „|ǨχKÕñ *ˇÑʨ ñ|_çÜ∞≥ . <Õ„`« ~ÀQÆ=ÚÅxfl\˜Ü∞« O^Œ∞#∞ <ÕuÖ’ |OQÍ~°∞#∞
"≥z· Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú#x „|Ǩ‡O_»ÑÙ¨ ~å}=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
#HÍÎO^躌 O *ÏÜ«∞`Õ `«ãº¨ Ü≥∂QÆ"åO<Õ„`«Ü∂≥ ~°fiú Ü≥∂ó I
^èŒ∂o„ѨˆHΔѨO ‰õΩ~°∞`Õ `«ã¨º =HΔͺq∞ x+¨¯$uO I
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
qëÈ‚~° ~å@O „Ѩ`«kfi+¨μ‚ifiëÈ‚QÆ∞flHõq∞u"å=∞O„`≥·~°̊¿Ñ`ü I
„j=∞`À QÀѨ"Õ+¨ã¨º Ü«∞^ä•â◊HÍκ K« Éèí∞HÎ̃`«ó I
ã¨∞=ˆ~‚# „ѨuHõ$`«O "Õ}∞"å^Œã¨`«`«Ê~°O I
|~å›Ñ‘_Õ# ã¨OÜ«ÚHõÎO kfiÉèí∞[O ǨÏ~°¬ ã¨OÜ«Ú`«O I
HÍ~°~Ú`åfi â◊√ÉèÏHÍ~°O „ѨHΔÍź â◊√Éèí"åi}Ï I
=„¿ãÎ}Ï"Õ+ì̈º qkè= ^ŒæO^èŒ=∂Öˇ·º ã¨û=∞~°ÛÜÕ∞`ü I
`«O_»∞֒Ѩi ã¨O™ê÷Ѩº Ü«∞^ä•qÉèí=xãÎ̈~°O I
ѨÓ*ÏO K« HÍ~°ÜÕ∞ #‡O„`≥· â◊√≈Éè̌·ó ѨÓ~Àfik`≥·ó „Hõ=∂`ü I
ÃÇ˙=∞O `«„`« „Ѩ‰Ωõ sfi`« ã¨q∞^•[ºuÖˇã· û¨ Ç¨Ï I
^Õ=㨺 ^Œ^•º <≥·fl "Õ^ŒºO ǨÏq ã¨û~°fiO ã¨=∞O„u`«O I
JëÈì`«Î~°â◊`«O "åÑ≤ =¸Å=∞O„`Õ} "≥·„â◊√`«O I
AǨïÜ«∂ ^Œ^Œä ~ÀQÍ~°óÎ „áêV√‡Yó „ѨÜ∞« `« â◊√≈zó I
â◊√HÍ¡O|~°^èŒ~° â◊√≈Hõ¡QÆO^èŒ=∂ÖϺ#∞ÖËѨ#ó I
ã¨^HŒ }
Δ̃ ÏO ѨÙ#~°^Ì •º „`åÊV√‡M’ "å =Ùº^ŒV√‡Mó I
=∞O„`Õ}Ï <Õ# qkè= #fl=∞㨯$`«º `«∞ ÉèíHÎ̃`«ó I
QÀqO^Œ QÀÑ‘[#=Å¡ÉâËè ◊ q^èfiŒ ãÎ̈HOõ 㨠„u^Œ âıO„^Œ=O^Œº I
QÀ=~°÷<å„k„Ѩ=^≥·HõǨÏãÎ̈ ã¨O~°HΔ̃`åâı+¨[# „Ѩg} I
QÀ<Õ„`« ~ˆ }∞HõÑΔ }
¨ „ѨÉ∂íè `« =∂O^躌 O`«^Àä „QÆOuq∞~°OHõáΔ êâ◊√ I Wu^•#=∞O„`«ó.
U=O Hõ$`åfi q^è•#O `«∞ QÀѨ"Õ+¨^èŒ~°ã¨º `«∞I
`«`H« } Δõ Ï ^Õ= Ç≤Ï ã¨∞YO *ÏÜ«∞`Õ <å„`«ãO¨ â◊Ü∞« ó I
Wu~å„`«ºO^èÇŒ Ϩ ~° QÀáêÅ^•#qkè.
QÀ=ÙÜ≥ÚHõ¯ Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œ∞ ^Œ∞=Ú‡ Q˘\˜#ì "åñ_»∞ – ~å„uÜ«∞O^Œ∞ HõO_»Q¡ ÑÆ _¨ x»
"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, ''qëÈ‚~~° å@O, „Ѩukfi+¨μó‚ – qëÈ‚~∞° flHõO—— J#∞
=∞O„`«=ÚÅ#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú. =∞iÜ≥ÚHõ â◊Hõκ#∞™ê~°=ÚQÆ |OQÍ~°∞`À
QÀáêÅ=¸iÎx kfiÉèí∞[=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç Ü«Ú#fl@∞¡ KÕ~ÚOz "Õ}∞<å^Œ=Ú
*ËÜÚ« K«∞#fl@∞¡#∞, <≥=∞e ѶO≤ K«=Ú QÆey Ü«Ú#fl@∞ì#∞ U~°Ê~°z =G=ÚQÆ\ ì˜ QÆO^è,Œ
ѨÙëêÊ^Œ∞ÅKÕ Ü«∞^ä•qkèQñÆ |∂lOz, aÜ«∞º=Úq∂ñ^Œ#∞xz ѨÓlOz ã¨q∞`ü
P[º uÅÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú KÕ~ÚOz, ''QÀqO^Œ uq∞~°OHõáΔ êâ◊√—— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞
*ˇÑÊ≤ „ÉÏǨχ}∞xH˜ P QÀáêÅ „Ѩu=∞ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
"≥· – <Õ„`«~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
~Ô Ñ¨Ê ã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞ñ |∞>ˇ_ì ç ~ÀQÆ=ÚÅ∞ W~°∞=k <åÅ∞QÆ∞ (24). `≥ÅQ¡ ∞Æ _»∞¤
ã¨O^Œ∞#ñ|∞>ì̌_ç ~ÀQÆ=ÚÅ∞ `˘q∞‡k (9). `≥ÅQ¡ ∞Æ _»∞¤ q∂^Œñ|∞>ì̌_ç ~ÀQÆ=ÚÅ∞
Ѩ^=Œ ¸_»∞ (13). #Å¡Q∞Æ _»∞q¤ ∂ñ^Œ |∞>ì̌_qç S^Œ∞ (5). ^Œ$+≤Üì ∞« O^Œ∞ñ |∞>ì̌_qç
W~°∞=k ÜÕ∞_»∞ (27) HõO\˜Ü∞« O^ŒO`«\ ˜ ѨÙ>ì̌_qç ѨkÜ«∂~°∞ (16) W@∞¡ <Õ„`«
~ÀQÆ=ÚÅ∞ `˘O|k <åÅ∞QÆ∞ (94) Jx K≥Ñʨ ñ|_ç#q.
=`«‡ =(J#QÍ Ô~ѨÊã¨O^èŒ∞ÅÜ«∞O^Œe) ~ÀQÆ<å=∞ÉèË^Œ=ÚÅ∞
Hõ$„KÀÛùh‡Å=Ú, x"Õ∞+¨=Ú, Ñ≤H`õ å=`«‡==Ú, "å`«ÇϨ `«=Ú, ‰õΩOaè, áÈ^äHŒ ,˜
JO[#<åq∞Hõ, J~°∞ƒ^Œ=Ú, aã¨=`«‡==Ú, JÅl, Hõ~=Ì° ∞=`«‡==Ú, ѨHΔõ ‡âß`«=`«‡
==Ú, ÅQÆ}=Ú, Ñ≤`ÀÎu¡¯+¨ì=Ú, Hõá¶Èu¯+¨ì=Ú, Lu¡¯+¨ì=`«‡==Ú, ~°HÀÎu¡¯+¨ì=Ú,
âߺ==`«‡==Ú, L`«ûOQÆ=`«‡==Ú, ‰õΩ‰õÄ}Hõ=`«‡==Ú, |Ǩïà◊=`«‡==Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨHÀΔ ‡Ñ¨~À^è=Œ Ú, P~À≈=`«‡==Ú, J#∞ W~°∞=k <åÅ∞QÆ∞#∞ ~Ô Ñ¨Êã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞

|∞>ì̌_~ç ÀQÆ=ÚÅ ¿Ñà◊√§.
<Õ`„ « ~ÀQÆx^•#=Ú
ѨÓ~ÀfiHõOÎ |∞ÅQÆ∞ PǨ~°qǨ~°O|∞ÅKÕ`#« ∞, qâı+O≤ z Hõ#∞flʼnõΩ [|∞ƒ KÕÃã_ç
JѨ^ºŒä =ÚÅKÕ`#« ∞, "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤Oz, Ñ≤`=Ϋ Ú#∞ J#∞ã¨iOz#"≥·
#~°=ÚÅ =∂~°=æ Ú QÆ∞O_®, "≥∞_» H˘O‰õΩÅÃÑ· ÉèÏQÆ=Ú# "åºÑ≤Oz, HõO\˜ ~Ô Ñ¨ÊÅ
=∂~°=æ Ú#∞, ~Ô Ñ¨Ê‰õΩ, QÆ∞_»‰¤ Ωõ QÆÅ ã¨Okèx, `≥ÅQ¡ ∞Æ _»∞#¤ ∞, #Å¡Q∞Æ _»∞#¤ ∞, K«∂ѨÙ#∞
<Õ„`«=∞O`«@#∞ P„â◊~ÚOz#qÜ≥∞ÿ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
Hõ$„KÀÛùh‡Å=ÅHõΔ}=Ú–"åÜ«Ú=Ù Ô~ѨÊÅ#O\˜# #~°=ÚÅ#∞ á⁄Ok,
x„^ŒÉ’~ÚÖËz#"åxH˜, Hõ#∞flÅ∞ "Õ^Œ#`À_» Ô~ѨÊÅ∞ |~°∞"≥H˜¯, `≥~°= QÆ∂_»Hõ
Ü«ÚO_»∞@, Hõ#∞flÅÖ’ ^Œ∞=Ú‡xO_ç#@∞ìO_»∞@, „ѨÜ∂« ã¨=ÚKÕ`« Hõ#∞flÅ∞ `≥~K° ∞« @,
Hõ#∞flÅ h~°∞ Hõ=Ú‡@, D QÆ∞}=ÚÅ#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. Hõ#∞Ô~ѨÊÅ#∞ =Å∞K«∞@=Å#
H˘O`« âßOuHõÅ∞QÆ∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú Hõ$„KÀÛùh‡Å#=Ú Jx K≥Ñʨ ñ|_çÜ∞≥ .
‰õΩ‰õÄ}Hõ=~°‡Î ÅHõ}Δ =Ú – D ~ÀQÆ=Ú ÉÏÅ∞~°̂H HõÅ∞QÆ∞#∞. ÃÑ^Œ"Ì åO_»‰¡ Ωõ
QÆÅ∞QÆ^∞Œ . UÅÜ«∞#ñQÍ Ñ¨O_»∞¡ "≥ÚÅK«∞#ѨÙ_»∞, tâ◊√=ÙʼnõΩ Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œ∞ñ
QÆÅ∞QÆ∞#∞. nxKÕ`,« tâ◊√=Ù#‰õΩ Hõ#∞flÅ∞ Laƒ Z„~°<·≥ Ü«ÚO_»∞#∞. K«∂K«∞@‰õΩ
Pâ◊HQΘ eÆ yÜ«ÚO_»∞#∞. áÈ@∞¡, h~°∞Hõ=Ú‡@, K≥=ÙÅ∞, =Ú‰õΩ¯, Hõ#∞flÅ∞ gxÜ«∞O^Œ∞
^Œ∞~°^ŒÜ«ÚQÆÅ∞QÆ∞.
|ǨïÅ=~°‡Î ÅHõ} Δ =Ú – ~Ô Ñ¨ÊÅÜ«∞O^Œ∞ <å<å\˜H,˜ ã¨=~°=‚ ÚÖˇ· ã¨=∞=ÚÖˇ#·
JkèHõ ^Œ∞~å‡Oã¨=ÚÅ∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_ç# |Ǩï =~°‡Î =∞#ñ|_»∞#∞.
gxÖ’ – Hõ$„KÀÛùh‡Å#=Ú B+¨^=Œè ÚÅ KÕ`« ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞. x"Õ∞+¨=Ú, "å`«
ǨÏ`«=Ú, J~À≈=~°‡Î =Ú D =¸ñ_»∞#∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞. ѨHΔõ ‡~À^è=Œ Ú Ü«∂Ѩº
=∞QÆ∞#∞. q∞ye# ѨO^˘q∞‡kH˜x, â◊G Hõ~‡° KÕñ lH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. â◊G ™ê^躌 =Ú
Öˇ#· PѨO^˘q∞‡kÖ’, ѨHÀΔ ‡Ñ¨~À^è=Œ Ú#∞, #∂k‰õÄ~°ÛKÕ`« ‰õΩ@ì#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J~°∞ƒ^Œ=Ú#∞, =$kúѨ„`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ <åÜ«Ú^èŒ=ÚÅKÕ`« `≥QÆ„"ÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
ÅQÆ}=Ú, ‰õΩOcèHõ=Ú, aã¨=Ú, L`«ûOQÆ=Ú, JO[#, JÅl, D PiO\˜x
„gÇ≤Ï=ÚMÏÜ«Ú^è=Œ Ú KÕ`« ÉèkË Oè Ѩ=ÅÜ«Ú. áÈ^äHŒ ,˜ âߺ==Ú, ã≤H`õ ,« t¡+=ì̈ Ú,
Ñ≤`ÀÎu¯¡ +ì̈=Ú, Hõáȶ u¡¯+ì̈=Ú, ~°HÀÎu¯¡ +ì̈=Ú, Lu¡¯+ì̈=Ú, Hõ~=Ì° ∞=Ú, |ǨïÅ=Ú,
‰õΩ‰õÄ}Hõ=Ú DO^Œ∞<˘HõO_çO\˜x z=fi=ÅÜ«Ú.
<Õ„`«ã¨Okè[~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
[Å„™ê==Ú, HõѶ¨„™ê==Ú, ~°Hõ΄™ê==Ú, Ѩ~°fi}˜, ѨÓÜ«∞„™ê==Ú,
ѨÓÜ«∂Åã¨=Ú, Hõ$q∞„QÆOkä, LѨ"åǨÏ=Ú, JÅl, J#∞ h `˘q∞‡kÜ«Ú, `≥Åñ¡
QÆ∞_»∞#¤ ‰õΩ#∞, ~Ô Ñ¨ÊÅã¨OkèHx˜ ã¨O^Œ∞# |∞>ì̌_ç ~ÀQÆ=ÚÅ ¿Ñà◊√.¡ [Å„™ê=ÅHõ}
Δ =Ú
– "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz, ã¨Okè =∂~°=æ ÚÅ #O\˜# ã¨#fl#~°=ÚÅ#∞ á⁄Ok `«~∞° "å`«
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõO\˜hà◊¡#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç #~°=ÚÅ#∞ á⁄Ok, `≥Å¡„QÆ∞_»∞¤#‰õΩ ã¨Okè™ê÷#"≥∞ÿ#
#Å¡„QÆ∞_»∞#¤ ∞O_ç H˘OK≥=Ú Z„~°<#·≥ hà◊§#∞ „ã¨qOѨñ*ËÜÚ« #∞. JO^Œ∞KÕ`,« Hõ#∞fl
Z~°∞ÃÑ· <˘Ñ≤Ê, "åѨÙ, h~°∞QÆ=Ú@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
â◊√Hõ¡ =∞O_»Å ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
ã≤~åǨÏ~°¬=Ú, ã≤~À`åÊ`«=Ú, ã≤~å*ÏÅHõ=Ú, â◊√H˜HÎ =õ Ú, â◊√HÍ¡~‡° =Ú, Ñ≤+Hì¨ =õ Ú,
ã≤~åÑ≤@Hõ=Ú, â’}˜`å~°‡=Ú, „Ѩ™êÎ~åº~°‡=Ú, J^èVŒ =∂O™ê~°‡=Ú, |ÖÏ㨄QÆk`ä =« Ú,
„áê"å~°‡=Ú, J~°∞#˚ =Ú J#∞hѨ^∞Œ =¸ñ_»∞#∞ `≥Å„¡ QÆ∞_»∞#¤ ѨÙ>ˇ_ì ç ~ÀQÆ=ÚÅ∞.
ã≤~À`åÊ`«ÅHõΔ}=Ú – ~°HõÎ=Ú KÕ`« `≥Å¡„QÆ∞_»∞¤ q∂ñ^Œ =ÅÜ«∂HÍ~°=ÚQÆ
Z„~°x „=}=Ú Hõey, JK«Û@ L_»∞HÔ uÎ#@∞ìO_ç, =∞O@ "Õ^#Œ Ü«Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
"åѨÙ, h~°∞Hõ=Ú‡@ Wq ÖˉΩõ O_»∞#∞. Wk ã≤~À`åÊ`«=∞#ñ|_»∞#∞.
™ê^蕺™ê^茺 q=~°}=Ú–WѨC_»∞ K≥ѨÊñ|_ç# Ѩ^Œ∞=¸_çO\˜Ö’, ã≤~å
ǨÏ~°¬=Ú, ã≤~À`åÊ`«=Ú, Ñ≤+Hì̈ =õ Ú, „QÆk`ä =« Ú, J~°∞#˚ =Ú, â◊√H˜H¡ õ J#∞ h P~°∞#∞
B+¨^èŒ=ÚÅKÕ`« ™ê^茺=ÚÅQÆ∞#∞. `«H˜¯# U_»∞#∞ â◊G=ÚKÕ`« ™ê^茺=ÚÅQÆ∞#∞.
#∂`«#=ÚQÍñ |∞\˜#ì U ~ÀQÆ=ÚÖˇ#· #∞ B+¨^=Œè ÚÅKÕ ™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞. â◊√HÍ¡~‡° =Ú,
â’}˜`å~°‡=Ú, „Ѩ™êÎ~º° ~°‡=Ú, „™ê"å~°‡=Ú, Jkè=∂O™ê~°‡=Ú, J#∞ hÜ≥∞ÿ kO\˜x
Hõu`Î À HÀÜ«∞=ÅÜ«Ú. #Å¡x „Ѩ^âÕ =◊ Ú#∞ á⁄Ok, =∂O㨄™ê=ã≤~Å° `Àñ QÆ∂_çH˘x,
K«~°‡=Ú Laƒ#@∞ì HõO_»ÃÑiy# Ü≥∞_»Å, ^•xx q_»∞==ÅÜ«Ú. ^Œ$+≤ìx
á⁄OkÜ«Ú#fl#∞ zH˜`û« KÕÜ∞« O|xÖË^∞Œ .
Hõ$+¨‚=∞O_»Å ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
Hõ`Δ â« √◊ Hõ=¡ Ú, â◊√^Œâú √◊ Hõ=¡ Ú, ã≤~åâ◊√Hõ=¡ Ú, JlHõ, áêHÍ`«ºÜ«∞[â◊√Hõ=¡ Ú, J#∞
hÜ≥∞ÿ ^Œ∞#∞ #Å¡„QÆ∞_»∞#¤ O^Œ∞ [xOK≥_~ç ÀQÆ=ÚÅ∞. Hõ`Δ â« √◊ Hõ¡ ÅHõ} Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ Ú
#Å¡„QÆ∞_»∞#¤ O^Œ∞QÍx, K«∂ѨÙ#O^Œ∞QÍx KÕi, â◊√Hõ=¡ Ú#∞ áÈ@∞, h~°∞Hõ=Ú‡@, Z~°∞ѨÙ
D QÆ∞}=ÚÅ`Àñ QÆ∂_çÜ«ÚO_»∞#@∞¡ KÕã≤, "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩ@Å=Ú#∞ `≥QÆñQÀã≤,
#Å¡„QÆ∞_»∞¤ ѨO_ç# <ÕÔ~_»∞ѨO_»∞=Öˇ#∞, H˘OK≥=Ú Ñ¨Å¡=ÚѨ_ç Ü«ÚO_»∞#@∞¡#∞
KÕÜÚ« #∞. Wk Hõ`Δ â« √◊ Hõ=¡ ∞#ñ|_»∞#∞. Wk XHõ á⁄~° `≥y QÍÜ«∞=∞~Ú# Ü≥∞_»Å
„Ѩܫ∂㨙ê^茺=∞QÆ∞#∞. Ô~O_»= á⁄~° `≥y# Ü≥∞_»Å <˘Ñ≤Ê "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
JkèHõ=∞QÆ∞@KÕ #Å¡„QÆ∞_»∞¤ ã¨∂kKÕ á⁄_çz#@∞ì fѨ٠QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ
Ü«∂Ѩº=Ú. =¸ñ_»= á⁄~° `≥y# Ü≥∞_», „=}=ÚÅKÕ "åºÑ¨"Î ∞≥ Ü ÿ Ú« O_»∞. Wk
J™ê^茺=Ú. J™ê^茺ÅHõΔ}=Ú – Hõ#∞flÅ∞, p~° `≥~°"Õã≤#@∞ì Z^Œ∞\˜ QÆ∞~°∞Î
`≥eÜ«∞HõáÈ=Ù@, ֒ѨŠ#Å∞ѨÙQÍx, Z~°∞ѨÙQÍx HõÅ∞QÆ∞@, ÃÑH· ˜ L#fl`«=ÚQÆ
#∞O_»∞@, ÖËHõ ѨÅ=¡ ÚQÆ #∞O_»∞@, <≥`∞« ~Î ∞° QÆ=Ú‡@, q∞H˜¯e <å_ô „=}=ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞@, ã¨O=`«û~°=Ú#‰õΩ ÃÑñ· |_ç Ü«ÚO_»∞@, q+¨=∞=ÚQÍ #∞O_»∞@, #_ç„QÆ∞_»∞¤
q∂ñ^Œ `≥OѨÙÅ∞QÆ #∞O_»∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ #Å¡„QÆ∞_»∞¤ #O^Œe S^Œ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞
™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

uq∞~° ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`«uq∞~°=Ú, Ñ≤`uΫ q∞~°=Ú, âı+¡ ‡¨ uq∞~°=Ú, ^ŒfiO^Œfi uq∞~°=Ú, ã¨xfláê`«
uq∞~°=Ú, ~°HuÎõ q∞~°=Ú Jx uq∞~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ P~°∞ q^è=Œ ÚÅ∞. "å`«HÍK«=Ú,
Ñ≤`HΫ ÍK«=Ú, âı+¡ ‡¨ HÍK«=Ú, ^ŒfiO^Œfi HÍK«=Ú, ã¨xfláê`«HÍK«=Ú, ~°HHÎõ ÍK«=Ú Jx
HÍK«~ÀQÆ=ÚÅ∞ P~°∞ q^è=Œ ÚÅ∞, "å`«eOQÆ <åâ◊=Ú, Ñ≤`eΫ OQÆ <åâ◊=Ú, âı+¡ ‡¨ eOQÆ
<åâ◊=Ú, ^ŒfiO^Œfi eOQÆ<åâ◊=Ú, „u^À+¨eOQÆ<åâ◊=Ú, ~°HeÎõ OQÆ <åâ◊=Ú, Jx
eOQÆ <åâ◊=ÚÅ∞ P~°∞ q^è=Œ ÚÅ∞. „ǨÏã¨fi=Ú, QÆOcè~=° Ú, #HÍÎO^躌 =Ú, #‰õΩ
ÖÏO^躌 =Ú, Ñ≤`qΫ ^ŒQ=úÆ Ú, J=∞¡q^ŒQ=úÆ Ú, L+¨q‚ ^ŒQ=úÆ Ú, ^è∂Œ =∞~°=Ú, BѨãi¨ Hæ =õ Ú
J<≥_ç ~ÀQÆ=ÚÅ∞ `˘q∞‡k W@∞¡ ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞ QÆeÔQ_ç ~ÀQÆ=ÚÅ∞ 27 Jx
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
uq∞~° ™ê=∂#º ÅHõ}Δ =Ú
"å`å^Œ∞ÅÖ’ <Õ^#·≥ <˘Hõ^À+¨=Ú, <Õ„`«ã~≤ Å° #∞ "åºÑ≤Oz "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩ@Å=Ú
<å„â◊~ÚOzÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å, K«∂Ѩ٠ã¨Ê+ì̈=ÚQÆ Hõ#∞Ѩ_^» ∞Œ . Hõ#∞Ѩ_#ç #∞ XHÍ<˘Hõ
ѨC_»∞ HÍ~°}=ÚÖËHõ K«∂K«∞#∞. "åÜ«Ú=Ù ~Ô O_»= Ѩ@Å=Ú#∞ á⁄Ok# Ü≥∞_»Å,
ÖËx ^•xx L#fl@∞ìK«∂K«∞#∞. L#fl^•xx „Ѩܫ∞`«flѨÓ~°fiHõ=ÚQÆñ EK«∞#∞.
^Œ∂~°=Ú#∞#fl =ã¨∞Î=Ù#∞ ^ŒQÆæ~° L#fl@∞ì#∞, ^ŒQÆæ~° L#fl =ã¨∞Î=Ù#∞ ^Œ∂~°=Ú
#O^Œ∞#fl@∞ì#∞ W@∞¡ qѨs`«=ÚQÆñ K«∂K«∞@, "åÜ«Ú=Ù #Å¡ „QÆ∞_»∞#¤ ∞ á⁄Ok#
Ü≥∞_»Å K«∂_»ñÜ«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å, XHõ =ã¨∞=Î Ù ~Ô O_»∞QÍ HõxÑ≤OK«∞#∞. "åÜ«Ú=Ù
J<ÕHõ „ѨHÍ~°=ÚÅ∞QÍ xez# Ü≥∞_»Å, XHõ =ã¨∞"Î Õ J<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ HõÅkQÍñ
QÆxÑ≤OK«∞#∞. "åÜ«Ú=Ù „QÆ∞_»∞Ö¤ ’ѨŠxez# Ü≥∞_»Å z#fl =ã¨∞=Î Ù#∞ ÃÑ^Œ^Ì •xQÆ#∞,
ÃÑ^ŒÌ =ã¨∞=Î Ù#∞ z#fl =ã¨∞=Î ÙQÆ#∞ W@∞¡ qѨs`«=ÚQÆñ EK«∞#∞. "åÜ«Ú=Ù ^Œ$+≤Hì ˜
kQÆ∞=#∞#fl Ü≥∞_»Å ^ŒQ~æÆ #° ∞#fl =ã¨∞=Î Ù HÍ#~å‰õΩO_»∞#∞, "åÜ«Ú=Ù ^Œ$+≤Hì ˜ ÃÑ·
ÉèÏQÆ=Ú# #∞#fl Ü≥∞_»Å ^Œ∂~°=∞O^Œ∞#fl =ã¨∞=Î Ù Hõ#∞Ñ≤O^Œ∞. "åÜ«Ú=Ù ^Œ$+≤Hì ˜
áê~°≈fi=Ú##∞#fl Ü≥∞_»Å „ѨHõ¯#∞#fl =ã¨∞Î=ÙHõ#∞Ñ≤OK«^Œ∞. D Jxflq^èŒ=ÚÖˇ·#
~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ uq∞~°=ÚÅ#|_»∞.
™ê=∂#ºHÍK«ÅHõΔ}=Ú
"åÜ«Ú=Ù, =¸ñ_»= Ѩ@Å=Ú#∞ á⁄Ok# Ü≥∞_»Å, ^Œ$+≤ì HÍK«`fi« =Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞. JO^Œ∞KÕ`« T~°÷fi^Œ$+‘ì HõÅ∞QÆ∞#∞. „H˜O^ŒK«∂Ѩ٠QÆÅ∞QÆ^Œ∞. ã¨#flp~°
`≥~Q° \Æ #ì˜ @∞ìO_»∞@, U ^À+¨=Ú##∞ã¨iOz HÍK«~ÀQÆ=ÚQÆÅ∞QÆ∞<À PÜ«∂^À+¨=ÚÅ
„ѨHÍ~°=Ú K«∂ѨÙ`«Q∞Æ #æ ∞ Jx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
eOQÆ<åâ◊ ™ê=∂#º ÅHõΔ}=Ú
<Õ„`«~ÀQÆ=ÚʼnõΩ zH˜`û« KÕÜ∞« Hõ L¿ÑH˜OΔ K«∞@KÕ "åÜ«Ú=Ù <åÅ∞QÆ=Ѩ@Å=Ú#∞
á⁄Ok# Ü≥∞_»Å ^Œ$+≤xì #tOѨñ*ËÜÚ« K«∞ ^Œ$+≤ì =∞O_»Å=Ú#∞ HõÑC¨ #∞ QÆ#∞Hõ
nxH˜ eOQÆ<åâ◊=∞x ¿Ñ~°∞ HõeQÔ #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"å`«uq∞~°ÅHõΔ}=Ú – "å`«=Ú=Å#ñ |∞\˜ì# <Õ„`«uq∞~°=∞O^Œ∞ ^Œ$+≤ì
K≥^iŒ #@∞ì LO_»∞#∞. á⁄QÆÉÏi#@∞ì#∞, HõÅHõñÉÏi#@∞ì#∞ Z~°∞ѨÙQÆ#∞ LO_»∞#∞.
"åÜ«Ú=Ù K«Åã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÆÅk QÆ#∞Hõ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ K«OK«Å"≥∞ÿ K«∂ѨÙ, HÍ~°}=Ú
ÖËHÜõ ∞Õ =ÅÅ∞ – `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞ ^À=∞Å∞, „`åà◊√#¡ ∞ Hõ#∞flʼnõΩ QÆ#∞Ѩ_∞» @Ü«Ú
QÆÅ∞QÆ∞.
Ñ≤`Ϋ uq∞~° ÅHõ} Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ Ú =Å# QÆey# uq∞~°=∞O^Œ∞ – "≥∞~°∞ѨÙÅ∞
"≥∞~°ã#≤ @∞ì#∞, q∞}∞QÆ∞~°∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ÉÏx#@∞ì#∞, ZO_»=∂=ÙÅ=Öˇ#∞ HõO\˜Hñ˜
^ÀñK«∞@, <≥=∞e ~Ô Hõ¯Å=Öˇ#∞, f`«∞=Ñ≤@=ì Öˇ#∞ QÆ#ñ|_»∞@, K«∂z# #Å¡QÍ
QÆ#∞Ñ≤OK«∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
âı+¡ ‡¨ uq∞~° ÅHõ}
Δ =Ú – âı+¡ ‡¨ =Ú =Å# QÆey# uq∞~°=∞O^Œ∞ – "≥∞~°∞ñ
QÆ∞QÆ#∞– `≥ÅQ¡ #Æ ∞ QÆ#ñ|_»∞@ â◊OY=Ú, K«O„^Œ∞ñ_»∞, =∞Öˇ"¡ Ú≥ QÆÅæ ∞ `≥Åx¡ ѨÙ=ÙfiÅ∞
Wq Hõ#∞flÅ Ü≥∞^Œ∞@ ‰õΩѨÊÅ∞ É’ã≤#@∞ì Hõ#∞Ñ≤OK«∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
~°HõÎuq∞~°ÅHõΔ}=Ú – ~°HõÎ=ÚKÕñ QÆey# uq∞~°=∞O^Œ∞ – Hõ#∞flÅ∞
Z„~°Q#Æ ∞O_»∞#∞. K«∂z# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ Z„~°QñÆ QÆ#∞Ñ≤OK«∞#∞.
D uq∞~°~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ HÍ~°}=ÚÖËHÜ õ ∞Õ XHõÑC¨ _»∞ K«∂Ѩ٠ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞#∞.
XHõÑC¨ _»∞ HõÅñHõÉÏi#@∞ì #∞O_»∞#∞. HÍK« eOQÆ<åâ◊~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ^Œ$+≤ì Ü«∞O^Œ∞
z„`«=∞~Ú# Ü≥∞~°∞ѨÙQÆÅ∞QÆ∞#∞.
HÍK«~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
"å`«HÍK«ÅHõΔ}=Ú – "å`«=Ú=Å# HÍK«~ÀQÆ=Ú JO\˜#Hõ#∞fl Z„~°<≥·
Ü«ÚO_»∞#∞. =ÚY=Ú =Ú‰õΩ¯ÖËxkQÆ QÆ#∞Ѩ_∞» #∞– K«O„^Œ∞ñ_»∞ nѨ=ÚÅ∞ Wq
J<ÕH=õ ÚÅ∞QÍñ QÆxÑ≤OK«∞#∞. =OHõ~° QÆÅk =OHõ~Ö° xË kQÆ QÆ#∞Ñ≤OK«∞#∞.
eOQÆ<åâ◊ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
HÍK«~ÀQÆ=Ú =$kúñ ÉÁOk# Ü≥∞_»Å "åÜ«Ú=Ù, <åÅ=á⁄~°Ü«∞O^Œ∞
ã¨OK«iOK«∞ ^Œ$+≤xì , ^Œ∞=Ú‡, á⁄QÆÜÚ« QÆÑÊ≤ #@∞ì KÕÜÚ« #∞. Z„~°Q#Æ ∞, ã¨Ê+ì̈=ÚQÆ#∞
Hõ#∞Ñ≤OK«∞#@∞ì KÕÜÚ« #∞. á⁄~°Å∞ QÆÑC¨ @ =Å# qã‘~Î =‚° ÚQÍ QÍx, Juã¨∂HõΔ ‡=ÚQÆ
QÍx, Hõ#∞Ñ≤OK«∞#@∞ì#∞, ^Œ$+≤Ü ì ∞Õ Hõ#ñ|_»‰Ωõ O_»∞#@∞ì#∞ KÕÜÚ« #∞. QÆ#∞Hõ Wk
eOQÆ<åâ◊=∞#ñ|_çÜ≥∞.
Ñ≤`eΫ OQÆ<åâ◊ÅHõ}Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ QÆey# eOQÆ<åâ◊=∞O^Œ∞ Hõ#∞fl
`«∞"≥∞‡^Œ=Öˇ#Å¡<·≥ "≥∞~°∞ñQÆ∞QÆÅ^≥· U =∂„`«=∞~Ú# K«∂ѨÙÖËHõ Ü«ÚO_»∞#∞.
âı+¡ ‡¨ eOQÆ<åâ◊ ÅHõ}
Δ =Ú – âı+¡ ‡¨ =Ú=Å#ñQÆey# eOQÆ<åâ◊=∞O^Œ∞ ^Œ$+≤ì
`≥ÅQ¡ #Æ ∞O_»∞#∞. HõÑ=¨¶ Ú, ^Œ$+≤xì á⁄Ok, "≥∞~°∞ñQÆ∞xK«∞Û#∞. ^Œ$+≤xì #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
`å=∞~å‰õΩq∂ñk h\˜aO^Œ∞=Öˇ K«eOѨñ*ËÜ«Ú#∞. ZO_»Ü«∞O^Œ∞ aO^Œ∞
ã¨OHÀK«=Ú <˘O^Œ∞#∞. h_»Ü∞« O^Œ∞ u~°∞QÆ∞#∞. â◊OY=Ú =∞Öˇ"¡ Ú≥ QÆÅæ ∞, K«O„^Œ∞_»∞,
`≥ÅH¡ Åõ ∞= ã¨Ê\ù H˜ =õ Ú gx=Öˇ QÆ∞_»∞¤ `≥ÅQ¡ Í #∞O_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

~°HeÎõ OQÆ<åâ◊ ÅHõ}Δ =Ú – ~°H=Îõ Ú =Å#ñ QÆey# eOQÆ<åâ◊=∞O^Œ∞ ^Œ$+≤ì

HÍOuÇ‘Ï#"≥∞ÿ K«∂Ѩ٠Uq∞Ü«Ú ÖËHÜ õ Ú« O_»∞#∞.
QÆOcè~åk #=q^èŒ ^Œ$+≤ì~ÀQÆ=ÚÅ∞
QÆOcè~å ÅHõ} Δ =Ú – eOQÆ<åâ◊~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åÜ«Ú=Ù KÕ`« HõO\˜
#~°=ÚÅ∞, =Ú}∞K«∞H˘x, HõO\˜K«∂ѨÙ֒ѨŠ„Ѩ"ÕtOK«∞#∞. D <Õ„`«~ÀQÆ=Ú
QÆOcè~°=∞#ñ|_çÜ≥∞.
„ǨϙêfiÅHõ} Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ ÚKÕ`,« P ^Œ$+≤ì H˘kÌÜ∞ÿ≥ # K«∂Ѩ٠QÆey Ü«ÚO_ç#
Ü≥∞_», Jk „ǨÏã¨fi~ÀQÆ=∞#ñ|_çÜ∞≥ .
#‰õΩÖÏO^èÅŒ Hõ} Δ =Ú – ^Œ$+≤,ì =ÚOyã¨H#õ ∞fl=Öˇ #∞O_ç#^≥,· ѨÙã¨∞Å KÕ`«
xO_ç Ü«ÚO_»∞#∞. Jk ѨQÆ\ ˜ Ü«∞O^Œ∞ qO`«QÍQÆ#∞Ѩ_»∞#∞. ~å„u Ü«∞O^Œ∞
EѨÙQÆ#∞ Ѩ_^» ∞Œ . Wk #‰õΩÖÏO^è~Œ ÀQÆ =∞#ñ|_»∞#∞.
#HÍÎO^èHŒ õ ÅHõ} Δ =Ú – ã¨∂~°∞ºñ_»∞ JãÎ̈q∞OѨñQÍ<Õ "å`å^Œ∞Å∞ ãÎ̈|=ú ÚÖˇ,·
^Œ$+≤ìx HõѨCK«∞#flq QÆ#∞Hõ Wk ˆ~pñHõ\ ˜ ~ÀQÆ=∞#ñ|_»∞#∞. "å`å^Œ∞Å∞,
ZO_ç`«ye#ѨC_»∞ ^Œ$+≤ì Ѩ^äŒ=Ú#∞O_ç *Ïi#"≥· J}y Ü«ÚO_»∞QÆ#∞Hõ ѨQÆ\ ˜
Ü«∞O^Œ∞ K«∂Ѩ٠Hõ#ñ|_»∞.
L+¨q‚ ^ŒQÍúÅHõ} Δ =Ú – ZO_» Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e `«ÑO≤ Ѩñ|_ç=zÛ, "≥O@<Õ,
K«hflà◊§Ö’ =Ú#∞ñQÆ∞@ =Å#, „u^À+¨=ÚÅKÕ`#« ∞, ~°H=Îõ Ú KÕ`#« ∞, H˘@ìñ|_ç#
Pqi, t~°ã¨∞û‰õΩ ZH˜¯, `«~°∞"å`« Hõ#∞flʼnõΩ á⁄O^Œ∞#∞. JO^Œ∞KÕ`« Hõ#∞flʼnõΩ
=∞O@, h~°∞ Hõ=Ú‡@, `≥Å„¡ QÆ∞_»∞¤ =∞e#=ÚQÆ #∞O_»∞@, ѨQ\Æ Ü ˜ ∞« O^Œ∞ HõÅñ
HõÉÏi#@∞ì K«∂K«∞@, ~å„uÜ«∞O^Õq∞Ü«Úñ ^≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, D QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞.
Wk L+¨q‚ ^ŒQ~úÆ ÀQÆ=∞#ñ|_»∞.
Ñ≤`qΫ ^ŒQÍúÅHõ} Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ Ú =Å#, Hõ#∞flÅ∞ ѨKÛ« QÆ#∞O_ç#"≥,· ѨKÛ« QÆ
QÆxÑ≤OK«∞#∞ QÆ#∞Hõ D ~ÀQÆ=Ú Ñ≤`qΫ ^ŒQúÆ J#ñ|_çÜ∞≥ .
P=∞¡q^ŒQÍúÅHõΔ}=Ú – ѨÙÅ∞ã¨∞ Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ q∞H˜¯e JkèHõ=ÚQÆ
ÉèHí OΔ̃ z#O^Œ∞#, ~°H=Îõ Ú`Àñ QÆ∂_ç# „u^À+¨=ÚÅ∞ ^Œ$+≤ì Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz ^Œ$+≤xì
áêÜ«Ú#@∞¡ KÕã,≤ ^Œ∞~°^,Œ HõÅñHõÉÏ~°∞@, D QÆ∞}=ÚÅ#∞ KÕÜÚ« #∞. D ~ÀQÆ=Ú
P=∞¡q^ŒQúÆ J#ñ|_»∞.
^è∂Œ =∞~°ÅHõ} Δ =Ú – ^Œ∞óY=Ú, [fi~°=Ú, `«Å<˘Ñ≤Ê, gx =Å# ÉÏ^èŒ KÕ`,«
"å`å^Œ∞Å∞ ^Œ$+≤xì á⁄QÆK`Õ « HõÅñHõÉÏi#@∞ìQ#Æ ∞, á⁄QÆ=O\˜ =~°=‚ Ú Hõey#^•xQÆ#∞
*ËÜÚ« . Wk ^è∂Œ =∞~° ~ÀQÆ =∞#ñ|_»∞#∞.
BѨãi¨ Hæ Åõ Hõ}Δ =Ú – |ÅÇ‘Ï#∞O_»Q∞Æ Ñ¨Ù~°∞+¨μO_»∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
„ѨHÍâ◊=ÚQÆÅ ~°∂Ѩ=Ú#∞ QÍx, `Õ[ã¨∞ûQÆÅ ã¨∂~°ºaO|=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx
QÍx K«∂z# Ü≥∞_»Å "å`å^Œ∞Å∞ Hõ#∞flÅ#∞ P„â◊~ÚOz#"≥· Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œe
`Õ [ 㨠∞ û#∞ â’+≤ O Ѩ ñ *Ë ã ≤ – ^Œ $ +≤ ì x K« ∂ Ѩ Ù ÖË x ^•xxQÆ ñ *Ë Ü « Ú #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ÖËH–õ "≥_· ∂» ~°º=~°=‚ ÚQÆ<#·≥ #∞ – `≥eã≤ `≥eÜ«∞Hõ Ü«ÚO_»∞#@∞ì~Ú##∞ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ
#∞#fl@∞¡#∞, <˘Ñ≤ÊÖËHõ Ü«ÚO_»∞#@ì~Ú##∞ KÕÜÚ« #∞. Wk B+¨ãi¨ Hæ õ ~ÀQÆ=∞#ñ
|_»∞#∞.
™ê^蕺™ê^躌 q=~°}=Ú – "å`«, Ñ≤`,Ϋ ^ŒfiO^Œfi, ã¨xfláê`«, ~°H[Îõ , BѨãi¨ Hæ =õ Ú
Å<≥_ç P~°∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· eOQÆ <åâ◊=ÚÅ∞#∞, „ǨÏã¨fi QÆOcè~° J<≥_ç eOQÆ<åâ◊=ÚÅ∞
~Ô O_»∞#∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞ QÆ#∞Hõ "åxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. HÍK«~ÀQÆ=ÚÅ∞ P~°∞#∞
#‰õΩÖÏO^è=Œ Ú J<≥_ç ~ÀQÆ=Ú#∞ Ü«∂Ѩº=ÚÅQÆ∞#∞. `«H¯˜ # ѨO„_≥O_»∞#∞ J#ñQÍ
uq∞~°=ÚÅ∞ J~°∞#∞ HõÑe¨¶ OQÆ<åâ◊=Ú Ñ≤`qΫ ^ŒQ^úÆ $Œ +≤ì #HÍÎO^è=Œ Ú L+¨q‚ ^ŒQúÆ P=∞¡
q^ŒQúÆ ^è∂Œ =∞~°=Ú J#∞#q ™ê^躌 =ÚÅQÆ∞#∞.
uq∞~° ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ zH˜`«û KÕÜ«∞x Ü≥∞_»Å Jk HÍK«~ÀQÆ=Ú JQÆ∞#∞.
PHÍK«~ÀQÆ=Ú#∞ L¿ÑHΔ̃Oz# Ü≥∞_»Å JO^躌 (QÆ∞_ç)¤ ~ÀQÆ=Ú JQÆ∞#∞. HÍñ|\ì̃
<Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ѷ¨∞’~°=∞~Ú# uq∞~°~ÀQÆ=Ú#∞ j„Ѷ¨∞=ÚQÆ ™êkèOK«
=ÅÜ«Ú#∞.
ã¨~åfiH˜Δ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
Jaè+¨ºO^Œ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ`ºÕ Hõ "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ =ÚÅKÕ`#« ∞, ~°H=Îõ Ú KÕ`#« ∞ <åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞,
J>Ë¡ Jkè=∞O^è~Œ ÀQÆ=ÚÅ∞ <åÅ∞QÆ∞, ǨÏ`åkè=∞O^èHŒ =õ Ú, JH˜áΔ êHÍ`«ºÜ«∞=Ú, "å`«
Ѩ~åºÜ«∞=Ú, J"≥∂+¡ `≤ =« Ú, JHΔ̃áêHõ=Ú, JÅÊâ’ÉèÏHΔ̃áêHõ=Ú, â◊√ëê‡HΔ̃áêHõ=Ú,
J#º`À"å`«=Ú, Jx ~Ú@∞¡ ã¨HÅõ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ ™ê^蕺™ê^躌 =ÚÅ <≥~∞° OQÆ∞#k.
"å`åaè+º¨ O^ŒÅHõ} Δ =Ú – <Õ„`«=Ú#O^Œ∞ "å`«=Ú KÕi# Ü≥∞_»Å =Ú‰õΩ¯
L|∞ƒ@, H˘kÌ"åѨÙ, Hõ}`«Å Hõ#∞flÅ∞ Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞ #∞^Œ∞~°∞ Z=ÚHõÅ∞ gx Ü«∞O^Œ∞
áÈ@∞, J^Œ~∞° @, ѨQ∞Æ ÅñQ˘\˜#ì @∞ìO_»∞@, ZO_ç# ѨÙã≤ H˘kÌQÆ QÆxÑ≤OK«∞@, Hõhfl~°∞
K«Å¡QÆ x~°‡Å=ÚQÆ#∞ =K«∞Û@, H˘OK≥=Ú <˘Ñ≤Ê, „Ѩܫ∂ã¨=Ú q∂ñ^Œ Hõ#∞fl
=¸Ü«Ú@, `≥~°K«∞@, [O`«∞=ÙÅ∞ „áêH˜#@∞ìO_»∞@, Hõ#∞flÅ∞ Laƒ#@∞ìO_»∞@
ã¨#flx Z=ÚHõÅKÕ`« á⁄_çz#@∞ìO_»∞@, ã≤flQÆú L+¨‚ =ã¨∞=Î ÙÅKÕ`« ã¨∞Y=Ú <˘O^Œ∞@
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk "å`åaè+º¨ O^Œ~ÀQÆ=∞#ñ|_»∞#∞.
"å`åkè=∞O^èŒÅHõΔ}=Ú – "å`åaè+¨ºO^Œ=Ú#‰õΩ zH˜`«ûKÕÜ«∞x Ü≥∞_»Å
Jkè=∞O^è~Œ ÀQÆ=Ú JQÆ∞#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ Hõ~=‚° ÚÅÖ’ q_»∞=x‰õÄñ`« u~°∞QÆ∞@Ü«Ú,
#∞^Œ∞~°∞ Hõ#∞flÅ∞ Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Hõ=fi=Ú`À =∞kèOz#@∞ìO_»∞@Ü«Ú
QÆÅ∞QÆ∞.
Jkè=∞O^è~Œ ÀQÆ=ÚÅxflÜ«Ú – Jaè+º¨ O^Œ=ÚÅ HõO>ˇ <≥‰Ωõ ¯= ÉÏ^è#Œ ∞ KÕÜÚ« #∞.
=∞iÜ«Ú Hõ}`«Å∞ ѨO_»∞¡ K≥H¯˜ à◊√¡ HõáêÅ=Ú D ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e <˘K«∞Û#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Jkè=∞O^è~Œ ÀQÆ=Ú#‰õΩ zH˜`û« KÕÜ∞« x Ü≥∞_»Å Jk ǨÏ`åkè=∞O^è~Œ ÀQÆ=Ú

JQÆ∞#∞. nxKÕ`« J<ÕHõ "Õ^#Œ Å∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. ^Œ$+≤Ü ì ∞« O^Œ∞ „=}=Ú Ñ¨Ù\ì̃ ^Œ$+≤xì
áÈñQ˘@∞ì#∞. D ~ÀQÆ=ÚÅÖ’ "å`åkè=∞O^è=Œ Ú JH˜áΔ êHÍ`«ºÜ«∞=Ú J#∞ hÔ~O_»∞#∞
J™ê^茺=ÚÅ∞, "å`åkè=∞O^èŒ=Ú S^Œ∞ k#=ÚÅÖ’#∞ âı¡ëê‡kè=∞O^èŒ=Ú U_»∞
k#=ÚÅÖ’#∞ ~°HõÎ*Ïkè=∞O^èŒ=Ú =¸ñ_»∞ k#=ÚÅÖ’#∞, Ñ≤`åÎkè=∞O^èŒ=Ú
`«HõΔ}O|∞##∞ q∞^䕺Kå~°=Ú=Å# Hõ#∞^Œ$+≤ìx #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. âı¡+¨‡, Ñ≤`«Î,
~°HÎõ ã¨xfláê`«=Ú=Å#ñ |∞\ì̃# ‰õΩ‰õÄ}Hõ=Ú, ѨHÀΔ ‡Ñ¨~À^è=Œ Ú, â◊√ëê¯HΔ̃áêHõ=Ú,
Ѩ Ó Ü« ∂ Å㨠= Ú, Jl#=Ú áÈ^ä Œ H ˜ J"≥ ∂ ¡ + ≤ ` « = Ú JÅÊâ’Éè Ï H˜ Δ áêHõ = Ú,
Jaè+º¨ O^Œ=ÚÅ∞, Jkè=∞O^è=Œ ÚÅ∞, J#∞ hѨ^∞Œ <≥xq∞kÜ«Ú Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J#∞ ¿Ñ~°∞
QÆÅq. D ~ÀQÆ=ÚÅ∞ |Ǩïk#=ÚÅ=~°‰Ωõ J#∞ã¨iOzÜ«ÚO_»∞@#∞ Ü«∂Ѩº=ÚÅ∞.
Wu N=∞^Œƒ$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ̂~ – ѨÓ~°fiÉèψQ – P^䕺<À^• =~åÎk ~ÀQÆ ÅHõΔ}Ïk
Hõ^äŒ#<åfl=∞ – ѨOK«=∞ãÎ̈~°OQÆó.
NHõ$ëê‚Ü«∞ #=∞ó
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
+¨+¨ª`«~°OQÆ=Ú
51 – t~À~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ –t~°™È~°∞ QÆàæ ~◊ ÀQÆ t≈fi„`«O ã¨ÇϨ <å [fi~°O â◊¥ÅO I
`«Ñ¨#^ŒâßÜ«∂O â◊√„ˆH ^Õâ◊`åºQÀ Éèí"Õ ^Œiaèó II
JO`«~°Ìâß^ŒâßÜ«∂Oã≤`«ã¨ºâ◊t<ÀÜ«∞^•Éèí=u`«^•t~À~ÀQÆó I
|∞^茙êºO`«~°æ`Õ‰õΩ *ËÑ≤t~À~ÀQÆó I LHõÎOK« I
=∞ãÎ̈Hõâ◊¥Åq~À ^è≥·~åfl<åˆH¡â‹·â◊Û Ü«Ú[º`Õ [O`«∞ó I
WO^Œ∞ã≤`ã« º¨ ^ŒâßÜ«∂O Éè∫=∞™êºO`«~âÌ° ß Ü«∞^• Éè=í uI
J^äŒ `«Ñ¨#^ŒâßÜ«∂O â◊√„ˆH =~°Î=∂<Õ t~À~ÀQÆ^Œ~°≈<Õ â◊√„Hõ
„Ñ‘`«ÜÕ∞ ѨÓ~ÀfiHõÎ"Õ∞= ‰õΩ~åº`ü I â◊√„Hõ^ŒâßO`«~°fi~°Î=∂<ÕK«O„^Õ
K«O„^ŒÑ` ‘ Ü
« ∞Õ Ñ≤ ѨÓ~ÀfiHõOÎ HÍ~°ºO I |∞^è^Œ ⌠ßÜ«∂=∞Ñ≤ „áê¿ÑÎ=∞OQÆàı
t~À~ÀQƄѨfHÍ~åÜ«∞ Éè∫=∞„Ñ‘`Ü « ∞Õ Ñ¨Ó~ÀfiHõOÎ ‰õΩ~åº`ü II
`å. ã¨∂~°º^ŒâÖ◊ ’ â◊√„HõÉ∞íè HÎ̃Ü∞« O^Œ∞#∞, â◊√„Hõ^⌠Ö◊ ’ K«O„^ŒÉ∞íè HÎ̃Ü∞« O^Œ∞#∞
– |∞^è^Œ ⌠Ö◊ ’ JOQÍ~°Hõ Éè∞í H˜Ü
Î ∞« O^Œ∞#∞, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ – t~À~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ â◊√„Hõ, K«O„^Œ, JOQÍ~°H,õ „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ [ѨÇϨ Ÿ=∂k
q^è•#=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
QÆ∞~°∂Ѩ~Ànèt~À~ÀwÉèí=u I "≥·^Œºâß„™ÈÎHÍÎ<Òº+¨^è•x^Œ^•º`ü I
JѨ~O° K« – „|ǨχKåsѨÓ~°fi[#‡x „áêÜ≥∂Ѩ"âÕ <◊ #Õ <≥+· ª≤ HÍk
„=`«`«∞ºwt~À~ÀˆQÉèí=uIѨOKå^•ƒù}Ǩχ}Éè’[ã¨O‰õΩ~åº`ü I
^Œº#fl ^Õº`«º$K«O[¿Ñ`ü I ‰õÄâ߇O_ôaè ~°∞Ç˚ ï¨ Ü«∂`ü I
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`å. QÆ∞~°∞=Ù#∞ J_»y¤ OK«∞"åñ_»∞–t~À~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞
@‰õΩ "≥^· ºŒ âß„™ÈÎHÎõ B+¨^=Œè ÚÅ xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú „|ǨχKåiÜ≥∞ÿ # "åñ_»∞,
ѨÓ~°fi[#‡=Ú#–„áêÜ≥∂Ѩ"âÕ #◊ =ÚKÕ "≥+· ª≤ HÍk„=`«=ÚÅ q_çz# Ü≥∞_»Å t~À
~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ U|k=∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#O
a_»=ÅÜ«Ú. ''L^Œº#fl^Œº—— J#∞ |∞∞‰õΩ¯#∞ [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. ‰õÄëê‡O_»ÇϨ Ÿ=∞=Ú
¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú.
JѨ~O° K« – „|ǨχKåiѨÓ~°fi[#‡xaè#fl HÍO㨺áê„`Õ Éè∞í HÍÎfi
UHõ^Õâ◊ t~À~ÀwÉèí=u I `«^•JHΔ̃ÉèϺq∞uã¨∂HõÎ=∞ëÈì`«Î~° â◊`«O[¿Ñ`ü
K«~°∞Ѷ¨∞$`åÉèϺOAǨïÜ«∂`ü I "≥·^Œº âß„™ÈÎHÍÎ<Òº+¨^è•x^Œ^•º`ü II
„|ǨχKås Ü«∞^•jflÜ«∂ kƒù#fláê„`Õ qâı+` ¨ ó« I UHõ^âÕ t◊ ~À
~Àw Éè=í f`åºÇ¨Ï <å~°^óŒ I Wu<å~°nÜ«∞ѨÙ~å}=K«<å`ü – ^•fi^Œâ◊
„ÉÏǨχ}Ï=Éè’[ÜÕ∞`ü.
„|ǨχKåiÜ«∞QÆ∞"åñ_»∞ ѨÓ~°fi[#‡=Ú# Ѩye# HõOK«∞áê„`«=Ú#O^Œ∞
Éè∞í lOz# Ü≥∞_»Å XHõ „ѨH¯õ `«Å<˘Ñ≤ÊQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ ''JH˜ÉΔ Ïè ºO——
J#∞ ã¨∂Hõ=Î Ú#∞ JëÈì`~Ϋ â° `◊ =« Ú [Ñ≤OK«=ÅÜ«Ú. K«~∞° – Ѷ∞¨ $`«=ÚÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞=Ú
¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. "≥·^Œºâß„™ÈÎHõÎ B+¨^èŒ=ÚÅ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ѨO„_≥O_»∞=∞Ok
„ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#"≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
„ÉÏǨχ}À-~°tú ~À~Àw "åÜ«ÚѨÙ~å}Ï`ü I
LѨg`«O Ç≤Ï~°}ºË # HÍ~°ºO `«∞ =Åã¨OYº Ü«∂I `«^~Œ̂ #ú `«^~Œ̂ #ú Ü«∞^ä•qÉè=í `ÀÑ≤"å I
L`«sÎ Ü«∞O K« q=∞ÅO `«^#Œ ºã¨OYºÜ«∂Hõ$`«O I
„ÉÏǨχ}ÏÜ«∂„QÆ"Õ^•Ü«∞„â’„uÜ«∂Ü≥∂Ѩáê^ŒÜÕ∞`ü I
=∞O„`Õ}Ï <Õ#qkè=`«∂Êl`åÜ«∂OQÆ∞bÜ«∞HÔ ó· I
^è•`åq^è•`å [QÆ`åO Ѩ~=° ∂`å‡ K«`∞« ~°∞ƒù[ó I
q<åâ◊Ü∞« `«∞ "Õ∞ HΔ̃„ѨO ~ÀQÆ"QÕ OÆ t~ÀQÆ`O« I
Wut~À~ÀQÆÇϨ ~° Ü«∞*’˝Ñg¨ `«^•#qkèó
XHõ „ѨH¯õ `«Å<˘Ñ≤ÊQÆÅ „ÉÏǨχ}∞ñ_»∞ |OQÍ~°∞`À Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=Ú L`«sÎ Ü«∞
=Ú#∞ *Ë~ÚOz "Õ^Œ âßG ã¨OѨ#∞flñ_»Q∞Æ „ÉÏǨχ}∞xH˜ ''^è•`åq^è•`å – ~ÀQÆ"QÕ OÆ
t~ÀQÆ`O« —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥·–t~À~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
t~°™êÎѨ~ÀQÆ=ÚÅ∞ S^Œ∞. Wq „Ѩ`ÕºHõ "å`«, Ñ≤`«Î âı¡+¨‡=ÚÅKÕ`«#∞,
ã¨xfláê`«=ÚKÕ`«#∞, ~°HõÎ=ÚKÕ`«#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. ã¨∂~åº=~°Î=Ú, „H˜q∞â◊~°=Ú,
â◊OYHõ=Ú, J~åú=Éè^Ë #Œ =Ú, t~°óHõOѨ=Ú J#∞#q S^Œ∞#∞KÕi 10 t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞
HõÅ=Ù.
t~À~ÀQÆx^•#=Ú
á⁄QÆ, ZO_», =∞OK«∞h~°∞, „ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú, JkèHõ x„^Œ, Ju*ÏQÆ~} ° =Ú,
hà◊Ö¡ ’<å#∞@, q∞H˜¯e `«∂~°∞Ê QÍe™Èñ‰õΩ@, Hõhflà◊§#∞ J}K«∞@, U_»∞Û@, q∞H˜¯e
h~°∞ „`åQÆ∞@, =∞^Œºáê#=Ú, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞, =∞ÖÏkK«`∞« ~°âÌ "◊ QÕ =Æ ÚÅ#∞ J_»y¤ OK«∞@,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q∞@ìÑŨ =¡ ÚQÆ `«ÅQÆ_#» ∞OK«∞H˘#∞@, JÉèºí OQÆ=Ú ÖˉΩõ O_»∞@, qâı+O≤ z „H˜O^Œñ
EK«∞@, y@ìx "åã¨#Å∞ P„Ѷ∂¨ }˜OK«∞@, ^Œ∞+¨ì Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, P=∞¡ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞#∞
™Èñ‰õΩ@, q∞H˜¯e =∂@ÖÏ_»∞@, gx KÕ`« "å`å^Œ∞Å∞ t~À~ÀQÆ=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞.
"å`«t~°™êÎÑ=¨ ÅHõ}Δ =Ú – "å`« „ѨHÀѨ=Ú=Å# QÆey# t~À~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞,
Hõ}`«Å∞ ‰õΩO_»ÑQ¨ ∞Æ ÅñQ˘\˜#ì @∞ì â◊¥ÅQÆeyÜ«ÚO_»∞@, Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å #_çq∞ ÉèÏQÆ=Ú
– #∞^Œ∞~°∞– Wq Ѩ_áç È=Ù#@∞ì q∞H˜¯e <˘K«∞Û@, K≥=ÙÅÖ’ ‰õÄñ`« – ÉÏ^èÜ Œ Ú«
QÆey Ü«ÚO_»∞@, Hõ#∞flÅ∞ Ѩ_áç È=Ù#@∞ìO_»∞@, `«Åu~°∞QÆ∞@, H©à√◊ ¡ =^Œe #@∞ìO
_»∞@, #~°=ÚÅ∞ ÃÑH· ˜ LaH˜#@∞ìO_»∞@, JOH˜e#~°=ÚÅ∞ aQÆÑ@ ¨ ∞ì@, "≥Å∞`«∞~°∞
Jã¨ÇϨ º=∞QÆ∞@, =Ú‰õΩ¯# h~°∞ QÍ~°∞@, JHõ™ê‡`«∞QÎ Æ <˘K«∞Û@, <˘Ñ≤Ê â◊q∞OK«∞@,
`˘H˜¯OK«∞@, `≥Å· ÖËÑ#¨ =Ú – K≥=∞@nÜ«Ú@, Hõ=Å=ÚÅ∞ Hõ@∞ì@ gx =Å#
â◊s~°=Ú "≥∞`«ñÎ |_ç âßOu á⁄O^Œ∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
P~åú=Éè^Ë HŒ Åõ Hõ}
Δ =Ú t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ XHõ áê~°≈fi=Ú# <˘Ñ≤ÊѨÙ\ì̃, ѨH=Δõ Ú#‰õΩ
QÍx, =∂ã¨=Ú#‰õΩ QÍx XHõ `«∂i„ѨHÀÑ≤Oz â◊q∞OK«∞K«∞O_»∞#∞. zH˜`û« ÖËHõ
`«#‰õΩ `å<Õ âßOuÉÁO^Œ∞#∞. D áê~°≈fi"å`«=Ú =$kúÉÁOk# Ü≥∞_»Å Hõ#∞fl<≥#·
áÈñQ˘@∞ì#∞ ÖËHõ K≥=Ù_»∞<≥#· QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
Hõ$q∞t~À~ÀQÆÅHõΔ}=Ú – ã¨OH©~°‚ Éè’[#=ÚÅ KÕ`« t~°ã¨∞û#O^Œe
~°H=Îõ ∂Oã¨=ÚÅ∞ Hõ~ñ° QÆ∞@ =Å##∞, „u^À+¨=ÚÅ∞ „ѨHÀÑ≤OK«∞@=Å##∞, t~°ã∞¨ û
#O^Œ∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ѨÙ@∞ì#∞, Jq t~°ã∞¨ û#O^Œe ~°H=Îõ Ú#∞ áê#=Ú KÕÜÚ« K«∞,
=∞#ã¨∞û HõÅñHõñ ÉÏ~°∞#@∞¡ ÃÑ∂¶ ~°"∞≥ #ÿ "Õ^#Œ Å#∞ KÕÜÚ« #∞. [fi~°=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ |Å
Ç‘Ï#`«, `«ÅÖ’ =~°@∞@, "åѨÙ, <˘Ñ≤Ê, #éH˜#@∞ìO_»∞@, =∞O@, J^Œ~°∞@,
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú "ÕÜÚ« @, HõáêÅ=Ú, t~°ã∞¨ û ^Ò_» Wq Zé]<·≥ ^Œ∞~°^QŒ ˘#∞@, ZO_»∞@,
=∂#∞Ѩ_∞» @, =Ú‰õΩ¯# Z„~°Q#Æ ∞, `Õñ@QÆ pq∞_ç HÍ~°∞@, K≥=ÙÖ’ ^èfiŒ x ѨÙ@∞ì@
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
t~°óHõOѨÅHõ}Δ =Ú – "å`åkèHºõ =ÚQÆÅ ^À+¨=Ú=Å# t~°óHõOѨ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
â◊OY ÅHõ} Δ =Ú – Ñ≤`åÎkHè ºõ =ÚHõey, ~°H=Îõ Ú`Àñ QÆ∂_ç# "å`å^Œ∞Å KÕ`,«
Hõ}`«ÅÜ«∞O^Œ∞ "åѨÙѨÙ@∞ì#∞† JѨC_»∞ JkèH=õ ∞~Ú#=∞O@, <˘Ñ≤Ê, "≥∂ǨÏ=Ú,
=º~°÷Ѩ٠ã¨OÉèÏ+¨}=Ú, [fi~°=Ú, ^ŒÑ≤Ê, „Éèí=∞=Ú, <À~°∞KÕñ^Œ∞QÆ #∞O_»∞@,
=ÚY=ÚѨKÛ« #QÆ∞@, j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ñ¨O_»ÉÏ~°∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk
zH˜`û« KÕÜ∞« ñ|_»xÜ≥∞_»Å =¸ñ_»∞ k#=ÚÅÖ’ñ[OѨÙ#∞. j„Ѷ∞¨ =ÚQÆñ lH˜`û«
KÕã#≤ Ü≥∞_»Å â◊q∞OK«∞#∞.
ã¨∂~åº=~°Î ÅHõ} Δ =Ú – "åÜ«Ú=Ù Ñ≤`=Ϋ ÚKÕ J_»y¤ OѨñ|_ç#^≥,· Hõ}`«Å∞,
Hõ#∞flÅ∞, Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å∞, <˘ã¨Å∞, D J=Ü«∞==ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ xez, „Ѩu k#=Ú
ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« =Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x =∞^蕺ǨÏfl=Ú =~°‰Ωõ =$kúá⁄Ok#^≥,· K«eOѨx <˘Ñ≤Êx
HõÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. Wk PñHõeQ˘#fl "åxH˜ qâı+¨=ÚQÆ QÆÅ∞QÆ∞#∞. XHõѨC_»∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
j`«=ÚKÕ`#« ∞ XHõÑC¨ _»∞ L+¨=‚ ÚKÕ`#« ∞ ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞^蕺ǨÏfl=Ú q∂^Œ
â◊q∞OK«∞#∞.
HõáêÅ~ÀQÆ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ =Öˇ<Õ HõáêÅ=Ú#O^Œ∞#∞ `˘q∞‡k ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. YÅu,
Ѩe`«=Ú, =¸~°Ñú \≤ H˜ =õ Ú, LѨj~°¬H=õ Ú, WO„^ŒÅ∞ÑÎ̈=Ú, ^•~°∞}Hõ=Ú, t~À~°∞ƒ
^Œ=Ú, J~°∂O+≤H=õ Ú, t~Àq„^Œkè J#∞ h`˘q∞‡kÜ«Ú HõáêÅ~ÀQÆ=ÚÅ∞.
^•~°∞}Hõ ÅHõ}Δ =Ú – âı+‡¨ "å`«=ÚÅ =Å#, HõáêÅ=Ú#O^Œ∞ ^•~°∞}Hõ=∞<≥_ç
~ÀQÆ=Ú Ñ¨Ù@∞ì#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ ^Œ∞~°^,Œ `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞ ~åÅ∞@, x„^Œ, a~°∞Ãã‰õΩ¯@,
K«~‡° =Ú ã¨#flQÆ Ñ¨Q∞Æ Å∞@ D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
W„^ŒÅ∞ÑÎ̈ ÅHõ} Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ Ú "å`«=Ú`Àñ QÆ∂_ç „Ñ¨HÀÑ≤Oz#^≥,· ~À=∞
‰õÄѨ=ÚÅ#∞ á⁄Ok ~À=∞=ÚÅ#∞ ~åÅ∞Ê#∞, Ñ≤=∞‡@, âı¡+¨‡=Ú ~°HõÎ=Ú`Àñ
QÆ∂_ç#^≥·, ~À=∞‰õÄѨ=ÚÅ#∞ J_»¤yOK«∞@=Å#, =∞~°Å "≥O„_»∞HõÅ∞ "≥ÚÅ=
‰õΩO_»∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú WO„^ŒÅ∞Ѩ=Î ∞xÜ«Ú KåK« JxÜ«Úñ *ˇÑʨ ñ|_»∞#∞.
YÅu (|@ì`«Å) ÅHõΔ}=Ú – WO„^ŒÅ∞ѨÎ=Ú=Öˇ<≥ YÅuÜ«∞#∞ ~ÀQÆ=Ú
ѨÙ@∞ì#∞. J~Ú##∞ nxÜ«∞O^Œ∞ "≥O„_»∞HõÅ∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ~åÅHõ, „Hõ=∞=ÚQÆ "≥O„_»∞
HõÅxflÜ«Ú ~åeáÈ=Ù#∞. Jk "å`«=Ú=Å#ñ QÆey# Ü≥∞_»Å, Jyfl KÕ`« HÍe#
^•x =Öˇ #∞O_»∞#∞. Ñ≤`=Ϋ Ú =Å# *xOz# Ü≥∞_»Å, `«Å#~°=ÚÅ∞ K≥=∞~°∞Û
K«∞O_»∞#∞. âı+¡ ‡¨ =Ú =Å#ñ |∞\˜#ì Ü≥∞_»Å, K«~‡° =ÚÖÏ"≥‰Ωõ ¯#∞. "å`å^Œ∞Åxfl\˜
KÕ@, Jxfl QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. K«~°‡=∞O^Œ∞ =~°‚=Ú#∞ PÜ«∂
^À+¨=~°=‚ Ú=Öˇ #∞O_»∞#x TÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞. QÀà◊§ =O\˜ KåÜ«∞ QÆey, ~À=∞=ÚÅ∞
ÖËH,õ Jyfl KÕ`« HÍe#^•x=Öˇ#∞O_ç#^≥,· ZÅ¡ÑC¨ _»∞ =∞O@ QÆeyÜ«ÚO_ç# Ü≥∞_»Å
J\˜ì YÅu ~ÀQÆ=Ú J™ê^躌 =Ú.
Ѩe`« ÅHõ} Δ =Ú – â’Hõ=Ú, „â◊=∞=Ú, „HÀ^è=Œ Ú, ^≥|ƒ, gx=Å#ñQÆey#
â◊s~À+¨=‚ Ú t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ ZH˜¯ "å`å^Œ∞Å`ÀñQÆ∂_ç `«Å"≥O„_»∞HõÅ#∞ L_çHO˜ K«∞#∞.
JO^Œ∞=Å# <≥~Ñ° Ù¨ ѨÙ@∞ì#∞. P <≥~Ñ° Ù¨ "å`«=Ú=Å#ñ |∞\˜#ì Ü≥∞_»Å, `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞
ѨQ∞Æ à◊√§ ÉÏã≤ #Å¡Q#Æ ∞ a~°∞ã¨∞QÆ#∞, "≥∞~°∞ñQÆ∞ ÖËx"≥· hà◊§=Öˇ #∞O_»∞#∞. Ñ≤`=Ϋ Ú
=Å#ñ |∞\˜#ì Ü≥∞_»Å =∞O@ QÆey ѨKÛ« QÆ#∞O_»∞#∞. HõÑ=¨¶ Ú =Å#ñ QÆey#
Ü≥∞_»Å, "≥∞~°∞QÆ∞QÆey ÉÏQÆ∞QÆ ÃÑiy, ÖÏ=ÙQÆ#∞, `≥ÅQ¡ #Æ ∞ #∞O_»∞#∞. „u^À+¨=Ú
=Å#ñ |∞\˜#ì Ü≥∞_»Å Jxfl ÅHõ} Δ =ÚÅ∞#∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨xfláê`«=Ú=Å# QÆey# YÅuQÍx, ѨÅ`«=Ú QÍx J™ê^茺=∞QÆ∞#∞.
â◊s~°=Ú Ñ¨O_ç#O^Œ∞#QÆey# <≥~°Ñ¨ÙÅ∞ ~°™êÜ«∞#=ÚÅ =Å# áÈ=Ù#x
Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

52. „Ѩ^Œ~°~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
„ã‘Î}ÏO q"åǨÏHÍÖË-+ì̈=∞™ê÷#ã≤÷`Õ Éè∫"Õ∞ ~°Hõ΄™ê"À
Éè=í u „`«ºÇ¨^Œ∂~°ºú =∞Ñ≤ # x=~°`
Î Õ Wu=∞Ǩ^Õ=ÉèÏ"Õº I `«„^ÀQÆ
„ѨfHÍ~åÜ«∞ ѨÓ~˘fiHõÎ"Õ∞= Éè∫=∞„Ñ‘`«ÜÕ∞ q^è•#O ‰õΩ~åº`ü II
`å. „ã‘ÅÎ ‰õΩ q"åÇ¨Ï HÍÅ=Ú#O^Œ∞ J+¨=ì ∞™ê÷#=∞O^Œ∞ JOQÍ~°‰Ωõ ñ_»∞O_ç#
Ü≥∞_»Å ~°H=Îõ Ú „ã¨qOK«∞~ÀQÆ=ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞. =¸ñ_»∞ k#=ÚʼnõΩ Ñ≤=∞‡@ QÆ∂_»
xÅ∞=Hõ Ü«ÚO_»∞#x =∞Ǩ^Õ= ÉèÏ+¨º=Ú#O^Œ∞ñ *ˇÑC¨ ñ|_ç#k. Wk x=iÎOK«∞@‰õΩ
JOQÍ~°Hõ „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõqÎ ^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äQŒ ÉÆ =íè „™ê"Õ – É∫^è•Ü«∞#ó – „ã¨=QÆÉæ Ïè = Éè"í Õ `åû`«∞ ÉÏÅHõO ǨÏOu Ü«∂ ѨÙ~å II
"åÜ«ÚѨÙ~å}Ë – Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O ‰õΩsfi`« HÍOK«#O `«∞ ã¨fiâ◊HÎ̃`«ó I
J`«ºO`«=~°‚Ü«ÚˆHÎ# ~å[`«O KÀ `«ÎsÜ«∞HõO I =Öψ~ú# `«^Œ̂~ú# `«^Œ~åú ˆ~ú# "å ѨÙ#ó I
„QÆOkä „Ñ¨^âÕ ı ^ÕÜ∞« O `«∞ =∞øHÎ̃HOõ =„["Õ∞= "å I
„ѨHÍΔ Åº ѨOK«Q"Æ ºÕ # QÍÜ«∞„`åº `å„=∞ÉèÏ[<Õ I
Ü«∂=∞„Ѩ=∂}O `«ã‡≤ O â◊Û xˆH¿Δ Ñ ^Œk=è ∞^躌 `«ó I
P[º™ÈºÑ¨i ã¨O™ê÷Ѻ¨ LѨg`«O ã¨∞ѨÓl`«O I
QÆO^èŒÑ¨ÙëêÊHõΔ`≥· ~°∂úÃÑ· Ô~·fl "Õ^≥·ºâ◊Û ã¨fiâ◊HÎ̃`«ó I
`«`À „ÉÏǨχ}=∂Ǩ˙Ü«∞ ÃÇ˙=∞O `«„`« K« HÍ~°Ü∞Õ `ü I
uÖˇ· ~å*˺# =∞^èŒ∞<å q∞„â‹· ~¬Fì`«Î~°O â◊`«O I
`«ÃãΠǨï`«=`Õ ^ÕÜ«∞O =„™êÎ^≥·ºó ѨÓl`åÜ«∞ `«∞ I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè# „`åÊV√‡MÏÜ«∞ ã¨=∞O„`«HOõ I
LѨg`«O Ѩ~° q∞^ŒO „|Ǩχ}Ï q^è$Œ `«O ѨÙ~åI
Éèí=`Õ HÍOK«#O ^Œ`åfi QÆ~°ƒùO ã¨O^è•~°ÜÕ∞ ǨϺǨÏO I
Wu^•#=∞O„`«ó. `«^•ä #º^ŒÑ≤ „ÉÏǨχ}Ëɺíè ãÎ̈ã‡≤ = HÍÖË ^Œ^•º`üI
J#∞„=[º `«^•ä Kå~°ºO „Ѩ}ј ` ¨ º« Hõ=Δ ∂ѨÜ∞Õ `ü I
QÆ~ƒ° „ù ™ê=ÉèÜí ∂« ^ÀÌëê ^Õ=OHõ$`åfi q=ÚK«º`Õ I
WuQÆ~ƒ° „ù ™ê"Õ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«^•#qkèó.
`å. ѨÓ~°fi[#‡=Ú# ÉÏʼnõΩx[OÑ≤# „ã‘Î – QÆ~ƒ° „ù ™ê==ÚQÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞.
Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, â◊HºÎõ #∞™ê~°=ÚQÆ "Õ∞eq∞ |OQÍ~°∞`À Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=Ú#∞ =∞Oz
"≥O_ç`À L`«iÎ Ü«∞=Ú#∞O*Ë~ÚOz, Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=Ú Ü≥ÚHõ¯ =Ú_ç =^ŒÌ =Ú`«º=Ú#∞
QÍx, =„[=Ú#∞ QÍx Ü«Úxz, ѨOK«Q=Æ º=ÚKÕ QÍÜ«∞„f =∞O„`«=Ú`Àñ QÆ_yç
~åy áê„`«=Ú#O^˘Hõ *Ï=Ú¿ãѨ٠Lxz – ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’#∞xz, Ñ≤=∞‡@ <Õuq∂ñ
^Œ#∞xz QÆO^è,Œ ѨÙëêÊHõ`Δ « ^è∂Œ Ѩ, <≥"· ^Õ ºŒ O|∞ÖÁã¨Oy, „ÉÏǨχ}∞x aez Ǩϟ=∞=Ú
KÕ~ÚOz, ''LѨg`«O, QÆ~ƒ° Où ã¨O^è•~°Ü∞Õ Ç¨ÏºÇ¨ÏO—— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ ^•#=Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
J^äŒ Ñ¨Ó~°fi[#‡x–Ñ≤„`å=∂„`å QÆ∞~°∞}Ï "å ™ê~°O÷ ã¨Ê~°` ÷ Õ
™ê „Ѩ^~Œ Ày}© Éè=í u I ™ê Hõ$„KåÛùuHõ$„K«ÛOù ‰õΩ~åº KåÛùO„^•Ü«∞
}Ïx K« ‰õΩ~åº`ü `«kfiëÈ‚iu=∞O„`«O [¿Ñ`ü I JÜ«Ú`«„`«Ü∞« O P[º
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã¨ÇÏ≤ `«O =∞^è∞Œ =∞O_»HÍ#flO ^Œ^•º`ü I q„Ѩáê^ŒHÍΔ e`À^Œ̂H# #=∂‡
~°̊Ü∞Õ `ü – q„áÈzÛù¿+ì<å#∞eO¿Ñ`ü I Ü«∂ W`«÷ =∂K«~u ° `«™êº
J=â◊ºO zH˜`åûÜ«∂O ~ÀQÀ #â◊ºu I ''Ü«∞^äÀHˆ Î `«∞ „=`Õ pˆ~‚
Ü«∞^äÀHõÎѶ¨ÅÉèÏQƃù"Õ`ü——I Wu Ñ≤`å=∞ǨÏã¨OÇ≤Ï`å=K«<å`«∞Ê~°∞+¨™êºÑ≤
„^Œ+ì̈=ºO I Wu„Ѩ^Œ~° "åºkèǨÏ~Àqkèó II
`å. ѨÓ~°fi[#‡=Ú# `«e,¡ `«O„_ç, QÆ∞~°∞=Ù gi`À ã¨Ê~°÷ QÆey Ü«ÚO_»∞ „ã‘,Î
„Ѩ^~Œ ° (~°H=Îõ Ú HÍÔ~_ç) ~ÀQÆ=ÚQÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, Hõ$„K«Û,ù JuHõ$„K«Û,ù
KåO„^•Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ''`«kfiëÈ‚—— J#∞=∞O„`«=Ú#∞ =ÚѨÊk "ÕÅ
=∂~°∞Å∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú. <≥~Úº, `Õ<,≥ q∂ñQÆ_» HõeÑ≤# J#fl=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
„ÉÏǨχ}áê^Œ=ÚÅ∞ QÆ_yç # [Å=ÚKÕ ^ÕÇϨ =Ú #O^Œ∞ „áÈH˜OΔ Ñ¨=ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ}∞Å
LzÛù+=ì¨ ÚKÕ ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡ KÕã#≤ „ã‘HÎ ˜ zH˜`û« KÕã#≤ Ü≥∞_» J=â◊º=Ú
~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. W>Ë¡ ѨÙ~°∞+¨μxH˜ñQÆ∂_»–D ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ PK«iOѨ =ÅÜ«Ú.
"≥· – Jã¨$QÆú~°ÅHõΔ}=Ú
„Ѩ`ÕºHõ=ÚQÍ "å`« Ñ≤`«Îâı¡+¨‡=ÚÅ KÕ`«#∞, Jxfl q∞„â◊=ÚÅQÆ∞@ KÕ`«#∞,
„ã‘ÅÎ ‰õΩ Ü≥∂x #∞O_ç „ã¨qOK≥_ç ~°H=Îõ Ú KÕ`« QÆey# ~ÀQÆ=Ú Jã¨$QÆ~Ì =° ∞#ñ
|_»∞#∞. Wk<åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. XHÍ<˘HõÑÙ¨ _»∞ P ~°H=Îõ Ú „ã‘ÅÎ ‰õΩ
<À@ #∞O_çÜÚ« „ã¨qOK«∞#∞.
Jã¨$QÆú~°x^•#=Ú
^Œ∞óY=Ú, LѨ"åã¨=Ú, JkèHõ "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, L+¨g‚ ~°ºÑ¨^•~°÷ ÉèHí }
Δõ =Ú gx
=Å# ~°HõÎ=Ú q∞H˜¯e K≥_ç#^≥· P HÍÅ=Ú#O^Œ∞ Ü≥∂x =∂~°æ=Ú #∞O_ç
|Ü«∞Å∞"≥_Å» ∞#∞. nxx Jã¨$~°QÌ ~Æ =° ∞xÜ«Ú, „Ѩ^~Œ =° ∞xÜ«Ú <≥~∞° OQÆ∞#k.
K«`∞« ifi^è"Œ å`å^Œºã¨$QÆ~Ì Å° Hõ}
Δ =Ú – ~°H=Îõ Ú â◊¥Å`Àñ QÆ∂_» Hõ#∞Ñ≤Oz#
Ü≥∞_» "å`«=Ú=Å# QÆey# Jã¨$QÆ~Ì =° ∞xÜ«Ú, #Å¡<·≥ [fi~°=Ú`Àñ QÆ∂_» Hõ#∞Ñ≤Oz#
Ü≥∞_» Ñ≤`=Ϋ Ú=Å#ñ |∞\ì̃#^ŒxÜ«Ú, `≥Å∞ѨÙQÍ QÆ#∞Ñ≤Oz# Ü≥∞_» HõÑ=¨¶ Ú=Å#ñ
|∞\ì̃#^ŒxÜ«Ú, W@∞¡ „ã‘ÎʼnõΩ Ü≥∂x=∂~°æ=Ú #∞O_ç „ã¨qOK≥_ç Jã¨$QÆÌ~°=∞#∞
~°HõÎÑ≤`«Î=Ú =¸ñ_»∞ ^À+¨=ÚÅ =Å#ñ |∞\˜ì# Ü≥∞_»Å =¸~°Ûù[fi~°=ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç Ü«ÚO_»∞#∞ QÍ# <åÅ=Ü«∞ ã¨$QÆ~Ì =° Ú q_»∞=ñ^Œy#k `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Jã≤÷„™ê"À`«ÊuÎ ÅHõΔ}=Ú
~°ã^¨ •è `«∞=Ù ^ŒÇÏ≤ OK«∞@KÕ ~°H=Îõ Ú =Ú#∞Ѩ\ ˜ =~°=‚ Ú K≥_#ç Ü≥∞_»Å Jk
Jã≤„÷ ™ê==∞#ñ|_»∞#x H“â◊ºÑ¨Ùñ_»∞ =zOK≥.
~°H=Îõ Ú `≥ÅQ¡ ,Æ ÖËHõ q∞H˜¯e Ü≥∞„~°Q,Æ ÖËHõ q∞H˜¯e `≥Å<¡ ·≥ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚQÆ <≥#· #∞
Ü≥∂x #∞O_ç ѨÙ\˜#ì Ü≥∞_»Å, „™ê==∞x K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. Z=ÚHõÅÖ’ #∞O_≥_ç
=∞[˚ (J#ñQÍ „H˘=Ùfi) Hõiy =K«∞Û@ =Å# Jã≤÷ „™ê==∞qÜ«Ú, Wk áÈ@∞¡,
<˘Ñ≤Ê HõeyÜ«ÚO_ç# q_»∞=ñ^Œy#^ŒxÜ«Ú <≥~∞° OQÆ∞#k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ü≥∂x~ÀQƄѨHõ~°}=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
=$tÛHõ~åt¿ã÷ â◊√„ˆH „ã‘Î}ÏOÜ≥∂x^ÀëÈ*ÏÜ«∞`Õ I „ã‘ÎѨÙOã¨Ü≥∂
~°̊#‡Ñ¶¨Å`«∞ź`åfi`ü I â◊√„Hõ[x`ÀѨâßO`«ÜÕ∞ѨÓ~˘fiHõÎ"Õ∞=‰õΩ~åº`ü II
`å. â◊√„‰õΩñ_»∞ =$tÛHõ~åtÜ«∞O^Œ∞#flѨÙ_»∞ [xOz# „ã‘Î Ü≥∂x^À+¨=ÚQÆÅk
Ü«∞QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, â◊√„Hõ„Ñ‘uQÍ Ñ¨Ó~ÀfiHõ[ΠѨÇϨ Ÿ=∂^Œ∞Å *ËÜÚ« #k.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
=∞$`Õ Éè~í iΰ Ü«∂ <ås „|ǨχK«~º° qѶ∂¨ uh I™ê Éè"í Õ „^Œfi}^À¿+} ã¨OÉè’QÆO Hõ=Δ ∞`Õ # `«∞ I
ã¨OÉè’QÍ#O`«~O° f„="Õ^<Œ å ѨÙ~°∞+¨ãº¨ `«∞ I™ê hÅ=$+¨ÉÏè = ^Œ^•º #‡^è∞Œ ã¨iÊã≤ÖÎ Ï#Ñ≤ ^Œ^•º`ü
Wu Ü≥∂x ^À+¨ÇϨ ~À qkèó.
`å. Éè~í ΰ K«xáÈ~Ú# "≥#∞Hõ „|ǨχK«~º° „=`«=Ú [~°∞ѨHõ Ü«∞^äKÕ Û« Qù Æ „|=iÎOK«∞
„ã‘Î Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ „=}^À+¨=ÚKÕ ã¨OÉè’QÆ=Ú#∞ F~°fiÖËx^≥· ã¨OÉè’QÍ#O`«~=° Ú
f„= "Õ^#Œ QÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ #Å¡x =$+¨É=íè ÚÅ#∞, `Õ<,≥ <Õ~Ú,
uÅÅ∞ gxx ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"≥·–Ü≥∂x~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
^Œ∞ëêìÇ¨ ~°=Ú, ^Œ∞+ì̈â√◊ Hõ=¡ Ú, ^Œ∞+ì̈ ~°H=Îõ Ú gx=Å# W~°∞=k q^è=Œ ÚÖˇ#·
Ü≥∂x~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. J"≥qfiÜ«∞#ñQÍ "å`«Ü∂≥ x, Ñ≤`Ü Î« ∂≥ x, âı+¡ ‡¨ Ü≥∂x,
L^•=~°,Î qѨÙ`¡ ,« ~°HÜ Îõ ∂≥ x, *Ï`«Ñ∞≤¶ fl, JO`«~∞° ‡d, â◊√+¨¯, "åq∞x, Ö’Ç≤Ï`«HÜ Δõ ∞« ,
ѨiѶ٨ `¡ ,« =∞ǨÜ≥∂x, +¨O_», JuK«~} ° , „áêHõÛ~°}, ã¨∂p=Úd, HõO_»∂Å, Hõix‚ ,
LѨÑÙ¨¶ `¡ « J#∞ h W~°∞=kÜ«Ú Ü≥∂x ~ÀQÆ=ÚÅ∞ ¿Ñà◊√.¡
"å`«Ü∂≥ x ÅHõ}Δ =Ú – q∞@ìÑŨ =¡ ÚÅ∞QÆÅ KÀ@ |~°∞O_»∞@, Ju=∂„`«"∞≥ ^ÿ ∞Œä
#=Ú, P~°Î==Ú (~°HõÎ=Ú) K≥_»∞@, ^Œ∞+ì̈ Ѩ^•~°÷ÉèíHõΔ}=Ú, g~°º^À+¨=Ú, ^≥·=
Ü≥∂QÆ=Ú, gx=Å# Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz, <˘Ñ≤Ê, á⁄@∞¡, x_çqQÆ
#∞O_»∞@, =∂#∞Ѩ_#ç @∞ìO_»∞@, p=∞Å∞ „áêñH˜#@∞ìO_»∞@, K«~‡° =Úa~°∞Ãã‰õΩ¯@,
^èfiŒ xHõÅ∞QÆ∞@, #∞~°∞ñQÆ∞QÆ#∞, Z„~°Q#Æ ∞, #Å¡Q#Æ ∞, H˘kÌQ#Æ ∞, ã¨#flQÆ#∞, "≥KÛ« QÆ#∞,
P~°=Î =Ú „ã¨qOK«∞@, QÆ[Å˚ ∞, „ѨH¯õ Å∞, Wq *Ï~°∞@ <˘K«∞Û@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞,
„Hõ=∞=ÚQÆ QÆ∞Ň=Ú#∞, J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅQÆ∞ PÜ«∂ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞O QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞.
W\˜ì ~ÀQÆ=Ú QÆÅk "å`«Ü∂≥ x Ü«∞#ñ|_»∞#∞. Ñ≤`Ü Î« ∂≥ x ÅHõ}Δ =Ú – Ñ≤`=Ϋ Ú
`«# „ѨHÀѨHÍ~°}=ÚÅKÕ ^Œ∞+ì̈"∞≥ ÿ Ü≥∂x Ü«∞O^Œ∞xez, =∞O@, L_çH#˜ @∞ìO_»∞@,
"≥K«Û#, ^Œ∞~°æO^èŒ=Ú, [fi~°=Ú, D QÆ∞}=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú#∞. q∞H˜¯e "Õ_çQÆ#∞,
JkèHõ=ÚQÆ#∞, Ñ‘#∞ñQÆ∞ HõOѨÙQÆÅkQÆ#∞, hÅ=ÚQÆ#∞, ѨK«ÛQÆ#∞, #Å¡QÆ#∞
P~°H=Îõ =Ú#∞ „ã¨qOѨñ*ËÜÚ« #∞. Wk Ñ≤`Ü Î« ∂≥ x ~ÀQÆ=∞#ñ|_»∞#∞. âı+¡ ‡¨ Ü≥∂x
ÅHõ} Δ =Ú–HõÑ=¨¶ Ú#∞ KÕÜÚ« #\˜ì =ã¨∞¿Î ã=# KÕ`« HõÑ=¨¶ Ú „ѨHÀÑ≤OK«∞@=Å# Ü≥∂x
– "Õ^Œ#ÖËHõ K«Å¡<≥·, ^Œ∞~°^ŒQÆÅ^≥· `≥Å¡<≥· |OHõQÆÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. P~°Î=~°HõÎ=Ú
`≥ÅQ¡ #Æ ∞, |OHõQ#Æ ∞ „ã¨qOK«∞#∞. Wk âı+¡ ‡¨ Ü≥∂x ~ÀQÆ=∞#ñ|_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
L^•=~°Ü Î ∂≥ x ÅHõ}Δ =Ú – "ÕQÀ^•=~°#Î =Ú KÕ`,« "åÜ«Ú=Ù, Ü≥∂xx q∞H˜¯e
Ñ‘_çOK«∞@=Å#, Ü≥∂x Ü«∞O^Œ∞ ~°HõÎ=Ú #∞~°∞ñQÆ∞ QÆ\ ˜ì, Ju „Ѩܫ∂ã¨=ÚQÆ
Juâ◊Ü∞« =ÚQÆ „ã¨qOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk L^•=~°Ü Î ∂≥ x Ü«∞#ñ|_≥#∞.
LѨÑÙ¨¶ `¡ Ü« ∂≥ x ÅHõ} Δ =Ú – "å`«â+¡ı ‡¨ ~ÀQÆ=ÚKÕ "åºÑÎ̈"∞≥ ÿ `≥ÅQ¡ #Æ ∞, |OHõQ#Æ ∞
~°H=Îõ Ú#∞ „ã¨qOѨñ*ËÃã_ç Ü≥∂x LѨÑÙ¨ `¡ « =∞#ñ|_»∞#∞.
~°HõÎÜ≥∂xÅHõΔ}=Ú – "Õ^Œ# QÆey Ü≥∞šѨC_»∞ JkèHõ=ÚQÆ ~°HõÎ=Ú#∞
„ã¨qOK«∞K«∞O_ç# Ü≥∞_»Å ~°HÜ Îõ ∂≥ xÜ«∞#ñ|_»∞#∞.
*Ï`«Ñ∞≤¶ flÜ≥∂x ÅHõ} Δ =Ú – Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ P~°=Î =Ú L_»∞‰õΩ@ =Å# QÆey,
ѨÙ\˜#ì tâ◊√=Ù#∞ "åÜ«Ú=Ù K«OѨÙK«∞O_»∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk *Ï`«Ñ∞≤¶ flÜ≥∂x J#ñ
|_»∞#∞.
JO`«~∞° ‡YÜ≥∂x ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ – Hõ_∞» ѨÙxO_»∞QÆ Éè∞í lOz, q∞@ìÑŨ =¡ ÚÅ∞QÆ
QÆ∂~°∞Ûx ã¨OÉè’QÆ=ÚKÕÜÚ« @=Å#, "åÜ«Ú=Ù, J#fl=Ú KÕ`« Ñ‘_Oç Ѩñ|_ç, Ü≥∂x
ã¨O|O^è=Œ ∞QÆ∞ #~°=Ú#O^Œ∞ xez#^≥· Ü≥∂x=ÚY=Ú#∞ =OHõ~Q° Í KÕÜÚ« #∞.
PÜ≥∂x Ü«∞O^Œe Z=ÚHõ‰Ωõ #∞ =∂Oã¨=Ú#‰õΩ#∞ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wk
JO`«~∞° ‡YÜ≥∂x Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
â◊√+¨¯Ü≥∂x – |∞∞`«∞HÍÅ=∞O^Œ∞ "ÕQ=Æ Ú#∞ ^èiŒ OK«∞@ =Å#, "åÜ«Ú=Ù
^Œ∞+¨"ì ∞≥ ÿ =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞ Hõ@∞ì#∞. Ü≥∂xx ZO_»Q˘@∞ì#∞. Ü≥∂x<˘K«∞Û#∞.
Wk â◊√+¨¯Ü≥∂x Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
"åq∞x Ü≥∂x ÅHõ} Δ =Ú – QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =∞O^Œ∞O_»∞ â◊√Hõ=¡ Ú#∞, QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}
k#=Ú#‰õΩ P~°=<å_»∞QÍx, U_»=<å_»∞ QÍx, <˘Ñ≤Ê`À QÍx, <˘Ñ≤ÊÖËHõ QÍx,
Ü≥∂x =ÚY=Ú #∞O_ç „ã¨qOѨñ*Ëã#≤ Ü≥∞_»Å Jk "åq∞xÜ≥∂x Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
Ö’Ç≤Ï`« HõΔÜ«∞ ÅHõΔ}=Ú – "å`«Ñ≤`«Î=ÚÅKÕ`« Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ ~°HõÎ=Ú
Hõ~Δ ÚOK«∞@=Å# Ü≥∂x =∞O@ QÆey â◊√+≤¯Oz, =~°Ç‚ Ï‘ #"≥∞Ü ÿ Ú« O_ç# Ü≥∞_»Å
JkÖ’Ç≤Ï`« HõÜ Δ ∞« Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ѨiѶ٨ `¡ Ü
« ∂≥ x ÅHõ} Δ =Ú – ÃÑ`· Ϋ „ѨH$õ uQÆÅ „ã‘,ΠѨÙ~°∞+¨μx`À ã¨OQÆ=∞=Ú
KÕÜÚ« #ѨC_»∞, `«∞=Ú‡#∞ `ÕñѨÙ#∞ PñѨÙ@=Å#, "åÜ«Ú=Ù Ñ≤`=Ϋ Ú`Àñ QÆ∂_ç,
Ü≥∂xH˜ L|∞ƒ#∞ QÆÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#∞. Ü≥∂xx `åñH˜# <˘K«∞Û#∞. hÅ=ÚQÆ#∞,
ѨKÛ« QÆ#∞, ~°H=Îõ Ú <˘Ñ≤Ê`Àñ QÆ∂_» „ã¨qOK«∞#∞. á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ, Hõ_∞» ѨÙ#∞ |~°∞=ÙQÆ
#∞O_»∞#∞. ÉËkÜ«∞QÆ∞#∞. J~ÀK«H=õ Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. Ñ≤~∞° ñ^Œ∞Å∞, QÆ[Å˚ ∞ gx Ü«∞O^Œ∞
áÈ@∞¡ QÆÅ∞QÆ∞#∞. [fi~°=Ú =K«∞Û#∞. D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk ѨiѨÙ`¡ Ü « ∞« #ñ|_»∞#∞.
=∞ǨÜ≥∂x ÅHõΔ}=Ú – "åÜ«Ú=Ù ^Œ∞+¨ì"≥∞ÿ, Ü≥∂x =ÚY=Ú#∞, QÆ~°ƒù
HÀ+ª̈=Ú#∞ ãÎ̈|Ñú ~¨ z° , <å<å\˜H˜ Ü≥∂x qãÎ̈iOz, HõO_» ÃÑiy *Ï~°∞#@∞¡ KÕã,≤
"å`«Ü∂≥ x =Öˇ ÉÏ^èQŒ eÆ yÜ«ÚO_»∞#@∞¡ KÕã≤ |ǨïÉÏ^è#Œ ∞ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞. Wk
=∞ǨÜ≥∂xÜ«∞#ñ|_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

+¨O_»Ü∂≥ x – QÆiƒù}Q© Í #∞O_»∞#ѨÙ_»∞, ѨÙ~°∞+¨μO_≥~∞° ñQÆHõ ã¨OÉè’QÆ=Ú KÕã#≤

Ü≥∞_»Å, "å`«=Ú „ѨHÀÑ≤Oz#O^Œ∞# Ü≥∂x L_»∞HÔ `«∞#Î ∞. ã¨#Î =ÚÖˇO_»∞#∞. ѨÙ~°∞+¨μx
Ü«∞O^Œ∞ "≥∂ǨÏ=Ú ÖˉõΩO_»∞#∞. W\ì̃ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅk +¨O_»Ü≥∂x Ü«∞#ñ
|_»∞#∞.
JuK«~} ° Ü≥∂x ÅHõ} Δ =Ú – Ju ã¨OÉè’QÆ=Ú, KÕÜÚ« @ KÕ`,« Ü≥∂x "åz#
Ü≥∞_»Å Jk JuK«~} ° Ü≥∂x Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨∂p=ÚYÜ≥∂x ÅHõΔ}=Ú – "å`«Hõ~° Ѩ^Œ~å÷=ÚÅ#∞ ¿ãqOK≥_ç „ã‘ÎH˜
"åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤Oz, ^•x QÆ~ƒ° =ù Ú#O^Œ∞O_»∞ „ã‘Î tâ◊√=Ù#‰õΩ, Ü≥∂x ^•fi~°=Ú
ã¨#flyÅ*ËÜÚ« , Jk ã¨∂p=ÚYÜ≥∂xÜ«∞#ñ|_»∞#∞.
„áêHõ¯~°}Ü≥∂x ÅHõΔ}=Ú – JuÉÏÅ „ã‘Î`À (|∞∞`«∞=Ù QÍHõ=Ú#∞¿Ñ)
ã¨OÉè’QÆ=Ú KÕÜÚ« @ =Å# "åÜ«Ú=Ù P „ã‘Î Ü≥ÚHõ¯ gñѨÙ, Ñ≤H¯õ Å∞, `˘_», QÆ[Å˚ ∞
gx Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤ÊQÆÅ∞QÆ*ãË ,≤ Ü≥∂xx K≥_áç È=Ù#@∞¡ KÕÜÚ« #∞. Wk „áêHõ¯~°}
ÅHõ}Δ =Ú. qѨÙ`¡ Ü « ∂≥ x (HõO_»∂ÅÜ≥∂x) ÅHõ} Δ =Ú – Ü≥∂xx Hõ_∞» QÆHáõ È=Ù@
=Å#, ^•x Ü«∞O^Œ∞ „H˜=ÚÅ∞ ѨÙ\ì̃, ^Œ∞~°^`Œ Àñ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞#∞. JHõ™ê‡`«∞QÎ ñÆ
QÆeQÔ _ç ^Œ∞~°^KŒ `Õ ,« ã¨OÉè’QÆ=Ú#O^Œ∞ q∞H˜¯e „Ñ≤Ü∞« =Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ
Jk qѨÙ`¡ Ü « ∂≥ xÜ«∞xÜ«Ú HõO_»∂ÅÜ≥∂xÜ«∞xÜ«Úñ *ˇÑʨ ñ|_»∞#∞.
HõiH‚ Üõ ∂≥ x ÅHõ} Δ =Ú – JHÍÅ"≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú=Å# "åÜ«Ú=Ù, HõÑ~¨¶ H° =Îõ ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç#^≥,· Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞, ~°*’=∂~°=æ Ú#‰õΩ J_»=¤ ÚQÆ, `å=∞~°q∞^≥=Ì Öˇ Hõ@∞ì#∞.
Jk Hõix‚ Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
ã¨xfláê`«Ü≥∂x ÅHõΔ}=Ú – „u^À+¨=ÚÅ∞#∞, Ü≥∂x =∂~°æ=Ú#∞,
QÆ ~ åƒù â ◊ Ü « ∞ =Ú#∞ P„â◊ ~ ÚOz, P Ü« ∂ ~ÀQÆ = ÚÅ#∞ Hõ Å ∞QÆ * Ë ã ≤ # , Jk
ã¨xfláê`«Ü≥∂xÜ«∞#ñ|_»∞.
W@∞¡ K≥Ñʨ ñ|_ç# D ~Ú~°∞=k Ü≥∂x ~ÀQÆ=ÚÅO^Œ∞#∞ â◊√Hõ=¡ Ú K˘~°^∞Œ .
JO^Œ ∞ =Å# QÆ ~ ° ƒ ù = Ú xÅ∞=^Œ ∞ . Ѷ ¨ ∞ ’~° = ÚÅQÆ ∞ , ~° H õ Î „ ™ê=, =¸Å,
QÆ∞Ň~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞, "å`«Ñ`≤ ,Ϋ HõÑ,¨¶ ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
QÆiƒù}© QÆ~°ƒù~°HΔÍ „ѨHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
â’¡II HõeŠѶ¨∞<å=Ü«∞"åã≤÷ `«fi„QÀ=∞㨇$u ã¨=Ú^Œƒù"åó „Hõ=∞â◊ó I
=∂¿ã+¨μ â◊√„Hõ‰Ωõ [r=ã¨∂~°º K«O„^•i¯ ™œ=∂º<åO II
Jâ◊<À^ÕfiQƄѨã"¨ åó Ѩ~`
° À ňQflâ◊KO« „^Œã∂¨ ~åº}ÏO I
HõÅ∞Ã+·ó Ñ‘_®Ñ¨`«#O xÑ‘_ç`≥· ifl~°‡Öˇ·ó ѨÙ+≤ìó II
`«`«Î<å‡ã¨ã¨O|OnèHõÅ∞+¨xÑ‘_ç`« „QÆǨÏ[x`« QÆ~°ƒùÉÏ^èÀѨ âßO`«
ÜÕ∞ =∂#ã¨OMϺkèÑ„¨ QÆÇ¨ }ÏO [ѨÃÇ˙=∞ѨÓ*ÏkHõOHÍ~°Ü∞Õ `ü I`Õ# QÆ~ƒ° "ù ^Õ <Œ ÀѨâß=∞ºu II
`å. QÆ~ƒ° =ù Ú ^èiŒ Oz# „ã‘HÎ ˜ – "≥Ú^Œ\ ˜ <≥Å "≥Ú^ŒÅ∞H˘x, U_»= <≥Å =~°‰Ωõ
„Hõ=∞=ÚQÆ â◊√„Hõ, ‰õΩ[, r=, ã¨∂~°º, K«O„^Œ, â◊x, |∞^è∞Œ Å =Å# "≥Ú^Œ\ ˜ <≥Å
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ü«∞O^Œ∞ â◊√„Hõâ’}˜`=« ÚÅ∞ q∞o`«=ÚÖˇ· HõÅÖÏ=ã¨÷ *ˇO^Œ∞#∞. ~Ô O_»= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞
Ѷ∞¨ #=ÚQÆ (=Ú^ŒQÌ )Æ #QÆ∞#∞. =¸ñ_»= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞ J=Ü«∞==ÚÅ∞, <åÅ= <≥Å
Ü«∞O^Œ∞, Z=ÚHõÅ∞, S^Œ= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞ K«~‡° =Ú, P~°= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞ ~À=∞=ÚÅ∞#∞,
U_»= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞ `≥eqÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. Zxq∞^Œ= <≥Å Ü«∞O^Œ∞ – x¿+HõÅQÍflkèÑu¨
=Å# QÆ~ƒ° ãù ÷¨ tâ◊√=Ù – `«e¡ Éè∞í lOz# PǨ~°=Ú=Å# rqOK«∞#∞. `˘q∞‡^Œ=
<≥ÅÜ«∞O^Œ∞ K«O„^Œ∞x =Å# QÆ~ƒ° ãù ÷¨ tâ◊√=Ù #‰õΩ L^ÕfiQÆ=Ú (K«Å#=Ú) QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ѨkÜ«∞= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºx =Å# „Ѩã=¨ =∞QÆ∞#∞. x¿+HõHÍÅ=∞O^Œ∞ U„QÆÇϨ =Ú
q=~°=‚ ∞QÆ∞<À P „QÆÇϨ ã¨O|O^è=Œ ∂ã¨=Ú# QÆ~ƒ° =ù Ú#‰õΩ Ñ‘_» QÆÅ∞QÆ∞#∞. „QÆÇϨ
Ü«Ú^Œú=∞O^Œ∞ F_çáÈ~Ú, tdtMÏ^èŒfiã¨Î"≥∞ÿ LÖϯǨÏ`«=∞~Ú# „QÆǨÏ=Ú –
`«xflÜ«∞`«=∂ã¨=Ú#O^Œ∞ QÆ~°ƒù„™ê==Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞*ËÜ«Ú#∞. x~°‡Å∞Öˇ·# HÍOu
ã¨OÜ«ÚHõÎ „QÆÇϨ =ÚÅ KÕ`« QÆ~ƒ° =ù Ú#‰õΩ Ñ¨Ù+‘ì HõÅ∞QÆ∞#∞. QÆ~ƒ° Éù Ï^è⌠q◊ ∞OK«∞@‰õΩ,
JÜ«∂=∂™êkèÑ`¨ ∞« Öˇ#· „QÆÇϨ =ÚʼnõΩ [Ѩ, Ǩϟ=∞, ѨÓ*ÏkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
QÆiƒù}©„Ѩu=∂ã¨QÆ~°ƒù~°HΔÍ „ѨHÍ~°=Ú
„Ѩ^äŒ"Õ∞ =∂<Õ QÆiƒù}Ϻ QÆ~°ƒù~°HΔÍ=ÚkÌâ◊º „|Ǩχ}Ë |e"£∞
^Œ^•º`ü I áêÜ«∞ã¨Ñ∞¨¶ $`«âfiı `«=G K«O^Œ#Kè„« `åOQÆ∞bÜ«∞ Hõ=K«~` ° fl«
QÆ~°ƒùQÆO^èŒ Ñ¨Ù+¨Ê^èŒ∂ѨnѨÇ≤Ï~°}º ã¨Ç≤Ï`« ѨÓ~°‚ ‰õΩOÉèË<å^•Ü«∞ |eO
HΔ̃¿Ñ`ü I â◊√^•ú`å‡ |eǨÏ~åÎ `«ÃãΠ^ŒHΔ̃}ÏO K« ^Œ^•º`ü II J<Õ#
=∞O„`Õ} I ''U¿ÇϺÇ≤ÏÉèíQÆ=„#ƒÇ¨Ï‡= „Ѩ*ÏHõ~°Îó „Ѩ*ÏѨ`Õ I „ѨQÆ$Ç‘Ï‚
+¨fi |eOKÕ=∞O ™êѨ`åºO ~°HõΔ QÆiƒù}©"£∞ II
`å. QÆiƒù}© „ã‘HÎ ˜ – „Ѩ^=Œä ∞ =∂ã¨=Ú#– QÆ~ƒ° ~ù H° #Δõ ∞^ÕtÌ Oz „|ǨχH˘~°‰Ωõ
|eÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú, áêÜ«∞ã¨=Ú, <Õ~Ú, `≥Åx¡ =G=Ú K«O^Œ#=Ú, Kè„« `«=Ú,
LOQÆ~=° ÚÅ∞, K˘HͯÅ∞ ~°`fl« =ÚÅ∞, ѨÙ+¨Ê=Ú, ^è∂Œ Ѩ=Ú, nѨ=Ú, Ç≤Ï~°}º=Ú
Ö’#QÆ∞ "åx#`Àñ QÆ∂_ç# ѨÓ~°‚ ‰õΩOÉè=í Ú#∞OK«=ÅÜ«Ú. |eÜ≥Úã¨OQÆ∞"åñ_»∞
Ѩiâ◊√^•ú`«∞‡ñ_≥· ''U¿ÇϺÇ≤ÏÉèíQÆ== – ~°HõΔQÆiƒù}©"£∞—— J#∞ =∞O„`«=Ú`À ^ŒHΔ̃}
<˘ã¨OQÆ∞#k.
kfifÜ«∞=∂<Õ QÆÉ=íè ~°HÍΔ Ü≥∞ÿ JtfiÉèϺO |eO ^Œ^•º`ü I
áêÜ«∞ã¨^^Œ ºŒè #flÖÏ*ÏuÅÑ≤}Ϻ Hõ=GÇ≤Ï~°}º[ÅѨÓ~°‚ ‰õΩOÉèÏk~°ÅOHõ$
`åºtfiÉèϺO |eO ^Œ^•º`ü II J<Õ# =∞O„`Õ} I 'Jtfi<Ò ^Õ= ^Õ"Õ
â∫ „ѨQ$Æ Ç‘Ï`
‚ O« |eO ufi=∞O I ™êѨ`åºOQÆ=aè}O© KÕ=∂O ~°H`Δõ O« ѨÓ[Ü«∂#Ü«∂II——
`å. kfifÜ«∞=∂ã¨=Ú# QÆ~°ƒù~°HõΔH˘~°‰õΩ Jtfih ^Õ=`«Å‰õΩ áêÜ«∞ã¨=Ú,
ÃÑ~°∞QÆ∞#fl=Ú, ÖÏ[Å∞, #∞=ÙfiÅ∞, QÍ#∞QÆÑO≤ _ç, =G=ÚÅ∞, Ç≤Ï~°}º=Ú, [ÅѨÓ~°‚
‰õΩOÉè=í Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx`Àñ QÆ∂_ç# |ex ''Jtfi<Ò – ѨÓ[Ü«∂#Ü«∂—— J#∞
=∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

~å*Ï#fl ÖÏ*Ïâıfi`«^fiŒè [Ç≤Ï~°}º=G QÆO^è•kaè ~ˆ HÍ^Œâ◊

~°∞„^ÕÉ’è º[ÖÏâ◊Ü∞Õ `«$fÜ«∞=∂ã¨QÉÆ =íè ~°HÍΔ Ü≥∞ÿ |eO ^Œ^•º`ü I
J<Õ# =∞O„`Õ} I ''~°∞„^•â‹Û· HÍ^Œâ◊ „áÈHÍÎó „ѨQ$Æ Ç¨ÏO‚ `«∞ |eO
ufi=∞O I Ü«Úëê‡HõO „Ñ‘`Ü « ∞Õ =$`«OÎ x`«ºO ~°H` Δõ « QÆa=è }©O II——
`å. `«$fÜ«∞=∂ã¨=Ú# =iÜ«∞#fl=Ú, ÖÏ[Å∞, `≥ÅQ¡ ˘_»∞QÆ∞, Ç≤Ï~°}º=Ú
=G=Ú, QÆO^è=Œ Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx *ËiÛ, UHÍ^Œâ◊ ~°∞„^ŒÅ H˘~°‰Ωõ , '~°∞„^•â‹Û· HÍ^Œâ◊
– ~°H`Δõ Q« iÆ ƒù}O© —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ hà◊§ =∞_»∞QÆ∞#O^Œ∞ |eÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
J^äŒ K«`«∞~°÷=∂ã≤ QÆÉèí=~°HΔÍÜ≥ÿ∞ ~°HÍÎ#fl ^èŒfi[QÆO^èŒ Ñ¨Ù+¨Ê
=GÇ≤Ï~°}Ϻkaèó ѨÓ~°fi`ü ^•fi^Œâßk`ÕºÉè’º|eO ^Œ^•º`ü I
Pk`åº ^•fi^Œâ◊ „áÈHÍÎó „ѨQ$Æ Ç‘Ï^‚ fiŒè O |eO ufi=∞O I Ü«Úëê‡HõO
`Õ[™êO =$^•úº x`«ºO ~°HõΔ`« QÆaè=}©OII
`å. <åÅ= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞, Z„~°x J#fl=Ú, Q˘_»∞QÆ∞, QÆO^ä=Œ Ú, ѨÙ+¨Ê=Ú
=G=Ú, Ç≤Ï~°}º=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ Ñ¨Ó~°fi=Ú =Öˇ ^•fi^Œâßk`«∞ºÅ‰õΩ ''Pk`åº
~°H`Δõ Q« iÆ ƒù}O© —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ |eÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
J^äŒ Ñ¨OK«"∞Õ =∂¿ã ѨHÍfiѨHfiõ =∂O㨠ѨHÍfi#fl„^•HΔÍѶŨ
=∂nèfi"≥·+‘ì ã¨∞~åâ◊~°¯ ~å =∞^èŒ∞=∞^èŒ∞ˆH‰õΔΩ uÅÑ≤+ì̈ ^èŒ∂=ÖÏ*Ï Ç≤Ï~°
}Ϻkaèãû¨ ǨÏHÍ~°=Ú ÖËQ~Æ ƒ° ~ù H° ÍΔ Ü≥∞ÿ QÀ=∞ÜÕ∞# q<åÜ«∞HõO Hõ$`åfi
=GÜ«ÚQ͇k<å ã¨O"Õ+ºì̈ ã¨OѨÓ*Ϻ<Õ# =∞O„`Õ} |eO ^Œ^•º`ü II
''q<åÜ«∞Hõ QÆ}Ï^躌 HõΔ t=Ѩل`« =∞Ǩ|ÅI „ѨQ$Æ Ç‘Ï+‚ fi¨ |eO KÕ=∞O
™êѨ`åºO ~°HõΔQÆaè=}©OII——
S^Œ= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ ѨHfiõ "≥∞#ÿ kÜ«Ú, ѨHfiõ =Ú HÍxkÜ«Ú#QÆ∞ =∂Oã¨=Ú,
ѨHÍfi#fl=Ú, „^•HõÑΔ O¨ _»∞ ѨÙ=Ùfi ~°ã=¨ Ú`Àñ *ËÜÚ« HõÅ∞ì Ñ≤O_ç`À *ËÜÚ« HõÅ∞¡ K«HÔ ¯~°,
`Õ<,≥ WѨÊѨÙ=Ùfi uÅÅ∞ QÍ#∞QÆ Ñ≤O_ç, ^Œ∂Ѩ=Ú, ÖÏ[Å∞, Ç≤Ï~°}º=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx KÕ`« QÆ~ƒ° ~ù H° Δõ H˘~°‰Ωõ uÜ«∞º=∂q∞_ç K≥@∞ì "≥Ú^Œ@–¿Ññ_»`À q<åÜ«∞Hõ „Ѩu=∞#∞
*Ë~ÚOz Ô~O_»∞ =G=ÚÅ∞ QÆ\ ˜ì ѨÓlOz ''q<åÜ«∞Hõ – ~°HõΔQÆiƒù}©O—— J#∞
=∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ |eÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
J^äŒ +¨¿+ª=∂¿ã áêÜ«∞ã¨Ñ∞¨¶ $`«â~◊ ¯° ~å ÖÏ*ÏǨÏi„^•#fl
qt+ì̈O ѨÓ~°fi=^Œ<Õ# =∞O„`Õ} „ѨÉèÏ`«ã¨=∞ÜÕ∞ #nfˆ~ QÆÉèí=~°HΔÍÜ≥ÿ∞
㨯O^•Ü«∞ |eO ^Œ^•º`ü J<Õ#=∞O„`Õ} – ''㨯O^Œ +¨}∞‡Y ^Õ"âÕ ◊
Ѩل`«„Ñ‘uq=~°÷# I „ѨQÆ$Ç‘Ï‚+¨fi |eO KÕ=∞O ™êѨ`åºO ~°HõΔ QÆiƒù}©O II——
`å. P~°= =∂ã¨=Ú# áêÜ«∞ã¨=Ú, <Õ~Ú, â◊~¯° ~°, ÖÏ[Å∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, J#fl=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx`À „áê`«óHÍÅ=Ú# #n f~°=Ú#O^Œ∞ 㨯O^Œ∞x H˘~°‰Ωõ ''㨯O^Œ+}¨ ∞ºY
– ~°HQΔõ iÆ ƒù}O© —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ |e~ÚÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
J^äŒ ã¨ÑÎ̈"Õ∞ =∂ã≤ áêÜ«∞ã¨ÖÏ*Ïâ◊~°¯ ~åѶ¨∞$`«ã¨Ç≤Ï`«O ǨÏi
„^•^èfiŒ [ ã¨~åfiÅOHÍ~° Éè∂í +≤`O« |e=∂ǨÏ~åÎ `«∞ ~°HÎõ =G^ŒfiÜ«∞
"Õ+≤ì`«â◊s~° #nfˆ~ J+ì̈=ã¨∞Éè’º ^Œ^•º`ü II ''„ѨÉèÏã¨ó „ѨÉèí=ó âߺ
=∞ó„Ѩ`∂« ºëÈ=∂~°∞`À#Åó I „^è∞Œ "À^è~Œ å^è~Œ â° Û·‹ ==ã¨"À-ëêì „Ñ¨
H©iÎ`åó II—— „ѨQÆ$Ç‘Ï‚^èŒfiO |eO KÕ=∞Ox`«ºO ~°HõΔO`«∞ QÆaè=}©O II
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`å. U_»= =∂ã¨=Ú# áêÜ«∞ã¨=Ú, ÖÏ[Å∞, â◊~¯° ~°, <Õ~Ú gxx "Õã≤ Ѩã∞¨ ѨÙ
=<≥fl>ˇÔH¯=Ú#∞xz |e "ÕÜ«Ú"åñ_»∞–Z„~°x =G=ÚÅ QÆ@∞ìH˘x, #nf~°=Ú
#O^Œ∞ J+ì̈=ã¨∞=ÙÅ H˘~°‰Ωõ II„ѨÉÏè ã¨ó – ~°HOΔõ `«∞QÆiƒù}O© —— Jx |e~ÚK«∞Û#k.
J+ì̈=∞=∂ã≤ QÆÉèí=~°HΔÍÜ≥ÿ∞ ^Œ∞~åæÜ≥ÿ∞ |eO^Œ^•º`ü ѨÓ~Àfi
Hˆ #Î q^è•<Õ# =∂`«$HÍÉè’º"å ^Œ^ºŒè #fl=Ú^ŒHæ $õ â◊~å#fl ™ê[ºÑ¨HÍfi
ѨHõfi=∞`«ûº=∂O㨠ã¨∞ˆ~‰õΔΩ~°ã¨QÆO^èŒ Hõ$+¨‚ =G ‰õΩ‰õΩ¯@QÆO^èŒÑ¨Ù+¨Ê
^è∂Œ ѨnѨÇÏ≤ ~°}ºã¨ÇÏ≤ `« hÖ’`«ÊÅã¨ÇÏ≤ `Õ#ѨÓ~ÀfiHõqÎ kè<åÅOHõ$`«º
^ŒHΔ̃}™êºOkt |eO HΔ̃¿Ñ`ü II ''Ñ≤`«$^ÕqÑ≤`«$*˺¿+ª |ǨïѨلu=∞Ǩ
|ÖËI Éèí∂`«„âı¿+ªkâß"å¿ãx~°fi$`ÕÎâ∫#Hõ„Ñ≤Ü«∞ I „ѨQÆ$Ç‘Ï‚+¨fi|eOKÕ=∞O ™ê=`åºO ~°HõΔQÆaè=}©OII
`å. Zxq∞^Œ= =∂ã¨=Ú# – QÆ~ƒ° ~ù H° Δõ H˘~°‰Ωõ , ѨÓ~ÀfiHõÎ q^è•# „ѨHÍ~°=Ú
– ^Œ∞~°‰æ Ωõ QÍx =∂`«$HõʼnõΩQÍx, ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, ѨÙÅQÆ=Ú, <Õu`Àñ QÆ∂_ç#
ѨHfiõ =∞`«ûº=∂Oã¨=Ú, JѨHfiõ =∂Oã¨=Ú, =∞^Œº=Ú, ɡÅ=¡ Ú, #Å¡x =G=Ú,
HÀ_ç, QÆO^è,Œ ѨÙ+¨Ê, ^è∂Œ Ѩ, nѨ=ÚÅ∞, Ç≤Ï~°}º=Ú, #Å¡ HõÅ∞=ѨÓÅ∞, gx#xfl\˜x
*ËiÛ ^ŒH} Δ̃ Ѩ٠k‰õΩ¯# ''Ñ≤`$« ^Õq, ~°HQΔõ iÆ ƒù}"© ∞£ —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ |e
LOK«∞#k.
#="Õ∞=∂¿ã QÆÉèí=~°HΔÍÜ≥ÿ∞ ^Œ^茺#fl=Ú^ŒæHõ$ã¨~å#flqt+ì̈OѨÓ
~°fi= ^Œ<#Õ =∞O„`ՄѨÉÏè `«ã=¨ ∞ÜÕ∞|eO^Œ^•º`ü ''~°H~Δõ H° =Δõ ∞Ǩ^Õ=
ÉèíHÍÎ#∞„QÆǨÏHÍ~°HõI ѨHΔ̃"åǨÏ# QÀqO^Œ ™êã¨`åºO ~°HõΔQÆaè=}©O——
`å. `˘q∞‡^Œ= =∂ã¨=Ú# QÆ~ƒ° ~ù H° Δõ H˘~°‰Ωõ ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú#∞, ѨÙÅQÆ=Ú#∞,
*ËiÛ Ñ¨Ó~ÀfiHõ΄ѨHÍ~°=Ú, „áê`«óHÍÅ=Ú# ''~°HõΔ~°HõΔ – ~°HõΔQÆiƒù}©"£∞—— J#∞
=∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ |e~ÚÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
J^äŒ ^Œâ◊ "Õ∞=∂ ¿ãáêÜ«∞ã¨QÆ∞_®Ñ¨ÓѨÖÏ*ÏÑ≤+ì̈ 㨉õΩÎaèâß≈º=∞
^èŒfi[Hõ$+¨‚ QÆO^èŒÑ¨Ù+¨Ê^èŒ∂ѨnѨ Ç≤Ï~°}ºã¨Ç≤Ï`«Ñ¨Ó~°‚‰õΩOÉèË# hÖ’
`«ÊÅ ã¨ÇÏ≤ `Õ<å^•Ü«∞ ѨÓ~ÀfiHõqÎ kè<å|eǨÏ~åÎ JÅOHõ$`«º "åã¨∞
^Õ"åÅÜÕ∞ JÉèºí ~°Ûº =$Hõ=Δ ¸ÖË`åxHΔ̃¿Ñ`ü I J<Õ# =∞O„`Õ}I „uq
„Hõ=∞„Hõ=∂„HÍO`«Éèí∂iÉèí∂`«[QÆ„`«ÎÜ«∞I QÀ=~°÷#=∞Ǩâ‹·Åã¨=Ú^Œú
~°}QÆifi`« I Ç≤Ï~°}ºHõtáÈ~°fiHΔÀq^•~°}#MÏO‰õΩ~° I q„Hõ"∞Õ }ã¨∞~°
*˺+ª̈~H° ÍÎOQˆ #=∞ÃÇ˙[˚fiÅI |Å ^Õ"å#∞[*˺+ª̈HOõ ã¨Kå}∂~°HOõ Ѩ# I
QÆ~°∞_»^èŒfi[^≥·`庈~-#O`åK«∞º`«K«`«∞Éèí∞=[I q^èŒ∞O`«∞^Œ„áê}ǨÏ~°
Pk`«ºHõ$`«K«„HõÉèí$`ü I cè+¨}ÏHÍ~°Éèí∞[QÆâ◊Ü«∂<ÕOn=~°K«Ûù"Õ II áêOK«
[#º„ѨÉèÏ=ºHõÎH“ã¨∞ÎÉè’^Àº`« ÉèÏ㨯~° I "å~åǨÏ=ѨÙëê ѨÓ~°fiO
ã¨=∞ºQÆú$`«=ã¨∞O^èŒ~° I âßVæ=*ϺѶ¨∂`«~°∞z=∞u¯}ÏOH˜`« =∞ǨÉèí∞[ I
J<å^ŒºO `åã¨∞~°iáÈ nè~° Ѩ^•‡ÅÜ«∂ÅÜ«∞ I „ѨQ$Æ Ç‘Ï+‚ fi¨ |eO KÕ=∞O
™êѨ`åºO ~°HõΔ QÆaè=}©O—— Wu QÆ~°ƒù~°HΔÍqkè.
`å. ѨkÜ«∞==∂ã¨=Ú#O^Œ∞ áêÜ«∞ã¨=Ú, ɡÅ=¡ Ú, JѨÊ=Ú, ÖÏ[Å∞, Ñ≤O_ç,
#Å¡x >Ô̌H¯=Ú, #Å¡QOÆ ^è=Œ Ú, ѨÙ+¨Ê=Ú, ^è∂Œ Ѩ=Ú, nѨ=Ú, gxx XHõ ‰õΩOÉè=í Ú
#O^Œ∞*ËiÛ #Å¡HÅõ ∞=ѨÓÅ∞"≥z· , ѨÓ~ÀfiHõqÎ kè „Ñ¨HÍ~°=Ú "åã¨∞^Õ"åÅÜ«∞=Ú#O^Œ∞
|∂lOz P|ex XHõ K≥@∞ì "≥Ú^Œ@ ''„uq„Hõ=∞ – ~°HQΔõ iÆ ƒù}O© —— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞
*ˇÑÊ≤ Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ã¨Î#H©Δ~åÉèÏ=HÍ~°}=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
J^䌄ã‘Î}ÏO ãÎ̈#H©Δ~åÉèÏ"Õ–q"åǨÏHÍÖË K«`«∞~°÷™ê÷#ã≤÷`«â◊x[x`«
ѨÜ∂≥ Ç‘Ï#`«fi^ÀëÈѨâßO`«Ü∞Õ „áêQÆ∞HõOÎ â◊xq^è•#O ѨÓ*ÏkHõO ‰õΩ~åº`ü.
`å. „ã‘ÅÎ ‰õΩ q"åǨÏHÍÅ=Ú# K«`∞« ~°™÷ ê÷#=Ú#O^Œ∞ â◊xÜ«ÚO_ç# „ã‘HÎ ˜ áêÅ∞
H˘~°=_çÜÚ« O_»∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ â◊xѨÓ*ÏkHõ=Ú#∞ *ËÜÚ« #k.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äŒ Ñ¨Ü∂≥ Ç‘Ï#`ÕfiHõ~‡° qáêˆH¿ÇÏ`«∞=∂Ç¨Ï I Ü«∂ѨÓ~°fi[#‡x
H©Δ~°O =Úëê‚u `«™êº[<å‡O`«ˆ~ ãÎ̈<Ò#HõΔ~°`«™êûq„¿ÑÉèíºó H©Δ~å#flO
^Œ^•º`üI q„Ѩáê^À^Œ̂H# ãÎ̈<å=áê=∂~°̊#™È΄`Õ}=∂~°̊Ü∞Õ `ü I
q„áÈzÛù¿+ì# ãÎ̈<å=#∞ÖËѨÜÕ∞`ü I ã¨∞~å=∂Oã¨=∞^èŒ∞Ѷ¨∞$`å<åOQÆO^èŒ
ѨÙëêÊkaè~∂° ƒù`ÉÕ ’è º|eO^Œ^•º`ü I =∞^è∞Œ <å#=h`«ÑO≤ _»=∂Ö’_»º
q`«∞#flHõÉèí∂`«Éèí=ºâ◊HÎ̃ÉèË^Õ# Éèí∂`å<åOѨOK«HõOufi^Œq∞uÉèí∂`åx II
H©~Δ O° =Úëê‚u Ü«∂ <ås ѨÓ~°fi[#‡x ã¨∞„=`å I
[<å‡O`« ˆ~ `«∞ `«™êº"≥· H©Δ~°O # HõΔ~°`« ãÎ̈û<Ò I
H©~Δ O° ã¨OÉè’[ÜÕ∞ kfi„áê= ™ê[ºO =∞^è∞Œ HõãO¨ Ü«Ú`«O I
`Õ<≥· ="åKå#∞e"Õº ^Œ∞zÛùëêì<Õfl#ÉèíHÎ̃`«ó I
q„Ѩáê^À^ŒHÔ â· ßÛÑ≤ HΔÍÅÜÕ∞ `«∞¯K«=∞O_»ÅO II Wu ѨÜ∂≥ Ç‘Ï#`åfikèHÍ~°ó.
`å. ѨÓ~°fi[#‡=Ú# áêÅ#∞ ^˘OyeOz# „ã‘HÎ ,˜ =∞~°∞[#‡=Ú# ã¨#Î =ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ áêÅ∞ QÆÅ∞QÆHÜõ Ú« O_»∞#∞. D ^À+¨=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ P „ã‘Î „ÉÏǨχ}∞Å
H˘~°‰Ωõ H©~Δ å#fl=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ} áê^Œf~°=÷ ÚKÕ Jáê=∂~°̊#™È΄`«
=∞O„`«=ÚKÕ ã¨#Î =ÚÅ q∂ñ^Œ K«Å=¡ ÅÜ«Ú. „ÉÏǨχ}∞x ZOye J#fl=ÚKÕ ã¨#Î
=ÚÅ q∂ñ^Œ ѨÓÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞^Œº=Ú, =∂Oã¨=Ú, `Õ<,≥ <Õ~Ú, QÆO^è=Œ Ú, ѨÙ+¨Ê=Ú

ãÎ̈#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ÉÁ|ƒÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú

"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx KÕiÛ Éè∂í `«=ÚʼnõΩ |eÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.

Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^䌄ã‘Î}ÏO ãÎ̈#™ÈÊù@~ÀQÆHõ~°‡qáêˆH ¿ÇÏ`«∞=∂Ç¨Ï I Éèí~åÎ~°
=∞==∂#º=~°` Î Õ J#ºÑ¨uO=∞#ã≤^` Œè `
·≥ "« ∞Õ "å#∞㨇~°u I [#‡O`«~ˆ
`«™êºó ãÎ̈#Ü≥∂ ™ÈÊù\Ï*ÏÜ«∞O`Õ – ÉèQí̂ K« â’}˜`O« „ã¨=u `«„^À
QÀѨâßO`«Ü∞Õ – `å=∞yfl=~å‚q∞uã¨∂ HõOÎ [¿Ñ`ü I ^è<Œ #Õ ux‰õΩ¯^•fi
^ŒâH◊ Oõ ^Œ^•º`ü – â◊HºÎõ ¿ÑHõÜ
Δ ∂« "å I J^ä"Œ å^è•#ºuÅÅ=}Ïx^Œ^•º`ü II
ǨÏi„^•OK«^^Œ •º`ü I L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~° „Ñ‘`Ü « ∞Õ Ñ¨Ó*ÏOK«‰Ωõ ~åº`ü II
Wu ã¨Î#™ÈÊù>Ë II
`å. ÃÑxq∞\˜x J==∂#Ѩ~K° ∞« #kÜ«Ú, Ѩ~Ñ° Ù¨ ~°∞+¨μx =∞#ã¨∞û# 㨇iOK«∞
#kÜ«Ú#QÆ∞ „ã‘HÎ ˜ =∞~°∞ [#‡=Ú# ã¨#Î =ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ÉÁ|ƒÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞. ÉèQí =Æ Ú#O^Œ∞
~°H=Îõ Ú HÍ~°∞K«∞O_»∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ ''`å=∞yfl=~å‚—— q∞`åºk ã¨∂HõÎ
=Ú#∞ [Ñ≤O=ÅÜ«Ú. „^Œ=º=Ú#fl Ü≥∞_» 12 =~°Ç¨ Å <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú, ÖËH^õ •è #º=Ú,
uÅÅ∞, Å=}=Ú, Ѩã∞¨ Ѩ٠gxxÜ«∞º=ÅÜ«Ú. L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~° „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ*ÏkHõ
=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=¸_è»QÆ~°ƒù=∞QÆ∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
J^äŒ *’ºuâß≈„™êÎa„è áêÜÕ∞} =¸_èQ» ÉÆ =íè `«fi¿ÇÏ`«∞=∂Ç¨Ï I
`«„`«ÊfHÍ~°OK« –
ňQflâ◊<≥·â◊Û~åOâı â◊<≥·â◊Ûˆ~ ^Œ∂ºÑ¨ ˆQÜ«∞kx¿+Hõó I
=~°¬ „`«ÜÕ∞} ã¨∂u ~åÌfi^Œâ◊aè™êûº K«Ûùt<≥·=O II
ÅQÆfl ™êfiO â◊ã¨ÑÎ̈=∞Éèí=#ã≤÷`« â◊xK«O„^Œ[x`« ÉÏ^èÀѨâ◊=∞<åÜ«∞
Ѩ$^äŒH± ѨÓ*ÏkHõO ‰õΩ~åº`ü.
`å. â◊<â·≥ Û◊ ~åOâ◊=Ú x¿+HõÅQÆfl"≥∞ÿ – ^•xH˜ ã¨Ñ=Î̈ ∞ ™ê÷#=Ú# â◊xÜ«ÚO_ç#
Ü≥∞_»Å „ã‘HÎ ˜ =¸ñ_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚʼnõΩ „Ѩã=¨ =Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ÃÑ· „ѨHÍ~°=Ú
K«O„^Œ∞ñ_»∞O_ç# Ü≥∞_» 12 ã¨O=`«û~°=ÚʼnõΩ „Ѩã=¨ =Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. WO^Œ∞‰õΩ â◊x
K«O„^Œ∞Å „Ñ‘uH˘~°‰Ωõ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ Ñ¨Ó*Ï^Œ∞Å#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
ѨÓ~°fi[#‡x Ѩ~°xˆHΔѨǨi}© =¸_è»QÆaè=}©Éèí=u I „âß^•úk
Ñ≤`«$Hõ~°‡Ö’Ñ≤hK« I `«^Œ∞ѨâßO`«ÜÕ∞ QÍO ã¨∞=~°‚OK« ^Œ^•º`ü I ѨOKå
â◊„^•ƒÇ¨Ï‡} Éè’[#OK«HÍ~°Ü∞Õ `ü I ѨÙ+¨¯i}ϺkHõOK«HÍ~°Ü∞Õ `ü I `Õ# „Ѩã∂¨ u ~°ƒ=ù u II
`å. ѨÓ~°fi[#‡=Ú#O^Œ∞ W`«~°∞Å∞ ™ê÷Ñ≤Oz# xˆHΔѨ=Ú#∞ JѨǨÏiOz
#kÜ«Ú, „âß^•úkÑ≤`$« Hõ~‡° ʼnõΩ Ö’Ñ¨=Ú KÕÜÚ« #kÜ«Ú#QÆ∞ „ã‘Î =¸_è» QÆ~ƒ° =ù ÚHõÅk
Ü«∞QÆ∞#∞. nx LѨâßOu H˘~°‰Ωõ QÀ=Ù#∞, ã¨∞=~°=‚ Ú#∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. U|k=∞Ok
„ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. ѨÙ+¨¯i}˜ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx Hõ\Oì˜ K«=ÅÜ«Ú.
„ã¨Oã¨=∂# QÆ~°ƒùÅHõΔ}=Ú
W~°∞ѨH¯õ Å∞, á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ, Ñ≤~∞° ñ^Œ∞Å∞, Hõ_∞» ѨÙ, gx Ü«∞O^Œ∞ L„QÆ=∞~Ú#
"Õ^#Œ , ~˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê, =ÚY=Ú `≥Å|¡ _»∞@, ÉÁ_»∞¤ ^ŒQ~æÆ ° <˘Ñ≤Ê, |_»eHõ, Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞
HÀñ`«QÆ #∞O_»∞@ gx =Å# QÆ~ƒ° =ù Ú Hõ~ñ° y*ÏiáÈ=Ù#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
LѨq+ì̈Hõ QÆ~°ƒù ÅHõΔ}=Ú
QÆ~ƒ° =ù Ú Q˘Ñ¨ÊkÜ≥∞ÿ , <å<å\˜H˜ =$kú ÉÁO^Œ∞K«∞#flѨC_»∞, <≥Å<≥ʼnõΩ |∞∞`«∞
HÍÅ=Ú#O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú „ã¨qOK«∞K«∞O_»∞#∞. JO^Œ∞=Å# QÆ~ƒ° =ù Ú =$kú ÉÁO^ŒHõ
Ö’ñQÆ_»∞ѨÙ#O^Œ∞ XHõѨC_»∞ "≥∞Å¡QÆ Hõ^ŒÅ∞K«∞ JK«Û@<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ~°ƒù=Ú
qãÎ̈iOѨ^∞Œ . QÆ#∞Hõ nxx LѨq+ì̈Hõ QÆ~ƒ° =ù ∞x ѨÅ∞‰õΩ^Œ∞~°∞.
Pã¨#fl „Ѩã¨= ÅHõΔ}=Ú
Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞ QÆ~ƒ° =ù Ú ÉÏQÆ∞=$kú ÉÁOk, <Õ_∞» QÍx, ~ˆ Ѩ٠QÍx „Ѩãq¨ OѨ#∞#fl
ѨC_»∞ – |_»eHõ, Hõ_∞» ѨÙ*Ï~°∞@, Hõ#∞flÅ∞ QÆ∞O@ Ѩ_∞» @, JÅã¨@, „H˜Ok Hõ_∞» ѨÙ
|~°∞=QÆ∞@, J~°∞z, <À@hà◊√§ QÆÅ∞K«∞@, „ѨfHõ} Δ =∞O^Œ∞#∞ h~°∞kQÆ∞@, `˘_»Å∞,
Hõ_∞» ѨÙ, #_»∞=Ú, gñѨÙ, ~˘=Ú‡ á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠QÆ[Å˚ ∞ gx Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê Ñ¨Ù@∞ì,
Ü≥∂x Ü«∞O^Œ∞ J^Œ~∞° @, <˘Ñ≤Ê, áÈ@∞¡ HõÅ∞QÆ∞@, Ü≥∂x qHõãO≤ K«∞@, [Å=Ú
„ã¨qOK«∞@, <˘Ñ¨CÅ∞=K«∞Û@, Ñ≤=∞‡@ L=Ú‡h~°∞ Ѩ_∞» @ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞Hõ¯ÖÏ¡Yºâ◊¥Å ÅHõΔ}=Ú
„Ѩãq¨ Oz# „ã‘HÎ ˜ =ÚiH˜K`Õ ,« ~˘=Ú‡#O^Œ∞QÍx, t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ QÍx, á⁄uÎ
Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞ QÍx â◊¥Å Hõ#∞Ñ≤Oz# Ü≥∞_»Å Jk =∞Hõ¯Å¡â¥◊ Å Ü«∞#ñ|_»∞#∞.
JO`«~°‡$`«QÆ~°ƒù ÅHõΔ}=Ú
Hõ_∞» ѨÙ֒ѨŠÑ≤O_»=Ú K«zÛ# Ü≥∞_»Å, Hõ_∞» Ѩ٠K«Å<¡ ·≥ QÆ\ Ñì̃ _¨ ∞» #∞. L|ƒ
iOK«∞#∞. q∞H˜¯e ÉÏ^èHŒ Åõ ∞QÆ∞#∞. Ñ≤O_»=Ú Hõ^ÅŒ HõÜÚ« O_»∞#∞. q∞H˜¯e ^•Ç¨Ï=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. „Ѩã=¨ "Õ^#Œ Å∞ J}ñQÆ∞#∞. D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞.
QÆ~°ƒù"åºÑ¨uÎ ÅHõΔ}=Ú
=∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ "≥_Å» ‰õΩO_»∞@, â◊s~°=ÚQÍAÉÏ~°∞@, <À@ ^Œ∞~åfiã¨#
"ÕÜÚ« @, KÕ`∞« Å∞ HÍà◊√¡ ã¨#flyÅ∞¡@, `«ÅÜ«∞O^Œ∞#∞, =ÚY=∞O^Œ∞#∞ "åѨÙQÆÅ∞QÆ∞@,
q_»∞=Hõx@∂ì~°∞ÊÅ∞ q_»∞K«∞@, D ÅHõΔ}=Ú QÆ~°ƒù=Ú#‰õΩ "Õ^èŒ `«ey#ѨC_»∞
HõÅ∞QÆ∞#∞ Hõ#∞Hõ gxx "≥^· ∞Œ ºñ_»Q∞Æ "åñ_»∞ ѨsHΔ̃OѨ=ÅÜ«Ú.
J™ê^茺 ÅHõΔ}=Ú
Ü≥∂x=¸ã≤H˘x, H˘OK≥=Ú |Ü«∞\˜H˜ *Ïi#@∞ìO_»∞@, =∞Hõ¯Å¡â¥◊ ÅHõÅ∞QÆ∞@,
T~°fi÷ âßfiã¨=ÚHõÅ∞QÆ∞@, ^Œ∞~°Oæ ^èÑŒ Ù¨ `ÕñѨÙÅ∞ =K«∞Û@, ^ÕÇϨ =Ú K«Åñ¡ |_»∞@ D
ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ Hõey, Hõ_∞» ѨÙÖ’ Ñ≤O_»=Ú =zÛ# Ü≥∞_»Å J\˜ì „ã‘xÎ q_»∞=ÅÜ«Ú.
„ã‘Î~ÀQÍkèHÍ~°=Ú#O^Œ∞ =O^蕺~ÀQÆ ¿ÇÏ`«∞=Ù
*’ºuâß≈G=Ú
[#‡xq"å¿ÇÏ"åã¨Ñ=Î̈ ∞Éè=í ã¨ã` ÷≤ âÕ <◊ Ò|∞^èK
Õ =« O^蕺I Wu N
Ѩu=K«<å`ü I ã¨ÑÎ̈ˆQáêѨ^Œ$¿+ìâ◊<Ò Hõ<≥·º= [~°`åOã¨=ÚѨܫ∂fu
=O^蕺`«fiOã¨∂K«Ü∞« u I `«^ÀÌëÈѨâßO`«Ü∞Õ |∞^è⌠x◊ „Ñ‘`Ü « ∞Õ Ñ¨Ó~Àfi
HõÎ"Õ∞= „Hõ"Õ∞} ѨÓ*ÏkHõO ‰õΩ~åº`ü II
`å. [#‡ÅQÆfl=Ú#‰õΩ QÍx, q"åÇ¨Ï ÅQÆfl=Ú#‰õΩ QÍx, ã¨Ñ=Ψ ∞ ™ê÷#=Ú#
â◊x |∞^è∞Œ Å∞O_ç# Ü≥∞_» „ã‘Î =O^躌 (Q˘„_®Å∞) JQÆ∞#∞. â◊x ã¨Ñ=Î̈ ∞™ê÷#=∞O^Œ∞O_ç
##∞, áêѨ„QÆÇϨ =ÚKÕñ E_»ñ|_ç##∞ „ã‘Î ÃÑO_çÖ¡ HË Ü õ ∞Õ =Úã¨e`«#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞
#kÜ«∞QÆ∞#∞. QÆ#∞Hõ W\˜kì Ü«Ú =O^躌 Ü«∞#ñ|_»∞#∞. D ^À+¨=Ú â◊q∞OK«∞@,
|∞^è,Œ â◊#∞Å „Ñ‘u H˘~°‰Ωõ ѨÓ~ÀfiHõÎ „Hõ=∞=Ú# – ѨÓ*ÏkHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äŒ =O^蕺ܫ∂ó Hõ~‡° qáêˆH¿ÇÏ`«∞=∂Ç¨Ï I `«„`«ÊfHÍ~°OK« –
K«`∞« ifi^è• `«∞ Ü«∂ =O^蕺 Éè"í Õ ^Œfi`«ûqÜ≥∂[<å`ü I
=ˆHΔº `«™êºó „ѨfHÍ~°O `«`«ûfi~°∂ѨO xÉ’^èŒ "Õ∞ I
Ç‘Ï~°}˺# Ü«∞^ä•â◊HÍκ ã¨=`åûO HÍ~°ÜÕ∞^ŒÌ$_è®O I
^èÕ#∞O ѨÖË# =`«ûO K« áê^Õ# QÆ∞~°∞ ~°„|g`ü I
^è#Õ ∞O ~“ѨºY∞~åO ~°`fl« O `«™êºó ѨÙKÕÛù xÜ≥∂[ÜÕ∞`ü I
Ѷ∞¨ O\ÏO QÆàı K« |nèflÜ«∂ `«û=`åûO „áêV√‡Y â◊√≈zó I
K«O^Œ<åQÆ∞~°∞Hõ~°∂ÊÔ~·~°æO^èŒ=∂Öˇ·º ã¨∞ûâ’Éèí<≥·ó I
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
LѨKåÔ~· ëȬ_»â◊aè Ô~·fl "Õ^ŒºO áêÜ«∞ã¨O Éèí"Õ`ü I
"≥∂^ŒHOõ K« `«^•ä ѨÓѨO QÆ∞_»O Å=}"Õ∞= K« I
r~°HõO K« ã¨∞qã‘Î̂~‚ â◊¥ˆ~Ê "Õ}∞=∞ÜÕ∞ ^Œ$_èÕ I
^èÕ<Àˆ~HõO „Ѩ^•`«=ºO „ÉÏǨχ} „ã‘Î+¨μK≥·=Ç≤Ï I +¨_»ëœì ^Œâ◊ "å^Œ ^•º `«Î^Œ#O`«~°"Õ∞=K« I
„ÉÏǨχ}O ã¨~≈° PG[˝O ‰õΩâ◊ÅO ^è~Œ ‡° "Õk#O I ^è#Õ ∞iu=∞O„`«O ã¨=ÚKåÛ~°º – `«`ó« –
q^•ºq#Ü«∞ã¨OѨ#flO âßO`«OK≥=· Ü«∞`ÕO„kÜ«∞O I
JÖ’Å∞ѨO ã¨~fi° [#„Ñ≤Ü∞« O HõŇ+¨<åâ◊#O I
JǨ˙Ü«∞ ÉèíHÍκ ã¨OѨÓ[º =„™êÎ^≥·º ~°æO^èŒÑ¨Ù+¨ÊÔH· ó I
`Õ<=·≥ HÍ~°Ü∞Õ `«∂Ê*ÏO áê^Œ`À ^è#Õ ∞=`«ûÜ≥∂ó I
ÃÇ˙=∞O K« HÍ~°Ü∞Õ `«„Î `« ã¨q∞^•[ºK«~∂° `«¯@O I
™È"≥∂^è#Õ ∞iu=∞O„`«O ã¨=ÚKåÛ~°º `«`ó« ѨÙ#ó I
„áêV√‡MÏ Ü≥∂ѨqëêìÜ∞« „Ѩ^^Œ •º`åÎ =Ú^ŒV√‡Yó I
=∞O„`Õ}Ï<Õ# qkè= `«∞ÊKÕÛù ǨÏãÎ̈O q^è•Ü«∞K« I ^èÕ#∞~åºOy~°ã¨ ã¨û„`Õã¨∞~°cèK«Ü«∂
^Œ∞Ç≤Ï`å Ü«∂ `«^•ä ÉèÏ<À ~°̂Qfl â◊Û =~°∞}㨺 K« I
Ü«∂â◊Û QÍ=ó „Ѩ=~°ÎO`Õ =<Õ+¨ØѨ=<Õ+¨μ K« I
„Ñ‘}O `«∞ `å =∞=∞ ã¨^• Ѩل`«áœ„`«„Ѩ^• ã¨∞ûYO I
„Ѩܫ∞K«ÛùO`«∞ k"å~å„`Ò JqKÕÛù^ŒO `«∞ ã¨O`«`Õó I
Wu ^•#=∞O„`«ó I U=O^Œ`åfi`«∞`«^•Ì#O „Ѩ}ј ` ¨ º« qã¨~Ü
°̊ ∞Õ `ü II
Wu=O^蕺`«fi ǨÏ~°ã¨∞û=~°‚^èÕ#∞^•#qkèóII
`å. ѨÓ~°fi[#‡=Ú# a_»Å¤ #∞ q_çzÃÑ\ì̃# „ã‘Î =∞~°∞[#‡=Ú# Q˘„_®Å∞
JQÆ∞#∞. Wk <åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. D ^À+¨=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ
â◊H˜ÎH˘Åñk XHõѨÅ=Ú |OQÍ~°=ÚKÕ QÀ=Ù#∞, áêuHõ ѨÅ=Ú |OQÍ~°=Ú,U
^Œ∂_»#∞ KÕ~ÚOz "≥O_ç QÔ >ì̌Å∞ KÕ~ÚOz–`ÀñHõÜ∞« O^Œ∞ ~°`fl« =Ú#∞ K≥H¯˜ "≥∞_»
Ü«∞O^Œ∞ QÆO@#∞Hõ\ –ì˜ ~Ày `«∂~°∞Ê=ÚY=ÚQÆñ QÆ∂~°∞Ûx, K«O^Œ#, JQÆ~∞° , Hõ~∂° Ê~°,
ѨÙ+¨Ê=∂eHõÅKÕñ |∂lOz, áêÜ«∞ã¨<"·≥ ^Õ ºŒ "≥Úã¨ñy – ‰õΩ_»∞=ÚÅ∞, JѨÊ=ÚÅ∞,
ɡÅ=¡ Ú, LѨC, rÅHõ„~°, gxx "≥^∞Œ ~°∞ ¿Ñà◊§ KÕñ@Ü«∞O^Œ∞xz XHõ KÕñ@#∞
QÀ=Ù# HÔ ^Œ∞@ ÃÑ\ì̃, „ÉÏǨχ} „ã‘ÅÎ ‰õΩ P~°∞ QÍx, Zxq∞kQÍx, ѨkHÍx KÕñ
@ÖÁã¨Oy – ^è#Õ ∞ó J#∞ =∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz Ñ≤=∞‡@ q^•ºq#Ü«∞ ã¨OѨ#∞flñ
_»∞#∞ âßO`«∞ñ_»∞#QÆ∞ „ÉÏǨχ}∞x aez =„™êÎ^∞Œ ÅKÕ#∞, QÆO^èÑŒ Ù¨ ëêÊ^Œ∞ÅKÕ`#« ∞,
ѨÓlOz, P „ÉÏǨχ}∞xKÕ QÀ=٠ѨÓ[KÕ~ÚOz, ã¨q∞^èÅ≥ ∞, <Õ~Ú, K«~∞° =Ù gxKÕ
''™È"≥∂^è#Õ ∞ó——, J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ #∞K«ÛiOz, Ǩϟ=∞=Ú KÕ~ÚOz ~Ày, L`«~Î °
=ÚY=ÚQÆ QÆ∂~°∞Ûx, „ÉÏǨχ}∞x `«∂~°∞Ê =ÚY=ÚQÆñ QÆ∂~°∞ÛO_» ɡ\ ,ì˜ QÀ=Ù
Ü≥ÚHõ¯ `ÀHõq∂ñ^Œ ǨÏãÎ̈=Ú#∞xz ^è#Õ ∞~åºOy~° ã¨ãû¨ „`Õ – JqKÕÛ^ù OŒ `«∞ѨO`«`—Õ —
J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ *ˇÑÊ≤ ^•#=Ú ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú.
"≥–· =O^蕺x^•#=Ú
~°[ó „Ѩ^•è #=ÚÅQÆ∞ ^À+¨=ÚÅKÕ`#« ∞, [<å‡O`«~° áêѨH$õ `«º=ÚÅKÕ`#« ∞,
„ã‘Î Q˘„_®ÅQÆ∞#∞. J>Ë,¡ â◊√Hõ¡ QÆ`=« ÚÅQÆ∞ "å`å^Œ∞Å KÕ`« ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞#∞ Q˘_»∞¤
JQÆ∞#∞. ѨÙ~°∞+¨μx Ü≥ÚHõ¯ â◊√Hõ=¡ Ú =∞^è∞Œ ~°=ÚQÆ#∞, hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ `ÕÅ∞#kQÆ#∞
#∞O_»∞@, =¸„`«=Ú#∞~°∞ñQÆ∞QÆ@∞ì@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ KÕ`« ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ =O^躌 HÍñ
_»∞, ÃÑ· ÅHõ}
Δ =ÚʼnõΩ qѨs`«ÅHõ} Δ =ÚÅ∞O_ç# ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞ Q˘_»∞¤ JQÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=O^蕺 ÉèË^Œ=ÚÅ∞
Pk=O^茺, HÍHõ=O^茺, Hõ^Œm=O^茺, QÆ~°ƒù=O^茺 Jx =O^茺 <åÅ∞QÆ∞
q^èŒ=ÚÅ∞.
Pk=O^蕺 ÅHõ}Δ =Ú
Hõ_∞» Ѩ٠– =¸ñ_»∞=à◊√Å∞QÍ U~°Ê_ç, #_»∞=Ú|eã≤, â◊s~° ã¨∂Å÷ "≥∞Ü
ÿ Ú« #fl
„ã‘,Î Pk=O^躌 Ü«∞#ñ|_»∞#∞. D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ ^Õ=`å „ã‘HÎ ñ˜ QÆeyÜ«Ú#fl#∞ =O^躌
Ü«∞QÆ∞<ÕHÍx QÆiƒù}H˜ Í<Õ~^° ∞Œ .
HÍHõ=O^蕺 ÅHõΔ}=Ú
"≥Ú^Œ@ "≥Ú^Œ@ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ a_»Q¤ xÆ , =∞~°Å QÆiƒù}˜ H͉õΩO_≥_ç „ã‘Î HÍHõ=O^躌
J#ñ|_»∞#∞.
Hõ^mŒ =O^蕺 ÅHõ}Δ =Ú
XHõ¯™êi a_»Q¤ xÆ =∞~°Å QÆiƒù}H© ͉õΩO_≥_ç „ã‘Î Hõ^mŒ =O^躌 J#ñ|_»∞#∞.
QÆ~°ƒù=O^蕺 ÅHõΔ}=Ú
„Ѩu QÆ~ƒ° =ù Ú #O^Œ∞#∞ =∞$`«tâ◊√=ÙÅ#∞ QÆ<_≥ ç „ã‘Î QÆ~ƒ° =ù O^躌 .

54. ÉÏÅ~ÀQÍkèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
â’¡II ™ÈfiKÕÛ ã¨fiH©Ü«∞Éèí=<Õ HΔ̃uáêÅ`«∞Ö’º ňQfl-~°¯*Ë Éèí=u ^Õâ◊#~åkè<å^äŒó I
âı¿++¨μ ^Œ∞óYQÆ^ÑŒ _‘ `
ç « U= ÉÏÖ˺ ^•i„^ŒºHÍã¨=â◊QÀ =∞e<À-Åã¨âÛ◊ II
JѨ~O° K« – Ñ‘_` ç « ǨÏ$^ŒÜ∂≥ Ç≤Ï|∞ˆHx~åfiǨÏ# ÉÏO^èŒ "å~°=÷ ∞u ™œYº
ÉÏÖ˺"åºkè`^« ÃÕ Ç˙ #Y~À=∞^è~Œ À Éè"í ` Õ Òûió I
Jã¨∞MÏxfi`À ^Œi„^À~ÀQÍaèÑ_‘ ` ç ó« „áê[˝ó I
[#h~°ÇÏ≤ `À-u=∞$^Œ∞ ifit+ì̈x~°`« ã¨û^•`«∞~°âßÛÑ≤ I
™ÈfiK«Û™êfiOâ◊=~°̊Oâ◊<Ò K«`«∞~°÷™ê÷<Õ"å Hõ~°¯@~åâ∫ <å =~°Î
=∂<Õâ<◊ ÒÉÏÖ˺ ~ÀQÆ ÉÏǨïà’ºÑ¨â=◊ ∂Ü«∞ â◊x„Ñ‘`Ü « ∞Õ „áêQÆ∞HõOÎ
[ѨÃÇ˙=∂kHõO‰õΩ~åº`ü `«eO¡ QÀѨ^~Œ ≈° <å`«` Î å¯b# „QÆÇϨ ^Œâß qKå~°}Ü
© ∂« .
`å. ™ÈfiK«Û™ê÷#=∞O^Œ∞ QÍx, ã¨fiHˆ „Δ `«=∞O^Œ∞QÍx, â◊xÜ«ÚO_»ñQÍ [xOz#"åñ
_»∞ Éèí∂áêÅ∞x`À ã¨=∂#∞ñ_≥· ^ÕâßkèѨuÜ«∞QÆ∞#∞. `«k`«~° ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
â◊xÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ ÉÏź=Ú#O^Œ∞ ^Œ∞óY=Ú, ~ÀQÆ=Ú, ^•i„^Œº=Ú,
^ŒQ∞Æ #æ ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, =∞e#∞ñ_»∞#∞, JÅã¨∞ñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú K«`∞« ~°™÷ ê÷#
=∞O^Œ∞QÍx, Hõ~¯° @Hõ=Ú#O^Œ∞ QÍx, â◊xÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å, *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ "åǨÏ#=ÚÅ∞,
ÉÏO^è=Œ ÙÅ∞, ^è#Œ =Ú, |∞kú, ™œYº=Ú, ÉÏź=Ú# ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ "åºkè QÀà◊√,¡
~À=∞=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú ã¨∞YÇ‘Ï#∞_»∞#∞, ^Œi„^Œ∞ñ_»∞#∞, =∂`«$
qÇ‘Ï#∞_»∞#∞, q∞H˜¯e =∞$^Œ∞ã¨fiÉèÏ=Ùñ_»∞#∞, ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞ =∞Oz
Ѩ#∞Å Ü«∞O^Œ∞ P㨉Ωõ ñÎ _»∞#QÆ∞#∞. ÉÏź=Ú#O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞ â◊xÉÏ^è•x=$uÎ H˘~°‰Ωõ
â◊x„Ñ‘uQÍ, ѨÓ~ÀfiHõÎ [ѨÇϨ Ÿ=∂kHõ=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. [## HÍÅ„QÆÇϨ ^Œâ#◊ ∞
qKåiOz `«„^ŒÇæ Ϩ âßOux QÆ∂_» KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
QÆ~°ƒù™È÷ x+≤^•úǨˆ~ „H˜Ü«∞=∂}Ë x+≤^•úKåˆ~} Jâ◊√ÉèíHõ~°‡
}ÏO [<å‡O`«~ˆ [#‡„ѨÉ$íè `«ºâ∫KÀ ~Àw *ÏÜ«∞`ÕI =∂`«∞~°ã∞¨ Ѩ
Kå~°HÍs Jâ◊√Éè„í u^À+¨*Ï`«~Àw *ÏÜ«∞`Õ I U`«KÛ« ~° HÍnâß„¿ãÎ
aèÇÏ≤ `«O I J㨺„áêÜ«∞tÛ`«OÎ Hõ$KåÛùuHõ$„K«Ûù KåO„^•Ü«∞}O ‰õΩ~åº`üI
ã¨~fi° ~ÀQÀѨâßO`«º~°O÷ "åºÇ¨Ï$uÃÇ˙=∞OKå#fl^•#OK« „|Ǩ‡O_»
ѨÙ~å}Ë-aèÇ≤Ï`«O II
`å. QÆiƒù}© „ã‘,Î x+≤^=úŒ ∞~Ú# PǨ~°=Ú#∞, x+≤^=úŒ ∞~Ú# PKå~°=Ú#∞
*ËÜÚ« @ KÕ`,« QÆ~ƒ° ãù ∞¨ ñ÷ _»Q∞Æ r=Ùñ_»∞, [##=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x â◊√zÇ‘Ï`«∞ñ_»∞#∞
~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, `«eH¡ ˜ LѨKå~°=Ú ¿ãÜ«∞x"åñ_»∞#∞. „u^À+¨[x`« ~ÀQÆ=Ú
QÆÅ"åñ_»∞#QÆ∞#∞. nxH˜ñ „ÉÏÜ«∞tÛ`«=Î Ú, Hõ$„K«Û=ù Ú, JuHõ$„K«Û=ù Ú, KåO„^•Ü«∞}
=Ú#∞O*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨~fi° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ âßOu*ˇO^Œ∞@‰õΩ, "åºÇ¨Ï$`«∞ÅKÕ Ç¨ÏŸ=∞
=Ú#∞, J#fl^•#=Ú#∞O *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
`å_»#`«~°̊#Ǩã¨ÉèíÜ«∂^•fi x[[#h„áêHõ$`«Ç≤Ï`«Éèí"å`ü I
㨯O^Œ=ÚMÏó „Ѩ=∞^ä•=e¿ÇÏ`À t≈â◊√Hõ=∞=∞OQÆà=◊ ∂â◊√qâ◊Ou I
ãÎ̈|qú Ö’K«# â’}˜`Q« OÆ ^èóŒ ‰õΩ\˜Å=ÚMÏÅÊ~°"À Å∞e`åHõóΔ I
ãÎ̈#ºÑ¨~åV√‡YQÍ_è»q=Ú+≤ì â◊ÛH˜`«=∞<å t≈â◊√ ~å‰õΩe`« ÃãÎÂó I
`«„`«Ñ` ¨ åHÍqÖËÑ#¨ Ѷ∞¨ @GºÇ¨Ï q∞Ç¨Ï ‰õΩ‰õΩ¯@|eO ^Œ^•º`ü I
=∞iÜ«Ú ÉÏÅ∞x H˘@∞ì@, ɡ^ŒiOK«∞@, #qfiOK«∞@, ÉèíÜ«∞Ѩ~°K«∞@
gx=Å##∞, „ѨH$õ uH˜ Ç≤Ï`«=ÚHÍx Ѩ#∞Å#∞ `«e¡ KÕÜÚ« @=Å##∞ tâ◊√=Ù Jâ◊√
zQÆ#∞#flѨC_»∞#∞, 㨯O^•k „QÆÇϨ =ÚÅ∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ tâ◊√=Ù‰õΩ ™Èñ‰õΩ#∞. WO^Œ∞
=Å#, <Õ„`«=ÚÅ∞ ã¨ÉÎ =ú ÚÅQÆ∞@, =ÚY=Ú=OHõ~Ü ° ∞« QÆ∞@, HõO~î^° fiŒè x H˘kÌ Ü«∞QÆ∞@,
Hõ#∞flÖÏ~°∞Ê@, áêÅ∞ ‰õΩ_»∞=Hõ Ü«ÚO_»∞@, Ñ≤_Hç e˜ QÆ\ Qì̃ Æ Ñ¨@∞ìH˘#∞@, =∞#ã¨∞û
K«eOK«∞@, W\˜ì ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ, XHõ ‰õΩO_» Ü«∞O^Œ∞
QÆOláÈã≤ *ˇO_®Å#∞xz =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ HÀà◊§#∞ |eWÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
"≥·–ÉÏÅ~ÀQÆÉèË^Œ=ÚÅ∞
ÉÏÅ∞~°∞– áêÅ∞ „`åQÆ∞"å~°xÜ«Ú, J#fl=Ú u#∞"å~°xÜ«Ú, áêÅ∞#∞
J#fl=Ú#∞ ‰õÄ_»k#∞"å~°xÜ«Ú =¸ñ_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O^Œ∞~°∞. áêÅ∞ J#fl=Ú#∞
u<≥_ç "åiH˜, P H©~Δ å#fl=ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞ ^Œ∞+¨=ì ÚÅ∞ HÍxKÀ, P~ÀQƺ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
^Œ∞+ì̈=ÚÖˇ#· KÀ ~ÀQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. áêÅ∞ „`åÔQ_ç tâ◊√=Ù‰õΩ Jr~°=‚ Ú QÆey#
Ü≥∞_»Å H©~Δ åÅã¨H~õ ÀQÆ=∞x K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. =∞iÜ«Ú <å`«‰Ωõ O_»e, Ñ≤`‰Î« Ωõ O_»e,
âı+¡ ‡¨ ‰õΩO_»e `åÅ∞HõO@Hõ=Ú, xK«∂oHÍ „=}=Ú, ÉÏÅâ’+¨, `«∞O^Œ=Ú, QÆ∞^Œ
‰õÄ@Hõ=Ú, q+¨=„[=Ú, =ÚYáêHõ=Ú Jx Ѩk q^è=Œ ÚÖˇ#· ~ÀQÆ=ÚÅ∞ P=∞=Ú
KÕ`« ÉÏÅ∞~°‰Ωõ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
H©Δ~åÅã¨Hõ ^•#=Ú
q~°∞^•úǨ~°=ÚÅ#∞ Éèí∞lOz#kÜ«Ú, PñHõeQ˘#flkÜ«Ú, z`«Î"≥·Hõź=Ú
QÆÅkÜ«Ú, ~ÀQÆ=Ú QÆÅkÜ«Ú, QÆsƒù}˜QÆ#∞O_»∞#kÜ«Ú#QÆ∞ „ã‘Î Ü≥ÚHõ¯áêÅ∞
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

tâ◊√=ÙʼnõΩ ~ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. QÆiƒù}© „ã‘Î áêÅ∞ „`åy# tâ◊√=Ù‰õΩ,

QÆiƒù}© „ã‘Î Hõ_∞» Ѩ٠=Öˇ<Õ Hõ_∞» Ѩ٠ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. tâ◊√=ÙʼnõΩ QÆÅ ÉÏ^è#Œ ∞ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_»∞
@#∞, "åO_»¡ ~À^Œ#=Ú#∞ Ѩ\ Ü ì˜ Ú« ^ÕÇϨ =Ú#O^Œe HÍñHõK`Õ #« ∞ HõxÃÑ@ì=ÅÜ«Ú.
^ŒO`À^Œƒù=~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
tâ◊√=ÙʼnõΩ ^ŒO`«=ÚÅ∞ "≥ÚÅK«∞#ѨÙ_»∞ ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. qâı+O≤ z
– [fi~°=Ú, =∞Å=Ú *Ï~°∞@, ^ŒQ∞Æ ,æ "åOu, `«Å<˘Ñ≤Ê "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞.
LŃHõx^•#=Ú
„Ѩãq¨ Oz# „ã‘Î =∞~°∞ã¨\ ˜ <≥ÅÜ«∞O^Œe |∞∞`«∞HÍÅ=Ú#O^Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μx`Àñ
QÆ∂_»∞@ =Å#, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =∞O^Œ∞, Ñ≤O_À`«ÊuÎH˜ HÍ~°}=∞~Ú# QÆ~Àƒù^HŒ =õ Ú KÕ`,«
HõO@Hõ=∞<≥_ç âı¡+¨‡=Ú LO_≥_ç ã¨Oz =$kú á⁄O^Œ∞#ѨC_»∞ J#fl~°ã¨=Ú
tâ◊√áÈ+¨H=õ ÚÖˇ#· <å_ô =∂~°=æ ÚÅÖ’ =$kú á⁄O^Œ∞#∞. JѨC_»∞ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞~°
ѨÙ\˜#ì tâ◊√=Ù, ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å∞ Ñ≤_Hç e˜ Ѩ@∞ìH˘x, "≥∂ǨÏѨ_ç Ü«ÚO_»∞#∞. =∞iÜ«Ú
~˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê, HÍà◊√¡ KÕ`∞« Å#∞ ÉÏ^èKŒ `Õ « q∞QÆ∞Å QÆkeOK«∞@, L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ
"åOu, [fi~°=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅKÕ`« tâ◊√=Ù Hõ$tOK«∞#∞. Wk `«e¡ QÆiƒù}Q© Í
#∞#flO^Œ∞# tâ◊√=Ù‰õΩ|∞\˜#ì "åºkè QÆ#∞Hõ, ã¨ÇϨ ["åºkè JxÜ«Ú, ã¨eÅ ~ÀQÆ
=∞xÜ«Úñ *ˇÑʨ ñ|_»∞#∞. (Wk ã¨#Î =ÚÅQÆ∞O_® áÈÜ≥∞_ç [Å=ÚKÕ „Ѩ"tÕ Oz,
tâ◊√=Ù#∞ HõÑC¨ #∞ QÆ#∞Hõ LŃHõ~ÀQÆ=∞QÆ∞#∞.
=∞$^ŒƒùHõΔ}~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
=∞#∞fl u#‰õΩO_»∞#@∞¡ x`«º=Ú ÉÏÅ∞x QÍáê_»=ÅÜ«Ú. =∞#∞fl u#∞@KÕ`«
â◊s~°=Ú `≥ÅÉ¡ Ï~°∞@, "åѨÙ, ^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú, ÉËk JQÆ∞@, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ_∞» @,
"åOu, =¸~°Û,ù Jyfl=∂O^Œº=Ú, ã¨#Î º=Ú q∂ñ^Œ Jã¨ÇϨ º=∞QÆ∞@, X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê,
„Éè=í ∞=Ú Ö’#QÆ∞~ÀQÆ=ÚÅ∞ J=â◊º=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
áêiQÆi› HõÅ ÅHõΔ}=Ú
QÆiƒù}˜ Ü«∞QÆ∞ `«e¡ Ü≥ÚHõ¯ K«#∞ÉÏÅ∞ „`åÔQ_ç tâ◊√=Ù#‰õΩ, `«~∞° K«∞QÆ, ^ŒQ∞Æ ,æ
Jyfl=∂O^Œº=Ú, "åOu, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, z‰õΩ¯@, J~°∞z, „Éè=í ∞=Ú Wq Hõey
Hõ_∞» Ѩ٠|eã≤ Ü«Ú#fl Ü≥∞_»Å P ~ÀQÆ=Ú – áêiQÆi›Hõ =∞#ñ|_»∞#∞.
â◊√^Œú H©Δ~° ÅHõΔ}=Ú
K«#∞ÉÏÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã#≤ ѨC_»∞, P hà◊`¡ Àñ QÆeã≤ Ü«Ú#fl Ü≥∞_»Å P
áêÅ∞, "å`å^Œ∞ÅKÕ ^Œ∞+¨=ì Ú HÍ^ŒxÜ«Ú, Ѩiâ◊√^Œ=ú ∞~Ú#^ŒxÜ«Ú <≥~∞° OQÆ∞#k.
^Œ∞+ì̈H©Δ~° ÅHõΔ}=Ú
"å`«=ÚKÕ ^Œ∞+¨ì=∞~Ú# H©Δ~°=Ú h\˜ÃÑ·# `ÕÅ∞#∞. hà◊§`À HõeÜ«∞Hõ
Ü«ÚO_»∞#∞. =QÆ~∞° QÆ#∞, #∞~°∞ñQÆ`Àñ QÆ∂_çÜÚ« , ~°∂HõQΔ #Æ ∞ #∞O_»∞#∞, =∞Å=¸„`«
|O^è=Œ Ú#∞ *ËÜÚ« #∞. Ñ≤`=Ϋ ÚKÕ ^Œ∞+ì̈=∞~Ú# H©~Δ =° Ú – L+ì̈=ÚQÆ#∞, ѨÙÅ¡Q#Æ ∞,
HÍ~°=ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. hà◊Ö¡ ’ "≥z· #, ѨKÛ« QÆ "åºÑ≤OK«∞#∞. `åѨ=Ú#∞ KÕÜÚ« #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõÑ=¨¶ ÚKÕ ^Œ∞+ì̈=∞~Ú# H©~Δ =° Ú LѨÊQÆ#∞, zHõ¯QÆ#∞ #∞O_»∞#∞. hà◊§Ö’ "≥z· #
=Ú#∞ñQÆ∞#∞. K«=Ú~°∞QÆ #∞O_»∞#∞. ^ŒfiO^Œfi=ÚÅKÕ ^Œ∞+¨=ì ∞~Ú# H©~Δ =° Ú – ^ŒfiO^Œfi
ÖHõΔ}=ÚÅ∞#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. J\˜ì H©Δ~°=Ú#∞ ÉÏÅ∞xH˜Ñ≤ÊOz# Ü≥∞_»Å,
`«`û« O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ ÉÏÅ∞xH˜ QÆÅ∞QÆ∞.
ÉÏÅ~ÀQÆ q*Ï˝#=Ú
ÉÏÅ∞xH˜, ~ÀQÆ=Ú fHõ} Δ =ÚQÆ #∞O_»∞@#∞, ÖËHõ ™œ=∞º=ÚQÆ #∞O_»∞@#∞,
Ju ~À^Œ#=Ú KÕ`#« ∞, H˘kÌ ~À^Œ#=Ú KÕ`#« ∞ QÆ∞~Ô ~Î ∞° OQÆ=ÅÜ«Ú. tâ◊√=Ù UÜÕ∞
J=Ü«∞==Ú#∞ q∞H˜¯e `åñ‰õΩK«∞O_»∞<À, J\˜ì KÀ@#∞, UÜÕ∞ J=Ü«∞==Ú `åñ
HõñQÆ∂_»Hõ Ü«ÚO_»∞<À JKÀÛ@#∞, ~ÀQÆ=Ú Hõey Ü«ÚO_»∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
tâ◊√=Ù Hõ#∞Å#∞ =¸ã≤H˘x# Ü≥∞_»Å ~ÀQÆ=Ú t~°ã∞¨ û# #∞O_»∞#∞. <åÅ∞Hõ, ÃÑ^Œ
=ÙÅ∞, ^ŒO`«=ÚÅ∞ gxx H˘~°‰Ωõ @, âßfiã¨=Ú HõÅ∞QÆ∞@, Ñ≤_Hç e˜ `Àñ Q˘@∞ì@ D
ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# ~ÀQÆ=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞O^Œ∞O_»∞#xÜ«Ú, =∞Å=Ú Hõ@∞ì@, "åOu,
ãÎ̈#=Ú#∞ H˘~°∞‰õΩ@, „¿ÑQÆ∞Å∞ J~°K∞« @, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, gñѨ٠=OQÆ∞@, Hõ_∞» ѨÙ
L#fl`«=ÚQÆ Éˇ~∞° QÆ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# ~ÀQÆ=Ú Ö’ñQÆ_∞» ѨÙ#O^Œ∞ L#fl
^ŒxÜ«Ú† =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ Hõ@∞ì@, ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» @, "≥„i K«∂ѨÙÅ∞ K«∂K«∞@, D
ÅHõ}Δ =ÚÅ =Å# ~ÀQÆ=Ú á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ#O^Œ∞#∞, QÆ∞ǨϺ™ê÷#=∞O^Œ∞#∞ LO_»∞#xÜ«Ú
<≥~∞° OQÆ=ÅÜ«Ú. ÉÏÅ∞~° Ü≥ÚHõ¯ ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ "åi qHÍ~°ÑÙ¨ ~À^Œ#=Ú#∞
Ѩ\ Ü ì̃ Ú« , ~ÀQÆãfi¨ ÉèÏ==ÚÅ#∞ Ѩ\ Ü
ì̃ Ú« , |∞kú=∞O`«∞ñ_»Q∞Æ "≥^· ∞Œ ºO_»∞ QÆ∞~Ô ~Î ∞° OQÆ
=ÅÜ«Ú.
ÉÏÅ„QÆÃÇ˙`«ÊuÎ ÅHõΔ}=Ú
ѨÓ~°fi=Ú â◊OHõ~∞° ñ_»∞ ‰õΩ=∂~°™êfiq∞x ~°HOΔ̃ K«∞@ÔH· 㨯O^Œ„QÆÇϨ =Ú, qâßY
„QÆÇϨ =Ú, "Õ∞+¨„QÆÇϨ =Ú, â◊fi„QÆÇϨ =Ú, Ñ≤`$« „QÆÇϨ =Ú, J<≥_ç Ü≥∞ÿ ^Œ∞ ѨÙ~°∞+¨ „QÆÇϨ =Ú
Å#∞† â◊‰Ωõ x, ѨÓ`«#, j`«ÑÓ¨ `«#, J^Œ$+≤Ñì Ó¨ `«#, =ÚY=∞O_»eHõ, ~ˆ =u, â◊√+¨¯~ˆ =u
J<≥_ç ÜÕ∞_»∞~æ ∞° „ã‘Î „QÆÇϨ =ÚÅ#∞#∞ xi‡OK≥#∞. D ѨO„_≥O_»∞ „QÆÇϨ =ÚÅ∞#∞
t=ÙxKÕñ |OѨñ|_ç HÍ=∞~°∂Ѩ=Ú#∞ ^èiŒ Oz#qÜ≥∞ÿ , ‰õΩ=∂~°™êfiq∞x *Ëi ~°H} Δõ
KÕÜÚ« K«∞ ã¨OK«iOK≥#∞. P „QÆÇϨ =ÚÅÖ’, 㨯O^Œ „QÆÇϨ =Ú ‰õΩ=∂~°∞xH˜ P^è•~°=ÚQÆ
#∞O_»∞@ =Å#, ÃÑ^ŒÌ`«#=Ú =Ç≤ÏOK≥#∞. ‰õΩ=∂~°™êfiq∞H˜ Ü«∞ø=#=Ú~åQÍ<Õ
â◊OHõ~∞° ñ_»∞ P ѨO„_≥O_»∞ „QÆÇϨ =ÚÅ#∞ ¿ã<åkèÑ`¨ ∞« Å∞QÍ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz, F „QÆÇϨ =Ú
ÖÏ~å! q∂~°∞ Éèí∂Ö’HõO|∞# „Ѩ"ÕtOz Ju^äŒ∞Å∞, ^Õ=`«Å∞, Ñ≤`«$^Õ=`«Å∞#∞
ѨÓlOѨñ|_»x ~ÚO_»¡ Ü«∞O^Œ∞#∞. ã¨^•Kå~°=∂~°æ=Ú `«Ñ≤Ê, |eHõ~°‡Å#∞,
Ǩϟ=∂k„H˜Ü∞« Å#∞ q_çz# "åi ~ÚO_»¡ Ü«∞O^Œ∞#∞, Ѩye#HõOK«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
Éè∞í lOK≥_ç PKå~°ÇÏ‘ #∞Å~ÚO_»¡ Ü«∞O^Œ∞#∞, ѨÙ\#ì˜ tâ◊√=ÙÅ P~ÀQƺ=Ú#∞, PÜ«Ú+¨º
=Ú#∞, ã¨∞Y=Ú#∞ ǨÏiOѨÙñ_»∞ Jx P*Ï˝ÑO≤ K≥#∞. JO`«@ P „QÆÇϨ =ÚÅ∞,
J<åflk|Å∞Å#∞, ~°HõÎQÆO^è•HõΔ`« ѨÓ[Å#∞OQÀi, |Ü«∞Å∞^Õi, J=∂OQÆźѨÙ
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ÃÑOѨÙ_»∞ `«Å∞¡Å∞QÆÅ tâ◊√=ÙÅ#∞, U_≥Û_ç ÉÏÅ∞Å#∞, =∞Å[ÖÏ^Œ∞ÅKÕ`« Jâ◊√zÜ≥∞ÿ #

ÉÏʼnõΩÅ#∞, x„^ŒÉ’=Ù "åix, XHõÑC¨ _»∞ "Õ∞Å∞H˘#fl tâ◊√=ÙÅ#∞, Ѩ~fi° HÍÅ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞, ZÅ∞ñQÆ∞|O\˜, QÆ∞_»Q¡ ∂Æ |, Ñ≤e¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~°∂Ѩ=ÚÅKÕ`#« ∞, Pâ◊Û~°ºHõ~=° Ú
Öˇ#· ѨHΔ̃ "Õ+=¨ Ú "≥Ú^ŒÅ∞QÆ∞"åxKÕ`#« ∞, =∂ã¨ãO¨ kè, =~°¬ ã¨OkèHÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
[OѨÙ#qÜ≥∞ÿ tâ◊√=ÙÅ#∞ Ѩ@∞ìH˘#∞#∞. P „QÆÇϨ =ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ P"Õâ=◊ Ú âßG
^Œ$+≤ì KÕ`« K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. „ã‘ÅÎ ∞, QÆO^è~Œ fi° „ã‘ÅÎ =Öˇ, tâ◊√=ÙÅ ^ÕÇϨ ã¨O~°H}Δõ =∞O^Œ∞
Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚQÍ #∞O_»=ÅÜ«Ú#∞.
„QÆÇ¨ "Õâ◊ „áê„QÆ∂Ѩ=Ú – „QÆÇϨ =ÚÅ∞ ™ÈñHõÉ’=Ù#ѨC_»∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ U_»∞Û@,
[fi~°=Ú, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. `«~∞° "å`«, LeH˜Ñ_¨ ∞» @ P=ÙeO`«Å∞, Hõ#∞
ÉÁ=∞Å∞ ZQÆ∞~°"Ü Õ Ú« @, ^≥#· º=Ú, <À@#∞~°∞ñQÆ∞QÍ~°∞@, T~°fi÷ ^Œ$+≤,ì ^ŒO`«=ÚÅ#∞
ÃÑ^Œ=ÙÅ#∞ H˘~°∞‰õΩ@, x„^ŒÖHË áõ È=Ù@, "≥„i U_»∞ÊÜÕ∞_»∞Û@, Q˘O`«∞Ö’ QÆ∞~°∞~æ °
=∞#∞@, K«#∞ÉÏÅq∂ñ^Œ ^Õfi+¨=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, qHÍ~°ãfi¨ ~°=∞QÆ∞@, HÍ~°}=Ú ÖËHÜ õ ∞Õ
QÀà◊§ KÕ`« ^•kâ◊s~°=Ú#∞ wK«∞@, D QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
㨯O^Œ „QÆÇϨ ÅHõ} Δ =Ú – 㨯O^Œ „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞, XHõ HõO@h~°∞
Hõ=Ú‡@, ѨÅ∞=∂~°∞`«Åqã¨∞~°∞H˘#∞@, XHõáê~°≈fi=Ú H˘\˜#ì @∞ì#∞ =∂#∞Ѩ_#ç @∞ì#∞
LO_»∞@,K≥=∞@Ѩ@∞ì@, "≥∞_»=OK«∞@, ѨO_»∞¡ H˘~°∞‰õΩ@ K«#∞fl q∂ñ^Œ ^Õfi+¨=Ú
QÆÅ∞QÆ∞@, ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» K«∞ qHÍ~°ãfi¨ ~°=ÚQÍ U_»∞Û@, =OHõ~Q° Í <À~°∞ ^≥~z° K˘OQÆ#∞
QÍ~°∞Û@, T~°fi÷ =ÚQÆ<Õ q∞H˜¯e K«∂K«∞@, =㨠– <≥`∞« ~Î ∞° Wq HõÅã≤# QÆ_Ť» ∞
Hõ@∞ì@, ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» @, „"Õà√◊ ¡ Ñ≤_Hç e˜ Ѩ@∞ìH˘xÜ«ÚO_»∞@, =∞Å|^Œ=ú ∞QÆ∞@, XHõ
Hõ#∞fl, XHõKH≥ ¯˜ e, XHõ Hõ#∞ÉÁ=∞‡ J^Œ~∞° @, ~Ô O_»∞ Hõ#∞flÅ∞ Z~°∞ÃщõΩ¯@, D
QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. D 㨯O^Œ „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜# tâ◊√=Ù, ‰õΩO\˜`#« =Ú "≥∞^ŒÅQÆ∞
JOQÆ"≥·Hõź=Ú<≥·##∞, =∞~°}=Ú<≥·##∞ xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÆ á⁄O^Œ∞#∞ QÆ#∞Hõ W\˜ì
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ ÉÏQÆ∞QÆ <≥~∞° OQÆ=ÅÜ«Ú.
㨯O^•Ñ¨™ê‡~°=∞#∞ =∞iÜ≥ÚHõ ¿Ñ~°∞QÆÅ qâßY „QÆÇϨ ÅHõ} Δ =Ú – `≥eq
#tOK«∞@, ѨÅ∞=∂~°∞ `«Å"≥O„_»∞HõÅ#∞ Ñ‘ñ‰õΩH˘#∞@, `«Å=OK«∞@, `«Å=OzH˘x
P=ÙeOK«∞@KÕ`« =∞Å=Ú, =¸„`«=Ú#∞ *Ï~°∞@, #∞~°∞ñQÆ∞QÍ "åOuÜ«∞QÆ∞@,
t~°ã∞¨ û, HõO_»∞,¡ ǨÏã¨=Î ÚÅ∞, áê^Œ=ÚÅ∞, Hõ#∞ÉÁ=∞ Wq P_»∞@, K«#∞flÅ∞ H˘~°∞‰õΩ@,
`«# <åÅ∞Hõ#∞ H˘~°‰Ωõ H˘#∞@, JkèH[õ fi~°=Ú, x„^ŒÖHË áõ È=Ù@, p=Ú=Öˇ#∞ –
<≥`∞« ~Î ∞° =Öˇ#∞, <À@ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú Q˘@∞ì@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ qâßY„QÆÇϨ =Ú ™Èñ
H˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞.
ÃãQ· Æ "Õ∞+¨=∞#∞ <å=∂O`«~=° ÚQÆÅ, "Õ∞+¨„QÆÇϨ ÅHõ} Δ =Ú – Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú,
ǨÏã¨=Î ÚÅ∞, áê^Œ=ÚÅ∞, =ÚY=Ú Wq Hõ^ÅŒ ∞@, #∞~°∞ñQÆ∞Hõ‰Ωõ ¯@, ^•Ç¨Ï=Ú,
=¸~°ÛÜ ù Ú« QÆÅ∞QÆ∞@, Ñ≤_Hç x˜ Ѩ@∞ìH˘x Ü«ÚO_»∞@, ÉËkÜ«∞QÆ∞@, Ç‘Ï#ã¨fi~°=Ú,
=∂~°∞~°∂ѨÙѨ_»∞@, Q˘O`«∞Ö’ ‰õÄñ`«Å∞ ѨÙ@∞ì@, "åOu, ^ŒQÆ∞æ, "≥H˜¯à◊√¡,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
x„^ŒÖ‰Ë Ωõ O_»∞@, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ H˘~°∞‰õΩ@, X_»Å∞ q~°∞K«∞H˘#∞@, á⁄_»=Ù# Ez#=Ùfi@,
#_»∞=Ú =OK«∞@, [fi~°=Ú, XHõ Hõ#∞fl QÍK«∞@, =¸~°Ûù D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞ "Õ∞+¨
„QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞.
â◊fi„QÆÇϨ ÅHõ}Δ =Ú – =}ñ‰õΩ QÆQ∞Æ ~åÊ@∞, K≥=∞@, Hõ#∞flÅ∞ =¸Ü«Ú@, „Ѩu
Hõ}
Δ =∞O^Œ∞#∞ |Ü«∞Å∞^Õi =K«∞Û@, <åÅ∞Hõ H˘iH˜ H˘#∞@, Q˘O`«∞֒ѨŠ‰õÄñ
`«Å∞ ѨÙ@∞ì@, X_»Å∞ =∞O@ ѨÙ@∞ì@, â◊s~°=Ú =∞Å=Ú=Öˇ HõOѨ٠"ÕÜÚ« @,
‰õΩHõ¯=Öˇ "≥Ú~°Q∞Æ @, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ â◊fi„QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`«$ „QÆǨÏÅHõΔ}=Ú – QÆQÆ∞~˘Ê_»∞K«∞@, HõΔ}ËHõΔ}Ë ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞@, Z_»`≥QÆHõ
U_»∞ÛK«∞O_»∞@, [fi~°=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ Ju™ê~°=Ú, "åOu, J=ÙeO`«, ^•Ç¨Ï=Ú, ^ÕÇϨ =Ú
Ñ‘#∞ñQÆ∞ HõOѨ٠H˘@∞ì@, J=Ü«∞==ÚÅ∞ `«#∞flH˘#∞@, J=Ü«∞==ÚÅ#∞
qkeOK«∞H˘#∞@, z‰õΩ¯@, =∂#∞Ѩ_∞» @, HÍOuÇ‘Ï#=∞QÆ∞@, Ñ≤_Hç e˜ Ѩ@∞ìH˘x
Ü«ÚO_»∞@, HõO_»¡ #∞O_ç hà◊√¡ HÍ~°∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ ÉÏÅ∞ʼnõΩ Ñ≤`$« „QÆÇϨ =Ú
™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
â◊‰Ωõ x „QÆÇϨ ÅHõ}
Δ =Ú – H©à√◊ ¡ =^ŒÅ∞@, ÉËk JQÆ∞@, <åÅ∞Hõ, ^Ò_», Q˘O`«∞
gx Ü«∞O^Œ∞ „=}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞@, =∞O@ <˘Ñ≤Ê`Àñ QÆ∂_ç# ÉÁ|ƒÅ∞ [xOK«∞@,
H©à◊√¡ <˘K«∞Û@, Wq ѨQÆ\ ˜Ü«∞O^Œ∞ñ |∞\˜ì ~å„uÜ«∞O^Œ∞ J}ñQÆ∞K«∞O_»∞#∞.
=ÚY=∞O^Œ∞#∞ QÆ∞^Œ=∞O^Œ∞#∞ =∞O@ [xOK«∞@, ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» @, ѨHHΔ˜ Oõ Ѩ٠QÆÅ∞QÆ∞@,
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ â◊‰Ωõ x „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
ѨÓ`«<å„QÆÇϨ ÅHõ} Δ =Ú– "åOu, =}ñ‰õΩ, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, ~å„u Ü«∞O^Œ∞
x„^ŒÖËHõáÈ=Ù@, "≥H˜¯à◊√¡, Hõ_»∞Ѩ٠ѨÙ|ƒ~°=Ú, =∞Å=Ú *Ï~°∞@, ^•Ç¨Ï=∞QÆ∞@,
h~°∞ Hõ@∞ì@, H©à√◊ ¡ =^Œe#@∞ìO_»∞@, X_»Å∞ QÆQ∞Æ ~æ ∞° á⁄_çz#@∞ìO_»∞@, HÍH˜=Öˇ
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú Q˘@∞ì@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ ѨÓ`«<å„QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
j`«ÑÓ¨ `«<å„QÆÇϨ ÅHõ} Δ =Ú – =}ñ‰õΩ, U_»∞ѨÙ, ѨH¯õ K«∂ѨÙ, ^•Ç¨Ï=Ú,
„¿ÑQÆ∞Å~°K«∞@, ÉËkÜ«∞QÆ∞@, H˘=Ùfi=Öˇ ^Œ∞~°æO^èŒ=Ú "ÕÜ«Ú@, XHõ ѨHõ¯
K«ÅQ¡ #Æ ∞O_»∞@, ~Ô O_»= „ѨH¯õ "Õ_Qç Æ #∞O_»∞@ D QÆ∞}=ÚÅ∞ j`«ÑÓ¨ `« <å„QÆÇϨ =Ú
™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞. JO^èŒÑ¨Óu#Ü«∞Ãã_ç <å=∂O`«~°=ÚHõÅ J^Œ$+≤ìѨÓ`«
<å„QÆǨÏÅHõΔ}=Ú–"åOu, [fi~°=Ú, ^ŒQÆ∞æ JÅÊ x„^Œ, =∞Å=Ú#‰õΩ ÉèË^Œ=Ú,
=~°Ç‚ Ï‘ #`«, ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú HõÅ∞QÆ∞@, X_»Å∞ z‰õΩ¯@, ^Œ$+≤ì H˘kÌQÆ #∞O_»∞@, q∞H˜¯e
"Õ^#Œ QÆÅ∞QÆ∞@, ^Œ∞~°^,Œ #=Ùfi@, =∂@Ü«Ú, P@Ü«ÚÖˉΩõ O_»∞@, "≥H¯˜ à◊√,¡ ÉèÜ í ∞« =Ú,
K«#∞fl q∂ñ^Œ Jã¨ÇϨ º=Ú HõÅ∞QÆ∞@, HÍOu Ç‘Ï#`«, ã¨fi~°=Ú fHõ} Δ =ÚQÆ #∞O_»∞@,
=}ñ‰õΩ, KÕñѨÅHõOѨÙQÍx, ÖËHõ ѨÙÅ¡x "åã¨#QÍx H˘@∞ì@, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞
J^Œ$+≤ì ѨÓ`«<å„QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞.
=ÚY=∞O^ŒeHÍ ÅHõ}Δ =Ú – KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§, =ÚY=Ú Wq ÉÏQÆ∞QÆ #∞O_»∞@
L^Œ~=° Ú#O^Œ∞ #Å¡x #~°=ÚÅ∞ Hõ#ñ|_»∞@, [~°fi=Ú J~ÀK«H=õ Ú, X_»Å∞ =∞O@,
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

P=ÙѨOz`«=Ú =O\˜ "åã¨# H˘@∞ì@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ =ÚY=∞O_»eHÍ „QÆÇϨ =Ú

™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞. ~ˆ =u „QÆÇϨ ÅHõ} Δ =Ú – â◊s~°=Ú #Å¡QÆ É’=Ù@, K≥=ÙÅ∞,
=Ú‰õΩ¯, HõO_»∞¡ Wq <˘K«∞Û@, ^ŒQ∞Æ ,æ "≥H¯˜ à◊√§, HõO_»∞¡ q~°∞K«∞@, <À~°∞ =OHõ~°
JQÆ∞@, q∞H˜¯e Ü≥∞„~°QÆ #∞O_»∞@, "Õ∞ñHõ "åã¨# H˘@∞ì@, [fi~°=Ú, Hõ$tOK«∞@,
=∞e=ÚѨKÛ« QÆ #∞O_»∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ ~ˆ =u „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
â◊√+¨¯ ~ˆ =f „QÆÇϨ ÅHõ}Δ =Ú – â◊√+¨¯ ~ˆ =f „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ „Hõ=∞=ÚQÆ
ã¨=∞ã¨=Î ∞~Ú# J=Ü«∞==ÚÅ∞ ZO_»∞#∞. Wk J™ê^躌 =∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
„QÆÇ¨ ™ê^躌 ÅHõ}Δ =Ú – "≥O„_»∞HõÅ∞ ~åeáÈ=Ù@, Ç‘Ï# ã¨fi~°=Ú, J#fl^Õfi+¨=Ú,
=<≥fl=∂~°∞@, ÉËkÜ«∞QÆ∞@, â◊s~°=Ú `Õ<≥ "åã¨# H˘@∞ì@, |Ǩï k#=ÚÅ∞
P„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞@, L^Œ~°=Ú#O^Œ∞ |∞_»∞ѨÙÅ=Öˇ „QÆO^äŒ∞Å∞ [xOK«∞@,
=∞Å=Ú <å<å=~°=‚ ÚÅ∞QÆ *Ï~°∞@, <åÅ∞Hõ #_»∞=∞ ѨÅ=¡ Ú Ñ¨_∞» @, ^Ò_»Å∞#Å∞
ÃщõΩ¯@, W\ì̃ ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# „QÆÇϨ ^À+¨=ÚQÆÅ ÉÏÅ∞x– q_çz ÃÑ@ì
=ÅÜ«Ú. zH˜`û« KÕÜ∞« #Hõ¯~°Ö^Ë #Œ ∞@. <å<å q^è=Œ ÚÅ∞QÆ J#fl=Ú#∞ Éè∞í lOK«∞
ÉÏÅ∞ñ_»∞, ^•Ç¨Ï=Ú QÆÅ"åñ_≥,· Z„~°x HõO_»∞¡ QÆÅ"åñ_≥,· <å<å\˜H˜ Hõ$tOK«∞K«∞O_ç#
Ü≥∞_»Å J\˜ì "åxx â◊√+¨¯ ˆ~=u „QÆǨÏ=Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. Wk
J™ê^躌 =Ú. „QÆÇϨ =ÚÅ∞ ™Èñ‰õΩ@‰õΩñ QÍ~°}=Ú – Ç≤ÏOã¨Ü∞« O^Œ∞#∞ ~°u Ü«∞O^Œ∞#∞
JaèÖÏ+¨ HõÅ∞QÆ∞@ KÕ`« P „QÆÇϨ =ÚÅ∞ ™Èñ‰õΩK«∞#flq.
Ç≤ÏO™êHÍ=∞ „QÆǨÏÅHõΔ}=Ú – ÉÏÅ∞x QÍx, ÃÑ^ŒÌ"åxx QÍx K«OѨÙ@
Ü«∞O^Œ∞ Pâ◊QÅÆ „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#ѨC_»∞ =Ú‰õΩ¯ HÍ~°∞@, <åÅ∞Hõ Hõ~∞° K«∞H˘#∞@,
QÆ\ Qì˜ Æ J~°K∞« @, ã¨∞Y=Ú ÖËHõ Ü«ÚO_»∞@, Hõhflà◊√¡ QÍ~°∞@, =<≥fl =∂~°∞@, =∂@Å∞
`«‰Ωõ ¯=Ü«∞QÆ∞@, â◊s~° ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú Q˘@∞ì@, Hõ$tOK«∞@, `«# =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞
Ñ≤#∞‰õΩ@, xOk`« HÍ~°º=ÚʼnõΩ ^ÕxH˜x ~ÀÜ«∞Hõ Ü«ÚO_»∞@, KÕ`∞« Å#∞ á⁄_»=ÙQÆ
ZuÎ, P~åƒù@=ÚQÆÅ"åñ_≥· `«##∞ QÍx Z^Œ∞\˜"åxxQÍx H˘@∞ì@, PÜ«Ú^è=Œ ÚÅ
KÕ`#« ∞, Hõ„~° "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx KÕ`#« ∞ Z^Œ∞\˜ "åxx H˘@∞ì@, =∞O_»Ö’ |_»É’=Ù@,
hà◊§Ö’ =Ú#∞ñQÆ∞@, ÉÏqÖ’ñ|_»ñÉ’=Ù@, W\˜ì Ѩ#∞ÖˇxflÜÕ∞xÜ«ÚO*ËÜÚ« @,
^ŒÑÊ≤ , Hõ_∞» ѨÙÖ’=∞O@, `≥eq ^ŒÑC¨ @, =ÚiH˜HOõ ѨÙQÆ "åOuÜ«∞QÆ∞@, #=~°O„^è=Œ ÚÅ
QÆ∞O_®~°H=Îõ Ú "≥_Å» ∞@, D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆey# Ü≥∞_» J\˜ì „QÆÇϨ ~Ày =∞$u*ˇO^Œ∞#x
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
~°uHÍ=∞„QÆÇϨ ÅHõ}Δ =Ú– ã¨OÉè’QÆ=Ú#O^Œ∞ Pâ◊QÅÆ „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜# Ü≥∞_»Å
– UHÍO`«=Ú Hõey#ѨC_»∞ „ã‘Î`À ~°u¿ãÜ«Ú@, „ã‘ÎÅ`À =ÚK«Û@ÖÏ_»∞@,
QÆO^è=Œ ∞O^Œ∞#∞, ѨÙ+¨Ê=∂eHõÅÜ«∞O^Œ∞#∞, PÉè~í } ° =ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ „Ñ‘uHõÅ∞QÆ∞@,
ã¨O`À+¨=Ú, âßO`«=Ú Hõey Ü«ÚO_»∞@, W\˜ì ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú
Hõ+™ì̈ ê^躌 =Ú.|eHÍ=∞„QÆÇϨ ~ÀQÆ ÅHõ} Δ =Ú – |eÜ«∞O^Œ∞ Pâ◊QÅÆ „QÆÇϨ =Ú ™Èñ
H˜#Ü≥∞_»Å – q∞H˜¯e n#`«fi=Ú, =ÚY=Ú `«∞_»∞K«∞H˘#∞K«∞O_»∞@, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Q˘O`«∞, ^Ò_»Å∞ Wq Ü≥∞O_»∞@, kQÆ∞Å∞ Ѩ_ç K«∂K«∞@, HÍOu, ^蕺xOK«∞@,
=K«∞Û@, áÈ=Ù@, J#fl=Ú#∞ HÀ~°∞@, WzÛ# J#fl=Ú#∞ fã≤H˘xÜ«Ú q∞QÆ∞Å
Éè∞í lOѨHÜ
õ Ú« O_»∞@ W\ì̃ ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú ã¨∞Y™ê^躌 =Ú.
Ѩ~åâ◊~ÀHõÎ „QÆÇ¨Ï ÅHõΔ}Ï^Œ∞Å∞
~å=}Hõ$`« ‰õΩ=∂~°`«O„`«=Ú
QÀHõ~‚° ã¨Å÷ =Ú# ѨO_ç`∞« ñ_»Q∞Æ ~å=}∞O_»∞ `«Ñ㨠∞¨ û KÕã≤ „|ǨχKÕ =~°=ÚÅ#∞
á⁄Ok K≥ÑÊ≤ # ‰õΩ=∂~°`O« „`«=Ú WK«Û@ ã¨O„QÆÇϨ =ÚQÆñ *ˇÑʨ ñ|_»∞#∞. #O^Œ#,
ã¨∞#O^Œ, ѨÓ`«#, =ÚY=∞O_»e, a_®eHõ, â◊‰Ωõ x, â◊√+¨¯ ~ˆ =u, aÖÏoHõ, =∞^Œ"∞Õ ^Œ#,
ˆ~=u, J~°ÛHõ, J^Œ∞ƒù`« J#∞ h ѨO„_≥O_»∞#∞ =∂`«$HõÅ#ñ|_»∞#∞. k#=Ú,
=∂ã¨=Ú, ã¨O=`«û~°=Ú gxH˜ <åÜ«∞‰õΩÅ∞. Wq„Hõ=∞=ÚQÆ |Å∞Å∞, ѨÓ[Å∞ "≥Ú^Œ
ÅQÆ∞ "åxq∂ñ^Œ JaèÖÏ+¨QÅÆ qÜ≥∞ÿ =zÛ ÉÏÅ∞Å#∞ Ѩ@∞ìH˘#∞K«∞#flq.
#O^Œ<åQÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ}Δ =Ú – "≥Ú^Œ\k˜ #=∞O^Œ∞ QÍx, "≥Ú^Œ\ ˜ <≥ÅÜ«∞O^Œ∞QÍx,
"≥Ú^Œ\ ˜ ã¨O=`«û~°=∞O^Œ∞QÍx, #O^Œ#Ü«∞#∞¿Ñ~°∞QÆÅ „QÆÇϨ =Ú, `«ex¡ QÍx, ÉÏÅ∞x
QÍxѨ@∞ì#∞. JѨC_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ, [fi~°=Ú, X_»Å∞ z‰õΩ¯@, X_»Å∞ "åK«∞@,
=∞Å=Ú <å<å=~°=‚ ÚQÆ *Ï~°∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. W\˜ì „QÆÇϨ ~Ày =∞$u
K≥O^Œ∞#∞.
ã¨∞#O^• QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – ~Ô O_»=k#=∞O^Œ∞ QÍx, ~Ô O_»= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞
QÍx, ~Ô O_»= ã¨O=`«û~°=∞O^Œ∞ QÍx, ã¨∞#O^ŒÜ∞« #∞„QÆÇϨ =Ú, `«ex¡ QÍx, tâ◊√=Ù#∞
QÍx Ѩ@∞ì#∞. JѨC_»∞ [fi~°=Ú, ѨO_»∞¡ H˘~°∞‰õΩ@, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, J#fl^Õfi+¨=Ú,
Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘#∞@, U_»∞Û@, D QÆ∞}=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞. ÉÏÅ∞ñ_≥#· Ü≥∞_»Å
LeH˜Ñ¨_»∞K«∞O_»∞#∞.
ѨÓ`«<å QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – =¸ñ_»= k#=∞O^Œ∞ QÍx, =¸ñ_»= <≥Å
Ü«∞O^Œ∞ QÍx, =¸ñ_»= ã¨O=`«û~°=∞O^Œ∞ QÍx, ѨÓ`«# J<≥_ç „QÆÇϨ =Ú ÉÏÅ∞x
Ѩ@∞ìH˘#∞#∞. JѨC_»∞ [fi~°=Ú, QÆQ∞Æ ~°∞á⁄_»∞K«∞@, X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê, J#fl^Õfi+¨=Ú,
Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘#∞@, D QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
=ÚY=∞O_»e QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – <åÅ∞QÆ= k#=∞O^Œ∞ QÍx, <åÅ∞QÆ=
<≥Å Ü«∞O^Œ∞ QÍx, <åÅæ= ã¨O=`«û~°=∞O^Œ∞ QÍx, =ÚY=∞O_»eÜ«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú
`«e¡x, ÉÏÅ∞x Ѩ@∞ì#∞. JѨC_»∞ [fi~°=Ú, X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê, `«Åu~°∞QÆ∞@,
`«Å=OK«Q∂Æ _»Hõ Ü«ÚO_»∞@, Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘#∞@, Wq HõÅ∞QÆ∞#∞.
a_®eHÍ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – S^Œ=k#=∞O^Œ∞ QÍx, S^Œ= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞
QÍx, S^Œ=Uñ@ñQÍx a_®eHõ Ü«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú ÉÏÅ∞x, `«ex¡ Ѩ@∞ì#∞. JѨC_»∞
[fi~°=Ú X_»Å∞ z‰õΩ¯@, L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ â◊¥Å, "≥H¯˜ à◊√§, D QÆ∞}=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞.
â◊‰Ωõ x QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}
Δ =Ú – P~°=k#=∞O^Œ∞ñ QÍx, P~°= <≥Å Ü«∞O^Œ∞
QÍx, P~°= ã¨O=`«û~°=Ú# QÍx, â◊‰õΩx J<≥_ç „QÆǨÏ=Ú, `«e¡x, ÉÏÅ∞x
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ѩ@∞ìH˘#∞#∞. JѨC_»∞ [fi~°=Ú, ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» @, X_»Å∞ z‰õΩ¯@, D QÆ∞}=ÚÅ∞

ѨÙ@∞ì#∞. â◊√+¨¯~ˆ =fQÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – U_»=k#=∞O^Œ∞ñQÍx, U_»= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞ñ
QÍx U_»=ÜÕ∞ñ@ QÍx, â◊√+¨¯ ~ˆ =uÜ«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú `«ex¡ ÉÏÅ∞x |\˜ì H˘#∞#∞.
JѨC_»∞ J#fl^Õfi+¨=Ú, P=ÙeO`«Å∞, X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
J<åºF_è®eHÍ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – Zxq∞^Œ= k#=∞O^Œ∞ QÍx, Zxq∞^Œ=
<≥ÅÜ«∞O^Œ∞ QÍx, Zxq∞^Œ= ã¨O=`«û~°=∞O^Œ∞QÍx, J<åº F_è®eHõ Ü«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú
`«ex¡ , ÉÏÅ∞x Ѩ@∞ì#∞. JѨC_»∞, J#fl^Õfi+¨=Ú, <åÅ∞HõKåK«∞@, X_»Å∞ z‰õΩ¯@,
X_»Å∞ "åK«∞@, ã¨~fi° ^• U_»∞ÛK«∞O_»∞@, Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘x LO_»∞@, Wq QÆÅ∞QÆ∞.
=∞^Œ"Õ∞^Œ#QÆ$Ç‘ÏÅHõΔ}=Ú – `˘q∞‡^Œ= k#=∞O^Œ∞ QÍx, `˘q∞‡^Œ=
<≥ÅÜ«∞O^Œ∞QÍx, `˘q∞‡^Œ=ÜÕ∞ñ@ñQÍx =∞^Œ"∞Õ ^Œ#Ü«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú, `«ex¡ , ÉÏÅ∞x
Ѩ@∞ì#∞. JѨC_»∞ [fi~°=Ú, "åOu, X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê, áêK«<åÅ∞, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú,
J#fl^Õfi+¨=Ú, K≥qÖ’ áÈ@∞, D QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
~ˆ =f QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ѨkÜ«∞=k#=∞O^Œ∞QÍx, ѨkÜ«∞= <≥ÅÜ«∞O^Œ∞
QÍx, ѨkÜ«∞=ÜÕ∞ñ@ñQÍx, ~ˆ =u Ü«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú, `«ex¡ , ÉÏÅ∞x Ѩ@∞ì#∞,
JѨC_»∞, [fi~°=Ú, J#fl^Õfi+¨=Ú, "åOu, L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, Hõ_∞» ѨÙ
â◊¥ÅÜ«ÚQÆÅ∞QÆ∞.
J~°ÛHÍQÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – Ѩ^∞Œ <˘H˘O_»= k#=∞O^Œ∞QÍx, Ѩ^∞Œ <˘H˘O_»=
<≥ÅÜ«∞O^Œ∞ QÍx, Ѩ^∞Œ <˘H˘O_»=ÜÕ∞ñ@ QÍx, J~°ÛHõ Ü«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú, ÉÏÅ∞x
`«ex¡ Ѩ@∞ìH˘#∞#∞† JѨC_»∞ [fi~°=Ú, X_»Å∞ z‰õΩ¯@, X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê, J#fl^Õfi+¨=Ú,
Hõ#∞flÅ∞ =¸Ü«∞ñQÆ∂_»Hõ `≥~z° H˘xÜ«ÚO_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
J^Œ∞ƒù``« åQÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}
Δ =Ú – ѨO„_≥O_»∞= k#=∞O^Œ∞ QÍx, ѨO„_≥O_»=
<≥Å Ü«∞O^Œ∞ QÍx, ѨO„_≥O_»= ã¨O=`«û~°=∞O^Œ∞ QÍx, J^Œ∞ƒù`åÜ«∞<≥_ç „QÆÇϨ =Ú,
`«ex¡ , ÉÏÅ∞x Ѩ@∞ì#∞† JѨC_»∞ `≥eq ÖˉΩõ O_»∞@, ѨO_»∞¡ H˘~°∞‰õΩ@, U_»∞Û@,
HõO_»∞¡ <˘K«∞Û@, â◊s~° ~À=∞=ÚÅ∞ xHõ¯á⁄_»∞K«∞H˘#∞@, U^≥#· ɡ@∞ì=∞x áÈ~°∞
ÃÑ@∞ì@Ü«Ú QÆÅ∞QÆ∞.
ѨHΔ̃ „QÆÇ¨Ï ÉèË^Œ=ÚÅ∞
=O^躌 ѨH,Δ̃ „ã‘ΠѨH,Δ̃ ѨÙ~°∞+¨ÑH¨ ,Δ̃ #ѨÙOã¨HÑõ H¨ Δ̃ Jx ѨHΔ̃ ^À+¨=ÚÅ∞ <åÅ∞QÆ∞
q^è=Œ ÚÅ∞. gx ™ê=∂#ºÅHõ} Δ =Ú ÖˇqfiÜ«∞#ñQ͆ "åOu, q∞H˜¯e Ju™ê~°=Ú,
^•Ç¨Ï=Ú, [fi~°=Ú, J=Ü«∞==ÚÅxfl z‰õΩ¯@, K«#∞fl#∞`åñHõHÜ õ Ú« O_»∞@, =}‰õΩ,
x„^ŒÖËHõáÈ=Ù@, ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞ xâ◊≈H˜Î, Éèí∞[=ÚÅ∞–gѨٖ#_»∞<≥uÎ
gxÜ«∞O^Œ∞Ѩš=ÚѨ_»∞@, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ tâ◊√=ÙʼnõΩ QÆey# Ü≥∞_»ÅѨH˜Δ
^À+¨=∞QÆ∞#∞.
=O^蕺ѨH˜Δ QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõΔ}=Ú–|_»eHõ, `«Åq∂ñ^Œ QÆ∞O_»Ñ¨_»∞@, "åOu,
Ju™ê~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , X_»Å∞ "Õ_Qç #Æ ∞O_»∞@, Wq =O^蕺 ѨHΔ˜ ™ÈñH˜# QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„ã‘ΠѨHΔ̃ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõΔ}=Ú – ^ÕǨÏ=∞O`«Ü«Ú =}∞ñ‰õΩ@, HÍñHõ, ^ŒÑ≤Ê,
ÉËkÜ«ÚQÆ∞@, K«#∞fl QÆ∞_»∞=Hõ Ü«ÚO_»∞@ D QÆ∞}=ÚÅ∞ Pñ_»∞ ѨHΔ˜ ™ÈñH˜#
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ѨÙOѨHΔ̃ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – HÍñHõ, ÉËk, X_»Å∞ ZO_»∞@, HõO_»∞¡ ѨÅ=¡ ÚÅ∞
Ѩ_»∞@, <åÅ∞Hõ x_»∞ѨÙQÆ "≥_»Å ɡ@∞ì@, D QÆ∞}=ÚÅ∞ "≥ÚQÆ Ñ¨HΔ̃ ™ÈñH˜#
QÆÅ∞QÆ∞.
#ѨÙOã¨HÑõ H¨ Δ̃ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}
Δ =Ú – Éè∞í [=Ú, gñѨÙ, HõO~î=° Ú, "≥∂KÕ~Ú gx
Ü«∞O^Œ∞ ѨÅ=¡ Ú Ñ¨_∞» @, "åOu, Ju™ê~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , D QÆ∞}=ÚÅ∞ HõeQÔ <Õx,
#ѨÙOã¨HÑõ H¨ Δ̃ ™ÈñH˜#^Œx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
~°[ã¨fiÖÏ ^Œ~≈° # ^À+¨=Ú – |∞∞`«∞ ™êfl#=Ú KÕã#≤ „ã‘,Î ÉÏÅ∞x Ez,
QÆiƒù}Ü © ∞ÿ≥ # Ü≥∞_»Å, JѨC_»∞, P tâ◊√=Ù, J#fl=Ú u#∞HÍÅ"≥∞#ÿ #∞, <å<å\˜H˜
zH˜¯áÈ=Ù#∞. Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, X_»Å∞ z‰õΩ¯@, "≥∞_»#∞ "≥∂Ü«∞ â◊HΘ ÖËHõ Ü«ÚO_»∞@,
`≥eqÖˉΩõ O_»∞@, <ÀÔ~O_»∞@, `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞ ~åÅ∞@. =∂QÆ#∞fl "ÕÜÚ« @, HÍà◊√§
KÕ`∞« Å∞ ã¨#flyÅ∞¡@, ÉËkÜ«∞QÆ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. P „ã‘Î Ü≥ÚHõ Hõ
QÆ~ƒ° =ù Ú =$kú ÉÁOk# H˘Åñk D tâ◊√=Ù‰õΩ JkèHõ ÉÏ^èÅŒ ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. K«zÛ##∞
[K«∞Û#∞. P „ã‘,Î Pñ_»∞a_»#¤ ∞ K«∂z# Ü≥∞_»Å „ã‘Î QÆ~ƒ° =ù Ú#∞, "≥ÚQÆa_»#¤ ∞ K«∂z#
Ü≥∞_»Å ѨÙ~°∞+¨ QÆ~ƒ° =ù Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Wu N |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åfl Hõ̂~ – ѨÓ~°fi ÉèÏQˆ – +¨+ãª̈ ~Î̈ O° QÆó

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
NHõ$ëê‚Ü«∞#=∞ó

ã¨Ñ=Î̈ ∞ ~°OQÆ=Ú
Éèí∂`åkq*Ï˝#=Ú
ѨÙ~°∞+¨μx, *Ï˝#=Ú, q*Ï˝#=Ú, "å‰õΩ¯, KÕ+Åì̈ ∞, |Å=Ú, áœ~°∞+¨=Ú Wq
"≥Ú^Œ@ ÖËH,õ ǨÏ~îå`«∞QÎ Æ QÆxÑ≤Oz#ѨC_»∞, ™ê=∂#º=ÚQÆ Éè∂í `«=Ú ™ÈñH˜#^ŒxÜ«Ú,
U Éè í ∂ `« = Ú Ü≥ Ú Hõ ¯ ~° ∂ Ѩ = Ú, 㨠fi Éè Ï ==Ú, =∂@Å∞, #_» H õ , KÕ + ¨ ì Å ∞,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx`À ã¨=∂#"≥∞ÿ# ~°∂áê^Œ∞Å∞ HõeyÜ«ÚO_»∞<À, PÉèí∂`«=Ú
P"ÕtOz#^ŒxÜ«Ú <≥é∞ñQÆ=ÅÜ«Ú, P Éèí∂`«=Ú, Ѩ^Œ∞<≥xq∞k q^èŒ=ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞#∞. Z@¡#ñQÍ, ^Õ=`«Å∞, ^•#=ÙÅ∞, QÆO^è~Œ ∞° fiÅ∞ Ü«∞‰õΩΔ Å∞ ã¨~Ê° =ÚÅ∞,
~åHõ Δ ã ¨ ∞ Å∞, ‰õ Ä â߇O_» = ÚÅ∞ HÍ=∞=ÚÅ∞, H˜ ~ ° } =ÚÅ∞, ÉË ` åà◊ = ÚÅ∞,
„|Ǩχ~åHõãΔ ∞¨ Å∞, Ü«∞^ä•HÍâ◊√Å∞, J~°Ñ÷ `≤ ~« ∞° Å∞, Ñ≤âßK«=ÚÅ∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞, =$^Œ∞Åú ∞,
=Ú#∞Å∞, W@∞¡ Ѩ^∞Œ <≥xq∞k q^è=Œ ÚÅ "å~°∞#∞ Éè∂í `«=ÚÅx K≥Ñʨ ñ|_çi. Éè∂í `«
<åÜ«∞‰õΩÅQÆ∞ P^Õ"å^Œ∞Å Ü≥ÚHõ¯ Ѩi"å~°=Ú HÀ\˜ ã¨OYº‰õΩ JkèH"õ ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#∞.
P Ѩi"å~°=ÚŠѨiKå~°‰Ωõ Å∞#∞ ÖˇH¯õ ÖËx "å~°∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Éè∂í `«ãO¨ *Ï˝qkè – D Ѩ^∞Œ <≥xq∞k q^è=Œ ÚÅ Éè∂í `«=ÚÅ∞#∞, PǨ~°=Ú<Õ

HÀi #qÜ≥∞ÿ J~°~÷ å„u Ü«∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∞, ÉèÜ í ∞« OHõ~=° ÚÖˇ,· „H˘=Ùfi, <≥`∞« ~Î ∞° ,
=∂Oã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ PǨ~°=ÚÅ#∞ Éè∞í lOK«∞K«∞, ^Õ=`«Å`Àñ QÆ∂_ç x=ã≤OK«∞@
=Å#, P ^Õ=`«Å ã¨fiÉèÏ==Ú, PKå~°=Ú, Hõ~‡° =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #q HõÅqÜ≥∞ÿ , P
^Õ=`«Å ¿Ñà◊√¡ HõÅqÜ≥∞ÿ =∞#∞+¨μºÅ#∞ P=Ç≤ÏOK«∞ HÍ~°}=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
Éè∂í `« „QÆÇϨ } HÍ~°}=Ú – D Éè∂í `«=ÚÅ∞ ™Èñ‰õΩ@‰õΩ, D [#‡=Ú#O^Œ∞
QÍx ѨÓ~°fi[#‡=Ú#O^Œ∞ QÍx KÕÜ«∞ñ|_ç# „Ѩ*Ï˝Ñ¨~å^èŒ=Ú (|∞kúÇ‘Ï#uÜÕ∞)
HÍ~°}=∞QÆ∞#∞. HÍ=∞, „HÀ^è•^Œ∞ÅKÕñ QÆey# P „Ѩ*Ï˝Ñ¨~å^èŒ=Ú KÕ`« q∞H˜¯e
K≥_áç È~Ú# ^è~Œ ‡° =Ú, „=`«=ÚÅ∞, PKå~°=Ú#∞ HõÅ"åñ_≥,· ÃÑ^ŒÅÌ #∞ Ãã`· =« Ú Ju
„Hõq∞OK«∞K«∞ `«#∞fl `å<Õ K≥~z° H˘#∞#∞ W@∞¡ =∞~åº^Œ#∞ Ju„Hõq∞OK«∞@=Å#
áêÑ≤Ü∞ÿ≥ # J\˜ì ѨÙ~°∞+¨μx zè„^Œ„ѨÇ¨ ~°∞ÅQÆ ^Õ"åk „QÆÇϨ =ÚÅ∞ "≥O@<Õ K«OѨÙK«∞#flq.
„QÆÇϨ „QÆÇϨ } HÍÅx~°Ü ‚ ∞« =Ú – XO@iQÆ<#·≥ #∞ â◊¥#º™ê÷#=∞O^≥#· #∞ LO_»∞
#ѨC_»∞#∞, â◊≈âß<å^Œ∞ÅÖ’ J~°~÷ å„u ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞O_»∞#ѨC_»∞#∞, ^Õ=`å~åÊ^Œ∞Å
Ü«∞O^Œ∞ #∂`«HÍ^Œ∞Å ™êOHõ~º° =Ú HõÅ∞QÆ∞#ѨC_»∞ áêѨ „H˜Ü∞« Å#∞ KÕÜÚ« #ѨC_»∞#∞
ѨÓ~°fi[#‡ Hõ$`« áêѨ=ÚÅ∞ Ѩi}q∞OK«∞ HÍÅ=∞O^Œ∞#∞, ã¨∂~°º, K«O„^Œ „QÆÇϨ }=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞, ã¨O^蕺 HÍÅ=∞O^Œ∞#∞, Pâ◊√zQÍ #∞#flѨC_»∞#∞, â◊√Hõ¡ ѨHΔõ Hõ$+¨‚ ѨHΔõ
ã¨O^è∞Œ Å Ü«∞O^Œ∞#∞, qkè qÇ‘Ï#=ÚQÆ *ËÃã_ç "≥∞^ÿ ∞Œä #HÍÅ=∞O^Œ∞#∞, ~°[ã¨fiÅ`À
ã¨OQÆq∞OK«∞ HÍÅ=∞O^Œ∞#∞. ^Œ∞~å‡~°æ‰õΔΩ„^Œ„ѨÜ≥∂QÆHÍÅ=∞O^Œ∞#∞, Ǩϟ=∞=Ú,
J^躌 Ü«∞#=Ú, â◊√ÉèHí Í~°º=Ú, „|ǨχK«~º° =Ú, „=`å^Œ∞Å∞, gxx J#∞+≤Oì K«∞K«∞O_ç
`«Ñ≤ÊáÈ=Ù#ѨC_»∞#∞, =∞ǨÜ«Ú^Œú=Ú#O^Œ∞#∞, `≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú#O^Œ∞#∞,
Ѩ~°^Õâ◊=∞O^Œ∞#∞, ^Œ∞+¨ì„QÆǨÏ=∂eHÍÜ≥∂QÆ=∞O^Œ∞#∞, „ã‘ÎÅ`ÀñQÆ∂_» ^Õâ◊Ü«∂„`«
KÕÜÚ« #ѨC_»∞#∞, Pâ◊√z ã¨Å÷ =ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞#ѨC_»∞#∞, "åOuÜ«∞QÆ∞
#ѨC_»∞#∞, ~ˆ `«ã∞¨ û „ã¨qOK«∞#ѨC_»∞#∞, ~°H=Îõ Ú „ã¨qOK«∞#ѨC_»∞#∞, ~°KÛ« Kåqà◊§‰õΩ
– HÀ"≥ÅʼnõΩ#∞ áÈ=Ù#ѨC_»∞#∞, =∞^è∞Œ =∂Oã¨, QÆ∞_», uÖÏ^Œ∞Å LzÛù+=ì¨ ÚÅ∞
QÆÅ KÀ@ u~°∞QÆ∞#ѨC_»∞#∞, =G Ç‘Ï#=ÚQÆ #∞#flѨC_»∞#∞, ~å„u HÍÅ=∞O^Œ∞#∞,
<åÅ∞QÆ∞ „`À=Å∞ QÆ∂_ç# ã¨Å÷ =ÚʼnõΩ Ñ¨@}ì =ÚʼnõΩ#∞ =#=ÚʼnõΩ#∞, â◊≈âß#=ÚÅ
‰õΩ#∞ áÈ=Ù#ѨC_»∞, ^Õ=`«Å#∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ „ÉÏǨχ}À`«=Î ÚÅ#∞, Ü«∞`«∞Å#∞,
ÃÑ^ŒÅÌ #∞, LÅ¡OѶ∞¨ #=Ú KÕÜÚ« #ѨC_»∞#∞ PKå~°=Ú#∞ Ju„Hõq∞Oz#ѨC_»∞#∞,
PÉè∂í `«Q}Æ =ÚÅ∞ K«∂z ~ÀQÆ "Õ+=¨ Ú#∞ ^èiŒ Oz#qÜ≥∞ÿ , L<å‡^•k ~ÀQÆÑ_‘ `ç ∞« Å#∞,
[fi~åk~ÀQÆ=ÚÅ KÕ`« =∞#ã¨∞û K≥_#ç "åix "≥~Ñ° O≤ K«∞#∞. <å<å qHÍ~°=ÚÅ#∞
ѨÙ\ì̃OK«∞#∞. ÖËHõ K«OÑ≤##∞ K«OѨÙ#∞.
Éè∂í `åk HÍ~°ºÅHõ}Δ =Ú – ^Õ=`«Å ^≥`· Ü Õ Ú« Å∞, "åi "åi ѨiKå~°Hõ Éè∂í `«=Ú
Å∞#∞, =∞#ã¨∞û#∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_ñ» *ËÜÚ« ^Œ∞~°∞. QÆO^è~Œ ∞° fiÅ∞ =∞#∞+¨μºÅ#∞ ^•ñ‰õΩ^Œ∞~°∞.
Ѩ#flQÆÉ∂íè `«=ÚÅ∞ P=Ç≤ÏOK«∞#∞. Ü«∞HõΔ „QÆÇϨ =ÚÅ∞, =∞#∞+¨μºÅ^ÕÇϨ "åã¨##∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ѩ\ ì̃ ‰õÄ_» u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. ~åHõãΔ ¨ Éè∂í `«=ÚÅ∞, =∞#∞+¨μºÅ#∞ "åǨÏ# =ÚÅ∞QÍ
*ËãH≤ ˘x ÃÑ· <≥H¯˜ ã¨OK«iOK«∞#∞. Ñ≤âßKå^Œ∞Å∞#∞, Ñ≤`$« Éè∂í `«=ÚÅ∞#∞ Hõ#∞Ѩ_ç
=∞#∞AÅ#∞ „q∞OQÆ∞#∞. ã≤^ÉúŒ ∂íè `«=ÚÅ∞, =Úx Éè∂í `«=ÚÅ∞, QÆ∞~°∞ Éè∂í `«=ÚÅ∞,
=$^Œú Éè∂í `«=ÚÅ∞#∞, ѨÓ~ÀfiHõHÎ ÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#fl #~°∞Å#∞ â◊ÑO≤ `«∞~°∞. J^Œ$âߺ
"Õâ◊ ÅHõ} Δ =Ú–ã¨Ê\ù H˜ Ñõ Ù¨ aà◊§ Ü«∞O^Œ∞ ã¨∂~°ºH˜~} ° =Ú K˘zÛ#@∞¡#∞ h_»Ü∞« O^Œ∞
á⁄_» Ü≥∞O_» K˘zÛ#@∞¡#∞, P^Õ"åkÉè∂í `«Q} Æ =ÚÅ∞ QÆ∞}=ÚÅ KÕ`« =∞#∞+¨μºÅ#∞
K≥~∞° K«∞#qÜ≥∞ÿ ѨÙ~°∞+¨ ^ÕÇϨ =ÚÅ#∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ „Ѩ"tÕ OK«∞#∞. ^Õ"åk „QÆÇϨ }
HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« =Ú – ^Õ=`«Å∞, ^≥`· ∞« ºÅ∞#∞, Z^Œ∞<Ì H≥ ¯˜ u~°∞QÆ "åxx, â◊¥Å=Ú KÕ`«
Ѩ\ #ì̃ "åxx â◊√Hõ¡ ѨH=Δõ ∞O^Œe, áê_»ºq∞, „`«Ü∂≥ ^Œt, K«`∞« ~°tÌ , Ѩ~fi° =Ú gx
Ü«∞O^Œ∞ Ѩ@∞ìK∞« #flq. ÉË`åà◊ „QÆÇϨ } HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« =Ú – `«#∞fl `å#∞ á⁄QÆ_∞»
H˘#∞"åxx – H˘_≥ QÍxx, ‰õΩÅ~°∂Ѩ=ÚKÕ`« QÆifiOz# "åxx – Hõ$+¨Ñ‚ H¨ =Δõ ∞O^Œe
^•fi^Œt Ü«∞O^Œ∞#∞ ã¨O^蕺HÍÅ=ÚÅO^Œ∞#∞ Éè`Ë åà◊ „QÆÇϨ =ÚÅ∞ Ѩ@∞ì#∞. QÆO^è~Œ fi°
„QÆÇϨ }HÍÅx~°Ü ‚ ∞« =Ú – QÆO^è~Œ fi° Éè∂í `«=ÚÅ∞ Éè^Ë =Œ Ú Ñ¨eHÔ _»∞ "åxx ѨÙ+¨Ê=Ú,
K«O^Œ#=Ú, =∞Oz =G=ÚÅ∞ gxx ^èiŒ Oz# "åxx Pñ@ÅÜ«∞O^Œ∞ „Ñ‘uQÆÅ
"åxx „ã‘ÅÎ <≥_É» ÏÜ«∞x"åxx Z^Œ∞<Ì H≥ ¯˜ u~°∞QÆ∞"åxx K«`∞« ~°tÌ , K«qu, ^•fi^Œt,
J+¨qì ∞ gxÖ’ Uk#=∞O^≥#· #∞ Ѩ@∞ì#∞.
LiQÆ „QÆÇϨ } HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« =Ú – L~°QÆ Éè∂í `«=Ú x„^ŒÉ’=Ù"åxx K«ÑŨ |∞kú
QÆÅ"åxx ã¨OHõ~*° Ïux q∞H˜¯e „^Œ=º=ÚQÆÅ "åxx q∞H˜¯e HÀѨ=ÚQÆÅ "åxx
LÉèÜ í ∞« ã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞ QÍx, =∞^蕺ǨÏflHÍÅ=∞O^Œ∞QÍx, â◊√HõÑ¡ H¨ Δõ ѨOK«q∞Ü«∞O^Œ∞
QÍx, ^Œâq◊ ∞Ü«∞O^Œ∞ QÍx Ѩ@∞ì#∞. Ü«∞HõΔ „QÆÇϨ } HÍÅx~°Ü ‚ ∞« =Ú – Ü«∞HõΔ „QÆÇϨ =ÚÅ∞,
ã¨~fi° ^•#=ÙfiK«∞O_»∞ "åxx, =∞Oz ~°∂Ѩ=ÚQÆÅ"åxx |e+¨μxª UHÍ^Œt Ü«∞O^Œ∞
Ѩ@∞ì#∞. HÍ=∞„QÆÇϨ } HÍÅx~°Ü ‚ ∞« =Ú – ^è#Œ =O`«∞x, â∫~°º=O`«∞x, |Å=O`«∞x,
ѨÙ+¨Ê, K«O^Œ<å^Œ∞Å#∞ JÅOHõiOzH˘x# "åxx =ÚiH˜ =G=ÚQÆÅ "åxx
HÍ=∞„QÆÇϨ =ÚÅ∞ Ѩ@∞ì#∞. H˜~} ° „QÆÇϨ }HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« =Ú – H˜~} ° „QÆÇϨ =ÚÅ∞,
áêѨH$õ `«º=ÚÅ∞ KÕÜÚ« "åix UHÍ^ŒtÜ«∞O^Œ∞QÍx, ã¨ÑqΨ ∞ Ü«∞O^Œ∞QÍx Ѩ@∞ì#∞.
„|Ǩχ~åHõ™Δ êk „QÆÇϨ } HÍÅx~°Ü ‚ ∞« =Ú – „|Ǩχ~°HãΔõ ∞¨ û, Ü«∞^ä•HÍâ◊É∂íè `«=ÚÅ∞,
J~°Ñ÷ `≤ ~« ° „QÆÇϨ =ÚÅ∞, "Õ^=Œ ∞O^Œ∞#∞, `«Ñ㨠∞¨ û#O^Œ∞#∞, PKå~°=∞O^Œ∞#∞, ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ
|∞kúQÅÆ "åxx, QÆ∞~°∞, Ü«∞u, „QÆÇϨ ^Õ=`å ѨÓ[Å∞ KÕÜÚ« "åxx, JO`«â√◊ ≈kú ÖËx
„ÉÏǨχ}∞x „ÉÏǨχ}*Ïu HÍx "åxx, ÃÑ^ŒÖÌ #·ˇ „ÉÏǨχ}∞Å ~ÚO_»¡ Ü«∞O^Œ∞#∞,
^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, L^ŒH=õ ∞O^Œ∞#∞, „ã‘Î ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú KÕÜÚ« HÍÅ=∞O^Œ∞#∞,
J~°~÷ å„uÜ«∞O^Œ∞#∞, ^Œâq◊ ∞, J=∂"å㨺, J+¨qì ∞, #=q∞ gxÖ’ ^ÕxÜ«∞O^≥#· #∞
Ѩ@∞ìH˘#∞#∞.‰õÄâß≈O_» „QÆǨÏ} HÍÅ x~°‚Ü«∞=Ú – ‰õÄâ߇O_» „QÆǨÏ=ÚÅ∞,
â◊¥~°∞Å=∞#∞ ^Œ∞~°a=è ∂#=ÚQÆÅ"åix â◊√Hõ¡ ѨHΔõ J+¨qì ∞Ü«∞O^Œ∞ QÍx, ѨOK«q∞<å_»∞
QÍx, ѨÓ~°K‚ O« „^À^ŒÜ∞« HÍÅ=∞O^Œ∞ QÍx, ã¨O^蕺 HÍÅ=∞O^Œ∞QÍx Ѩ@∞ì#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ≤âßKåk„QÆÇϨ }HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« =Ú – Ñ≤âßK«, QÆ∞~°∞=$^Œ,ú ã≤^,úŒ =Úx „QÆÇϨ =ÚÅ∞,

|OQÍ~°∞ ^˘OyeOz# "åxx, |ÅÇ‘Ï#∞x, `≥eÜ«∞‰õΩO_» JѨHÍ~°=Ú KÕÜÚ« "åxx,
Ö’aèx, H˘O_≥ QÍxx J+¨qì ∞ qkÜ«∞, `«k`«Ü∞« #=q∞, gxÖ’ ^ÕxÜ«∞O^≥#·
Ѩ@∞ì#∞. ~åHõãΔ ¨ „QÆÇϨ } HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« =Ú – ~åHõãΔ ¨ „QÆÇϨ =ÚÅ∞ Jã¨∂Ü«∞QÆÅ"åxx,
Ñ≤e¡ Hõ#∞flÅ "åxx, J„Ñ≤Ü∞« =∞~Ú# =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ „Ñ≤Ü∞« =ÚQÆ k#∞"åxx, „‰õÄ~°"åHõº
=ÚÅ#∞ ѨÅ∞‰õΩ"åxx, Hõ$+¨‚ ѨH=Δõ ∞O^Œe #=q∞Ü«∞O^Œ∞ QÍx, ^•fi^ŒtÜ«∞O^Œ∞
QÍx, Ѩ~fi° =ÚÅÜ«∞O^Œ∞ QÍx Ѩ@∞ì#∞. ™ê=∂#º „QÆÇϨ „QÆÇϨ } HÍÅ x~°Ü ‚ ∞« =Ú –
`«H¯˜ # „QÆÇϨ =ÚÅ∞, ~å„uHÍÅ=ÚÅO^Œ∞ =∞#∞+¨μºÅ#∞ Ѩ@∞ì#∞.
ã¨~fi° „QÆÇϨ „QÆÇϨ } ѨÓ~°fi~°∂Ѩ=Ú – „QÆÇϨ =ÚÅ∞ ™ÈñHõÉ’=Ù#ѨÙ_»∞ =∞#∞+¨μº
ʼnõΩ, Ç≤ÏO™ê~°∞z, =ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œ∞, Jã¨ÇϨ º=Ú, |_»eHõ, K«OѨ^ÅŒ OѨÙQÆÅ∞QÆ∞@,
=∞#ã¨∞û, â◊s~°=Ú, HÍOu, =~°=‚ Ú, |Å=Ú, `Õ[ã¨∞û, gxH˜ "≥H· Åõ º=Ú HõÅ∞QÆ∞@,
x„^ŒÜ∞« O^Œ∞ QÍx, ѨQ\Æ Ü ˜ ∞« O^Œ∞ QÍx, ÉèÜ í ∞« Ѩ_#ç "åx=Öˇ `«~#˚° – Éè~í <˚° å^Œ∞Å#∞
á⁄O^Œ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
^Õ= „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ™œ=∞º"≥∞#ÿ ^Œ$+≤,ì Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚQÆ #∞O_»∞@,
HÀѨ=ÚÖˉΩõ O_»∞@, =Ú‰õΩ¯# =∂@ÖÏ_»∞@, x„^ŒÖ‰Ë Ωõ O_»∞@, H˘kÌQÆ =∂@ÖÏ_»∞@,
=∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ K≥=∞@Ü«Ú H˘kÌQÆ "≥_Å» ∞@, Éè’[#=∞O^Œ∞ WK«ÛÖù ‰Ë Ωõ O_»∞@,
Pâ◊ QÆey Ü«ÚO_»∞@, ã¨O㨯 $`«ÉÏè +¨`À =∂@ÖÏ_»∞@, „ÉÏǨχ}∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞,
^Õ=`«Å Ü«∞O^Œ∞#∞ ÉèíH˜Î, `≥šѨÙ=ÙfiÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, =G=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ „Ñ‘u,
#^Œ∞Å∞, Wã¨∞Hõ k<≥flÅ∞, H˘_»Å∞, q∞^≥\Ì O˜ _»∞,¡ áêÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, gx Ü«∞O^Œ∞ Pâ◊
QÆÅ∞QÆ∞@, Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘#∞@, =∞Oz ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, ã¨~°fi^•
Ѩi=∞à◊QOÆ ^è=Œ ÚÅ#∞ ѨÓã≤H˘#∞@ qHõãO≤ z# Hõ=∞Å=Ú =O\˜ =ÚY=Ú Hõey
Ü«ÚO_»∞@, =~°=ÚÖÁã¨OQÆ∞@, Z=fiiKÕ`#« ∞ u~°ã¯¨ iOѨñ^ŒQHÆ õ Ü«ÚO_»∞@ D
ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ |\˜ì ^Õ=„QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
Dâ◊fi~° „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – t=Hõ^ÅŒä ∞ K≥ÑC¨ @, <Õ„`«=ÚÅ∞ =ÚY=Ú
Wq ѨKÛ« QÆ#∞ ã¨∞O^Œ~=° ÚQÆ#∞#∞O_»∞@, QÆOcè~=° ∞~Ú# HõO~î^° fiŒè x D ÖHõ}Δ =ÚÅ#∞
Ѩ\ ì̃ Dâ◊fi~° „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
WO„^Œ„QÆÇ¨Ï QÆ$Ç‘Ï`«ÖHõΔ}=Ú – L~°∞=Ú=Öˇ QÆOcè~°"≥∞ÿ# ã¨fi~°=Ú`À
ã¨OÉèÏ+≤OK«∞@, =∞Oz Éè’QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ WK«ÛHõÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ Ѩ\ ì˜
WO„^Œ „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
‰õΩÉË~° „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – =∂@ =∂„`«=ÚKÕ ^è#Œ =ÚxK«∞Û@ KÕ`«
‰õΩÉË~° „QÆǨÏ=Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.=~°∞}„QÆǨÏQÆ$Ç‘Ï`«ÅHõΔ}=Ú –
ã¨∞QÆO^è=Œ Ú, =∞^Œº=Ú, ™ê~åÜ«∞=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ Pâ◊ HõÅ∞QÆ∞@, U H˘Ü«∞ºÅ<≥#·
qÅ∞¡Q#Æ ∞, QÆ_á¤ç ÈK«Å#∞ „`åà◊√Q¡ #Æ ∞ ZOz KÕ`Ñ« @¨ ∞ìH˘x u~°∞QÆ∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅKÕ`«
=~°∞} „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Jã¨∞~°„QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ‰õΩ\˜Å"≥∞#ÿ ^Œ$+≤,ì K≥_`¤» Å« OѨÙ, HÀѨ=Ú,
K«ÑŨ z`«=Î Ú, K≥=∞@ Ѩ@∞ì#∞, ^Õ=`«Å∞ – „ÉÏǨχ}∞Å∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ gx Ü«∞O^Œ∞
^Õfi+¨=Ú J`«$Ñ≤,Î ^Œ∞~°a=è ∂#=Ú, =∞^Œº=∂Oã¨=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ~°∞z, â∫~°º=Ú, x~°ƒÜ ù ∞«
`«fi=Ú, ZѨC_»∞#∞, U^Õx Ѩxx KÕÜÚ« @, ÃÑ^ŒÅÌ #∞ K«∂z#=Ùfi@, <À\˜ KÕ`#« ∞,
^ŒO`«=ÚÅ KÕ`#« ∞ QÀà◊¡ KÕ`#« ∞ Ѩ~∞° Å#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞K«∞ qHÍ~°=ÚQÆ =∂@ÖÏ_»∞K«∞,
<Õ<Õ ~°∞„^Œ∞ñ_»#∞, <Õ<Õ ã¨¯O^Œ∞ñ_»#∞ <Õ<Õ WO„^Œ∞ñ_»#∞, <Õ<Õ qâßY∞ñ_»#∞, Jx
ѨÅ∞‰õΩ@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ Ѩ\ ì˜ Jã¨∞~° „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
QÍO^è~Œ fi° „QÆÇϨ ÅHõ}Δ =Ú – =∞Oz PKå~°=Ú, ã¨~fi° ^•=∞#ã¨∞û# ã¨O`À+¨=Ú
HõeyÜ«ÚO_»∞@, =∞Oz Ѩi=∞à◊=∞O^Œ∞#∞, Wã¨∞Hõ k<≥flÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, L^•º#
=#=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, Z„~°x QÆO^èŒ Ñ¨Ù+¨Ê =G=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ P^Œ~=° Ú Hõey
Ü«ÚO_»∞@, #=Ùfi@, H˘kÌQÆ =∂@ÖÏ_»∞@, qÖÏ™ê~°"÷ ∞≥ ÿ â◊$OQÍ~°bÅÅÜ«∞O^Œ∞
Pã¨HΘ HõÅ∞QÆ∞@, ã¨Ow`« =∞O^Œ∞ =∞Oz *Ï˝#=Ú QÆeyáê_»∞@, gx =Å# QÆO^è~Œ fi°
„QÆÇϨ =Ú ™ÈH˜##x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
=∞#∞+¨μºÅ‰õΩ, Ç≤ÏO™ê~°∞z, =ã¨∞Î=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞, Jã¨Ç¨Ïº=Ú, |_»eHõ,
K«OѨ^ÅŒ OѨÙQÆÅ∞QÆ∞@, =∞#ã¨∞û, â◊s~°=Ú, HÍOu, =~°=‚ Ú, |Å=Ú, `Õ[ã¨∞û,
gxH˜ "≥H· Åõ º=Ú HõÅ∞QÆ∞@, x„^ŒÜ∞« O^Œ∞ QÍx, ѨQ\Æ Ü ˜ ∞« O^Œ∞ QÍx, ÉèÜ í ∞« Ѩ_#ç
"åx=Öˇ `«~#˚° – Éè~í <˚° å^Œ∞Å#∞ á⁄O^Œ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
^Õ= „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ™œ=∞º"≥∞#ÿ ^Œ$+≤,ì Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚQÆ #∞O_»∞@,
HÀѨ=ÚÖˉΩõ O_»∞@, =Ú‰õΩ¯# =∂@ÖÏ_»∞@, x„^ŒÖ‰Ë Ωõ O_»∞@, H˘kÌQÆ =∂@ÖÏ_»∞@,
=∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ K≥=∞@Ü«Ú H˘kÌQÆ "≥_Å» ∞@, Éè’[#=∞O^Œ∞ WK«ÛÖù ‰Ë Ωõ O_»∞@,
Pâ◊ QÆey Ü«ÚO_»∞@, ã¨O㨯 $`«ÉÏè +¨`À =∂@ÖÏ_»∞@, „ÉÏǨχ}∞Å Ü«∞O^Œ∞#∞,
^Õ=`«Å Ü«∞O^Œ∞#∞ ÉèíH˜Î, `≥šѨÙ=ÙfiÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, =G=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ „Ñ‘u,
#^Œ∞Å∞, Wã¨∞Hõ k<≥flÅ∞, H˘_»Å∞, q∞^≥\Ì O˜ _»∞,¡ áêÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, gx Ü«∞O^Œ∞ Pâ◊
QÆÅ∞QÆ∞@, Hõ#∞flÅ∞ =¸ã≤H˘#∞@, =∞Oz ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ∞QÆ∞@, ã¨~°fi^•
Ѩi=∞à◊QOÆ ^è=Œ ÚÅ#∞ ѨÓã≤H˘#∞@ qHõãO≤ z# Hõ=∞Å=Ú =O\˜ =ÚY=Ú Hõey
Ü«ÚO_»∞@, =~°=ÚÖÁã¨OQÆ∞@, Z=fiiKÕ`#« ∞ u~°ã¯¨ iOѨñ^ŒQHÆ õ Ü«ÚO_»∞@ D
ÅHõ}Δ =ÚÅ#∞ |\˜ì ^Õ=„QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
Dâ◊fi~° „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – t=Hõ^ÅŒä ∞ K≥ÑC¨ @, <Õ„`«=ÚÅ∞ =ÚY=Ú
Wq ѨKÛ« QÆ#∞ ã¨∞O^Œ~=° ÚQÆ#∞#∞O_»∞@, QÆOcè~=° ∞~Ú# HõO~î^° fiŒè x D ÖHõ}Δ =ÚÅ#∞
Ѩ\ ì̃ Dâ◊fi~° „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
WO„^Œ„QÆÇ¨Ï QÆ$Ç‘Ï`«ÖHõΔ}=Ú – L~°∞=Ú=Öˇ QÆOcè~°"≥∞ÿ# ã¨fi~°=Ú`À
ã¨OÉèÏ+≤OK«∞@, =∞Oz Éè’QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ WK«ÛHõÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ#∞ Ѩ\ ì˜
WO„^Œ „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. ‰õΩÉË~° „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú –
=∂@ =∂„`«=ÚKÕ ^è#Œ =ÚxK«∞Û@ KÕ`« ‰õΩÉË~° „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=~°∞}„QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – ã¨∞QÆO^è=Œ Ú, =∞^Œº=Ú, ™ê~åÜ«∞=Ú, gx

Ü«∞O^Œ∞ Pâ◊ HõÅ∞QÆ∞@, U H˘Ü«∞ºÅ<≥#· qÅ∞¡Q#Æ ∞, QÆ_á¤ç ÈK«Å#∞ „`åà◊√Q¡ #Æ ∞ ZOz
KÕ`«Ñ¨@∞ìH˘x u~°∞QÆ∞@ D ÅHõΔ}=ÚÅKÕ`« =~°∞} „QÆǨÏ=Ú ™ÈñH˜#^Œx
Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. Jã¨∞~°„QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ‰õΩ\˜Å"≥∞#ÿ ^Œ$+≤,ì K≥_`¤» Å« OѨÙ,
HÀѨ=Ú, K«ÑŨ z`«=Î Ú, K≥=∞@ Ѩ@∞ì#∞, ^Õ=`«Å∞ – „ÉÏǨχ}∞Å∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞
gx Ü«∞O^Œ∞ ^Õfi+¨=Ú J`«$Ñ≤,Î ^Œ∞~°a=è ∂#=Ú, =∞^Œº=∂Oã¨=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ~°∞z,
â∫~°º=Ú, x~°ƒÜ ù ∞« `«fi=Ú, ZѨC_»∞#∞, U^Õx Ѩxx KÕÜÚ« @, ÃÑ^ŒÅÌ #∞ K«∂z#=Ùfi@,
<À\˜ KÕ`#« ∞, ^ŒO`«=ÚÅ KÕ`#« ∞ QÀà◊¡ KÕ`#« ∞ Ѩ~∞° Å#∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞K«∞ qHÍ~°=ÚQÆ
=∂@ÖÏ_»∞K«∞, <Õ<Õ ~°∞„^Œ∞ñ_»#∞, <Õ<Õ ã¨¯O^Œ∞ñ_»#∞ <Õ<Õ WO„^Œ∞ñ_»#∞, <Õ<Õ qâßY∞ñ
_»#∞, Jx ѨÅ∞‰õΩ@ D ÅHõΔ}=ÚÅ#∞ Ѩ\ ˜ì Jã¨∞~° „QÆǨÏ=Ú ™ÈñH˜#^Œx
Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
QÍO^è~Œ fi° „QÆÇϨ ÅHõ}Δ =Ú – =∞Oz PKå~°=Ú, ã¨~fi° ^•=∞#ã¨∞û# ã¨O`À+¨=Ú
HõeyÜ«ÚO_»∞@, =∞Oz Ѩi=∞à◊=∞O^Œ∞#∞, Wã¨∞Hõ k<≥flÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, L^•º#=#
=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, Z„~°x QÆO^èŒ Ñ¨Ù+¨Ê =G=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ P^Œ~=° Ú Hõey Ü«ÚO
_»∞@, #=Ùfi@, H˘kÌQÆ =∂@ÖÏ_»∞@, qÖÏ™ê~°"÷ ∞≥ ÿ â◊$OQÍ~°bÅÅÜ«∞O^Œ∞ Pã¨HÎ̃
HõÅ∞QÆ∞@, ã¨Ow`« =∞O^Œ∞ =∞Oz *Ï˝#=Ú QÆeyáê_»∞@, gx =Å# QÆO^è~Œ fi°
„QÆÇϨ =Ú ™ÈH˜##x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. ǨÏã¨# „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – =∞^Œºáê#=Ú
KÕã≤ Ü≥∞šѨC_»∞ HõÅÇ¨Ï =∂_»∞@, ZOK«Hõ HÍ~°º=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú@, #=ÙfiK«∞
=∂@ÖÏ_»∞@, +¨„_»ã=¨ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „cuHõÅ∞QÆ∞@, <À\˜ "åº=Ú "å~ÚOK«∞@,
aÅ=Ú#‰õΩ QÍx, ~°KÛ« Kå=_çH˜ QÍx, H˘O_»Ki« Ü«∞‰õΩ QÍx hà◊§Ö’H˜ QÍx áÈ=Ù@,
„Ѩ=ǨÏ=Ú, ÉèiË , L~°∞=Ú gxH˜ "Õ_∞» Hõ Ѩ_∞» @, É’~°yÅѨO_»∞H˘#∞@, ‰õÄ~°∞Ûx
`«Å=Oz H˘#∞@, áêÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, <≥~Úº, <≥`∞« ~Î ∞° , =∞^Œº=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞
„Ñ‘uHõÅ∞QÆ∞@, â◊s~°=Ú#∞ Hõ^eŒ OK«∞@, ѨO_»¡ KÕ`« ^Õx<≥#· H˘~°‰Ωõ @, „Ѩ`∞« º`«~Î =° Ú#∞
WK«∞Û@, ZÅ¡ÑC¨ _»∞ hà◊§Ö’ <å#∞@, D ÖHõ} Δ =ÚÅ KÕ`« ǨÏã¨#„QÆÇϨ =Ú ™Èñ
H˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. ã¨~fi° „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – HõO_»∞¡ Z„~°Q#Æ ∞O_»∞@,
HÀѨ=Ú, ~Ô Ñ¨ÊÖÏ~°ÊHõ K«∂K«∞@, =OHõ~Q° Æ #_»∞K«∞@, K«eOK«∞K«∞O_»∞@, ZÅ¡ÑC¨ _»∞
xâßfiã¨=Ú#∞ q_»∞K«∞@, <åÅ∞Hõ#∞ „uѨCK«∞O_»∞@, ÃãÅ=ÙÅ#∞ <å‰õΩ@, áêÅ∞,
ÉˇÅ¡=Ú, ™êfl#=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ „cuHõÅ∞QÆ∞, =ÚY=Ú# „H˜OkH˜ =OzH˘x
ѨO_»∞H˘#∞@, Q˘_»∞QÆ∞=Å# ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» @ D ÅHõ} Δ =ÚÅKÕ`,« ã¨~Ê° „QÆÇϨ =Ú ™Èñ
H˜#^Œx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. Ü«∞Hõ„Δ QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`«ÅHõ} Δ =Ú – ‰õÄ~°∞ÛO_çÜ∞Õ x„^ŒÉ’=Ù@,
#=Ùfi@, <å@º=Ú KÕÜ«Ú@, áê_»∞@, ZQÆ`åoKÕÜ«Ú@, ™êfl#=Ú, ^èŒ∂Ѩ=Ú,
áê#=Ú, Éè’[#=Ú =∞Oz <≥`∞« ~Î ∞° , QÆO^è=Œ Ú, =G=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ P^Œ~=° Ú
QÆÅ∞QÆ∞@, HõO_»∞¡ Z„~°<·≥ HõÅñHõÉÏi h~°∞ Hõ=Ú‡@, =∞kOz #_»∞K«∞@, JO^Œi
H˘OQÆ∞Å#∞ |\˜ì ÖÏQÆ∞@, =∞Oz ^ÕÇϨ HÍOu Hõey Ü«ÚO_»∞@, KÕ`∞« Å Hõ^eŒ OK«∞@,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„ã‘ÅÎ Ü«∞O^Œ∞ W+¨=ì Ú HõeyÜ«ÚO_»∞@, =∞`«ûº=∂Oã¨=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ñ‘u, ZÅ¡ÑC¨ _»∞,
ã¨O`À+¨=Ú`À #∞O_»∞@ "Õñ\Ï_»∞@ q∂ñ^Œ„Ñ‘u, =ÚY=∞O^Œ∞ ÉèÜ í ∞« zǨÏfl=Ú`Àñ
K«∞@, HÀѨ=Ú H˘kÌQ<Æ #·≥ #∞ JkèH=õ ÚQÆ<#·≥ #∞O_»∞@, JkèHõ |Å=Ú HõÅ∞QÆ∞@,
ã¨O`À+¨ÜÚ« HõÎ =∞~Ú# ÃщõΩ¯ =∂@ÖÏ_»∞@, Z=xH˜ Uq∞ W`«∞#Î ∞ Jx ѨÅ∞‰õΩ@,
Z=i<≥#· ^Œ∂+≤OK«∞K«∞O_»∞@, W\ì̃ ÅHõ} Δ =ÚÅ KÕ`« Ü«∞HõΔ „QÆÇϨ =Ú™ÈñH˜#^Œx
Ü≥∞~°∞OQÆ =ÅÜ«Ú. =∞}˜=~° „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – JkèHõ HÀѨ=Ú, QÆQ∞Æ ~æ ∞° áê@∞,
T~°fi÷ ^Œ$+≤,ì D ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# =∞}˜=~° „QÆÇϨ =Ú ™ÈñH˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ#k.
xHõ@ „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ~°ÇϨ 㨺=Ú#O^Œ∞ ã¨Ow`«=Ú áê_»∞@, P_»∞@,
#=Ùfi@, =∞ø#=Ú ^èŒiOK«∞@, QÀ‰õΩ@, P@áê@ÅÜ«∞OkK«Ûù HõÅ∞QÆ∞@, D
ÅHõ}Δ =ÚÅ =Å# xHõ@„QÆÇϨ =Ú ™ÈñÔH#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. „|Ǩχ~åHõãΔ ¨ „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`«
ÅHõ}Δ =Ú – „‰õÄ~°K+Õ Åì¨ ∞, =º~°=÷ ÚQÍ uO_ç u#∞@, =∞Ǩ^Õfi+¨=Ú Hõey Ü«ÚO_»∞@,
J~°K∞« @, =∞O„`«, "Õ^,Œ âß„™êÎ^∞Œ Å#∞ ^Œ∂+≤OK«∞@, „ÉÏǨχ}∞Å#∞ ^Õ=`«Å#∞
"≥^· ∞Œ ºÅ#∞, =∞O„`« âßG=Ú <≥iOy# "åix ѨO_ç`∞« Å#∞ ^Œ∂+≤OK«∞@, `«#∞fl
H˘Ü«∞ºÅ KÕ`#« ∞, PÜ«Ú^è=Œ ÚÅ KÕ`#« ∞ „Ѩ=Ç≤ÏOK«∞H˘#∞@, Z^Œ∞@ =Ù#fl "åix
F~Ài Jx ѨÅ∞‰õΩ@, ã¨=∞Ü«∞=Ú K«∂z „Ѩ=ǨÏiOK«∞@, #=Ùfi@ Ü«∞O^Œ∞#∞,
P_»∞@Ü«∞O^Œ∞#∞, „Ñ‘u, "ÕQ=Æ ÚQÆ #_»∞K«∞@, "Õ^,Œ âßG=ÚÅ#∞ ѨiOî K«∞@ D
ÖHõ} Δ =ÚÅ KÕ`« „|Ǩχ~åHõãΔ ¨ „QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì̃ ^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. Ü«∞[˝¿ã#
„QÆǨÏQÆ$Ç‘Ï`« ÅHõΔ}=Ú – „|Ǩχ*Ï˝#=Ú `≥eã≤ „|Ǩχ`«`«Î fi=Ú#∞ ѨÅ∞‰õΩ@,
qHÍ~° ã¨fi~°=Ú, ã¨O㨯 $`«=Ú =∂@ÖÏ_»∞@, ÃÑ^ŒÅÌ #∞ |Ǩï=∂xOK«∞@, D
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ KÕ`« Ü«∞[˝¿ã# „QÆÇϨ =Ú ™ÈñÔH#x Ü≥∞~°∞OQÆ =ÅÜ«Ú.
~åHõãΔ ¨ „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – ÉÁ=∞=Ú_ç ÃÑ\˜ì "≥„i ‰õÄñ`«Å∞ ‰õÄÜ«Ú@,
HÀѨ=Ú`À Öˇ„~°*ãË ≤ ÉèÜ í ∞« OHõ~=° ÚQÆ <À~°∞ ^≥~z° J~°K∞« K«∞ =_çQÍ Ñ¨~∞° QÔ `«∞@ Î ,
x„^ŒÖ‰Ë Ωõ O_»∞@, J#fl=Úk#HõÜ∞Õ – |eq∞ QÆey Ü«ÚO_»∞@, hà◊§Ö’ k~°∞QÆ∞@,
P_»∞@, Z^Œ∞~°∞Ѩ_#ç "åix H˘@∞ì@, ã≤Q∞Æ Öæ ‰Ë Ωõ O_»∞@, z‰õΩ¯@, Jâ◊√zQÆ #∞O_»∞@,
J#fl=Ú u#∞#ѨC_»∞ #=Ùfi@, n#∞ñ_≥· XHõÑC¨ _»∞ U_»∞Û@, =∞^Œº =∂Oã¨=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ „ã‘ÅÎ Ü«∞O^Œ∞#∞, ѨÙ+¨Ê=∂eHõÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, „Ñ‘u Hõey Ü«ÚO_»∞@,
[_»∞ñ_≥· „ѨÜ∂≥ [#=Ú ÖËHõ Ü«∂zOK«∞@, â◊¥~°∞ñ_≥· HÀѨ=Ú`À „‰õÄ~°=ÚQÆ#∞
Hõi#î =ÚQÆ#∞ ã¨OÉèÏ+≤OK«∞@, ~°H=Îõ ∂Oã¨=ÚÅ Ez#ѨC_»∞ Éè∞í lOz ÃÑ^Œ=ÙÅ#∞
`«_Ñ» Ù¨ H˘#∞@ W\ì̃ ÅHõ} Δ =ÚÅ KÕ`« ~åHõãΔ „¨ QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì̃ ^Œx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
qâßY „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ^ŒQ∞Æ uæ HÎ Ñõ _¨ ∞» @, Éè∂í q∞x H˘@∞ì@, Ѩ^Õ Ñ¨^Õ
#=Ùfi@, xiflq∞`«Î=∞QÆ U_»∞Û@, W\˜ì ÅHõΔ}=ÚÅ KÕ`« qâßY „QÆǨÏ=Ú ™Èñ
H˜#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. ã¨OQÆ=∞ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – HõO~î° ã¨fi~°=Ú aè#fl"≥∞ÿ
_»Q∞Æ uæ HÎ Ñõ _¨ ∞» @, <åÅ∞Hõ "≥à¡◊ ɡ@∞ìK∞« O_»∞@, X_»Å∞ q~°∞K«∞H˘#∞@, JHõ=Δ ∂eHõ
KÕ`« [Ѩ=Ú KÕÜÚ« @, ZÅ¡ÑC¨ _»∞ â◊√zQÍ LO_»∞@, KÕ+Åì̈ ∞ ÖËHõ k‰õΩ¯Å∞ K«∂K«∞
K«∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# ã¨OQÆ=∞ „QÆÇϨ =Ú Ñ¨>#ìˇ x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q~°∂áêHõΔ „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – â◊s~°=ÚQÆ QÆ∞~˘Ê_»∞K«∞@, ѨzÛ=∂Oã¨=Ú,

ѨO_»∞,¡ Ñ≤O_ç =O@Å∞, Ѩ~=° ∂#fl=Ú gxx J_»∞QÆ∞@, â◊s~°=Ú a~°∞Ãã‰õΩ¯@,
D ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# q~°∂áêHõ„Δ QÆÇϨ =Ú ™ÈñÔH#x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
q^Œ∞º<å‡e„QÆÇ¨Ï QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõΔ}=Ú – L~°∞=ÚÅ∞ L~°∞=ÚK«∞ ^Œ@ì=ÚQÆ
"Õ∞Ѷ∞¨ =ÚÅ∞ Ѩ\ì˜ =i¬OK«∞#ѨC_»∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» K«∞#fl Ü≥∞_»Å q^Œ∞º<å‡e „QÆÇϨ Ö’}=Ú.
Ñ≤âßK« „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – =∞Oz PÖ’K«#Ü«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û‰õΩ^Œ~H° õ
Ü«ÚO_»∞@, ^Œ∞~å‡~°Ñæ Ù¨ PÖ’K«#ʼnõΩ „Ѩ^•è #=QÆ #∞O_»∞@, XHõ KÀ@ #∞O_»Hõ
Ѩ~∞° QÔ `«∞KÎ ∞« O_»∞@, #=Ùfi, ZOye, HõÅ∞¡, =∂Oã¨=Ú, ã¨Ow`«=Ú, <å@º=Ú gx
Ü«∞O^Œ∞ „Ñ‘u, ɡ^iŒ OK«∞@ KÕ`« =ÚY=Ú ^≥#· º=Ú<˘O^Œ∞@, x~°flq∞`«=Î ÚQÆ <Õ_∞» Û@,
áê_»∞Ѩ_#ç ~ÚO_»Ö¡ ’ #∞O_»∞@‰õΩ WK«ÛQÆÅ∞QÆ∞@, `≥eq K≥_∞» @, `«# j~°~=° Ú#∞
QÀà◊§`À wzH˘#∞@, `«#∞flñ^•ñQ˘@∞ìH˘#∞@, Ѩ~∞° Å#∞ Z=fiix ÅHõΔ º=Ú KÕÜ∞« Hõ
=∂@ÖÏ_»∞@, ɡ^ŒiOK«∞@, =ÚY=Ú ^≥·#º`« ÉÁOk â◊OHõ`Àñ QÆ∂_çH˘x
#@∞ìO_»∞@, `≥eã≤ `≥eÜ«∞~å‰õΩO_»∞#@∞¡ =∂@ÖÏ_»∞@, `«# ^Œ∞óY=ÚÅ#∞
Ѩ~∞° Å`Àñ *ˇÑC¨ @, â◊s~°=Ú =∞$^Œ∞=Ù K≥_ç a~°∞ã¨Q∞Æ @, ã¨fi~°=Ú K≥_ç QÆ=_»
Q˘O`«∞|_»∞@, x`«º=Ú ÉèíÜ«∞Ѩ_ç# "åx=Öˇ J~°K«∞K«∞OL@, ^Œ∞~°æO^èŒ=Ú,
Jâ◊√zÜ«Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞@, `«Å=OzH˘x Ü«ÚO_»∞@, ‰õÄ~°∞ÛO_ç `«Å „kѨC
K«∞O_»∞@, Hõ>Åì̌ ∞, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ LO_≥_ç ã¨Å÷ =ÚÅÜ«∞O^Œ∞ #_»∞K«∞@, kQÆO|~°=ÚQÆ
#∞O_»∞@, QÆ_ç¤áÈK«Å#∞ =∂eHõÅ∞QÆ∞"Õã≤H˘#∞@, q™êÎ~°=ÚQÆ ÉèíH˜ΔOK«∞@ D
ÅHõ}Δ =ÚÅ =Å# Ñ≤âßK« „QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì˜ ^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
Hõâ‡◊ Å „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – J#fl=Ú#∞, K«∂z#=Ùfi@, qHÍ~°ãfi¨ ~°=Ú
HõÅ∞QÆ∞@, ‰õÄñ`«Å∞ ɡ@∞ì@, x`«º=Ú ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» @, D ÅHõ}Δ =ÚÅ =Å# Hõâ‡◊ Å
„QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì˜ ^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
â◊√Hõ„QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – J=Ü«∞==ÚÅ#xfl\˜x HõkeOK«∞@, ѨÅ∞=∂~°∞
Ѩ~∞° QÔ `«∞@ Î , =∞#∞+¨μºÅ#∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ~K° ∞« @, Wq â◊√„HõQÇÆ Ï¨ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞.
x¿ã[Î „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – HÀѨ=Ú QÆey q™êÎ~=° ÚQÆ Éè∞í lOK«∞@,
=∂~°=æ ∞O^Œ∞ „ã‘ÅÎ #∞ J_»y¤ OK«∞@, Éèãí ‡¨ =∞O^Œ∞ QÍx, Hõ>Åì̌ Ö’ñQÍx Ѩ~∞° O_»∞@,
D ÅHõ} Δ =ÚÅ KÕ`« x¿ã[Î „QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì˜ ^Œx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
„¿Ñ`«„QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – =∞Å=¸„`«=ÚÅ#∞ Ñ≤ã∞¨ ‰õΩ@, QÆ_x¤ç „`«∞OK«∞@,
PǨ~°=Ú#∞ ^Õfi+≤OK«∞@, ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞@, „¿Ñ`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ PHÍ~°=Ú, KÕ+¨ìÅ∞,
"åã¨#Ü«Ú HõeyÜ«ÚO_»∞@, D ÅHõΔ}=ÚÅ KÕ`« „¿Ñ`« „QÆǨÏ=Ú™ÈñH˜#^Œx
`≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. ‰õÄâ߇O_» „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =Ú – =ÚY=∞O^Œ∞ #=ÙfiÖˉΩõ O_»∞@,
`å=∞ã¨=Ú`À ÉèíÜ«∞OHõ~°=ÚQÆ q∞H˜¯e =∂@ÖÏ_»∞@, "ÕQÆ=ÚQÆ #_»∞K«∞@,
=$+¨}=ÚÅ∞ "åѨ٠QÆey „"ÕÖÏ_»∞K«∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# ‰õÄâ߇O_»
„QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì̃ ^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
xëê^Œ „QÆǨÏQÆ$Ç‘Ï`«ÅHõΔ}=Ú – HÍ~°}=ÚÖËHõÜÕ∞, ~åà◊√¡, H˘Ü«∞ºÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx nã≤H˘x Ѩ~∞° QÔ `«∞@ Î , Hõã=¨ ÙÅ#∞ QÍx, <å~°Å#∞ P‰õΩÅ#∞ QÍx
=G=ÚQÍ Hõ@∞ìH˘#∞@, kQÆO|~°∞ñ_»∞QÍ #∞O_»∞@, `«$}=ÚÅKÕ JÅOHõiOK«∞
H˘#∞@, â◊¥#º"≥∞#ÿ WO_»Ü ¡ ∞« O^Œ∞#∞ =$Hõ=Δ ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, g^è∞Œ Å Ü«∞O^Œ∞#∞,
â◊≈âß#=∞O^Œ∞#∞, XHõ¯ K≥@∞ìÜ∞« O^Œ∞#∞ =ã≤OK«∞@, #∞=ÙfiÅ J#fl=Ú #O^Œ∞#∞
=∞^Œº=∂Oã¨=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ ZšѨC_»∞ Pã¨H˜Î HõeyÜ«ÚO_»∞@, Hõ#∞Å#∞
ÉèÜ
í ∞« =Ú`À_» ÃÑH· Z˜ uÎ Ü«ÚO_»∞@, Hõi#î "åHõº=ÚÅ |Å∞‰õΩ@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ
KÕ`« xëê^Œ „QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì̃ ^Œx Z~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
H˜~°}„QÆǨÏQÆ$Ç‘Ï`« ÅHõΔ}=Ú – <Õ„`«=ÚÅ∞ Z„~°QÆ#∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç#@∞ìQÆ#∞
LO_»∞@, ÉèÜ í ∞« =Ú Ñ¨Ù@∞ì#@∞ì =∂@ÖÏ_»∞@, qâı+=¨ ÚQÆ PǨ~°=Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞@,
^Œ∞~å‡~°ãæ Ǩ Ϩ "åã¨=Ú KÕÜÚ« @, J#fl=Ú#∞ L^ŒH=õ Ú#∞ Ü«∂zOK«∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ
=Å# H˜~} ° „QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì˜ ^Œx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
ÉË`åà◊ „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – Ü«∞^ä•~°=÷ Ú#∞ ѨÅ∞‰õΩ@, =}ñ‰õΩ ^Ò_»Å∞
ZO_»∞@, ã¨∞QÆO^è,Œ ^è∂Œ Ѩ, JQÆ~∞° ѨÙ+¨Ê =∂eHõÅÜ«∞O^Œ∞ Pã¨H,Î̃ x„^ŒáÈ=Ù@,
J<ÕHõ zè„^Œ=ÚÅ∞ KÕÜÚ« @, D ÅHõ#Δ =ÚÅ =Å# ÉË`åà◊ „QÆÇϨ =Ú Ñ¨\ #ì˜ ^Œx
`≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Ñ≤`$« „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ – Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞ *ÏiÜ«ÚO_»∞@, `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞
a~°∞Ãã‰õΩ¯@, =ÚY=Ú z#flÉ’~ÚÜ«ÚO_»∞@, ɡ^iŒ ɡ^iŒ „‰õÄ~°=ÚQÆ K«∂K«∞@,
x„^ŒÉ’=Ù@, ^Ò_»Å∞ ZO_»∞@, Jyfl=∞O^ŒyOK«∞@, =∞Oz =∂@ÖÏ_»∞@,
ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞ „¿Ñ`«Å`À =∂@Öï@, =ÚYHÍOu ÖˉΩõ O_»∞@, #∞=ÙfiÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
#Å¡x =ã¨∞=Î ÙÅ∞, ɡÅ=¡ Ú, áêÅ∞, =∂Oã¨=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ ~°∞zHõÅ∞QÆ∞, =G=Ú#∞
JѨã=¨ º=ÚQÆ QÆ\Hì˜ ˘#∞@, `˘}˜H˜ `˘}˜H˜ =∂@ÖÏ_»∞@, Wq Ñ≤`$« „QÆÇϨ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞.
ã≤^,úŒ |∞∞+≤, QÆ∞~°∞, =$^Œ,ú „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – ã≤^∞Œ Åú ∞, |∞∞+¨μÅ∞,
QÆ∞~°∞=ÙÅ∞, =$^Œ∞Åú ∞, gi âßѨ=Ú KÕ`« =∞#∞+¨μºÅ∞ "åi ^蕺#=Ú ã¨OÉèÏ+¨}=Ú
PǨ~°=Ú KÕ+¨ìÅ∞#∞ QÆeyÜ«ÚO^Œ∞~°∞ QÆ#∞Hõ, PÜ«∂ „QÆǨÏ=Ú ™ÈñH˜#^Œx
xâ◊Û~ÚOѨ=ÅÜ«Ú.
J™ê^躌 „QÆÇϨ QÆ$Ç‘Ï`« ÅHõ} Δ =Ú – tâ◊√=ÙÅ∞ J#∞ã¨iOK«∞@, kQÆO|~°=ÚQÆ
#∞O_»∞@, `«Å "≥O„_»∞HõÅ#∞ q~°Ü«∞É’ã¨∞H˘#∞@, ã¨fiã¨÷z`«Î=Ú ÖˉõΩO_»∞@,
|Ǩïk#=ÚÅ∞ P"ÕtOzÜ«ÚO_»∞@, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ U„QÆǨÏ~ÀQÆ=∞O^Œ∞
QÆeyÜ«Ú#fl#∞, J™ê^躌 =Ú QÆ#∞Hõ J\˜ì „QÆÇϨ ~Àyx q_»∞==ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q+¨~ÀQÆ „ѨHõ~°}=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«Hˆ "åºÅq+¨âG ◊ |O^è#Œ #∞fHõ}Δ ‰õÄ>ÿ̌âÛ◊ ^è#Œ <åâ◊ó I
Éè∫=∞^ŒâßÜ«∂OÅÉè` í Õ #$áêyfl KÀ~åǨÏ"åkiѨÙ=∞~åÌ= II
J#ºK«Û – ÉèÏ#∞^ŒâßÜ«∂OÅÉèí`Õ#M∫+¨^è•^èŒfiq+¨HÍ#<≥·ifl^èŒ#O I
yi^ŒO`«K~« ‡° =Ç≤Ïfl „H“~°º #ˆ~O„^•Ç¨Ï"å^≥º· â◊Û II
`å. *Ï`«‰Ωõ xH˜ JOQÍ~°H^õ ⌠Ü
◊ ∞« O^Œ∞, ã¨~åÊkq+¨=ÚÅ∞, â◊G=ÚÅ∞, Li,
fHõ}
Δ =∞~Ú# PÜ«Ú^è=Œ ÚÅ∞, ~åAÅ∞, Jyfl, ^˘OQÆÅ∞, Ü«Ú^Œ=ú Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx
=Å# „áê}ÉèÜ í ∞« =Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú, ã¨∂~°º^Œâ◊ Ü«∞O^Œ∞#∞ *Ï`«‰Ωõ xH˜ QÀà◊√,¡
B+¨^=Œè ÚÅ∞, =∂~°=æ Ú, q+¨=Ú, J~°}º=Ú, H˘O_»Å∞, ^ŒO`«=ÚÅ∞, K«~‡° =Ú,
Jyfl, „H“~°º=Ú, ~åAÅ∞, Ü«Ú^Œ=ú Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx KÕ`#« ∞ „áê}ÉèÜ í ∞« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞
QÆ#∞Hõ JOQÍ~°H,õ ã¨∂~°º„Ñ‘uQÍ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ q^è•#=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
J^äŒq¿+} Ü«∞ó Ѩ~åÇ≤Ï`«=∂K«~°u ã¨~åÊk<åѨ~°O cè+¨Ü«∞u
ã¨ã¨~åÊkqëÈѨѶ¨Ù¡`ÀÉèí=u I `«„`åáê=∂~°̊#™È΄`«[ѨO‰õΩ~åº`ü I
ã¨~ÀÊѨѨ¡"ÕK« ™œ=~°‚O <åQÆOѨOK«=∂ºO^Œ^•º`åûÔ~·Ê~°‡O „`≥·~°Q“fl
AǨïÜ«∂`ü I ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞™È΄`« [ѨO‰õΩ~åº`ü I Å∂`åkqëÈ=Ѩ¡
"ÕÑ≤–Jáê=∂~°̊#™È΄`Õ}ÿ̌= ã¨~åfi}ºOQÍx ã¨=¸ÖÏ„ÔQ·ó ‰õΩâ‹·~å‡~°̊
ÜÕ∞`ü `Õ<ÀѨâß=∞ºu II
`å. q+¨=Ú KÕ`,« W`«~∞° ʼnõΩ H©_∞» ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞, ã¨~åfi^Œ∞ÅKÕ ÉèÜ
í ∞« Ѩ~∞° K«∞
"åñ_»∞#∞, ã¨~åÊk q+¨=ÚKÕ *ˇO^Œ∞"åñ_»Q∞Æ #∞. W`«ñ_»∞ – Jáê=∂~°#˚ ™È΄`«[Ѩ
=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨~Ê° q+¨=ÚKÕ P‰õΩÅ`« <˘Ok# Ü≥∞_», |OQÍ~°∞ ã¨~Ê° =Ú#∞
ѨOK«q∂<å_»∞ ^•#=Ú *ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. ã¨~Ê° q+¨Ü∞« Hõ"∞≥ #ÿ =∞O„`«=ÚÅKÕ Jyfl
Ü«∞O^Œ∞ „"ÕÅÊ=ÅÜ«Ú. ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄=Ú#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú, ™êÖˇ ѨÙ~°∞QÆ∞,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx q+¨=ÚÅ∞ ™ÈñH˜#ѨC_»∞#∞ Jáê=∂~°˚# ™È΄`«=Ú KÕ`«<Õ
ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ#∞ ã¨=¸ÖÏ„QÆ=ÚQÆ∞ ^Œ~ƒ° Åù KÕ `«∞_çz# Ü≥∞_»Å â◊q∞OK«∞#∞.
"≥· – q+¨ÉË^èŒ=ÚÅ∞
q+¨=Ú, JHõ$u=∞=Ú, Hõ$„u=∞=Ú Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. "åxÖ’ PHõ$„u=∞
q+¨=Ú, ™ê÷=~°q+¨=Ú, [OQÆ=∞q+¨=Ú, Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞, ™ê÷=~° q+¨=∞#ñ
QÍ, =¸Å, Ѩ„`åkq+¨=ÚÅ∞. [OQÆ=∞x+¨=∞#ñQÍ ã¨~åÊk q+¨=ÚÅ∞, Hõ$„u=∞x+¨
=∞#ñQÍ, <å<åq^è=Œ ÚÖˇ#· B+¨^Ü
Œè ∂≥ QÆ=ÚÅ =Å# QÆÅ∞QÆ∞#k. (ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞Å∞)
J#∞@.
™ê÷=~° q+¨ ÉèË^Œ=ÚÅ∞
™ê÷=~° q+¨=ÚÅ#ñQÍ – =¸Å q+¨=ÚÅ∞, Ѩ„`« q+¨=ÚÅ∞, ѨÙ+¨Ê q+¨=ÚÅ∞,
H©~Δ ° q+¨=ÚÅ∞, `«fiHÍû~°q+¨=ÚÅ∞, x~åºã¨q+¨=ÚÅ∞, ^è•`«∞ q+¨=ÚÅ∞, HõO^Œ
q+¨=ÚÅ∞, ѨO_»∞¡ HÍÜ«∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx q+¨=ÚÅ∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=¸Å q+¨=ÚÅ∞ – `Õ#Hõ=Ú, Kè„« `«H=õ Ú, QÆ∞O[#=Ú, ǨiHõ=Ú, HÀ~°O_»
Hõ=Ú, QÆ~~æ° H° =õ Ú, ã¨∞QÆOkèH=õ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =$Hõ=Δ ÚʼnõΩ "Õà§◊ Ü«∞O^Œ∞ q+¨=ÚO_»∞#∞.
Ѩ„`« q+¨=ÚÅ∞, |^Œ~°=Ú, Hõ~°OÉèí=Ú, q+¨ Ѩ„`«=Ú, Hõ~°O[=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
=$Hõ=Δ ÚʼnõΩ Ñ¨„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q+¨=ÚO_»∞#∞. ѨÙ+¨Ê q+¨=ÚÅ∞, =∞ǨHõ~O° Éè=í Ú,
Hõ~°O[=Ú, zÅ¡[=Ú, ˆ~}∞Hõ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =$HõΔ=ÚʼnõΩ Ñ¨Ù+¨Ê=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
q+¨=ÚO_»∞#∞. `«fiHÍû~°x~åºã¨q+¨=ÚÅ∞ – Hõ~Ç° ¨ @Hõ=Ú, <å~åK«H=õ Ú, Hõ~„° O^è∞Œ =Ù,
Hõ~O° [^ŒfiÜ«∞=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =$Hõ=Δ ÚʼnõΩ Ñ¨@,ì KÕ=,|OHõ gx Ü«∞O^Œ∞ q+¨=ÚO
_»∞#∞. ^è•`«∞q+¨=ÚÅ∞ `Õ<å=∞=Ú, Éèãí ‡¨ Hõ=Ú, uÅHõ, ~°H=Îõ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ^è•`«∞
q+¨=ÚÅ∞, H©~Δ ° q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ – QÍÅ==Ú, ѨÙ+¨¯~°=Ú, ǨÖÏǨÏÅ=Ú, Hõ~=Ì° ∞=Ú,
HÍʼnõÄ@=Ú, ã¨~¬° Ñ=¨ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =$Hõ=Δ ÚʼnõΩ H©~Δ =° ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q+¨=ÚO_»∞#∞.
ѶŨ q+¨=ÚÅ∞ – =¸ÅHõ=Ú, =Úã¨HÎ =õ Ú, =Ú+¨¯Hõ=Ú, "≥~· å@Hõ=Ú, =ã¨<åÉèHí =õ Ú,
=∂~°¯qHõ=Ú, ÅHõ=Ú, ã¨H$õ ^ŒƒÖÏǨÏHõ=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =$Hõ=Δ ÚŠѶŨ =ÚÅ∞ ѶŨ
q+¨Ü∞« =ÚÅ∞–HõO^Œq+¨=ÚÅ∞ ã¨OHÀK«H=õ Ú, Hõ~g° ~°H=õ Ú, ÖÏOQÆeHõ=Ú, `≥Å· Hõ=Ú,
Hõ~¯° @Hõ=Ú, ‰õΩâ◊ ѨÙ+¨Ê=Ú, Hˆ `«∞ ѨÙ+¨Ê=Ú, ~ÀÇ≤Ï+¨=Ú, â◊$Oy Ö’#QÆ∞ K≥@∞¡
HõO^Œ=ÚÅ∞ HõO^Œ q+¨=ÚÅ∞.
=¸ÅqëêkQÆ∞}=Ú – =¸Å q+¨=Ú "åºÑ≤Oz# Ü≥∞_»Å, "≥∂ǨÏ=Ú,
=^Œ~∞° @, ~°∞@ ¡ , „Éè=í ∞=Ú D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ѩ„`« q+¨=Ú "åºÑ≤Oz#
Ü≥∞_»Å X_»Å∞ q~°∞K«∞H˘#∞@, =}ñ‰õΩ, âßfiã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞. ѶŨ
q+¨=Ú =Å# =$+¨}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "åѨÙ, `åѨ=Ú, J#fl^Õfi+¨=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ѨÙ+¨Ê q+¨=Ú=Å# "åOu, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, âßfiã¨=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ѩ@,ì KÕÑ,¨
|OHõ gx q+¨=Ú =Å# <À@ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú, HÍiî#º=Ú, `«Å<˘Ñ≤Ê, HõÑ=¨¶ Ú "≥_Å» ∞@,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. H©Δ~° q+¨=Ú =Å# <À@ #∞~°∞ñQÆ∞ =K«∞Û@, =∞Å=Ú
ÉèkË OK«∞@, <åÅ∞Hõ ÃÑ^ŒkÌ Ü«∞QÆ∞@Ü«Ú, ^è•`«∞ q+¨=Ú=Å#, ~˘=Ú‡<˘K«∞Û@, =¸~°Ûù
^Ò_»Å∞ =∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. QÆ_Ť» q+¨=Ú =Å# `«H} Δõ "Õ∞
„áê}=ÚŠǨÏiOK«∞#∞. `«H¯˜ # q+¨=ÚÅ∞ HÍÖÏO`«~=° Ú# „áê}=ÚŠǨÏiOK«∞#∞.
™ê^è•~°}=ÚQÆ ™ê÷=~°q+¨=ÚÅxflÜ«Ú [fi~°=Ú, "≥H¯˜ à◊√,¡ ÃãÅ=ÙÅ∞ Ѩ@∞ìH˘#∞@,
^ŒO`«=ÚÅ∞ Hõ^ÅŒ ∞@, Q˘O`«∞ Ѩ@∞ì@, J~°∞z, âßfiã¨, HÍã¨, =¸~°Û, D QÆ∞}=ÚÅ
QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞. Ѩ„`«, ѨÙ+¨Ê, Ѷ֨ Ï^Œ∞Å∞ "Õ~∞° Å <å„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞#x QÆ#∞Hõ
P"Õà¡◊ q+¨Q∞Æ }"Õ∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
q+¨ J™ê^躌 ÅHõ} Δ =Ú – q+¨=Ú „`åy# "åxH˜x q+¨^+Œ =ì¨ ∞~Ú# "åxH˜x,
q+¨ÖÑË #¨ =ÚQÆÅ "åxH˜x q+¨q∞„â◊"∞≥ #ÿ [Å=Ú#∞ „^•q# "åxH˜x, zH˜`û« =Å#
q+¨=Ú u~°∞QÆ# Ü≥∞_»Å, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ #Å¡#QÆ∞@, ѨO_»∞¡ Hõ^ÅŒ ∞@, "≥∞_»xÅ∞=‰õΩO_»∞@,
Hõ#∞ Öˇ„~°#QÆ∞@, =Ú‰õΩ¯, ^ÕÇϨ =Ú K«Å#¡ QÆ∞@, =∞Å=Ú*Ï~°∞@, H©à√◊ ¡ =^ŒÅ∞@,
LKåÛùfiã¨xâßfiã¨=ÚÅ∞ K«Å¡#QÆ∞@, `«Å"≥O„_»∞HõÅ H˘#Å∞ pÅ∞@, <åÅ∞Hõ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∂#∞Ѩ_∞» @, QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, #=^è=Œ ÚÅ #∞O_ç ~°H=Îõ ÚQÍ~°∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞

QÆey# J™ê^躌 =Ú QÆ#∞Hõ W\ì̃ q+¨~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åxH˜ – ''=∞O@Ö’`«Q∞Æ Å∞H˘#fl
=∞#∞+¨μºx W=`«eH˜nã≤ „|uH˜Oz#@∞ì—— zH˜`û« KÕÜÚ« @Ü«∞O^Œ∞ „âı+μ¨ ñª _≥· Ü«ÚO_»
=ÅÜ«Ú.
q+¨HÍÅÅHõΔ}=Ú
"å`«HÍÅ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ q+¨=Ú JO\˜# Ü≥∞_» – ~˘=Ú‡Ö’ <˘Ñ≤Ê #~°=ÚÅ∞
a~°∞Ãã‰õΩ¯@, Z=ÚHõÅ∞ QÆ}∞ѨÙÅ∞ <˘K«∞Û@ – ^ÕÇϨ =Ú =}ñ‰õΩ@, „H˜O^Œ|_ç
á⁄~°∞@
¡ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ÃÑu· HÎ Hõ ÍÅ=ÚÅO^Œ∞ q+¨=Ú JO\˜# Ü≥∞_»Å
`≥eq ^ŒÑ¨C@, âßfiã¨=Ú "Õ_çQÍ =K«∞Û@. ~˘=Ú‡Ö’ =∞O@, <À~°∞HÍ~°=ÚQÆ
#∞O_»∞@, =∂Oã¨=Ú=~°@∞@, "åѨ٠D QÆ∞}=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞. âı+¡ ‡¨ HÍÅ=ÚÅO^Œ∞
q+¨=Ú ™ÈñH˜# Ü≥∞_» "åOu, J~ÀK«H=õ Ú, ~˘=Ú‡ J^Œ∞~°∞@, #∞zÛà◊√§QÆ=Ú‡@,
X_»Å∞ |~°∞=QÆ∞@, X_»Å∞ K«Å|¡ _»∞@, <À~°∞ =∞^è∞Œ ~°=∞QÆ∞@, D QÆ∞}=ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. q+¨=Ú âı+¡ ‡¨ ™ê÷#=Ú#∞ á⁄Ok# Ü≥∞_», Ü«∞`«fl=Ú ÖËHÜõ ∞Õ ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
Ñ≤`åÎâÜ◊ ∞« =Ú#∞ á⁄Ok# Ü≥∞_» – Ü«∞`«fl=Ú KÕ`« ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞. "å`åâ◊Ü∞« =Ú#∞
á⁄Ok# Ü≥∞_»– Hõ+™ì̈ ê^躌 =Ú. ÖËHõ J™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
™ê÷=~°[OQÆ=∞qëÈ`«ÊuÎ
ѨÓ~°fiHÍÅ=Ú# ^Õ"åã¨∞~°∞Å∞ – J=∞$`«=Ú xq∞`«=Î Ú áêÅ ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞
zÅ∞‰õΩ#ѨC_»∞, Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ ÿ #Å¡x â◊s~°=Ú, <åÅ∞QÆ∞ HÀ~°Å∞#∞ ѨKÛ« x Hõ#∞flÅ∞#∞
QÆey[xOz# Éè∂í `«=Ú KÕ`« Ö’Hõ=Ú ÉèÜ í ∞« Ѩ_ç P„HÀtOѨñQÍ „|Ǩχ"≥_e» =zÛ
P Éè∂í `«=Ú#∞ `«# =∞Ç≤Ï=∞KÕ|\˜ì ™ê÷=~°=ÚÅQÆ∞ =$HõQΔ ∞Æ Å‡Å`å^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞
q+¨~∂° Ѩ"∞≥ ÿ Ü«∞O^Œ∞=Ù QÍHõ Ü«∞x â◊ÑO≤ z „ѨÜ∂≥ yOѨñQÍ P Éè∂í `«=Ú U ÜÕ∞
=$HõQΔ ∞Æ Å‡Å`å^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤OK≥<À Jq Ü«∞xflÜ«Ú <å@ #∞O_ç q+¨~∂° Ѩ=Ú
ÅÜ≥∞º#∞. Wk ™ê÷=~° q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – WñHõ [OQÆ=∞ q+¨ÅHõ} Δ =Ú, ѨÓ~°fi=Ú
„|Ǩχ ã¨=∞ãÎ̈=∞~Ú# „Ѩ[Å ã¨$lOѨñQÍ HÔ @ · Éè∞í ñ_»#∞ ~åHõãΔ ∞¨ ñ_»∞ P„Ѩ*Ïã¨$+≤Hì ˜
qѶ∂¨ `«=Ú¿ãÜ«∞ñQÍ „|Ǩχ HÀѨyOz P ~åHõãΔ ∞¨ xE_»ñQÍ JѨC_»∞ HÀѨ ѨÙ~°∞+¨μñ
_»∞ „|Ǩχ =ÚY=Ú# |Ü«∞Å∞ "≥_e» P ~åHõãΔ ∞¨ x ^ŒÇÏ≤ OK≥#∞. Ñ≤=∞‡@ P HÀѨ=Ú
=∞i=∞i =$kú ÉÁO^ŒñQÍ ^Õ=`«Å∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_iç . `«~∞° "å`« „|Ǩχ^Õ=ÙO_»∞ P
„Ѩ*Ïã¨$+≤ì âı+=¨ Ú#∞ ã¨OѨÓ~°=‚ ÚQÍ ã¨$lOz P„HÀ^è•yflx Éè∂í `«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞,
™ê÷=~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, [OQÆ=∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ LO_»∞#@∞¡ KÕÃã#∞. JO^Œ∞=Å#
P„HÀ^è•yfl q+¨~∂° Ѩ"∞≥ ÿ =$HΔÍ^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ xeK≥#∞. [OQÆ=∞=ÚÅQÆ∞ ã¨~åÊ^Œ∞Å∞
<åÅ∞Hõ KÕ`« P q+¨=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OK≥#∞. QÆ#∞Hõ ã¨~Ê° H©@=$tÛHÍk q+¨=ÚÅ∞ [OQÆ=∞
q+¨=ÚÅ#ñ|_çÜ∞≥ . ™ê÷=~° [OQÆ=∞ q+¨=ÚÅÖ’ Ü«ÚH˜`Î Àñ QÆ∂iÛ# q+¨=Ú
Hõ$„u=∞ q+¨=∞#ñ|_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
™ê÷=~° q+¨<å=∞=ÚÅ∞
|ÖÏÉèí=Ú, =`«û<åÉèí=Ú, =ÚãÎ̈Hõ=Ú, ѨÙ+¨¯~°=Ú, „H“OK«=Ú, â◊~î°=Ú,
=∞~°¯@=Ú, Ǩi„^Œ=Ú, HÍʼnõÄ@=Ú, WO„^Œ=„[=Ú, UHõg~°=Ú, ǨiHõ=Ú,
QÍÅ==Ú, â◊$Oy, Hõ~¯° @â◊$Oy, "Õ∞+¨â$◊ Oy, ǨÖÏǨÏÅ=Ú, 㨉Ωõ HÎ =õ Ú, ~°HâÎõ $◊ Oy,
=ºO[#=Ú, ѨÙO_»sHõ=Ú, ã¨OHÀK«=Ú, =∞^è∞Œ áêHõ=Ú, ~ÀÇ≤Ï}=Ú Kè∂« ~°}=Ú
Jx W~°∞=kÜ≥ÿ∞^Œ∞ q^èŒ=ÚÖˇ·# ™ê÷=~° q+¨=ÚÅ∞#flq. gxÖ’ ã¨OHÀK«=Ú,
HÍʼnõÄ@=Ú â◊$Oy, =Úã¨=Î Ú=`«û<åÉè=í Ú J#∞ hÜ≥∞ÿ ^Œ∞ q+¨=ÚÅ∞#∞ q∞H˜¯e
„‰õÄ~°=ÚÅ∞. D q+¨=ÚÅ∞ =∞#∞+¨μºÅ Ü«∞O^Œ∞ ™ÈñH˜# Ü≥∞_»Å Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞.
^≥=· Ü≥∂QÆ=Ú=Å# =∞}˜=∞O„`å^Òº+¨^=Œè ÚÅKÕ <˘Hõ "Õà◊ „|uH˜# Ü≥∞_», HÍã¨,
âßfiã¨, ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, â◊¥Å, =¸~°Ûù Ju™ê~°=Ú, =}ñ‰õΩ, "åOu, _»Q∞Æ uæ HÎ õ
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. WkQÍHõ [OQÆ=∞ q+¨=ÚÅÖ’ x@∂ì~∞° Ê QÍe,
ã¨Ê~°≈=Ú, ^Œ$+≤,ì HÀ~°Å∞, <À~°∞, Pã≤,÷ QÀà◊√,¡ =∞Å=Ú, =¸„`«=Ú, â◊√Hõ=¡ Ú, ~°H=Îõ Ú,
K˘OQÆ, Ñ≤`=Ϋ Ú, â◊=ã¨q∂Ѩ=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѩ^∞Œ <åé∞ ™ê÷#=ÚÅ QÆ∞O_® q+¨=Ú
"åºÑ≤OK«∞#∞.
[OQÆ=∞ q+¨=ÚÅ∞ – ã¨~°Ê ÉèË^Œ=ÚÅ∞
ã¨~Ê° *Ï`«∞Å∞, k=º=Ú – Éè∫=∞=ÚÅ∞ Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞, `«HHΔõ õ "åã¨∞H˜,
âıëê^Œ∞Å∞ k=º ã¨~Ê° =ÚÅ∞, H˘O_»KÅ« =∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Éè∂í q∞ ã¨~Ê° =ÚÅ∞, Wq
Z#∞|k q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞. gxÖ’ S^Œ∞ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. D
SkO\˜Ö’ ^ŒsfiHõ~*° Ïu Ѩ~fi° =ÚÅ∞, W~°∞=kÜ«∂~°∞ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞. =∞O_»e ã¨~åfi^Œ∞Å∞
=ÚѨÊkÜ«∂~°∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞. ~ål=∞O`« ã¨~°Ê=ÚÅ∞ Ѩ^Œ∞=¸_»∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞,
"≥·Hõ~°O[ã¨~åÊÅ∞ =¸ñ_»∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞, xsfi+¨ã¨~åÊÅ∞ <åÅ∞QÆ∞ ÉèË^Œ=ÚÅ∞,
WqÜ«∞xflÜ«Ú, ѨÙ~°∞+¨*Ïu, „ã‘Î *Ïu, #ѨÙOã¨Hõ *ÏuÜ«∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
k=ºã¨~°Ê<å=∞zǨÏfl ÉèË^Œ=ÚÅ∞
J#O`«∞ñ_»∞ QÆ∞o‰õΩñ_»∞, "åã¨∞H˜, â◊OYáêʼnõΩñ_»∞, `«H‰Δõ Ωõ ñ_»∞, =∞ǨѨ^‡Œ ‰õΩñ
_»∞, Hõ~À¯@‰õΩñ_»∞, Ѩ^Œ‡‰õΩñ_»∞ J#∞ h Ü≥∞xq∞k *Ï`«∞Å∞#∞, ã¨~°Ê=ÚÅÖ’
#∞`«=Î ∞*Ïu ã¨~Ê° <åÜ«∞‰õΩÅ∞. g~°∞ J+¨kì ‰õΩ¯Å Ü«∞O^Œ∞O_»∞"å~°∞. gi ÅHõ}Δ =ÚÅ∞,
J#O`«∞xH˜ t~°ã∞¨ ûÅ∞ K«∞Hõ¯Å∞ âıfi`« Ѩ^•‡HÍ~°=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. QÆ∞o‰õΩxH˜ t~°ã∞¨ û#
K«∞Hõ¯Å∞ â◊OMÏHÍ~°=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. "åã¨∞H˜H˜ gñѨÙ# K«∞Hõ¯Å∞ #Å¡HÅõ ∞= ѨÙ=Ùfi
su #∞O_»∞#∞. Hõ~À¯@‰õΩxH˜ K«∞Hõ¯Å∞ =¸ñ_»∞ Hõ#∞flÅ =Öˇ #∞O_»∞#∞. `«H‰Δõ Ωõ xH˜
K«∞Hõ¯Å∞ ã¨fiã≤Î HÍHÍ~°=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. â◊OYáêʼnõΩxH˜ K«∞Hõ¯Å∞ „uâ◊¥ÖÏHÍ~°=ÚQÆ#∞
J~°÷ K«O„^•HÍ~°=ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. =∞ǨѨ^Œ‡‰õΩxH˜ gñѨÙ# K«∞Hõ¯Å∞
~å*Ï=~åÎHÍ~°=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Ѩ^‡Œ ‰õΩxH˜ gñѨÙ# K«∞Hõ¯Å∞ ѨOK«HÀ}ÏHÍ~°=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. D „ѨHÍ~°=Ú *Ïu zǨÏflÉè^Ë =Œ ÚÅ∞ `≥eã≤ ã¨~Ê° *Ï`«∞Å QÆ∞~°∞ÅÎ <≥iOy#
"åiH˜ =∞O„`Ò+¨^„Œè H˜Ü∞« Å∞ ã≤kOú K«∞#∞. QÆ~∞° `«‡O`«∞x Ez ÉèÜ í ∞« Ѩ_#ç @∞¡ D
*Ïu Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ QÆ∞~Ô iÎ y# "åx Ez ã¨~Ê° =ÚÅ∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» #∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"åã¨∞H˜ `«HÍΔ HÍ#O`åk k=º ã¨~Ê° =ÚÅ∞ Jyfl ã¨=∂#=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞#∞.

gxH˜ =∞~°}Ï^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. `å=Ú „ѨHÍtOK«∞K«∞ =∞iÜ≥ÚHõ ^•xx „|HÍtOѨñ
*ËÜÚ« #∞. Éè∂í ÉèÏ~°=Ú#∞ =Ç≤ÏOK«∞#∞. P „QÆÇϨ =Ú =zÛ# Ü≥∞_»Å K«∂ѨÙÅ KÕ`#« ∞,
LKåÛùã=¨ ÚÅKÕ`#« ∞ [QÆ`∞« #Î ∞ Éèãí ‡¨ =Ú KÕÜÚ« #∞. gx q+¨^+Œ μ¨ Åì ‰õΩ zH˜`û« ÖË^∞Œ .
D ã¨~Ê° =ÚÅ∞ ^蕺# #=∞™ê¯~° Ü≥∂Qƺ=ÚÅx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Éè∫=∞<åQÆÉèË^Œ – ^À+¨HÀѨ„Hõ=∞=Ú
^ŒsfiHõ~° *Ïu ã¨~°Ê=ÚÅ q+¨=Ú – ~°∂HõΔQÆ#∞ HÍ~°=ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#∞.
=∞O_»e *Ïu ã¨~Ê° =ÚÅ q+¨=Ú Ñ¨ÙÅ¡Q#Æ ∞, L+¨=‚ ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. ~ål=∞O`«
*Ïu ã¨~Ê° =ÚÅ q+¨=Ú uÜ«∞ºQÆ, K«ÅQ¡ #Æ ∞O_»∞ QÆ#∞Hõ „Hõ=∞=ÚQÆ "å`åk^À+¨=ÚÅñ
„|HÀÑ≤OѨñ*ËÜ«Ú.
^ŒsfiHõ~° ÅHõΔ}=Ú
|O_çH#õ ∞flÅ =Öˇ#∞, <åˆQà◊¡ =Öˇ#∞, Q˘_»∞QÆ∞Å =Öˇ#∞, ã¨fiã≤HÎ =õ Ú =Öˇ#∞,
JO‰õΩâ◊=Ú=Öˇ#∞ á⁄_»Å∞ Hõey# áê=ÚÅ∞ ^ŒsfiHõ~°=Ú Å#ñ|_»∞#∞. Wq
j„Ѷ∞¨ QÆ=∞#=Ú HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
=∞O_»e ÅHõΔ}=ÚÅ
Ѩ_Q» ÅÆ Ü«∞O^Œ∞ <å<å=~°=‚ ÚÅ∞QÍ =∞O_»ÖÏHÍ~°=ÚÖˇ#· á⁄_»Å∞ QÆey#
áê=ÚÅ∞ =∞O_»e J#ñ|_»∞#∞. Wq =∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú QÆÅq.
~ål=∞Å¡HõΔ}=Ú
„H˜O^Œ#∞, q∂ñ^Œ#∞, ѨHõ¯Å#∞, Ѩ_»QÆÅÜ«∞O^Œ∞#∞, "≥∞é∞ñQÆ∞QÆey
z„`«=~°=‚ ÚÖˇ#· á⁄_»Å∞ QÆÅ áê=ÚÅ∞ ~ål=∞O`«=ÚÅ#ñ|_»∞#∞. Wq J_»=¤ ÚQÆ
á⁄_»=ÙQÆ #_»∞K«∞. Q“^è~Õ ã° ~¨ Ê° q+¨=Ú – ^ŒsfiHõ~q° +¨=Ú =O\˜k. Wq P~°∞=k
<åÅ∞QÆ∞ q^èŒ=ÚÅ∞, gxÖ’ ã¨OHõ~° *Ï`«∞Å<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞ gx q+¨=Ú
ã¨xfláê`«=Ú#∞ „|HÀÑ≤OѨñ*ËÜÚ« #∞.
xifi+¨ã¨~°ÊÉèË^Œ=ÚÅ∞
k=ºHõ=Ú, *ÏÅHõ=Ú, áê`«H=õ Ú, =$+¨âß~Ú, HõÅt, ѨÙ+¨¯Å, H©iΔ , "åÇ≤Ïx,
™ê~°"åÇ≤Ï, =~å¬aèfiHõ=Ú, *’ºu~°^äŒ=Ú, â◊√+¨¯=Ú, HÀ„^Œ=Ú, |ÖÏǨÏHõ=Ú,
QÆ[ÉèHí =Δõ Ú, Ѩ"¡ À^Õƒ^ù =Œ Ú, J#∞ h 16#∞ q+¨=ÚÖËx ã¨~Ê° =ÚÅ∞.
ã¨~Ê° ã¨∂uHÍ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
áê=ÚʼnõΩ K≥·„`«=∂ã¨=∞O^Œ∞ ã¨OÜ≥∂QÆK«Ûù ѨÙ@∞ì#∞. *˺+¨ª=∂ã¨=∞O^Œ∞
"≥ÚQÆáê=ÚÅ`À QÆ∂_® u~°∞QÆ∞#∞. Pëê_è»=∂ã¨=∞O^Œ∞ ‰õÄ_çÜ«ÚO_»∞#∞.
HÍsÎH=õ ∂ã¨=∞O^Œ∞ QÆ∞_»∞¤ ɡ@∞ì#∞. P QÆ∞_»∞,¤ #∂~°∞, W#∂fl~°∞, #Å∞=k ~¸su
JQÆ∞#∞. JO^Œ∞Ö’ ZO_»HÍñHõ#∞ QÍeÃÑ@∞ì##∞ H˘xfl Jqã≤áÈ=Ù#∞. WqáÈQÍ
`«#‰õΩ `å<Õ xez#q áê=ÚÅQÆ∞#∞. gxH˜ HÀ~°Å∞ kiÃã# ѨÙ+¨Ê Hˆ ã¨~=° Ú=Öˇ
„H˜O^Œ U_»∞ HÀ~°Å∞ Ñ‘`=« ~°=‚ ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞#∞. q∂ñkÜÕ∞_»∞HÀ~°Å∞ ~°HâÎõ ߺ=∞=~°=‚ ÚÖˇ·
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞Ö’ ѨQÅÆ ∞ q+¨=Ú„QƉΩõ ¯ HÀ~°Å∞ <åÅ∞QÆ∞, ~å„u q+¨=Ú „QƉΩõ ¯#q
=¸ñ_»∞. P HÀ~°Å QÆ∞O_® q+¨aO^Œ∞=ÙÅ∞ <åÅ∞ˆQã≤ =¸ñ_Õã≤ ~åÅ∞#∞. P
aO^Œ∞=ÙÅ∞ ÃÑã¨ÅyO[ q∞#Ѩ yO[O`« „Ѩ=∂}=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. Uñ_®k
H˘Hõ™êi HÀ~°Å∞ Ѩ_ç "≥ÚÅK«∞#∞. HÀ~°Å q+¨=ÚQÆÅ ã¨~Ê° =Ú #Å∞=k *Ï`«∞Å∞,
HÀ~°Å∞ QÆey q+¨=ÚÖËx ã¨~Ê° =ÚÅ∞ #Å∞=k <åÅ∞QÆ∞ *Ï`«∞Å∞. D áê=ÚʼnõΩ
PÜ«Úó „Ѩ=∂}=Ú #∂~°∞, #∂@~Ú~°∞=k, U#∂~°∞, "Õ~Ú ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞
QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. H˘xfl\˜H˜ S^Œ∞, W~°∞=k, U|k U|kÜ≥∞ÿ ^Œ∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞#∞
PÜ«Ú+¨º=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
QÀ#㨠ã¨~°Ê ÅHõΔ}=Ú
ZO_»KñÕ Q˘@ìñ|_ç# P=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ =Ú‰õΩ¯# |_»∞ áê=ÚÅ∞ QÀ#ã¨=Ú
Å#ñ|_»∞#∞. "åxH˜ ^Œ$+≤ì T~°fiú =ÚQÆ#∞, <åÅ∞Hõ á⁄_»=ÙQÆ#∞, ~°∂Ѩ=Ú H˘OK≥=Ú
QÆ#∞ #∞O_»∞#∞. t~°ã∞¨ û#∞ ‰õÄñ`« QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
ѨÙOã¨~°Ê ÅHõΔ}=ÚÅ
^è≥·~°º=ÚQÆey "≥_»Öˇ·Ê# Ѩ_»QÆQÆÅk ѨÙ~°∞+¨ ã¨~°Ê=Ú
„ã‘Î ã¨~°Ê ÅHõΔ}=Ú
H˘OK≥áê\˜ Ѩ_Q» QÆ ÅÆ k „ã‘Î ã¨~fi° =Ú
#ѨÙOã¨Hõ ã¨~°Ê ÅHõΔ}=Ú
â◊s~°=Ú x_»∞ѨÙQÆ#∞, "≥∞`«QÎ #Æ ∞ #∞O_ç =∞O^Œ"∞≥ #ÿ "ÕQ=Æ Ú, ã¨~fi° =Ú, HÀѨ=Ú,
`≥Åx¡ Ѩ_Q» ,Æ [_»=∞~Ú#Ü«∂HÍ~°=Ú, ѨÙ\˜#ì =¸ñ_»∞ k#=ÚʼnõΩ =$kú ÉÁO^Œ∞@,
^Õ=`å ã¨~Ê° =ÚÅ∞ â◊„`«∞=ÙÅ∞QÍñ QÆey Ü«ÚO_»∞@ D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅk #ѨÙOã¨Hõ
ã¨~°Ê=Ú.
É„ ÏǨχ}*Ïu ã¨~Ê° ÅHõ}Δ =Ú
JkèHõ HÀѨ=Ú, #Å∞Ѩ٠=~°=‚ Ú, HõÑÅ≤ =~°=‚ Ú, `≥Å=¡ ~°=‚ Ú, ~°HÎõ =~°=‚ Ú,
HõOѨÙ, kiÃã# ѨÙ=Ùfi, ‰õΩ~ˆ "Õ~∞° , =\ì̃ "Õ~∞° , `å=∞~° QÆ∞QÆÅæ =Ú gx "åã¨#O\˜
"åã¨#Ü«ÚQÆÅk. „ÉÏǨχ}*Ïu ã¨~Ê° =Ú.
HõΔ„uÜ«∞*Ïu ã¨~°ÊÅHõΔ}=Ú
JkèH=õ ∞~Ú# ѨQ,Æ Z„~°xHõO_»∞,¡ JkèHõ HÀѨ=Ú, <Õ~ˆ _»∞ ѨO_»∞, Y~°∂~˚ Ñ° O¨ _»∞,
„^•HõÑΔ O¨ _»∞ gx =Öˇ, #Å∞Ѩ٠=~°=‚ Ú, Ѩ_Q» ÅÆ Ü«∞O^Œ∞ K«O„^Œ∞x =Öˇ#∞ N=`«û=Ú
=Öˇ#∞, â◊OY K«„Hõ=Ú=Öˇ#∞, <åˆQÅ∞=Öˇ#∞. ~ˆ YÅ∞ U~°Ê_çÜÚ« O_»∞@, *ÏlѨÓÅ∞,
ã¨OÃÑOQÆ Ñ¨ÓÅ∞, á⁄#flѨÓÅ∞, JQÆ~∞° gx "åã¨# =O\˜ "åã¨# QÆey Ü«ÚO_»∞@
D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅk Hõ„Δ uÜ«∞*Ïu ã¨~Ê° =Ú.
"≥·â◊º*Ïu ã¨~°ÊÅHõΔ}=Ú
áê=Ù~å~Ú, =„[=Ú, QÀ"Õ∞kèH=õ Ú, gx =O\˜ =<≥fl QÆey Ü«ÚO_»∞@,
^ÕǨÏ=Ú# aO^Œ∞=ÙÅ∞QÆ#∞, =∞O_»Å=ÚÅ∞QÆ#∞, z„`«=~°‚=ÚÅ∞QÆ#∞, ^èŒ∂„=∞
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=~°=‚ ÚÅ∞QÆ#∞, áê@Å =~°=‚ ÚÅ∞ QÆ#∞, ~°HÎõ =~°=‚ ÚÅ∞QÆ#∞ á⁄_»Å∞ QÆey Ü«ÚO_»∞@,
áêÅ∞, <Õ~Ú, "Õ∞ñHõ, Q˘„Ô~ gx =O\˜ "åã¨# QÆey Ü«ÚO_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
QÆek "≥â· º◊ ã¨~Ê° =Ú.
â◊¥„^Œã¨~°Ê ÅHõΔ}=Ú
QÀ^è∂Œ =∞ =<≥fl QÆey, J_»q Ü≥∞#∞=Ú, U#∞ñQÆ∞, =ÚOyã¨, J_»∞#∞, HõÅ∞¡,
<≥`∞« ~Î ∞° gx =O\˜ Q“Å∞, ~ˆ MÏHÍ~°=ÚÖˇ#· aO^Œ∞=ÙÅ∞#∞ QÆÅk â◊¥„^Œ ã¨~Ê° =Ú.
=∞`åO`«~=° Ú–âıfi`«=~°‚ ã¨~Ê° =ÚÅ∞ „ÉÏǨχ} *Ï`«∞Å∞, ~°H=Îõ ~°‚ ã¨~Ê° =ÚÅ∞ Hõ„Δ uÜ«∞
*Ï`«∞Å∞, Ñ‘`=« ~°‚ ã¨~Ê° =ÚÅ∞ "≥â· º◊ *Ï`«∞Å∞, Hõ$+¨=‚ ~°‚ ã¨~Ê° =ÚÅ∞ â◊¥„^Œ*Ï`«∞Å∞,
ѨÓ~åfiǨÏH‚ ÍÅ=∞O^Œ∞ „ÉÏǨχ} ã¨~Ê° =ÚÅ∞ ã¨OK«iOK«∞#∞. =∞^蕺ǨÏflHÍÅ=Ú#
Hõ„Δ uÜ«∞ã¨~Ê° =ÚÅ∞ ã¨OK«iOK«∞#∞. JѨ~åǨς HÍÅ=∞O^Œ∞ "≥â· º◊ ã¨~Ê° =ÚÅ∞ ã¨OK«iO
K«∞#∞. ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú q∂ñ^Œ â◊¥„^Œ ã¨~Ê° =ÚÅ∞ ã¨OK«iOK«∞#∞. „ÉÏǨχ} ã¨~Ê°
=ÚÅ∞ ‰õΩ_ç ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞ QÆ~K° ∞« #∞. Hõ„Δ uÜ«∞ ã¨~Ê° =Ú Z_»=∞ ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞ QÆ~K° ∞« #∞.
"≥â· º◊ â◊¥„^Œ ã¨~Ê° =ÚÅ∞ "≥#∞Hõ\ ˜ ÉèÏQÆ=Ú# QÆ~K° ∞« #∞. ‰õΩ_çÉÏè QÆ=Ú HÍ@∞=Å#
"å`«=Ú „ѨHÀOK«∞#∞. Z_»=∞ ÉèÏQÆ=Ú HÍ@∞=Å# Ñ≤`=Ϋ Ú „ѨHÀÑ≤OK«∞#∞. "≥#∞Hõ
ÉèÏQÆ=Ú HÍ@∞ =Å# âı+¡ ‡¨ =Ú „ѨHÀÑ≤OK«∞#∞. `«H¯˜ # ã¨OHõ~° *Ïu ã¨~Ê° =ÚʼnõΩ
™ê÷#Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ ÖË=Ù. „ÉÏǨχ} ã¨~Ê° =Ú#‰õΩ "åÜ«Ú=Ù PǨ~°=Ú, Hõ„Δ uÜ«∞ ã¨~Ê° =Ú
#‰õΩ ZÅ∞HõÅ∞ PǨ~°=Ú. "≥â· º◊ ã¨~Ê° =Ú#‰õΩ HõÑʨ PǨ~°=Ú, â◊¥„^Œ ã¨~Ê° =Ú#‰õΩ
^˘iH˜# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ PǨ~°=Ú.
ã¨~°Ê^ŒOâ◊ HÍ~°}=Ú
PǨ~°=Ú xq∞`«=Î ∞~Ú##∞, ÉèÜ
í ∞« =Ú=Å<≥#· #∞, `˘H˜¯#O^Œ∞=Å#<≥#· #∞,
q+¨=Ú á⁄OQÆ∞@=Å<≥·##∞, HÀѨ=Ú KÕÃã·##∞, „‰õÄ~° ã¨fiÉèÏ==ÚKÕÃã·##∞,
"≥·~°=ÚKÕ<≥·##∞, âßѨ=Ú KÕÃã·##∞, HÍÅQÆu KÕÃã·##∞, ã¨~°Ê=ÚÅ∞ Hõ~°K«∞#∞.
W@∞¡ Hõ~°K«∞@ <≥iOy q+¨=Ú#‰õΩ `«y#@∞¡ „Ѩu„H˜Ü«∞ ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. H˘xfl
ã¨~Ê° =ÚÅ∞ ^À=#∞ J_»y¤ Oz Ü«ÚO_»∞#∞ "åx q+¨=Ú ^≥=· =â◊=Ú=Å# u~°∞QÆ∞#∞.
^Œ+ì̈ ÅHõΔ}=Ú
ã¨~Ê° ^Œ+μ¨ xì H˜ <À@K˘OQÆ HÍi# Ü≥∞_»Å Jk HÀ~° QÆ∞}=Ú. #∞zÛà◊√¡ Hõq∞‡#
Ü≥∞_» Jk q+¨ QÆ∞}=Ú. JѨC_»∞ `≥eq^ŒÑC¨ #∞, ^ÕÇϨ =ÚQÍAÉÏ~°∞#∞, h~°∞
q∂ñ^Œñ |_ç# `≥Å· aO^Œ∞=Ù qã¨iÎ Oz#@∞ì P q+¨=Ú H˘OK≥"∞≥ #ÿ #∞ ~°H=Îõ Ú`À
*Ëi# Ü≥∞_»Å j„Ѷ∞¨ QÆuQÍ qãÎ̈iOK«∞#∞.
â◊OHóÍq+¨ ÅHõ}Δ =Ú
áê=Ú`åñH˜##∞, áê=Ú#∞ K«∂z ÉèÜ í ∞« Ѩ_#ç #∞ "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀÑ≤OK«∞#∞.
JO^Œ∞=Å# <ÕÅñ|_ç ^ÕÇϨ =Ú =∞~°z# "åxH˜ â◊s~°=Ú#eÜ«∞Q˘\˜ì #@∞ìO_»∞@,
[fi~°=Ú, Kèi« ,Ì =¸~°Û,ù ^•Ç¨Ï=Ú, |_»eHõ, "≥∂ǨÏ=Ú, Ju™ê~°=Ú D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
q+¨^ŒOâ◊ ÅHõΔ}=Ú
áê=Ú HÍ@∞ q+¨=Ú `«ye# Ü≥∞_»Å, <˘Ñ≤Ê, ^Œ∞~°^,Œ "åѨÙ, HÍ@∞ ^ŒQ~æÆ =° ∞O@
D ÖHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. WqÖËx Ü≥∞_»Å, P HÍ@∞‰õΩ q+¨=ÚÖË^xŒ Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
xifi+¨ ÅHõ}Δ =Ú
q+¨=ÚÖËx HÍ@∞# `åñÉË\ ˜ gñѨ٠=Öˇ ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞ QÆ@∞ì#∞. P `å=Ù# K«~‡° =Ú
#Å¡#QÆ∞#∞. H˘OK≥=Ú ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡ D ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
^ŒsfiHõ~°^ŒOâ◊ ÖHõΔ}=Ú
H˘O_»K«Å=∞ HÍ@∞# q+¨"≥∞H˜¯# Ü≥∞_»Å, =ÚY=Ú, QÀà◊√¡, =¸„`«=Ú,
Hõ#∞flÅ∞, K«~‡° =Ú Wq #Å∞ѨÙÉÏ~°∞#∞, `«Å<˘Ñ≤Ê, â◊s~°=Ú, |~°∞=QÆ∞@, x„^ŒÖ‰Ë Ωõ O
_»∞@, P=ÙeO`«, JOH˜à√◊ Ñ¡ @¨ ∞ì@, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, gñѨÙÖ’ áÈ@∞, #_»∞=Ú <˘Ñ≤Ê
Z=ÚHõÅÖ’ <˘Ñ≤Ê, `«Å|~°∞=Ù, J~°∞z, ^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú, #~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê,
â◊¥Å, `«Åu~°∞QÆ∞@, Hõ_∞» ѨÙÖ’ =∞O@, =∞Å =¸„`«=ÚÅ J_»y¤ OѨÙ, =∂@Å∞
`«_»|_»∞@, ã¨fi~°Ç‘Ï#=∞QÆ∞@, `≥eq`«Ñ¨C@, <À@ #∞~°∞QÆ∞ #∞zÛà◊√¡ QÆ=Ú‡@,
"≥H˜¯à◊√§, Q˘O`«∞Ö’ QÆ∞~°∞QÆ∞~°∞=∞#∞@, =\ì̃ `ÕѨÙÅ∞ =K«∞Û@, "å`«=Ú =Å#
QÆÅ∞QÆ∞ ^Œ∞~°∞}æ =ÚÅ∞ |∞@∞ì@ Wq QÆÅ∞QÆ∞.
=∞O_»e ^ŒOâ◊ÅHõΔ}=Ú
`«∞>ì̌áê=ÚÅ∞ Hõ~°z# Ü≥∞_»Å HÍ@∞ ^ŒQÆæ~° L+¨‚=ÚQÆ #∞O_»∞@, "åѨÙ,
Hõ#∞flÅ∞ ѨKÛ« QÆ#∞ ÖËHõ Z~°∞ѨÙQÆ#QÆ∞@, HÍ@∞# Q˘Ñ¨Ê ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞ QÆÅ∞QÆ∞@, X_»Å∞
=∞O@, =Ú‰õΩ¯# <À@#∞ ÃãQÆQÆ #∞O_»∞@, =ÚY=Ú Ñ¨KÛ« #QÆ∞@, ѨO_»∞¡ #Å∞
ÃщõΩ¯@, #~°=ÚÅ∞|∞ƒ@, <ÀÔ~O_»∞@, ^•Ç¨Ï=Ú, [fi~°=Ú, =¸~°ÛùQÆÅ∞QÆ∞@,
=ÚY=Ú "≥∞~°∞QÆ∞ÉÏ~°∞@, K«∂z# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ѨKÛ« QÆ QÆ#∞Ñ≤OK«∞@, X_»Å∞ <˘Ñ≤Ê,
áÈ@∞¡, `«Å<˘Ñ≤Ê, K«Å^¡ #Œ =Ú#∞ QÀ~°∞@, â◊s~°=Ú á⁄QÆÉÏ~°∞@, ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ∞
<˘K«∞Û@, ÃÑ`· º« ~ÀQÆ QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
~ål=∞`«û~°Ê^ŒOâ◊ ÅHõΔ}=Ú
Hõ@áì ê=ÚÅ∞ Hõ~z° # Ü≥∞_»Å ^ÕÇϨ =Ú "≥∞~°∞ñÔQ‰õΩ¯@, "åѨÙ, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡,
^ÕÇϨ =Ú, `«Å Wq K«Å∞=Ü≥∞‰õΩ¯@, =ÚY=Ú `≥Å∞ÃщõΩ¯@, `«Å|~°∞"≥‰Ωõ ¯@, J~°∞z,
"åOu, PÅ㨺=Ú, ~˘=Ú‡ J^Œ∞~°∞@, <À~°∞ uÜ«∞º#QÆ∞@, Q˘O`«∞Ö’ QÆ∞~°∞~æ =° ∞#∞@,
Q˘O`«∞^Œ∞~°^,Œ Hõ#∞flÅ∞ K«Å∞= Ü≥∞‰õΩ¯@, [fi~°=Ú x@∂ì~∞° Ê, x„^Œ, ^ŒQ∞Æ ,æ QÀà◊√,¡
`≥Å∞ÃщõΩ¯@, â◊s~°=Ú =∂#∞Ѩ_∞» @, â◊s~°=Ú |~°∞"≥‰Ωõ ¯@, =Ú‰õΩ¯ H˘#[Å∞|∞
JQÆ∞@, <À@#∞zÛà◊√§QÆ=Ú‡@, X_»Å∞QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, q∞H˜¯e L|ƒã¨=Ú =∞iÜ«Ú
âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ QÆ∞}=ÚÅ∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ѨÙOã¨~°Ê^Œ+ì̈ ÅHõΔ}=Ú
q∞„â◊*Ïu ã¨~Ê° q+¨=ÚʼnõΩ, ã¨OHõe`« QÆ∞}=ÚÖË HõxÑ≤OK«∞#∞. ѨÙ~°∞+¨ ã¨~Ê° =Ú
Hõ~z° # "åxH˜, q∂ñk K«∂ѨÙ, ‰õΩ_çHÍÅ∞ Éè∂í q∞Ü«∞O^Œ∞ J#Hõ Ü«ÚO_»∞@, #_»∞
=Ú‰õΩ q∂ñk â◊s~°=Ú xã¨û`«fiѨ_∞» @, Wq HõxÑ≤OK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„ã‘Î ã¨~°fi^Œ+ì̈ ÅHõΔ}=Ú

Pñ_»∞áê=Ú Hõ~z° # "åxH˜ "≥ÚQÆáê=Ú Hõ~z° # q+¨ ÅHõ} Δ =ÚʼnõΩ =º`åºã¨
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. =$^Œú ã¨~Ê° ^Œ+ì¨ ÅHõ} Δ =Ú – =Úã¨e
áê=Ú Hõ~z° # "åxH˜ q∞H˜¯e =^Œ~∞° @, H˘OK≥=Ú "Õ^#Œ Ü«Ú QÆÅ∞QÆ∞. ÉÏÅÜ«∞ø=#
ã¨~Ê° ^Œ+ì̈ ÅHõ}Δ =Ú – áê=Ú ‰õÄ#Hõ~z° # Ü≥∞_»Å Z_»=∞ Hõ#∞fl Z~°∞ÃщõΩ¯#∞,
=Ü«∞ã¨∞û áê=Ú Hõ~°z# Ü≥∞_» ‰õΩ_ç Hõ#∞fl Z~°∞ÃщõΩ¯#∞. ‰õΩ=∂s ã¨~°Ê ^Œ+¨ì
ÅHõ}Δ =Ú – =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ Pñ_»∞áê=Ú Z_»=∞ ÉèÏQÆ=Ú Hõ~z° # Ü≥∞_» P =∞#∞+¨μºñ
_»∞ ~ÀyÜ«∞QÆ∞#∞. QÆiƒù}© ã¨~Ê° ^Œ+ì̈ ÅHõ}
Δ =Ú – QÆ∞_»∞¡ ɡ\ #ì̃ áê=Ú Hõ~z° # Ü≥∞_»
<À@ <≥`∞« ~Î ∞° „QÆ=Ú‡@, ~˘=Ú‡ P_»K∞« H˘#∞@, Hõ#∞flÅ∞ <˘K«∞Û@, X_»Å∞ ã¨∂k`Àñ
ÉÁ_çz#@∞Å <˘K«∞Û@ D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨~°Êq+¨ "ÕQÆ ÅHõΔ}=Ú
ã¨~Ê° ^Œ+μ¨ ñì _≥#· "åxH˜ „Ѩ^=Œä ∞ "ÕQ=Æ Ú# <≥`∞« ~Î ∞° , =ÚY=Ú, <Õ„`å^Œ∞Å∞ Wq
#Å∞ÃщõΩ¯#∞, ^ÕÇϨ =Ú Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ „áêñH˜#@∞ìO_»∞#∞. kfifÜ«∞ "ÕQ=Æ Ú# â◊s~°=Ú
"åK«∞#∞. `«$fÜ«∞ "ÕQ=Æ Ú# t~°ã∞¨ û |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞@ – Hõ#∞flÅ∞ Z~°∞ÃщõΩ¯@,
^ŒO`«=ÚÅ∞ <˘K«∞Û@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. K«`∞« ~°÷ "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞<À@#∞~°∞ñ
QÆ∞ "åOuÜ«Ú =K«∞Û#∞. H©à√◊ § <˘K«∞Û#∞. ѨOK«=∞"ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ – QÆ}∞ѨÙÅO^Œ∞
<˘Ñ≤Ê, ^•Ç¨Ï=Ú, "≥H˜¯à◊√§#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. +¨+ª̈ "ÕQÆ=∞O^Œ∞ ~˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê X_»Å∞
|~°∞=Ù, =¸~°Û Ju™ê~°=Ú, Wq HõÅ∞QÆ∞#∞. U_»= "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ â◊√Hõ¡ #+¨=ì Ú,
Éè∞í [=ÚÅ∞, gñѨÙ, #_»∞=Ú Wq <˘K«∞Û@ P=Ü«∞==ÚÅ∞_»∞QÆ∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞O_»e ã¨~°Ê q+¨ "ÕQÆ=ÚÅ∞
`«∞>ì̌ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Hõ~z° # q+¨=Ú#‰õΩ „Ѩ^=Œä ∞ "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ <≥`∞« ~Î ∞° K«Å<¡ ·≥
Hõ#∞flÅ∞ =ÚY=Ú #Å¡<·≥ X_»Å∞ q∂ñ^Œ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ÉÏx#@∞ìO_»∞#∞. kfifÜ«∞
"ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ ^•Ç¨Ï=Ú, â’Éèí HõÅ∞QÆ∞#∞. `«$fÜ«∞ "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ ^ŒO`«=ÚÅ∞ #Å∞ÃщõΩ¯#∞.
K«`«∞~°÷"ÕQÆ=∞O^Œ∞ â◊s~°=∞O^Œ∞ =∞O@ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ѨOK«=∞ "ÕQÆ=∞O^Œ∞
ã¨~fi° ^è•`«∞=ÙʼnõΩ |ÅÇ‘Ï#`« QÆÅ∞QÆ∞, +¨+ª̈ "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ â◊s~°=Ú K«Å#¡ QÆ∞#∞. ã¨Ñ=Î̈ ∞
"ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ "≥∞=ÿ ∞~°K∞« #∞.
~ål=∞`«û~°fi q+¨"ÕQÆ=ÚÅ∞
Hõ@¡ áê=ÚHõ~z° # q+¨=Ú#‰õΩ „Ѩ^=Œä ∞ "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú qiy `≥ÅÉ¡ Ï~°∞#∞.
Hõ#∞flÅ∞, â◊s~°=Ú, `≥Å∞ÃщõΩ¯#∞. kfifÜ«∞ "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ â◊s~°=Ú "åK«∞#∞. `«$fÜ«∞
"ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ =Ú‰õΩ¯##∞ – Hõ#∞flÅ#∞, <À@#∞ hà◊√¡ QÍ~°∞#∞. K«`∞« ~°"÷ QÕ =Æ ∞O^Œ∞
`«Å|~°∞"≥H¯˜ JOH˜à√◊ § Ѩ@∞ìH˘x áÈ=Ù#∞. ѨOK«=∞ "ÕQ=Æ ∞O^Œ∞ =∂@Å∞ ~å‰õΩO_»∞#∞.
K«e [fi~°=Ú =K«∞Û#∞. +¨+ãª̈ Ѩ =Î̈ ∞ "ÕQ=Æ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ =Ú#∞Ѩ\ ˜ q+¨"QÕ =Æ Ú=Öˇ
#∞O_»∞#∞. D áê=Ú q+¨=Ú#‰õΩ S^Œ∞ "ÕQ=Æ ÚÅq∂ñ^Œ zH˜`û« ÖË^∞Œ .
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
q+¨^Œ+ì̈ =~°̊º=ÚÅ∞
áê=Ú Hõ~z° #"åñ_»∞ – ѨQ\Æ ˜ x„^Œ, „ã‘Î ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú, ã¨OKå~°=Ú, HÀѨ=Ú,
ZO_», HõÅ∞¡, #∞=ÙfiÅ∞, LÅ=Å∞, ™êfl#=Ú, â‹·`«º=ã¨∞Î=ÙÅ∞, HÍ~°=ÚQÆÅ
J#fláê#=ÚÅ∞ gxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
ã¨~°Ê^Œ+ì̈ ¿ã=º=ÚÅ∞
„áêñ`« aÜ«∞º=Ú, Kå=∞Å∞, H˘„~°Å∞, ÃÑã¨Å∞, HÍ~°∞ÃÑã¨Å∞, HõO^Œ∞Å∞, "ÕñѨ
zQÆ∞à◊√§, z„~°, áêÅ, =OHÍÜ«∞, ѨÙeK≥OK≥Å=Ú, <Õ̂~_»∞, ^•_ç=∞, Lã≤iHÔ , "≥ÅQÆ,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, HÍ~°=Ú, LѨCÖËx J#fláê#=ÚÅ∞ gxx ¿ãqOѨ=ÅÜ«Ú.
q+¨=$kúHõ~°=ÚÅ∞
PñHõe, ^•Ç¨Ï=Ú, ÃãQÆ, |ÅÇ‘Ï#`«, HÀѨ=Ú, â’Hõ=Ú, ÉèÜ í ∞« =Ú, |_»eHõ,
Jr~°=‚ Ú, Ju™ê~°=Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú, "å`«=Ú, ^˘O`«~Q° #Æ ∞flÅ∞, ѨÙ=ÙfiÅ#∞ HÍÜ«∞Å#∞
"åã¨# K«∂K«∞@, <ÕÅ, Pqi, L~°∞=Ú, U#∞ñQÆ∞‰õÄñ`«, ZÅ∞HõÅ ã¨O^Œ_,ç "Õ∞à◊
"å^Œº=ÚÅ ^èfiŒ x, `«∂~°∞ÊQÍe, Q˘Ñ¨Ê ã¨O`À+¨=Ú gx KÕ`« q+¨=Ú H˘OK≥"∞≥ #ÿ #∞
=$kú ÉÁO^Œ∞#∞.
JÅÊ q+¨ã¨~°Ê=ÚÅ∞
hà◊§Ö’#∞O_»∞#k. PǨ~°=Ú ÖËHõ zH˜¯#k. =ÚOy㨠KÕ`« Ѩ@∞ìÑ_¨ #ç k.
j`«"å`å^Œ∞ÅKÕñ Q˘@ìñ|_ç#k. "åºkèQÅÆ k. PñHõe, ^ŒÑÊ≤ , |_»eHõ, Wq QÆÅk.
=~å‚O`«~,° ^ÕâßO`«~=° ÚÅ#∞ á⁄Ok#k. q+¨=Ú QÆH¯˜ #k, ‰õΩ|∞ã¨=Ú q_çz#k,
Ô~Å∞¡ F+¨^èŒ∞Å∞, =ÚO_»∞¡ Wq QÆÅ J_»qÜ«∞O^Œ∞O_»∞#k. =∞O„`«"å^Œ∞Å∞#fl
„QÍ=∞O|∞# #∞O_»∞#k. W\˜ì ã¨~Ê° =ÚÅ∞ JÑ¨Ê q+¨=Ú QÆÅq.
=∞Ǩq+¨ã¨~°Ê=ÚÅ∞
â◊≈âß#=Ú, ~°KÛ« Kåqà◊√§, áê_»∞|_ç# Ü«∞[˝™ê÷#=ÚÅ∞, áê_»∞|_ç# ~ÚO_»∞,¡
QÆ∞à◊√§, <åÅ∞QÆ∞ ^À=Å∞ Hõeã≤# `å=Ù, hà◊¡ QÆ@∞ì, áê_»∞`Àñ@Å∞, =∂x`˘„~°Å∞,
áêÅ=∂#∞, "ÕñѨK≥@∞ì, ÃãÅÜÕ∞à◊√§, QÆ∞ǨÏÅ∞, gxÜ«∞O^Œ∞O_»∞ ã¨~°Ê=ÚÅ∞,
Kè«„`«ˆ~YÅ∞, =∞`«ûº ˆ~YÅ∞, ‰õΩOÉèí̂~YÅ∞, „uâ◊¥Å ˆ~YÅ∞#∞ QÆÅ ã¨~°Ê=ÚÅ∞,
[_»Å∞ ^èiŒ Oz# ã¨~Ê° =ÚÅ∞, Z„~° =ÚY=Ú, Z„~° Hõ#∞flÅ∞#∞ QÆÅ ã¨~Ê° =ÚÅ∞#∞
Hõ~z° # Ü≥∞_» gxH˜ HÍÅxÜ«∞=Ú ÖË^∞Œ . q+¨=Ú Z‰õΩ¯@‰õΩ#∞ „Hõ=∞=Ú ÖË^∞Œ . D
q+¨=Ú#∞ „uѨC@‰õΩ =∞O„`Ò+¨^=Œè ÚÅ∞ ÖË=Ù. XHõ "Õà◊ |e, #=∞™ê¯~°, [Ѩ,
âßOu, =∞O„`« B+¨^•è ^Œ∞ÅKÕ <˘HÍ<˘Hõ!_»∞ „|kH˜##∞, ~°∂Ѩ=∞~Ú##∞ *ˇ_∞» #∞.
JOQÆ"H·≥ Åõ º"≥∞#ÿ QÆÅ∞QÆ∞.
™ê÷#qkè^À+¨=Ú
â◊≈âß#=Ú, ~°KÛ« =∂‰õΩÅ∞, gxÜ«∞O^Œ∞#∞, ѨOK«q∞, ѨHãΔõ O¨ ^è∞Œ Å∞, J+ì̈q∞,
#=q∞, ã¨O^茺Å∞, J~°÷~å„u D HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ Z\˜ì áê=ÚQÆiz##∞
q+¨"≥∞‰õΩ¯#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

#HõΔ„`« ^À+¨=Ú
Éèí~°}˜, Hõ$uÎHõ, Pâı¡+¨, qâßY, ѨÙ|ƒ, ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ, ѨÓ~åfiëê_è» =∞Y,
â◊`a« +è =¨ Ú, <≥~· $° `« =ÚǨï~°=Î Ú, Ѩ~fi° =ÚÅ∞ gxÜ«∞O^Œ∞ áê=Ú QÆ~z° # Ü≥∞_»Å
=∞#∞+¨μºñ_»∞ rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
q+¨ ™ê^茺 ÅHõΔ}=Ú
áê=Ú Hõ~z° # "åxH˜, `«Å "≥O„_»∞HõÅ∞ ~åÅ∞@, =¸~°Û,ù âßfiã¨=Ú, "≥H¯˜ à◊√§,
^ŒQ∞Æ ,æ "åOu, ~˘=Ú‡ |~°∞=Ù, =}ñ‰õΩ, qHÍ~°=Ú, "Õ^#Œ , "≥∞_»Å∞ |_»∞@, Hõ#∞flÅ∞
Z~°∞ÃщõΩ¯@, Q˘O`«∞ Ѩ@∞ì@, ѨO_»∞¡ <Õ̂~_»∞ ѨO_»∞=Öˇ #Å¡#QÆ∞@, gñѨ٠`åñ
ÉË\ ˜ zѨÊ=Öˇ L#fl`«=∞QÆ∞@, #=~°O„^è=Œ ÚÅ ~°H=Îõ Ú HõxÑ≤OK«∞@, <À@ #∞~°∞ñ
QÆ∞ =K«∞Û@, HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ =ÚY=Ú #Å¡#QÆ∞@, =Ú‰õΩ¯ ã¨#flyOK«∞@, X_»Å∞
<˘K«∞Û@, ÉË^∞Œ ÅQÆ∞@, ã¨O^è∞Œ Å∞ =^Œ∞Å∞@, =Ú‰õΩ¯, =ÚY=Ú K«Å#¡ QÆ∞@ Wq
QÆey# Ü≥∞_»Å rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. „ÉÏǨχ}ã¨~Ê° =Ú =ÚO^Œi ÉèÏQÆ=Ú##∞,
HõΔ„uÜ«∞ ã¨~°Ê=Ú ‰õΩ_ç ÉèÏQÆ=Ú##∞, "≥·â◊º ã¨~°Ê=Ú Z_»=∞ ÉèÏQÆ=Ú##∞,
â◊¥„^Œã~¨ Ê° =Ú "≥#∞Hõ ÉèÏQÆ=Ú##∞ Hõ~K° ∞« #∞. XHõ\ ,˜ ~Ô O_»∞ HÀ~°Å =Å# ÉèÜí ∞« =Ú
ÖË^∞Œ . =¸ñ_»∞ <åÅ∞æ HÀ~°Å∞ Ѩ_#ç #∞, Hõ~z° # HÍ@∞ ‰õÄ~°‡=Ú =Öˇ#∞, á⁄^Œ=Öˇ#∞
#∞O_ç##∞ J™ê^茺=Ú. „Éèí∂=∞^茺=Ú, ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞, ~˘=Ú‡, ÃÑ^Œq,
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, <åaè, eOQÆ=Ú, Q˘O`«∞, Hõ}`«Å, QÆ_=¤» Ú, ‰õΩH˜,Δ ÉÏǨï=ÙÅ∞, t~°ã∞¨ û,
`˘_»Å∞, #∞^Œ∞~°∞, QÆ∞^Œ=Ú, K«OHõ, H©à√◊ §, D ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ áê=ÚHõ~z° #
Ü≥∞_»Å rqOK«∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú. QÀà◊Ö¡ ’ѨŠye¡# Ü≥∞_»Å ÉÏ^èŒ `≥eÜ«∞‰õΩ#fl#∞,
K≥=ÙÅ∞ =¸ã≤# Ü≥∞_», Q˘Ñ¨Ê ^èfiŒ x q#~å‰õΩO_»∞@, Jyfl, nѨ=Ú, K«O„^Œ∞ñ_»∞,
ã¨∂~°∞ºñ_»∞#∞, Hõ#∞flʼnõΩ HõxÑ≤OK«Háõ È~Ú##∞, `«Å"≥O„_»∞HõÅ#∞ ÃÑHõeOz# <˘Ñ≤Ê
`≥eÜ«∞‰õΩO_ç##∞ q+¨=Ú `«ÅHÔ HÔ ¯##∞@. áê=Ú Hõ~K° #≥ x ^Œ∂`« ѨeH˜# JHõ~Δ =° Ú
Å#∞ ~Ô O@QÆ∞}˜Oz, =¸@ ÉèÏyOѨñQÍ XHõ\ Q˜ Íx ~Ô O_»∞QÍx q∞ye# „|`«∞‰õΩ
#xÜ«Ú, ÉèÏyOѨñQÍ q∞QÆ∞Åx Ü≥∞_»Å =∞~°}O˜ K«∞#xÜ«Ú <≥~∞° OQÆ∞#k. H©@=ÚÅ∞
UHõ*ÏuÜ≥∞ÿ ##∞, JO^Œ∞ HõO^Œ∞Hõ H©@=ÚÅ∞ 4 q^è=Œ ÚÅ∞. =∞â◊H=õ ÚÅ∞ 4 q^è=Œ ÚÅ∞,
|Å∞¡Å∞ 5 q^è=Œ ÚÅ∞, p=∞Å∞ 6 q^è=Œ ÚÅ∞, DñÔQÅ∞ 6 q^è=Œ ÚÅ∞, HõÑʨ Å∞
Zxq∞k q^è=Œ ÚÅ∞, ™êÖˇÑÙ¨ ~°∞QÆ∞Å∞ 16 q^è=Œ ÚÅ∞.
J_»q~ÀñHõ\ |˜ O_» q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – K≥=∞@, <˘Ñ≤Ê, Z„~°x ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞, "åѨÙ,
â◊s~°=Ú#O^Œ∞ #Å¡ JQÆãÑ≤ Ó¨ KåÜ«∞, ÉÁ|ƒÅ∞, „Éè=í ∞=Ú D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
|e¡ HÍ@∞‰õΩ – <˘Ñ≤Ê, K≥=∞@, "åѨÙ, =∞O@, ~˘=Ú‡Ö’ <˘Ñ≤Ê, „QÆO^ä∞Œ Å∞ D
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ^À=∞ HÍ@∞‰õΩ – ^Œ∞~°^,Œ H˘OK≥=ÚQÍ "åѨÙ, "Õ^#Œ D
ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞. Wk J™ê^躌 q+¨=Ú.
J_»q~¸ñÔQ HÍ@∞‰õΩ – "åѨÙ, fñ@, =∞O@ HõxÑ≤Oz Ü«∞}ñQÆ∞@, Ñ≤=∞‡@
^Œ^∞Œ ÖÌ ·ˇ q∞H˜¯e ÉÏ^èŒ KÕã≤ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ѨÙehà◊√§ HÍ~°∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
H˘O_»p=∞HÍ@∞‰õΩ – JkèHõ ÉÏ^è,Œ xѨC `«ye#@∞ì =∞O@, h\˜ aO^Œ∞=ÙÅ
=Öˇ ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞, =∞O@, ^Œ∞~°^,Œ <˘Ñ≤Ê, â◊s~°=Ú, QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=$tÛHÀ`«ÊuÎ – ã¨~Ê° â◊s~°=ÚÅ∞ =Úiy# Ü≥∞_»Å `Õà√◊ § |∞@∞ì#∞, =∞iÜ«Ú
¿Ññ_»Ö’#∞, â◊≈âß# ^ŒQãúÆ Å÷¨ =Ú#O^Œ∞#∞ |∞@∞ì#∞. gx q+¨=ÚÅ∞ =∞O„`Ò+¨^Œè
™ê^躌 =ÚÅ∞ HÍ=Ù† Jq `≥Å∞ѨÙ, #Å∞ѨÙ, Z~°∞Ѩ٠=~°=‚ ÚÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
gx q+¨"≥∞H˜¯# "åiH˜, <åÅ∞Hõ ^Œà◊"≥∞‰õΩ¯@, â◊s~°=Ú =∂#∞Ѩ_»∞@, q∞H˜¯e
<˘Ñ≤Ê, =Ú‰õΩ¯# <≥`∞« ~Î ∞° =K«∞Û@, â◊s~°=Ú K≥=∞~°∞Û@, =¸~°Û,ù <ÀÔ~O_»∞@, Wq
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
LuûeOQÆ=Ú#∞ =$tÛHõ q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – Wk ѨQÖÆ Ë HÍx ~å„uÜ«∞O^Œ∞
‰õΩ@ì^∞Œ . nx q+¨"∞≥ H˜¯# Ü≥∞_», #~°=ÚÅ∞ fѨÙ, "åѨÙ, QÆQ∞Æ ~˘Ê_»∞K«∞@, ^ÕÇϨ =Ú
q∞H˜¯e K«Å|¡ _»∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk =∞O„`« ™ê^躌 =Ú.
"åuHõ =$tÛHõ q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – ~˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê, ZQÆ∞|ƒã¨=Ú, #~°=ÚÅ∞
Z=ÚHõÅ∞ H©à◊√§#∞ <˘K«∞Û@, u~°∞QÆ∞@, á⁄~°∞¡@, ^ÕǨÏ=Ú #Å∞ÃщõΩ¯@ Wq
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ÃÑu· HÎ õ =$tÛHõ q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – `≥eq^ŒÑC¨ @, x@∂ì~∞° ÊÅ∞, "≥KÛ« #QÆ∞@,
<À~°∞ HÍ~°"∞≥ ‰õΩ¯@, =ÚY=Ú# K«=Ú~°∞Ñ≤zÛÅ∞¡@, =∂Oã¨=Ú Hõ~ñ° QÆ∞@, â’+¨
=K«∞Û@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
âı+¡ ‡¨ Hõ =$tÛHõ q+¨ ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ – "åOu, J~ÀK«H=õ Ú, ~˘=Ú‡ J^Œ~∞° @,
FñH˜eO`«Å∞, <À@ hà◊√¡ =K«∞Û@, Ñ‘#ã¨, â‹`· º« =Ú, <À~°∞uÜ«∞º#QÆ∞@ Wq QÆÅ∞QÆ∞#∞.
™êÖˇÑÙ¨ ~°∞QÆ∞ q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – Wq Hõ~z° # Ü≥∞_»Å ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞ QÆ@∞ì#∞. Jq
`≥ÅQ¡ #Æ ∞, Z„~°Q#Æ ∞, ѨKÛ« QÆ#∞ <å<å=~°=‚ ÚÅ∞QÆ#∞, "≥∞`«QÎ #Æ ∞, L#fl`«=ÚÅ∞QÆ#∞
#∞O_»∞#∞. P q+¨=Ú ^ÕÇϨ =Ú# T~°# Ü≥∞_»Å "Õ^#Œ , [fi~°=Ú, K≥=∞@ D
ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú D ™êÖˇÑ¨Ù~°∞QÆ∞Å âßfiã¨=Ú, HÀ~°Å∞, =∞Å
=¸„`«=ÚÅ∞, â◊√Hõ=¡ Ú K˘OQÆ, =¸u™Èñ‰õΩ@ Wq =∞#∞+¨μºx â◊s~°=Ú# ™Èñ
H˜# Ü≥∞_» HÍ@∞# q+¨"≥∞H˜¯#@∞ì q+¨"≥∞H˜¯ [fi~°=Ú ^•Ç¨Ï=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
#∞Ѩ„^Œ==ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ZÅ∞HõÅ Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ – ÖÏÅã¨=Ú, K«ÑŨ =Ú, ѨÙO„_»=Ú, ǨÏi`«=Ú, z‰õΩ~°=Ú,
Jl`«=Ú, HõëêÜ«∞^ŒO`«=Ú, ‰õΩà◊H=õ Ú, HÀH˜Å=Ú, HõÑÅ≤ =Ú, Hõ$+¨=‚ Ú, J~°∞}=Ú,
â◊|à◊=Ú, âıfi`«=Ú, HõáÈ`«=Ú LO^Œ∞~°∞, K«∞K«∞O^Œ~∞° , ~°™êÅ Jx Ü≥∞Å∞HõÅ∞
16 q^è=Œ ÚÅ∞. ZÅ∞HõÅ ã¨OÜ≥∂QÆ=∞O^Œ∞ â◊√Hõ¡ aO^Œ∞=Ù =∞#∞+¨μºx â◊s~°=Ú#ñ
|_ç# Ü≥∞_» „QÆO^ä∞Œ Å∞ "åѨÙ, =∞K«ÛÅ∞, „Éè=í ∞, J~°∞z, j`«[fi~°=Ú, H©à√◊ ¡ <˘Ñ≤Ê,
=}ñ‰õΩ, QÆQ∞Æ ~°∞áê@∞, =¸~°Û,ù âıë¡ È‡„^ÕH=õ Ú, "åOu, ^•Ç¨Ï=Ú D ÖHõ} Δ =ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

J™ê^躌 ÅHõ} Δ =Ú – =¸~°Û,ù J=Ü«∞==ÚÅ∞ z‰õΩ¯@, q=~°`‚ ,« K≥=∞@,

K≥=Ù_»∞, [fi~°=Ú, `«Å<˘Ñ≤Ê, K˘OQÆ, ~°HõÎ"åOu Wq Ü≥∞Å∞Hõ q+¨=Ú#‰õΩ
J™ê^茺QÆ∞}=ÚÅ∞.
"≥„i ‰õΩHõ¯ ÅHõ}Δ =Ú – Wk Hõ~z° # Ü≥∞_»Å „=}=∞QÆ∞#∞. Wk ã¨O*Ï˝„=}=∞x,
Jã¨O*Ï˝„=}=∞x Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. ^è•`«∞<åâ◊=Ú, K˘OQÆQÍ~°∞@, Hõ#∞flÅ∞
`≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, K≥=ÙÅ∞ q#~å‰õΩO@, =ÚY=Ú, "≥∞~°∞ñQÆ∞ÖˉΩõ O_»∞@, JOH˜à√◊ §
Ѩ@∞ì@, t~ÀÉèÏ~°=Ú, x„^ŒÉ’=Ù#ѨÙ_»∞ „=}=Ú#O^Œ∞ #Å¡x <≥`∞« ~Î ∞° =K«∞Û@,
~˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê, [fi~°=Ú, â◊s~°=Ú =∂#∞Ѩ_∞» @, ^•Ç¨Ï=Ú, =¸~°Ûù D ÖHõ}Δ =ÚÅ∞
`≥ e q`Àñ QÆ x Ñ≤ O z# 㨠O *Ï˝ „=}=∞#ñ|_» ∞ #∞. `≥ e qÖË H õ Hõ x Ñ≤ O z#
Jã¨O*Ï˝„=}=∞#ñ|_»∞#∞, W>Ë¡ áê=ÚÅ∞, #Hõ¯Å∞, ZÅ∞ñQÆ∞|O@∞¡, ѨO^Œ∞Å∞,
ѨÙÅ∞Å∞, `À_Õà√◊ ¡ =∞iÜ«Ú HÀ~°Å∞ QÆÅ r==ÚÅ∞ gx HÍ@∞ q+¨ „=}=ÚÅ
=Å#ñQÆÅ∞QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ∞, fñ@, q=~°`‚ ,« <˘Ñ≤Ê, x„^ŒÖ’ K≥=∞@,
[fi~°=Ú, „Éèí=∞, q^•Ç¨Ï=Ú, â’Éèí, „QÆO^äŒ∞Å∞, =¸~°Ûù, HÍ@∞=∞K«Û=¸ã≤H˘x
JO^Œ∞q∂ñ^Œ ÉÁ|ƒÅ∞ HõxÑ≤OK«∞@, â◊s~°=Ú# á⁄_»Å∞, Wq ã¨~fi° ™ê=∂#º=Ú"≥∞#ÿ
HÀ~°Å∞QÆÅ r==ÚÅ∞ Hõ~z° # Ü≥∞_»Å QÆÅ∞QÆ∞ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞. U [O`«∞ q+¨"∞≥ ‰õΩ¯<À
P [O`«∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ #_»`,« ^•x‰õÄñ`«, ^•x K«∂Ѩ٠^•x KÕ+Åì¨ ∞#∞ QÆ#∞Ñ≤Oz#
Ü≥∞_»Å J™ê^躌 =∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
#Y^ŒO`«q+¨ ÅHõΔ}=Ú – Ѩâ◊√=ÙÅ∞, =∞#∞+¨μºÅ∞ gi QÀà◊¡ =Å##∞,
^ŒO`«=ÚÅ =Å##∞, áê^Œ=ÚÅ =Å##∞ QÆey# QÍÜ«∞Ѩ٠„=}=ÚÅ∞ "åѨÙ
EѨÙ#∞, [fi~°=Ú, ~°H„Îõ ™ê==Ú, ÉÏ^èŒ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ ѨÙ\˜ì Ü≥∞O_»ÉÏ~°∞#∞.
ã¨~fi° qëÈѨ„^Œ=ÅHõ} Δ =Ú – [fi~°=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ "åOu, âßfiã¨=Ú, "≥H¯˜ à◊√,¡
^ŒÑÊ≤ , Ju=¸~°Û,ù HÍiî#º=Ú, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, á⁄uÎH_õ ∞» Ѩ٠<˘Ñ≤Ê, "åѨÙ, ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú,
~°H„Îõ ™ê==Ú, „=}"åÜ«Ú=Ù. D 16 ÅHõ} Δ =ÚÅ∞#∞, q+¨„=}=Ú#O^Œ∞ QÆÅ∞QÆHõ
=Ú#∞Ѩ٠zH˜`û« KÕã#≤ ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞. Wq QÆey# Ü≥∞_» J™ê^躌 =∞x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
^Œ∂+‘ q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # ã¨~fi° q+¨=ÚÅ∞ â◊s~°=Ú# r~°"‚ ∞≥ #ÿ #∞,
q+¨ÇϨ ~° zH˜`û« Å KÕ`« ǨÏ`«"∞≥ #ÿ #∞, ^•"åyfl, QÍe ZO_» gx KÕ`« â’+≤Oz##∞,
ÖËHõ ã¨fiÉèÏ=QÆ∞}=ÚKÕ`«#∞#fl#∞, â◊s~°=∞O^Œ∞ =Ú~°∞QÆ∞@KÕ`«#∞, P q+¨=Ú
^Œ∂+≤q+¨=∞#ñ|_»∞#∞. q+¨=Ú#‰õΩ JÅÊg~°º=∞x L¿ÑHõKΔ ãÕ #≤ ÜÕ∞O_»¡ `«~|° _ç
q∂ñ^Œ âı¡+¨‡QÆ`«=∞QÆ∞. Hõ_»∞ѨÙÖ’ =Úiy# q+¨=Ú LO_ç# Ü≥∞_»Å =∞Å=Ú
<å<å=~°=‚ ÚQÆ LO_»∞@, <À@ <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @, ^•Ç¨Ï=Ú, J~ÀK«H=õ Ú, "åOu
=¸~°Û,ù Ç‘Ï#ã¨fi~°=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú D QÆ∞}=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞. P q+¨=Ú P=∂â◊Ü∞«
=∞O^Œ∞ xez# – âı¡+¨‡"å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞, ѨHÍfiâ◊Ü«∞=∞O^Œ∞ xez# "å`«
Ñ≤`«Î~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ ѨÙ@∞ì#∞. `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞ ~åÅ∞#∞. ã¨Ñ¨Î^è•`«∞=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞
"åºÑ≤Oz# JO^Œ∞‰õΩ ^Œy# qHÍ~°=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆ~°q+¨ÅHõΔ}=Ú – „ã‘ÎÅ∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ =â◊Ѩ~°K«∞H˘#ñ^ŒÅñzÜ«Ú, J>Ë¡
ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ „ã‘ÅÎ #∞, ¿ã=‰õΩÅ∞ Ü«∞[=∂#∞Å#∞ Ö’ñ|~°K∞« H˘#ñ^ŒÅñzÜ«Ú, <å<å
[O`«∞=ÙÅ, Éèãí ‡¨ =∞Å, =¸„`«=ÚÅ#∞ B+¨^=Œè ÚÅ∞, JÅÊg~°º=ÚQÆÅ q+¨=ÚÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx`Àñ QÆ∂_» *ËiÛ J#fláê# `åO|∂ÖÏ^Œº#∞áê#=Ú`À <˘ã¨OQÔ _ç
ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞ QÆ~=° Ú J#ñ|_»∞#∞.
ÃÑ@∞ì = ∞O^Œ ∞ ÅHõ Δ } =Ú – =ÚY=Ú `≥ Å ¡ # QÆ ∞ @, X_» Å ∞ z‰õ Ω ¯@,
Jyfl=∂O^Œº=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ L|ƒã¨=Ú, "å`« „ѨHÀ=Ú, =∞Ǩϟ^Œ~=° Ú, QÆ∞O_≥ÅÖ’
<˘Ñ≤Ê, |ÅÇ‘Ï#`«, Ç‘Ï#ã¨fi~°=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, x„^ŒÜ∞« O^Œ∞ „Éè=í ∞,
X_»Å∞ z‰õΩ¯Å, ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞ #Hõ¯, Ñ≤e,¡ =ÚOyã¨, áê=Ú, HÀñu, ZO_ç# QÆ∞O@Å∞,
HÍe#=∂#∞Å∞, gxx K«∂K«∞@, `«# ^ÕÇϨ =Ú <å<å=~°=‚ ÚÅ∞QÆ QÆxÑ≤OK«∞@,
=Ú‰õΩ¯ qiy#@∞ìO_»∞@, Hõ#∞flÅ∞ QÆ∞O@|_»∞@, D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞=Å#
QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wq ѨÙ@ìQÍ<Õ zH˜`û« KÕã#≤ „|`«∞‰õΩ#∞. zH˜`û« KÕÜ∞« x Ü≥∞_»Å „|`«∞‰õΩ@
^Œ∞~°¡Éèí=Ú.
qëê#fl ÅHõ}Δ =Ú – q+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç# J#fl=Ú `ÕeHõQÍ #∞O_»Hõ ^Œ@=ì ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. z~°HÍÅ=Ú#‰õΩ Ñ¨Hfiõ =∞QÆ∞#∞. ѨHfiõ =∞~Ú# J#fl=Ú K«kÌ J#fl=Ú
=Öˇ #∞O_»∞#∞. J#fl=Ú q∂ñk Pqi <≥=∞eHõO~î° =~°‚=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
PÜ«∞#fl=Ú#∞ K«∂z#ѨC_»∞ "≥∂ǨÏ=Ú – =¸~°Û,ù <À@ hà◊√#¡ ∞ HõxÑ≤OK«∞#∞.
=~°=‚ Ú "åã¨#Ü«Ú Ç‘Ï#=∞QÆ∞#∞. PqiÜ«∞O^Œ∞ `«à√◊ ‰õΩÅ∞ QÆey Ü«ÚO_»∞#∞.
QÆ~=° ºO[# ÅHõ} Δ =Ú – q+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç# ‰õÄ~°Å∞ ZO_ç#@∞ìO_»∞#∞.
HõëêÜ«∞ =~°=‚ Ú QÆey ~°∞zÇ‘Ï#"≥∞ÿ "Õ~˘Hõ qHÍ~°=Ú *ˇO^Œ∞#∞. P ‰õÄ~°Å ÃÑx·
#∞~°∞ñQÆ∞=Öˇ#∞ ã‘=∞O`« ~ˆ YÅ =Öˇ#∞ |∞QÆÅæ =Öˇ#∞ Hõ#∞Ѩ_∞» #∞. W@∞¡O_ç#
‰õÄ~°ÅÜ«∞O^Œ∞ q+¨=ÚQÆÅ^Œ#∞@.
QÆ~„° Ѩ^•`« ÅHõ}
Δ =Ú – q+¨=Ú ÃÑ@∞ì"åxH˜ <ÀÔ~O_»∞#∞. k‰õΩ¯Å∞ K«∂K«∞#∞.
K≥=∞@, =}ñ‰õΩ, X_»Å∞ =∂#∞Ѩ_∞» @, ÉèÜ í ∞« =Ú, `˘„@∞áê@∞, P=ÙeO`« Wq
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
qëê#flѨsHõΔ – q+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç# J#fl=Ú#∞ JyflÖ’ "≥z· # *ÏfiŠѨÙ@ìHõ
Ü«ÚO_»∞#∞. <≥=∞e HõO~î° =~°=‚ ÚQÍ á⁄QÆÜ∞≥ QÆÜÚ« #∞. ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú "ÕÜÚ« #∞.
PÜ«∞#fl=Úq∂ñ^Œ DñÔQÅ∞ "åe# Ü≥∞_»Å K«K∞« Û#∞. HÍH˜ K«∂z# Ç‘Ï# ã¨fi~°=ÚQÍ
‰õÄÜ«Ú#∞. zÅ∞HõÅ∞ QÀ~°∞=OHõÅ∞ K«∂z# q∞H˜¯eQÍ ‰õÄÜ«Ú#∞. ǨÏO㨠K«∂z#
HÍà◊√¡ `«_|» _»∞#∞. ÉèÏ~°^•fiã¨=Ú#‰õΩ |_»eHÔ Ñ¨Ù@∞ì#∞. K«HÀ~°ÑH¨ HΔ̃ ˜ HõO@ h~°∞
QÆ=Ú‡#∞. „H“OK« ѨHHΔ̃ ˜ "≥„iZ`«∞#Î ∞, áê=Ù~å~Ú, K«„Hõ"åHõ=Ú, HÀH˜Å, h~°∞ HÍH˜,
gxH˜ „áê}=ÚÅ∞ áÈ=Ù#∞. Ñ≤e¡H˜ ÉèíÜ«∞=Ú Ñ¨Ù@∞ì#∞. HÀñu =∞Å=Ú#∞
*Ï~°∞ÛH˘#∞#∞, <≥=∞eH˜ =∞O^Œ^Œ$+≤ì QÆÅ∞QÆ∞#∞. DÖÏQÆ∞# J#fl=Ú#O^Œ∞
q+¨=ÚO_»∞@#∞ ÖˉõΩO_»∞@#∞ ZiOy |∞kú=∞O`«∞ñ_»QÆ∞ "åñ_»∞ ^•xx
=i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆ~㰠ʨ $+¨ì ÅHõ}

Δ =Ú – ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞ J#fl=Ú`À ri‚Oz# Ü≥∞_», fñ@,
X_»Å∞ =∞O@, â◊s~°=Ú ÃãQÆÅ∞ á⁄QÆÅ∞QÆ =∞O_»∞@, [fi~°=Ú, |_»eHõ, ÉÁ|ƒÅ∞,
x„^Œ, QÀà◊√§, "≥O„_»∞HõÅ∞#∞ ~åÅ∞@, "åѨÙ, K≥=∞@, ~¸ ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
J㨺QÆ`Q« ~Æ ° ÅHõ}Δ =Ú – qëê#fl=Ú <À@ñ ɡ\ #ì̃ ѨC_»∞, ÃÑ^Œ=ÙÅ K˘OQÆ,
uq∞i, =¸~°Û,ù <åÅ∞Hõ zq∞zq∞QÆ #∞O_»∞@, ^ŒO`«=ÚÅ∞ l=Ùfi# <˘K«∞Û@,
+¨„_»ã=¨ ÚÅ∞ `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@, JOH˜à√◊ ¡ Ѩ@∞ì@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. P=∂
â◊Ü∞« QÆ`Q« ~Æ å#fl q+¨ ÅHõ} Δ =Ú – P QÆ~å#fl=Ú P=∂â◊Ü∞« =Ú#∞ á⁄Ok# Ü≥∞_»,
K≥=∞@, =¸~°Û,ù Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, =∞^Œ=Ú, „Éè=í ∞, QÆQ∞Æ ~æ ∞° áê@∞, "åOu, ^•Ç¨Ï=Ú,
Hõ#∞flÅ <˘Ñ≤Ê, ~˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê, X_»Å =∞K«ÛÅ∞, D QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ѨHÍfiâ◊Ü∞« QÆ`« QÆ~å#fl ÅHõ}Δ =Ú – PQÆ~å#fl=Ú Ñ¨HÍfiâ◊Ü∞« =Ú#∞ á⁄Ok#
<å<å =~°=‚ ÚÅ∞QÍ "åOu, Ju=¸„`«=Ú, Ju™ê~°=Ú, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, z‰õΩ¯@,
â◊s~°=Ú `≥Å∞ѨÙÉÏ~°∞@, L^Œ~=° Ú|∞ƒ@, |ÅÇ‘Ï#`« D ÅHõ}Δ =ÚÅ∞ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞.
Wu N |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ̂~ – ѨÓ~°fiÉèψQ – ã¨ÑÎ̈=∞`«~°OQÆó
NHõ$ëê‚Ü∞« #=∞ó

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
J+ì̈=∞`«~O° QÆ=Ú – JHÍÅѨe`åkèHÍ~°=Ú
*Ï`«ˆH – ^ÀÃ+· ifig^è≥·óMϺ`«O k#Hõ~°^Œ$+ì̈O #~°O „Ѩ=∂}ã¨÷O I
™œˆ~} ^Œ$+ì̈=¸iÎ ~°fibÜ«Ú`åOQÆO u~°ã¯¨ $`«O hK«O I
K«O„^ŒóHõ~Àfu âı+¨ó â◊xK«O„^Œ„Ñ‘`«ÜÕ∞ Ü«∞^äÀHõÎ"Õ∞= [Ѩ
ÃÇ˙=∂kHõO ‰õΩ~åº`ü I =∞Hõ~åOâ◊¿ã÷ Éè∫"Õ∞¿Ñº=O I P„â◊Ü∞« â∫K«
qÇ‘Ï<À =$^•úHÍ~°ó Wu=K«<å`ü II
`å. [#‡HÍÅ=Ú# K«O„^Œ∞ñ_»∞ ã¨∂~°ºxKÕñ E_»ñ|_≥<Õx *Ï`«‰õΩñ_»∞
^À+¨=ÚÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞#∞, ã¨`º« =Ú#O^Œ∞O_»∞"åñ_»∞#QÆ∞#∞. K«O„^Œ∞ñ_»∞ â◊xKÕñ
E_»ñ|_≥<Õx *Ï`«‰õΩñ_»∞ PHÍÅ=Ú#O^Œ∞ "≥O„_»∞HõÅ<≥~°Ñ¨ÙQÆÅ"åñ_»∞#∞,
u~°ã¯¨ iOѨñ|_»∞"åñ_»∞#∞, hK«∞ñ_»∞#QÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ â◊x K«O„^Œ„Ñ‘uQÍ
ѨÓ~ÀfiH˜Î [ѨǨϟ=∂kHõ=Ú *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. JOQÍ~°‰õΩñ_»∞ =∞Hõ~åOâ◊=Ú
#O^Œ∞O_ç##∞ *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ =∞Oz P„â◊Ü∞« =Ú, PKå~°=Ú ÖËx"åñ_»∞#∞, =Úã¨e"åx
=Öˇ #∞O_»∞"åñ_»∞#QÆ∞.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
ã¨fiHõ~°‡xˆ~Ìâ◊HÀ [<å‡O`«ˆ~ Ü«Ú"≥·= â◊√Hõ¡ˆHâ’ Éèí=u I ã¨
QÍÜ«∞„`«ºÜ«Ú`«O [¿Ñ`ü I `«#∂áêˆQflã‘f=∞O =∞O„`«O [¿Ñ`ü I uÖˇ·
~å*˺#AǨïÜ«∂`ü I ã¨fiHõ$`«Oã¨∞Hõ$`«Oã¨H©~°ÎÜÕ∞`ü I ã¨∞=~°‚=∞#fl
=∂[ºO^Œ^•º`ü I W`«ºHÍÅѨe`«ãº¨ „ѨfHÍ~°qkèó II
`å. `å#∞ KÕã#≤ ã¨∞Hõ$`«=Ú#∞ W`«~∞° Å`Àñ *ˇÑC¨ H˘#∞"åñ_»∞ [<å‡O`«~=° Ú#
=Ü«∞ã¨∞û#O^Õ <≥~ã° #≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. nxH˜ Ѩk"ÕÅ∞ QÍÜ«∞„f
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[Ѩ=Ú#∞ *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. ''`«#∂áêˆQflã≤—— J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ [Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú.
#∞=ÙfiÅ`À#∞, P[º=Ú`À#∞ Ǩϟ=∞=Ú ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú, `åñ*Ëã#≤ ã¨∞Hõ$`«=Ú#∞
*ˇÑʨ ñQÆ∂_»^∞Œ , |OQÍ~°∞`À_» J#fl=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
+¨O_»`åfikèHÍ~°=Ú
*’ºuâß≈G=Ú
*Ï`«ˆH –H©¡ÉÏKå~À ^Õfi+¨º ã¨û~°fil`À |O^èŒ∞aèó Ѩi`«ºHõÎó I
™œ~åk`ÕºO^Œ∞ã¨∞`≥· ˆ~HõÃã÷ ~å˚Ü«∞`Õ Ñ¨Ù~°∞+¨ó II
J#ºK«Û – *’˝hK«O ~°qÉèí=¿ã ^Œ∞óMÏO`«OgHΔ̃`åOQÆ=∞ã¨∞~°∂ѨO I
J#∞K«~°jÅ =∞HÍO`«O #ѨÙOã¨HõO Éè∫=∞ã¨O^Œ$+ì̈ó – Hõ~Àfu âı+¨ó II
`«^ä•K« – H©¡É’ qѨ#fl^Œ∞+ì̈ó Ѩ^•~°÷KÕ+ì̈ ã¨∞û^Œ∞ód`À =¸_è»ó I
=∞Hõ̂~ ^•#=ѨÓ*˺ ˆH¡â◊ã¨ÃÇ˙ *ÏÜ«∞`Õ Ñ¨Ù~°∞+¨ó II
J^äŒ â◊x~°q|∞^èŒÜ≥∂ˆQ +¨O_»`«fiO ã¨OÉèí"Õ`ü† `«„`«ÊfHÍ~å~°÷O
„QÆǨτ`«Ü«∞„Ñ‘`«ÜÕ∞ Ü«∞^äÀHõÎ"Õ∞= ѨÓ~°fi=`«∞¯~åº`ü I ~°q„QÆǨÏ
ã≤÷`«Éè∫=∞^Œ$+ì̈|∞^èŒ[x`« #ѨÙOã¨Hõ`«fi „ѨfHÍ~åÜ«∞ |∞^茄ё`«ÜÕ∞ Ü«∞^äÀ
HõÎ"Õ∞= ‰õΩ~åº`ü I =∞Hõ~åOâ◊=~°Î=∂# â◊√„Hõ[x`« #ѨÙOã¨Hõ`«fi „Ѩf
HÍ~åÜ«∞ â◊√„Hõ„Ñ‘`«ÜÕ∞ Ü«∞^äÀHõÎ"Õ∞= ‰õΩ~åº`ü I `Õ<ÀѨâßOu~°ƒù=u II
`å. [##HÍÅ=Ú# â◊x ã¨∂~°∞ºñ_»∞ |∞^è∞Œ ñ_»∞ g~°∞ =Ú=Ùfi~°∞ <˘Hõ¯~åt
Ü«∞O^Œ∞O_ç̂~x *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ #ѨÙO㨉Ωõ ñ_»∞#∞, JO^ŒiKÕ`#« ∞ ^Õfi+≤OѨñ|_»∞"åñ
_»∞#∞, |O^è∞Œ =ÙÅKÕ q_»∞=ñ|_»∞"åñ_»∞ #QÆ∞#∞. |∞^è∞Œ ñ_»∞ ã≤OǨÏ~åtÜ«∞O^Œ∞#fl"åñ
_≥,· JOQÍ~°‰Ωõ xKÕñ E_»ñ|_≥<xÕ *Ï`«‰Ωõ ñ_»∞ hK«∞ñ_»∞#∞, ^Œ∞óY=ÚÅ <˘O^Œ∞"åñ
_»∞#∞, ‰õΩ~°∂Ñ≤ÜÚ« , #ѨÙO㨉Ωõ ñ_»∞#QÆ∞#∞. =∞Hõ~=° Ú#O^Œ∞ â◊√„‰õΩñ_»∞#fl#∞ *Ï`«‰Ωõ ñ
_»∞ #ѨÙO㨉Ωõ ñ_»∞#∞, Ѩ~∞° Å H˘~°‰Ωõ Ѩ#∞Å∞ ¿ãÜ«Ú"åñ_»∞#∞, =¸_è∞» ñ_»∞#∞,
Hõ+=ì̈ ÚÅ#∞ ã¨ÇÏ≤ OK«∞"åñ_»∞#∞ JQÆ∞#∞. Wk â◊q∞OK«∞@‰õΩ â◊x ~°q, |∞^èŒ „Ñ‘uQÍ
ѨÓ~ÀfiHõ[ΠѨÇϨ Ÿ=∂^Œ∞Å#∞, |∞^èŒ â◊√„Hõ „Ñ‘uQÆ Ñ¨Ó~ÀfiHõÎ âßOuxO*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Hõ~°‡qáêHõ=Ú
„ã‘ÑÎ }
¨ ÀºÑ¨rg +¨O_»ó – KåO_®Åº=H©s+‚ O¨ _»ó – Hõ<åº^Œ∂+¨Hõ
+¨O¬ _» – JOQÆ∞àϺkÜ≥∂xq^•~°}#Ë `«∞ ã¨OÉè’Qˆ +¨O_»™êûº`ü I J㨺
„áêÜ«∞tÛ`«OÎ LHõ"Î ∞Õ =‰õΩ~åº`ü – `«`åÊáÈѨâßO`«Ü∞Õ KåO„^•
Ü«∞}^ŒfiÜ«∞O‰õΩ~åº`ü I QÍO ã¨∞=~°O‚ K« ^Œ^•º`ü II
`å. „ã‘ÅÎ #∞ J=Ú‡H˘x rqOK«∞"åñ_»∞#∞, K«O_®Å „ã‘Î QÆ=∞#=Ú *Ëã#≤
"åñ_»∞#∞, Hõ<åº ^Œ∂+¨‰Ωõ ñ_»∞#∞, ã¨OÉè’QÆ=Ú# „"Õà√◊ § "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ Ü≥∂xx
`≥~K° ∞« "åñ_»∞#∞, #ѨÙO㨉Ωõ ñ_»Q∞Æ #∞. D áêѨ=Ú â◊q∞OK«∞@‰õΩ, ~Ô O_»∞ KåO„^•
Ü«∞}=ÚÅ#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. QÀ=Ù#∞ ã¨∞=~°=‚ Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
â◊√Hõ¡ HõΔÜ«∞ ÅHõΔ}=Ú
zO`«, =Úã¨e`«#=Ú, "åº^è∞Œ Å∞, Hõ~‡° ֒Ѩ=Ú, "Õà‰◊ Ωõ Éè∞í lOѨHõ Ü«ÚO_»∞@,
q∞H˜¯e „ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=Ú, ~°HHÎõ Ü
Δõ ∞« =Ú, ÉèÜ
í ∞« =Ú, â’Hõ=Ú, L+¨g‚ ~°º„^Œ=ºÉèHí }
Δõ =Ú
Ju ã¨O`À+¨=Ú, Ju ™œ÷ź=Ú, Ju=∞Å =$kú, „ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=∞O^Œ∞ <Õ~∞° Ê ÖËHõ
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

J<ÕHõ ÉèOí QÆ∞Å ÃÑ#ñQÆ∞@, ^ÕÇϨ ã¨Ê~°≈=Ú, ^Œ~≈° #=Ú =∂~°}Ǩϟ=∞=Ú, "Õ∞„_è~» ÀQÆ=Ú,
Ju„HÀ^ä=Œ Ú, =∞~°‡KÕÛ^ù #Œ =Ú, gx =Å# â◊√Hõ=¡ ÚHõ~Δ ÚOz „ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=Ú#O^Œ∞
|Å=Ú ÖËHõ Ü«ÚO_»∞#∞. H˘O^Œ~∞° Q˘Ñ¨Ê ^ÕÇϨ =ÚQÆÅ"å~°∞#∞, =∞e#∞Å#∞ „ã‘Î
ã¨OÉè’QÆ=Ú #O^Œ∞ ^Œ∞~°ƒÅ∞Å∞<≥· JÖÏÊÜ«Ú+¨º=Ú QÆÅ"å~°QÆ∞^Œ∞~°∞. H˘O^Œ~°∞
|Å=O`«∞Å∞ |Ǩï ã¨O`å#=ÚQÆÅ "å~°Q∞Æ ^Œ∞~°∞. H˘O^Œ~∞° T~°Ñz≤ ÛHõ=Öˇ J<ÕHõ
„ã‘ÎÅ#∞ ~°q∞O`«∞~°∞. H˘O^Œ~°∞ HÍ=∂`«∞~°∞Öˇ· ã¨OÉè’QÆ=Ú#∞ H˘xÜ«∂_»∞^Œ∞~°∞.
H˘O^Œ~°∞ ã¨OÉè’QÆ=Ú xq∞`«Î=Ú "årHõ~°} „H˜Ü«∞ÖÏ_»∞K«∞O^Œ∞~°∞. Wq
~ÀQÀ`«ÊuÎH~õ =° ÚÅ∞, ã¨iÜ≥∞ÿ # HÍÅ=Ú#O^Œ∞ Éè∞í lOK«∞"åiH˜ – â◊√Hõ¡ HõÜ Δ ∞« =Ú
HõÅ∞QÆ^∞Œ † HÍ=Ù# â◊√Hõ¡ =$kú QÆey HÍÅÉè’HõÜ Î ∞« QÆ∞#~°∞xH˜ K«`∞« ifi^èŒ Ñ¨Ù~°∞ëê~°=÷ Ú
Å∞#∞ ã≤kúOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ |∞kú=∞O`«∞ñ_»QÆ∞"åñ_»∞ Jxfl q^èŒ=ÚÅ KÕ`«#∞
PÜ«Ú~ˆ fi^•~°÷ „ѨHÍ~°=Ú #_»∞==ÅÜ«Ú.
=~°÷‡~ÀQÆ ÅHõΔ}=Ú
lQÆ@ QÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ#∞, QÆ∞~°∞`«fi Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞, ѨÙÅ∞ã¨∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞
qâı+=¨ ÚQÆ ÉèHí OΔ̃ K«∞@ =Å# QÆ[Å˚ ã¨OkèÜ∞« O^Œe "åÜ«Ú=Ù, =$kúñ ÉÁOk#^≥·
„QÆOkè=Öˇ #∞O_»∞#@∞¡ â’Ѷ#¨ ∞ QÆÅ∞QÆ*ãË ≤ [fi~°=Ú, â◊¥Å, ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ =∞O@Å∞
gxx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. Wk =~°‡ú ~ÀQÆ=∞#ñ|_»∞#∞.
Wu N |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ̂~ – ѨÓ~°fiÉèψQ – J+ì̈=∞`«~°OQÆó.
NHõ$ëê‚Ü∞« #=∞ó

|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
L`«~Î É° Ïè QÆ=Ú – zH˜`åû „ÑH¨ ~õ }° =Ú
#==∞ `«~°OQÆ=Ú
â’¡II H©Δ~åÉËÌ ~°∞u÷`«O ^Õ=O Ñ‘`«=GO K«`«∞~°∞ƒù[O I
=O^Õ ^èŒ#fiO`«iO ÉèíHÍκ <å<åQÆ^Œxx+¨Ø^Œ#"£∞ II
`å. áêÅã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ `«~K° ∞« #ѨC_»∞ J=∞$`«=Ú`Àñ QÆ∂_» [xOz#"åñ
_»∞#∞, q+¨μ=‚ Ù Ü≥ÚHõ¯ J=`å~°qâı+=¨ ∞~Ú#"åñ_»∞#∞, "åºkè Ñ‘_`ç ∞« ÅQÆ∞ ^Õ=`«Å
Ü≥ÚHõ¯ "åº^èŒ∞Å x"åiOK«∞@‰õΩ#∞, [#∞Å Ç≤Ï`«=Ú H˘~°‰õΩ#∞, ^ŒÜ«∞KÕñ
„|HÍtOK«∞"åñ_»∞#∞, Ñ‘`åO|~°^•è iÜ«Ú, K«`∞« ~°∞ƒùAO_»∞#QÆ∞ ^è#Œ fiO`«ix ÉèHí `Î̃ À
ÉèílOK≥^Œ#∞.
[fi~°Ñ¨Ó~°fi~°∂Ѩ Hõ~°Î=º=Ú
[fi~°=Ú =K«∞Û@‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠QÆeQÔ _ç ÅHõ}
Δ =ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÅѶڨ Éè’[#=Ú#∞
QÍx, ÅOѶ∞¨ #=Ú#∞ QÍx KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. ^À+¨=ÚÅ Ü≥∞‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å#∞
Ez H˘kÌQÆ qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. "å`«[fi~°=Ú#O^Œ∞ ã¨fiK«Û=ù ∞~Ú# <Õ~Úx
áê#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú#O^Œ∞ qˆ~K«#=Ú# H˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõÑ[¨¶ fi~°=Ú #O^Œ∞ H˘kÌQÍ ==∞#=Ú#H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. ^ŒfiO^Œfi[ [fi~°=Ú#O^Œ∞
ÃÑ· ~Ô O_»∞ „H˜Ü∞« Å#∞ #∞O*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨xfláê`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ Jxfl „H˜Ü∞« Å#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú.
#=[fi~°x+≤^Œú HÍ~°º=ÚÅ∞
ѨQ\Æ ˜ x„^Œ, ™êfl#=Ú, JÉèºí OQÆ#=Ú, K«O^Œ<å^Œº#∞ÖËÑ#¨ =Ú, Éè’[#=Ú,
"≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, „HÀ^è=Œ Ú, QÍe, Hõã~¨ `° ∞« , qˆ~K«# „H˜Ü∞« , K«hflà◊√,¡ HõëêÜ«∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxx #g# [fi~°=Ú#O^Œ∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. XHõ "Õà◊ KÕã#≤ Ü≥∞_»Å â’+¨, "åOu,
=∞^Œ=Ú, =¸~°Û,ù „Éè=í ∞=Ú, ^ŒÑÊ≤ , J~°∞z, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #∞Ѩ„^Œ==ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞iÜ«Ú `«~∞° } [fi~°=∞O^Œ∞ HõëêÜ«∞ "≥Úã¨Oy# x„^ŒÉ’=ÙK«∞#fl Hõ$+¨‚ ã¨~Ê° =Ú#∞
KÕu`À `«\ #ì˜ K«O^ŒO |QÆ∞#∞. PHõëêÜ«∞=ÚKÕ ^À+¨=ÚÅ∞ HõÅñHõÉÏi [~ÚOK«∞@
HõâH◊ ºõ =ÚÅQÆ∞#∞. QÍ=Ù# `«~∞° } [fi~°=Ú#O^Œ∞ HõëêÜ«∞q∞Ü«∞ºñ[#^Œ∞.
HõëêÜ«∞ ÅHõ}Δ =Ú
16 áêà◊√¡ hà◊√¡ áÈã≤ 4 áêà◊√§ hà◊√§ q∞QÆ∞Å∞ #@∞Å HÍñK«|_ç#k HõëêÜ«∞
=∞#ñ|_»∞#∞. Wk `«~∞° }[fi~°=Ú#O^Œ∞ `«Q^Æ ∞Œ .
á¶êO@=Ú
XHõ ‰õΩ_»==Ú hà◊¡ <˘Hõ ‰õΩO_»Ö’ñ É’ã≤ K«H¯õ ñQÍ HÍñz JO^˘Hõ ѨÅ=Ú
B+¨^茄^Œ=º=ÚÅ K«∂~°‚=Ú#∞ "Õã≤ ÉÏQÆ∞QÆÑ≤ã≤H˜ =_çÜ«∞QÆ\ ˜ì# HõëêÜ«∞=Ú
á¶êO@=∞#ñ|_»∞#∞. nxx ã¨~fi° ^• „ѨÜ∂≥ yOѨ=K«∞Û#∞.
Éè’[#xÜ«∞=Ú
`«~∞° }[fi~°=ÚQÆÅ"åñ_»∞ ~Ô O_»∞™ê~°∞Å∞ Éè∞í lOѨñ^ŒQ^Æ ∞Œ . „áê`«óHÍÅ=∞O^Œ∞#∞
~å„uHÍÅ=Ú#O^Œ∞#∞ Éèí∞lOѨñ^ŒQÆ^Œ∞. ÃÑ~°∞ñQÆ∞ Ö’#QÆ∞ "åxx, QÆ∞~°∞`«fiHõ~°
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Éè∞í lOѨñ^ŒQ^Æ ∞Œ .
ÅOѶ¨∞#=Ú
[fi~°=Ú#O^Œ∞ ^ÕǨÏ|Å=Ú H˘~°=_»‰õΩO_»∞#@∞Å ÅOѶ¨∞#=Ú KÕÜ«Ú@
=∞Ozk. ÅOѶ∞¨ #=Ú =Å# ^À+¨=ÚÅ∞ ѨHfiõ =Ú *ˇO^Œ∞#∞. [~î~° åyflH˜ nѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. J#flHÍOHõΔ, ~°∞z, K«∞ÅHõ#Ü«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
J~Ú##∞, HõΔÜ«∞ [fi~°=Ú, "å`« [fi~°=Ú, ÉèíÜ«∞[fi~°=Ú, „HÀ^èŒ[fi~°=Ú,
HÍ=∞[fi~°=Ú, â’Hõ[fi~°=Ú, „â◊=∞[fi~°=Ú, gxÜ«∞O^Œ∞ =∂„`«=Ú ÅOѶ∞¨ #=Ú
KÕÜ«∞ñ^ŒQÆ^Œ∞.
ÅOѶ¨∞# x+≤^Œ∞úÅ∞
"å`«~ÀQÆ=Ú, PñHõe, ^ŒÑÊ≤ , =ÚYâ’+¨, „â◊=∞=Ú WqQÆÅ"åñ_»∞, ÉÏÅ∞ñ
_»∞, =$^Œ∞ñú _»∞, QÆiƒù},˜ |ÅÇ‘Ï#∞ñ_»∞#∞, ÅOѶ∞¨ #=Ú ¿ãÜ«∞ñ^ŒQ^Æ ∞Œ . Jáê#"åÜ«Ú=Ù,
=∞Å=¸„`«=ÚÅ∞#∞ ÉÏQÆ∞QÆ "≥_»Å∞#ѨÙ_»∞#∞, ^ÕǨÏ=Ú K«∞ÅHõ#QÍ #∞O_»∞
#ѨÙ_»∞#∞, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ qHÍ~°=Ú ÖËH,õ HõO~î=° Ú, <À~°∞ Wq â◊√^Œ=ú ÚQÆ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

#∞O_»∞#ѨÙ_»∞#∞, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, „â◊=∞Ü«ÚÖË#ѨC_»∞#∞, K≥=∞@ Ѩ\ #ì˜ Ñ¨C_»∞#∞,

J~°∞zÜ«∞O^Œ∞#∞, PñHõe ^ŒÑC¨ Å∞ QÆey#ѨÙ_»∞#∞, „áê}=Ú =º^èŒ *ˇO^Œ‰Ωõ O_»∞
#ѨÙ_»∞#∞, ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕ~ÚOK«∞@ Ç≤Ï`«=Ú.
JuÅOѶ∞¨ # QÆ∞}=Ú
JkèHõ ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å, ã¨O^è∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞ñ |QÆ∞ÅñQ˘@∞ì#@∞Å
<˘Ñ≤Ê, ^ÕǨÏ=Ú =ÅÜ«∞Q˘\ì̃#@∞ìO_»∞@, ^ŒQÆ∞æ, =ÚYâ’+¨, PñHõe#+ì̈=∞QÆ∞@,
J~°∞z, ^ŒÑ≤Ê, K≥=ÙÅ∞, q#~å‰õΩO_»∞@, Hõ#∞flÅ∞, pñHõ@∞¡ Hõ=Ú‡@, =∞#ã¨∞û
`˘„@∞Ѩ_»∞@, ѨÅ∞=∂~°∞ ZQÆÜ«¸Ñ≤iHõÅ∞QÆ∞@, ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú #O^Œ∞ ÉÏ^èŒ,
^ÕǨÏ|Å=Ú, Jyfl|Å=Ú #tOK«∞@, DÜ«ÚѨ„^Œ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. "å`«HõѶ¨
[fi~°=Ú#O^Œ∞ ^ŒÑÊ≤ Hõey# Ü≥∞_», "Õ_hç à◊√¡ „`åyOK«∞@ =∞Ozk. =∞^Œº=Ú=Å##∞,
Ñ≤`=Ϋ Ú =Å##∞ QÆey# ^ŒÑÊ≤ Ü«∞O^Œ∞ uHõÎ (KÕñ^Œ∞) B+¨^=Œè ÚÅ "Õã≤ HÍñz K«ÖÏ¡iÛ#
Ü«Ú^ŒHõ=Ú#∞ áê#=Ú KÕ~ÚOK«∞@ Ç≤Ï`«=Ú. ÃÑ·ñ*ˇÑ≤Ê# Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÖˇ·#
Ü«Ú^ŒH=õ Ú=Å# Jyfl nѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ^À+¨=ÚÅ∞ ѨHfiõ =Ú#∞ *ˇO^Œ∞#∞.
[fi~°=ÚǨÏiOK«∞, #~°=ÚÅ =∂~°=æ ÚÅ∞ Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚÅQÆ∞, ^ÕÇϨ |Å=Ú, ~°∞z,
K≥=∞@ QÆÅ∞QÆ∞.
+¨_O» QÆ áêhÜ«∞=Ú
`«∞OQÆQ_Æ Å¤» ∞, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, =\ì̃ "Õà√◊ §, K«O^Œ#=Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ™⁄O\˜,
DÜ«∞ø+¨^=Œè ÚÅÅ#∞ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# 1 Ѩ_hç à◊√§Ö’ "≥z· J~°Ñ_¨ Qç Í
HÍñz K«ÖÏ¡iÛ PÜ«Ú^ŒHõ=Ú# áê#=Ú KÕã≤# ^ŒÑ≤Ê`Àñ QÆ∂_ç# [fi~°=Ú
ǨÏiOK«∞#∞.`«~∞° } [fi~°=Ú#O^Œ∞ Hˆ =Å=Ú B+¨^=Œè Ú xÜ«∞ºñ[#^Œ∞. J~Ú##∞
LëÈ‚^HŒ =õ Ú`Àñ QÍx QÆOl "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx`Àñ QÍx B+¨^=Œè Ú#∞ *ËiÛ Ü≥Úã¨Oy#
^À+¨=Ú ÖË^∞Œ . áê#=Ú ¿ÑÜ«∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxH˜ 1 Ѩ_ç hà◊√¡ É’ã≤ J~°Ñ_¨ Qç Íñ
QÍñK«=ÅÜ«Ú. <˘#iÛ „`åy# Ü≥∞_» [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. r~°=‚ ∞QÆ∞#∞. PñHõe
ѨÙ@∞ì#∞. [~î°~åyfl =$kú Ü«∞QÆ∞#∞. ÖËHõ, Z„~° aÜ«∞º=Ú#∞ hà◊§Ö’ñ É’ã≤
¿ÑÜ«∞=ÚQÍñ QÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x# áê~°≈fiâ◊¥Å, `«Å<˘Ñ≤Ê, á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠<˘Ñ≤ÊÜ«Ú
=∂#∞#∞. ÃÑ^ŒÑÌ Ö¨ ~¡Ë ∞° , "å‰õΩ_»∞, gxx +¨_O» QÆ áêhÜ«∞=Ú=Öˇ HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x#
[fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
Ü«∞"åQÆ∞áê# =∂„`«
J#fl=Ú#‰õΩ <åÅ∞yO`«Å∞ hà◊√¡ áÈã≤ HÍñK«ñ|_ç#k Ü«∞"åQÆ∞ J#ñ|_»∞#∞.
=∞O_®k ÅHõ}Δ =Ú
J#fl=Ú#‰õΩ 14 hà◊√¡ áÈã≤ "≥∞`«∞‰õΩÅ∞ ÖˉΩõ O_» zHõ¯ñQÆ HÍñK«ñ|_ç#k
=∞O_ç=∞#ñ|_»∞#∞. Ѩ^∞Œ <åÅ∞QÆ∞ áêà◊√¡ hà◊√§ áÈã≤ "≥∞`«∞‰õΩÅ∞ qâı+=¨ ÚQÍ #∞O_»∞
#@∞¡ zHõ¯ñQÍ HÍñK«ñ|_ç#k Ü«∞"åQÆ∞ J#ñ|_»∞#∞. "≥∞`«∞‰õΩÅ∞ qâı+=¨ ÚQÍ
#∞O_»xK«Û J#fl=Ú#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ ÖËHõ S^Œ∞ áêà◊√¡ hà◊√§ áÈã≤ ѨÅ∞K«#QÍñ QÍñ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
K«ñ|_ç#k qÖËÑ≤ Ü«∞#ñ|_»∞#∞. 18áêà◊√§ hà◊√§ áÈã≤ HÍñK«ñ|_ç#k Ü«¸+¨=Ú
(Hõ@∞ì) J#ñ|_»∞#∞. „â◊=∞=Ú, LѨ"åã¨=Ú, "å`« [fi~°=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞
=∂Oã¨~°ã¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç# aÜ«∞ºÑ¨Ù J#fl=Ú Ç≤Ï`«=Ú, j`«[fi~°=∞O^Œ∞#∞.
Ñ≤`[Ϋ fi~°=∞O^Œ∞#∞, â◊~¯° ~°`Àñ QÆ∂_ç# aÜ«∞ºÑ¨Ù J#fl=Ú Ç≤Ï`«=Ú. Z„~° aÜ«∞º=Ú,
„áêñ`«aÜ«∞º=Ú, J~°∞=k k#=ÚÅÖ’ Ѷe¨ Oz# aÜ«∞º=Ú, Wq Ü«∞"åQÆ∞=Ù#‰õΩ#∞,
¿ÑÖÏʼnõΩ#∞, „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ q. [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. ÃÑã¨Å∞, z~°∞ Ãã#QÆÅ∞, Ãã#QÆÅ∞,
LÅ=Å∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Hõ@∞ìÅ#∞ [fii`«∞xH˜ PǨ~°=ÚQÍ <˘ã¨OQÆ=K«∞Û#∞.
Ѩ^䌺=Ú
á⁄@¡ P‰õΩ – ÖËñ`« =OHÍÜ«∞Å∞, #Å¡`∞« q∞‡ÔH, HÍñHõ~H° ÍÜ«∞, c~°HÍÜ«∞,
Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, ÖËñ`« ɡO_»HÍÜ«∞, ÖËñ`« =ÚÅ¡Oy, uѨÊfñÔQ P‰õΩ gxx [fii`«∞xH˜
Ѩ^ºŒä =ÚQÍ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. P Ѩ^ºŒä =ÚÖˇ#· Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Éè∞í lOz# [fii`«∞xH˜
J~°∞zQÆÅ∞QÆ∞#∞. QÍ# [fii`«∞ñ_»∞ Ѩ^䌺Hõ~° Ѩ^•~°÷=ÚÅ<Õ Éèí∞lOѨ=ÅÜ«Ú.
JkÜ«Ú#∞ ã¨iÜ≥∞ÿ # HÍÅ=Ú# Éè∞í lOѨx Ü≥∞_»Å H©}Δ O˜ K«∞#∞. =∞$u<≥#· <˘O^Œ∞#∞.
x~°O`«~=° Ú Éè∞í lOK«∞@ =Å#ñ QÍx, W+¨=ì ∞~Ú# Ѩ^•~°=÷ Ú ÅaèOK«Háõ È=Ù@
=Å#ñQÍx Ѩ^ºŒä =Ú #O^Œ∞ ^Õfi+¨=Ú QÆeQÔ <Õx J<ÕHõ „ѨHÍ~°=ÚÖˇ#· HõÅÊ#Å KÕ`«
Ѩ^ºŒä =Ú#∞ W+ì̈=Ú KÕãH≤ À=ÅÜ«Ú.
[fi~°=Ú QÆÅ"åx<≥·##∞, [fi~°=Ú q_çz#"åx<≥·##∞, ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú#
Éè∞í lOѨ*ÜË ∞« =ÅÜ«Ú. UÅÜ«∞#ñQÍ P ã¨=∞Ü«∞O|∞# HõÑ=¨¶ Ú #tOz L+¨=‚ Ú
á⁄OQÆ∞@ =Å# [~î~° åyfl |e+ª̈"∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ∞~°∞`«fi Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞, ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx Éèí∞lOK«∞@, JHÍÅ=Ú#O^Œ∞ Éèí∞lOK«∞@Ü«Ú [fii`«∞x
HÔ Ñ¨C_»∞#∞ ‰õÄ_»^∞Œ . Éè∞í lOK≥<xÕ P~ÀQƺ=Ú#‰õΩ#∞ PÜ«Ú+¨º=Ú #‰õΩ#∞ ÉèOí QÆ=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. ÅOѶ¨∞#=Ú, ¿ãfi^Œ#=Ú (K≥=∞@nÜ«Ú@) ã¨=∞Ü«∞=Ú#‰õΩ ^Œy#
QÆOlÜ«Ú, KÕñ^Œ∞~°ã=¨ Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú `«~∞° } [fi~°=Ú#O^Œ∞ JѨHfiõ =ÚÅ∞QÍ
#∞O_≥_ç ^À+¨=ÚÅ#∞ ѨHfiõ =Ú#‰õΩ ^≥K∞« Û#∞. [fi~°=Ú U_»∞ ~å„`«∞Å =~°‰Ωõ `«~∞° }
[fi~°=∞#ñ|_»∞#∞. W~°∞=k Ü≥ÚHõ ~å„`«∞Å q∂ñ^Œ `«y#æ ^≥· – Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú#∞, [~î~° åyflx
=∞O^ŒOyOѨñ*ËÜÚ« #k r~°‚ [fi~°=Ú=∞#ñ|_»∞#∞.
zH˜`«û
[fi~°=Ú =zÛ# ÜÕ∞_»=k#=Ú#, ÅѶڨ =ÙQÍ J#fl=Ú#∞ Éè∞í lOѨñ*Ëã≤ áêK«#
HõëêÜ«∞=Ú#∞QÍx, â◊=∞<Ò+¨^HŒè ëõ êÜ«∞=Ú#∞ QÍx, WÜ«∞º==ÅÜ«Ú. U_»∞k#=Ú
ʼnõΩ q∂ñ^Œ H˘kÌ ÅHõ}
Δ =ÚÅ∞ QÆÅ P=∞[fi~°=Ú#O^Œ∞ áêK«#HõëêÜ«∞=Ú xÜ«∞º
=ÅÜ«Ú. ѨHfiõ [fi~°=∞O^Œ∞ â◊=∞<Ò+¨^HŒè ëõ êÜ«∞=Ú xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. P=∞ [fi~°=Ú
Jxfl ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ `À_»#∞ QÆ∂_çÜÚ« O_»∞#ѨC_»∞ B+¨^=Œè Ú xÜ«∞ºñ[#^Œ∞. XHõ
"Õà◊ WzÛ# Ü≥∞_»Å [fi~°=Ú#∞ =∞~°Å „ѨHÍtOѨñ*ËÜÚ« #∞. [fi~°=Ú `«yæ ^ÕÇϨ =Ú
K«∞ÅHõ#QÍ #∞O_»∞ñQÍ#∞ =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ ÉÏQÆ∞QÆ „|=iÎOK«∞K«∞O_»ñQÍ#∞
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^À+¨=Ú Ñ¨Hfiõ =Ú *ˇOk#^Œx `≥eã≤H˘x P ã¨=∞Ü«∞O|∞# [fii`«∞x H“+¨^=Œè Ú

xÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
hà◊√§ „`åy#"åñ_»∞, ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕã#≤ "åñ_»∞ H©}Δ O˜ z#"åñ_»∞, Jr~°=‚ ÚQÆÅ
"åñ_»∞, Éè∞í lOz#"åñ_»∞, ^ŒÑÊ≤ Q˘#fl"åñ_»∞#∞ qˆ~K«<Ò+¨^=Œè Ú nã≤H˘#ñ[#^Œ∞.
J#fl=Ú#∞ Éè∞í lOѨHõ B+¨^=Œè Ú ¿ãqOz# Ü≥∞_» P Ü«∞ø+¨^=Œè Ú JkèHõ
g~°º=Ú QÆÅ^≥· ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ xã¨ûOâ◊Ü∞« =ÚQÆñ É’ñQ˘@∞ì#∞. ^•x<Õ ÉÏÅ∞~°∞,
=$^Œ∞Åú ∞, „ã‘ÅÎ ∞, =∞$^Œ∞ „ѨH$õ u QÆÅ "å~°∞ #QÆ∞ =∞#∞+¨μºÅ∞ J#fl=Ú Éè∞í lOѨHõ
=Ú#∞Ѩ٠ѨÙK«∞ÛH˘x# Ü≥∞_»Å |_»eHõ |ÅHõÜ Δ ∞« =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #∞Ѩ„^Œ==ÚÅ∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
"åÜ«Ú=Ù J#∞Ö’=∞=ÚQÆ ã¨OK«iOK«∞@, ^ÕÇϨ =Ú ã¨fiã¨=÷ ÚQÆ #∞O_»∞@,
PñHõe ^ŒÑC¨ Å∞ QÆÅ∞QÆ∞@, =∞#ã¨∞û „Ѩã#¨ fl=ÚQÆ #∞O_»∞@, â◊s~°=Ú K«∞ÅHõ#QÍ
#∞O_»∞@, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ Ѩiâ◊√^ŒQú Æ #∞O_»∞@, D ÅHõ} Δ =ÚÅ =Å# B+¨^=Œè Ú
r~°‚"≥∞ÿ#^Œx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. B+¨^èŒ=Ú r~°‚=Ú HÍHõ =Ú#∞Ѩ٠J#fl=Ú#∞
Éè∞í lOz##∞, J#fl=Ú r~°=‚ Ú HÍHõ =Ú#∞Ѩ٠B+¨^=Œè Ú ¿ãqOz##∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞
â◊q∞OѨHõ W`«~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ ‰õÄ_» QÆÅ∞QÆ∞#∞. B+¨^=Œè Ú r~°=‚ Ú HÍx Ü≥∞_»Å,
|_»ÅHõ, `åѨ=Ú, J=Ü«∞==ÚÅ∞ <˘K«∞Û@, „Éè=í ∞=Ú, =¸~°Û,ù `«Ö<˘Ñ≤Ê ^Õx
Ü«∞O^Œ∞ W+¨=ì ÚÖˉΩõ O_»∞@, |ÅǨx Wq QÆÅ∞QÆ∞#∞.
|Å+¨=ì ∞~Ú# Ü«∞ø+¨^=Œè Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ñ¨Hfiõ =Ú#‰õΩ =K«∞Û#∞. nxx J#fl=Ú
`Àñ*ËiÛ ¿ãqOz# |Å=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜ«∞^Œ∞. =∞iÜ«Ú Ñ¨Å∞=∂~°∞ <À@
#∞O_çÜÚ« "≥_e» áÈ^Œ∞. HÍñ|\˜ì nxx ÉÏÅ∞~°∞, =$^Œ∞Åú ∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» "å~°∞, Ü«∞ø=#
„ã‘ÅÎ ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åiH˜ J#fl=Ú`Àñ*ËiÛ ÉèHí OΔ̃ Ѩñ*Ëã#≤ q∞H˜¯e =∞Ozk.
B+¨^=Œè Ú#‰õΩ =∂„`åxÜ«∞=∞=Ú ÖË^∞Œ † J~Ú##∞, ^À+¨=Ú Jyfl, |Å=Ú,
=Ü«∞ã¨∞û, "åºkè, „^Œ=º=Ú, HÀ+¨=ª Ú gxx K«∂z qKåiOz =∂„`« <Õ~Û° ~°K=« ÅÜ«Ú.
ã¨~°fi[fi~° ™ê^èŒ~°} HõëêÜ«∞=Ú
^ŒxÜ«∂Å∞, á⁄@¡, gx HõëêÜ«∞=Ú JyflnѨ#=Ú KÕÜ«Ú#∞. HõѶ¨=Ú#∞
ǨÏiOK«∞#∞. "å`« Ñ≤Î`«=ÚÅ#∞ „Hõ=∞=ÚQÆ ã¨OK«iOѨñ*ËÜ«Ú#∞. [fi~°=Ú#∞
ǨÏiOK«∞#∞. áêK«#=Ú#∞ Éè^Ë #Œè =Ú#∞ *ËÜÚ« #∞.
"å`« [fi~°=Ú#‰õΩ H˜~å`åkHÍfi^äŒ=Ú
<ÕÅ "Õ=Ú – `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, uѨÊfñÔQ, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =ÚÅHõ, <ÕÅ=ÚÅHõ,
ã¨#fl ѨÖ~¡Ë ∞° , =¸Ü«∂º‰õΩ á⁄#fl, HÀÅáê#fl, ™⁄O\˜ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆñ
QÆ∂iÛ HõëêÜ«∞=ÚHÍz ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`«[fi~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
Ñ≤`«Î[fi~°=Ú#‰õΩ Ü«∞ѨѨ\’Å=Ú
á⁄@¡ – Ü«∞=Å∞, gxx HõëêÜ«∞=Ú HÍz Ü«∞O^Œ∞Ö’ `Õ<≥ QÆey ѨÙK«∞ÛH˘x#
„f=Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ѩ~°Ê@HÍk HõëêÜ«∞=Ú
Ѩ~åÊ@Hõ=Ú K«O^Œ#=Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ™⁄O\˜, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ
HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
^ä•#ºâ◊~°¯~°
^ŒxÜ«∂Å#∞ ~å„uѨÓ@ hà◊¡Ö’ T~°É’ã≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# K«ÔH¯~° QÆeÑ≤
áê#=Ú KÕã#≤ â◊s~°=∞O^Œe `åѨ=Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOK«∞#∞.
j`«„H˜Ü«∞
Ñ≤`[Ϋ fi~°=ÚKÕñ ^ŒÑO≤ K≥_ç "åxH˜ j`«„H˜Ü∞« #∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞#∞+¨μº_»∞
"≥ÅH¡ Ř |~°∞O_ç x„kOK«∞K«∞O_»ñQÍ #`«x <åaèÜ∞« O^Œ∞ q∞H˜¯e Ö’ñ`«∞QÆÅ ~åy
ÖËHõ HõOK«∞ áê„`«=Ú #∞xz JO^Œ∞ h\˜ ^è•~°#∞ q_»∞K«∞K«∞O_ç# P^è•~° Ü≥ÚHõ¯
j`«Å=Ú KÕ`« `åѨ=Ú x=iÎOK«∞#∞.
ÖËѨ#=Ú
ѨÙÅ¡x Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ #∂iÜ≥ÿ∞##∞ j`«Å=ÚÅQÆ∞ =∞l˚QÆ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx<≥#· #∞, "≥∂^Œ∞QÆ∞ P‰õΩÅ#∞ #∂iÜ≥∞ÿ ##∞, ~ˆ ñQÆ∞zQÆ∞à◊§#∞ QÍx, "ÕñѨzQÆ∞à◊§#∞
QÍx #∂iÜ≥∞ÿ ##∞, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ `åѨ=Ú â◊q∞OK«∞#∞.
HõѶ¨[fi~°=Ú#‰õΩ xOÉÏk HÍfi^äŒ=Ú
"ÕñѨ, ™⁄O\˜, uѨÊfñÔQ, ^Õ=^•~°∞, HõKÀ~°=ÚÅ∞, <ÕÅ "Õ=Ú, ѨÙ+¨¯~°
=¸Å=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ =ÚÅHõ, gx HõëêÜ«∞=Ú HõÑ[¨¶ fi~°=Ú#∞
ǨÏiOѨ*ËÜ«Ú#∞.
ã≤O^èŒ∞"å~°HÍfi^äŒ=Ú
"åqe P‰õΩ, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, gxx HõëêÜ«∞=Ú QÍz ѨÙK«∞ÛH˘x# HõѨ¶
[fi~°=Ú =∂#∞#∞. =∞iÜ«Ú Ñ≤H¯õ Å∞ <˘K«∞Û@, K≥=ÙÅ∞ q#~å‰õΩO_»∞@ WqÜ«Ú
=∂#∞#∞.
Kå`«∞~°ƒù„^Œ ÖËǨÏ=Ú
QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, Hõ~å¯@Hõâ$◊ Oy, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ `Õ<Ö≥ ’ñ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, [fi~°=Ú, HõÑ=¨¶ Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
"≥∞_»H˘O‰õΩʼnõΩ ÃÑ· ÉèÏQÆ=Ú#ñ QÆeÔQ_ç ~ÀQÆ=ÚÅO^Œ∞ D ÖËǨÏ=Ú#∞,
™êÜ«∞OHÍÅ=Ú# ¿ãqOK«=ÅÜ«Ú. „H˜O^Œ ÉèÏQÆ=Ú#ñ QÆÅ∞QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
Éè’[#=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ D ÖËÇϨ =Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
=∞^èŒ∞ Ñ≤ѨÊe
Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú#∞, `Õ<Ö≥ ’ñ QÆeÑ≤ÑÙ¨ K«∞ÛH˘x# âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, [fi~°=Ú,
Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, "≥H¯˜ à◊√§, Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. ÉÏÅ∞~°‰Ωõ #∞ Wk "Õ∞Å∞ KÕÜÚ« #∞.
"å`« Ñ≤`«Î[fi~°=Ú#‰õΩ #"åOQÆ HÍfi^äŒ=Ú
™⁄O\˜, uѨÊfñÔQ, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, <ÕÅ"Õ=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° , =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl,
HÀÅá⁄#fl, =ÚÅHõ, „"å‰õΩ_»∞, gxx HõëêÜ«∞=Ú HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`«Ñ`≤ Ϋ
[fi~°=Ú =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆ∞_»∂Kåºk HÍfi^äŒ=Ú
uѨÊfñÔQ, "ÕñѨ, ^èxŒ Ü«∂Å∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú gx HõëêÜ«∞=Ú
ã¨~fi° [fi~°=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. Jyfl nѨ#=Ú#∞ *ËÜÚ« #∞. FñH˜eO`«Å∞, J~ÀK«
Hõ=Ú, "åOu, ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú gxx áÈQ˘@∞ì#∞.
|$ǨÏ^Œ∞æ_»∂Kåºk HõëêÜ«∞=Ú
uѨÊfñÔQ, K«O^Œ#=Ú, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, ™⁄O\˜, H˘_çÃãáêÅ, Ñ≤#flˆ~ñQÆ\ ^˜ ∂Œ Å
QÀ"≥Å, Hõ~H° ͯܫ∞, ~ˆ Å, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , q+¨ÉÁkÌ, ^ŒxÜ«∂Å∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, Hõ@∞Hõ
~ÀÇ≤Ï}©, gx HõëêÜ«∞=ÚÖ’ Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#, HÍã¨=Ú,
âßfiã¨=Ú, [fi~°=Ú, ^ŒÑ≤Ê, `åѨO|∞#∞ =∂#∞#∞. =∞Å, =¸„`«, "å`«=ÚÅ∞
K«H¯õ ñQÍ "≥_Å» ∞#∞. „u^À+¨=ÚÅ =Å#ñ QÆey# =∞ÖÏk „Ѩu|O^èHŒ =õ ÚÅ∞ QÆ∂_»
`˘ÅñQÆ∞#∞.
Ѷ¨∞#K«O^Œ<åk HõëêÜ«∞=Ú
`«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, `å=∞~°`∂« O_»∞¡
á⁄@¡ P‰õΩ – gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ K«ÖÏ¡iÛ JO^Œ∞ K«HÔ ¯~° QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`Ϋ
[fi~°=Ú, "åOu, ^ŒÑÊ≤ , J~°∞z, `åѨ=Ú =∂#∞#∞.
=Ú™êÎk HõëêÜ«∞=Ú
`«∞OQÆ=Ú<≥ÎÅ∞, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, #Å¡HõÅ∞=QÆ_»¤Å∞, <ÕÅ"Õ=Ú, =\˜ì "Õà◊√§,
K«O^Œ#=Ú, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ ^ŒOz HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì
JO^Œ∞ K«HÔ ¯~° QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`« Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
Ñ≤`«Îâı¡+¨‡[fi~°=Ú#‰õΩ J=∞$`å+ì̈Hõ=Ú
uѨÊfñÔQ, H˘_çÃãáêÅ, "ÕñѨ, á⁄@¡, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, ™⁄O\˜, K«O^Œ#=Ú,
`«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, gx HõëêÜ«∞=ÚÖ’ Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`Ϋ
HõѨ¶ [fi~°=Ú =∂#∞#∞. FñH˜eO`«Å∞, J~ÀK«H=õ Ú, "åOu, ^ŒÑÊ≤ , `åѨO|∞#∞
=∂#∞#∞.
HõO@HÍ~åºk HõëêÜ«∞=Ú
„"å‰õΩ_»∞, uѨÊfñÔQ, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, ™⁄O\˜ H˘_çÃãáêÅ, ~ˆ ñQÆ\^˜ ∂Œ Å QÀ"≥Å,
<ÕÅ"Õ=Ú, K«O^Œ#=Ú, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, á⁄@¡, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, gx HõëêÜ«∞=Ú#∞
ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ [fi~°=Ú, `åѨ=Ú, ^ŒÑÊ≤ , J~°∞z, "åOu, ^ŒQ∞Æ ,æ ǨÏ$^ŒÜ∞«
â◊¥Å, áê~°≈fiâ◊¥Å WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
"å`«âı¡+¨‡ [fi~° zH˜`«û
"å`« HõÑ[¨¶ fi~°=Ú#O^Œ∞ ~°∂HõÑΔ ^¨ •~°=÷ ÚÅKÕ ¿ãfi^ŒH~õ ‡° #∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nx
=Å# <å_»∞Å∞ =∞$^Œ∞`«fi=Ú#∞ *ˇO^Œ∞#∞. [~î~° åyfl ã¨fi™ê÷#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
"å`« HõÑ=¨¶ ÚÅ „ѨHÀѨ=Ú â◊q∞Oz [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. =∞OQÆÅ=ÚÖ’ Wã¨∞Hõ#∞
áÈã≤ "Õ~ÚOz ^•xx ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`Àñ ^Œ_Ñç ≤ X`«_Î q» ∞K«∞Û@KÕ K≥=∞@nã≤# "å`«HÑõ ¨¶
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[fi~°=Ú, `«Å<˘Ñ≤Ê, X_»Å∞ q~°∞Ѩ٠"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åº^è∞Œ Å∞ =∂#∞#∞. K«e, â◊¥Å,
â◊s~° ãÎ̈OÉè=í Ú, X_»Å∞ |~°∞=Ù Wq â◊q∞Oz ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ =∞$^Œ∞`«fi=Ú QÆey#
Ü≥∞_»Å ~ÀyH˜ K≥=∞@ nÜ«Ú@#∞ KåeOK«=ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú P=∞ [fi~°=Ú,
"å`«HÑõ ¨¶ [fi~°=Ú, HõѨ¶ [fi~°=Ú, "å`« [fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú gx Ü«∞O^Œ∞
K≥=∞@ nã≤# Ü≥∞_»Å â◊s~° ã¨OÎ Éè=í Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, ^ÕÇϨ Ñ‘_» "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞.
ѨOK«HÀÅ HõëêÜ«∞=Ú
Ñ≤ѨÊà◊√§, "≥∂_ç, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, gx HõëêÜ«∞=Ú
HõÑ"¨¶ å`«[fi~°=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì#∞. Ñ≤Ñʨ à◊√§ "Õã≤ HÍñz# Ü«Ú^ŒH=õ Ú, Jyfl nѨ#=Ú#∞
*ËÜÚ« #∞. "å`«â+¡ı ‡¨ [fi~°=Ú#∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ [fi~°=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì#∞.
P~°QÆfi^ä•k HõëêÜ«∞=Ú
~ˆ Å, "≥∂_ç, =Úã¨ÅÎ ∞, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Hõ~H° ͯܫ∞ gx HõëêÜ«∞=Ú P=∞â◊¥Å#∞,
HõÑ"¨¶ å`« [fi~°=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì#∞, nѨ#=Ú#∞, áêK«#=Ú#∞ *ËÜÚ« #∞.
‰õΔΩ„^•k HõëêÜ«∞=Ú
„"å‰õΩ_»∞, uѨÊfñÔQ, ™⁄O\˜, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, gx HõëêÜ«∞=Ú=Å#, Hõáê¶ kèHõ
[fi~°=Ú, "å`åkèH,õ [fi~°=Ú, âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, J~°∞z, áê~°≈fiâ◊¥Å ã¨xfláê`«
[fi~°=Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú
^Œâ◊=¸Å=ÚÅ∞ (J#QÍ) ѨÖË¡~°∞, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, =ÚÅHõ
„"å‰õΩ_»∞, =∂ˆ~_»∞, `«H¯õ e, ÃÑ^ŒQÌ ∞Æ =Ú‡_»∞, ^Œ∞OkÅ=Ú, HõeQ˘@∞ì gx HõëêÜ«∞=ÚÖ’
Ñ≤ѨÊe K«∂~°‚=Ú#∞ QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã≤# HõѶ¨=Ú, "å`«=Ú Wq ѨHõfi=Ú#∞
*ˇO^Œ∞#∞. Ju`«O„^Œ, áê~°≈fiâ◊¥Å, âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, Wq =∂#∞#∞.
ã¨xfláê`« [fi~° zH˜`«û
ÅOѶ∞¨ #=Ú, Wã¨∞HõKñÕ *ˇ=∞@ nÜ«Ú@, #㨺=Ú, ==∞#„H˜Ü∞« , J=ÖËÇϨ =Ú,
JO[#=Ú, J#∞h „H˜Ü«∞Å#∞ ã¨xfláê`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ "≥Ú^Œ@ „|Ü≥∂yOѨ
=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú ã¨xfláê`« [fi~°=Ú =ÚO^Œ∞QÍ, P=∞=Ú, HõÑ=¨¶ Ú, gxx ǨÏiOK«∞
zH˜`«û#∞ *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. HõѶ¨=Ú H©Δ}˜Oz# `«~°∞"å`« Ñ≤`«Î=Ú#∞ "å`«=Ú#∞
â◊q∞OѨ*Ü
Ë Ú« zH˜`û« *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
ÅOѶ¨∞#=Ú
ã¨xfláê`« [fi~°=Ú#O^Œ∞ =¸_»∞, ÖËHõ S^Œ∞ ÖËHõ Ѩk ~å„`«∞Öˇ#· #∞, ^À+¨=Ú
â◊q∞OK«∞ =~°HÔ #· #∞ ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú.
¿ãfi^Œ=Ú
Hõá¶êkèHõ, j`åOQÆ ã¨xfláê`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ¿ãfi^Œ=Ú fÜ«Ú@ QÍx,
qˆ~K«#=Ú# H˜K∞« Û@ QÍx ‰õÄ_»^∞Œ . W`«~° ã¨xfláê`«=ÚÅO^Œ∞ ѨÅ∞=∂~°∞ K≥=∞@
nÜ«∞=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ã¨xfláê`«=Ú#∞ ǨÏiOK«∞@ Hõ<HÕ õ „ѨÜ∂≥ QÆ=ÚÅ∞, q+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç#q

QÍx, q+¨=Ú ÖËxq QÍx Ü«Ú#fl#∞ Jq Jyfl"Õ_qç ∞ ÖËx Ü≥∞_»Å ™ê^è•~°}=ÚQÆ
ѨxKÕÜÚ« <Õ~=° Ù QÆ#∞Hõ, ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ B+¨^•è ^Œ∞Å =Å# „|Ü≥∂[#=Ú ÖËHõ
ã¨O[˝ ~åx Ü≥∞_»Å P~°HÍeÜ«∞O^≥#· #∞, ÅÖÏ@=Ú#O^≥#· #∞, W#∞ѨâÖ◊ ÏHõ#∞
HÍeÛ ~°HΔõ "ÕÜÚ« #k. Hõ#∞Z„~°QÆ #∞O_»∞@, "åOu, „ѨÖÏѨ=ÚÅ∞, `«Å=}ñ‰õΩ
D ÅHõ}Δ =ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ K≥=∞@ nÜ«∞ñQÆ∂_»^∞Œ . j`«„H˜Ü∞« #∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
#㨺=Ú
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, `≥Å¡ q∞iÜ«∂Å∞, P"åÅ∞, K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ,ì gxx "Õ∞ñHõ
=¸„`«=Ú`À #∂i #㨺=Ú KÕã#≤ , ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡ =∂#∞#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ #㨺=Ú
WѨʙê~°=Ú, Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú, =ã¨, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤ѨÊà◊√§, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍñ QÆ∂iÛ hà◊`¡ À "≥∞`«QÎ Í#∂i #㨺=Ú KÕã#≤ ã¨O[˝ `≥eÜ«Ú#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ #㨺=Ú
=ã¨, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú – Ñ≤Ñʨ à◊√§– WѨʙê~°=Ú– Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
q∞iÜ«∂Å∞, Jxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú, W@∞¡ gxx QÆ∂iÛ H˘OK≥=Ú "Õ_Qç ÅÆ hà◊`¡ À
"≥∞`«ÎQÍ #∂i #㨺=Ú KÕã≤# j„Ѷ¨∞=ÚQÆ `≥eq QÆÅ∞QÆ∞#∞. ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡,
„ѨÖÏѨ=ÚÅ∞, t~ÀÉèÏ~°=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. "≥Å∞¡e, q∞iÜ«∂Å∞, gxx
#∂i #㨺=Ú KÕã#≤ HõÑ=¨¶ Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ #㨺=Ú
`≥ÅH¡ À_çQ∞Æ ¤ hà◊#¡ ∞ #㨺=Ú KÕã#≤ #∞, áê#=Ú KÕ~ÚOz##∞, <Õ„`«=ÚʼnõΩ
JO[#=Ú "Õã#≤ #∞, „Ѩ|ÖÏ™ê^躌 =∞~Ú# ã¨xfláê`«=Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
x+‘ª=#=Ú
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚÖ’ – ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, gxx
#∂i HõeÑ≤ HõO~î=° Ú =~°‰Ωõ <À\˜Ö’ É’ã≤H˘x H˘O`« ^Œ_=» ÙxzH˘x ѨÅ∞=∂~°∞
Lq∞Ü«Ú K«∞O_ç# ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, HõO~î=° Ú „H˜Ok Éè$í ÏQÆ=Ú, áê~°≈fi=ÚÅ∞, t~°=Ú,
HõO~î=° Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ™ê÷##=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#fl âı+¡ ‡¨ =∞O`«ÜÚ« ã¨∞Y=ÚQÆ "≥eH˜=zÛ
`«~∞° "å`« ^ÕÇϨ =Ú K«∞ÅHõ#QÍ #∞O_»∞#∞. =∞iÜ«Ú H©à√◊ § <˘K«∞Û@, [fi~°=Ú,
=¸~°Ûù, x„^Œ, ^ŒQÆ∞æ, HõO~î°~ÀQÆ=ÚÅ∞, =ÚY <Õ„`«=ÚÅ∞ |~°∞=ÙQÆ #∞O_»∞@,
[_»`fi« =Ú, FñHõ~° WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. ^À+¨=ÚÅ |ÖÏ|Å=ÚÅ#∞ K«∂z
`≥eã≤ 1–2–3–4 Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ #=∞#=Ú KÕ~ÚOK«∞@ ã¨xfláê`«=Ú#‰õΩ
|~°=∞ø+¨^„Œè H˜Ü∞« x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
JëêìOQÍ=ÖËǨÏ=Ú
QÆ∞=∞‡_ç ˆ~ñQÆ∞, ѨÙ+¨¯~° =¸Å=Ú, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, ™⁄O\˜ Ñ≤ѨÊà◊√§,
q∞iÜ«∂Å∞, ~ˆ ñQÆ\ ˜ ^Œ∂Å QÀ"≥Å, J*Ï"≥∂^Œ=Ú. nxx "≥∞`«ñÎ QÍ E~°=‚ ÚKÕã≤
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`Õ<≥ HõeÑ≤ <åH˜#, ^•~°∞}=∞~Ú# ã¨xfláê`«=Ú, "≥H¯˜ à◊√,¡ L|ƒã¨=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ Q˘O`«∞
Ѩ@∞ì@ Wq #tOK«∞#∞. T~°÷fi=∞O^Œ∞#fl HõѶ¨=Ú Ç¨ÏiOK«∞@‰õΩ#∞, L+¨‚O|QÆ∞
¿ãfi^Œ Hõ~‡° =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞#∞, q~°∞=ú ÚÅQÆ∞ L+¨Ñ‚ ^¨ •~°=÷ ÚÅ ¿ã=#=Ú
#O^Œ∞#∞, `Õ<≥#∞ q_çz, JšѨÙ~°ã¨=ÚÖ’ ÃÑ·K«∂~°‚=Ú#∞ QÆeÑ≤ <åH˜OK«∞@,
Lz`«=Ú.
JO[#=Ú
kiÃã#Ѩ٠q`«∞ÅÎ ∞, P=ÙѨOz`«=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
"≥Å∞¡e,¡ =ã¨, =∞}˜tÅ, Jã¨∞~° J#∞ ѨHΔ̃ Ü≥ÚHõ¯ =∞Å=Ú, gx <≥Å¡ K«∂~°=‚ Ú
QÍqOz `Õ<Ö≥ ’ QÆey <Õ„`«=ÚʼnõΩ JO[#=Ú "Õã#≤ =¸~°Û,ù `«O„^Œ, gx`Àñ
QÆ∂_ç# ã¨xfláê`«=Ú #tOK«∞#∞.
^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú
=∂ˆ~_»∞, ^Œ∞OkÅ=Ú, ÃÑ^ŒÌ QÆ∞=Ú‡_»∞, HõeQ˘@∞ì, `«H¯õ e, Wq =∞ǨѨOK«
=¸Å=ÚÅ#ñ|_»∞#∞. Wq JyflnѨ#=Ú#∞ *ËÜÚ« #∞. HõÑ"¨¶ å`«=ÚÅ#∞ #tOѨñ
*ËÜ«Ú#∞. =ÚÜ«∂º‰õΩ á⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, =ÚÅHõ „"å‰õΩ_»∞, Ñ¨Öˇ¡~°∞ Wq
ÅѶ∞¨ ѨOK«=¸Å=Ú J#ñ|_»∞#∞. Wq "å`« Ñ≤`=Ϋ ÚÅ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. g~°º=$kú
xK«∞Û#∞. =∞ǨѨOK«=¸Å=ÚÅ#∞, ÅѶڨ ѨOK«=¸Å=ÚÅ∞#∞ *Ëi ^Œâ=◊ ¸Å=Ú
Å#ñ|_»∞#∞. Wq Ü«∞xflÜ«Ú *Ëi# ã¨xfláê`«[fi~°=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. HÍã¨=Ú,
âßfiã¨=Ú, `«O„^Œ, áê~°≈fiâ◊¥Å, gxx É’Q˘@∞ì#∞. =∞iÜ«Ú, ^Œâ◊=¸Å
HõëêÜ«∞=Ú#∞, Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú`À |∞K«∞ÛH˘x# Q˘O`«∞ Ѩ@∞ìH˘#∞@, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú
Ѩ\ ì˜ #@∞ìO_»∞@ D ~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
K«`«∞~°÷âßOQÆ HõëêÜ«∞=Ú
^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, <ÕÅ"Õ=Ú, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, H˘_çÃãáêÅ, ^ŒxÜ«∂Å∞, gx
HõëêÜ«∞=Ú, ѨÙ~å}[fi~°=Ú#∞, "å`åkèHõ ã¨xfláê`« [fi~°=Ú#∞, Hõáê¶ kèHõ ã¨xfláê`«
[fi~°=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. D HõëêÜ«∞=ÚÖ’ `≥Q_Æ K» ∂« ~°=‚ Ú QÆey ѨÙK«∞ÛH˘x#
K«H¯õ QÍ qˆ~K«#=∞QÆ∞#∞.
Jëêì^ŒOâßOQÆ HõëêÜ«∞=Ú
<ÕÅ "Õ=Ú, ^Õ=^•~°∞, ^Œâ◊=¸Å=ÚÅ∞, ™⁄O\˜, `«∞OQÆ=Ú ÃãÎÅ∞,
Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, H˘_çÃãáêÅ, ^ŒxÜ«∂Å∞, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx HõëêÜ«∞=Ú
`«O„_», „ѨÖÏѨ=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ J~°∂z, `åѨ=Ú, "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨ , âßfiã¨=Ú gx`Àñ QÆ∂_ç#
ã¨xfláê`åk ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
|$ǨÏ`«¯@ÊùÖÏk HõëêÜ«∞=Ú
QÆ∞=∞‡_ç̂~ñQÆ∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, =ã¨, q+¨ÉÁkÌ, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, rÅHõ„~°,
Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, H˘_çÃã, ^ŒxÜ«∂Å∞, HõKÀ~°=ÚÅ∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,°
Ñ≤Ñʨ à◊√§, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Hõ~H° ͯܫ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , <ÕÅ"Õ=Ú – QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

WOQÆ∞=, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, "≥∂_ç, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍñ

*ËiÛ HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì JO^Œ∞ WOQÆ∞= – JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú, gxx QÆeÑ≤ áê#=Ú
KÕã#≤ ã¨xfláê`«=Ú QÆàQ◊ OÆ _»=Ú, QÆO_»=∂Å, ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú, HõO~î~° ÀQÆ=Ú, K≥q
"≥Ú^ŒÅ∞ #O^Œe"åѨ٠– Hõ@∞=∂~°∞¡ (J#ñQÍ HõO\˜ „H˜O^Œ "≥Ú^ŒÅ∞ K≥H¯˜ à◊§
áê~°≈fiÉèÏQÆ=Ú) =ÚY=Ú gxÜ«∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞, HõÑ"¨¶ å`«[fi~°=Ú, HÍã¨=Ú,
t~À~ÀQÆ=Ú, t~°ã∞¨ û ÉèÏ~°=ÚQÆ #∞O_»∞@, K≥=Ù_»∞, âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=Ú, "å`«~ÀQÆ=Ú
WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
HÍ~°"åºk HõëêÜ«∞=Ú
P*Ï"≥∂^Œ=Ú, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, ™⁄O\˜,
uѨÊfñÔQ, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, HõKÀ~°=ÚÅ∞, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, ~ˆ ñQÆ\ ^˜ ∂Œ ÅQÀ"≥Å,
QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy, QÆe*Ë~∞° gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ P=٠ѨOz`«=Ú`À
HõëêÜ«∞=Ú HÍz áê#=Ú KÕã#≤ <å_»∞Å∞ Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚÅQÆ∞#∞. ÉèÜ í ∞« OHõ~O° |QÆ∞
Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`«=Ú =∂#∞#∞. Jaè<åºã¨ ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ ~ÀyH˜ x„^ŒÑ>¨ <ìˇ xÕ
P ã¨xfláê`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ |Å=Ú H©Δ}˜Oz#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k, =∞iÜ«Ú
ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ ~ÀyH˜ =}ñ‰õΩ „ѨÖÏѨ=Ú QÆeQÔ <Õx JѨC_»∞ ѨÙ+≤Hì ~õ ° zH˜`û« #∞
KÕÜ∞« ñ^ŒQ^Æ ∞Œ . [fi~°=Ú#O^Œ∞, ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, Hõey#ѨÙ_»∞ j`«Å[Å=Ú xÜ«∞ºñ
QÆ∂_»^∞Œ . "å`åkèH,õ Ñ≤`åÎkHè ,õ ã¨xfláê`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „áêñ`«<~Õ Úx LѨÜ∂≥ yOK«∞@
=∞Ozk. D „áêñ`« <Õ~Úx ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ K«iq∞~°∞kÌ##∞ ã¨xfláê`«=Ú =∂#∞#∞.
[fi~°=Ú#O^Œ∞ K≥=∞@ q∞H˜¯e HÍ~°∞K«∞O_ç#, LÅ=Å#∞ "Õ~ÚOz K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
^•xx ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ ~åz# K≥=∞@ x=iÎOK«∞#∞. ã¨xfláê`« [fi~åO`«=Ú#O^Œ∞
K≥q "≥Ú^Œ@ ^•~°∞}=∞~Ú# "åѨ٠[xOK≥<xÕ ^•x=Å# <˘HÍ<˘Hõ =∞#∞+¨μºñ
_»∞ rqOK«∞#∞ QÍ# #k =∞$`«∞º`«∞ź=Ú. =∞iÜ«Ú P"åѨ٠[fi~°=Ú Ü≥ÚHõ¯
PkÜ«∞O^Œ∞ QÆey# ™ê^躌 =∞QÆ∞#∞. [fi~°=∞^躌 =Ú#ñ QÆey# Hõ+™ì̈ ê^躌 =∞QÆ∞#∞.
[fi~åO`«=∞O^≥#· Ü≥∞_» J™ê^躌 =Ú. D "åѨ٠#O^Œ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ~°H=Îõ ÚnÜ«Ú@,
`«~∞° "å`« Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕ~ÚOK«∞@, ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜÚ« @, HõѨ¶ "å`«ÇϨ ~°
„H˜Ü∞« Åñ *ËÜÚ« @, ==∞#=Ú KÕ~ÚOK«∞@, Hõ=Å=ÚÅ∞ ^èiŒ OѨñ*ËÜÚ« @ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
zH˜`û« Å KÕ`« ^•xx [~ÚOѨ=ÅÜ«Ú.
ÖËѨ#=Ú
LÅ=Å∞, QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ QÆ∞, ™⁄O\˜, P*Ï"≥∂^Œ=Ú, gxx ã¨=∂Oâ◊=ÚÅ∞QÍ
QÆ∂iÛ `«Q∞Æ áê\˜ "Õ_Qç Í #∞O_»∞#@∞¡ HÍñz Hõ~=‚° ¸Å=Ú#O^Œe "åѨÙq∂ñ^Œ
ѨÅ∞=∂~°∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ â◊q∞OK«∞#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ ÖËÑ#¨ =Ú
*ËQ∞Æ ~°∞~å~Ú, KÒ\˜ LѨC, ™⁄O\˜, =ã¨, QÆ∞=∞‡_ç̂~QÆ∞ gxx ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Hõ~‚° =¸Å=Ú#O^Œe "åѨÙ#tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ≥ÚHõ ÖËÑ#¨ =Ú
=∂nѶŨ Ѩ٠"Õà√◊ ,¡ `«H¯õ e, ™⁄O\˜ ^Õ=^•~°∞, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú gxx
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ Hõ~‚° =¸Å=∞O^Œe "åѨ٠â◊q∞OK«∞#∞. ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ#∞
#∂i H˘OK≥=Ú "≥K«ÛKÕã≤ ÖËѨ#=Ú KÕã≤##∞ Hõ~°‚=¸Å=Ú #O^Œe "åѨÙ
#tOK«∞#∞.
r~°‚[fi~°=Ú#‰õΩ xkyúHÍkHõëêÜ«∞=Ú
„"å‰õΩ_»∞, ™⁄O\˜, uѨÊfñÔQ, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤
r~°‚ [fi~°=Ú, J~°∞z, HÍã¨=Ú, â◊¥Å, âßfiã¨=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, JiÌ`"« å`«=Ú,
Ñ‘#ã¨, T~åúfiOQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞ Jxfl ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
nxx ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú#O^Œ∞ áê#=Ú KÕÜÚ« @ Ü«ÚHõ=Î Ú. ~å„uHÍÅ=Ú# [fi~°=Ú
`«ye# Ü≥∞_»Å ÃÑ· HõëêÜ«∞=Ú#∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú# ¿ãqOѨ=ÅÜ«Ú#xÜ«Ú, W`«~°
HÍÅ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ QÆey# Ü≥∞_», „áê`«ó HÍÅ=Ú# áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#xÜ«Ú,
Ñ≤`åÎ#∞|Okè [fi~°=Ú#O^Œ∞ Ñ≤Ñʨ à◊#¡ ∞ q_çz `Õ<≥ QÆeÑ≤áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú
#xÜ«Ú =$^Œú"≥·^Œº=∞`«=Ú. uѨÊfñÔQ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ QÍx, ѨOK«=¸Å
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ QÍx Ñ≤ѨÊe K«∂~°‚=Ú#∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# r~°‚ [fi~°=Ú
HõÑ=¨¶ Ú #tOK«∞#∞. uѨÊfñÔQ ã¨fi~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√¡ `Õ<≥ gxx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
r~°[‚ fi~°=Ú, HõÑ=¨¶ Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, HÍã¨=Ú, J~ÀK«H=õ Ú#∞ #tOK«∞#∞.
Ñ‘¡Ç¨Ï[fi~°=Ú#‰õΩ xkyúHÍk HõëêÜ«∞=Ú
ÅѶڨ ѨOK«=¸Å=ÚÅ∞, Hõ~H° ͯܫ∞, =ÚÅ∞ "≥∂^Œ∞QÆ, gx HõëêÜ«∞=∞O^Œ∞
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú`Àñ QÆ∂_ç#
[fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. Jã≤H÷ ~õ ¯° \˜ÜÚ≥ Hõ¯ "Õ~∞° , Ѩ@,ì P‰õΩ, ѨÙ+¨Ê=Ú, ѶŨ =Ú gxx
`≥zÛ# eÜ«∞Q˘\˜ì "å_çÛ ~°ã=¨ Ú nã≤ 2 `«∞Å=ÚÅ ~°ã=¨ Ú#∞ ™⁄O\˜ J#∞áê#=Ú`À
ѨÙK«∞ÛH˘x# „áêñ`« [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. uѨÊfñQÆ, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, =∞O_»∂Hõ
„|Ç≤χ (ã¨~ã° fi¨ u) zÅ∞Hõ‰Äõ ~°, á⁄@¡ gx ~°ã=¨ Ú#∞ ѨÙ@áêHõ „Hõ=∞=Ú#HÍñz,
^•xÖ’ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#, ѨÙ~å} [fi~°=Ú "å`«Ñ`≤ [Ϋ fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
#Å¡"åqe ~°ã=¨ ÚÖ’ `Õ<#≥ ∞ QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
=∞iÜ«Ú #Å¡"åqe P‰õΩ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ rÅHõ„~°, ɡÅ=¡ Ú gxx HõeÑ≤ áê#=Ú
KÕã#≤ q+¨=∞[fi~°=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞. Jyfl=∂O^Œº=Ú, ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
"≥Å∞¡e¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ #∞=ÙfiÅ #∂<≥ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞
"å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
=∞ǨÏ∫+¨^•è k HõëêÜ«∞=Ú
™⁄O\˜, uѨÊfñÔQ, `«∞OQÆ QÆ_Ť» ∞, K«O^Œ#=Ú, =\ì̃ "Õà√◊ §, ^ŒxÜ«∂Å∞, gx
HõëêÜ«∞=ÚÖ’, ѨOK«^•~°#∞ `Õ<#≥ ∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú`Àñ QÆ∂_ç#
`«$fÜ«∞Hõ [fi~°=Ú x=iÎOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ѩ\’ÅHÍk HõëêÜ«∞=Ú
á⁄@¡, "ÕñѨ, „^•Hõ,Δ =∞„i T_»Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, gx HõëêÜ«∞=Ú#
`Õ<≥ ѨOK«^•~°ÜÚ« QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# UHÍÇ≤ÏHõ „`åºÇ≤ÏHõ [fi~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
"å™êk HõëêÜ«∞=Ú
J_»ã¤ ~¨ =° Ú, Lã≤iHõ, <ÕÅá⁄#fl, ^Õ=^•~°∞, Hõ~H° ͺܫ∞, ™⁄O\˜ gx HõëêÜ«∞
=ÚÖ’ `Õ<≥ ѨOK«^•~°ÜÚ« QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú =∂#∞#∞.
=∞Ǩ|ÖÏk HõëêÜ«∞=Ú
ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆÑÙ¨ "Õà√◊ –¡ ™⁄O\˜ gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ 2, 3 k#=ÚÅ∞
áê#=Ú KÕã#≤ K«e, =}ñ‰õΩ, `åѨ=Ú gx`Àñ QÆ∂_ç# q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞ #tO
K«∞#∞.
~å„u [fi~°=Ú#‰õΩ QÆ∞_»∂Kåºk HõëêÜ«∞=Ú
uѨÊfñÔQ, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, <ÕÅ"Õ=Ú, Lã≤iHõ, „"å‰õΩ_»∞, ™⁄O\˜, =∂ˆ~_»∞,
`«H¯õ e, ÃÑ^ŒQÌ ∞Æ =Ú_»∞, ^Œ∞OkÅ=Ú, HõeQ˘@∞ì, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, H˘_çÃãáêÅ, ~ˆ ñQÆ\ ˜
^Œ∂ÅQÀ"≥Å gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú `Õ<Ü ≥ Ú« QÆeÑ≤ áê#=Ú
KÕã#≤ ~å„u [fi~°=Ú, "å`«[fi~°=Ú, Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú, âı+¡ ‡¨ [fi~°=Ú, ѨÙ~å}[fi~°=Ú,
^ŒfiO^Œfi [fi~°=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
=Ú™êÎk HõëêÜ«∞=Ú
`«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, Lã≤iHõ, uѨÊfñÔQ, ™⁄O\˜ „"å‰õΩ_»∞, gx HõëêÜ«∞=Ú`À
Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú `Õ<Ü≥ Ú« QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# q+¨=∞[fi~°=Ú =∂#∞#∞.
=∞^èŒ∞HÍk HõëêÜ«∞=Ú
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, K«O^Œ#=Ú, `«∞OQÆQ_Æ Å¤» ∞, Lã≤iHõ, ^ŒxÜ«∂Å∞, =\ì̃"àÕ √◊ ,¡
uѨÊfñÔQ, á⁄@¡, gx HõëêÜ«∞=ÚÖ’ ѨOK«^•~°, `Õ<Ü ≥ Ú« QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞, "å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ , ã¨xfláê`åk J+¨qì ^èŒ [fi~°=ÚÅ∞#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
ã¨fiÅÊÉèÏVÍæº=k HõëêÜ«∞=Ú
QÆO@∞ÉèÏ~°Oy – `«∞OQÆ=Ú¿ãÅÎ ∞, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ~ˆ QÆ\ ˜ ^Œ∂Å
QÀ"≥Å, ™⁄O\˜, <ÕÅ"Õ=Ú, K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ,ì Ñ≤Ñʨ à◊√§, =ÚÅHõ, uѨÊfñÔQ, gx
HõëêÜ«∞=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x#, r~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú, UHÍÇ≤ÏHõ, „`åºÇ≤ÏHõ,
Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
ÉèÏVVÍæ=k HõëêÜ«∞=Ú
QÆO@∞ÉèÏ~°Oy– `«∞OQÆQÆ_»¤Å∞, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, ™⁄O\˜,
Hõ~H° ͯܫ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, gx HõëêÜ«∞=Ú q+¨=∞ [fi~°=Ú, ã¨xfláê`«=Ú
r~°‚ [fi~°=Ú, "åѨÙ, â‹`· º« =Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú gxx j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
|$ǨÏ^•ƒù~åæºk HõëêÜ«∞=Ú
QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, Hõ~°Hͯܫ∞, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, K≥OQÆÅfiHÀ+¨μì, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú,
`«∞OQÆQ_Æ Å¤» ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, uѨÊfñÔQ, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, ™⁄O\˜, gxx HõëêÜ«∞=Ú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x# ^è•`«∞QÆ`« [fi~°=Ú, ÉÏǨϺ[fi~°=Ú, K«e [fi~°=Ú, q+¨=∞
[fi~°=Ú, =∞O^•yfl J~°∞z, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, Ü«∞Hõ$`«∞,Î QÆ∞Ň=Ú, "åѨÙ, ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞.
^•™êºk HõëêÜ«∞=Ú
=ÚÅ∞QÀiO@, ^Õ=^•~°∞, H˘_çÃã, =∞Ol+≤,ì `≥Q_Æ ,» q+¨ÉÁkÌ, HõKÀ~°=ÚÅ∞,
™⁄O\˜, =\ì̃"àÕ √◊ §, <ÕÅ"Õ=Ú, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, ÉÁO`«
*ˇ=Ú_»∞ áêÅ∞, ^ŒxÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜, `«∞OQÆ=Ú¿ãÅÎ ∞, `≥Å`¡ Q≥ _Æ ,» =Ú#QÆ, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° ,
=ÚÅHõ, Lã≤iHõ, „"å‰õΩ_»∞, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, ^Œ~ƒ° "ù àÕ √◊ §, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, uѨÊfñÔQ
#Å¡ ã¨∞QÆOkèáêÅ, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú gx HõëêÜ«∞=Ú, ^è•`«∞[fi~°=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú,
ã¨xfláê`« [fi~°=Ú, UHÍÇ≤ÏHõ, ^•fi ºÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú, HÍ=∞[fi~°=Ú, â’Hõ [fi~°=Ú,
"åOu`ÀñQÆ∂_ç# [fi~°=Ú, HõÜ Δ ∞« [fi~°=Ú, ã¨``« [« fi~°=Ú, Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú, Éè∂í `«
[fi~°=Ú, r~°‚ [fi~°=Ú gx#xfl\˜x #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
^•~åfiºk HõëêÜ«∞=Ú
„=∂xѨã∞¨ ѨÙ, H˘_çÃã, =∞Ol+≤,ì Z„~° P=Ú^Œ=Ú, ^Õ=^•~°∞, uѨÊfñÔQ,
<ÕÅÜ«Úã≤iHõ, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, `≥Q_Æ ,≥ „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ „"å‰õΩ_»∞,
"ÕñѨ, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ,ì ™⁄O\˜, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, HõKÀ~°=ÚÅ∞, WOQÆ∞=
J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞, HõÅ∞„HÍ=∞QÆ∞, Jã≤ã÷ O¨ kèH=õ Ú, <ÕÅ"Õ=Ú, r_ç, q+¨ÉÁkÌ,
^Œ~ƒ° ,ù Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ^ŒxÜ«∂Å∞, gxx HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃ JO^Œ∞ `Õ<≥
HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#, "å`« [fi~°=Ú, Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú, âı+¡ ‡¨ [fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú,
^ŒfiO^Œfi [fi~°=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú, ã¨``« åk [fi~°=ÚÅ∞, JO`«ã`÷≤ « [fi~°=Ú, |Ç≤Ïã≤`÷ «
[fi~°=Ú, ^è•`«∞QÆ`« [fi~°=Ú, ~å„uÜ«∞O^Œ∞ qâı+=¨ ÚQÍ =K≥Û_ç [fi~°=Ú, K«e,
=}ñ‰õΩ, `åѨ=Ú, Hõ$tOѨÙ, K≥=∞@HÍ~°∞@, "åOu, „QÆÇϨ }˜, Ju™ê~°=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ
L|ƒã¨=Ú, HÍq∞Å, â’+¨, "åѨÙ, =∞O^•yfl J~ÀK«H=õ Ú, Zxq∞k q^è=Œ ÚÖˇ#·
â◊¥ÅÅ∞, W~°∞=k q^è=Œ ÚÖˇ#· „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, =$Hõ¯Ü≥∞<≥_ç QÆ∞O_≥Ö’x
~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ü«∞Hõ$`«∞,ΠǨÏb=∞Hõ áêO_»∞=Ù, ã¨=∞ã¨Î q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞, WqÜ«∞xflÜ«Ú.
WO^Œ∞x =„*ÏÜ«Ú^è=Œ ÚKÕ`« =$Hõ=Δ ÚÅ∞ #tOK«∞ ÉèOí y #tOK«∞#∞.
=¸eHÍ^è•~°} Ñ„ Ü
¨ ∂≥ QÆ=Ú
"≥Å∞=ã¨Okè – =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú `≥Å`¡ QÕ _Æ ,» „|Ǩχ^ŒO_ç, =Ú}∞QÆ∞ ^•=∞~°,
HÀÅá⁄#fl, L`«~ˆÎ }˜, QÆ∞O@ QÆÅQÆ~° gxÖ’ ^Õx<≥#· ѨÙ+¨ºq∞ #Hõ„Δ `«=Ú<å _»∞^Œiú Oz
^•xH˜ Z„~° ^•~°=Ú#∞ K«∞\ì̃, ~Ày Ü≥ÚHõ¯ HõO~î=° Ú#O^Œ∞ |OkèOz# UHÍÇ≤ÏHõ
[fi~°=Ú #tOK«∞#∞. L`«~ˆÎ }˜ "Õà§◊ #∞ U_»∞ Z„~°^•#=ÚÅKÕñ A\˜ì Pk"å~°=Ú
<å_»∞ #_»∞=Ú#‰õΩ QÆ\ #ì̃ `«$fÜ«∞Hõ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.QÆ∞_»Q¡ ∂Æ _» Ü≥ÚHõ¯ ‰õΩ_ç
~Ô Hõ¯#∞ `≥zÛ `≥Å^¡ •~°=Ú`Àñ A\ì̃, Z_»=∞ K≥qÜ«∞O^Œ∞ QÆ\ #ì̃ UHÍÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú
=∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ZO„_»HÍÜ«∞Ü«ÚO_≥_ç aÅ=Ú#O^Œe =∞#∞fl#∞ =ÚY=Ú# uÅHõ=ÚQÍ

^èiŒ Oz# UHÍÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. K≥qÖ’x QÆ∞eax #eÑ≤ =uÎQÍ <˘#iÛ
– #∞=fiÅ #∂<≥Ö’ "Õã≤ HÍñz HÍ@∞Hõ Ü«∞QÆ∞#@∞¡ KÕã≤ ^•xx <Õ„`«=ÚʼnõΩ
JO[#=Ú "Õã#≤ „`åÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú â◊q∞OK«∞#∞. QÆOQÆ Ü≥ÚHõ¯ L`«~Î Ñ° Ù¨ QÆ@∞ì# –
PѨل`«∞O_»Q∞Æ <˘Hõ `«Ñ㨠≤ =∞$u <˘O^≥#∞ QÍ=Ù# "åx H˘~°‰Ωõ uÖ’^ŒHOõ |∞ÖÁã¨Oy#
UHÍÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú q_»∞K«∞#∞.
UHÍÇ≤ÏHõ [fi~° =∞O„`«=Ú
~åqÜ«∂‰õΩ#∞ KÕ`#« ∞xzH˘x ~ÚHõ *ˇÑʨ O|_»∞ =∞O„`«=Ú#∞ uÖ’^ŒH=õ ÚÅ
xzÛ `«~Ê° }=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. ''FOÉÏ}Ü«Ú^Õ=ú ∞Ǩ ÃÑ∂¶ ~ˆ ^•fi^Œâß~°¯ ã¨=∞„ѨÉIËè
*Ï`À-™œã¨∞=∞Ǩg~Àº=ÚOK«`≥· fi HÍÇ≤ÏHÀ[fi~°óII—— Jx =∞O„`«=Ú =∞iÜ«Ú
~åqÜ«∂‰õΩ #On=∞O„`«=Ú#∞ edOz ÉÏǨï=Ù#O^Œ∞ QÆ\ #ì˜ #∞ UHÍÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú
q_»∞K«∞#∞. ''ã¨=Ú„^Œ™Èº`«Îˆ~fˆ~kfiq^À<å=∞"å#~°ó I UHÍÇ≤ÏHõO[fi~°O ǨÏOu
ev`«OÜ«∞ã¨∞ÑΠ⨠º◊ uII—— Jx =∞O„`«=Ú. `≥Ål¡ ÖË_¡ ∞» "Õà√◊ §, `≥ÅQ¡ <Æ flÕ ~°∞ "Õà√◊ §, gxx
Jtfih #Hõ„Δ `«=Ú#O^Œ∞ ÃÑÅ¡yOz `≥zÛ "åxx aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞hà◊§`À #∂i
ѨÙK«∞ÛH˘x# Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú #tOK«∞. =∂ˆ~_»∞"Õà√◊ §, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, JQÆ~∞°
™⁄O\˜, KåñQÆ "Õà√◊ §, gxx `≥Å¡ P=ÙáêÅ`À #∂i â◊x"å~°=Ú <å_»∞ ѨÙK«∞ÛH˘x#
Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
^èŒ∂Ѩ=Ú
QÆ∞yæÅ=Ú, QÆ∞_»Q¡ ∂Æ |`ÀñHõ gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤ ,
Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú ''ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ pñHõ\ ˜ `˘Åñy#@∞¡—— =∂#∞#∞. QÆ∞O@
QÆÅQÆ~å‰õΩq∂ñ^Œ QÆ∞_»#¤ ∞ K«∞\ì̃ ^•x g∞^Œ – QÆ∞yæÅ=Ú, QÆ∞_»Q¡ ∂Æ _»`ÀñHõ gxx
#∂i Ѩ\Oì˜ z á⁄QÆÖxË xѨC g∞ñ^Œ "≥KÛ« KÕã,≤ ~ÀyH˜ K«∞@∞ì =G=Ú#∞ PKåÛù^#Œ =Ú
KÕã≤ â◊x"å~°k#=Ú# P QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ#∞ á⁄_çKãÕ ≤ ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤ Kå`«∞i÷Hõ
[fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
#㨺=Ú
kiÃã#Ѩ٠ѨÓÅ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, „=∂xѨã∞¨ Ѩ٠gx K«∂~°=‚ Ú#∞, <Õ~Úx
HõeÑ≤ #㨺=Ú KÕã#≤ Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. PQÆã≤ P‰õΩ~°ã=¨ Ú#∞ #㨺=Ú
KÕã#≤ #∞ Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. q+¨=∞ [fi~°O|∞ÅQÆ∞ `«$fÜ«∞Hõ Kå`«∞i÷Hõ
[fi~°O|∞Å∞ `«~K° ∞« QÆ Éè∂í `«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx J#∞|O^è=Œ Ú =Å# QÆÅ∞QÆ∞K«∞#flq
QÍ# "åxx ^≥q· HõO|∞ÅQÆ∞ |e, =∞OQÆà,◊ Ǩϟ=∂^Œ∞Å KÕ`#« ∞, Ü«ÚH˜Î ™ê^躌 O|∞ÅQÆ∞
HõëêÜ«∂^Œ∞Å KÕ`#« ∞ #tOѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.`«H¯õ e "Õà#¡◊ ∞ t~°ã∞¨ û#O^Œ∞ ^èiŒ OѨñ
*Ëã#≤ Ü≥∞_»Å ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ"~Õ ∞° #∞ U_»∞`«∞#∞
HõÅ∞QÍ KÕã≤ JÅ¡=Ú#∞ *ËiÛ Éè∞í lOz# ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞#∞. HÍñz
"Õà#¡◊ ∞ `≥zÛ K≥q Ü«∞O^Œ∞ |OkèOz# ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ pñHõ\ ˜ áêiáÈ=Ù#@∞¡
~å„u [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞O„`«=Ú
''FO #"≥∂ÉèQí =Æ `Õ zèxzÌ xè Ì J=ÚHõ㺨 [fi~°ãº¨ t~°ó „Ѩ[fie`« Ѩ~â° √◊ áê}ÜÕ∞
ѨÙ~°∞ëêÜ«∞Ѷ¨\ò—— J#∞ h =∞O„`«=Ú#∞ [Ñ≤Oz# Ü≥∞_»Å ã¨HõÅ [fi~°=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞. FO q^Œ∞º^•##Ǩ˙OѶ\¨ ò ™êfiǨ, J#∞ h =∞O„`«=Ú#∞ ã¨∞#fl=Ú
~åz# `«=∞Åáê‰õΩg∞ñ^Œ edOz ^•xx ÉèHí OΔ˜ z# =¸ñ_»∞ k#=ÚÅÖ’ [fi~°=Ú
â◊q∞OK«∞#∞. J#∞K«~∞° Å`Àñ QÆ∂_ç# K«O„^Œ∞x, =∂`«$QÆ}=ÚÅ`À QÆ∂_ç# t=Ùx
Éè∂í lOz# Ü≥∞_» q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. (ÖËH)õ K«~åK«~å`«‡Hõ „ѨÑO¨ K«=Ú
#‰õΩ „ѨÉ∞íè =Ù#∞, J<ÕHõ t~°ã∞¨ ûÅ∞ QÆÅ "åñ_»∞#QÆ∞ N =∞Ǩq+¨μ=‚ Ù#∞ ã¨ÇϨ „ã¨
<å=∞=ÚÅKÕ ã¨∞uÎ Oz# ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. (ÖËH)õ „|Ǩχ, Jtfih ^Õ=
`«Å∞, WO„^Œ∞ñ_»∞, Jyfl, Ç≤Ï=∂K«Å=Ú, QÆOQÆ, =∞~°∞^Œ} æ =ÚÅ∞, W+¨^ì =Õ `«Å∞,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åix |∂lOz##∞ [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞ (ÖËH)õ `«e,¡ `«O„_ç, QÆ∞~°∞=Ù,
gix ÉèHí `Θ Àñ |∂lOK«∞@, „|ǨχK«~º° =Ú, `«Ñ㨠∞¨ û, ѨÙ~å}„â◊=}=Ú, [Ѩ, Ǩϟ=∞,
^•#=ÚÅ∞, ã¨`º« =Ú, xÜ«∞=∞=Ú, ™ê^è∞Œ [# ^Œ~≈° #=Ú gxx KÕã#≤ Ü≥∞_» j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
[fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
JëêìOQÆ ^èŒ∂Ѩ=Ú
=∞Ç≤Ï™êHΔ̃ QÆ∞yæÅ=Ú, "ÕñѨ P‰õΩ–=ã¨, K≥OQÆÅfiHÀ+¨μ,ì Hõ~H° ͯܫ∞, Ü«∞=Å∞,
P"åÅ∞, <Õ~Ú gxx ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
Jã¨~ål`« ^è∂Œ Ѩ=Ú
U#∞ñQÆ∞ ^ŒO`«=Ú, QÆ∞yæÅ=Ú, HÍ=∞OzQÆ_,¤ç =ã¨, ã¨~~°̊ ã° =¨ Ú, "ÕñѨ, P‰õΩ
lÖË_¡ ∞» , Hõ$ëê‚Q~Æ ∞° , ^Õ=^•~°∞ gxx ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤ ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞#∞.
=∞¿ÇÏâ◊fi~° ^èŒ∂Ѩ=Ú
WOybHõ=Ú, ^Õ=^•~°∞, ^Õ=^•~°∞|OHõ`Àñ *Ëã#≤ ^è∂Œ Ѩ„^Œ=º=Ú, <Õ~Ú,
P=Ù Z=ÚHõ, HÍ=∞Oz QÆ_,¤ç t= x~å‡Åº=Ú, (J#ñQÍ t=Ùx |∂lOz =∞~°∞<å_»∞
fã≤# Ѩ„`«ÑÙ¨ ëêÊ^Œ∞Å∞) Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, J"åÅ∞, "Õñáê‰õΩ, |∂~°∞QÆ∞ |OHõ, áê=Ú
‰õΩ|∞ã¨=Ú, Ñ≤Å¡ =∞Å=Ú, P=Ù H˘=Ú‡, „=∞OQÆHÍÜ«∞Å∞, =ÚÅHõ, „"å‰õΩ_»∞, =ã¨,
„ѨuqÎ `«∞ÅÎ á⁄@∞ì, "Õ∞ñHõ, #Hõ¯ gx =∞Å=Ú, U#∞ñQÆ∞ ^ŒO`«=Ú, g\˜#xfl\˜x
QÆ∂iÛ "Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú#O^Œ∂~°ñ ɡ\ ì̃ Ñ≤^ÑŒ ¨ ~À@ "Õã^≤ OŒ z fã≤ XHõ =∞\˜ì
‰õΩO_»Ö’ É’ã≤ Ü«ÚOK«=ÅÜ«Ú#∞. D ^è∂Œ ѨÑÙ¨ "åã¨# =zÛ# KÀ@, ã¨~Ê° =ÚÅ∞,
Ñ≤âßK«=ÚÅ∞, ~°HãΔõ ∞¨ ûÅ∞ xÅ∞==Ù. ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞, UHÍÇ≤ÏHõ, ^•fi ºÇ≤ÏHõ, „`åºÇ≤ÏHõ,
Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. ''FO #"≥∂ ÉèQí =Æ `Õ ~°∞„^•Ü«∞ L=∂Ѩ`Ü « ∞Õ
ã¨OѨ<åflÜ«∞ I #OkˆHâ◊fi~åÜ«∞—— J#∞ =∞O„`«=Ú KÕ`« P=∞¿ÇÏâ◊fi~° ^è∂Œ Ѩ=Ú#∞
Jaè=∞O„uOz ^è∂Œ Ѩ=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Ѷ¨∞$`åk áêã¨qkè
HõëêÜ«∞=ÚÅ∞, Ѩ=∞#=ÚÅ∞, ÅOѶ∞¨ #=ÚÅ∞, ÅѶڨ Éè’[#=ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxKÕ ~°∂Hõ~Δ ÀyÜ«∞QÆ∞ "åxH˜ [fi~°=Ú x=iÎOѨx Ü≥∞_»Å, Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú
KÕ~ÚOz# [fi~°=Ú âßOu <˘O^Œ∞#∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

[fi~°=Ú `«ye# Ѩk k#=ÚʼnõΩ q∂ñ^Œ Hõá¶êkèHõ [fi~°=ÚQÍ #∞O_ç,

ÅOѶ¨∞#=Ú ÖˉõΩO_ç# Ѷ¨∞$`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕ~ÚOK«Hõ â◊=∞#Hõ ~“+¨^èŒ=ÚÅ
xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. [fii`«∞xH˜ – ÅѶڨ Éè’[#=Ú#∞ =∂Oã¨~ã° =¨ Ú`À xK«∞ÛK«∞O_ç#,
„Hõ=∞=ÚQÆ ^À+¨=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ |Å=Ú H©} Δ O˜ z, ~ÀyH˜ P~ÀQƺ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. [fi~°
ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ ~ÀyH˜ #Å¡W„i, ÖÏ=ÙHõÑ≤@ì "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx =∂Oã¨=Ú#∞
PǨ~°=Ú#OkÜ«∞º=ÅÜ«Ú. HÀ_ç, <≥=∞e, uuÎiѨH,Δ̃ „H“OK« ѨH,Δ̃ "≥eK≥Ñ@ ≤ ,ì
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =∂Oã¨=Ú QÆ∞~°∞`«fi=Ú#∞, L+¨=‚ Ú#∞ KÕÜÚ« #∞ QÍ# [fi~°=Ú#O
kÜ«∞ºQÆ∂_»^∞Œ . J~Ú##∞, [fi~°=Ú#O^Œ∞ ÅOѶ∞¨ #=Ú =Å# "å`«=Ú JkèH"õ ∞≥ #ÿ
Ü≥∞_»Å ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ Ez `«Q∞Æ áê\˜QÍ D =∂Oã¨=ÚÅ#∞ QÆ∂_» WÜ«∞º=K«∞Û#∞.

¿ãflǨÏáêHõ ™ê^è•~°} qkè

uÅ`≥·Å =¸~åÛùqkè.
XHõ aO^≥Ö’ #∞=ÙfiÅ #∂<≥ áÈã≤ „á⁄~Úºq∂ñ^Œ#∞xz "≥∞Å¡x =∞O@ "Õã≤
#∞~°∞ñQÆO`«ÜÚ« J}ñQÆ∞=~°‰Ωõ ÉÏQÆ∞QÆ HÍñQÆxzÛkOz K«ÖÏ¡i# "≥#∞Hõ =∞Ol+≤ì
Ѩã∞¨ ѨÙ, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ѨQ_Æ Ñ» Ù¨ fñÔQ, Liã≤H,õ `åxHÍÜ«∞, Hõ~H° ͯܫ∞
gxx ‰õΩâ◊^Œ~°ƒùQÆ_ç¤ "Õ~°∞ hà◊√§áÈã≤ =∞iÌOz ~¸ `≥·Å=ÚÖ’ "Õã≤ "åã¨#
Ѩ\ Oì̃ K«=ÅÜ«Ú. `≥Å· =Ú (16) ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, =∞Ol+≤ì 1 ÉèÏQÆ=Ú, Hõ~H° õ `å_ç,
Ü«Úã≤iHõÅ∞, Ѩã∞¨ Ѩ٠`«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , ‰õΩâ◊^~Œ ƒ° Qù _Æ ¤ç ѨÓÅ∞,
=∞„iÜ«¸_»Å∞, ѨQ_Æ Ñ» Ù¨ fñÔQ, Wq Ü«∞xflÜ«Ú*Ëi `≥Å· =Ú#‰õΩ (2) áêà◊√§, W@∞¡
gxx ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz #eÜ«∞Q˘\˜ì `≥Å· =Ú#O^Œ∞ "Õã≤ "åã¨# Ѩ\ Oì˜ z# `≥Å· =Ú
#O^Œ∞O_≥_ç ^Œ∞~åfiã¨# Z~°∞Ѩ٠Wq=∂x Ѩi=∞à◊ÜÚ« Hõ"Î ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#∞.
Hõ@∞`≥·Å =¸~°Ûù
=∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, Ѩã∞¨ ѨÙ, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, =∂ˆ~_»∞, ^•x=∞‡H˜O[ů=ÚÅ∞,
#Å¡rÅHõ„~°, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ѨQ_Æ Ñ» Ù¨ fñÔQ, `åxHÍÜ«∞ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ
1 ¿ã~°∞ P=#∂<≥Ü«∞O^Œ∞ 1 Hõ~°¬ „Ѩ=∂}=Ú k#∞ã¨∞Å#∞ "Õã≤, Ju=㨠2
ѨÅ=ÚÅ∞, hà◊√¡ 1 P_èH» =õ Ú áÈã≤ `≥Å· =Ú =O_»=ÅÜ«Ú. Wk P=∞ ^À+¨=ÚÅ#∞
ǨÏiOK«∞#∞.
"Õ~°O_» `≥·Å =¸~°Ûù
=∞Ol+≤ì – `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ^ŒxÜ«∂Å∞, Hõ~H° õ `å_ç, Ü«Úã≤iHõÅ∞, `«H¯õ e,
‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =#Y~°∂~˚ =° Ú, =∞„iÜ«¸_»Å∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ѨQ_Æ Ñ» Ù¨ fñÔQ,
™⁄O\˜, "≥ÚQÆe gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆ∞ÅQÍ QÆ∂iÛ 1 ¿ã~°∞ P=Ú^Œ=Ú#O^Œ∞ 1
âß}„Ѩ=∂}=Ú, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, Hõ_∞» QÆ∞hà◊√#¡ ∞ áÈã≤, 1 Hõ~¬° =Ú ÃÑ· k#∞ã¨∞Å#∞ "Õã≤
`≥Å· =Ú#∞ ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ѷ¨∞$`«=¸~åÛùqkè
Hõ~H° ͯܫ∞, Lã≤iHõ, `åxHÍÜ«∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂nѶŨ =Ú gxx
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 ѨÅ=Ú K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ 1 ¿ã~°∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ PѶ∞¨ $`«=Ú#∞
#∞~°∞ñQÆ∞ J}ñQÆ∞=~°‰Ωõ "≥∞Å¡x =∞O@`À K«H¯õ QÆ HÍñK«=ÅÜ«Ú. D Ѷ∞¨ $`«=Ú
P=∞^À+¨=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞. g~°º ѨÙ+≤xì ã¨∞Y=Ú#∞ WK«∞Û#∞. HõëêÜ«∞=Ú#‰õΩ
<åÅ∞yO`«Å∞ hà◊√¡ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. ¿ãflǨÏ=Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÍ H©Δ~°=Ú#∞,
`≥Å· =Ú#‰õΩ <åÅ∞QÆ=áêÅ∞ Hõů=Ú#∞ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú.
Ñ≤ѨÊÖϺk Ѷ¨∞$`«=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, K«O^Œ#=Ú, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, =\ì̃"àÕ √◊ §, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, H˘_çÃã,
<ÕÅÜ«Úã≤iHõ, ã¨∞QÆOkèáêÅ, Ju=ã¨, <ÕÅá⁄#fl, „^•HõΔ, Lã≤iHõ, =∂ˆ~_»∞,
HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, <ÕÅ=ÚÅHõ, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ gx`À HÍñK«ñ|_ç#
Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ r~°[‚ fi~°=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú, âßfiã¨=Ú "≥H¯˜ à◊√§, `«ÅáÈ@∞,
P~ÀK«H=õ Ú, ^ÕÇϨ `åѨ=Ú, q+¨=∂yfl Wq ǨÏiOK«∞#∞. D Ñ≤Ñʨ ÖϺk Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞
H˘xfl âßG=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ áêÅ`À ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#x K≥Ñʨ ñ|_çÜÚ« #flk.
¿ãflǨÏ=Ú#‰õΩ qkè K≥Ñʨ ñ|_»Ö^Ë ∞Œ . HÍñ|\ì̃ Hõů=Ú, HõëêÜ«∞=Ú HÍ=ÅÜ«Ú#x
Ü«¸Ç≤ÏOѨñ|_»∞K«∞#flk. D "åHõº|Å=Ú KÕ`<« Õ Ñ¶∞¨ $`«=Ú#∞ Hõů=Ú`À ã≤^=úŒ Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#x ÜÕ∞~°Ê_»∞K«∞#flk. [Å=Ú, ¿ãflǨÏ=Ú, B+¨^èŒ=ÚÅ∞, gxH˜
„Ѩ=∂}=Ú K≥Ñʨ xÜ≥∞_»Å B+¨^=Œè ÚʼnõΩ 4 áêà◊√§ ¿ãflǨÏ=Ú, ¿ãflǨÏ=Ú#‰õΩ 4
áêà◊√§ hà◊√§#∞ KÕ~Û° =ÅÜ«Ú. W`«~° „^Œ=º=ÚÅ *ˇÑʨ x Ü≥∞_»Å [Å=Ú#∞ JkèH=õ ÚQÆ
*Ë~Û° =ÅÜ«Ú. Ѷ∞¨ $`«=Ú `≥Å· =Ú,QÆ∞_»=Ú gxx XHõ k#=ÚÖ’ kOK«Q∂Æ _»^∞Œ .
XHõ k#=Ú JkèH=õ ÚQÍ á⁄~Ú q∂ñ^Œ#∞xz fã≤# JkèHõ QÆ∞}=ÚÅ#∞ KÕÜÚ« #∞.
¿ãflǨÏHõů=Ú#∞ z\˜ÔH`À ZuÎ#eÑ≤# =uÎQÍ J~Ú# Ü≥∞_»Å ã≤^Œú"≥∞ÿ#^Œx
Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. =∞iÜ«Ú ¿ãflǨÏ=Ú#∞ Jyflq∂ñ^Œ #∞xz#, â◊|=Ì Ú ÖËx Ü≥∞_»Å
ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ ^Œx `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. â◊|=Ì Ú, #∞~°∞ñQÆ∞, J}ñy =∞Oz"åã¨#, =~°=‚ Ú,
~°ã=¨ Ú#∞ Hõey# Ü≥∞_»Å ã≤^=úŒ ∞~Ú#^Œx `≥eÜ«Ú#k.
H©Δ~°+¨@ÊÅHõ Ѷ¨∞$`«=Ú
ѨOK«HÀÅ=ÚÅ∞, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú Wq 24 `«∞Å=ÚÅ∞, áêÅ∞, 24
`«∞Å=ÚÅ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú 64 `«∞Å=ÚÅ∞ WqÜ«∞xflÜ«¸ *ËiÛ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç#
Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ KÕã#≤ Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú, QÆ∞Ň=Ú Wq #tOK«∞#∞. nxH˜
[Å=Ú#∞ K≥Ñʨ ÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ Ѷ∞¨ $`«=Ú#‰õΩ <åÅ∞yO`«Å∞ áêÅ#∞ *Ë~Û° =ÅÜ«Ú.
[Å=Ú#∞ ‰õÄ_» K≥ÑÊ≤ # Ü≥∞_» Ѷ∞¨ $`«=Ú#‰õΩ ã¨=∂#=ÚQÍ H©~Δ =° Ú#∞ *Ë~Û° =ÅÜ«Ú.
^Œâ◊=¸Å+¨@ÊŠѶ¨∞$`«=Ú
^Œâ=◊ ¸Å ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ <Õ~Ú, áêÅ∞, ѨOK«HÀÅ=ÚÅ∞, KÒ\˜ LѨC, gxx
*ËiÛ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ [fi~°=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ =∞O^•yfl,
"å`«, Ñ≤`,Ϋ âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, áêO_»∞=Ù, Wq #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

[fi~°=Ú#O^Œ∞, ¿ÑÜ«∞, HõëêÜ«∞=Ú, Ѷ∞¨ $`«=Ú, H©~Δ =° Ú qˆ~K«#=Ú, gxx

~ÀQÆ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨=∞Ü«∞=Ú# QÆxÃÑ\˜ì 2 k#=ÚÅ H˘Hõ`∂« i WÜ«∞º=ÅÜ«Ú#∞.
q∞H˜¯e ^À+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç# [fi~°=ÚQÆÅ "åiH˜ HõÅÊ=Ú #O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_ç#
==∞# qˆ~K«# „H˜Ü∞« Å#∞ `«y# HÍÅ=Ú#O^Œ∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. „=∞OQÆ HÍÜ«∞Å∞,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, H˘_çÃã, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, gxx "Õ_hç à◊§`À zkÜ«∞Q˘\ì̃ P ~°ã=¨ Ú#∞
áê#=Ú KÕã#≤ ==∞#"≥∞ÿ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. ~ˆ ÅѨO_»#¡ ∞ áêÅ`À #∂iÜ≥∞ÿ ##∞,
ÖËHõ „^•HΔÍ~°ã=¨ Ú`À<≥#· #∞, ÖËHõ `≥Q_Æ #» ∞ QÍx, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞#∞ QÍx áêÖ’`«
#∂iÜ≥∞ÿ ##∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. [fi~°=ÚKÕ H©}Δ O˜ z# "åxH˜ ==∞#
qˆ~K«#=ÚÅ∞ `«Q=Æ Ù. J\˜ì "åxH˜ áêÅ`Àñ QÍx x~°∂ǨÏ=ã≤KÎ ñÕ QÍx =∞Å=ÚÅ#∞
ǨÏiOѨ=ÅÜ«Ú, [fi~°ÇϨ ~°=ÚÅQÆ∞ x~°∂ǨÏ, J#∞"åã¨# =ã≤„Î H˜Ü∞« Å *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J~Ú##∞, ^À+¨=Ú Ñ¨HÍfiâ◊Ü∞« =Ú#∞ *ˇOk# Ñ≤^ÑŒ ¨ ÃÑ· zH˜`û« #∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
=∞ãÎ̈Hõ qˆ~K«#=Ú
t~°=Ú#O^Œ∞ â◊¥ÅÜ«Ú, WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ H˘O`« ã¨|Î `ú fi« =Ú#∞ QÆey# Ü≥∞_»Å
r~°‚ [fi~°=Ú#O^Œ∞ =∞ã¨HÎ õ qˆ~K«#=Ú KÕ~ÚOz# ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
^Œ∞QÆú„ѨHõ~°}=Ú
r~°‚ [fi~°=Ú#O^Œ∞ âı¡+¨‡=Ú H©Δ}˜Oz#ѨÙ_»∞ H©Δ~°=Ú#∞ áê#=Ú KÕã≤#
J=∞$`«`∞« ź=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. `«~∞° } [fi~°=Ú#O^Œ∞ áê#=Ú KÕã#≤ q+¨`∞« ź=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. <åÅ∞QÆ∞áêà◊√§ JkèH=õ ÚQÍ hà◊§#∞ áÈã≤ HÍñK«|_ç# áêÅ∞ [fi~°=Ú#∞
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ç¨ÏiOK«∞#∞. ÖËHõ Ñ≤`∞« ‰õΩK«∞O_»ñQÍ ^è•~À+¨=‚ ÚQÍ #∞O_≥_ç áêÅ#∞
„`åy# Ü≥∞_»Å [fi~°=Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÍ Ç¨ÏiOK«∞#∞. F+¨^∞Œè Å#∞ "Õã≤ HÍñK«|_ç#
H©~Δ =° Ú#∞ "Õ_Qç Í #∞O_»∞#ѨÙ_»∞ QÍx, K«ÖÏ¡i#ѨÙ_»∞ QÍx áê#=Ú KÕã#≤ r~°[‚ fi~°=Ú
âßOu <˘O^Œ∞#∞. ÅѶڨ ѨOK«=¸Å=ÚÅ`À ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# H©~Δ =° Ú#∞ áê#=Ú
KÕã#≤ , HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, t~°â¥◊ ≈Å, áê~°≈fiâ◊¥Å, ѨÙ~å} [fi~°=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú
=∂#∞#∞.
H©Δ~°áêHõqkè
B+¨^Œè „^Œ=º=ÚʼnõΩ 8 áêà◊√§ H©~Δ =° Ú#∞, H©~Δ =° Ú#‰õΩ 4 áêà◊√§ [Å=Ú#∞
áÈã≤ áêÅ∞ =∂„`«=Ú q∞QÆ∞Å =~°‰Ωõ HÍñz kOK«=ÅÜ«Ú. ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , „"å‰õΩ_»∞,
=Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ɡÅ=¡ Ú, ™⁄O\˜ gx`À ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# H©~Δ =° Ú#∞ áê#=Ú
KÕã#≤ =∞Å|^ŒHú =õ Ú =¸„`«|^ŒHú =õ Ú, â’Ѷ¨ [fi~°=Ú Wq =∂#∞#∞. Z„~°QeÆ *Ë~∞° ,
QÆÖ~˚Ë ∞° , =∂ˆ~_»∞, áêÅ∞, L^ŒH=õ Ú, gx #xfl\˜x *ËiÛ áêÅ∞ =∂„`«=Ú q∞QÆ∞Å∞#@∞¡
HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. F+¨^∞Œè ÅKÕ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç#
H©~Δ =° ÚÅ∞ "Õ_Qç Æ #∞O_ç ^•xx QÍx, K«ÖÏ¡i# ^•xx QÍx, P=Ú^ŒÑÙ¨ „"Õà§◊ `Àñ
QÍñK«|_ç# áêÅ#∞ QÍx áê#=Ú KÕã#≤ LѨ„^Œ==ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# [fi~°=Ú
Ãã`· =« Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
K«∂~°‚„ѨHõ~°}=Ú – ã¨∞^Œ~°≈# K«∂~°‚=Ú
Ñ‘`K« O« ^Œ#=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, ^Õ=^•~°∞, =ã¨, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, Hõ~H° ͯܫ∞, Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜
^Œ∂ÅQÀ"≥Å, Hõ~å¯@Hõâ$◊ Oy, „"å‰õΩ_»∞, ™⁄O\˜, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, "Õñ
Ѩ, "≥∂_ç, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , HõKÀ~°=ÚÅ∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, KåñQÆ"àÕ √◊ §, H˘_çÃã,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞, HõÅ∞=^Œ∞OѨÅ∞, H˘_çÃã áêÅ, ÃÑ^ŒÑÌ Å≤ Ñ¡ ñ‘ K«~,°
=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞, =\ì̃"~Õ ∞° , Å=OQÆÑÙ¨
K≥H¯õ , `«∞=i=∞#∞fl, <ÕÅá⁄#fl, P*Ï"≥∂^Œ=Ú, Ju=ã¨, =∂ˆ~_»∞, q∞iÜ«∂Å∞,
P‰õΩѨ„u, Lã≤iHõ, uѨÊfñÔQ, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, z„`«=¸Å=Ú, á⁄@¡, HÀÅáê#fl,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ gx Hõxfl\˜H˜ ã¨Q=Æ Ú <ÕÅ"Õ=Ú#∞ *ËiÛ K«∂~°=‚ Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. D ã¨∞^Œ~°≈# K«∂~°‚=Ú, "å`«, Ñ≤`«Î, âı¡+¨‡ ^À+¨=ÚÅ∞, q+¨=∞
[fi~°=ÚÅ∞, „áêHõ$`«[fi~°=Ú, "≥H· $õ `« [fi~°=Ú, ™œ=∞º [fi~°=Ú, fHõ} Δ [fi~°=Ú,
J™ê^躌 [~°fi=Ú, J+ì̈q^èŒ [fi~°=ÚÅ∞, J<ÕHõ ^Õâ[◊ [fi~°=Ú, [Å^À+¨[ [fi~°=Ú,
q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ B+¨^∞Œè =Ú=Å# QÆey# [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, Ü«∞Hõ$`«∞QÎ ∞Æ Å‡=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
~ÀQÆ=ÚÅ#∞, N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x ã¨∞^Œ~≈° # K«„Hõ=Ú ~åHõãΔ ∞¨ Å#∞ ã¨OǨÏiOK«∞ ÉèOí y,
xã¨ûOâ◊Ü∞« =ÚQÆ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
[fi~° Éè̌·~°= K«∂~°‚=Ú
™⁄O\˜ HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞–"ÕñѨ, Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQÀ"≥Å, Hõ~°Hͯܫ∞, `«∞OQÆ
=ÚÃãÅÎ ∞, =ã¨, ^Õ=^•~°∞, <ÕÅ=ÚÅHõ, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, Ñ≤ÅÑ¡ ñ‘ K«~,° Ѩ~åÊ@ Hõ=Ú,
"≥∂_ç, áêѨ~"° àÕ √◊ ,¡ ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, HõKÀ~°=ÚÅ∞, KåñQÆ"àÕ √◊ ,¡ Ñ≤Ñʨ à◊√§, Ѩã∞¨ ѨÙ,
=∂xѨã¨∞ѨÙ, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞, K«O^Œ#=Ú, "≥ÚHõ¯=Ú, H˘_çÃãѨ@ì, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú,
z„`«=¸Å=Ú, =Ú#QÆ, =Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú, Ju=ã¨, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, <ÕÅ`å_ç,
Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, P*Ï"≥∂^Œ=Ú, <ÕÅá⁄#fl, q∞iÜ«∂Å∞, uѨÊfñÔQ, =∂ˆ~_»∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° ,
|∞~°^,Œ áêѨ_,» ‰õÄ~°<e≥ ¡ P‰õΩ, Å=OQÆÑ@ ¨ ,ì Lã≤iHõ, HÀÅá⁄#fl, á⁄@¡, QÆO^èHŒ =õ Ú,
áê^Œ~ã° =¨ Ú, ֒ǨÏ=Ú J„ÉèHí =õ Ú, =∞#t≈Å gx#xfl\˜x ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍñ QÆ∂iÛ
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nxHõO`«\ H˜ ˜ ã¨Q=Æ Ú <ÕÅ"Õ=Ú K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤, ^À+¨ |ÖÏ|Å=Ú#∞
K«∂z „Ѩ=∂}"Õ∞~°Ê~°z ÉèHí OΔ˜ z# ã¨~fi° [fi~°=ÚÅ∞, q+¨=∞[fi~°=Ú, ^ŒfiO^Œfi[[fi~°=Ú,
ã¨xfláê`«[fi~°=Ú, =∂#ã¨[fi~°=Ú „áêHõ$`«[fi~°=Ú, "≥H· $õ `«[fi~°=Ú, ™œ=∞º[fi~°=Ú
fHõΔ}[fi~°=Ú, JO`«~°æ`« [fi~°=Ú, ÉÏǨϺQÆ`« [fi~°=Ú, x~å=∞[fi~°=Ú,
P=∞[fi~°=Ú, J+¨qì ^è[Œ fi~°=ÚÅ∞, ™ê^躌 [fi~°=Ú, J™ê^躌 [fi~°=Ú, J<ÕHõ ^Õâ=◊ ÚÅ
=Å# |∞\˜#ì [fi~°=Ú, [Å^À+¨=Ú=Å# QÆey# [fi~°=Ú, q~°∞^Œú B+¨^=Œè Ú
=Å# QÆey# [fi~°=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú,
P~ÀK«H=õ Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, JO„`«=$kú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, K«~‡° ~ÀQÆ=Ú, "åѨÙ, `«Å<˘Ñ≤Ê,
"å`«~ÀQÆ=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. D Éè̌~· =° K«∂~°=‚ Ú Éè̌i· =ÙxKÕñ *ˇÑʨ ñ
|_ç#k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

[fi~°<åQÆ=∞Ü«¸~° K«∂~°‚=Ú
֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, `å„=∞=Ú, `åà◊H=õ Ú, =OQÆ=Ú, â◊√kúKãÕ #≤
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, K«O^Œ#=Ú, Ju=ã¨, q+¨ÉÁkÌ,
=ã¨, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, =\ì̃"àÕ √◊ §, z„`«=¸Å=Ú, ^Õ=^•~°∞, á⁄@¡ r=Hõ=Ú,
|∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, rÅHõ„~°, `åoâ◊Ñ„¨ u, `«"åH©xΔ , ("≥^∞Œ ~°∞ áêÅ∞), "å‰õΩ_»∞ ѨO_»∞,¡
"å‰õΩ_»∞ "Õà√◊ §, HõKÀ~°=ÚÅ∞, P‰õΩѨ„u, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, uѨÊfñÔQ
ã¨`∞« ,Î ^èxŒ Ü«∂Å∞, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, ÃÑ^ŒÌ áê=_», `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =∂ˆ~_»∞,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxHõO`«\ H˜ ˜ <åÅ∞QÆ∞áêà◊√§ #Å¡ rÅHõ„~°
K«∂~°=‚ Ú, nxH˜ ã¨=∞=Ú ã¨ÇϨ ^Õq P‰õΩK«∂~°=‚ Ú, nxH˜ ã¨=∞=Ú <ÕÅ"Õ=Ú K«∂~°=‚ Ú,
nxH˜ ã¨=∞=Ú Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú#∞ gx#xfl\˜ <˘Hõ¯\˜QÍ HõeÑ≤ „áê`«óHÍÅ=Ú#
~Ô O_»∞ „"Õà§◊ ‰õΩ =zÛ#O`« K«∂~°=‚ Ú K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú ÖËHõ ~ÀQÆ |ÖÏ|Å=Ú#∞
K«∂z „Ѩ=∂}=Ú <Õ~Ê° ~°K=« ÅÜ«Ú. D K«∂~°=‚ Ú ã¨O`«`=« Ú "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q+¨=∞
[fi~°=ÚÅ∞ ™ê^躌 J™ê^躌 [fi~°=ÚÅ∞, HõÜ Δ ∞« [fi~°=Ú, ^è•`«∞ [fi~°=Ú, HÍ=∞ [fi~°=Ú,
â’Hõ [fi~°=Ú, Éè∂í `å"Õâ[◊ fi~°=Ú, JaèKå~° [fi~°=Ú, `åѨ[fi~°=Ú, j`«[fi~°=Ú,
Kå`«∞i÷HÍk qѨ~º° Ü«∞ [fi~°=ÚÅ∞, r~°‚ [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, HÍ=∞Å,
áêO_»∞=Ù, "åѨÙ, „Éè=í ∞=Ú, ^ŒÑÊ≤ HÍã¨=Ú, â◊¥Å, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, HõÜΔ ∞« =Ú, Ü«∞Hõ$`«∞,Î
QÆ∞Ňâ◊¥Å, P=∞"å`«=Ú, "≥∞_»H˘O‰õΩÅ∞, gñѨÙ, #_»∞=Ú, "≥∂HÍà◊√§, áê~°≈fi=ÚÅ∞,
Wq <˘K«∞Û@, J#∞ h ~ÀQÆ=ÚÅxflÜ«Ú =∂#∞#∞. nxH˜ J#∞áê#=Ú#∞ K«hflà◊#¡ ∞
WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
`≥·Å „ѨHõ~°}=Ú
JÉèºí OQÆ=Ú, K«=Ú~°∞ѨÓã≤ H˘#∞@, K«=Ú~°∞ ѨÓã≤H˘x ™êfl#=Ú KÕÜÚ« @,
gxx qÉèlí Oz "Õ_Qç #Æ ∞, K«ÅQ¡ #Æ ∞, r~°‚ [fi~°=Ú#O^Œ∞ KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. nx=Å#
ÉÏǨϺ =∂~°=æ Ú#∞ á⁄Ok# [fi~°=Ú âßOux á⁄Ok J=Ü«∞==ÚʼnõΩ ™œYºO|∞#∞
HÍOuÜ«Ú, |ÅO|∞#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
JOQÍ~°Hõ `≥·Å=Ú
KåñQÆ, ÅHõ¯, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, =∞Ol+≤,ì Ñ≤#fl áêѨ~,° =ÚÅHõ, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, K≥OQÆÅfiHÀ+¨μ,ì ~å#fl, [\Ï=∂Oã≤, Ñ≤Å¡ Ñ‘ñK«~,° gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú
Å∞QÍñ QÆ∂iÛ Hõů=Ú KÕã≤ PHõů=Ú#∞, #∞=ÙfiÅ #∂<≥ 64 `«∞Å=ÚÅ∞, Hõe
256 `«∞Å=ÚÅ∞ W@∞¡ gx <≥Å¡ <˘Hõ\ Q˜ Í HõeÑ≤, =O_ç h~°O`«ÜÚ« Wyi `≥Å· =Ú
=∂„`«=Ú q∞ye# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOK«=ÅÜ«Ú. D JOQÍ~°Hõ `≥Å· =Ú ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ#∞
#tOѨñ*ËÜ«Ú#∞.
|$ǨÏ^ŒOQÍ~°Hõ `≥·Å=Ú
ZO_ç# =ÚÅ¡OyQÆ_,¤» ^•x ѨÓÅ∞, HÍÜ«∞Å∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ã¨=¸Å=Ú
`≥ÅQ¡ eÆ *Ë~∞° ã¨=¸Å=Ú, ^Õ=^•~°∞ , ~åã¨fl, ™⁄O\˜, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆ∂iÛ Hõů=Únã≤ PHõů=Ú#∞, ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # JOQÍ~°Hõ `≥Å· =Ú#∞ *ËiÛ nxHõO`«\ H˜ ˜
<åÅ∞QÆ∞ áêà◊√§ [Å=Ú#∞ áÈã≤ =O_ç hiyi `≥Å· =Ú q∞ye# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOK«=ÅÜ«Ú.
Wk [fi~°=Ú, "åѨÙ, áêO_»∞=Ù, D ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞.
ÖÏHΔÍk `≥·Å=Ú
ÅHõ¯, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∞Ol+≤ì gx Hõů=Ú#∞ `≥Å· =Ú#∞ *ËiÛ gxH˜ 6 áêà◊√§
HõexáÈã≤ =O_ç hiyi `≥Å· =Ú q∞ye# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOK«=ÅÜ«Ú. Wk `åѨ[fi~°=Ú#∞,
j`«[fi~°=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
=∞ǨÖÏHΔÍk `≥·Å=Ú
ÅHõ¯~°ã=¨ Ú 256 `«∞Å=ÚÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞q∂ñk q∂ñQÆ_» 256 `«∞Å=ÚÅ∞,
#∞=ÙfiÅ #∂<≥ 80 `«∞Å=ÚÅ∞, W@∞¡ gxx HõeÑ≤ JO^Œ∞ – ™ÈñѨÙ, Ѩã∞¨ ѨÙ, Kåñ
QÆ, K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ,ì ~ˆ }∞HõÅ∞, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú, ~åã¨fl, ÃÑ<Õfl~°∞QÆ_¤»
^Õ=^•~°∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ, XHõ `åxHÍÜ«∞ „Ѩ=∂}=Ú
K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ Hõů=ÚKÕã≤ HõeÑ≤ =O_ç `≥Å· =Ú =∂„`«=Ú q∞ye# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOK«
=ÅÜ«Ú. D `≥Å· =Ú#∞ â◊s~°=Ú#‰õΩ ~°∞kÌ# Ü≥∞_»Å, "å`« "åº^è∞Œ Å∞, q+¨=∞
[fi~°=ÚÅ∞, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, Ñ‘#ã¨, ^Œ∞~°^,Œ â◊s~° ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú, ^ÕÇϨ =Ú ÉèÏ~°=ÚQÆ
#∞O_»∞@, "≥<fl≥ =ÚHõ <˘Ñ≤Ê, "≥#∞fl <˘Ñ≤Ê, #_»∞=Ú <˘Ñ≤Ê, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ áÈ@∞¡
á⁄_»∞K«∞@, áêѨ=Ú, PÅH˜Δ ‡, #=„QÆÇϨ ÉÏ^è,Œ Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. D
=∞ǨÖÏHΔÍk `≥Å· =Ú, Jtfih^Õ=`«ÅKÕñ K≥Ñʨ ñ|_ç#k. (ÅHõ¯ 3 ¿ã~°∞,¡ [Å=Ú
18 ¿ã~°∞¡ KÕiÛ ÅHõ¯#∞ zkÜ«∞ Q˘\ì̃ hà◊§Ö’ "Õã≤ 21 =∂~°∞¡ =_çÜ∞« QÆ\ ì˜ P hà◊#¡ ∞
QÍx, ÖËHõ ÅHõ¯‰õΩ 8 áêà◊√§ hà◊√§ áÈã≤ <åÅ=áêÅ∞ q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ HõëêÜ«∞=Ú
HÍz P HõëêÜ«∞=Ú#∞ KÕ~Û° =ÅÜ«Ú.
Hõ@fi~° `≥·Å=Ú
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ™⁄O\˜, K≥OQÆÅfiHÀ+¨μ,ì KåñQÆ, ÅHõ¯, Ѩã∞¨ ѨÙ, ~°HÎõ K«O^Œ#=Ú,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ, Hõů=Ú KÕã≤ nxH˜ 6 áêà◊√¡
`«„Hõ=Ú áÈã≤, #∂<≥ HõÅã≤ hiQÆ∞~°∞ =~°‰Ωõ =O_»=ÅÜ«Ú, D `≥Å· =Ú#∞ JÉèºí OQÆ=Ú
KÕãH≤ ˘x#, j`«=Ú, ^•Ç¨Ï=Ú QÆÅ [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. q∂ñQÆ_û Ñ~°∞ñQÆ∞#∞
=∞l˚QñÆ QÍñ*Ëã#≤ Hõ@fi~° =∞#ñ|_»∞#∞.
|$ǨÏ`«¯@fi~° `≥·Å=Ú
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, q∂ñQÆ_,» =∞l˚Q,Æ #∞=ÙfiÅ #∂<≥ Wq ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, z„`«=¸Å=Ú, =ã¨, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, =∞Ol+≤,ì `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, "≥∂_ç, ‰õÄñ
`«∞~°∞|∞_»∞=∞, Ju=ã¨, ~ˆ }∞Hõq`«∞ÅÎ ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, F=∞=Ú,
„^•Hõ,Δ <ÕÅ=ÚÅHõ, <ÕÅ"Õ=Ú, =∂ˆ~_»∞, K«O^Œ#=Ú, QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy, `≥Å`¡ Q≥ _Æ ,»
Hõ~H° ͯܫ∞, Lã≤iHõ, <ÕÅá⁄#fl, KåñQÆ, rÅHõ„~°, P"åÅ∞, WOQÆ∞=, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gx <≥Å¡ *ËiÛ =O_»ñ|_ç# `≥Å· =Ú#∞
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

JÉèºí O[#=Ú KÕãH≤ ˘x# Ü≥∞_»Å "å`«HÑõ [¨¶ fi~°=Ú, UHÍÇ≤ÏHõ, ^•fi ºÇ≤ÏHõ, „`åÇ≤ÏHõ,
Kå`«∞i÷H,õ =∂ã≤H,õ J~°=ú ∂ã≤H,õ kfi=∂ã≤H,õ q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
|$ǨÏuÊѨÊÖϺk `≥·Å=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ÃãO· ^èÅŒ =}=Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, =ã¨,
F=∞=Ú, P*Ï"≥∂^Œ=Ú, K«O^Œ#=Ú, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, HõKÀ~°=ÚÅ∞, „^•HõÑΔ O¨ _»∞,
Ñ≤#fláêѨ~,° <ÕÅá⁄#fl, ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , <ÕÅ"Õ=Ú, "Õñáê‰õΩ, ÃÑ^ŒÌ "ÕñѨ, <ÕÅ=ÚÅHõ,
uѨÊfñÔQ, HÀÅá⁄#fl, =ÚÅHõ, <ÕÅ^ŒOu, z„`«=¸ÅѨ٠"Õà√◊ ,¡ =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ,
Ѩã∞¨ ѨÙ, zO`«ÑO¨ _»∞, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ e, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 1 Hõ~¬° =Ú
K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ Hõů=Ú KÕã,≤ #∂<≥ 80 `«∞Å=ÚÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞ 80 `«∞Å=ÚÅ∞,
Hõe 80 `«∞Å=ÚÅ∞, =∞l˚QÆ 80 `«∞Å=ÚÅ∞, =∂n ѶŨ ~°ã=¨ Ú 80 `«∞Å=ÚÅ∞,
gx#xfl\˜x *ËiÛ "≥∞Å¡x =∞O@KÕ =O_ç hiyi `≥Å· =Ú =∂„`«=Ú q∞ye#
Ñ≤^ÑŒ ¨ kOz nxx JÉèºí O[#=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å r~°‚ [fi~°=Ú, UHõ^À+¨ ^ŒfiO^Œfi
^À+¨, ã¨xfláê`«=Ú=Å# QÆey# [fi~°=Ú, ã¨O`«`«[fi~°=Ú, ã¨`«`«[fi~°=Ú,
J<Õº^Œ∞º[fi~°=Ú, „`åºÇ≤ÏHõ, Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=ÚÅ∞, =∂㨠[fi~°=Ú, ѨHΔõ [fi~°=Ú,
ѨÙ~å}[fi~°=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
ÖËѨ#=Ú
Z„~° QÆ<flÕ ~°∞ѨÓÅ∞, Lã≤iHõ gxx Hõe`À #∂i H˘OK≥=Ú "≥KÛ« KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú
*Ëã#≤ [fi~°=Ú#O^Œe `«Å<˘Ñ≤Ê =∂#∞#∞.
PQÆO`«∞Hõ [fi~° zH˜`«û
Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ #∞, JÉèºí O[#=Ú KÕã#≤ #∞, JaèÑ∂¨¶ `« [fi~°=Ú
#tOK«∞#∞. Hõ`Δ « zH˜`û« KÕã#≤ Ü≥∞_»Å Hõ`Δ « [fi~°=Ú, „=}zH˜`û« KÕã#≤ „=}
[fi~°O|∞#∞ ǨÏiOK«∞#∞. q+¨=Ú#∞, Ñ≤`=Ϋ Ú#∞ #tOѨ*Ü Ë Ú« , B+¨^=Œè ÚÅ =Å#
QÍx ÖËHõ ã¨HõÅ ã¨∞QÆOkè „^Œ=º=ÚÅ HõëêÜ«∞=ÚÅ =Å# QÍx B+¨kèQÆO^èŒ[
[fi~°=Ú#∞, q+¨[[fi~°=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞, JaèKå~°, JaèâßѨ [fi~°=ÚÅ∞ [Ѩ
Ǩϟ=∂^Œ∞Å =Å# #tOK«∞#∞. L`åÊ`« [fi~°=Ú, „QÆÇϨ Ñ‘_» [fi~°=Ú#∞, ^•#=Ú,
ã¨fiã≤Î "åK«#=Ú, Pu^躌 =Ú gxx KÕÜÚ« @ =Å# #tOK«∞#∞. „HÀ^è[Œ [fi~°=Ú#O^Œ∞
Ñ≤`ÇΫ Ϩ ~° „H˜Ü∞« Å#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. WKåÛùÑÓ¨ iÎ „Ñ≤Ü∞« ã¨OÉèÏ+¨}=Ú, T~°_Oç ѨÙ,
W+¨ìÖÏÉèí=Ú, "å`«Ç¨Ï~° „H˜Ü«∞Å∞, ã¨O`À+¨=Ú gx =Å#, HÍ=∞[fi~°=Ú,
â’Hõ[fi~°=Ú, ÉèÜ í ∞« [fi~°=Ú Wq âßOu *ˇO^Œ∞#∞. |O^è#Œ =Ú, P"Õâ=◊ Ú, `å_»#=Ú,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# Éèí∂`«[fi~°=Ú#∞, =∞#ã¨∞û#‰õΩ âßOu KÕÜ«Ú@ =Å#
=∂#㨠[fi~°=Ú#∞ #tOK«∞#∞.
#=[fi~åkÜ«∞O^Œ∞ ~°ã¨„ѨÜ≥∂QÆ=ÚÅ∞
^À+¨=Ú, ~ÀQÆ=Ú, ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞, ^Õâ◊=Ú, HÍÅ=Ú gx ѨsHõΔ KÕÜ«∞Hõ
Jxfl\˜Ü∞« O^Œ∞#∞ ~°ã¨ zH˜`û« ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã¨~fi° âßG=ÚÅO^Œ∞ *Ï˝#=ÚQÆÅ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~°ã=¨ Ú <≥~∞° OQÆx Ü≥∞_»Å, ^è~Œ ‡° =Ú
<≥~∞° OQÆx ѨO_ç`∞« x =Öˇ Ǩ㨺=Ú#‰õΩ áê„`«∞ñ_»Q∞Æ #∞. ^è•`«∞=ÙÅ#∞, LѨ^•è `«∞=Ù
Å#∞, ~°ã=¨ ÚÅ#∞, LѨ~ã° =¨ ÚÅ#∞, q+¨=ÚÅ#∞, LѨq+¨Ü∞« =ÚÅ#∞, <Õáêà◊=ÚÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx ÉÏQÆ∞QÆ â◊√kú KÕã≤ B+¨^=Œè ÚÅÜ«∞O^Œ∞ #∞ѨÜ∂≥ yOK«=ÅÜ«Ú.
ÖˉΩõ #fl ^À+¨=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ç≤ÏOQÆ∞àıâ◊fi~° ~°ã¨=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ WOybHõ=Ú, =㨠<åaè gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ YÅfi=ÚÖ’
É’ã≤ =∞iÌOz `Õ<≥`À J~°QÆ∞iyO[O`« B+¨^èŒ=Ú <˘ã¨Oy# "å`« [fi~°=Ú
#tOK«∞#∞. ^Õâ◊ HÍÅ=ÚÅ##∞ã¨iOz ^À+¨Ñ∞¨¶ fl=ÚÖˇ#· J#∞áê#=ÚÅKÕ<#·≥ #∞,
`Õ<`≥ À <≥#· #∞, [Å=Ú`À<≥#· #∞ ~°ã=¨ ÚÅ <˘ã¨OQÆñ^ŒQ∞Æ #∞.
j`«ÉèíO[s~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú–WOybHõ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ
QÆ∂iÛ <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà¡◊ HõëêÜ«∞=ÚÉ’ã≤ =¸_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉÏQÆ∞=∞iÌOz ~Ô O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy# #∂`«# [fi~° "≥ÚHõ*Ï=Ú
֒ѨŠǨÏiOK«∞#∞. Ñ≤=∞‡@ K«hflà◊#¡ ∞ QÍx, ÃÑã¨Å∂~°"ãÕ #≤ hà◊#¡ ∞ QÍx áê#=Ú
KÕã≤# Ç≤Ï`«=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. D j`«ÉèíO[s~°ã¨=Ú ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ#∞
#tOѨ*ËÜ«Ú#∞.
`«~°∞}[fi~åi~°ã¨=Ú
<Õáêà◊=ÚÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, =ã¨<åaè, ~°ã=¨ Ú gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ
HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ ѨOK«^•~° hà◊`¡ À
|∞K«∞ÛH˘x# `«~∞° } [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. D ~°ã=¨ Ú#∞ [fi~°=Ú =zÛ# S^Œ=
k#=Ú# QÍx, P~°=, U_»= k#=Ú# QÍx WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. ^•x =Å# qˆ~K«#"≥∞ÿ
`«~∞° "å`« [fi~°=Ú xÅ∞K«∞#∞. `«~∞° } [fi~°=Ú#O^Œ∞, á⁄@¡HÍÜ«∞, ÃÑã¨Å∞ Wq
Ѩ^ºŒä =ÚQÍ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
#=[fiˆ~Éèíã≤OǨÏ~°ã¨=Ú
â◊√kúÜ∞ÿ≥ # ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, `å„=∞=Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú, q∞iÜ«∂Å∞,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, =ã¨<åaè J~°É÷ Ïè QÆ=Ú, W@∞¡ gxx *ËiÛ
YÅfi=Ú# ~Ô O_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy#, ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ #∂`«# [fi~°=Ú, ^è•`«∞QÆ`[« fi~°=Ú
ã¨O„QÆÇÏ≤ }˜, ã¨~fi° [fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
„uѨÙ~° Éè̌·~°=~°ã¨=Ú
=ã¨<åaè 1 áêÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú 2 áêà◊√,¡ QÆO^èHŒ =õ Ú 3 áêà◊√§, WOybHõ=Ú
4 áêà◊√§, <Õáêà◊=ÚÅ∞ 5 áêà◊√§, gxx ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz <ÕáêÅѨ٠„"Õà§◊ #∞ ~°ã=¨ Ú
nã≤ ^•x`À <˘Hõ*Ï=Ú =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú. D Ü«∞ø+¨^=Œè Ú#∞ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`«
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

nã≤ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú`À<≥#· #∞, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À<≥#· #∞, `≥Å¡
K«HÔ ¯~°`À<≥#· #∞, ѨÙK«∞ÛH˘x# #∂`«# [fi~°=Ú, =∞O^•yfl, P=∞"å`«=Ú, "åѨÙ,
Zxq∞k q^è=Œ ÚÖˇ#· â◊¥ÅÅ∞, =∞Å|^ŒHú =õ Ú, J~À≈~ÀQÆ=Ú, „H˜q∞~ÀQÆ=Ú, WqÜ«∞xfl
Ü«Ú=∂#∞#∞. D ~°ã=¨ Ú#‰õΩ Ñ¨^ºŒä =ÚQÍ =∞l˚QÆ J#fl=Ú#∞ Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú#∞.
[fi~°^èŒ∂=∞ˆH`«∞~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù #∞~°∞ñQÆ∞, WOybHõ=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À
=¸_»∞ k#=ÚÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# #∂`«# [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
=∞$`«∞ºO[Ü«∞ ~°ã¨=Ú
=ã¨<åaè, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
WOybHõ=Ú Ô~O_»∞áêà◊√§, W@∞¡ gxx QÆ∂iÛ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã¨=Ú# =∞iÌOz
ÃÑã¨~y° O[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. WOyb‰õ=Ú#∞ "ÕÜ∞« x Ü≥∞_»Å, <åaèH˜
ã¨=∞=ÚQÍ ~°ã=¨ Ú#∞ *ËiÛ H˘#=ÅÜ«Ú. =ã¨<åaèx QÀ=¸„`«=ÚÖ’ T~°É\ˇ ˜ì
h_» ÃãO_çOz KÕ~°Û=ÅÜ«Ú. WOybHõ=Ú#∞ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã¨=Ú#O^Œ∂~°Éˇ\ ˜ì
KÕ~Û° =ÅÜ«Ú. D =∞$`«∞ºO[Ü«∞~°ã=¨ Ú <˘Hõ =∂„`«#∞ `Õ<`≥ Àñ|∞K«ÛH˘x# ã¨~fi° q^èŒ
[fi~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. ÃÑ~°∞ñQÆ∞ hà◊`¡ Àñ |∞K«∞ÛH˘x# "å`« [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z# ÉèÜ í ∞« OHõ~° ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. x=∞‡Ñ¨O_»¡
~°ã¨=Ú`À ÉèíHΔ̃Oz# Jr~°‚ [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. rÅHõ„~°#∞ ÉˇÅ¡=Ú#∞ *ËiÛ
ÉèHí OΔ̃ z# q+¨=∞[fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. Ü«∞ø=#=O`«∞ñ_≥#· ѨÙ~°∞+¨μxH˜ ÃÑ∂¶ ~°
=∞~Ú# r~°‚ [fi~°=Ú Hõey#ѨÙ_»∞ 4 =∂„`«Å <˘Hõ¯`«∂i Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
Hõ$tOz#"å~°∞, Ju=$^Œ∞úÅ∞, tâ◊√=ÙÅ∞, H˘kÌ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ"å~°∞ giH˜ XHõ
=∂„`«#∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. Wk #∂`«# [fi~°=Ú <˘Hõ *Ï=Ú֒ѨŠǨÏiOѨñ
*ËÜÚ« #∞. H©} Δ O˜ Ѩx"åñ_»∞#∞, âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=Ú ÖËx"åñ_»∞#∞, ^•Ç¨Ï=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞
JQÆ∞~ÀyH˜x, "å`« Ñ≤`«Î ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åxH˜x, K«ÔH¯~°, <åiˆHà◊ [Å=Ú gx
J#∞áê#=Ú`À x~°ƒÜ ù ∞« =ÚQÆ <Ò+¨^=Œè Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. Wk ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ#∞
#tOѨñ*ËÜÚ« #∞. J#∞áê# Éè^Ë =Œ ÚÅKÕ ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚŠǨÏiOK«∞#∞.
N~å=∞~°ã¨=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú, ~°ã=¨ Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxH˜ ã¨=∂#=Ú
q∞iÜ«∂Å∞, gx#xfl\˜x KÕiÛ <Õáêà◊ÑÙ¨ „"Õà§◊ HõëêÜ«∞=Ú`À <˘Hõ *Ï=Ú =∞iÌOz
~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« ~°ã=¨ Ú <˘ã¨Oy#, â◊¥Å, q+¨Oì Éè=í Ú, "å`«=Ú, P=∞=Ú,
[fi~°=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
#=[fi~åO‰õΩâ◊=Ú
~°ã=¨ Ú 1 áêÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 áêà◊√§, WOybHõ=Ú 3 áêà◊√§, <Õáêà◊=ÚÅ∞
4 áêà◊√§, W@∞¡ gxx KÕiÛ <Õáêà◊ÑÙ¨ „"Õà¡◊ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz QÆ∞~°∞yO[O`«
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~°ã=¨ Ú#∞ ѨOK«^•~° hà◊§`Àñ *ËiÛ Ü≥Úã¨Oy# <˘Hõ k#=ÚÖ’ #= [fi~°=Ú
#tOK«∞#∞.
„ѨK«O_» ~°ã¨=Ú
=ã¨<åaè, ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ∞
=∞iÌOz Ñ≤^ÑŒ ,¨ "åqe ~°ã=¨ ÚKÕ 21 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤ #∞=Ùfi yO[O`«
B+¨^=Œè Ú#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy# #= [fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. D ~°ã=¨ Ú#∞
ÉèíHΔ̃Oz# q∂ñ^Œ@, HõOѨ=Ú, Hõey# Ü≥∞_», t~°=Ú#O^Œ∞ `≥·Å=Ú#∞ QÍx,
=∞l˚Q#Æ QÍx K«~∞° =Ú#k.
"≥·^Œº<å^èŒ =\˜HõÅ∞
~°ã=¨ Ú 10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î QÆO^èHŒ =õ Ú 10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î D
~Ô O\˜x HÍ@∞Hõ=Öˇ =∞iÌOz, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜ K«∂~°=‚ Ú 10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î
HõeÑ≤ ZO_»Ö’ =¸_»∞™ê~°∞¡ ÉèÏ=# KÕã≤ `«~∞° "å`« HÍñHõ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú`À QÍx
„uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú`À QÍx =∞iÌOz z~°∞Ãã#QÆO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ~ÀQÆ|ÖÏ|ÅO|∞#∞
K«∂z 1, 2, 3, 4 =∂„`«Å#∞ HÍñHõ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú`Àñ *ËiÛ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤^ÑŒ ¨
H˘OK≥=Ú "Õ_Qç ÅÆ [Å=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nx=Å# â◊¥ÅÅ∞, #=
[„==Ú, áêO_»∞=Ù, J~°∞z, "åѨ٠Wq #tOK«∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ qˆ~K«#"≥∞#ÿ
Ü≥∞_» ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú Éè∞í lOK«∞#k.
Jyfl‰õΩ=∂~° ~°ã¨=Ú
q∞iÜ«∂Å∞, =ã¨, K≥OQÆÅfiHÀ+¨μ,ì `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú gxH˜
Jxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú =ã¨<åaè. gxx YÅfi=ÚÖ’ "Õã≤ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«∞ KÕã≤ P=∞[fi~°=Ú#O^Œ∞ XHõ =∂„`«#∞ `Õ<Ö≥ ’ Kåk ™⁄O\˜
á⁄_ç`À *ËiÛ Éè∞í lOK«=ÅÜ«Ú. JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À#∞ "åqÖωõΩ ~°ã=¨ Ú`À#∞ KÕiÛ
ÉèHí OΔ˜ z# âı+¡ ‡¨ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. JÅ¡ÑÙ¨ HõëêÜ«∞=Ú`À ÉèHí OΔ˜ z#, Ñ‘#㨠Ѩ_Ãç ã=Ú
=∂#∞#∞. Å=OQÆ=Ú`À_» ÉèHí OΔ˜ z#, =∞O^•yflÜ«Ú, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ`À ÉèHí OΔ˜ z#
"åѨÙ#∞ #tOK«∞#∞. ™⁄O\˜á⁄_ç`À KÕiÛ ÉèHí OΔ˜ z#, ã¨O„QÆÇϨ }˜ÜÚ« , `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ
HõëêÜ«∞=Ú`À ÉèHí OΔ˜ z# Ju™ê~°=Ú#∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ™⁄Ou, gx HõëêÜ«∞=Ú`À
ÉèHí OΔ˜ z# P=∂u™ê~°=Ú#∞, H˘_çâÑ‹ @¨ ì HõëêÜ«∞=ÚÖ’ Kåñk, `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z#
ѨHÍfiuáê~°=Ú#∞ #tOK«∞#∞. Ñ≤Ñʨ à◊√¡ JÅ¡=Ú gx HõëêÜ«∞=Ú KÕiÛ ÉèHí OΔ˜ z#
ã¨xfláê`« [fi~°=Ú, "å‰õΩ_»∞ "Õà¡◊ ~°ã=¨ Ú`Àñ *ËiÛ ÉèHí OΔ̃ z# ^ŒQ∞Æ #æ ∞, `≥Å· =Ú
ɡÅ=¡ Ú gx`Àñ *ËiÛ ÉèHí OΔ˜ z# âßfiã¨=Ú#∞ #tOK«∞#∞. ~Ô O_»∞ =∂„`«Å#∞ ÉèHí OΔ˜ z#
P~ÀQƺ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞, ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œe P=∞^À+¨=Ú#∞ ǨÏiOѨñ
*ËÜÚ« @‰õΩ Wk =ÚYº=∞~Ú# ~°ã=¨ ∞x „Ѩãk≤ <ú ˘Ok#k.
~°`fl« yi ~°ã=¨ Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú, Wq
JxflÜ«Ú ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. ֒ǨÏ=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, ֒ǨÏ=ÚÖ’ ã¨Q=Æ Ú "≥„· HÍO`«
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Éèãí ‡¨ =Ú W@∞¡ gxx KÕiÛ QÆ∞O@HõÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz áêѨ_» ~°ã=¨ ÚáÈã≤
ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ ^•xx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ =Ú#QÆ, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, "åqe, =ã¨,
z„`«=¸Å=Ú, QÆ∞O@HõÅQÆ~,° É’_»`~« =° Ú, "å‰õΩ_»∞, uѨÊfñÔQ, `«H¯õ e, JQÆã,≤
=∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, HõÅ∞|O^Œ gx~°ã=¨ ÚÅKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =¸_Õã≤
ÉèÏ=#Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. `«~åfi`« =G QÆo`«=Ú KÕã≤ ÅѶ¨ÚѨÙ@=Ú`À
"åÅ∞HÍÜ«∞O„`«=Ú# =O_ç, ™êOQÆ j`«Å=Ú#nã≤ á⁄_çKãÕ ≤ q∞#ѨyO[`« ~°ã=¨ Ú#∞
Ñ≤Ñʨ à◊√§, ^èxŒ Ü«∂Å∞ gx K«∂~°=‚ Ú KÕiÛ ÉèHí OΔ̃ z# #=[fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
„Ѩ`åѨ=∂~åÎO_» ~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú, =ã¨<åaè, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ
QÆ∂iÛ „Hõ=∞=ÚQÆ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú#∞. D ~°ã=¨ Ú [fi~°=Ú#∞ `«H}
Δõ =Ú #tOѨñ
*ËÜ«Ú.
K«O_Õâ◊fi~°~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =ã¨<åaè, `å„=∞=Ú gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘Hõ *Ï=Ú K˘Ñ¨C# <Õ_∞» =∂~°∞Å∞ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú#∞. `«~åfi`«,
"åqe Ü«∂‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ <Õ_∞» =∂~°∞Å∞ =∞iÌOz, QÆ∞iyO[O`« ~°ã=¨ Ú#∞ JÅ¡ÑÙ¨
~°ã=¨ Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x#, [fi~°=Ú `«H}Δõ =Ú #tOK«∞#∞. "å`«[fi~°=Ú, Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú
âı+¡ ‡¨ [fi~°=Ú, ^ŒfiO^Œfi[[fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú#∞ #tOK«∞#∞.
nxH˜ Ѩ^ºŒä =Ú, K«hflà◊√¡ ™êfl#=Ú. ^•Ç¨Ï=Ú Hõey# Ü≥∞_»Å, áêÅ∞, =∂q∞_ç
Ѷ¨Å=ÚÅ∞, Ѩ#ã¨Ñ¨O_»∞¡ gxx Éèí∞lOK«=ÅÜ«Ú. K«O^Œ#=Ú JQÆ~°∞, gxx
^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ K«~∞° =Ú#k.
L^ŒH=õ ∞O[s ~°ã=¨ Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gx
Hõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú â◊~¯° ~°, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, W@∞¡ gxx ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz â◊~¯° ~°Ü∞« O^Œ∞#∞,
Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞#∞ ÃÑ~· ã° Q¨ OÆ ^èHŒ Í^Œ∞Å#∞ =¸_»∞ k#=Ú Å∂~°É\ˇ ì̃
=∞iÌOz P=∞[fi~°=Ú #tOK«∞#∞. D ~°ã=¨ Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z# q∂ñ^Œ@ `åѨ=Ú
QÆey# aÜ«∞º=Ú Hõ_yç # hà◊§Ö’ =∞l˚Q#Æ ∞ HõeÑ≤ „`åyOK«=ÅÜ«Ú. JkèH`õ åѨ=Ú
Hõey# Ü≥∞_»Å ~Ày Ü≥ÚHõ¯ t~°ã¨∞ûÃÑ·# K«hflà◊§#∞ K«~°∞=∞=ÅÜ«Ú. Ѩ^䌺=Ú
=OQÆ P‰õΩ ‰õÄ~°#∞ ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú.
JzO`«ºâ◊HÎ̃ ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq ~Ô O_Õã≤ q∞#∞=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° ‰õΩ~°∞"Õ~∞° ,
"åqe, =∞O_»∂Hõ, „|Ç≤χ, =∂ˆ~_»∞, `≥Å¡ q+¨μ„‚ HÍO`«ÑÙ¨ "Õà√◊ §, #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~,°
`≥Å¡ „á⁄^Œ∞uÌ ~°∞QÆ∞_»∞ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î gx ã¨fi~°ã=¨ ÚÅKÕ
„|`ÕºHõ=ÚQÆ ~°ã¨ QÆO^èHŒ =õ ÚÅ#∞ =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@, ¿ÇÏ=∞=∂H˜HΔ =õ Ú 1 =∂+¨"∞≥ `«∞,Î
q∞iÜ«∂Å∞ 1 =∂+¨ "≥∞`«∞#Î ∞ "Õã≤ =∞iÌOz, <Õáêà◊ÑÙ¨ ѨÙ_»H`õ ÀñQÍx, ~åy HÍ_»`Àñ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÍx HõeÜ«Úɡ\ ì̃ HÍ@∞Hõ=Öˇ "≥∞`«<Î #·≥ `«~∞° "å`« ÃÑã¨Å yO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤
h_» <≥O_çOK«=ÅÜ«Ú. `«~∞° "å`« =¸_»∞ =∂„`«Å#∞ =∞O\˜ =¸‰õΩ\˜ Ü«∞O^Œ∞xz
PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞#fl ã¨∂~°∞ºx |∂lOz #=∞㨯iOz P =∂„`«Å#∞ [Å=ÚKÕ
QÆ_yç ~Ày H˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. q∞H˜¯e K≥=∞@, LѨ"åã¨=Ú gx =Å# |_»eHõ
*ˇOk#@∞ìÜÚ« , Ju |ÅÇ‘Ï#∞O_»∞ #QÆ∞ ~ÀyH˜ ~Ô O_»∞ k#=ÚÅ∞ ~Ô O_Õã≤ =∂„`«ezÛ
=¸_»= k#=Ú# XHõ¯ =∂„`« xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. Zxfl =∂„`«eÜ«∞º=Åã≤ Ü«ÚO_ç##∞
JxflÜ«Ú [Å=Ú áÈã≤# =¸‰õΩ\˜Ü∞« O^Œ∞xzÜÕ∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. JO^Œ∞q∂ñ
^Œ@, ^•Ç¨Ï=Ú Q˘x# Ü≥∞_»Å *ÏOQÆÅ ^Õâ◊Ѩ٠[O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨~°ã¨=Ú#∞,
=∞Oz [Å=Ú#∞ áê#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú#∞ ÉèíHΔ̃OѨñ*ËÜ«∞
=ÅÜ«Ú. ÖÏ=ÙHõÑ@ ≤ ì =∂O㨠~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#∞ HõeÑ≤ [~î~° åyfl
|Å=Ú#∞ K«∂z Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ÖËHõ aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞ hà◊#¡ ∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
`«Å=}∞ñ‰õΩ, `«ÅáÈ@∞#∞ Hõey# Ü≥∞_»Å <å~åÜ«∞} `≥Å· =Ú#∞ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú.
ã¨xfláê`« [fi~° zH˜`«û – "≥∂ǨO^èŒ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞ ~°ã¨=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú, ~°ã=¨ Ú gxx "≥Å∞¡e¡ ~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõ*Ï=Ú =∞iÌOz H˘OK≥=Ú
hà◊√§ HõeÑ≤ #㨺=Ú KÕã#≤ ã¨xfláê`« =¸~°ÛÅù ∞ #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú q∞iÜ«∞ѨÙ
K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ #㨺=Ú KÕã#≤ , `«O„^Œ, „ѨÖÏѨ=ÚÅ`ÀñQÆ∂_ç# ã¨xfláê`«=Ú
=∂#∞#∞.
‰õΩÅ=^èŒ∂~°ã¨=Ú
â◊√kúÜ∞ÿ≥ # ~°ã=¨ Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, =∞}˜tÅ, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ ^Œ∞+¨μìáê‰õΩ ~°ã¨=ÚKÕ <˘Hõk#=Ú =∞iÌOz
Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ hà◊§Ö’ QÆeÑ≤ #㨺=Ú KÕã#≤ , ^•~°∞} ã¨xfláê`«=Ú
#tOK«∞#∞.
™œÉèÏQƺ=\˜
ã≤O^Œ∂~°=Ú, =ã¨<åaè, rÅHõ„~°, ѨOK«Å=}=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
Hõ~H° `õ å_ç Ü«Úã≤iHõÅ∞, `«à√◊ ‰õΩÖËx J„ÉèHí =õ Ú, â◊√^ŒQú OÆ ^èHŒ =õ Ú, ~°ã=¨ Ú gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ *ËiÛ, #Å¡"åqe, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° J_»ã¤ ~¨ =° Ú, L`«~Î̂ }˜, gx
Ü«∂‰õΩÅ ~°ã=¨ ÚÅ`À „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞iÌOz =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥Úã¨Oy#, „u^À+¨=ÚÅ∞
ǨÏiOK«∞#∞. â‹`· º« =Ú, `åѨ=Ú, JkèH"õ ∞≥ #ÿ K≥=∞@, JkèHxõ „^Œ, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞
|ÅÇ‘Ï#=ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞@, â◊¥Å, âßfiã¨=Ú, âı+¡ ‡¨ =Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ =¸~°Û,ù J~°∞z,
^ŒÑ≤Ê, [fi~°=Ú D ÅHõΔ}=ÚÅ∞QÆÅ ã¨xfláê`«=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. ~Ày,
=∞$`«∞º=ÚYO|∞# |_ç##∞, "≥eH˜nã≤ ~°HOΔ̃ K«∞@‰õΩ nxH˜ ™ê=∞~°º÷ =Ú HõÅ^Œ∞.
„jÉË`åÅ~°ã¨=Ú
~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, =ã¨<åaè, q∞iÜ«∂Å∞ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx
YÅfi=Ú #O^Œ∞ "≥∞`«QÎ Í HÍ@∞Hõ=Öˇ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú <˘ã¨Oy#
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

lǨÏfiHõ ã¨xfláê`«=Ú, ^•~°∞} ã¨xfláê`«=Ú, ™ê^躌 , J™ê^躌 ã¨xfláê`«=ÚÅ∞#∞

#tOK«∞#∞. H©} Δ O˜ z# "åiH˜x, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚQÆÅ "åiH˜x, "≥∂ǨτQÆã∞¨ ÅÎ ‰õΩ#∞ nxx
WK«∞Û@ Lz`«=Ú. Wk Ü«∞=∞^Œ∂`«Å#∞ ‰õÄ_» x"åiOK«∞ ™ê=∞~°º÷ =Ú HõÅk.
K«„H©~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =ã¨<åaè, L"≥∞‡`«,Î q∞iÜ«∂Å∞, â◊√^Œ=ú ∞~Ú# ǨÏi^Œà=◊ Ú,
ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ <Õáêà◊=ÚÅ HõëêÜ«∞=Ú`À =¸ñ
_»∞ k#=ÚÅ∞ T~°É\ˇ ì˜ fã≤ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥Úã¨Oy#
™ê^躌 , J™ê^躌 =ÚÖˇ#· „`«Ü∂≥ ^Œâ◊ ã¨xfláê`«=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
K«„Hõ~°ã¨=Ú
=ã¨<åaè, q∞iÜ«∂Å∞, ǨÏi`åà◊=Ú, ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞,
<Õáêà◊ „"Õà√◊ ,¡ Ñ≤Ñʨ à◊√§ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ *ËiÛ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`«
~°ã¨=Ú#∞ JšѨ٠~°ã¨=Ú`À *ËiÛ Ü≥Úã¨Oy# Ѷ¨∞’~°=ÚÖˇ·# „`«Ü≥∂^Œâ◊
ã¨xfláê`«=ÚÅ∞, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, `åѨ=Ú, ^ŒÑÊ≤ , gx`ÀñQÆ∂_ç#"≥#· #∞ #tOK«∞#∞.
„|Ǩχ~°O„^èŒ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ǨÏi`åà◊=Ú, WOybHõ=Ú, q∞iÜ«∂Å∞,
"≥eQÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú
=ã¨<åaè, Jxfl\˜H˜ <åÅ=áêÅ∞, Z#∞=Ú Ñ≤`=Ϋ Ú W@∞¡ gxx *ËiÛ =∞iÌOz
=Ú‰õΩ¯# "åã¨# Ez# Ü≥∞_»Å, =¸~°Û`ù Àñ QÆ∂_ç# ã¨xfláê`« [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
=∞iÜ«Ú ã¨ÇϨ „ã¨HÅõ â◊=ÚÅ`À ™êfl#O|∞#∞, K«O^Œ<å^Œ∞Å ÖËÑ#¨ O|∞#∞ K≥~‰° Ωõ
~°ã=¨ Ú, ÃÑã¨ÅHõ@∞ì, =∞l˚QÆ Wq Ѩ^ºŒä =Ú.
P#O^ŒÉèˇ·~°q=\˜
=㨠< åaè , ™⁄O\˜, Ñ≤Ñ ¨Ê e, q∞iÜ«∂Å∞, QÆO ^è Œ Hõ = Ú, "≥ eQÍ~° = Ú,
`å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, WOybHõ=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx QÆO*Ï~Ú
Ü«∂‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõk#=Ú =∞iÌOz Ãã#QÆyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ѨÓ@H˘Hõ
=∂„`«K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ˜ z Ñ≤^ÑŒ ¨ lÖË_¡ ∞» "Õà§◊ HõëêÜ«∞=Ú`À ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å
K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ^•~°∞} ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
=∞$`À`å÷Ѩ#~°ã¨=Ú
â◊√^Œáú ê^Œ~ã° =¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, =∞#tÅ, <åaè,
WOybHõ=Ú, J„aèHõÉèí㨇=Ú, `å„=∞Éèí㨇=Ú, JÜ≥∂Éèí㨇=Ú, `åà◊Hõ=Ú,
ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe, x=∞‡Ñ¨O_»∞,¡ ѨÙezO`å‰õΩ
"åqe, QÆO*ÏqÜ«∂‰õΩ gx ~°ã=¨ ÚÅ`À =¸_Õã≤ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz Ü≥∞O_çOz
=¸‰õΩà◊§Ö’#∞xz K«∞@∞ì pÅ=∞#∞flѨÓã≤ Éè∂í ^è~Œ Ü ° ∞« O„`«=Ú#O^˘Hõ k#=Ú=O_ç
™êÜ«∞OHÍÅ=Ú#O^Œ∞ K«ÖÏ¡i# `«~∞° "å`« fã≤ z„`«=¸Å HõëêÜ«∞=Ú`À ~Ô O_»∞
*Ï=ÚÅ∞ =∞iÌOz =∂+¨ „Ѩ=∂}=∂„`«Å#∞ *Ëã≤–WOQÆ∞=, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
q∞iÜ«∂Å∞, JÅ¡=Ú gx ~°ã=¨ ÚÖ’ ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú#∞ *ËiÛ nx`À =∂„`«#∞
HõeÑ≤ ÉèíH˜ΔOz# ã¨xfláê`«Ñ‘_ç`«∞ñ_≥·, Ü«∞=∂ÅÜ«∞=Ú# ˆHy#"åñ_≥·##∞
ѨÙ#r=q`«∞ñ_»Q∞Æ #∞. nxH˜ Ѩ^ºŒä =Ú áêÅ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
=∞$`«ã¨Or=#~°ã¨=Ú
â◊√^Œáú ê^Œ~ã° =¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 ÉèÏQÍÅ∞, gxx YÅfi=Ú# "≥∞`«QÎ Í
=∞iÌOz, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, ֒ǨÏÉèãí ‡¨ =Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ =ã¨<åaè,
`åà◊H=õ Ú, QÆ=fiÅÉèãí ‡¨ =Ú, =∞}˜tÅ, WOybHõ=Ú, z„`«=¸Å=Ú, QÆO*ÏqÜ«∂‰õΩ,
Ju=ã¨, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, ¿ÇÏ=∞=∂H˜ΔHõ Éèí㨇=Ú, gx <≥Å¡
E~°=‚ ÚQÍqOz, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À =¸_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@ "åqÖωõΩ,
QÆO*ÏqÜ«∂‰õΩ gx ~°ã¨=ÚÅKÕ „|`ÕºHõ=ÚQÆ =¸_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz
QÍA‰õΩÃÑÊÖ’ #∞xz "åÅ∞HÍ Ü«∞O„`«=Ú #O^Œ∞ ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ∞=O_ç K«ÖÏ¡i#
Ñ≤^ÑŒ ¨ fã≤ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À =∞~°Å =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ JÅ¡ÑÙ¨
~°ã=¨ Ú`À |∞K«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú. D =∞$`« ã¨Or=#~°ã=¨ Ú â◊OHõ~∞° xKÕñ *ˇÑʨ ñ
|_»#k. =∞$u*ˇOk# "åñ_≥#· #∞, ã¨xfláê`« Ñ‘_`ç ∞« ñ_≥#· #∞ xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÆ rqOK«∞#∞
ã¨OkÜ«∞=Ú ÖË^∞Œ . ã¨xfláê`«=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞@‰õΩ nxHõO>Ë <≥‰Ωõ ¯=Ü≥∞ÿ # ^ÕkÜ«Ú
ÖË^∞Œ . JѶ∞¨ ’~°=∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOK«∞K«∞ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ~°H#Δõ ∞ ѨÓ[#∞ KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú.
''FO JѶ∞¨ ’ˆ~Éèºí â◊Û Ñ¶∞¨ ’~°ÃÑ∂¶ ~°`~ˆ« Éèºí â◊Û ã¨~fi° `«û~ˆ fiÉè’º#"≥∂ã¨∞Î ~°∞„^Œ~∂° ¿ÑÉèºí ó—— J#∞
=∞O„`«=ÚKÕ =ÚO^Œ∞QÆ ~°ã~¨ H° #Δõ ∞ ѨÓlOz ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ∞ =O_»=ÅÜ«Ú. ÖËx
Ü≥∞_»Å ^À+¨=Ú QÆÅ∞QÆ∞.
ã¨xfláê`« Éè̌·~°= ~°ã¨=Ú
â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ WOybHõ=Ú 4 `«∞Å=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 `«∞Å=ÚÅ∞, 4 QÆ∞iyO[Å
Ü≥∞`«∞#Î ∞, =ã¨<åaèÜÚ« , 2 `«∞Å=ÚÅ∞ 4 QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞#Î ∞, q∞iÜ«∂Å∞ 3
`«∞Å=ÚÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú 1 `«∞Å=Ú 4 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞,Î W@∞¡ gxx KÕiÛ
x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã¨=ÚKÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ h_»<≥O_çOz XHõ
=∂„`«#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z#, ÉèÜ
í ∞« OHõ~O° |∞ÅQÆ∞ ã¨xfláê`« [fi~°=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞.
ã¨∂zHÍÉèí~°}~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú, <åaè, ™ê÷=~° [OQÆ=∞ q+¨=Ú, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ, =∞`«ûº=Ú, =~åǨÏ=Ú, <≥=∞e, "Õ∞ñHõ, gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅ`À
ÉèÏ=# KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. D ã¨∂zHÍÉè~í } ° ~°ã=¨ Ú Éè̌~· =° ÙxKÕñ *ˇÑʨ |_çÜ∞≥ . nxx
ã¨∂k "≥Ú#`À fã≤ Ü≥Úã¨Oy#, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú ÅxflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
WOH˘Hõ q^èŒ=Ú
=ã¨<åaè, q+¨=Ú, ^Õ=^•~°∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú
WOybHõ=Ú. gxx "Õ∞ñHõ, =∞`«ûº=Ú, ѨOk, <≥=∞e, |„Ô~, gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞iÌOz P=yO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ã¨∂k"≥Ú# HõO\˜Oz Ü≥Úã¨Oy# ã¨HÅõ

ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. nxH˜ #∞=ÙfiÅ∞, #∞=ÙfiÅ #∂<≥, ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú
Ѩ^ºŒä =ÚQÍ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ`«∂ûzHÍÉèí~°} ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, ™ê÷=~° [OQÆ=∞ q+¨=Ú
Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx =∞`«ûº=Ú, =~åǨÏ=Ú, <≥=∞e, "Õ∞ñHõ gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅ`À
ÉèÏ=# KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk Éè~·ˇ =° ÙxKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. nxx ã¨∂z"≥Ú#‰õΩ `«yeOz
[Å=ÚKÕ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. nx =Å# „`«Ü≥∂^Œâ◊ ã¨xfláê`«=ÚÅ∞, q+¨Øz,
Ju™ê~°=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ Wq #tOK«∞#∞. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, ÉÏQÆ∞QÆ Ñ¨Hfiõ =ÚKÕã≤ "Õ~ÚOK«
|_ç# =∂Oã¨=Ú, gxx Ѩ^ºŒä =ÚQÍ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. K«O^Œ#ÖËÑ#¨ =Ú, ~Ày
HÀi# =ã¨∞=Î Ù <˘ã¨OQÆ∞@Ü«Ú Ç≤Ï`«H~õ =° Ú.
áêhÜ«∞=\˜
4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î ~°ã=¨ Ú#∞ – W\˜Hõ á⁄_çKÕ 9 =∂~°∞Å∞ â’kèOz Ñ≤^ÑŒ ¨
Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜^Œ∂ÅQ˘O_ç~°ã¨=Ú, JšѨÙ~°ã¨=Ú, L"≥∞‡`«Îã¨`«∞Î, =$^Œú^•~°∞~°ã¨=Ú,
HõÅ∞|O^Œ ã¨`∞« ,Î gxKÕ â◊√kú KÕã≤ ~°ã=¨ Ú`À ã¨=∂#=ÚQÆ QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ ^≥zÛ
aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞ hà◊§`À QÆ_yç Ñ≤=∞‡@ ã¨=∞ÉèÏQÆÑÙ¨ #∂<≥ "Õã≤ =O_ç z„`«=¸Å
~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ "Õã≤ `«~∞° "å`« ~°ã¨ QÆO^èHŒ =õ ÚÅ#∞ ~Ô O_çO\˜x HÍ@∞Hõ=Öˇ #∂i
֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú 2 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞,Î ¿ÇÏ=∞=∂HΔ̃H=õ Ú 2 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞#Î ∞
HõeÑ≤, =∞Oz `å„=∞=Ú#∞ ^≥zÛ ^•xH˜ ÃÑ~· ã° ¨ QÆO^èHŒ =õ ÚÅ Hõ[e˚ xÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤
JyflÜ«∞O^Œ∞xz# ~Ô O_»∞ QÆ_Ü ç ∞« Å HÍÅ=Ú Ö’Ñ¨Å `å„=∞=Ú K«∂~°=‚ ∞QÆ∞#∞.
gx#xfl\˜x UHõ=Ú KÕã≤ YÅfi=Ú #O^Œ∞ "Õã,≤ XHõ k#=Ú #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~å‰õΩ
~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, ~Ô O_»=k#=Ú Ç¨ÏO㨠áêkÜ«∂‰õΩ HõëêÜ«∞=Ú KÕ`#« ∞, =¸ñ_»=
k#=Ú# QÆ∞OQÆQÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞, <åÅ= k#=Ú# =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ
~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, S^Œ∞= k#=Ú# L`«~ˆÎ }˜Ü∂« ‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞ P~°∞=k#=Ú#
Ñ≤#fl ~ˆ QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQ˘O_ç P‰õΩ ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, U_»= k#=Ú# "ÕñѨ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞,
Zxq∞^Œ= k#=Ú# Z„~°z„`«=¸ÅѨ٠~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, `˘q∞‡^Œ= k#=Ú# H˘_çÃã
HÍÜ«∞Å HõëêÜ«∞=ÚKÕ`«#∞, ѨkÜ«∞= k#=Ú# HÍ=∞Oz~°ã¨=ÚKÕ`«#∞,
Ѩ^∞Œ <˘H˘O_»= k#=Ú# he"Õà§◊ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, ѨO„_≥O_»= k#=Ú# ǨÏã≤âÎ √◊ O_ç
~°ã¨=Ú KÕ`«#∞, W@∞¡ 12 k#=ÚÅ∞ <åÅ∞ˆQã≤ `«∞Å=ÚÅ ~°ã¨=Ú#∞ áÈã≤
=∞iÌOK«=ÅÜ«Ú. Ñ≤^ÑŒ ¨ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞,
gx K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ P=yO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ h_» Ü«∞O^Œ∞ ZO_çOz
#`«ÎQÆ∞Å¡Å Ü«∞O^Œ∞ QÍx, â◊OY=Ú#O^Œ∞ QÍx, =∞O\˜=¸‰õΩà◊§Ö’QÍx "Õã≤
JO^Œ∞[Å=Ú#∞ É’ã≤, `«_Ñç ≤ ^ÕgѨÓ[ Ü≥Ú#iÛ, J`«ºO`« ^À+¨=Ú`Àñ QÆ∂_ç#
ã¨xfláê`«=Ú#O^Œ∞ *Ï˝#â◊¥#∞ºñ_≥#· ~ÀyH˜ 2 =∂„`«ÖÁã¨Oy P~ÀyH˜ ^Œàã◊ i¨
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÆ∞_»Å¤ #∞ HõÑÊ≤ # Ü≥∞_»Å j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ *Ïi ~ÀQÆ=Ú ™ê^躌 =Ú#‰õΩ
=K«∞Û#∞. Ñ≤=∞‡@ ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú#∞ ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. HÍ=Åã≤# =∞@∞ì‰Ωõ [Å=Ú#∞
áê#=Ú KÕÜ∞« =K«∞Û#∞. "å`«ÇϨ ~°=∞QÆ∞ `≥Å· =Ú#∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ JÉèºí OQÆ=Ú KÕãH≤ ˘#∞@
Ç≤Ï`«H~õ =° Ú. =∞iÜ«Ú Ñ¨Ù~å}[fi~°=ÚÅO^Œ∞ ѨOK«=¸Å=ÚÅ HõëêÜ«∞=Ú`À_»#∞
„QÆÇϨ }˜, ~°H"Îõ å`«=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ Ju=㨠HõëêÜ«∞=Ú`À_»#∞, Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ ÿ HõOѨ=Ú`Àñ
QÆ∂_ç# [fi~°=Ú#O^Œ∞ Ѩ~åÊ@Hõ HõëêÜ«∞=Ú`À_»#∞, [fi~åu™ê~°=Ú#O^Œ∞, rÅHõ„~°
HõëêÜ«∞=Ú`À_»#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Jyfl=∂O^Œº=Ú, HÍ=∞Å, „QÆÇϨ }˜,
HÍã¨, âßfiã¨, gxx ‰õÄ_» Wq áÈñQ˘@∞ì#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ áêhÜ«∞=\˜Hõ
`«Hõ¯e, lÖË¡_»∞ áêÅ∞, "åqe, J_»¤ã¨~°=Ú, =Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú, „HÍ#∞QÆ,
ã¨∂~åº=~°=Î Ú, z„`«=¸Å=Ú, á⁄#flQÆO\˜ P‰õΩ, J_»q P"åÅ∞, QÆO@QÆÅQÆ~,°
<ÕÅ^ŒOu, `≥Q_Æ ,» ~ˆ ÖωõΩ, ã¨ÇϨ ^Õq, =∞Ol+≤ì P‰õΩ, =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
HÀÅá⁄#fl, HÍ=∞Oz P‰õΩ, QÆ∞~°∞qO^•‰õΩ, #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~,° =∞Ol+≤,ì â◊√kúKãÕ #≤
<Õáêà◊=ÚÅ∞, L"≥∞‡`«,Î |OyP‰õΩ, `≥ÅQ¡ OÆ >ˇ#, gxx „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÍ 2 `«∞Å=ÚÅ
~°ã=¨ Ú K˘Ñ¨C# nã≤ YÅfi=Ú# "Õã≤ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÍ =∞iÌOz fHõ}Δ "≥∞#ÿ Ü≥∞O_»Ü∞« O^Œ∞
ɡ\ ì˜ Ñ≤=∞‡@, P‰õΩ *ˇ=Ú_»∞ áêÅ∞, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, =∞„iáêÅ∞, gxx „Ѩ`ºÕ Hõ=Ú
XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# KÕiÛ, =Ú^ŒQÌ Í#QÆ∞=~°‰Ωõ =∞iÌOz JO^Œ∞ =„[Éèãí ‡¨ =Ú,
Ju=ã¨, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =ã¨<åaè, ǨÏi^Œà=◊ Ú, ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú,
=∞#t≈Å, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤ =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ, K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ ÃÑ· ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =∞iÌOz Ü≥∞O_çOz Ñ≤^ÑŒ ¨ ѨÙezO`å‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ
=Ú^ŒÜ Ì ∞« QÆ∞ =~°‰Ωõ =∞iÌOz fã≤ #∞=ÙfiyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. J™ê^躌
ã¨xfláê`«~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, ÅOѶ∞¨ #=ÚÅ KÕ`#« ∞, Wã¨∞Hõ X`«_Î =» ÚÅKÕ K≥=∞@
Ѩ\ì˜ n#^Œ~≈° #=ÚQÆÅ"åñ_»∞#∞, D áêhÜ«∞=\˜x 20 =∂„`«Å#∞ XHõ =¸‰õΩ_»∞Ö’
"Õã≤ [Å=ÚáÈã≤ #∂i ѨÙK«∞ÛH˘x Ñ≤=∞‡@ =G=Ú HõÑC¨ H˘x, ^ÕÇϨ =Ú֒ѨÅ
B+¨^=Œè Ú "åºÑ≤Oz#k `≥eã≤H˘x K«hflà◊√§ „`åQÆ=ÅÜ«Ú. Wk ã¨xfláê`«[fi~°=Ú,
`åѨ=Ú, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, "≥H˜¯à◊√¡, =∞Å|^Œú=Ú, =¸„`«Hõ$„K«Ûù=Ú, gxx
áÈQ˘@∞ì#∞. =¸„`«H$õ „K«Û~ù ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ D =∂„`«Å#∞ ѨOK«`$« }=ÚÅ`À_» HÍñ
K«ñ|_ç# áêÅ∞ „`åQÆ∞K«∞O_»=ÅÜ«Ú.
zO`å=∞}˜ ~°ã=¨ Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. =ã¨<åaè 4 áêÅ∞,
<Õáêà◊=ÚÅ∞ 3 áêà◊√§, gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ =∞iÌOz LO@Å∞ KÕã≤
`«=∞Åáê‰õΩÅÖ’ ɡ\ ˜ì, Éèí∂q∞„`«qfi ‰õΩ‰õΩ¯@ѨÙ@=Ú# ѨHõfi=ÚKÕã≤, P
`«=∞Åáê‰õΩÅ`À_» K«∂~°=‚ ÚKÕã,≤ <Õáêà◊=ÚÅ∞ 4 áêÅ∞, <åaè 4 áêÅ∞ gxx
#∂i HõeÑ≤, QÆ∞iyO[ Ü≥∞`«∞Î K«∂~°=‚ ÚÖ’ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞ ÃãO· ^è=Œ
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Å=}=Ú, z„`«=¸Å=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞,

â◊¥Å, „QÆÇÏ≤ }˜, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú#∞ #tOK«∞#∞. `åѨ=Ú QÆey# K«hflà◊√§ „`åQÆ=K«∞Û#∞.
ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú Ñ¨^ºŒä =Ú. D Ü«∞ø+¨^=Œè Ú#∞ =∞$`«„áêÜ«Úñ_»∞QÆ #∞O_»∞ ~ÀyH˜
WÜ«∞ºñ^ŒQÆ∞#∞.
~°ã¨~å*ËO„^Œ=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ ~°ã=¨ Ú 1 ѨÅ=Ú, `å„=∞=Ú 1 ѨÅ=Ú, JÜ«∞ã≤ûO^Œ∂~°=Ú 1
ѨÅ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú 1 ѨÅ=Ú, ã‘Ñ=¨ Ú 1 ѨÅ=Ú, `«Q~Æ =° Ú 1 ѨÅ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú
1 ѨÅ=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú 1 ѨÅ=Ú, â◊√kúKãÕ <≤ åaè 1 ѨÅ=Ú, gx#xfl\˜<HÕ =õ Ú
KÕã,≤ HÍ=∞Oz P‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz =∞`«ûº=Ú, =~åǨÏ=Ú, <≥=∞e, "Õ∞ñHõ,
Z#∞=Ú, gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞~°#Ì KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞, JšѨ٠ã¨fi~°ã¨=Ú KÕ`«#∞ 100 =∂~°∞¡ ѨÅ∞=∂~°∞
=∞iÌOK«=ÅÜ«Ú. Wk ~°ã~¨ å*ËO„^Œ=∞#ñ|_»∞#∞. ^è#Œ fiO`«iKÕ`« „ѨHÍâ◊Ñ~¨ K° |« _ç#k.
nxx XHõ QÆ∞iyO[O`« K˘Ñ¨C# `«∞Åã≤ P‰õΩ ~°ã=¨ ÚÖ’ QÆeÑ≤ ¿ãqOK«=ÅÜ«Ú.
nx=Å# `åѨ=Ú QÆey# Ü≥∞_»Å, t~°ã¨∞ûÃÑ·# [Å^è•~°#∞, =~°¬^è•~°=Öˇ
q_»∞==ÅÜ«Ú. JO^Œ∞q∂ñ^Œ `åѨ=Ú â◊q∞OѨx Ü≥∞_»Å â◊~°¯~°#∞, ÃÑ~°∞ñ
QÆ#fl=Ú#∞, XHõ `«∂i ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. t=Ùñ_»∞ =∞#‡^ä∞Œ x, Hˆ â◊=Ùñ_»∞, ~åHõãΔ ∞¨ Å#∞,
Jyfl j`«=Ú#∞ ã¨OǨÏiOz#@∞Å, D ~°ã=¨ Ú ã¨xfláê`«=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
=∞`åûº^Œ∞Å Ñ≤`=Ϋ ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# ~°ã=¨ ÚÅ∞ [Å¿ãK«#=Ú, ™êfl#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxKÕ |ÖÏ_軺=ÚÅQÆ∞#∞. ~°ã¨=Ú =Å# QÆey# `åѨ=Ú#O^Œ∞, K«hflà◊§
Jaè¿+Hõ=Ú, K«O^Œ#=Ú, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú gxÖËÑ#¨ =Ú, "≥∞Å¡x QÍe, JѨC_»∞
KÕã#≤ ÃÑ~°∞ñQÆ∞#O^Œ∞ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ K«∞@Ü«Ú, >ˇOHÍÜ«∞ hà◊√§, =∞^è∞Œ ~°=ÚÅ∞,
=∞OK« ∞ QÆ _ » ¤ gxx áê#=Ú KÕ Ü « Ú @Ü« Ú , W`« ~ ° = ÚÖˇ · # j`« Å „H˜ Ü « ∞ Å
*ËÜ«Ú@Ü«ÚÇ≤Ï`«=Ú.
ѨOK«=„HõÎ~°ã¨=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú, ~°ã=¨ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, <åaè, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞.
gxx L"≥∞‡`åΉΩõ ~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõ k#=Ú =∞iÌOz Ü≥∞O_»É@ ˇ =ì ÅÜ«Ú. nxx
~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z# ã¨xfláê`« [fi~°=Ú
ǨÏiOK«∞#∞.
ã¨xfláê`« ã¨∂~°º~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, <åaè, ™⁄O\˜,
L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ |Oy P‰õΩ
~°ã=¨ ÚKÕ =¸ñ_»∞k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î ~°ã=¨ Ú#∞
ÉèHí OΔ˜ z Ñ≤^ÑŒ ¨ lÖË_¡ ∞» "Õà§◊ HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk ^•~°∞}
ã¨xfláê`«=ÚÅ#∞ "å`« [fi~°, Ñ≤`[Ϋ fi~°, âı+¡ ‡¨ [fi~°=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Éè̌·~°= zO`å=∞}˜ ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, `å„=∞=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, <Õáêà◊q`«∞ÅÎ ∞, gxx `Õ<Ö≥ ’ 100 =∂~°∞¡ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`«
=∂„`« Å ∞ KÕ Ü « ∞ =ÅÜ« Ú . XHõ \ ˜ ÖË H õ Ô ~ O_» ∞ ÖË H õ =¸_» ∞ =∂„`« Å #∞,
™⁄O\˜á⁄_çÖ’#∞xz ÉèHí OΔ˜ z Ñ≤=∞‡@ >ˇOHÍÜ«∞hà◊§#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
qˆ~K«#"≥∞#ÿ Ñ≤^ÑŒ ¨ =∞Oz aÜ«∞ºÑ¨Ù J#fl=Ú#∞ =∞l˚Q`Æ À "≥Ú^Œ\ ÉèHí OΔ˜ z Ñ≤=∞‡@
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, rÅHõ„~°, =∞l˚QÆ Hõeã≤# J#fl=Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú. Wk
ã¨xflÇ≤Ï`« [fi~°=Ú, Jr~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú,
HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú gxx áÈñQ˘@∞ì#∞, Wk Éè~·ˇ =° ÙxKÕñ *ˇÑʨ ñ
|_ç#k.
JÃѶ∂~°#$ã≤OǨÏ~°ã¨=Ú
`å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú 1 áêÅ∞, ֒ǨÏÉèãí ‡¨ =Ú 2 áêà◊√§, =OQÆ Éèãí ‡¨ =Ú 3 áêà◊√,¡
J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú 4 áêà◊√§, ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃H=õ Ú, ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞}˜tÅ, Wq
k#∞ã¨∞H˘H˘¯HõáêÅ∞, <åaè 4 áêà◊√,¡ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú 4
áêà◊√§, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú, ™ê^è•~°} q+¨=Ú gxHõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«∞ HÍʼnõÄ@
q+¨=Ú, gxx „QÆÇÏ≤ Oz, =∞`«ûº=Ú, Z#∞=Ú, <≥=∞e, ѨOk, gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅ`À
ÉèÏ=# KÕã,≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ z„`«=¸Å~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõ *Ï=Ú =∞iÌOz P=yO[O`« =∂„`«Å∞
KÕã≤ ZO_»<O≥ _çOz áêÅѨO_»¡ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy# „`«Ü∂≥ ^Œâ◊ ã¨xfláê`«=ÚÅ∞,
q+¨Øz, Ju™ê~°=Ú, „u^À+¨[HÍã¨=Ú#∞ #tOK«∞#∞. 100 áêÅѨO_»#¡ ∞, ÃÑ~°∞ñ
QÆ#fl=Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. Wk ã¨~fi° ~°ã=¨ ÚÅÖ’H˜ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ ~°ã=¨ Ú.
„Ѩ`åѨ`«Ñ¨#~°ã¨=Ú
QÆO^èŒHõ=Ú, WOybHõ=Ú, ǨÏi^Œà◊=Ú, ~°ã¨=Ú, ֒ǨÏ=Ú, "≥eQÍ~°=Ú,
"≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú, ã¨~°̊HΔÍ~°=Ú, =∞Ol+≤ì, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ, "åqe
P‰õΩ, Ǩ Ï ã≤ Î ‰ õ Ω O_ç P‰õΩ gx ~°ã¨=ÚKÕ`« =Ú^ŒÌÜ« ∞ QÆ ∞ =~° ‰õ Ω =∞iÌ O z,
QÍA‰õΩÃÑÊÖ’#∞xz pÅ=∞#∞fl ѨÓã≤ "åÅ∞HÍ Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ 8 *Ï=ÚÅ ¿ãѨÙ
=O_ç, K«ÖÏ¡i# `«~∞° "å`« kOz XHõ QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À
ÉèíH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, áêÅ#fl=Ú, "Õ∞ñHõ =∂Oã¨=Ú Ñ¨^䌺=Ú.
ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞#∞.
„áê}Ëâ◊fi~° ~°ã¨=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, <åaè, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ
KÕiÛ, <ÕÅ`å_ç QÆ_Ť» ~°ã=¨ ÚKÕ =¸_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz, QÍA‰õΩÃÑÊÖ’#∞xz,
=¸ux pÅ=∞#∞flKÕ =¸ã≤, Ü≥∞O_çOz P‰õΩÃÑʉõΩ =∞#∞flQÆ∞_»Å¤ ∞ U_»∞ á⁄~°Å∞
K«∞\˜ì Ü≥∞O_çOz ‰õΩ‰õΩ¯@ ѨÙ@=Ú# =O_ç, K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ k¨ Oz B+¨^=Œè Ú#∞ fã≤
Ü≥ÚHõ k#=∞O`«Ü«Ú =∞iÌOz, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, WOQÆ∞=, ã¨~°˚HΔÍ~°=Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥eQÍ~°=Ú, QÆ∞QÆæÅ=Ú, S^Œ∞ q^èŒ=ÚÖˇ·# LѨCÅ∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, F=∞=Ú,

q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ Wq „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ã¨=∂#=ÚQÆ „QÆÇÏ≤ Oz gx
HõëêÜ«∞=ÚKÕ`« ÃÑ· Ü«∞ø+¨^=Œè Ú#∞ U_»∞=∂~°∞¡ ÉèÏ=# KÕã≤ ZO_»<O≥ _»É@
ˇ =ì ÅÜ«Ú.
5 QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^èŒ=Ú#∞ `«=∞Åáê‰õΩÖ’#∞xz f„="≥∞ÿ# #∂`«#
[fi~°=Ú#O^Œ∞ ÉèHí OΔ˜ z "≥O@ "≥O@<≥ ѨÙeÃã_»∞ "Õ_hç à◊§#∞ „`åQÆ=ÅÜ«Ú. Wk
ã¨xfláê`«=ÚÅ∞, `åѨ=Ú`Àñ QÆ∂_ç# K«e â◊q∞OK«∞@‰õΩ, K«O^Œ# ÖËѨ#=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nx =Å# ^ÕÇϨ |Å=Ú P~ÀQƺ=Ú QÆÅ∞QÆ∞.
kfifÜ«∞ ã¨xfláê`« Éè̌·~°=~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, <åaè. Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜
ã¨=∂#=Ú, ^Õ=^•~°∞, ZÅ∞Hõ K≥qÜ«∂‰õΩ, ™ê^è•~°} q+¨=Ú, gxHõxfl\˜H˜
ã¨=∂#=Ú WOybHõ=Ú, gxx =∞iÌOz ÃÑã¨~y° O[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ JÅ¡ÑÙ¨
~°ã=¨ Ú`Àñ <˘Hõ =∂„`«<˘ã¨Oy# Ѷ∞¨ ’~° ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞#∞.
`«$fÜ«∞ ã¨xfláê`«Éè̌·~°= ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, <Õáêà◊q`«∞ÅÎ ∞, `≥Q_Æ ,»
ã¨fi~°=‚ Ú, `å„=∞=Ú, ã‘ã=¨ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, K≥#flK≥~Q¡° _Æ ,¤»
ã¨fi~°‚=∂H˜ΔHõ=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ, `≥Å¡lÖË¡_»∞ ÃÑ^ŒÌÉ’_»`«~°=Ú,
ã¨∂~åº=~°=Î Ú, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, "≥Å∞=∞ã¨Okè, ^Œ∞OkÅ=Ú, K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ,ì ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, HÍ#ˆ~ñQÆ∞, ã¨∂~°º=∞}˜, K«O„^Œ=∞}˜, "åqe, ~°∞„^Œ[_», L"≥∞‡`«,Î
<Õáêà◊=ÚÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, D 18 B+¨^=Œè ÚÅ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ~°ã=¨ Ú`À ã¨=∂#=ÚQÆ
„QÆÇÏ≤ Oz gxHõxfl\˜H˜ <åÅ∞yO`«Å∞ hà◊√§ áÈã≤ XHõ áêÅ∞ q∞QÆ∞Å∞ #@∞Å HÍñ
z JO^Œ∞ÉèÏ=# KÕã≤ Ü≥∞O_» ɡ@ì=ÅÜ«Ú. W@∞¡ =ÚѨÊk=∂~°∞¡ ZO_»Éˇ\ ˜ì
É’_»Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ "åºkèH˜ `«y#@∞ì JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
qˆ~K«#=∞~Ú# `«~∞° "å`« ™⁄O\˜, rÅHõ„~° ~°ã=¨ Ú Hõeã≤# J#fl=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
qˆ~K«#=Ú HÍx Ü≥∞_»Å =∞~°Å B+¨^=Œè Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. "åºkèx=iÎOz# Ñ≤^ÑŒ ¨
XHõÑC¨ _»∞ "å`« Ñ‘_» QÆey# Ü≥∞_» "å`«ÇϨ ~° zH˜`û« #∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. B+¨^=Œè ∞~Ú#
Ñ≤=∞‡@ ~°H=Îõ ~°∞ñ‚ _»Q∞Æ Éè~·ˇ =° Ùx ^蕺xOz |ÅÜ≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ã¨Ö’Ѩ„^Œ==ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç# [fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú r~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú, UHÍÇ≤ÏHõ,
^•fi ºÇ≤ÏHõ, Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú, [Å^À+¨[ [fi~°=Ú, ã¨~fi° ^À+¨[ [fi~°=Ú, Wq
Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
=∞Æ$`«∞ºO[Ü«∞ ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 2 áêà◊√§, QÆO^èHŒ =õ Ú 4 áêà◊√§, "≥eQÍ~°=Ú 6 áêà◊√§, =ã¨<åaè
8 áêà◊√,¡ L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞ 10 áêà◊√§, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜ 12 áêà◊√§, W@∞¡ gxx
„QÆÇÏ≤ Oz L"≥∞‡`«Î "Õà§◊ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz q∞#ѨyO[O`« =∂„`«Å∞ "Õã≤ Ü≥Úã¨Oy
Ju ã¨∞Y=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. >ˇOHÍÜ«∞ hà◊√§ , K«HÔ ¯~°
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
gx#`À <˘ã¨Oy# "å`«Ñ`≤ [Ϋ fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. `Õ<`≥ À <˘ã¨Oy# âı+¡ ‡¨ Ñ≤`Ϋ
[fi~°=ÚÅ∞#∞, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy# Ѷ∞¨ ’~° ã¨xfláê`« [fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
ã¨xfláê`«=∞$`«∞ºO[Ü«∞~°ã¨=Ú
<åaè, ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞`«ûº=Ú, =~åǨÏ=Ú, "Õ∞ñHõ, <≥=∞e, Z#∞=Ú,
gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅ∞, ǨÏi^Œà=◊ Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, ^Œ∞~°^QŒ ˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞,
L`«Îˆ~}˜, z„`«=¸Å=Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ "Õ∞ñHõ
=¸„`«=Ú`À =∞iÌOz q∞#ѨyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk =∞Ǩ[fi~°=Ú,
=∞Ǩ j`«=Ú, =∞Ǩj`«[fi~°=Ú, =∞*Ï˚Q`Æ « [fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú, q+¨Øz
q+¨=∞ [fi~°=Ú, J™ê^躌 [fi~°=Ú, gxx XHõ¯ k#=ÚÖ’ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. =∞iÜ«Ú
[Ö’^Œ~°=Ú, ^ÕǨÏ=Ú Hõ$tOK«∞@, =Ú‰õΩ¯# h~°∞ HÍ~°∞@, Ñ‘#ã¨, Jr~°‚=Ú,
=¸~°Û,ù L„QÆâ+¡ı ‡¨ ~ÀQÆ=Ú, "åѨÙ, HÍ=∞Å, áêO_»∞=Ù, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨=∞ãÎ̈ ~ÀQÆ=ÚÅ
#tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. D Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú J`«∞º`«Î=∞"≥∞ÿ#k. nxx QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ
~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨OQÆ∞@ Ü«Úz`«=Ú. nxx ÉèHí OΔ˜ z# =∞#∞+¨μºñ_»∞, QÍe, [#=Ú#∞
ÖËHõ =G=ÚÅ`À <å=iOѨñ|_çÜÚ« O_»∞ UHÍO`« ã¨Å÷ =Ú#O^Œ∞ =ã≤OK« =ÅÜ«Ú.
Hõ}Δ HÍÅ=ÚÖ’ K≥=∞@ Ѩ@∞ì#∞. Hõ}Δ =ÚÖ’ =¸~°Û<ù ˘Ok Éè∂í q∞Ü«∞O^Œ∞ |_ç `åѨ=Ú
<˘Ok# Ü≥∞_» ~ÀQÆ=Ú =^Œe#^Œx Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. JѨC_»∞ ~ÀyH˜ Ѩ^ºŒä =Ú
#_çy# xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, K«hflà◊√,¡ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
„ѨÉèÏHõ~° ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 ÉèÏ, gxx z„`«=¸Å~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz
8 k#=ÚÅ∞ ZO_»Ö’ ɡ\ ì̃, ~°ã¨=Ú#‰õΩ 8 áêà◊√§ <åaèx HõeÑ≤ z„`«=¸Å
~°ã=¨ ÚKÕ=∞iÌOz, =∞`«ûº=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ [O`«∞=ÙÅ Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ ÉèÏ=# KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Wk ã¨xfláê`«=Ú Ç¨ÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞. nxx ÉèHí OΔ˜ K«∞#ѨÙ_»∞ ~°H=Îõ ~°=‚ ÚQÆÅ Éè~·ˇ =° Ùx
^蕺xOѨ=ÅÜ«Ú.
HÍÖÏyfl Éè̌·~°=~°ã¨=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ ~°ã=¨ Ú 1 áêÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 áêà◊√,¡ gxx ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° "Õà§◊
~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz, T~°É\ˇ ì̃ Ü≥∞O_çOz, "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ
`å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, nxH˜ 8 áêà◊√¡ <åaè, ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ WOybHõ=Ú, L"≥∞‡`«Î
q`«∞ÅÎ ∞ 2 áêà◊√,¡ ǨÏi^Œà=◊ Ú 5 áêà◊√§, =∞}˜tÅ 2 áêà◊√,¡ "≥eQÍ~°=Ú 2 áêà◊√§,
"≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú 6 áêà◊√¡, <Õáêà◊=ÚÅ∞ 1áêÅ∞, ǨÖÏǨÏÅ q+¨=Ú 2 áêà◊√¡,
ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú 3 áêà◊√,¡ ֒ǨÏ=Ú 1áêÅ∞, =OQÆ=Ú 1áêÅ∞, gx#xfl\˜x YÅfi=Ú
#O^Œ∞xz, lÖË_¡ ∞» áêÅKÕ =∞iÌOz, =∞~°Å ^Œâ=◊ ¸ÅHõëêÜ«∞=ÚKÕ <˘Hõ *Ï=Ú
=∞iÌOz, =∞~°Å ѨOK«=¸Å HõëêÜ«∞=ÚKÕ =∞iÌOz, Ãã#QÆyO[O`« =∂„`«Å∞
KÕã≤ |Å=Ú <≥iOy Ü≥Úã¨Oy#, „u^À+¨ [fi~°=Ú, ã¨xfláê`«=Ú, Wq #tOK«∞#∞.
nx Ü«∞O^Œ∞ ѨÓ~ÀfiHõΠѨ^ºŒä =Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. j`«„H˜Ü∞« #∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ÃÑ~°∞ñ
QÆ#fl=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. Wk Éè∂í Ö’Hõ=Ú# q∞H˜¯e ѨÓl`«"∞≥ #ÿ k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„`≥·Ö’HõºzO`å=∞}˜ ~°ã¨=Ú
~°ãɨ ãíè ‡¨ =Ú 3 áêà◊√§, <åaè 2 áêà◊√§, HÍʼnõÄ@ q+¨=Ú 6 áêà◊√§, `åà◊H=õ Ú
1 áêÅ∞, ǨÏi^Œà=◊ Ú 1 áêÅ∞, J„ÉèHí =õ Ú 1 áêÅ∞, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú 1 áêÅ∞,
=∞}˜tÅ 1 áêÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 1 áêÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú 1 áêÅ∞, <Õáêà◊=Ú 1
áêÅ∞, L"≥∞‡`«Î q`«∞ÅÎ ∞ 1 áêÅ∞, <ÕÅ^ŒOu "Õà√◊ § 1 áêÅ∞, QÆ<flÕ ~°∞ 1 áêÅ∞,
K≥#flK≥Å=QÆ_¤» 1 áêÅ∞, gxx "≥∂^Œ∞QÆ∞ "Õà§◊ ~°ã=¨ ÚKÕ, U_»∞=∂~°∞¡ ÉèÏ=# KÕã,≤
z„`«=¸Å HõëêÜ«∞=Ú, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú, =∞`«ûº=Ú, Z#∞=Ú, <≥=∞e, "Õ∞ñHõ, ѨOk,
~Ô O_»∞ `«ÅÅ tYO_ç ã¨~Ê° =Ú gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ 10 =∂~°∞¡ =∞iÌOz,
~Ô O_»∞ =_»¡ yO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã,≤ â◊√^Œú =G=Ú#O^Œ∞ Hõ@=ì ÅÜ«Ú. D =∂„`«#∞,
>ˇOHÍÜ«∞hà◊§`À ÉèHí OΔ̃ z`åO|∂Å=Ú "ÕãH≤ ˘#=ÅÜ«Ú. ÉèHí Δõ º=ÚÅ∞, j`«Ñ^¨ •~°÷
=ÚÅ∞, <Õ~Ú, =∞`«ûº=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx Éèí∞lOѨ=ÅÜ«Ú. =∞Oz #∂<≥
â◊s~°=Ú# Ѩ\Oì˜ K«∞H˘#=ÅÜ«Ú. ѨÙÅx¡ ÃÑ~°∞ñQÆ∞ HõeÑ≤# „áêñ`«aÜ«∞ºÑ¨Ù J#fl=Ú#∞
ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. Wk ã¨xfláê`«=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
~°<Õâ◊fi~°=Ú
~°ã=¨ Ú 1 áêÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 áêà◊√§, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú 4 áêà◊√§, `åà◊Hõ
Éèãí ‡¨ =Ú 4 áêà◊√§, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú 4 áêà◊√§, gxx z„`«=¸Å~°ã=¨ ÚKÕ ^Œ_Ñç ≤
Ü≥∞O_»Ö’ 3 k#=ÚÅ∞xz, <åaè 16 áêà◊√§ HõeÑ≤ "Õ∞ñHõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ
ÉèÏ=# KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« ~°ã=¨ Ú#∞ z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú gxÖ’ QÆeÑ≤ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ
=∞Oz #∂<≥ K«~°∞=ÚH˘x j`«[Å=ÚKÕ ™êfl#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. j`«=Ú#∞
ã¨ÇÏ≤ OѨÖHË õ áÈ=Ù@, =∞Å=¸„`«=ÚÅ∞ *Ï~°∞@, =}ñ‰õΩ@, ZѨC_»∞ HõÅ∞QÆ∞<À
JO`« =~°‰Ωõ ™êfl#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nx Ü«∞O^Œ∞ q∞iÜ«∂ŠѨKÛ« _ç, ÃÑ~°∞ñ
QÆ#fl=Ú H˘kÌQÆ JÅ¡ÑÙ¨ P‰õΩ ‰õÄ~°– WqѨ^ºŒä =Ú– DsuQÆ 8 k#=ÚÅ =~°‰Ωõ
™êfl#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
|_»ÉÏ#Å ~°ã=¨ Ú
HÍO`«Ö’ǨÏ=Ú, ~°ã=¨ Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞ñQÆ∞,
ѨOK«Å=}=Ú, hÖÏO[#=Ú, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú, "≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú, „Ѩ"åà◊ Éèãí ‡¨ =Ú,
QÆ=fiÅÉèãí ‡¨ =Ú, "≥„· HÍO`« Éèãí ‡¨ =Ú, â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞, gxÖ’ ~°ã=¨ Ú =∂„`«=Ú 12 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ`À#∞,
lÖË_¡ ∞» áêÅ`À#∞ =∞iÌOz, Ñ≤=∞‡@ z„`«=¸Å ~°ã=¨ ÚKÕ 3 k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz
`å„=∞áê„`«=Ú#O^Œ∞xz, =¸ux, pÅ=∞#∞flKÕ =¸ã≤ QÆ[ѨÙ@=Ú KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@,
~°ã=¨ Ú#‰õΩ <åÅ∞QÆ= áêÅ∞QÍ =ã¨<åaèx *ËiÛ, z„`«=¸Å~°ã=¨ ÚáÈã≤, 2 QÆ_Ü ç ∞« Å
¿ãѨ٠=O_»=ÅÜ«Ú. D ~°ã=¨ Ú#∞ ™⁄O\˜ Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, z„`«=¸Å=Ú,
gx á⁄_ç P#∞áê#=Ú`À <˘ã¨Oy# "å`«[fi~°=Ú, âı+¡ ‡¨ [fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú
Wq #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
J~°¯=¸iÎ~ã° =¨ Ú – u„ ^À+¨ ^•"å#Å~°ã=¨ Ú
J+ì̈q^èÖŒ ’Ç¨Ï Éèãí ‡¨ =ÚÅ∞ 12 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ~°ã=¨ Ú 2 ÉèÏ, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 ÉèÏ,
gxx z„`«=¸Å ~°ã=¨ ÚÖ’ "≥z· Ü≥∞O_»Ö’ ÃÑ\˜,ì =¸_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz,
nxÖ’ <åaèx 16 áêà◊√¡ HõeÑ≤, "Õ∞ñHõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ñ≤`=Ϋ ÚÅ KÕ`« ÉèÏ=#
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk J~°¯=¸iÎ ~°ã¨ =∞#ñ|_»∞#∞. nx<Õ `å„=∞áê„`«Ü∞« O^Œ∞ XHõ
k#=Ú x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ ÉèÏ=# KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ "Õ∞ñHõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Ñ≤`=Ϋ ÚÅ KÕ`#« ∞
J@∞Ñ≤=∞‡@ „"å‰õΩ_»∞"Õà¡◊ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞ T~°É\ˇ #ì˜ „u^À+¨
^•"å#Å ~°ã=¨ ∞#ñ|_»∞#∞. nxx ~Ô O_»∞ yiyO[O`« K˘Ñ¨C#, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñ  ¨ Ѩe,
q∞iÜ«∂Å`À QÍx, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`Àñ QÍx Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ÖËHõ XHõ QÆ∞iyO[O`«
B+¨^=Œè Ú#∞ ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Åá⁄_ç`Àñ*ËiÛ <åã≤HÍѨÙ@=Ú#O^Œ∞ q_çz# Ü≥∞_»Å
ã¨∞Y=Ú QÆÅ∞QÆ∞.
u„ ^À+¨^•"å#Å HÍÅ"Õ∞Ѷ∞¨ =Ú
ǨÏi^Œà=◊ Ú`À_» =OQÆ Éèãí ‡¨ O|∞#∞, =∞}˜tÅ`À_» ã‘㨠Éèãí ‡¨ O|∞#∞, ~°ã=¨ Ú`À_»
ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ O|∞#∞, `å„=∞=Ú`À_» "≥O_ç ~ˆ ‰õΩÅ Éèãí ‡¨ O|∞#∞, QÆO^èHŒ =õ Ú`À_» ֒ǨÏ
Éèãí ‡¨ O|∞#∞, WOybHõ=Ú`À_» Jxfl Éèãí ‡¨ O|∞Å∞#∞OKÕã,≤ gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=ÚQÆ
<åaèx *ËiÛ, nxH˜ ã¨=∂#=ÚQÆ áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ KÕiÛ, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 áêà◊√§,
"≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú 2 áêà◊√§, gxx *ËiÛ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz =Ú^ŒKú ãÕ ,≤
áê„`«Ü∞« O^Œ∞xz =¸uH˜ pÅ=∞#∞fl ayOz, ѨÙ@=Ú "Õã,≤ 2 áêà◊√§ QÆO^èHŒ =õ Ú
HõeÑ≤, z„`«=¸Å ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz 16 áêà◊¡ <åaèx HõeÑ≤ H˘OK≥=ÚQÆ z„`«=¸Å
~°ã¨=Ú áÈã≤ =O_»=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ =∞`«ûº=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ñ≤`«Î=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∂~°Éˇ\ì =ÅÜ«Ú. nxx 2 QÆ∞iyO[O`« B+¨^èŒ=Ú#∞, ѨÓ~ÀfiHõ΄ѨHÍ~°
"≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. `åѨ=Ú`Àñ QÆ∂_ç# ã¨xfláê`«=Ú #O^Œ∞, D B+¨^=Œè Ú#∞
`Õ<–≥ Ñ≤Ñʨ à◊√§ gx K«∂~°=‚ Ú`À *ËiÛ Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. nx Ü«∞O^Œ∞ ÃÑã¨Å∞,
=sÜ«∞#fl=Ú gxx Ѩ^ºŒä =ÚQÍ H˘OK≥=Ú "Õ_Qç Í ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú# Éè∞í lOѨñ
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. <Õâ◊fi~°=Ú "≥Ú^ŒÅ∞QÍ WO`« =~°‰õΩ *ˇÑ≤Ê# ~°ã¨=ÚÅ#∞
"å`åkèHºõ =ÚQÆÅ ã¨xfláê`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „ѨÜ∂≥ yOѨ=ÅÜ«Ú.
N„Ѩ`åѨÅOˆHâ◊fi~°~°ã¨=Ú
L`«~Î̂ }˜ "Õà§◊ #∞ K«∂~°=‚ Ú Q˘\ì̃, z„`«=¸Å "Õà§◊ ~°ã=¨ ÚKÕ QÍx z„`«=¸Å
Ѩ@~ì ã° =¨ ÚKÕ QÍx, =∞iÌOz =G=ÚQÆ∞O_» Ñ≤_zç , Ñ≤=∞‡@, ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú,
J„ÉèHí =õ Ú, =ã¨<åaè, "≥eQÍ~°=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, gxx 7 k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz,
Ñ≤^ŒÑ¨ <ÕÅ `å_çQÆ_»¤Å ~°ã¨=Ú#O^Œ∞ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ h_»Ü«∞O^Œ∂~°Éˇ\ ˜ì,
QÀã¨<Î åHÍ~°=ÚQÆ =¸ã¨#∞ U~°Ê~°z, JO^Œ∞ ÃÑÜ · ∂« +¨^=Œè ÚÅ#∞ "Õã≤ J}z, =¸ux
=¸ã≤ P=¸ã¨‰Ωõ 7 =∞\˜ì QÆ∞@ìÅ∞ K«∞\˜ì ÅѶڨ ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ =O_»=ÅÜ«Ú.
Ñ≤=∞‡@ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ã¨=∂#=ÚQÆ Ö’Ç¨ÏÉèãí ‡¨ =Ú, =OQÆ Éèãí ‡¨ =Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

WѨʙê~°=Ú, `«∞OQÆ =ÚÃãÅÎ ∞, ~ˆ }∞Hõq`«∞ÅÎ ∞, QÆ∞yæÅ=Ú, =∞}˜tÅ, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞

gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ â◊√kú KÕã#≤ =ã¨<åaè J~°áêÅ∞ "Õã≤ Jxfl\˜x YÅfi=Ú#
=∞iÌOz Ju=㨠~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ fHõ} Δ =∞~Ú# Ü≥∞O_» Ü«∞O^Œ∞ ~Ô O_»∞
QÆ_Ü ç ∞« Å HÍÅ=Ú =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞,
L"≥∞‡`«Î ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞, „uѶ¨Å HõëêÜ«∞=ÚKÕ`«#∞, JQÆã≤ ѨÓÅ ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞,
ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞ñQÆ∞ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, |OyP‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, z„`«=¸Å HõëêÜ«∞=Ú
KÕ`#« ∞, *ÏfiÖÏ=Úd~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ U_Õã≤ =∂~°∞Å∞#∞, "Õ∞ñHõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ`#« ∞, U_Õã≤ ÉèÏ=#Å∞ KÕã≤ – Jxfl\˜H˜ ã¨=∂#=ÚQÆ <åaèx
KÕiÛ #eÜ«∞Q˘\ì̃ ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã,≤ Ñ≤=∞‡@ ÃÑ· Ü«∞ø+¨^=Œè Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz
ã‘™êÜ«∞O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú. XHõ QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ z„`«=¸Å~°ã=¨ ÚKÕQÍx
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ QÍx Ü≥Úã¨Oy# – ~ÀyÜ≥ÚHõ¯ f„==∞~Ú# =¸_è`» fi« =Ú, "≥∞=ÿ ∞~°ÑÙ¨
Wq x=iÎOK«∞#∞. =∞OQÆÅHõuÎKÕ ~ÀyÜ≥ÚHõ¯ ^Ò_»Ü«∞O^Œ∞ Q˘iy, JK«Û@
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ ^ŒO`«=ÚÅ∞ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_»∞#@∞¡ ~°∞kÌ Ñ≤=∞‡@, #∂~°∞K≥O|∞Å hà◊§KÕ
~ÀyH˜ ™êfl#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ ~ÀyH˜ Éè’[<ÕKÛ« ù QÆey# Ü≥∞_» –
K«HÔ ¯~°`Àñ QÆ∂_ç# ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, rÅHõ„~° "Õã#≤ =∞l˚QÆ gxxÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
K«HÔ ¯~° +¨~ƒ° `«∞Î <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. W@∞¡ KÕã#≤ `åѨ=Ú â◊q∞Oz ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
Ñ≤^ÑŒ ¨ ~ÀyH˜ ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú`Àñ QÆ∂_ç# K«O^Œ# ÖËÑ#¨ =Ú, J_»q"≥ÚÅ¡, =∞Öˇ,¡
*Ïl, á⁄#fl, á⁄QÆ_» D ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ Ѩ~z° # â◊Ü∞« ºq∂ñ^Œ Ѩ~∞° O_»∞@, ѨÅ∞=∂~°∞
K«O^Œ<åk ÖËÑ#¨ =Ú, Ǩ=, ÉèÏ"åkâ◊$OQÍ~° KÕ+Åì̈ ∞QÆÅ „ã‘ÅÎ Ü≥ÚHõ¯ Ñ‘<À`«∞OÎ QƉΩõ
KåeOQÆ#=Ú, ~°=∞º=∞~Ú# g}Ï<å^Œ=Ú, „â◊=}Ï#O^Œ=∞QÆ∞ ã¨Ow`«=Ú, ѨÙ}ºâ’¡Hõ
Hõ^ÅŒä ∞ Ö’#QÆ∞ "åxKÕ `åѨ=Ú#∞ ǨÏiOѨñKÕÜÚ« #k. nxx "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤# z„`«=¸Å ~°ã=¨ Ú`À_»#∞, HÍq∞ÅáêO_»∞
~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, `Õ<`≥ À_»#∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. =∞i J#∞áê# qâı+=¨ ÚÅKÕ
ã¨~fi° ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ WÜ«∞º^ŒQ∞Æ #∞. Wk ã¨xfláê`«=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
HõѶ¨ˆH`«∞~°ã¨=Ú
"≥eQÍ~°=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, â◊OY=Ú, =ã¨<åaè, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ 3 =∂~°∞¡ ÉèÏ=# KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx XHõ QÆ∞iyO[O`« K˘Ñ¨C#
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy#, Ñ‘#ã¨, âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, t~À~ÀQÆ=Ú, Q˘O`«∞Ѩ@∞ì@,
HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
kfifÜ«∞ HõѶ¨ˆH`«∞=Ù
â◊OY Éèãí ‡¨ =Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "≥eQÍ~°=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞. gxH˜ ã¨=∂#=ÚQÆ =ã¨<åaèx *ËiÛ, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ`« 3 =∂~°∞¡ =∞iÌOz
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „á⁄^Œ∞#Ì #∞, ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú##∞ ~Ô O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« K˘Ñ¨C# JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy# HõO~î~° ÀQÆ=Ú, t~À~ÀQÆ=Ú,
Ñ‘#ã¨, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞ ^•~°∞} ã¨xfláê`«=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
âı¡+¨‡ HÍÖÏ#Å~°ã¨=Ú
WOybHõ=ÚÖ’ nã≤# ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú,
=∞}˜tÅ, ǨÏi^Œà=◊ Ú, HÍÜ«∞ѶŨ =Ú (QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ QÆ∞) L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, WOQÆ∞=,
ã¨fi~°‚ =∞øH˜ΔHõ=Ú – K≥OQÆÅfiHÀ+¨μì, `≥QÆ_», <ÕÅ^ŒOu "Õà◊√§, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe,
q∞iÜ«∂Å∞, ~ˆ ÅѨO_»∞,¡ =OQÆÉãíè ‡¨ =Ú, "≥eQÍ~°=Ú gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ „QÆÇÏ≤ Oz
ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞áêÅ`À =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ~ÀyH˜ HÀ+¨=ª Ú#∞,
ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ Ѩ\ ì˜ XH˘¯Hõ¯ =∂„`« K˘Ñ¨C# WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. Wk "å`«â+¡ı ‡¨ =Ú,
Jyfl=∂O^Œº=Ú, Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =Ú, r~°‚ [fi~°=Ú, "åѨÙ, Hõáê¶ kèHõ ã¨xfláê`«=Ú, Wq
Ü«∞xflÜ«Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. HõÑ=¨¶ Ú `«yæ "å`«^•è `«∞=Ù ZK«∞Û#∞. DÜ«∞ø+¨^=Œè Ú#∞
ÉèHí OΔ̃ z# "åxH˜ ã¨=∞ãÎ̈ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞.
ã¨fiÅÊHõã¨∂Îs Éè̌·~°=~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, =ã¨<åaè, "≥eQÍ~°=Ú, *ÏѨ„u, `«HÀ¯Å=ÚÅ∞, q∞iÜ«∂Å∞,
Ñ≤ѨÊà◊√¡, Hõã¨∂Îi gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ #∂i Ô~O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`«
ÉèHí OΔ˜ z# Ѷ∞¨ ’~° ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
|$ǨÏ`«¯ã¨∂Îs Éè̌·~°=~°ã¨=Ú
Hõã¨∂Îi Hõ~°∂Ê~°=Ú, lÖË¡_»∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, ^Œ∞~°^ŒQ˘O_ç, "≥O_ç Éèí㨇=Ú,
ã¨fi~°‚Éèí㨇=Ú, =Ú`≥ÎѨÙÉèí㨇=Ú, ѨQÆ_» Éèí㨇=Ú, ֒ǨÏÉèí㨇=Ú, q+¨ÉÁkÌ,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ™⁄O\˜, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ǨÏi^Œà=◊ Ú, J„ÉèHí =õ Ú,
Lã≤iHõ, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ, lÖË_¡ ∞» P‰õΩÅ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú.
Wk ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. nxx JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ˜ z#
q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú ^ŒfiO^Œfi [fi~°=ÚÅ∞, Éè∂í `« [fi~°=ÚÅ∞,
HÍ=∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx =Å# QÆÅ∞QÆ∞ [fi~°=ÚÅ∞, JaèKå~° Ǩϟ"≥∂`«Ê#fl
[fi~°=ÚÅ∞, â◊„`«∞Hõ$`«[fi~°=ÚÅ∞ _®H˜<åºk Ñ≤âßK«[fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. =∂ˆ~_»∞
"Õà¡◊ K«∂~°=‚ Ú, [Å=Ú, `Õ<≥ gx J#∞áê#=Ú`À_» ÉèHí OΔ˜ z# P=∂u™ê~°=Ú,
„QÆÇϨ }˜, [º~åu™ê~°=Ú Wq #tOK«∞#∞. JyflnÑ≤Î QÆÅ∞QÆ∞#∞. âßO`«H~õ =° ∞QÆ∞#∞.
HÍã¨=Ú, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, r~°[‚ fi~°=Ú, #∂`«# [fi~°=Ú, ~Ô O_»∞ "ÕàÅ◊
=K«∞Û [fi~°=Ú, ã¨O`«`[« fi~°=Ú, gxx qâı+=¨ ÚQÆ É’Q˘@∞ì#∞. JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À
ÉèíH˜ΔOz# UHÍÇ≤ÏHõ ^•fi ºÇ≤ÏHõ – „`åºÇ≤ÏHõ, Kå`«∞i÷Hõ, ѨOKåÇ≤ÏHõ, +¨ëêªÇ≤ÏHõ
[fi~°=ÚÅ∞, ѨH=Δõ Ú#‰õΩ =K≥Û_ç [fi~°=Ú, =∂ã¨=Ú#‰õΩ =K≥Û_ç [fi~°=ÚÅ∞ Wq
Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
NHÍÖÏ#Å~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, "≥eQÍ~°=Ú, =∞}˜tÅ, WOybHõ=Ú,
=ã¨<åaè, ^Õ=^•~°∞, q+¨=Ú, `å„=∞=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ*iË Û â◊√kú KÕã,≤
"≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ K≥#flK≥Å=QÆ_,¤» Q˘>ì̌"àÕ √◊ §, Z„~°z„`«=¸ÅѨ٠"Õà√◊ §, ^•x
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѶŨ =ÚÅ∞, <ÕÅÜ«Úã≤iHõ "Õà√◊ §, QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy "Õà√◊ §, gx ~°ã=¨ ÚÅKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ
ÉèÏ=# KÕã,≤ "Õ∞ñHõ, ѨOk, <≥=∞e, Z#∞=Ú, =∞`«ûº=Ú, gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ`#« ∞,
JšѨ٠~°ã¨=ÚKÕ`«#∞, =∞iÌOz Ü≥∞O_»Éˇ\ ˜ì, Ñ≤ѨÊeyO[O`« B+¨^èŒ=Ú#∞
ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú#∞. Wk ã¨xfláê`« [fi~°=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
=∞$`« ã¨Or=h~°ã¨=Ú
„áêñ`«ÉÅˇ =¡ Ú 1 „^À}„Ѩ=∂}=Ú, Ñ≤eÑ¡ ñ‘ K«~° "Õà§◊ Ѩ@ì 20 ѨÅ=ÚÅ∞,
^•x=∞‡, J_»¤ã¨~°=Ú, J~°ñ\˜™⁄#, Ju=ã¨, ÃÑ<Õfl~°∞QÆ_»¤, ^Õ=^•~°∞, =∂ˆ~_»∞
ѨO_»∞,¡ ^Œ∞OkÅ=Ú, áêki, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, =ÚÅHõ, <ÕÅ=ÚÅHõ,
ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , ~ˆ ñQÆ∞, Ñ≤#fláêѨ~,° z„`«=¸Å=Ú, ^Œ∞~°^QŒ ˘O_ç, QÆÖ~˚Ë ∞° , Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
10 ѨÅ=ÚÅ∞ K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ Jxfl\˜x ~À@"Õã≤ ^ŒOz, Ö’ñ`«∞QÆÅ =∞\˜‰ì Ωõ O_»
Ü«∞O^Œ∞ ÃÑ· k#∞ã¨∞ʼnõΩ 8 áêà◊√§ hà◊√§ áÈã≤ JO^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú "Õã≤ HõeÑ≤ –
ÃÑk· #∞ã¨∞Å#∞ "Õã≤ ‰õΩO_»q∂ñ^Œ =¸‰õΩ_»∞ =¸ã≤ 20 k#=ÚÅ∞ HÍáê_»=ÅÜ«Ú.
16 k#=ÚʼnõΩ ÃÑ#· , áÈHõ HÍÜ«∞Å∞ 2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞ `≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õã≤
L"≥∞‡`«,Î Å=OQÆ=ÚÅ∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, =\ì̃"àÕ √◊ §, K«O^Œ#=Ú, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, F=∞=Ú,
q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, HõKÀ~°=ÚÅ∞, [\Ï=∂Oã≤, ^•eÛ# K≥Hõ¯,
UʼnõΩÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ™œ÷}Ü Ë ∞« Hõ=Ú (ѨOk K≥q QÆ_)¤» ™⁄O\˜,
"≥∞O`«∞Å∞, P*Ï"≥∂^Œ=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~Ô O_Õã≤ ѨÅ=ÚÅ K˘Ñ¨C# ^ŒOz K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. nxx – =∞\˜`ì Àñ *ËÜ∞« ñ|_ç# – "≥∂zHÍÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞
QÍx, =∞Ü«¸~° Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ QÍx, „Hõ=∞„ѨHÍ~°=Ú HÍñz K«ÖÏ¡i#
"≥#∞HõkOK«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ HÍñK«|_ç# =∞^Œº=Ú#∞, x`«º=Ú, =Ü«∞ã¨∞û ^è•`«∞=Ù
gxx J#∞ã¨iOz áê#=Ú KÕã#≤ –^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ, ^•~°º¤ =Ú, ѨÙ+≤,ì |Å=Ú, HÍOu,
JyflnÑ≤Ü Î Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ѷ∞¨ ’~°ãx¨ fláê`« [fi~°=Ú, q+¨Øz, â‹`· º« =Ú gx Ü«∞O^Œ∞
ѨÅ∞=∂~°∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
=∞$QÆ=∞^•ã¨#=Ú
=∞$`«ãO¨ rqx 50 ѨÅ=ÚÅ∞, `Õ<≥ 25 ѨÅ=ÚÅ∞, [Å=Ú 25Ѩ, ‰õã∂¨ iÎ
1 ‰õΩ_»==Ú, q∞iÜ«∂Å∞, Å=OQÍÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ Å=OQÆÑ@ ¨ ,ì Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 2 ѨÅ=ÚÅ∞, gxx ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ É’ã≤ =¸ã≤ XHõ =∂ã¨=Ú
LOK«=ÅÜ«Ú. nxx q+¨Øz, "≥H¯˜ à◊√§, ã¨xfláê`«[fi~°=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ HÀ+¨=ª Ú#∞
^ÕÇϨ |Å=Ú#∞ qKåiOz =∂„`« <Õ~Ê° ~°z Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
=∞^茺 [fi~°zH˜`«û – [fi~°=∂`«OQÆ ˆHã¨s~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
Hõ~°Hͯܫ∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ã¨~°˚HΔÍ~°=Ú, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, "ÕñѨq`«∞ÎÅ∞,
q+¨=Ú+≤qì `«∞ÅÎ ∞, z„`«=¸Å=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ =∂+¨"∞≥ `«∞,Î L"≥∞‡`«∞qÎ `«∞ÅÎ ∞ 2
=∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î =ã¨<åaè 2 =∂, gx#xfl\˜x "åqÖωõΩ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ü≥∞O_» ɡ\ ,ì˜ J~°Q∞Æ iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ#∞
ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« , qˆ~K«#=Ú KÕÜÚ« #∞. ^À+¨=ÚÅ â◊q∞OѨñ*ËÜÚ« P=∂r~°=‚ Ú,
HÍ=∞Å, áêO_»∞=Ù, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú gxx É’Q˘@∞ì#∞, JyflnÑ≤Î KÕÜÚ« #∞. nxH˜
LëÈ‚^HŒ =õ Ú J#∞áê#=Ú.
[fi~°=Ú~åi~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =ã¨<åaè, WOybHõ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú,
Å=OQÍÅ∞ 4 `«∞, q∞iÜ«∂Å∞ 4 `«∞, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞ 8`«∞, `≥Q_Æ » 1 `«∞, gxx
<ÕÅ^ŒOu "Õà¡◊ ~°ã=¨ ÚKÕ <Õ_∞» =∂~°∞¡ =∞kOz, QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
nx=Å# ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞, Ju Jr~°‚ [fi~°=ÚÅ∞, =∞Å|^Œ=ú Ú`Àñ QÆ∂_ç#
[fi~°=Ú, „QÆǨÏ}˜, QÆ∞Ň=Ú, P=∞"å`«=Ú, P=∞¡Ñ≤`«Î=Ú, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú,
HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, QÆ$„^è㌠"‘ å`«=Ú, ã¨Okè"å`«=Ú, =∞*Ï˚"å`«=Ú,
Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# "åѨÙ, Ü«∞Hõ$`«∞Î, Ñ‘¡Ç¨Ï=Ú, ã¨HõÅ "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ Jëêì^Œâ◊
‰õΩ+¨μ~ì ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
N[fi~°=Ú~åi~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, =ã¨<åaè, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, "≥eQÍ~°=Ú,
Hõ~H° ͯܫ∞ɡ~_° ∞» , Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx á⁄_çKãÕ ≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ <Õáêà◊q`«∞ÅÎ
á⁄_çx <Õã≤ =∞iÌOz É’_»Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z#
[fi~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
[fi~°ˆHã¨s~°ã¨=Ú
â◊√kúKÕã≤# ~°ã¨=Ú, =ã¨<åaè, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, QÆO^èŒHõ=Ú,
Hõ~H° `õ å_ç Ü«Úã≤iHõÅ∞, <Õáêà◊=ÚÅ∞ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ, QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ
~°ã¨=ÚKÕ =∞iÌOz, QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. ÉÏÅ∞~°ÔH·# Ü≥∞_»
P"åÅO`«=∂„`«Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx Ñ≤`«Î[fi~°=Ú#O^Œ∞ `≥Å¡ K«ÔH¯~°`À#∞,
ã¨xfláê`« [fi~°=∞O^Œ∞ q∞iÜ«∂Å`À#∞, `åѨ [fi~°=∞O^Œ∞ Ñ≤Êe rÅHõ„~°Å`À#∞
ÉèHí OΔ˜ z##q =∂#∞#∞.
[fi~°Éèˇ·~°=~°ã¨=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° õ `å_ç Ü«Úã≤iHõÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú, <åaè,
QÆO^èHŒ =õ Ú, ~°ã=¨ Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ, U#∞ñQÆ∞ `«∞q∞‡
P‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõk#=Ú =∞iÌOz, QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ „áê`«óHÍÅ=Ú#
`åO|∂Å=Ú`À_» XHõ =∂„`«#∞ ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. WO^Œ∞‰õΩ ÃÑã¨~H° @ õ ∞ì, tdi}˜,
J#ñQÍ ÃÑ~°∞ñQÆ∞Ö’ #<ÕHõ „^Œ=º=ÚÅ#∞ "Õã≤ KÕã#≤ k (=∞l˚QÆ Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞). Ѩ^ºŒä =Ú.
#∂`«# [fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú, r~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú Wq =∂#∞#∞.
q^•º^èŒ~° ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜,
"≥eQÍ~°=Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, `≥Q_Æ ,» <ÕáêÅѨÙ"àÕ √◊ ,¡ L"≥∞‡`«,Î ã¨∂~°ºHÍO`«=∞}˜, =ã¨<åaè,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ <Õáêà◊=ÚÅ á⁄_ç, gxx ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞

áêÅ`À#∞, <Õáêà◊ "Õà¡◊ HõëêÜ«∞=Ú`À#∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞iÌOz, ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`«
=∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk [fi~°=Ú, áêO_»∞=Ù, QÆ∞Ň=Ú, „QÆÇϨ }˜, QÆ∞^Œ~ÀQÆ=Ú,
"åÜ«Úâ◊¥Å, Jr~°=‚ Ú, P=∞qHÍ~°=Ú, „H˜q∞~ÀQÆ=Ú, =∞Å|^Œ=ú Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , Ü«∞Hõ$`«∞,Î
gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
ѨOKå##~°ã¨=Ú
=ã¨<åaè, q∞iÜ«∂Å∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 30 áêà◊√§, `å„=∞=Ú,
ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞ñQÆ∞, Hõ~∂° Ê~°=Ú, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 12 áêà◊√§,
gxx YÅfi=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ lÖË_¡ ∞» "Õà§◊ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Wk ã¨=∞ã¨Î[fi~°=ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, Ãã·O^èŒ=
ÅHõ}
Δ =Ú, Hõ~H° Éõ ~ˇ _° ∞» , `Õ<≥ Wq Ѩ^ºŒä =Ú. K«O^Œ#ÖËÑ#¨ =Ú, K«hflà◊√§, áêÅ∞,
^•x=∞‡Ñ¶Å¨ =Ú gxxÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
K«O„^ŒâıY~°~°ã¨=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ ~°ã=¨ Ú, 1 ÉèÏQÆ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 áêà◊√,¡ q∞iÜ«∂Å∞ 2áê,
"≥eQÍ~°=Ú 2 áê, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ Ñ¨OK«^•~°#∞ HõeÑ≤, =∞`«ûºÑ≤`=Ϋ Ú
#O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã,≤ 3 k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz, ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À <˘ã¨Oy "≥O@<Õ H˘OK≥=Ú K«hflà◊§ xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. =∞l˚QÆ J#fl=Ú,
ÖËñ`« =OHÍÜ«∞Å∞ Ѩ^䌺=Ú. 3 k#=ÚÅ֒ѨÅ, L„QÆ=∞~Ú# âı¡+¨‡Ñ≤`«Î
[fi~°=Ú#tOK«∞#∞.
J~°ú<åsâ◊fi~°~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =ã¨<åaè, "≥eQÍ~°=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx
YÅfi=∞O^Œ∞ HÍ@∞Hõ=Öˇ #QÆ∞#@∞¡ =∞iÌOz, ã¨#fl<≥· á⁄_»=ÙQÆ #∞O_ç =¸ã¨Ö’#∞xz
=¸ux XHõ =∞\˜‰ì Ωõ O_»Ü∞« O^Œ∞xz, „H˜O^ŒÃÑ#· LѨC áÈã≤, =∞\˜‰ì Ωõ O_» =¸ux
=¸ã≤, <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÅ HÍÅ=Ú, f„"åyflKÕ=O_ç K«ÖÏ¡i# "≥#∞HõkOz,
PÜ«∞ø+¨^=Œè Ú#∞ YÅfi=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ "≥∞`«QÎ Æ #∂i QÆ∞iyO[O`« =∂„`«=Ú Z_»=∞
=Ú‰õΩ¯# #㨺=Ú KÕã≤#, Z_»=∞ ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞ [fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
‰õΩ_ç=Ú‰õΩ¯# #㨺=Ú KÕã≤#, ‰õΩ_ç ÉèÏQÆ=∞O^Œe [fi~°=Ú #tOK«∞#∞. Wk
Ѩ ~ ° = ∞~° Ç ¨ Ï ã¨ º =∞~Ú#k. =∞$`« ∞ º=ÙÅ∞ QÆ Å ~¸ Éè í ∂ Ö’Hõ = Ú##∞O_» ∞
=∞#∞+¨μºÅ‰õΩѨHÍ~°=ÚQÍñ „|Hõ\ O˜ Ѩñ|_ç#k.
=∞$`« ã¨Or=# ~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú 4 áêà◊√§, <Õáêà◊=ÚÅ∞ 3 áê, "≥eQÍ~°=Ú 2 áê, =ã¨<åaè 1
áêÅ∞, gx#xfl\˜x ZO_»É\ˇ ,ì˜ XHõ *Ï=Ú =~°‰Ωõ "≥∞`«QÎ Æ =∞iÌOz, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ
=∞iÌOz ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, z„`«=¸Å=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gx`Àñ
QÆ∂_» HõeÑ≤ Ü≥Úã¨Oy# ~Ô O_»∞ *Ï=ÚŠ֒ѨŠ`åѨ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. HõOK«∞y<≥flÖ’,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, K«O^Œ#=Ú#∞ "Õã,≤ ^•x`À ÖËÑ#¨ q∞Ü«∞º=ÅÜ«Ú, qã¨#Hõ„~°`À
qã¨~°=ÅÜ«Ú. =∞l˚QÆ J#fl=Ú Ñ¨K«ÛHõ~°∂Ê~°=Ú Ñ¨^䌺=Ú. Wk =∞ǨѶ¨∞’~°
ã¨xfláê`«=Ú, „u^À+¨[fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú, P=∞"å`«=Ú, "å`«Q∞Æ Å‡=Ú, â◊¥Å,
Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, [Ö’^Œ~=° Ú, j`«[fi~°=Ú, `åѨ[fi~°=Ú, ã¨O`«`« [fi~°=Ú, =∞O^•yfl,
"å`«~ÀQÆ=Ú, gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
N~°ã¨~å[=Ú
~°ã=¨ Ú 1 áêÅ∞, ¿ÇÏ=∞=∂HΔ̃H=õ Ú 1 áêÅ∞, =∞}˜tÅ 2 áêà◊√,¡ QÆO^èHŒ =õ Ú
3 áê. `åà◊H=õ Ú 18 áêà◊√§, `å„=∞=Ú 5 áê, r_çyO[Å∞ 3 áê, gx#xfl\˜x
KÕiÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ áêÅ∞áÈã≤ HõeÑ≤, QÆ\kì˜ Ü≥∞ÿ # =∞\˜‰ì Ωõ O_»Ü∞« O^Œ∞
xz =¸ux =¸ã≤ <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÅ∞ =O_ç K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOz YÅfi=Ú#
"Õã≤ =∞iÌOz, <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞, `«=∞Åáê‰õΩÖ’ ɡ\ ì˜ ~ÚzÛ#
J+¨qì ^èŒ [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
=Ú„^•ÃѶ∂@Hõ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, @OHõ}HΔÍ~°=Ú, ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, a_®Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, QÆ∞yæÅ=Ú, =ã¨<åaè, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
~Ô O_Õã≤ =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# *ËiÛ – #Å¡ L"≥∞‡`«Î "Õà§◊ ~°ã=¨ ÚKÕ <Õ_∞» =∂~°∞¡
ÉèÏ=#KÕã,≤ ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , H˘_çÃã, h~°∞ z„~°‰Äõ ~°, „HÍ#∞QÆ, z„`«=¸Å=Ú, ÃÑ^ŒÌ
*’ºu+¨‡u (=∂ůOQÆ}˜) „uѶ¨Å=ÚÅ∞, ÃÑ^ŒÌ=ÚÅHõ gx ~°ã¨=ÚÅKÕ =∞iÌOz
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx ~Ô O_»∞ =∂„`«Å∞ ÉèHí OΔ˜ z =G=Ú
HõÑC¨ H˘#=ÅÜ«Ú. Wk ã¨~fi° [fi~°=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
j`åi~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, `å„=∞=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, á⁄@∞ì
fã≤# <Õáêà◊=ÚÅ∞ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ 2 áêà◊√§, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, zO`«
K≥H¯õ Å Éˇ~_° ∞» Éèãí ‡¨ =Ú, ѨOK«^•~°, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2 áêà◊√§, gxx x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ
<˘Hõ k#=Ú =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ "Õ_hç à◊§`À ÉèHí OΔ˜ z#
"å`«â+¡ı ‡¨ [fi~°=Ú j`«[fi~°=ÚÅ#∞ =∂#∞#∞.
=~°‚YO_Õâ◊fi~°~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞}˜tÅ, =ã¨<åaè, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx "åqe
P‰õΩ ~°ã¨=ÚKÕ ÉèÏ=#KÕã≤, Ñ≤=∞‡@ JšѨÙ~°ã¨=ÚKÕ, =¸_»∞=∂~°∞¡ =∞iÌOz
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. gxx `«=∞Åáê‰õΩ`À ÉèHí OΔ˜ z# [fi~°=ÚÅ∞
ǨÏiOK«∞#∞.
j`«ÉèíOl~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, WOybHõ=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú, "≥eQÍ~°=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú,
Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx â◊√kú KÕã≤ HÍñHõ~å‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõ k#=Ú =∞iÌOz
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ≤=∞‡@ 6 `«∞Å=ÚÅ `å„=∞=Ú#∞ `≥zÛ â◊√kú KÕã≤ YÅ=Ú=Öˇ KÕã≤ ^•x Ü«∞O^Œ∞
ÃÑ·ñ*ˇÑ≤Ê# ~°ã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx ѨÓã≤ J^èÀ=ÚY=ÚQÍ KÕã≤ =∞iÜ≥ÚHõ
áê„`«Ü∞« O^Œ∞xz, =∞iÜ≥ÚHõ áê„`«=ÚKÕ =¸ux =¸ã≤ Páê„`«=Ú xO_» ~Úã¨∞Hõ
áÈã≤ ^•x q∂ñ^Œ =_»∞¡ áÈã≤ <åÅ∞HÍÜ«∞O„`«=Ú# á⁄~Úq∂ñ^Œ#∞xz
=_»∞z¡ @∞¡=~°‰Ωõ =∞O@ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =_»∞¡ Ѩye# Ñ≤^ÑŒ ¨ ~°ã=¨ Ú ã≤^=úŒ ∞~Ú#^Œx
`≥eã≤H˘x ֒Ѩe `å„=∞YÅfi=Ú#∞ fã≤"ãÕ ≤ 6 `«∞Å=ÚÅ q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú#∞
HõeÑ≤ 2 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞ `«=∞Åáê‰õΩ`À ÉèHí OΔ˜ z# "å`«[fi~°=Ú
j`«[fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
JÅÊ[fi~åO‰õΩâ◊ ~°ã¨=Ú
~°ã¨=Ú, <åaè, QÆO^èŒHõ=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú
L"≥∞‡`«Îq`«∞ÎÅ∞ D <åÅ∞yO\˜H˜ Ô~O_çO`«Å∞ ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞,
gx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ 2 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞ x=∞‡Ñ¨O_»¡ QÆ∞A˚`À
QÍx JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À QÍx ÉèHí OΔ˜ z# Jxfl [fi~°=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞#∞.
=∞^茺=∞[fi~åO‰õΩâ◊ ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú 1 `«∞Å=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 1 `«∞Å=Ú, ™⁄O\˜ 4 `«∞Å=Ú, "≥eQÍ~°=Ú
4 `«∞Å=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú 4 `«∞Å=Ú, gxx QÆ∞O@HõÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ`« =∞iÌOz
<åÅ∞QÆ∞= k#=Ú# Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx Ñ≤Ñʨ à◊√§, `Õ<≥
gx`À ÉèHí OΔ˜ z# q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
ã¨~°fi [fi~åO‰õΩâ◊=\˜
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, q∞iÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Å=OQÆÑ@
¨ ,ì <ÕáêàÏÅ∞,
HÀ+¨μì, <ÕÅ"Õ=Ú, `«∞OQÆ=ÚÃãÎÅ∞ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤
"åqe P‰õΩ ~°ã¨=Ú#O^Œ∞#∞, JšѨ٠~°ã¨=Ú#O^Œ∞#∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∂„`«Å∞
KÕÜ«Ú=ÅÜ«Ú. D =∂„`«#∞ ÉèíH˜ΔOz =G=Ú#∞ HõѨCH˘#=ÅÜ«Ú. nx=Å#
ã¨=∞ãÎ̈ [fi~°=ÚÅ∞, "å`«[fi~°=Ú, Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú, âı+¡ ‡¨ [fi~°=Ú, ^ŒfiO^Œfi [fi~°=Ú,
q+¨=∞ [fi~°=Ú, „áêHõ$`«[fi~°=Ú, "≥H· $õ `« [fi~°=Ú, JO`«~`æ° « [fi~°=Ú, |Ç≤Ï~°`æ «
[fi~°=Ú, x~å=∞[fi~°=Ú, P=∞[fi~°=Ú, J+¨qì ^è[Œ fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ[˚fi~åO‰õΩâ◊~°ã¨=Ú
~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, `å„=∞=Ú, WOybHõ=Ú, ǨÏi^Œà◊=Ú, ֒ǨÏ=Ú,
=OQÆ=Ú, ã¨fi~°‚=∂H˜ΔHõ=Ú, "≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú, =∞}˜tÅ, ã¨fi~°‚=Ú, J„ÉèíHõ=Ú,
*ËQ∞Æ ~°∞~å~Ú, "≥eQÍ~°=Ú, ~°[`«=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú, `«∞Åã≤ ~°ã=¨ Ú, z„`«=¸Å ~°ã=¨ Ú, |OyP‰õΩ ~°ã=¨ Ú,
ѨÙezO`å‰õΩ ~°ã¨=Ú, gxKÕ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ x~°˚# ™ê÷#=Ú# ZO_»Ö’
YÅfi=Ú#O^Œ∞ T~°Éˇ\ ˜ì Ñ≤^ŒÑ¨ =∞iÌOz Ãã#QÆyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ h_»
ÃãO_çOK«=ÅÜ«Ú nx <˘Hõ =∂„`«#∞ ÉèHí OΔ̃ z# ã¨=∞ãÎ̈ L„QÆ[fi~°=ÚÅ∞, [Å^À+¨
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
[fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
[fi~åO‰õΩâ◊~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, ™⁄O\˜, "≥eQÍ~°=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, <åaè,
Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx QÆ∞O@HõÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ`« =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`«
=∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx ^À+¨=Ú#‰õΩ `«Q∞Æ #@∞¡ J#∞áê#=Ú <Õ~Ê° ~°z
ÉèHí OΔ˜ z# q+¨=∞ [fi~°=Ú, [fi~åu™ê~°=Ú, =∞O^•yfl Wq #tOK«∞#∞.
zO`å=∞}˜~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, <Õáêà◊=ÚÅ∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ YÅfi=Ú #O^Œ∞
=∞iÌOz, `«∞q∞‡ P‰õΩ~°ã=¨ ÚÖ’ ÉèÏ=# KÕã≤ QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
JšѨ٠~°ã¨=Ú`À ÉèíH˜ΔOz#, Jr~°‚=Ú, J+¨ìq^èŒ [fi~°=ÚÅ∞ ã¨=∞ã¨Î â◊¥ÅÅ∞
=∂#∞#∞. [fi~°=ÚÅ∞–UHÍÇ≤ÏHõ–^•fiÇ≤ÏHõ–„`åÇ≤ÏHõ–Kå`«∞iúH–õ ã¨xfláê`« [fi~°=ÚÅ∞.
„`åºÇ≤ÏHÍi~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞}˜tÅ, ǨÏi^Œà=◊ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜
ã¨=∞=Ú, Ju=ã¨, áê^Œ~ã° =¨ Ú#‰õΩ ~Ô O_çO`«Å∞ ֒ǨÏ=Ú, ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ ~Ô O_çO`«Å∞
"≥O_ç, gxx "ÕñѨKH≥ ¯õ ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, q+¨μ„‚ HÍO`«~ã° =¨ ÚKÕ`#« ∞ =∞kOz =¸ñ
_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞QÍ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx Ju=ã¨Hëõ êÜ«∞=Ú`À ÉèHí OΔ˜ z#
„`åºÇ≤ÏHÍk [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
Kå`«∞~°÷HÍi~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú Ç¨Ïi^Œà=◊ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ~°ã=¨ Ú#‰õΩ
J~°úÉèÏQÆ=Ú ã¨fi~°‚=Ú, gxx YÅfi=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ #Å¡L"≥∞‡`«Î ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞,
JQÆãÑ≤ Ó¨ Å ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞ =∞iÌOz ÉèÏ=# KÕã≤ ~Ô O_»∞ yiyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤
[fi~°=Ú q_çz# Ñ≤^ŒÑ¨ <åQÆ ˆHã¨~° ~°ã¨=Ú`À ÉèíH˜ΔOz# Kå`«∞~°úHÍk q+¨=∞
[fi~°=ÚÅ∞ áÈ=Ù#∞.
qâıfiâ◊fi~° ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, WOybHõ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx ~åq K≥H¯õ ~°ã=¨ ÚKÕ
=¸_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz ~ˆ QÆ∞"Õà¡◊ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, "å‰õΩ_»∞ "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞,
HÍ=∞Oz P‰õΩ~°ã=¨ Ú#∞ =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[O`« P=ÙáêÅ`À xzÛ# ~å„u
[fi~°=Ú =∂#∞#∞.
q„Hõ=∞ˆHã¨i ~°ã¨=Ú
`å„=∞=Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, "≥O_ç ~Ô O_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@,
<åaè ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ "Õã≤ HõeÑ≤ x=∞‡Ñ¨O_»~¡ ã° =¨ ÚKÕ
W~°∞=k =∂~°∞¡ =∞iÌOz 1 QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z# ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

[fi~°HÍÅ ˆH`«∞~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞=Ú, =∞}˜tÅ, r_ç, ǨÏi^Œà=◊ Ú, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ KÕ`« =∞iÌOz QÆ[ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
nxx 2 QÆ∞iyO[ÅO`« `Õ<`≥ À ѨÙK«∞ÛH˘x# J+¨qì ^èŒ [fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
„uѨÙ~åi ~°ã¨=Ú
~°ã¨Éèí㨇=Ú, `å„=∞=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèíHõ=Ú, <åaè, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ J~°Éú Ïè QÆ=Ú "≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú gxx JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ
=∞iÌOz 2 QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ `Õ<`≥ À QÍx, â◊~¯° ~°`ÀQÍx, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À
QÍx ÉèHí OΔ̃ z# J+ì̈q^èŒ [fi~°=ÚÅ∞, [Å^À+¨ [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú,
"åѨÙ, Ju™ê~°=Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
"Õ∞Ѷ¨∞<å^Œ~°ã¨=Ú
"≥O_ç, HõOK«∞, `å„=∞Éèí㨇=Ú D =¸_»∞ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜
ã¨=∂#=Ú QÆO^èHŒ =õ Ú, gxx =∞é˜"‚ àÕ §◊ HõëêÜ«∞=ÚKÕ =∞iÌOz =Ú^ŒKÌ ãÕ ,≤ =∞\ì̃
„Ѩq∞^ŒÅÖ’ #∞xz QÆ[ ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ 6 ѨÙ@=ÚÅ∞ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx 2
QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^èŒ=Ú#∞ `«=∞Åáê‰õΩ ~°ã¨=Ú`À ÉèíH˜ΔOz# ã¨HõÅ q+¨=∞
[fi~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. áêÅ#fl=Ú Ñ¨^䌺=Ú. =∞iÜ«Ú ™⁄O\˜, Ju=ã¨,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, <ÕÅ"Õ=Ú, uѨÊfñÔQ, H˘_çÃã, gx HõëêÜ«∞=Ú`À ÉèHí OΔ˜ z# `«~∞° }
[fi~°=Ú, r~°[‚ fi~°=Ú, `åѨ=Ú, ^ŒÑÊ≤ Wq #tOK«∞#∞.
ã¨fiK«ÛùO^Œ Éè̌·~°q~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞ 4 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
gxx HÍÅ∞Hõ=Öˇ "≥∞`«QÎ Æ =∞iÌOz gxHõxfl\˜H˜ ã¨Q=Æ Ú Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú "Õã≤
=∞iÌOz XHõ QÆ∞iyO[O`« QÍx, 2 QÆ∞iyO[ÅO`« QÍx `«=∞Åáê‰õΩ`À QÍx,
JšѨ٠~°ã¨=Ú`À QÍx `«∞q∞‡ P‰õΩ ~°ã¨=Ú`À QÍx ÉèíH˜ΔOz# j`«[fi~°=Ú,
ã¨xfláê`«=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú, Ñ‘#ã¨, Ѩ_Ãç ã=Ú, Jr~°‚ [fi~°=Ú, =∞O^•yfl,
"åOu, ^•~°∞}, t~À~ÀQÆ=Ú, Wq #tOK«∞#∞. ^À+¨|ÖÏ|Å=Ú#∞ K«∂z ÃÑ~°∞ñ
QÆ#fl=Ú Ñ¨^ºŒä =ÚQÆ ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú.
[fi~åi~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, áê^Œ~°ã¨=Ú, `å„=∞=Ú, ã‘ã¨=Ú, J„ÉèíHõ=Ú,
"≥eQÍ~°=Ú, =∞}˜tÅ, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ QÆ∂iÛ ~ˆ ÅѨ@~ì ã° =¨ ÚKÕ, 10
k#=ÚÅ∞ T~°É\ˇ ì˜ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. XH˘¯Hõ¯
=∂„`«#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ˜ z# ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞, ã¨=∞ã¨Î â◊¥ÅÅ∞, âı+¡ ‡¨ =Ú,
Ñ≤`=Ϋ Ú #tOK«∞#∞.
[fi~åâ◊x~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, <åaè, `å„=∞=Ú, Wq ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞
gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú Ö’Ç¨Ï=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, gxx W#∞Ѩ YÅfi=Ú#O^Œ∞ =∞iÌOz
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~Ú#∞ѨHÍ_»`À HõeÜ«∞ɡ\ ˜ì "åqeP‰õΩ ~°ã¨=ÚáÈã≤ =∞iÌOz áê^Œ~°ã¨=Ú#‰õΩ
ã¨=∂#=ÚQÆ q∞iÜ«∂Åá⁄_çx KÕiÛ QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ `«=∞Åáê‰õΩ`À
<˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. Wk HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú, "åOu, ^è•`«∞QÆ`"« ∞≥ #ÿ
`åѨ=Ú, „Ѩ|Å=∞~Ú# [fi~°^À+¨=Ú, ѨÙ~å}[fi~°=Ú, Ü«∞Hõ$`«∞Î, QÆ∞Ň=Ú,
L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , "åѨ٠gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
N[Ü«∞=∞OQÆà◊~°ã¨=Ú
WOybHõ=ÚÖ’ fã≤# ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, `å„=∞=Ú, =OQÆ=Ú,
ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú
~Ô O_»∞áêà◊√§, HÍO`«Ö’ǨÏ=Ú 1 áêÅ∞, "≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú 1 áêÅ∞ gx#xfl\˜x
K«∂~°=‚ Ú QÍqOz L"≥∞‡`«Î ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, `≥Å"¡ åqe P‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, ^Œâ=◊ ¸Å
HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞, <ÕÅ "Õ=Ú HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞, „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÍ =¸ñ_»∞=∂~°∞¡
T~°É\ˇ ì˜ =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞~°∞yO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx rÅHõ„~°,
`Õ<,≥ gx`À_» ÉèHí OΔ̃ z#, r~°‚ [fi~°=Ú, ѨÙ~å}[fi~°=Ú, J+ì̈q^è[Œ fi~°=ÚÅ∞, ™ê^躌
[fi~°=Ú, J™ê^躌 [fi~°=Ú, "å`« [fi~°=Ú, Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú, HõѨ¶ [fi~°=Ú, ^ŒfiO^Œfi[
[fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞, "Õ∞^ÀQÆ`« [fi~°=Ú, =∂Oã¨Q`Æ « [fi~°=Ú, Pã≤Q÷ `Æ «
[fi~°=Ú, =∞*Ï˚Q`Æ « [fi~°=Ú, JO`«~`æ° [« fi~°=Ú, |Ç≤Ï~°`æ « [fi~°=Ú, J<ÕHõ ^À+¨[
[fi~°=Ú, g~°ºQÆ`[« fi~°=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞, |Å=Ú, ѨÙ+≤Ü ì Ú«
HõÅ∞QÆ∞#∞.
[fi~°‰õΩO[~°áêsO„^Œ~°ã¨=Ú
=¸~°Û<ù ˘OkOѨñ|_ç# ~°ã=¨ Ú 1 `«∞Å=Ú, *Ï~°} KÕÜ∞« |_ç# J„ÉèHí =õ Ú
4 `«∞Å=Ú, "≥O_ç, ã¨fi~°‚=∂H˜ΔHõ=Ú, WOybHõ=Ú, áêÅ`«∞`«Î=Ú, `å„=∞=Ú,
=Ú`«ºÑ¨Ù Éèãí ‡¨ =Ú, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú, ֒ǨÏ=Ú, *ËQ∞Æ ~°∞~å~Ú, tÖÏl`«∞,Î =∞}˜tÅ,
QÆO^èŒHõ=Ú, Wq k#∞=Ú‰õΩ Ô~O_Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞, áêÅ <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_»¤,
=∂ůOQÆ}q˜ `«∞ÅÎ ∞, QÆe*Ë~∞° , `«H¯õ e, <ÕÅ Lã≤iHõ, KÕñ^Œ∞á⁄@¡, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜,
á⁄uÎ^∞Œ OѨ, Ñ≤e¡ ÃÑã¨~,° Q˘O`≥=∞ H˘=∞~°∞, gx „Ѩ`ºÕ Hõ ã¨~fi° ã¨=Ú#∞ áÈã≤ =¸ñ
_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú. nxx <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z#
[~î°~åyfl nÑ≤Î QÆÅ∞QÆ∞#∞. ã¨O`«`« [fi~°=Ú, UHÍÇ≤ÏHõ, „`åºÇ≤ÏHõ, Kå`«∞i÷Hõ
[fi~°=ÚÅ∞, âßfiã¨=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú "åѨÙ, áêO_»∞=Ù, HÍq∞Å, „QÆÇϨ }˜, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú
Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
q^•º=Å¡Éèí~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, WOybHõ=Ú ~Ô O_»∞áêà◊√,¡ =∞}˜tÅ =¸ñ_»∞áêà◊√§,
ǨÏi^Œà=◊ Ú 12 áêà◊√§, gxx HÍñHõ~å‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz ~åyáê„`«Ü∞« O^Œ∞xz
=¸ux =¸ã≤ P~åy áê ~°`#« ∞ XHõ =¸‰õΩ\˜Ü∞« O^Œ∞xz ÃÑ#· =_»∞¡ áÈã≤
"åÅ∞HÍÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç =_»∞¡ z\˜ì#ѨC_»∞ ~°ã¨=Ú ã≤^Œú=∞~Ú#^Œx
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`≥Å∞ã≤H˘x fã≤ ֒Ѩe B+¨^=Œè Ú#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ â◊~¯° ~° HõeÑ≤ 6 QÆ∞iyO[ÅO`«
B+¨^=Œè Ú#∞ÉèHí OΔ˜ z# q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. #∂<≥ ѨÙÅ∞ã¨∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
‰õÄ_»^Œ∞.
j`åi~°ã¨=Ú
QÆ∞=∞‡_ç HΔÍ~°=Ú, ã¨∞#flѨ٠hà◊√§, #∞=ÙfiÅ HΔÍ~°=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú
gxx HÍñHõ~å‰õΩ~°ã¨=ÚKÕ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ѨÅ∞=∂~°∞ =∞iÌOz, XHõ
‰õΩO_»Ö’#∞xz lÖË_¡ ®‰õΩÅ`À =¸ã≤, Hõ~H° ͯܫ∞, ɡÅ=¡ Ú, LѨC, =∞#∞fl gxx
á⁄_çKãÕ ≤ ‰õΩO_»=¸ux =¸ã≤, XHõ ‰õΩO_»Ö’ Wã¨∞HõÉ’ã≤ JO^Œ∞ P‰õΩO_»∞#∞xz,
ÃÑ#· =_»∞á¡ Èã≤ áÈ~Ú q∂ñ^Œ#∞xz =O_»Å=ÅÜ«Ú. =_»∞¡ "Õy#ѨC_»∞ ~°ã=¨ Ú
ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ ^Œx `≥eã≤H˘x kOz, JO^Œe B+¨^=Œè Ú#∞ nã≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `«∞Åã≤Ü∂« ‰õΩ
~°ã=¨ Ú`Àñ *ËiÛ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ `Õ<≥ – Ñ≤Ñʨ à◊√§ â◊~¯° ~°,
<Õ~Ú, áêÅ∞ gx Ü«∞#∞áê#=Ú`À ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. áêÅ∞, <Õ~Ú, ÃÑã¨Å∞, gx`Àñ
QÆ∂_ç# J#fl=Ú Ñ¨^ºŒä =Ú. `åѨ[fi~°=Ú #tOK«∞#∞.
[fi~°â◊¥ÅǨÏ~° ~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, gxx HÍÅ∞Hõ=Öˇ "≥∞`«QÎ Æ =∞iÌOz XHõ ‰õΩO_»Ö’ "Õã≤
^•xÃÑ#· <˘Hõ `å„=∞áê„`« #∞xz Ü≥∞O_»É\ˇ ,ì˜ á⁄~Úq∂ñ^Œ ɡ\ ,ì˜ HÍeÉÁ@#
„"ÕÅO`« á⁄_»=ÙQÆÅ *ÏfiÅ`À ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ∞ =O_ç kOz JO^Œe ~°ã=¨ Ú#∞
fã≤ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞QÎ Íx, =¸ñ_»∞ QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞QÎ Íx `«=∞Åáê‰õΩ`À
WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. rÅHõ„~°, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú gx á⁄_çx J#∞áê#=ÚQÆ
ÉèíH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú. K≥=∞@ Ѩ@∞ì#∞. Kå`«∞i÷HÍk [fi~°=ÚÅ∞, #∂`«# [fi~°=Ú,
PQÆO`«∞Hõ [fi~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞.
+¨_®##~°ã¨=Ú
W`«Î_ç, HõOK«∞, `å„=∞Éèí㨇=Ú, WOybHõ=Ú, Ñ≤ѨÊà◊√§, <åaè, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx uѨÊfñÔQ ~°ã=¨ ÚKÕ`« <˘Hõ *Ï=Ú =∞iÌOz, QÆ∞iyO[O`«
B+¨^=Œè Ú#∞ `Õ<`≥ À <˘ã¨Oy# [fi~°=Ú, =∞O^•yfl, "å`« [fi~°=Ú, Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú,
™ê^è•~°} [fi~°=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú, r~°‚[fi~°=Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
ÃÑã¨~Ñ° Ѩ C¨ , J#fl=Ú, ÃÑã¨~H° @
õ ∞ì, =∞l˚Q,Æ J#fl=Ú, >ˇOHÍÜ«∞hà◊√§, ÃÑã¨Å∞ Wq
Ѩ^䌺=Ú.
HõÅÊ`«~°∞~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, <åaè, `å„=∞=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ |„Ô~, <≥=∞e, ѨOk, =∞`«ûº=Ú, "Õ∞ñHõ gx Ñ≤`=Ϋ ÚÅKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ S^Œ∞
k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=#KÕã,≤ "åqeÜ«∂‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ <Õ_∞» k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz, Ñ≤^ÑŒ ,¨
JšѨÙ~°ã¨=ÚKÕ =¸ñ_»∞ =∂~°∞Å∞ =∞iÌOz, P"åÅ=O\˜ =∂„`«Å∞ KÕã≤
h_»<≥O_çOK«=ÅÜ«Ú. nxx 7 =∂„`«Å#∞ ~Ày Ü≥ÚHõ¯, =Ü«∞ã¨∞û, [~î°~åyfl,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^À+¨=Ú gxx ^≥eã≤H˘x Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. Ñ≤ѨÊe`Àñ QÆ∂_ç# "Õ_çhà◊§#∞
„`åyOK«=ÅÜ«Ú. "≥O@<Õ ~ÀyH˜ =G=Ú HõÑ≤Ê x„kOѨ*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. K≥=∞@
Ѩ\ #ì̃ , `«~∞° "å`« ~ÀQÆ=Ú q_çz#^Œx `≥eã≤H˘x K«HÔ ¯~° QÆeÑ≤# ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú#∞
ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. Wk J™ê^躌 =∞~Ú# ѨÙ~å}[fi~°=ÚÅ∞, q+¨=∞[fi~°=ÚÅ∞, ™ê^è•~°}
[fi~°=ÚÅ∞, Ju™ê~°=Ú, „QÆÇÏ≤ }˜, áêO_»∞, HÍ=∞Å gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
`åÖÏOHõ~°ã¨=Ú
ǨÏi^Œà=◊ Ú 2 áêà◊√§, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú 2 áê, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ zÑ¨Ê á⁄_ç 4 áêà◊√§,
gxx HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ <˘Hõ*Ï=Ú=∞iÌOz, QÆ[ѨÙ@=Ú# =O_»=ÅÜ«Ú. ~Ô O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ <˘ã¨Oy# "å`«, Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú, „`åºÇ≤ÏHÍk [fi~°=ÚÅ∞
=∂#∞#∞.
[fi~å~°º„Éèí=Ú
J„ÉèíHõ=Ú, `å„=∞=Ú, ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, <åaè Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, 2 áêà◊√§, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å á⁄_ç 5 áêà◊√,¡ gxx [Å=Ú áÈã≤
=∞iÌOz =∂„`«Å∞ KÕã,≤ ^À+¨=Ú#‰õΩ ^Œy#@∞¡ J#∞áê#=Ú <Õ~Ê° ~°z Ü≥Úã¨Oy#
ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞, "å`« [fi~°=Ú, Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú, HõÑ[¨¶ fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú,
q+¨=∞ [fi~°=Ú, ^ŒfiO^Œfi [fi~°=Ú, ^è•`«∞QÆ`« q+¨=∞ [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , Ü«∞Hõ$`«∞,Î
QÆ∞Ň=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, "åѨÙ, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, ^ŒÑÊ≤ , =}ñ‰õΩ, `åѨ=Ú,
j`«=Ú, "åOu, „Éè=í ∞=Ú Wq #tOK«∞#∞.
r=<å#O^•„Éèí=∞
=„[Éèãí ‡¨ =Ú 1 `«∞Å=Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú 1 `«∞, rÅHõ„~° 1 `«∞, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞
1 `«∞, gxx „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ J_»ã¤ ~¨ =° Ú, „"å‰õΩ_»∞, Lã≤iHõ, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, uѨÊfñ
ÔQ gx~°ã¨=ÚÅ#∞ XH˘¯Hõ¯ ѨÅ=Ú K˘Ñ¨C# fã≤ D ~°ã¨=ÚÅ`À =∞iÌOz,
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥Úã¨Oy#, q+¨=∞[fi~°=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , Ü«∞Hõ$`«∞,Î "åOu,
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, "å`«~H° =Îõ Ú, „QÆÇϨ }˜, âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, J~°∞z, â◊¥Å, ~˘=Ú‡
D_»∞Ê, =¸Å~ÀQÆ=Ú Wq #tOK«∞#∞. g~°º=$kú, |Å=Ú, PÜ«Ú+¨º=$kúÜÚ«
[~î~° åyfl =$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
K«O^Œ<åk֒ǨÏ=Ú
~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , q+¨ÉÁkÌ, =\˜ì "Õà√◊ §, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Hõ~H° ͯܫ∞, ™⁄O\˜,
HõÅ∞=^Œ∞OѨÅ∞, Lã≤iHõ, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, z„`«=¸Å=Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞ Wq
㨠= ∞Éè Ï QÆ = ÚÅ∞, gxHõ x fl\ ˜ H ˜ 㨠= ∂#=Ú Ö’Ç¨ Ï =Ú. gxx ''FO
J=∞$`À^Œƒ"ù åÜ«∞™êfiǨ—— J#∞ =∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOK«∞K«∞ =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[
ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ `Õ<Ö≥ ’ QÆeÑ≤ ''FO J=∞$`ÕÇ˙ ¨ O—— J#∞ =∞O„`«=Ú #∞K«ÛiOz
ÉèHí OΔ̃ z Ñ≤=∞‡@, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. Wk ã¨=∞ãÎ̈ q+¨=∞
[fi~°=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=ã¨O`«=∂Åf~°ã¨=Ú
ã¨fi~°=‚ ∞ 1 ÉèÏ, =Ú`«º=Ú 2 ÉèÏ, WOybHõ=Ú 3 ÉèÏ, q∞iÜ«∂Å∞ 4 ÉèÏ,
áêÅ`«∞`«=Î Ú 5 ÉèÏ, W@∞¡ gxx =∞iÌOz JO^Œe K«=Ú~°∞ WQÆ∞~°∞=~°‰Ωõ "ÕñѨ
K≥H¯õ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞, `Õ<,≥ Ñ≤Ñʨ à◊√§ gx`À
¿ãqOz# q+¨=∞ [fi~°=Ú, HÍ™êk"åº^è∞Œ Å∞#∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOK«∞, [~î~° åyfl
nѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞.
âı¡+¨‡â‹·ÖËO„^Œ ~°ã¨=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°,
#Å¡rÅHõ„~°, HõKÀ~°=ÚÅ∞, Hõ~å¯@Hõâ$◊ Oy, F=∞=Ú, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, WOQÆ∞=,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, *ÏѨ„u, J*Ï"≥∂^Œ=Ú,
֒ǨÏ=Ú, ~ˆ ñQÆ\ ^˜ ∂Œ ÅQÀ"≥Å, Å=OQÍÅ∞, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, <ÕáêàÏÅ∞, QÆ∞=∞‡_ç
~ˆ ñQÆ∞ z„`«=¸Å=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 Hõ~¬° =ÚK˘Ñ¨C# KÕiÛ "≥Ú`«QÎ Í K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ Ñ≤^ŒÑ¨, =∂ˆ~_»∞ "Õà◊√§, lÖË¡_»∞ "Õà◊√§, z„`«=¸Å=Ú, <Õáêà◊Ѩ٠"Õà◊√§,
L`«~Î̂ }∞"Õà√◊ §, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, J_»ã¤ ~¨ =° Ú "åqe `«H¯õ e, L"≥∞‡`«"Î àÕ √◊ § #Å¡ rÅHõ„~°,
"ÕñѨ– Ñ≤Ñʨ à◊√§, „"å‰õΩ_»∞, JÅ¡=Ú gx ~°ã=¨ ÚÅKÕ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz Ü≥∞O_»Ö’
ɡ\ ì˜ Ü≥∞O_ç# `«~∞° "å`« QÆ∞~°∞yO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx <åÅ∞QÆ∞
=∂„`«Å#∞ x`«º=Ú JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú. "Õ_hç à◊§ J#∞áê#=Ú`À
ÉèíHΔ̃Oz# W~°∞=k q^èŒ=ÚÖˇ·# HõѶ¨~ÀQÆ=ÚÅ∞, ^•~°∞}t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞, qOâ◊u
"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, ѨOK«QÆ∞Ň=ÚÅ∞, L^Œ~°~ÀQÆ=ÚÅ∞, JO„`«=$kèú, J=∞"å`«=Ú,
áêO_»∞~ÀQÆ=ÚÅ∞, „H˜q∞~ÀQÆ=ÚÅ∞, ™œ÷ź ~ÀQÆ=Ú, L^•=~°=Î Ú, [fi~°=Ú ‰õΩ+¨μ=ª Ù,
^ÕÇϨ =Ú#O^Œe ^Œ∞~°^Œ – Wq #tOKå=Ù. [~î~° åyfl nѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ÅH©Δ‡ qÖÏã¨~°ã¨=Ú
Hõ$ëê‚„ÉèHí Kõ ∂« ~°=‚ Ú 1 ѨÅ=Ú, ~°ã=¨ Ú 4 ѨÅ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, 4 Ѩ, ѨKÛ«
Hõ~∂° Ê~°=Ú 4Ѩ, *ÏѨ„u 4 Ѩ, `«HÀ¯ÖÏÅ∞ 4Ѩ, =$^Œ^ú •~°∞ q`«∞ÅÎ ∞, L"≥∞‡`«Î
q`«∞ÅÎ ∞, QÆO*Ï~Úq`«∞ÅÎ ∞, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, laeHõ "Õà√◊ ,¡ ÃÑ^ŒÌ
=Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° "Õà√◊ § – Z„~°Q<Æ flÕ ~°∞ q`«∞ÅÎ ∞ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯¯
‰õÄÅ=Ú K˘Ñ¨C# ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `«=∞Åáê‰õΩÅ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz =¸_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk Ѷ∞¨ ’~° ã¨xfláê`«=ÚÅ#∞, "å`«~ÀQÆ=Ú
Å#∞, Ñ≤`Ϋ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. nxH˜ xÜ«∞=∞=Ú ÖË^∞Œ . =∞iÜ«Ú
Jëêì^Œâ◊ ‰õΩ+¨μª=ÚÅ∞, W~°∞=k "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, <å_ô„=}=Ú, ÃѶ∂~°„=}=ÚÅ∞,
QÆ∞^Œ~ÀQÆ=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, HõÑ,¨¶ "å`«, ~°H,Îõ =∂Oã¨, "Õ∞^À, ^è•`«∞QÆ`"« ∞≥ #ÿ kÜ«Ú
z~°HÍÅ=ÚQÆ #∞O_»∞#kÜ«Ú =Oâ◊=Ú#O^Œ∞O_»∞#kÜ«Ú, #QÆ∞ j¡ Ѩ^Œ=Ú,
Q˘O`«∞"åѨ٠JO„`«=$kú, Ju™ê~°=Ú, P=∞áê`«=Ú, lǨfi ã¨OÎ Éè=í Ú, Q˘O`«∞Ѩ@∞ì@,
L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, Hõ~,‚° <å™ê, <Õ„`« =ÚY~ÀQÆ=ÚÅ∞, HÍã¨=Ú, Ñ‘#ã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=¸Å~ÀQÆ=Ú, ™œ÷ź ~ÀQÆ=Ú, ^Œ∞~°æO^èŒ=Ú, ã¨=∞ã¨Î â◊¥ÅÅ∞, t~°â◊¥≈Å, „ã‘Î
~ÀQÆ=ÚÅ∞, WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# XH˘¯Hõ¯ =∂„`«
K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. =∂Oã¨Ñ+≤ =ì̈ Ú, áêÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, hà◊§Ö’x J#fl=Ú,
=∞^Œº=Ú, j^è∞Œ =#∞ =∞^Œº=Ú, gxx J#∞áê#=ÚQÆñ KÕiÛ H˘#=ÅÜ«Ú. Wk
^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ ™œO^Œ~°º=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. =$^Œ∞úñ_≥·##∞ nxx ÉèíH˜ΔOz#
=Ü≥∂|Å=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. g~°º=$kú QÆÅ∞QÆ∞#∞. "≥O„_»∞HõÅ∞ ѨO_»=Ù. x`«º=Ú
#∂~°∞æ~°∞ „ã‘ÎÅ`À Éè’yOz##∞, |Å=Ú H˘~°=_»Hõ, =∞^ŒÑ¨Ù >Ë#∞ñQÆ∞=O\˜
Ѩ~å„Hõ=∞=Ú QÆey Ü«ÚO_»∞#∞. ~Ô O_»∞ ÅHõÅΔ Ü≥∂[#=ÚÅ ^Œ∂~°^$Œ +≤ì QÆÅ∞QÆ∞#∞.
J`«ºO`« ѨÙ+≤ì QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk <å~°^=Œ ∞Ǩ=ÚxKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
q+¨=∞ [fi~åO`«Hõ ֒ǨÏѨÙ@áêHõ=Ú
WOybHõ=ÚÖ’ nã≤ #~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ
HÍ@∞Hõ =Öˇ "≥∞`«QÎ Í =∞iÌOz QÆi>ˇÖ’x áÈã≤ xѨC q∂ñ^Œ #∞xz JѨÊ_»=Ú
=Öˇ áÈã≤ ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú, ~°ã=¨ Ú#‰õΩ áêuHõáêÅ∞, ֒ǨÏ=Ú, `å„=∞=Ú, J„ÉèHí =õ Ú,
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ~Ô O_»∞áêà◊√§, =OQÆ=Ú, *ËQ∞Æ ~°∞~å~Ú, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú,
Wq ~°ã=¨ ÚÖ’ ã¨Q=Æ Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú, â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ zÑ¨Ê Éèãí ‡¨ =Ú
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~°ã=¨ ÚÖ’ áêuHõáêÅ∞ W@∞¡ gx <≥Å¡ =∞iÌOz =Ú`«ºÑ¨Ù zѨÊÖ’
#∞xz ѨÙ@áêHõ=Ú#O^Œ∞ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`å
fã¨∞‰õΩx Ñ≤Ñʨ à◊√§, WOQÆ∞=, ÃãO· ^è=Œ ÅHõ}Δ =Ú gx J#∞áê#=Ú`À „áê`«óHÍÅ=Ú#
ÉèHí OΔ̃ z# J+ì̈q^èŒ [fi~°=ÚÅ∞, "å`« [fi~°=Ú, Ñ≤`Ϋ [fi~°=Ú, HõѨ¶ [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ ,
Ü«∞Hõ$`«∞,Î QÆ∞Ň=Ú, ã¨O`«`,« ã¨O`«`« q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞, HÍ=∞Å, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú,
"åѨÙ, "Õ∞ǨÏ=Ú, P~ÀK«H=õ Ú, „QÆÇÏ≤ }˜ P=∞^À+¨=Ú, HÍã¨, âßfiã¨, =¸„`« Hõ$„K«Û=ù Ú,
Ju™ê~°=Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. JyflnÑ≤xÎ KÕÜÚ« #∞. |Å=Ú#∞ HÍOux#
WK«∞Û#∞. Wk ^è#Œ fiO`«iKÕñ*ˇÑʨ ñ|_ç#k.
ã¨~°fi[fi~°Ç¨Ï~° ֒ǨÏ=Ú
z„`«=¸Å=Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Êe, q∞iÜ«∂Å∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞ Hõ~åHͺ, "≥∂_ç, =\ì̃"àÕ §◊ ^Õ=^•~°∞ <ÕÅ"Õ=Ú – Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜,
‰õΩ~°∞"Õ~°∞ „"å‰õΩ@ =Ú#QÆq`«∞ÎÅ∞. Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, H˘_çÃã, ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
g\˜Hxõ fl\˜H˜ ã¨=∞=Ú Ö’Ç¨Ï=Ú#∞ KÕiÛ =∞iÌOz =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk
"å`« ã¨fi~°=Ú, Ñ≤`[Ϋ fi~°=Ú, HõѨ¶ [fi~°=Ú ^ŒfiO^Œfi [fi~°=Ú, ã¨xfláê`« [fi~°=Ú,
r~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú, J„QÆ=∂Oã¨=Ú, Ü«∞Hõ$`«∞Î gxx É’Q˘@∞ì#∞.
|$ǨÏ`«û~°fi[fi~°Ç¨Ï~° ֒ǨÏ=Ú
*Ï~°}=Ú KÕÜ«∞ñ|_ç# ֒ǨÏ=Ú 8 `«∞Å=ÚÅ∞, áê^Œ~°ã¨=Ú 2 `«∞,
QÆO^èHŒ =õ Ú 2`«∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Hõ~H° ͯܫ∞, "≥∂_ç, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, z„`«=¸Å=Ú, gxx
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

JšѨ٠~°ã¨=ÚKÕ =∞iÌOz Ô~O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« K˘Ñ¨C# =∂„`«Å∞ KÕã≤

JšѨÙ~°ã¨=Ú`À ÉèíH˜ΔOz#, "å`«, Ñ≤`«Î, HõѶ¨, ã¨xfláê`«, q+¨=∞[fi~°=ÚÅ∞#∞,
Éè∂í `«[fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , =∂ã¨[fi~°=Ú, ѨHΔõ [fi~°=Ú, ã¨O=`«û~° [fi~°=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ |$ǨÏ`«û~°fi[fi~°Ç¨Ï~°Ö’ǨÏ=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú, ã¨fi~°=‚ Ú,
~°l`«=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, HÍO`«Éãíè ‡¨ =Ú 4 `«∞,
gx#xfl\˜x <ÕHõ=Ú KÕã≤ HÍñHõ~å‰õΩ~°ã¨=Ú, ^Œâ◊=¸Å~°ã¨=Ú, Ѩ~åÊ@Hõ
HõëêÜ«∞=Ú, „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú, uѨÊfñÔQ ~°ã=¨ Ú, `«=∞Åáê‰õΩ~°ã=¨ Ú, HÍñzÜ«∂‰õΩ
~°ã=¨ Ú, "åqeÜ«∂‰õΩ ~°ã=¨ Ú, QÆe*Ë~∞° ~°ã=¨ Ú, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú, gxKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ
<Õ_ãÕ ≤ k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∞iÌOz 1 QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ñ≤Ñʨ à◊√§,
ɡÅ=¡ Ú gxÜ«∞#∞áê#=Ú`À_» ÉèHí OΔ˜ z# g~°º=$kúÜ∞« QÆ∞#∞. J+¨qì ^èŒ [fi~°=ÚÅ∞,
ѨÙ~å} [fi~°=ÚÅ∞, [Å^À+¨[[fi~°=Ú, <å<å^ÀëÈ^Œƒ=ù [fi~°=ÚÅ∞, ã¨``« åk
[fi~°=ÚÅ∞, ™ê^蕺™ê^躌 [fi~°=ÚÅ∞, HõÜ Δ ∞« [fi~°=Ú, ^è•`«∞QÆ`[« fi~°=Ú, HÍ=∞[fi~°=Ú,
â’Hõ[fi~°=Ú, Éèí∂`«[fi~°=Ú, #HõΔ„`«^À+¨[[fi~°=Ú, JaèѶ¨∂`« [fi~°=Ú,
JaèKå~°[fi~°=Ú, Jaè"åºã¨ ã¨xfláê`«=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú, j`«[fi~°=Ú,
`åѨ[fi~°=Ú, J~åúOQÆ [fi~°=Ú Ñ‘¡Ç¨Ï[fi~°=Ú, HÍã¨=Ú, Kå`«∞i÷Hõ[fi~°=Ú,
ѨOKåÇ≤ÏHõ [fi~°=Ú, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, =∞O^•yfl Wq Ü«∞xflÜ«Ú <≥xq∞kk#=ÚÅÖ’
#tOK«∞#∞. =iJ#fl=Ú, =∞l˚QÜ Æ Ú« Ѩ^ºŒä =Ú. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ |Å=Ú QÆÅ∞QÆ∞ =~°‰Ωõ
„ã‘Î ã¨OQÆ=Ú#∞ =i˚OK«=ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú [fi~°ÇϨ ~°=ÚÖˇ#· J#∞áê# qâı+=¨ ÚÅ`À_»
<˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
QÆO^èŒHõHõ[˚bqkè
„"å‰õΩ_»∞, `≥Å"¡ åqe, HÍ#∞QÆ (<≥=∞Å_»∞QÆ∞ „=∂#∞) gx ~°ã=¨ Ú nã≤, =∞\ì̃
áê„`«=Ú#O^Œ∞ É’ã≤ JO^Œ∞ QÆO^èŒHõ=Ú#∞ QÆeÑ≤ „á⁄~Úºg∞^Œ #∞xz "≥∞Å¡x
=∞O@"Õã≤ QÆO^èHŒ =õ Ú Hõiñy# `«~∞° "å`« QÆO^èHŒ =õ Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ áê^Œ~ã° =¨ Ú
QÆeÑ≤ ÉÏQÆ∞QÆ Hõ~ñ° y# `«~∞° "å`« kOz YÅfi=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ HÍ@∞Hõ =Öˇ #∞O_»∞#@∞¡
=∞iÌOz XHõ QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ rÅHõ„~° 1 =∂+¨ "≥∞`«∞,Î ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú
1 =∂, gx `À_» `«=∞Åáê‰õΩÖ’#∞xz ÉèíH˜ΔOK«=ÅÜ«Ú. "≥O@<Õ "Õ_çhà◊§#∞
ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú. Wk „u^À+¨[[fi~°=ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞. nxx "åOu Ü«∞O^Œ∞
K«HÔ ¯~° `À_»#∞, P=∞ qHÍ~°=Ú#O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú`À_»#∞, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "Õ∞ñ
Hõ á êÅ`À_» # ∞, ~° H ÍÎ u ™ê~° = Ú#O^Œ ∞ H˘_ç à ã "Õ à ◊ § Ѩ @ ì ~ ° ã ¨ = Ú`À_» # ∞,
~°H"Îõ åOuÜ«∞O^Œ∞, JuÎÑO¨ _»¡ ~°ã=¨ Ú`À_»#∞, WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú Wk ã¨HÅõ
"åº^è∞Œ Å#∞ áÈQ˘@∞ì#∞. PÜ«Ú+¨º=Ú#∞. =$kúKÜ Õ Ú« #∞. =∞$`«∞ñ_≥#· "åxñQÆ∂_»
„|uH˜OK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞Hõ~° ^èŒfi[~°ã¨=Ú
|OQÍ~°∞ ~ˆ ‰õΩÅ∞ 1 ѨÅ=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú 8 ѨÅ, QÆO^èHŒ =õ Ú 16 ѨÅ,
gxx YÅfi=Ú#O^Œ∞ "≥∞`«QÎ #Æ QÆ∞#@∞¡ =∞iÌOz, HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=#
KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ QÍAáê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ "åÅ∞HÍ Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ =¸_»∞ k#=ÚÅ∞
„Hõ=∞=ÚQÆ =O_ç K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ k¨ Oz# JO^Œe B+¨^=Œè Ú J~°∞}ѨÙ+¨Ê=Ú Ü≥ÚHõ¯
~°[=Ú=Öˇ #∞O_»∞#∞. nxx Ü«∞=yO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ `«=∞Åáê‰õΩÖ’ #∞xz
ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ nxx JÉèϺã¨=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å, =Úã¨e`«#=Ú =∞~°}=Ú
QÆÅ∞QÆ=Ù. J#∞áê# qâı+=¨ ÚÅ KÕ`« qâı+¨ QÆ∞}=Ú xK«∞Û#∞. Ѷ∞¨ ’~°ãx¨ fláê`«
[fi~°=Ú, =∞O^•yfl P~ÀK«H=õ Ú, WOHõ#<ÕHqõ ^è=Œ ÚÖˇ#· ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
֒Ǩã¨==Ú
֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú, „uHõ@∞Hõ=ÚÅ∞ (™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞) „uѶŨ =ÚÅ∞
(Hõ~°Hõ, `å_ç, Lã≤iHõÅ∞) F=∞=Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞,
z„`«=¸Å=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 ѨÅ=ÚÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ `Õ<≥ 64
ѨÅ=ÚÅ∞, ɡÅ=¡ Ú 1 `«∞, [Å=Ú 2 „^À}=ÚÅ∞ gxx XHõ ‰õΩO_»Ö’<Õ~Ú Ñ¨Óã≤
^•xÖ’ "Õã≤ "åã¨#QÆ\ ì˜ XHõ <≥Å=~°‰Ωõ LOK«=ÅÜ«Ú. D ֒Ǩã¨==Ú#∞ áê#=Ú
KÕã#≤ , [~î~° åyflnÑ≤Î QÆÅ∞QÆ∞#∞. áêO_»∞=Ù, "åѨÙ, QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞,
=¸Å ~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , r~°‚ [fi~°=Ú, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~° „=}=Ú,
P~ÀK«H=õ Ú, „QÆÇϨ }˜, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú Wq #tOK«∞#∞.
J=∞$`åi+¨ì=Ú
uѨÊfñÔQ 100 ѨÅ=ÚÅ∞, ^Œâ◊=¸Å=ÚÅ∞ 100 Ѩ, gxx <åÅ∞QÆ∞
„^À}=ÚÅ [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç <åÅæ= ÉèÏQÆ=ÚQÍ kOz K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ,¨
ÉˇÅ¡=Ú 3 `«∞, rÅHõ„~° 16 Ѩ, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, 2Ѩ, U_®‰õΩÅá⁄#fl, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Ju=ã¨,
H˘_çÃãáêÅ, Wqk#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ ѨÅ=Ú, W@∞¡ gx#xfl\˜x <˘Hõ¯\˜QÍ KÕiÛ
XHõ ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ XHõ =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ LOK«=ÅÜ«Ú. Wk ã¨=∞㨠`«
[fi~°=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
H˜~å`åk `≥·Å=Ú
KåQÆ, ÅHõ¯, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, =∞Ol+≤,ì Ñ≤#fl áêѨ~,°
‰õΩ~°∞"Õ~°∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, ^Œ∞OѨ~å#fl=Ú, QÆ[Ñ≤ѨÊà◊√§, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe,
q∞iÜ«∂Å∞, q+¨ÉÁkÌ, H˘_çÃãáêÅ, Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú, ™œ=K« =Å=}=Ú,
a_®Å=}=Ú, J_»¤ã¨~°=Ú, HÍ=∞Oz, `≥QÆ_», ^Õ=^•~°∞, =Úã≤}˜Ñ¨O_»∞¡, Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 „Ѩã=÷¨ Ú K˘Ñ¨C# ^≥zÛ, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞q∂ñk q∂ñQÆ_,» aÜ«∞ºÑ¨Ù
Hõ_∞» QÆ∞, <ÕÅ"Õ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 „Ѩã=÷¨ Ú W@∞¡ gx#xfl\˜x KÕiÛ =O_ç,
Ñ≤=∞‡@ =∞Oz#∂<≥ 1 „Ѩã¨÷=Ú áÈã≤ =∞~°Å =O_»=ÅÜ«Ú. D `≥·Å=Ú#∞
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

JÉèºí OQÆ=Ú KÕãH≤ ˘x# r~°‚ [fi~°=Ú, ã¨O`«`« [fi~°=Ú, ã¨``« « [fi~°=Ú, ^è•`«∞QÆ`,«
=∞*Ï˚Q`Æ « Pã≤Q÷ `Æ « [fi~°=ÚÅ∞, HÍ=∞Å, „QÆÇϨ }˜, Ju™ê~°=Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ ,
áêO_»∞=Ù, "åѨÙ, Ö’#QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
|$ǨÏu¯~å`åk `≥·Å=Ú
<ÕÅ"Õ=Ú 100 ѨÅ=ÚÅ#∞ „^À} „Ѩ=∂}=ÚQÆÅ [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ HÍñ
z P=#∂<≥ J~°„ú ^À}=Ú, KåQÆ"àÕ √◊ §, ÅHõ¯ gxHõëêÜ«∞=Ú, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞ g∞k q∂ñQÆ_,» Wq k#∞ã¨∞‰õΩ J~°„ú ^À}=Ú, W@∞¡ gxx *ËiÛ
Ñ≤^ÑŒ ,¨ <ÕÅѨã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, KåQÆ"àÕ √◊ §, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
QÆe*Ë~∞° , ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, [\Ï=∂Oã≤, „"å‰õΩ_»∞, a_®Å=}=Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° ,
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ "Õà√◊ §, K«O^Œ#=Ú, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, ~ˆ }∞HõÅ∞,
^Õ=^•~°∞, =\˜"ì àÕ √◊ §, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, ^ŒxÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ =ã¨, HõKÀ~°=ÚÅ∞, Hõ~H° `õ å_ç
Lã≤iHõÅ∞, F=∞=Ú, Y∞~å™êx F=∞=Ú, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, ã¨#flѨÖË¡~°∞,
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, P=Ú^ŒÑ¨Ù "Õà◊√§, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, rÅHõ„~°,
#Å¡rÅHõ„~°, ÃÑ^Œ"Ì ñÕ Ñ¨, ÃÑ^ŒáÌ ÈѨÙ, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ™⁄O\˜, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2 Hõ~¬° =ÚÅ
K˘Ñ¨C# "Õã,≤ "≥∞Å¡x =∞O@KÕ `≥Å· =Ú#∞ =O_»=ÅÜ«Ú. nxx JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤
Ü≥∞_»Å ã¨HõÅ [fi~°=ÚÅ∞, ã¨O`«`«, ã¨`«`« [fi~°=ÚÅ∞, q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞,
Ñ‘¡Ç¨Ï<å„â◊~ÚOz# "åѨÙÅ∞, "Õ∞ǨÏ[fi~°=Ú, áêO_»∞=Ù "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞. [~î~° åyflnÑ≤Î QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ã≤OǨτѨuáêÅ#~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú. =ã¨<åaè, QÆ~à° =◊ Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx
ǨÏOã¨áêkÜ«∂‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx
PÜ«∂ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ ^Œy# J#∞áê#=ÚÅ`À <˘ã¨Oy# ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞. nxH˜ K«hflà◊√§, ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, `≥Ö· ÏÉèºí OQÆ=Ú =∞Ozk.
`«~°∞}Ï~°¯~°ã¨=Ú
J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, =OQÆÉãíè ‡¨ =Ú, "≥eQÍ~°=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, <åaè, L"≥∞‡`«Î q`«∞ÅÎ ∞,
„`åK«∞áê=Ú q+¨=Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú
WOybHõ=Ú, gxx =∂nѶŨ ~°ã=¨ ÚKÕ =¸ñ_»∞k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz P"åÅO`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤ J#∞áê# qâı+=¨ ÚÅ`À <˘ã¨Oy# ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
=∞Ǩ`«~°∞}Ï~°¯~°ã¨=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú, ã¨∞=~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, <åQÆÉãíè ‡¨ =Ú,
=OQÆÉèí㨇=Ú, ֒ǨÏÉèí㨇=Ú, =Ú`≥ÎѨ٠Éèí㨇=Ú, ѨQÆ_»Éèí㨇=Ú, "≥eQÍ~°=Ú,
¿ÇÏ=∞=∂HΔ̃H=õ Ú, „`åK«∞áê=Ú q+¨=Ú, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, `«"åH©iΔ ,
Z„~°=∞}˜tÅ, Hõã∂¨ iÎ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxH˜ ã¨=∂#=Ú <åaè, nxH˜ ã¨=∂#=Ú
WOybHõ=Ú, gxx =∂nѶ¨Å~°ã¨=ÚKÕ =¸ñ_»∞k#=ÚÅ∞ "≥∞`«ÎQÆ #QÆ∞=~°‰õΩ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÌOz =ÚÅ¡Oy yO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ô~O_»∞ =∂„`«Å#∞ J#∞áê#
qâı+=¨ ÚÅ`ÀxzÛ# ã¨HÅõ ã¨xfláê`«=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. nxx ÉÏÅ∞~°‰Ωõ QÆÅ∞QÆ∞
"åº^è∞Œ Å∞ Ü«∞O^Œ∞#∞ WÜ«∞ºñ^ŒQ∞Æ #∞.
j`åOâ◊√~°ã¨=Ú
=∞}˜tÅ, `åà◊H=õ Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞ 2
áêà◊√§, gxx "ÕñѨKH≥ ¯õ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤
`Õ<,≥ Hõ~H° áõ ⁄_ç, "Õ_hç à◊√§, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú gxÖ’ ^Õx`À<≥#· ÉèHí OΔ˜ z# j`«[fi~°=ÚÅ∞
ã¨xfláê`«=Ú, áêO_»∞=Ù, HÍ=∞Å, QÆ∞Ň=ÚÅ∞, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
"åOu Ptu"å`«=ÚÅ∞, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=ÚÅ∞, â◊¥Å, Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å, Hõ_∞» ѨÙÖ’x
|Å¡Å∞, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, q+¨=ÚÅ∞, ZH˜¯à◊√§, Jyfl=∂O^Œº=Ú, "åѨÙ, „Éè=í ∞ Wq
#tOK«∞#∞. nxx "Õñáê‰õΩ~°ã¨=ÚÖ’ Kåk K«~°‡=ÚÃÑ·# ѨÓã≤# QÆ[K«~°‡=Ú,
qã¨iÊ, =∞O_»Å‰õΩ+¨μ,ì á⁄@∞ì=Öˇ K«~‡° =Ú ~åeáÈ=Ù@, „QÆO^ä∞Œ Å∞, J~°∞ƒ^Œ=Ú,
^ŒO`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, lǨfi~ÀQÆ=ÚÅ∞, <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
Hõ ~ ° ‚ ~ ÀQÆ = ÚÅÜ« ∞ O^Œ ∞ , lÖË ¡ _ ®‰õ Ω ~° ã ¨ = Ú`À#∂i K≥ q Ö’ É’Ü« ∞ =ÅÜ« Ú .
JѨ™ê‡~°=Ú#O^Œ∞#∞ t~À~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ "åqÖωõΩ~°ã=¨ Ú`À #∂i =Ú‰õΩ¯#
q_»∞==ÅÜ«Ú. <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú`À #∂i P=yO[O`«
HõeHõ=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
HÍʼnõÄ@ ~°ã=¨ Ú
<åaè 11 áêà◊√§, áê^Œ~°ã¨=Ú 3 áê, QÆO^èŒHõ=Ú 5 áê, =∞}˜tÅ
6áê,ÎP„=∞Éèãí ‡¨ =Ú 4 áê, "≥eQÍ~°=Ú 6 áê, `åà◊H=õ Ú 9 áê, z ~°`=« ¸Å=Ú
9 áê, Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞ 10 áê, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, 12 áê,
WOQÆ∞= 1 áê, =㨠1 áê, gxx JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú, "≥Å∞¡e¡
~°ã=¨ Ú, |O_çQ∞Æ ~°∞qO^ŒKH≥ ¯õ ~°ã=¨ Ú, HÍ~°∞=Ú#QÆ K≥H¯õ ~°ã=¨ Ú, lÖË_¡ ∞» "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú,
K≥#flK≥~¡° QÆ_~¤» ã° =¨ Ú, ǨÏOã¨áêkÜ«∂‰õΩ ~°ã=¨ Ú, "åqÖωõΩ~°ã=¨ Ú, `«=∞Åáê‰õΩÅ
~°ã=¨ Ú, T_»∞QÆ "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú giKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ <˘H˘¯Hõ¯ *Ï=Ú=∞iÌOz, Ñ≤=∞‡@,
ѨOK«HÀÅHõëêÜ«∞=Ú`À#∞, ѨOK«=¸Å HõëêÜ«∞=Ú`À#∞ XH˘¯Hõ¯ k#=Ú =∞iÌOz
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z# J™ê^躌 ã¨xfláê`«=ÚÅ∞,
^À+¨=ÚÅ∞, ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞#∞, #tOK«∞#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, K«hflà◊§
™êfl#=Ú, K«O^Œ#ÖËÑ#¨ =Ú, `åO|∂ÅK«~fi° }=Ú =ÚYº=ÚÅ∞.
#HõΔ„`«~ÀQÆ [#‡Ñ¶¨Å=Ú
Hõ$uÎHÍ#Hõ„Δ `«=ÚO#O^Œ∞ [fi~°=Ú [xOz#Ü≥∞_» 9 ~å„`«∞Å∞#∞, ~ÀÇ≤Ï}˜
Ü«∞O^Œ∞ =¸ñ_»∞ ~å„`«∞Å∞#∞, =∞$QÆt~°Ü∞« O^Œ∞ S^Œ∞ ~å„`«∞Å∞#∞ ÉÏkèOK«∞#∞.
P„~°Ü
Ì ∞« O^Œ∞ „áê}ÉèÜ í ∞« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ѨÙ#~°fiã¨∞, ѨÙ+¨ºq∞ gx Ü«∞O^Œ∞ U_»∞
~å„`«∞Å∞#∞, Pâı+¡ Ü ¨ ∞« O^Œ∞ 9 ~å„`«∞Å∞#∞, ÉÏkèOK«∞#∞. =∞YÜ«∞O^Œ∞ =∞~°}ÉèÜ
í ∞« =Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆÅ∞QÆ∞#∞. ѨÙ|ƒÜ«∞O^Œ∞ ~Ô O_»∞ =∂ã¨=ÚÅ∞#∞, L`«~Î Ü ° ∞« O^Œ∞ 15 k#=ÚÅ∞#∞,

ǨÏã¨ÜÎ ∞« O^Œ∞ U_»∞ ~å„`«∞Å#∞, z`«Ü Î ∞« O^Œ∞ 15 k#=ÚÅ∞#∞, ™êfiuÜ«∞O^Œ∞ ~Ô O_»∞
=∂ã¨=ÚÅ#∞, qâßYÜ«∞O^Œ∞ 20 k#=ÚÅ∞#∞, J#∂~å^èŒÜ«∞O^Œ∞ 10
k#=ÚÅ∞#∞, *˺+¨Ü ª ∞« O^Œ∞ 15 k#=ÚÅ∞#∞ ÉÏkèOK«∞#∞. =¸Å Ü«∞O^Œ∞ =∞~°}
ÉèÜ
í ∞« =Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ѨÓ~åfiëê_èÜ » ∞« O^Œ∞ 15 k#=ÚÅ∞#∞, L`«~Î åëê_è» Ü«∞O^Œ∞
10 k#=ÚÅ∞#∞, „â◊=}=Ú#O^Œ∞ Ô~O_»∞ =∂ã¨=ÚÅ∞#∞, ^èŒx+¨ªÜ«∞O^Œ∞ 15
k#=ÚÅ∞#∞, â◊`«aè+¨=Ú#O^Œ∞ 10 k#=ÚÅ∞#∞, ѨÓ~åfiÉèÏ„^ŒÜ«∞O^Œ∞ 19
k#=ÚÅ∞#∞, L`«Î~åÉèÏ„^ŒÜ«∞O^Œ∞ 14 =∂ã¨O|∞#∞, ˆ~=u Ü«∞O^Œ∞ 10
k#=ÚÅ∞#∞, Jâ◊fix Ü«∞O^Œ∞ 1 k#O|∞#∞ ÉÏkèOK«∞#∞. Éèí~°}˜Ü«∞O^Œ∞
=∞~°}ÉèÜ í ∞« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. W@∞¡ #Hõ„Δ `«ÑŨ¶ O|∞ <≥~∞° OQÆ=ÅÜ«Ú.
Éèí~°}˜, P„~°Ì, Pâı¡+¨, =∞Y, ѨÙ|ƒ, ™êfiu, qâßY, =¸Å, ѨÓ~åfiëê_è»,
ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ, D #Hõ„Δ `«=ÚÅ∞#∞, Pk"å~°=Ú, =∞OQÆà"◊ å~°=Ú, â◊x"å~°=Ú, D
"å~°=ÚÅ∞#∞, áê_»ºq∞, K«qu, +¨+,ª≤ #=q∞, ^•fi^Œt, D u^ä∞Œ Å∞#∞ ‰õÄ_ç#
k#=∞O^Œ∞ [fi~°=Ú QÆey# Ü≥∞_» ‰õΩ^Œ∞~°∞@ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
ã¨∂~åº~°…º^•#qkè
â’¡II ǨÏO™È ÉèÏ#∞ ã¨ûǨτ™êOâ◊√ ãÎ̈Ѩ# ™êÎѨ<À ~°qó I FO ǨÏO™êÜ«∞#=∞ó
qHõ~<ΰ À q=™êfiOâ◊Û qâ◊fiHõ~å‡ qÉèÏ=ã¨∞ó I FO ÉèÏ#"Õ#=∞ó
qâ◊fi~°∂áÈ qâ◊fiHõ~åÎ =∂~°ÎO_À q∞Ç≤Ï~À-Oâ◊√=∂=I FO ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊"Õ#=∞ó
Pk`«º â’Û+¨Q‚ ∞Æ ã¨∂û~Àº-~°º=∂ „|^èÀfl k"åHõ~ó° I FO `«Ñ<¨ åÜ«∞#=∞ó
^•fi^Œâß`å‡ ã¨ÑÎ̈ǨÏÜ≥∂ÉèÏ㨯~À-ǨÏ㨯~°óYQÆóI FO `åѨ<åÜ«∞#=∞ó
ã¨∞~°ó „ѨÉèÏHõ~° „j≈=∂= Ö’HõK«‰õΔΩ„~°æ¿ÇÏâ◊fi~°óI FO ~°=ÜÕ∞#=∞ó
Ö’ˆHâ’ Ö’Hõ™êH©Δ K« `«"≥∂-iâß≈â◊fi`« â◊√≈zó I FO qHõ~°Î<åÜ«∞#=∞ó
QÆÉèíã≤ÎǨÏãÎ̈ ã‘΄"åOâ◊√ ãÎ̈~°}˜ ã¨∞û=∞Ǩϟ~°}˜ó I FO q=ã¨fi`Õ #=∞ó
^Œ∞º=∞}˜ ~°›i^Œâ’fi-~À¯ ÉèÏ#∞=∂= ÉèÜ í ∞« <åâ◊#óI FO qâ◊fiHõ~‡° }Ë #=∞ó
Kè«O^À-â’fi "Õ^Œ"Õ^Œºâ◊ÛÉèÏ™êfi= ѨÓëê=$ëêHõÑ≤ó I FO qÉèÏ=ã¨"Õ#=∞ó
UHõK«„Hõ~°^äÀ q∞„`À =∞O^ÕǨi ãÎ̈q∞„ã¨Ç¨ I FO qâ◊fi~°∂áêÜ«∞ #=∞ó
^≥·`«ºÇ¨ áêѨǨÏ~åÎ K« ^èŒ~À‡-^èŒ~°‡ „ѨHÍâ◊Hõó I FO qâ◊fiHõ„ˆ~Î#=∞ó
¿ÇÏoHõ tÛ„`«ÉèÏ#∞ â◊Û HõeѶ¨∞fl ™êÎ~°HõΔº"åǨÏ#óI FO =∂~°ÎO_®Ü«∞#=∞ó
kHõÊuó Ѩk‡h<å^äŒó ‰õΩâıâ◊Ü«∞Hõ~À ǨÏió I FO q∞Ç≤Ï~åÜ«∞#=∞ó
Ѷ¨∞~°‡~°t‡ ~°∞ÌiflsHõΔº â◊ÛO_®Oâ◊√ó Hõâ◊ºáê`«‡[ó I FO JOâ◊√=∞`Õ #=∞ó
Uaè ã¨ûÑÎ̈uã¨OMϺÔH·ó ѨÙ}ÿ̌º ã¨∂û~°ºã¨º <å=∞aèó I FO Pk`åºÜ«∞ #=∞ó
„Ѩ}"åkK«`∞« ~°º÷ O`≥· ~°fl=∞™ê¯~°ã=¨ ∂Ü«Ú`≥ó· I FO L+¨Q‚ "Æ #Õ =∞ó
„Ѩ`ÕºHõ =ÚK«Û~° <åfl=∞ ^Œ$ëêìº ^Œ$ëêìº k"åHõ~°OI FO ã¨∂~åºÜ«∞ #=∞ó
qQÆ$ǨϺ áê}˜ÜÚ« QÔ ‡# `å„=∞áê„`«O ã¨∞x~°‡ÅO I FO J~°º"Õ∞#‚ =∞ó
*Ï#∞ÉèϺ =∞=hO QÆ`åfi ѨiѨÓ[º [ÖË# K«I FO „|^è•flÜ«∞#=∞ó
Hõ~°g~åk‰õΩã¨∞"≥∞ÿ ~°HõÎK«O^Œ#q∞„t`≥·ó I FO k"åHõ~åÜ«∞ #=∞ó
^Œ∂~åfiO‰õΩÔ~· ~°HõΔ`≥·â◊Û xHΔ̃ÃÑ·ó áê„`«=∞^茺`«ó I FO ^•fi^Œâß`«‡<Õ #=∞ó
^Œ^•º ^Œ~°…º =∞#~å…Ü«∞ ã¨q„`Õ ^蕺#ѨÓ~°fiHõO I FO ã¨ÑÎ̈ǨÏÜ«∂Ü«∞ #=∞ó
LѨ=∞øoã¨=∂hÜ«∞ `«`åÊ„`«O <å#ºkV‡<åó I FO ÉèÏ㨯~åÜ«∞#=∞ó
„Ѩu=∞O„`«O #=∞ã¨∞¯~åº ^Œ∞^ŒÜ∂« ãÎ̈q∞`Õ ~°"Ò I FO JǨÏ㨯~åÜ«∞ #=∞ó
J#Ü«∂ <å=∞ã¨Ñ`Î̈ åº =∞Ǩ=∞O„`« ~°ÇϨ 㨺ܫ∂ I FO YQÍÜ«∞ #=∞ó
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
U=O ‰õΩ~°fi#fl~À Ü«∂u# ^•i„^ŒºO # â’HõÉÏè H± I FO ã¨∞~åÜ«∞ #=∞ó
"åºkèaè ~°∞‡K«º`Õ Ñ¶¨∞’Ô~·~°Ñ≤ [<å‡O`«~åi˚`≥·ó I FO „ѨÉèÏHõ~åÜ«∞ #=∞ó
q<Ò+¨^è≥·ifi<å"≥·^≥·º ifi<åѨ^䌺Ѩi„QÆÃÇ·Ïó I FO N=∞`Õ #=∞ó
HÍÖË# x^èŒ#O „áêѨº ã¨∂~°ºÖ’ˆH =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ II FO Ö’HõK«‰õΔΩ¿+#=∞ó
FO „QÆ¿ÇÏâ◊fi~åÜ«∞#=∞ó, Ö’ˆHâßÜ«∞ #=∞ó, Ö’Hõ™êHΔ̃}Ë #=∞ó, `«"∂≥ -~°Ü∞Õ #=∞ó, âßâ◊fi`åÜ«∞
#=∞ó, â◊√K«Ü∞Õ #=∞ó, QÆÉãíè ÇÎ≤ Ϩ ™êÎÜ∞« #=∞ó, f„"åOâ◊"Õ #=∞ó, `«~}
° ÜÕ∞ #=∞ó, ã¨∞=∞Ǩϟ~°}ÜÕ∞ #=∞ó,
^Œ∞º=∞}ÜÕ∞ #=∞ó, ǨÏi^ŒâßfiÜ«∞ #=∞ó, J~å¯Ü«∞ #=∞ó, ÉèÏ#∞=∞`Õ #=∞ó, ÉèÜ í ∞« <åâ◊<åÜ«∞ #=∞ó,
KèO« ^À-âßfiÜ«∞ #=∞ó, "Õ^"Œ ^Õ •ºÜ«∞ #=∞ó, ÉèÏã¨fi`Õ #=∞ó, Ѩӿ+‚ #=∞ó, =$ëêHõÑÜ
¨ ∞Õ #=∞ó, UHõK„« Hõ~^° •ä Ü«∞
#=∞ó, q∞„`åÜ«∞ #=∞ó, =∞O^ÕǨ~°ÜÕ∞ #=∞ó, `«q∞„㨿Ѷ∞fl #=∞ó, ^≥·`«º¿Ñ¶∞fl #=∞ó, áêѨǨτˆ~Î #=∞ó,
^è~Œ å‡Ü«∞ #=∞ó, J^è~Œ ‡° „ѨHÍâ◊HÍÜ«∞ #=∞ó, ¿ÇÏoHÍÜ«∞ #=∞ó, z„`«ÉÏè #"Õ #=∞ó, HõeѶ∂¨ flÜ«∞ #=∞ó,
`å~°HºΔõ "åǨÏ<åÜ«∞ #=∞ó, kHõÊ`«Ü∞Õ #=∞ó, Ѩk‡h <å^ä•Ü«∞ #=∞ó, ‰õΩâıâÜ ◊ ∞« Hõ~åÜ«∞ #=∞ó, ǨÏ~°Ü∞Õ
#=∞ó, Ѷ∞¨ ~°‡~°â‡◊ ÜÕ∞ #=∞ó, ^Œ∞ifliHΔͺܫ∞ #=∞ó, K«O_®Oâ◊"Õ #=∞ó, FO Hõâº◊ áê`«‡*ÏÜ«∞ #=∞ó.
''J=ÚHõ㺨 ~°≠∞_çu[fi~åk~ÀQÆ „Ѩâ=◊ ∞#HÍ=∞# Ü«∂ǨÏO™êk ã¨ÑuΨ <å=∞aè
„j≈ã¨∂~åºÜ«∞ ã¨Ñ`Î̈ º« ~°º… ^•# =∞ǨÏOHõiëêºq∞—— Jx ã¨OHõÅÊ=Ú KÕã≤ Éè∂í `«â√◊ kúx
JOQÆ "庙ê^Œ∞Å#∞ KÕã≤ ™ê=∂<åº~°…º=ÚxzÛ^蕺xOz–P"åǨÏ#=Ú KÕã≤
áê^•º^Œ∞ezÛ Ñ¨ÓlOz #=∞㨯iOz ÃÑ· â’¡H=õ ÚÅO^Œ∞ *ˇÑʨ ñ|_ç# „ѨHÍ~°=Ú,
FO ǨÏO™êÜ«∞#=∞ó Jx _≥|ƒk<å=∞=ÚÅ#∞ „Ѩ}=#=∞ã¨∞ûÅ`À #∞K«ÛiOz
™êÅ„QÍ=∞=Ú#O^Œ∞ QÍx Ѷ∞¨ @=Ú#O^Œ∞ QÍx [Å=Ú#O^Œ∞ QÍx ã¨∂~°∞ºxH˜
J~°º… =Ú xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. nx =Å# ã¨=∞ã¨Î "åº^è∞Œ Å∞ `˘ÅñQÆ∞#∞. ^•i„^Œº=Ú
#tOK«∞#∞.
â’¡II "åºÜ«∂=∞O K« =º"åÜ«∞O K« ™êfl#O K«O„Hõ=∞}Ïx K«I
[fi~°=ÚHÀÎ # ¿ã"Õ`« Ü«∂= #fl |Å"å= Éè"í `
Õ ü II
Hõã¨~°`«∞, „ã‘Î ã¨OQÆ=Ú, ™êfl#=Ú, ã¨OKå~°=Ú, gxx [fi~°=Ú‰õΩÎñ_»∞
^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ |Å=Ú QÆÅ∞QÆ∞=~°‰Ωõ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ .
P~ÀQƺ™êfl#qkè
^èxŒ +ª̈, „â◊=}=Ú, ™êfiu, *˺+ª̈, â◊`a« +è =¨ Ú, D #Hõ„Δ `«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞,
Pk, =∞OQÆà,◊ â◊x "å~°=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞, K«O„^Œ∞ñ_»∞ áêѨ„QÆÇϨ =i˚`∞« ñ_≥· Ü«ÚO_»ñ
QÍ#∞, áêѨ „QÆǨÏ=ÚÅ∞ ˆHO„^Œ™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞O_»∞ñQÍ#∞, =ºfáê`åk
Ü≥∂QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, P~ÀQƺ ™êfl#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. áê_»ºq∞, `«kÜ«∞, #=q∞,
^Œâq◊ ∞, „`«Ü∂≥ ^Œt, D u^ä∞Œ Å∞, ™È=∞, |∞^è,Œ QÆ∞~°∞, â◊√„Hõ"å~°=ÚÅ∞#∞, Pâı+¡ ,¨
~ÀÇ≤Ï}˜ D #Hõ„Δ `«=ÚÅ∞#∞ P~ÀQƺ ™êfl#=Ú#‰õΩ =∞Ozq HÍ=Ù.
[fii`«∞ʼnõΩ Ñ¨^䌺=Ú
á⁄@¡HÍÜ«∞, ÖËñ`«=OHÍÜ«∞, HÍñHõ~H° ÍÜ«∞, z„~°‰Äõ ~°, H˘Ü«∞º`Àñ@‰õÄ~°,
#Å¡HÍñz‰õÄ~°, á⁄#flQÆO\˜‰Äõ ~°, ÃÑã¨~H° @õ ∞ì, =Ú^Œ∞~°∞QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞, H˘_çÃã HÍÜ«∞,
ÖËñ`« J~°ñ\˜HÍÜ«∞ Wq Ѩ^ºŒä =ÚÅ∞.
PѨ^䌺=Ú
j`«Å Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, ѨzÛ P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, ѨQ\Æ ˜ x„^Œ, ™êfl#=Ú, JÉèºí OQÆ=Ú,
„ã‘Î ã¨OKå~°=Ú, ã¨OKå~°=Ú, ~À+¨=Ú, ZO_», QÍe, HÀѨ=Ú Wq PѨ^ºŒä =ÚÅ∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

[fi~åu™ê~° zH˜`«û
[fi~°=Ú#O^Œ∞ Ju™ê~°=ÚQÆÅ ~ÀyH˜ "≥Ú^Œ@ ÅOѶ¨∞#=Ú, áêK«#=Ú,
KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. ѨÙÅ¡x F+¨^∞Œè Å∞ "Õã≤ HÍñK«|_ç# ¿ÑÜ«∞#∞ áê#=Ú KÕ~ÚOK«
=ÅÜ«Ú.
„Ç‘ÏÉË~åkHõëêÜ«∞=Ú
‰õΩ~°∞"Õ~°∞, Ju=ã¨, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, =∂ˆ~_»∞, ™⁄O\˜, ^èŒxÜ«∂Å∞, gx
HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ , |OHõ, =∞Å|^Œ=ú Ú, <˘Ñ≤Ê, P=∞^À+¨=Ú, <≥`∞« ~Î ∞°
Ѩ_∞» @ [fi~°=Ú Wq =∂#∞#∞.
Lj~åk HõëêÜ«∞K«=Ú
=\ì̃"àÕ √◊ §, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ™⁄O\˜, =∞Ol+≤,ª PÔ~
ѨÙ=Ùfi, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞, =∂ˆ~_»∞ gx HõëêÜ«∞=Ú, <≥`«∞Î~°∞ |OHõ#∞, [fi~°=Ú#∞,
P~ÀK«H=õ Ú#∞, P=∞=Ú#∞, â◊¥Å#∞ áÈQ˘@∞ì#∞.
QÆ∞_»∂Kåºk HõëêÜ«∞=Ú
uѨÊfñÔQ, Ju=㨠^ŒxÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜, =∂ˆ~_»∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° ,
q+¨ÉÁkÌ, <ÕÅ"Õ=Ú, H˘_çÃã, K«O^Œ#=Ú, =\ì̃"àÕ √◊ §, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, gx HõëêÜ«∞=Ú,
[fi~åu™ê~°=Ú, ~˘=Ú‡<˘Ñ≤Ê, P~ÀK«H=õ Ú, "åOu, ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, gxx áÈñ
Q˘@∞ì#∞.
ѨOK«=¸ÖϺkHõëêÜ«∞=Ú
=∞ǨѨOK«=¸Å=ÚÅ∞, JÅ¡=Ú, ѨiÔHQÆ_»¤ (^Œ∞OѨQÆ_»¤) QÆ[Ñ≤ѨÊà◊√§,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, <Õ̂~_»∞ zQÆ∞à◊√,¡ ^•x=∞‡ zQÆ∞à◊√§, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° ,
uѨÊfñÔQ, q+¨ÉÁkÌ, =∂ˆ~_»∞, =∞Ol+≤,ì H˘_çÃãѨ@,ì H˘_çÃãáêÅ, ^èxŒ Ü«∂Å∞,
PÔ~ѨÙ=Ùfi, gx HõëêÜ«∞=∞O^Œ∞, Ju=ã¨, rÅHõ„~° gxx *ËiÛ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x#
[fi~åu™ê~°=Ú, =\˜ì <≥`∞« ~Î ∞° |OHõ, |OHõ Wq =∂#∞#∞.
^è•#ºâ◊√Oiî
^èxŒ Ü«∂Å∞, ™⁄O\˜ gx HõëêÜ«∞=Ú, P=∞"å`«=Ú, "å`«HÑõ [¨¶ fi~°=Ú, â◊¥Å
Ju™ê~°=Ú gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞, JyflnÑ≤Î xK«∞Û#∞.
HõeOQÍkQÆ∞\˜Hõ
H˘_çÃãáêÅ, =∂ˆ~_»∞, "ÕñѨ, =∂q∞_ç, "≥ÅQÆ, ~°™êO[#=Ú, ÅHõ¯, Ѩã∞¨ ѨÙ,
=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞, ^Œ∞OkÅ=Ú, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , J~°ñ\˜™⁄#,
â◊OY=Ú, PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∞„i zQÆ∞à◊√§, gxx aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À #∂i `åxHÍÜ«∞O`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤ h_» <≥O_çOz ÉèHí OΔ̃ z# j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ [fi~åu™ê~°=Ú Ç¨ÏiOz ~°H=Îõ Ú
â◊√^ŒOú |QÆ∞#∞. â◊¥Å, ÉË^∞Œ Å∞#∞ =∂#∞#∞.
"Àºëêk K«∂~°=‚ Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, H˘_çÃãq`«∞ÅÎ ∞, "ÕñѨ, <ÕÅ"Õ∞=Ú, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,°
z„`«=¸Å=Ú, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, q+¨ÉÁk, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, Ju=ã¨, gxx "≥∞`«QÆ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ nxH˜ ã¨=∂#=ÚQÆ H˘_çÃã Ѩ@ì K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤, aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`Àñ
QÍx, `Õ<`≥ À QÍx ѨÙK«∞ÛH˘x# r~°â‚ H◊ Î̃ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ÉË^∞Œ Å∞ Hõ@∞ì#∞. ^ŒÑÊ≤ , J~°∞z,
[fi~åu™ê~°=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, „QÆÇϨ }˜, QÆ∞Ň=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , HÍ=∞Å áêO_»∞=Ù, "åѨÙ,
Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ`«∞¯@*Ï=ÖËǨÏ=Ú
H˘_çÃãѨ@∞ì 100 ѨÅ=ÚÅ∞ `≥zÛ 1 „^À}=Ú [Å=Ú áÈã≤ =O_ç, <åÅ∞QÆ=
áêÅ∞QÍ q∞ye# Ñ≤^ÑŒ ¨ â◊~¯° ~° 1 „Ѩã=÷¨ Ú "Õã≤ =O_ç ÖËÇϨ =Ú zHõ¯QÆ<#·≥ `«~∞° "å`«
Å=OQÍÅ∞, rÅHõ„~°, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∂ˆ~_»∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , UʼnõΩÅ∞,
q+¨ÉÁkÌ, Å=OQÆÑ@¨ ,ì Hõ~å¯@Hõâ$◊ Oy, *ÏlHÍÜ«∞, Ñ≤#flã¨^•Ñ¨, H˘_çÃãáêÅ, Ju=ã¨,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, HÍHÀo, ~°™êO[#=Ú, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, „j"Õ+Hì¨ =õ Ú (^Õ=^•~°∞|OHõ`Àñ
KÕÜ∞« |_ç# ^è∂Œ Ѩ„^Œ=º=Ú) Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =∞Ol+≤ì ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, =∞„i zQÆ∞à◊√§,
K«O„_»Ñ@¨ ,ì <Õ̂~_»∞ zQÆ∞à◊√§, =∂q∞_ç zQÆ∞à◊√§, nxx k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú
K˘Ñ¨C# ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ÃÑÖ· ÇË Ï¨ =Ú#O^Œ∞ "Õã≤ HõeÜ«∞ɡ\ ì̃ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ Ñ≤^ÑŒ ¨
kOz K«ÖÏ¡~° ɡ\ ,ì̃ `Õ<≥ 1 ‰õΩ_»==Ú (20 ѨÅ=ÚÅ∞) "Õã≤ HõeÑ≤ „Ѩuk#=Ú
„áê`«óHÍÅ=Ú#O^Œ∞ 10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î ÖËÇϨ =Ú#∞ ÃÑ~°∞ñQÆ∞, q∂ñQÆ_,» "Õ∞ñ
HõáêÅ∞, J~°ñ\˜Q_Æ ¤» ~°ã=¨ Ú gxÖ’ ^Õx<≥#· 11 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î J#∞áê#=ÚQÆñ
*ËãH≤ ˘x ÉèHí OΔ̃ z# „QÆÇÏ≤ }˜ ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞, <å<å=~°=‚ Ú`Àñ QÆ∂_ç ѨHfiõ "≥∞#ÿ \ì̃ÜÚ«
JѨHfiõ "≥∞#ÿ \˜Ü ì Ú« , <˘Ñ≤Ê`Àñ QÆ∂_ç#\˜Ü ì Ú« Ju™ê~°=Ú, [fi~°=Ú Wq #tOK«∞#∞.
ã≤^Œú„áê}Ëâ◊fi~°~°ã¨=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 áêà◊√§, ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, a_®Å=}=Ú,
HÍK«Å=}=Ú, ã¨=Ú„^Œ Å=}=Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
H˘_çÃãáêÅ∞, `≥År¡ ÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, z„`«=¸Å=Ú, F=∞=Ú, WOQÆ∞=, ™Èñ
ѨÙ, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÆ=Ú K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ XHõ =∂+¨"∞≥ `«∞Î
B+¨^èŒ=Ú#∞ `«=∞Åáê‰õΩÖ’#∞xz ÉèíH˜ΔOz "≥O@<Õ H˘OK≥=Ú LëÈ‚kHõ=Ú#∞
áê#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. [fi~åu™ê~°=Ú [fi~°=Ú, ã¨xfláê`«=ÚÅ∞, <≥`«∞Î~°∞
ÉË^∞Œ Å∞, „QÆÇϨ }˜, "å`« ~ÀQÆ=Ú, â◊¥Å, Ѩi}Ï=∞â◊¥Å Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
Hõ#Hõã¨∞O^Œ~° ~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥eQÍ~°=Ú, <åaè, L"≥∞‡uÎ
q`«∞ÅÎ ∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ, |Oy P‰õΩ~°ã=¨ Ú`À <˘Hõ *Ï=Ú=∞iÌOz
Ãã#QÆyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèíH˜ΔOz# „QÆǨÏ}˜, Jyfl=∂O^Œº=Ú, [fi~°=Ú
Ju™ê~°=Ú =∂#∞#∞. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú QÍx, =∞l˚QÆ Jfl=Ú QÍx, Ѩ^ºŒä =ÚQÍ
#∞OK«=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆQÆ#ã¨∞O^Œ~° ~°ã¨=Ú
"≥eQÍ~°=Ú, WOybHõ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx
Ñ≤#fláêÅ K≥@∞ì~°ã¨=Ú#O^Œ∞ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=#KÕã≤ =∞iÌOz Ô~O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ `Õ<`≥ À <˘ã¨Oy# J<ÕHõ „ѨHÍ~°=ÚÖˇ#· ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞,
[fi~åu™ê~°=Ú, P=∞â◊¥Å, Wq =∂#∞#∞, [~î~° åyflnÑ≤HÎ Åõ ∞QÆ∞, =∞l˚Q,Æ "Õ∞ñ
HõáêÅ∞ Ѩ^ºŒä =Ú.ã¨
Hõ#Hõ„ѨÉèÏ=\©
L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, q∞iÜ«∂Å∞, ^•x=∞‡"Õà§◊ Ѩ@,ì Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥eQÍ~°=Ú, <åaè,
QÆO^èHŒ =õ Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ `«H¯õ e~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõ k#=Ú =∞iÌOz
QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥∞ã¨Oy# Ju™ê~°=Ú „QÆǨÏ}˜ [fi~°=Ú,
Jyfl=∂O^Œº=Ú, #tOK«∞#∞. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú, K«hflà◊√§, uuÎ~Ñ° H¨ ,Δ̃ ÖÏ=ÙHõ Ñ≤@ì
gx =∂Oã¨=Ú Ñ¨^ºŒä =Ú.
Ju™ê~°~ÀQÆ zH˜`«û
Ju™ê~°~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, =∞Å=Ú K«H¯õ QÆ "≥_Å» Hõ <˘Ñ≤Ê`ÀñQÆ∂_ç H˘kÌ H˘kÌQÆ
*Ï~°∞K«∞O_ç#, JѨC_»∞ Hõ~H° ͯܫ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√¡ gx Hõů=Ú#∞ H˘OK≥=Ú "≥KÛ« "Õã≤
áê#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú.
^è•#ºÑ¨OK«Hõ=Ú – ^è•#ºK«`«∞+¨¯=Ú
^èŒxÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜, =Úã¨ÎÅ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞, =∂ˆ~_»∞ gx HõëêÜ«∞=Ú,
P=∞â◊¥Å#∞, =∞Å|^Œ=ú Ú#∞, =∂#∞Ê#∞, áêK«#=Ú KÕÜÚ« #∞. JyflnѨ#=Ú
KÕÜÚ« #∞. Ñ≤`åÎu™ê~°=Ú#O^Œ∞ ™⁄O\˜x q_çz WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
™⁄O\˜, Ju=ã¨, =Úã¨ÅÎ ∞ gx HõëêÜ«∞=ÚQÍx (ÖËH)õ ^èxŒ Ü«∂Å∞, ™⁄O\˜
gx HõëêÜ«∞=ÚQÍx, ^ŒÑÊ≤ , â◊¥Å, Ju™ê~°=Ú, gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. áêK«#=Ú
KÕÜÚ« #∞. JyflnÑ≤xÎ QÆeyOK«∞#∞.
HõOK«\Ïk HõëêÜ«∞=Ú
QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, ^•x=∞‡, <Õ̂~_»∞, ѨiHÔ QÆ_¤» P‰õΩ, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =ÚãÎ̈Å∞, ™⁄O\˜,
gx HõëêÜ«∞=Ú, Ju™ê~°=Ú#∞ ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞.
‰õΩ@*Ïk HõëêÜ«∞=Ú
H˘_çÃã, ^•x=∞‡, =Úã¨ÎÅ∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∂ˆ~_»∞, ‰õΩˆ~=Ù~°∞, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞,
K«O^Œ#=Ú, q+¨ÉÁkÌ, gx HõëêÜ«∞=ÚÖ’ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∞â◊¥Å
gx`Àñ QÆ∂_ç# <≥`∞« ~Î ∞° |OHõ, ã¨HÅõ Ju™ê~°=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
<åaè„ѨÖËѨ=ÚÅ∞
Lã≤iHõ ѨÑC¨ #∞ #∂i JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú KÕ~Û° <åaèÜ∞« O^Œ∞ ~åz# Ju™ê~°=Ú
=∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
*ÏlHÍÜ«∞#∞ #∂i <åaèÜ«∞O^Œ∞ ÖËѨ#=Ú KÕã≤# <≥\ ˜ì Ju™ê~°"≥∞ÿ#
x=iÎOK«∞. =∂q∞_çÑ@¨ #ì ∞ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i <åaèÖÑË #¨ =Ú KÕã#≤ Ju™ê~°=Ú
=∂#∞#∞. =∂ˆ~_»∞ K≥@∞ì ~°ã=¨ Ú, =∂q∞_ç K≥@∞ì ~°ã=¨ Ú gx Ü«∞O^Œ∞ `Õ<≥ â◊~¯° ~°
HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ "åOu, Ju™ê~°=Ú, #tOK«∞#∞. á⁄@¡ Ü«∞=Å∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞,
gx HõëêÜ«∞=ÚÖ’ â◊~¯° ~° `Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# "åO`«∞Å∞, ÉË^∞Œ Å∞ =∂#∞#∞.
Å=OQÆ K«`«∞ã¨û=∞=Ú
*ÏlHÍÜ«∞, Å=OQÍÅ∞, rÅHõ„~°, "≥eQÍ~°=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥
â◊~¯° ~° HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∂u™ê~°=ÚÅ∞ Hõ@∞ì#∞.
JÇ≤ϿѶ# Ѩ\˜HõÅ∞
#Å¡=∞O^Œ∞, Ñ≤O_» Y~°∂~˚ =° Ú, gxx #∂i QÆ∞iyO[O`« ÉèHí OΔ˜ z# ~°H=Îõ Ú,
P=∞=Ú Ju™ê~°=Ú =∂#∞#∞. #Å¡=∞O^Œ∞#∞ "Õ∞ñHõáêÅ`À ÉèíH˜ΔOz##∞
Ju™ê~°=Ú =∂#∞#∞.
‰õΩ@*Ïk HõëêÜ«∞=Ú
^•x=∞‡ Ѩ@ì, H˘_çÃã Ѩ@ì gx HõëêÜ«∞=ÚÖ’ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
<≥`∞«  `«~∞° ÉË^∞Œ Å∞ Hõ@∞ì#∞.
QÆ∞_»aÅfi=Ú
=∂ˆ~_»∞ zQÆ∞à◊#¡ ∞ #∂i ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# <≥`∞« ~Î ∞° ÉË^∞Œ Å∞ =∂#∞#∞.
P=∞â◊¥Å, =∞Å|^Œ=ú Ú, Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤ÊÜ«Ú =∂#∞#∞. JO^Œ∞QÆ∞– ~ˆ ñQÆ∞, <Õ~ˆ _»∞,
"≥Ú~°e, =∂ˆ~_»∞, =∞kÌ gx Ѩ@Åì #∞ "Õ~ˆ fi~°∞QÆ #eÜ«∞Q˘\˜,ì P=ÙáêÅ∞, `Õ<≥
HõeÑ≤, ѨÙK«∞ÛH˘x# <≥`∞« ~Î ∞° ÉË^∞Œ Å∞ =∂#∞#∞. <Õ̂~_»∞, =∂q∞_ç, Lã≤iHõ gx
zQÆ∞à◊§#∞ #eÜ«∞Q˘\˜ì ~°ã=¨ Únã≤, "Õ∞ñHõ áêÅ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞
Hõ@∞ì#∞. =∂ˆ~_»∞ Ѩ@#ì ∞ "Õ∞ñ#HõáêÅÖ’ "Õã≤ HÍñz â◊~¯° ~°, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, H˘_çÃã
áêÅK«∂~°=‚ Ú gxx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞ Hõ@∞ì#∞. K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» #∞
Hõů=Únã≤ H˘OK≥=Ú [Å=Ú HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x áêÅ#∞ „`åy##∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ "Õà§◊ `À
HÍñz Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ #∞ <≥`∞« ~Î ∞° ÉË^∞Œ Å∞ Hõ@∞ì#∞. H˘_çÃã Ѩ@=ì Ú 4
`«∞Å=ÚÅ∞ ^≥zÛ 8 áêà◊√§ hà◊√§ áÈã≤ HÍñz ^•x=∞‡~°ã=¨ Ú HõeÑ≤ =O_ç QÆ\ Ñì˜ _¨ #ç
Ñ≤^ÑŒ ¨ kOz 5 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞ΠѨÙK«∞ÛH˘x# ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞ =∂#∞#∞. #Å¡#∞=ÙfiÅ#∞
^≥zÛ Hõů=Ú nã≤ â◊~¯° ~°, "Õ∞ñHõáêÅ∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞ x=iÎOK«∞#∞.
â◊~¯° ~°, `Õ<,≥ K«O^Œ#=Ú gxx aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`Àñ *ËiÛ Éè∞í lOz# ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú,
"Õ∞ǨÏ=Ú, ~°HÎõ ÉË^∞Œ Å∞#∞ =∂#∞#∞. "≥#fl, `Õ<,≥ â◊~¯° ~°, <åQÆ Hˆ ã¨~° K«∂~°=‚ Ú
gxx HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞ =∂#∞#∞. `Õ<≥ áêuHõáêÅ∞, â◊~¯° ~° J~°áêÅ∞,
"≥#fl 4 áêà◊√,¡ gxx HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ~°HÉÎõ ^Ë ∞Œ Å∞ =∂#∞#∞. QÆ∞^Œ=Ú#O^Œ∞ =∞O@,
L_»∞‰õΩ, QÆ∞^Œ=Ú *Ï~°∞@, gxÜ«∞O^Œ∞ á⁄@¡, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú gx ~°ã=¨ ÚKÕQÍx,
"Õ∞ñHõáêÅ`ÀñQÍx QÆ∞^Œ=Ú#∞ `«_Ñç #≤ , QÆ∞^Œ=∞O^Œe =∞O@, L_»∞‰õΩ, QÆ∞^Œ=Ú
*Ï~°∞@Ü«Ú =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

L"≥∞‡`«Î "Õà◊√§, H˘_çÃãáêÅ, #Å¡=∞O^Œ∞, gx`À `Õ<≥, <≥~Úº, HõeÑ≤, 1

QÆ∞iyO[O`« fã≤H˘x =uÎKãÕ ,≤ QÆ∞^Œ=Ú#O^Œ∞ *ÁxÑ≤# QÆ∞^Œ=Ú#O^Œe =∞O@
L_»∞‰õΩ ã¨HÅõ QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
<å~åÜ«∞}K«∂~°‚=Ú
uѨÊfñÔQ, =$^Œ^ú •~°∞, H˘_çÃã, H˘_çÃãáêÅ, =∂ˆ~_»∞, Ju=ã¨, QÆ∞O@ QÆÅñ
QÆ~,° ™⁄O\˜ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú
H˘_çÃã Ѩ@ì K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ ɡÅ=¡ Ú, `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# "åѨÙ, ~°HÎõ ÉË^∞Œ Å∞,
[fi~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , ^ŒQ∞Æ ,æ áêO_»∞=Ù, ǨÏb=∞Hõ=Ú, =∞O^•yfl, "Õ∞ǨÏ=Ú, QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. Wk N=∞<åfl~åÜ«∞}∞xKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. JyflnÑ≤QÎ ÅÆ
ѨÙ~°∞+¨μxH˜ <˘Ñ≤ÊÖËHõ z~°HÍÅ=ÚQÆ Ñ¨Hfiõ Oɡ,· J<ÕHõ =~°=‚ ÚÅ∞QÆ ÉË^∞Œ ÅQÆ∞K«∞O_ç#
ѨÙ@áêHõ=ÚÅKÕ âßOuѨ~K° =« ÅÜ«Ú.
‰õΩ@[ѨÙ@ áêHõ=Ú
#∞#∞ѨÙQÍ#∞, ^Œà=◊ ÚQÍ#∞ #∞O_ç H˘_çÃã Ѩ@#ì ∞ `≥zÛ #eÜ«∞Q˘\˜ì <Õ~ˆ _»∞,
~°ã¨=Ú, "≥∂^Œ∞QÆ~°ã¨=Ú, aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_»∞QÆ∞, gx Ü«∞O^Œ∞ `«_çÑ≤ =Ú^ŒÌKÕã≤,
^Œ~ƒ° "ù Ú≥ ^ŒÅQÆ∞ "åxx K«∞\ì̃, ^Œ@=ì ÚQÍ ÃÑ#· |∞~°^ÑŒ Ó¨ ã≤, Ñ≤_H» Åõ Ö’ ÃÑ\ì̃ Z„~°QÍ
HÍÅ∞=~°‰Ωõ ѨÙ@=Ú "Õã≤ ֒Ѩe =Ú^Œ#Ì ∞ fã≤Ñã≤ H≤ ˜ ~°ã=¨ Ú#∞ Ñ≤O_ç P ~°ã=¨ ÚÖ’
`Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# ã¨HÅõ =∞~Ú# Ju™ê~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. ^Œ∞OkÅѨ٠Ѩ@#ì ∞
`≥zÛ #∂i =Ú^ŒKú ãÕ ≤ QÆ∞=∞‡_ç P‰õΩ# K«∞\ì̃ ÃÑ#· =∞\ì̃ÑÓ¨ ã≤ ѨÙ@=Ú "Õã≤ Z„~°QÍ
HÍe# `«~∞° "å`« ֒Ѩe =Ú^Œ#Ì ∞ fã≤ ~°ã=¨ Ú#∞ Ñ≤O_»∞H˘x ^•xÖ’ `Õ<≥ HõeÑ≤
ÉèHí OΔ˜ z# L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. ^•x=∞‡Ñ¨O_»∞#∞ `≥zÛ #∂i =Ú^ŒKÌ ãÕ ≤ ÃÑ·
„Hõ=∞=Ú# ѨÙ@áêHõ=Ú KÕã≤ ~°ã=¨ Ú#∞ Ñ≤O_»∞H˘x `Õ<#≥ ∞ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# <≥`∞« ~Î ∞°
ÉË^∞Œ Å∞ =∂#∞#∞. ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =∂ˆ~_»∞, ɡÅ=¡ Ú, #∞=ÙfiÅ #∂<≥, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜
gxx KÕiÛ `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞, Ñ≤Ñʨ à◊§#∞ QÍx, q∞iÜ«∂Å#∞ QÍx Hõů=Ú
KÕã≤ P=ÙáêÅ∞ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞, "åÜ«Ú=ÙKÕ J_»y¤ OѨñ|_ç <˘Ñ≤Ê`ÀñQÆ∂_ç#
Ju™ê~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
J=∞$`å~°‚=~°ã¨=Ú
WOybHõ=ÚÖ’ fÜ«∞ñ|_ç# ~°ã=¨ Ú, ֒ǨÏ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú,
HõKÀ~°=ÚÅ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, q+¨ÉÁkÌ, rÅHõ„~°, #Å¡
Ju=ã¨, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# QÆ∂iÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õ∞ñHõáêÅKÕ
=∞iÌOz q∞#ѨyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# XHõ =∂„`«#∞ ^èxŒ Ü«∂Å∞,
rÅHõ„~° |Oy P‰õΩ gx K«∂~°=‚ Ú, `Õ<,≥ "Õ∞ñHõáêÅ∞, K«hflà◊√,¡ J~°ñ\˜ hà◊√§,
|∂~°∞QÆ∞ |OHõ, "å‰õΩ_»∞ "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú gxÖ’ ^Õx`À<≥#· ÉèHí OΔ˜ z# Jxfl q^è=Œ ÚÖˇ#·
Ju™ê~°=ÚÅ∞ â◊¥Å, „QÆÇϨ }˜, =¸Å~ÀQÆ=Ú, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, HÍã¨=Ú, QÆ∞Ň=Ú,
Wq #tOK«∞#∞, [~î~° åyfl nÑ≤Ü Î Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
*ÏfѶ¨Å~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, J„ÉèíHõã≤O^èŒ∂~°=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú,*ÏlHÍÜ«∞, H˘_çÃãHÍÜ«∞,
L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, "≥eQÍ~°=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, Hõ~°
Hͯܫ∞, =∂q∞_çq`«∞ÅÎ ∞, =∂ˆ~_»∞, ã¨~~°̊ ã° =¨ Ú (UÃÑK≥@∞ìÜÚ≥ Hõ¯ lQÆ∞~°∞) ^•x=∞‡
Ѩ@,ì rÅHõ„~°, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú Q˘\ì̃, |OyP‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ
=∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ XHõ =∂„`«#∞ KÕã≤ XHõ =∂„`«#∞ H˘_çÃã
"Õ~∞° Ѩ@ì HõëêÜ«∞=Ú`À ÉèHí OΔ˜ z#, P=∂u™ê~°=Ú #tOK«∞#∞. JyflnÑ≤QÎ ÅÆ ∞QÆ∞#∞.
`Õ<,≥ =∂ˆ~_»∞ ~°ã=¨ Ú, ™⁄O\˜~ã° =¨ Ú, gx#`À ÉèHí OΔ̃ z# ~°H„Îõ QÆÇÏ≤ }˜ #tOK«∞#∞.
™⁄O\˜, ^èxŒ Ü«∂Å∞, gx`À ÉèHí OΔ˜ z# Ju™ê~°=Ú =∂#∞#∞. Wk qâı+=¨ ÚQÆ
„QÆÇϨ }©x QÆ∂_» áÈQ˘@∞ì#∞.
P#O^ŒÉè̌·~°= ~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, "≥eQÍ~°=Ú, <åaè, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞.
gxx "≥∞`«QÎ Í =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞ `Õ<,≥ H˘_çÃã Ѩ@ì K«∂~°=‚ Ú
gxx HõeÑ≤ ÉèíH˜ΔOz# „u^À+¨[x`« Ju™ê~°=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú
Ѩ^ºŒä =Ú ^ŒÑÊ≤ Q˘#fl Ü≥∞_»Å [Å=Ú xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. ~å„`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ |Oy P‰õΩ
~°ã=¨ Ú#∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
=∞iÜ≥ÚHõ P#O^ŒÉè̌·~°= ~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, <åaè, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "≥eQÍ~°=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú,
Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõ *Ï=Ú =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`«
=∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, Ju™ê~°=Ú, „QÆÇϨ }˜, ã¨xfláê`«=Ú,
JѨ™ê‡~°=Ú, "å`«~ÀQÆ=Ú, "Õ∞ǨÏ=Ú, Jr~°=‚ Ú, =∞O^•yflÜ«Ú =∂#∞#∞. "åºkè
Hõ#∞‰õÄÅ=∞~Ú# J#∞áê#=Ú`À <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
Hõ~°∂Ê~°~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, #Å¡=∞O^Œ∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, H˘_çÃãÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, ѨK«Û
‰õ~°∂Ê~°=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ, =∞iÌOz [Å=Ú áÈã≤, Ô~O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# [fi~åu™ê~°=Ú, „QÆÇϨ }˜ÜÚ« #tOK«∞#∞.
‰õΩ@*Ïi+¨ì=Ú
H˘_çÃã "Õ~∞° 100 ѨÅ=ÚÅ∞, „^•HõΔ 50 ѨÅ=ÚÅ∞, WÑ¨Ê Ñ¨Ù=Ùfi QÆ∞=∞‡_ç
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 40 `«∞Å=ÚÅ∞ gxx <åÅ∞QÆ∞ „^À}=ÚÅ hà◊§Ö’ "Õã,≤ XHõ
„^À}=ÚQÍ kOz PÔ~ѨÙ=Ùfi 80 `«∞Å=ÚÅ∞, ɡÅ=¡ Ú 1 `«∞Å=Ú "Õã,≤ XHõ
=∂ã¨=Ú=~°‰Ωõ ÉèÏO_»=Ú #O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú, Wk ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ#∞ „QÆÇÏ≤ }˜x
<≥`∞« ~Î ∞° ÉË^∞Œ Å#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞.
JÇ≤ϿѶ<åã¨==Ú
WѨʙê~åÜ«∞=Ú 100 ѨÅ=ÚÅ∞, ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ áÈã≤ JO^Œ∞=Å¡ =∞O^Œ∞
XHõ ‰õΩ_»==Ú, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞ 4 `«∞Å=ÚÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, H˘_çÃã áêÅ, UʼnõΩÅ∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

gxx áÈã≤, ÉèÏO_»=Ú#‰õΩ "åã¨# QÆ\ ì˜ XHõ =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ LOK«=ÅÜ«Ú. Wk

Ѷ∞¨ ’~°=∞~Ú# Ju™ê~°=ÚÅ#∞ q+¨Øzx áÈñQ˘@∞ì#∞.
ѨÓ~°‚K«O„^À^ŒÜ«∞~°ã¨=Ú
`åà◊H=õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 ѨÅ=Ú, Hõ~∂° Ê~°=Ú,
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î *ÏѨ„u, `«HÀ¯ÖÏÅ∞,
=Ú~åÜ«∞#∞ „QÆO^躌 =Ú, ÃÑ^Œ*Ì ’ºu+¨‡u (=∂ůOQÆ})˜ HõKÀ~°=ÚÅ∞, `åoâ◊Ñ„¨ u,
<åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , "≥∂_ç Å=OQÍÅ∞,
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú, gxx =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ˜ z# <å<å
q^è"Œ ∞≥ #ÿ Ju™ê~°=ÚÅ∞, „QÆÇϨ }∞Å∞, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, â◊¥Å, Ѩi}Ï=∞â◊¥Å, Wq
#tOK«∞#∞. PÜ«Ú~å~ÀQƺ=ÚÅ∞, JkèHõ |Å=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ™êfl#=Ú,
JÉèºí OQÆ=Ú QÆ∞~°∞ã≤flQÆÑú ^¨ •~°É÷ ’è [#=Ú, Hõã~¨ `° ∞« , Jyfl`åѨ=Ú, gxx Ju™ê~°
~ÀQÆ∞Å∞ =i˚OK«=ÅÜ«Ú.

„QÆǨÏ}©~ÀQÆ zH˜`«û
„QÆǨÏ}˜~ÀQÆ=∞O^Œ∞–Jr~°‚ zH˜`«û#∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#∞. P=∞=Ú#O^Œ∞
Ju™ê~°=Ú #O^Œ∞ =Öˇ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
z„`«HõQÆ∞\˜Hõ
z„`«=¸Å=Ú,"≥∂_ç, ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ѨOK«Å=}=ÚÅ∞, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, WOQÆ∞=, P*Ï"≥∂^Œ=Ú, K«=º=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤
=∂n ѶŨ ~°ã=¨ ÚKÕ QÍx, ^•x=∞‡~°ã=¨ ÚKÕ QÍx =∞iÌOz QÆ∞\˜HÅõ ∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Wk P=∞=Ú#∞ ѨHfiõ =Ú KÕÜÚ« #∞. [~î~° åyfl nÑ≤xÎ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
<åQÆ~åk K«∂~°=‚ Ú
™⁄O\˜, Ju=ã¨, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, ~°™êO[#=Ú, H˘_çÃã Ѩ@ì
(ÖËH)õ H˘_çÃãHÍÜ«∞, q+¨ÉÁkÌ, =∂ˆ~_»∞, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ
K«∂~°‚=Ú KÕã≤, `Õ<≥, aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_»∞QÆ∞ HõeÑ≤ ÉèíHΔ̃Oz# Ñ≤`«Î„QÆÇ≤Ï}˜, ~°HõÎ „QÆÇ≤Ï}˜
=∂#∞#∞.
áê~îåkèK«∂~°‚=Ú
q+¨ÉÁkÌ, =∂ˆ~_»∞, z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, <Õ~ˆ _»∞,
^•x=∞‡, PÔ~ѨÙ=Ùfi, Hõ@∞Hõ ~Àq∞}˜, Ju=ã¨, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, <ÕÅ
"Õ=Ú, H˘_çÃãáêÅ, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nxHõO`«\ H˜ ˜
ã¨=∞=ÚQÆ H˘_çÃãѨ@ì K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤ `Õ<≥ – aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z#
"åOu, [fi~°=Ú, Ju™ê~°=Ú, â◊¥Å, ~˘=Ú‡ <˘Ñ≤Ê, „QÆÇϨ }˜, J~°∞z, =∞O^•yfl
=∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
|$ǨÏ^ŒæOQÍ^èŒ~° K«∂~°‚=Ú
=∂ˆ~_»∞, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, q+¨ÉÁkÌ, PÔ~ѨÙ=Ùfi, ^èxŒ Ü«∂Å∞, =∞Ol+≤,ì ™⁄O\˜,
=Úã¨ÅÎ ∞, Ju=ã¨, #Å¡=∞O^Œ∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , ^•x=∞‡ H˘_çÃã, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ =∞l˚QÆ HõeÑ≤ „áê`«óHÍÅ=Ú#
ÉèHí OΔ˜ z# J+¨qì ^èŒ [fi~°=ÚÅ∞, Ju™ê~°=Ú, „QÆÇϨ }˜, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞.
|$ǨÏÅ¡=OQÍk K«∂~°‚=Ú
Å=OQÍÅ∞, rÅHõ„~°, ~ˆ }∞Hõq`«∞ÅÎ ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆÑ@¨ ,ì
P‰õΩѨ„u, P*Ï"≥∂^Œ=Ú, F=∞=Ú, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
Hõ~H° õ `å_ç Lã≤iHõÅ∞, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, q+¨ÉÁkÌ, <ÕÅ"Õ=Ú, ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , *ÏѨ„u,
`«HÀ¯ÖÏÅ∞, =∂xѨã¨∞ѨÙ, =\˜ì"Õà◊√§, K«O^Œ#=Ú, =Ú~°Ü«∞#∞ „QÆO^茺=Ú,
HõKÀ~°=ÚÅ∞, ÃÑ^Œ™Ì ÈñѨÙ, "≥∞O`«∞Å∞, "≥eQÍ~°=Ú, #Å¡rÅHõ„~°, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
ã¨~°˚HΔÍ~°=Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞, =∂ˆ~_»∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, z„`«=¸Å=Ú, "≥∂_ç,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ^èŒxÜ«∂Å∞, J„ÉèíHõ=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, ֒ǨÏ=Ú, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ "Õ_hç à◊§`À ÉèHí OΔ˜ z# [~î~° åyfl nÑ≤Î QÆÅ∞QÆ∞#∞.
^À+¨ |Å=Ú#∞ K«∂z K«hflà◊§`ÀñQÆ∂_» WÜ«∞ºñ^ŒQ∞Æ #∞. P=∂u™ê~°„QÆÇϨ }˜, â◊¥Å,
=∞Å|^Œ=ú Ú, =∞Å=¸„`« |O^èHŒ ~õ ÀQÆ=Ú, q+¨Øz, "åѨÙ, HÍ=∞Å, ǨÏb=∞Hõ=Ú,
áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, HÍã¨=Ú, Wq #tOK«∞#∞. nxx ã¨~¯° ~°`ÀñQÆ∂_» ÉèHí OΔ̃ K«=K«∞Û#∞.
Hõ_»∞ѨÙ|ƒ~°=Ú#O^Œ∞ Å=OQÍÅ J#∞áê#=Ú`À ÉèíH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú#∞. Wk
Jtfih^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨ|_ç#k.
|$ǨÏ<åfl~ÚHÍ K«∂~°‚=Ú
z„`«=¸Å=Ú Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "åÜ«Ú
qà◊ O QÍÅ∞, Ѩ ã ¨ ∞ Ѩ Ù , =∂xѨ ã ¨ ∞ Ѩ Ù , r_ç q `« ∞ Î Å ∞, F=∞=Ú, WOQÆ ∞ =,
ѨOK«Å=}=ÚÅ∞, Hõ~°∞^èŒ∂Ѩ=Ú, =ã¨, HÀ+¨μì=Ù, `«∞OQÆ=ÚÃãÎÅ∞, J„ÉèíHõ=Ú,
QÆO^èHŒ =õ Ú, ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, "≥eQÍ~°HÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, P*Ï"≥∂^Œ=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú,
QÆ[Ñ≤ѨÊà◊√§, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, qxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú H˘_çÃã áêÅ, gxx
K«∂~°‚=Ú KÕã≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# HÍ=∞~°∂Ñ≤}˜Ü«Ú Ü≥∂yxÜ«Ú#QÆ∞ <å~ÚHõ#∞
^蕺xOz XHõ `«∞Å=Ú K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ z# =∞O^•yfl HÍã¨=Ú Ñ‘Ç¡ Ϩ , áêO_»∞=Ù,
ѨÙ~å}[fi~°=Ú, "Õ∞ǨÏ=Ú, "åѨÙ, =∞Å|^Œ=ú Ú, „QÆÇϨ }˜, Ju™ê~°=ÚÅ∞, â◊¥ÅÅ∞,
P=∞"å`«=Ú, #∂uHÍ~ÀQÆ=Ú, "å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑ[¨¶ #º~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. nx
Ü«∞O^Œ∞ q∞#∞=ÚÅ∞, JÉèºí OQÆ™êfl#=Ú, =∂Oã¨É’è [#=Ú ‰õÄ_»^∞Œ . ѨÙeHõ_∞» QÆ∞,
ѨÙÅ∞ѨÙ~°ã=¨ Ú, ÃÑ~°∞ñQÆ∞ gxx LѨÜ∂≥ yOK«=K«∞Û#∞.
*ÏfѶ֨ Ïk K«∂~°=‚ Ú
*ÏlHÍÜ«∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, „QÆOkè`Q« ~Æ =° Ú, `åoâ◊Ñ„¨ u,
K«O^Œ#=Ú, ™⁄O\˜, Å=OQÆ=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, Lã≤iHõ,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q∞iÜ«∂Å∞, Å=OQÆÑ@ ¨ ,ì UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, Wq k#∞ã¨∞ H˘H˘¯Hõ¯

`«∞Å=Ú |Oy`«‰õΩHÍã¨=Ú, HõΔÜ«∞=Ú, J~ÀK«Hõ=Ú, „QÆǨÏ}˜, Ju™ê~°=Ú,
Jyfl=∂O^Œº=Ú, Ñ‘#ã¨, "å`«, âı+¡ ‡¨ [x`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ѩ_Ãç ã=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx
#tOѨñ*ËÜ«Ú#∞.
r~°HÍk K«∂~°=‚ Ú
rÅHõ„~°, "≥eQÍ~°=Ú, `«∞OQÆ=ÚÃãÎÅ∞, q+¨ÉÁkÌ, =∂ˆ~_»∞ ^èŒxÜ«∂Å∞,
‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, ^•x=∞‡, H˘_çÃã, =∞Ol+≤,ì PÔ~ѨÙ=Ùfi, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆѨ@ì, P‰õΩѨ„u, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, H˘_çÃãáêÅ,
J„ÉèHí =õ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú
*ÏlHÍÜ«∞Å∞ gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z# J™ê^躌 „QÆÇÏ≤ }˜ Ju™ê~°=Ú, P=∞=Ú
HÍ=∞Å, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, =∞O^•yflÜ«Ú =∂#∞#∞. Wk JQÆãºÎ¨ =∞ǨÏi¬ K≥ÑÊ≤ #k.
=∂~°¯O_ÕÜ«∞ K«∂~°‚=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, WOQÆ∞=, "≥eQÍ~°=Ú, ™⁄O\˜ Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
*ÏlHÍÜ«∞, Å=OQÍÅ∞, UÅHõq`«∞ÎÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, =Úã¨ÎÅ∞, QÆ[Ñ≤ѨÊà◊√§,
™⁄O\˜, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞, J„ÉèíHõ=Ú, PÔ~ѨÙ=Ùfi, Ju=ã¨, `≥Å¡=Ú#QÆ q`«∞ÎÅ∞,
|∂~°∞QÆ∞|OHõ, #Å¡=∞O^Œ∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ ^≥zÛ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤
â◊~¯° ~° QÆeÑ≤, XHõ =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ x`«º=Ú ÉèHí OΔ̃ z# „QÆÇϨ }˜ =∞O^•yflÜ«Ú
=∂#∞#∞. ^è•`«∞=$kú =Ü≥∂=$kú, |Å=Ú, ѨÙ+≤Ü ì Ú« HõÅ∞QÆ∞#∞. Wk =∞Ǩ^Õ=ÙxKÕ
xi‡OѨñ|_ç#k.
^Œâ=◊ ¸Å QÆ∞_»=Ú
^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞ 400 `«∞Å=ÚÅ∞ XHõ „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç
<åÅæ= áêÅ∞QÆ q∞yeÛ 400 `«∞Å=ÚÅ∞ ɡÅ=¡ Ú, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú 160 `«∞Å=ÚÅ∞
HõeÑ≤ "≥∞Å¡x =∞O@ KÕ`« =O_ç ÖËÇϨ ѨHfiõ =ÚQÆ<#·≥ `«~∞° "å`« Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç,
q∞iÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜, WOQÆ∞=, r_çyO[Å∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, P*Ï"≥∂^Œ=Ú,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú, K«=º=Ú, ѨOK«Å=}=ÚÅ∞, gxx
k#∞ã¨∞‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÃÑ· ÖËÇϨ =Ú #O^Œ∞
HõeÑ≤ x`«º=Ú ~ˆ ñQÆ∞ѨO_»O`« ÉèHí OΔ̃ z# =∞O^•yfl, "åѨÙ, P=∞„QÆÇϨ }˜, ã¨=∞ãÎ̈
P=∞qHÍ~°=ÚÅ∞, â◊¥Å, Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú, =∞Å|^Œ=ú Ú, QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
ѨÙ~å} [fi~°=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
aÅfi`≥·Å=Ú
ZO_ç# =∂ˆ~_»∞ "Õà√◊ § 200 `«∞Å=ÚÅ∞, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞ 200 `«∞, gxx
XHõ „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ <åÅ∞QÆ=áêÅ∞ q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ =O_ç, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú,
aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞ #∂<≥, áêÅ∞ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 80 `«∞, K˘Ñ¨C# "Õã≤ PÔ~ѨÙ=Ùfi,
=∂ˆ~_»∞, HÀ+¨μì, HõKÀ~°=ÚÅ∞, ~å#fl, QÆe*Ë~°∞, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"≥∂_ç, z„`«=¸Å=Ú, QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, ^Õ=^•~°∞, =ã¨, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜,
J*Ï"≥∂^Œ=Ú, r=hÜ«∞QÆ}=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞, K˘Ñ¨C#, ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ ÃÑ`· Å·≥ =Ú #O^Œ∞ "Õã≤ "≥∞Å¡x=∞O@ KÕ`« =O_»=ÅÜ«Ú. D aÅfi`≥Å· =Ú
=∞O^•yfl, „QÆǨÏ}˜, Ju™ê~°=Ú, J~ÀK«Hõ=Ú, =¸Å~ÀQÆ=Ú, j¡ Ѩ^Œ=Ú,
JO„`«=$kú, HõѶ¨"å`«[x`« â’Ѷ¨, [fi~°=Ú, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, QÆ∞Ň=Ú,
áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, ÉÏeO`«Å‰õΩ QÆÅ∞QÆ∞ =∞Hõ¯Å¡â¥◊ Å, ÉÏeO`«~ÀQÆ=Ú, =¸_èQ» ~Æ ƒ° =ù Ú
#O^Œe "å`«=Ú, t~À~ÀQÆ=Ú, „ã‘Î ~ÀQÆ=Ú Wq =∂#∞#∞. „ã‘ÅÎ ~°*’^À+¨=Ú,
ѨÙ~°∞+¨μÅ g~°º^À+¨=Ú, =∂#∞#∞. =Ü«∞ã¨∞û#∞, â◊√„Hõ=$kúx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
=O^蕺 „ã‘Î â◊¥~°∞ñ_»Q∞Æ Ñ¨Ù„`«∞x QÆ#∞#∞. Wk P„`ÕÜ∞« |∞∞+≤KñÕ K≥Ñʨ |_ç#k.
„QÆǨÏ}©q∞Ç≤Ï~° `≥·Å=Ú
^èŒxÜ«∂Å∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞, =Ú}∞QÆ∞^•=∞~°, Ju=ã¨, Hõ~°Hͯܫ∞,
=\ì̃"àÕ √◊ §, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , |∂~°∞QÆ∞|OHõ, ~°™êO[#=Ú, =∂ˆ~_»∞,
#Å¡HÅõ ∞=, P‰õΩѨ„u, `å=∞~°HO˜ [ů=ÚÅ∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, uѨÊfñÔQ, H˘_çÃãáêÅ,
#Å¡ ã¨∞QÆOkèáêÅ, Ѩ^Œ‡Hõ=Ú Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, „QÆOkè`«QÆ~°=Ú, `≥Å¡ =\˜ì"Õ~°∞,
QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~,° QÆe*Ë~∞° , =∂q∞_çÑ@ ¨ ,ì <Õ̂~_»∞ Ѩ@,ì Hõ_qç ∞Ѩ@,ì
H˘_çÃãѨ@,ì F=∞=Ú, rÅHõ„~°, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î #∂<≥ 80
`«∞Å=ÚÅ∞, gxÜ«∞O^Œ∞ =∞l˚Q,Æ H˘_çÃã Ѩ@Hì ëõ êÜ«∞=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å HõëêÜ«∞=Ú,
gxÖ’^Õx<≥·# áÈã≤ =O_»=ÅÜ«Ú. D `≥·Å=Ú#∞ ^À+¨QÆux QÆ∞Ô~ÎiOy
LѨÜ∂≥ yOѨ=ÅÜ«Ú. nx =Å# =Úkq∞, "≥O„_»∞HõÅ <≥~∞° ѨÙ=∂#∞#∞. ã¨HÅõ
Ju™ê~°=ÚÅ∞, „QÆÇϨ }˜ [fi~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , HÍã¨=Ú, "≥H¯˜ à◊√§, âßfiã¨=Ú, "åOu,
„Éè=í ∞, Hõ_∞» ѨÙÖ’x ã¨OHõ@=ÚÅ∞, =¸Å~ÀQÆ=Ú, HÍ=∞Å, "Õ∞ǨÏ=Ú, "åѨÙ, â◊¥Å,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ Ñ¨Ù+≤,ì g~°ºÑ¨Ù+≤Ü ì Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=â◊ºHõ~=° ∞QÆ∞#∞. nxx ѨÙ+¨ºq∂ #Hõ„Δ `«=∞O^Œ∞ =O_»=ÅÜ«Ú. D `≥Å· =Ú „ã‘ÅÎ ‰õΩ
™êÜ« ∞ OHÍÅ=∞O^Œ ∞ #∞, ~å[ã¨ É è í Å Ü« ∞ O^Œ ∞ „áê`« ó HÍÅ=∞O^Œ ∞ #∞
LѨÜ∂≥ yOѨ=ÅÜ«Ú. q"åǨÏ^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ =∞OQÆà„◊ Ѩ^=Œ ∞QÆ∞#∞. "å^Œ=∞O^Œ∞
[Ü«∞=Ú xK«∞Û#∞. QÆ~ƒ° =ù Ú *ÏiáÈ=Ù#@∞¡O_ç# ™ê÷Ñ#¨ KÕÜÚ« #∞. QÆ~åƒù~O° Éè=í ∞O^Œ∞
LѨÜ≥∂yOz# QÆ~°ƒù=Ú =$kú Ü«∞QÆ∞#∞. ã¨Oáê~°=Ú#‰õΩ =∞OQÆà◊„Ѩ^Œ=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞.
=∞iKåkѶ¨∞$`«=Ú
q∞iÜ«∂Å∞, "≥∂_ç, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, r_çq`«∞ÅÎ ∞, F=∞=Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, WOQÆ∞=, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, a_®Å=}=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
ã¨=Ú„^Œ Å=}=Ú, HÍK«Å=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú, =ã¨, Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ ~Ô O_Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞, <Õ~Ú 80 `«∞Å=ÚÅ∞, ^Œâ=◊ ¸Å~°ã=¨ Ú 160
`«∞Å=ÚÅ∞, P=Ù áêÅ∞ 320 `«∞Å=ÚÅ∞, Wq Ü«∞xflÜ«Ú HõeÑ≤ Ѷ∞¨ $`«ÑH¨ fiõ =ÚQÆ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=O_»=ÅÜ«Ú#∞. Wk =∞O^•yfl, „QÆÇϨ }©^À+¨=Ú, =∞Å|^Œ=ú Ú, P=∞^À+¨=Ú,

Ñ‘Ç¡ Ϩ , HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, HõÜ
Δ ∞« =Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, =¸Å"åºkè, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞,
"å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, „H˜q∞~ÀQÆ=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞#q =∂#∞#∞.
=∞Ǩ+¨@ÊÅHõѶ¨∞$`«=Ú
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ "≥∂_ç, K«=º=Ú, ™⁄O\˜, z„`«=¸Å=Ú,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ÃÑ^ŒáÌ ÈñѨÙ, a_®Å=}=Ú, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
WOQÆ∞=, rÅHõ„~°, J@∞ìѨC, #Å¡rÅHõ„~°, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ Ô~O_Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞,
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú, P=Ù áêÅ∞, q∂ñQÆ_,» aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞, ^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú,
<≥~Úº Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 40 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# áÈã≤ Ѷ∞¨ $`«ÑH¨ fiõ =ÚQÆ =O_ç
JѶ¨∞$`«=Ú#∞, J#fl=Ú`À_» QÍx, =\˜ì Ѷ¨∞$`«=Ú#∞ QÍx áê#=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk „H˜q∞~ÀQÆ=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, Jr~°=‚ Ú, [fi~°=Ú,
‰õΩ+¨μì=Ù, ÉèË^Œ∞Å∞, Ö’#QÆ∞"åxx áÈQ˘@∞ì#∞.
KåOˆQs Ѷ¨∞$`«=Ú
™⁄O\˜, "≥∂_ç, z„`«=¸Å=Ú, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤ѨÊà◊√§, ÃÑ^ŒÌѨÖË¡~°∞, Ñ≤ѨÊà◊√§,
^èxŒ Ü«∂Å∞, q+¨ÉÁkÌ, F=∞=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ K«∞Hõ¯ ‰õÄ~° ~°ã=¨ Ú
<≥~Úº gxx áÈã≤ gxH˜ <åÅ∞yO`«Å∞QÆ ÃÑ~°∞ñQÆ∞#∞ áÈã≤, Ѷ∞¨ $`«ÑH¨ fiõ =ÚQÆ
HÍñz kOK« = ÅÜ« Ú , Wk Hõ Ñ ¶ ¨ " å`« = ÚÅ∞, =¸Å~ÀQÆ = ÚÅ∞,
„QÆÇϨ }˜^À+¨=ÚÅ∞, =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, ÉË^∞Œ Å∞, QÆ∞^Œ=Ú *Ï~°∞@, QÆ∞^Œ~ÀQÆ=Ú,
Ñ‘_,» Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, gxx áÈñQ˘@∞ì#∞.
`«„HÍi+¨ì=Ú
F=∞=Ú, Lã≤iHõ, Hõ~H° ͯܫ∞, q∞iÜ«∂Å∞, gx K«∂~°=‚ Ú 12 `«∞Å=ÚÅ∞,
ѨOK« Å=}=ÚÅ∞ 4 `«∞, gxx KÕiÛ, =∞l˚QÖÆ ’ QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ ,
"åѨÙ, QÆ∞Ň=Ú, =¸Å=Ú, Hõ$=ÚÅ∞, "Õ∞ǨÏ=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, Wq =∂#∞#∞.
JyflnÑ≤ÎQÆÅ∞QÆ∞#∞.
HõÖϺ}QÆ∞_»=Ú
Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú 240 `«∞, ɡÅ=¡ Ú 200 `«∞, "≥∂_ç, rÅHõ„~°,
K«=º=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, ÃÑ^Œ™Ì ÈñѨÙ, P*Ï"≥∂^Œ=Ú,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú, Hõ~°Hõ, `å_ç, Lã≤iHõÅ∞, F=∞=Ú
q+¨ÉÁkÌ, z„`«=¸Å=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, "Õ~ÚOz#
`≥Q_Æ » K«∂~°=‚ Ú 32 `«∞, #∂<≥ 32 `«∞, gx#xfl\˜x <ÕH=õ Ú KÕã≤ =O_»=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
nxx `åxHÍÜ«∞O`« B+¨^=Œè Ú#∞ UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, gxx
"≥K«ÛKÕã≤ K«∂~°‚=Ú KÕã≤ nx `À_» ÉèíH˜ΔOK«=ÅÜ«Ú#∞. ã¨=∞ã¨Î „QÆǨÏ}˜
qHÍ~°=ÚÅ∞, âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, ã¨~fi° Éè^Ë =Œ Ú, "åѨ٠Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
JyflnÑ≤Î, g~°ºÑ¨Ù+≤ì QÆÅ∞QÆ∞#∞. „ã‘ÎÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# =O^蕺 ~ÀQÆ=Ú áÈ=Ù#∞.
‰õΩëê‡O_»QÆ∞}HõÖϺ}Hõ=Ú
ÃÑ^ŒÌ QÆ∞=∞‡_çzQÆ∞à◊√§ (400) `«∞Å=ÚÅ∞ ^≥zÛ `å„=∞áê„`«=Ú#O^Œ∞
"Õã≤ <Õ~Ú 1 „Ѩã¨÷=Ú áÈã≤ =O_»=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@, Ñ≤ѨÊà◊√§, "≥∂_ç,
z„`«=¸Å=Ú, QÆ[Ñ≤ѨÊà◊√§, ^èŒxÜ«∂Å∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, F=∞=Ú,
q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, H˘_çÃãáêÅ, rÅHõ„~°,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ∞, `≥Q_Æ » 32 `«∞, #∂<≥ 32
`«∞, ɡÅ=¡ Ú 200 `«∞, Lã≤iHÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú =¸ñ_»∞ „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, W@∞¡
gxx "Õã≤ =O_ç QÆi>ˇ‰Ωõ JO@∞H˘#∞#@∞¡ áêHõ=Ú ~åQÍ<Õ kOz, `«∞Å"≥∞`«∞Î
(ÖËHõ) J~°`«∞Å"≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# LO@Å∞ KÕã≤ ÉèíHΔ̃Oz#, J™ê^茺 „QÆÇ≤Ï}˜
~ÀQÆ=ÚÅ∞, ‰õΩ+¨μ~ì ÀQÆ=Ú, =¸Å~ÀQÆ=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, [fi~°=Ú, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú,
QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~=° Ú, q+¨ØzHõ, HÍ=∞Å, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ ,
"å`«~°HõÎ=Ú, ^Œ^Œ∞ÌÅ∞, ^Œ∞â◊Û~°‡=Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, HõѶ¨, Ñ≤`«Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞. "åºkèK`Õ « H©}Δ O˜ z# "åiH˜x „ã‘Î ã¨OKå~°=ÚKÕ H©}Δ O˜ z# "åiH˜x
g~°º=$kú QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. |Å=ÚxK«∞Û#∞. =Ü«∞ã¨∞û#∞ xÅ∞ѨÙ#∞. =O^蕺
„ã‘ÎʼnõΩ QÆ~°ƒù=Ú xÅ∞ѨÙ#∞.
=ÚãÎ̈HÍk "≥∂^ŒH=õ Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞, z„`«=¸Å=Ú,
Å=OQÍÅ∞, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, F=∞=Ú, ‰õΩ~å™êx F=∞=Ú, Ñ≤#flã¨^•Ñ¨
`«=∞Åáê‰õΩÅ∞, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, Å=OQÆÑ@¨ ,ì UʼnõΩÅ∞,
P‰õΩѨ„u, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, `«"åH©Δi ("≥^Œ∞~°∞áêÅ∞) "≥∞O`«∞Å∞, *ÏlHÍÜ«∞ Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, 24`«∞, â◊~¯° ~° 48 `«∞, gx#xfl\˜x
HõeÑ≤ LO@Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk „QÆÇÏ≤ }˜, Ju™ê~°=Ú, =∞O^•yfl, J~°∞z,
Jr~°=‚ Ú, P=∞^À+¨=Ú, q+¨Øz gxx áÈQ˘@∞ì#∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ Ñ¨Ù+≤xì ,
|Å=Ú#∞, HÍOux, [~î~° åyfl =$kúx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. =Úkq∞, <≥~Ñ° Ù¨ ,
^Ò~°ƒÅº=Ú, Hõ$tOѨ٠Wq =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

NHÍ"Õ∞â◊fi~°"≥∂^ŒHõ=Ú
J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ QÆ∞, K≥OQÆÅfiHÀ+¨μ=ì Ù, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» uѨÊfñÔQ,
"≥∞O`«∞Å∞, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» <ÕÅ`å_ç QÆ_Ť» ∞, ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , Q˘eq∞_ç
"Õà◊√§, J~°ñ\˜QÆ_»¤, K«Å¡Ñ≤e¡ QÆ_»¤Å∞, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, [\Ï=∂Oã≤, #∞=ÙfiÅ∞,#
^èxŒ Ü«∂Å∞, HõKÀ~°=ÚÅ∞, laeHõ "Õà√◊ §, „=∞OQÆHÍÜ«∞Å∞, *ÏlHÍÜ«∞Å∞, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°,
#Å¡rÅHõ„~°, z„`«=¸Å=Ú, Å=OQÆѨ@ì, UʼnõΩÅ∞, Pã¨∞Ѩ„u, <åQƈHã¨~åÅ∞,
QÆe*Ë~∞° , U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, „^•Hõ,Δ ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , |∂~°∞QÆ∞"Õà√◊ §, Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞,
^Œ∂ÅQ˘O_çq`«∞ÎÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∂iÛ K«∂~°‚=Ú KÕã≤,
nxHõO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=ÚQÆ |Oy P‰õΩ K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤, nxH˜ ~Ô O_çO`«Å∞ â◊~¯° ~°
QÆeÑ≤, `Õ<≥, <Õ~Ú HõeÑ≤, `«∞Å"≥∞`«∞Î, ÖËHõ J~°`«∞Å"≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# LO@Å∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx ÉèHí OΔ˜ z# Ñ≤=∞‡@ â◊~¯° ~°Ö’ P=ÙáêÅ∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú
Wk g~°º=Ú#∞ =$kú KÕÜÚ« #∞. g~°ºã¨OÎ Éè#í =Ú KÕÜÚ« #∞. J`«ºO`« ã¨∞Y=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. J<ÕHõ „ã‘ÅÎ #∞ „^ŒqOѨñ*ËÜÚ« ™ê=∞~°º÷ =Ú QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. H©} Δ O˜ z#
"åiH˜ ѨÙ+≤ì xK«∞Û#∞. QÍÜ«∞=Ú#∞ HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú,
Ju™ê~°=Ú, „QÆǨÏ}˜, "Õ∞ǨÏ=Ú, HõѶ¨~ÀQÆ=Ú, =¸Å"åºkè, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨HõÅ
~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. x`«º=Ú P#O^Œ=ÚxK«∞Û#∞. qâı+¨ Hõq`«=Î Ú#∞ =∞Oz
"å‰õΩ¯#∞ |∞kúÃã~Â÷ º° =Ú#∞, L`åûǨÏ=Ú#∞O QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. nxx x`«º=Ú XHõ
ã¨O=`«û~°=Ú JÉèϺã¨=Ú KÕã≤# Ü≥∞_»Å, =∞$`«∞º=Ù#∞ <≥~°∞ѨÙ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞.
=$^Œ∞úʼnõΩ Ü«∞ø=# „ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=Ú #O^Œ∞ Jq∞`« â◊H˜Î QÆÅ∞QÆ∞ñ*ËÜ«Ú#∞.
ã≤OǨÏѨ~å„Hõ=∞=Ú, QÆ~°∞_»ã¨=∂# ^Œ$+≤ìÜ«Ú, QÆÅ∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ JO^Œ~°∞ D
B+¨^=Œè Ú#∞ ã¨~fi° ^• ¿ãqOK«∞@ x`«º<å^è∞Œ xKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
HÍ"Õ∞â◊fi~°"≥∂^ŒHõ=Ú
Lã≤iHõHÍÜ«∞Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, K≥OQÆÅfiHÀ+¨μ=ì Ù, QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
™⁄O\˜, F=∞=Ú, ‰õΩ~å™êx F=∞=Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, `≥Å¡ rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°,
^èŒxÜ«∂Å∞, HõK«∂~°=ÚÅ∞, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, =ã¨, <åQƈHã¨~åÅ∞, `åoâ◊Ѩ„u,
Å=OQÆÑ@¨ ,ì UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ͯܫ∞, `åxHÍÜ«∞ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ H˘_çÃã q`«∞ÅÎ #∞ ^≥zÛ "Õ~ÚOz K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤
HõeÑ≤ Jxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å∞ â◊~¯° ~° "Õã≤ `Õ<,≥ <≥~Úº, "Õ~ÚOz# #∞=ÙfiÅ∞ gxx
áÈã≤ HõeÑ≤ LO@Å∞ KÕã≤ ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú#∞ K«Å=¡ Ü«Ú. Wk =∞#™êÎÑ=¨ Ú, âßs~°
~ÀQÆ=Ú, HõÜΔ ∞« ~ÀQÆ=Ú, ‰õΩ+¨μ=ª Ù HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞, gxx áÈñ
Q˘@∞ì#∞. â◊√„Hõ=Ú#∞, [~î~° åyflx =$kúKÜ Õ Ú« #∞. ѨÙ+≤xì ã¨∞Y=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ*ÜË Ú« #∞.
ã¨HÅõ âßG=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ѩg}`«, â◊s~° ™œO^Œ~º° =Ú, w`« "å^Œº=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
<Õ~°∞Û#∞ QÆeyOK«∞#∞. „QÆǨÏÉÏ^èŒÅ#∞, ã¨HõÅ ÉèíÜ«∞=ÚÅ#∞ `˘ÅñyOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Éè’[#=Ú#‰õΩ "≥Ú^Œ@ QÍx Éè’[<åO`«~=° Ú QÍx nxx ÉèHí OΔ˜ z# ã¨∞~°`=« ∞O^Œ∞
„ã‘ÅÎ ‰õΩ J`«ºO`« `«$Ñ≤xÎ HõÅ∞QÆ*Ü
Ë Ú« ™ê=∞~°º÷ =Ú QÆÅ∞QÆ∞@ÜÕ∞ QÍHõ #+ì̈"∞≥ #ÿ
g~°º=Ú u~°∞QÍ q∞H˜¯e =$kú Ü«∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú |$ǨÏã¨Êu |∞kú`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ
|∞kúQÅÆ "åñ_»∞#∞, g~°º=O`«∞ñ_»∞#∞, Q˘Ñ¨Ê=∞^Œ=Ú`Àñ QÆ∂_ç# ^ŒH} Δ̃ ^Õâ◊ „ã‘Î
ã¨OÉè’QÆ=Ú#O^Œ∞ JuH“`«∂ǨÏÅ=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, =∞Oz Hõq`«fi=Ú, HÍ=º
HõÅÊ<åâ◊HÜ Î˜ Ú« QÆÅ"åñ_»∞#∞ #QÆ∞#∞. Wk <å~°^∞Œ xKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
=∞^Œ#"≥∂^ŒHõ=Ú
QÆO*Ï~Ú P‰õΩ#∞ q`«∞ÅÎ `Àñ QÆ∂_» `≥zÛ, <Õ~Ú áÈã≤ "Õ~ÚOz ã¨=∞=ÚQÆ
#∞O_»∞ ~åuq∂ñ^Œ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ,õ
`å_ç, Lã≤iHõÅ∞, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, HÀ+¨μì=Ù, ^èŒxÜ«∂Å∞, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú,
HõK∂« ~°=ÚÅ∞, `åoâ◊Ñ„¨ u, QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, F=∞=Ú,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, "≥∞O`«∞Å∞, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~° gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ
"≥∞`«QÎ Í K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ nxHõO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=ÚQÆ â◊~¯° ~°, <Õ~Ú, `Õ<Ü ≥ Ú« QÆeÑ≤,
LO@Å∞ KÕã,≤ Å=OQÆÑ@ ¨ ,ì UʼnõΩÅ∞ P‰õΩѨ„u, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú gx K«∂~°=‚ Ú
K« e ¡ "å㨠# Ѩ \ ˜ ì O z <Õ ~ ÚK« i q∞# Éè Ï O_» = Ú#O^Œ ∞ xz "å㨠# QÆ \ ˜ ì
Ü«ÚO_»∞=ÅÜ«Ú. nxx „áê`«óHÍÅ=Ú#O^Œ∞ x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ z# "å`«â+¡ı ‡¨ ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
HÍã¨=Ú, ã¨HÅõ â◊¥ÅÅ∞, P=∞"å`«=Ú, „QÆÇϨ }˜, WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. nxx
=$^Œ∞ñú _»∞ ¿ãqOz# Ü«∞ø=# ѨÙ~°∞+¨`∞« Å∞ºñ_»Q∞Æ #∞. Wk „|Ǩχ=Å#q#fl <å~°^∞Œ xKÕ
HÍ=∞=$kúHÔ · „ѨuáêkOѨñ|_ç#k. nxx JÉèϺã¨=Ú KÕã#≤ =∞#∞AxH˜ g~°º=$kú
ã¨OÉè’QÆâH◊ Ü Î̃ Ú« HõÅ∞QÆ∞#∞.
"Õ∞nè"≥∂^ŒHõ=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, `≥Å¡
rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, ^èxŒ Ü«∂Å∞, QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, Hõ~å¯@Hõ
â◊$Oy, F=∞=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, a_®Å=}=Ú, `åoâ◊Ñ„¨ u, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞,
P‰õΩѨ„u, Å=OQÆÑ@ ¨ ,ì UʼnõΩÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, *ÏѨ„u, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, Å=OQÍÅ∞
=Ú~°Ü∞« #∞ „QÆO^二 =Ú, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, K«O^Œ#=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ
^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ gxHõO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=ÚQÆ "≥∞O`«∞Å K«∂~°=‚ Ú "Õã,≤ „áêñ`«
ɡÅ=¡ Ú <Õ~Ú, `Õ<≥ gxx HõeÑ≤ LO@Å∞ KÕã,≤ [~î~° åyfl |Å=Ú <≥iOy ÉèHí OΔ˜ z#
JyflnѨ#=Ú KÕÜÚ« #∞. P=∞^À+¨=Ú, "Õ∞^À^À+¨=Ú, „QÆÇϨ }˜ #tOK«∞#∞. |Å=Ú,
HÍOuÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. W~°∞=k "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, =¸„`åѶ¨∂`«=Ú, Pâ◊‡i,
áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, HÍã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, HÍ=∞Å Wq #tOK«∞#∞. ֒ѨeH˜ J}ñ
yáÈ~Ú# „ã‘ÅÎ ã¨#Î =ÚÅ∞ ÃÑH· ˜ LaH˜ xÅ∞K«∞#∞. Wk HÍ=∞^Õ=ÙxKÕñ *ˇÑʨ ñ
|_ç#k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

r~°HÍk"≥∂^ŒHõ=Ú
"≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# rÅHõ„~° (32) `«∞Å=ÚÅ∞, QÆO*Ï~Ú q`«∞ÅÎ ∞
16 `«∞Å=ÚÅ∞ `≥zÛ "Õ~ÚOz K«∂~°‚=Ú Q˘\˜ì =GQÆe`«=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú 1 `«∞Å=Ú, =OQÆ=Ú 1 `«∞, J„ÉèHí =õ Ú 1 `«∞, gxx "Õã≤ Ñ≤#flã¨^•Ñ¨,
`åoâ◊ Ѩ„u, *ÏѨ„u, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, ^èŒxÜ«∂Å∞, „uѶ¨Å=ÚÅ∞, Å=OQÆ K≥Hõ¯,
<åQƈHã¨~åÅ∞, UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, Å=OQÍÅ∞, tÖÏ[`«∞, K«O^Œ#=Ú,
~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, [\Ï=∂Oã≤, „^•Hõ,Δ HõKÀ~°=ÚÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú, ‰õΩO^Œ∞~°∞+¨¯=∞#∞
„QÆO^躌 =Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú `«"åH©iΔ , ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , laeHõ "Õà√◊ §, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∂ˆ~_»∞, =∞kÌ ÃÑ^ŒÌã¨^•Ñ¨, ^Õ=^•~°∞, Hõ~°∂Ê~°=Ú,
„¿ÑOHõ~°}=Ú, rÅHõ„~°, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, `å=∞~°`«∂O_»∞¡, Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõeÑ≤, â◊~¯° ~°, `Õ<,≥ <Õ~Ú,
áÈã≤ LO@Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# 1 `«∞Å"≥∞`«∞Î K«hflà◊§ P#∞áê#=Ú`À
ÉèHí OΔ̃ z# ã¨=∞ãÎ̈ „QÆÇϨ }∞Å∞ P~°∞ ^À+¨=Ú, Ñ≤`Ϋ ^À+¨=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú,
<≥`∞« ~Î ∞° ÉË^∞Œ Å∞, ÉË^∞Œ Å∞, q+¨=∞ [fi~°=Ú, P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
Hõ_∞» ѨÙÖ’x qHÍ~°=ÚÅ∞, â◊¥Å, P~ÀK«H=õ Ú Wq #tOK«∞#∞. Wk =$+≤ì <å^è∞Œ xKÕñ
*ˇÑ¨Êñ|_ç#k.
|$ǨÏr˚~°HÍk"≥∂^ŒHõ=Ú
rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ,ì ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ,õ
`å_ç, Lã≤iHõÅ∞, Å=OQÆ K≥H¯õ , P‰õΩѨ„u, UʼnõΩÅ∞, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, `«"åH©iΔ ,
Å=OQÍÅ∞, tÖÏ[`«∞, K«O^Œ#=Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo, *ÏѨ„u,
`«HÀ¯ÖÏÅ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, Ñ≤#fl ã¨^•Ñ¨, [\Ï=∂Oã≤, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, HõKÀ~°=ÚÅ∞,
^èxŒ Ü«∂Å∞, ^Õ=`åà◊=Ú (_®=~°_O» y) =Ú~°Ü∞« #∞ „QÆO^躌 =Ú, „^•Hõ,Δ #Y=∞#∞
„QÆO^二 =Ú, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, "≥∞O`«∞Å∞, ^Õ=^•~°∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , `å=∞~°`∂« O_»∞,¡
Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, QÆ[Ñ≤ѨÊà◊√§, Hõ~°∂Ê~°=Ú, „¿ÑOHõ}=Ú, ‰õΩO^Œ∞~°∞+¨¯=∞#∞
„QÆO^茺=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ K«∂~°‚=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. ֒ǨÏ=Ú,
J„ÉèHí =õ Ú, =OQÆ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú rÅHõ„~°#∞
`≥zÛ "Õ~ÚOz K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxH˜ ~Ô O_çO`«Å∞ â◊~¯° ~° "Õã,≤ <Õ~Ú
`Õ<≥ áÈã≤ HõeÑ≤ LO_»Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx ^À+¨ |ÖÏ|Å=Ú#∞ K«∂z,
P=ÙáêÅ∞, â◊~¯° ~° J#∞áê#=Ú`À „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ z# 80 "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞
24 Ñ≤`«Î~ÀQÆ=ÚÅ∞, <å<å =~°‚=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# Ju™ê~°=Ú, P=∞=Ú 8
q^è=Œ ÚÅ~Ú# â◊¥ÅÅ∞, =¸Å~ÀQÆ=ÚÅ∞, r~°‚ [fi~°=Ú, ã¨``« « [fi~°=Ú, q+¨=∞
[fi~°=Ú, #∂uHÍ~ÀQÆ=Ú, ‰õΩã¨∞=∞ ~ÀQÆ=Ú, `åѨ=Ú, =∞O@Å∞, WqÜ«ÚxflÜ«Ú
=∂#∞#∞, ã¨O`å#=ÚÖËx „ã‘ÅÎ ‰õΩ ã¨O`å#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ^Œ∞~°ƒÅ^ÕÇï¨ Å‰õΩ#∞
Ѩل`«∞Å∞ QÆÅ∞QÆ∞^Œ∞~°∞. |Å=ÚHÍOuÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Jyfl‰õΩ=∂~°"≥∂^ŒHõ=Ú
=\ì̃"àÕ √◊ § – ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , P‰õΩѨ„u, <åQÆ̂Hã¨
~åÅ∞, rÅHõ„~°, #Å¡r„~°, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, QÆ∞=∞‡_ç ˆ~ñQÆ∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú,
HõKÀ~°=ÚÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, =∂ˆ~_»∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, *ÏlHÍÜ«∞,
Å=OÔQÅ∞, Hõ~°∂Ê~°=Ú, HÍO`«Ö’ǨÏ=Ú, tÖÏ[`«∞, `«"åH©Δi, UÅHõq`«∞ÎÅ∞,
*Ï\Ï=∂Oã≤, ~åã¨fl, „QÆOkè`Q« ~Æ =° Ú, z„`«=¸Å=Ú, =Ú}∞QÆ∞^•=∞~°, laeHõ
"Õà√◊ §, J„ÉèHí =õ Ú, =Ú~åÜ«∞#∞ „QÆO^二 =Ú, =OQÆ=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ, "≥∞O`«∞Å∞ K«∂~°=‚ Ú, WO^Œ∞Ö’ ã¨QáÆ êÅ∞, |OyP‰õΩ K«∂~°=‚ Ú
HõeÑ≤, â◊~¯° ~°, `Õ<á≥ Èã≤ LO@Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx 1 `«∞Å"≥∞`«∞,Î „áê`«óHÍÅ
=Ú# K«hflà◊√§ ÖËHõ "Õ∞ñHõáêÅ∞ J#∞áê#=Ú`À ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç# J™ê^躌 „QÆÇÏ≤ }˜
âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, P=∞"å`«=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, r~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú,
=∞Å|^Œ=ú Ú, P "åǨÏ"å`«=Ú, â◊¥Å, Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞, Jëêì^⌠◊
‰õΩ+¨μÅì ∞, L^•=~°=Î Ú, QÆ∞Ň=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
Jyfl‰õΩ=∂~° ~°ã¨=Ú
~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, <åaè, ™⁄O\˜, qѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, "≥eQÍ~°=Ú,
֒ǨÏÉèãí ‡¨ =Ú, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, #Å¡=∞O^Œ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõO`«\ H˜ ˜
ã¨=∞=Ú J„ÉèíHõÉèí㨇=Ú, gxx z„`«=¸Å HõëêÜ«∞=ÚKÕ <˘Hõ*Ï=Ú =∞iÌOz
q∞iÜ«∂ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z# Jr~°=‚ Ú, „QÆÇϨ }˜, Wq =∂#∞#∞. Wk
Ѩ~=° ∞ ~°ÇϨ 㨺=ÚQÍ #∞OK«^yŒ #k.
„QÆǨÏ}©Hõáê@~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, *ÏlHÍÜ«∞, Å=OQÍÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 =∂+¨=ÚÅ
Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# ^≥zÛ "≥∞`«ÎQÍ K«∂~°‚=Ú KÕã≤ QÆ∞O@QÆÅ~å‰õΩ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞,
=∂ˆ~_®‰õΩÅ ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, ѨiHÔ QÆ_¤» P‰õΩ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞iÌOz,
fHõΔ}"≥∞ÿ# Ü≥∞O_» Ü«∞O^Œ∞ ZO_çOz Ô~O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤
=∂ˆ~_®‰õΩ~°ã¨=Ú, J#∞áê#=Ú`À ÉèíH˜ΔOz ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú Éèí∞lOz# „QÆǨÏ}˜
~ÀQÆ=Ú, áêO_»∞=Ù, Ju™ê~°=Ú, "åѨÙ, [fi~°=Ú Wq =∂#∞#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ „QÆÇ≤Ï}˜ Hõ"å@~°ã¨=Ú
"≥eQÍ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, tÖÏl`«∞, *ÏlHÍÜ«∞, K«O„_»|OHõ,
rÅHõ„~°, `≥Å¡ ã¨~~°̊ ã° =¨ Ú (UÑ≤K@
≥ ∞ì Ü≥ÚHõ¯ lQÆ∞~°∞) ^Œ∞~°^QŒ ˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞, "≥∂^≥#
ѨÙ=Ùfi, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# ^≥zÛ "≥∞`«QÎ Í K«∂~°=‚ Ú
KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@, =∂ˆ~_®‰õΩ, „ѨuHÎ ÍÜ«∞Å∞, ã¨OÉÏaÜ«∞º=Ú, Ñ≤#fláêÅ, H˘_çÃãѨ@,ì
QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx ~°ã=¨ ÚÅKÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã,≤ =¸ñ_»∞
k#=ÚÅ∞ ÉèíH˜ΔOz ÃÑ~°∞ñQÆ∞#∞ q∂ñQÆ_»#∞ ÉèíH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú. J™ê^茺„QÆǨÏ}˜,
P=∞â◊¥Å, [fi~°=Ú, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, "åѨÙ, ÉË^Œ∞Å∞#∞ Juj„Ѷ¨∞=ÚQÆ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

#tOK«∞#∞. ~°H„Îõ ™ê=Hõ~° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Éè∞í lOѨñQÆ∂_»^∞Œ . #Å¡=OHÍÜ«∞Å∞, KÕñ

ѨÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, =∞l˚Q,Æ Wq Ѩ^ºŒä =Ú. "åÜ«Ú=Ù KÕ+ì¨ <≥iOy #∂<≥#∞ [Å=Ú
<˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
ã¨O„QÆǨτQÆǨÏ}©Hõáê@~°ã¨=Ú
=Ú`≥ÎѨÙÉèí㨇=Ú, ã¨∞=~°‚Éèí㨇=Ú, áê^Œ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, "≥eQÍ~°=Ú,
J„ÉèíHõ=Ú, QÆ=fiÅ Éèí㨇=Ú, <åaè Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú
â◊OY K«∂~°‚=Ú HõeÑ≤ YÅfi=Ú#"Õã≤ Ju=ã¨~°=ÚKÕ ÉèÏ=#KÕã≤ =∞iÌOz
ã¨#flxQÆ∞_»Ö¤ ’ #∞xz ^•xx XHõ ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞xz á⁄~Úºq∂ñ^ŒÉ\ˇ ì˜ J~°kú #=Ú
=O_»=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ K«ÖÏ¡~x° zÛ fã≤, L"≥∞‡`«,Î z„`«=¸Å=Ú, <ÕÅ`å_çQ_Æ Å¤» ∞
gx ~°ã¨=ÚÅKÕ Ö’Ç¨Ïáê„`«=Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx "å`åkèHõ
„QÆÇϨ }˜Ü∞« O^Œ∞ q∞iÜ«∂Å∞, <Õ~Ú, gxx `À_»#∞, Ñ≤`åÎ^VŒè Hõ „QÆÇϨ }˜Ü∞« O^Œ∞
`Õ<,≥ Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx `À_»#∞ âıë¡ ê‡kèHõ „QÆÇϨ }© Ü«∞O^Œ∞ |OyP‰õΩ ~°ã=¨ Ú`À_»#∞,
™ê^è•~°} „QÆǨÏ}˜Ü«∞O^Œ∞ ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤ѨÊà◊√§, <Õ~Ú gx`À_»#∞
WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. HõÜ Δ ∞« [fi~°=Ú, =¸Å~ÀQÆ=ÚÅ∞, Jyfl=∂O^Œº=Ú, J~°∞z, Ñ‘#ã¨,
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, ^è•`«∞#+¨=ì Ú, D~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ~Ô O_Õã≤ yiyO[Å
Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# WzÛ# Ü≥∞_»Å "åº^è∞Œ ÅxflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
*ÏfѶ¨ÖÏk=\˜
*ÏlHÍÜ« ∞ Å∞, "≥ e QÍ~° = Ú, J„Éè í H õ = Ú, L"≥ ∞ ‡`« Î q`« ∞ Î Å ∞, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ K«∂~°‚=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. #Å¡=∞O^Œ∞ 2 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞
"ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú gxx HõKÀ~°=ÚÅ∞, ÖËHõ P‰õΩѨ„u ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz `Õ<≥ "Õã,≤
Ãã#QÆyO[O`« =∂„`«Å∞ ¿ãÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx J#∞áê#=ÚÅKÕ PÜ«∂~Ú~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞OkzÛ#, „QÆÇϨ }©, Ju™ê~°=Ú, P=∂u™ê~°=Ú, ~°HÍÎu™ê~°=Ú, â◊¥ÖÏu™ê~°=Ú
ѨHfiõ – JѨHfiõ QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞ – Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. nxÜ«∞O^Œ∞ ÃÑ~°∞ñ
QÆ#fl=Ú Ñ¨^ºŒä =Ú.
*ÏfѶ¨ÖÏk=\˜HõÅ∞
áê^Œ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î, gxx
YÅfi=∞O^Œ∞ Hõ[˚eQÍ =∞iÌOz, Ñ≤=∞‡@, *ÏlHÍÜ«∞Å∞, |∂~°∞QÆ∞|OHõ,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, "≥eQÍ~°=Ú, Ju=ã¨, rÅHõ„~°, q∞iÜ«∂Å∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4
=∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î <åaè 1 =∂+¨"∞≥ `«∞Î gxx "≥∞`«QÎ Í K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe,
lÖË_¡ ∞» , QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, H˘_çÃãáêÅ, <Õ̂~_»∞, `«H¯õ e, ^•x=∞‡, #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~,°
QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° q+¨ÉÁkÌ gx ~°ã=¨ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∞iÌOz, ~ˆ ñQÆ∞yO[ÅO`«
=\˜HÅõ ∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ#· Ju™ê~°=ÚÅ∞, P=∂u™ê~°=Ú,
HÍã¨=Ú, P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, „QÆÇϨ }˜, J™ê^躌 Jr~°=‚ Ú, áê`«„QÆÇϨ }˜, Jxfl q^è=Œ ÚÖˇ#·
"åѨÙÅ∞, J™ê^躌 QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞, P=∞=Ú gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. HÀ+¨=ª Ú#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊√kú KÕÜ«Ú#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ =∞`«ûº=ÚÅ∞ "Õ~ÚOz# =∞`«ûº=ÚÅ∞, `≥Å¡x
=∞`«ûº=ÚÅ∞, J~°ñ\˜ÑO¨ _»∞,¡ J~°ñ\˜ QÆ_,¤» J~°ñ\˜ Ü«∂‰õΩÖ’ Éè’[#=Ú Wq
‰õÄ_»^Œ∞.
„QÆǨÏ}©âß~°∂ÌÅ=\˜Hõ
*ÏlHÍÜ«∞, Å=OQÍÅ∞, rÅHõ„~°, HÀ+¨μì=Ù, "≥eQÍ~°=Ú, a_®Å=}=Ú,
Å=OQÆÑ@¨ ,ì UʼnõΩÅ∞, L"≥∞‡`«,Î #Å¡=∞O^Œ∞ gxx ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ Q˘O`≥=∞
Q˘=∞~°∞ (ÅO[ã¨=~°=Ú) ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz "åºkèH˜ J#∞QÆ∞}"≥∞#ÿ J#∞áê#=Ú`À
<˘ã¨Oy# „QÆÇϨ }˜, Ju™ê~°=ÚÅ∞, Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ „Ѩ"åÇ≤ÏHõ (áêã¨<åÅ∞) Wq =∂#∞#∞.
„QÆǨÏ}©QÆ*ËO„^Œ=\˜Hõ
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, â◊OY=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, WOQÆ∞=, HõK∂« ~°=ÚÅ∞,
`åoHõÑ„¨ u, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, rÅHõ„~°, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, PÔ~ѨÙ=Ùfi,
Ju=ã¨, ™⁄O\˜, Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, r_çyO[Å∞, P‰õΩѨ„u, *ÏlHÍÜ«∞,
Å=OQÍÅ∞, Å=OQÆѨ@ì, UʼnõΩÅ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞, =∂ˆ~_»∞, "≥∞O`«∞Å∞, gxx
H˘_çÃãáêÅ~°ã¨=ÚKÕ =∞iÌOz =\˜HõÅ∞ KÕã≤ ÉèíH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú, Wk „QÆǨÏ}˜,
[fi~åu™ê~°=Ú, â◊¥Å, QÆ∞Ň=Ú, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, HÍ=∞Å, ǨÏb=∞Hõ=Ú, ^Œ∞~°^,Œ
‰õΩ+¨μ=ì Ù, qã¨~Ê° ~ÀQÆ=Ú, QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊=Ú, „H˜=ÚÅ∞ gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. |Å=Ú#∞
HÍOux JyflnÑ≤xÎ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. =Ü«∞ã¨∞û#∞, Jyfl|Å=Ú#∞ K«∂z, nxx
2 QÆ∞iyO[ÅO`« nã≤H˘x "Õ∞ñHõáêÅ`À ÉèHí OΔ̃ z# ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ Ñ¨Ù+≤ì n~å…ÜÚ« +¨º
=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞ǨQÆO^èŒHõ=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 1 `«∞Å=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 1 `«∞, D ~Ô O_çx Hõ[e˚ QÆ =∞iÌOz
=∞$^Œ∞áêHõ=Ú# =O_ç, *ÏlHÍÜ«∞, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, Å=OQÍÅ∞, "Õñáê‰õΩ, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# *ËiÛ hà◊√§ áÈã≤ =∞iÌOz #∂i =Ú`≥ÑÎ Ù¨ zѨÊÜ«∞O^Œ∞xz
J~°ñ\˜ Ü«∂‰õΩÖ’ K«∞\ì̃, ÃÑ#· |∞~°^Œ ѨÓã≤ Ñ≤_H» Åõ Ü«∞O^Œ∞xz ѨÙ@=Ú"Õã≤
Ü≥∞„~°x =∞O@~åQÍ<Õ fã≤ "åºkèH˜ `«y# P=∞áê#=Ú`À_» 6 QÆ∞iyO[ÅO`«
B+¨^èŒ=Ú#∞ „Ѩuk#=Ú ÉèíH˜ΔOѨñ=ÅÜ«Ú. Wk ÉÏÅ∞~° ~°H˜ΔOK«∞@‰õΩ q∞H˜¯e
Ü«ÚHõ"Î ∞≥ #ÿ B+¨^=Œè Ú, [fi~°=Ú J™ê^躌 „QÆÇϨ }˜, ÉË^∞Œ Å∞, #∂uHÍ~ÀQÆ=Ú, HÍã¨=Ú,
âßfiã¨=Ú, Ju™ê~°=Ú, J<ÕHÀѨ„^Œ==ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# ÉÏÅ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞
#tOK«∞#∞. ÉÏÅ∞~°#∞Ç≤ÏOã≤OK≥_∞» Ñ≤âßK«=ÚÅ∞, ^•#=ÙÅ∞, ^≥`· ∞« º=ÙÅ∞#∞, D
Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú#flKÀ\˜H˜ ~å~°∞. „ã‘Î ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ
|Å=Ú#∞, HÍOux, g~°ºgkèxú QÆÅ∞QÆ∞KÕÜÚ« #∞. ÉÏÅ∞~°‰Ωõ Hõ_∞» ѨÙÖ’ ã¨OHõ@=ÚÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxH˜ q∞H˜¯e „Ѩâã◊ "Î̈ ∞≥ #ÿ Ü«∞ø+¨^=Œè Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

N"≥·^Œº<å^äŒ=\˜HõÅ∞
4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î áê^Œ~°ã¨=Ú Ñ¨ÙeHõ_»∞QÆ∞KÕ`« â’kèOz Ñ≤^ŒÑ¨,
z„`«=¸Å~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, „uѶŨ ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞ â’kèOz, ~°ã=¨ ÚÖ’ ã¨QÉÆ Ïè QÆ=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú#∞, QÆ∞O@QÆÅ~å‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ â’kèOz, Ñ≤=∞‡@ D~°ãQ¨ OÆ ^èHŒ =õ ÚÅ#∞
HõeÑ≤ D K≥Ñʨ ñ|_»∞~°ã=¨ ÚÅKÕ =¸~°Û#ù KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. "åqe, =∞Ol+≤,ì q+¨ÉÁkÌ,
QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~° `«H¯õ e, H˘_çÃãáêÅ, rÅ∞QÆ∞K≥@∞ì, gx ~°ã=¨ ÚÅKÕ
=¸~°Ûù<˘OkOz =∞iÌOz P"åÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥Úã¨Oy# „QÆǨÏ}˜
P=∞"å`«=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, [fi~°=Ú, Ñ‘¡Ç¨Ï, L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, "å`«,
HõÑq¨¶ HÍ~°=ÚÅ∞, âı+¡ ‡¨ [x`«~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. D =∂„`«Å∞ U_çO\˜x ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞, q∂ñQÆ_,» gxÖ’ "Õã#≤ ∂i |Å=Ú <≥iOy Ü≥Úã¨Oy# „QÆÇϨ }∞Å∞ =∂#∞#∞.
nx Ü«∞O^Œ∞ hà◊√¡, =∞l˚QÆ LѨÜ≥∂yOѨ=K«∞Û#∞. Wk Ö’HÀѨHÍ~å~°÷=Ú
"≥^· ºŒ <å^ä∞Œ xKÕñ K≥Ñʨ |_ç#k.
J„Éèí=\˜HõÅ∞
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î
~°ã¨ QÆO^èHŒ =õ ÚÅ#∞ Hõ[e˚ QÍ =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@, J„ÉèHí õ K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤, `«~∞° "å`«
#Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~,° QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° "åqe, z„`«=¸Å=Ú, ǨÏOã¨áêkP‰õΩ, `«H¯õ e,
=∞O_»∂Hõ, „|Ç≤χ H˘_çÃãáêÅ, q+¨μ„‚ HÍO`«=Ú, q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î "≥eQÍ~°=Ú, 4 =∂+¨=ÚÅ Z`«∞Î gx#xfl\˜x YÅfi=Ú#O^Œ∞
"Õã≤ =∞iÌOz, Ü≥∞O_»Ö’ <≥O_»É\ˇ ì̃ z~°∞Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã,≤ =Ü«∞ã¨∞û#∞
Jyfl|Å=Ú#∞ K«∂z, "åºkèH˜ `«y# J#∞áê#=Ú`À <˘ã¨Oy# HÍã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú,
â◊$Ïfiã¨=Ú, "å`« âı¡+¨‡~ÀQÆ=Ú, [fi~°=Ú, Ju™ê~°=Ú, Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú,
ÉÏeO`«~ÀQÆ=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. â◊s~°=Ú#‰õΩ JkèHõ |Å=Ú, HÍOu,
JyflnÑ≤ÎÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. WKåÛùѨ^䌺=Ú. ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú#∞ =ÚYº=ÚQÍ
ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú. Wk <åQÍ~°∞#˚ =Úx K≥ÑÊ≤ #k.
=∞Ǩ„Éèí=\˜HõÅ∞
J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, ֒ǨÏ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, =∞}˜tÅ,
"≥eQÍ~°=Ú, „uѶ¨Å=ÚÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ∞, <åaè K«∂~°‚=Ú 4
=∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î W@∞¡ gxx *ËiÛ =∞iÌOz, Ñ≤=∞‡@, H˘_çÃãáêÅ #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~,°
QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° ÉèÏ=Oz, =∂ˆ~_»∞, "ÕñѨÑ@ ¨ ,ì `«H¯õ e, =$^Œ^ú •~°∞, =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ
"åqe, HÍ#∞QÆ∞ (<≥=∞Å_»∞QÆ∞ „=∂#∞) L"≥∞‡`«Î, `≥Å¡q+¨μ‚„HÍO`«=Ú, JÅ¡=Ú,
ǨÏO™êk, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, `«=∞Åáê‰õΩÅ∞, gx ~°ã=¨ ÚÅ#∞ <åÅ∞ˆQã≤ `«∞Å=ÚÅ∞
fã≤ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ÉèÏ=# KÕã,≤ H˘OK≥=Ú „^Œ==ÚQÆ #∞O_»∞#ѨÙ_»∞ q∞iÜ«∂Å
K«∂~°‚=Ú#∞ 4 `«∞Å=ÚÅ∞ HõeÑ≤ =∂„`«Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. Wk [fi~°=Ú,
Ju™ê~°=Ú, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú ã¨xfláê`« [fi~°=Ú, q+¨=∞ [fi~°=ÚÅ∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊√„Hõ#+ì̈=Ú, „QÆÇϨ }˜, #∂uHÍ ~ÀQÆ=Ú, "åѨÙ, â◊¥Å, ѨÙ~å`«# P=∞"å`«=Ú,
Jyfl=∂O^Œº=Ú, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=Ú, Ñ‘#ã¨, Ѩ_Ãç ã#∞, "å`«Hõ ~ÀQÆ=Ú, "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞,
WO„kÜ«∞=∞O^Œ∞O_»∞ "å`«=Ú, "å`«=$kú, Ñ≤`«Î~ÀQÆ=Ú, L^Œ~°~ÀQÆ=ÚÅ∞,
‰õΩ+¨μì~ÀQÆ=Ú, Jr~°‚=Ú, Hõ~°‚ ~ÀQÆ=Ú, Hõ$tOѨÙ, ã¨∂÷Å`«fi=Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú
=∂#∞#∞.
Ñ‘Ü«¸+¨=b¡~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, J„ÉèíHõ=Ú, "≥O_ç, ֒ǨÏ=Ú, "≥eQÍ~°=Ú,
~°™êO[#=Ú, ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú, Å=OQÍÅ∞, K«O^Œ#=Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, q+¨ÉÁkÌ,
rÅHõ„~°, ^èxŒ Ü«∂Å∞, =Ú}∞QÆ∞_®=∞~°, Ju=ã¨, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , H˘_çÃã, H˘_çÃãáêÅ,
Å=OQÆKH≥ ¯õ , *ÏlHÍÜ«∞, ™⁄O\˜, "ÕñѨ, L"≥∞‡`«,Î ^•x=∞‡ P‰õΩ, =∞Ol+≤,ì PÔ~ѨÙ=Ùfi,
HÀ+¨μ=ì Ù, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î gxx #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ
ÉèÏ=# KÕã,≤ "Õ∞ñHõáêÅ∞ áÈã≤ =∞iÌOz Ãã#QÆ yO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã,≤ "Õ~ÚOz#
=∂ˆ~_»∞ K«∂~°=‚ Ú nxH˜ ã¨iQÍ ÉˇÅ=¡ Ú HõeÑ≤ DÜ«∞#∞áê#=Ú`À <˘ã¨Oy#
Ju™ê~°=Ú, f„= [fi~°=Ú, L„QÆ"∞≥ #ÿ ~°HÍÎu™ê~°=Ú, z~°HÍÅ „QÆÇϨ }˜, "åѨÙ,
=¸Å"åºkè, P=∞â◊¥Å, =∞Å|^Œ=ú Ú, ã¨O„QÆÇϨ „QÆÇϨ }˜, |OHõ, P=∞^À+¨=Ú, ^ŒÑÊ≤ ,
`åѨ=Ú, =∞O@Å∞, ~˘=Ú‡ D_»∞Ê J~ÀK«H=õ Ú, "åOu QÆ∞^Œ=Ú*Ï~°∞@, ѨHfiõ ,
JѨHfiõ , J<ÕH=õ ~°Ü
‚ Ú« HõÎ Ju™ê~°=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, P"åǨÏ=Ú
(=∞Å=¸„`«=ÚÅ |OkèOK≥_∞» ~ÀQÆ=Ú) #∂uHÍ~ÀQÆ=Ú, Jã¨$QÆ~Ì =° Ú(‰õΩã¨∞=∞
~ÀQÆ=Ú) HÍ=∞Å, áêO_»∞=Ù 20 "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, WqÜ«∞xflÜ«Ú 15 k#=ÚÅÖ’
x=iÎOK«∞#∞. =O^蕺„ã‘ÅÎ ‰õΩ QÆ~ƒ° =ù Ú xÅ∞K«∞#∞. Wk Jtfih ^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨ
|_ç#k. P Jâ◊fih ^Õ=`«Å =Å# Hõâ◊ºÑ¨ „Ѩ*ÏѨuÜ«Ú, #`«x =Å#
^ŒH„Δõ Ѩ*ÏѨuÜ«Ú #`«x =Å# ^è#Œ fiO`«iÜ«Ú #`«x =Å# xO„^Œ∞O_»∞#∞ á⁄O^≥#∞
W@∞¡ Ѩ~O° Ѩ~Q° Í „Ѩãk≤ ú <˘Ok# ~¸ ~°ã=¨ Ú =ÚÖ’¡H=õ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ^Œ∞~°É¡ =íè Ú.
N#$Ѩu =Å¡Éèí~°ã¨=Ú
*ÏlHÍÜ«∞Å∞, Å=OQÍÅ∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÎÅ∞, Å=OQÆѨ٠K≥Hõ¯, UʼnõΩÅ∞,
"≥eQÍ~°=Ú, WOQÆ∞=, rÅHõ„~°, ÃÑ^Œ*Ì ’ºu+¨‡u (=∂ůOQÆ})˜ F=∞=Ú, ™⁄O\˜,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞=Ú, Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ∞, q∞iÜ«∂Å∞ 8 `«∞, gxx "Õ∞ñHõáêÅKÕ QÍx Lã≤iHõ
~°ã¨=ÚKÕ QÍx =∞iÌOz, ÃÑã¨~°yO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx 18
=∂„`«Å#∞ ÉèHí OΔ˜ z Ѩq„`«∞O_≥· ã¨∂~°º^Œ~≈° #=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk Jyfl=∂O^Œº=Ú,
P=∞^À+¨=Ú, q+¨ØzHõ, Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, J+≤Ū , Ü«∞Hõ$`«∞,Î áêO_»∞=Ù,
HÍ=∞Å, ǨÏ$^ŒÜ«∞â◊¥Å, =∞Å=¸„`« |O^èŒHõ~ÀQÆ=Ú, gñѨÙ#O^Œe â◊¥Å,
áê~°≈fiâ◊¥Å, Hõ\ ☠¥◊ Å, Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê, J+¨qì ^èŒ â◊¥ÅÅ∞, HÍã¨, âßfiã¨, P=∞"å`«=Ú,
j¡Ñ¨^Œ=Ú, "åѨÙ, J~°∞ƒ^Œ=Ú, QÆà◊QÆO_»=Ú, QÆO_»=∂Å, P=∞¡ Ñ≤`«Î=Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆ$„^èŒã‘"å`«=Ú, „H˜q∞~ÀQÆ=Ú, ‰õΩ+¨μì=Ù, ^Œ^Œ∞ÌÅ∞, "å`«~°HõÎ=Ú, ÉèíQÆO^Œ~°=Ú,

LѨ^OŒ â◊~ÀQÆ=Ú, Ju™ê~°=Ú, „QÆÇϨ }© =¸Å~ÀQÆ=Ú, "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ=Ú, =¸„`«
Hõ$„K«Ûù=Ú, Jâ◊‡i, =¸„`åѶ¨∂`«=Ú, r~°‚ [fi~°=Ú, áêO_»∞=Ù ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡,
PÅ㨺=Ú, „Éè=í ∞=Ú, „â◊=∞, `åѨ=Ú, q„^Œk,è "≥H¯˜ à◊√§, [_»`fi« =Ú, _»Q∞Æ uæ HÎ õ ã¨fi~°=Ú,
=¸QÆ`#« =Ú, =¸_è`» fi« =Ú, ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú, qã¨iÊ, T~°∞ã¨OÎ Éè"í å`«=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú,
QÆ∞^Œ=Ú "≥eH˜*Ï~°∞@, J~°∞z, ^ŒÑÊ≤ , Hõ~~‚° ÀQÆ=Ú, <å™ê~ÀQÆ=Ú, =ÚY~ÀQÆ=Ú,
^ŒO`«~ÀQÆ=Ú, Ñ‘#ã¨, â◊¥#º~ÀQÆ=Ú, j`«Ñ`≤ =Ϋ Ú, ™ê÷=~° [OQÆ=∞ q+¨Ü∞« =ÚÅ∞,
"å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞, ^ŒfiO^Œfi ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ã¨xfláê`«=Ú D ~ÀQÆ=ÚÅxfl\˜x
#tOѨñ*ËÜÚ« #∞. |Å=Ú, HÍOu, g~°º=$kú, PÜ«Ú+¨º=$kú, Jâ◊fi|Å=Ú=O\˜
|Å=Ú, „Ѩg}`«, =∞O„`«ãk≤ ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. ~ÀQÆ~Ç° Ï≤ `«∞ñ
_»∞, n~å…ÜÚ« +¨º=ÚQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. ~Ày, ~ÀQÆ~Ç° Ï≤ `«∞ñ_»Q∞Æ #∞. D ~°ã„¨ ѨÉÏè ==Ú
=Å# [#∞ñ_»∞ =∞Oz|∞kú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
~å[=Å¡Éèí~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú, z„`«=¸Å=Ú,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, "≥eQÍ~°=Ú, *ÏlHÍÜ«∞, WOQÆ∞=, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞,
P‰õΩѨ„u, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, ™⁄O\˜, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1
`«∞Å=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, `å„=∞=Ú ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 =∂ã¨=ÚÅ
Ü≥∞`«∞Î gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, Lã≤iHÍÜ«∞Å ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞
ÉèÏ=# KÕã≤ =∞iÌOz, Ãã#QÆyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk Jyfl=∂O^Œº=Ú,
Jr~°=‚ Ú „QÆÇϨ }˜, P=∂r~°=‚ Ú, L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞
#tOѨñ*ËÜÚ« #∞. WKåÛùÑ^¨ ºŒä =Ú.
J*Ï*ϺkK«∂~°‚=Ú
rÅHõ„~° 8 `«∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú 4 `«∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞ 8 `«∞, #Å¡=∞O^Œ∞ 4
`«∞, lÖË_¡ ∞» "Õà§◊ K«∂~°=‚ Ú 16 `«∞, gx#xfl\˜x HõeÑ≤ QÆ∞iyO[O`« K˘Ñ¨C#
ÉèHí OΔ˜ z# L„QÆ"∞≥ #ÿ „QÆÇϨ }˜, <≥`∞« ~Î ∞° `Àñ QÍx <≥`∞« ~Î ∞° ÖËHõ QÍx Ü«ÚO_»∞ Ju™ê~°=Ú,
[fi~åu ™ê~°=Ú, ÃÑ∂¶ ~°=∞QÆ∞ q+¨Øz, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
ã¨fiÅÊ „QÆǨÏ}˜ Hõáê@~°ã¨=Ú
WOybHõ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, *ËQ∞Æ ~°∞~å~Ú, `«"åH©iΔ , #Å¡=∞O^Œ∞, QÆ=fiÅ Éèãí ‡¨ =Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ P=ÙáêÅKÕ =∞iÌOz ~Ô O_»∞, QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞
KÕã≤ h_»<O≥ _çOz ÉèHí OΔ˜ z# J<ÕHõ „ѨHÍ~° „QÆÇϨ }∞Å∞, ~°HÍÎu™ê~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
|$Ǩτ^ŒæǨÏ}©Hõáê@~°ã¨=Ú
"≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú, ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú, ֒ǨÏ=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞.
QÆO^èHŒ =õ Ú 2 áêà◊√,¡ ~°ã=¨ Ú 3 áêà◊√,¡ gxx "≥ÅQ͉õΩ~°ã=¨ ÚKÕ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz,
lOHõ H˘=Ú‡Ö’#∞xz, =¸ux =¸ã≤, Ñ≤_H» Åõ Ö’ #∞xz ѨÙ@=Ú "Õã≤ JO^Œ∞O_ç
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
fã≤ u~°∞QÍ =Ú`«=ΠѨÙÅQÆÑÙ¨ "Õà¡◊ ~°ã=¨ ÚKÕ <Õ_∞» =∂~°∞Å∞#∞, L`«~Î̂ x ~°ã=¨ ÚKÕ`«
=¸ñ_»∞ =∂~°∞Å∞#∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , Ju=ã¨, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, H˘_çÃãáêÅ
uѨÊfñÔQ gx ~°ã=¨ ÚÅKÕñ „|`ÕºHõ=ÚQÍ =¸ñ_Õã≤ =∂~°∞Å∞#∞ ÉèÏ=#KÕã≤ =∞iÌOz
q∞#ѨyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ `Õ<≥ q∞iÜ«∂Å á⁄_ç`À <˘ã¨Oy# – ã¨HÖõ Ïu
™ê~°=ÚÅ∞ ã¨~fi° „QÆÇϨ }∞Å#∞ #tOK«∞#∞. JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
֒ǨÏѨ~°Ê\˜
~°ã¨ QÆO^èHŒ =õ ÚÅ#∞ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ ^≥zÛ Hõ[e˚ QÆ =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@ ~°ã=¨ Ú`À
^Œ∞ź=ÚQÆ Ö’Ç¨Ï K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤, W#∞Ѩ áê„`«=Ú#O^Œ∞ =∞iÌOz, "Õ~ÚѨÓã≤#
QÆi>ˇÜ«∞O^Œ∞ É’ã≤, Jyflg∞ñ^Œ#∞xz# „^Œ==∞QÆ∞#∞. ^•xx ѨHõfi=ÚQÆ nã≤,
J~°ñ\˜Ü∂« ‰õΩÖ’ "≥_Å» ∞ÊQÆ É’ã≤# QÆ\ Ñì˜ _¨ ∞» #∞. ^•xx fã≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ K«hflà◊§`À
QÍx, ^èxŒ Ü«∂Å∞ rÅHõ„~° HõëêÜ«∞=ÚÖ’ QÍx k#=Ú# H˘H˘¯Hõ¯ QÆ∞iyO[O`«
K˘Ñ¨C# ÃÇÏzÛOK«∞K«∞ 7 k#=ÚÅ∞QÍx 14 k#=ÚÅ∞ QÍx, P~ÀQƺ=Ú QÆÅ∞QÆ∞
=~°‰õΩ QÍx ÉèíH˜ΔOK«∞ K«∞O_ç# #∂uHÍ~ÀQÆ=Ú [fi~°=Ú, Ju^Œ∞ã¨Î~° „QÆǨÏ}˜
P=∞â◊¥Å, Ju™ê~°=ÚÅ∞, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, HÍ=∞Å Ñ‘¡Ç¨Ï, Jyfl=∂O^Œº=Ú
P=∞"å`«=Ú, L^•=~°=Î Ú, Jëêì^⌠◊ ‰õΩ+¨μ=ì ÙÅ∞ <å<åq^èŒ q+¨=ÚÅ∞, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
=∂#∞#∞. =∞Oz â◊s~° |Å=Ú P~ÀQƺ=Ú, ™œYº=Ú#∞ QÆey, =Úkq∞, <≥~Ñ° Ù¨
ÖˉõΩO_» #∂~°∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞. Z„~°aÜ«∞ºÑ¨Ù J#fl=Ú ‰õÄ_»^Œ∞.
q^•Ç¨ÏHõ~=° ÚÅ∞#∞, P=∞"å`« „ѨHÀѨH~õ =° ÚÅ∞#QÆ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ zO`« "≥∞^ÿ ∞Œè #=Ú,
gxx q_çz qkè=`«∞QÎ Æ x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# D ~°ã=¨ Ú# ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç#
PÜ«Ú+¨º=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨fi~°‚Ѩ~°Ê\˜
áê^Œ~ã° =¨ Ú 4 `«∞, ã¨fi~°=‚ Ú 1 `«∞, D ~Ô O\˜x YÅfi=Ú#O^Œ∞ =∞iÌOz
~Ô O_»∞#∞ Hõeã≤H˘x# `«~∞° "å`« 1 ѨÅ=Ú QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ W#∞Ѩ áê„`«=Ú#O^Œ∞
"Õã≤ Hõ[e˚ QÍ =∞iÌOz Jxfl\˜x *ËiÛ QÆi>ˇÖ’ áÈã≤ Jyfl q∂ñ^Œ #∞xz Hõ~ñ° y#
`«~∞° "å`« ѨHfiõ =ÚQÍ nã≤H˘x, J~°ñ\˜Ü∂« ‰õΩ g∞^Œ, aà◊§QÆ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. `«~∞° "å`«
K«∂~°‚=Ú KÕã≤ ѨÓñ@ H˘H˘¯Hõ QÆ∞iyO[O`« JkèHõ=Ú KÕÜ«ÚK«∞ `«y#
J#∞áê#=ÚÅ`À ÉèHí OΔ˜ z# „QÆÇϨ }˜, ã¨HÅõ [fi~°=ÚÅ∞ J+¨qì ^è⌠¥◊ ÅÅ∞ #tOK«∞#∞.
g~°º=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞.
ѨOKå=∞$`«Ñ¨~°Ê\˜
QÆO^èHŒ =õ Ú, 8 `«∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú 8 `«∞, ֒ǨÏ=Ú 4 `«∞, J„ÉèHí =õ Ú 2 `«∞,
`å„=∞=Ú 1 `«∞, gx#xfl\˜x Ö’Ç¨Ï áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ QÆi>ˇÖ’
áÈã≤ ˆ~ñQÆ∞Hõ>ˇìÅ xѨC q∂ñ^Œ#∞xz ѨHõfi=ÚQÍ Hõ~°ñy# q∂ñ^Œ@ J~°ñ\˜
Ü«∂‰õΩ q∂ñ^Œ aà◊§QÍ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx á⁄_çKãÕ ≤ ѨÓñ@‰õΩ 2 QÆ∞iyO[O`«
`Õ<,≥ <≥~Úº KÕiÛ ÉèHí OΔ̃ z# <å<å=}=ÚQÆ #∞O_ç „QÆÇϨ }˜, J~°∞z, =¸Å"åºkè,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"åOu, Ju™ê~°=Ú, [fi~°=Ú, ~°HõÎÑ≤`«Î=Ú, HõΔÜ«∞=Ú, <Õ„`«~ÀQÆ=Ú, =Úkq∞,

=Ú_»`Å« ∞, <≥~Ñ° Ù¨ Wq #tOK«∞#∞. q∞H˜¯e g~°º=$kú Ü«∞QÆ∞#∞. [~î~° åyfl nѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞.~Ày^ÕÇϨ =Ú =∞~°Å „H˘`«kÎ QÍ#QÆ∞#∞.
q[Ü«∞Ѩ~°Ê\˜
QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú# 7–8 =∂~°∞Å∞
ÉèÏ=# KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ <≥O_çOz K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ W#∞Ѩ áê„`«Ö’ "Õã≤ Jyflq∂ñ
^Œ#∞xz, Hõ~ñ° y# `«~∞° "å`« =∞Å QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ã=¨ Ú# "Õã≤ fã≤ Ü≥∞O_çOK«
=ÅÜ«Ú. W@∞¡ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ QÆO^èHŒ =õ Ú 4 `«∞, â◊√kúKÜ Õ ∞« ñ|_ç# áê^Œ~ã° =¨ Ú 2 `«∞,
"≥O_çÉãíè ‡¨ =Ú 1 `«∞, ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú 4 `«∞, "≥„· HÍO`«Éãíè ‡¨ =Ú 1 `«∞, =ÚuÎÜ∞« ѨÙ
Éèãí ‡¨ =Ú 1 `«∞, gx #xfl\˜x ֒ǨÏáê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =∞iÌOz, "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤, ˆ~ñQÆ∞Hõ>ˇìÅ xѨC q∂ñ^Œ#∞xz, „^Œ==ÚQÆ<≥·# `«~°∞"å`« <≥=∞e~¸ñHõ
Hõ#∞fl KèåÜ«∞Hõey# =∞$^Œ∞áêHõ=∞xÜ«Ú, "≥O_ç=Öˇ `≥Å¡QÆ #∞O_ç# =∞^茺áêHõ
=∞xÜ«Ú, ^≥eã≤H˘xkOz J~°ñ\˜Ü∂« ‰õΩ q∂ñ^Œ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. ÅѶڨ "≥,· xQÆ∞Kæ _≥ ,ç
ã¨∂HõΔ ‡"≥∞,ÿ Ü≥∞„~°QQÆ #Æ ∞Ѩ_#ç Ü≥∞_»Å Hõi#î áêHõ=Ú Wk q+¨`∞« ź=Ú QÆ#∞Hõ nxx
=i˚Oz =∞$^Œ∞=∞^躌 áêHõ=ÚÅ <≥iy fã≤ ÉèHí OΔ̃ Ѩ=ÅÜ«Ú. =∞$^Œ∞=∞^躌 áêHõ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ qiyáÈ`«∞, Hõi#î áêHõ=Ú#O^Œ∞ qiy áÈ=Ù#∞. nxx k#=Ú# H˘Hõ
QÆ∞iyO[O`« K˘Ñ¨C# ÃÇÏzÛOK«∞K«∞ P~ÀQƺ=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞=~°‰Ωõ Ѩk=∂„`«Å‰õΩ
q∞OK«‰õΩO_® ÉèíHΔ̃OK«=ÅÜ«Ú. Jr~°‚=ÚQÍ #∞O_ç# Éè’[#=Ú KÕÜ«∞ñ^ŒQÆ^Œ∞.
ZѨC_≥#· Ѩ^ºŒä HÍÅ=Ú, Ju„Hõq∞Oz# Ü≥∞_», <Õ~Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞,
WOQÆ∞=, rÅHõ„~°, ™⁄O\˜, Wq "Õã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# =ºO[#=ÚÅ `À_»
Éè∞í lOK«=ÅÜ«Ú. L+¨=‚ Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å =∞^è∞Œ ~° ~°ã=¨ Ú, ѨÙÅ∞Ѩ٠~°ã=¨ Ú, `Õ<≥
gxx Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú. Pñe "Õà◊ `«ÑÊ≤ # Ü≥∞_»Å #Å¡x =∞`«ûº=ÚÅ∞, ÃÑã¨Å∞,
*ÏOQÆÅ ^Õâ◊ [O`«∞=ÙÅQÆ∞ ‰õΩO^ÕÅ∞, "Õ∞ñHõ, gx =∂Oã¨=Ú, ~ÀÇ≤Ï`«=Ú. =Ú^Œ~æ =° Ú
J#∞ =∞`«ûº=ÚÅ∞, á⁄\Ï¡‰Ωõ á⁄@¡HÍÜ«∞, #Å¡=OHÍÜ«∞, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú`Àñ QÆ∂_ç#
`åO|∂Å=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx Éèí∞lOѨ=ÅÜ«Ú. ÖˉõΩ#fl "åܫڄѨHÀѨ=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. lO–lO Jx `«ÅáÈ@∞ QÆey#ѨC_»∞#∞, "åOuÜ«∞O^Œ∞#∞, ^ŒÑÊ≤ Ü«∞O
^Œ∞#∞, JkèHõ Ñ≤`=Ϋ Ú#O^Œ∞#∞, >ˇOHÍÜ«∞ hà◊§#∞ áê#=Ú KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ P=ÙáêÅ∞
„`åQÆ=ÅÜ«Ú. x„^ŒÜ∞« O^Œ∞ g~°º=Ú *Ïi# Ü≥∞_»Å ã¨OÃÑñQÆ J~°ñ\˜ÑO¨ _»∞¡ gxx
ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. "ÕñѨ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ KÕñ^Œ∞‰õÄ~°Å∞, =O_»ñ|_ç# ѨÙÅ∞ã¨∞ ~°ã=¨ Ú,
Hõ_»∞QÆ∞, =∞^Œº=Ú, J~°ñ\˜ TK«, J~°ñ\˜Ü«∂‰õΩ J~°ñ\˜ QÆ_»¤, ™⁄~°HÍÜ«∞,
#Hõ¯^Àã¨HÍÜ«∞, ^Àã¨HÍÜ«∞, QÆ∞=∞‡_ç HÍÜ«∞, HÍñHõ~H° ÍÜ«∞, D Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞,
ã¨OKå~°=Ú ~å„u *ÏQÆ~} ° =Ú gxx =i‚O[=ÅÜ«Ú. „|`«∞‰õΩ^ŒÅOѨÙQÆÅ ~Ày
„ã‘xÎ K«∂_»Q∂Æ _»^∞Œ . `åñHõñQÆ∂_»^∞Œ . ã¨OÉè’QÆ=Ú ‰õÄ_»^∞Œ . XHõ "Õà◊ „ã‘Î ã¨OQÆ=Ú
HõeQÔ <Õx "≥O@<Õ `«y# zH˜`û« KÕãH≤ ˘#=ÅÜ«Ú. D B+¨^=Œè Ú J™ê^躌 "≥∞#ÿ „QÆÇϨ }˜,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
P=∞â◊¥Å, Ju™ê~°=Ú, =¸Å~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, "åѨÙ, HÍ=∞Å, áêO_»∞=Ù
Ñ‘¡Ç¨Ï, [Ö’^Œ~°=Ú, Ѩi}Ï=∞â◊¥Å, P=∞¡Ñ≤`«Î=Ú, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞, q+¨=∞
[fi~°=ÚÅ∞, "å`«, Ñ≤`Ϋ HõѨ¶ [fi~°=ÚÅ #tOѨñ*ËÜÚ« , =$^Œ∞ñú _≥#· nxx ¿ãqOz#
Ü≥∞_» ^Œ$_è» â◊s~°=Ú QÆÅ"åñ_»∞#∞, ã¨∞dÜ«Ú, ѨO_ç`∞« ñ_»∞<≥,· =Úkq∞ =Ú_»`Å« ∞,
<≥~Ñ° Ù¨ #∞ ÖËx"åñ_≥· #∂~°∞ =`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞. D Ü«∞ø+¨^=Œè Ú#∞, ~Ô O_»∞
QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# <≥ÅÑ¡ C¨ _»∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç#,
=∞#‡^è∞Œ x`À ã¨=∂#∞ñ_»Q∞Æ #∞. =∞iÜ«Ú n~å…ÜÚ« +¨º=Ú, â◊s~°=Ú#‰õΩ ã≤~÷ `° fi« =Ú
Jq∞`«|Å=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
q[Ü«∞Ѩ~°Ê\˜
áê^Œ~ã° =¨ Ú, =„[Éèãí ‡¨ =Ú, ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú, "≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú,
`å„=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, Wq ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, Jxfl\˜H˜ ã¨=∂#=ÚQÆ QÆO^èHŒ =õ Ú#
gx#xfl\˜x KÕiÛ ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # qkè „Ñ¨HÍ~°=Ú q[Ü«∞Ѩ~Ê° \˜x KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. WkÜ«Ú
ÃÑ· ^•x QÆ∞}=Ú xK«∞Û@ÜÕ∞ QÍHõ "å`«~H° =Îõ Ú, "åOu, „Éè=í ∞=Ú, Jëêì^⌠‰◊ Ωõ +¨μ=ì ÙÅ∞,
Jr~°=‚ ÚÅ∞, =∞O^•yfl J~ÀK«H=õ Ú, gxx ‰õÄ_» #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù áÈ\©b~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, ã¨fi~°=‚ Ú 2 ÉèÏ, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú 4 ÉèÏ, â◊OY Éèãí ‡¨ =Ú
6 `«∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 3 ÉèÏ, QÆ=fiÅ Éèãí ‡¨ =Ú 3 ÉèÏ, "≥eQÍ~°=Ú 1 ÉèÏ, gxx HÍñ
z# "ÕñѨKH≥ ¯õ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz Hõů=ÚQÍ *Ëã,≤ =¸ã¨Ü∞« O^Œ∞xz =¸ux
pÅ=∞#∞flKÕ =¸ã≤, XHõ =¸~°Ö’ñ`«∞ QÍx ѨÅ=¡ Ú#O^Œ∞ =ÚѨÊk ÜÕ∞_»∞ Ñ≤_H» Åõ
KÕ`« ѨÙ@=Ú "Õã≤ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ =¸ã¨Ü∞« O^Œ∞ J=∞$`«=Ú=Öˇ `≥ÅQ¡ Æ #∞O_»∞
~°ã=¨ Ú#∞ nã≤ YÅfi=Ú#O^Œ∞ =∞iÌOz 4 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î ~°ã=¨ Ú#∞ <Õ~Ú,
`Õ<≥ 29 q∞iÜ«∂Å á⁄_ç gx`Àñ QÆ∂iÛ Ü≥Úã¨Oy# =∞O^•yfl J<ÕHõ ~ÀQÆ=ÚÅ∞
Hõeã≤ÜÚ« O_»∞@, „QÆÇϨ }˜, q+¨=∞ [fi~°=Ú, <˘Ñ≤Ê`ÀñQÆ∂_ç# =¸Å~ÀQÆ=ÚÅ∞,
Ñ‘#ã¨, âßfiã¨, HÍã¨, Ju™ê~°=Ú, "åѨÙ, áêO_»∞=Ù, Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ , "≥Ú^ŒÅQÆ∞
HÀ+¨ª ~ÀQÆ=ÚÅ∞, "å`«, Ñ≤`«Î, HõѶ¨, ^ŒfiO^Œfi ã¨xfláê`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞#q
#tOK«∞#∞.
ÅOѶ∞¨ #=Ú, ==∞# „H˜Ü∞« , x„^Œ, =i¿ÑÖÏÅ QÆOl, HõO^Œ∞Å∞, ÃÑã¨Å∞,
=∞l˚Q,Æ P=Ù áêÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, #∂<≥, J~°ñ\˜ÑÓ¨ Å∞, J~°ñ\˜ Ñ≤O^≥Å∞, "≥ÅQÆ,
*ÏlHÍÜ«∞, JÑ≤x, ^èxŒ Ü«∂Å∞, K«∞Hõ¯‰õÄ~° Wq „QÆÇϨ }©~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Ѩ^ºŒä =ÚÅ∞.
™êfl#=Ú, h~°∞ „`åQÆ∞@, "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, K≥=∞@ fÜ«Ú@, ZO_», ^Àã¨HÍÜ«∞,
QÆ∞=∞‡_ç– HÍñz – ™⁄~°HÍÜ«∞, P‰õΩ~°ã=¨ Ú, J#∞=ÚÅ∞, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, `åO|∂Å=Ú
~°H=Îõ Ú fÜ«Ú@ Wq JѨ^ºŒä =ÚÅ∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

J~À≈~ÀQÆ zH˜`«û
=¸Å=ÚÅ#∞ fÜ«Ú@‰õΩ B+¨^=Œè ÚÅ∞, HΔÍ~°=ÚÅ∞, â◊G Hõ~‡° , Jyfl Hõ~‡°
D <åÅ∞QÆ∞ LáêÜ«∞=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. JO^Œ∞ "≥Ú^Œ@ B+¨^=Œè ÚÅ∞ K≥Ñʨ ñ|_»∞K«∞#flq.
"åÜ«Ú=Ù J#∞Ö’=∞=ÚQÆ (ã¨=º=ÚQÆ) ã¨OK«iOK«∞@‰õΩ#∞ JyflH˜ |Å=Ú
QÆÅ∞QÆ∞@‰õΩ#∞, J#∞áê#, B+¨^èŒ, Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ x`«º=Ú P~À≈~ÀQÆ∞Å∞
Éè∞í lOK«∞K«∞O_»=ÅÜ«Ú. ZO_ç# "≥ÚÅÅ∞QÆÅ "å~°∞ ÖËÑ#¨ =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ fHõ} Δ
„H˜Ü«∞Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. ~°HõÎ=Ú „ã¨qOK«∞ "≥ÚÅʼnõΩ ~°HõÎÑ≤`«Î ~ÀQÆ zH˜`«û
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
ÖËѨ=Ú
ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ∞, Ѩã∞¨ Ѩ٠gxKÕ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å, "≥ÚÅÅ∞
#tOK«∞#∞. KÕñ^Œ∞ c~°á⁄_çx ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ "≥ÚÅÅ∞ g_çÑ_¨ ∞» #∞. lÖË_¡ ∞»
áêÅ∞ ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ áêÅ∞ – KÕñ^Œ∞ ™⁄~°ÜÚ≥ Hõ¯ zQÆ∞à◊√§, HÍ#∞QÆ K≥H¯õ ~°ã=¨ Ú
"Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú gx<ÕH=õ Ú KÕã≤ #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ "≥ÚÅÅ∞ g_çÑ_¨ ∞» #∞.
KÕñ^Œ∞ c~° ѨO_»#¡ ∞ #∂i =uÎQÍ KÕã≤ QÆ∞^Œ=∞O^Œ∞#∞xz# "≥ÚÅÅ∞ Ñ‘_Ñç _¨ ∞» #∞.
KÕñ^Œ∞ á⁄@¡ "Õà¡◊ Hõů=Ú#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤ ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞K«∞O_≥_ç "≥ÚÅÅ∞ #tOK«∞#∞.
Hõ~H° ͯܫ∞, KÕñ^Œ∞ c~°á⁄_ç gxx #∂i #∞~°∞ñQÆ∞`À QÆ∂_» ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»
eOQÆ=Ú q∂ñ^Œ Hõey# J~°≈ã¨∞ûÅ∞ #tOK«∞#∞. L`«~ˆÎ }˜"àÕ §◊ HΔÍ~°=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú,
gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ z~°HÍÅ=ÚQÆ eOQÆ=Ú q∂ñ^Œ#∞O_»∞ J~°≈ã¨∞ûÅ∞
#tOK«∞#∞.J~°≈ã¨∞ûÅ Ü«∞O^Œ∞ =∞Å=Ú JO@∞H˘xã¨iQÍ "≥_»Åx Ü≥∞_»Å
"å`åu™ê~° = Ú#‰õ Ω =Öˇ zH˜ ` « û KÕ Ü « ∞ =ÅÜ« Ú . =∞Å=Ú Jkè H õ = ÚQÍ
J~°≈ã¨∞ûÅÜ«∞O^Œ∞ xez Ü«Ú#fl Ü≥∞_» L^•=~°~Î ÀQÆ=Ú #‰õΩ =Öˇ ѨÅ∞=∂~°∞
zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. J~°≈ã¨∞ûÅ =Å# =∞Å|^ŒHú =õ Ú Hõey# Ü≥∞_» =∞l˚QÖÆ ’
a_® Å=}=Ú, F=∞=Ú HõeÑ≤ „`åQÆ=ÅÜ«Ú. "å`«, âı+¡ ‡¨ , J~°≈ã¨∞ûÅ Ü«∞O^Œ∞
<Õ~Ú HõeÑ≤ QÍx, ÖËHõ =\˜ì =∞l˚QÆ QÍx „`åQÆ=ÅÜ«Ú. nxH˜ q∞Oz# Ü«∞ø+¨^=Œè Ú
ÖË^∞Œ . nx „Ѩ`åѨ=Ú=Å# QÆ∞^Œ=Ú #O^Œ∞ u~°∞QÍ "≥ÚÅÅ∞ "≥ÚÅ==Ù.
z„`«=¸ÅѨ٠"Õ~∞° Ѩ@#ì ∞ #∂i XHõ ‰õΩO_»Ö’ѨŠѨÓã≤, JO^Œ∞ J=ÙáêÅ∞
áÈã≤ ^•xx ÃÑ~°∞ñQÆ∞ KÕã≤ ^•xx =∞l˚QÆ KÕãQ≤ Íx, ÖËHõ P ÃÑ~°∞ñQÆ∞#∞ QÍx
áê#=Ú KÕã#≤ J~°≈ã¨∞ûÅ∞ =∂#∞#∞. Hõ~H° ͯܫ∞#∞ ɡÅ=¡ ÚÖ’ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z#
Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞. QÆl,˚ ^Œ∞~°^Œ #tOK«∞#∞.
Ñ≤Ñʨ à◊√§, Hõ~H° ͯܫ∞, gxx <ÕuÖ’ "Õ~ÚOz ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞,
`≥Q_Æ ,» <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ § gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞, qˆ~K«#"≥∞,ÿ J~°≈ã¨∞ûÅ∞
#tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#∞=Ùfi, r_çyO[Å∞, gxx á⁄_ç KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# JyflnÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞#∞. ‰õΩ+¨μ=ì Ù
=¸Å=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. QÀ=¸„`«=Ú ~å„u Ü«∞O^Œ∞ Hõ~H° ͯܫ∞#∞ T~°"ãÕ ,≤
L^ŒÜ∞« =Ú# ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞, ÖËHõ Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ "≥∂_ç, K«=º=Ú, ™⁄O\˜,
z„`«=¸Å=Ú gxx =∞l˚QÖÆ ’ "Õã≤ áê#=Ú KÕã#≤ #∞, =¸Å=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
HõO^ŒQ_Æ ‰¤» Ωõ =∞#∞fl Ѩ\ Oì̃ z ѨÙ@áêHõ=ÚQÍ L_»Hõ ɡ\ ì̃ fã≤ Ñ≤=∞‡@ #∂<≥, LѨC
HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# =¸Å=Ú #tOK«∞#∞. #Å¡ #∞=ÙfiÅ#∞ Hõů=ÚKÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z "≥O@<Õ
K«hflà◊§#∞ áê#=Ú KÕã≤# Ü≥∞_»Å J~°≈ã¨∞ûÅ∞ #tOK«∞#∞. ^ŒO`«Ñ¨@∞`«fi=Ú,
â◊s~°ÑÙ¨ +≤Üì Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
<åQÆ~åk"≥∂^ŒHõ=Ú
™⁄O\˜, r_çyO[Å∞, =$^Œ^ú •~°∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ K«∂~°=‚ Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ
ɡÅ=¡ Ú "Õã≤ LO@Å∞ KÕã≤ =∞~°Å P LO@‰õΩ ~Ô O_çO`«Å∞ ɡÅ=¡ Ú KÕiÛ ÉèHí OΔ˜ z#
ã¨=∞ãÎ̈ =¸Å~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ Ñ¨Ù+≤ì HõÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨fiÅÊã¨∂~°} "≥∂^ŒHõ=Ú
q∞iÜ«∂Å∞ 1 ÉèÏQÆ=Ú, ™⁄O\˜ 2 áêà◊√,¡ z„`«=¸Å=Ú 3 áêà◊√§, HõO^Œ 4
áêà◊√,¡ Jxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú ÉˇÅ=¡ Ú gxx LO@Å∞ "Õã≤ ÉèHí OΔ˜ z# [~î~° åyfl nѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. QÆ∞Ň=Ú, â◊¥Å, j¡Ñ^¨ =Œ Ú, J~°≈ã¨∞ûÅ∞ Wq #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ`«∂û~°} "≥∂^ŒHõ=Ú
J_»qHõO^Œ 16 áêà◊√§, z„`«=¸Å=Ú 8 áêà◊√§, ™⁄O\˜ 4 áêà◊√§, q∞iÜ«∂Å∞
2 áê, „uѶ֨ ÏÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç, `åoHõÑ„¨ u, r_çyO[Å∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 áêà◊√§, <ÕÅ`å_çQ_Æ Å¤» ∞, 8 áêà◊√§, =$^Œ^ú •~°∞ 16 áêà◊√§, QÆ∞O@
QÆÅQÆ~å‰õΩ 2 áêà◊√§, UʼnõΩÅ∞ 2 áê, gx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ nxH˜ ~Ô O_çO`«Å∞
ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ =Ú^ŒÅÌ ∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. gxx ÉèHí OΔ˜ K«∞#ѨÙ_»∞, QÆ∞~°∞`«fi, g~°º=$kúH~õ °
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Éè∞í lOK«=ÅÜ«Ú JQÆãºÎ¨ =∞Ǩ=ÚxKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. nx=Å#
JQÆã∞¨ ºÎ ñ_»∞#∞, cè=∞¿ã#∞ñ_»∞#∞, JkèH=õ ÚQÆ Éè∞í lOK«∞"å~°Öi·ˇ . Wk [~î~° åyflx
=$kú KÕÜÚ« @ÜÕ∞ QÍHõ, â◊G, HΔÍ~°, Jyfl Hõ~‡° Å∞ ÖËHÜ õ ∞Õ J~°≈ã¨∞ûÅ#∞ #tOѨñ
*ËÜÚ« #∞. =∞iÜ«Ú "åѨÙ, j¡Ñ^¨ =Œ Ú, q+¨=Ú, „QÆÇϨ }˜, "å`«=Ú, "≥H¯˜ à◊√,¡ =Úkq∞
=Ú_»`Å« ∞,"≥O„_»∞HõÅ∞, <≥~Ñ° Ù¨ , âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú,
Ñ‘Ç¡ Ϩ , gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. "Õ∞^è,Œ â◊s~°ÑÙ¨ +≤,ì PÜ«Ú~å~ÀQƺ=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
„áê}^ŒQÆ∞\˜HõÅ∞
™⁄O\˜ 12`«∞, q∞iÜ«∂Å∞ 16`«∞, Ñ≤ѨÊà◊√§ 10 `«∞, K«=º=Ú 4 `«∞,
`åoâ◊Ñ„¨ u 4 `«∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞ 2 `«∞, "≥∂_ç 8 `«∞, P‰õΩѨ„u 5 =∂+¨=ÚÅ
Ü≥∞`«∞,Î ã¨#flÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, Å=OQÆ K≥H¯õ , `å=∞~°`∂« O_»¡ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 10 =∂+¨=ÚÅ
Ü≥∞`«∞,ΠɡÅ=¡ Ú 120 `«∞, gx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ `åxHÍÜ«∞O`« LO@Å∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú nxx Éè’[#=Ú#‰õΩ Ñ¨Ó~°fi=Ú QÍx, Éè’[#"≥∞#ÿ `«~∞° "å`« QÍx
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^ÕÇϨ |Å=Ú ##∞ã¨iOz ÉèHí OΔ̃ K«∞#k. "≥O@<Õ =∞^Œº=Ú, =∂Oã¨~ã° =¨ Ú, Hõ@∞ì,
áêÅ∞, [Å=Ú, gxx áê#=Ú KÕÜÚ« #k. ZÅ¡ J~°≈ã¨∞ûÅ∞, ã¨ÇϨ *Ï~°≈ã¨∞ûÅ∞,
~°HÍÎ~°≈ã¨∞ûÅ∞, áê<å`«ºÜ«∞=Ú, =¸„`«Hõ$„K«Ûù=Ú, "å`« ~ÀQÆ=Ú, QÆà◊„QÆǨÏ=Ú,
q+¨=∞[fi~°=Ú, =∞O^•yfl, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, „H˜=ÚÅ∞, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, QÆ∞Ň=Ú,
â◊¥Å, âßfiã¨, HÍã¨Ö’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞. J~°≈ã¨∞ûÅ Ü«∞O^Œ∞ "å`«=Ú=Å#
=∞Å|^Œ=ú Ú Hõey# Ü≥∞_»Å D Ü«∞ø+¨^=Œè Ú# ™⁄O\˜H˜ |^Œ∞Å∞QÍ Hõ~H° ͯܫ∞Å∞
"ÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Ñ≤`åÎ~°≈ã¨∞ûÅ Ü«∞O^Œ∞ D K«∂~°‚=Ú#‰õΩ <åÅ∞yO`«Å∞ â◊~°¯~°
"ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, Jyfl=∂O^Œº=ÚQÆÅ J~°≈ã¨∞ûÅ Ü«∞O^Œ∞, ɡÅ=¡ Ú#∞,
â◊~¯° ~°#∞ QÍx áêHõ=Ú Ñ¨\ ì̃ JO^Œ∞ K«∂~°=‚ Ú "Õã≤ =\˜HÅõ ∞ KÕÜÚ« #k.
~°HÍÎ~°≈tÛH˜`«û
~°HÍÎ~°≈ã¨∞ûÅ Ü«∞O^Œ∞ "≥Ú^Œ@ [ÅQÆÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx #O\˜Oz ^Œ∞+ì̈
~°HõÎ=Ú#∞ „ã¨qOѶ¨ñ*ËÜ«Ú#k. J@∞¡KÕÜ«∞x Ü≥∞_»Å, â◊¥Å, =∞Å=¸„`«|^ŒúHõ
~ÀQÆ=Ú, ~°H~Îõ ÀQÆ=Ú#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. H˘_çÃãáêÅ HõëêÜ«∞=ÚÖ’ ™⁄O\˜ K«∂~°=‚ Ú
QÆeÑ≤ Éèí∞lOz##∞, =∂ˆ~_»∞ ѨO_»¡#∞ ÉèíH˜ΔOz##∞, =∂ůOQÆ}˜q`«∞ÎÅ#∂i
ÖËѨ#=Ú KÕã≤##∞ ~°HÍÎ~°≈ã¨∞ûÅ∞ =∂#∞#∞. "≥#fl, #∞=ÙfiÅ á⁄_çQÍx, "≥#fl,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ á⁄_ç, K«HÔ ¯~°#∞ QÍx x`«º=Ú ÉèHí OΔ̃ z##∞, hà◊√§ áÈÜ«∞‰õΩO_»
zeH˜# ÃÑ~°∞ñQÆ∞#∞ x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ z##∞ ~°HÍÎ~≈° ã¨∞ûÅ∞ =∂#∞#∞. =Ú}∞QÆ∞^•=∞~°,
`å=∞~°^∞Œ OѨ, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì #∞=ÙfiÅ∞, K«O^Œ#=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤# "Õ∞ñHõ áêÅ∞ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã≤# ~°HÍÎ~°≈ã¨∞ûÅ∞ =∂#∞#∞. ÖËñ
`«`å=∞~å‰õΩ#∞#∂i, K«HÔ ¯~°, "Õ∞ñHõáêÅ∞ gxx HõeÑ≤ x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú#
áê#=Ú KÕã#≤ ~°HÍÎ~≈° ã¨∞ûÅ∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOK«∞#∞. H˘_çÃãѨ@ì Hõů=Ú#O^Œ∞
=∞l˚QÆ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ ~°H=Îõ Ú Ñ¨_∞» @ =∂#∞#∞. L`«~ˆÎ }˜x aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À
#∂i Hõů=Ú KÕã,≤ P=ÙáêÅ∞ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ ~°HÍÎ~≈° ã¨∞ûÅ∞ #tOK«∞#∞.
x`Àºk`«~°ã¨=Ú
áê_»~㰠ɨ ãíè ‡¨ =Ú, `å„=∞=Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú Wq
ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ Jxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ r_çyO[Å á⁄_ç gxx YÅfi=Ú# "Õã≤
HõO^Œ, J_»qHõO^Œ gx ~°ã=¨ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ =¸_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∞iÌOz,
q∞#ѨyO[O`« B+¨^èŒ=Ú#∞ <ÕuÖ’ QÆeÑ≤ ÉèíH˜ΔOK«∞K«∞O_ç# J~°≈ã¨∞ûÅ∞
QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. #∂Å∞^•~°=Ú#∞ Ѩã∞¨ ѨÙá⁄_çÜ∞« O^Œ∞#∞, ÉÁO`«
*ˇ=Ú_»∞ áêÅÜ«∞O^Œ∞#∞ ѨÅ∞=∂~°∞ T~°É\ˇ ì˜ "≥ÚÅʼnõΩQÆ\ Qì˜ Æ Hõ\ #ì˜ "≥ÚÅÅ∞
`≥yѨ_∞» #∞. =∞Å=¸„`«"QÕ =Æ ÚÅ#∞ J_»y¤ OK«∞@, „ã‘Î ã¨OQÆ=Ú, ZK«∞Û `«‰Ωõ ¯=QÆ
QÆ∂~°∞ÛO_»∞@, ^À+¨=Ú QÆÅ∞QÆ *ËÜÚ« J#fl=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx =¸Å~ÀQÆ∞Å∞
=i˚OK«=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
K«O„^Œ„ѨÉèíQÆ∞\˜HõÅ∞
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Hõ~H° ,õ
`å_ç, Lã≤iHõÅ∞, ^Õ=^•~°∞, K«=º=Ú, <ÕÅ"Õ=Ú, "≥∂_ç, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞
HõK∂« ~°=ÚÅ∞, =ã¨, ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃H=õ Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ,
=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ^èxŒ Ü«∂Å∞, U#∞ñQÆ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, Ju=ã¨, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú,
tÖÏ[`«∞ 32 `«∞Å, =∞Ç≤Ï™êHΔ̃ QÆ∞yæÅ=Ú 8 `«∞, ֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú 8 `«∞, â◊~¯° ~°
16`«∞, `«"åH©iΔ , <ÕÅ^ŒOu, ÃÑ^Œ^Ì OŒ u, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞, gx#xfl\˜<HÕ =õ Ú KÕã≤ QÆ∞\˜HÅõ ∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# P~°∞q^è=Œ ÚÖˇ#·
=¸Å "åº^èŒ∞Å∞ ÉèíQÆO^Œ~°=Ú, áêO_»∞=Ù, HÍ=∞Å Wq #tOK«∞#∞. JyflnÑ≤Î
QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ñ≤`,Ϋ HõÑ,¨¶ "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞, <å_ôQ`Æ =« ∞~°‡QÆ`« „=}=ÚÅ∞, „QÆO^ä∞Œ Å∞,
J~°∞ƒ^Œ=Ú, |Å¡Å∞, HõÜ Δ ∞« =Ú, ÉèQí =Æ ∞O^Œe „Ѩ|Å "Õ∞ǨÏ=Ú, ^Œ$+≤ì Hõ#Ѩ_‰» Ωõ O_»∞@,
Jâ◊‡i, =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, g~°º=Ú „ã¨qOK«∞@, L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÖ’#QÆ∞#q =∂#∞#∞.
nxx Ü«∞O^Œ∞ =∞l˚Q,Æ q∂ñQÆ_,» "Õ∞ñHõ =∂Oã¨=Ú, *ÏOQÆÅ ^Õâ◊ [O`«∞=∂Oã¨=Ú,
áêÅ∞, K«hflà◊√,¡ gxÖ’^Õx<≥#· J#∞áê#=ÚQÆ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. nxx ÉèHí OΔ˜ K«∞@‰õΩ
|∂~°fi=Ú, ~°ã¨Éèí㨇=Ú QÍx ~°ã¨=ÚQÍx 4 `«∞Å, ÖËHõ 2 `«∞, QÆO^èŒHõ=Ú
~°ã`¨ ∞« ź=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, 4 `«∞, gxx `Õ<,≥ <≥~Úº gxKÕ =∞iÌOz 4 QÆ∞iyO[Å
Ü≥∞`«∞Î "≥Ú^ŒÅ∞, <åÅ∞QÆ∞ =∂+¨=ÚÅO`«=~°‰Ωõ , fã≤H˘x `≥Q_Æ ,» <ÕáêàÏÅ∞, Å=OQÆ
K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u gxx k#∞ã¨∞‰õΩ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nx`À_»
ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. D QÆ∞\˜HÅõ #∞ ¿ãqOz# "åñ_»∞ |Å=ÚKÕ QÆ[=Ú =Öˇ#∞.
"ÕQÆ=ÚKÕ QÆ∞„~°=Ú=Öˇ#∞, ^Œ$+≤ìKÕ QÆ~°∞_»∞x =Öˇ#∞, „â◊=}=Ú (q#∞@)KÕ
=~åǨÏ=Ú=Öˇ#∞, HÍOuKÕ =∞#‡^ä∞Œ x =Öˇ#∞, |∞kúKÕ |$ǨÏã¨Êu=Öˇ#∞O_»∞#∞,
=∞iÜ«Ú â◊√„Hõ^À+¨=ÚÅ∞ qOâ◊u"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, =Úkq∞=Ú_»`Å« ∞, <≥~Ñ° Ù¨ Ö’#QÆ∞#q
#tOK«∞#∞. =$^Œ∞ñú _»∞ QÆ∂_» Ü«∞ø=#=O`«∞x=Öˇ #∞O_»∞#∞. nxH˜ Ѩ^ºŒä =Ú ÖË^∞Œ .
K«eQÍe, "≥∞^ÿ ∞Œè #=ÚÖ’#QÆ∞"åxx q∞`«=ÚQÆ ##∞Éèqí OѨ=K«∞Û#∞.
Ñ≤ѨÊÖϺk`≥·Å=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√¡ Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú, =∂ˆ~_»∞ "Õà√◊ ,¡ ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, „=∞OQÆ HÍÜ«∞Å∞ =ã¨,
HÀ+¨μª=Ù, HõKÀ~°=ÚÅ∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ^Õ=^•~°∞ gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆñ^≥zÛ #eÜ«∞Q˘\ì̃ ~°ã=¨ Ú nã≤ #∂<≥ áÈã≤, #∂<≥‰Ωõ ~Ô O_çO`«Å∞
áêÅ∞ áÈã≤ `≥·ÅѨHõfi=ÚQÆ =O_»=ÅÜ«Ú. nxx z=∞‡#Q˘@ì=ÚÖ’ áÈã≤
QÆ∞^Œ=Ú#O^Œ∞ =ã≤HÎ ~õ ‡° KÕã#≤ Ü≥∞_»Å J~°≈ã¨∞ûÅ∞, =¸_è"» å`«=Ú, QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊=Ú,
â◊¥Å, =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú,K«<åÅ∞ #@∞=ÚÅ∞, `˘_»Å∞, |ÅÇ‘Ï#=ÚQÆ #∞O_»∞@
=∞Å=¸„`« |^ŒHú õ ~ÀQÆ=Ú QÆ[Å˚ Ü«∞O^Œe ~ÀQÆ=Ú, |OHõÑ_¨ ∞» @, QÆ∞^Œ=∞O^Œe
"åѨÙ, "å`«=Ú=Å# =∞Å|^ŒHú =õ Ú Ö’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Jr~°‚~ÀQÆ zH˜`«û
Jr~°‚ ~ÀQÆ zH˜`û« Ü«∞O^Œ∞ [~î~° åyflx =$kú KÕÜÚ« @ ™ê~°"∞≥ Ü
ÿ Ú« #flk. Zxfl
^À+¨=ÚÅ∞#fl#∞ Zxfl ~ÀQÆ=ÚÅ∞#fl#∞ [~î~° åyflx HÍáê_ç# Ü≥∞_»Å =∞#∞+¨μº_»∞
rqOK«∞#∞ QÆ#∞Hõ ã¨=∂yflQÆ #∞O_»∞#@∞Å HÍáê_»=ÅÜ«Ú. q+¨=∂yfl Ü«∞O^Œ∞
"å`«=Ú#∞ x„QÆÇ≤ÏOѨ=ÅÜ«Ú. fHõΔ}Ïyfl Ü«∞O^Œ∞ Ñ≤`«ÎâßOu KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
=∞O^•yflÜ«∞O^Œ∞ âı+¡ ‡¨ =Ú#∞ â’kèOѨ=ÅÜ«Ú.
Ãã·O^èŒ"åk K«∂~°‚=Ú
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, z„`«=¸Å=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#∞
L+¨‚ [Å=ÚKÕ ÉèHí OΔ̃ z# =∂Oã¨, Ѷ∞¨ $`å^Œ∞Å`Àñ QÆ∂_» ÉèHí OΔ̃ Ѩñ|_ç# J#fl=Ú
Hõ}
Δ HÍÅ=ÚÖ’ Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞.
Ç≤ÏOQÆfi+ì̈Hõ K«∂~°‚=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, F=∞=Ú, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, rÅHõ„~°,
#Å¡rÅHõ„~°, WOQÆ∞=, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ <Õ~Ú HõeÑ≤#
J#fl=Ú q∂ñ^Œ "Õã≤ =¸ñ_»∞ Hõ|Å=ÚÅ∞ "≥Ú^Œ@ Éè∞í lOz# [~î~° åyfl nÑ≤Î
Hõey "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞.
ã¨fiÖÏÊyfl =ÚY K«∂~°=‚ Ú
WOQÆ∞= 1 ÉèÏ, =㨠2 ÉèÏ, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 3 ÉèÏ, JÅ¡=Ú 4 ÉèÏ, F=∞=Ú 5 ÉèÏ,
Hõ~H° ͯܫ∞ 6 ÉèÏ, z„`«=¸Å=Ú, 7 ÉèÏ, HÀ+¨μª 8 ÉèÏ, W@∞¡ qx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ ÃÑ~°∞ñQÆ∞`À QÍx, q∂ñQÆ_`» ÀñQÍx "Õ_hç à◊§`Àñ QÍx ÉèHí OΔ̃ z#
L^•=~°=Î Ú, Jr~°=‚ Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, J=Ü«∞= |ÅÇ‘Ï#`«, q+¨^À+¨=Ú,
=¸Å=ÚÅ∞, â◊¥Å, QÆ∞Ň=Ú, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú
=∂#∞#∞.
|$ǨÏ^Œyfl=ÚY K«∂~°=‚ Ú
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ã¨~°˚HΔÍ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú, q+¨ÉÁkÌ, HÍ#∞QÆ, ѨOK«
Å=}=ÚÅ∞, ã¨#flÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, WOQÆ∞=,
ѨÙ+¨¯~° =¸Å=Ú, HõKÀ~°=ÚÅ∞, =∂x Ѩã¨∞ѨÙ, `≥QÆ_», <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, =ã¨,
H˘_çÃãáêÅ, Lã≤iHõ, rÅHõ„~°, zO`«ÑO¨ _»∞, Hõ~H° ͯܫ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ѨÙÅ¡„Ѩ|ƒe,
ѨÙezO`«, F=∞=Ú, ^Õ=^•~°∞, Ju=ã¨, `≥QÆ_», ÃÑ^ŒÌ™ÈñѨÙ, ˆ~Å, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, #∞=ÙfiÅ∞, "≥ÚHõ¯Ñ¨Ù K≥@∞ì, =Ú#QÆ, Q˘eq∞_ç, "≥∂^Œ∞QÆ∞ gx
HΔÍ~°=ÚÅ∞, xѨCq∂ñ^Œ HÍñz QÀ=¸„`«=∞O^Œ∞ `«_Ñ» ñ¨ |_ç# ֒ǨÏH˜@=ì Ú WqÜ«Ú
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gx<≥Å¡ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú HÍqOz, Ñ≤=∞‡@ =∂nѶŨ ~°ã=¨ Ú,
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú gx Ü«∞O^Œ∞ =¸ñ_Õã≤ k#=ÚÅ∞, ÉèÏ=# KÕã≤ ã≤^=úŒ Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. D K«∂~°=‚ Ú q∞H˜¯e JyflnѨ#=Ú KÕÜÚ« #∞. Jr~°=‚ Ú, QÆ∞Ň=Ú,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ñ‘¡Ç¨Ï, =¸Å=ÚÅ∞, L^Œ~°~ÀQÆ=ÚÅ∞, „¿ÑQÆ∞Å∞|∞ƒ@, J+‘ªÅ"å`« ~°HõÎ=Ú,
Juâ◊~ÚOz# ~ÀQÆ=ÚÅ∞, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. #+¨=ì ∞~Ú# [~î~° åyflx
=$kúѨ~°∞K«∞#∞.
ÉèÏ㨯~°Å=}=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç, ^ŒxÜ«∂Å∞, #Å¡rÅHõ„~°, ÃãO· ^èÅŒ =}=Ú, a_®Å=}=Ú,
`åoâ◊ Ѩ„u, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8 `«∞, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, 20 `«∞,
q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°, ™⁄O\˜, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞,
Wq ~Ô O_Õã≤ `«∞ÖÏÅ∞, ã¨=Ú„^Œ Å=}=Ú 40 `«∞, ^•x=∞‡~Ú QÆ∞à◊√§ 20 `«∞,
ѨÙÅ¡„Ѩ|ƒe 8`«∞, gx#xfl\˜x "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# J=∞$`«=Ú =Öˇ
=∞Oz QÆ∞}q∞K«∞Û#∞. Wk ã¨O™ê~°∞Å Ç≤Ï`å~°=÷ Ú ã¨∂~°∞ºxKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
Wk "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞, "å`«Q∞Æ Å‡=Ú, "å`«â¥◊ Å, gx #tOѨñ
*ËÜ«Ú. nxx =∞l˚QÆ, q∂ñQÆ_», aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_»∞QÆ∞, =∞^Œº=Ú, *ÏOQÆÅ ^Õâ◊
[O`«∞=∂Oã¨~°ã¨=Ú, gx J#∞áê#=Ú`À ÉèíH˜ΔOK«=K«∞Û#∞. qâı+¨=ÚQÆ
JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. =¸Å=Ú, „QÆÇϨ }˜ ^À+¨=Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú,
ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, P=∞^À+¨=Ú, =∞Å|^Œ=ú Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , Jâ◊‡i, âßfiã¨,
HÍã¨, „H˜=ÚÅ∞, â◊~¯° ~åk "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ áêO_»∞~ÀQÆ=ÚÅ∞Ö’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞.
P=∂r~å‚k zH˜`û«
=ã¨, LѨC gxx "≥∞`«QÎ Æ #∂i [Å=ÚáÈã≤ áê#=Ú KÕã#≤ , "åOuÜ≥∞ÿ
P=∂r~°=‚ Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. q^ŒQÍú r~°=‚ Ú #O^Œ∞ j`«Å [Å=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤
Ñ≤`=Ϋ Ú Ç¨ÏiOz PǨ~°=Ú Ñ¨Hfiõ =∞QÆ∞#∞. =∞Å=Ú ÉÏQÆ∞QÆ "≥_Å» ∞#∞. Hõ~H° ͯܫ∞Å#∞,
=_»¡ á⁄@∞ì hà◊§Ö’ "Õã≤ L_»HÉõ \ˇ ì˜ Ñ≤Ñʨ à◊√§ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gxx HõeÑ≤ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ ÉèíH˜ΔOz#, ѨÙe`ÕѨÙÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx`Àñ QÆ∂_ç# Jr~°‚=Ú Ç¨ÏiOz,
j„Ѷ¨∞=ÚQÆ PñHõeHõÅ∞QÆ∞#∞. q+¨ìÉÏú r~°‚=Ú#O^Œ∞, K≥=∞@ nÜ«∞=ÅÜ«Ú.
~°ã⨠ëı êr~°=‚ ∞O^Œ∞, hà◊§Ö’ LѨC"Õã≤ „`åQÆ=ÅÜ«Ú. ѨQ\Æ ˜ x„^Œ, ÅOѶ∞¨ #=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, QÍe ‰õÄ_»^∞Œ . Hõã~¨ `° ∞« – „ã‘Î ã¨OÉè’QÆ=Ú, =∂~°„æ â◊=∞=Ú Jâßfi^•º
~ÀǨÏ}=Ú, „â◊=∞=Ú, Ju™ê~°=Ú, â◊¥Å, âßfiã¨=Ú, ^ŒÑÊ≤ , "≥H¯˜ à◊√§, "å`«~ÀQÆ=Ú#∞
QÆÅ"å~°∞, Hõ$tOz# "å~°∞, HõÑ=¨¶ Ú, H©} Δ O˜ z#"å~°∞, tâ◊√=ÙÅ∞, =∞^ŒÜÚ« ‰õΩÅÎ ∞,
=$^Œ∞úÅ∞, ~°™êr~°‚=Ú QÆÅ"å~°∞, ~å„u "Õ∞Å∞ H˘#fl"å~°∞, LѨ"åã¨=Ú KÕã≤#
"å~°∞, ѨQÆÅ∞ x„kOK«∞#k.WOQÆ∞=, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, Ãã·O^èŒ=
Å=}=Ú, gxx hà◊√§ áÈã≤ #∂i ~Ày Ü≥ÚHõ¯ Hõ_∞» Ѩ٠q∂ñ^Œ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤
ѨQÆÅ∞ x„kOѨñ*Ëã≤# ã¨HõÅ Jr~°‚=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞#∞. Hõ~°Hͯܫ∞, Ñ≤ѨÊà◊√§,
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ q∂ñQÆ_`» Àñ QÍx "Õ_hç à◊§`Àñ QÍx,
^À+¨=Ú <≥iOy, áê#=Ú KÕã#≤ , K«`∞« ifi^è• r}==ÚÅ∞ =∞O^•yfl J~ÀK«H=õ Ú,
Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, "å`«=Ú, QÆ∞Ň=Ú, â◊¥Å, Ö’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q+¨ØzHÍ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ==∞#=ÚÅ∞, qˆ~K«#=ÚÅ∞<≥#· Ü≥∞_»Å ÅOѶ∞¨ #=Ú

KÕ~ÚOz, PñHõe QÆÅ∞QÆ∞@ÔH,· ¿ÑÜ«∞, nѨ#, áêK«# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx
xÑ≤ÊOz `«~∞° "å`« Éè∞í lOѨñ*ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. zH˜`û« – L`«~ˆÎ }˜ "Õà§◊ #∞ [Å=Ú
áÈã≤ ~°ã=¨ Ú nã≤ áê#=Ú KÕã#≤ q+¨μzHõ =∂#∞#∞. HÀ+¨μ=ì Ù, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú
gx Hõů=Ú#O^Œ∞ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ #∂<≥ HõeÑ≤ H˘OK≥=Ú "≥KÛ« KÕã≤ J=Ü«∞==ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ =∞iÌOz# HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ ÖÏQÆ∞@, â◊¥Å "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #∞Ѩ„^Œ==ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç# q+¨Øz #tOK«∞#∞. ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, HÍ#∞QÆq`«∞ÅÎ ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ,
=∂nѶŨ Ѩ٠"Õà√◊ § gx #∂i QÆ∞\˜HÅõ ∞ KÕã≤ h_» <≥O_çOz hà◊§Ö’ KåkHõ#∞flʼnõΩ
JO[#=Ú "Õã#≤ q+¨Øz #tOK«∞#∞. WÑ¨Ê Ñ¨Ù=Ùfi L`«~ˆÎ }˜ "Õà√◊ §, `≥ÅQ¡ OÆ >ˇ#
Ѩã∞¨ ѨÙ, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gxx #∂i QÆ∞\˜HÅõ ∞
KÕã≤ hà◊§Ö’ Kåk Hõ#∞flʼnõΩ JO[#=Ú "Õã#≤ q+¨ØzHõ #tOK«∞#∞. Å=OQÆÑÙ¨
K≥H¯õ , P‰õΩѨ„u, ~åã¨fl, Hõ$ëê‚Q~Æ ∞° , =Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞, HÀ+¨μÑì Ù¨ , =ã¨, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞,
gxx x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞KÕ =∞iÌOz ^ÕÇϨ =Ú#~°∞kÌ##∞, ÖËHõ ÃÑ· k#∞ã¨∞Å#∞
#∂<≥Ö’ "Õã≤ ѨHõfi=ÚKÕã≤ ^ÕǨÏ=Ú# =∞iÌOz##∞ J<ÕHõ ÉÏ^èŒÅ`Àñ QÆ∂_ç#
q+¨ØzHÍ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. JÅã¨Hõ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "≥Ú^Œ@ LѨC#∞ "Õ_hç à◊§Ö’
"Õã≤ áê#=Ú KÕã#≤ ==∞#"≥∞ÿ x=iÎOK«∞#∞. K≥=∞@ nÜ«Ú@, =uÎÜ∞≥ H˜¯OK«∞@,
ÅOѶ∞¨ #=Ú gxx QÆ∂_» KÕÜ∞« =K«∞Û#∞. nx =Å# [~î~° åyfl =$kúÜ∞« QÆ∞#∞.
Å=OQÍk "≥∂^ŒH=õ Ú
Å=OQÍÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, <åQÆHˆ ã¨
~åÅ∞, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, UʼnõΩÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, `«"åH©iΔ , QÆ∞=∞‡_ç~ˆ ñQÆ∞, ÃÑ^Œ*Ì ’ºu+¨‡u,
`å=∞~°q`«∞ÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, JQÆ∞~°∞, =\˜"ì àÕ √◊ §, J„ÉèHí =õ Ú, Hõ~∂° Ê~°=Ú,
*ÏѨ„u, *ÏlHÍÜ«∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, [\Ï=∂Oã≤, H˘_çÃãáêÅ, ^èŒxÜ«∂Å∞,
ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ^z≥ Û K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ D K«∂~°=‚ Ú#‰õΩ ~Ô O_çO`«Å∞
â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ^•~°∞}"≥∞#ÿ P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, Jr~°=‚ Ú,
HÍ=∞Å, áêO_»∞=Ù, „QÆÇϨ }˜, Ju™ê~°=Ú Wq #tOK«∞#∞. |Å=Ú, ѨÙ+≤ì qâı+=¨ ÚQÆ
â◊√„Hõ=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk Jtfih^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨ|_ç#k.
"å`år~°‚=∞O^Œ∞ – Ñ≤ѨÊÖϺk "≥∂^ŒHõ=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ͯܫ∞, Lã≤iHõ, z„`«=¸Å=Ú,
J„ÉèíHõ=Ú, uѨÊfñÔQ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 10 =∂+¨=ÚÅÜ≥∞`«∞Î,
<Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ § 30 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î `≥Q_Æ » 8 `«∞ÖÏÅ∞, â◊~¯° ~° 12 `«∞, D
B+¨^=Œè ÚÅ#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ QÆeÑ≤ LO@Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk "å`år~°=‚ Ú,
L^•=~°=Î Ú, =∞Å=¸„`«|^ŒHú ~õ ÀQÆ=Ú, ã¨HÅõ Jr„}=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞ "åxx #tOѨñ
*ËÜÚ« #∞. q+¨Éì Ïr~°=‚ Ú#O^Œ∞ Wk Ѩ~=° ∂+¨^=Œè Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"å`år~°‚=Ú#O^Œ∞ – ǨÏs`«H©„ѨÜ≥∂QÆ=Ú
100 Hõ~H° ͯܫ∞Å#∞ ^≥zÛ, =∞l˚QÆ áÈã≤ L_»HÉõ \ˇ ì˜ JO^Œe q`«∞ÅÎ #∞ fã≤
Ñ≤=∞‡@ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "≥∂_ç, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ™œ=~°Û
Å=}=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, HÍK«Å=}=Ú, a_® Å=}=Ú, ™ê=Ú„^ŒÅ=}=Ú,
F=∞=Ú, ‰õΩ~å™êx F=∞=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, WOQÆ∞=,
rÅHõ„~°, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 20 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î gx <≥Å¡ K«∂~°=‚ Ú QÍqOz,
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞Ö’ ÉèÏ=# KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 3 k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=#
KÕã≤ Ü«∂ K«∂~°=‚ Ú#∞ ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # Hõ~H° ͯܫ∞Ö’ #∞xz „Ѩuk#=Ú XH˘¯Hõ¯ Hõ~H° ͯܫ∞
ÉèíH˜ΔOz# <åÅ∞QÆ∞ q^èŒ=ÚÖˇ·# Jr~°‚=ÚÅ∞ =∞O^•yfl, q+¨ØzHõ, QÆ∞Ň=Ú,
â◊¥ÅÖ’#QÆ∞#x ǨÏiOK«∞#∞.
q+ì̈OÉèí=Ú#O^Œ∞ „u=$`åk"≥∂^ŒHõ=Ú
`≥Q_Æ ,» <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, "≥∂_ç, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ z„`«=¸Å=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4
`«∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ, uѨÊfñÔQ, ™⁄O\˜ gxx KÕiÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ɡÅ=¡ Ú
QÆey LO@Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú 10 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î ÉèHí OΔ˜ z# [~î~° åyfl nѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Jyfl=ÚYÅ=}=Ú
z„`«=¸Å=Ú, „uѶ֨ ÏÅ∞, <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, `≥Q_Æ ,» ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú "Õã≤
ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞áêÅÖ’ T~°É\ˇ ì˜ D K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ Ѩ@Öì ’#∞xz
ÃÑ·# K«∞@∞ì |∞~°^ŒÑ¨Óã≤ JyflÜ«∞O^Œ∞xz ÉÏQÆ∞QÆ Ñ¨Hõfi"≥∞ÿ# `«~°∞"å`«, ֒Ѩe
B+¨^=Œè Ú#∞ nã≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ 5 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õ_hç à◊`¡ À
ÉèHí OΔ̃ z# JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ , =∞Å=¸„`«|^ŒHú ~õ ÀQÆ=Ú,
QÆ∞Ň=Ú, J~°≈ã¨∞û, áê~°≈fiâ◊¥Å Ö’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞.
q+ì̈OÉèí=Ú#O^Œ∞ âß~°∂ÌÅHÍOlHõ=Ú
Ñ≤ѨÊà◊√§, JÅ¡=Ú, ^Õ=^•~°∞, z„`«=¸Å=Ú, K«=º=Ú, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚,
J*Ï"≥∂^Œ=Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, ™⁄O\˜, F=∞=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞, q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°,
WOQÆ∞=, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nxH˜ 8 áêà◊√§ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, 4
áêà◊√¡ hà◊√§#∞ áÈã≤ H©~Δ á° êHõ q^è•# „Hõ=∞=Ú# hiyi Hõ_∞» QÆ∞ q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ HÍñ
z JO^Œ∞ÃÑ· K«∂~°=‚ Ú "Õã≤ áê#=Ú KÕã#≤ JyflnѨ#=Ú |Å=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞iÜ«Ú nxÜ«∞O^Œ∞ #∂<≥"ãÕ ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ `«Q∞Æ áê\˜ áê#=Ú KÕã#≤ HÍã¨,
âßfiã¨, Ju™ê~°=Ú, áêO_»∞=Ù HÍ=∞Å, P=∞^À+¨=Ú, QÆ∞Ň=Ú, "å`«â◊¥Å,
J~°≈ã¨∞ûÅ∞ "åѨ٠Wq =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ãã·O^èŒ"åk K«∂~°‚=Ú
Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú, z„`«=¸Å=Ú, Hõ~°Hͯܫ∞, Å=OQÆ=Ú, q∞iÜ«∂Å∞,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥eQÍ~°=Ú, ™⁄O\˜, K«=º=Ú, F=∞=Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =ã¨, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 21 k#=Ú ÉèÏ=# KÕã,≤ ~Ô O_»∞
=∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î K«∂~°=‚ Ú#∞ LëÈ‚^HŒ =õ Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú "Õã#≤ =∞l˚Q,Æ
q∂ñQÆ_» ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ gxÖ’ ^ÕxKÕ<#·≥ ÉèHí OΔ˜ z# `«H}Δõ =Ú JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
N~å=∞ÉÏ}~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, <åaè, Å=OQÆ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÆ=Ú,
q∞iÜ«∂Å∞ 2 áêà◊√§, *ÏlHÍÜ«∞ 4 ÉèÏ, gxx zO`«ÑO¨ _»∞~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz 1
=∂+¨ Ü≥∞`«∞Î ~°ã=¨ Ú K˘Ñ¨C# x`«º=Ú J#∞áê#qâı+=¨ ÚÅ`À ÉèHí OΔ˜ z# `«H}Δõ O|∞#
[~î~° åyfl nѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Jyfl`«∞O_ç=\˜
áê^Œ~°ã¨=Ú, <åaè, QÆO^èŒHõ=Ú, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, „uѶ¨ÖÏÅ∞, ã¨~°˚HΔÍ~°=Ú,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ™ê=Ú„^Œ
Å=}=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, rÅHõ„~°, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú,
q+¨=Ú+≤,ì gxx x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz, q∞iÜ«∂ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã,≤
ÉèHí OΔ˜ z# Jyfl =∂O^Œº=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
Jyfl~°ã¨=Ú
q∞iÜ«∂Å∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, =ã¨, HÀ+¨μ=ì Ù, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜
ã¨=∂#=Ú <åaè gxx JšѨÙ~°ã¨=ÚKÕ =∞iÌOz, ÃÑã¨~°yO[O`« =∂„`«Å∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk ã¨=∞ã¨Î Jr~°=‚ ÚÅ#∞ ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞.
J=∞$`«=\˜
<åaè 2 áêà◊√§, QÆ=fiÅÉèãí ‡¨ =Ú 5 áê, q∞iÜ«∂Å∞ 9 áê, gxx, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã¨
=ÚKÕ =∞iÌOz ÃÑã¨~y° O[O`« =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk âı+¡ ‡¨ =Ú Ñ≤`=Ϋ Ú,
Jyfl=∂O^Œº=Ú gxx ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞.
‰õΔΩ^è•™êQÆ~°~°ã¨=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѨÖÏÅ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú,
HÍK«Å=}=Ú, a_® Å=}=Ú, ™ê=Ú„^Œ Å=}=Ú, ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú
@OHõ} HΔÍ~°=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, <åaè 2 áê,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú
1 =∂„`«#∞ S^Œ∞ Å=OQÍÅá⁄_ç`À *ËiÛ ÉèHí OΔ˜ z# JkèH=õ ∞~Ú# PñHõe HõÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
@OHõ}Ïk=\˜
"≥eQÍ~°=Ú, ™⁄O\˜, QÆO^èŒHõ=Ú, áê^Œ~°ã¨=Ú, <åaè, q∞iÜ«∂Å∞, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã¨=ÚKÕ =∞iÌOz Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk `«H}Δõ O|∞# [~î~° åyflx =$kú KÕÜÚ« #∞.
Å=OQÍk=\˜
Å=OQÍÅ∞, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, á⁄OyOz# "≥eQÍ~°=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ L`«~ˆÎ }˜ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=#KÕã,≤ z„`«=¸Å ~°ã=¨ Ú`À
ÉèHí OΔ̃ z# Ü≥∞_»Å Juj„Ѷ∞¨ =ÚQÆ PǨ~°=Ú r~°=‚ ∞QÆ∞#∞.
Jr~°‚ HõO@Hõ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ, K«∂~°=‚ Ú
KÕã,≤ nxHõO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=ÚQÆ q∞iÜ«∂Å á⁄_ç HõeÑ≤, „"å‰õΩ_»∞ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ ÚKÕ
=∞iÌOz, 21 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=#KÕã,≤ QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# ã¨=∞ãÎ̈
Jr~°=‚ ÚÅ∞ q+¨ØzHõ ǨÏiOK«∞#∞.
=∞ÃÇ˙^Œkè~°ã¨=Ú
<åaè 1 áêÅ∞, ~°ã=¨ Ú 1 áê, *ÏѨ„u 2 ÉèÏ, "≥eQÍ~°=Ú 2 ÉèÏ, Ñ≤Ñʨ à◊√§
3 ÉèÏ, ™⁄O\˜ 6 ÉèÏ, HÍeÛ# QÆ=fiÅ∞ 6 ÉèÏ, Å=OQÍÅ∞ 5 áê, gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèíHΔ̃Oz# JyflnÑ≤Î
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Jyfl‰õΩ=∂~°~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, <åaè 3 áêà◊√§,
QÆ=fiÅ∞ 2 áê, â◊OY=Ú 2 áê, q∞iÜ«∂Å∞ 8 áê, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡
~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx 2 QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞Î ÉèHí OΔ˜ z#
q+¨ØzHõ, Jr~°=‚ Ú, "å`«~ÀQÆ=Ú, „QÆÇϨ }˜ WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
ÉèÏ㨯~° ~°ã¨=Ú
<åaè, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "≥eQÍ~°=Ú,
rÅHõ„~°, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, ֒ǨÏ=Ú 8 `«∞, â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú, J„ÉèHí =õ Ú, QÆ=fiÅ
Éèãí ‡¨ =Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8 `«∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ Å=OQÆ K«∂~°=‚ Ú gxx
x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ U_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ñ≤^ÑŒ ¨ ~Ô O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ `«=∞Åáê‰õΩÖ’#∞xz #q∞e ÉèHí OΔ˜ z# â◊¥Å ~ÀQÆ=Ú
q+¨Øz, Jyfl=∂O^Œº=Ú Wq #tOK«∞#∞. j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Jyflã¨OnѨ#~°ã¨=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, "≥∂_ç, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ѨOK«
Å=}=ÚÅ∞, ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú, "≥eQÍ~°HÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

J*Ï"≥∂^Œ=Ú, =ã¨, ™ÈñѨÙ, Ñ≤#flã¨^•Ñ¨, WOQÆ∞=, *ÏlHÍÜ«∞, HÀ+¨μ=ì Ù, *ÏѨ„u,

`«HÀ¯Å=ÚÅ∞, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , P‰õΩѨ„u, zO`«HÍΔ ~°=Ú, L`«~ˆÎ }˜HÍΔ ~°=Ú,
<åaè áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, Å=OQÆ Éèãí ‡¨ =Ú, Å=OQÍÅ∞,
Hõ~°Hͯܫ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe 2 ÉèÏ, â◊OYÉèí㨇=Ú 4 ÉèÏ,
gx#xfl\˜x ѨOK«HÀÅ HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞, z„`«=¸Å=Ú, L`«~ˆÎ }˜ gx HõëêÜ«∞=Ú
KÕ`#« ∞, ѨÙezO`å‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ÉèÏ=# KÕã,≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ
W~°∞=k Ü≥ÚHõ¯ =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã,≤ ~ˆ ñQÆ∞ѨO_»O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ѨÓñ@‰õΩ
XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# ^Àëê#∞QÆ∞}=ÚQÆ J#∞áê#=Ú <Õ~Ê° ~°z ÉèHí OΔ˜ z# Jyfl nѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. Jr~°=‚ Ú, P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, â◊¥Å, QÆ∞Ň=Ú Wq #tOK«∞#∞.
=∞Ǩâ◊OY=\˜
â◊OYÉèí㨇=Ú, ѨOK« Å=}=ÚÅ∞, ѨÙezO`«HΔÍ~°=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe,
q∞iÜ«∂Å∞, WOQÆ∞=, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx
L`«Îˆ~}˜, z„`«=¸Å=Ú, gx HõëêÜ«∞=ÚKÕ`«#∞, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã¨=Ú KÕ`«#∞,
„Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ÉèÏ=# KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ P=∞¡=~°~æ ã° =¨ ÚKÕ ÉèÏ=#KÕã,≤ ѨÙÅ∞ã¨∞ Ѩ\ #ì̃
`«~∞° "å`« =∂„`«Å∞KÕã≤ Ö’Ç¨Ï =OQÆÉãíè ‡¨ J#∞áê#=Ú`À ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. Wk
J=∞$`«`∞« ź=ÚQÆ #∞O_»∞#∞, `«H}Δõ =Ú Jyfl=$kú*Ü Ë Ú« #∞. HõO~î=° Ú =~°‰Ωõ Éè∞í lOz
D =∂„`«#∞ ÉèHí OΔ̃ z# `«H} Δõ =Ú# r~°=‚ ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú ã¨=∞ã¨Î Jr~°=‚ ÚÅ∞
[fi~°=Ú QÆ∞Ň=Ú, áêO_»∞=Ù, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, â◊¥Å, "Õ∞ǨÏ=Ú, "å`«~H° =Îõ Ú, "åѨÙ,
"å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞, =¸Å~ÀQÆ=ÚÖ’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞. „áê`«óHÍÅ=Ú#
"Õ_hç à◊§`À ÉèHí OΔ̃ K«∞#k. P=∞¡=~°=æ Ú – x=∞‡, =∂nѶŨ =Ú, uÜ«∞º=∂nѶŨ =Ú,
ѨÙezO`«, zO`«, zO`«ÑO¨ _»∞, ~ˆ ñQÆ∞ HõeqHÍÜ«∞Å∞ (FñHõ) HÍÜ«∞Å∞ Wq P=∞¡
=~°æ=∞#ñ|_»∞#∞.
â◊OY=\˜
zO`«KH≥ ¯õ Å HΔÍ~°=Ú 4 `«∞, ѨOK«Å=}=ÚÅ∞ 4 `«∞, gxx x=∞‡Ñ¨O_»¡
~°ã=¨ ÚKÕ Hõů=ÚKÕã≤ K«∂~°=‚ ∞QÆ∞=~°‰Ωõ x=∞‡~°ã=¨ ÚÖ’ =ÚOz ѨÅ∞=∂~°∞ HÍeÛ#
â◊OY=Ú 1 Ѩ, WOQÆ∞=, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gx K«∂~°=‚ Ú 4 `«∞,
áê^Œ~ã° =¨ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 =∂+¨=ÚÅÜ≥∞`«∞Î gx <≥Å¡
<ÕHõ=Ú KÕã≤ x=∞‡~°ã¨=Ú# "Õã≤ ѨÙÅã¨∞Ѩ@∞ì =~°‰õΩ ZO_»Ö’ ÉèÏ=#KÕã≤, 3
q∞#ѨyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z# Ü«∞=∞, „QÆÇϨ }˜, â◊¥Å, Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å,
Wq #tOK«∞#∞.
=∞Ǩâ◊OY=\˜
ѨOK«Å=}=ÚÅ∞, WOQÆ∞=, â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú, zO`«Éãíè ‡¨ =Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, <åaè, áê^Œ~ã° =¨ Ú, `å„=∞=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx
L`«~Î̂ }˜, P=∞¡=~°=æ Ú, gx ~°ã=¨ ÚÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ÉèÏ=#Å∞ KÕã≤ ÉÏQÆ∞QÆ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨÙÅ∞ã¨∞Ѩ\ #ì̃ Ñ≤^ÑŒ ¨ =∂„`«Å∞ KÕã≤ Éè’[#"≥∞#ÿ `«~∞° "å`« D =∂„`«Å∞ ÉèHí OΔ̃ z#
#u j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ r~°=‚ ∞QÆ∞#∞. „QÆÇϨ }˜, P~°≈ã¨∞ûÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
„Hõ"åº^Œ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 4 `«∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, 8 `«∞, `å„=∞=Ú 2 `«∞, ֒ǨÏ=Ú 2 `«∞,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ XHõ áê„`«=Ú#O^Œ∞ "≥z· Jyfl q∂ñ^Œ#∞xz Hõ~ñ° yOz
ã¨∞ѨHfiõ =Ú#nã≤ P=Ú^Œáê‰õΩÖ’ "≥_Å» ∞ÊQÆ JѨÊ_»=Ú =Öˇ áÈã≤ Ñ≤=∞‡@ W#∞Ѩ
áê„`«=ÚÖ’ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú 400 `«∞Å=ÚÅ∞ áÈã≤ "≥∞Å¡x =∞O@KÕ Ñ¨Hfiõ =Ú
KÕã≤ D ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞, ÃÑ~· ã° ¨ QÆO^èHŒ Í^Œ∞Å aà◊§#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õã≤ ~Úyi#
Ñ≤=∞‡@yOz, ѨOK«HÀÅHõëêÜ«∞=Ú #O^Œ∞ 50 =∂~°∞Å∞#∞ ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe ~°ã=¨ Ú
#O^Œ∞ 50 =∂~°∞Å∞#∞ ÉèÏ=# KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ 16 `«∞Å=ÚÅ á⁄OyOz# "≥eQÍ~°=Ú,
a_®Å=}=Ú 8`«∞, q∞iÜ«∂Å∞ Jxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú J#ñQÍ 40 `«∞Å, W@∞¡
gx#xfl\˜ <ÕH=õ Ú KÕã≤ =∞iÌOz Ãã#QÆÑÙ¨ Å∞ã¨∞`À 7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
nxx Éè’[#"≥∞ÿ# `«~°∞"å`« 2=∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î ~°ã¨=Ú#∞ ÉèíH˜ΔOz# Ñ≤^ŒÑ¨
ѨÙe=∞l˚QÖÆ ’ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å QÆ∞~°∞`«fi=ÚQÆÅ
=∂Oã¨=ÚÅ∞, áêÅ∞, Ñ≤O_ç, ѶŨ =ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx q∞uq∞Oz ÉèHí OΔ˜ z
Ü«Ú#fl#∞ ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ֒ѨŠr~°=‚ ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú Hõ$tOѨÙ, ™œ÷ź=Ú, q+¨=Ú,
P=∂u™ê~°=Ú, QÆ∞Ň=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , [Ö’^Œ~=° Ú, â◊¥Å, =¸Å~ÀQÆ=Ú, "å`«, HõÑ,¨¶
~ÀQÆ=ÚÅ∞, „QÆÇϨ }˜, Ju™ê~°=Ú, "å`« „QÆO^ä∞Œ Å∞, =∞Ǩϟ^Œ~=° ÚÅ∞, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
#tOK«∞#∞.
qâ’finúѨHÍ„Éèí=Ú
ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, 4 `«∞Å=ÚÅ∞, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, Ñ≤#fláêñ
Ѩ~,° L"≥∞‡`«,Î =∂ˆ~_»∞Ѩ„u, JÅ¡=Ú, "≥∂_ç, Ñ≤#flã¨^•Ñ¨, Hõ_qç ∞ "Õà√◊ §, lÖË_¡ ∞»
"Õà√◊ §, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# `≥zÛ ~°ã=¨ Ú fã≤ "≥eQÍ~°=Ú 10
=∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î "Õã≤ HõeÑ≤ XHõ QÆ∞iyO[O`« ~¸ ~°ã¨=Ú#∞ fã≤H˘x
áêi*Ï`«~ã° =¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z#, =∞O^•yfl, QÆ∞Ň=Ú, â◊¥Å, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, [fi~°=Ú,
Kèi« ,Ì =∞ã¨∂iHõÅ∞, JÅã¨H=õ Ú, âßfiã¨, HÍã¨, ^ŒÑÊ≤ , Ñ‘Ç¡ Ϩ , Ü«∞Hõ$`«∞,Î HõÜ
Δ ∞« =Ú,
‰õΩ+¨μì=Ù, J~ÀK«Hõ=Ú, `åѨ=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, =¸Å~ÀQÆ=Ú, P=∞¡"å`«=Ú,
<Õ„`«~ÀQÆ=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. ã¨fi~°=Ú#‰õΩ Ç≤Ï`«=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Wk
Ö’HõÇÏ≤ `å~°=÷ Ú t=ÙxKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. ~åà◊√§ ÉèHí OΔ̃ z##∞ ri‚OѨñ*ËÜ∞Õ #∞.
|Å=Ú, â◊√„Hõ=$kú, PÜ«Ú~å~ÀQƺ=$kú, "Õ∞^è,Œ HÍOu gxx HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
g~°Éèí„^•„ÉèíHõ=Ú
J<ÕHõ ѨÙ@=ÚÅ∞ "ÕÜ∞« ñ|_ç Jux~°‡Å"≥∞#ÿ J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú 20 =∂+¨=ÚÅ
Ü≥∞`«∞Î z„`«=¸Å~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 9 k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
=∞iÌOz =∂„`«Å∞ KÕã≤, `«=∞Åáê‰õΩÖ’#∞xz QÍx JšѨ٠`«∞#∞HõÅ`ÀñQÍx
ÉèHí OΔ̃ z# =∞O^•yflx ǨÏiOѨñ*Ëã≤ nѨ#=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. âßfiã¨, HÍã¨,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"åOu, "åѨÙ, HÍq∞Å, Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, J~°∞z, „Éè=í ∞, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú,
Ü«∞Hõ$`«∞Î, P=∞¡ Ñ≤`«Î=Ú, â◊¥Å, HÀ+¨ª ~ÀQÆ=ÚÅ∞, q+¨ØzHõ P=∞"å`«=Ú,
"å`«~H° =Îõ Ú, `åѨ=Ú, â‹`· º« =Ú, |ÅÇ‘Ï#`«, z‰õΩ¯@, q„^Œk,è t~À~ÀQÆ=Ú, [fi~°=Ú,
<Õ„`«~ÀQÆ=Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. g~°º=$kú QÆÅ∞QÆ∞#∞. HõO~î=° Ú
=~°‰Ωõ <å<åq^èŒ ÉèHí Δõ º=ÚÅ#∞ ÉèHí OΔ̃ z##∞ H˘Ü«∞ºÅ#∞ ÉèHí OΔ̃ z##∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ

„H˜q∞~ÀQÆzH˜`«û
r~°‚O|QÆ∞#∞.

‰õΩ~å™êx F=∞=Ú#∞, ~å„u Ѩ\ ì˜ ÃÑ\˜#ì hà◊§Ö’ "Õã,≤ =ÚO^Œ∞QÆ H˘OK≥=Ú

ɡÅ=¡ Ú „q∞Oy H˘OK≥=Ú ¿ãѨ٠`åo F=∞=Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ z# HÀ+¨=ª ∞O^Œe „H˜=ÚÅ∞
Ѩ_áç È=Ù#∞. ÉÏ_ç^Ñ≥ Ù¨ P‰õΩ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ QÍx, áÈñHõ~~° ã° =¨ Ú#∞ QÍx,
‰õΩK«O^Œ#Ѩ٠~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, áê#=Ú KÕã#≤ #∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ K«∂~°=‚ ÚÖ’
`Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z##∞ „H˜q∞~ÀQÆ=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ZÅ∞Hõ K≥qÜ«∂‰õΩ,
Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞, =Ú#QÆ, ^Õ=^•~°∞ gxx HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì JO^Œ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞ gx K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# T~å÷fi^èÀ=∂~°=æ ÚÅ ~Ô O_çO\˜
Ü«∞O^Œ∞#∞ "≥_»Öˇ_ç„H˜=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. "≥∂^Œ∞QÆq`«∞ÎÅ ã¨fi~°ã¨=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥
QÆeÑ≤QÍx ÖËHõ "≥∂^Œ∞QÆ q`«∞ÅÎ Hõů=Ú#O^Œ∞ =∞l˚QÆ HõeÑ≤ QÍx áê#=Ú KÕã#≤
„H˜q∞~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. Y~°∂~˚ Ñ° Ù¨ P‰õΩÅ HõëêÜ«∞=Ú#∞ XHõ¯k#=Úxz JO^Œ∞
`Õ<≥ QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ „H˜q∞~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. ѨzÛáÈñHõÅ#∞ x=∞‡Ñ¨O_»¡
ѨÙÅ∞ã¨∞KÕ =∞iÌOz#∂i áê#=Ú KÕã#≤ #∞, Y~°∂~˚ =° Ú#∞ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú`À
ÉèíH˜ΔOz##∞ =∞Å=∞O^Œe „H˜=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. ™⁄~°HÍÜ«∞q`«∞ÎÅ K«∂~°‚=Ú#∞
=∞l˚QÖÆ ’ QÆeÑ≤QÍx, <åiˆHà◊[Å=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ QÍx áê#=Ú KÕã#≤ „H˜=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞. F=∞=Ú#O^Œ∞ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ z#
Jr~°=‚ Ú, P=∞"å`«=Ú „H˜q∞~ÀQÆ=Ú#∞ #tOK«∞#∞. "≥∂^Œ∞QÆ q`«∞ÅÎ ∞, H˘_çÃãáêÅ,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, "ÕñѨ, <ÕÅ"Õ=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z##∞,
"≥∂^Œ∞QÆ q`«∞ÅÎ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ F=∞=Ú#∞ *ËiÛ ÉèHí OΔ˜ z##∞, =¸ñ_»∞ k#=ÚÅÖ’
„H˜=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
áê~åã‘Ü∂« k K«∂~°=‚ Ú
‰õ Ω ~å™êx F=∞=Ú, <åQÆ ~ ° = ÚÃãÎ Å ∞, Ñ≤ Ñ ¨ Ê à◊ √ §, Hõ ~ å¯@Hõ â◊ $ Oy,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, =∞Ol+≤ì gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z#
^ŒQ∞Æ ,æ [fi~°=Ú, Ju™ê~°=Ú, Kèi« ,Ì Hõ$=ÚÅ∞, HÀ+ª̈ ~ÀQÆ=ÚÅ∞, WqÜ«∞xflÜ«Ú
#tOK«∞#∞. ¿ÑÅ∞ #tOK«∞@‰õΩ, L"≥∞‡`åΉΩõ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ HõeÑ≤
HÍx, `«=∞Åáê‰õΩÅ ~°ã=¨ ÚQÍx `«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ z# `«ÅÖ’x ¿ÑÅ∞ #tOK«∞#∞.
q_»OQÆ`≥·Å=Ú
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞}˜tÅ, gx Hõů=Ú#O^Œ∞ QÀ=¸„`«=Ú,
P=#∂<≥ gxx HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ P #∂<≥ `«Å‰õΩ~åz# Dà◊√§ ¿ÑÅ∞ #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^Œ∞`«∂Î~° `≥·Å=Ú
L"≥∞‡`åΉõΩ~°ã¨=Ú#O^Œ∞ #∂<≥áÈã≤HÍñz `«Å‰õΩ JO\˜# ¿ÑÅxflÜ«Ú
#tOK«∞#∞.
„uѶ¨ÖÏkѶ¨∞$`«=Ú
Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõÅ∞, `≥Q_Æ ,» <Õáêà◊ÑÙ¨ „"Õà√◊ §, =ã¨, HõOÑ≤ÅH¡ =õ Ú, gx
Hõů=Ú#O^Œ∞ QÀ=¸„`«=Ú <≥~ÚºáÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕã#≤ „H˜=ÚÅ∞
ǨÏiOK«∞#∞.
áêiÉèí„^•=ÖËǨÏ=Ú
ÉÏ_ç^Ñ≥ Ù¨ K≥H¯õ ~°ã=¨ Ú 80 `«∞, â◊~¯° ~° 40 `«∞, <≥~Úº 20`«∞, Ѩã∞¨ Ѩ٠á⁄_ç
40 `«∞, gxx HõeÑ≤ áêHõ=Ú KÕã≤ QÆi>ˇ‰Ωõ JO@∞H˘#flѨC_»∞ z„`«=¸Å=Ú,
„uѶ֨ ÏÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, #Å¡rÅHõ„~°, F=∞=Ú, ‰õΩ~å™êx,
F=∞=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, "åqeѨO_»∞,¡ q+¨ÉÁkÌ, ã¨∞QÆO^èጠêÅ, #Å¡ã∞¨ QÆOkèáêÅ,
J_»ã¤ ~¨ =° Ú, "≥∂^Œ∞QÆ q`«∞ÅÎ ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, `≥Q_Æ ,» <Õáêà◊ÑÙ¨ „"Õà√◊ §,
~ˆ }∞Hõq`«∞ÅÎ ∞, "ÕñѨÑ@ ¨ ,ì ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ ∞, Wk k#∞ã¨∞‰õΩ 20 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î
gx<≥Å¡ K«∂~°=‚ ÚQÍqOz, áêHõ=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕã,≤ x`«º=Ú 8 =∂+¨=ÚÅ
Ü≥∞`«∞Î ÉèHí OΔ̃ z, "≥O@<Õ K«Åx¡ [Å=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ ã¨=∞ãÎ̈ „H˜q∞~ÀQÆ=ÚÅ∞,
^Œ∞+ì̈„=}=ÚÅ∞, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, <å_ô„=}=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, j`«Ñ`≤ =Ϋ Ú, q„^Œk,è ^Œ„^Œ∞,
K«~‡° ^Œà=◊ Ú, Jr~°=‚ Ú, HÍ=∞Å, QÆ∞Ň=Ú, "åѨ٠"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨=∞ãÎ̈ "åº^è∞Œ Å∞
#tOK«∞#∞. |Å=Ú, ѨÙ+≤ìÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk „=}~ÀQÆ∞Å Ç≤Ï`å~°÷=Ú
<åQÍ~°∞#˚ =Úx K≥ÑÊ≤ #k.
H©\Ïi~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, H˘_çÃãáêÅ, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, =∞}˜tÅ, "≥∂^Œ∞QÆq`«∞ÎÅ∞,
QÆO^èHŒ =õ Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx ^Õ=^•~°∞~°ã=¨ ÚKÕ <˘Hõk#=Ú =∞iÌOz,
Ñ≤eá Ñã¨~° ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z "≥O@<Õ â◊~¯° ~° áê#Hõ=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# „H˜=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞.
H©@=∞~°Ì#~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, 1 áêÅ∞, QÆO^èŒHõ=Ú 2 áê, J*Ï"≥∂^Œ=Ú 3 áêà◊√§
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞ 4 áê, q+¨=Ú+≤ì 5 áê, „|Ǩχ^ŒO_ç (ÉèÏ~°Oy) 6 áê. gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ HõeÑ≤, <åÅ∞QÆ∞ =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î ÉèHí OΔ̃ z `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ

áêO_»∞~ÀQÆ zH˜`«û
HõëêÜ«∞=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# „H˜q∞~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.

™ê^躌 =∞QÆ∞ áêO_»∞~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=ÚKÕ`,« ==∞#=Ú#‰õΩ, qˆ~K«#=Ú

#‰õΩ <˘ã¨Oy â◊√^Œú Ѩ~K° =« ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ Hõ~H° ͯܫ∞ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞, `Õ<,≥ <≥~Úº
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

HõeÑ≤, ÉèHí OΔ̃ Ѩñ*ËÜÚ« =ÅÜ«Ú. Ѩã∞¨ Ѩ٠"Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞
QÍx, „uѶŨ HõëêÜ«∞=ÚQÍx, `«∞q∞H˜ [ÅHõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx, qˆ~K«# „^Œ=º=ÚÅ
HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx, qˆ~K«# „^Œ=º=ÚÅ∞ "Õã≤ HÍñK«|_ç# Ѷ∞¨ $`«=ÚQÍx áê#=Ú
KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. "å`«[ áêO_»∞~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ K«=Ú~°∞Å
<˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú, Ñ≤`«Î áêO_»∞ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ KÕñ^Œ∞ j`«Å=ÚQÆQÆÅ „H˜Ü«∞Åñ
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. âı¡+¨‡[ áêO_»∞ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ HÍ~°=Ú, ~°∂HõΔ (K«=Ú~°∞ÖËx)
L+¨=‚ ÚQÆÅ „H˜Ü∞« Åñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. zH˜`û« , Hõ~H° ͯܫ∞ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú
QÆeÑ≤ ã¨~°fi^• ÉèíH˜ΔOK«∞K«∞O_ç##∞, Ö’Ç¨Ï K«∂~°‚=Ú#∞ QÀ=¸„`«=ÚÖ’ <Õ_»∞
k#=ÚÅ∞ Å∂~°Éˇ\ ˜ì áêÅÖ’ "Õã≤ ÉèíH˜ΔOz##∞ áêO_»∞~ÀQÆ=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
=∞O_»∂~°=Ú#∞ JyflÜ«∞O^Œ∞ `«Ñ=Ψ Ú KÕã,≤ ѨÅ∞=∂~°∞ QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ `«_Ñç ≤
`Õ<≥, <≥~Úº HõeÑ≤ ~¸ K«∂~°‚=Ú#∞, J#fl=Ú`À_» ÉèíHΔ̃Oz# Jyfl nѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. #+¨=ì ∞~Ú# Jyfl =∞~°Å [xOK«∞#∞. "åѨ٠áêO_»∞=Ù #tOK«∞#∞.
HÍ=∞ÖÏ~ÀyH˜ "≥Ú^Œ\ ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ K«=Ú~°∞ K«iq∞, Ñ≤=∞‡@ qˆ~K«#=Ú# H˘ã¨Oy
`«~∞° "å`« ~ÀQÆâßOuHõ~° „H˜Ü∞« Å#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „uѶ֨ ÏÅ∞, uѨÊfñÔQ, „=∂x
Ѩã∞¨ ѨÙ, "ÕñѨ, gxÖ’ ^Õx~°ã=¨ Ú#O^≥#· #∞ `Õ<≥ HõeÑ≤, „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ̃ K«∞
K«∞O_ç# HÍ=∞Å #tOK«∞#∞. ‰õΩOÉèHí Íq∞Å zH˜`û« – `≥Å¡ `≥Q_Æ » K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞
â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞ Ñ≤#fláêñѨ~° "Õà¡◊ ~°ã=¨ Ú#∞ x`«º=Ú áê#=Ú KÕã#≤ #∞,
™⁄O\˜x ɡÅ=¡ Ú`Àñ *ËiÛ ÉèHí OΔ˜ z##∞, =∞O_»∂~°=Ú#∞, `åxHõ>Åìˇ xѨCq∂ñ^Œ
`«Ñ=Ψ Ú KÕã,≤ QÀ=¸„`«=Ú #O^Œ∞ Zxq∞k =∂~°∞Å∞ =∞Oz K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ `Õ<≥
QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z##∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ‰õΩOÉèHí Íq∞Å, áêO_»∞=Ù, ǨÏiOK«∞#∞. Ö’Ç¨Ï áê„`«=Ú
#O^Œ∞ HÍñz# áêÅ#∞ 7 k#=ÚÅ∞ áê#=Ú KÕÜÚ« K«∞ Ѩ^ºŒä =ÚQÆ Éè∞í lOK«∞K«∞O_ç#
áêO_»∞=Ù, â’+¨, „QÆÇϨ }˜ ^À+¨=Ú â◊q∞OK«∞#∞. `«∞q∞‡Ñ¨ÓÅ ~°ã=¨ Ú#∞ <Õ„`«=ÚʼnõΩ
JO[#=Ú "Õã#≤ #∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, HÍq~å~Ú, Lã≤iHõ gx K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z##∞,
JQÍñHõ~°"Õ~°∞~°ã¨=Ú#∞ #㨺=Ú KÕã≤##∞, ^Õ=`å_çѨO_»¡#∞ `≥zÛ Ü≥∞O_»Éˇ\ ˜ì
^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤ #∞ áêO_»∞=Ù, HÍq∞ŠǨÏiOK«∞#∞. ǨÏb=∞Hõ~ÀQÆ=Ú# áêO_»∞
HÍ=∞ÖÏ~ÀQÆ=ÚʼnõΩñ *ˇÑÊ≤ # zH˜`û« Å#∞ KÕÜÚ« #k.
#"åÜ«∞ã¨Ö’ǨÏ=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
z„`«=¸Å=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, g\˜Hxõ fl\˜H˜ 9 áêà◊√§ Ö’Ç¨Ï K«∂~°=‚ Ú, gx
#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ Ѷ∞¨ $`«=Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# áêO_»∞=Ù, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú,
‰õΩ+¨μ=ì Ù, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, HÍ=∞Å Wq #tOK«∞#∞.
=„[=@Hõ=∞O_»∂~°=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, ^Õ=^•~°∞,
„uѶŨ =ÚÅ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, WqÜ«∞xflÜ«Ú KÕi 12 `«∞Å=ÚÅ∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨÅ∞=∂~°∞ QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ =ÚOz# =∞O_»∂~°=Ú 24 `«∞Å=ÚÅ∞, gxx
XHõ\ Q˜ Æ HõeÑ≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ Zxq∞kO`«Å QÀ=¸„`«=Ú #O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤
QÆ\ Qì̃ <Æ #·≥ Ñ≤^ÑŒ ¨ kOz `åxHÍÜ«∞O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú, XH˘¯Hõ¯ =∂„`«#∞
=∞l˚Q`Æ À ÉèHí OΔ̃ z Éè’[#=Ú #O^Œ∞ `«„Hõ=Ú#∞ Éè∞í lOK«∞K«∞O_ç# áêO_»∞~ÀQÆ=Ú,
=∞O^•yfl, J~ÀK«Hõ=Ú, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, T~°∞ ã¨ÎOÉèí=Ú, „H˜q∞, Ñ‘¡Ç¨Ï, L^Œ~°,
QÆà~◊ ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
ѨÙ#~°‚"åk =∞O_»∂~°=Ú
QÆe*Ë~∞° , `≥Q_Æ ,» ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ^Õ=^•~°∞,
z„`«=¸Å=Ú, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, <Õáêà◊ÑÙ¨
"Õà√◊ §, K«=º=Ú, H˘_çÃãáêÅ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, "≥∂_ç, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞ gxHõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å∞ =∞O_»∂~°=Ú gxx Zxq∞kO`«Å QÀ=¸„`«=Ú
#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ QÆ\ Qì̃ <Æ #·≥ `«~∞° "å`«, K«=Ú~°∞ѨÓã≤# ‰õΩO_»Ü∞« O^Œ∞xz
ÉèíH˜ΔOz# áêO_»∞, "åѨÙ, L^Œ~°~ÀQÆ=Ú, =∞Å=¸„`«|^ŒúHõ~ÀQÆ=Ú, â◊¥Å,
=¸Å"åºkè, „H˜q∞~ÀQÆ=Ú, QÆ∞Ň=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
ѨOKå=∞$`« Ö’Ç¨Ï =∞O_»∂~°=Ú
֒ǨÏ=Ú, `å„=∞=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞. ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ¨Å=ÚÅ∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, "åÜ«Ú
qà◊OQÍÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, <ÕÅ"Õ=Ú, ^Õ=^•~°∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, ѨÙ+¨¯~°
=¸Å=Ú, F=∞=Ú, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, HõK∂« ~°=ÚÅ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, K«=º=Ú
WqÜ«Ú ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nxHõO`«\H˜ ˜ J~°Éú Ïè QÆ=ÚQÍx,
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÍx â◊√kúKÕã≤# =∞O_»∂~°=Ú, D =∞O_»∂~°=Ú#∞ =ÚO^Œ∞QÆ
<åÅ∞yO`«Å QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ 8^Œ= áêÅ∞QÆ q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ HÍñ
K«|_ç# QÆe*Ë~∞° HõëêÜ«∞=Ú#∞ HõeÑ≤ ÃÑ· K≥ÑÊ≤ # K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õã≤ HõeÑ≤ ÉÏQÆ∞QÆ
ѨHfiõ =∞~Ú# `«~∞° "å`« kOz K«ÖÏ¡iÑ≤=∞‡@ `Õ<≥ 4 `«∞Å=ÚÅ∞ HõeÑ≤, „áê`«ó
HÍÅ=Ú#O^Œ∞ Q˘eq∞_ç K«∂~°Ñ‚ Ù¨ J#∞áê#=Ú`À_» ÉèHí OΔ˜ z# „QÆÇϨ }˜, "åñѨÙ,
áêO_»∞, HÍq∞Å, r}=[fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , Ü«∞Hõ$`«∞,Î QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ
L|ƒã¨=Ú, Ѩ_çÃã=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â◊s~°=Ú#‰õΩ HÍOu ѨÙ+≤Ü ì Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
K«O„^Œã¨∂~åº`«‡Hõ ~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèíHõ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ <åÅ∞QÆ∞
`«∞Å=ÚÅ∞, â◊OY=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, QÆ=fiÅ Éèãí ‡¨ =Ú, Wq ^Œ∞#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞Å=ÚÅ∞
ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , q`«∞ÅÎ ∞ 4 `«∞, gx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÉÏ+¨Ê Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞
ÉèÏ=# KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú á⁄@¡, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_»¤,
ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, uѨÊfñÔQ, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, HÍñzÜ«∂‰õΩ, Ñ≤#fláêñѨ~,° `≥ÅQ¡ ÖÆ ~˚Ë ∞° , #Å¡Q∞Æ O@
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÆÅQÆ~,° `«∞q∞‡Ñ¨ÓÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~Ô O_Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞ XO`«∞# ^≥zÛ ~°ã=¨ Únã≤

JO^Œ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ÉèÏ=# KÕã≤ =∂„`«Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. x`«º=Ú 14 =∂„`«Å#∞
"Õ∞ñHõáêÅ`À ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç# ǨÏb=∞Hõ=Ú, áêO_»∞=Ù, HÍ=∞Å, r~°‚ [fi~°=Ú,
q+¨=∞[fi~°=Ú, ~°HõÎÑ≤`«Î=Ú, J~ÀK«Hõ=Ú, â◊¥Å, Ñ‘¡Ç¨Ï, L^Œ~°~ÀQÆ=Ú, =∞Å
=¸„`«|^ŒHú õ ~ÀQÆ=Ú, J+‘Ū , QÆ∞Ň=Ú, q„^Œk,è "åѨÙ, =∞O^•yfl, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú,
"≥H¯˜ à◊√§, "åOu, „Éè=í ∞=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, LѨ^OŒ â◊=Ú, ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞, ^Œ∞~°^,Œ „=}=Ú,
JѨp~ÀQÆ=Ú, `åѨ=Ú, `«ÑÊ≤ , T~°∞ã¨OÎ Éè=í Ú, P=∞"å`«=Ú, #_»∞=Ú Ñ¨@∞ìH˘#∞@,
Wq #tOK«∞#∞. D ~°ã=¨ Ú#∞ q∂ñQÆ_,» ÃÑã¨~H° @õ ∞ì, [Å=Ú, uѨÊfñÔQ HõëêÜ«∞=Ú,
„uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú, J_»ã¤ ~¨ H° ëõ êÜ«∞=Ú gxÖ’ ^Õx`À<≥#· ÉèHí OΔ̃ Ѩ=K«∞Û#∞. Wk
QÆÇϨ <å#O^Œ∞xKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
„áê}=Å¡Éèí~°ã¨=Ú
WOybHõ=ÚÖ’ nã≤# ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, ֒ǨÏ=Ú,
`å„=∞=Ú, QÆ=fiÉèãí ‡¨ =Ú, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú, WOQÆ∞=, „uѶŨ =ÚÅ∞, ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞
"Õà√◊ §, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú, `≥Q_Æ ,» Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx
"Õ∞ñHõáêÅKÕ`« „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ÉèÏ=# KÕã≤ <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤
L^ŒH=õ Ú`ÀñQÍx, `Õ<`≥ À QÍx, HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú#∞. âı+¡ ‡¨ ^À+¨=Ú#∞ Ez
H˘kÌQÆ QÍx qâı+=¨ ÚQÆ QÍx ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. HÍq∞Å, áêO_»∞=Ù, =∞Å=¸„`«
Hõ|O^èŒHõ ~ÀQÆ=Ú, j¡Ñ¨^Œ=Ú, QÆoQÆO_»=Ú, QÆO_»=∂Å, =¸„`«Hõ$„K«Ûù=ÚÅ∞,
ǨÏb=∞Hõ=Ú, "åñѨÙ, â◊¥Å, T~°∞ ãÎ̈OÉè=í Ú, „QÆÇϨ }˜, =¸~°Û, "åOu, "≥H¯˜ à◊√§,
HÍã¨, âßfiã¨, Q˘O`«∞Ѩ@∞ì, J™ê^躌 ã¨xfláê`«=Ú, r~°‚ [fi~°=Ú, J~ÀK«H=õ Ú, [Å
^À+¨=Ú=Å#ñ QÆey# "åñѨ٠q∞H˜¯e L„QÆ"≥∞ÿ# [Ö’^Œ~°O|∞#∞ #tOK«∞#∞.
qâı+=¨ ÚQÆ HÍq∞ÖÏ~ÀQÆ=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
áêO_»∞ã¨∂^Œ#~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞, QÆ∞yæÅ=Ú gxx ã¨=∞
ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ Ñ¶∞¨ $`«=Ú áÈã≤ =∞iÌOz =∂„`«Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú XHõ =∂„`«
K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ˜ z# "åѨÙ`Àñ QÆ∂_ç# áêO_»∞~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞
j`«Å[Å=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞, =~°˚ º=Ú.
áêO_»∞ѨOKå##~°ã¨=Ú
֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, `å„=∞=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤`∞« Å=ÚÅ∞, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, <Õáêà◊=ÚÅ∞, K«=º=Ú, HÀ+¨μ=ì Ù, rÅHõ„~°,
z„`«=¸Å=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, `≥Q_Æ ,» HõO^Œ"àÕ √◊ §, H˘_çÃãáêÅ, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜,
^Õ=^•~°∞, =ã¨, <åQÆ~=° ÚÃãÅ¡ ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, gxHõxfl\˜H˜
~Ô O_çO`«Å∞ =∞O_»∂~°K∂« ~°=‚ Ú, gxx Zxq∞kO`«Å QÀ=¸„`«=Ú #O^Œ∞ "Õã≤
=O_ç ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« kOz K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# "Õ_hç à◊§`À
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ÉèHí OΔ˜ z# ǨÏb=∞Hõ=Ú, "åѨÙ, áêO_»∞=Ù, T~°∞ã¨OÎ Éè=í Ú, Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞. PÜ«Ú~å~ÀQƺ=ÚÅ∞, |Å=Ú, HÍOu, JyflÜ«Ú =$kú
á⁄O^Œ∞#∞.
`„ ∂« º+¨}Ïk =∞O_»∂~°=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, K«=º=Ú,
z„`«=¸Å=Ú, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú, "≥∂_ç, ^Õ=^•~°∞
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8 `«∞Å=ÚÅ∞, gxx „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ K«∂~°=‚ ÚKÕã≤ nxH˜ ~Ô O_çO`«Å∞
=∞O_»∂~°=Ú HõeÑ≤, Ü≥∞xq∞kO`«Å QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç, ÃÑ· K«∂~°=‚ Ú#∞
"Õã≤ HõeÑ≤, JuÎHÍÜ«∞O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Jyfl|Å=Ú#∞ K«∂z x`«º=Ú XH˘¯Hõ¯
=∂„`«#∞ ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú#∞. r~°"‚ ∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« `«# „ѨH$õ u Hõ#∞QÆ∞}=ÚQÆ =∞l˚QÆ
J#fl=Ú#∞ Éè∞í lOK«=ÅÜ«Ú. Wk áêO_»∞~ÀQÆ∞ʼnõΩ „áê}=ÚxK«∞Û#∞. ‰õΩ+¨μ=ì Ù,
J~ÀK«H=õ Ú, "åñѨ٠T~°∞ãÎ̈OÉè=í Ú, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞, J~°≈ã¨∞û, HÍq∞Å, "Õ∞ǨÏ=Ú,
Ñ‘Ç¡ Ϩ Wq #tOK«∞#∞.
ѨÙ#~°‚"å`≥·Å=Ú
QÆe*Ë~∞° 100 ѨÅ=ÚÅ∞ `≥zÛ XHõ „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç
<åÅ∞QÆ= áêÅ∞ q∞ye# `«~∞° "å`« XHõ „Ѩã=÷¨ Ú #∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ JO^Œ∞
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, ^èxŒ Ü«∂Å∞, QÆ∞=∞‡_ç~ˆ ñ
QÆ∞, HõKÀ~°=ÚÅ∞, ^Õ=^•~°∞, =∂ůOQÆ}q˜ `«∞ÅÎ ∞, ~ˆ }∞HõÅ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, QÆÖ~Ë̊ ∞° "Õà√◊ §,
F=∞=Ú, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, P‰õΩѨ„u, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞,
gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 1 Hõ~°¬=Ú K˘Ñ¨C# `≥zÛ Hõů=ÚKÕã≤ ÃÑ· `≥·Å=Ú#O^Œ∞
"ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, Wk HÍq∞Å, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú,
HÍã¨, âßfiã¨, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, r~°[‚ fi~°=Ú, gxx #tOѨñ
*ËÜ«Ú#∞. q∞H˜¯e HÍOuxK«∞Û#∞. Jyflx=$kú KÕÜ«Ú#∞. =∞Åã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#
"åº^è∞Œ Å#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
ǨÏi„^•kѶ¨∞$`«=Ú
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, „uѶŨ =ÚÅ∞, "ÕñѨ, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
P=ÙáêÅ∞, gxÜ«∞O^Œ∞, |„Ô~ <≥~ÚºáÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕã#≤ HÍq∞ÅÅ∞
#tOK«∞#∞.
=¸~åfikѶ¨∞$`«=Ú
KåñQÆ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Ѩã∞¨ ѨÙ, ~ˆ QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQÀ<≥Å, Ñ≤Ñʨ à◊√§, K«O^Œ#=Ú,
Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, H˘_çÃãѨ@,ì <ÕÅ"Õ=Ú, KÕñ^Œ∞á⁄@¡, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
^Õ=^•~°∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, P=ÙáêÅ∞ 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, Ѷ∞¨ $`«=ÚÅ∞,
2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞ gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ã≤^=úŒ ∞~Ú# `«~∞° "å`« áê#=Ú
KÕã#≤ áêO_»∞=Ù, [fi~°=Ú ™ÈÊù@Hõ=Ú, "åñѨ٠J~°≈ã¨∞ûÅ∞, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
#tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"ÀºëêkѶ¨∞$`«=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, =∂ˆ~_»∞ѨO_»∞¡, Ѩã¨∞ѨÙ, =∂xѨã¨∞ѨÙ,
„uѶŨ =ÚÅ∞, `≥ÅQ¡ eÆ *Ë~∞° , Z„~°QeÆ *Ë~∞° , <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú, q+¨ÉÁkÌ,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ^Õ=^•~°∞, `ÕÅ∞=∞}˜K@≥ ∞ì, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy gx Ü«∞O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú
áÈã≤ ѨHõfi=Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕã≤# Ü≥∞_»Å =∞#∞flu#∞@ =Å#ñ QÆeÔQ_»∞
qHÍ~°=ÚÅxflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
P#O^À^ŒÜ«∞~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, <åaè, ~Úq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
q∞iÜ«∂Å∞ 8 ÉèÏ, "≥eQÍ~°=Ú 4 ÉèÏ, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`«
~°ã=¨ Ú#∞ `«=∞Åáê‰õΩÖ’#∞xz ~å„uÜ«∞O^Œ∞ ÉèHí OΔ˜ z# "å`«â+¡ı ‡¨ [x`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
=∞O^•yfl, „QÆÇϨ }˜, [fi~°=Ú, J~°∞z, áêO_»∞=Ù, Wq #tOK«∞#∞. #+¨=ì ∞~Ú#
Jyfl =$kú á⁄O^Œ∞#∞. ~åà◊√§ ÉèHí OΔ̃ z# r~°=‚ ∞QÆ∞#∞. QÆ∞~°∞`«fi=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞QÆÅ
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ q∞#∞=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx ÉèHí OΔ˜ z# `«H} Δõ =Ú# r~°=‚ ∞QÆ∞#∞.
~°HõÎÑ≤`«Î~ÀQÆ zH˜`«û
~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ |Å=O`«∞xH˜ QÍx, ÅOѶ∞¨ #=ÚKÕã≤ "åxH˜ QÍx "≥Ú^Œ@
qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« ºñQÆ∂_»^∞Œ † WzÛ# Ü≥∞_», ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, áêO_»∞=Ù, „QÆÇϨ }˜,
Ñ‘¡Ç¨Ï, [fi~°=Ú, QÆ∞Ň=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. |Å=∂Oã¨=ÚÅ∞
ѨÓ~°=‚ ÚQÆ QÆey, Jyfl nѨ#=Ú QÆÅ =∞#∞AxH˜ ^À+¨=Ú Juâ◊~ÚOz, T~°fi÷
=∂~°=æ Ú# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú QÆeÜ æ Ú« #fl Ü≥∞_», "≥Ú^Œ@ ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕ~ÚOz, Ñ≤^ÑŒ ¨
qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« º=K«∞Û#∞. J^èÀ=∂~°=æ Ú# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú QÆeÜ æ Ú« #fl Ü≥∞_», "≥Ú^Œ@
¿ÑÜ«∞<˘ã¨Oy, Ñ≤^ÑŒ ¨ |Å=Ú#∞ K«∂z ==∞#=Ú# H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ∞ʼnõΩ,
=iaÜ«∞º=Ú, <≥=fii^è•#º=Ú, PiÔHÅ∞, Kå=∞Å∞, H˘„~°Å∞ Wq Ç≤Ï`«=Ú.
z~°∞Ãã#QÆÅ∞, ÃÑã¨Å∞, Ãã#QÆÅ∞, HõO^Œ∞Å∞, gx Hõ@∞ìQÍx, ѨÑC¨ QÍx „Ѩâ=Î◊ ÚÅ∞.
á⁄@¡, z„~°‰Äõ ~°, ¿Ñ=ÚѨO_»∞,¡ ÖÏ=ÙHõÑ@ ≤ ,ì áê=Ù~å~Ú, ‰õΩO^ÕÅ∞, lOHõ, W„i
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ r==ÚÅ =∂Oã¨=Ú Ç≤Ï`«=Ú, |Å=∂Oã¨=ÚÅ∞, Hõ~Δ ÚOz# "åxH˜x,
ÉÏÅ∞xH˜x =$^Œ∞xú H˜x â’+¨<˘Ok# "åxH˜x, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú QÆe#æ Ü≥∞_»Å "åOu,
qˆ~K«#=ÚÅ H˜Ü∞« º[#^Œ∞. ãÎ̈OÉè<í Ò+¨^=Œè ÚÅKÕ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨
P‰õΩ#∞ Ñ≤@∞ìÃÑ\ì̃ ~°ã=¨ Ú nã≤ HÍñz JO^Œ∞ `Õ<≥ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú âßOu<˘O^Œ∞#∞.
„|Ǩχ"Õ∞_çѨO_»∞ ~°ã¨=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã≤# ~°HõÎ Ñ≤`«Î=Ú
J}ñQÆ∞#∞. Hõ~°Hͯܫ∞ K«∂~°‚=Ú #O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ÉèíH˜ΔOz# áêK«#=Ú,
JyflnѨ#=Ú KÕÜÚ« #∞. âı+¡ ‡¨ =Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, â◊¥Å, Ju™ê~°=Ú#∞ â◊q∞OK«∞#∞.
J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ Hõ~H° ͯܫ∞#∞ 7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=#KÕã≤ QÍx, Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤QÍx ÉèHí OΔ̃ z# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÍ #tOK«∞#∞. JuÎÑO¨ _»∞,
QÆ∞=∞‡_çÑO¨ _»∞, Hõ~H° ͯܫ∞, Y~°∂~˚ =° Ú, QÀãÎ̈x„^•Hõ,Δ gx <≥O_çOz K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
„Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÍ `Õ<Ö≥ ’ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú =∂#∞#∞. K«O„_», „¿ÑOHõ}=Ú,
Z„~°HÍOK«#=Ú, |∂~°∞QÆ∞, gx ѨÙ+¨Ê=ÚÅ <≥O_»É\ˇ ì̃ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ QÆeÑ≤
ÉèHí OΔ̃ z# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú #tOK«∞#∞. 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î ÅHõ¯ K«∂~°=‚ Ú #O^Œ∞
`Õ<,≥ Ѷ∞¨ $`«=Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ==∞#=Ú`Àñ QÆ∂_ç# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú =∂#∞#∞.
Lj~åkK«∂~°‚=Ú
=\ì̃"àÕ √◊ §, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, ™⁄O\˜, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, K«O^Œ#=Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú,
Å=OQÍÅ∞, "≥∂_ç, Ñ≤ѨÊà◊√§, UʼnõΩÅ∞, <åQƈHã¨~åÅ∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, Ju
=∞^è∞Œ ~°=Ú, Hõ~∂° Ê~°=Ú, `«"åH©iΔ , P‰õΩѨ„u, Hõ$ëê‚Q~Æ ∞° , Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nxH˜ 8 áêà◊√§ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ~°H"Îõ åOu `åѨ=Ú J}ñ
QÆ∞#∞.
UÖÏkQÆ∞\˜Hõ
UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 6 =∂+¨=ÚÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§
2 `«∞, â◊~¯° ~°, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, Y~°∂~˚ =° Ú, QÀãÎ̈x„^•HõΔ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ QÆeÑ≤ 2 `«∞, K˘Ñ¨C# =∂„`«Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú 1=∂„`«#∞
ÉèHí OΔ̃ z# âßfiã¨, HÍã¨, [fi~°=Ú, "≥H¯˜ à◊√§, "åOu, ^ŒÑÊ≤ , áê~°≈fiâ◊¥Å, J~°∞z,
â’+¨, Ñ‘Ç¡ Ϩ , P=∞"å`«=Ú, ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú, QÍÜ«∞=Ú =Åx HõÜ Δ ∞« =Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú,
Wq #tOK«∞#∞. g~°º=$kú QÆÅ∞QÆ∞#∞. =Ú‰õΩ¯# <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @‰õΩ – â◊~¯° ~°+~¨ ƒ° `«∞
QÍx, áêÅÖ’ K«HÔ ¯~° QÆeÑ≤ QÍx =Ú‰õΩ¯ QÆ∞O_» Ñ‘eÛ##∞, „^•HΔÍ~°ã=¨ Ú, áêÅ∞,
<Õ~Ú gxx Ñ‘eÛ##∞, K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ K«HÔ ¯~° QÆeÑ≤ Ñ‘eÛ##∞ =Ú‰õΩ¯#
<≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @ =∂#∞#∞. ^•x=∞‡Ñ¨ÓÅ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, QÆiHÔ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx,
=∂q∞_ç yO[ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, #㨺=Ú KÕã#≤ =Ú‰õΩ¯# <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @ =∂#∞#∞.
^•x=∞‡ ѨÓÅ ~°ã=¨ Ú, QÆiHÔ ~°ã=¨ Ú, ÅHõ¯~°ã=¨ Ú, Hõ~H° ͯܫ∞ K«∂~°=‚ Ú gx#xfl\˜x
HõeÑ≤ #㨺=Ú KÕã#≤ „u^À+¨=ÚÅ =Å# =Ú‰õΩ¯# <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @ =∂#∞#∞.
Lã≤iHõHÍÜ«∞Å <Õu Ü«∞O^Œ∞ "Õ~ÚOz, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂iQÍx, ÖËHõ =ÚO^Œ∞QÆ
Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å#∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i <Õu Ü«∞O^Œ∞ "Õ~ÚOzQÍx, t~°ã∞¨ û#∞ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ =Ú‰õΩ¯# <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @ =∂#∞#∞. "Õ∞„_è=» Ú#O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞K«∞O_ç#,
z=∞‡# Q˘@ì=Ú`À L`«~Î =° ã≤xÎ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, ѨOK«=¸Å=ÚÅ`ÀñQÍx, HÍ=∞Oz
QÆ_`¤ç ÀñQÍx ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# áêÅ#∞ „`åQÆ=ÅÜ«Ú.
‰õÄâ߇O_» YO_»=Ú
L_çHO˜ z K≥‰Ωõ ¯ q`«∞ÅÎ ∞ fã≤# QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞ 300 `«∞Å=ÚÅ∞, XHõ ~åy
áê„`«=Ú #O^Œ∞ "Õã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ `Õ<≥ =Öˇ áêHõ=Ú
~åQÍ<Õ HõÅHõO_» 100 `«∞, "Õã≤ Ñ≤=∞‡@, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 3`«∞Å, JÅ¡=Ú 3 `«∞, rÅHõ„~°
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

3 `«∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, q∞iÜ«∂Å∞, ^ŒxÜ«∂Å∞, Wq k#∞‰õΩ

2 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õã,≤ Hõ=fi=Ú`Àñ QÆeÜ«∞ñɡ\ ì˜ Ñ¨Hfiõ =∞~Ú# `«~∞° "å`«
`Õ<≥ 32 `«∞, "Õã≤ HõeÑ≤ XHõ ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú. nxx [~îå~åyfl |Å=Ú#∞
K«∂z ÉèíHΔ̃Oz# ~°HõÎÑ≤`«Î=Ú, HõΔ`«HõΔÜ«∞=Ú, HÍã¨, âßfiã¨, uq∞i"å`«=Ú, Kè«iÌ,
^ŒÑÊ≤ , [fi~°=Ú, Wq #tOK«∞#∞. g~°º=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞. â◊s~°=Ú „H˘`«Î kQÆ#QÆ∞#∞.
|Å=Ú, HÍOuÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ~˘=Ú‡ Ѩye# u~°∞Q͉õÄ_ç ã¨∞Y=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
ѨÙ+≤,ì ã¨~fi° â◊√kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk Jtfih ^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨñ|_ç# „âı+=ª̈ ∞~Ú#
‰õÄâ߇O_»Hõ ~°™êÜ«∞#=Ú.
"å™ê‰õÄâ߇O_» YO_»=Ú
QÆ∞=∞‡_çÑO¨ _»∞ 200 `«∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú 64 `«∞, HõÅHõO_» 400 `«∞, J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨
HõëêÜ«∞=Ú 256 `«∞, gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ ÉÏQÆ∞QÆ Ñ¨Hfiõ =Ú KÕã≤ Ñ≤=∞‡@, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
Lã≤iHõ, `«"åH©iΔ , QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , P‰õΩѨ„u, Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1`«∞, ‰õÄñ`«∞~°∞|∞_»=∞ ^èxŒ Ü«∂Å∞, q∞iÜ«∂Å∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞,
Ñ≤Ñʨ à◊√§ 16`«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ 32`«∞, "Õã≤ ÃÑ· áêHõ=ÚÖ’ HõeÑ≤
ÉèHí OΔ˜ z# HÍã¨, âßfiã¨, HõÜ
Δ ∞« =Ú, "≥H¯˜ à◊√§, ~°HÎõ Ñ≤`=Ϋ Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú,
P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, Ñ‘#㨠Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
"å™êѶ¨∞$`«=Ú
64 `«∞, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ã¨=¸Å=Ú#∞ `≥zÛ HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜,ì Ñ≤=∞‡@ ^•xÖ’
J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ѨÓÅ Hõů=Ú 16 `«∞, HõeÑ≤, Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ K«ÖÏ¡i#
Ñ≤^ÑŒ ¨ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú #tOK«∞#∞.
^Œ∂~åfikѶ¨∞$`«=Ú
QÆiHÔ , `å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi ^•xH˜O[ů=ÚÅ∞, =∞Ol+≤,ì ‰õÄñ`«∞~°∞|∞_»=∞, â◊~¯° ~°,
ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, =\˜"ì ~Õ ∞° , <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
1 `«∞, gxx Hõů=Ú KÕã≤ nxH˜ <åÅ∞yO`«Å∞ Z„~°aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞, "Õ∞ñHõáêÅ∞,
gxx =_çÜ∞« QÆ\ ì˜ áÈã≤ "Õ∞ñHõ <≥~ÚºáÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx áê#=Ú
KÕã#≤ ~°H"Îõ åOu J}ñQÆ∞#∞. nxx t~°ã∞¨ û #O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =Ú‰õΩ¯#
<≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @ =∂#∞#∞. K≥qÜ«∞O^Œ∞ñ É’ã≤# K≥qÖ’ ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞@ =∂#∞#∞.
<Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ~åz# <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞@ x=iÎOK«∞#∞. "Õ∞„_è=» Ú,
QÆ∞^Œ=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ D Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ z=∞‡# Q˘@ì=ÚÖ’ áÈã≤ =ã≤HÎ ~õ ‡° KÕã#≤
"åx QÆ∞O_» ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞@ =∂#∞#∞. ~À=∞‰õÄѨ=ÚÅ QÆ∞O_» ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞K«∞O_ç#
^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ JÉèºí OQÆ=ÚKÕã#≤ =∂#∞#∞.
ã¨=∞â◊~°¯~° ֒ǨÏ=Ú
֒ǨÏ=Ú– nxH˜ 4 áêà◊√§ P=ÙáêÅ∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú 1 áê, ֒ǨÏ=Ú`À áêeHõ
áêÅ∞ "åÜ«Úqà◊OQÆ K«∂~°=‚ Ú, â◊~¯° ~°, `Õ<≥ Wq ֒ǨÏ`«∞ź=Ú. W@∞¡ gxx
`å„=∞áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç áêHõ=Ú~åQÍ<Õ, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ K«∂~°=‚ Ú áÈã≤
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
kOz K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ `Õ<≥ áÈã≤ <Õ~Ú ^Œiq∞# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú.
nxx x`«º=Ú XH˘¯Hõ¯ =∂+¨"∞≥ `«∞Î K˘Ñ¨C# ÃÇÏzÛOK«∞K«∞, >ˇOHÍÜ«∞ hà◊§#∞
J#∞áê#=ÚQÆ |∞K«∞ÛHÀ=ÅÜ«Ú#∞. ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, Hõ`Δ H« Ü
Δõ ∞« =Ú Wq
#tOK«∞#∞. ѨÙ+≤,ì HÍOu PÜ«Ú+¨º=Ú, g~°º=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
YO_»HÍk ֒ǨÏ=Ú
K«Å¡Ñ≤e¡ QÆ_»¤Å∞, uѨÊfñÔQ, J_»¤ã¨~°=Ú, É’_»`«~°=Ú, =Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú,
<ÕÅ `å_çQ_Æ Å¤» ∞, K«O„_», „uѶŨ =ÚÅ Éˇ~_° ∞» , QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ïx,
Ѩ¬¯~° =¸Å=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 20 `«∞ÖÏÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ 1 „^À}„Ѩ=∂}
[Å=Ú áÈã≤, ѨHfiõ =Ú KÕã≤ Ü≥∞xq∞^Œ= ÉèÏQÆ=Ú q∞ye# `«~∞° "å`« HÍO`« ֒ǨÏ
Éèãí ‡¨ =Ú#∞ QÍx, ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃Hõ Éèãí ‡¨ =Ú#∞ QÍx, 48 `«∞, "Õã≤ HõÅHõO_» 64 `«∞,
Ѷ∞¨ $`«=Ú 64 `«∞, gxx `å„=∞áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ɡÅÑ¡ Ù¨ áêHõ=Ú fiQÍ Ñ¨Hfiõ =Ú
KÕã,≤ Ñ≤^ÑŒ ,¨ `Õ<≥ 32 `«∞, `«"åH©iΔ , tÖÏ[`«∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy,
"åÜ«Ú qà◊OQÍÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, *ÏlHÍÜ«∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, „uѶ֨ ÏÅ∞,
^èxŒ Ü«∂Å∞, P‰õΩѨ„u, q∞iÜ«∂Å∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞, gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõeÑ≤ kOz, <Õ~Ú Ñ¨Óã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx
x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# 1 `«∞Å "≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ˜ z# "≥O@<Õ P=ÙáêÅ∞,
=∂Oã¨~ã° =¨ Ú, L^ŒH=õ Ú, QÆ∞~°∞`«fi Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, g~°º=$kúH~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, ã≤flQÆú
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ (K«=Ú~°∞ QÆÅq) =∂Oã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ѨÙ+≤Hª ~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ gxÖ’
^Õx<≥#· Éè∞í lOѨ=K«∞Û#∞. ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, HõÜ
Δ ∞« =Ú, ^ŒQ∞Æ ,æ Ѩi}Ï=∞â◊¥Å, "å`« ~°H=Îõ Ú,
"Õ∞ǨÏ=Ú, j`«Ñ`≤ =Ϋ Ú, "åOu, „â◊=∞=Ú, "åñѨÙ, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, Ñ‘Ç¡ Ϩ ,
L^Œ~°~ÀQÆ=Ú, =∞Å=¸„`«|^ŒúHõ~ÀQÆ=Ú, ~°HõÎ=Ú HÍ~°∞@, P=∞¡Ñ≤`«Î=Ú, Wq
#tOK«∞#∞. <Õ„`«=ÚʼnõΩ Ç≤Ï`«=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. |Å=Ú, ѨÙ+≤,ì g~°º=$kú, „Ñ‘u
P~ÀQƺ=Ú, [~î~° åyfl =$kúÜÚ« HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞OQÆàH◊ ~õ =° ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Ѩل`À`«ÊuÎ
Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨∞^è•xkè~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃H=õ Ú, Ö’Ç¨Ï K«∂~°=‚ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞, gxx „uѶ¨Å~°ã¨=Ú#O^Œ∞ =∞iÌOz „Ѩq∞^≥Å Ü«∞O^Œ∞xz, Éèí∂^èŒ~°
Ü«∞O„`«=Ú #O^Œ∞ ѨÙ@=Ú "Õã≤ fã≤ 1 QÆ∞iyO[ Ü≥∞`«∞Î ~°ã=¨ Ú#∞ „uѶŨ ~°ã=¨ ÚKÕ`«
ÉèHí OΔ˜ z# ~å„uÜ«∞O^Œ∞ W#∞Ѩáê„`«Ü∞« O^Œ∞ñQÍñK«|_ç# áêÅ#∞ „`åy# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú
#tOK«∞#∞.
„Ç‘ÏÉË~åk `≥·Å=Ú
‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =\ì̃"~Õ ∞° , ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, `≥Å=¡ \ì̃"~Õ ∞° , P‰õΩѨ„u, <åQÆ̂Hã¨
~åÅ∞, =∂ˆ~_»∞, Éè„í ^Œ=ÚÃãÅÎ ∞, HõKÀ~åÅ∞, K«O^Œ#=Ú, q+¨ÉÁkÌ, H˘_çÃã áêÅɡ~_° ∞» ,
Hõ~H° `õ å_ç Lã≤iHõÅ∞, JÅ¡=Ú, `åxK≥@∞ì Ѩ@,ì =∂q∞_ç r_ç, <Õ̂~_»∞ QÆ∞A˚, Z„~°
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`å=∞~° "Õà√◊ §, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ 1 „Ѩã=÷¨ Ú

`≥Å· =Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =ÚKÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ ÚÅxfl\˜x ѨOK«HÍã¨=ÚÅ#∞
âßfiã¨=Ú, ~˘=Ú‡ J^Œ~∞° @, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åº^è∞Œ Å#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. |Å=Ú,
HÍOu, Jyfl gxx =$kú KÕÜÚ« #∞.
Wu N|$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ̂~ – L`«~Î É° Ïè Qˆ –
[fi~åk~ÀQÆ zH˜`åû Hõ^#Œä <åfl=∞ – #==∞ ãÎ̈~O° QÆó.

NHõ$ëê‚Ü∞« #=∞ó
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^Œâ◊=∞ `«~°OQÆ=Ú – HõΔÜ«∞~ÀQÆ zH˜`«û
HõΔÜ«∞~ÀyH˜ ^À+¨=Ú JkèHõ=ÚQÆ #∞#fl Ü≥∞_»Å ==∞#qˆ~K«#=ÚÅ∞
H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. |Å=O`«∞ñ_»∞QÆ #∞#fl Ü≥∞_»Å, ¿ãflǨÏ=Ú, ¿ãfi^Œ=Ú, ==∞#=Ú,
qˆ~Hõ=Ú, =ã≤HÎ ~õ ‡° J#∞ hÜ≥∞ÿ ^Œ∞ Hõ~‡° =ÚÅ∞#∞ *ËÜ∞« ñ^ŒQ∞Æ #∞. |ÅÇ‘Ï#∞xH˜ KÕÜ∞« ñ
QÆ∂_»^∞Œ . ¿ãflǨÏ, ¿ãfi^ŒH~õ ‡° Å∞ QÆÅ HõÜ Δ ∞« ~ÀyH˜ K«=Ú~°∞ `À==∞# qˆ~K«#=ÚÅ
H˜Ü∞« ºñ^ŒQ∞Æ #∞. ^ÕÇϨ |Å=Ú g~°º=Ú Ü≥ÚHõ¯ Jnè#O|∞#∞, „áê}=Ú =∞Å=Ú
Ü≥ÚHõ¯ Jnè#O|∞<≥· Ü«Ú#flk. QÆ#∞Hõ – HõÜ Δ ∞« ~ÀyH˜ =∞Å=Ú#∞ˆ~`«ã∞¨ û#∞ JkèHõ
Ü«∞`«fl=Ú# ã¨O~°H˜ΔOK«∞#k. áê=Ù~å~Ú, HÀñu, "Õ∞ñHõ lOHõ, gx „Ѩ`ÕºHõ
=∂Oã¨=ÚÅ#∞ K«∂~°‚=Ú KÕã≤, "Õ∞ñHõáêÅÖ’ñ QÆeÑ≤ ÉèíH˜ΔOz# HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú
#tOK«∞#∞. "≥Å∞=∞ ã¨Okè K≥@∞ì "Õ~∞° ~°ã=¨ Ú#∞ "Õ∞ñHõáêÅ`À „`åy# HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú
#tOK«∞#∞.HõÅHõO_», `Õ<≥ – "≥#fl gxx HõeÑ≤ ÉèíH˜ΔOK«∞K«∞, áêÅ∞, J#fl=Ú
u#∞K«∞O_ç##∞, `Õ<,≥ <≥~Úº HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç##∞ ѨÙ+≤ì Hõey HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú
#tOK«∞#∞.
ã≤`ÀѨÖÏk ÖËÇϨ =Ú
Å=OQÆ K≥H¯õ 1 `«∞, UʼnõΩÅ∞ 2 `«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 4 `«∞, `«"åH©iΔ 8 `«∞, â◊~¯° ~°
16 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<,≥ <≥~Úº HõeÑ≤ QÍx, =\ì̃ K«∂~°=‚ Ú QÍx
ÉèHí OΔ̃ z# âßfiã¨, HÍã¨, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, <åÅ∞Hõ ãÎ̈|=ú ÚQÆ #∞O_»∞@, J~ÀK«H=õ Ú,
=∞O^•yfl áê~°≈fiâ◊¥Å KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§, Éè∞í [=Ú gx Ü«∞O^Œe =∞O@Å∞ [fi~°=Ú
T~°fi÷ QÆ`« ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
J*ÏѨOK«Hõ Ѷ¨∞$`«=Ú
"Õ∞ñHõ ¿Ññ_» ~°ã=¨ Ú, "Õ∞ñHõ ѨOz`«=Ú, "Õ∞ñHõáêÅ∞, "Õ∞ñHõ ÃÑ~°∞QÆ∞ gx
Ü«∞O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú HõeÑ≤ ѨHfiõ =ÚKÕã,≤ Ñ≤^ÑŒ ,¨ Ü«∞=HΔÍ~°=Ú HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤
HõÜ
Δ ∞« =Ú, âßfiã¨, HÍã¨, Wq #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú "Õ∞ñHõ=∂Oã¨=Ú, "Õ∞ñHõáêÅ∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
K«HÔ ¯~°, "Õ∞ñHõ <≥~Úº gxx HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ K«∞@, "Õ∞ñHõ ^ŒQ~æÆ #° ∞O_»∞@, "Õ∞ñHõÅ
=∞^躌 #∞ Ѩ~∞° O_»∞@ gx =Å# HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú =∂#∞#∞.
r=O`åºk Ѷ¨∞$`«=Ú
uѨÊfñÔQã¨`∞« ,Î Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, „^•Hõ,Δ H˘_çÃãѨO_»∞,¡ HõKÀ~°=ÚÅ∞, ѨÙ+¨¯~°
=¸Å=Ú, „"å‰õΩ_»∞, ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, #Å¡ HõÅ∞=^Œ∞OѨÅ∞, Lã≤iHõ
HÍÜ«∞, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQ˘O_ç, Ñ≤Ñʨ à◊√§ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx
Hõů=Únã≤, nxÖ’ Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ áêHõ=Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕã#≤ 11 q^è=Œ ÚÖˇ#·
HõÜ
Δ ∞« Å∞ #tOK«∞.
|$ǨÏ^•fi™ê=ÖËǨÏ=Ú
300 `«∞Å=ÚÅ∞ J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ P‰õΩ#∞ 1 „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ <åÅ∞QÆ=
ÉèÏQÆ=Ú q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ â◊~¯° ~° 300 `«∞Å=ÚÅ∞ "Õã≤ =∞iÜ«Ú ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞, <åQÆ~°
=ÚÃãÅÎ ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, rÅHõ„~°, "≥∂_ç, `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» K«=º=Ú, `«"åH©iΔ , Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜
Hõ~H° ͯܫ∞, `åoâ◊Ñ„¨ u, ^èxŒ Ü«∂Å∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
"ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ `Õ<≥ 32 `«∞, "Õã≤ HõeÑ≤, Jyfl |Å=Ú#∞ K«∂z
ÉèHí OΔ˜ z "≥O@<Õ HÍñy K«ÖÏ¡i# [Å=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú,
Hõ`Δ H« ÜΔõ ∞« =Ú, "å`«, Ñ≤`Ϋ HÍã¨=Ú, ^•~°∞} "≥∞#ÿ âßfiã¨=Ú, ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å, "åOu,
J~°∞z, [fi~°=Ú, Wq #tOK«∞#∞. Wk Jtfih ^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨñ|_ç#k.
|$ǨÏ^•fi™ê=ÖËǨÏ=Ú
=ÚÅHõ, <ÕÅ=ÚÅHõ („"å‰õΩ_»∞) J_»ã¤ ~¨ =° Ú, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
100 `«∞ÖÏÅ∞, gxx 1 „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞ áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ q∞QÆ∞Å∞
#@∞ŠѨHõfi=ÚKÕã≤ HõÅHõO_» 64 `«∞, <≥~Úº 8 `«∞ÖÏÅ∞, `Õ<≥ 16 `«∞Å,
J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú 4 `«∞, Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú 16 `«∞, HÀ+¨μ,ì `åoâ◊Ñ„¨ u, q∞iÜ«∂Å∞,
P‰õΩѨ„u =Ú~° J#∞ „QÆO^躌 =Ú, [\Ï=∂Oã≤, =\˜"ì àÕ √◊ §, Å=OQÍÅ∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞,
Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞,
gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ÃÑ· áêHõ=Ú #O^Œ∞ "Õã≤ HõeÜ«∞ɡ@=ì ÅÜ«Ú. D
ÖËÇϨ =Ú L„QÆ ~å[Ü«∞HõΔ ‡ ~ÀQÆ=Ú, 5 q^è=Œ ÚÖˇ#· HÍã¨=ÚÅ∞ ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, HõÜ
Δ ∞« =Ú,
âßfiã¨, [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , ÉÏÅ∞~°‰Ωõ #∞, =$^Œ∞Åú ‰õΩ#∞, Ü«∞ø=#=O`«∞ʼnõΩ#∞ QÆeQÔ _ç
áê~°≈fiâ◊¥Å, ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å, P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, "åOu, Ö’#QÆ∞"åxx áÈñQ˘@∞ì#∞.
K«º=#„áêâ◊ÖËǨÏ=Ú
=∂ˆ~_»∞, `«Hõ¯e, ^Œ∞OkÅ=Ú, QÆ∞=Ú‡_»∞, HõeQ˘@∞ì, =Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú,
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, ZÅ∞Hõ K≥qÜ«∂‰õΩ, =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Ѩ^Ì≥
ѨÖ~¡Ë ∞° , =ÚÅHõ, „"å‰õΩ_»∞, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, Lã≤iHõ, „^•Hõ,Δ |^ŒxHÔ , ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú,
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Hõ$ëê‚Q∞Æ ~°∞, Hõ~H° ͯܫ∞, uѨÊfñÔQ, |∞kú, r=Hõ=Ú, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, HõKÀ~åÅ∞, <åQÆ~°
=ÚÃãÅÎ ∞, QÆÖ~Ë̊ ∞° , "Õ∞^Œ, ã¨#flÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, `å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi, K«O^Œ#=Ú, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞
QÆ∞_»,¤ J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ "Õà√◊ §, HÍHÀo, HÍH˜^˘O_» Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 3 `«∞ÖÏÅ∞, Lã≤iHõ
HÍÜ«∞Å∞ 310 `«∞ÖÏÅ∞, gx#xfl\˜x 1 „^À}=Ú, [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ F+¨^∞Œè Å Ü«∞O^Œe ~°ã=¨ ∞O`«ÜÚ« HõëêÜ«∞=Ú#‰õΩ Ñ¨\ #ì˜ @∞ì `≥eã≤H˘x Lã≤iHõ
HÍÜ«∞Å#∞ fã≤, JO^Œe q`«∞ÅÎ #∞ fã≤ áê~°"z·≥ 12 ѨÅ=ÚÅ, #∂<≥, <≥~Úº
áÈã≤ "Õ~ÚOz, 150 `«∞, ѨOK«^•~° áÈã≤, ÖËÇϨ ѨHfiõ =ÚQÆ =O_ç kOz K«ÖÏ¡i#
Ñ≤^ÑŒ ¨ `Õ<≥ 24 `«∞Å=ÚÅ∞ HõeÑ≤, Ñ≤^ÑŒ ,¨ `«"åH©iΔ 16 `«∞ÖÏÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 8
`«∞ÖÏ, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4
`«∞ÖÏÅ∞ K˘Ñ¨C#KÕiÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõÅѨ=ÅÜ«Ú. D ÖËÇϨ =Ú, PÜ«Ú~å~ÀQƺ=ÚÅ
=$kú KÕÜÚ« @ Ü«∞O^Œ∞ q∞QÆ∞Å „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ k. HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, ã¨fi~°HÜ Δõ ∞« =Ú,
ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, "å`«~H° =Îõ Ú, ^ŒÑÊ≤ , =¸„`«^À+¨=Ú, g~°º^À+¨=Ú, gxx #tOѨñ
*ËÜ«Ú#∞. nxx Ü«∞^äÀz`« „Ѩ=∂}"Õ∞~°Ê~°z WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. WKåÛùѨ^䌺=ÚQÆ
Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú. nx =∞Ç≤Ï=∞ =Å#, =$^Œ∞ñú _»Q∞Æ K«º=#=∞ǨÏi¬ Ü«∞ø=#=O`«∞ñ
_»Ü∞≥ º#∞. =∞iÜ«Ú |∞kú, 㨇 $u, HÍOu, P~ÀQƺ=Ú, PÜ«Ú+¨º=Ú, WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ
|Å=Ú, gxx =$kú *ËÜÚ« #∞. "≥∞^ÿ ∞Œè #=Ú#O^Œ∞ ã¨∞Y=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞.
[~î~° åyflx =$kú KÕÜÚ« #∞. Hõ$tOz# "å~°∞ QÍÜ«∞=Ú <˘Ok# "å~°∞, ÉÏÅ∞Å∞,
=$^Œ∞Åú ∞ gix J=Ü«∞= ѨÙ+≤xì QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. D ~°™êÜ«∞#=Ú#∞ =$^Œ∞ñú _»∞
¿ãqOz# Ü≥∞_»Å =Úã¨e ~°∂Ѩ=Ú#∞ =^Œe #=Ü«∞ø=#=O`«∞x =Öˇ #∞O_»∞#∞.
Ü«∞HΔÍi֒ǨÏ=Ú
`Õ<,≥ ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃H=õ Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, tÖÏ[`«∞, ֒ǨÏ=Ú, Ѷ∞¨ $`«=Ú,
Hõ~°Hͯܫ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gx K«∂~°‚=Ú# HõO`«\ ˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ Ö’Ç¨Ï
K«∂~°=‚ Ú QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# J`«∞º„QÆ=∞~Ú# HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
Ü«∞HΔÍO`«Hõ֒ǨÏ=Ú
^Œ∞OѨ~åã¨fl, `åoâ◊Ñ„¨ u, Hõ~∂° Ê~°=Ú, =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, =∞}˜tÅ, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, ֒ǨÏ=Ú,
gx K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ z# ã¨~ÀfiѨ„^Œ==ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç "≥^· ∞Œ ºxKÕ q_»∞=ñ|_ç#
~å[Ü«∞HõΔ ‡~ÀQÆ=Ú, HÍã¨=Ú, ã¨fi~åѶ∂¨ `«=Ú, HõÜ Δ ∞« HÍã¨=Ú, Hõ`Δ H« Ü
Δõ ∞« =Ú, Wq
JxflÜ«Ú #tOK«∞#∞. |Å=Ú, HÍOu, [~î~° åyfl, ^ÕÇϨ ѨÙ+≤ì ~Úq =$kúÜ∞« QÆ∞#∞.
HõÖϺ}ã¨∞O^Œ~å„Éèí=Ú
=„*Ï„ÉèHí =õ Ú#∞ 3 `«∞Å=ÚÅ∞ `≥zÛ J<ÕHõ ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã≤ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã,≤
Lã≤iHõ, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, =ÚÅHõ, K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, K≥~‰° Ωõ , =∂ˆ~_»∞, `«H¯õ e, ‰õΩ~°∞"Õ~∞°
J_»~¤ ã° =¨ Ú, „"å‰õΩ_»∞, ^Œ∞OkÅ=Ú, HõeQ˘@∞ì, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, gx ~°ã=¨ ÚÅ#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
k#∞ã¨∞‰õΩ 3`«∞ K˘Ñ¨C# fã≤, „Ѩu ~°ã¨=Ú#O^Œ∞#∞ „Ѩ`ÕºHõ=ÚQÆ =∞iÌOz,
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞KÕã≤ ÉèíH˜ΔOz#, ~å[Ü«∞HõΔ ‡, HõΔÜ«∞=Ú, â’+¨~åQÆ=Ú,
HõÑ~¨¶ ÀQÆ=Ú, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú, âßfiã¨=Ú, "å`«~ÀQÆ=Ú, J~°∞z, J=Ü«∞==ÚÅ∞ Ѩ@∞ì
H˘#∞@, "åñѨÙ, ã¨fi~°HÜ Δõ ∞« =Ú, Jr~°=‚ Ú, L^Œ~=Ì° Ú, â◊¥Å, "Õ∞ǨÏ=Ú, [fi~°=Ú,
q+¨=Ú, ~˘=Ú‡ Ѩ@∞ìH˘#∞@, áêO_»∞=Ù, "≥H¯˜ à◊√§, Hõ$tOѨÙ, Hõ$=ÚÅ∞, |ÅHõÜ Δ ∞« =Ú,
P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , ǨÏb=∞Hõ=Ú, QÆ∞Ň=Ú, ~°H^Îõ À+¨=Ú, ^ŒÑÊ≤ , P=∞"å`«=Ú,
„QÆÇÏ≤ }˜, q™ÈÊù@=Ú, ‰õΩ+¨μ=ª Ù, <Õ„`«~ÀQÆ=Ú, =ÚY~ÀQÆ=Ú, t~À~ÀQÆ=Ú, =¸~°Û,ù
Kèi« ,Ì q~°ã`¨ ,« Ö’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞, |Å=Ú, g~°º=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞, ~°™êÜ«∞#=ÚÅ
Ö’H˜ "Õ∞Öˇ#· k.
=∞$QÍOHõ~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, ã¨fi~°‚=Ú, ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, =Ú`≥ÎѨÙÉèí㨇=Ú, 2 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
QÆO^èŒHõ=Ú, 2 ÉèÏ, "≥eQÍ~°=Ú, áê^Œ~°ã¨=Ú#‰õΩ <åÅæ= ÉèÏQÆ=Ú, gxx
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À =∞iÌOz =Ú^ŒKÌ ãÕ #≤ Ü≥∞O_»É\ˇ ,ì̃ XHõ ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ LѨCáÈã≤
JO^Œ∞ ÃÑ· Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú#∞xz, <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÅ∞ =O_çkOz K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ŒÑ¨
<åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞ q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú, 10 Ñ≤Ñʨ à◊§ K«∂~°=‚ Ú
`Õ<≥ gxÖ’ ^Õx`À<≥#· #∞ ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. WO^Œ∞‰õΩ Ñ¨^ºŒä =Ú, P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞, <≥~Úº,
=∞l˚QÆ, q∞H˜¯e LѨC HÍ~°=Ú WOQÆ∞= "ÕÜ«∞‰õΩO_» <Õu`À "Õ~ÚOK«ñ|_ç#
=ºO[#=ÚÅ∞, gxx Éè∞í lOѨ=K«∞Û#∞. =OHÍÜ«∞, #∂<≥, =∂ˆ~_»∞, HÍñHõ~H° ÍÜ«∞,
„ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú, HÀѨ=Ú gxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
~å[=∞$QÍOHõ~°ã¨=Ú
áê^Œ~㰠ɨ ãíè ‡¨ =Ú 3 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú 1 ÉèÏ, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú 1 ÉèÏ,
=∞}˜tÅ 2 ÉèÏ, ǨÏi^Œà=◊ Ú 2 ÉèÏQÆ, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 ÉèÏ, gx <ÕH=õ Ú KÕã,≤
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ QÆ=fiÖ’#∞xz, =∞iÜ≥ÚHõ QÆ=fi#∞ =¸ã≤ "≥eQÍ~°=Ú#∞ "Õ∞ñHõ
áêÅ`À =∞iÌOz ^•xKÕ QÆ=fiÅã¨O^Œ∞ ayOz, XHõ =∞\˜‰ì Ωõ O_»Ü∞« O^Œ∞xz P
‰õΩO_» =¸ux =∞\˜Ñì Ó¨ ã≤# QÆ∞_»K¤ Õ =¸ã≤ Ü≥∞O_»É\ˇ –ì˜ QÆ[ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ =O_ç–
K«ÖÏ¡i# `«~∞° "å`« fã≤ 4 QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞Î ÉèHí OΔ̃ z#, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
10 Ñ≤Ñʨ à◊§ K«∂~°=‚ Ú`ÀñQÍx, `Õ<`≥ Àñ QÍx 19 q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú, <Õ~Ú
gxÖ’ ^Õx`À<≥#· #∞ ÉèHí OΔ̃ Ѩ=K«∞Û#∞. "å`«,Î Ñ≤`,Ϋ HõÑ[¨¶ HõÜ Δ ∞« =ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
=∞Ǩ=∞$QÍOHõ~°ã¨=Ú
ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú 1 ÉèÏ, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú 1 ÉèÏ, áê^Œ~ã° ¨ Éèãí ‡¨ =Ú 2
ÉèÏ, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú 3 ÉèÏ, QÆO^èHŒ =õ Ú 4 ÉèÏ, =∂HΔ̃Hõ Éèãí ‡¨ =Ú 5 ÉèÏ, ѨQ_Æ »
Éèãí ‡¨ =Ú 6ÉèÏ, "≥eQÍ~°=Ú 2 ÉèÏ, gx#xfl\˜x HõeÑ≤ =∂nѶŨ =Ú ~°ã=¨ ÚKÕ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz– =Ú^ŒKÌ ãÕ ≤ fHõ} Δ "≥∞#ÿ Ü≥∞O_»Ö’ <≥O_»É\ˇ ,ì˜ XHõ
áê„`«=ÚxO_» LѨCÉ’ã≤ ^•x #_»∞=∞ PÜ«∞ø+¨^=Œè Ú^Œ#Ì ∞xz, P áê„`«=Ú Ü≥ÚHõ¯
=¸uH˜ pÅ=∞#∞fl ѨÓã≤– <åÅ∞QÆ∞*Ï=ÚÅ∞ =O_»=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ fã≤ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ 2 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞– <Õ~Ú q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú gx`À QÍx
Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú`À QÍx ÉèHí OΔ˜ z# HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. |ÅHõ~Ñ° ^¨ •~°=÷ ÚÅ#∞
<Õ~Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú. áê^Œ~ã° =¨ Ú#‰õΩ q~°∞^Œ=ú ÚÅQÆ∞ Ѩ^•~°=÷ Ú
Å#∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. Wk ~å[Ü«∞HõΔ ‡ [fi~°=Ú, QÆ∞Ň=Ú, q„^Œk,è =∞O^•yfl,
ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú, HÍã¨=Ú, J~°∞z, HÍOu, =¸~°Û,ù „Éè=í ∞=Ú, J+ì̈=∞Ǩ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
W`«~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, áêO_»∞=Ù, HÍ=∞Å, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú, |^ŒHú À+¨=ì Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=Ú
Åxfl\˜x #tOѨñ*ËÜÚ« #∞, "å`«"åºkè, Pâ◊‡i, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, "Õ∞ǨÏ=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú,
ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, „QÆÇϨ }˜, J#∞ h Ü≥∞xq∞kÜ«Ú =∞Ǩ~ÀQÆ=Ú Å#ñ
|_»∞#∞.
~°`«flQÆ~°ƒùáÈ@b~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, `≥Å¡ J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú, "≥O_çÉãíè ‡¨ =Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú,
֒ǨÏ=Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú, ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃HÉõ ãíè ‡¨ =Ú, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú,
â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ 7 k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz,
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ QÆ=fiÖ’#∞xz =∞iÜ≥ÚHõ QÆ=fi#∞ =¸ã≤, "≥eQÍ~°=Ú#∞ lÖË_¡ ∞»
áêÅ`À #∂i QÆ=fiÅ ã¨O^Œ∞‰õΩ Ñ¨Óã≤, =∞\˜‰ì Ωõ O_»Ö’#∞xz =¸ux=¸ã≤, QÆ[
ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, Ñ≤=∞‡@ fã≤, JO^Œe B+¨^=Œè Ú#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ "åqe
~°ã=¨ ÚKÕ 7 ÉèÏ=#Å#∞, z„`«=¸Å~°ã=¨ ÚKÕ 21 ÉèÏ=#Å∞#∞ KÕã≤ Ü≥∞O_çOz,
<åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z# ™ê^躌 J™ê^躌 ~å[Ü«∞HõΔ ‡~ÀQÆ=Ú,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, `Õ<,≥ <Õ~Ú, q∞iÜ«∂Å∞, gx`Àñ *ËiÛ ÉèHí OΔ̃ z# =∞Ǩ~ÀQÍ+ì̈H=õ Ú,
[fi~°=Ú, âßfiã¨, Ju™ê~°=Ú Wq #tOK«∞#∞.
HÍOK«<å„Éèí~°ã¨=Ú
ã¨fi~°=‚ Ú, ~°ã=¨ Ú, ~°ã㨠O≤ ^Œ∂~°=Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú,
ѨQ_Æ É» ãíè ‡¨ =Ú, "≥O_çÉãíè ‡¨ =Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, Hõã∂¨ iÎ , =∞#t≈Å Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞
gxx =∞iÌOz [Å=ÚáÈã≤, ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ^Àëê#∞™ê~°=ÚQÆ
J#∞áê#=Ú <Õ~Ê° ~°z „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞O_ç# ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞, HõÜ Δ ∞« =Ú,
âı+¡ ‡¨ =Ú, Ñ≤`HΫ Íã¨=Ú, „u^À+¨=ÚÅ =Å# QÆey# 12 "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, 80 "å`«=Ú
Å∞#∞ #tOK«∞#∞. |Å=Ú g~°º=Ú =$kúÜ∞« QÆ∞#∞. |OQÍ~°∞ =O\˜ HÍOuÜ«Ú
=∞#‡^ä∞Œ x â◊s~°=Ú =O\˜ â◊s~°O|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ`å¯OK«<å„Éèí~°ã¨=Ú
ã¨fi~°=‚ Ú, ~°ã㨠O≤ ^Œ∂~°=Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ѨQ_Æ »
Éèãí ‡¨ =Ú, "≥„· HÍO`«Éãíè ‡¨ =Ú, "≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú, `å„=∞=Ú, =OQÆ=Ú, Hõã∂¨ iÎ , Å=OQÍÅ∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
*ÏlHÍÜ«∞Å∞, ‰õÄñ`«∞~°∞|∞_»=∞ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ Ú
KÕ`#« ∞, #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~å‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞iÌO, "Õ∞ñHõáêÅÖ’ =¸_»∞
k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ^Àëê#∞™ê~°=ÚQÆ
J#∞áê#=Ú <Õ~Ê° ~°z ÉèHí OΔ˜ z#, ã¨HÖõ ’Ѩ„^Œ==ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# <å<å~ÀQÆ=ÚÅ∞,
HõÜ
Δ ∞« =Ú, HÍã¨, ~å[Ü«∞HõΔ ‡, âßfiã¨, "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
=∞ǨK«O^Œ<åk `≥·Å=Ú
K«O^Œ#=Ú, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, „"å‰õΩ_»∞, =ÚÅHõ, ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° ,
Ñ≤eá Ñã¨~,° <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» HÍé∞q∞#∞=ÚÅ∞, Lã≤iHÍÜ«∞Å∞,
kiÃã#=Ú, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, =\˜"ì àÕ √◊ §, ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, Q˘O`≥=∞Q˘=∞~°∞,
KåñQÆ, „¿ÑOHõ}=Ú (=∂ůOQÆx) `å=∞~°Ñ¨Ù=Ùfi, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞, =Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú,
`å=∞~°`∂« O_»∂,¡ Ju=ã¨, `å=∞~°^∞Œ OѨ, `≥Å¡ =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
KÕi 50 ѨÅ=ÚÅ∞, gxx 1 „^À}„Ѩ=∂}[Å=Ú#O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ áêuHõ
ÉèÏQÆ=ÚQÆ WyiÛ, "Õ∞ñHõáêÅ∞, #∂<≥, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú1
P_èH» =õ Ú, ÅHõ¯ ~°ã=¨ Ú, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, q∂ñQÆ_,» Wé˜,] "Õ∞ñHõ, ‰õΩO^ÕÅ∞
gx =∂Oã¨=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 5 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, #∂<≥ 1 P_èH» =õ Ú, gx<˘Hõ\ Q˜ Æ
*ËiÛ `≥Å· ѨHfiõ =ÚQÆ =O_ç, Ñ≤=∞‡@, K«O^Œ#=Ú, JQÆ∞~°∞, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, #Y=Ú,
tÖÏ[`«∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, P‰õΩѨ„u, `å=∞~°`∂« O_»∞,¡ Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, ã¨∞QÆOkè
áêÅ, #Å¡ã∞¨ QÆOkèáêÅ, Z„~°HÅõ ∞=, „QÆOkè`Q« ~Æ =° Ú, HÀ+¨μ=ì Ù, „uѶ֨ ÏÅ∞, ¿Ñi`«,
KåñQÆ, ™œ÷}Ü Ë ∞« Hõ=Ú J#∞ „QÆO^二 =Ú (ѨOk K≥qQÆ_)¤» ^Õ=^•~°∞ ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞,
Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, =\ì̃"àÕ √◊ §, PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, ~°™êO[#=Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
‰õΩ~°∞"Õ~°∞, =ã¨, =∞Ol+≤ì, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞, =∞#∞ÉÏÅ, „¿ÑOHõ}=Ú (=∂ůOQÆ}˜)
HõKÀ~°=ÚÅ∞, UʼnõΩÅ∞, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, `å=∞~°HO˜ [ů=ÚÅ∞, ~åã¨fl, *ÏlHÍÜ«∞,
™⁄O\˜, ^èxŒ Ü«∂Å∞, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# `≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
ÃÑ· `≥·Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤, ÉÏQÆ∞QÆ Ñ¨Hõfi=∞~Ú# `«~°∞"å`« =_çÜ«∞QÆ\ ˜ì =∞Oz
ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ É’ã≤, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, Hõã¨∂Îi ѨK«ÛHõ~°∂Ê~°=Ú gxx "Õã≤
Ѩi=∞à◊=Ú#∞ Ѩ\ Oì˜ K«=ÅÜ«Ú#∞. D `≥Å· =Ú, "å`« Ñ≤`=Ϋ ÚÅ#∞ É’ñQ˘@∞ì#∞.
g~°º=$kúx g~°ºÑ¨Ù+≤xì KÕÜÚ« #∞. J`«∞º„QÆ~å[Ü«∞HõΔ ‡~ÀQÆ=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, ~˘=Ú‡
QÍÜ«∞=Ú, gxx =∂xÑ≤OK«∞#∞. x`«º=Ú q∞H˜¯e „â◊=∞=Å##∞, ~ÀQÆ=ÚKÕ`#« ∞
^ÕÇϨ =Ú Hõ$tOz# "åiH˜x, „ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú=Å# g~°º#+ì̈"∞≥ #ÿ "åiH˜x, q∞H˜¯e
„âı+"ì̈ ∞≥ #ÿ B+¨^=Œè Ú, |Å=Ú, ^ÕÇϨ ѨÙ+≤ì gxx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
Ѩ^ºŒä =Ú–P~°∞=k k#=ÚʼnõΩ Ñ¶e¨ Oz# aÜ«∞º=Ú, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, Ü«∞=Å∞,
ÃÑã¨Å∞, Ö’#QÆ∞#qÜ«Ú, =∞^Œº=ÚÅ∞, *ÏOQÆÅ^Õâ◊=∞O^Œe Ѩ‰õΔΩÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú
=∞$QÆ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú =∂Oã¨=Ú, Wq HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ∞ʼnõΩ Ç≤Ï`«H~õ =° ÚÅ∞, HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ∞Å
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

‰õΩ#∞ =∂Oã¨=Ú HõΔ~ÚOz# "åiH˜x, =∂Oã¨=Ú kÃã_»∞ [O`«∞=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯

=∂Oã¨=Ú, ѨÙ+≤Hì ~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞#∞ qâı+=¨ ÚQÆ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
HÍã¨~ÀQÆ zH˜`«û
K«„Hõ=iÎ ‰õÄ~°, HÍñz‰õÄ~°, =ÚÅ¡Oy, K≥OK«e‰õÄ~°, #∂<≥ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
¿ãflǨÏ=ÚÅ∞, áêÅ∞, ɡÅ=¡ Ú, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, =∂nѶŨ =Ú, =∞^Œº=Ú,
=∞^è∞Œ ~°=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞, LѨC~°ã=¨ ÚÅ∞, =i aÜ«∞º=Ú, Ü«∞=Å∞, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, P~°∞=k
k#=ÚÅÖ’ Ѷ¨eOz# aÜ«∞º=Ú, q∞#∞=ÚÅ∞, ^Œ∂ÅQ˘O_ç q`«∞ÎÅ∞, gx
~°ã=¨ ÚÅ`Àñ *Ëã#≤ Hõ@∞ì Wq "å`«HÍã¨=Ú #O^Œ∞ Ç≤Ï`«O|∞Å∞. zH˜`û« –HõK∂« ~°=ÚÅ∞
–Hõ~å¯@Hõâ$◊ Oy–Ñ≤Ñʨ à◊√§, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, ɡÅ=¡ Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ~ˆ QÆ\ ^˜ ∂Œ Å
QÀ"≥Å, gx K«∂~°=‚ ÚÖ’ #∂<≥ HõeÑ≤, ÖËÇϨ =ÚQÆ *Ëã≤ ÉèHí OΔ̃ z# "å`«HÍã¨=Ú
#tOK«∞#∞. Ñ≤`HΫ Íã¨=Ú#O^Œ∞ H˘kÌ HõÑ=¨¶ Ú QÆeyÜ«Ú#fl Ü≥∞_»– `≥Q_Æ H» ëõ êÜ«∞=Ú
#O^Œ∞ =∞^è∞Œ ~°Ñ^¨ •~°=÷ ÚÅ∞ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. HõÑ=¨¶ Ú JkèH=õ ÚQÆ
#∞O_ç# `≥Q_Æ H» ëõ êÜ«∞=Ú#O^Œ∞ KÕñ^Œ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
*ÏOQÆÅ^Õâ◊[O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨~°ã¨=Ú, Kå=∞Å∞, Ü«∞=Å∞, PiÔHÅ∞, ÃÑã¨Å∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Hõ@∞ì, KÕñ^Œ∞~°ã=¨ ÚÅ∞, Wq Ñ≤`HΫ Íã¨=Ú#O^Œ∞ Ѩ^ºŒä =ÚÅ∞. „^•Hõ,Δ
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, Y~°∂~˚ =° Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<,≥
<Õ~Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# Ñ≤`HΫ Íã¨=Ú #tOK«∞#∞. HõÑH¨¶ Íã¨=Ú#O^Œ∞ |Å=O`«∞ñ
_»QÆ∞"åxH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ==∞#=Ú#H˜zÛ â◊√^ŒúѨ~°z, Ñ≤=∞‡@, HÍ~°=Ú, L+¨‚=Ú,
K«=Ú~°∞ÖËxq JQÆ∞Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞, HõѶ¨=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú <˘+¨^èŒ=ÚÅ∞,
Ü«∞"å#fl=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ Ñ≤Ñʨ e
K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ áê~°≈fiâ◊¥Å, [fi~°=Ú, âßfiã¨, âı+¡ ‡¨ HÍã¨=Ú,
Wq #tOK«∞#∞. JÅ¡ÑÙ¨ ã¨fi~°ã=¨ Ú# `Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#, âßfiã¨, HÍã¨, Ѩ_Ãç ã=Ú,
HõÑ=¨¶ Ú #tOK«∞#∞. „"å‰õΩ_»∞ HõëêÜ«∞=Ú# Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
ZÅ¡HÍã¨Å∞ =∂#∞#∞. `åxHÍÜ«∞‰õΩ <Õ~Ú Ñ¨Óã≤ – P=Ù¿Ññ_» Ѩ\ Oì˜ z Jyflq∂ñ
^Œ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ fã≤ ¿Ññ_» Xezfã≤ áê~°"ãÕ –≤ `åxHÍÜ«∞#∞ <À@#∞xzH˘x#
HÍã¨=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ – `Õ<≥ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤
Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ HÍã¨=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú #tOK«∞#∞.
J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ã¨fi~°ã=¨ Ú#∞ HÍñz, Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú, `Õ<≥ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ ,
Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ HÍã¨=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú #tOK«∞#∞. J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ã¨fi~°ã=¨ Ú#∞ HÍñz, Ñ≤Ñʨ e
K«∂~°=‚ Ú, `Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# J™ê^躌 HÍã¨=Ú #tOK«∞#∞.
z„`«=¸ÅѨ٠"Õà√◊ §, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞, `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#,
HÍã¨, âßfiã¨, "≥H¯˜ à◊√§ =∂#∞#∞.<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, „^•Hõ,Δ =ÚÅHõÑO¨ _»∞,¡
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ <Õ~Ú, `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# HõÜ Δ ∞« HÍã¨=Ú #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iKåkK«∂~°‚=Ú
q∞iÜ«∂Å∞ 1 `«∞Å, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 4`«∞, ^•x=∞‡zQÆ∞à◊√§ 3 `«∞, ɡÅ=¡ Ú 8 `«∞,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, 7 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤ ÉèíH˜ΔOz# ã¨=∞ã¨Î
B+¨^=Œè ÚʼnõΩ J™ê^躌 "≥∞ÿ "≥^· ∞Œ ºÅKÕ q_»∞=ñ|_ç# HÍã¨=ÚÅ∞ Ãã`· =« Ú #tOK«∞#∞.
Wk HÍã¨=ÚʼnõΩ „âı+=ª̈ ∞~Ú# B+¨^=Œè Ú.
ã¨=∞â◊~°¯~° K«∂~°‚=Ú
Å=OQÍÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å, q∞iÜ«∂Å∞ 2
`«∞Å, ™⁄O\˜ 12`«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z#,
HÍã¨, [fi~°=Ú, J~°∞z, "Õ∞ǨÏ=Ú, QÆ∞Ň=Ú, âßfiã¨=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, „QÆÇϨ }˜ÜÚ«
=∂#∞#∞. =∞}˜tÅ, ǨÏi^Œà◊=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, [\Ï=∂Oã≤, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞,
QÍ~°K@≥ ∞ì gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ^è∂Œ =∞=Ú KÕã≤ P ^è∂Œ =∞=Ú#∞
áê#=Ú KÕã≤ "≥O@<Õ áêÅÖ’ ɡÅ=¡ ÚQÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#, ã¨=∞ã¨Î HÍã¨Å∞ #tOK«∞#∞.
HõO@HÍsѶ¨∞$`«=Ú
~åã¨fl, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, ÃÑ^ŒÑÌ Ö¨ ~¡Ë ∞° , gx
Hõů=Ú#O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ „"å‰õΩ_»∞ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ áê#=Ú KÕã#≤ , ѨOK«q^èHŒ Íã¨Å∞ =∂#∞#∞.
"庄Ѷ‘∞ǨÏs`«H© ÖËǨÏ=Ú
ѨÙ=ÙfiÅ∞, "Õà√◊ ,¡ P‰õΩÅ∞, gx`Àñ QÆ∂_ç# „"å‰õΩ_»∞ 300 `«∞Å=ÚÅ∞, `≥zÛ
1 „^À}[Å=Ú#O^Œ∞ "Õã,≤ Ñ≤=∞‡@ 100 Hõ~H° ͯܫ∞Å#∞ "Õã≤ HõëêÜ«∞=ÚQÆ HÍñ
z áêuHõ áêÅ∞QÆ q∞ye# `«~∞° "å`« ɡÅ=¡ Ú 300 `«∞Å=ÚÅ∞ "Õã≤ áêHõ=ÚKÕã≤
K«ÖÏ¡i# Ñ≤=∞‡@, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gx K«∂~°=‚ Ú 8 `«∞, „"å‰õΩ_»∞
ѨÓÅ~°ã¨=Ú 24`«∞, Å=OQÆѨ٠K≥Hõ¯, UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞ gx
K«∂~°‚=Ú 4 `«∞Å, gxx HõeÑ≤ ÖËǨÏ=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Wk "å`«, Ñ≤`«Î
HõÑH¨¶ Íã¨=ÚÅ∞, ^ŒfiO^Œfi[, „u^À+¨[HÍã¨=ÚÅ∞, HõÜ Δ ∞« , Hõ`Δ « HÍã¨=ÚÅ∞, Ñ‘#ã¨,
âßfiã¨, ~˘=Ú‡QÍÜ«∞=Ú 11 q^è=Œ ÚÖˇ#· HõÜ Δ ∞« =ÚÅ∞, Ѷ∞¨ ’~°=∞QÆ∞~å[Ü«∞HõΔ ‡ gxx
#tOѨ*Ü Ë Ú« . Wk Éè$í QÆ∞=∞ǨÏi¬KñÕ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. zO`å‰õΩ#∞ HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì
JO^Œ∞ WOQÆ∞=, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú gxx "Õã≤ áê#=Ú KÕã≤# ^Œ∞+¨ìHÍã¨=Ú
x=iÎOK«∞#∞.
"å™ê=ÖËǨÏ=Ú
1 „Ѩã=÷¨ Ú J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ã¨fi~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 32 `«∞, HõÅHõO_» HõeÑ≤, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
`«∞Å, <Õ~Ú 8 `«∞, HõeÑ≤ "≥∞Å¡# ÖËÇϨ ѨHfiõ =ÚQÆ =O_ç, K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ 32
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`«∞Å=ÚÅ `Õ<≥ HõeÑ≤kOz `«Q∞Æ =∂„`«QÆ ÉèHí OΔ̃ z# ~å[Ü«∞HõΔ ‡, HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú,
áê~°≈fiâ◊¥Å, ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, [fi~°=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
`åbâßk "≥∂^ŒH=õ Ú
`åoHõÑ„¨ u 1 ÉèÏ, q∞iÜ«∂Å∞ 2 ÉèÏ, ™⁄O\˜ 3 ÉèÏ, Ñ≤Ñʨ à◊√¡ 4 ÉèÏ, `«"åH©iΔ
5 ÉèÏ, Å=OQÆ K≥H¯õ 4 ÉèÏ, UʼnõΩÅ∞ 4 ÉèÏ, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ Ñ≤Ñʨ à◊√§ HõO>ˇ
8 áêà◊√§ JkèH=õ ÚQÆ â◊~¯° ~° HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# HÍã¨, âßfiã¨, J~°∞z, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú,
áêO_»∞=Ù, „QÆÇϨ }˜, Ñ‘Ç¡ Ϩ , "åñѨÙ, [fi~°=Ú, Kèi« ,Ì Ju™ê~°=Ú, â◊¥Å, =¸_è"» å`«=Ú,
Wq #tOK«∞#∞. Jyfl nѨH=õ Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. â◊~¯° ~°#∞, áêHõ=ÚѨ\ ì˜ JO^Œ∞ ÃÑ·
k#∞ã¨∞Å K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õã≤ =∂„`«Å∞QÍ KÕãÜ ≤ Ú« ÉèHí OΔ̃ Ѩ=K«∞Û#∞.
=∞ǨHÍàıâ◊fi~°~°ã¨=Ú
֒ǨÏÉèãí ‡¨ =Ú, =OQÆ Éèãí ‡¨ =Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú,
QÆO^èHŒ =õ Ú, WOybHõ=Ú, <åaè, *ÏlHÍÜ«∞, Å=OQÍÅ∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , UʼnõΩÅ∞,
<åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞, <ÕáêàÏÅ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, q∞iÜ«∂Å∞ 3
ÉèÏ, gx#xfl\˜x YÅfi=Ú# W#∞Ѩ ^ŒO_»=ÚKÕ =∞iÌOz, H˘_çÃãáêÅ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
21 =∂~°∞Å∞, ÉèÏ=# KÕã≤, QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ JšѨ٠~°ã¨=ÚKÕ
ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú. ÉÏÅ∞~°‰Ωõ =$^Œ∞Åú ‰õΩ J~°Q∞Æ iyO[~°ã=¨ Ú K˘Ñ¨C# xÑ≤ÊOK«=ÅÜ«Ú.
Wk ѨOK«HÍã¨=ÚÅ∞, HõÜ Δ ∞« =Ú, âßfiã¨=Ú, ~å[Ü«∞HõΔ ‡, ã¨xfláê`«=Ú, HõO~î~° ÀQÆ=Ú,
㨇 $uÖËx Jaè<åºã¨=Ú, gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
q[Ü«∞Éèˇ·~°=~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, <åaè, J„ÉèHí =õ Ú, `åà◊H=õ Ú, "åÜ«Ú
qà◊OQÍÅ∞, ~ˆ }∞HõÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, UʼnõΩÅ∞, "≥∂_ç, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, <ÕáêàÏÅ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞.
gxHõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å∞ ɡÅ=¡ Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõeÑ≤, zO`«yO[O`«
K˘Ñ¨C# x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç# HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú,
QÆ∞Ň=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, q+¨=∞ [fi~°=Ú, Jr~°=‚ Ú, „QÆÇϨ }˜, áêO_»∞=Ù, QÆ∞^Œâ¥◊ Å,
ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å, "å`«~ÀQÆ=Ú, Q˘O`«∞Ѩ@∞ì@, WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. Wk „|ǨχKÕ
xi‡OѨñ|_ç#k.
ã¨=∞â◊~°¯~° ֒ǨÏ=Ú
J=OQÍÅ∞, QÆ∞=∞‡_ç̂~ñQÆ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, F=∞=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
z„`«=¸Å=Ú, "≥∂_ç, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, „"å‰õΩ_»∞, K«=º=Ú, Hõ~å¯@Hõâ$◊ Oy, Å=OQÆÑÙ¨
K≥Hõ¯, UʼnõΩÅ∞, <åQƈHã¨~åÅ∞, P‰õΩѨ„u, Hõ~°Hͯܫ∞, HõKÀ~åÅ∞, `«HÀ¯ÖÏÅ∞,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ â◊~¯° ~° HõeÑ≤, <Õ~ÚK«iq∞#ÉèÏO_»=∞O^Œ∞OK«∞#k.
nxKÕ ã¨=∞ãÎ̈HÍã¨Å∞, HõÜΔ ∞« HÍã¨, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, âßfiã¨=Ú Ö’#QÆ∞#q =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ÅH©Δ‡qÖÏã¨~°ã¨=Ú
=OQÆ=Ú, HÍO`«=Ú, ֒ǨÏ=Ú, `å„=∞=Ú, HõOK«∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú, `åà◊H=õ Ú,
Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, áêÅ`«∞`«=Î Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, gxx #Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~å‰õΩ
~°ã¨=Ú#O^Œ∞ =¸ñ_»∞k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ LÅ= ~°ã¨=Ú#O^Œ∞
ѨÅ∞=∂~°∞ ÉèÏ=#KÕã,≤ UʼnõΩÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, P‰õΩѨ„u, Å=OQÍÅ∞, F=∞=Ú,
rÅHõ„~°, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, „QÆOkè`Q« ~Æ =° Ú, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,°
`«"åH©iΔ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ÃÑ~· ã° =¨ Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=#KÕã≤
=∞iÌOz, Ãã#QÆyO[O`« =∂„`«Å#∞ KÕã≤ K«hflà◊§`À ÉèHí OΔ̃ z# ã¨=∞ãÎ̈ HÍã¨Å∞,
âßfiã¨, [fi~°=Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, ^ŒÑÊ≤ , J~ÀK«H=õ Ú, áêO_»∞=Ù, "åñѨÙ, â◊¥Å,
"Õ∞ǨÏ=Ú, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. |Å=Ú, |∞kÌ, =∞#‡^ä∞Œ x
=O\˜ ^ÕÇϨ HÍOuÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ áêÅ∞, Ѷ∞¨ $`« Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, Wq
Ѩ^ºŒä =Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞‰õÄ~°Å∞, "Õ~ÚOz# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, xѨC ÃãQÆ, gxx =i˚OѨ
=ÅÜ«Ú.
ã¨~åfiOQÆã¨∞O^Œ~°~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú 2 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, =Ú`≥=Î Ú,
ѨQ_Æ =» Ú, â◊OY=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx Éèãí ‡¨ =Ú KÕã,≤ ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú 4
ÉèÏ, KÕiÛ YÅfi=Ú #O^Œ∞ "Õã≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz ^•xx „Ѩq∞^≥Å
Ö’#∞xz QÆ[ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ fã≤ L‰õΩ¯ Éèãí ‡¨ =Ú 4 ÉèÏ,
WOybHõÉãíè ‡¨ =Ú, 1 ÉèÏ gxx "Õã≤ Ü≥ÚHõ\ ˜ *ËiÛ K«∂~°=‚ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk
ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
â◊$OQÍ~å„Éèí=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ Ñ≤Ñʨ à◊√§ 8 `«∞Å, J„ÉèHí =õ Ú 8 `«∞Å=ÚÅ∞, Hõ~∂° Ê~°=Ú, *ÏlHÍÜ«∞,
‰õΩ~°∞"Õ~∞° , QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, P‰õΩѨ„u, Å=OQÍ=ÚÅ∞, [\Ï=∂Oã≤, `åoâ◊Ñ„¨ f, K≥OQÆÅfi
HÀ+¨μ,ì JÔ~ѨÙ=Ùfi, Hõ~H° ͯܫ∞, `åxHÍÜ«∞, Lã≤iHõHÍÜ«∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ âß}"≥∞`«∞,Î
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 âß}"≥∞`«∞,Î UʼnõΩÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞,
Wq ~Ô O_Õã≤ âß}=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î â◊√^Œú QÆO^èHŒ =õ Ú 1 HÀÅ"≥∞`«∞,Î tÖÏ[`«∞ 1 HÀÅ"≥∞`«∞,Î
áê^Œ~ã° =¨ Ú 4 HÀÅ"≥∞`«∞,Î gx#xfl\˜ <ÕH=õ ÚQÍñ QÆeÑ≤, [Å=ÚáÈã≤ =∞iÌOz
Ãã#QÆyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤, „áê`«óHÍÅ=Ú# <åÅ∞QÆ∞ =∂„`«Å∞ ÉèíH˜ΔOz
P‰õΩÅ`Àñ QÆ∂_ç# JÅ¡=Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z, Ñ≤=∞‡@ H˘OK≥=Ú [Å=Ú#∞ áê#=Ú
KÕã#≤ HÀ+ª̈=∞O^Œe =∞O^•yfl, [fi~°=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, ~å[Ü«∞HõΔ ‡, HõÜ Δ ∞« =Ú,
HÍã¨=Ú, âßfiã¨"åñѨÙ, <Õ„`«~ÀQÆ=Ú, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú, "Õ∞^ÀqHÍ~°=Ú, Kèi« ,Ì â◊¥Å,
P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, ^ŒÑÊ≤ , QÆ∞Ň=Ú, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, q+¨^À+¨=Ú, QÆà~◊ ÀQÆ=Ú,
Ñ‘#ã¨, Ñ‘¡Ç¨Ï, P=∞"å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, HõѶ¨, "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ñ≤`«Î~ÀQÆ=ÚÅ∞,
WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. |Å=Ú, g~°º=Ú, =$kúÜ∞« QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú xk =$^Œ∞xú
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ü«∞ø=#=O`«∞xQÆñ *ËÜ«Ú#∞. ã¨HõÅ ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ç≤Ï`«"≥∞ÿÜ«ÚO_»∞#∞.

nxÜ«∞O^Œ∞ P=ÙáêÅ∞, Ѷ∞¨ $`«ÑH¨ fiõ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞#∞ Ѩ^ºŒä =Ú. =∞iÜ«Ú D ~°ã=¨ Ú
ÉèHí OΔ˜ z =∞^è∞Œ ~° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Ü«∞^ä+Õ =ì¨ ÚQÆ Éè∞í lOK«∞ HÍ=ÚHõ ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞, #∂~°∞~æ ∞°
„ã‘ÎÅ#∞ Éè’yOzÜ«Ú `«$Ñ≤ÎÖËHõ Ü«ÚO_»∞#∞. "≥Ú^Œ\ ˜ H˘xfl k#=ÚÅ =~°‰õΩ
ѨÙÅ∞ã¨∞‰õÄ~°Å∞ =i˚Oz `«~∞° "å`« Ü«∞^è+Õ Éì¨ ’è [#=Ú KÕÜ∞« ñ^ŒQ∞Æ #∞. n~å…ÜÚ« +¨º=Ú,
=∞#‡^ä∞Œ x =O\˜ â◊s~°O|∞#∞O QÆey =Úkq∞=Ú_»`Å« ∞, JHÍÅѨ٠"≥O„_»∞HõÅ
<≥~Ñ° Ù¨ #∞ ÖËHÜ õ Ú« O_»∞#∞.
=ã¨O`«uÅHõ~°ã¨=Ú
ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú 1 `«∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞ 2 `«∞, ֒ǨÏ=Ú 3 `«∞Å, áê^Œã~¨ =° Ú
4 `«∞, Å=OQÆ=Ú 2 `«∞, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú 4 `«∞, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú 4 `«∞, gx
<ÕHõ=ÚKÕã≤ =∞iÌOz ã¨#flѨÖË¡~°∞, J_»¤ã¨~°=Ú, K≥~°‰õΩ gx ~°ã¨=Ú`À =∞iÌOz
U~°∞Ñ≤_H» Åõ Ü«∞O^Œ∞ 7 =∂~°∞Å∞ ѨÙ@=Ú "Õã,≤ Ñ≤=∞‡@, Hõã∂¨ iΠѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú,
gxx "Õã≤ HõeÑ≤ =∞iÌOz ã≤^Œú=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Wk HÍã¨=Ú, âßfiã¨=Ú,
Ñ≤`«Î"å`«=Ú, HõѶ¨=Ú áêO_»∞=Ù, HõΔÜ«∞, â◊¥Å, „QÆǨÏ}˜, q+¨~ÀQÆ=Ú 20
"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, [fi~°=Ú gxx #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. g~°º=$kú
KÕÜÚ« #∞. =Ü«∞ã¨∞û#∞ xÅ∞ѨÙ#∞, ѨÙ+≤ì xK«∞Û#∞.
K«O^Œ<åk`≥·Å=Ú
K«O^Œ#=Ú, JQÆ∞~°∞, `åoâ◊Ñ„¨ u, =∞Ol+≤,ì #Y=Ú, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
HõK∂« ~°=ÚÅ∞, ÅHõ¯, Ѩã∞¨ ѨÙ, Z„~° K«O^Œ#=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ JO^Œ∞ #∂<≥ ã¨Q=Æ Ú áÈã≤, ѨHfiõ =ÚKÕã,≤
QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, „"å‰õΩ_»∞, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, uѨÊfñQÆ gxx k#∞ã¨∞‰õΩ
100 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# `≥zÛ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz JO^Œ∞ ÃÑ· `≥Å· =Ú#∞ "Õã≤
WQÆ∞~°ñQÍñK«=ÅÜ«Ú, Wk ~å[Ü«∞HõΔ ‡, HÍã¨=Ú, q+¨ ^À+¨=Ú, JÅH˜Δ ‡, áêѨ=Ú,
„QÆÇ¨Ï ^À+¨=Ú, gxx #tOѨñ*ËÜ«Ú, |Å=Ú, HÍOu, JyflnѨ#=Ú#∞
HõeyOK«∞#∞. HÍñzkOz, ‰õΩO‰õΩ=∞ѨÙ=Ùfi, #Y=Ú, K«O^Œ#=Ú, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú,

Ç≤ÏHͯ – âßfiã¨~ÀQÆ zH˜`«û

UʼnõΩÅ q`«∞ÅÎ ∞ gxx "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.

"≥H¯˜ à◊√§, âßfiã¨, D ~ÀQÆ=ÚÅO^Œ∞ `˘Å∞`«, ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ K«=Ú~°∞~åz Ñ≤=∞‡@

¿ãfi^ŒH~õ ‡° (K≥=∞@ Ѩ\ Oì̃ K«∞@) ¿ãflǨτH˜Ü∞« Å∞ (K«=Ú~°∞„`åQÆ∞@ =∞iÌOK«∞@Ü«Ú)
Å=}Ü≥∂QÆ=ÚÅ∞ ( LѨCÅ∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞@) gxx "åÜ«Ú=Ù#‰õΩ J#∞Ö’=∞QÆ=∞#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞@ÔH· KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. |Å=O`«∞ñ_»Q∞Æ "åxH˜ Hõey# Ç≤ÏHͯ– âßfi㨠~ÀQÆ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ==∞#=Ú#‰õΩ – qˆ~K«#=Ú#‰õΩ xÑ≤ÊOK«=ÅÜ«Ú^Œ∞~°ƒÅ∞xH˜ â◊=∞<Ò+¨^Œè
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=ÚÅ xK«∞Û#k. Ñ≤Ñʨ à◊√§, Lã≤iHõ, â◊~¯° ~°, ™⁄O\˜ gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ QÍx,
HÍã‘ã¨=Ú, "≥ÅQÆQÆ∞A˚ gx K«∂~°‚=Ú#O^Œ∞ QÍx, Ñ≤ѨÊà◊√§, Y~°∂˚~°=Ú,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ QÍx, Ju=∞^è∞Œ ~°ÑÙ¨ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ QÍx
`Õ<≥ QÆeÑ≤ÜÚ« , Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ÜÚ« <åH˜##∞ ™⁄O\˜ K«∂~°=‚ Ú
#O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#fl#∞ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, a_®Å=}=Ú, ™œ=~°Û
Å=}=Ú, gx<ÕHõ=Ú KÕã≤ hà◊§`À ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ "≥H˜¯à◊√§ ǨÏiOK«∞#∞.
K«O^Œ#=Ú#∞ „ã‘Î K«#∞áêÅ`À #∂i =Ú‰õΩ¯##㨺=Ú KÕã#≤ "≥H¯˜ à◊√§ #tOK«∞.
`Õ<≥, a_®Å=}=Ú, =∂n Ѷ¨Å~°ã¨=Ú gxx HõeÑ≤ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, ™⁄O\˜
K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õ∞ñHõáêÅÖ’"Õã,≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ "≥H¯˜ à◊√§
#tOK«∞#∞. q∞#∞=ÚÅ K«∂~°=‚ Ú#∞ ^è∂Œ =∞=Ú "Õã≤ Ñ‘eÛ# "≥H¯˜ à◊√§ #tOK«∞#∞.
UʼnõΩÅ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z##∞, q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞
â◊~¯° ~°, `Õ<≥ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z##∞ J~°ñ\˜Q_Æ ¤» ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞, â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞
Ñ≤Ñʨ à◊√§, Lã≤iHõ, ™⁄O\˜, <≥=∞e~¸ñHõÅ Éèãí ‡¨ =Ú, `Õ<≥ gxx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞,
"≥H¯˜ à◊√§, âßfiã¨=Ú =∂#∞#∞.Hõ~H° ͯܫ∞, ™⁄O\˜, gx Hõů=Ú#O^Œ∞ `Õ<Q≥ eÆ Ñ≤
QÍx, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, q∞iÜ«∂Å∞ gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤
QÍx ѨÙK«∞ÛH˘x "Õñ_çhà◊√§ „^•y#, âßfiã¨, "≥H¯˜ à◊√§ ǨÏiOK«∞#∞. L"≥∞‡`«HÎ ÍÜ«∞Å∞,
"åx H˘=∞‡Å∞, P‰õΩÅ∞, gxx ^ŒOz Ü≥∞O_» ɡ\ ì˜ ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã≤ Ü«∂^è∂Œ =∞=Ú
Ñ‘eÛ# âßfiã¨=Ú xÅ∞K«∞#∞.
ǨÏi„^•kK«∂~°‚=Ú
Ѩã¨∞ѨÙ, q∞iÜ«∂Å∞, „^•HõΔ, ÉˇÅ¡=Ú, ~åã¨fl, Ñ≤ѨÊà◊√§, HõKÀ~åÅ∞ gx
K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ #∂<≥Heõ Ñ≤ ÉèHí OΔ˜ z# J™ê^躌 âßfiã¨Å∞ #tOK«∞#∞. ɡÅ=¡ Ú#O^Œ∞
P=`≥Å· =Ú#∞ QÆeÑ≤ 7 k#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z# âßfi㨠#tOK«∞#∞. =∂ˆ~_»∞ P‰õΩ,
J_»~¤ 㰠Ѩ Ù¨ P‰õΩ, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , `≥Å^¡ •=∞~°^∞Œ OѨ, ^•x P‰õΩ, gx ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
P=#∂<≥ HõeÑ≤, ѨÙK«∞ÛH˘x# âßfiã¨=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gx K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤, ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú#O^Œ∞ ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç#
7 k#=ÚÅ֒ѨŠã¨=∞ã¨Î âßfiã¨=ÚÅ∞ x=iÎOK«∞#∞.
â◊$OQͺn K«∂~°‚=Ú
Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~°Hõ, `å_ç, Lã≤iHõÅ∞,
„"å‰õΩ_»∞, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, ѨOK«Å=}=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õñ
_ç hà◊§`À ÉèHí OΔ̃ z# "≥H¯˜ à◊√§, âßfiã¨, T~°fi÷ "å`«=Ú, HÍã¨, J~°∞z, Ñ‘#㨠Wq
=∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Éè Ï V© æ9QÆ ∞ _» = Ú
QÆO@∞ÉèÏ~°Oy 300 `«∞, ^Œâ=◊ ¸ÖÏÅ∞ 300 `«∞, gxx <åÅ∞yO`«Å hà◊Ö¡ ’
"Õã≤ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ HõëêÜ«∞=ÚkOz, =_çÜ∞« QÆ\ ì˜ 300 `«∞, ɡÅ=¡ Ú
áêHõ=Ú Ñ¨\ ì˜ ^•xÖ’ ÃÑH· ëõ êÜ«∞=Ú#∞, 300 `«∞Å=ÚÅ∞ q`«∞ÅÎ ∞ fã≤# Hõ~H° ͯܫ∞
Å#∞ "Õã≤ ÖËÇϨ ѨHfiõ =Ú#=O_ç, K«ÖÏ¡i# "≥#∞Hõ, `Õ<≥ 24`«∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú, 4 `«∞, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆÑ@ ¨ ,ì P‰õΩѨ„u gx K«∂~°=‚ Ú 4
`«∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú 2 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÃÑ· ÖËÇϨ "Õ∞#O^Œ∞ HõeÑ≤ x`«º=Ú
XHõ Hõ~°Hͯܫ∞#∞ 2 `«∞Å=ÚÅ ÖËǨÏ=Ú#∞ ÉèíH˜ΔOz# ^•~°∞} âßfiã¨Å∞–
ѨOK«q^èHŒ Íã¨Å∞ #tOK«∞#∞. HõO~î=° Ú#‰õΩ =∞Oz ã¨fi~°=Ú#∞, HÍOux, [~î~° åyfl
nѨ#=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
â◊$OwQÆ∞_»Ñ¶¨∞$`«=Ú
=ÚÅHõ, „"å‰õΩ_»∞, J_»¤ã¨~°=Ú, uѨÊfñQÆ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 20 `«∞,
K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, 61 `«∞, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, 40 `«∞, ã¨#flѨÖ^¡Ë ∞Œ 4 `«∞, "≥∂_ç 4 `«∞,
HõeQ˘@∞ì 11 `«∞, gxx <åÅ∞yO`«Å hà◊§Ö’ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ <åÅæ= ÉèÏQÆ=ÚQÆ
HõëêÜ«∞=Ú Wyi# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOz „áêñ`«ÉÅˇ =¡ Ú 40 `«∞Å=ÚÅ∞ HõeÑ≤, Ѷ∞¨ $`«=ÚÅ∞
20 `«∞, áêÅ∞, 40 `«∞, gxx HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ Ñ≤=∞‡@, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy 2
`«∞, *ÏlHÍÜ«∞ 3 `«∞, *ÏѨ„u 3 `«∞, Å=OQÍÅ∞ 2 `«∞, `«"åH©iΔ 2 `«∞, ɡÅ=¡ Ú
2 `«∞, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ 2 `«∞, UʼnõΩÅ∞ 2 `«∞, HÀ+¨μ=ì Ù 4 `«∞, ™⁄O\˜ 7 `«∞,
Ñ≤Ñʨ à◊√§ 4 `«∞, `åoâ◊Ñ„¨ u 3 `«∞, *ÏѨ„u 3 `«∞, gx K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤ K«ÖÏ¡i#
Ñ≤^ÑŒ ¨ `Õ<≥ 4 `«∞ÖÏÅ∞ HõeÑ≤, x`«º=Ú 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# ѨÙK«∞ÛH˘x J#∞áê#=ÚQÆ
=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, Z„~° z„`«=¸Å=Ú gx K«∂~°=‚ Ú#∞ ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ q∞iÜ«∂Å∞
4 `«∞, gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ q∞#ѨyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ XH˘¯Hõ¯ =∂„`«#∞ ÉèHí OΔ̃ z
H˘OK≥=Ú [Å=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#=Öˇ#∞. Wk ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ ^•~°∞}
âßfiã¨=ÚÅ#∞, ѨOK« q^èHŒ Íã¨=ÚÅ#∞, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú#∞, HõÜΔ ∞« =Ú#∞, ã¨fi~°ÉOíè QÆ=Ú#∞,
qâı+=¨ ÚQÆ âßfiã¨~ÀQÆ=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
Ñ≤ѨÊÖϺk ֒ǨÏ=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, Lã≤iHõ HÍÜ«∞, „^•Hõ,Δ ~ˆ ñQÆ∞yO[Å∞, `Õ<,≥ â◊~¯° ~°, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
ѨÙ+¨¯~° =¸Å=Ú, ֒ǨÏ=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z#,
"≥H¯˜ à◊√§ =∞Ǩâßfiã¨=Ú, Kèi« Ü Ì Ú« =∂#∞#∞. ֒ǨÏ=Ú#xfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ "ÕÜ∞« ñ
^ŒQÆ∞.
âßfi㨉õΩ~îå~°~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, <åaè, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, =∞}˜tÅ, ~Úq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞
q∞iÜ«∂Å∞, 7 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ™⁄O\˜ 6 ÉèÏ, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 6 ÉèÏ, gxx YÅfi=Ú#O^Œ∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"Õã,≤ =∞iÌOz K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ QÆ∞iyO[O`« ~°ã=¨ Ú#∞ x`«º=Ú ÉèHí OΔ̃ z# q+¨=∞
[fi~°=Ú, âßfiã¨=Ú, HÍã¨=Ú, Ñ‘#ã¨, Hõ`Δ H« Ü Δõ ∞« =Ú 11 HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú,
Ѩ_Ãç ã=Ú, áê~°≈fiâ◊¥Å, ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú, ã¨xfláê`«=Ú, ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞
Wq #tOK«∞#∞. 㨇 $uÖË#ѨC_»∞ nx#㨺=Ú KÕã≤# `≥eqQÆÅ∞QÆ∞#∞. XO\˜
`«Å<˘Ñ≤Ê, `«Å<˘Ñ≤Ê, ã¨∂~åº=~°ÎѨ٠`«Å<˘Ñ≤Ê gxÜ«∞O^Œ∞#∞ #㨺=Ú KÕã≤#
=∂#∞#∞. `«=∞Åáê‰õΩ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx J#∞áê#=ÚQÆ
KÕã≤H˘#=ÅÜ«Ú.
âßfiã¨zO`å=∞}˜~°ã¨=Ú
֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú#∞ 2 `«∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 1 `«∞, J„ÉèHí =õ Ú 1 `«∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú 4
`«∞, ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃H=õ Ú 1 `«∞, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú 1 `«∞, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú 1 âß}"≥∞`«∞Î
gxx „"å‰õΩ_»∞ ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞, JšѨ٠~°ã¨=Ú KÕ`«#∞, "Õ∞ñHõáêÅKÕ`«#∞,
Ju=∞^è∞Œ ~°ã=¨ Ú KÕ`#« ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞iÌOz <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[ÅO`« K˘Ñ¨C#
`åxHÍÜ«∞ K«∂~°=‚ Ú `À_» ÉèHí OΔ˜ z# âßfiã¨, HÍã¨, ~å[Ü«∞HõΔ ‡~ÀQÆ=Ú#∞ x=iÎOK«∞#∞.
|$ǨÏK«ÛO^Œ<åk `≥·Å=Ú
K«O^Œ#=Ú, ‰õΩ~ˆ "Õ~∞° , #Y=Ú, HÀ+¨μÑì Ù¨ , tÖÏ[`«∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, =∞Ol+≤,ì
ã¨~à° ,◊ ^Õ=^•~°∞, HõK∂« Û~°=ÚÅ∞, UʼnõΩÅ∞, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, P‰õΩѨ„u, #∂<≥, =Ú~°
J#∞ „QÆO^躌 =Ú, [\Ï=∂Oã≤, `«HÀ¯Å=ÚÅ∞, „¿ÑOHõ}=Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ,
=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ã¨∞QÆOkè áêÅ, #Å¡ ã¨∞QÆOkèáêÅ∞, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, Å=OQÍÅ∞,
JQÆ~∞° , ‰õΩO‰õΩ=∞ѨÙ=Ùfi, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , ~ˆ }∞HõÅ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxH˜
<åÅ∞yO`«Å∞ #∂<≥, ÃÑ~°∞ñQÆ∞ q∂ñk q∂ñQÆ_» ÅHõ¯~°ã=¨ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4
áêà◊√§ gxx "Õã≤ `≥Å· =Ú HÍñz ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk „QÆÇϨ ^À+¨=Ú#∞
áÈñQ˘@∞ì#∞. |Å=Ú#∞, HÍOux PÜ«Ú+¨º=Ú#∞, ѨÙ+≤xì K«∞Û#∞, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, âßfiã¨,

ã¨fi~°ÉèË^Œ ~ÀQÆzH˜`«û
HÍã¨, Hõ`Δ H« Ü
Δõ ∞« , gx #tOѨñ*ËÜÚ« .

"å`«[ã¨fi~°ÉèË^Œ=Ú#O^Œ∞– #∂<≥ Ü«∞O^Œ∞ Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú#∞ "Õã≤Ü«Ú,

Ñ≤`[Ϋ ã¨fi~° Éè^Ë =Œ Ú#O^Œ∞ <Õ~Ú, #∂<≥ HõeÑ≤ÜÚ« , HõÑ[¨¶ ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú#O^Œ∞ Ü«∞=HΔÍ
~°=Ú Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜ `Õ<≥gxx HõeÑ≤Ü«Ú <åÅ∞Hõ q∂ñ^ŒQÆO_»∂+¨=Ú KÕã≤#
Q˘O`«∞, ^Ò_», <åÅ∞Hõ, ^ŒO`«=¸Å=ÚÅ∞ gx Ü«∞O^Œe HõÑ=¨¶ Ú `˘Åñy ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú
J}ñQÆ∞#∞.
K«"åºk K«∂~°‚=Ú
K«=º=Ú, ѨÙÅ¡„Ѩ|ƒe, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, zO`«É~ˇ _° ∞» , `åoâ◊
Ѩ„u, rÅHõ„~°, `«"åH©iΔ , z„`«=¸Å=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ ɡÅ=¡ Ú, Å=OQÆ Ñ¨@,ì UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u gxx HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ‘#ã¨, HõÑ=¨¶ Ú, J~°∞z ~Úq =∂#∞#∞. J*Ï"≥∂^Œ=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, q∞iÜ«∂Å∞,

Lã≤iHõHÍÜ«∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞, `Õ<,≥ <≥~Úº
HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú #tOK«∞#∞. ~ˆ ñQ͉õΩ#∞ Hõů=Úfã≤ JO^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú
áÈã≤HÍñz Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú#∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨fi~ÀѨѶ¨∂`«=Ú, HÍã¨=Ú
=∂#∞#∞. Ñ≤ѨÊà◊√§, "≥∂_ç, q∞iÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜, gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤
QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# HõÑ[¨¶ ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú =∂#∞#∞.
"庄Ѷ‘∞Ѷ¨∞$`«=Ú
„"å‰õΩ_»∞ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞, ~åã¨fl, ÃÑ^ŒÌ =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gx Hõů=Ú#∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ áê#=Ú
KÕã#≤ ã¨fi~ÀѨÑ∂¨¶ `«=Ú, ѨOK«q^èHŒ Íã¨=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. ѨzÛ=¸eHõÅ∞ ^˘~°Hxõ
Ü≥∞_»Å ZO_»∞ =¸eHõÅ∞ `≥zÛ Ü≥∞xq∞kO`«Å∞ hà◊√§ áÈã≤ áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ
HÍñzÜ«∂ HõëêÜ«∞=Ú#∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘#=ÅÜ«Ú#∞.
„ÉÏǑχѶ¨∞$`«=Ú – ™ê~°ã¨fi`«Ñ¶¨∞$`«=Ú
ã¨~ã° fi¨ u (=ÖÏ¡i) P‰õΩ#∞ ã¨=¸Å=ÚQÆ `≥zÛ hà◊§Ö’ "Õã≤ Hõ_yç ~À@ "Õã≤
^ŒOz ~°ã=¨ Ú#∞ fã≤ =_çÜ∞« QÆ\ ì̃ 4 áêà◊√§ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 1 „Ѩã=÷¨ Ú <Õ~ÚáÈã≤
ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ Ѩã∞¨ ѨÙ, *ÏlHÍÜ«∞, K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ=ì Ù, `≥Q_Æ ,»
Hõ~H° ͯܫ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, HõÅHõO_», =㨠Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤ ÃÑ·
Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ HõeÑ≤ "≥∞Å¡x =∞O@KÕ Ñ¨Hfiõ =ÚKÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, nxx ÉèHí OΔ̃ z#
"å‰õΩ¯ â◊√^Œ=ú ∞QÆ∞#∞.7k#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z# H˜#fl~°∞Å HõO~îã° fi¨ ~°=Ú =O\˜ HõO~îã° fi¨ ~°=Ú
QÆÅ∞QÆ∞. 15 k#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z# K«O„^Œ∞x =O\˜ ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. 1 =∂ã¨=Ú
ÉèHí OΔ˜ z# q#fl =∂„`«=Ú#<Õ „QÆÇÏ≤ OK«∞#\ì̃|∞kú QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú Jëêì^⌠◊
‰õΩ+¨μ=ì ÙÅ∞, =¸Å~ÀQÆ=ÚÅ∞, ѨOK«Q∞Æ Å‡~ÀQÆ=ÚÅ∞, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞, HÍã¨=ÚÅ#∞
#tOK«∞#∞. =O^蕺 „ã‘ÅÎ ‰õΩ =O^蕺`«fi=Ú áÈ=Ù#∞. JÅÊ g~°º=Ú QÆÅ "åiH˜
g~°º=$kú QÆÅ∞QÆ∞#∞. |Å=Ú HÍOu JyflnѨ#=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
„`«ºO|HÍ„ÉèíHõ=Ú
Hõ$ëê‚„ÉèíHõ=Ú 4 `«∞Å=ÚÅ∞, „"å‰õΩ_»∞, =Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú, ã¨#flѨÖË¡~°∞,
HõÅ∞|O^Œ, "≥∂_ç, QÆ∞O@HõÅQÆ~,° J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ~ˆ ñQ͉õΩ, Lã≤iHõHÍÜ«∞, Ѩã∞¨ ѨÙ,
uÑ¨Ê fñÔQ, gxx „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ <åÅ∞ˆQã≤ `«∞Å=ÚÅ ~°ã=¨ Ú fã≤ J„ÉèHí =õ Ú#∞ "Õã≤
=∞iÌOz áê#=Ú KÕã≤# "å`«, Ñ≤`«Î, HõѶ¨, ã¨xfláê`« [ã¨fi~°ÉèË^Œ=Ú, QÆ\ ˜ìQÆ
=∂@ÖÏ_»∞@ =Å# QÆeQÔ _»∞ ã¨fi~°É^Ëè =Œ ÚÅ∞, [Å^À+¨[ã¨fi~°É^Ëè =Œ Ú, HÍã¨=Ú,
âßfiã¨=Ú, ~˘=ڇѨ@∞ì@, Ü«∞Hõ$`«∞,Î "≥H¯˜ à◊√,¡ ^ŒÑÊ≤ , HÍ=∞Å, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, „QÆÇϨ }˜,
[fi~°=Ú, "åñѨ٠HõÜ Δ ∞« =Ú, J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú#∞ #tOK«∞#∞. g~°º=$kú JyflnѨ#=Ú
PÜ«Ú~å~ÀQƺѨ٠=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
J~ÀK«Hõ ~ÀQÆzH˜`«û
"å`«[x`« J~ÀK«Hõ=Ú#O^Œ∞ =ã≤ÎHõ~°‡#∞, Ñ≤`«Î[x`« J~ÀK«Hõ=Ú#O^Œ∞
qˆ~K«#=Ú#∞, HõÑ[¨¶ x`« J~ÀK«H=õ Ú#O^Œ∞ ==∞#=Ú#∞ KÕ~ÚOѨñ^ŒQ∞Æ #∞. =∞<À
qHÍ~°=Ú=Å# QÆey# J~°∞zÜ«∞O^Œ∞, =∞<ÀǨÏ~° Ѩ^•~°÷=ÚÅ <˘ã¨Oy
ã¨O`À+¨=ÚQÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú=ÅÜ«Ú. zH˜`«û– HÀ+¨μì, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, rÅ„~°,
YO_»â~◊ ¯° ~°, q∞iÜ«∂Å∞, a_® Å=}=Ú, gxÜ«∞O^Œ∞ñQÍx, Lã≤iHõ HÍÜ«∞, UÅ
‰õΩÅ∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, =\ì̃"àÕ √◊ §, Ñ≤Ñʨ à◊√§, K«O^Œ#=Ú, `å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi gxÜ«∞O^Œ∞ñ
QÍx, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , =∂ůOQÆ},˜ Hõ~H° ͯܫ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
gxÜ«∞O^Œ∞ñQÍx, JÅ¡ÑÙ¨ ã¨`∞« ,Î ^•x=∞‡ã¨`∞« ,Î rÅHõ„~°, YO_» â◊~¯° ~°, gxÜ«∞O^Œ∞ñ
QÍx `Õ<,≥ #∂<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# J~°∞zx=iÎOK«∞#∞. Å=OQÆKH≥ ¯õ , <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
UʼnõΩÅ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, gxK«∂~°=‚ Ú#∞ QÍx, `«∞OQÆ=Úã¨ÅÎ ∞, Lã≤iHõ XÅ∞ѨÙ,
Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ gx K«∂~°=‚ Ú#∞ QÍx, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ , =∂xѨã∞¨ ѨÙ, F=∞=Ú,
gx K«∂~°=‚ Ú#∞ QÍx, F=∞=Ú, zO`«ÑO¨ _»∞ gx K«∂~°=‚ Ú#∞ QÍx ÉèHí OΔ˜ z#
J~ÀK«H=õ ÚÅxfl #tOK«∞#∞. zO`«ÑO¨ _»∞, ɡÅ=¡ Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ ,
UʼnõΩÅ∞, q∞iÜ«∂Å∞, gx K«∂~°‚=Ú`À QÆO_»∂+¨=Ú KÕã≤##∞ ѨÙH˜¯@#∞xz
H˘x##∞ J~°∞z ǨÏiOK«∞#∞. #Å¡rÅHõ„~°, `≥Å¡rÅHõ„~°, q∞~åÜ«∞Å∞, „^•HõΔ,
zO`«ÑO¨ _»∞, ^•x=∞‡~°ã=¨ Ú, áœ=~°Û Å=}=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú, `Õ<≥ HõeÑ≤
ÉèHí OΔ˜ z# J~°∞K«∞Å∞ =∂#∞#∞. a_®Å=}=Ú, `Õ<,≥ ^•x=∞‡~°ã=¨ Ú, gxx HõeÑ≤
ÉèHí OΔ˜ z# J~°∞z =∂#∞#∞.
Ü«∞"åhMÏO_»==Ú
F=∞=Ú, zO`«ÑO¨ _»∞, ™⁄O\˜, ѨÙÅ¡„|ƒe, ^•x=∞‡ XÅ∞ѨÙ, ѨÙÅ¡~ˆ QÆ∞ Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, `≥År¡ ÅHõ„~°, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 100, q∞iÜ«∂Å∞ 200, â◊~¯° ~° 16 `«∞, gx
K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ z# <åÅ∞Hõ Ѩiâ◊√^Œ=ú Ú#∞ Éè’[#=Ú#O^Œ∞ ~°∞zHõÅ∞QÆ∞#∞.
ǨÏ$^ŒÜ∞« ~ÀQÆ áê~°fi≈â◊¥Å =∞Å|^Œ=ú Ú =∞Å=¸„`« |^ŒHú "õ å`«=Ú, HÍã¨, âßfiã¨,
„QÆÇϨ }˜, J~°≈ã¨∞ûÅ∞ Wq #tOK«∞#∞.
HõÅǨÏOã¨~°ã¨=Ú
"Õ∞~°QqÆ `«∞ÅÎ ∞ 18 `«∞Å, q∞iÜ«∂Å∞ 10 `«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 20 `«∞, JÅ¡=Ú 4
`«∞, ɡÅ=¡ Ú 4 `«∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, 2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, a_®Å=}=Ú, Å=OQÆÑÙ¨ K≥H¯õ
UʼnõΩÅ∞ P‰õΩѨ„u Wq KÕi 1Ѩ, gx#xfl\˜x HõeÑ≤ Hõ=fi=Ú`À zeH˜ ÉèHí OΔ˜ z#
J~°∞z=∂#∞#∞ Zxfl =ºO[#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z##∞ r~°=‚ ∞QÆ∞#∞. HõÅǨÏO㨠=O\˜
HõO~îã° fi¨ ~°=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

uOu_ôáê#Hõ=Ú
zO`«ÑO¨ _»∞ 5 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, HõÅHõO_» 4 áêà◊√§, ^èxŒ Ü«∂Å∞ 4 ÉèÏ, JÅ¡=Ú
4 ÉèÏ, gxHõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å∞ hà◊√§ áÈã≤ ÃÑ^ŒÌ áê„`«=Ú#O^Œ∞ áÈã≤ ÉÏQÆ∞QÆ
HõeÜ«∞ɡ\ ,ì̃ Ñ≤^ÑŒ ,¨ HÍñz# áêÅ∞ áÈã≤ =¸ñ`« ÃÑ\ì̃, Ñ≤=∞‡@ =_çÜ∞« ñÉ’ã≤,
^è∂Œ Ѩ=Ú "ÕÜ∞« ñ|_ç# áê„`«=Ú#O^Œ∞ É’ã≤ ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°ÑÙ¨ "åã¨#ñ|\˜Oì z, Ü«ÚH˜QÎ Æ
áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk ~å[Ü≥∂Qƺ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
~°™êÅ
ѨÙeã≤# ÃÑ~°∞ñQÆ∞ 2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, `≥ÅH¡ Åõ HõO_» 1 „Ѩã=÷¨ Ú, <Õ~Ú 4 `«∞Å,
`Õ<≥ 4 `«∞, q∞iÜ«∂Å∞ 2 `«∞Å, ™⁄O\˜ 2 `«∞Å, gxx `≥Åx¡ Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ
~åuÜ«∞O^Œ∞ #∂i HõeÑ≤, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆÑÙ¨ Ѩ@,ì P‰õΩѨ„u,
<åQÆHˆ ã¨~åÅ∞ gxKÕ ^è∂Œ Ѩ=Ú "ÕÜ∞« ñ|_ç# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú. nxx
ѨÓ~°fi=Ú cè=∞¿ã#∞ñ_»∞ xi‡OѨñQÍ NHõ$+¨μO‚ _®~°yOK≥#∞. Wk ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ
ѨÙ+≤,ì g~°º=$kú, "≥∞~°∞ñQÆ∞, |Å=Ú, ~°∞z gxx QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
Kè«iÌ~ÀQÆ zH˜`«û
ã¨=∞ã¨Î Kè~« ∞° ÅÌ Ü«∞O^Œ∞#∞ JÅÊ^À+¨=Ú QÆeyÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å ÅOѶ∞¨ #=Ú
"ÕÜ∞« ñ^Œy#k. |Ǩï^À+¨=ÚÅ∞ QÆeyÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« ºñ^Œy#k.
J~Ú##∞, "å`« Kèi« xÌ q_çz, Ñ≤`,Ϋ HõÑK¨¶ ~«è ∞° ÅÌ Ü«∞O^Œ∞ =∂„`«=Ú "≥Ú^Œ@ HõѨ¶
Ñ≤`«Î=ÚÅ∞ ǨÏiOK«∞@‰õΩ qˆ~K«#=Ú#‰õΩ WÜ«∞ºñ^Œy#k. Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å
~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 1 `«∞Å=Ú, `≥ÅK¡ O« ^Œ#=Ú#∞ "Õã,≤ `Õ<H≥ eõ Ñ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Kèi« Ì
x=iÎOK«∞#∞. Ѩ~åÊ@Hõ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Kèi« Ì J}ñ
QÆ∞#∞.Hõ~H° ͺܫ∞Å K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z#, ^À+¨=Ú, J^èÀ=∂~°=æ Ú
*ˇOk "≥O@<Õ "åOu x=iÎOK«∞#∞. "Õ~ÚOz# ÃÑã¨Å HõëêÜ«∞=∞O^Œ∞ =i¿ÑÖÏÅ∞,
`Õ<,≥ HõÅHõO_», HõeÑ≤ÑÙ¨ K«∞ÛH˘x# Kèi« Ì Ju™ê~°=Ú, ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, [fi~°=Ú Wq
Ü«∞xflÜ«Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú, "≥ÅQÆÑO¨ _»∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, `Õ<,≥ gxx
HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# Jtâ◊~ÚOz# Kèi« Ì x=iÎOK«∞#∞. =i¿ÑÖÏÅ∞, "≥ÅQÆÑO¨ _»∞, `Õ<,≥
Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, gxx HõeÑ≤ QÍx, Hõ~H° ͺܫ∞, ™⁄O\˜ Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, rÅHõ„~°, gx K«∂~°=‚ Ú #O^Œ∞ QÍx, Hõ~H° ͯܫ∞, uѨÊfñ
QÔ , q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ QÍx `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# Kèi« Ì
J~°∞zÜ«Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
UÖÏkK«∂~°‚=Ú
UʼnõΩÅ∞, Å=OQÍÅ∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, ~ˆ ñQÆ∞QÆ∞A˚, =i¿ÑÖÏÅ∞, =∂ůOQÆ},˜
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§ gxÖ’ ^Õx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ QÍx, `Õ<,≥
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊~¯° ~°, QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#, "å`«, Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ , Kèi« Ì Ç¨ÏiOK«∞#∞. ~åqѨ@#ì ∞ `≥zÛ
Ü≥∞O_»É\ˇ ì˜ HÍeÛ [Å=Ú#O^Œ∞ "ÕãÜ ≤ ∂« [Å=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ Kèi« Ì j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
=∂#∞#∞.
~°¿ãO„^Œ=Ú
rÅHõ„~°, ^èxŒ Ü«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞
`Õ<,≥ ~°ãɨ ãíè ‡¨ =Ú HõeÑ≤ÑÙ¨ K«∞ÛH˘x# Kèi« Ì â◊q∞OK«∞#∞.
ǨÏ$„^ÀQÆÆ zH˜`«û
"å`«[ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, ~Ày ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ ¿ãflǨÏ=Ú K«iq∞, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ¿ãflǨÏ=Ú (K«=Ú~°∞) ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤, „=∞OQÆHÍÜ«∞Å∞,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ ==∞#=Ú# H˜ÑÊ≤ OK«=ÅÜ«Ú. qˆ~K«#=Ú#‰õΩ
xÑ≤ÊOK«=ÅÜ«Ú, ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. Ñ≤Ñʨ à◊√§, UʼnõΩÅ∞, =ã¨, WOQÆ∞=,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ™⁄O\˜, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, gx
K«∂~°=‚ Ú#∞, =∂nѶŨ =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx ~°ã=¨ ÚÅKÕñ QÍx, aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» ѨÙKÕñ
QÍx LÅ=hà◊§KÕñQÍx, ÃÑ~°∞ñQÆ∞ =∞^Œº=Ú, gxKÕñQÍx ¿ãflǨÏ=Ú (K«=Ú~°∞)KÕñ
QÍx ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`«[ ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú#tOK«∞#∞. ™⁄Oiî HõëêÜ«∞=Ú#∞ "Õ_ç "Õ_Qç Æ
ѨÙK«∞ÛH˘x# JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. HÍã¨, âßfiã¨, "å`« ~ÀQÆ=Ú, â◊¥Å,
ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. QÆ∞=Ú‡_»∞ zQÆ∞à◊√§, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, `Õ<≥
â◊~°¯~°, ÉˇÅ¡=Ú gxx [Å=ÚÖ’ñ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x ==∞#=Ú KÕã≤# Ñ≤`«Î[
ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. Ju=∞^èŒ∞~° Hõů=Ú#O^Œ∞ Ѷ¨∞$`«=ÚáÈã≤ HÍñz
ѨÙK«∞ÛH˘x#, Ñ≤`«Î[fi~°=Ú, Ñ≤`«Î[ǨÏ$„^ÀQÆO|∞#∞ #tOK«∞#∞. Ñ≤`«Î[ǨÏ$^Œ
„^À=Ú#O^Œ∞ – j`«Å ÖËÑ=¨ ÚÅ∞, [Å=ÚKÕ `«_∞» ѨÙ@, qˆ~K«# „H˜Ü∞« gxx
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜ gxÜ«∞O^Œ∞ â◊~¯° ~°"ãÕ ≤ +¨~ƒ° `«∞ KÕã≤
ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`[Ϋ ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. =∞kÌK@≥ ∞ì Ѩ@#ì ∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ JO^Œ∞
<Õ~Ú, áêÅ∞, ɡÅ=¡ Ú áê#Hõ=Ú gxÖ’ ^Õx<≥#· "Õã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú
r~°[‚ fi~°=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, Wq #tOѨñQÍ =∞#∞+¨μºÅ∞ z~°HÍÅ=Ú rqOK«∞^Œ∞~°∞.
=ã¨Hëõ êÜ«∞=Ú#∞ QÍx, "ÕñѨÑ@ ¨ ì HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx, áê#=Ú KÕã≤ "åOu
Ü≥∞uÎ# HõÑ[¨¶ ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. ѨÓ~ÀfiHõÑÎ Ñ≤ ʨ ÖϺk K«∂~°=‚ Ú#∞ áê#=Ú
KÕã#≤ HõѨ¶ ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, "å`« ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú#∞ =∂#∞#∞. ã¨xfláê`« ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú#O^Œ∞
"≥Ú^Œ@ ÅOѶ¨∞#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. `«H˜¯# ã¨HõŠǨÏ$„^ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞
J#fl=Ú Éè∞í lOѨ=K«∞Û#∞. "å`åk^À+¨ |ÖÏ|Å=ÚÅ#∞ K«∂z ǨÏ$„^ÀQÆ=∞#O^Œ∞
zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W„i=∞$QÆ=Ú Ü≥ÚHõ¯ H˘=Ú‡#∞ JyflѨÙ@=Ú# ^ŒQ=úÆ Ú KÕã,≤
~åuÜ«∞O^Œ∞ #∂i K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ <Õ~Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, Ѩ$+¨âª ¥◊ ÅÜ«Ú
#tOK«∞#∞. QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, HÀ+¨μ=ì Ù gx K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨÙK«∞ÛH˘x# ǨÏ$^ŒÜ∞« =∞O^Œe „H˜=ÚÅ∞ J^èÀ=∂~°=æ Ú QÆ∞O_» Ѩ_áç È=Ù#∞.

â◊fi^ŒO„ëêìk Ѷ¨∞$`«=Ú
ÃÑ^ŒÑÌ Ö¨ ~¡Ë ∞° , =\ì̃"àÕ √◊ §, =∞Ol+≤,ì =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, QÆ∞=Ú‡ñ_»∞, HÍ=∞Oz
ѨÓi, ^Œ~ƒ° ù "Õà√◊ §, HÀÅá⁄#fl, "≥∂^Œ∞QÆ∞"Õà√◊ §, |∞+¨ÉHíè =õ Ú, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl gx
~°ã=¨ Ú „Ѩ`ºÕ Hõ=Ú <åÅ∞ˆQã≤ `«∞Å=ÚÅ∞ "Õã≤ nxH˜ <åÅ∞yO`«Å∞ áêÅ∞áÈã≤ HÍñ
z Ñ≤=∞‡@ ^Œ∂ÅQ˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, "Õ∞^Œ, =∞#∞áêÅ (áêÅ) rÅHõ„~°,
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, |∞kú, QÀãÎ̈x„^•Hõ,Δ HõÅHõO_», =$kú, `å=∞~°`∂« O_»∞,¡ gxHõů=Ú
#O^Œ∞ 1 „Ѩã=÷¨ Ú, Ѷ∞¨ $`«=ÚáÈã≤ HÍñz, ÃÑ· ^•xÖ’ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`[Ϋ ǨÏ$^Œ
„^ÀQÆ=Ú, â◊¥Å, =¸„`«, Hõ$„K«Û=ù Ú, "Õ∞ǨÏ=Ú, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, âßfiã¨, HÍã¨, HõÜ Δ ∞« =Ú
Wq #tOK«∞#∞. „ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú, =∞^Œºáê#=Ú, |~°∞=Ù"≥∂Ü«Ú@, =∂~°=æ Ú,
gx =Å# „â◊=∞QÆÅ "åiH˜ |Å=Ú, ѨÙ+≤Ü ì Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
<åQÍ~°∞˚<å„Éèí=Ú
J<ÕHõ ѨÙ@=ÚÅ∞ ni# =„*Ï„ÉèHí =õ Ú#∞ =∞kÌÑ@¨ Hì ëõ êÜ«∞=ÚKÕ <Õ_∞» k#=ÚÅ∞
=∞iÌOz =∂„`«Å∞ KÕã≤ h_» <≥O_çOz ѨÙK«∞ÛH˘x# ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, ã¨=∞ãÎ̈ â◊¥ÅÅ∞,
J~°≈ã¨∞ûÅ∞, J~°∞z, Kèi« ,Ì Ju™ê~°=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, Hõ`Δ H« Ü
Δõ ∞« =Ú,
"åñѨÙ, L^Œ~°QÀ~°=Ú, P=∞¡ Ñ≤`«Î=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú, W`«~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞
#tOK«∞#∞. |Å=Ú, g~°º=$kú, PÜ«Ú~å~ÀQƺ =$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
zO`å=∞}˜~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, =OQÆ=Ú, tÖÏ[`«∞, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú 1 ÉèÏ, "≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú 4 áêÅ∞, gx<ÕH=õ Ú KÕã≤
z„`«=¸Å~°ã=¨ ÚKÕ QÍx, QÆ∞O@QÆÅQÆ~ã° =¨ ÚKÕQÍx, =∞kÌ K≥H¯õ ~°ã=¨ ÚKÕQÍx 7
=∂~°∞Å∞ ÉèÏ=#KÕã≤, QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ h_»<≥O_çOz QÀ^èŒ∞=∞
HõëêÜ«∞=Ú`À <˘ã¨Oy# ǨÏ$„^ÀQÆ=ÚÅ∞, ѨÙ+¨Êãù =¨ Ú#∞ =∂Oã¨=∞O^Œ∞ [xOK«∞

`«$ëê‚ ~ÀQÆzH˜`«û
~ÀQÆ=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=ÚÅ∞, âßfiã¨, HÍ㨠Wq #tOK«∞#∞. |Å=Ú, ѨÙ+≤Ü ì Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.

"å`«[ `«$ëê‚~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, ɡÅ=¡ Ú, ÃÑ~°∞ñQÆ∞ ѨÙ+≤Hì ~õ ° ~°ã=¨ ÚÅ∞, uѨÊfÔQ

~°ã¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ j`«~°ã¨=ÚÅ#∞ áê#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú, Ñ≤`«Î[`«$+¨‚Ü«∞O^Œ∞
JuÎÑO¨ _»∞ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, ^•x HõëêÜ«∞=Ú#∞QÍx, =i¿ÑÖÏÅ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞
`Õ<,≥ ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ K«ÖÏ¡iÛQÍx, ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ HõÅHõO_»
HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ Ñ≤`[Ϋ `«$+¨‚ J}ñQÆ∞#∞. HõÑ[¨¶ `«$+¨Ü ‚ ∞« O^Œ∞, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚,
HõO^Œ∞Å∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, ^Œ~ƒ° gù x
K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z# HõÑ[¨¶ `«$+¨‚ J}ñQÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú "ÕñѨzQÆ∞à◊§ HõëêÜ«∞=Ú#∞
"Õ_Qç Æ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# ==∞#"≥∞ÿ `«$+¨Ü ‚ ∞« }ñQÆ∞#∞. Hõ`Δ [« `«$+¨,‚ Hõ`Δ ~« ÀQÆ=Ú, x=iÎOz
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#ѨC_»∞ J}ñQÆ∞#∞. HõÜ Δ ∞« [`«$+¨Ü
‚ ∞« O^Œ∞, áêÅÖ’ hà◊√§ HõeÑ≤ hiyi áêÅ∞q∞QÆ∞Å∞
=~°‰Ωõ HÍñz PáêÅ#∞ QÍx, Ju=∞^è∞Œ ~° HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
=∂q∞_ç, <Õ̂~_»∞ gx "Õà§◊ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨=∞ãÎ̈
Kè~« ∞° ÅÌ ∞, `«$+¨Ü
‚ Ú« x=iÎOK«∞#∞. =∞é˜] JO‰õΩ~°=ÚÅ∞, `≥Åâ¡ ~◊ ¯° ~°, ÉÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì
^•x=∞‡yO[Å∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, `Õ<,≥ gxx aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» ѨÙ#O^Œ∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞Û
H˘x# Kèi« ,Ì `«$+¨‚ x=iÎOK«∞#∞. =∂r ѶŨ ѨÙH˜O[ů=ÚÅ∞, `Õ<,≥ ^•x=∞‡ yO[Å∞,
gxx ѨÙH˜¯@ #∞xz H˘x# `«$+¨‚ x=iÎOK«∞#∞. `Õ<`≥ À <åÅ∞Hõq∂ñ^Œ QÆO_»∂+¨=Ú
KÕã#≤ `«$+¨‚ `åѨ=Ú =∂#∞#∞. =¸~°Û,ù Kèi« ,Ì ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, „ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú,
=∞^Œºáê#=Ú, q∞H˜¯e Hõ$tOK«∞@, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, =∞^•`«ºÜ«∞=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ j`«Å
[Å=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ~ÀQÆ Ñ‘_`ç ∞« ñ_»Q∞Æ "åñ_»∞ ^ŒÑÊ≤ QÆÅ"åñ_≥· n#∞ñ
_≥· [Å=Ú#∞ J_çy#ѨC_»∞ [Å=Ú <˘ã¨OQÆx Ü≥∞_»Å, ~Ày =∞~°}=Ú <˘O^Œ∞#∞.
ÖËHõ ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ "ÕQ"Æ ∞≥ #ÿ QÆÅQÆ∞#∞. ^ŒÑÊ≤ Q˘#fl ~Ày "≥∂ǨÏ=Ú <˘O^Œ∞#∞, P
"≥∂ǨÏ=Ú =Å# „áê}=ÚÅ#∞ q_»∞K«∞#∞. HÍ=Ù# <≥\ ì˜ ã¨=∞Ü«∞=Ú# QÍx ^ŒÑÊ≤ x
PѨHõ [Å=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú#∞. [Å=Ú#∞ q∞‰õΩ¯@=ÚQÆ „^•QÆ∞@ =Å##∞,
[Å=Ú#∞ ÉÁuÎQÍ „^•QƉΩõ O_»∞@ =Å##∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. HÍñ|\˜ì `≥eqQÆÅ
=∞#∞+¨μºñ_»∞, „áê}=Ú =$kú ÉÁO^Œ∞@ÔH· ѨÅ∞=∂~°∞ H˘kÌQÆ [Å=Ú#∞ áê#=Ú

=∞^Œ, =¸~åÛù ã¨<åºã¨ ~ÀQÆzH˜`«û

KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.

=∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "å`«Ñ`≤ Ϋ ǨÏ~° zH˜`û« Å#∞ KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. =∞^Œ=ÚÅ

Ü«∞O^Œ∞#∞, =¸~°ÛÅù Ü«∞O^Œ∞#∞ Ñ≤`=Ϋ Ú JkèH=õ ÚQÆ #∞O_»∞#x Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k.
hà◊§KÕ`_« ∞» ѨÙ@, hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ ™êfl#=Ú KÕÜÚ« @, =∞}∞ŠǨ~°=Ú ^èiŒ OK«∞@,
j`«Å ÖËѨ#=ÚÅ∞, qã¨#Hõ~°„~°QÍe, Ѩi=∞à◊Ü«ÚHõÎ=ÚÖˇ·# j`«Å áê#=ÚÅ∞,
gx ##∞Éèqí Oz# =¸~°ÛÅù ∞ x=iÎOK«∞#∞. ~°H=Îõ Ú =Å# QÆey# =¸~°ÛÜ ù ∞« O^Œ∞
j`«Å „H˜Ü∞« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
=∞^Œº=Ú=Åx =¸~°ÛùÜ«∞O^Œ∞ ѨÅ∞=∂~°∞==∞#=Ú KÕã≤ ã¨∞Y=ÚQÆ
â◊Ü∞« xOK«∞#k. q+¨=Ú =Å# QÆey# =¸~°ÛÜ ù ∞« O^Œ∞ q+¨ÇϨ ~°=ÚÖˇ#· B+¨^=Œè ÚÅ
<˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ˆ~ñQÆ∞ QÆ∞A˚, q∞iÜ«∂Å∞, =\˜ì"Õà◊√§, <åQƉõΩã¨~åÅ∞, gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ j`«Å [Å=ÚKÕ ÉèHí OΔ̃ z##∞, Ñ≤Ñʨ à◊§ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤
ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, =¸~°ÛÅù ∞ x=iÎOK«∞#∞. Ñ≤#flˆ~QÆ\ ^˜ ∂Œ ÅQÀ"≥Å HõëêÜ«∞=Ú# <Õ~Ú
HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# „Éè=í ∞=∂#∞#∞. „uá¶êÅHõëêÜ«∞=ÚQÍx, áêÅ∞QÍx, tÖÏ[`«∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~°™êÜ«∞<Ò^è=Œ ÚÅ#∞ QÍx 10 ã¨O=`«û~°=ÚÅ <å\˜ <Õ~Úx QÍx,
áê#=Ú KÕã≤##∞ =¸~°ÛÅ∞ =iÎOK«∞#∞. „uѶ¨Å K«∂~°‚=Ú#∞ `Õ<≥`À_» ~å„u
Ü«∞O^Œ∞#∞, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú#∞ ɡÅ=¡ Ú`À_» „áê`«óHÍÅ=Ú##∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞ W@∞¡ 7
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

k#=ÚÅ∞ Ѩ^ºŒä =ÚQÆ Éè∞í lOK«∞K«∞O_ç#– =∞^Œ=Ú, =¸~°Û,ù HÍ=∞Å, L<å‡^Œ=Ú,

Wq #tOK«∞#∞. fHõΔ}"≥∞ÿ# JO[#=ÚÅ∞, Ñ‘_çOK«∞@, ^èŒ∂=∞=Ú, #㨺=Ú,
ã¨∂^Œ∞Å`Àñ „QÆ∞K«∞Û@, ~°HÅΔõ ∞ "ÕÜÚ« @, =Ú‰õΩ¯ yÅ∞¡@, "≥O„_»∞HõÅ#∞ ~À=∞=ÚÅ#∞
Å∞OKè#« =Ú KÕÜÚ« @, ^ŒO`«=ÚÅ`Àñ Q˘é‰õΩ@, ^Œ∞~°^QŒ ˘O_çÑO¨ _»#¡ ∞ ^ÕÇϨ =Ú#
~°∞^Œ∞@Ì , W\ì̃ HÍ~°º=Ú ÖÁ#iÛ# ã¨<åºã¨~ÀQÆ=Ú x=iÎOz `≥eq QÆÅ∞QÆ∞#∞.
Ñ≤=∞‡@, "≥Å∞¡e¡~°ã¨=Ú#∞ QÍx, =∂r Ѷ¨ÅH˜O[ů=ÚÅO^Œ∞ ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe,
q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=ÚÅ#∞ HõeÑ≤QÍx ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú. fHõ} Δ L+¨‚
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# J#fl=Ú#∞ ÅѶ∞¨ =ÙQÆ Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú. ɡÅ=¡ Ú, "≥∂_ç,
K«∂~°‚=Ú, gxx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# |ǨïHÍÅ=ÚQÆ #+¨ì"≥∞ÿ# x„^Œã¨∞Y=ÚQÍ
Ѩ@∞ì#∞. K≥~°∞‰õΩ~°ã¨=Ú, q∞#∞=ÚÅ∞, =∞^Œº=Ú, =∂Oã¨=Ú, <Õ~Ú, áêÅ∞,
QÀ^è∞Œ =∞Å∞, ɡÅ=¡ Ú, =∞`«ûº=ÚÅ∞ gxx J#∞Éèqí OK«∞@ =Å# x„^Œ ã¨∞Y=ÚQÆ
=K«∞Û#∞. Q˘_çÃãáêÅ#∞ "Õ∞ñHõáêÅ`À #∂i áê^Œ=ÚʼnõΩ Ñ¨Óã≤# ã¨∞Y=ÚQÆ
x„^Œ=K«∞Û#∞.
=∞^•`«ºÜ«∞ ~ÀQÆzH˜`«û
Y~°∂~˚ =° Ú, QÀãÎ̈x „^•Hõ,Δ Ñ¨ÙÅ¡„Ѩ|ƒe, zO`«ÑO¨ _»∞, ^•x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú
¿Ñs`«, Lã≤iHõHÍÜ«∞ gx ~°ã=¨ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ =i ¿ÑÖÏÅ#∞ "Õã≤ zeH˜ÜÚ≥ ã¨Oy#
=∞^ŒºqHÍ~°=Ú J}ñQÆ∞#∞. ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gxx
H˘kÌ [Å=Ú`À_» =∞^Œº=Ú r~°=‚ ∞~Ú# "≥#∞Hõ <˘ã¨Oy# "å`«[ áê<å`«ºÜ«∞~ÀQÆ=Ú
x=iÎOK«∞#∞. ÃÑã¨ÅHõ@∞ì#O^Œ∞ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ Ü≥Úã¨Oy##∞, j`«Å „H˜Ü∞« Å∞ KÕã#≤ #∞,
Ñ≤`[Ϋ áê<å`«ºÜ«∞=Ú â◊q∞OK«∞#∞. âı+¡ ‡¨ [áê<å`«ºÜ«∞=Ú, ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕÜÚ« @
=Å# â◊q∞OK«∞#∞. =∞iÜ«Ú nѨhÜ«∞QÆ}∫+¨^èŒ=ÚÅ`Àñ *ËiÛ# =∞^Œº=Ú#∞
áê#=Ú KÕã≤##∞ â◊q∞OK«∞#∞. „u^À+¨[áê<å`«ºÜ«∞=∞O^Œ∞ Jxfl „H˜Ü«∞Å#∞
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Kè«iÌ, =¸~°Ûù, Ju™ê~°=Ú, áÈñHõ K≥Hõ¯ =Å# QÆey# ™⁄‰õΩ¯
gxÜ«∞O^Œ∞ `«$Ñ≤QÎ Æ j`«[Å=Ú#∞ „^•q# #}ñQÆ∞#∞.
áÈñHõKH≥ ¯õ ™⁄‰õΩ¯#O^Œ∞, Ué∞Ñ≤_H» Kõ ∂« ~°=‚ Ú#∞ "åã¨# K«∂K«∞@, j`«[Å
áê#=Ú, LѨC#∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞@, gxx KÕã#≤ #}ñQÆ∞#∞. ã¨∞#fl=Ú =Å# <åÅ∞Hõ
á⁄H˜¯# Ü≥∞_»Å, HõÅHõO_» <À@#∞xzH˘x# â◊q∞OK«∞#∞. „=∞OQÆHÍÜ«∞Å∞, PiÔHÅ∞
gx =Å# QÆÅ∞QÆ∞ =∞^Œ=Ú#O^Œ∞ QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ ÚÖ’ ɡÅ=¡ Ú QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
#}ñQÆ∞#∞. L"≥∞‡`«=Î Å# QÆÅ∞QÆ∞ =∞^Œ=Ú#O^Œ∞ áêÅÖ’ HõÅHõO_»QeÆ Ñ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
#}ñQÆ∞#∞.
UÖÏk"≥∂^ŒHõ=Ú
UʼnõΩÅ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, „uѶ֨ ÏÅ∞, Z„~°aÜ«∞º=Ú,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, „^•Hõ,Δ Y~°∂~˚ =° Ú, #∞=ÙfiÅ∞, Ü«∞=Å∞, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞°
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
q`«∞ÅÎ ∞, `≥Q_Æ ,» K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ gxHõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å∞
â◊~¯° ~° "Õã,≤ Å_»∞¤ KÕã≤ XHõ `«∞ńѨ=∂}=Ú, ^è•~À+¨"‚ ∞≥ #ÿ áêÅKÕñQÍx, ÃÑã¨ÅHõ@∞ìKñÕ
QÍx „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ z#, =∞^躌 áê# qHÍ~°=ÚÅÖ’#QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
^•Ç¨Ï ~ÀQÆzH˜`«û
K«O^Œ#=Ú HõeÑ≤# Ü«Ú^ŒHõ=Ú#O^Œ∞ qã¨#Hõ„~°#∞ `«_çÑ≤ ^•x`À
qã¨~=° ÅÜ«Ú. `åѨ=Ú <˘Ok#"åñ_»∞, `å=∞~°ÑÓ¨ Å∞, J~°ñ\˜Ü∂« ‰õΩÅ∞, gx
q∂ñ^Œ â◊Ü∞« xOK«=ÅÜ«Ú. `«_∞» ѨÙ@, ™êfl#=Ú KÕÜÚ« @, qã¨#Hõ„~°`À qã¨∞~°∞@,
gx =Å# `åѨ=Ú x=iÎOK«∞#∞. ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú x=iÎOK«∞@ÔH· j`«[Å=Ú#∞
„^•QÆ=ÅÜ«Ú#∞. „¿ÑOHõ}=Ú, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞Ѩ@ì, =\˜ì"Õà◊√§, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞, Ѩ^Œ‡Hõ=Ú,
^Œ∞OkÅ=Ú, gxx #∂i =∂x Ѩã∞¨ Ѩ٠~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
`åѨ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. =∞iÜ«Ú `åѨ=Ú <˘Ok#"åñ_»∞ ‰õΩ~°∞"Õ~°∞ Ѩ^Œ‡Hõ=Ú
=\˜"ì àÕ √◊ §, K«O^Œ#=Ú, gxx [Å=Ú#O^Œ∞"Õã,≤ "åx Ü«∞O^Œ∞ ™êfl#=Ú KÕÜ∞«

L<å‡^Œ ~ÀQÆzH˜`«û
=ÅÜ«Ú#∞.

"å`« L<å‡^Œ=Ú #O^Œ∞ "≥Ú^Œ@, ¿ãflǨÏáê#=Ú, Ñ≤`Ϋ L<å‡^Œ=Ú#O^Œ∞

qˆ~K«#=Ú#∞, HõѨ¶ L<å‡^Œ=Ú#O^Œ∞ ==∞#=Ú#∞ KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. J^ä"Œ å=ã≤HÎ ~õ ‡°
KÕã#≤ #∞ L<å‡^Œ=Ú âßOu *ˇO^Œ∞#∞. JѨ™ê‡~°~ÀQÆ=Ú#‰õΩñ *ˇÑʨ ñ|_»∞ zH˜`û« Å#∞
QÆ∂_» KÕÜ∞« ñ^ŒQ∞Æ #∞. ã¨~ã° fi¨ u P‰õΩ (=ÖÏ¡i) QÆ∞=∞‡_ç ѨO_»∞,¡ =ã¨, â◊OYѨÙ+≤Ê
gxx „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ~°ã=¨ Ú nã≤, JO^Œ∞ HÀ+¨μª K«∂~°=‚ Ú#∞ `Õ<#≥ ∞ HõeÑ≤ áê#=Ú
KÕã#≤ L<å‡^Œ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.QÆ∞=∞‡_ç q`«∞ÅÎ Hõů=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ =¸_»∞
k#=ÚÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, `å\˜ =∞@ì~ã° =¨ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞
L<å‡^Œ=Ú #tOK«∞#∞. P=`≥Å· =ÚKÕ JÉèºí OQÆ=Ú KÕã≤ J=Ü«∞==ÚÅ#∞ Hõ\ ˜ì
Ü≥∞O_»Ö’ "≥Å¡yÅ#∞xz##∞ P=`≥·Å=ÚKÕ #㨺=Ú KÕã≤##∞, „áêñ`«<≥~Úºx
x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# áê#=Ú KÕ~ÚOz##∞, L<å‡^Œ=Ú â◊q∞OK«∞#∞.ÖËHõ
L<å‡^Œ=Ú <˘Ok# "åxH˜ ɡ^iŒ OK«∞@, ÉèÜ í ∞« ÃÑ@∞ì@, =ã¨∞=Î ÙÅ <˘ã¨OQÆ∞@,
T~°_Oç K«∞@, ã¨O`À+¨ ÃÑ@∞ì@, Pâ◊Û~°ºÑ¨~K° ∞« @, D Ѩ#∞Å =Å# =∞#ã¨∞û ZѨÊ\˜
„ѨH$õ ux ÉÁO^Œ∞#∞. HÍ=∞=Ú, â’Hõ=Ú, ÉèÜ í ∞« =Ú, „HÀ^è=Œ Ú, ǨÏ~°¬=Ú, D~°¬º,
Ö’Éè=í Ú gx =Å# QÆey# L<å‡^Œ=Ú#O^Œ∞ Ѩ~㰠ʨ ~° „Ѩu ^ŒfiO^Œfi=ÚÅ =Å#
J#QÍ ÉèÜ í ∞« â’Hõ=ÚÅ =Å# HÍ=∞[ L<å‡^Œ=Ú#∞, ÉèÜ í ∞« „HÀ^è=Œ ÚÅKÕ â’Hõ[
L<å‡^Œ =Ú#∞, HÍ=∞â’Hõ=ÚÅKÕ ÉèÜ í ∞« [ L<å‡^Œ=Ú#∞ „HÀ^è[Œ L<å‡^ŒO|∞#∞
âßOu *ˇO^Œ∞#∞. â’Hõ, „HÀ^è,Œ ÉèÜ í ∞« , HÍ=∞=ÚÅKÕ Ç¨Ï~°¬, D~嬺 Ö’Éè=í ÚÅ =Å#
QÆe#æ L<å‡^Œ=Ú âßOu *ˇO^Œ∞#∞. W+¨ì =ã¨∞<Î åâ◊=Ú =Å# =∞#ã¨∞û K≥_#ç ѨC_»∞
W+¨ì =ã¨∞ãÎ =¨ ∂# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞@, T~°_Oç Ѩ٠=∂@Å∞, ^è~·≥ º° =Ú K≥ÑC¨ @,
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# âßOu *ˇO^Œ∞#∞. Ѷ∞¨ $`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx áê#=ÚKÕÜÚ« @
=∞O„`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx [Ñ≤OK«∞@, ^Õ=`åѨÓ[, |eÜ≥Úã¨OQÆ∞@, Ǩϟ=∞=Ú,
„"ÕÅ∞Û@, JO[#=Ú gx =Å# PQÆO`«∞Hõ L<å‡^Œ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. ^Õ=`«Å∞,
|∞∞+¨μÅ∞, QÆO^è~Œ ∞° fiÅ∞, Ñ≤`Å« ∞, Ö’#QÆ∞"å~°∞ ™Èñ‰õΩ@=Å# QÆÅ∞QÆ∞ L<å‡^Œ#=Ú
#O^Œ∞, PO[#=ÚÅ∞, „‰õÄ~° Hõ~‡° =Ú, fHõ} Δ Hõ~‡° Å∞#∞ PK«iOѨñQÆ∂_»^∞Œ .
áêhÜ«∞HõÖϺ} Ѷ¨∞$`«=Ú
Ñ≤#fláêñѨ~,° „uѶ֨ ÏÅ∞, ~ˆ }∞HõÅ∞, ^Õ=^•~°∞, ‰õÄñ`«∞~°∞|∞_»=∞, =ÚÜ«∂º‰õΩ
á⁄#fl, „QÆOkè `«Q~Æ =° Ú, Ѩã∞¨ Ѩ٠=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ã¨∞QÆOkè áêÅ, #Å¡ã∞¨ QÆOkèáêÅ,
=∂ůOQÆ},˜ #Å¡HÅõ ∞=^Œ∞OѨÅ∞, UʼnõΩÅ∞, =∞Ol+≤,ì <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, ^•x=∞‡,
<åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, `åoâ◊Ñ„¨ u, =ÚÅHõ, "å_»x =∞ÖˇÑ¡ Ù¨ =Ùfi, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, HÀÅá⁄#fl,
HÀ+¨μ=ª Ù, K«O^Œ#=Ú, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú, gxHõxfl\˜H˜ <åÅ∞QÆ∞
áêà◊√§ hà◊√§ áÈã≤ JO^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú HõeÑ≤ Ñ≤O_ç ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Wk JѨ™ê‡~°=Ú [fi~°=Ú, HÍã¨, â’+¨, Jyfl=∂O^Œº=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú, "å`«~H° =Îõ Ú,
Ѩ_Ãç ã=Ú, „`åºÇ≤ÏHõ, Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú, "åOu, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú,
qã¨~Ê° =Ú, ^Œ∞~°^,Œ áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, L<å‡^Œ=Ú, q+¨^À+¨=Ú, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú, ^À+¨=Ú
gxx ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞. Ç‘Ï#ã¨fi~°=Ú Ñ¨_#ç "å~°∞, g~°ºHõÜ Δ ∞« =Ú <˘Ok# "å~°∞,
=O^蕺„ã‘ÅÎ ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åiH˜ HÍOux PÜ«Ú+¨º=Ú#∞, |Å=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
PÅHΔ̃ ‡, áêѨ=Ú, ~åHõãΔ Ñ¨ _‘ ,» „QÆÇϨ ^À+¨=ÚÅ∞ gxx `˘ÅñyOѨ*Ü Ë Ú« . ѨÙ~°∞+¨
ã¨O`å#=Ú QÆeyOK«∞#∞.
=∞ǨÃÑ·âßzHõѶ¨∞$`«=Ú
[\Ï=∂Oã≤, Hõ~H° ͯܫ∞, QÆO^è=Œ ∂Oã≤, "≥∞@ì^•=∞~°, ^Œ∂ÅQ˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞,
=ã¨, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, `«H¯õ e, ã¨~ã° fi¨ f P‰õΩ, HÍHÀo, ‰õΩ~å™êx F=∞=Ú, Hõ@∞Hõ
~ÀÇ≤Ï}˜, H©~Δ H° ÍHÀo, <ÕÅ`å_çQ_Æ Å¤» ∞, =$^Œ^ú •~°∞, HÍ=∞Oz, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨,
ÅHõ¯, ÃÑ^ŒÌ K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, Lã≤iHõ HÍÜ«∞, ã¨~åÊHΔ̃, ÃÑ^ŒãÌ ~¨ åÊHΔ̃, Q˘O`≥=∞Q˘=∞~°∞,
z#fl XkÌK@≥ ∞ì, =ÚÜ«∂º‰õΩ á⁄#fl, gx Hõů=Ú`À ѨHfiõ =ÚKÕÜ∞« ñ|_ç# Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞
áê#=Ú KÕã#≤ Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú, L<å‡^Œ=Ú, „QÆÇϨ ^À+¨=Ú, JѨ™ê‡~°O|∞#∞
#tOK«∞#∞. ÉÏÅ∞~°‰Ωõ J=Ü«∞=ѨÙ+≤ì xK«∞Û#∞.
JO[#=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, `Õ<,≥ QÀ=Ù Ñ≤`=Ϋ Ú gxx HÍÅ∞Hõ
KÕã≤ <Õ„`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ JO[#=Ú "Õã≤# Éèí∂`«^À+¨=ÚÅ =Å#ñ QÆeÔQ_»∞
L<å‡^Œ=ÚÅ∞, =∞Ǩϟ<å‡^Œ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
=∞Ǩ^Œ∂Ѩ=Ú
"Õñáê‰õΩ, =ã¨, WOQÆ∞=, áê=Ú‰õΩ|∞ã¨=Ú, P"åÅ∞, gxx# ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
_®H˜<åºk Ñ≤âßK«^À+¨=Ú, Éè∂í `À<å‡^Œ=Ú#∞ #tOK«∞#∞. „ѨuqÎ `«∞ÅÎ ∞, <≥=∞e~¸ñ
HÔ Å∞, ÃÑ^ŒÌ =ÚÅHõ, Ñ≤H¯õ K≥@∞ì, =∞~°∞==Ú, ^•eÛ# `«"åH©iΔ , Ñ≤eq¡ +ª̈=Ú, á⁄@∞ì,
=ã¨, "≥O„_»∞HõÅ∞, áê=Ú‰õΩ|∞ã¨=Ú, P=Ù H˘=Ú‡, U#∞ñQÆ∞ ^ŒO`«=Ú, WOQÆ∞=,
q∞iÜ«∂Å∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx á⁄_ç KÕã≤ ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤ , 㨯O^Œ,
JѨ™ê‡~°, L<å‡^Œ, Ñ≤âßK«, ~åHõãΔ ,¨ ÉÏ^èÅŒ ∞, ^Õ=`å"Õâ◊ [fi~°O|∞Å∞#∞ x=iÎOK«∞#∞.
Éèí∂`åO‰õΩâ◊~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, ֒ǨÏ=Ú, ~°[`«=Ú, `å„=∞=Ú, =Ú`≥ÎѨÙÉèí㨇=Ú Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ ã¨=∞=ÚQÆ =„*Ï„ÉèHí =õ Ú, `åà◊H=õ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú
=∞}˜tÅ, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú, #∞=ÙfiÅ∞, ™œg~åO[#=Ú (ã¨∞~°=∞~å~Ú) ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞ñ
QÆ∞, ~°™êO[#=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, a_® Å=}=Ú, HÍK«Å=
}=Ú, ã¨=Ú„^Œ Å=}=Ú Wq áê^Œ~ã° =¨ Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx QÆ∞O@QÆÅ
QÆ~,° z„`«=¸Å=Ú, ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞, gx ~°ã=¨ ÚÅ∞, áêÅ∞, gxKÕ =∞iÌOz XHõ
ѨQ∞Æ xz ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú# aà◊§QÍ KÕã≤ =¸ñ‰õΩ\˜Ö’ #∞xz K«∞@∞ì pÅ=∞#∞flѨÓã≤
QÆ[ѨÙ@=Ú "ÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. nxx x`«º=Ú Ô~O_»∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î JšѨÙ
~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z# L<å‡^Œ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. |éˇ] <≥~Úº, áêÅ∞, QÆ∞~°∞`«fi
PǨ~°=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx ÉèHí OΔ© Ѩ=K«∞Û#∞. J=`≥Å· =ÚKÕ JÉèºí OQÆ=Ú KÕÜÚ« @
=∞Ozk.
JѨ™ê‡~°Hõ zH˜`«û
qâı+=¨ ÚQÆ =ã≤HÎ ~õ ‡° Å =Å# "å`åѨ™ê‡~°=Ú, qˆ~K«#=Ú=Å# ã≤`åÎÑ™¨ ê‡~°=Ú
==∞#„H˜Ü∞« =Å# Hõáê¶ Ñ¨™ê‡~°=Ú#∞ #tOK«∞#∞. =ÚOyã¨, QÆ∞_»Q¡ ∂Æ |, Ñ≤e,¡ QÆ^,ÌŒ
„áêñÔH_ç ѨÙ~°∞QÆ∞, ã¨~Ê° =Ú, HÍH˜, gx éˇH¯õ Å#∞, =∞Å=ÚÅ#∞ `≥zÛ ^è∂Œ Ѩ=Ú
"Õã#≤ JѨ™ê‡~°=Ú â◊q∞OK«∞#∞. =∞}˜tÅ, ~°™êO[#=Ú, áê=Ù~å~Ú =∞Å=Ú,
gxx "≥∞`«ÎQÍ #∂i <Õ„`«=ÚʼnõΩ JO[#=Ú"Õã≤# JѨ™ê‡~°=Ú, L<å‡^Œ=Ú
#tOK«∞#∞.
|$ǨÏ`«ÊOK«QÆ=ºÑ¶¨∞$`«=Ú
^Œâ=◊ ¸ÖÏÅ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, H˘_çÃãѨ@,ì U_®‰õΩÅ á⁄#fl,
L`«~Î̂ }˜, he"Õà√◊ §, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, ~ˆ Å"Õà√◊ §, „|Ǩχ"Õ∞_ç"àÕ √◊ §, ѨÙ+¨¯~° =¸Å=Ú,
Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQÀ"≥Å, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8 `«∞ÖÏÅ∞, gxx 1 „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞
"Õã≤ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ, QÆO@∞ ÉèÏ~°Oy, q+¨ÉÁkÌ, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, `≥Q_Æ ,» Hõ~H° ͯܫ∞, KåñQÆ"àÕ §ı , <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, <ÕÅ"Õ=Ú, z„`«=¸Å=Ú,
ã¨∞QÆOkèáêÅ, #Å¡ ã¨∞QÆOkèáêÅ, =ÚÅ∞"≥∂^Œ∞QÆ∞ "Õà√◊ §, HÍ=∞Oz QÆ_,¤ç gxx
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C#ñ ^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõÅѨ=ÅÜ«Ú. P=Ù¿Ññ_»
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

~°ã=¨ Ú, P=Ù ÃÑ~°∞ñQÆ∞, P=Ù =∞l˚Q,Æ P=ÙáêÅ∞, P=٠ѨOz`«=Ú, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ
`«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# HõeÑ≤ 64 `«∞ÖÏÅ∞ P=Ù <Õ~Ú HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
JѨ™ê‡~°=Ú [fi~°=Ú, HÍã¨, "åñѨÙ, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, QÆ∞Ň=Ú, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, áê~°≈fiÑ‘_,»
HÍ=∞Å, ǨÏb=∞Hõ=Ú, JÅHΔ̃ ‡, „QÆÇϨ , ~åHõãΔ ¨ ^À+¨=Ú, Kåi÷HÍk [fi~°=Ú gxx
#tOѨñ*ËÜÚ« #∞. J=∞$`«=Ú=Öˇ J`«ºO`« QÆ∞}=Ú xK«∞Û#∞.
K«O_»Éèˇ·~°=~°ã¨=Ú
áê^Œ~°ã¨Éèí㨇=Ú, `å„=∞Éèí㨇=Ú, Ö’Ç¨Ï Éèí㨇=Ú, `åà◊Hõ=Ú, =∞}˜tÅ,
QÆO^èHŒ =õ Ú, ~°™êO[#=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx QÀ=¸„`«=ÚKÕ =∞iÌOz
LO@KÕã,≤ ÃÑk· #∞ã¨∞Å Hõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å∞ QÆO^èHŒ =õ Ú HõeÑ≤ ~Ú#∞Ѩ áê„`«=Ú
#O^Œ∞ Hõ} Δ HÍÅ=Ú =O_ç kOz 5 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ z "≥O@<Õ
~ÚOQÆ∞=, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, HÀ+¨μ=ì Ù, gx#xfl\˜x XHõ `«∞Å=Ú `≥zÛ QÀ=¸„`«
=ÚÖ’ñQÍx, Ѷ∞¨ $`«=ÚÖ’ñQÍx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú, JѨ™ê‡~°=ÚÅ∞ #tO

L^•=~°Î ~ÀQÆzH˜`«û
K«∞#∞.

`≥Å¡ `≥QÆ_», ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞áêÅ∞, #∞=ÙfiÅ∞, „QÍ=∞=∞O^Œe [Å=Ú,

J#∂Ѩ^âÕ [◊ O`«∞=ÙÅ =∂Oã¨~ã° =¨ Ú gx`À_» =i¿ÑÖÏÅ#∞ ÉèHí OΔ˜ z# L^•=~°=Î Ú
=∂#∞#∞. Jáê#"å`«=Ú#∞ JѨÙ@KÕ QÆÅ∞QÆ∞ L^•=~°~Î ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "≥Ú^Œ@,
¿ãflǨÏáê#=Ú KÕ~ÚOz Ñ≤=∞‡@ ¿ãfi^Œ#Hõ~°‡KÕã≤, Ñ≤=∞‡@ P™ê÷Ѩ#=ã≤ÎHõ~°‡#∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞Å=Ú#∞ J_»y¤ OK«∞@ =Å#ñQÆÅ∞QÆ∞ L^•=~°~Î ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ –
J<åǨÏ~ÀQÆ=Ú#‰õΩ *ˇÑʨ ñ|_»∞ zH˜`û« #∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
<å~åK«K«∂~°‚=Ú
YO_»â~◊ ¯° ~° 4 `«∞, `≥Å¡ `≥Q_Æ » 4`«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 1 `«∞, gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ JO^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ 1 `«∞Å "≥∞`«∞ΠѨÙK«∞ÛH˘x# qˆ~K«#"≥∞ÿ Ñ≤`«Î, âı¡+¨‡
L^•=~°=Î ÚÅ∞ x=iÎOK«∞#∞. Wk ~å[Ü≥∂Qƺ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
<å~åK«~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, q∞iÜ«∂Å∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, Wq ~Ô O_Õã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∂#=Ú â◊√kú KÕã#≤
<ÕáêàÏÅ∞, gxx ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞áêÅÖ’ 3 k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz nxx <åiˆHà◊=Ú
#_»∞=∞#∞xz, =¸ux=¸ã≤ pÅ=∞#∞flѨÓã≤, JufHõ} Δ Ïyfl g∞ñ^Œ ѨHfiõ =Ú KÕã≤
K«ÖÏ¡iÛ# Ñ≤^ÑŒ ¨ fã≤ =∞iÌOz ã‘™ê "≥Ú^ŒÅQÆ∞ áê„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú.
nxx <åaèÜÚ≥ Hõ¯ =∞^躌 „Ѩ^âÕ =◊ Ú# ÖËÑ#¨ =ÚKÕã#≤ 10 =∂~°∞Å∞ qˆ~K«#=∞QÆ∞.
nxx "åã¨# K«∂z##∞ ÉÏQÆ∞QÆ qˆ~K«#=∞QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ Wk ~å[Ü≥∂Qƺ=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. `≥Q_Æ » 2 ÉèÏ, Hõ~H° ͯܫ∞ 5 ÉèÏ, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 4 Éè$í Ï, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
nxHõO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=ÚQÆ ÉˇÅ=¡ Ú QÆeÑ≤ 15 =∂„`«Å∞ KÕã≤ XHõ =∂„`«#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x#
=∞Å|^Œ=ú Ú =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
P<åÇ¨Ï ~ÀQÆ zH˜`«û
`≥Q_Æ ,» `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» Hõ~H° ͯܫ∞, Wq ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞
áêÅ`À ÉèÏ=#KÕã≤ =∞iÌOz, "Õñ_çhà◊§`Àñ |∞K«∞ÛH˘x##∞, ÖËHõ ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞
"Õà◊§ K«∂~°‚=Ú#∞ "Õñ_çhà◊§`À |∞K«∞ÛH˘x##∞ P<åǨÏ=Ú, L^•=~°Î=Ú#∞
x=iÎOK«∞#∞.
„uHõ\Ïfik=iÎ
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^èÅŒ =}=Ú, `≥ÅP¡ "åÅ∞, Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú,
HÀ+¨μ=ì Ù, Wq Ü«∞xflÜ«Ú KÕi 1 `«∞, „=∞OQÆHÍÜ«∞ 1 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥
4 `«∞, ɡÅ=¡ Ú#∞ "Õã≤ áêHõ=Ú KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ XHõ QÆ∞_»¤ Ü«∞O^Œ∞xz ÉÁ@# „"Õe
„Ѩ=∂}=ÚQÆ =uÎKãÕ ≤ <Õ~ÚK«iq∞ "≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÆ Pã¨#=Ú#ñ *ÁxÑ≤# P<åǨÏ=Ú,

=¸„`«Hõ$„K«Ûù ~ÀQÆzH˜`«û
L^•=~°=Î Ú L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ QÆ∞Ň=Ú Wq #tOK«∞#∞.

`≥Ö· Ï^Œ∞ÅKÕ =∞~°#Ì =Ú, ¿ãflǨÏáê#=Ú, x~°∂ǨÏ=ã≤,Î ¿ãfi^ŒH~õ ‡° , LѨ<åǨÏ=Ú

(Hõ@∞¡Hõ@∞ì@) L`«Î~°=ã≤Î, [ÖÏ^Œ∞ÅKÕ `«_»∞ѨÙ@, =¸Ü«∂º‰õΩá⁄#fl "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"å`«ÇϨ ~° B+¨^=Œè ÚÅKÕ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# ~°ã=¨ ÚÅ <˘ã¨OQÆ∞@ gx =Å#
"å`«[=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú x=iÎOK«∞#∞. j`«Å[Å=ÚKÕ `«_∞» ѨÙ@, j`«Å[Å ™êfl#=Ú,
j`«ÅÖËÑ=¨ ÚÅ∞, „w+¨‡HÍÅq^è∞Œ Å∞, =ã≤HÎ ~õ ‡° , qˆ~K«# „H˜Ü∞« , „^•Hõ,Δ <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞QÆ_,¤»
K≥é‰õΩ~°ã=¨ Ú, Ѷ∞¨ $`«=Ú gx #∞ѨÜ∂≥ yOK«∞@ gx =Å# Ñ≤`[Ϋ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú
ǨÏiOK«∞#∞. Ü«∞=HΔÍ~åk ã¨fi~°HÍΔ ~°=ÚÅ∞, fHõ} Δ B+¨^=Œè ÚÅ∞, fHõ} Δ J#fl=ÚÅ∞,
K≥=∞@ Ѩ\ ˜ìOK«∞@, Ü«∞=Å J#fl=Ú, ==∞#„H˜Ü«∞, x~°∂ǨÏ=ã≤Î, KÕñ^Œ∞
B+¨^èŒ=ÚÅ`À ã≤^Œú=Ú KÕÜ«∞ñ|_ç# `≥·Å=ÚKÕ =∞~°Ì#=Ú gx=Å# HõѶ¨[
=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú x=iÎOK«∞#∞. „u^À+¨[ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞ |ÖÏ|Å=Ú#∞
Ez Jxfl zH˜`û« Å∞#∞ KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. J~Ú##∞ Ñ≤`åÎkHè õ „u^À+¨[ =¸„`«
Hõ$„K«Ûù=Ú#O^Œ∞ ==∞#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. HõáêkèHõ „u^À+¨[ =¸„`«Hõ$„K«Ûù
=Ú#O^Œ∞ qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. "å`åkèHõ „u^À+¨[ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞
=ã≤HÎ ~õ ‡° KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. JaèÑ∂¨¶ `«=Ú=Å# QÆÅ∞QÆ∞ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞ `å`å¯eHõ
„=}=ÚʼnõΩñ *ˇÃã_ç zH˜`û« Å#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞Å=Ú =Å# Å∞QÆ∞ =¸„`«
Hõ$„K«Û=ù Ú#O^Œ∞ ¿ãfi^ŒH~õ ‡° , K«∂~°„‚ H˜Ü∞« , `≥Å· =∞~°#Ì =Ú, =ã≤HÎ ~õ ‡° gxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"å`«HÑõ =¨¶ Ú=Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú #O^Œ∞–Jâ◊‡i–â◊~‡° ~åâ◊‡i ~ÀQÆ=Ú
ÅO^Œ∞ñ *ˇÑʨ |_ç# zH˜`û« KÕÜ∞« ñ^ŒQ∞Æ #∞. g~°º=Ú J_»y¤ OѨ|_»∞@KÕñ QÆÅ∞QÆ∞
=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞ tÖÏ[`«∞Ü«∞O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. ^è•`«∞ ^À+¨=Ú
=Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞ g~°º=$kúH~õ ° B+¨^=Œè ÚÅ ¿ãqOK«∞@, „âı+ª̈
„ã‘Î ã¨OÉè’QÆO|∞#∞ Lz`«=Ú. ~°H^Îõ À+¨=Ú=Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#O^Œ∞
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ≤`[Ϋ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú#‰õΩñ *ˇÑʨ ñ|_ç# zH˜`û« Å#∞ KÕÜÚ« #k. ^Œ~ƒ° –ù ~Ô Å∞¡, uѨÊ
~Ô Å∞¡, =ÚO[QÆ_,¤ç H˜H¯õ ã¨Q_Æ ,¤ç gx "Õà§◊ #∞ L^ŒH=õ Ú`À #∂i áê#=Ú KÕã#≤ ,
Ñ≤`[Ϋ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú =∂#∞#∞. ÃÑ· `«$}ѨOK«=¸Å=ÚÅ`À ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« ñ
|_ç# áêÅ#∞ „`åy#, eOQÆ=Ú#O^Œ∞ Ѩ__≥ ∞» ~°H=Îõ Ú xÅ∞K«∞#∞. ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ,
z#fl=ÚÅHõ, ѨÖ~¡Ë ∞° , ~ˆ Å ^Œ~ƒ° ,ù ~Ô Å∞¡, Ñ≤#fl ~ˆ QÆ\ ^˜ ∂Œ ÅQÀ"≥Å H˘O_»ÑO≤ _ç"àÕ √◊ §,
Hõ~H° ͯܫ∞, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# Jâ◊‡i ~ÀQÆ=Ú, J™ê^躌
=¸„`«H$õ „K«ÛOù |∞#∞ x=iÎOK«∞#∞. ѨÖ~¡Ë ∞° q`«∞ÅÎ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ Ü«∞=HΔÍ~°=Ú
HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, ~°HÑÎõ `≤ OΫ |∞#∞ x=iÎOK«∞#∞. Lã≤iHõ, „^•Hõ,Δ
<ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞QÆ_,¤» Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ HõÅHõO_» HõeÑ≤
ѨÙK«∞ÛH˘x# J™ê^躌 "≥∞#ÿ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ç¨ÏiOK«∞#∞. Lã≤iHõ, „^•Hõ,Δ
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞QÆ_,¤» ѨÖ~¡Ë ∞° , ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, z#fl=ÚÅHõ, ^Œ~ƒ° ,ù K≥~‰° Ωõ
"Õà√◊ §, Hõ~H° ͯܫ∞, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú,
áÈ@∞¡, =∞O@Ü«Ú #tOK«∞#∞.
J=∞$`åk
uѨÊfñÔQ, ™⁄O\˜ Lã≤iHõ, ÃÑ<Õfl~°∞QÆ_,¤» ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, z#fl=ÚÅHõ, ѨÖ~¡Ë ∞°
gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ , "å`«~ÀQÆ=Ú, áÈ@∞¡QÅÆ =¸„`«H$õ „K«Û=ù ÚÅ∞
=∂#∞#∞.
â◊`å=~åºk HõëêÜ«∞=Ú
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ~Ô Å∞¡, ^Œ~ƒ° ,ù ÃÑ^ŒÌ ѨÖ~¡Ë ∞° , <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» ã¨OÉÏaÜ«∞º=Ú,
K≥~‰° Ωõ , #=∞‡^Œ∞OѨ, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ â◊~¯° ~°ÜÚ« HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
Ñ≤`[Ϋ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú QÆeÑ≤
ѨÙK«∞ÛH˘x# „â◊=∞=Ú ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, `åѨ=Ú,â◊¥Å,=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú Wq ǨÏiOK«∞#∞.
â◊~¯° ~°Ü∞« O^Œ∞ QÍx, `Õ<≥ Ü«∞O^Œ∞ QÍx, ã¨=∞=ÚQÆ Ü«∞=HΔÍ~°=Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z#
=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú x=iÎOK«∞#∞. QÆO^èHŒ =õ Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, HõÅHõO_», gxx =∞l˚QÖÆ ’ñ
QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# ™ê^躌 J™ê^躌 =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú x=iÎOK«∞#∞. >ˇOHÍÜ«∞ ѨÙ=Ùfi#∞
aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À ÉèHí OΔ̃ z# ~°H[Îõ =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú Ñ≤`=Ϋ Ú Wq ǨÏiOK«∞#∞.
`å~°ˆHâ◊fi~°~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, =OQÆ=Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜
^Œ∂ÅQÀ"≥Å, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° q`«#Î =ÚÅ∞, Hõ~H° ͯܫ∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆñ
^≥zÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ Ú, ѨOK«`$« }HõëêÜ«∞=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° q`«∞ÅÎ ~°ã=¨ Ú,
gx Ü«∞O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∞kOz ~Ô O_»∞ QÆ∞~°∞yO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã,≤ x`«º=Ú
1 =∂„`«#∞ `Õ<`≥ À ¿ãqOz# =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú x"åiOK«∞#∞. WO^Œ∞q∂ñ^Œ 1
`«∞, JuÎÑO¨ _»∞ K«∂~°=‚ Ú#∞ `Õ<#≥ ∞ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ K«=ÅÜ«Ú. "Õ∞ñHõáêÅ∞, HõÅHõO_»,
K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú Wq Ѩ^ºŒä =Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=¸„`åѶ¨∂`« ~ÀQÆzH˜`«û
qâı+¨=ÚQÆ =¸„`«Hõ$„K«Ûù zH˜`«ûÅ KÕ`«<Õ =¸„`åѶ¨∂`«=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
=∞i L`«~Î =° ã≤,Î ¿ãflǨÏáê#=Ú qˆ~K«# „H˜Ü∞« , gx =Å##∞ =¸„`åѶ∂¨ `«=ÚÅ∞
=∂#∞#∞. 1 `«∞Å=Ú #Hõ¯^À㨠q`«∞ÅÎ Hõů=Ú#O^Œ∞ H˘OK≥=Ú ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú
HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã≤ "≥O@<Õ Ñ¨ÙeHõ_»∞QÆ∞#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# =¸„`åѶ¨∂`«=Ú
ǨÏiOK«∞#∞. Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ɡÅ=¡ Ú, =∞kÌK@ ≥ ∞ì Ѩ@~ì ã° =¨ Ú gxx áê#=Ú KÕã#≤ ,
=¸„`åѶ∂¨ `«=Ú, â◊~¯° ~° ~ÀQÆ=Ú, Jâ◊‡i Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. ѨÖ~¡Ë ∞°
ã¨=¸Å=Ú HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì JO^Œ∞ `Õ<,≥ â◊~¯° ~° HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# =¸„`åѶ∂¨ `åk
~ÀQÆ=ÚÅ∞ ^Œ∂~°=ÚQÆ `˘ÅñQÆ∞#∞. x=∞‡K≥@∞ì "Õà◊§#∞ ѨÙeHõ_»∞QÆ∞`À #∂i
<åaèÜ∞« O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ , =¸„`åѶ∂¨ `«=Ú x=iOK«∞#∞. ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú
K«∂~°‚=Ú#∞ eOQÆ=Ú#O^Œ∞ „Ѩ"ÕtOѨñ*Ëã≤##∞, QÆ∞=∞‡_ç~°ã¨=Ú #O^Œ∞
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, â◊~¯° ~°#∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, K«O„_»q`«∞ÅÎ #∞ #∂i [Å=Ú`À
#∂i áê#=Ú KÕã≤##∞, ~°∞„^Œ[_» "Õà◊§#∞ #∂i =∞l˚QÆ`À ѨÙK«∞ÛH˘x##∞,
=¸„`åѶ∂¨ `«=Ú Jâ◊‡iÜ«Ú #tOK«∞#∞. `≥ÅK¡ O« ^Œ#=Ú HõÅHõO_» gxx ѨÙeHõ_∞»
QÆ∞`À ѨÙK«∞ÛH˘x, HÍñz K«ÖÏ¡iÛ# áêÅ∞ „`åy# L+¨"‚ å`«=∞}ñQÆ∞#∞. „uѶ֨ ÏÅ∞,
ѨÙÅ∞ѨÙ~°ã=¨ Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ áê^Œ~㰠ɨ ãíè ‡¨ =Ú QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
13 =¸„`åѶ∂¨ `«=ÚÅ∞#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
Lj~åk `≥Å· =Ú
=\˜ì "Õà√◊ §, „QÆOkè`Q« ~Æ =° Ú, HÀ+¨μ=ì Ù, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, K«O^Œ#=Ú, `åxHÍÜ«∞,
Hõ~H° ͯܫ∞, ÃÑ^ŒKÌ Å« Ñ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, `å=∞~° ^Œ∞OѨÅ∞, HõÅ∞=^Œ∞OѨÅ∞, ã¨∞QÆOkèáêÅ
#Å¡ ã¨∞QÆOkèáêÅ, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» ^Œâ=◊ ¸ÖÏÅ∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞,
<ÕÅQÆ∞=∞‡_çQ_Æ ,¤» HÍHÀo, uѨÊfñÔQ, ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° , ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨,
Ñ≤#flã¨^•Ñ¨ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞, #∂<≥ 1 „Ѩã=÷¨ Ú gxx HõeÑ≤ HÍñK«
=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ ѨÖ~¡Ë ∞° ã¨=¸Å=Ú 100 `«∞ÖÏÅ∞, 1 „^À}[Å=∞O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ, #∂<≥‰Ωõ ã¨=∞=ÚQÆ =∞l˚Q,Æ J=Ù~°∞QÆ_¤ç HõëêÜ«∞=Ú
1 P_èH» =õ Ú W@∞¡ gxx "Õã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. D `≥Å· =Ú, =¸„`åѶ∂¨ `«=Ú,
=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, Jâ◊‡i gxx ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞, |Å=Ú, HÍOu, g~°º=$kúÜÚ«
QÆÅ∞QÆ∞#∞. "å`«, Ñ≤`=Ϋ ÚÅ∞ âßOuK≥O^Œ∞#∞. Wk HÍj~åAKÕ xi‡OѨñ|_ç#k.
Jâ◊‡s ~ÀQÆ zH˜`«û
=~°∞}ÏkHÍfi^äŒ=Ú
Leq∞i K≥@∞ìѨ@ì, ™⁄O\˜, ã¨#flѨÖË¡~°∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÉˇÅ¡=Ú, gx
HõëêÜ«∞=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# |ǨïHÍÅ=ÚQÆ #∞O_»∞ Jâ◊‡i, "å`«[ Jâ◊‡i Wq
#tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

|$ǨÏ^Œfi~°∞}Ïk
Leq∞i K≥@∞ì Ѩ@,ì ™⁄O\˜, ѨÖ~¡Ë ∞° q`«∞ÅÎ ∞, <ÕÅ`å_çQ_Æ =¤» Ú, LÅ=Å∞,
^Œ~åƒùk ѨOK«`$« }=ÚÅ∞ gx HõëêÜ«∞=Ú# HõÅHõO_», Ü«∞=HΔÍ~°=Ú HõeÑ≤ áê#=Ú
KÕã≤# Jâ◊‡i, =¸„`«Hõ$„K«Ûù=Ú, á⁄uÎHõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤Ê, eOQÆ=∞O^Œe â◊¥Å Wq
=∂#∞#∞. <ÕÅ`å_ç QÆ_Ť» Hõů=Ú#∞ `˘e k#=Ú ÃÑ\˜ì ÃÑ\˜#ì hà◊§`ÀñQÍx,
Ñ≤#fl áêñѨ~° HõëêÜ«∞=Ú`ÀñQÍx ѨÙK«∞ÛH˘x# =¸ñ_»∞ k#=ÚÅÖ’ Jâ◊‡i
x=iÎOK«∞#∞. >ˇOHÍÜ«∞ ѨÙ=Ùfi, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, gxx L^ŒH=õ Ú`À #∂i ѨÙK«∞ÛH˘x#
XHõ¯ k#=Ú֒ѨŠÃÑ∂¶ ~° Jâ◊‡i x=iÎOK«∞#∞.
áêëê}aè#fl~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 1 ÉèÏ, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 ÉèÏ, tÖÏ[`«∞ 1 ÉèÏ, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞
`≥ÅQ¡ ÖÆ ~˚Ë ∞° , J_»~¤ ã° =¨ Ú, `≥Å¡ q+¨μ„‚ HÍO`«=Ú gx ~°ã=¨ ÚÅ`À =¸_»∞ñ_»∞ k#=ÚÅ∞
x`«º=Ú =∞iÌOz, Ü≥∞O_çOz ÉèÏO_»ãO¨ ѨÙ@=Ú#O^Œ∞xz _ÀÖÏÜ«∞O„`å#=O_ç,
fã≤ Ü≥∞O_çOz K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« ~°ã=¨ Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x "≥O@<Õ
<ÕÅÜ«Úã≤iHõ, Ñ≤#fláêñѨ~° gxx áêÅ`À #∂i LÅ= HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ñ QÆeÑ≤
ѨÙK«∞ÛH˘x# Jâ◊‡i~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
P#O^ŒÜ≥∂QÆ=Ú
#∞=ÙfiÅ∞, L`«~ˆ«Î }˜, J~°ñ\˜^∞Œ OѨ, "≥∂^Œ∞QÆ∞ "Õà√◊ §, Lã≤iHõ "Õà√◊ § gxx
HÍeÛ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ =_çÜ∞« ñÉ’ã≤ P hà◊§#∞ WQÆ∞~°∞=~°‰Ωõ
ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ P K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õ∞ñHõáêÅ`À ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅÜ≥∞`«∞ΠѨÙK«∞ÛH˘x#
â◊~°¯~° ~ÀQÆ=Ú, Jâ◊‡iÜ«Ú #tOK«∞#∞. (Jâ◊‡s J#ñQÍ, =¸„`« ^•fi~°=Ú#

„Ѩ"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ zH˜`«û
~åà◊√§ J_»Ñ¤ _¨ ∞» ~ÀQÆ=Ú).

"Õ∞ǨÏ~Ày ã¨∂Å÷ ∞ñ_»∞ |Å=O`«∞_»∞, Hõ$â◊√ñ_»∞ ^Œ∞~°ƒÅ∞_»∞ Jx ~Ú@∞¡ ~Ô O_»∞

q^è=Œ ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Hõ$â◊√ñ_≥· ^Œ∞~°ƒÅ∞ñ_»Q∞Æ "Õ∞ǨÏ~ÀyH˜ ѨÙ+≤Hì ~õ ° B+¨^=Œè ÚÅ#∞
WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. |Å=O`«∞ñ_»Q∞Æ "Õ∞ǨÏ~ÀyH˜ ==∞# qˆ~K«# „H˜Ü∞« Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"Õ ∞ Ǩ Ï ~ÀQÆ ∞ Å∞, fHõ Δ } =ÚHÍx Hõ ë êÜ« ∞ =ÚÅ∞, ~° ã ¨ = ÚÅ∞, K« ∂ ~° ‚ = ÚÅ∞,
J=ÖËÇϨ =ÚÅ∞, =∞ã¨∞~°Å∞, ÃÑã¨Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ѷ∞¨ # =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞@ Ç≤Ï`«=Ú,
Kå=∞Å∞, JiHõÅ∞, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, Ãã#QÆÅ∞, HõO^Œ∞Å∞, LÅ=Å∞, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
„áêñ`«qÜ≥∞ÿ # Ü≥∞_»Å Ç≤Ï`«HOõ |∞Å∞, *ÏOQÆÅ^ÕâÑ◊ Ù¨ KÕñ^Œ∞ ‰õÄ~°Å∞, Ü«∞=ÅÑ≤O_ç,
Ѩi„â◊=∞=Ú, `Õ<,≥ K«=Ú~°∞ÖËx ~°∂HõΔ B+¨^=Œè ÚÅKÕ =∞^Œ#=Ú, Hõã~¨ `° ∞« ,Î *ÏQÆ~}° =Ú,
Ñ≤`«ÎǨÏ~° B+¨^èŒ=ÚÅ =∞^Œ#=Ú, ÉèíHõΔ}=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ∞ʼnõΩ
Ç≤Ï`«O|∞Å∞. Lã≤iHõ HÍÜ«∞~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ Ѩã∞¨ Ѩ٠K«∂~°=‚ Ú `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z#
"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. „uѶ¨Å=ÚÅ∞, ^Õ=^•~°∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞ gx
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. „uѶŨ
K«∂~°=‚ Ú, ֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú tÖÏ[`«∞ K«∂~°=‚ Ú, Hõ~H° ͯܫ∞ K«∂~°=‚ Ú, gxÖ’ ^ÕxÖ’
<≥#· `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú =∂#∞#∞. uѨÊã¨`∞« #Î ∞, `Õ<`≥ Àñ *ËiÛ
ÉèHí OΔ̃ z# "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ áêÅ∞ *ËiÛ
áê#=Ú KÕã≤# 20 „Ѩ"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. „áê`«óHÍÅ=Ú# ѨzÛáêÅÖ’
ã¨=∞=ÚQÆ hà◊√§ HõeÑ≤ x`«º=Ú „`åQÆ∞K«∞O_ç# ѨÙ~å`«# â◊√„Hõ"∞Õ Ç¨Ï=Ú #tOK«∞#∞.
"≥∂^Œ∞QÆѨÙ=Ùfi 1 `«∞, ѨOK«^•~° 4 `«∞, gxx #∂i j`«Å[Å=Ú`Àñ *ËiÛ
ѨÙK«∞ÛH˘x# "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
‰õΩâß=ÖËǨÏ=Ú
^Œ~ƒ° ,ù ~Ô Å∞¡, J=Ù~°∞QÆ_,¤ç #Å¡ K≥~‰° Ωõ , ~ˆ ñQÆ∞"Õà√◊ §, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 40 `«∞,
gxx 1 „^À}[Å=Ú#O^Œ∞ "≥z· ѨHfiõ =Ú KÕã≤ 7= ÉèÏQÆ=Ú q∞ye# Ñ≤^ÑŒ ¨ 64
`«∞Å=ÚÅ∞ HõÅHõO_» HõeÑ≤ ÖËÇϨ =Ú =Öˇ KÕã≤ kOz, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, #Hõ¯^Àã¨
q`«∞ÅÎ ∞, Hõ~∞° |∂*Ï^À㨠("≥ÚÖÏOѨO_»∞) q`«∞ÅÎ ∞, `«"åH©iΔ , Lã≤iHõ, P‰õΩѨ„u,
^•eÛx, UʼnõΩÅ∞, <åQƈHã¨~åÅ∞, Leq∞iѨ@ì, uѨÊfñÔQ, „¿ÑOHõ}=Ú
(=∂ůOQÆ})˜ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ÃÑ· ÖËÇϨ =Ú#O^Œ∞
HõeÑ≤ ã≤^Œú=Ú KÕã≤ `«QÆ∞ =∂„`«=ÚQÆ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# 20 „Ѩ"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞,
=¸„`åѶ∂¨ `«=ÚÅ∞, Jâ◊‡sÅ∞, J~ÀK«H=õ Ú Wq ǨÏiOK«∞#∞. |Å=Ú, ѨÙ+≤Ü ì Ú«
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
tÖÏ[`«∞ Ñ„ Ü
¨ ∂≥ QÆ=Ú
tÖÏ[`«∞#∞, =∞kÌK≥@∞ì Ѩ@ì ~°ã¨=Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ K«∂~°‚=Ú KÕã≤,
^ÕÇϨ |Å=Ú#∞ qKåiOz `«Q∞Æ =∂„`«=Ú P=Ù <Õu`À ѨÙK«∞ÛH˘x Jk r~°"‚ ∞≥ #ÿ
`«~∞° "å`« Éè’[#=Ú KÕÜÚ« K«∞O_ç# =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏ=Ú, â◊~¯° ~å"Õ∞ǨÏ=Ú, Jâ◊‡i Wq
#tOK«∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ HÍOu, |Å=Ú QÆey 100 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞.
W>Ë,¡ ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú#∞ â◊√kúKãÕ ≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÃÑ· „ѨHÍ~°=Ú Ñ¨ÙK«ÛH˘x# ÃÑ·
QÆ∞}=ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞.
=∞Ǩ^•_ç=∂kѶ¨∞$`«=Ú
^•x=∞‡ yO[Å∞ 64 `«∞, Ü«∞=aÜ«∞º=Ú, 64 `«∞, LÅ=Å∞ 64 `«∞, <Õ~Ú
64 `«∞, gxx HõeÑ≤ =ÙO_»=ÅÜ«Ú. „HÍñQÆ∞#ѨÙ_»∞ K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú 64
`«∞, P=ÙáêÅ∞ 64 `«∞, „^•Hõ,Δ Y~°∂~˚ =° Ú, „uѨÅ=ÚÅ∞, ~ˆ }∞HõÅ∞, r=Hõ=Ú,
|∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, |∞∞kú, =$kú, "Õ∞^Œ, =∞Ǩ"Õ∞^Œ, HÍHÀo, ^Õ=^•~°∞, Ѩã∞¨ Ѩ٠=∂xѨã∞¨ ѨÙ,
eOQÆ^˘O_»Ñ¨O_»∞, HÀ+¨μì, UʼnõΩÅ∞, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞QÆ_»¤, ÃÑ^ŒÌ=Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú,
tÖÏ[`«∞, ^•eÛ#, =\ì̃ "Õà√◊ §, â◊√kúÜ∞ÿ≥ # Hõ$ëê‚„ÉèHí õ K«∂~°=‚ Ú gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ ÃÑ· Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤, ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. Wq qOâ◊u "Õ∞ǨÏ=ÚÅ#∞
#tOѨ*Ü Ë Ú« #∞. g~°ºÑ¨Ù+≤ì xK«∞Û#∞. Wk Jtfih^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨñ|_ç#k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

â◊√„Hõ=∂`«$Hõ=\˜
ѨÖ~¡Ë ∞° q`«∞ÅÎ ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, P‰õΩѨ„u, UʼnõΩÅ∞, ~°™êO[#=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞,
z„`«=¸Å=Ú, rÅHõ„~°, `åo#Ѩ„u, "≥eQÍ~°=Ú, ^•x=∞‡q`«∞ÅÎ ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
2`«∞, QÆ∞yæÅ=Ú 1 `«∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
4 `«∞, gxx W#∞Ѩ^OŒ _»=ÚKÕ "≥∞`«QÎ Æ =∞iÌOz, XHõ ‰õΩO_»‰Ωõ <Õ~Ú Ñ¨Ól JO^Œ∞ÃÑ·
Ü«∞ø+¨^=Œè Ú#∞ "Õã≤ Ü«ÚOK«=ÅÜ«Ú#∞. x=∞‡~°ã=¨ Ú`À 1 =∂+¨ "≥∞`«∞Î =∂„`«Å∞
KÕã≤ ѨÓñ@‰õΩ 1 =∂„`«#∞ ^•x=∞‡~°ã=¨ Ú`ÀñQÍx, "Õ∞ñHõáêÅ`Àñ QÍx ѨÙK«∞ÛH˘x#
ã¨=∞ã¨Î "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞ =¸„`«H$õ „K«Û=ù ÚÅ∞ Jâ◊‡i, [fi~°^À+¨O|∞#∞ #tOK«∞#∞. |Å=Ú,
HÍOu, JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞.
"Õ∞ǨωõΩÖÏO`«Hõ~°ã¨=Ú
=OQÆÉãíè ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, <ÕÅ"Õ=Ú, "≥∂_ç
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, `≥Q_Æ ,» ~°™êO[#=Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, ѨÖ~¡Ë ∞° , ^•_ç=∞q`«∞ÅÎ ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú,
â◊√^Œú tÖÏ[`«∞ 4 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ |∞_»=∞ "Õà§◊ Ѩ@~ì ã° =¨ Ú`À =∂„`«Å∞
KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# ã¨=∞ãÎ̈ "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, áêO_»∞=Ù,
HÍq∞Å, =¸„`åѶ∂¨ `«=Ú Wq ǨÏiOK«∞#∞. nxH˜ J#∞áê#=Ú "Õ∞ñHõáêÅ∞ (ÖËH)õ
"Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú ÖËHõ Lã≤iHõ~ã° =¨ Ú, LÅ=HõëêÜ«∞=Ú, gxx ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
K«O„^ŒHõàÏ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, =OQÆÉãíè ‡¨ =Ú, ֒ǨÏÉèãí ‡¨ =Ú gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞QÆ, uѨÊfñÔQ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞#∞, |∂~°∞QÆ∞Ѩ@ì HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞#∞ ÉèÏ=#
KÕã≤ =∞iÌOz 14 =∂+¨ "≥∞`«∞Î =∂„`«Å∞ KÕã≤ `Õ<Q≥ eÆ Ñ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞
=∂#∞#∞.
`å~°ˆHâ◊fi~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° ¨ Éèãí ‡¨ =Ú, ֒ǨÏÉèãí ‡¨ =Ú, =OQÆÉãíè ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚÅ∞ gxx `Õ<`≥ À =∞iÌOz 1 =∂+¨"∞≥ `«∞Î ~°ã=¨ Ú#∞ `Õ<`≥ À |∞K«∞ÛH˘x# |Ǩï
=¸„`«=Ú, "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. nxH˜ J#∞áê#=Ú JuÎѨO_»∞#∞
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
™È"Õ∞â◊fi~°~°ã¨=Ú
=∞kÌK@≥ ∞ì Ѩ@,ì ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì Hõ_qç ∞K≥@∞ìÑ@
¨ ,ì JQÆ∞~°∞, K«O^Œ#=Ú, `«H¯õ e,
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, Lã≤iHõ, ^•x=∞‡yO[Å∞, ѨÖ~¡Ë ∞° , <Õ̂~_»∞ H˜H¯õ ã¨Q_Æ "¤ç àÕ √◊ §,
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞ÖÏÅ∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, Ѩ^Œ‡Hõ=Ú, ֒ǨÏ=Ú ~°™êO[#=Ú, q+¨ÉÁkÌ, "åÜ«Ú
qà◊OQÍÅ∞, "≥ÅQÍ~°=Ú rÅHõ„~°, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 âß}=Ú, QÆ∞yæÅ=Ú 2 `«∞Å,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ =∞iÌOz 16 QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤
x`«º=Ú ÉèHí OΔ̃ z# "å`«[, UHõ^À+¨[, ^ŒfiO^Œfi[, ã¨xfláê`«[, LѨ„^Œ= Ü«ÚHõÎ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨÙ~å`«# "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, =¸„`åѶ∂¨ `«=Ú, =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, HÍ=∞Å, ǨÏb=∞Hõ=Ú,
ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, LѨ^OŒ â◊=Ú, "Õ∞ǨÏÑ≤\ H˜ Åõ ∞, ÉÁ|ƒÅ∞, J~°∞ƒ^Œ=Ú, ^Œ∞~°^Œ "å`«
~ÀQÆ=Ú, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, QÆ∞Ň=Ú,
â◊¥Å, J~°≈ã¨∞ûÅ∞, HÍã¨, q„^Œk,è ™È=∞~ÀQÆ=Ú Wq #tOK«∞#∞. |Å=Ú, =~°=‚ Ú,
JyflnѨ#O|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞. „QÆÇϨ ^À+¨=Ú `˘ÅñQÆ∞#∞. nxH˜ J#∞áê#=Ú "Õ∞ñ
HõáêÅ∞, <åiˆHà◊[Å=Ú, Ü«∞=ÅHõ@∞ì, gxx LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘#=K«∞Û#∞.
㨈~fiâ◊fi~°ã¨=Ú
ã¨fi~°‚=Ú, "≥O_ç, =Ú`≥ÎѨ٠Éèí㨇=Ú, tÖÏ[`«∞, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèíHõ=Ú,
¿ÇÏ=∞=∂H˜HΔ =õ Ú, Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜ gx#xfl\˜x
XHõ *Ï=Ú =∞iÌOz =∞kOz HÍ@∞Hõ=Öˇ<#·≥ `«~åfi`« QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° #Å¡Q∞Æ O@
QÆÅQÆ~,° H˘_çÃãáêÅ gx ~°ã=¨ ÚÅ`Àñ „|`ÕºHõ=ÚQÆ ÉèÏ=# KÕã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x
`«Q∞Æ „Ѩ=∂}=ÚQÆ ÉèHí OΔ˜ z# ã¨=∞ã¨Î "≥∂ǨÏ=ÚÅ∞, =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏ=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
#tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^ŒfiOˆQâ◊fi~°~°ã¨=Ú
=OQÆÉãíè ‡¨ =Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥O_ç, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, J„ÉèHí =õ Ú,
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú#‰õΩ <åÅQÆ= áêÅ∞ ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú,
=Ú`«ºÑ¨Ù Éèãí ‡¨ =Ú#∞, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ #Å¡Q∞Æ O@ QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=#KÕã≤
Ô~O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú ÉèíH˜ΔOz# 20 "≥∞ǨÏ=ÚÅ∞,
=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, áêO_»∞=Ù, ^è•`«∞QÆ`[« fi~°=Ú, ǨÏb=∞Hõ=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, „QÆÇϨ }˜,
P=∞^À+¨=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, J~ÀK«H=õ Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
=OQÍ+¨ìHõ=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, ֒ǨÏÉèí㨇=Ú, "≥O_çÉèí㨇=Ú, áêÅ`«∞`«Î=Ú,
J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ =OQÆ
Éèãí ‡¨ =Ú HõeÑ≤ gxx QÍA‰õΩÃÑÊÖ’ #∞xz QÆ[ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ =O_ç K«ÖÏ¡i#
`«~∞° "å`« fã≤ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« B+¨^=Œè Ú#∞ `Õ<Ö≥ ’ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
nxH˜ J#∞áê#=Ú, Ѩã¨∞ѨÙK«∂~°‚Ǩï, `Õ<≥, Lã≤iHõ ~°ã¨=Ú gxx HõeÑ≤
ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. Wk 20 "≥∞ǨÏ=ÚÅ∞, P=∞^À+¨=Ú, qѶ∂¨ zHõ, q+¨=∞[fi~°=Ú,
QÆ∞Ň=Ú, =¸Å"åºkè, =¸„`åu™ê~°=Ú, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú, gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
g~°º=$kúx *ËÜÚ« #∞.
=ã¨O`«‰õΩã¨∞=∂Hõ~°~°ã¨=Ú
ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~Ô O_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, =OQÆ
Éèí㨇=Ú, Ñ‘ã¨Éèí㨇=Ú, HÍO`«Éèí㨇=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ =¸ñ_Õã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

gxx P=ÙáêÅ∞, K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ÅHõ¯~°ã=¨ Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , J~°ñ\˜Q_Æ ,¤»

J~°ñ\˜ÑÙ¨ =Ùfi, `å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi, *ÏlѨÙ=Ùfi, Hõã∂¨ iÎ gx ~°ã=¨ ÚÅ`À „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ
ÉèÏ=# KÕã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. nxx ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞
â◊~°¯~°, <Õ~Ú, `Õ<≥, gx `À_» ÉèíHΔ̃Oz# ^ÕǨÏ=∞O^Œe =Ú_»`«Å∞, "≥O„_»∞HõÅ
<≥~°Ñ¨Ù#∞ #tOK«∞#∞. |∞kú, HÍ=∞=Ú, ã¨~°fi^•ã¨∞Y=Ú, Ѩل`À`«ÊuÎ, ѨÙ+≤ìÜ«Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. "≥∞ǨÏ=ÚÅ∞, HõÜ Δ ∞« =Ú, HÍã¨=Ú, L<å‡^Œ=Ú, âßfiã¨=Ú, ~°H^Îõ À+¨=Ú,
q+¨^À+¨=Ú Wq #tOK«∞#∞. â◊~¯° ~°, K«O^Œ#=Ú gxx HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# P=∞¡
Ñ≤`=Ϋ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
"Õ∞ǨÏq∞Ç≤Ï~° `≥·Å=Ú
ѨOK«=¸Å=ÚÅ∞, uѨÊfñÔQ, Lã≤iHõ, ^•x=∞‡yO[Å∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1
`«∞, gxx 1 „^À} [Å=Ú#O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ <åÅ∞QÆ= ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ 1
„Ѩã=÷¨ Ú #∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ 1 „Ѩã=÷¨ Ú áêÅ∞áÈã≤, Hõů „^Œ=º=ÚÅ∞, "Õñ
Ѩ <ÕÅ"Õ=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° , ^•x=∞‡, ~ˆ }∞HõÅ∞, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, ^Õ=^•~°∞, =∂xѨã∞¨ ѨÙ,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, „QÆOkè`Q« ~Æ =° Ú, „^•Hõ,Δ <Õ~ˆ _»∞, =∂q∞_ç Ѩ@,ì =\˜"ì àÕ √◊ §,
gxx "Õã≤ =O_»=ÅÜ«Ú#∞. D `≥Å· =Ú =Å# ã¨=∞ã¨Î =¸„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
KÕ`∞« Å∞ HÍà◊√§ =∞O@Å∞, `«Å=∞O@Å∞, ^Œ∞~°ƒÅ`«fi=Ú Hõ$â◊`fi« =Ú, Wq #tOK«∞#∞.
WOkÜ«∞HõÜ Δ ∞« =Ú, â◊√„Hõ#+¨=ì ÚQÆÅ "åiH˜ „ã‘ÅÎ KÕ H©} Δ O˜ z# "åiH˜ g~°ºÑ¨Ù+¨ W@,
PÜ«Ú+¨º=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
„Ѩ"Õ∞ǨÏq∞Ç≤Ï~° `≥·Å=Ú
ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, ^Õ=^•~°∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, KåñQÆ"àÕ √◊ §,
HÀ+¨μ=ì Ù, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» K«O^Œ#=Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, ~ˆ }∞HõÅ∞, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, Ju
=∞^è∞Œ ~°=Ú, ~åã¨fl, ^•eÛx, UʼnõΩÅ∞, „|Ǩχ^ŒO_ç, K«=º=Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞, H˘_çÃãѨ@,ì
JQÆ∞~°∞, P‰õΩѨ„u, „uѶ֨ ÏÅ∞, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, =∞Ol+≤,ì
ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞, `å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi, ÖÁ^Œ∞QÌ ÑÆ @
¨ ,ì Ñ≤#flã¨^•Ñ¨, =ã¨, rÅHõ„~° =\ì̃ "Õà√◊ §
*ÏѨ„u, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, ǨÏOã¨áêk P‰õΩ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú
XO`«∞# ^≥zÛ, K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ 1 „Ѩã=÷¨ Ú #∂<≥áÈã≤ =O_»=ÅÜ«Ú, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť»
~°ã¨=Ú 1 „Ѩã¨÷=Ú, ÅHõ¯~°ã¨=Ú <åÅ∞QÆ∞áêà◊√§, ÅHõ¯`À ã¨=∞=ÚQÆ q∂ñQÆ_»,
P=ÙáêÅ∞ gxx "Õã≤ „Hõ=∞=ÚQÆ =∞Oz "åã¨# xzÛ Ñ¨Hfiõ =ÚKÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. D
`≥Å· =Ú#∞ JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ "åÜ«Ú=٠ǨÏiOK«∞#∞. q+¨=∞[fi~°=ÚÅ∞, "≥∞^ÀQÆ`,«
=∞*Ï˚Q`Æ ,« [fi~°=ÚÅ∞, "å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑ,¨¶ ã¨xfláê`« [fi~°=ÚÅ∞, 20 „Ѩ"∞≥ ǨÏ=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞. WO„kÜ«∞=Ú H©}Δ O˜ z# "åiH˜x, ^èfiŒ *’„KåÛùÜ∞« =Ú ÖËx "åiH˜x q∞H˜¯e
„âı+=ª¨ ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Wk ~°u<å^ä∞Œ xKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊√„Hõ"Õ∞ǨÏ~ÀQÆ zH˜`«û
â◊ √ „Hõ "≥ ∞ Ǩ Ï =Ú#O^Œ ∞ `˘Å∞`« , qˆ ~ K« # =Ú# H˜ Ü « ∞ º=ÅÜ« Ú . Ju
„ѨÜ∞« `«fl=Ú`À ~ˆ `«ã∞¨ û#∞ HÍáê_»=ÅÜ«Ú. „uѶ֨ ÏÅ∞ ^Õ=^•~°∞, =∂xѨã∞¨ ѨÙ,
=∞kÌK@≥ ∞ìÑ@¨ ,ì ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, gxx QÍx, ÖËHõ „uѶ֨ ÏÅ∞, <åQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ^Õ=^•~°∞,
HÀ+¨μ=ì Ù, JQÆ∞~°∞ #=∞‡^Œ∞OѨ, gxx QÍx, HõëêÜ«∞=Úxz ѨÙK«∞ÛH˘x# j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
â◊√„Hõ"∞≥ ǨÏ=Ú x=iÎOK«∞#∞. |∂~°∞QÆ∞"Õà§◊ ã¨fi~°ã=¨ Ú, â◊√„Hõ"∞≥ ǨÏ=Ú#∞ #tOѨñ
*ËÜÚ« #∞. ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, PѶx≤ gxx HõeÑ≤ÑÙ¨ K«∞ÛH˘x# x„^ŒÖ’ g~°º=Ú *Ï~°∞@
=∂#∞#∞.
HÍ=∞^èÕ#∞~°ã¨=Ú
~°ã㨠O≤ ^Œ∂~°=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃H=õ Ú,
áêÅ`«∞`«=Î Ú, ~°[`«Éãíè ‡¨ =Ú, gxx `å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤ h_» <≥O_çOz ѨÓñ@‰õΩ <˘Hõ =∂„`« K˘Ñ¨C# #=∞‡^Œ∞OѨ ~°ã=¨ Ú`À
ѨÙK«∞ÛH˘x# 20 "≥∞ǨÏ=ÚÅ∞, â◊√„Hõ"∞≥ ǨÏ=ÚÅ∞, r~°‚ [fi~°=Ú, ~å[Ü«∞HõΔ ‡Ü«Ú
=∂#∞#∞.
tÖÏ[`åfik=\˜
tÖÏ[`«∞, J„ÉèíHõ=Ú, ã¨fi~°‚ Éèí㨇=Ú, ֒ǨÏ=Ú, =∞Ç≤Ï™êH˜Δ QÆ∞yæÅ=Ú,
"≥eQÍ~°=Ú, gxx QÆ∞O@HõÅQÆ~å‰õΩ~°ã¨=ÚKÕ Ô~O_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# „áêñzfñQÆ hà◊§KÕ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x#
â◊√„Hõ"∞≥ ǨÏ=Ú x=iÎOK«∞#∞. KÕã≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# „áêñzfñQÆ hà◊§KÕ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x#
â◊√„Hõ"∞≥ ǨÏ=Ú x=iÎOK«∞#∞.
K«O^Œ<åk K«∂~°‚=Ú
`≥ÅK¡ O« ^Œ#=Ú, |∂~°∞QÆ∞ѨÙ=Ùfi, ^•eÛx, UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x
Ѩã∞¨ ѨÙ, #Å¡ã∞¨ QÆOkèáêÅ∞, ã¨∞QÆOkèáêÅ, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, =\˜"ì àÕ √◊ §, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
`«"åH©iΔ , QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, ^Õ=^•~°∞, Hõ~H° ͯܫ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxHõxfl\˜H˜
~Ô O_çO`«Å∞ ֒ǨÏ=Ú, gx#xfl\˜ <ÕH=õ Ú KÕã≤ =∞iÌOz ÉèHí OΔ˜ z# 20 "≥∞ǨÏ=ÚÅ∞,
âßfiã¨, ^ŒQ∞Æ ,æ r~°‚ [fi~°=Ú, =¸Å"åºkè, HÍq∞Å Ö’#QÆ∞#q =∂#∞#∞.
=∂HΔ̃HÍk K«∂~°‚=Ú
ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, áêÅ`«∞`«=Î Ú, HÍq~å~Ú, tÖÏ*Ï`«∞,
J„ÉèHí =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, |∂~°∞QÆ∞ѨÓÅ∞, ^•xѨ@,ì <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» ѨÖ~¡Ë ∞° q`«∞ÅÎ ∞,
gx<ÕH=õ Ú KÕã≤ =∞iÌOz, q∞#ã¨yO[O`« K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç# â◊√„Hõ"∞≥ ǨÏ=Ú
=∂#∞#∞.
âßŇbѶ¨∞$`«=Ú
|∂~°∞QÆ∞"Õà§◊ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú, "Õ∞ñHõáêÅ∞, gxx HõeÑ≤, ÃÑ<Õfl~°∞
QÆ_»¤, K«Å¡Ñ≤e¡ QÆ_»¤Å∞, ~åã¨fl, <ÕÅ`å_çQÆ_»¤Å∞, ™⁄O\˜, #Å¡ã¨∞QÆOkèáêÅ,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, „^•HõΔ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å, K˘Ñ¨C# HõeÑ≤, =∞\˜ì ‰õΩO_» Ü«∞O^Œ∞
áÈã≤ ѨHõfi=Ú KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# „Ѩ"≥∞ǨÏ=ÚÅ∞ qâı+¨=ÚQÆ â◊√„Hõ"≥∞ǨÏ=Ú
#ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú, ^è•`«∞<åâ◊=Ú, HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, ^ŒQ∞Æ æ Wq #tOK«∞#∞.
„Ѩ"Õ∞ǨÏÑ≤\˜HÍ zH˜`«û
„Ѩ"∞≥ ǨÏÑ≤\H˜ Åõ Ü«∞O^Œ∞ "≥Ú^Œ\˜ qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. ‰õΩ+¨Çª Ϩ ~°=∞~Ú#
`≥·Å=ÚÅ#∞ Ѷ¨∞$`«=ÚÅ#∞ ѨsH˜ΔOz Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. #Å¡ã¨∞QÆOkè áêÅ,
ã¨∞QÆOkèáêÅ, „^•Hõ,Δ `≥Q_Æ ,» ã¨fi~°‚ Ѩ„u, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, Hõ~H° ͯܫ∞, J_»~¤ ã° =¨ Ú,
"ÕñѨÑ@¨ ,ì Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, ѨÖ~¡Ë ∞° q`«∞ÅÎ ∞, gx HõëêÜ«∞=Ú „Ѩ"∞≥ ǨÏÑ≤\H˜ Åõ #∞
#tOѨñ*ËÜÚ« #∞. Ñ≤Å¡ ÃÑã¨~H° Í~°∞ q∞#∞=ÚÅ∞, `≥Q_Æ ,» ~ˆ Å, HõKÀ~°=ÚÅ∞, =$^Œ^ú •~°∞
q`«∞ÅÎ ∞, he"Õà√◊ §, UʼnõΩÅ∞, Hõ~H° ͺܫ∞, #Å¡`Q≥ _Æ ,» #Å¡ ã¨∞QÆOkèáêÅ, Å=OQÍÅ∞
gx HõëêÜ«∞=Ú „Ѩ"∞≥ ǨÏÑ≤\ H˜ Åõ #∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
=∞Hõ~°^èŒfi[~°ã¨=Ú
~°ã㨠O≤ ^Œ∂~°=Ú, ã¨fi~°=‚ Ú, ֒ǨÏ=Ú, Å=OQÍÅ∞, Hõ~∂° Ê~°=Ú, *ÏlHÍÜ«∞,
Hõã∂¨ iÎ , gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ =∞iÌOz `«=∞Åáê‰õΩÅ ~°ã=¨ Ú`À QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞
KÕã≤ "Õ∞ñHõáêÅ`À ѨÙK«∞ÛH˘x# „Ѩ"≥∞ǨÏ=ÚÅ∞ ^•x =Å# ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
#ѨÙOã¨Hõ`«fi=Ú, ^è•`«∞HõΔÜ«∞=Ú, HÍã¨=Ú, r~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞[fi~°O|∞#∞
=∂#∞#∞.
âßiÉÏk֒ǨÏ=Ú
ã¨∞QÆOkèáêÅ, he"Õà√◊ §, ~åã¨fl, uѨÊfñÔQ, UʼnõΩÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, HõO^Œ,
J_»qHõO^Œ, Hõ>K¡ˇ @ ≥ ∞ì fÔQ, `≥Q_Æ ,» r_çyO[Å∞, Hõ~H° ͯܫ∞, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞
֒ǨÏ=Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# 10 q^è=Œ ÚÖˇ#· "≥∞ǨÏÑ≤\ H˜ Åõ ∞, "å`«~H° =Îõ Ú =¸Å
"åº^è∞Œ Å∞, K«~‡° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ Wq #tOK«∞#∞.
|$ǨÏKåÛùº=∂Ѷ¨∞$`«=Ú
#Å¡`≥QÆ_», „uѶ¨ÖÏÅ∞, =Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú, `≥Å¡^•=∞~°Ñ¨Ù=Ùfi, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞
QÆ_»¤, #Å¡HõÅ∞= ^Œ∞OѨÅ∞, "≥∞^Œ, =∞Ǩ"≥∞^Œ, HÍHÀo, H©Δ~°HÍHÀo, r=Hõ=Ú,
|∞∞+¨H=õ Ú, |∞∞kú, =$kú Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú. ÃÑ<Õfl~°∞QÆ_,¤» K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, J*Ï"≥∂^Œ=Ú,
Ѩã¨∞ѨÙ, =∂xѨã¨∞ѨÙ, =∞Ol+≤ì, K«O^Œ#=Ú, ~°HõÎK«O^Œ#=Ú, „^•HõΔ, Q˘O`≥=∞
Q˘=∞~°∞ "Õà√◊ §. ™⁄O\˜, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# `≥zÛ,
1 „Ѩã=÷¨ Ú Ñ¶∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ,¨ #Å¡`Q≥ _Æ ,» K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, K≥~‰° Ωõ ,
<ÕÅQÆ∞=∞‡_ç QÆ_¤» gx ã¨fi~°ã=¨ Ú, "Õ∞ñHõáêÅ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ "Õã≤ "≥∞Å¡x
=∞O@KÕ Ñ¶∞¨ $`«ÑH¨ fiõ =ÚQÆ QÍñz =∞\˜ì áê„`«Ü∞« O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú. Wk „Ѩ"∞≥ ǨÏ=ÚÅ∞
^•x =Å# QÆÅ∞QÆ∞ "åº^èŒ∞Å∞, #ѨÙOã¨Hõ`«fi=Ú, "å`«~°HõÎ=Ú, g~°ºHõΔÜ«∞=Ú,
~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, ^è•`«∞=ÙÅ∞ ZO_»∞@ gxx x=iÎOѨ*Ü Ë Ú« #∞. ÉÏÅ∞~°‰Ωõ
ѨÙ+≤xì K«∞Û#∞. QÆ~ƒ° ^ù À+¨=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
BѨã¨iæHõ "Õ∞Ç¨Ï ÅHõΔ}=ÚÅ∞
J<ÕHõ ѨÙ~°∞+¨ ã¨OÉè’QÆ=ÚQÆÅ „ã‘Î ™êOQÆ`º« =Ú KÕÜÚ« ѨÙ~°∞+¨μxH˜ eOQÆ=Ú
#O^Œ∞ ^•~°∞}"≥∞#ÿ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. =¸„`« <å_ç֒ѨŠHõÑ=¨¶ Ú#∞ =Ç≤ÏOK«∞
K«~‡° =Ú „=}=Ú <˘Ok#^≥· ~°ã=¨ Ú#∞ HÍ~°∞Û#∞. nxH˜ „=}"≥∞ǨÏ=∞xÜ«Ú, BѨãi¨ Hæ õ
"≥∞ǨÏ=∞xÜ«Ú, PQÆO`«∞Hõ"∞≥ ǨÏ=∞xÜ«Úñ *ˇÃÑÊ^Œ~∞° . „ã‘Î ™êOQÆ`º« =Ú KÕã#≤ ~å„u
"≥Ú^ŒÅ∞ Uñ_»∞ k#=ÚÅ֒ѨŠ`«~°K«∞QÆ D *Ï_»º=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. eOQÆ=Ú
H˘#Ü«∞O^Œ∞ ^Œ∞~°∞^Œ, f„="≥∞#ÿ "Õ^#Œ , ѨÅ∞=∂~°∞ =¸„`«=Ú *Ï~°∞@, eOQÆ=Ú
Z„~°QÆ #∞O_»∞@, =$+¨}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ <˘Ñ≤Ê, XHÍ<˘HõÑÙ¨ _»∞ =¸„`« ^•fi~°=Ú#
q∞H˜¯e Hõ+=ì̈ Ú q∂ñ^Œ Hõ_∞» =∞O@ <˘Ñ≤ÊÜ«Ú QÆey =¸„`«=Ú ~Ô O_»∞ ^è•~°Å∞QÆ
„ã¨qOK«∞@, XHõÑC¨ _»∞ =¸„`«HÍÅ=Ú# ~°H=Îõ Ú „ã¨qOK«∞@ D ÅHõ} Δ =ÚÅ`Àñ
QÆ∂_ç H˘kÌ <˘Ñ≤Ê QÆŠѶ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ "åºkè Ü«∞QÆ∞#∞.
BѨã¨iæHõ "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ zH˜`«û
„=}"≥∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åñ_»∞ Ǩx HõÅ∞QƉõΩO_»∞@ÔH· "≥∞ÿ^äŒ∞#=Ú#∞
=i˚OѨ=ÅÜ«Ú, „ã‘xÎ QÆ∂_ç# Ü≥∞_»Å P ~ÀQÆ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ "≥∞^ÿ ∞Œè #=Ú#∞
=i˚Oz J#∞Ö’=∞#=ÚÅ∞#∞ „=}=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #xÜ«Ú, =¸„`«=Ú#∞
HõÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #xÜ«Ú #QÆ∞ B+¨^Œè J#fláê#=ÚÅ#∞ ¿ãqOѨ=ÅÜ«Ú. Ѷ∞¨ ’~°„H˜Ü∞« Å∞
KÕÜ«∞ñ^ŒQÆ^Œ∞.
*ÏѨ„u, „uѶ֨ ÏÅ∞, gxx HõëêÜ«∞=Ú HÍñz H˘OK≥=Ú "≥KÛ« x HõëêÜ«∞
=∞O^Œ∞eOQÆ=Ú#∞ =ÚOzÜ«ÚOK«=ÅÜ«Ú, nx =Å# "Õ^Œ# â◊q∞Oz "åºkè
Ü≥ÚHõ¯ |Å=Ú #tOK«∞#∞. hà◊√§ HõeÑ≤# ѨzÛáêÅ#∞ „`åQÆ∞K«∞O_ç##∞
„=}"≥∞ǨÏ=Ú x=iÎOK«∞#∞.
=∞Ǩ„Éèí=\˜
J„ÉèHí =õ Ú#∞ 21 =∂~°∞Å∞ QÆ∞O@ QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤
QÆO^èHŒ =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, ֒ǨÏ=Ú, ã¨fi~°=‚ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ J„ÉèHí =õ Ú#O^Œ∞
J^è=Œ ∞ ÉèÏQÆ=Ú. W@∞¡ gxx "Õã≤ „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú`À =∞kOz QÆ∞iyO[O`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# „=}"≥∞ǨÏ=Ú #tOK«∞#∞.
HõO^Œ~°Ê ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú, ã¨fi~°=‚ Ú, HÍq~å~Ú, ÃÑ„· HÍñ`«
Éè í ã ¨ ‡ =Ú, ~° [ `« = Ú, â◊ O YÉè í ã ¨ ‡ =Ú, =Ú`≥ Î Ñ ¨ Ù Éè í ã ¨ ‡ =Ú, gxx =∞„iѨ @ ì
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ 7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤, „uѶ¨Å HõëêÜ«∞=Ú`À =∞kOz,
QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ =∞kÌÑ@¨ ì HõëêÜ«∞=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x# BѨãi¨ Hæ õ "≥∞ǨÏ=Ú
x=iOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^èŒfi[ÉèíOQÆ~ÀQÆ zH˜`«û
HÔ |¡ ºÅHõ}
Δ =Ú, ã¨∞~°`=« Ú#O^Œ∞ â◊HÎ̃ ÖˉΩõ O_»∞@, HÔ |¡ º=∞#ñ|_»∞#∞. Wk 7
q^è=Œ ÚÅ∞. ã¨OÉè’QÆHÍÅ=Ú# PÜ«∂ ÉèÏ==ÚÅ`Àñ ɡ#ñQÆ∞@KÕ =∞#ã¨∞û Hõ~Δ ÚOz
–^èfiŒ [=Ú „H˜O^Œñ|_»∞@=Å# =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ #ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ^Õfi+≤Oz#
„ã‘`Î À ã¨∞~°`=« Ú, ã¨Å∞Ê@=Å# =∂#ã¨#ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. HÍ~°=Ú, LѨC,
ѨÙÅ∞ã¨∞, L+¨=‚ Ú QÆÅ ~°ã=¨ ÚÅ#∞ Ju=∂„`«QÆ J#∞Éèqí OK«∞@KÕ Ñ≤`=Ϋ Ú =Å#
â◊√„Hõ=Ú Hõ~Δ ÚOz #ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. "årHõ~} ° „H˜Ü∞« Å ÖËHõ J`«ºO`«=Ú
"≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú KÕÜÚ« @ =Å# g~°º=Ú Hõ~Δ ÚOz Q˘Ñ¨Ê eOQÆ ~ÀQÆ=Ú QÆey #ѨÙOã¨
Hõ`fi« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. g~°º=Ú#∞ =Ç≤ÏOK«∞#~°=ÚÅ∞ KèkÕ OѨñ|_»∞@ =Å# "Õ∞ǨÏ#
=Ú#‰õΩ L#flu ÖËHõ #ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. |Å=O`«∞ñ_≥,· HÍ=∞=Ú =Å#
=∞#ã¨∞û K«eOz# "åxH˜x, „|ǨχK«~º° =Ú ("≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú ÖˉΩõ O_»∞@) KÕ`#« ∞ g~°º=Ú
xÅ∞ѨÙ@=Å##∞ #ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. [<å‡kQÆ QÆeyÜ«ÚO_≥_∞» #ѨÙOã¨
Hõ`«fi=Ú ã¨Ç¨Ï[=∞#ñ|_»∞#∞. gxÖ’ g~°º"åÇ≤Ïã≤~°Å∞ KèÕkèOѨñ|_»∞@ =Å#
QÆÅ∞QÆ∞#kÜ«Ú, ã¨ÇϨ [=Ú#∞ D ~Ô O_»∞ J™ê^躌 =ÚÅ∞.
Jâ◊fiQÆO^è•kѶ¨∞$`«=Ú
ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_¤» 300 `«∞, `≥zÛ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ XHõ „^À}=Ú [Å=Ú
#O^Œ∞ áêuHõ ÉèÏQÆ=Ú q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ HÍñz, XHõ „Ѩã=÷¨ Ú Ñ¶∞¨ $`«=Ú, 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞
áêÅ∞, gxx "Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo QÀãÎ̈x„^•Hõ,Δ "Õ∞^Œ, =∞Ǩ"Õ∞^Œ,
r=Hõ=Ú, |∞∞+¨ÉèíHõ=Ú, ^Œ∂ÅQ˘O_ç, UʼnõΩÅ∞, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, Ñ≤Å¡ ÃÑã¨~°,
uѨÊfQÆ, Ñ≤Ñʨ à◊√§, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_¤» ~Úq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞, K˘Ñ¨C# "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÃÑ· Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ â◊~¯° ~° 16`«∞, `Õ<≥ 42 `«∞Å, "Õã≤ HõeÑ≤ ѨÓñ@‰õΩ `«∞Å"≥∞`«∞Î
Ѷ¨∞$`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕã≤ J#∞áê#=Ú Ñ¨zÛáêÅ∞, K«hflà◊√§ áê#=Ú KÕã≤#
=$^Œ∞Åú ∞, ÉÏÅ∞~°∞, QÍÜ«∞=ÚKÕ H©} Δ O˜ z# "å~°∞, =∂Oã¨=Ú H©} Δ O˜ z#"å~°∞, |Å
g∞#∞Å∞, WO„kÜ«∞ #+¨=ì Ú QÆÅ"å~°∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åiH˜ ѨÙ+≤,ì `Õ[ã¨∞û, |Å=Ú,
P~ÀQƺ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. _≥|ƒk =~°¬=ÚÅ∞ QÆÅ "åñ_≥#· #∞, Ü«∞ø=# ѨÙ~°∞+¨μx =Öˇ
„ã‘Î ™êOQÆ`º« =Ú#O^Œ∞ â◊HQÎ̃ ÅÆ "åñ_»Q∞Æ #∞. =O^蕺 „ã‘Î =∞Oz Ѩل`«∞xQÆ#∞#∞, D
Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ g~°º=Ú H©}Δ O˜ z# "å~°∞ =ÚYº=ÚQÆ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# â◊√„Hõ=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞.
Wk Jtfih^Õ=`«ÅKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
=∞^Œ<å#O^Œ"≥∂^ŒHõ=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú,
J„ÉèHí =õ Ú, Hõ~∂° Ê~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, [\Ï=∂Oã≤, Lã≤iHõ, UʼnõΩÅ∞, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, *ÏѨ„u, *ÏlHÍÜ«∞, Å=OQÍÅ∞, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =ã¨, HÀ+¨μ=ì Ù, Ѩã∞¨ ѨÙ, ^Õ=^•~°∞, Z„~°Q<Æ flÕ ~°∞, "≥eQÍ~°=Ú, QÆO@∞
ÉèÏ~°Oy, HõO‰õΩ‰õΩ Ñ¨Ù=Ùfi, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, `åeâ◊ Ѩ„u, „^•Hõ,Δ z„`«=¸Å=Ú,
<ÕáêàÏÅ∞, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ÃÑ^ŒÌ =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ^•eÛx, ^èxŒ Ü«∂Å∞, QÆ[
Ñ≤Ñʨ à◊√§, HõKÀ~åÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, =\ì̃"àÕ √◊ §, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» K«ÅÑ¡ e¨ e¡
QÆ_Ť» ∞, lÖË_¡ ∞» , ^Œ∂ÅQ˘O_çq`«∞ÅÎ ∞, ѨÖ~¡Ë ∞° , =$^•ú^•~°∞, QÆO*Ï~Úq`«∞ÅÎ ∞, gxx
ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ `≥zÛ #oÜ«∞ñQ˘\˜,ì K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞ ~°ã=¨ Ú áÈã≤ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ nxH˜ <åÅæ= áêÅ∞QÆ |∂~°∞~°∞"Õà√◊ § K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤, JO`«\ H˜ ˜ ã¨QáÆ êÅ∞
QÆO*ÏqÜ«∂‰õΩ K«∂~°‚=Ú#∞ KÕã≤ "Õ∞ñHõáêÅ`À #∂i Ñ≤^ŒÑ¨, =∞Oz â◊~°¯~°#∞
`≥zÛ, "≥∞Å¡x =∞O@ Ü«∞O^Œ∞Å_»∞¤ KÕÜÚ« @‰õΩñ ^Œy#áêHõ=Ú Ñ¨\ ì˜ JO^Œ∞ ÃÑ·
K«∂~°‚=Ú#∞ `Õ<≥#∞"Õã≤, ^•eÛx, UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, <åQƉõΩã¨~åÅ∞, ѨK«Û
Hõ~∂° Ê~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞ gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
"Õã≤ H˘OK≥=Ú <Õ~Ú áÈã≤ áêHõ=Ú =zÛ#k `≥eã≤H˘x kOz XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú
K˘Ñ¨C# "≥∂^ŒH=õ ÚÅ∞ KÕã,≤ QÍAáê„`«#O^Œ∞ QÍx, =∞\˜ì ‰õΩO_»Å Ü«∞O^Œ∞ QÍx
Ü«ÚOK«=ÅÜ«Ú#∞. nxx ѨÓñ@ H˘Hõ =∂„`« K˘Ñ¨C# x`«º=Ú ÉèíH˜ΔOK«∞K«∞
J#∞áê#=Ú – â◊~¯° ~°`ÀñQÆ∂_ç# P=ÙáêÅ#∞, áêÜ«∞ã¨=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
W@∞¡ ÉèHí OΔ̃ z# 7k#=ÚʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍ=∞=∞uâ◊~ÚOz ã¨OÉè’QÆâH◊ Î̃ q∞‰õΩ¯@
=ÚQÆñ QÆÅ∞QÆ∞#∞. g~°º=Ú H˘~°=_»Hõ Ü«ÚO_»∞#∞. „ã‘ÎʼnõΩ q∞H˜¯e W+¨μìñ_≥·
T~°fi÷ ~ˆ `«ã∞¨ ûQÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. =∞#‡^ä∞Œ x =O\˜ ~°∂Ѩ=Ú, HÀH˜Å=O\˜ HõO~îã° fi¨ ~°=Ú,
QÆ~∞° _»∞ =O\˜ ^Œ$+≤Ü ì Ú« QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. =$^Œ∞ñú _≥#· , Ü«∞ø=#=O`«∞x=Öˇ #∞O_»∞#∞.
nxx 108 k#=ÚÅ∞ x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ z# J=∞$`«=Ú =Öˇ QÆ∞}q∞K«∞Û#∞. g~°ºgkèxú
KÕÜÚ« #∞. =Úkq∞, =∞$`«∞º=Ù, JѨ™ê‡~°=Ú, [fi~°=Ú, L<å‡^Œ=Ú, HõÜ Δ ∞« =Ú,
"å`«~ÀQÆ=Ú, HÍã¨, âßfiã¨=Ú, "åñѨ٠ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, QÆ∞^Œ~ÀQÆ=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú,
Ju™ê~°=Ú, „QÆǨÏ}˜, |Ǩï=¸„`«=Ú, "Õ∞ǨÏ=Ú, t~À~ÀQÆ=Ú, J~ÀK«Hõ=Ú,
"å`«, Ñ≤`,Ϋ HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ x=iÎOK«∞#∞. =O^蕺
„ã‘HÎ ˜ ã¨O`å#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ѨÙ@∞ìK∞« K«K∞« ÛK«∞#fl a_»Å¤ ∞ QÆÅ „ã‘HÎ ˜ a_»Å¤ ∞ „|`«∞‰õΩ
^Œ∞~°∞, =Ú@∞ìÖxË „ã‘HÎ ˜ =Ú@∞ì QÆey ã¨O`å#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. #∂uHÍ~ÀQÆ=Ú
#tOK«∞#∞. Wk ~å=}∞x Ç≤Ï`«=ÚÔH· =∞Ǩ^Õ=ÙxKÕñ *ˇÑʨ |_ç#k.
|$ǨÏK«ÛO„^À^ŒÜ«∞=∞Hõ~° ^èŒfi[=Ú
ã¨#flx |OQÍ~°∞ ~ˆ ‰õΩÅ∞ 3 `«∞Å=ÚÅ∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú 32 `«∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 64
`«∞, ÃÑñ· _ç„ѨfÑÎ Ó¨ Å∞ 1 âß}"≥∞`«∞,Î gx#xfl\˜x, HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ =∞iÌOz
q∞H˜¯e Ö’ñ`«∞QÆÅ QÍA‰õΩÃÑÊÖ’#∞xz, =∞#∞fl QÆ∞_»Å¤ KÕ ÉÏQÆ∞QÆ =¸ñux |OkèOz
=¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ „Hõ=∞"≥∞#ÿ Jyfl`À, "åÅ∞HÍÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç, K«ÖÏ¡i#
Ñ≤^ÑŒ ¨ fã≤ JO^Œe B+¨^=Œè Ú zQÆ∞~°∞\ωõΩÅ=Öˇ <≥„~°QÆ #∞O_ç ѨHfiõ "≥∞#ÿ ^Œx `≥eã≤
H˘x, D B+¨^=Œè Ú 4 `«∞, ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, *ÏlHÍÜ«∞, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞,
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ≤Ñʨ à◊√§, Å=OQÍÅ∞ Wq Ü«∞xflÜ«Ú KÕi 16 `«∞, Hõã∂¨ iÎ 1 =∂+¨"∞≥ `«∞Î =∂„`«#∞
`«=∞Åáê‰õΩÖ’ #∞xz ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞O_ç# =∞^À#‡`«ÅÎ QÆ∞ „ã‘ÅÎ QÆ~fi° =Ú #}ñyOK«∞#∞.
¿Ñi# <≥~Úº, áêÅ∞, =∞$^Œ∞"≥#· =∂Oã¨=Ú, q∞#∞=ÚÅ∞, ÉèHí Δõ º=ÚÅ∞, P#O^Œ
Hõ~=° ÚÅQÆ∞ x`«~° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ç≤Ï`«O|∞Å∞. ^ÕÇϨ =∞O^Œe =Ú_»`Å« ∞,
"≥O„_»∞HõÅ <≥~°Ñ¨Ù gxx #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. =Ü«∞ã¨∞û#∞ xÅ∞ѨÙ#∞, ã¨=∞ã¨Î
~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ JkèÑu¨ =Öˇ #∞O_»∞#∞. =∞iÜ«Ú ã¨=∞ã¨Î
~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ JkèÑu¨ =Öˇ #∞O_»∞#∞. =∞iÜ«Ú D
B+¨^=Œè Ú#∞ ¿ãqOz#"åñ_»∞ HÍ=∞=∞`«∞ñÎ _≥,· „ã‘ÅÎ ‰õΩ q∞H˜¯e „Ñ≤ÜÚ« ñ_»∞QÆ #∞O_»∞#∞.
ã≤^ŒúâßŇb~°ã¨=Ú
<ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_»¤, <ÕÅ`å_ç QÆ_»¤, Lã≤iHõ, `≥Å¡QÆÖË˚~°∞ "Õà◊√§, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, J~°Éú Ïè QÆ=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú áêuHõÉÏè QÆ=Ú, gxx "≥∞`«QÎ Æ
=∞iÌOz, `≥Å¡ |∂~°∞QÆ∞"Õà√◊ § ~°ã=¨ Ú`À 7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
Ñ≤^ÑŒ ,¨ |„Ô~áêÅ`À ÉèÏ=# KÕã≤ Ü≥∞O_»É\ˇ ì̃ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<,≥ <≥~Úº, gx`À
*ËiÛ 1 âß} "≥∞`«∞Î ÉèHí OΔ˜ z J#∞áê#=Ú P=ÙáêÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# Z#∞|kÜÕ∞O_»¡
=$^Œ∞ñú _≥#· #∞ #∂~°∞~æ ∞° „ã‘ÅÎ Ö’ ~°q∞OK«∞#∞. =∞#‡^ä∞Œ x =O\˜ ~°∂Ѩ=ÚQÆÅ"åñ
_»Q∞Æ #∞. [fi~åk~ÀQÆ=ÚÅ∞ ÖËx"åñ_≥· ã¨O™ê~° ã¨∞Y =∞#∞Éèqí OK«∞#∞.
u„ HõO@HÍk "≥∂^ŒH=õ Ú
ѨÖ~¡Ë ∞° q`«∞ÅÎ ∞, Q˘eq∞q`«∞ÅÎ ∞, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, <ÕÅ`å_ç QÆ_Ť» ∞,
^Œ∂ÅQ˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, laeHõ, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#∞
Zxq∞kO`«ÅáêÅ∞ áÈã≤ HÍñz, K«∂~°=‚ Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ P=Ù <Õ~Ú áÈã≤ "Õ~ÚOz
gxH˜ JxflO\˜H˜ Ô~O_çO`«Å∞ HõÅHõO_» QÆeÑ≤ "≥∂^ŒHõ=ÚÅ∞KÕã≤ Jyfl|ÖÏ#∞
™ê~°=ÚQÆ ÉèHí OΔ˜ z# "årHõ~} ° =∞QÆ∞#∞. "årHõ~} ° Ü≥∂QÆ=ÚÖ’H˜ Wk q∞QÆ∞Å
„âı+¨ª"≥∞ÿ#k.
K«O^Œ<åk `≥·Å=Ú
K«O^Œ#=Ú, ~°HõÎK«O^Œ#=Ú, ‰õΩK«O^Œ#=Ú, Ñ‘`«K«O^Œ#=Ú, Hõ$ëê‚QÆ∞~°∞,
^Õ=^•~°∞, ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, #Ok=$Hõ=Δ Ú (~åq K≥@∞ìÖ’ Éè^Ë =Œ Ú) Ü≥ÚHõ¯
Ѩ@ì ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, Hõã∂¨ iÎ , Å`åHõã∂¨ iÎ , ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, *ÏlHÍÜ«∞, *ÏѨ„u,
Å=OQÍÅ∞, ã¨#flÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, ÃÑ^ŒÌ ÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, ^•eÛx, P‰õΩѨ„u,
<åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =\ì̃"àÕ √◊ §, [\Ï=∂Oã≤, â◊~¯° ~°, =Ú~åÜ«∞#∞ „QÆO^二 =Ú,
tÖÏ[`«∞, Éè„í ^Œ=ÚÃãÅÎ ∞, ~ˆ }∞HõÅ∞, „¿ÑOHõ}=Ú (=∂ůOQÆ})˜ N"Õ+Hì¨ =õ Ú (^Õ=^•~°∞
|OHõ`Àñ *ËÜ∞« ñ|_ç# ^è∂Œ Ѩ„^Œ=º=Ú) QÆ∞yæÅ=Ú, ÅHõ¯, #Y=Ú, ã¨~~°̊ ã° =¨ Ú,
PÔ~ѨÙ=Ùfi, ™œ÷}Ü Ë ∞« Hõ=Ú, =∞Ol+≤,ì „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, "≥∞#ÿ =Ú, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 1
âß}"≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# ^≥zÛ Hõů=Ú KÕã≤, "≥∞Å¡QÆ=O_ç 1 „Ѩã¨÷=Ú #∂<≥ áÈã≤
`≥Å· ѨHfiõ =ÚQÍ HÍñK«=ÅÜ«Ú. nxx JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ H˘x# Z#∞|k ÜÕ∞O_»¡
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=$^Œ∞ñú _≥#· #∞ JkèHõ g~°º=Ú QÆÅ"å_≥· „ã‘ÅÎ ‰õΩ J`«ºO`« „Ñ≤ÜÚ« ñ_»∞QÆ#∞O_»∞#∞.
=O^蕺 „ã‘HÎ ˜ QÆ~ƒ° =ù Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. #ѨÙO㨉Ωõ xH˜ ѨÙOãÎ̈ fi=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ã¨O`å#=Ú
ÖËx "åñ_»∞ ã¨O`å#=O`«∞ñ_»QÆ∞#∞. n~å…Ü«Ú+¨º=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ~°HõÎÑ≤`«Î=Ú,
HõÜ
Δ ∞« =Ú, [fi~°=Ú, `åѨ=Ú, K≥=∞@, ^Ò~°Oæ ^躌 =Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, ^Œ∞~°^Œ Wq #tOK«∞#∞.
HÍ=∂yfl#OnѨ#~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, WOybHõ=Ú, =∞}˜tÅ, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx
JÅ¡=Ú L"≥∞‡`«Î q`«∞ÅÎ ∞, `≥Å¡ `«H¯õ e, QÆ∞O@QÆÅQÆ~° gx ~°ã=¨ ÚÅÖ’ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ
7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∞iÌOz Ü≥∞O_çOz# =O_ç UʼnõΩÅ∞, *ÏѨ„u,
ѨK«ÛHõ~°∂Ê~°=Ú, Hõã¨∂Îi, â◊~°¯~°, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_»¤,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nx`À x`«º=Ú QÆ∞iyO[O`« B+¨^=Œè Ú#∞
ѨÙK«∞ÛH˘x# F[ã¨∞û ѨÙ+≤ì, JkèHõ |Å=Ú, PÜ«Ú~å~ÀQƺ=$kúÜ«Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨~ˆ fiO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ P#O^Œ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
™È=∞~ÀQÆ (|Ǩï=¸„`«) zH˜`«û
J~°ñ\˜ÑO¨ _»∞ Éè∞í lOz##∞, Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ `Õ<,≥ HõÅHõO_»
HõeÑ≤ áêÅ`À ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, |Ǩï=¸„`«=Ú â◊q∞OK«∞#∞. J~°ñ\˜Ñ¨O_»∞,
<ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, gxx ã¨=∞áêà◊√§QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ áêÅ∞ HõeÑ≤
„áê`«óHÍÅ=Ú# ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, Lã≤iHõ ~°ã¨=∞O^Œ∞, J_»¤~°ã¨~°Ñ¨Ù Éèí㨇=Ú#∞,
`Õ<#≥ ∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, `å\˜ `ÕQÅÆ ∞ Y~°∂~˚ Ñ° O¨ _»∞, J~°ñ\˜ÑO¨ _»∞ gxx
áêÅ`À ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, q∞#∞=ÚÅ K«∂~°=‚ Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤»
HõÅHõO_», `Õ<,≥ gxx áêÅÖ’ HõeÑ≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ |Ǩï=¸„`«=Ú
â◊q∞OK«∞#∞.
|$ǨÏ^•ú„fѶ¨∞$`«=Ú
Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_¤» ~°ã=¨ Ú, áêÅ∞, K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤»
~°ã=¨ Ú, ѨOK«`$« }=ÚÅ ~°ã=¨ Ú, Ѷ∞¨ $`«=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 64 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C#
Jxfl\˜x HõeÑ≤ "≥∞Å¡x =∞O@KÕ =O_ç áêHõ=Ú#∞ QÆ∞~Ô iÎ y UʼnõΩÅ∞, Å=OQÍÅ∞,
„uѶŨ =ÚÅ∞, "≥ÅñQÆÑO¨ _»∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ã¨~à° ◊ ^Õ=^•~°∞, [\Ï=∂Oã≤, J~°ñ\˜Q_Æ ,¤»
HõÅ∞=^Œ∞OѨÅ∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ Hõů=Únã≤ HõeÑ≤ Ñ≤=∞‡@, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
`≥Q_Æ ,» Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, =$^Œ^ú •~°∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ "Õã≤ HõeÑ≤ â◊~°¯~° 32 `«∞Å=ÚÅ∞, `Õ<≥ 32 `«∞, HõeÑ≤ <Õ~Ú K«iq∞#
ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞xz ÉèHí OΔ̃ z K«∞O_ç# ™È=∞~ÀQÆ=Ú, ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, P~ÀK«H=õ Ú,
=¸„`åѶ¨∂`«=Ú, =¸„`«Hõ$„K«Ûù=Ú, |Ǩï=¸„`«=Ú, Ñ≤`«Î~ÀQÆ=ÚÅ∞, "å`«
~ÀQÆ=ÚÅ∞, W`«~° qHÍ~°=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. g~°º=Ú =$kú Ü«∞QÆ∞#∞. |Å=Ú,
HÍOuÜ«Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=ã¨O`«‰õΩã¨∞=∂Hõ~°~°ã¨=Ú
"≥„· HÍO`« Éèãí ‡¨ =Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, ã¨fi~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, =Ú`«ºÑ¨Ù Éèãí ‡¨ =Ú,
ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~Ô O_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, =OQÆ Éèãí ‡¨ =Ú 3 ÉèÏ, ~°ãɨ ãíè ‡¨ =Ú
4 ÉèÏ, gx#xfl\˜ <ÕH=õ Ú KÕã≤ =∞iÌOz x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú, P=ÙáêÅ∞, =\ì̃ "Õà§◊
~°ã=¨ Ú, J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ~°ã=¨ Ú, K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú gxKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ <Õ_∞» =∂~°∞¡ ÉèÏ=#
KÕã≤ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú. D ~°ã=¨ Ú#∞ QÆ∞iyO[Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# `Õ<`≥ À ÉèHí OΔ̃ z#
™È=∞~ÀQÆ=Ú, |Ǩï=¸„`«=Ú, "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, =¸„`åѶ∂¨ `«=Ú, Jâ◊‡i, ^ŒÑÊ≤ ,
`åѨ=Ú, ^Ò_»ÖOˇ _»∞@, Jr~°[‚ fi~°=Ú, âßfiã¨, HõÜ Δ ∞« =Ú, ^ÕÇϨ =Ú, Hõ$tOK«∞@,
Ö’#QÆ∞~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. |Å=Ú, ѨÙ+≤,ì =$kúÜÚ« HõÅ∞QÆ∞#∞. ~°™êÜ«∞#=ÚÅ
Ö’H˜ Wk L`«=Î ∞"≥∞#ÿ k.
q„^Œkè~ÀQÆ zH˜`«û
Jxfl q„^Œk~è ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ [ÅQÆÅ#O\˜Oz ~°H=Îõ Ú fÜ«Ú@, =∞$^Œ∞=ÙQÆ
qˆ~K«#=Ú#H˜K∞« Û@, ÅѶڨ "≥#· PǨ~°=Ú, Ñ≤`qΫ „^ŒkQè ÍHõ `«H¯˜ # q„^Œ^∞Œè ÅÜ«∞O^Œ∞
K≥=∞@, Ѩ\ Oì̃ K«∞@Ü«Ú =∞Ozk. K≥=∞@ Ѩ\ Oì̃ K«∞@, =Ú#QÆ"àÕ √◊ § H˘OK≥=Ú
"≥KÛ« KÕã≤ Hõ@∞ì@, Ü«∞=Å∞, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, ÃÑã¨Å∞, gxx L_»HÉõ \ˇ ì̃ #∂i =∞~°Å
H˘OK≥=Ú "≥KÛ« KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ JѨHfiõ =∞QÆ∞ "å`« q„^Œkè Hõ} Δ =ÚÖ’ =∂#∞#∞.
QÆe*Ë~∞° , ^Õ=^•~°∞, ™⁄O\˜, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ QÆ∞yæÅ=Ú,
U~°O_»`≥·Å=Ú gxx HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã≤# "å`«q„^Œkè =∂#∞#∞. â◊~°¯~°,
=i¿ÑÖÏÅ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ã¨∞QÆOkèáêÅ "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú gxx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞,
=∞#∞áêÅ "Õà√◊ §, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , K«O^Œ#=Ú, gxx P=ÙáêÅ`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ #∞, =∂q∞_ç, <Õ̂~_»∞, "≥ÅñQÆ, =∂nѶŨ Ѩ٠K≥@∞ì, gxѨ@Åì Hõů=Ú#O^Œ∞
<Õ~Ú HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ã¨∞QÆOkèáêÅ, QÆiHÔ , H˜H¯õ ã¨Q_Æ "¤ç àÕ √◊ §,
K«O^Œ#=Ú gx Ѩ@Åì #∞ áêÅ`À#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ Ñ≤`qΫ „^Œkè =∂#∞#∞.
W\˜H~õ å~Ú, Wã¨∞Hõ, W#∞=Ú, P=Ù¿Ññ_», Ü«∞=Åá⁄@∞ì, gxx QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞
#∂i "≥KÛ« KÕã≤ P=Ú^Œáê‰õΩÅÖ’#∞xz Hõ@∞ìH\õ #ì̃ HõÑq¨¶ „^Œk=è ∂#∞#∞. ~°H[Îõ
PQÆO`«∞Hõ q„^Œ^∞Œè ÅÜ«∞O^Œ∞, Ñ≤`qΫ „^ŒkHè =˜ Öˇ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
™ê=∂#ºq„^kŒ è zH˜`û«
WOQÆ∞=, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gxx =Ú#QÆ"àÕ §◊ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ „áê`«ó
HÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ z# q„^Œkè j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ #tOK«∞#∞.
JO`«ifi„^Œkè zH˜`«û
=Ú#QÆ"àÕ §◊ #∞, hà◊§Ö’ <å#ɡ\ ì˜ â◊OY=ÚKÕ #∂i =G=Ú#O^Œ∞ =_çÜ∞« áÈã≤
P ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# JO`«ifi„^Œkè =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
JѨHõfiq„^Œkè zH˜`«û
`≥ÅQ¡ eÆ *Ë~∞° "Õà√◊ §, Leq∞iK≥@∞ì "Õà√◊ §, gxx HõëêÜ«∞=Úɡ\ ì̃ ѨÙK«∞ÛH˘x#
JѨHfiõ q„^Œkè =∂#∞#∞. q+¨ÉÁkÌ "Õà§◊ #∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ QÆeÑ≤ aÜ«∞ºÑ¨Ù
Hõ_∞» QÆ∞`À ÉèHí OΔ̃ z# JѨHfiõ =∞QÆ∞ JO`«ifi„^Œkè j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ =∂#∞#∞. ѨHfiõ =∞QÆ∞

=Ú+¨¯ =$kú =^茇 ~ÀQÆ zH˜`«û

q„^ŒkÜ è ∞« O^Œ∞ „=}=Ú#‰õΩ =Öˇ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.

U~°O_» `≥·Å=Ú#O^Œ∞ P=ÙáêÅ∞ HõeÑ≤, XHõ =∂ã¨=Ú =~°‰õΩ áê#=Ú

KÕã#≤ #∞ ÖËHõ QÆÖ~Ë̊ ∞° `≥Å· =Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, ÖËHõ D `≥Å· =ÚÅ`À =ã≤HÎ ~õ ‡° #∞
KÕã#≤ #∞ ÖËHõ ^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ U~°O_»`Å·≥ =Ú#∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞
"å`«=$kú, JO„`«=$kúÜ«Ú =∂#∞#∞. K«O^Œ#=Ú, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, Ѩ^Œ‡Hõ=Ú,
=\˜"ì àÕ √◊ §, #Å¡HÅõ ∞=, gxx áêÅ`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =Ú+¨¯=ÚÅO^Œe
=∞O@, "åѨÙ, <˘Ñ≤Ê J}ñQÆ∞#∞. =∂q∞_ç, <Õ̂~_»∞, "≥ÅñQÆ, =∂nѶŨ =$Hõ=Δ Ú,
=∂ˆ~_»∞ gx Ѩ@Åì Hõů=Ú #O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Ñ≤`Ϋ =$kúH˜
q∞H˜¯e QÆ∞}=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. ~°H[Îõ JO_»=$kú Ü«∞O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú#∞ fÜ«Ú@ Lz`«=Ú.
L+¨‚g~°º=ÚQÆÅ =¸eHõÅ QÀ=¸„`«=Ú# #∂i ÖËѨ#=Ú KÕã≤# HõѶ¨[=$kú
=∂#∞#∞. "Õ∞^Œã∞¨ û =Å# QÆey# =$kú Ü«∞O^Œ∞ ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, ^Õ=^•~°∞, gx
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ QÀ=¸„`«=Ú HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, `«∞Åã≤Ü«∂‰õΩ#∞ QÍx,
"åqeÜ«∂‰õΩ#∞ QÍx Ñ≤@∞ì ÃÑ\˜,ì ~°ã=¨ Ú fã≤, P ~°ã=¨ Ú ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞
âßOu *ˇO^Œ∞#∞.t~Àqˆ~Hõ, „^Œ=º=ÚÅ ~°ã¨=Ú#O^Œ∞ QÀ=¸„`«=Ú HõeÑ≤,
ã¨∞M’+¨=‚ ÚQÆ áê#=Ú KÕã#≤ #∞, ÖËH,õ ~åã¨fl, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, uѨÊfñQÆ, P=Ú^ŒÑÙ¨
"Õ~∞° , =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° , gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ U~°O_» `≥Å· =Ú#∞ HõeÑ≤
ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆÑÙ¨ Hõů=Ú#O^Œ∞ áêÅ∞áÈã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤
JO^Œ∞ U~°O_»`≥·Å=Ú#∞ HõeÑ≤ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ Hõ_»∞ѨÙ|ƒ~°=Ú â◊¥ÅÜ«Ú QÆÅ
JO`«=$kú x=iÎOK«∞#∞. Hõ~H° ͯܫ∞ Hõů=Ú#O^Œ∞ U~°O_»`Å·≥ =Ú, Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gxx HõeÑ≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ 7 k#=ÚÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# JO„`«=$kú
â◊q∞OK«∞#∞. J#∞áê#=Ú "Õñ_ç hà◊√§ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
=^茇~ÀQÆ zH˜`«û–aÖÏfik K«∂~°‚=Ú
=∂ˆ~_»∞, "≥ÅñQÆ, ^Œ∞OkÅ=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, z#fl=ÚÅHõ
"Õà√◊ §, `≥Å`¡ Q≥ _Æ » <≥=∞Å_»∞QÆ∞„=∂#∞ (HÍ#∞QÆÖ’Éè^Ë =Œ Ú) "Õà√◊ §, =Ú#QÆ"àÕ √◊ §, ™⁄O\˜,
r_çyO[Å∞, Ñ≤ѨÊà◊√§, "≥∂_ç, K«=º=Ú, ѨOK«Å=}=ÚÅ∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
J*Ï"≥∂^Œ=Ú gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ (ÖËH)õ "Õñ_çhà◊√§ áÈã≤ KÕuÖ’
zeH˜ ѨÙK«∞ÛH˘x# =^臌 ~ÀQÆ=Ú (J#ñQÍ QÆ[Å˚ Ü«∞O^Œ∞ ÖËK_≥ ∞» „QÆOkä =O\˜"åѨÙ)
#tOK«∞#∞. QÀ^è∞Œ =∞ Hõů=Ú#O^Œ∞ "Õ∞ñHõáêÅ∞ QÆeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =^臌 =â◊¥Å
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

#tOK«∞#∞.rÅHõ„~°, ÃÑ^ŒÌ™ÈñѨÙ, HÀ+¨μì=Ù, QÀ^èŒ∞=∞Å∞, ˆ~ñQÆ∞Ѩ@ì, gxx

ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =^臌 =~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ`≥·ûO^èŒ"åk `≥·Å=Ú
Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, „=∞OQÆHÍÜ«∞ HÀ+¨μì=Ù, ã¨^•Ñ¨Å∞, =ã¨, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, ^Õ=^•~°∞, ™⁄O\˜ QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞, ѨÙ+¨¯~° =¸Å=Ú,
"Õ∞^Œ, K«=º=Ú z„`«=¸Å=Ú HõKÀ~°=ÚÅ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, Ju=ã¨, `≥Å¡
`≥Q_Æ ,» ~ˆ }∞HõÅ∞, he"Õà√◊ §, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, =∂ˆ~_»∞, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
<Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, ~åã¨fl gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ `≥zÛ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz, U~°O_»
`≥·Å=Ú#∞ áÈã≤ ѨHõfi=Ú KÕã≤ J#∞"åã¨#=ã≤ÎHõ~°‡ *Ëã≤# HõѶ¨, "å`«~ÀQÆ=Ú,
=~°‡ú ~ÀQÆ=Ú, L^•=~°=Î Ú, QÆ∞Ň=Ú, =¸Å"åºkè, Ñ‘Ç¡ Ϩ , "Õ∞ǨÏ=Ú, P_躻 "å`«=Ú,
=ÚÅ=¸„`«|O^èHŒ ~õ ÀQÆ=Ú, Jâ◊‡i Wq #tOK«∞#∞. Hõ~H° ͯܫ∞#∞ QÀ=¸„`«=Ú
#O^Œ∞_»HÉõ \ˇ ì̃ ÜÕ∞~°O_» `≥Å· =Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤ „áê`«ó HÍÅ=Ú#
ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç# HõÑ,¨¶ "å`«, ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. QÆ∞yæÅ K«∂~°=‚ Ú#∞ HÍx,
U~°O_» `≥Å· =Ú#∞ QÍx, QÀ=¸„`«=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x#, |ǨïHÍÅ=ÚQÆ #∞O_»∞
"å`«=$kú =∂#∞#∞. `≥Å¡ lÖË_¡ ∞» Ѩ@#ì ∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
=$kú~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. P=Ù<Õ~Ú ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gxx â◊OYáê„`«=Ú#O^Œ∞
áÈã≤ ÜÕ∞_»∞ k#=ÚÅ∞ ZO_»Ö’ #∞xz Ñ≤=∞‡@ áê#=Ú KÕã≤# ѨÙ~å`«#
=$kú~ÀQÆ=Ú, JO_»=$kú Ü«Ú =∂#∞#∞.
"å`åi~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 1 ÉèÏ, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 ÉèÏ, „uѶŨ =ÚÅ∞ 3 ÉèÏ, z„`«=¸Å=Ú 4
ÉèÏ, QÆ∞yæÅ=Ú 5 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx U~°O_» `≥Å· =Ú`À =∞iÌOz 1 `«∞Å"≥∞`«∞Î
=∂„`«Å∞ KÕã≤ x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# <˘H˘¯Hõ =∂„`«#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x J#∞áê#=Ú
™⁄O\˜, P=Ú^Œ=ÚѨ٠"Õà√◊ § gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú† =∞iÜ«Ú
Ѩ$+¨ª ÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞ U~°O_» `≥·Å=ÚKÕ =∞~°Ì# KÕã≤, K≥=∞@ Ѩ\ ˜ìOK«=ÅÜ«Ú.
JO^Œ∞q∂ñ^Œ qˆ~K«#"≥∞ÿ# Ü≥∞_» <Õ~Ú HõeÑ≤ L+¨‚=ÚQÆ #∞O_»∞ J#fl=Ú#∞
Éèí∞lOK«=ÅÜ«Ú#∞. QÍeÖËx KÀ@ =ã≤OK«=ÅÜ«Ú. JO„`«=$kú #tOK«∞#∞.
=∞iÜ«Ú #∞=ÙfiѨÓÅ#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „ã‘Î
ã¨OQÆ=∞=Ú#∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
QÆ∞Ň~ÀQÆ zH˜`«û
ã¨=∞ã¨Î QÆ∞Ň~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞, ÅOѶ∞¨ #=Ú (ÖËHõ ÅѶڨ Éè’[#=Ú) JyflnѨ#
Hõ~“+¨^èŒ=ÚÅ ¿ãqOK«∞@, ã≤flQÆú (K«=Ú~°∞QÆÅ) L+¨‚Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞, "å`«=Ú#∞
J#∞Ö’=∞=ÚñQÆ *ËÜÚ« Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ ѨÙ+≤Hì ~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ ¿ãqOK«∞@Ü«Ú
=∞Ozk. ¿ãflǨÏ#=Ú (`≥Å· Ѷ∞¨ $`å^Œ∞Å áê#=Ú KÕÜÚ« @, =∞iÌOK«∞@), ¿ãfi^Œ#=Ú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
(Jxfl q^èŒ=ÚÅ K≥=∞@ñnÜ«Ú@) x~°∂ǨÏ=ã≤Î (Ñ≤K«HÍi`À QÆ∞^Œ=Ú#ñ
„|Ü≥∂yOK«∞@) qˆ~K«#=Ú#H˜K«∞Û@, ==∞#=Ú KÕ~ÚOK«∞@, ÅOѶ¨∞#=Ú,
KÕ~ÚOK«∞@, ѨÙ+≤ìHõ~° Ѩ^•~°÷=ÚÅ ¿ãqOK«∞@, â◊=∞<Ò+¨^èŒ=ÚÅ ¿ãqOK«∞@,
J=¿ãHõ=Ú (B+¨^=Œè ÚÅ ~°ã=¨ ÚÅKÕ `«_∞» ѨÙ@, ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú#O^Œ∞ JyflHõ~‡° (HÍeÛ
~°HÅΔõ ∞ "ÕÜÚ« @) D zH˜`û« Å∞ QÆ∞Ň=ÚÅO^Œ∞ QÆ∞}Hõ~O° |∞Å∞. "å`«ÇϨ ~° zH˜`û« Å∞
KÕã#≤ QÆ∞Ň~ÀQÆ∞ʼnõΩ ã¨∞Y=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. "å`«=Ú Ç¨ÏiOK«∞@KÕ QÆ∞Ň~ÀQÆ=∞O^Œe
^À+¨=Ú â◊q∞OK«∞#∞. ¿ãfi^ŒH~õ ‡° , `≥Ö· Ï^Œ∞Å#∞ â◊s~°=Ú#‰õΩ =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@ K≥=∞@
nã≤# QÆ∞Ň=Ú â◊q∞OK«∞#∞. ¿ãfi^ŒQ∞Æ }=Ú, <å_»∞Å#∞, „™È`«ã∞¨ ûÅ#∞ =∞$^Œ∞=Ù
Ѩ ~ ° z , Juâ◊ ~ ÚOz# "åÜ« Ú =Ù#∞ Ǩ Ï iOz =∞Å|^Œ ú = Ú#∞ áÈñQ˘\˜ ì
QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. W#∞=Ú, W\˜H,õ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx Jyflq∂ñ
^Œ`Ñ« =Ψ Ú KÕã≤ "å`«ÇϨ ~°Hëõ êÜ«∞=ÚÅO^Œ∞ QÍx ѨÙeHõ_∞» QÆ∞#O^Œ∞ QÍx "Õã≤ ‰õΩOÉè¿í ãHõ
"≥Úã¨Oy K≥=∞@nã≤# QÆ∞Ň=Ú â◊q∞OK«∞#∞. ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú#O^Œ∞ JkÜÕ∞áê~°≈fi=Ú#
#∞O_»∞<À P ÉÏǨï=∞^躌 =∞O^Œe ã¨OkèH˜ „H˜O^Œ∞QÆ #∞O_»∞ #~°=Ú#∞ "ÕkOè K«∞@,
H˘=Ú‡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ ~°H=Îõ Ú nÜ«Ú@ gx =Å# ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú â◊q∞OK«∞#∞.
"å`«ÇϨ ~“+¨^=Œè ÚÅKÕ Ñ¨Hfiõ =ÚKÕÜ∞« ñ|_ç# ¿ÑÜ«∞#∞ QÍx, LÅ=Å#∞, ¿ÑÜ«∞QÍñ
*ËãH≤ Íx ѨOK«=¸Å=ÚÅ K«∂~°=‚ Ú#∞ QÍx ÉèHí OΔ˜ z# QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú âßOu*ˇO^Œ∞#∞.
=∂nѶŨ ~°ã=¨ Ú, WOQÆ∞=, ^•x=∞‡yO[Å∞, a_®Å=}=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
gxx =∞^Œº=ÚÖ’ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`«Q∞Æ Å‡=Ú #tOK«∞#∞. ™⁄O\˜ K«∂~°=‚ Ú
4 `«∞, =∂n ѶŨ Ѩ٠"Õà√◊ § 8 `«∞, #∞=ÙfiÅ∞ 4 `«∞, ɡÅ=¡ Ú 4 `«∞, gxx "Õñ
_çáêÅ`À ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`« QÆ∞Ň=Ú L^•=~°=Î Ú, Ü≥∂x â◊¥Å, Wq #tOK«∞#∞.
U~°O_»`≥·Å=Ú#O^Œ∞ áêÅ∞QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ "å`«QÆ∞Ň=Ú #tOK«∞#∞.16
`«∞Å=ÚÅ "≥Å∞¡eQÆ_#¤» ∞ ZO_»É\ˇ ì̃ â◊√kúKãÕ ≤ Hõů=ÚKÕã≤ nxH˜ Zxq∞k ÉèÏQÆ=ÚÅ
áêÅ∞, hà◊√§ É’ã≤ áêÅ∞ q∞QÆ∞Å∞#@∞¡HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`«Q∞Æ Å‡=Ú L^•=~°=Î Ú,
QÆ$„^èŒã≤, q+¨=∞[fi~°=Ú Ç¨Ï$„^ÀQÆ=Ú, q„^Œkè, "åñѨ٠Wq #tOK«∞#∞.
Ñ≤`«Î[QÆ∞Ň=Ú#O^Œ∞ ã≤flQ“ú+¨^è•^Œ∞ÅKÕ qˆ~K«#=Ú# H˜Ü«∞º=ÅÜ«Ú. ~°HõÎ
QÆ∞Ň=Ú#O^Œ∞ ~°HõÎ=Ú#∞ nÜ«∞=ÅÜ«Ú. ã≤flQÆú L+¨‚Ѩ^•~°÷=ÚÅKÕ`« (P"åÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx KÕ`)« QÆey# Ñ≤`QΫ ∞Æ Å‡=∞O^Œ∞ qˆ~K«# B+¨^=Œè ÚÅ<˘ã¨Oy HõOÑ≤Å¡
K«∂~°=‚ Ú#∞ `Õ<`≥ À <˘ã¨Oy, QÆ∞Ň=Ú#∞ âßO`«Ñ~¨ K° =« ÅÜ«Ú, „^•HõΔ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. Jyfl, ZO_» "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ`« QÆey#
QÆ∞Ň=Ú#O^Œ∞, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú#‰õΩñ *ˇÑÊ≤ # Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú KÕã≤ QÆ∞Ň=Ú#∞
âßO`«Ñ~¨ K° =« ÅÜ«Ú. HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, gx K«∂~°=‚ Ú,
Ñ≤`Ϋ QÆ∞Ň=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. QÆ∞Ň=Ú Ñ¨Hfiõ "≥∞#ÿ Ü≥∞_»Å, „=}=Ú#‰õΩ =Öˇ
â’^è#Œ ~ÀѨ} zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú QÆ∞Ň~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ qˆ~K«#=Ú#‰õΩ#∞,
==∞#=Ú#‰õΩ#∞ WzÛ ^À+¨=ÚÅ#∞ T~å÷fi^èÀÉèÏQÆ=ÚÅ #∞O_ç `˘ÅñyOz,
W`«~ÀѨ„^Œ==ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_» 12 k#=ÚÅ =~°‰Ωõ HÍáê_»=ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=∞O^•yfl, JÅÊ"Õ^Œ#, HÀ+ª̈=Ú, QÆ∞~°∞=ÙQÆ#∞, ã≤Îq∞`«=ÚQÆ#∞ #∞O_»∞@,

FñH˜O`«Å∞, J~°∞z, ~¸ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ QÆÅ QÆ∞Ň=Ú#O^Œ∞ ==∞#=Ú#
H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. HõÑQ¨¶ ∞Æ Å‡=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞, Jyfl=∞O^ŒyOz, "å`«=Ú =¸_è"» ∞≥ Üÿ Ú« #fl
ѨC_»∞, =∂„`«Å∞, K«∂~°‚=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx <˘ã¨Oy zH˜`«û KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.
HõÑQ¨¶ ∞Æ Å‡=Ú#O^Œ∞ #∂<≥, P=Ú^Œ=Ú, JQÆãq≤ `«∞ÅÎ ∞, P"åÅ∞ gx Hõů=Ú#∞,
W#∞Ѩáê„`«=Ú#‰õΩ Ñ¨Óã≤ Jyfl`«Ñ=Ψ ÚKÕã≤ ‰õΩOÉè¿í ãHõ=Ú ÃÑ\˜ì K≥=∞@nÜ«∞=ÅÜ«Ú.
F=∞ K«∂~°=‚ Ú, =∞l˚Q,Æ a_®Å=}=Ú gxx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# JyflnÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞#∞.
J^èÀ"å`«=Ú, =¸„`«=Ú, =∞Å=Ú Wq „Hõ=∞=ÚQÆ "≥_»Å∞#∞. =㨠2 ÉèÏQÆ,
Hõ~H° ͯܫ∞ 3 ÉèÏ, a_®Å=}=Ú 6 ÉèÏ, ™⁄O\˜ 4 ÉèÏ, WOQÆ∞= 1 ÉèÏQÆ, HÀ+¨μ=ì Ù
8 ÉèÏ, z„`«=¸Å=Ú 4 ÉèÏ, rÅHõ„~° 5 ÉèÏ, gx K«∂~°=‚ Ú#∞, =∞^Œº=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx`À ÉèHí OΔ˜ z# QÆ∞Ň=Ú, P<åǨÏ=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, â◊¥Å, =¸Å"åºkè, âßfiã¨,
HÍã¨, „QÆÇϨ }˜, Wq =∂#∞#∞. JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. F=∞=Ú, WOQÆ∞=, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, Hõ~°Hͯܫ∞ gx K«∂~°‚=Ú#∞
=∞^Œº=Ú`À_» ÉèHí OΔ̃ z# QÆ∞Ňâ◊¥Å x=iÎOK«∞#∞.
Ç≤ÏOQͺk K«∂~°‚=Ú
WOQÆ∞=, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, q+¨ÉÁkÌ, ÃÑ^Œ™Ì ÈñѨÙ, Hõ~H° ͯܫ∞,
HõKÀ~°=ÚÅ∞, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, "åqO@"Õà√◊ §, zO`«KH≥ ¯õ , ѨÙÅ¡„Ѩ|ƒe, ^•x=∞‡,
ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, ^èŒxÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°, z„`«=¸Å=Ú, =ã¨, ã¨~°˚HΔÍ~°=Ú,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, K«=º=Ú gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ =∞^Œº=Ú`ÀñQÍx, "Õñ_çhà◊§`ÀñQÍx ѨÙK«∞ÛH˘x# áê~°≈fi=ÚÅ∞, ~˘=Ú‡, á⁄uÎ
Hõ_»∞Ѩ٠gxÜ«∞O^Œe â◊¥Å, "å`«HõѶ¨QÆ∞Ň=Ú, P<åǨÏ=Ú, =¸„`«Hõ$„K«Ûù=Ú,
QÆ∞^ŒÜ∂≥ x â◊¥ÅÅ∞, „QÆÇϨ }˜, =¸Å"åºkè, Ñ‘Ç¡ Ϩ , áêO_»∞=Ù, J~°∞z, ~˘=ڇѨ@∞ì,
ZH˜¯à◊√§, âßfiã¨, HÍã¨, Q˘O`«∞Ѩ@∞ì Wq =∂#∞#∞.
HÍOHÍÜ«∞#QÆ∞\˜Hõ
HõKÀ~°=ÚÅ∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, z„`«=¸Å=Ú, HõO^Œ∞Å∞,
JÅ¡=Ú, =ã¨, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤ `«∞Å=ÚÅ∞, `≥Q_Æ » <åÅ∞QÆ∞ `«∞Å=ÚÅ∞,
WOQÆ∞= 12 `«∞Å=ÚÅ∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe Ü≥∞xq∞^Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞,
F=∞=Ú, rÅHõ„~°, q∞iÜ«∂Å∞, ^èŒxÜ«∂Å∞ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, #Å¡rÅHõ„~°,
J["≥∂^Œ=Ú Wq <åÅ∞ˆQã≤ `«∞Å=ÚÅ∞, gx#xfl\˜x "≥∞`«QÎ Æ #∂i =∂nѶŨ ѨÙ
~°ã=¨ Ú`À =∂„`«Å∞ KÕã≤ 1 ÖËH,õ 2 ÖËHõ 3 =∂„`«Å#∞ "Õñ_çhà◊√§, ѨÙÅ∞ã¨∞~°ã=¨ ÚÅ∞,
=∞^Œº=Ú, Hõ@∞ì, Ѷ¨∞$`«=Ú, áêÅ∞, gxÖ’ ^ÕxKÕ<≥·# ѨÙK«∞ÛH˘x# QÆ∞Ň=Ú,
=¸Å"åºkè, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, „H˜q∞~ÀQÆ=Ú, Wq #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú nxx
QÀ=¸„`«=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x# HõÑQ¨¶ ∞Æ Å‡O|∞#∞ áêÅ`À ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`QΫ ∞Æ Å‡O|∞#∞,
„ã‘ÅÎ ‰õΩ ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú#O^Œ∞ XO>ˇáêÅ`À <˘ã¨ñy# ~°HÎõ QÆ∞ŇO|∞#∞ =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~°™êÜ«∞<å=∞$`«Ö’ǨÏ=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, F=∞=Ú, ‰õΩ~å™êxF=∞=Ú, <ÕÅ"Õ=Ú, `≥Q_Æ ,» <Õáêà◊=ÚÅ∞,
"ÕñѨKH≥ ¯õ , ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, HõÅHõO_»
„uѶŨ ~°ã=¨ Ú, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 64 `«∞Å=ÚÅ∞, ֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú
8 `«∞Å=ÚÅ∞ gxx "Õã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« <Õ~Ú 16 `«∞Å=ÚÅ∞
áÈã≤, ã≤^=úŒ ÚKÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# ã¨=∞ãÎ̈ ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ѨOK«Q∞Æ Å‡=ÚÅ∞, Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ ,
QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞, HÍq∞Å, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, "åñѨ٠r~°‚ [fi~°=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
áÈ=Ù#∞.
QÆ∞ŇHÍÖÏ#Å~°ã¨=Ú
J„ÉèHí =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, =ã¨, ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, HÀ+¨μ=ì Ù, ^Õ=^•~°∞,
P‰õΩѨ„u, UʼnõΩÅ∞, Å=OQÆÑ@ ¨ ,ì <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, K«O„_»|OHõ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞.
gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@, `«H¯õ e, z„`«=¸Å=Ú, L"≥∞‡`«,Î
#Å¡Q∞Æ O@HõÅQÆ~å‰õΩ, gx ~°ã=¨ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ ÃÑ· K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèÏ=#
KÕã≤ <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x J#∞áê#=Ú áêÅ∞ hà◊√§
HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú. ѨOK«Q∞Æ Å‡=ÚÅ∞, Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
HÍq∞Å, áêO_»∞=Ù, "åñѨÙ, ǨÏb=∞Hõ=Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, J~°∞z,
„QÆÇϨ }˜, Hõ$tOѨÙ, r~°‚ [fi~°=Ú, q+¨=∞[fi~°=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
~°HõÎQÆ∞Ň~ÀQÆ zH˜`«û
„ã‘HÎ ˜ ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú#O^Œ∞, QÆ~ƒ° =ù ∞#∞ ã¨O^ÕÇϨ =Ú Hõey#ѨC_»∞ QÆ~ƒ° Hù ÍÅ=∞u
„Hõq∞Oz# "≥#∞Hõ, ¿ãflǨÏ, ¿ãfi^ŒHõ~°‡ KÕ~ÚOz, qˆ~K«#=Ú#‰õΩ ¿ãflǨÏ=Ú#∞
WÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, „HÍ#∞QÆ∞ K≥@∞ìÑ@ ¨ ,ì ^Õ=^•~°∞, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx
Hõů=Ú#∞, #∞=fiÅHõëêÜ«∞=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x# ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú =∂#∞#∞. #∞=ÙfiÅ
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, WOQÆ∞=, QÆO@∞ÉèÏ~°Oy
gx K«∂~°‚=Ú#∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, ~°HõÎQÆ∞Ň=Ú =∂#∞#∞. =∞iÜ«Ú
|ǨïHÍÅ=ÚQÆ xez# P~°#Î =Ú =∞~°Å HõÅ∞QÆ∞#∞. Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ =∞^Œº=Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ ѨÙK∞« ÛH˘x##∞ xez# ѨÙ+¨Ê=Ú
=∞~°Å Hõey QÆ∞Ň=Ú #tOK«∞#∞. "≥∂^Œ∞QÆ∞ "Õà§◊ Éèãí ‡¨ =Ú#∞ [Å=Ú#O^Œ∞ "ÕãH≤ Íñ
z Ѷ¨∞$`«=ÚáÈã≤, ѨHõ=‡L KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ L+¨‚Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ ÉèíH˜ΔOz##∞
~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú #tOK«∞#∞.~°H=Îõ Ú, Ü≥∂xQÆ∞O_» "≥_e» # ~°HÑÎõ `≤ zΫ H˜`û« #∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú,
zÅ¡yO[Å HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=ÚáÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ HõÅHõO_» HõeÑ≤ ѨÙK«∞Û
H˘x# ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú #tOK«∞#∞. `Õ<`≥ À KÕiÛ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# HõÑQ¨¶ ∞Æ Å‡=Ú =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨOKå##~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, "≥∞`ÿ ∞« `«∞`«=Î Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ~ˆ ÅQÆ∞A˚
gxx ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ áêÅ`À =∞iÌOz Lã≤iHõ ~°ã=¨ Ú`À HõeÑ≤ QÆ∞iyO[O`«
K˘Ñ¨C# ÉèHí OΔ˜ z# ~°HQÎõ ∞Æ Å‡=Ú #tOK«∞#∞. J#∞áê#=Ú zO`å‰õΩ~°ã=¨ Ú, Ѩ^ºŒä =Ú
ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú. =Å∂¡~° Ñ≤@ì =∂Oã¨=Ú, =ÚÅ¡Oy, =∞`«ûº=ÚÅ∞, ZO_ç# ‰õÄ~°Å∞,
ÃÑã¨Å∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q, L~°Q¡ _Æ Å¤» ∞, =∞^è∞Œ ~°ÑŨ¶ =ÚÅ∞ gxx QÆ∞Ň~ÀQÆ=ÚQÆÅ"å~°∞

â◊¥Å~ÀQÆ zH˜`«û
=i˚OѨ=ÅÜ«Ú.

LÅ=Hõ@∞ì#O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,

WOQÆ∞=, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ^•x=∞‡yO[Å ~°ã=¨ Ú, Wq "Õã≤ áê#=Ú KÕã#≤
"å`« â◊¥Å #tOK«∞#∞. =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, QÆÖ~Ë̊ ∞° , P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ,
z#fl=ÚÅHõ, ѨÖ~¡Ë ∞° "Õà√◊ §, WOQÆ∞=, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ LÅ=
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`«â¥◊ ŠǨÏiOK«∞#∞. ™⁄O\˜, P=Ú^ŒÑÙ¨
"Õà√◊ §, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ WOQÆ∞= ™œ=~°ÛÅ=}=Ú gxx Hõeã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
`«H}
Δõ =Ú# "å`«â¥◊ ŠǨÏiOK«∞#∞. ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, 2 ÉèÏ, ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe 4 ÉèÏ,
rÅHõ„~°, 8 ÉèÏ, q∞iÜ«∂Å∞ 16 ÉèÏ, gxx =∂n ѶŨ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz, QÆ∞\˜Hõ
KÕã≤ ÉèíH˜ΔOz# "å`«â◊¥Å #tOK«∞#∞.„=∞OQÆHÍÜ«∞Å#∞ ѨÙeHõ_»∞QÆ∞`À #∂i
Hõů=Únã≤ <åaèq∂ñ^Œ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ áê~°≈fiâ◊¥Å ǨÏiOK«∞#∞.
Ñ≤`«Îâ◊¥Å zH˜`«û
â◊~¯° ~°, aÜ«∞º=Ú, H˘_çÃãáêÅ, áêÅ∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú, gxx áê#=Ú KÕÜÚ« @,
qˆ~K«#=Ú, *ÏOQÆÅ ^Õâ◊ [O`«∞=∂Oã¨=Ú, Wq Ñ≤`âΫ ¥◊ ÅÜ«∞O^Œ∞ Ç≤Ï`«O|∞Å∞.
áêÅ∞, hà◊√§ K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú, „=∞OQÆHÍÜ«∞ gxx #∂iQÍx, KÕñ^Œ∞á⁄@¡, "ÕñѨ
"Õà√◊ §, „=∞OQÆHÍÜ«∞ ~°ã=¨ Ú gxx H˘kÌQÆ HÍñz `Õ<≥ QÆeÑ≤ QÍx HõO~î=° Ú =~°‰Ωõ
áê#=Ú KÕã≤ ==∞#=Ú KÕã#≤ Ñ≤`âΫ ¥◊ ŠǨÏiOK«∞#∞. K«hflà◊§Ü«∞O^Œ∞ ™êfl#=Ú
QÍe QÆey# ~Úã¨∞Hõ k<≥flÅ Ü«∞O^Œ∞O_»∞@ HõOK«∞ áê„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ [Å=Ú
áÈã≤ Hõ_»∞ѨÙq∂ñ^Œ#∞OK«∞@– qˆ~K«# „H˜Ü«∞, Ñ≤`«ÎǨÏ~° B+¨^èŒ ¿ã=#=Ú,
=i¿ÑÖÏÅ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#∞@, j`«Å Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
`Õ<≥ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#∞@ gx =Å# Kèi« ,Ì [fi~°=Ú, Ñ≤`[Ϋ â◊¥Å, `åѨ=Ú q∞H˜¯e
Hõ$tOѨÙ, Wq ǨÏiOK«∞#∞. K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ „áê`«óHÍÅ=Ú#
áê#=Ú KÕã#≤ `åѨ=Ú, Ñ≤`âΫ ¥◊ Å, Ñ≤`qΫ HÍ~°=Ú Wq =∂#∞#∞. Ju=∞^è∞Œ ~°
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ U~°O_»`Å·≥ =Ú#∞ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ Ñ≤`âΫ ¥◊ Å, Ñ≤`QΫ ∞Æ Å‡=Ú,
Ñ≤`qΫ HÍ~°=Ú Wq #tOK«∞#∞. Lã≤iHõ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# Ñ≤`âΫ ¥◊ Å
#tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
âı¡+¨‡ â◊¥ÅzH˜`«û
==∞#=Ú, ÅOѶ∞¨ #=Ú, t~Àqˆ~K«#=Ú, =∞^è∞Œ =#∞ =∞^Œºáê#=Ú, =∞^è∞Œ ~°
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, Ü«∞=Å∞, ~°∂HõΔ (K«=Ú~°∞ÖËxq) Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, HÍ~°ÑÙ¨
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, gxx ¿ãqOK«∞@ =Å# âı+¡ ‡¨ [â◊¥Å #tOK«∞#∞. ™œ=~°ÛÅ=}=Ú,
Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, a_®Å=}=Ú, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, "≥∂_ç,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, WOQÆ∞= gx K«∂~°=‚ Ú#∞ H˘OK≥=Ú "≥KÛ« x hà◊§`À ѨÙK«∞ÛH˘x# âı+¡ ‡¨ â◊¥Å
#tOK«∞#∞. =∂ˆ~_»∞ "Õà√◊ §, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, z„`«=¸ÅѨ٠"Õà√◊ §, ™⁄O\˜, WOQÆ∞=,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ z# `«H} Δõ O|∞# â◊¥Å ǨÏiOK«∞#∞.
WOQÆ∞= 1áê, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú 2 áê, ™⁄O\˜ 4 áê, Hõ~H° ͺܫ∞ 8 áê, gx
K«∂~°=‚ Ú =Å# #_»∞=Ú, Hõ_∞» ѨÙ, ~˘=Ú‡, á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠gx â◊¥ÅÅ∞ =∂#∞#∞.
P=∞â◊¥Å zH˜`û«
P=∞â◊¥ÅÜ«∞O^Œ∞, âı+¡ ‡¨ â◊¥Å zH˜`û« #∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Jyfl=$kúH~õ =° ÚÅ∞#∞
P=∞ǨÏ~°O|∞Å∞#∞#QÆ∞ B+¨^=Œè ÚÅ#∞ ¿ãqOK«=ÅÜ«Ú. HÍeÛ# â◊OY K«∂~°=‚ Ú,
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, WOQÆ∞=, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ LëÈ‚^HŒ =õ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z# ã¨xfláê`«â¥◊ Å =∂#∞#∞. QÀ=¸„`«=Ú#
=∞O_»∂~°=Ú#∞ â◊√kú KÕã≤ „uѶŨ K«∂~°=‚ ÚÖ’ HõeÑ≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú, `Õ<≥ gx`À_»
ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨xfláê`« â◊¥Å =∂#∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ „uѶ¨Å K«∂~°‚=Ú#‰õΩ
ã¨=∂#=ÚQÆ =∞O_»∂~°=Ú#∞ KÕ~°Û=ÅÜ«Ú. Wé˜]H˘=Ú‡#∞ #eÜ«∞Q˘\˜ì, Hõ~°∞
^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã≤ Jyflq∂ñ^Œ HÍeÛ JÉèãí ‡¨ =Ú#∞ P=Ù <Õu Ü«∞O^Œ∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
~˘=Ú‡ #_»∞=Ú gx Ü«∞O^Œe â◊¥Å =∂#∞#∞. Hõã~¨ `° ∞« , "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, =∞^Œº=Ú,
LѨC, HÍ~°=Ú, ÃÑã¨Å∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =¸„`åk "ÕQ=Æ ÚÅ #_»y¤ OK«∞@, â’Hõ=Ú,
„HÀ^è=Œ Ú gxx â◊¥Å~ÀQÆ∞Å∞ =i˚OK«=ÅÜ«Ú.
Ѩi}Ï=∞â◊¥Å zH˜`û«
Ѩi}Ï=∞â◊¥ÅÜ«∞O^Œ∞, KÕñ^Œ∞, =∞^è∞Œ ~°=Ú QÆÅ B+¨^=Œè ÚÅKÕ ==∞#=Ú
#‰õΩ#∞, qˆ~K«#=Ú#‰õΩ#∞ WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. =ã≤HÎ =õ ∞Å#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ™⁄O\˜ 1
`«∞, #∞=ÙfiÅ∞ 4 `«∞, ɡÅ=¡ Ú 1 `«∞, gx Hõů=Ú#∞ áêÅÜ«∞O^Œ∞ HõeÑ≤ ѨH=õ ‡L
KÕã,≤ áê#=Ú KÕã#≤ 7 ~å„`«∞ÅÖ’ L„QÆÑi¨ }Ï=∞ â◊¥Å ǨÏiOK«∞#∞. â◊OÉèÉí ãíè ‡¨ =Ú#∞
"Õñ_çhà◊§Ö’ñ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ѩi}Ï=∞â◊¥Å #tOK«∞#∞. #∞=ÙfiÅ Ñ≤O_çx
QÍx, Ü«∞=ÅÑ≤O_çx QÍx, LѨC HõeÑ≤# ÃÑ~°∞ñQÆ∞`Àñ *ËiÛ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x J#fl=Ú#∞
=lOz# Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å x=iÎOK«∞#∞. #∞=ÙfiÅ∞, ™⁄O\˜, Hõ~H° ͯܫ∞, â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú,
Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ɡÅ=¡ Ú 2 ÉèÏ, W@∞¡ gxx KÕiÛ =∞iÌOz `åxHÍÜ«∞O`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤, „áê`«óHÍÅ=Ú# j`«[Å=Ú`À ÉèíH˜ΔOz áêÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x,
™êÜ«∞OHÍÅ=Ú, áêÅ`«∞`«KÎ ∂« ~°=‚ Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ѩi}Ï=∞â◊¥Å #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

â◊O|∞HÍkQÆ∞\˜Hõ
â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, a_®Å=}=Ú, HÍK«Å=}=Ú, ™ê=Ú„^ŒÅ=}=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú
Å∞QÆ Hõ_qç ∞ K≥@∞ì "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú`À =∞kOz 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î =∂„`«Å∞ KÕã≤
^ÕÇϨ |ÖÏ#∞QÆ∞}=ÚQÆ „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ z# Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å ǨÏiOK«∞#∞.
֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú#∞ (ÖËHõ =∞O_»∂~°=Ú) „uѶŨ K«∂~°=‚ Ú gx Ü«∞O^Œ∞ `Õ<,≥ Ѷ∞¨ $`«=Ú
HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z# Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å =∂#∞#∞.
Ñ≤ѨÊb Ѷ¨∞$`«=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, ɡÅ=¡ Ú, Ѷ∞¨ $`«=Ú gxH˜ <åÅ∞yO`«Å∞ JkèH=õ Ú áêÅ∞áÈã≤ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x áê#=Ú KÕã#≤ P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, Ѩi}Ï=∞ â◊¥ÅÜ«Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
Ñ≤Ñʨ à◊§ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ QÍx, Hõů=Ú#O^Œ∞ QÍx Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤
`Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x J#∞áê#=Ú áêÅ∞ 1 `«∞, ѨÙK«∞ÛH˘x# Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å
ǨÏiOK«∞#∞.
HÀÖÏk =∞O_»∂~°=Ú
K«=º=Ú, "≥∂_ç, JÅ¡=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ gx Ü«∞O^Œ∞ QÀ=¸„`«=Ú #O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# =∞O_»∂~°=Ú
QÆeÑ≤ ѨH=õ ‡L KÕã≤ Éè’[# =∞^躌 =Ú#O^Œ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`« ~ÀQÆ=Ú HõÑ~¨¶ ÀQÆ=Ú
Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å Ö’#QÆ∞ ã¨=∞ã¨Î â◊¥ÅÅ∞ =∂#∞#∞. WO^Œ∞‰õΩ J#∞áê#=Ú áêÅ∞
ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú.
YO_®=∞ÅHõÖËǨÏ=Ú
L_»HÉõ \ˇ ì˜ K≥‰Ωõ ¯ nã≤ `«iy# QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞ 200 `«∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞ "Õ~ÚOz,
Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú 32 `«∞, HõÅHõO_», 32 `«∞, =∞~°Å ÃÑñ· *ˇÑÊ≤ # QÆ∞=∞‡_ç
~°ã=¨ Ú 32 `«∞, gx#xfl\˜x HõeÑ≤ Ñ≤ãH≤ ˜ ÉÏ}eÖ’ñ É’ã≤ á⁄~Úºq∂ñ^Œ#∞xz
"≥∞Å¡x =∞O@`À áêHõ=Ú Ñ¨\ ì̃ QÆi>ˇ‰Ωõ áêHõ=Ú =zÛ# `«~∞° "å`« Ñ≤Ñʨ à◊√§ 8 `«∞,
rÅHõ„~° 7 `«∞, ™⁄O\˜ 4 `«∞, q∞iÜ«∂Å∞ 4 `«∞, `åoâ◊Ñ„¨ u, ^èxŒ Ü«∂Å∞, UʼnõΩÅ∞,
^•eÛx, P‰õΩѨ„u, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú,
`Õ<≥ 32 `«∞, gxx HõeÑ≤, ã≤^=úŒ Ú KÕã≤ `«Q∞Æ =∂„`«=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# Ѩi}Ï=∞â◊¥Å
„u^À+¨â¥◊ Å, Kèi« ,Ì P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, =¸~°Û,ù âßfiã¨, HÍã¨, J~ÀK«H=õ Ú, ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å,
Ѩ$+ª̈â¥◊ Å, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú Wq =∂#∞#∞. PÜ«Ú~å~ÀQƺ=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞.
<åiˆHà◊ ~°™êÜ«∞#=Ú
H˘|ƒi 32 `«∞, >ˇOHÍÜ«∞ hà◊√§ 64, Ѷ∞¨ $`«=Ú 20 `«∞, ™⁄O\˜ K«∂~°=‚ Ú
16 `«∞, áêÅ∞ 32 `«∞, gx#xfl\˜x XHõ áê„`«=Ú#O^Œ∞ áÈã≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À
"≥∞Å¡QÆ =O_ç Ñ≤^ÑŒ ,¨ `«"åH©iΔ , ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ^•eÛx,
UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, U#∞ñQÆ∞Ñ≤Ñʨ à◊√§, rÅHõ„~°,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞, gxx "≥∞`«ÎQÆ K«∂~°‚=Ú KÕã≤ Ѷ¨∞$`«=Ú Ñ¨Óã≤#
=∞\˜áì ê„`«=Ú#O^Œ∞ áÈã≤ 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞
W+¨=ì ∞~Ú# Éè’[#=Ú KÕÜÚ« K«∞O_ç# ã¨=∞ã¨Î â◊¥ÅÅ∞, Ѩi}Ï=∞ â◊¥Å, P=∞¡
Ñ≤`=Ϋ Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, Kèi« Ì Ç¨Ï$„^ÀQÆ=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. |Å=Ú, ѨÙ+≤Ü ì Ú«
HõÅ∞QÆ∞#∞. "årHõ~} ° =ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Wk ^è#Œ fiO`«iKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
ѨÓQÆ YO_»=Ú
áÈñHõHÍÜ«∞Å K«∂~°‚=Ú 64 `«∞, áêÅ∞ 256 `«∞, HõÅHõO_» 300 `«∞,
Ѷ∞¨ $`«=Ú 32 `«∞, UʼnõΩÅ∞, ^•eÛx, P‰õΩѨ„u, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e,
q∞iÜ«∂Å∞, Å=OQÍÅ∞, K«O^Œ#=Ú, [\Ï=∂Oã≤, `åoâ◊Ñ„¨ u, `å=∞~°q`«∞ÅÎ ∞,
#Å¡HÅõ ∞=, ^Œ∞OѨÅ∞, `«"åH©iΔ , ѨiHÔ QÆ_,¤» rÅHõ„~°, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» ѨÖ~¡Ë ∞°
"Õà√◊ §, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞, Lã≤iHõÅ∞ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú
K˘Ñ¨C# K«∂~°‚=Ú KÕã≤ HõeÑ≤ ѨK«ÛHõ~°∂Ê~°=Ú, 2 `«∞Å=ÚÅ∞ "Õã≤, "≥∞Å¡x
=∞O@Ü«∞O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú Ñ¨Óã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú. nxx
1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞O_ç#, Kèi« ,Ì P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, ǨÏ$^ŒÜ∞«
`åѨ=Ú, „Éè=í ∞=Ú, =¸~°Û,ù ã¨=∞ãÎ̈ â◊¥ÅÅ∞, P=∞"å`«=Ú, "Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, "Õ∞^À
qHÍ~°=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , áêO_»∞=Ù, Jâ◊‡i, =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, QÆ∞^Œ=Ú# ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞@,
Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. ~ˆ `«ã∞¨ û =$kúÜ∞« QÆ∞#∞. HÍ=∞=Ú, ѨÙ+≤Ü ì Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
=O^蕺 „ã‘ÅÎ ‰õΩ a_»Å¤ ∞ QÆÅ∞QÆ∞^Œ∞~°∞. =$^Œ∞ñú _»∞ Ãã`· =« Ú Ü«∞ø=#=O`«∞x =Öˇ
#∞O_»∞#∞.
â◊¥ÖÏO`«Hõ~°ã¨=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ¨ÖÏÅ∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, `≥QÆ_», z„`«
=¸Å=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, áê^Œ~°ã¨=Ú 4 ÉèÏ, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèíHõ=Ú,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ Ô~O_Õã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤
„uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú`À =∞iÌOz LO@Å∞ KÕã,≤ „áê`«óHÍÅ=Ú <˘H˘¯Hõ¯ =∂„`«#∞
ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞ J#∞áê#=Ú Ñ¨Ùe Hõ_∞» QÆ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ѩi}Ï=∞â◊¥Å, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú,
Kèi« ,Ì J#fl„^Œ= â◊¥Å, ã¨xfláê`«â¥◊ Å, Ö’#QÆ∞ ã¨=∞ãÎ̈ â◊¥ÅÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
q^•º^èŒ~å„Éèí=Ú
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, <åQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, uѨÊfñQÆ, <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, `≥Q_Æ ,»
z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú,
QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ â◊√kúKÕÜ«∞ñ|_ç# „áêñ`«=∞O_»∂~°=Ú 16 `«∞, K«O„kHõÅ∞
ÖËx Hõ$ëê‚„ÉèHí õ Éèãí ‡¨ =Ú 4 `«∞, áê^Œ~ã° ¨ Éèãí ‡¨ =Ú, 6 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î QÆO^èHŒ =õ Ú
1 `«∞, gxx =Ú}∞QÆ∞^•=∞~° P‰õΩ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz `Õ<,≥ Ѷ∞¨ $`«=Ú HõeÑ≤,
Ѷ∞¨ $`«=Ú Ñ¨Óã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ x`«º=Ú 2 ÖËHõ 3 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î B+¨^=Œè Ú#∞
ѨÙK«∞ÛH˘x J#∞áê#=Ú, P=ÙáêÅ∞ QÍx, j`«[Å=Ú#∞ QÍx ѨÙK«∞ÛH˘x#,
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Jyfl=∂O^Œº=Ú Ñ¨i}Ï=∞ â◊¥Å, ™ê^è•~°} â◊¥Å, ~å[Ü«∞HõΔ ‡, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú,

L^Œ~°~ÀQÆ zH˜`«û
„QÆÇϨ }˜, r~°‚ [fi~°=Ú, ~°HÎõ Ñ≤`=Ϋ Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.

L^Œ~°=Ú#O^Œ∞ "å`åk^À+¨=ÚÅ∞ QÆ∂_»∞@ =Å# Jyfl=∞O^ŒyOz

Ü«ÚO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ, nѨ# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞, ÅѶڨ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú.
Z„~°=_»¡ aÜ«∞º=Ú, Ü«∞=Å∞, ÃÑã¨Å∞, *ÏOQÆÅ^Õâ◊ =∞$QÆщ¨ ΩΔõ Å =∂Oã¨=Ú, áêÅ∞,
QÀ=¸„`«=Ú, Pã¨==ÚÅ∞, Ji+¨=ì ÚÅ∞, =∞^è∞Œ =Ù =∞^Œº=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx
¿ãqOK«∞@ L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅO^Œ∞ Ç≤Ï`«=Ú. ^À+¨=ÚÅ∞ q∞H˜¯e =$kú ÉÁOk Ü«ÚO_»∞@
=Å##∞, <å_»∞Å =∂~°=æ ÚÅ∞ J_»y¤ OѨñ|_»∞@ =Å# L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« º=ÅÜ«Ú. |Å=O`«∞ñ_»Q∞Æ "å`À^Œ~~° ÀyH˜, QÀ=¸„`«=Ú#ñ
QÍx, P=ÙáêÅÖ’ QÍx U~°O_» `≥Å· =Ú#∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#∞@ ÖËHõ K«=Ú~°∞
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ`À ¿ãfi^Œ=Ú nÜ«Ú@ Lz`«=Ú. "å`À^Œ~~° ÀyH˜ "≥Ú^Œ@ ¿ãfi^Œ#Hõ~‡° KÕ
â◊√^ŒÑú ~¨ z° , ¿ãflǨÏ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx K«iq∞ Ñ≤^ÑŒ ¨ qˆ~K«#=Ú#H˜zÛ #„=ÚxQÍñ
KÕã≤ ~Ày Ü≥ÚHõ¯ L^Œ~=° Ú#‰õΩ =G=Ú#∞ K«∞@ì=ÅÜ«Ú. JO^Œ∞=Å# J=HÍâ◊=Ú
ÖË#O^Œ∞# "åÜ«Ú=Ù, =∞~°Å L^Œ~=° Ú#∞ ѨÓiOK« <Õ~^° ∞Œ . qˆ~K«#=Ú# H˜zÛ#
`«~∞° "å`« ^À+¨ÇϨ ~°=ÚÅQÆ∞ B+¨^=Œè ÚÅ`À ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# ¿ÑÜ«∞#∞ QÍx,
=∞l˚QÆÜ«∞O^Œ∞, Ñ≤ѨÊe K«∂~°‚=Ú#∞ Å=}=Ú#∞ HõeÑ≤ QÍx, áê#=Ú KÕã≤#
"å`À^Œ~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. =∞l˚QÆÖ’ HõÅHõO_», q∞iÜ«∂Å K«∂~°‚=Ú HõeÑ≤
ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ≤`ÀÎ^~Œ =° Ú =∂#∞#∞. =∞l˚QÖÆ ’, F=∞=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, rÅHõ„~°,
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Hõáȶ ^Œ~° ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞.
=∞l˚QÖÆ ’ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gx
K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# „u^À+¨ L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, QÆ∞~°∞`«fi=Ú, J~ÀK«H=õ Ú
WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
"å`À^Œ~°=Ú#O^Œ∞ P=ÙáêÅ∞, ^Œâ◊=¸Å HõëêÜ«∞=Ú gxx áê#=Ú
KÕÜ«Ú#k.
™ê=Ú„^•k K«∂~°=‚ Ú
™ê=Ú„^Œ Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
F=∞=Ú, J["≥∂^Œ=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, z„`«=¸Å=Ú, JÅ¡=Ú, WOQÆ∞=, a_® Å=}=Ú,
Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ <Õ~Ú HõeÑ≤ Éè’[#=Ú#‰õΩ Ñ¨Ó~°fi=Ú
XHõ Hõ|à◊=Ú#∞, ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`À^Œ~=° Ú, QÆ∞Ň=Ú, Jr~°=‚ Ú, "å`«~H° =Îõ Ú,
„QÆÇϨ }˜ ^À+¨=Ú, =¸Å "åºkè, áêO_»∞=Ù, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
ÉÁO`«*ˇ=Ú_»∞ áêÅÖ’ aÜ«∞ºÑ¨Ù Ñ≤O_çx Téñɡ\ ì̃ ~˘>ì̌ KÕã≤ 7 k#=ÚÅ∞
ѨÙK«∞ÛH˘x# L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
WKåÛùÉËk~°ã¨=Ú
™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
<Õáêà◊=ÚÅ∞ 3 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gx#xfl\˜x "≥∞`«QÎ Æ =∞iÌOz 3 QÆ∞iyO[ÅO`« K˘Ñ¨C#
â◊~¯° ~°`À ѨÙK«∞ÛH˘x ѨÙeÃã_»∞ hà◊√§ ѨÙK«∞ÛH˘x# qˆ~K«#=ÚÅQÆ∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞
=∞l˚QÆ J#fl=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú.
WKåÛùÉèËk ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 1 =∂+¨=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 3 =∂+¨=ÚÅ∞, `åxHÍÜ«∞ 1 =∂+¨=Ú,
Lã≤iHõ 1 =∂+¨=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 2 =∂+¨=ÚÅ∞, ™⁄O\˜ 3 =∂+¨=ÚÅ∞, <Õáêà◊=ÚÅ∞
21 =∂+¨=ÚÅ∞, gxx ѨÙeq∞ zO`å‰õΩ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz, É’_» Ãã#QÆÅO`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤ XHõ =∂„`«#∞ ѨÙW zO`å‰õΩ~°ã=¨ Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x J#∞áê#=Ú "Õñ
_çhà◊√§ ѨÙK«∞ÛH˘x# j`«Å Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘#Hõ Ü«ÚO_»∞#O`« =~°‰õΩ
qˆ~K«#=ÚÅQÆ∞#∞.
JÉèíÜ«∂k=\˜HõÅ∞
Hõ~H° ͯܫ∞, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥eQÍ~°=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gx
Hõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ L"≥∞‡`«Î ѨO_»∞¡ gxx ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ áêÅ`À =∞iÌOz L_çH#˜
É’_»Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ 2 =∂„`«Å#∞, XHõ Hõ~H° ͯܫ∞#∞ aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À
#∂i Hõů=Únã≤ P Hõů=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x "Õñ_çhà◊√§ ѨÙK«∞ÛH˘x# qˆ~K«#=Ú
ÅQÆ∞#∞. H˘OK≥=Ú K«hflà◊√§ ѨÙK«∞ÛH˘x# qˆ~K«#=Ú Å}ñQÆ∞#∞. r~°‚ [fi~°=Ú,
Ñ‘Å›, J+¨ì L^Œ~°=ÚÅ∞, "å`À^Œ~°=Ú, Jr~°‚=ÚÅ∞, HÍq∞Å, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú,
‰õΩOÉèHí Íq∞Å WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
<å~åK«~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, q∞iÜ«∂Å∞ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
™⁄O\˜, Wq ~Ô O_Õã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ á⁄@∞ì fã≤# <Õáêà◊=ÚÅ∞,
gx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ 2 QÆ∞iyO[ÅO`« aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À ѨÙK«∞ÛH˘x#
qˆ~K«#=ÚÅQÆ∞#∞, QÆ∞Ň=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ L^Œ~~° ÀQÆ=Ú Wq =∂#∞#∞.
WKåÛùÉËk~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 1 `«∞, QÆO^èHŒ =õ Ú, 2 `«∞, "≥eQÍ~°=Ú 3 `«∞, ™⁄O\˜ 4 `«∞,
Hõ~H° ͯܫ∞ 5 `«∞, <ÕáêàÏÅ∞ 6 `«∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ ÉˇÅ=¡ Ú HõeÑ≤ 2 ÖËHõ
3 QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ 1 =∂„`«#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# qˆ~K«#=ÚÅQÆ∞#∞.
L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
ÉèËkx=\˜
ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, z#fl =ÚÅHõ, ѨÖ~¡Ë ∞° , Ñ≤Ñʨ à◊√§, gxx ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ`À
=∞iÌOz =∂„`«Å∞ KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# qˆ~K«#=ÚÖˇ· =∞Ǩ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
Wk ã≤^ÑúŒ Ù¨ ~°∞+¨μÅKÕ xi‡OѨñ|_ç#k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

â’^èÀ^Œ~ås ֒ǨÏ=Ú
QÆÖ~˚Ë ∞° , uѨÊfñÔQ, z„`«=¸Å=Ú, Ñ≤#fláêñѨ~,° QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° lÖË_¡ ∞» "Õà√◊ §,
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 32 `«∞, gxx 4 `«∂=ÚÅ hà◊§Ö’ "Õã≤ áêuHõ ÉèÏQÆ=Ú q∞QÆ∞Å
#@∞Å HÍñz =_çÜ∞« áÈã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú 32`«∞, Ö’Ç¨Ï K«∂~°=‚ Ú 32 `«∞, HõeÑ≤
ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ lÖË_¡ ∞» áêÅ∞ 8 `«∞, ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ∞ 16
`«∞, QÆ∞yæÅ=Ú 8 `«∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 4 `«∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú 2 `«∞, gx K«∂~°=‚ Ú#∞
HõeÑ≤ Ѷ¨∞$`«=Ú ã≤^Œú"≥∞ÿ# `«~°∞"å`« <ÕáêàÏÅ∞ `å„=∞=Ú, J„ÉèíHõÉèí㨇=Ú,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, =Ú^•~°∞ã≤OQÆ∞, `«Hõ¯e, "≥∂^Œ∞QÆ∞q`«∞ÎÅ∞, #Å¡ <ÕÅ`å_çQÆ_»¤Å∞,
„uѶ֨ ÏÅ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, `≥Q_Æ ,» QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° Ñ≤#fláêñѨ~,° QÆÖ~˚Ë ∞° , Pk`«ºÉèHí Θ
(„á⁄^Œ∞Ì u~°∞QÆ∞_»∞) Wq ã¨=∞ÉèÏ^ŒQ=Æ ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ Ö’Ç¨Ï K«∂~°=‚ Ú
HõeÑ≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú Ñ¨Óã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞xz, `«Q∞Æ Ñ¨^•~°=÷ ÚÅ J#∞áê#=Ú`À
ѨÙK«∞ÛH˘x# ZÅ¡ L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, â’^èŒ L^Œ~=° Ú, ѨÙ~å`«#, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú,
áêO_»∞=Ù, HÍ=∞Å, ǨÏb=∞Hõ=Ú, =¸Å "åºkè, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, [fi~°=Ú,
QÆ∞Ň=Ú#∞ =∂#∞#∞.
[Ö’^Œ~åi~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, 1 ÉèÏ, QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞}˜tÅ, Ѩã∞¨ ѨÙ, <ÕáêàÏÅ∞, Lã≤iHõ,
Hõ~H° ͯܫ∞, `åxHÍÜ«∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Wq ~Ô O_Õã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ gx
~°ã=¨ ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ <Õ_ãÕ ≤ =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤ Ü≥∞O_çOz =∂„`«Å∞
KÕã≤, =Ü≥∂|Å=Ú#∞ K«∂z Ü≥Úã¨OQÆ=ÅÜ«Ú#∞. qˆ~K«#=ÚÖˇ·# `«~°∞"å`«
Ѩ^ºŒä q∞Ü«∞º=ÅÜ«Ú. =∞l˚Q`Æ À H˘kÌQÆ K«Åx¡ PǨ~°=Ú xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. |Å=Ú
=zÛ# `«~∞° "å`« u~°∞QÆ =∞l˚Q#Æ fl=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. =∞l˚Q`Æ À<Õ [Ö’^Œ~° ~ÀQÆ=Ú

Ñ‘¡Ç¨Ï Ü«∞Hõ$„^ÀQÆ zH˜`«û

âßOu<˘O^Œ∞#∞.

Ü«∞=∂xHÍk K«∂~°=‚ Ú
F=∞=Ú, z„`«=¸Å=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, =ã¨, <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
gx K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õñ_çhà◊√§, q∂ñQÆ_,» =∞^Œº=Ú gxÖ’ ^Õx`À<≥#· ѨÙK«∞ÛH˘x#
Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú =∂#∞#∞. `å\˜ÑÙ¨ =Ùfi#∞ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ JO^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú =∂#∞#∞. z„`«=¸ÅѨ٠"Õà§◊ #∞ #∂i =¸ñ_»∞ =∂„`«Å∞ KÕã≤ XH˘¯Hõ¯
=∂„`«#∞ J~°ñ\˜ ѨO_»∞ #_»∞=∞ #∞xz ÉèHí OΔ˜ z##∞ Ñ‘Ç¡ Ϩ #tOK«∞#∞. z„`«=¸ÅѨÙ
"Õà§◊ K«∂~°=‚ Ú#ñQÍx, Ѩã∞¨ ѨÙ, lÖË_¡ ®‰õΩÅ∞ gx K«∂~°=‚ Ú#ñ QÍx PÔ~ѨÙ=Ùfi
K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ QÍx ɡÅ=¡ Ú QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ #tOK«∞#∞. â◊OY=Ú
Ü≥ÚHõ¯ <åaèx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú`À |∞K«∞ÛH˘x##∞ Ñ‘Ç¡ Ϩ #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
J~°¯Å=}=Ú
lÖË¡_®‰õΩ, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ‰õΩO_»‰õΩѨ\ ˜ìOz#
Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, gxx Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ q∂ñQÆ_Ö» ’ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú,
L^Œ ~ ° ~ÀQÆ O |∞#∞ =∂#∞#∞. Ñ‘ ¡ Ç ¨ Ï ~ÀQÆ = Ú#‰õ Ω ñ *ˇ Ñ ≤ Ê # „H˜ Ü « ∞ Å#∞
Ü«∞Hõ$`«∞~Î ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ *ËÜÚ« #k. Ñ‘Ç¡ Ϩ ~ÀyH˜, ÃÑ~°∞ñQÆ#fl=Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ Ѩñ*Ëã,≤
Ü≥∞_»=∞ ÉÏǨï=Ù Ü≥ÚHõ¯ #_»∞=∞#∞ Ü«∞Hõ$`«∞Î~ÀyH˜ ‰õΩ_çÉÏǨï Ü≥ÚHõ¯
#_»∞=∞#∞O_≥_ãç ~≤ #° ∞ "ÕkOè z# Ü≥∞_», Ñ‘Ç¡ Ϩ , Ü«∞Hõ$`«∞Î =∂#∞#∞. =∞iÜ«Ú Ñ‘Ç¡ Ϩ #∞
ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz ^Œ∞+¨~ì H° =Îõ Ú#∞ fã≤# âßOu <˘O^Œ∞#∞. "≥Å∞¡e,¡ "≥∂_ç, Hõ~H° ͯܫ∞,
gx Hõů=Ú#∞ ÉèíH˜ΔOz##∞, QÀ=¸„`«=Ú`À QÆO_»∂+¨=Ú KÕã≤##∞ Ñ‘¡Ç¨Ï
#tOK«∞#∞.
=∂}HÍkQÆ∞\˜Hõ
uѨÊfñQÆ, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, z„`«=¸Å=Ú,
™⁄O\˜, `å\˜Ñ¨Ù=Ùfi Wq k#∞ã¨∞‰õΩ =¸_Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞, a_® Å=}=Ú,
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§ Wq XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ 1 `«∂=Ú QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ zHõ¯ñQÆ<#·≥ `«~∞° "å`«, `Õ<≥ 12
`«∞Å=ÚÅ∞ HõeÑ≤ LO@Å∞ "Õã,≤ x`«º=Ú 1 =∂„`«#∞ ÉèHí OΔ̃ z# Ü«∞Hõ$`«∞,Î Ñ‘Ç¡ Ϩ ,
L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, QÆ∞Ň=Ú, =¸Å"åºkè, „QÆÇϨ }˜ Wq #tOK«∞#∞. JyflnѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. "≥OѨe "Õà§◊ #∞ Hõů=Ú KÕã≤ =∞l˚Q`Æ À ѨÙK«∞ÛH˘x# Ñ‘Ç¡ Ϩ =∂#∞#∞.
QÆ∞_»∂Kåºk K«∂~°‚=Ú
uѨÊfñÔQ, Ju=ã¨, ™⁄O\˜, <ÕÅ "Õ=Ú, H˘_çÃãáêÅ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, <åQÆ~°
=ÚÃãÅÎ ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, HÍã‘ã=¨ Ú, ÉèÏ~°Oy, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z# Ñ‘Ç¡ Ϩ , Ü«∞Hõ$`«∞,Î áêO_»∞=Ù, Jyfl=∂O^Œº=Ú, J~ÀK«H=õ Ú,
ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞, [Å^À+¨=Ú=Å##∞, q~°∞^Òú+^¨ =Œè Ú =Å##∞ QÆÅ∞QÆ∞ [fi~°=Ú
Å∞#∞ =∂#∞#∞.
=~°÷=∂# Ñ≤ѨÊe
„Hõ=∞=$kúQÆ x`«º=Ú XH˘¯Hõ¯ Ñ≤ѨÊex =$kú KÕÜ«ÚK«∞, Ѩk k#=ÚÅ∞
ѨkÑ≤Ñʨ à◊§#∞ J#ñQÍ "≥Ú^Œ\ k˜ #=Ú 1, ~Ô O_»= k#=Ú 2, =¸ñ_»= k#=Ú
3, W@∞¡ Ѩk Ñ≤Ñʨ à◊§ =~°‰Ωõ áêÅ`À #∂i ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞ 11= k#=Ú# 9 Ñ≤Ñʨ à◊√§,
12= k#=Ú# 8 W@∞¡ „Hõ=∞=ÚQÆ `«yOæ z ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞, áêÅ∞ <≥~Úº HõeÑ≤#
J#fl=Ú ÉèíH˜ΔOK«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ „Hõ=∞=ÚQÆ 1000 Ñ≤ѨÊà◊§ =~°‰õΩ ÉèíH˜ΔOz#
~°™êÜ«∞#HÍiÜ«∞QÆ∞#∞. Ѩk Ñ≤Ñʨ à◊√§ ÉèHí OΔ˜ K«∞@ L`«=Î ∞=Ú, 6 Ñ≤Ñʨ à◊√§ =∞^躌 =∞=Ú,
3 Ñ≤Ñʨ à◊√§ „ѨÜ∂≥ yOK«∞@ J^è=Œ ∞ „ѨÜ∂≥ QÆ=Ú D =~°=ú ∂# Ñ≤Ñʨ à◊§#∞ ¿ãqOK«∞@
=Å# ѨÙ+≤,ì g~°º=Ú, PÜ«Ú~°fi$kúÜÚ« ñ QÆÅ∞QÆ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞.
Ü«∞ø=#=Ú xÅ∞K«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ‘¡Ç¨s~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, "≥eQÍ~°=Ú, <åaè, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
„uѶŨ =ÚÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, gxHõxfl\˜H˜ ã¨Q=Æ Ú <Õáêà◊=ÚÅ∞.
gxx "≥∂^Œ∞QÆ Ñ¨ÓÅ~°ã=¨ Ú`À <˘Hõ *Ï=Ú =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤
h_» <≥O_çOz x`«º=Ú XHõ =∂„`«#∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À ÉèHí OΔ̃ z# QÆ∞^Œ"åºkè,
QÆ∞Ňâ◊¥Å, Ñ‘Ç¡ Ϩ , "åñѨÙ, âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=Ú, L^•=~°=Î Ú, "å`«â¥◊ Å, âßfiã¨, HÍã¨,
[fi~°=Ú, HÀ+¨ª ~ÀQÆ=ÚÅ∞, P=∞"å`«=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
â◊OY„^•=Hõ=Ú
lÖË_¡ ∞» , ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞, zO`«É~ˇ _° ∞» , #∞=ÙfiÅ∞, ~ˆ Å, z„`«=¸Å=Ú, L`«~ˆÎ }∞
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ =_çÜ∞« QÆ\ ì̃ hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ "≥∞Å¡x
=∞O@`À ѨHfiõ =Ú KÕã≤ LѨÊQÆ<#·≥ # `«~∞° "å`«, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú,
"≥eQÍ~°=Ú, ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞ñQÆ∞, ǨÏi^Œà=◊ Ú, HÍã‘ã=¨ Ú, ã¨∞~åHÍ~°=Ú, Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÆ=Ú, ã¨=Ú„^Œ Å=}=Ú, HÍK«Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú,
a_® Å=}=Ú, KÒ\˜ LѨC, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~Ô O_Õã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx =∂nè
ѨÅ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz QÍA‰õΩÃÑÊÜ«∞O^Œ∞xz JO^Œ∞ ѨÙÅ∞Ѩ٠~°ã=¨ ÚÅ∞ áÈã≤
U_»∞ k#=ÚÅ∞#∞xz <åÅ∞QÆ∞ `«∞Å=ÚÅ∞ â◊OY K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ ™ê~å~Ú|\˜ì
Ü«∞O^Œ∞ =O_ç „^•=Hõ=Ú#∞ fÜ«∞=ÅÜ«Ú. Wk QÆ=fiÅ∞, â◊OY=Ú Ö’#QÆ∞
^è•`«∞=ÙÅ#∞ Hõ~ñ° yOK«∞#∞. L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÖ’#QÆ∞ "åº^è∞Œ Å#xfl\˜x =∂#∞Ê#∞.
=∞Ǩâ◊OY „^•=Hõ=Ú
zO`« K≥H¯õ , ~åq, ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞, lÖË_¡ ∞» , L`«~Î̂ }∞ gxx Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤
[Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ LѨÊQÆ<#·≥ `«~∞° "å`« Å=}=Ú, ÃãO· ^è=Œ ÅHõ}Δ =Ú,
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, HÍK«Å=}=Ú, a_®Å=}=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú WOQÆ∞=, `å\˜ Éèãí ‡¨ =Ú, Å=OQÍÅ∞, #"å™ê~°=Ú, *ÏlHÍÜ«∞, ǨÏi
^Œà◊=Ú, ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃Hõ=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, áê^Œ~°ã¨=Ú, <åaè, ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù#∞~°∞QÆ∞,
ã¨∞~åHÍ~°=Ú, Ѩ\ ˜Hõ, â◊OYK«∂~°‚=Ú, â◊OY<åaè K«∂~°fl=Ú, H˘O_»Ñ≤O_ç "Õà◊§
K«∂~°=‚ Ú, =∞}˜tÅ, HÍã‘ã=¨ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx K«∂~°O‚ KÕã≤ ѨÙÅ¡
„Ѩ|ƒe~°ã=¨ ÚKÕ ÉèÏ=# KÕã≤ QÍA ‰õΩÃÑÊÖ’ #∞xz P QÍA‰õΩÃÑʉõΩ =∞#∞flQÆ∞_»Å¤ ∞
K«∞\˜,ì L+¨‚ ™ê÷#=Ú# 7 k#=ÚÅ∞xz, Ñ≤=∞‡@, "≥∞Å¡x =∞O@`À ™ê~åÜ«∞|\˜`ì À
=O_ç# „^•=Hõ=ÚkQÆ∞#∞. Ñ≤=∞‡@ QÍA ã‘™êq∂ñ^Œ K«hflà◊√§ áÈã≤ K«ÖÏ¡iÛ
JO^Œe „^•=Hõ=Ú#∞ 1 QÆ∞iyO[O`« `«=∞Åáê‰õΩÖ’ #∞zz x`«º=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x#
HÍã¨, âßfiã¨, HõÜΔ ∞« =Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , Jr~°=‚ Ú, „QÆÇϨ }˜, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, QÍÜ«∞=Ú, QÆ∞Ň=Ú,
=¸Å "åºkè, Jâ◊‡i =¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, J+¨ì q^èŒ â◊¥ÅÅ∞, P=∞"å`«=Ú, "å`«~H° =Îõ Ú,
YO["å`«=Ú, ^è#Œ ∞~åfi`«=Ú, L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ™œ÷ź ~ÀQÆ=Ú, „H˜q∞~ÀQÆ=Ú,
"å`«, Ñ≤`Ϋ HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞ Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. HõO~î=° Ú =~°‰Ωõ Éè∞í lOz
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~¸ „^•=Hõ=Ú#∞ 1 QÆ∞iyO[O`« ѨÙK«∞ÛH˘x# PǨ~°=Ú `«HõΔ}O|∞#
Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ â◊OY=ÚÅ∞, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ zѨÊÅ∞, QÆ=fiÅ∞ gxx "Õã#≤

â’^èŒ~ÀQÆ zH˜`«û
14 *Ï=Ú֒ѨŠHõ~ñ° QÆ∞#∞.

JOѶ∞¨ #=Ú, áêK«#=Ú, t~°ã∞¨ û, ^ÕÇϨ =Ú gx qˆ~K«#=Ú, ==∞#=Ú,

gxx â’^èŒ~ÀQÆ=∞#∞, ^À+¨ |ÖÏ|Å=ÚÅ ##∞ã¨iOz ã¨=∞Ü≥∂z`«=ÚQÆ
„ѨÜ∂≥ yOK«∞#k. "å`«[â’+¨Ü∞« O^Œ∞, ¿ãflǨÏáê#=Ú Ç≤Ï`«=Ú, =∞Å|^Œ=ú Ú Hõey#
â’Ñ¶Ü ¨ ∞« O^Œ∞ x~°∞ǨÏ}=ã≤HÎ ~õ ‡° KÕÜÚ« @ =∞Ozk. Ñ≤`[Ϋ â’Ñ¶Ü ¨ ∞« O^Œ∞, áêÅ∞,
Ѷ¨∞$`«=Ú ¿ãqOK«∞@ Ü«Úz`«=Ú. HõѶ¨[â’Ѷ¨Ü«∞O^Œ∞, ~°∂HõΔ ("≥∞~°∞ñQÆ∞ÖËx)
B+¨^=Œè ÚÅ ^ÕÇϨ =Ú# Ѩ\ Oì˜ K«=ÅÜ«Ú. P=∞[â’Ñ¶Ü ¨ ∞« O^Œ∞ ÅOѶ∞¨ #=Ú áêK«#
B+¨^¿Œè ã=#=Ú KÕ~ÚOz# âßOu *ˇO^Œ∞. ã¨xfláê`« [â’Ñ¶Ü ¨ ∞« O^Œ∞ qˆ~K«#=Ú,
==∞#=Ú KÕ~ÚOz# âßOu *ˇO^Œ∞#∞. t~°=∞O^Œe â’Ñ¶Ü ¨ ∞« O^Œ∞, t~À qˆ~K«#=Ú
KÕ~ÚOz# Ü≥∞_»Å âßOu K≥O^Œ∞#∞. #_»∞=∞ „H˜Ok ÉèÏQÆ=Ú# QÆey# â’Ñ¶Ü ¨ ∞« O^Œ∞,
qˆ~K«#=Ú# H˜K«∞Û@ KÕ`«#∞, #_»∞=Ú‰õΩ ÃÑ· ÉèÏQÆ=Ú# QÆeÔQ_ç â’Ѷ¨Ü«∞O^Œ∞
==∞#=Ú# H˜K∞« Û@ KÕ`#« ∞ âßOu*ˇO^Œ∞#∞. K«=Ú~°∞Ѩ^•~°=÷ ÚÅ ¿ã=# =Å#
QÆÅ∞QÆ∞ â’Ñ¶Ü ¨ ∞« O^Œ∞, ~°∂HõΔ (K«=Ú~°∞ÖËx) B+¨^=Œè ÚÅ#∞, ~°∂HõΔ Ñ¨^•~°÷ ¿ã=#=Åx
â’Ѷܨ ∞« O^Œ∞ ¿ãflÇ¨Ï Ñ¨^•~°=÷ ÚÅ#∞ ¿ãqOK«∞#k. QÀ=¸„`«=Ú#∞ QÍx, J_»q
HõO^ŒQOÆ lx QÍx áê#=Ú KÕã#≤ â’ѶŨ ∞ =∂#∞#∞.
ã≤OǨ™êºk HõëêÜ«∞=Ú
„"å‰õΩ_»∞, `«Ñ≤ÊfñÔQ, ÃÑ^ŒÌ=ÚÅHõ, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤
ѨÙK«∞ÛH˘x#, â’Ѷ,¨ âßfiã¨, HÍã¨, [fi~°=Ú, "åOu Wq #tOK«∞#∞.
ѨÙ#~°fl"å+¨ìHõ=Ú
QÆÖ~Ë̊ ∞° "Õà√◊ §, "ÕñѨ "Õà√◊ §, KÕñ^Œ∞á⁄@¡, ™⁄O\˜, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, uѨÊñfQÆ,
=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, Hõ~H° ͯܫ∞, gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ , ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz# â’Ѷ,¨ L^Œ~â° ¥◊ Å, áê~°≈fi â◊¥Å, âßfiã¨ÜÚ« HõÎ áêO_»∞=Ù, Wq
=∂#∞#∞. <ÕÅ"Õ=Ú, ^Õ=^•~°∞, gx Hõů=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x, QÆÖ~˚Ë ∞° HõëêÜ«∞=Ú#∞
ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨~åfiÜ«∞=â’Ѷ¨ #tOK«∞#∞.Q˘eq∞_ç "Õà◊§#∞ Éèí㨇=Ú KÕã≤,
QÀ=¸„`«=Ú`ÀñQÍx [Å=Ú`ÀñQÍx ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ ÖËHõ "≥∞@ì `å=∞~°HÅõ ¯=Ú#∞
áêÅ`À ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, ã¨~åfiOQÆ â’Ѷ¨ XHõ¯ „ѨH¯õ "åñѨ٠ёǡ Ϩ Wq =∂#∞#∞.
â’^èÀ^Œ~°=Ú #O^Œ∞ ѨÙ#~°fl"åk QÆ∞QÆ∞æÅ∞
QÆe*Ë~∞° , ^Õ=^•~°∞, Hõ~H° ͯܫ∞, uѨÊfñÔQ, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gx Hõxfl\˜H˜
ã¨=∞=ÚQÆ QÆ∞yæÅ=Ú, gx#xfl\˜x U~°O_» `≥·Å=Ú`À #∂i QÀ=¸„`«=Ú`À
ѨÙK«∞ÛH˘x# K«~°‡^À+¨Ñ¨Ù "åñѨÙ, L^Œ~°~ÀQÆ=Ú, áêO_»∞=Ù, ™œ÷ź=Ú,
<À@hà◊¥§~°∞@, âı+¡ ‡¨ qHÍ~°=ÚÅ∞ WqÜ«∞xfl =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨÙ#~°fl"åk ÖËǨÏ=Ú
QÆe*Ë~∞° , uѨÊfñÔQ, ^Õ=^•~°∞, ^Œà=◊ ¸Å=ÚÅ∞, gx ~°ã=¨ Ú 256 `«∞,
JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú 64 `«∞, ɡÅ=¡ Ú 300 `«∞, gxx HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, UʼnõΩÅ∞, ^•eÛx, K«=º=Ú, Wq XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C#
"Õã≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõeÑ≤ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ,¨ `Õ<≥ 16 `«∞, HõeÑ≤ `«Q∞Æ =∂„`«=ÚQÆ
ÉèHí OΔ˜ z# "åñѨÙ, â◊¥Å, HÍã¨, âßfiã¨, J~°∞z Wq #tOK«∞#∞. |Å=Ú, HÍOu,
JyflnѨ#=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
~°™ê„Éèí=∞O_»∂~°=Ú
QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, Wq ~Ô O_Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã,≤ =∞O_»∂~°=Ú 8 `«∞, Hõ~H° ͯܫ∞ 8 `«∞, tÖÏ[`«∞ 1 `«∞, HÍO`«Ö’ǨÏ=Ú 1
`«∞, gx#xfl\˜x QÆ∞O@HõÅQÆ~å‰õΩ #Å¡Q∞Æ O@HõÅQÆ~å‰õΩ, J_»qHõO^Œ, JÅ¡=Ú,
gx ~°ã=¨ Ú#∞ k#∞ã¨∞‰õΩ 64 `«∞, áÈã≤ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞iÌOz Ñ≤=∞‡@, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, K«=º=Ú, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú
K˘Ñ¨C# K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õã,≤ `Õ<≥ <≥~Úº áÈã≤ =∞iÌOz `«Q∞Æ =∂„`«=Ú „áê`«ó
HÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç# ã¨=∞ãÎ̈"∞≥ #ÿ "åñѨÙÅ∞, ã¨~åfiOQÆ UHÍOQÆâ’^è,Œ HÍã¨,
âßfiã¨, ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, Kèi« ,Ì P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, J+ì̈q^èŒ â◊¥ÅÅ∞, HÍq∞Å,
áêO_»∞=Ù, âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, J~°∞z, [fi~°=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú,
„QÆǨÏ}˜, áêK«<åÅ∞, Ö’#QÆ∞#q #tOK«∞#∞. "å`«=Ú J#∞Ö’=∞=ÚQÆ#QÆ∞#∞.
g~°º=$kú JyflnÑ≤Ü Î Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â◊√+¨¯=¸ÖÏk `≥·Å=Ú
ZO_ç# =ÚÅ¡Oy, QÆe*Ë~∞° , ^Õ=^•~°∞, ~åã¨fl, ™⁄O\˜, gxx #∂<≥Ü∞« O^Œ∞
"Õã≤ HÍñz =∞iÌOz â◊¥Åã¨ÇÏ≤ `« â’Ѷ¨ #tOK«∞#∞.
|$ǨÏfâ◊√+¨¯=¸ÖÏk `≥·Å=Ú
=ÚÅ¡Oy, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, "≥∂_ç, QÆe*Ë~∞° , Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 64 `«∞, K˘Ñ¨C#
`≥zÛ Zxq∞kO`«Å hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=Ú q∞ye# `«~∞° "å`«
#∂<≥ 128 `«∞, áÈã≤ HõeÑ≤ =O_ç ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞, QÀ=¸„`«=Ú 128 `«∞,
áÈã≤ HõeÑ≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ =ÚÅ¡Oy QÆ_,¤» uѨÊfñÔQ, ™⁄O\˜, KÕñ^Œ∞ á⁄@¡, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
=Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, q+¨ÉÁkÌ, QÆe*Ë~∞° "Õà√◊ §, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =\ì̃"àÕ √◊ §, =Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞,
"åqe, H˘_çÃã áêÅ, `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» HÍ#∞QÆ, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, =ã¨, ѨÙ+¨¯~°
=¸Å=Ú, ~åã¨fl, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, K«=º=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, ^èxŒ Ü«∂Å∞,
ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ^Õ=^•~°∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, HõKÀ~°=ÚÅ∞,
QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, =∂ˆ~_»∞, =∞Ol+≤,ì Wq k#∞ã¨∞‰õΩ ~Ô O_Õã≤ `«∞Å=ÚÅ∞, gxx "≥∞`«QÎ Æ
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõeÑ≤, `≥Å· ѨHfiõ =Ú QÆkOz, JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ ã¨=∞ãÎ̈ â’ѶŨ ∞,
=∞Å^À+¨=Ú, [Å^À+¨=Ú, gx =Å# QÆÅ∞QÆ∞ "åñѨÙÅ∞ Ö’#QÆ∞#q =∂#∞#∞.
=Úkq∞ ÖËHõ Ü«∞ø=# =∞#∞+¨μºÅ =Öˇ #∞O_»∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨOKå=∞$`«~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú =¸ñ_»∞ Éè$í Ï,
<åaè 3 ÉèÏ, q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú 3 ÉèÏ, gxx hà◊√§ áÈã≤ #∂i QÆ∞iyO[O`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú`À XH˘¯Hõ¯ =∂„`«#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# [Å^À+¨=Ú =Å#
QÆey# "åñѨ٠™ê^è•~°}"åñѨÙÅ∞, [Ö’^Œ~°=Ú, Ѷ¨∞’~° ã¨xfláê`«=ÚÅ∞, âı¡+¨‡
~ÀQÆ=ÚÅ∞, [fi~åu ™ê~°=Ú, Q˘O`«∞Ѩ@∞ì, `«ÅáÈ@∞, <å™ê~ÀQÆ=Ú, Ñ‘#ã¨, Wq
Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
„QÆǨÏ}©Ü«ÚHõÎâ’Ѷ¨Ü«∞O^Œ∞ HõÅÊÅ`«=\˜
<åaè, WOybHõ=Ú, L"≥∞‡`«qÎ `«∞ÅÎ ∞ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 12 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞,Î
#Å¡=∞O^Œ∞ 36 QÆ∞~°∞yO[Å Ü≥∞`«∞Î gxx áêÅ`À #∂i =∂„`«Å∞ KÕã≤ áêÅ∞
J#∞áê#=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x áêÅ∞ PǨ~°=Ú#∞ KÕãH≤ ˘#∞K«∞ LѨC hà◊√§ =i˚Oz#
z~°HÍÅѨ٠„QÆÇϨ }©, "åñѨÙ, ѨÙ~å}[fi~°=Ú, áêO_»∞=Ù, Wq #tOK«∞#∞.
áêO_»∞â’^èŒ=Ú#O^Œ∞ `«„Hõ=∞O_»∂~°=Ú
32 `«∞, QÀ=¸„`«=Ú #O^Œ∞ U_»∞ =∂~°∞Å∞ â’kèOz# =∞O_»∂~° K«∂~°=‚ Ú
16 `«∞, =∂ˆ~_»∞, `«H¯õ e "Õà√◊ §, QÆe*Ë~∞° "Õà√◊ §, Q˘eq∞_ç, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° #Å¡Q∞Æ O@
QÆÅQÆ~° gx ~°ã=¨ ÚÅKÕñ „|`ÕºHõ=ÚQÆ =¸_»∞ =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∞iÌOz 10
QÆ∞iyO[ÅO`« K˘Ñ¨C# =∞l˚Q`Æ À ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞ =∞l˚Q`Æ À Éè’[#=Ú, =∞l˚Q#Æ ∞
áê#=Ú KÕÜÚ« K«∞, LѨC#∞ [Å=Ú#∞ =i˚Oz# â’Ѷ¨ áêO_»∞=Ù x=iÎOK«∞#∞.
HõOã¨Ç¨Ïs`«H˜
^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ#∞ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz 100 Hõ~H° ͯܫ∞Å#∞ =O_ç, ɡÅ=¡ Ú
300 `«∞, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, Wq <åÅ∞ˆQã≤ `«∞, ^•eÛx,
UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, Wq XH˘¯Hõ¯ `«∞, gx K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤, K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ,¨
`Õ<≥ 32 `«∞, HõeÑ≤, 1 Hõ~H° ͯܫ∞#∞ ÉèHí OΔ̃ z# L„QÆ"∞≥ #ÿ "åñѨÙ, [fi~°=Ú, J~°∞z,
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, QÆ∞Ň=Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ , áêO_»∞=Ù, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, Hõ$tOѨÙ, P=∞"å`«=Ú,
~°HqÎõ HÍ~°=ÚÅ∞, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, "≥=· ~°º‚ =Ú, =¸„`«"å`«=Ú, âßfiã¨, g~°º^À+¨O|∞#∞

qã¨~°Ê~ÀQÆ zH˜`«û
=∂#∞#∞.

qã¨~Ê° ~ÀQÆ=Ú#, ==∞#=Ú, qˆ~K«#=Ú, ~°H=Îõ Ú nÜ«Ú@, gxx KÕ~ÚOK«

=ÅÜ«Ú.
^ŒâßOQÆÖËѨ#=Ú
kiÃã#=Ú, Ju =∞^èŒ∞~°=Ú, „QÆOkä`«QÆ~°=Ú, K«O^Œ#=Ú, UʼnõΩÅ∞,
[\Ï=∂Oã≤, Ѩã¨∞ѨÙ, =∂x Ѩã¨∞ѨÙ, HÀ+¨μì=Ù, ‰õΩ~°∞"Õ~°∞, gxx #∂i <Õ~Ú
HõeÑ≤, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ qã¨~Ê° =Ú, ^Œ∞+ì̈„=}=ÚÅ∞, â’Ѷ¨ Wq #tOK«∞#∞. KÕñ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^Œ∞á⁄@¡, U_®‰õΩÅ~°ñ\˜, "ÕñѨ, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, uѨÊfñÔQ, gxx #∂i

<Õ~ÚáÈã≤ HÍñz ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ qã¨iÊ, q™ÈÊù@=Ú, ^Œ∞~°^,Œ Wq =∂#∞#∞.
K«O^Œ#=Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, [q∞‡ P‰õΩ, uѨÊfñQÆ, gx Ü«∞O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú "Õã≤
HÍñz, ֒ѨeH˜ „`åQÆ∞K«∞ ÃÑH· ˜ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ , qã¨~∞° ÊÅ∞ =∂#∞#∞.
HÍÖÏyfl~°∞„^Œ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, HÍO`«=Ú, ֒ǨÏ=Ú, gx Éèãí ‡¨ =ÚÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú,
ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx Q˘_»∞H¤ ÍñHõ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú`À <˘Hõ k#=Ú
=∞iÌOz, Q˘_»∞¤ HÍñHõ~° QÆ_‰¤» Ωõ #_»∞=∞ ѨÅ=¡ Ú KÕã,≤ JO^Œ∞ ÃÑ· ~°ã¨ QÆO^èHŒ Í^Œ∞Å
#∞xz, =¸ñu =¸ã≤ pÅ=∞#∞fl ѨÓã≤, Éèí∂^èŒ~°Ñ¨Ù@=Ú#O^Œ∞ XHõ k#=Ú
=O_ç, K«ÖÏ¡ i# Ñ≤^ÑŒ ¨ fã≤ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ^•xH˜ 10 Ü«∞= ÉèÏQÆ=Ú# <åaèx
"Õã≤ =∞iÌOz q∞#Ѩ yO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ѨÓñ@‰õΩ ~Ô O_»∞ =∂„`«Å∞ K˘Ñ¨C#
11 k#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞ J#∞áê#=Ú Ñ≤Ñʨ à◊√§ `Õ<≥ ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç# qã¨~Ê° =Ú
#tOK«∞#∞. qã¨~Ê° =ÚÅ∞ ѨHfiõ =ÚÖˇ#· ѨC_»∞ „=}zH˜`û« Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
uѨÊfñQÆ, J_»¤ã¨~°=Ú, <ÕÅ"Õ=Ú, KÕñ^Œ∞á⁄@¡, "ÕñѨѨ@ì, Hõ~°Hͯܫ∞Å∞,
`åxHÍÜ«∞Å∞, Lã≤iHõ X~°∞QÆ∞, K«O^Œ#=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ HõëêÜ«∞=Ú
ɡ\ ì˜ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# qã¨iÊ, q™ÈÊù@Hõ=Ú, [fi~°=Ú, â’Ѷ,¨ ^ŒÑÊ≤ , `åѨ=Ú, "åO`«∞Å∞,

=∞ã¨∂iHÍ~ÀQÆ zH˜`«û
^Œ∞~°^Ü Œ Ú« =∂#∞#∞.

Ѩ\’ÖÏk HõëêÜ«∞=Ú
KÕñ^Œ∞á⁄@¡, uѨÊfñQÆ, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ^èxŒ Ü«∂Å∞, Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜
^Œ∂ÅQÀ"≥Å, <ÕÅ"Õ=Ú, "ÕñѨÑ@¨ ,ì Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, gxx HõëêÜ«∞=Ú
ÃÑ\˜ì ѨÙK«∞ÛH˘x#, =∞ã¨∂iHÍ ~ÀQÆ=Ú âßOu *ˇO^Œ∞#∞. q™ÈÊù@[fi~°=Ú
â◊q∞OK«∞#∞.
J=∞$`åkHõëêÜ«∞=Ú
uѨÊfñQÆ, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, KÕñ^Œ∞á⁄@¡, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, U_®‰õΩÅ~°ñ\˜, K«O„_»,
"Õñáê‰õΩ, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, gxx HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃ ѨÙK«∞ÛH˘x# J<ÕHõ
q^è=Œ ÚÖˇ#· q+¨=ÚÅ∞, qã¨~Ê° =ÚÅ∞, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, q™ÈÊù@Hõ=ÚÅ∞, ^Œ∞~°^,Œ =∞ã¨∂i,
j`«Ñ≤`«Î=Ú [fi~°=Ú Wq #tOK«∞#∞. áê^Œ=Ú q∂ñ^Œ QÆey# =∞ã¨∂i
HÍÑ≤\H˜ Üõ ∞« O^Œ∞ `åѨ=Ú QÆey#ѨC_»∞ aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞hà◊§`À Hõ_yç # â◊q∞OK«∞#∞.
=∞ã¨∂iHõÅ∞, q™ÈÊù@Hõ=ÚÅ∞ ѨHfiõ =ÚÅQÆ∞#ѨÙ_»∞ "åxx "åÜ«Ú=Ù ZO_»Q˘@∞ì#∞
QÆ#∞Hõ J\˜ìHÍÅ=Ú# ѨÙ+≤ìHõ~°„H˜Ü«∞Å∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞, â’+¨}„H˜Ü«∞Å∞
KÕÜ∞« QÆ∂_»^∞Œ . uѨÊfñQÆ, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, „^•Hõ,Δ K≥~‰° Ωõ "Õà√◊ §, ^•x=∞‡ yO[Å∞,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
gxx ɡÅ=¡ Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ =∞ã¨∂iHõÅ∞ ѨHfiõ =∞QÆ∞ HÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ̃ K«∞@, „âı+=ª̈ Ú,
nx =Å# ѨHfiõ =∞QÆ∞#∞ QÆ#∞Hõ "åÜ«Ú=Ù „ѨHÀѨ=Ú K≥O^Œ^∞Œ . *ÏѨ„u, =∞Ol+≤,ì
=∂xѨã∞¨ ѨÙ, áÈñHõ HÍÜ«∞Å∞, [q∞‡ Lã≤iHõ HÍÜ«∞, Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú, gxx
HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃ JO^Œ∞ `Õ<≥ QÆey QÆO_»∂+¨=Ú KÕã#≤ <À~°∞_»∞‰õΩ@, HõO~î~° ÀQÆO
|∞#∞ â◊q∞OK«∞#∞. =∞ã¨∂i HõÅÜ«∞O^Œ∞ Ñ‘_,» `åѨ=Ú, x=iÎOK«∞@ H˘~°‰Ωõ #∞,
É’Å∞ #~°=ÚÅ∞ â◊√kú Ü«∞QÆ∞@‰õΩ#∞, QÆ∞yæÅ=Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞ gx HõëêÜ«∞=Ú`À
`«_∞» ѨÙ@ „âı+=ª̈ Ú. HõO~î=° Ú â◊√kúÜ∞« QÆ∞@‰õΩ, Ñ≤Ñʨ à◊√§ Hõ~H° ͯܫ∞ gx K«∂~°=‚ Ú#∞
`Õ<Ö≥ ’ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z# â◊√kú Ü«∞QÆ∞#∞. „=}=Ú#‰õΩ =Öˇ<Õ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
`≥Å· =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx =i˚OK«=ÅÜ«Ú. N =∞Ǩq+¨μ=‚ Ù#∞, „ÉÏǨχ}À`«=Î ÚÅ#∞
ѨÓlOK«=ÅÜ«Ú#∞. [ѨÇϨ Ÿ=∂^Œ∞Å#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. q+¨ÇϨ ~°=ÚÅQÆ∞ J<ÕHõ
q^è=Œ ÚÖˇ#· ~°`åfl^Œ∞Å#∞ ^èiŒ OѨ=ÅÜ«Ú. "≥#· `ÕÜ∞« ã¨OÇ≤Ï`«#∞ K«kqOK«=ÅÜ«Ú.
Jq ^Œ∞+ì̈ „=}=ÚÅÜ≥∞º<Õx [ÅQÆÅ#O\˜Oz ^Œ∞+ì̈ ~°HõÎ=Ú#∞ fÜ«∞=ÅÜ«Ú.

j`«Ñ≤`«Î L^Œ~°Ì HÀ~î°~ÀQÆ zH˜`«û

q+¨ÇϨ ~°=ÚÅQÆ∞ ã≤^úŒ =∞O„`«=ÚÅ KÕÑŨ ∞ =∂~°∞ =∂~°#˚ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.

P=`≥Å· =ÚKÕ JÉèºí OQÆ=Ú KÕÜÚ« @, "Õñ_ç hà◊§`Àñ ^Œ_∞» ѨÙ@, KÕñ^Œ∞ á⁄@¡,
"Õñáê‰õΩ gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕ~ÚOz ==∞#=Ú KÕ~ÚOK«∞@, Wq
Ü«∞xflÜ«Ú L^Œ~~Ì° ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Ç≤Ï`«O|∞Å∞. „uѶ֨ ÏÅ∞, QÆ∞yæÅ=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx
HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕ~ÚOz qˆ~K«#=Ú KÕ~ÚOK«∞@ L^Œ~~Ì° ÀQÆ=Ú#O^Œ∞
Ç≤Ï`«=Ú, qã¨~Ê° ~ÀQÆ=Ú#‰õΩñ *ˇÑÊ≤ # J=∞$`åk HõëêÜ«∞=Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
F=∞Ѩ٠K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ ɡÅ=¡ ÚQÆeÑ≤ Ѩ^ºŒä =ÚQÆ Éè∞í lOK«∞K«∞O_ç# 7 k#=ÚÅ
֒ѨŠL^Œ~Ì° ~ÀQÆ=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. QÆiHÔ , Ѩã∞¨ Ѩ٠gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
^Œ∞~°^,Œ QÆl,˚ „H˜q∞~ÀQÆ=Ú j`« Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú Wq #tOK«∞#∞. Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, gxx `≥Å· =Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ #∞, `«H¯õ e
"Õà◊§#∞ <Õ~Ú áÈã≤ #∂i áê#=Ú KÕã≤##∞ 7 k#=ÚÅ֒ѨŠj`«Ñ≤`«Î=Ú,
L^Œ~=Ì° Ú, HÀ~î~° ÀQÆ=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú#‰õΩñ *ˇÑÊ≤ #
B+¨^èŒ=ÚÅ#∞ J=∞¡ Ñ≤`«Î=Ú#‰õΩñ *ˇÑ≤Ê# B+¨^èŒ=ÚÅ#∞ #∞ѨÜ≥∂yOz##∞,
j`«Ñ`≤ =Ϋ Ú, L^Œ~=Ì° Ú, HÀ~î~° ÀQÆ=Ú Wq =∂#∞#∞. P=Ù <≥~Úº 1 `«∞, q∞iÜ«∂Å∞
4 `«∞, gxx HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# j`«Ñ=Î≤ Ú =∂#∞#∞.
ǨÏi„^•YO_»=Ú
Ѩã∞¨ Ѩ٠K«∂~°=‚ Ú 32 `«∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú, 24 `«∞, áêÅ∞ 256 `«∞, HõÅHõO_»,
200 `«∞, gxx ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ =∞\ì̃áê„`«=Ú#O^Œ∞ áÈã≤, "≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç,
Ñ≤^ÑŒ ,¨ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞ ^•eÛx UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
`≥Q_Æ ,» „uѶ֨ ÏÅ∞, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
4 `«∞, gx#xfl\˜x K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõeÑ≤ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# "≥∂^ŒH=õ Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z#, ^Œ∞~°^,Œ q™ÈÊù@Hõ=Ú, ^Œ„^Œ∞, Wq #tOK«∞#∞. 7 k#=ÚÅ֒ѨÅ

j`«Ñ`≤ =Ϋ Ú, L^Œ~=ú° Ú, HÀ~î~° ÀQÆ=Ú, Wq #tOK«∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ HÍñz# |OQÍ~°∞

P=∞¡Ñ≤`«Î~ÀQÆ zH˜`«û
KåÜ«∞ QÆÅ∞QÆ∞.

P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú#O^Œ∞ qâı+=¨ ÚQÆ – KÕñ^Œ∞á⁄@¡, "Õñáê‰õΩ gx HõëêÜ«∞=Ú#∞

áê#=Ú KÕã≤ ==∞#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. âıã¡ ‡¨ [ P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú#O^Œ∞, „=∞OQÆHÍÜ«∞,
`Õ<,≥ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gxx #∂i HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã≤ ==∞#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
`≥Q_Æ » K«∂~°=‚ Ú, `Õ<,≥ Lã≤sHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú gxx HõeÑ≤ qˆ~K«#=Ú# H˜zÛ#
P=∞¡Ñ≤`«Î=Ú âßOu<˘O^Œ∞#∞. KÕñ^Œ∞ ~°ã¨ Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ áê#Éè’[#=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ѨÜ≥∂yOK«∞K«∞O_ç# P=∞¡Ñ≤`«Î=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. ÖËñ`«QÆ "Õ~ÚOz#
QÀ^è∞Œ =ÚÅ#∞ QÍx, =i¿ÑÖÏÅ Ñ≤O_çÜ∞« O^Œ∞ â◊~¯° ~°, `Õ<≥ HõeÑ≤ QÍx, ÉèHí OΔ̃ z#
P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú #tOK«∞#∞.
KÕñ^Œ∞á⁄@¡, JÅ¡=Ú gx HõëêÜ«∞=Ú, âı+¡ ‡¨ Ñ≤`,Ϋ Kèi« ,Ì ^Œ∞~°^,Œ [fi~°=Ú,
q™ÈÊù@Hõ=Ú, `åѨ=Ú gxx â◊q∞OѨñ*ËÜ«Ú#∞. áêK«#=Ú#∞, nѨ#=Ú#∞
KÕÜÚ« #∞. KÕñ^Œ∞á⁄@¡, ™⁄O\˜, ^èxŒ Ü«∂Å∞, gxx HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì ѨÙK«∞ÛH˘x#
^Œ∞~°^,Œ QÆl,˚ â◊¥Å, âı+¡ ‡¨ , Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=ÚÅ∞, Jyfl=∂O^Œº=Ú Wq ǨÏiOK«∞#∞. KÕñ
^Œ∞ á⁄@¡, ™⁄O\˜, uѨÊfñÔQ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, gx HõëêÜ«∞=Ú, Ñ≤`Ϋ âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
â◊¥Å, „Éè=í ∞, J~ÀQÆH=õ Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, `åѨ=Ú, [fi~°=Ú, Kèi« ,Ì gxx #tOѨñ
*ËÜ«Ú#∞.
JqѨuÎHõ~°K«∂~°‚=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, a_®Å=}=Ú,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤
nxHõO`«\ ˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ Å=OQÍÅ K«∂~°‚=Ú HõeÑ≤ D K«∂~°‚=Ú# HõO`«\ ˜H˜
~Ô O_»∞ áêà◊√§ `≥Q_Æ » K«∂~°=‚ Ú Hõey, JO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=ÚQÆ HõÅHõO_» á⁄_ç HõeÑ≤ 8
=∂+¨=ÚÅO`« K«∂~°‚=Ú#∞ Éè’[<åkÜ«∞O^Œ∞QÍx, Éè’[# =∞^Œº=∞O^Œ∞ QÍx
ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∞¡ Ñ≤`«Î=Ú, =∞Å|^Œú=Ú, Jyfl=∂O^Œº [x`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
„Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=ÚÅ∞, =¸Å "åºkè Wq JxflÜ«Ú #tOK«∞#∞. Wk JQÆã∞¨ ºÎ xKÕñ *ˇÑʨ ñ
|_ç#k.
â◊√Osî YO_»=Ú
™⁄O\˜ K«∂~°=‚ Ú 16 `«∞, HõÅHõO_» 64 `«∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú 32 `«∞, áêÅ∞ 128
`«∞, gx#xfl\˜<HÕ =õ Ú KÕã,≤ ÖËÇϨ ѨHfiõ =ÚQÆ =O_ç Ñ≤^ÑŒ ¨ Lã≤iHõ HÍÜ«∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞,
<åQÆ~° =ÚÃãÅÎ ∞, rÅHõ„~°, Ñ≤Ñʨ à◊√§ `«"åH©iΔ , UʼnõΩÅ∞, ^•eÛx, P‰õΩѨ„u, "≥∞O`«∞Å∞,
Wq k#∞ã¨∞ H˘Hõ¯Hõ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# K«∂~°flǨï KÕã≤ HõeÑ≤ Ñ≤=∞‡@, q∞iÜ«∂Å∞,
<åQÆHˆ ã¨~åÅ∞ Wq 6 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# "Õã≤ HõeÑ≤ áêHõ=Ú#O^Œ∞ ã≤^=úŒ Ú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
KÕã≤ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ 12`«∞, `Õ<≥ HõeÑ≤, `«Q∞Æ =∂„`«=ÚQÆ x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞O_ç#
P=∞¡Ñ≤`«Î=Ú, â◊¥Å, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, Kè«iÌ, P=∞"å`«=Ú, Ö’#QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅxfl
=∂#∞#∞.
bÖÏqÖÏã¨~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, `å„=∞=Ú, ֒ǨÏ=Ú. gx K«∂~°=‚ Ú#∞,
Lã≤iHõ, `åxHÍÜ«∞ gx ~°ã¨=ÚKÕ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz Ñ≤^ŒÑ¨
QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú`À =∞iÌOz, x`«º=Ú <åÅ∞QÆ∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î ~°ã=¨ Ú#∞
ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∞¡Ñ≤`«Î=Ú, Kè«iÌ, â◊¥Å, ǨÏ$^ŒÜ«∞`åѨ=Ú#∞ #tOK«∞#∞.
J#∞áê#=Ú, áêÅ∞, QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ Ú, Lã≤iHõ HÍÜ«∞ ~°ã=¨ Ú, â◊~¯° ~° gxx HõeÑ≤
ѨÙK«∞ÛHÀ=ÅÜ«Ú#∞.
„uѶ¨ÖÏ=∞O_»∂~°=Ú
QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ â◊√kú KÕÜ∞« ñ|_ç# =∞O_»∂~°=Ú, „uѶŨ K«∂~°=‚ Ú gxx
ã¨=∞=ÚQÆ *ËiÛ <≥~Úº, `Õ<≥ HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∞¡Ñ≤`«Î[â◊¥Å #tOK«∞#∞.
J#∞áê#=Ú j`«Å [Å=Ú xÜ«∞º=ÅÜ«Ú.
aÅfi`≥·Å=Ú
ÖËñ`« =∂ˆ~_»∞ HÍÜ«∞Å∞ 300 `«∞ÖÏÅ∞, 1 „^À}=Ú [Å=∞O^Œ∞ =O_ç,
áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ #∂<≥ 1 „Ѩã=÷¨ Ú, Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú,
"Õ∞ñHõ áêÅ∞ 2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞ KÕiÛ =O_ç, Ñ≤^ÑŒ ¨ Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å∞, ÅHõ¯, Hõ~H° ͯܫ∞,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞, =∞Ol+≤,ì HÀ+¨μ=ì Ù, UʼnõΩÅ∞,
„QÆOkä `«Q~Æ =° Ú, [\Ï=∂Oã≤, tÖÏ[`«∞, P‰õΩѨ„u, „¿ÑOHõ}=Ú, ã¨∞QÆOkèáêÅ,
=ã¨, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, QÆÖ~Ë̊ ∞° gxx Hõů=Ú KÕã≤ HõeÑ≤
ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x 1 =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞xz Ü«ÚѨÜ∂≥ yOzH˘x#
P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú J+¨qì ^èŒ â◊¥ÅÅ∞, ÉÏeO`« ~ÀQÆ=Ú, KÕ`∞« Å∞ HÍà◊√§ `«Å gx Ü«∞O^Œe
=∞O@Å∞, ^Ò~°ƒÅº=Ú, ^ÕÇϨ Hõ$tOѨÙ, „QÆÇϨ }˜, QÆ∞Ň=Ú, "≥H¯˜ à◊√§, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú,
[fi~°=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. QÆ~ƒ° =ù Ú, g~°º=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞. „áêñ
`«qÜ≥∞ÿ # Ü«∞=Å∞, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, ÃÑã¨Å∞, *ÏOQÆÅ^Õâ[◊ O`«∞ =∂Oã¨~ã° =¨ Ú, „HÍñ
yK«ÖÏ¡i# [Å=Ú, â◊~¯° ~°, `Õ<,≥ ¿ÑÅ∞Ñ≤O_ç, JQÍñHõ~,° HÍñHõ~,° á⁄@¡, zÅ∞Hõ
‰õÄ~°, ¿Ñ=ÚѨO_»∞,¡ ÃÑ^ŒQÌ ∞Æ =Ú‡_»∞, J~°ñ\˜ ѨÙ=Ùfi, K«„Hõ=iÎ ‰õÄ~°, "≥ñÅQÆ ^•x=∞‡
Lã≤iHõ, KÕñ^Œ∞ ~°ã¨ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, Wq P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú#O^Œ∞ Ѩ^ºŒä =Ú. „H˘`«Î ^è•#ºÑ¨Ù
=O@Hõ=ÚÅ∞, âı+¡ ‡¨ Ñ≤`HΫ ~õ ° Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, "åOu KÕ~ÚOK«∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, #∞=ÙfiÅ∞,
J_»q HõO^Œ, LÅ=Å∞, #∂<≥, ѨÙe Hõ_»∞QÆ∞, LѨC, ѨÙÅ∞ã¨∞, HÍ~°=Ú QÆÅ
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, QÆ∞~°∞`«fiHõ~° J#fl=Ú, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, =∞^Œº=Ú Wq P=∞¡Ñ`≤ Ϋ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞
JѨ^䌺=ÚÅ∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

‰õΩ+¨μª ~ÀQÆzH˜`«û
„áêñ`«qÜ≥∞ÿ # ^è•#º=ÚÅ∞, *ÏOQÆÅ ^Õâ◊ [O`«∞ =∂Oã¨=Ú, ÃÑã¨Å∞, á⁄@∞ì,
„áêñ`«qÜ≥∞ÿ # Ü«∞=Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx J#fl=Ú, „áêñ`« <≥~Úº, KÕñ^Œ∞ ~°ã=¨ Ú
QÆÅ âßHõ=ÚÅ∞ Wq ‰õΩ+¨μ~ª ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Ç≤ÏO`«O|∞Å∞. ÖËÑ#¨ =Ú, QÆiHÔ , Hõ~H° ͯܫ∞,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, `«yiÃãq`«∞ÅÎ ∞, `«∞Åã≤, gxx ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`ÀñQÍx, =∞l˚Q`Æ Àñ
QÍx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ , ^Œ∞~°^,Œ ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞ #tOK«∞#∞.=∞kÌK@ ≥ ∞ìÑ@¨ ,ì `«QiÆ Ãã
q`«∞ÅÎ ∞, Hõ~H° ͯܫ∞, gxx aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À #∂i, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ , ^Œ^∞Œ ÅÌ ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞. "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞ `«yiÃãq`«∞ÅÎ ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, Ѩã∞¨ ѨÙ, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, P"åÅ∞ gxx Hõ_∞» QÆ∞`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^Œ„^Œ∞‰õΩ+¨μ=ì Ù #tOK«∞#∞.
`«yiÃãq`«∞ÅÎ ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, P"åÅ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, gxx
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ „H˜=ÚÅ∞, ã≤^‡Œè =Ú, ^Œ„^Œ∞Å∞, =∞O_»Å ‰õΩ+¨μ=ì Ù
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ǨÏiOK«∞#∞. "≥Ú^Œ@ ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ #∂<≥ ~åz Ñ≤^ÑŒ ,¨ ~ˆ ÖP‰õΩÅ∞,
HÍ=∞Oz Ü«∂‰õΩ gxx =∞l˚Q`Æ À #∂i, #Å∞QÆ∞ ÃÑ\˜#ì ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ ∞, P"åÅ∞, „HÍ#∞QÆ, Ѩã∞¨ ѨÙ
gxx QÀ=¸„`«=Ú`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú =∂#∞#∞.
L`«~Î̂ }˜ ~°ã=¨ Ú`À =ÚÅ¡Oy q`«∞ÅÎ ∞ J~°ñ\˜ HΔÍ~°=Ú, Ѩã∞¨ Ѩ٠gxx #∂i
P= #∂<≥ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ Hõã"≤ O≥ ^Œq`«∞ÅÎ ∞, =ÚÅ¡Oy q`«∞ÅÎ ∞, ÃÑ<Õfl~°∞
QÆ_¤» gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ ã≤^‡Œè ‰õΩ+¨μ=ì Ù
#tOK«∞#∞. HÀ+¨μ=ì Ù, =ÚÅ¡Oy q`«∞ÅÎ ∞ =∂ůOQÆxq`«∞ÅÎ ∞, P"åÅ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ,
<åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ |ǨïHÍÅ=ÚQÆ #∞O_»∞ ã≤^‡Œè ‰õΩ+¨μ=ì Ù
#tOK«∞#∞. #Å¡QÀiO\ωõΩ#∞ =∞l˚Q`Æ À #∂i ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ Ñ¨Å∞=∂~°∞ ѨÓã≤##∞
ã≤^‡Œè ‰õΩ+¨μ=ì Ù #tOK«∞#∞. `«yiÃã q`«∞ÅÎ ∞, #∞=ÙfiÅ∞, P"åÅ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, a_® Å=}=Ú gxx #∂i q∂ñQÆ_» HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ =¸ñ_»∞ k#=ÚŠ֒ѨŠQÆl,˚ ^Œ„^Œ∞, ‰õΩ+¨=ª Ú #tOK«∞#∞. ~°ã㨠O≤ ^Œ∂~°=Ú,
q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ ÚÅ∞, |„Ô~ "≥#fl gxx HõeÑ≤, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ (QÆl)˚ ‰õΩ+¨μ=ì Ù
#tOK«∞#∞. áê^Œ~°ã¨=Ú, â◊OY=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, tÖÏ[`«∞, Ñ≤#fláêñѨ~°
`«yiÃãq`«∞ÅÎ ∞ – ã¨~åÊHΔ̃, zé˜] "Õà√◊ §, z„`«=¸Å=Ú, K≥Ñʨ K≥~¡° QÆ_¤» (<åˆQ\˜ QÆ_)¤»
r_çyO[Å∞ Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú JQÆã≤ K≥@∞ì, ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ∞, "Õñáê‰õΩ, ɡÅ=¡ Ú,
`Õ<≥, ÉèÏ=Oz q`«∞ÎÅ∞ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÀ=¸„`«=Ú`Àñ QÍx, ѨÙe
Hõ_∞» QÆ∞`Àñ QÍx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^Œ„^Œ∞ =∞O_»Å ‰õΩ+¨μ=ª Ú QÆl,˚ ^Œ∞~°^Œ Wq
#tOK«∞#∞. =∞}˜tÅ, ǨÏi^Œà=◊ Ú, q∞iÜ«∂Å∞, gxx #∂i #∂<≥ lÖË_¡ ∞» áêÅ∞
gx Ü«∞O^Œ∞ QÆeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ‰õΩ+¨μ=ª Ú #tOK«∞#∞. <åaè–Leq∞i P‰õΩ,
Ѩã∞¨ ѨÙ, z„`«=¸Å=Ú, Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, r_çyO[Å∞, q∞iÜ«∂Å∞, QÆiHÔ , gxx
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞, lÖË_¡ ∞» , gx áêÅ`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ‰õΩ+¨~ª ÀQÆ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú
#tOK«∞#∞. r_çyO[Å∞, z„`«=¸Å=Ú ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ "Õà√◊ § lÖË_¡ ∞» "Õà√◊ §,
QÆ∞iyO[Å∞ ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, â◊OY K«∂~°=‚ Ú, "≥∞Åÿ ∞ `«∞`«=Î Ú, HÀ+¨μ=ì Ù,
Ѩ O K« Å =}=ÚÅ∞, 㨠~ ° ˚ H Δ Í ~° = Ú, Ü« ∞ =HΔ Í ~° = Ú, <åˆ Q \˜ QÆ _ » ¤ Å ∞, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ˇ=Ú_»∞ áêÅ`À #∂i, W#∞Ѩáê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ H˘OK≥=Ú
ѨHfiõ =Ú KÕã≤ â◊ÖÏHõ`À ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ‰õΩ+ª̈=Ú, H˜ÖÏã¨H=õ Ú, uÅHÍÅHõ=Ú,
K«„=∞H©Å, =¸Å"åºkè, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ ∞, Hõã≤ "≥O^ŒqL`«ÅÎ ∞, `«QiÆ Ãã q`«∞ÅÎ ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ
J_»q HõO^Œ, `«H¯õ e gxx ã¨=∞=ÚQÆ "Õã≤ g∞ñQÆ_» ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ gx`À #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^Œ∞~°Q,Æ QÆl˚ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞. ÖËñ`« J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ P‰õΩ–
Ѩã∞¨ Ѩ٠gxx QÀ=¸„`«=Ú# #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ QÆl˚ áÈ=Ù#∞. ÉèÏ=Oz
q`«∞ÅÎ ∞ 1 `«∞Å=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú 4 `«∞, gxx QÀ=¸„`«=Ú`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ `≥ʼn¡ Ωõ +ª̈=Ú =∂#∞#∞. Lã≤iHõ, K«O„_», gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ÉèÏqOz
q`«∞ÅÎ K«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤, áê#=Ú KÕã#≤ `≥ʼn¡ Ωõ +ª̈=Ú =∂#∞#∞.
tfi„`«Ñ¨OKå## `≥·Å=Ú
P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, `«∞Åã≤ q`«∞ÅÎ ∞, ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ ∞, `«QiÆ Ãã q`«∞ÅÎ ∞, KÕñ
ucé q`«∞ÅÎ ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ `≥zÛ QÀ=¸„`«=Ú, P=Ù ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞,áêÅ∞, "Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç ѨHfiõ =∞QÆ∞ÊL_»∞ =∞}˜tÅ
J#fl ÉèkË , HÍ~°Hͯܫ∞ HÀ+¨μ=ì Ù, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, P= #∂<≥, Wq "Õã≤ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ `≥ʼn¡ Ωõ +ª̈=Ú =∂#∞#∞.
âıfi`åi~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, „uѶŨ =ÚÅ∞, QÆ∞O@HõÅQÆ~,° ÉèÏ=Oz q`«∞ÅÎ ∞,
r_ç yO[Å∞, #Å¡ #∞=ÙfiÅ∞, "ÕñѨ q`«∞ÅÎ ∞ Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ
~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz Ü≥∞O_çOz =∞~°Å =∞iÌOK«∞K«∞ W@∞¡ W~°∞=k Ü≥ÚHõ¯ =∂~°∞
ÉèÏ=# =∞~°#Ì Å∞ KÕã#≤ ~°ã=¨ Ú ã≤^=úŒ ∞QÆ∞#∞. nxH˜ XHõ =∂+¨=Ú Z`«∞Î `Õ<,≥
Ѷ¨∞$`«=Ú gx `À_» ÉèíH˜ΔOz# âıfi`«‰õΩ+¨ì=Ú =∂#∞#∞. P=#∂<≥ Ü«∞O^Œ∞–
QÆO^èHŒ Kõ ∂« ~°=‚ Ú#∞ "Õã≤ ZO_»Ö’ ÉÏQÆ∞QÆ „HÍñQÆñɡ\ ì̃ ѨÓñ@‰õΩ 2 `«∞Å=ÚÅ
#∂<≥K˘Ñ¨C# áê#=Ú KÕÜÚ« K«∞, =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ P #∂<≥#∞ â◊s~°=Ú#
ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜÚ« K«∞ áêÅ∞ Éè∞í lOK«∞K«∞O_ç# |Ǩïj„Ѷ∞¨ =ÚQÆ QÆl˚ ‰õΩ+ª̈=Ú #tOz
ã¨∞=~°‚ ã¨^$Œ â◊HÍOu =∞#‡^äŒ ã¨=∂#~°∂ѨO|∞#∞O QÆÅ∞QÆ∞#∞. ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ ∞,
#Å¡ #∞=ÙfiÅ∞, gxx Hõů=Ú KÕã≤ XHõ ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰Ωõ x`«º=Ú xÜ«∞=∞=ÚQÆ
ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞O_ç# f„==∞QÆ∞ ‰õΩ+¨=ª Ú #tOz K«O„^Œ∞x =Öˇ „ѨHÍâ◊=Ú QÆÅ â◊s~°=Ú
QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ #∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ H˘OK≥=Ú "Õñ_çQÅÆ hà◊§`À_»
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

áê#=Ú KÕã≤, áêÅ∞ Éèí∞lOK«∞K«∞ ZO_»Ö’ñ k~°∞QÆ∞K«∞O_ç# ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú

#tOK«∞#∞.
ѨOK«xO| K«∂~°‚=Ú
"ÕñѨ K≥@∞ì Ü≥ÚHõ¯ ѨÙ+¨ÊHÍÅ=Ú#O^Œe ѨÓÅ∞, ѶŨ HÍÅ=Ú#O^Œe ѨO_»∞,¡
"ÕñѨ P‰õΩ, "ÕñѨÑ@ ¨ ,ì "ÕñѨ "Õà√◊ §, Wq ~Ô O_Õã≤ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, ™⁄O\˜
q∞iÜ«∂Å∞, ã¨~°ã¨fiu P‰õΩ, ÃÑ^ŒÌ ѨÖË¡~°∞, r_ç yO[Å∞, z„`«=¸Å=Ú,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, <ÕÅ`å\˜ QÆ_Ť» ∞, â◊√kúKãÕ ≤ ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« ñ|_ç# ֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú,
uѨÊfñÔQ, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ ∞, ~ˆ ÖωõΩ, HõÅHõO_», HÀ+¨μ=ì Ù
H˘_çÃãáêÅ, q+¨ÉÁkÌ Wq XH˘¯Hõ ÉèÏQÆ=Ú gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ K«O„_» "Õyã¨,
"ÕñѨ gx HõëêÜ«∞=Ú#∞ J+¨Éì Ïè QÍ =t+¨=ì ÚQÆ HÍñz Ü«∞O^Œ∞ U_»∞ =∂~°∞¡ ÉèÏ=#
KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ QÆ∞O@HõÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 7 ÉèÏ=#Å∞ KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ `Õ<,≥ ѨÙ~å`«#
Ѷ∞¨ $`«=Ú, K«O„_»Hëõ êÜ«∞=Ú, "Õy㨠HõëêÜ«∞=Ú, "Õñ_çhà◊√§, gxÖ’ ^Õx`À<≥#· #∞
`«QÆ∞ =∂„`«=ÚQÆ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x r~°‚"≥∞ÿ# Ñ≤=∞‡@ <Õ~Ú HõeÑ≤# ÅѶ¨ÚÉè’[#=Ú
KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. nxx "≥Ú^Œ\ ˜ ¿ãflǨτH˜Ü∞« #∞ ==∞# qˆ~K«#=ÚÅ#∞ KÕ~ÚOz
WÜ«∞º=ÅÜ«Ú. nx =Å# ã¨=∞ã¨Î ‰õΩ+¨=ª ÚÅ∞, ѨQ∞Æ à◊√§ qã¨~Ê° =Ú, QÆl,˚ ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú,
j¡ Ѩ^=Œ Ú, "å`« ~°H=Îõ Ú, [_»"å`«=Ú, JO_»~ÀQÆ=Ú, <å_ô „=}=Ú, t~À ~ÀQÆ=Ú
ã¨=∞ãÎ̈ „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=ÚÅ∞, ‰õΩã¨∞=∞ ~ÀQÆ=Ú, ã¨~Ê° =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx q+¨=ÚÅ∞,
=$Hõ=Δ ÚÅ∞, ã¨∂Ö÷ ’^Œ~=° Ú, Hõ$â’^Œ~=° Ú, ã¨Okè~ÀQÆ=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
"åºkè =Úã¨e`«#=Ú ÖËHõ K«O„^Œ ã¨=∂#HÍOu QÆey #∂~°∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞
rqOK«∞#∞.
|$ǨÏ#‡iKån `≥Å· =Ú
q∞iÜ«∂Å∞, `≥Q_Æ ,» <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, P=Ù K«Å,¡ ^Õ=^•~°∞,
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, [\Ï=∂Oã≤, HÀ+¨μ=ì Ù, K«O^Œ#=Ú, Ñ≤#fláêñѨ~,° QÆ<flÕ ~°∞
"Õà√◊ §, ǨÏi^Œà=◊ Ú, =∞}˜tÅ, z„`«=¸Å=Ú, <åñˆQ\˜Q_Æ ,¤» "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
`«QiÆ Ããq`«∞ÅÎ ∞, kiÃã#Ѩ٠q`«∞ÅÎ ∞, H˘_çÃãѨ@,ì "ÕñѨÑ@ ¨ ,ì U_®‰õΩÅ~°ñ\˜Ñ@ ¨ ,ì
ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ "Õà√◊ §, uѨÊfñÔQ ~ˆ ÅѨ@,ì HÍ#∞QÆÑ@ ¨ ,ì ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , K«O„_», Ñ≤Ñʨ à◊√§,
=ã¨, =∂ůOQÆ}˜ q`«∞ÅÎ ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞ÖÏÅ∞, <åaè 8 `«∞, P=#∂<≥ 4
„Ѩã¨÷=ÚÅ∞, QÀ=¸„`«=Ú 1 „^À}=Ú, gxx =∞\˜ì áê„`«=Ú#O^Œ∞ñQÍx,
֒ǨÏáê„`«=Ú#O^Œ∞ñQÍx "Õã≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ ‰õΩ+ª̈~ÀQÆ=Ú, „=}=Ú, =Úkq∞, =Ú_»`Å« ∞, "≥O„_»∞HõÅ <≥~Ñ° Ù¨ , á⁄_»Å∞,
=∞K«ÛÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ü«∞xflÜ«Ú #tOz ™œ‰õΩ=∂~°º=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. nxx –„ã‘ÅÎ ‰õΩ
„Ѩ^=Œä ∞ =Ü«∞ã¨∞û#O^Œ∞ #㨺=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å =Úã¨e`«#=Ú =zÛ##∞ ã¨#Î =ÚÅ∞
=OQÆHõ ^Œ$_è=» ÚQÆ #∞O_»∞#∞. =$+¨É=íè Ú, QÆ∞„~°=Ú, U#∞ñQÆ∞ gxH˜ Ñ‘_Q» eÆ y#ѨÙ_»∞
D `≥Å· =Ú#∞ =∞iÌOz# Ñ‘_» `˘Åñy |Å=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
J=∞$`«ÉèíÖÏ¡`«Hõ=Ú
QÍeKÕñQ˘@ìñ|_ç „H˜O^Œ~åe# r_çyO[Å#∞ `≥zÛ W\˜Hõ ~å~Úá⁄_çK#Õ Åñ
QÆñQ˘\ì̃ hà◊§KÕñ QÆ_yç , QÍeÖ’ P~°É\ˇ Ü ì̃ ∞≥ O_ç# Ñ≤^ÑŒ ,¨ ÃÑ· ɡ~_° ∞» Xezáê~°"ãÕ ,≤
gxH˜ <åÅ∞yO`«Å∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÍ q∞yeÛ =G=Ú#O^Œ∞
=_çÜ«∞ñÉ’ã≤ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ŒÑ¨ 4 „Ѩã¨÷=ÚÅ∞ áêÅ∞áÈã≤ =∞~°Å =O_ç, áêuHõ
ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ K«ÖÏ¡i# "≥#∞Hõ, ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆ <≥~ÚºáÈã≤, =∞~°Å Ñ≤O_ç,
Ñ≤^ÑŒ ¨ J~°É÷ Ïè QÆ=Ú â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ^ŒO_»=ÚKÕ ÉÏQÆ∞QÆ HõÅѨ=ÅÜ«Ú. Wk 7 k#=ÚʼnõΩ
J=∞$`«`∞« ź"≥∞Ü ÿ Ú« O_»∞#∞. nxx „áê`«óHÍÅ=Ú# â∫KåkHõ$`«º=ÚÅñniÛH˘x,
^ÕÇϨ |Å=Ú#‰õΩ `«y#@∞¡ x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ K«=ÅÜ«Ú. nxH˜ J#fláê#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
Ѩ^ºŒä =Ú ÖË^∞Œ . ZO_», QÍe, =∂~°Qæ =Æ ∞#=Ú, „ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx
J#∞ÉèíqOK«∞K«∞, W+¨ì"≥∞ÿ# Ѩ^•~°÷=ÚÅ Éèí∞lOK«∞K«∞ D Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú#∞
¿ãqOK«∞K«∞O_ç# ^ÕÇϨ =Ú |OQÍ~°∞KåÜ«∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. =∞Ǩ|∞kú, =∞Oz
`Õ[ã¨∞û, „Ѩã#¨ fl WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ Ü«∞^ä•~°"÷ å^Œ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q QÆÅ∞QÆ∞#∞. T_ç#
^ŒO`«=ÚÅ∞ =∞~°Å "≥ÚÅK«∞#∞. `≥Å<¡ #·≥ "≥O„_»∞HõÅ∞ =∞~°Å `«∞"≥∞‡^Œ ~Ô Hõ¯Å=Öˇ
#Å¡Q#Æ QÆ∞#∞. "≥Å"≥Å É’~Ú# ^ÕÇϨ K«~‡° =Ú =∞~°Å HÍOuÜ«ÚHõ=Î ∞QÆ∞#∞. ‰õΩ+¨ª
~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ „H˜q∞^À+¨=Ú=Å# K≥=ÙÅ∞, =Ú‰õΩ¯, „"Õà√◊ §, Q˘O`«∞ gx Ü«∞O^Œ∞
QÆÅ∞QÆ∞ ÉÏ^èŒ #tOz â◊s~°=Ú x~ÀÌ+O¨ ÉˇÜ · Ú« O_»∞#∞. XO>ˇ, <≥=∞e, gxx u~°ã¯¨ iO
K≥_ç HõO~îã° fi¨ ~°=Ú, U#∞ñQÆ∞#∞ [~ÚOѨñQÆÅ |Å=Ú, Jâ◊fi=Ú#∞ [~ÚOѨñQÆÅ
"ÕQ=Æ Ú, |$ǨÏã¨Êu `«∞ź"≥∞#ÿ |∞kúÜÚ« , <å<å „QÆO^ä•~°=÷ ÚÅ#∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÍ
„QÆÇÏ≤ OK«∞#\ì̃ "Õ∞^èÜ Œ Ú« ñQÆÅ∞QÆ∞#∞. D HõÅÊ=Ú#∞ x`«º=Ú ¿ãqOK«∞ =∞#∞+¨μºñ
_»∞ =∞Ǩ|∞kúQÅÆ "å_≥· 500 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞. Wk ~°™êÜ«∞#=ÚÅ
Ö’H˜ „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ k. JQÆãºÎ̈ =∞Ǩ=ÚxKÕñ *ˇÑʨ ñ|_ç#k.
~°ã¨=∂}˜Hõº=Ú
`åà◊H=õ Ú, `«"åH©iΔ , gxx QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ "Õã≤ U_»∞=∂~°∞Å∞ QÍx,
=¸_»∞ =∂~°∞Å∞ QÍx ÉèÏ=# KÕã≤ ѨÙÅ¡x ÃÑ~°∞ñQÆ∞#O^Œ∞ U_»∞ =∂~°∞Å∞QÍx,
=¸_»∞ =∂~°∞Å∞ QÍx ÉèÏ=#KÕã≤ Ü≥∞O_çOz, aÜ«∞ºÑ¨Ù Ñ≤O_ç=Öˇ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤
=¸ñ‰õΩ_»∞Ö’"Õã≤ =∞iÜ≥ÚHõ =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤, ~ˆ ñQ͉õΩ~°ã=¨ ÚKÕ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã,≤
Jyflq∂ñ^Œ#∞xz =∞O@ "Õã,≤ áê„`«=Ú Z„~°Q<Æ #·≥ `«~∞° "å`« =∞O@nã≤ K«ÖÏ¡i#
Ñ≤^ÑŒ f¨ ã≤ K«∂z# ~°ã=¨ Ú HÔ OѨ٠=Öˇ #∞O_»∞#∞. ^•xx <≥~Úº, `Õ<≥ gx`À
=∞iÌOz 2 QÆ∞iyO[ÅO`« ~°ã¨=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç# ‰õΩ+ª̈~ÀQÆ=Ú#O^Œe
ѨQ∞Æ à◊√§ "å`«~H° =Îõ Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, <å_ô „=}=Ú, „=}~ÀQÆ=Ú, LѨ^OŒ â◊=Ú,
QÆl,˚ =Ú‰õΩ¯, h~°∞ gx Ü«∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞. QÍÜ«∞=Ú, ѨÙO_»sHõ ‰õΩ+ª̈=Ú, K«~‡°
^Œà=◊ Ú, q™ÈÊù@Hõ=Ú, =∞O_»Å‰õΩ+¨=ª Ú#∞ =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"å`«"åºkèzH˜`«û
"å`«~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, =∞^è∞Œ ~°=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞, LѨC~°ã=¨ ÚÅ∞ QÆÅqÜ«Ú, K«=Ú~°∞
QÆÅqÜ«Ú<≥#· PǨ~°=Ú, `≥Å· =∞~°#Ì =Ú, ¿ãflǨÏáê#=Ú, =ã≤HÎ ~õ ‡° "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ
zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. qâı+=¨ ÚQÆ HÀ+ª̈ (Ö’ñQÆ_» QÆ_∞» ѨÙ) QÆ`« "å`«=Ú #O^Œ∞
áêÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_»=ÅÜ«Ú. P=∂â◊Ü∞« QÆ`« "å`«=Ú#O^Œ∞ ==∞#=Ú KÕ~ÚOz
Ü«∞^ä•„Hõ=∞=ÚQÆ ¿ãfi^ŒH~õ ‡° , ÅOѶ∞¨ #=Ú, JyflnѨ# „H˜Ü∞« gxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
ѨHÍfiâ◊Ü«∞ QÆ`«"å`«=Ú# U~°O_»`≥·Å=Ú#∞ qˆ~K«#=Ú#∞ H˜Ü«∞º=ÅÜ«Ú. =ã≤Î
(á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ) Ü«∞O^Œe "å`«=Ú#O^Œ∞, =ã≤HÎ ~õ ‡° KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. K«~‡° =Ú, =∂Oã¨=Ú,
~°H=Îõ Ú, #~°=ÚÅ∞ gxÜ«∞O^Œ∞ QÆey# "å`«=Ú#O^Œ∞, ~°H=Îõ Ú nÜ«Ú@, ¿ãflǨÏ
áê#=Ú, Ñ≤O_ç "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ Hõ@∞ì Hõ@∞ì@, K≥=∞@ nÜ«Ú@, gxx KÕÜ∞«
=ÅÜ«Ú. â◊√„Hõ=Ú#O^Œ∞ QÆey# "å`«=Ú#O^Œ∞ =∞<ÀǨÏ~°"∞≥ #ÿ J#fláê#=ÚÅ∞,
|Å=Ú#∞ g~°º=$kúx QÆÅ∞QÆ*ËÜ«Ú Ñ¨^•~°÷=ÚÅ#∞ ¿ãqOѨ=ÅÜ«Ú#∞. |Ǩï
HÍÅ=ÚQÆ „ã‘Î ã¨OQÆ=ÚÖË#O^Œ∞# QÆey# =∞^Œ=Ú #O^Œ∞ qˆ~K«#=Ú# H˜Ü∞« º
=ÅÜ«Ú. „ã‘ÅÎ ‰õΩ "å`«=Ú =Å# QÆ~ƒ° =ù Ú â◊√+¨¯"≥∞#ÿ #∞ ÉÏÅ∞~°∞ â◊√+≤¯OK«∞K«∞#fl#∞.
â◊~¯° ~°, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, QÆ∞=∞‡_ç, gx`À ã≤^=úŒ ÚKÕÜ∞« ñ|_ç# áêÅ∞ Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú.
t~ÀQÆ`« "å`«=Ú#O^Œ∞, t~À~ÀQÆÇϨ ~° zH˜`û« KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
"å`«=Ú =Å# <À~°∞ `≥~z° H˘x# Ü≥∞_»Å, K≥=∞@ nã≤, ÉÁ@# „"Õà§◊ `À
XuÎ, Ñ≤=∞‡@, K«∂ѨÙ_»∞ „"Õà§◊ `À ã¨=∞=ÚQÆ Jkq∞=Oz QÆ_=¤» Ú#∞ Ѩ\ ì̃ ã¨=∞=ÚQÆ
J^Œ=∞=ÅÜ«Ú.
JiÌ`«"å`« zH˜`«û
Le¡Q_Æ H¤» Åõ ¯=Ú#O^Œ∞ "≥#fl HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# JiÌ`"« å`«=Ú #tOK«∞#∞.
=∞iÜ«Ú `≥Å¡ Le¡Q_Æ Å¤» Hõů=Ú#O^Œ∞ "≥#fl HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z, áêÅ∞, =∂Oã¨~ã° =¨ Ú,
gxx Éè∞í lOK«∞#∞. Ñ≤^ÑŒ ¨ ^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. K≥=∞@
nÜ«Ú@, `≥·Å=∞~°Ì#=Ú, =ã≤ÎHõ~°‡, ã¨ã¨ºHõ~°‡ gxx KÕÜ«Ú@, Éè’[<åO`«=Ú#
Ѷ∞¨ $`«áê#=Ú gx =Å# JiÌ`« "å`«=Ú #tOK«∞#∞. ÃÑ_»`Å« ÃÑ^Œ#Ì ~°=Ú#O^Œ∞
"å`«=Ú QÆey ã¨|Î =ú ÚQÆ #∞O_ç# Ü≥∞_» ѨOK«=¸Å HõëêÜ«∞=ÚQÍx, ^Œâ=◊ ¸Å
HõëêÜ«∞=Ú QÍx Ü≥Úã¨Oy ~°∂HõÑΔ ^¨ •~å÷Ç¨ ~°=Ú, K≥=∞@, fÜ«Ú@, #㨺=Ú KÕÜÚ« @
gxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „w"åã¨OÎ Éèí "å`«=Ú#O^Œ∞ P=`≥Å· =Ú KÕ`« =∞~°#Ì =Ú#∞,
ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_¤» Hõů=ÚKÕ ÖËÑ#¨ =Ú#∞O *Ëã#≤ „w"åãÎ̈OÉè=í Ú, â◊¥ÅÜ«Ú #tOK«∞#∞.
"å`«=Ú=Å# "å‰õΩ¯#∞ =Ç≤ÏOK≥_ç <å_»∞Å∞ ^Œ∞+ì̈"∞≥ #ÿ Ü≥∞_»Å ¿ãflǨÏ=ÚKÕ
QÆO_»∂+¨=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. ‰õΩ|˚"å`«=Ú# "å`«<åâ◊Hõ~° B+¨^èŒ=ÚÅ KÕ`«#∞,
^Œâ◊=¸ÅHõëêÜ«∞=ÚÅ KÕ`«#∞ zH˜uûOK«=ÅÜ«Ú. ÖËHõ ¿ãflǨÏáê#=Ú =Å#
#∂`«#‰õΩ|˚"å`«=Ú #tOK«∞#∞. Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú #O^Œ∞ ÅOѶ∞¨ #=Ú, KÕ`∞« ʼnõΩ
xѨCÃãQÆ K«∂Ñ≤Oz ¿ãHõ=Ú ÃÑ@∞ì@, Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ =uÎ=Öˇ QÆ∞^Œ=Ú #O^Œ∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
K˘Ñ≤ÊOK«∞@, nѨ#, áêK«#, Ѩ^•~°=÷ ÚÅ ¿ãqOK«∞@, =ã≤HÎ ~õ ‡° , qˆ~K«#=Ú gxx
KÕ~ÚOz# P^蕇#"åÜ«Ú=Ù #tOK«∞#∞. J+≤Åì , „Ѩ`º« +≤Ū gx Ü«∞O^Œ∞, JO`«ifi
„^Œkè QÆ∞Ň=Ú gxH˜ K≥ÑÊ≤ # zH˜`û« Å#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. QÆ$„^è㌠"‘ å`«=Ú T~°∞
ã¨ÎOÉèí=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ QÀ=¸„`«=Ú# U~°O_»`≥·Å=Ú#∞ HõeÑ≤ 1 =∂ã¨=Ú
áê#=Ú KÕã#≤ #tOK«∞#∞. #Å¡"åqe Ü«∂‰õΩ#∞ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x#
QÆ$„^è㌠"‘ å`«=Ú Ç¨ÏiOK«∞, P=Ú^ŒÑÙ¨ ѨO_»#¡ ∞ áêÅ`À #∂i, JO^Œ∞ ™⁄O\˜,
Ñ≤#fláêñѨ~° ѨO_»∞¡ HõeÑ≤ áêÜ«∞ã¨=ÚQÆ ã≤^=úŒ Ú KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# QÆ$„^è㌠"‘ å`«=Ú,
#_»∞=Ú #O^Œe â◊¥ÅÜ«Ú =∂#∞#∞. "å`«HOõ @Hõ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ~°H=Îõ ÚnÜ«Ú@,
U~°O_» `≥Å· =Ú#∞ áê#=Ú KÕÜÚ« @, ã¨∂^Œ∞Å#∞ HÍeÛ ~°H"Δõ Ü Õ Ú« @, gxKÕ zH˜`û«
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Yb¡ "å`«=Ú#O^Œ∞, K«=Ú~°∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, ѨÙÅ∞ã¨∞, LѨC~°ã=¨ ÚÅ∞
¿ãqOK«∞@, ¿ãfi^Œ#=Ú, `≥Ö· Ïk =∞^Œ#Ì =Ú, Hõ@∞¡ Hõ@∞ì@ gxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
~ˆ ñQÆ∞Ѩ@,ì LÅ=Å∞, ^Õ=^•~°∞, ~åã¨fl, q∞#∞=ÚÅ∞, JQÆã#≤ ∂<≥, „uѶ֨ ÏÅ∞,
HÀ+¨μ=ì Ù, =ã¨, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •ã¨, Ü«∞=ÅK«∂~°=‚ Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, gxx "≥∞`«QÎ Í
#∂i "≥KÛ« KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ã¨=∞ã¨Î "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.4 „^À}=ÚÅ
U~°O_»`Å·≥ =Ú#∞ =∞iÌOz##∞, 4 „^À}=ÚŠѨÙeHõ_∞» QÆ∞#∞ „Hõ=∞=ÚQÆ áê#=Ú
KÕã#≤ #∞, ѨHÍΔ Ñ¶∂¨ `«=Ú, #_»∞=Ú, ÃãÅ=ÙÅ∞, ^Ò_»Å∞, t~°ã∞¨ û, K≥=ÙÅ∞, =Ú‰õΩ¯,
<Õ„`«=ÚÅ∞, "≥∞_», gx Ü«∞O^Œe „QÆO^ä∞Œ Å∞ "å`«~ÀQÆ=Ú, „Ѩ|Å"å`« ~ÀQÆ=Ú
JiÌ`« "å`«=Ú, J=`å#Hõ"å`«=Ú, =¸„`åѶ∂¨ `«=Ú, „QÆÇϨ }©, HõO~îâ° ¥◊ Å, âßfiã¨,
ã¨~åfiOQÆ=ÚÅ∞ =}ñ‰õΩ@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞.
HõÖϺ}ÖËǨÏ=Ú
Ѩã¨∞ѨÙ, =ã¨, HÀ+¨μª=Ù, Ñ≤ѨÊà◊√§, ™⁄O\˜, rÅHõ„~°, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, Ju
=∞^è∞Œ ~°=Ú, WѨÊѨ@,ì ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞. gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú
KÕã,≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú HõeÑ≤ x`«º=Ú `«Q∞Æ =∂„`«QÆ 21 k#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞O_ç# "Õ^=Œ Ú
Å#∞ |Ǩïj„Ѷ∞¨ =ÚQÆ Ñ¨iOî K«∞â◊H,Î̃ "Õ∞Ѷ∞¨ =Ú, ^Œ∞O^Œ∞aè, HÀH˜Å gx <å^Œ=Ú
=O\˜ HõO~î°<å^ŒO|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. [_»`«fi=Ú, _»QÆ∞æuÎHõ, =¸QÆ`«#=Ú Wq
=∂#∞#∞.
~°™È#Ñ≤O_»=Ú
#ÅñQÆ Q˘\˜#ì Le¡Q_Æ ¤» 4 `«∞, ÖËHõ 2 `«∞Å=ÚÅ∞, WOQÆ∞=, rÅHõ„~°, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
ÃÑ· Le¡Q_Æ ~¤» ã° =¨ Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ [~î~° åyfl |ÖÏ|Å=Ú#∞ K«∂z XHõ =∂ã¨=Ú
=~°‰Ωõ x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞ J#∞áê#=Ú P=Ú^ŒÑÙ¨ HÍÜ«∞Å HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú
KÕã#≤ "å`«~ÀQÆ=Ú JiÌ`« "å`«=Ú, JѨ`O« „`«H"õ å`«=Ú, UHÍOQÆ"å`«=Ú, ã¨~åfiOQÆ
"å`«=Ú, T~°∞ã¨ÎOÉèí"å`«=Ú, QÆ$^èŒã‘"å`«=Ú, Hõ$q∞^À+¨=Ú, #_»∞=Ú, gñѨÙ
gxÜ«∞O^Œe "å`«=Ú, L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. #∂<≥, Ѷ∞¨ $`«=Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú, =∂nѶŨ ~°ã=¨ Ú, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, ɡÅ=¡ Ú gxx HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤
#_»∞=Ú, `˘_»Å∞, gñѨÙ, =Ú_çѤ Ó¨ ã¨, gx Ü«∞O^Œe "å`«=Ú, QÆ∞Ň=Ú, â◊¥Å,
QÆ$„^èŒã‘"å`«=Ú, L^•=~°Î=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. ѨOK«=¸Å=ÚÅ∞,
=Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú gx K«∂~°=‚ Ú#∞ "Õã≤ HÍñK«ñ|_ç# áêÅ∞ "å`«~ÀQÆ=ÚÅ #tOѨñ
*ËÜ«Ú#∞.
"å`«Ç¨Ï~° `≥·Å=ÚʼnõΩ =¸~åÛùqkè
=∂q∞_ç, <Õ̂~_»∞, "≥ÅñQÆ, =∂nѶŨ =Ú, =∂ˆ~_»∞ gx zQÆ∞à◊§ ~°ã=¨ Ú`À
ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ=º=ÚÅ#∞ Hõ_yç "å`«ÇϨ ~° `≥Å· =ÚÅxfl\˜Ü∞« O^Œ∞#∞ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
ã¨∞QÆOkè „^Œ=º=ÚÅ∞, ã¨#fl UʼnõΩÅ∞, Å=OQÍÅ∞, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, JQÆ∞~°∞,
=Ú~°Ü«∞#∞ „QÆO^䌺=Ú, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, [\Ï=∂Oã≤, HõKÀ~åÅ∞, N"Õ+¨ìHõ=Ú,
™œ÷}Ü Ë ∞« =Ú, Hõ~∂° Ê~°=Ú, tÖÏ[`«∞, =\ì̃ "Õà√◊ §, Hõã∂¨ iÎ , Hõ=∞Å=Ú, "≥∞O`«∞Å∞,
`≥ÅK¡ O« ^Œ#=Ú, P‰õΩѨ„u, ^•eÛx, =ã¨, J#∞ h ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ=º=ÚÅ#∞ "å`«ÇϨ ~°
`≥Å· =ÚÅxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
q+¨μ‚ `≥·Å=Ú
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, =Ú`«fiѨÙÅQÆ=Ú, "≥∞O`«∞Å∞, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §
=ÚÅHõ, "å‰õΩ_»∞, HÍ#∞QÆ, laeHõ "Õà√◊ §, QÀiO@"Õà√◊ § Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ∞,
`≥Å· =Ú 64 `«∞, "Õã≤ HõeÑ≤ =O_ç ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ "Õ∞ñHõáêÅ∞QÍx, P=ÙáêÅ∞QÍx,
4 áêà◊√§ áÈã≤ =O_ç ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘#=ÅÜ«Ú. D `≥Å· =Ú QÆ∞„~°=ÚʼnõΩ U#∞ñ
QÆ∞ʼnõΩ "å`«=Ú QÆey#ѨÙ_»∞ „ѨÜ∂≥ yOz# P~ÀQƺ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. D
`≥Å· =Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ #~°∞xH˜ ѨÙOãÎ̈ fi=Ú ÖËx Ü≥∞_» ѨÙOã¨Î fi=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞. ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å, áê~°≈fi â◊¥Å, XO\˜`Å« <˘Ñ≤Ê, HÍq∞Å áêO_»∞=Ù, â◊~¯° ~å
"Õ∞ǨÏ=Ú, Jâ◊‡i, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, JO„`«=$kú, JiÌ`"« å`«=Ú, QÆàQ◊ OÆ _»=Ú, "å`«
~°H=Îõ Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. WO„kÜ«∞ H©} Δ =Ú QÆÅ "åiH˜x, =$^Œ∞Åú QÆ∞
"åiH˜x |Å=Ú#∞ WK«∞Û#∞. ã¨O`å#=Ú ÖËx „ã‘ÅÎ ‰õΩ ã¨O`å#=Ú QÆÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞.
D `≥Å· =Ú N=∞Ǩq+¨μ=‚ ÙKÕñ K≥Ñʨ ñ|_ç#k.
<å~åÜ«∞} `≥Å· =Ú
=∂ˆ~_»∞, `«H¯õ e, ^Œ∞OkÅ=Ú, HõeQ˘@∞ì, "ÕñѨ, Q˘O`≥=∞ Q˘=∞~°∞, ÃÑ<Õfl~°∞
QÆ_,¤» =ÚÅHõ, "å‰õΩ_»∞, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° , QÆe*Ë~∞°
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 40 `«∞, gxx 4 „^À}=ÚÅ hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ
q∞yeÛ Ñ≤=∞‡@ 64 `«∞Å=ÚÅ #∂<≥ HõÅѨ=ÅÜ«Ú. Ñ≤^ÑŒ ,¨ ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •ã¨, ^Õ=^•~°∞,
[\Ï=∂Oã≤, tÖÏ[`«∞, =ã¨, K«O^Œ#=Ú, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, HÀ+¨μ=ª Ù, UʼnõΩÅ∞,
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl ZÅ∞Hõ K≥qÜ«∂‰õΩ, ã¨~fi° ã¨u Ü«∂‰õΩ, ~åã¨fl, ÃÑ<Õfl~°∞
QÆ_,¤» ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, QÆe*Ë~∞° , Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# #∂i
HõÅѨ=ÅÜ«Ú, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_¤» ~°ã=¨ Ú, 64 `«∞, P=Ù áêÅ∞ ÖËHõ "Õ∞ñHõáêÅ∞ 256
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`«∞, HõÅÑ≤ `≥Å· ѨHfiõ =ÚQÆ =O_ç ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x, nxx áê#=Ú#∞ =ã≤HÎ ~õ ‡° #∞
KÕã#≤ #∞, =∞~°#Ì =Ú#∞ KÕã#≤ #∞, Jâ◊fi=ÚQÍx, QÆ[=ÚQÍx "å`«Ñ_‘ `ç "« ∞≥ #ÿ Ü≥∞_»Å
ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. ѨOQÆ∞"å`«=Ú, <åaèH˜ J^èÀÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞#∞, t~°ã∞¨ û =∞^躌
ÉèÏQÆ=∞O^Œ∞#∞ QÆeQÔ _»∞ "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú =∞<åºã¨OÎ Éè=í Ú
ǨÏ#∞ã¨ÎOÉèí=Ú, ^ŒO`«~ÀQÆ=Ú, QÆà◊„QÆǨÏ=Ú, 1 áê~°≈fi=Ú ZO_»∞@, #_»Hõ,
ÉèOí QÆÑ_¨ ∞» @, WO„kÜ«∞ H©}
Δ =Ú, ^è•`«∞ H©}
Δ =Ú, Wq â◊q∞Oz |Å=ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞.
K≥=Ù_»∞, <åÅ∞Hõ „"ÕÅ∞@, JÅÊ|∞kú „ã‘ÅÎ ‰õΩ JÅÊ ã¨O`å#=Ú, =O^蕺 „ã‘HÎ ˜ QÆ~ƒ° =ù Ú
ÖˉΩõ O_»∞@, =$+¨}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "å`«Ñ_‘ ,» JO„`«=$kú, D ~ÀQÆ=ÚÅxflÜ«Ú
â◊q∞Oz ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
ã≤^•ú~°÷Hõ`≥·Å=Ú
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú #∂<≥ 2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, áêÅ∞ 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞,
gxx HõeÑ≤ =O_ç ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •ã¨, ^Õ=^•~°∞, [\Ï=∂Oã≤, tÖÏ[`«∞,
=Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, K«O^Œ#=Ú „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, HÀ+¨μ=ª Ù, UʼnõΩÅ∞, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl,
~åã¨fl, ÃÑ<Õfl~°∞, QÆ_,¤» =Ú}∞QÆ∞^•=∞~°, ã¨∞QÆOkè áêÅ, #Å¡ ã¨∞QÆOkèáêÅ, HÀÅá⁄#fl,
=ã¨, P=Ú^Œ=Ú, "Õà√◊ §, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™⁄O\˜, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ Hõů=Ú
KÕã≤, nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ JšѨ٠~°ã¨=Ú HõeÑ≤ `≥·Å=Ú#∞ ѨHõfi=Ú KÕã≤kOz
Ü«ÚѨÜ≥∂yOz# ‰õΩ|˚"å`«=Ú, ѨOQÆ∞"å`«=Ú, =∞Ǩ"å`«=Ú, J=Ü«∞=
ã¨OHÀK«=Ú, ã¨Okè"å`«=Ú, XHõ áê~°≈fi=Ú ZO_»∞@, QÆuÉèOí QÆ=Ú Wq x=iÎOz
ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú H©} Δ ^è•`«∞=Ù, H©}
Δ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =Úã¨e`«#=Ú,
JÅÊ|∞kú, K≥q\˜`#« =Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú â◊q∞Oz ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. XHõ =∂ã¨=Ú
=~°‰Ωõ D `≥Å· =Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ =$^Œ∞ñú _»∞ =∞~°Å Ü«∂=#=O`«∞ñ_»Q∞Æ #∞.
Wk „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ Ç≤Ï`å~°=÷ Ú U~°Ê~°Ññ¨ |_ç#k.
Ç≤Ï=∞™êQÆ~° `≥·Å=Ú
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú, QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ Ú, Lã≤iHÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú, |∂~°∞QÆ∞
ã¨fi~°ã=¨ Ú, |ÖË~¡ ∞° ~°ã=¨ Ú, <åiˆHà◊~ã° =¨ Ú, #∞=ÙfiÅ #∂<≥, J~°ñ\˜Q_Æ ¤» ~°ã=¨ Ú,
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 „Ѩã=÷¨ Ú áêÅ∞ 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, K«O^Œ#=Ú, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú,
HÀ+¨μ=ª Ù, =ÚOl+≤ì ã¨~à° ◊ ^Õ=^•~°∞, JQÆ∞~°∞, =Ú~°Ü∞« #∞ „QÆO^二 =Ú, tÖÏ[`«∞,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ^Õ=^•~°∞, #Y=Ú, Lã≤iHõ, ["åk, Hõã∂¨ iÎ P‰õΩѨ„u, ‰õΩO^Œ∞
~°∞+¨¯=Ú, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ^•eÛx, UʼnõΩÅ∞, <åQÆHˆ ã¨
~åÅ∞, Å=OQÍÅ∞, *ÏѨ„u, HõKÀ~åÅ∞, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, ™œ÷}Ü Ë ∞« Hõ=Ú, Hõ~∂° Ê~°=Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õã≤ HõeÑ≤ Ñ≤O_ç `≥Å· ѨHfiõ =ÚQÆ ã≤^=úŒ Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk ÃÑ#· ∞O_ç „H˜O^Œñ|_»∞@ =Å# ÉÏ^è,Œ "åÜ«Ú~ÀQÆ=Ú, QÆ∞„~°=Ú,
U#∞ñQÆ∞, XO>ˇ, gx g∞^Œñ #∞O_ç Ѩ_∞» @ =Å# ÉÏ^èŒ Ñ¨OQÆ∞`«fi=Ú H˘Ü«∞º
P^è•~°=ÚKÕ #_»∞K«∞@, XHõ¯áê~°≈fi=Ú, ã¨OѨÓ~°‚ â◊s~°O|∞#∞ ZO_»∞@, ǨÏ#∞ãÎ̈O
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Éè=í Ú, =∞<åºã¨OÎ Éè=í Ú, ^Œ∞~°ƒÅù `«fi=Ú, â’+¨, <åÅ∞Hõ „"ÕÖÏ_»∞@, #uÎQÆ =∂@ÖÏ_»∞@,
Ju`åѨ=Ú, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e QÆ∞}=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
=∞iÜ«Ú ã¨=∞ãÎ̈ "å`«qHÍ~°=ÚÅ∞, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=ÚÅ∞, t~°ã∞¨ û #O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
ǨÏãÎ̈áê^Œ=ÚÅ Ü«∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞, gxx ‰õÄ_» #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. Wk N
=∞Ǩq+¨μ=‚ ÙKÕñ K≥Ñʨ |_ç#k.
ã¨∞ˆ~O„^Œ `≥·Å=Ú
ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 400 `«∞, gxx
16 áêà◊§ hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ #∂<≥, 128
`«∞Å=ÚÅ∞ HõeÑ≤ =O_ç, Ñ≤^ÑŒ ¨ =∞Ol+≤ª ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, HÀ+¨μ=ª Ù UʼnõΩÅ∞, ^Õ=^•~°∞,
tÖÏ[`«∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, =ã¨, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, „QÆOkè
`«Q~Æ =° Ú, uѨÊfñÔQ, Ñ≤e¡ ÃÑã¨~,° HÍ~°∞q∞#∞=ÚÅ∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •ã¨
QÆÖ~˚Ë ∞° gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# `≥Å· =Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç `≥Å· =Ú#∞
ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. D `≥Å· =Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ #∞,~° ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞,
ã¨=∞ãÎ̈ "å`« qHÍ~°=ÚÅ∞, PˆHÑΔ H¨ õ "å`«=Ú, =∞~°‡QÆ`« "å`«=Ú, „â◊=∞=Ú =Å#
QÆey# ^ÕÇϨ HõOѨ=Ú, "≥H¯˜ à◊√§, âßfiã¨, "å`«[ Ñ≤`[Ϋ , HÍã¨, JѨ™ê‡~°=Ú, L<åfl^Œ=Ú,
„ã‘ÅÎ ‰õΩ QÆÅ ~°H^Îõ À+¨=Ú, ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ QÆÅ â◊√„Hõ^À+¨=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
=∞Ǩ|ÖÏ `≥Å· =Ú
=Ú`«=ΠѨÙÅQÆÑÙ¨ "Õà√◊ §, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, gx HõëêÜ«∞=Ú, H˘_çÃãáêÅ, ~ˆ ñ
QÆ∞ "Õà√◊ §, LÅ=Å∞ gx HõëêÜ«∞=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8k ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, #∂<≥ 1
Éè$í Ï, gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ =O_ç, =∞^è∞Œ ~°Q}Æ =Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, JQÆ∞~°∞, ã¨~~˚° ã° =¨ Ú,
ã¨~à° ◊ ^Õ=^•~°∞, ^Õ=^•~°∞, =∞Ol+≤,ì K«O^Œ#=Ú, HÀ+¨μ=ì Ù, UʼnõΩÅ∞, [\Ï=∂Oã≤,
„QÆOkä `«Q~Æ =° Ú, tÖÏ[`«∞, P‰õΩѨ„u, ã¨∞QÆOkèáêÅ, =ã¨, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ÃÑ<Õfl~°∞
QÆ_,¤» ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, QÆe*Ë~∞° , gx#xfl\˜x "Õã≤ HõeÑ≤ ÉÏQÆ∞QÆ =O_ç, ã≤^=úŒ Ú KÕã≤
|OQÍ~°∞ ÖËHõ "≥O_ç ÖËHõ =∞\ì̃ áê„`«Ü∞« O^Œ∞ áÈã≤ Éè„í ^ŒÑ~¨ K° =« ÅÜ«Ú. D `≥Å· =Ú
ã¨~fi° "å`« qHÍ~°=ÚÅñ É’ñQ˘@∞ì#∞. nxx `«Q∞Æ =∂„`«=ÚQÍ #∂uHÍ „ã‘ÅÎ ‰õΩ
WÜ«∞ºñ^ŒQ∞Æ #∞. QÆiƒù}© HÍx „ã‘ÅÎ ‰õΩ#∞, â◊√„HõHÜΔõ ∞« =ÚQÆŠѨÙ~°∞+¨μxH˜, H©}
Δ ^è•`«∞=Ù
QÆÅ "åiH˜x, =∞~°‡=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^≥|ƒ`«ye# "åiH˜x, „â◊=∞*ˇOk# "åiH˜x
x~°O`«~=° Ú DÜ«∞ñ^ŒQ∞Æ , =∞iÜ«Ú PˆHÑΔ H¨ Ík "å`« "åº^è∞Œ Å∞, ZH˜¯à◊√§, HÍã¨,
QÆ∞Ň=Ú, Ѷ¨∞’~°âßfiã¨=Ú, Jkè=∞O^èŒ"åºkè gxx #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. nxx
P~°∞=∂ã¨=ÚÅ∞ ¿ãqOz# JO„`«=$kú ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. „âı+=ª¨ ∞~Ú# g~°º=Ú,
ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ Ü«∂=#O|∞#∞ QÆey ã¨∞Y=O`«∞Å∞#∞, ã¨∞‰õΩ=∂~°∞Å∞#∞ |Å=O`«∞Å∞
#QÆ∞^Œ∞~°∞.
„Ѩ™ê~°}© `≥·Å=Ú
Q˘O`≥=∞Q˘=∞~°∞ 400 `«∞, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_¤» 200 `«∞ gxx 1 „^À}[Å=Ú
#O^Œ∞ =O_ç, áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ ~¸ HõëêÜ«∞=Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ #∞=ÙfiÅ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#∂<≥ HõeÑ≤ nxH˜ <åÅ∞QÆ∞ áêà◊√¡ P=ÙáêÅ∞ ÖËHõ |„Ô~áêÅ∞ `å=∞~° `«∂O_»¡
~°ã=¨ Ú, K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ~°ã=¨ Ú gxx „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ #∂<≥‰Ωõ ã¨=∞=ÚQÆ "ÕÑ≤ Jxfl\˜x
HõeÑ≤, "≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, Ñ≤Ñʨ à◊√,¡ UʼnõΩÅ∞,
HÀ+¨μ=ì Ù, "å‰õΩ_»∞, ™⁄O\˜, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú ^Õ=^•~°∞, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, QÆÖ~Ë̊ ∞° ,
=∞Ol+¨ì P‰õΩѨ„u, ~åã¨fl, =ã¨, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, F=∞=Ú, [\Ï=∂Oã≤, "åqe,
=Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú, z„`«=¸Å=Ú, ѨÖË¡~°∞, `å=∞~°`«∂O_»∞¡, ÃÑ^ŒÌK«Å¡Ñ≤e¡QÆ_»¤Å∞,
gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞, K˘Ñ¨C# K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õã≤ =O_ç `≥Å· âı+=¨ ÚQÆ ã≤^=úŒ Ú
KÕã≤ JÉèíºOQÆ=Ú, áê#=Ú, #㨺O|∞#∞ KÕã≤# Ü≥∞_»Å Z=ÚHõÅ∞ q~°∞QÆ∞@,
ѨQ∞Æ Å∞@, ‰õΩO\˜`#« =Ú, Ñ≤K∞« Û‰õΩO\˜`#« =Ú, t~À~ÀQÆ=Ú, ÃãÅ=ÙÅ∞, Ѩ@∞ìH˘#∞@,
ã¨=∞ã¨Î "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
=∞Ǩ‰õΩ‰õΩ¯@=∂Oã¨`≥·Å=Ú
q∞#∞=ÚÅ∞ 2 „Ѩã¨÷=ÚÅ∞, ^Œâ◊=¸Å=ÚÅ∞ 200`«∞, =Ú`«Î= ѨÙÅQÆѨÙ
"Õà√◊ § 100 `«∞, "≥ÚQÆe "Õà§ı 100 `«∞, HÀ_ç=∂Oã¨=Ú, 120 `«∞, `≥Å¡ QÀiO@
"Õà√◊ § 100 `«∞, gxx 2 „^À}=ÚÅ hà◊§Ö’ "Õã≤ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ
#∞=ÙfiÅ #∂<≥ 1 „Ѩã=÷¨ Ú, áêÅ∞ 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, r=Hõ=Ú, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, |∞∞kú,
=$kú, "Õ∞^Œ, =∞Ǩ"Õ∞^Œ, HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo, =∞Ol+≤,ì K«=º=Ú, QÆ∞=∞‡_ç ~ˆ ñQÆ∞,
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, ~åã¨fl, "≥∂_ç, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú,
q∞#∞=ÚÅ∞, ^Œ∞~°^QŒ ˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞. P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, a_®Å=}=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» uѨÊfñÔQ, F=∞=Ú,
ÃÑ^ŒÌ K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, HõKÀ~åÅ∞, ™⁄O\˜, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, QÆÖ~Ë̊ ∞° ,
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, =ÚÅHõ, "å‰õΩ_»∞, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C#
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ "Õã≤ `≥Å· =Ú#∞ =O_ç ã≤^=úŒ Ú KÕã,≤ ÉèÏO_»=Ú #O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú.
D `≥Å· =Ú ã¨=∞ãÎ̈ ѨHÍΔ Ñ¶∂¨ `« "åÜ«Ú=ÙÅ∞, JiÌ`"« å`«=Ú, ÃÑÅ=ÙÅ∞ Ѩ@∞ìH˘#∞@,
K≥=ÙÅ∞ H˘OK≥=ÚQÆ q#Ѩ_∞» @, K≥q\˜`#« =Ú, „u^À+¨[uq∞~° ~ÀQÆ=Ú, ǨÏã¨=Î ÚÅ∞,
t~°ã¨∞û, ^ÕǨÏ=Ú, Wq =}ñ‰õΩ@, t~À„QÆǨÏ"å`«=Ú, HõàÏÜ«∞YO["å`«=Ú,
QÆ$„^è㌠"‘ å`«=Ú, JѨÉÏǨïHõ=Ú, ÉÏkè~º° "å`«=Ú, K≥q Ü«∞O^Œ∞ <å^Œ=Ú QÆÅ∞QÆ∞@,
JѨ`å#Hõ"å`«=Ú, ^ŒO_»"å`«=Ú, =∞<åºã¨OÎ Éè=í Ú, #∂uHÍ~ÀQÆ=Ú, JO_»=$kú,
JO„`«=$kú, "å`«~°HõÎ=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞. K«~°‡=Ú#‰õΩ Ç≤Ï`«=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. =∂Oã¨=Ú, g~°º=Ú, [~î~° åyfl, |Å=Ú Wq =$kú <˘O^Œ∞#∞.
=∂+¨`≥·Å=Ú
q∞#∞=ÚÅ∞, JQÆãq≤ `«∞ÅÎ ∞, Ü«∞=Å∞, QÀ~°O@ q`«∞ÅÎ ∞, „"å‰õΩ_»∞, ѨÖ~¡Ë ∞° ,
^Œ∞OkÅѨ٠"Õà√◊ §, ^Œ∞~°^QŒ ˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , „ѨuyO[Å∞, [#∞Ѩ q`«∞ÅÎ ∞,
LÅ=Å∞, ~ˆ ñQÆ∞ѨO_»∞¡ gx HõëêÜ«∞=Ú, "Õ∞ñHõ =∂Oã¨~ã° =¨ Ú, ™⁄O\˜ Ñ≤Ñʨ à◊√§,
ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, QÆÖ~Ë̊ ∞° "Õà√◊ §, `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» ~åã¨fl, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

uѨÊfñÔQ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, gxx Hõů=Ú KÕã,≤ Jxfl\˜ <ÕH=õ Ú KÕã≤ #∂<≥ áÈã≤
HõeÑ≤ =O_ç `≥Å· =Ú#∞ ã≤^=úŒ Ú KÕã,≤ #㨺=Ú =ã≤HÎ =õ ∞, JÉèºí OQÆO|∞#∞O*Ëã#≤
Ü≥∞_»Å, JѨÉÏǨïHõ"å`«=Ú, J^è•OQÆâ’+¨, JѨ`å#Hõ=Ú, P_軺"å`«=Ú,
PˆHÑΔ H¨ "õ å`«=Ú, ÉÏǨïHõOѨ=Ú, t~°óHõOѨ=Ú, #_»∞=Ú, Ñ≤~∞° ñ^Œ∞Å∞, "≥∂HÍà◊√§
gx Ü«∞O^Œe <˘Ñ¨CÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
„Ѩ™ê~°}©`≥·Å=Ú
"Õà√◊ § P‰õΩÅ`Àñ QÆ∂_ç# Q˘O`≥=∞ Q˘=∞~°∞ 1 „Ѩã=÷¨ Ú, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞ 1
„Ѩã=÷¨ Ú ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_¤» 1 „Ѩã=÷¨ Ú, gxx #eÜ«∞ñQ˘\ì̃–1 „^À}[Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤
=O_ç <åÅæ= ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ, ~¸ HõëêÜ«∞=Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ #∂<≥, ÃÑ~°∞ñQÆ∞
4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ 8 „Ѩã,÷¨ áêÅ∞ 12 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, r=Hõ=Ú, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú,
|∞∞kú, =$kú, "Õ∞^Œ, =∞Ǩ"Õ∞^Œ, HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, JÅ¡=Ú
20 `«∞, r_çyO[Å∞ 120 `«∞Å, "≥∂_ç, z„`«=¸Å=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, =∞Ol+≤,ì Q˘O`≥=∞Q˘=∞~°∞, WѨÊѨ@,ì Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
8 `«∞, gxx Hõů=Ú KÕã≤ `≥Å· =Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ "≥∞Å¡x=∞O@`À =O_ç ã≤^=úŒ Ú
KÕãH≤ ˘x gxx áê#=Ú, =ã≤‡Hõ~‡° , xˆ~ǨÏ=ã≤,Î #㨺=Ú, JÉèºí OQÆ=Ú#∞ KÕã#≤
Ü≥∞_»Å, 80 "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞, 40 Ñ≤`«Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞, 20 âı¡+¨‡~ÀQÆ=ÚÅ∞,
QÆ$„^è㌠"‘ å`«=Ú, Z=ÚHõÅ∞ q~°∞QÆ∞@, Jyfl=∂O^Œº=Ú, J~ÀK«H=õ Ú, JѨ™ê‡~°=Ú,
L<å‡^Œ=Ú, „Éè=í ∞=Ú, =∞O^ŒQ=Æ ∞#=Ú, K«~‡° QÆ`"« å`«=ÚÅ∞, t~°ã∞¨ û, ã¨O^è∞Œ Å∞,
"≥∂HÍÅ∞ ã¨O^è∞Œ Å∞, áê^Œ=ÚÅ∞, Ѩ$+¨=ª Ú, gx Ü«∞O^Œe "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ѨHÍΔ
Ѷ¨∂`«=Ú, ã¨~åfiOQÆ"å`«=Ú, "å`«QÆ∞Ň=Ú, Jâ◊fi=Ú, QÆ[=Ú gxH˜ QÆeÔQ_»∞
"å`«~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOK«∞#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ „Ѩã¨#fl=ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
ã¨O`å#=Ú ÖËx „ã‘ÅÎ ‰õΩ ã¨O`å#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. |Å=Ú, HÍOu, Jyfl nѨ#=Ú#∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞. =Úã¨e`«#=Ú, "≥O„_»∞HõÅ <≥~Ñ° Ù¨ #∞ áÈ~Ú |Å=ÚQÆÅ∞QÆ∞#∞.
KèåQÆÖÏѶ¨∞$`«=Ú
"≥ÚQÆ"∞Õ ñHõ Ü≥ÚHõ¯ K«~‡° =Ú, H˘=Ú‡Å∞, QÀà◊√§ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q fÜ«∞ñ|_ç#
=∂Oã¨=Ú, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1
„Ѩã=÷¨ Ú, gxx 16 „Ѩã=÷¨ ÚÅ hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ "Õã,≤ =O_ç áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ
JO^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú, áêÅ∞, K«Å¡ Ñ≤eQ¡ _Æ Å¤» ~°ã=¨ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞
gx#xfl\˜x `å„=∞áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã,≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç, ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞,
HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, „^•Hõ,Δ HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀe, #Å¡HÅõ ∞= ^Œ∞OѨÅ∞,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, ~åã¨fl, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, ã¨∞QÆOkèáêÅ∞,
#Å¡ã∞¨ QÆOkèáêÅ, "Õ∞^Œ, =∞Ǩ"Õ∞^Œ, HÀ+¨μ=ì Ù, r=Hõ=Ú, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, HõKÀ~åÅ∞,
=∂xѨã∞¨ ѨÙ, =∂ůOQÆ}q˜ `«∞ÅÎ ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, `åeâ◊Ñ„¨ u, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú,
UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, <åQÆHˆ â◊~åÅ∞, *ÏѨ„u, ^èxŒ Ü«∂Å∞, =∞Ol+≤,ì
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^•x=∞‡, ^Õ=^•~°∞, ~ˆ }∞Hõq`«∞ÅÎ ∞, ‰õÄñ`«∞~°∞|∞_»=∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, rÅHõ„~°
gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# #∂i Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ =O_ç kOz
=_çÜ∞« QÆ\ ,ì̃ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ HõÅHõO_» 64 `«∞Å=ÚÅ∞ HõeÑ≤, ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x,
<Õ~ÚѨÓã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ áÈã≤ Ü«Úxz, ~ÀQÆ|ÖÏ|Å=Ú#∞ K«∂z, ѨÓñ
@‰õΩ 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# `«y# J#∞áê#=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨=∞ã¨Î "å`«
qHÍ~°=ÚÅ∞, qâı+=¨ ÚQÆ JѨ™ê‡~°=Ú, L<åfl^Œ=Ú, ѨHÍΔ Ñ¶∂¨ `«=Ú, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú,
HÀ+¨ªx„QÆǨÏ"å`«=Ú, Hõ~°‚, t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞, K≥q\˜`«#=Ú, JѨ`«O„`«Hõ=Ú,
Éè∂í `À<å‡^Œ=Ú, QÆ$„^è㌠,≤ L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú, <Õ„`«qHÍ~°=Ú, áê~°≈fi ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å,
ÉÏǨºÜ«∂=∞"å`«=Ú, JiÌ`«"å`«=Ú, "å`«HõO@Hõ~ÀQÆ=Ú, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú,
=¸„`«Hõ$„K«Ûù=Ú Ñ¨OQÆ∞`«fi=Ú, „HÀ+¨μìj~°¬Hõ "å`«=Ú, =∞~°∞QÆ∞A˚`«#=Ú, #uÎ,
=∞Å=¸„`« |^ŒúHõ"å`«=Ú, =¸Å"åºkè, Kå`«∞i÷Hõ [fi~°=Ú, ǨÏ#∞ã¨ÎOÉèí=Ú,
ZO_»∞"å`«=Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú, "å`«~H° =Îõ Ú, UHÍOQÆ"å`«=Ú, ã¨~åfiOQÆ"å`«=Ú,
ǨÏã¨Ît~°óHõOѨ=Ú, lǨfi ã¨ÎOÉèí=Ú, [_»`«fi=Ú, „Éèí=∞, WO„kÜ«∞HõΔÜ«∞=Ú,
â◊√„HõHÜ
Δõ ∞« =Ú â◊√„Hõ=Ú HÍ~°∞@, „ã‘ÅÎ ‰õΩ QÆeQÔ _ç "å`«~H° =Îõ Ú, <Õ„`«=∞O^Œe Ѩ@ÅQÆ`«
~ÀQÆ=ÚÅ∞, <Õ„`«=ÚÅ∞ Hõ^ŒÅ∞@, XHõ áê~°≈fi=Ú, ã¨~°fiâ◊s~°=Ú#∞ Hõ^ŒÅ∞@,
=$Hõ=Δ ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx #∞O_ç Ѩ_∞» @KÕñ QÆey# "å`«=Ú, "å`«[ ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
Ñ≤`«Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞, t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ñ≤Hõ¯Å Ü«∞O^Œe "å`«=Ú, áê~°≈fi"å`«=Ú,
=∂`«$„QÆÇϨ Ñ‘_,» ÉÏÅ∞~°∞ â◊√+≤¯OK«∞@, |Å=Ú, =∂Oã¨=Ú, H©} Δ O˜ z #_»∞= â◊HÎ̃
ÖˉõΩO_»∞@, JaèKå~°Ç¨ÏŸ=∂^Œ∞Å =Å#ñ QÆÅ∞QÆ∞ ^À+¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨=∞ã¨Î
~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú PÜ«Ú~å~ÀQƺ=$kú, |Å=Ú, JyflnѨ#=Ú,
^ÕÇϨ ѨÙ+≤,ì ã¨∞~°∂Ѩ=Ú, n~å…ÜÚ« +¨º=Ú QÆŠѨل`«â`◊ H« Oõ |∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ѩل`«∞Å∞
ÖËx „ã‘Î ~¸ Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# n~å…ÜÚ« +¨º=Ú QÆey =∞#‡^ä∞Œ ÅO É’e#
#∂~°∞~æ ∞° Ѩل`«∞Å#∞QÆ#∞#∞, D Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ ~ÀQÆÉÜ íè ∞« =Ú#∞ ^˘ÅñyOz â◊√Éèí
„Ѩ^OŒ |QÆ∞#@∞¡ Ǩs`«=∞ǨÏi¬ xi‡OK≥#∞.
"å`«zO`å=∞}˜ ~°ã¨=Ú
ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú 3 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, "≥O_ç Éèãí ‡¨ =Ú, J„ÉèHí Éõ ãíè ‡¨ =Ú, ~Ô O_Õã≤ ÉèÏQÆ,
֒ǨÏ=Ú, 5 ÉèÏ, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú, 5 ÉèÏ, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú 3 ÉèÏ, áê^Œ~㰠ɨ ãíè ‡¨ =Ú
7 ÉèÏ, gxx HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ =∞iÌOz =Å¡ „Ѩ=∂}=Ú =∂„`«Å∞ KÕã≤ "åºkèH˜
`«y# J#∞áê#=Ú`À ÉèíH˜ΔOz# ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞, "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞
Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞. =$^Œ∞ñú _»∞ ã¨ÇÏ≤ `«=Ú nxx ÉèHí OΔ̃ z# =∞#‡^ä∞Œ x

"å`«~°HõÎ ~ÀQÆ zH˜`«û

=O\˜ Ѩ~å„Hõ=∞=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞. Wk q∞H˜¯e J#∞Éè=í ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ k.

HõO^Œ∞Å∞, Ãã#QÆÅ∞, ÃÑã¨Å∞, z~°∞Ãã#QÆÅ∞, U#∞ñQÆ∞ ÃÑã¨Å∞, gx

Ü«¸+¨=ÚÅO^Œ∞ <Õ~Ú HõeÑ≤ LѨÜ∂≥ yOK«∞@, "å`«~H° =Îõ Ú#O^Œ∞ Ç≤Ï`«=Ú, „áêñ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`«qÜ≥ÿ∞#Ü«∞=Å∞, QÀ^èŒ∞=∞Å∞, x=fii^è•#º=Ú, ã¨OÉÏaÜ«∞º=Ú, J~°∞=k

k#=ÚÅÖ’ Ѷe¨ Oz#=_»∞,¡ P=ÙáêÅ∞, |„Ô~ áêÅ∞, "Õ∞ñHõáêÅ∞ Wq "å`«~H° =Îõ Ú
#O^Œ∞ Ç≤Ï`«=ÚÅ∞. =¸ñ_»∞ ÖËHõ S^Œ∞ Hõ~H° ͯܫ∞Å#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ JO^Œ∞
ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤, ÉèHí OΔ̃ z# Ñ≤^ÑŒ ¨ uѨÊfñÔQ HõëêÜ«∞=Ú#∞ áê#=Ú KÕã#≤ "å`«~H° Îõ
~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
Ѩ\’ÖÏkHÍfi^äŒ=Ú
á⁄@¡, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, „ѨuѶ֨ ÏÅ∞, uѨÊfñÔQ, gx HõëêÜ«∞=Ú
HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x# `åѨ=Ú`Àñ QÆ∂_ç# "å`«~H° =Îõ Ú =∂#∞#∞. ~ˆ Å, uѨÊfñÔQ,
J_»¤ã¨~°=Ú, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ U~°O_»`≥·Å=Ú#∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
ã¨~åfi=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ QÆey# "å`«~°HõÎ=Ú x=iÎOK«∞#∞. uѨÊfñÔQ
ã¨fi~°ã¨=Ú#∞, ÖËHõ, K«∂~°‚=Ú#∞ QÍx, Hõů=Ú#∞ QÍx, HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx
|ǨïHÍÅ=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# "å`«~H° =Îõ Ú #tOK«∞#∞.
xOÉÏk K«∂~°=‚ Ú
"ÕñѨ, uѨÊfñÔQ, Hõ~H° ͯܫ∞, Lã≤iHõ, ÉèÏ=Ozq`«∞ÅÎ ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4
`«∞, ™⁄O\˜, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, `«QiÆ Ãã q`«∞ÅÎ ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, F=∞=Ú, =ã¨, rÅHõ„~°,
Hõ@∞Hõ, ~ÀÇ≤Ï}˜, K«O„_», ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, =Ü«∞HΔÍ~°=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ^Õ=^•~°∞, HÀ+¨μ=ì Ù Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
ã¨#flx =G=Ú#O^Œ∞ QÆo`«=Ú KÕã,≤ ~¸ K«∂~°=‚ Ú#∞ XHõ =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ ѨÓñ
@‰õΩ 4 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# ѨÙK«∞ÛH˘x J#∞áê#=Ú uÑ¨Ê fñÔQ, HõëêÜ«∞
=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#∞ K«∞O_ç# "å`«~°HõÎ=Ú, `≥Å¡‰õΩ+¨μª=Ù, L^Œ∞O|~° ‰õΩ+¨μì=Ù,
HÀ~î~° ÀQÆ=Ú, K«~‡° ^Œà◊ ‰õΩ+¨μ=ì Ù, ã≤^‡Œè =Ú, QÆl,˚ ^Œ∞~°^,Œ ^Œ„^Œ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ‰õΩ+ª̈
"åº^è∞Œ Å∞, P=∞"å`«=Ú, â’Ѷ,¨ L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú, áêO_»∞=Ù, HÍ=∞Å,
„=}~ÀQÆO|∞#∞ =∂#∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú |OQÍ~°∞ KèåÜ«∞QÆeyÜ«ÚO_»∞. Wk <åQÍ~°∞#˚
=ÚxKÕñ K≥Ñʨ ñ|_ç#k.
|$ǨÏ^Œ∞æ_»∂p`≥·Å=Ú
uѨÊfñÔQ 300 `«∞, nxx 1 „^À}=Ú hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç áêuHõ
ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ JO^Œ∞ #∂<≥ 1 „Ѩã=÷¨ Ú áÈã≤ =O_ç, ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ áêÅ∞
4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo, Ñ‘`K« O« ^Œ#=Ú,
K«Å¡Ñ≤e¡ QÆ_»¤Å∞, laeHõ "Õà◊√§, ѨÖË¡~°∞ =ÚÅHõ, „"å‰õΩ_»∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
„uѶ֨ ÏÅ∞, ~åã¨fl, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, ã¨∞QÆOkè áêÅ, =∞#∞ÉÏÅ, "≥∂_ç, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñ  ¨ Ѩe,
q∞iÜ«∂Å∞, ÉèÏ=Oz q`«∞ÅÎ ∞, =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, Ñ≤#fl áêñѨ~,° ™œ÷}Ü ˇ ∞« Hõ=Ú,
=∞Ol+≤,ì K«O^Œ#=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, U_®‰õΩÅ~°ñ\˜, gxx k#∞ã¨∞‰õΩ 1
`«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# "Õã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x, áê# JÉèºí OQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ѨÜ∂≥ yOz#
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"å`« ~°H=Îõ Ú, L^•=~°=Î Ú, ‰õΩ+¨μì „=}=Ú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, ^Œ∞~°^,Œ J~°HÍà◊§ =∞O@Å∞,
Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. =Úkq∞ =Ú_»`Å« ∞, "≥O„_»∞HõÅ <≥~Ñ° Ù¨ #∞ x=iÎOK«∞#∞.
|Å=Ú, HÍOuÜ«Úñ QÆÅ∞QÆ∞#∞. Wk P„`ÕÜ∞« =ÚxKÕ xi‡OѨ|_ç#k.
~°™ê„ÉèíQÆ∞QÆ∞æÅ∞
áê^Œ~ã° =¨ Ú, ֒ǨÏ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2 `«∞, J„ÉèHí =õ Ú, 4 `«∞,
QÆ∞yæÅ=Ú 32 `«∞, uѨÊfñÔQ ~°ã=¨ Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú, „uѶ֨ Ï~°ã=¨ Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú
gx#xfl\˜x HõeÑ≤ =O_ç, zHõ¯QÆ<≥·# `«~°∞"å`« ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞,
„uѶ¨ÖÏÅ∞, <Õáêà◊Ѩ٠"Õà◊√§, uѨÊfñÔQ, Ñ≤#fláêñѨ~°, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
<åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, `≥Q_Æ » Wq k#∞ã¨∞‰õΩ H˘H˘¯Hõ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
HõeÑ≤ ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x, nxx 8 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞ΠѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞ J#∞áê#=Ú
uѨÊfñÔQ HõëêÜ«∞=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# "å`«~H° =Îõ Ú, ѨQ∞Æ à◊√§, Jëêì^⌠‰◊ Ωõ +¨μ=ì ÙÅ∞,
Hõ$q∞~ÀQÆ=Ú, Jâ◊‡i, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊=Ú, `≥ʼn¡ Ωõ +¨μ=ì Ù, HÍ=∞Å, JѨz,
QÆO_»=∂Å, QÆl,˚ ^Œ∞~°^,Œ qK«iÛHõ, K«=∞‡H©Å, ^Œ„^Œ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞.
Wk ^è#Œ fiO`«iKÕ xi‡OѨñ|_ç#k.
QÆ∞_»∂Kåºk֒ǨÏ=Ú
uѨÊfñÔQ#∞ #eÜ«∞ñQ˘\˜ì 1 áê„`«=Ú#O^Œ∞ [Å=Ú áÈã≤ JO^Œ∞ P uѨÊfñ
QÔ #∞ "Õã≤ =∞iÌOz# „H˜O^Œ ã¨`∞« kÎ QÆ∞#∞. ^•xx ZO_çOz „uѶŨ =ÚÅ∞, ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e q∞iÜ«∂Å∞, ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, "å‰õΩ_»∞, ѨÖ~¡Ë ∞° , gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ "Õã≤
gx Hõxfl\˜H˜ ã¨=∞=Ú Ö’Ç¨Ï=Ú#∞ "Õã≤ `«QÆ∞ =∂„`«=ÚQÆ ÉèíH˜ΔOK«∞K«∞O_ç#
"å`«~H° =Îõ Ú #tOK«∞#∞. D ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ѨQ\Æ ˜ x„^Œ, xѨC, ZO_», `åѨ=Ú,
u~°∞QÆ∞@, "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, HÍ~°=Ú, L+¨=‚ Ú, QÆ∞~°∞`«fi=Ú, LѨC, ѨÙÅ∞ã¨∞QÆÅ =ã¨∞=Î ÙÅ∞,
Ö’#QÆ∞ "åxx =i‚OK«=ÅÜ«Ú.
P=∞"å`« ~ÀQÆ zH˜`«û
ÅOѶ∞¨ #=Ú, K≥=∞@ nÜ«Ú@, KÕñ^Œ∞ ~°ã=¨ Ú, HÍ~°=Ú, nѨ# B+¨^=Œè ÚÅ∞,
qˆ~K«#=Ú, ¿ãflǨÏáê#=Ú, =ã≤HÎ ~õ ‡° gxx P=∞"å`«=Ú#O^Œ∞ ¿ãqOK«=ÅÜ«Ú.
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, gx`À ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ
|_ç# J#∞áê#=ÚÅ ¿ãqOz# P=∞"å`«=Ú#O^Œ∞ ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. á⁄@¡,
ѨÖ~¡Ë ∞° , Leq∞i, HÍñHõ~H° ÍÜ«∞Å∞, Ü«∞=Å∞, Pà◊√§, =iaÜ«∞º=Ú, "≥Ú^ŒQ∞Æ „áêñ
`« =ã¨∞=Î ÙÅ∞, KÕñ^Œ∞ ~°ã=¨ ÚÅ∞#∞ P=∞"å`«=Ú#O^Œ∞ Ç≤Ï`«H~õ O° |∞Å∞. ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨,
=ã¨, =Ú#QÆ "Õà√◊ §, ѨÖ~¡Ë ∞° , Leq∞i K≥@∞ì Ѩ@,ì ã¨ÇϨ ^Õq, QÆe*Ë~∞° , HõKÀ~°=ÚÅ∞,
J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ P‰õΩ, `«H¯õ e ѨO_»∞,¡ WOQÆ∞= gxx ѨÙeHõ_∞» QÆ∞# #∂i xѨC g∞ñ^Œ
"≥KÛ« KÕã≤ ÉÏ^èQŒ ÅÆ KÀ@ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ P=∞"å`«=Ú =∂#∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

~å™êflk ^Œâ◊=¸Å HõëêÜ«∞=Ú

^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, uѨÊfñÔQ, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, ~åã¨fl, ™⁄O\˜, ^Õ=^•~°∞,
gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ U~°O_» `≥·Å=Ú#∞ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∞"å`«=Ú
#tOK«∞#∞. U~°O_» `≥Å· =Ú#O^Œ∞ Hõ~H° ͯܫ∞ K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ x`«º=Ú áê#=Ú
KÕÜ«ÚK«∞O_ç# P=∞"å`«=Ú QÆ$„^èŒã≤"å`«=Ú, JiÌ`« "å`«=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
"≥·âßfi#~°K«∂~°‚=Ú
`«H¯õ e "Õà√◊ § 2 ÉèÏ, F=∞=Ú 2 ÉèÏ, J["≥∂^Œ=Ú, 3 ÉèÏ, ™⁄O\˜ 5 ÉèÏ,
Hõ~°Hͯܫ∞ 12 ÉèÏ, gxx "≥∞`«ÎQÆ K«∂~°‚=Ú KÕã≤, ÃÑ~°∞ñQÆ∞q∂ñk q∂ñQÆ_»,
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, =∞l˚Q,Æ Ñ¶∞¨ $`«=Ú, "Õñ_çhà◊√§ gxÖ’ ^Õx`À<≥#· HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
P=∞"å`«=Ú QÆ∞Ň=Ú, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, á⁄uÎH_õ ∞» Ѩ٠gxÜ«∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ ,
„QÆO^ä∞Œ Å∞, â◊¥Å, =¸Å "åºkè, P<åǨÏ"å`«=Ú, =∞Å|^Œ=ú Ú, "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞
=∂#∞#∞.
Ü≥∂QÆ~å[QÆ∞QÆ∞æÅ∞
z„`«=¸Å=Ú, "≥∂_ç, F=∞=Ú, #Å¡rÅHõ„~°, "åÜ«Úqà◊OQÆ=Ú, J*Ï
"≥∂^Œ=Ú, rÅHõ„~°, ^Õ=^•~°∞, K«=º=Ú, UʼnõΩÅ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, HÀ+¨μ=ì Ù,
~åã¨fl, ѨÖË¡~°∞, ^èŒxÜ«∂Å∞, „uѶ¨Å=ÚÅ∞, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe,
q∞iÜ«∂Å∞, ^•Åzx, =\ì̃"àÕ √◊ §, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, `åoâ◊Ñ„¨ u, P‰õΩѨ„u, gxx
"≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ gxHõO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=ÚQÆ QÆ∞yæÅ=Ú#∞ "Õã≤ <Õ~Ú áÈã≤ =∞iÌOz
<Õ~Ú Ñ¨Óã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ x`«º=Ú#∞ 8 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î "Õñ_çhà◊§`À
ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞ W+¨"ì ∞≥ #ÿ Éè’[#=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk J=∞$`«=Ú`À ã¨=∂#
"≥∞#ÿ k. P=∞"å`«=Ú, P_躻 "å`«=Ú, „H˜=ÚÅ∞, ^Œ∞+ì̈„=}=ÚÅ∞, Ñ‘Ç¡ Ϩ , QÆ∞Ň=Ú,
L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, =¸Å"åºkè, "å`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. JyflnÑ≤,Î
`Õ[ã¨∞û, |Å=Ú#∞ =$kú Ü«∞QÆ∞#∞.
Ãã·O^èŒ"åk `≥·Å=Ú
Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú, ^Õ=^•~°∞, =ã¨, ™⁄O\˜, QÆ∞=∞‡_ç ˆ~QÆ∞, ÃÑ^ŒÌã¨^•Ñ¨,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, K«=º=Ú, "Õ∞^Œ, =∞Ǩ"Õ∞^Œ, <ÕáêàÏÅ∞, `≥Q_Æ ,» Z„~°Q<Æ flÕ ~°∞, K≥@∞ì
Ѩ@ì, ‰õΩˆ~"Õ~°∞, z„`«=¸Å=Ú, „|Ǩχ^ŒO_ç, HõKÀ~åÅ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ~ˆ }∞HõÅ∞, Ju=ã¨, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, q+¨ÉÁkÌ, he"Õà√◊ §, <Õáêà◊ÑÙ¨
„"Õà√◊ §, q∞iÜ«∂Å∞, J*Ï"≥∂^Œ=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, HÀ+¨μ=ì Ù, ~åã¨fl, "≥∂_ç, Wq k#∞ã¨∞
H˘H˘¯Hõ `«∞Å=Ú "Õã≤ Hõů=Ú KÕã≤ nxx =¸~°Û<ù ˘OkOѨñ|_ç# P=`≥Å· =Ú#O^Œ∞
HõeÑ≤ HÍñz ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x, â◊s~°=Ú# =∞~°#Ì KÕã#≤ ã¨=∞ãÎ̈ "å`«qHÍ~°=ÚÅ∞,
P=∞"å`«=Ú, #_»∞=Ú, "≥∂HÍà◊√§, `˘_»Å∞, gx ã¨O^è∞Œ Å Ü«∞O^Œe "å`«=Ú,
ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, áê~°≈fiâ◊¥Å, ã¨~åfiOQÆ"å`«â¥◊ Å, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞, ÉÏǨºÜ«∂=∞"å`«=Ú,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
JO„`«=$kú, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, <å_ô„=}=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
"å`«QÆ*ËO„^Œ ã≤OǨÏ~°ã¨=Ú
J„ÉèHí =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, ~°ã=¨ Ú QÆO^èHŒ =õ Ú, `å„=∞=Ú, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú, "≥eQÍ~°=Ú,
<åaè, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Å=OQÍÅ∞, WOQÆ∞=, *ÏlHÍÜ«∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞
^•Åzx, UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u, „uѶ֨ ÏÅ∞, rÅHõ„~°, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 ÉèÏQÆ=Ú,
gxx HõÅ∞|O^Œ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz =¸ñ_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ áêÅ∞
J#∞áê#=Ú`À x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# ѨÙK«∞ÛH˘x# 80 "å`«=ÚÅ∞, 40
Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=ÚÅ∞, 20 âı+¡ ‡¨ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOK«∞#∞. JaèÑ∂¨¶ `«=Ú, J^è•OQÆ"å`«=Ú,
"åºkè, =Ü«∞ã¨∞û, „ã‘Î gx=Å# H©}Δ O˜ z# "åiH˜x, WO„kÜ«∞HõÜ Δ ∞« =Ú, â◊√„Hõ#+¨=ì ÚQÆÅ
"åiH˜x PÜ«∂ ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OѨñQÍ |Å=Ú, â◊√„Hõ=$kúÜÚ« ñ QÆÅ∞QÆ∞#∞. =Ü«∞ã¨∞û
xÅ∞K«∞#∞. ‰õΩO\˜`#« =Ú Hõ$tOѨ٠"≥Ú^ŒÅQÆ∞#qÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
q[Ü«∞Éè̌·~°= `≥·Å=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞}˜tÅ, `åà◊H=õ Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú
KÕã,≤ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ áÈã≤ "≥∞`«QÎ Æ =∞iÌOz #∂<≥Heõ Ñ≤, ã¨#flx =G=Ú#‰õΩ Ñ¨\ Oì̃ z
^•xx =uÎ KÕã≤ ÃÑ#· nѨ=ÚQÆ "≥eyOz „H˜O^Œ <˘Hõ áê„`«=Ú#∞xz# J=uÎQ∞Æ O_»
`≥·Å=ÚkQÆ∞#∞. nxx â◊s~°=Ú# ѨÓã≤##∞, ÉèíH˜ΔOz##∞, "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
ÉÏǨïHõOѨ=Ú, t~°óHõOѨ=Ú, Ñ≤H¯õ Å∞ J^Œ~∞° @, UHÍOQÆ"å`«=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú
=∂#∞#∞. ÃÑ~°∞ñQÆ∞, =∞`«ûº=ÚÅ∞, ɡÅ=¡ Ú, áêÅ∞, |K«Ûe ‰õÄ~°, q∞#ѨÑO≤ _ç,
J#∂Ѩ[O`«∞ =∂Oã¨=Ú, lQÆ@ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, QÆ∞~°∞`«fiѨ^•~°=÷ ÚÅ∞ gx#xfl\˜x
P=∞"å`«=Ú#O^Œ∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
™œ÷ź ~ÀQÆ zH˜`«û
Ѩi„â◊=∞=Ú, zO`«, "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, =∂~°æ ã¨OKå~°=Ú, ~å„u *ÏQÆ~} ° =Ú,
x~°O`«~=° Ú `Õ<#≥ ∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞@, Ü«∞=Å∞, Kå=∞Å∞, gx J#fl=Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞@
gx =Å# Ju™œ÷ź~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. `Õ<≥ hà◊√§ HõeÑ≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# áê#=Ú
KÕÜ«ÚK«∞O_ç##∞ ™œ÷ź=Ú #tOK«∞#∞. K«=º=Ú, rÅHõ„~°, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe,
q∞iÜ«∂Å∞, WOQÆ∞=, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, z„`«=¸Å=Ú, =i¿ÑÖÏÅ∞, Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ 16 ÉèÏQÆ=ÚÅ q∂ñQÆ_Ö» ’ HõeÑ≤ÑÙ¨ K«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç#
"Õ∞^Œã∞¨ û `«yæ ^ÕÇϨ =Ú Hõ$tOK«∞. JyflnѨ#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
֒ǨÏ~°™êÜ«∞#=Ú
QÆ∞yæÅ=Ú, <ÕÅ`å_çQ_Æ Å¤» ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, K«O„_», J_»ã¤ ~¨ =° Ú, `≥Q_Æ ,» ÃÑ^ŒÉÌ ’_»
`«~=° Ú, "åqe, z„`«=¸Å=Ú, ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ "Õà√◊ ,¡ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 40 `«∞Å,
gxx 16 „Ѩã=÷¨ ÚÅ hà◊§Ö’ "Õã≤ =O_ç <åÅæ= ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ kOz nx
Ü«∞O^Œ∞ L‰õΩ¯Ö’Ç¨ÏK«∂~°=‚ Ú 48 `«∞, „áêO`« <≥~Úº 64`«∞, â◊~¯° ~° 32 `«∞, gxx
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

~åy áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =O_ç K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOz, `Õ<≥ 32`«∞, tÖÏ[`«∞ 8
`«∞, UʼnõΩÅ∞ 2 `«∞, ^•Åzx 2`«∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞ 8 `«∞, q∞iÜ«∂Å∞ 8 `«∞,
™œg~åO[#=Ú (ã¨∞~°=∞) 8 `«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 8 `«∞, „uѶ֨ ÏÅ∞ 8 `«∞, HÍã‘ã=¨ Ú 8
`«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõeÑ≤ ã≤^=úŒ Ú KÕã≤ <Õ~ÚѨÓã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞xz
~Àyx qˆ~K«#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ â◊√^ŒÑú ~¨ z° , x`«º=Ú 1 `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C#
ÉèíH˜ΔOK«∞K«∞ J#∞áê#=Ú, áêÅ∞#∞ *ÏOQÆÅ ^Õâ◊ Ѩ‰õΔΩÅ =∂Oã¨~°ã¨=Ú#∞
ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú. "å`« HõÑ~¨¶ ÀQÆ=Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, [fi~°=Ú, HÍ=∞Å,
áêO_»∞=Ù, âßfiã¨, ÉèíQÆO^Œ~°=Ú, =¸~°Ûù, "Õ∞ǨÏ=Ú, q+¨~ÀQÆ=Ú, L<å‡^Œ=Ú,
J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ#· ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞Å∞, ã¨∂Å÷ `«fi=Ú, "Õ∞^Œã∞¨ û, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, Wq
Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. |Å=Ú, PÜ«Ú~å~ÀQƺ=$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞#∞. "årHõ~} °
=∞QÆ∞#∞. Ѩل`«ãO¨ `å#=Ú QÆÅ∞QÆ∞. =Ú_»`Å« ∞, "≥O„_»∞HõÅ <≥~Ñ° Ù¨ , Wq x=iÎOK«∞#∞.
J~°ñ\˜Q_Æ ,¤» ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, Hõ~H° ͯܫ∞ gxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. kiÃã#Ѩ٠q`«∞ÅÎ ∞,
`≥Å=¡ \ì̃ "Õà√◊ ,¡ ѨKÛ« ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ^ÕÇϨ =Ú# =∞iÌOz#
K«~‡° ^À+¨=Ú K≥=∞@Ü«Ú x=iÎOK«∞#∞. J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ P‰õΩ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ QÍx =∂ˆ~_®‰õΩ
~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ QÍx, â◊OYK«∂~°=‚ Ú HõeÑ≤, ^ÕÇϨ =Ú# ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ â◊s~°=∞O^Œe
^Ò~°Oæ ^躌 =Ú #tOK«∞#∞.
Hõ~H° ͯܫ∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , "Õñáê‰õΩ, =∂q∞_ç, ^•x=∞‡ gxѨ@,ì gx HõëêÜ«∞=Ú#∞
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^ÕÇϨ =Ú#O^Œe ^Ò~°Oæ ^躌 =Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ,
HÀ+¨μì=Ù gxx áêÅ∞áÈã≤ #∂i #Å∞ñQÆ∞ ÃÑ\˜ì# ^Œ∞~°æO^èŒ=Ú =∂#∞#∞.
zO`å‰õΩ~°ã=¨ Ú#∞ K«iq∞, áêÅ∞, Ѩã∞¨ ѨÙá⁄_ç HõeÑ≤ #Å∞ñQÆ∞ ÃÑ\ì̃#, K«OHõÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ü«∞O^Œe ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú =∂#∞#∞. P‰õΩѨ„u, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ ,
K«O^Œ#=Ú, `≥Å=¡ \ì̃ "Õà√◊ § gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ â◊s~° ^Ò~°Oæ ^躌 =Ú
=∂#∞#∞. ÃÑ^ŒÉÌ ’_»`~« Ñ° Ù¨ K«∂~°=‚ Ú#∞ â◊√^Œ=ú ∞~Ú# HõeÖ’ñQÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x#
â◊s~° ^Ò~°Oæ ^躌 =Ú =∂#∞#∞.
P=∂â◊Ü«∞ ~ÀQÆzH˜`«û
Ñ≤ѨÊÖϺk HõëêÜ«∞=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, ã¨∞QÆOkèáêÅ, `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» Hõ~H° ͯܫ∞, Lã≤~H° ,õ HõKÀ~åLÅ Wq
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ HõëêÜ«∞=ÚHÍñz JO^Œ∞ `Õ<,≥ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ „áê`«óHÍÅ=Ú#
ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∂â◊Ü∞« ~ÀQÆ=∞O^Œe, =∞O^•yfl, |ÅÇ‘Ï#`«, â◊¥Å, P~ÀK«H=õ Ú,
ǨÏ$^ŒÜ∞« ÉÏ^èŒ Wq Ü«∞xflÜ«Ú x=iÎOK«∞#∞.
J=∞$`å~°‚=~°ã¨=Ú
<åaè, áê^Œ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèíHõ=Ú Wq „Ѩ`ÕºHõ=ÚQÆ
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ z„`«=¸ÅѨ٠~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ U_»∞ =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =∞iÌOz,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« `«y# J#∞áê#=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x# P=∂â◊Ü∞« ~ÀQÆ=Ú,
q+¨=∞ [fi~°O|∞#∞ #tOK«∞#∞.
HÀ¡=∞ ~ÀQÆ zH˜`«û
Ñ‘Ç¡ Ϩ ‰õΩ#∞, ‰õΩΔ „^•O„`«=Ú#‰õΩ#∞ #_»∞=∞, J#fláêHÍk Hõ~‡° Ü«∞O^Œ∞ ã¨Ç¨ Ü«∞
Éèí∂`«=ÚQÍ HÀ¡=∞=∞#∞ <˘Hõ =∂Oã¨=Ú HõÅ^Œ∞. Jk QÆ∞~°∞`«fiã≤flQÆú Ѩ^•~°÷
Éè’[#=ÚÅ =Å##∞ JaèÑ∂¨¶ `å^Œ∞Å =Å##∞ =$kúá⁄Ok, =∞$^Œ∞"≥· JK«Û@ ~°H=Îõ Ú
KÕ~∞° @ =Å# q„^ŒkÜ è ∞ÿ≥ ##∞ ÃÑ∂¶ ~°"åºkèÜ∞ÿ≥ ##∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. JѨC_»∞ Jyfl=∂O^Œº=Ú
FñH˜eO`«Å∞, ==∞#=Ú, Hõ$tOѨÙ, `≥ÅÉ¡ Ï~°∞@, „Éè=í ∞=Ú, L^Œ~=° Ú#O^Œ∞ "Õ^#Œ ,
HÍiî#º=Ú, L+¨=‚ Ú, â◊¥Å, Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú, <À@hà◊¥~¡ ∞° @, ^Œ∞~°ƒÅ`«, ^ŒÑÊ≤ ,
Ö’#QÆ∞#q QÆÅ∞QÆ∞#∞. HÀ¡=∞~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, JyflnѨ#=Ú, "åÜ«Ú=Ù‰õΩ J#∞Ö’=∞
QÆ=∞#=Ú#∞ QÆeæOK«∞ =∞$^Œ∞"≥·# J#fláê<Ò+¨^èŒ=ÚÅ xÜ«∞º=ÅÜ«Ú. Hõiî#
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ xÜ«∞ºñ[#^Œ∞.
JÉèíÜ«∂kHõëêÜ«∞=Ú
Hõ~H° ͯܫ∞, Lã≤iHõ, ^Õ=^•~°∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, ™⁄O\˜, „^•Hõ,Δ ã¨∞QÆOkèáêÅ,
gx HõëêÜ«∞=Ú HÀ¡=∞~ÀQÆ=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
ã¨∞ˆ~O„^Œ "≥∂^ŒHõ=Ú
Å=OQÍÅ∞, Leq∞iK≥@∞ìÑ@ ¨ ,ì `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» `å=∞~°HO˜ [ů=ÚÅ∞, F=∞=Ú,
Ñ≤ѨÊà◊√§, Hõ~å¯@Hõâ◊$Oy, „^•HõΔ, Ñ≤#flã¨^•Ñ¨, Hõ~°Hͯܫ∞ gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤
`Õ<≥`À =∞iÌOz "≥∂^ŒHõ=ÚKÕã≤ [~î°~åyfl|Å=Ú ##∞ã¨iOz ÉèíH˜ΔOz#
HÀ¡=∞~ÀQÆ=Ú#tOK«∞#∞. ѨÙ+≤,ì |Å=Ú, JyflnѨ#=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ~°™êÜ«∞#=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞.
â◊tâıY~°~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ã¨fi~°É‚ ãíè ‡¨ =Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ Éèãí ‡¨ =Ú, ѨQ_Æ » Éèãí ‡¨ =Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ <˘Hõk#=Ú =∞iÌOz# ã≤^=úŒ ∞QÆ∞#∞.
Wk ã¨=∞ã¨Î HÀ¡=∞~ÀQÆ=ÚÅ#∞, Jju"å`«, Ñ≤`HΫ Ñõ ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
QÆO_»=∂ÖÏk ~ÀQÆ zH˜`«û
Ü«∞=Å∞, ÃÑã¨Å∞, á⁄@¡, HÍ~°=Ú, ~°∂HõQΔ ÅÆ Ñ¨^•~°=÷ ÚÅ∞ gxx Éè∞í lOK«∞@,
==∞#=Ú, ~°H=Îõ Ú nÜ«Ú@, Wq Ü«∞xflÜ«Ú QÆàQ◊ OÆ _»~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Ç≤Ï`«O|∞Å∞.
|Å~°H¯õ ã≤Q_Æ ¤» Ѩ@#ì ∞ QÍx Z„~° P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà§◊ #∞ QÍx aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ QÆàQ◊ OÆ _»=Ú #tOK«∞#∞. P"åÅ∞, =Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞, [#Ѩq`«∞ÅÎ ∞,
JQÆãq≤ `«∞ÅÎ ∞, Ü«∞=Å∞, =ÚÅ¡Oy q`«∞ÅÎ ∞, gxx ѨÙÅ¡x =∞l˚Q`Æ À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ QÆàQ◊ OÆ _»=Ú, QÆO_»=∂Å, „QÆO^è∞Œ Å∞ Wq #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`«∞q∞‡`≥·Å=Ú
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ~åã¨fl, z„`«=¸Å=Ú,
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, ^Õ=^•~°∞, gxx KÕñ^Œ∞™⁄~°ÑO¨ _»¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
P=#∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ #â◊º=Ú KÕã#≤ ѨÙ~å`«# QÆàQ◊ OÆ _»=Ú #tOK«∞#∞.
J=∞$`åk `≥·Å=Ú
uѨÊfñÔQ, "ÕñѨ, [\Ï=∂Oã≤, QÆO^è=Œ ∂Oã≤, H˘_çÃãѨ@,ì Ñ≤Ñʨ à◊√§, =Ú`«=Î
ѨÙÅQÆ=Ú, ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ^Õ=^•~°∞, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ "Õã≤ #∂<≥
áÈã≤ HÍñz ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ QÆàQ◊ OÆ _»~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. Leq∞i "Õà§◊ Ѩ@ì
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ QÆO_»=∂Å #tOK«∞#∞.
x~°∞æO_ô`≥·Å=Ú
"åqÖωõΩ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞, K≥#flK≥~Q¡° _Æ ¤» Hõů=Ú#∞ HõeÑ≤ #㨺=Ú KÕã≤ ^•~°∞}
QÆO_»=∂ÅÅ∞ #tOK«∞#∞. =Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞, ^Õ=^•~°∞ gxx ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i
H˘OK≥=Ú "≥KÛ« KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ , JѨz„=}~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. P"åÅ∞,
"Õñáê‰õΩ, r_çyO[Å∞, gxx HÍeÛ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ "Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú`À #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ JѨz „=}=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
K«O^Œ<åk `≥·Å=Ú
K«O^Œ#=Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, ÅHõ¯, =㨠Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞
#∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# "Õ~∞° `ÀñQÆ∂_ç# JѨz~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞.
QÆ∞O*Ïk `≥·Å=Ú
QÆ∞~°∞yO[Å∞, QÆ<flÕ ~°∞ "Õà√◊ §, `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» lÖË_¡ ∞» "Õà√◊ §, P"åÅ∞, gxx
QÀ=¸„`«=Ú`À #∂i, #∂<≥ áÈã≤ 10 ™ê~°∞Å∞ HÍñz JO^Œ∞ Ñ≤ѨÊà◊√§,
ѨOK«Å=}=ÚÅ∞, q∞iÜ«∂Å∞ gx K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ =∞iÌOz# JѨz~ÀQÆ=Ú,
<å_ô„=}=Ú, =b‡Hõ ~ÀQÆ=Ú, =¸Å"åºkè, J~°∞ƒ^Œ=Ú, „=}~ÀQÆ=Ú Wq
#tOK«∞#∞. „QÆO^èŒ∞Å∞ ѨHõfi=Ú H͉õΩO_ç# "åñѨÙ#‰õΩ K≥Ñ≤Ê# zH˜`«û#∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ѨHfiõ "≥∞#ÿ „QÆO^ä∞Œ ÅÜ«∞O^Œ∞ Ü«ÚH˜`Î À ÉÏQÆ∞QÆ â’kèOz, „=} zH˜`û« Å#∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. [\Ï=∂Oã≤, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, uѨÊñfÔQ, ^Œ∞OkÅ=Ú, =∂ˆ~_»∞QÆ∞A˚,
Hõ$ëê‚ QÆ∞~°∞, ‰õΩK«O^Œ#=Ú, J_»qã¨^•Ñ¨, gxx P=ÙÑ≤`=Ϋ Ú`À #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ "å`« „QÆOkè ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. <Õáêà◊=ÚÅ∞, z„`«=¸ÅѨ٠"Õà§◊ Ѩ@,ì
ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ áêÅ∞, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, ɡÅ=¡ Ú, r_çyO[Å QÆ∞A˚, HÍã‘ã=¨ Ú gxx
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ , ~å~ÚÜ≥∞ÿ # Hõ~ñ° QÆ∞#∞, „QÆO^ä∞Œ Å∞, J~°∞ƒ^Œ=Ú, gxH˜ñ
*ˇÑʨ =ÅÜ«Ú<å? J#∞=ÚÅ∞, #∞=ÙfiÅ Ñ≤O_ç, LÅ=Å∞, =∂Oã¨=Ú gxx ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞`À #∂i ÖËÑ#¨ =ÚKÕã#≤ ѨÙ~°∞QÆ∞Å`À J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú
ѨÙ~°∞QÆ∞Å`Àñ QÆ∂_ç# J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ JyflHõ~‡° KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. B+¨^•è ^Œ∞Å
=Å# ÉÏQÆ∞QÆ â◊q∞OѨx Ü≥∞_»Å, `«Q~Æ =° Ú, ã‘ã=¨ Ú, `å„=∞=Ú, ֒ǨÏ=Ú, HΔÍ~°=Ú,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
JyflHõ~‡° , â◊GHõ~‡° gxx q∞H˜¯e *Ï„QÆ``Ϋ À „áê}=Ú#∞ HÍáê_»∞K«∞ñ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
J~°∞ƒ^•k~ÀQÆ=ÚÅ∞ ѨHõfi=Ú#‰õΩ =zÛ#ѨC_»∞ JѨÊ\˜H˜ `«y# zH˜`«ûÅ#∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. J~°ñ\˜ Éèãí ‡¨ =Ú, |∂~°∞QÆ∞|OHõ Éèãí ‡¨ =Ú, â◊OYÉèãí ‡¨ =Ú, gxx
HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. Ѩã∞¨ ѨÙ, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì lÖË_¡ ∞»
"Õà√◊ §, ‰õΩK«O^Œ#=Ú, Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, =∞}˜tÅ, gxx #∂i, `Õ<≥ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ "Õ∞^è㌠∞¨ û =Å# QÆey# J~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. â◊~¯° ~å~°∞ƒ^Œ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞

j¡Ñ¨^Œ ~ÀQÆ zH˜`«û

ÃÑ· zH˜`û« Å#xfl\˜x KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.

ÅOѶ∞¨ #=Ú, ÖËÑ#¨ =Ú, K≥=∞@ nÜ«Ú@, qˆ~K«#=Ú, ~°H=Îõ Ú nÜ«Ú@, HõѨ¶
ǨÏ~°=ÚÖˇ#· L+¨Ñ‚ ^¨ •~°=÷ ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ=Ú#∞ zH˜uûOѨ
=ÅÜ«Ú. L"≥∞‡`«,Î P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, "åqe, QÆÖ~Ë̊ ∞° , =Ú#QÆ"àÕ √◊ §, P"åÅ∞, gxx
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ j¡Ñ^¨ =Œ Ú #tOK«∞#∞. lÖË_¡ ∞» "Õ~∞° Ѩ@#ì ∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. ZÅ¡ÑC¨ _»∞ Ñ≤H¯õ ʼnõΩ ^•~°=Ú
K«∞\˜Hì \õ Ü
ì˜ Ú« xz##∞ j¡Ñ^¨ Œ ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. z„`«=¸Å=Ú, ^Õ=^•~°∞, P"åÅ∞,
=Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞, gxx QÀ=¸„`«=ÚKÕ #∂i Hõů=Ú KÕã≤ H˘OK≥=Ú "≥KÛ« KÕã≤
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, ¿ãflǨÏ=Ú, ¿ãfi^Œ=Ú, Ñ≤O_ç "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Hõ@∞¡ gx =Å##∞
"å`«[j¡Ñ¨^Œ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. HÍe=∞O_»=∞ g∞ñ^Œ <åÅ∞QÆ∞ JOQÆ∞à◊=ÚÅ
™ê÷#=∞O^Œ∞#fl ã≤~°#∞ "Õ^èŒVOz ~°HõÎ=Ú nã≤##∞ "å`«j¡Ñ¨^Œ=Ú â◊q∞OK«∞#∞.
HÍe=∞_»=∞‰õΩ J_»∞QÆ∞##∞O_»∞ ã≤~#° ∞ "ÕkOè z#, Ñ≤`jΫ Ñ¡ ^¨ =Œ Ú #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú
Ñ≤`åÎ~°∞ƒ^Œ zH˜`«û#∞ qã¨~°ÊzH˜`«û#∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. Ñ≤`«ÎǨÏ~° „H˜Ü«∞Å#∞
*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞Ol+≤ì, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, ~åã¨fl, [\Ï=∂Oã≤, QÆÖË˚~°∞, gxx
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Ñ≤`[Ϋ j¡Ñ^¨ =Œ Ú #tOK«∞#∞. HÍeÉÁ@#
„"ÕeÜ«∞O^Œe ã≤~#° ∞ "ÕkOè z# HõÑ[¨¶ j¡Ñ^¨ =Œ Ú #tOK«∞#∞. fHõ} Δ HõëêÜ«∞=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ QÍx P=#∂<≥QÍx ѨÙK«∞ÛH˘x# j¡ Ѩ^Œ=Ú #tOK«∞#∞.
Ѩã∞¨ ѨÙ, ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ QÀ=¸„`«=Ú`À áê#=Ú KÕã#≤ #∞ Hõ~H° ͯܫ∞#∞ P=Ú^Œ=Ú#
"Õ~ÚOz QÀ=¸„`«=Ú`À_» U_»∞k#=ÚÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ j¡Ñ^¨ =Œ Ú #tOK«∞#∞.
=$^ŒúKå~°HÍk K«∂~°‚=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, K«=º=Ú, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, Leq∞i,
ѨÖ~¡Ë ∞° , ÃÑ^ŒÉÌ ’_»`~« =° Ú, uѨÊfñÔQ, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ nx
HõO`«\ H˜ ˜ ã¨=∞=∞QÆ =$^Œ^ú •~°∞K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ 1 `«∞Å=Ú K«∂~°=‚ Ú#∞
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ z# j¡Ñ^¨ ~Œ ÀQÆ=Ú, ™œ÷ź=Ú, P=∞"å`«=Ú, QÆ∞Ň=Ú,
‰õΩ+¨μ=ì Ù, "å`«~ÀQÆ=Ú, "å`«HÑõ [¨¶ fi~°O|∞#∞ #tOK«∞#∞.
™œˆ~â◊fi~°Ñ¶¨∞$`«=Ú
`«∞Åã≤, ^Õ=^•~°∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, ѨOK«Å=}=ÚÅ∞,
"åÜ«ÚqàÏOQÍÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, K«=º=Ú, "≥∂_ç, QÆ∞yæÅ=Ú, q`«∞Î É’_»`~« =° Ú,
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=ã¨, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, q+¨ÉÁkÌ, HõKÀ~åÅ∞, UʼnõΩÅ∞, =$^Œ^ú •~°∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1

`«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# "Õã,≤ Hõů=Ú KÕã≤ 1„Ѩã=÷¨ Ú Ñ¶∞¨ $`«=Ú áÈã≤ =O_ç, ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_∞»
^Œâ◊ =¸ÅHõëêÜ«∞=Ú 1 „Ѩã,÷¨ =_»∞¡ L_çH#˜ hà◊√§, 1„Ѩã,÷¨ ÃÑ~°∞ñQÆ∞ q∂ñk
q∂ñQÆ_» 1 „Ѩã,÷¨ gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ |∞~°^QŒ <Æ #·≥ `«~∞° "å`«
kOz áê„`«=Ú #O^Œ∞ É’ã≤ x`«º=Ú 3 `«∞Å=ÚÅO`« Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú
KÕÜÚ« K«∞O_ç# ã¨=∞ã¨Î j¡Ñ^¨ Œ ~ÀQÆ=ÚÅ∞, JѨz, QÆO_»=∂Å, JO„`«=$kú, J~°∞ƒ^Œ=Ú,
„QÆÇϨ }˜, "åѨÙ, =¸Å"åºkè, HÀ+ª̈H$õ q∞~ÀQÆ=Ú Wq #tOK«∞#∞. [~î~° åyfl =$kú
<˘O^Œ∞#∞.
j¡Ñ¨^ŒQÆ[ˆHã¨i
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, <åaè, F=∞=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, z„`«=¸Å=Ú,
QÆO^èHŒ =õ Ú, =∞}˜tÅ, ~°ã㨠O≤ ^Œ∂~°=Ú, <Õáêà◊=ÚÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ QÆ∞O@
QÆÅQÆ~,° ѨÖ~¡Ë ∞° , x=∞‡, JÅ¡=Ú, gx ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz, ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`«
B+¨^=Œè Ú#∞ ÉèHí OΔ̃ z J#∞áê#=Ú "Õñ_çhà◊√§ ѨÙK«∞ÛH˘x# j¡Ñ^¨ =Œ Ú, Ñ‘Ç¡ Ϩ =Ú

„=} ~ÀQÆ zH˜`«û

Wq #tOK«∞#∞.

„=}~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "≥Ú^Œ@, ÅOѶ∞¨ #=Ú, ¿ãfi^Œ=Ú, „ѨÖÑË =¨ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞

"åxx *ËÜÚ« @, ~Ô O_»=k, ^Œ∞+¨ì ~°H=Îõ Ú#∞ nÜ«Ú@, =¸ñ_»=k Hõ@∞¡H@ õ ∞ì@,#
<åÅæ=k ѨQ∞Æ Å∞Û@, S^Œ∞=k â’^è#Œ =Ú, P~°=k X`«_Î =» ÚÅ∞ "ÕÜÚ« @, U_»=k
„=}"≥H· $õ `«=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì@ gxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „=}~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Ѩi„â◊=∞=Ú,
~å„u *ÏQÆ~} ° =Ú, „ã‘Î ã¨OQÆ=∞=Ú, ѨQ\Æ ˜ x„^Œ, gxx *ËÜ∞« QÆ∂_»^∞Œ . gx =Å#,
â◊¥Å, „=}=Ú#O^Œ∞ "åñѨ٠"≥∂ǨÏ=Ú, =∞$`«∞ºÑ¨Ù#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. L"≥∞‡`«Î "Õà§◊ #∞
#∂i ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤ H˘OK≥=Ú "≥KÛ« KÕã≤ „=}=Ú #O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ „=}=Ú#O^Œe "åñѨ٠#tOK«∞#∞. =∞„i, JuÎ, ~åq, Aqfi, ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe
gx Ѩ@Åì #∞ #∂i <Õ~Ú HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ „=}=Ú #O^Œe "åñѨ٠#tOK«∞#∞.
J~Ú`Õ „=}=ÚʼnõΩ ~å„`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« ñQÆ∂_»^∞Œ . XHõ "Õà◊ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕÜÚ« <≥_Å» , „H˜O^Œñ|_ç#\˜Ü ì Ú« , `˘e<å_»∞ KÕãÜ
≤ Ú« xz#kÜ«Ú, ZO_ç#kÜ«Ú#QÆ∞
Hõů=Ú#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . B+¨^•è ^Œ∞Å ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞, ^À+¨=Ú
"≥eH˜=K«∞Û#@∞Å, „=}=Ú Ü≥ÚHõ¯ =ÚY=Ú#∞ q_çz ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
„=}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "åñѨ٠JkèH=õ ÚQÆñ QÆey "Õ^#Œ Juâ◊~ÚOzÜ«Ú#fl Ü≥∞_»Å
JѨC_»∞ B+¨^ÖŒè ÑË ,¨ ¿ãfi^Œ, ¿ãHõ, JѨ`~« Ê° }=ÚÅ =Å# â◊q∞OѨx Ü≥∞_»Å ~°H=Îõ Ú
nÜ«Ú@ „âı+=ª̈ Ú. W@∞¡ zH˜`û« KÕãÜ ≤ Ú« „=}=Ú â◊q∞OѨx Ü≥∞_»Å Hõ@∞¡ Hõ\ ì̃
ѨHfiõ =Ú#‰õΩ =zÛ# `«~∞° "å`« ѨQ∞Æ Å∞ #@∞¡ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú, ÉÏÅ∞~°∞,
=$^Œ∞Åú ∞, Hõ+=ì¨ Ú <À~°fix"å~°∞, Hõ$tOz#"å~°∞, ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» "å~°∞, „ã‘ÅÎ ∞ giH˜ QÆeQÔ _ç
„=}=Ú#O^Œ∞ "åñѨ٠ѨHfiõ =ÚHÍx Ü≥∞_» ѨQ∞Æ Å∞#@∞¡ KÕÜ∞« ñQÆ∂_»^∞Œ .
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÀ=ÙH˘=Ú‡#∞ [Å=Ú#O^Œ∞ #∂i XHõ aO^Œ∞=Ù#∞ "Õã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ,
JuHõi#î =∞~Ú#"åñѨ٠ѨHfiõ =Ú#‰õΩ =zÛ Ñ¨Q∞Æ Å∞#∞. áê=Ú‰õΩ |∞ã¨=Ú#∞ Éèãí ‡¨ =Ú
KÕã≤ P=#∂<≥ Ü«∞O^Œ∞ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ , „=}„ѨHÀѨ=Ú â◊q∞Oz j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
ѨQÆ∞Å∞#∞. #∞=ÙfiÅ Hõů=Ú, LѨC, Ѩã¨∞ѨÙ, =∂xѨã¨∞ѨÙ, `≥QÆ_», <Õ~Ú,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, "Õñáê‰õΩ, gx#xfl\˜x #∂i, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã≤# „=}=Ú â◊√^Œú=∞QÆ∞#∞. "Õñáê‰õΩ, uÅÅ∞, <Õáêà◊Ѩ٠"Õà◊√§, `≥QÆ_»,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, `Õ<≥ gxx HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^Œ∞+¨„ì =}=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞.
ã¨∞QÆOkèáêÅ "Õà§◊ #∞ #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ „=}=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. `≥ÅQ¡ <Æ flÕ ~°∞
"Õà§◊ ~°ã=¨ Ú 8 `«∞Å=ÚÅ∞, P=ÙáêÅ∞ 32 `«∞, `«Q∞Æ =∂„`«=Ú ÃÑ~°∞ñQÆ∞, "≥#fl
gxx HõeÑ≤ zeH˜ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ |ǨïHÍÅ=ÚQÆ #∞O_ç „=}=Ú âßOu*ˇO^Œ∞#∞.
`≥ÅQ¡ OÆ >ˇ#"Õà§◊ ã¨`∞« #Î ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ z~°HÍÅѨ٠„=}=Ú â◊q∞OK«∞#∞.
ã¨áêÎOQÆQÆQÆ∞æÅ∞
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, „uá¶êÖÏÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞ gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ QÆ∞yæÅ=Ú HõeÑ≤, <Õ~Ú HõeÑ≤ =\˜HÅõ ∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z Ѩ^ºŒä =ÚQÆ
Éè∞í lOz# ^Œ∞+ì̈ „=}=ÚÅ∞, JѨz, "Õ∞ǨÏ=Ú, ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú, <å_ô „=}=Ú#∞
=∂#∞#∞.
*Ï`åºk Ѷ¨∞$`«=Ú – `≥·Å=Ú#∞
*Ïl"≥ÚQÆÅæ ∞, "ÕñѨ|∞_»=∞Å∞, á⁄@¡ P‰õΩ, P‰õΩѨ„u, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, =∂ã≤
Ѩã∞¨ ѨÙ, Ѩã∞¨ ѨÙ, ã¨∞QÆOkèáêÅ, =∞Ol+≤,ì Hõ~H° ͯܫ∞, "≥∞#ÿ =Ú, "≥∞Åÿ ∞ `«∞`«=Î Ú,
Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú, gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ HÍ#∞QÆ∞q`«∞ÅÎ ∞ HõeÑ≤ #∂i `«Q∞Æ =∂„`«=Ú
Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ã¨HÅõ „=}=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. nx
Ü«∞O^Œ∞ #∂<≥#∞ QÆ∂_» áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕÜ∞« =K«∞Û#∞.
Q“~åk Ѷ¨∞$`«=Ú `≥·Å=Ú
QÀ~ÀK«#=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∞Ol+≤,ì *\Ï=∂Oã≤, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, áœO_»sHõ=Ú,
J#∞ „QÆO^二 =Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , Éè„í ^Œ=Ú¿ãÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, *Ïl "≥ÚQÆÅæ ∞, "ÕñѨ~ÚQÆ∞à◊√§,
á⁄@¡ P‰õΩ, HÍ#∞QÆ∞q`«∞ÅÎ ∞, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, "≥∞#ÿ =Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =∞Ǩ"Õ∞^Œ,
gxx #∂i "≥ÅñQÆ, <Õ~ˆ _»∞, x=∞‡ =∂ˆ~_»∞, =∂q∞_ç gxѨ@Åì ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
QÆeÑ≤ 1 „Ѩã=÷¨ Ú Ñ¶∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ nxx ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ã¨=∞ãÎ̈
„=}=ÚÅ∞ â◊√^Œ=ú ÚÅQÆ∞#∞. nx Ü«∞O^Œ∞ #∂<≥áÈã≤ÜÚ« ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =K«∞Û#∞.
„=}~åHõΔã¨`≥·Å=Ú
J=#∂<≥ 16`«∞, P=Ù <≥~Úº 8 `«∞, gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ã=¨ Ú#
=O_ç Ñ≤^ÑŒ ¨ 4 `«∞Å=ÚÅ∞ z„`«=¸ÅѨ٠P‰õΩ Hõů=Ú#∞ HõeÑ≤ Ñ≤O_ç, Ñ≤^ÑŒ ,¨
QÆO^èHŒ =õ Ú ~°ã¨ ã≤O^Œ∂~°=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, =∞#t≈Å, Ѩã∞¨ ѨÙ, HÍq~å~Ú, P"åÅ∞
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 6 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î "Õã≤ Hõ[e˚ QÆ =∞iÌOz, áê^Œ~ã° =¨ Ú 3 =∂+¨=ÚÅ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ü≥∞`«∞Î "Õã≤ ~¸ K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ `≥Å· =Ú ã≤^=úŒ Ú KÕã≤ H˘OK≥=Ú "Õñ_çQÆ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ QÆl,˚ ^Œ∞~°Q,Æ K≥=∞@, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, "å`«~H° =Îõ Ú, ã¨=∞ãÎ̈ „=}=ÚÅ∞, q+¨=Ú,
q™ÈÊù@=Ú, ^Œ„^Œ∞ `≥Å¡‰õΩ+¨μì=Ù, Wq Ü«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞. „H˘`«Î^è•#º=Ú,
q∞#∞=ÚÅ∞, #∞=ÙfiÅ∞, ɡÅ=¡ Ú, LÅ=Å∞, #∞=ÙfiÅ∞ HõeÑ≤# ѨÙÅQÆ=Ú, ѨKÛ« à◊√§,
P=∞=ÚÅ∞, z‰õΩ¯_»∞, [Å„áêÜ«∞^Õâ=◊ ∞O^Œe [O`«∞=∂Oã¨=Ú, j`«Å [Å=Ú,
LѨC, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤O_ç ÉèHí Δõ º=ÚÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, áêÅ∞, =∞l˚Q,Æ
Wq Ü«∞xflÜ«Ú „=}~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ JѨ^ºŒä =ÚQÆ#∞Hõ "åxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
ã¨^Àº „=} zH˜`«û
JѨC_»∞ QÆey#"≥· â◊¥Å`ÀñQÆ∂_ç# QÍÜ«∞=ÚÅ#∞ Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú`Àñ QÆ∂_ç#
<≥~Úºx H˘OK≥=Ú "≥KÛ« QÆ áÈã≤ `«_∞» Ѩ=ÅÜ«Ú. L`«~Î̂ }˜Ü∂« ‰õΩ ~°ã=¨ Ú#∞ áÈã≤
`«_Ñç #≤ QÍÜ«∞=Ú#O^Œ∞ HÍÔ~_ç ~°H=Îõ Ú xÅ∞K«∞#∞. <ÕuÜ«∞O^Œ∞ Hõ~∂° Ê~°=Ú#∞
HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ HõuÎ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# QÆÅ∞QÆ∞ QÍÜ«∞=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
Jyfl^ŒQÆú„=} zH˜`«û
nxÜ«∞O^Œ∞, Ñ≤`«Îq„^ŒkèH˜ *ˇÑ≤Ê# zH˜`«ûÅ#∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú
#∞=ÙfiÅ#∞ HÍeÛ Éèãí ‡¨ =ÚKÕã,≤ Ü«∞=ÅÉèãí ‡¨ =Ú KÕiÛ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ JyflKÕ QÆe#æ
ÉÁ|ƒÅ∞ =∂#∞#∞. #∂<≥Ö’ Ü«∞=Å#∞ "Õ~ÚOz "≥∞`«QÎ Æ #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
HÍe ÉÁ|ƒÅ∞ =∂#∞#∞. JѨC_»∞ HÍe# ÉÁ|ƒÅ Ü«∞O^Œ∞ `Õ<#≥ ∞ ѨÓã≤ "≥O@<Õ
Ü«∞=Å K«∂~°=‚ Ú#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ QÍÜ«∞=Ú =∂#∞#∞. |„Ô~ "≥#fl, |„Ô~áêÅ∞,
gx`À #∞=ÙfiÅ#∞ #∂iѨÓã≤# HÍe# QÍÜ«∞=Ú =∂#∞#∞. h~°∞ Ñ≤Ñʨ e "Õà§◊ #∞
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ HÍe# QÍÜ«∞=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
r~°Hõ Ѷ¨∞$`«=Ú
rÅHõ„~° "ÕãH≤ ÍñK«|_ç# Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞, "≥∞#ÿ =Ú, ~åà◊=Ú (ã¨~~°̊ ã° =¨ Ú)
gxx HõeÑ≤ ^ÕÇϨ =Ú# ѨÓã≤# HÍe# QÍÜ«∞=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
=∞Olëêªk `≥·Å=Ú
=∞Ol+≤,ª K«O^Œ#=Ú, KåñQÆ"àÕ √◊ § gxx #∂i `«Q∞Æ =∂„`«=Ú #∂<≥ áÈã≤
ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ HÍe# ÉÁ|ƒÅ∞ =∂#∞#∞.K«`∞« ëêÊ[˚O`«∞=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯
~À=∞=ÚÅ∞ K«~‡° =Ú, QÔ >ˇÅì ∞, H˘=Ú‡Å∞, Z=ÚHõÅ∞, gxx Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ #∂<≥

<å_ô „=} zH˜`«û

Ü«∞O^Œ∞ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =∞~°Å ~À=∞=ÚÅ∞ "≥ÚÅK«∞#∞.

<å_»∞Å Ü«∞O^Œ∞ ÖËz# „=}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ |∞kú=∞O`«∞ñ_»Q∞Æ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ <å_»∞Å

Ü≥ÚHõ¯ QÆ=∞#=Ú#∞ QÆ∞~Ô iÎ Oy â◊G=ÚKÕ peÛ ã¨=∞ã¨Î „=}=ÚÅ#∞ñ *ˇÑÊ≤ # â’Éè<í åk
zH˜`«û#∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. <å`«[<å_ô „=}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, â◊G=ÚKÕñ reÛ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
`≥ÅÜ
¡ Ú« `«~ˆÎ }˜ HÍÜ«∞Å#∞, #∞=ÙfiÅ#∞ #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Ñ≤`[Ϋ <å_ô
„=}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, #∞=ÙfiÅ∞, =∞Ol+≤,ì Ñ≤#fláêñѨ~,° Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, gxx
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. HõÑ[¨¶ <å_ô „=}=Ú #O^Œ∞ #∞=ÙfiÅ∞ Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú
<Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ § ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. â◊ź=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „QÆ∞K«∞ÛH˘#∞@ =Å# QÆey# QÍÜ«∞=Ú#O^Œ∞ #∞=ÙfiÅ∞, `Õ<,≥ <≥~Úº
gxx HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú, ~ˆ ÅQÆ∞A˚, Ѩã∞¨ ѨÙ, #Å¡ `≥Q_Æ ,»
gx K«∂~°‚=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ gx Ü«∞O^Œ∞, ^•~°=Ú#∞ `«_çÑ≤ =uÎ KÕã≤
P„=}=Ú#O^Œ∞ ^ÀÑ≤# <å_ô „=}=Ú â◊√^Œú=∞QÆ∞#∞. ˆ~ñQÆ∞ѨO_»¡ XÅ∞ѨÙ,
„=∞OQÆHÍÜ«∞Å∞, áÈñHõ K≥@∞ìÑ@¨ ,ì ã¨=Ú„^ŒÅ=}=Ú gxx ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ áêÅ`À#∞,
*ˇ=Ú_»∞áêÅ`À#∞ #∂i, =uÎ KÕã≤ <å_ô„=}=Ú#O^Œ∞ñ *ÁxÑ≤# Jk =∂#∞#∞.
^Œ∞+¨ì „=}=ÚʼnõΩñ *ˇÑ≤Ê# `≥·Å=ÚÅxflÜ«Ú <å_ô„=}=ÚÅñ É’ñQ˘@∞ì#∞.
*ÏlP‰õΩ, lÖË_¡ ∞» , ~ˆ ÅQÆ∞A˚, HÍ=∞QÆq`«∞ÅÎ ∞, <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú gxx ÉÁO`«*ˇ=Ú_»∞ áêÅ`À
#∂i =uÎKãÕ ≤ „=}=Ú#O^Œ∞ñ *ÁxÑ≤# <å_ô„=}=Ú #tOK«∞#∞.
PiÔH J#fl=Ú#∞ |„Ô~ ÃÑ~°∞ñQÆ∞#`À #∂i ѨÓã≤# ѨÙ~å`«# <å_ô
„=}=Ú=∂#∞#∞. Hõ$â◊√Å∞, ^Œ∞~°ƒÅ∞Å∞, ÉèíÜ«∞jÅ∞~°∞, giH˜x =∞~°‡™ê÷#=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ QÆey <å_ô „=}=ÚʼnõΩ â◊G=ÚKÕÜ«∞ñ[#^Œ∞. HΔÍ~°=ÚÅ∞, =uÎ,
ã¨∂^Œ∞Å∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ zH˜`û« OѨ=ÅÜ«Ú.
‰õΩOaèHÍk `≥·Å=Ú
ã¨∞~°á⁄#fl, Y~°∂~˚ Ñ° Ù¨ K≥@∞ì, "≥ÅñQÆ, =∂ˆ~_»∞, gx ѨzÛHÍÜ«∞Å#∞ HõëêÜ«∞=Ú
ÃÑ\ì̃, JO^Œ∞ `≥Å· =Ú áÈã≤, ѨHfiõ =Ú KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ,¨ <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, ã¨~à° ^◊ =Õ ^•~°∞
Ѩ@,ì ^•Åzx, P‰õΩѨ„u, UʼnõΩÅ∞, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ÑÆ @ ¨ ,ì
z„`«=¸Å=Ú, PÔ~ѨÙ=Ùfi, gx K«∂~°‚=Ú#∞ HõeÑ≤ ¿ãqOz# ÉÏ}=ÚÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „QÆ∞K«∞ÛH˘#∞@ =Å# <å_ô„=}=Ú #tOK«∞#∞.
ÉèíÖÏ¡`«HÍk `≥·Å=Ú
r_çyO[Å∞, lÖË¡_»∞, q∞iÜ«∂Å∞, ã¨=Ú„^ŒÅ=}=Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, z„`«=¸Å=Ú, gxx Hõů=ÚKÕã≤ QÆ∞O@HõÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú,
#∂<≥ Ü « Ú , áÈã≤ H Íñz áê#=ÚKÕ ã ≤ # <å_ô „ =}=Ú, Hõ Ñ ¶ ¨ " å`« = Ú =Å#

ÉèíQÆfl~ÀQÆ zH˜`«û
JѨz~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.

Z=ÚHõÅ∞ qiy# Ü≥∞_»Å ÉÏQÆ∞QÆ `≥eã≤H˘x "≥Ú^Œ@ JK«Û@ j`«Å [Å=ÚKÕñ

^Œ_Ñç ≤ Z=ÚHõÅ∞ ZK«∞Û`«‰Ωõ ¯=QÆ #∞O_ç# ã¨iQÍñ *ËiÛ "≥∞`«xÎ Ü≥∞„~°=∞\˜ì |∞~°^#Œ ∞
ѨÓã≤ ^Œ~ƒ° Åù ∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÆ"åxKÕ Hõ@∞ìH@õ =ì ÅÜ«Ú.ÉèQí flÆ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "Õ^#Œ QÆeyÜ«Ú#fl
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ü≥∞_»Å, ѨOK«=¸ÅHõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ áêÅ∞ HõeÑ≤ ѨHõfi=Ú KÕã≤ ^•x`À

^Œ_»∞Ѩ=ÅÜ«Ú. ã¨∞M’+¨‚=ÚQÆ #∞O_»∞ #∂<≥#∞ ѨÓÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∂Oã¨=Ú,
=∂Oã¨~ã° =¨ Ú, <Õ~Ú, áêÅ∞, #∞=ÙfiÅ Hõ@∞ì, ѨÙ+≤Hì ~õ ° J#fláê#=ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxx ÉèQí flÆ ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"åi H˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. áêÅ∞, <Õ~Ú, `Õ<,≥ ÅHõ¯ gxx
HõeÑ≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ,¨ ÉèQí flÆ ~ÀQÆ=ÚQÆÅ"åñ_»∞ „áê`«óHÍÅ=Ú# áê#=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ã¨O^è∞Œ Å Ü«∞O^Œe Ü≥∞=ÚHõÅ∞ qiy# Ü≥∞_», <Õ~Ú, ÅHõ¯, QÀ^è∞Œ =∞Å∞,
=∞kÌK@≥ ∞ìÑ@¨ ,ì gx Ü«∞O^Œ∞ áêÅ∞áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú#∞. "≥Å∞¡e,¡
`Õ<,≥ ÅHõ¯, <Õ~Ú, â◊~¯° ~°, gxx Hõů=ÚKÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# Ѩye#qÜ«Ú, `≥y#qÜ«Ú,
*Ïi#qÜ«Ú#QÆ∞ Z=ÚHõÅ∞ ã¨iQÍ KÕi ÉÏQÆ∞QÆ #∞O_»∞#∞. QÆ=fiÅ Éèãí ‡¨ =Ú#∞,
~Ô O_»∞, ÖËHõ =¸ñ_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`«, ѨzÛáêÅÖ’ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Jã≤É÷ Oíè QÆ=Ú
ÉÏQÆQÆ∞#∞. áêÅ∞, ÅHõ¯, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, <Õ~Ú, r=Hõ=Ú, |∞∞+¨Hõ=Ú, "Õ∞^Œ,
=∞Ǩ"Õ∞^Œ, HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo, |∞kú, =$kú, gx#xfl\˜x *ËiÛ HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x##∞,
=∞kÌ K≥@∞ì Ѩ@#ì ∞ #eÜ«∞Q˘\ì̃ áêÅÖ’ "Õã≤ HÍñz ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, QÀ^è∞Œ =∞
K«∂~°=‚ Ú#∞ <ÕuÖ’ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞ ã¨=∞ãÎ̈ ÉèQí flÆ ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ ÉÏQÆQ∞Æ #∞.
ÖÏHΔÍQÆ∞QÆ∞æÅ∞
ÅHõ¯, =∂ůOQÆ}q˜ `«∞ÅÎ ∞, =∞kÌK@≥ ∞ìÑ@
¨ ,ì ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú
gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ QÆ∞yæÅѨ٠K«∂~°‚=Ú HõeÑ≤ ÉèíH˜ΔOz#
qiy#qÜ« Ú , *Ïi#qÜ« Ú #QÆ ∞ Z=ÚHõ Å ∞ ÉÏQÆ Q Æ ∞ #∞. J=Ü« ∞ ==ÚÅ∞
=„[`«∞ź=ÚÅQÆ∞#∞. Z=ÚHõÅ∞ qiy „=}"≥∞#ÿ ѨC_»∞, ѨÓ~ÀfiHõHÎ ëõ êÜ«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
`Õ<,≥ <≥~Úº, JkèH=õ ÚQÆñ HõeÑ≤ Ü≥Úã¨Oy q∞QÆ`« zH˜`û« #∞ ÉèQí flÆ =Ú #‰õΩ =Öˇ
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ÉèQí flÆ ~ÀQÆ=Ú Ñ¨Hfiõ =Ú#‰õΩ ~åx Ü≥∞_» "å`« "åº^è∞Œ ʼnõΩñ *ˇÑÊ≤ #
`≥Å· =Ú#∞ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú.
QÆO^èŒ`≥·Å=Ú
„Ѩuk#=Ú ~å„u Ü«∞O^Œ∞ [Å=Ú#O^Œ∞ #Å¡ #∞=ÙfiÅ#∞ <å#ñÉ’ã≤ ѨQ\Æ ˜
Ü«∞O^Œ∞ fã≤Ü∞≥ O_çOz, áêÅÖ’ T~°ñÉ’Ü«∞=ÅÜ«Ú. W@∞¡ 21 k#=ÚÅ =~°‰Ωõ
KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ,¨ WѨÊѨ@ì ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 21 k#=Ú ÉèÏ=# KÕã≤ Ü≥∞O_»É\ˇ ì̃ K«∂~°=‚ Ú
KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@ HÍHÀo, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =∞Ol+≤,ì ã¨∞QÆOkèáêÅ, HÀ+¨μ=ì Ù, ã¨~~˚° ã° =¨ Ú,
[\Ï=∂Oã≤, ^Õ=^•~°∞, K«O^Œ#=Ú, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, #∞=ÙfiÅ∞ gxx K«∂~°=‚ ÚÅ∞
KÕã≤ HõeÑ≤ ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ=º=ÚÅ∞ "Õã≤ HÍñz# HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ <åÅ∞yO`«Å∞
áêÅ∞áÈã≤ HõeÑ≤ `≥Å· =Ú#∞ ã≤^=úŒ Ú KÕã≤ nxÜ«∞O^Œ∞ UʼnõΩÅ∞, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl
P‰õΩ, rÅHõ„~°, „QÆOkè`Q« ~Æ =° Ú, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì áœO_»sHõ=Ú, #Å¡`Q≥ _Æ ,» ã¨∞QÆOkèáêÅ,
tÖÏ[`«∞, H©~Δ H° ÍHÀo, ~ˆ QÆ\ ˜ ^Œ∂Å QÀ"≥Å, KåñQÆ "Õà√◊ §, ѨiHÔ QÆ_,¤» gx K«∂~°=‚ Ú#∞
QÆeÑ≤ `≥Å· =Ú#∞ "≥∞Å¡x =∞O@`À ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. D `≥Å· =Ú
ÉèQí flÆ ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨~fi° ^•Ç≤Ï`«=Ú, PˆHÑΔ H¨ "õ å`«=Ú, ѨHÍΔ Ñ¶∂¨ `«=Ú, ^Ò_»ÖOˇ _»∞@,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Pk`«"Î å`«=Ú, =∞<åºã¨OÎ Éè=í Ú, t~À~ÀQÆ=Ú, Hõ~â‚° ¥◊ Å, ÃãÅ=ÙÅ∞ Ѩ@∞ì@, K≥=Ù_»∞,
uq∞~°~ÀQÆ=Ú, „ã‘=Î Å# QÆey# Hõ$â◊`fi« =Ú, ã¨=∞ã¨Î "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
nxx áê#, =∞~°Ì#, #㨺, =ã≤Î, Hõ~°‡Å∞, Éè’[#=Ú#O^Œ∞ *ËiÛH˘#∞@ gx
=¸ÅOQÍ LѨÜ∂≥ yOѨñ^ŒQ∞Æ . nx=Å# "≥∞_»Å∞, =¸ñѨÙ~°=Ú, ~˘=Ú‡, Wq
ѨÙ+≤ì *ˇO^Œ∞#∞. =ÚY=Ú Ñ¨^‡Œ =Ú =Öˇ #∞O_ç#^≥· ã¨∞QÆO^èÜ Œ Ú« Hõ=Î ∞QÆ#∞O_»∞#∞.
~å[Ü≥∂Qƺ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. LѨC, HÍ~°=Ú, HΔÍ~°=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞, "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú, ZO_»,
Hõã~¨ `° ∞« , ~°∂HΔÍ#fl=Ú gx##fl\˜H˜ ÉèQí flÆ ~ÀQÆ=Ú QÆÅ"å~°∞ =i‚OѨ=ÅÜ«Ú.
ÉèíQÆO^èŒ~° ~ÀQÆ zH˜`«û
QÆ∞^Œ=Ú #O^Œ∞ "åñѨ٠QÆey# ^•x <≥iOy B+¨^=Œè ÚÅ KÕ`#« ∞ LѨ"å™ê^Œ∞Å
KÕ`#« ∞ ZO_»∞#@∞¡ KÕã≤ qˆ~K«<å^Œ∞ÅKÕ â◊√^Œ=ú Ú KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ ѨHfiõ =Ú#‰õΩ ~åx
Ü≥∞_»Å [ÅQÆÅ∞Ö’#QÆ∞"åx #O\˜Oz ~°H=Îõ Ú#∞ nÜ«∞=ÅÜ«Ú. ÉèQí OÆ ^Œ~=° ∞#ñ
QÍ Pã¨# Ѩq„`«=Ú. =∞„iP‰õΩ, W\˜Háõ ⁄_ç, ™⁄O\˜, uÑ¨Ê fñÔQ, QÆÖ~Ë̊ ∞° , gxx
#∂i Ñ≤\ H˜ Åõ `Àñ ‰õÄ_ç# ÉèQí OÆ ^Œ~~° ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ∞ – lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, =∂x Ѩ#∞ã¨∞, gxx #∂i =uÎKãÕ ,≤
ÉèQí OÆ ^Œ~° QÆu<≥éO˜ y, P =uÎx "Õã#≤ Ü≥∞_», ã¨=∞ãÎ̈ â◊s~°=∞O^Œe <å_»∞Å qHÍ~°
=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞. #∞=ÙfiÅ∞, Hõ~°Hͯܫ∞, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞Ѩ@ì, "Õñáê‰õΩ, Ѩã¨∞ѨÙ,
=∂xѨã∞¨ ѨÙ, =ã¨, Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ÉèQí OÆ ^Œ~° „=}=Ú,
<å_ô „=}=Ú LѨ^OŒ â◊=Ú, ^Œ∞+¨ì „=}=ÚÅ∞ Wq JxflÜ«Ú #tOK«∞#∞. „uѶŨ
~°ã=¨ ÚKÕ ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú#∞ x`«º=Ú Hõ_∞» QÆ∞K«∞, „uѶŨ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ Ñ≤e¡ Ü≥∞=ÚHõ#∞
Kåk, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú #tOK«∞#∞. <Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, z„`«=¸Å=Ú,
Ju=ã¨, gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, ‰õΩHõ¯ Ü≥∞=ÚHõ#∞, hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ Kåñk
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú #tOK«∞#∞.
#=HÍi¬Hõ QÆ∞QÆ∞æÅ∞
„uѶŨ =ÚÅ∞ 3 `«∞, QÆ∞yæÅ=Ú 5 `«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 1 `«∞, gx <ÕH=õ Ú KÕã≤
#∂i =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ̃ z# ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, "åñѨÙ, QÆ∞Ň=Ú, =¸Å"åºkèÜÚ«
#tOK«∞#∞.
ã¨ÑÎ̈qOâ◊uHõ QÆ∞QÆ∞æÅ∞
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, „uѶŨ =ÚÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞,
uѨÊfñÔQ, z„`«=¸Å=Ú, HõK∂« ~°=ÚÅ∞, UʼnõΩÅ∞, "≥∂_ç, ÃÑ^Œ™Ì ÈñѨÙ, ^Õ=^•~°∞,
^èxŒ Ü«∂Å∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, K«=º=Ú, Ñ≤#fláêñѨ~,° Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ,
a_®Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ nxH˜ JO`«\H˜ ˜ ~Ô O_çO`«Å∞
QÆ∞yæÅ=Ú "Õã,≤ ~ˆ ñQÆ∞ѨO_»O`« =∂„`«Å∞ KÕã,≤ `Õ<`≥ À ÉèHí OΔ̃ z#, ^ŒQ∞Æ ,æ âßfiã¨,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

"åñѨÙ, =¸Å"åºkè, ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å, áê~°≈fiѨ٠â◊¥Å, L^Œ~=° Ú,

á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ, QÆ∞^Œ=Ú, gx Ü«∞O^Œe ÉÏ^è,Œ Jâ◊‡i=¸„`«H$õ „K«Û=ù Ú, JO„`«=$kú,
Hõ$=ÚÅ∞, ѨÙ~å}[fi~°=Ú, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, P<åǨÏ"å`«=Ú, L<å‡^Œ=Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù,
L^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞, <å_ô „=}=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, j¡Ñ^¨ =Œ Ú, Wq JxflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
Ãã·O^èŒ"åk `≥·Å=Ú
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, z„`«=¸Å=Ú, <ÕáêÅѨ٠"Õà√◊ §, "≥∂^Œ∞QÆ∞ "Õà√◊ §, Ñ≤#fl
áêñѨ~,° gxx #eÜ«∞ñQ˘\˜ì Zxq∞^ŒO`«Å QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç Zxq∞^Œ=
áêÅ∞QÆ q∞yeÛ Ñ≤^ÑŒ ¨ D HõëêÜ«∞=Ú#‰õΩ <åÅ∞QÆ= áêÅ∞ #∂<≥ áÈã≤ Ñ≤Ñʨ à◊√§,
֒ǨÏÉèí㨇=Ú gxx Hõů=Ú KÕã≤ =O_ç ã≤^Œú=Ú KÕã≤H˘x ÖËѨ#=Ú KÕã≤#
J™ê^躌 Hõ$=ÚÅ`Àñ QÆ∂_ç# ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú #tOK«∞#∞.
„=}QÆ*ÏO‰õΩâ◊=Ú
WOybHõ=Ú, PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∞}˜tÅ, ã¨∞~°á⁄#flѨ@,ì áê^Œ~ã° =¨ Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú,
QÆO^èHŒ =õ Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Ju=ã¨, K«=º=Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, Z„~°=ÚÅ∞
"≥∂^Œ∞QÆ, "≥OѨe, F=∞=Ú, QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, lÖË_¡ ∞» "Õà√◊ §, Leq∞i
"Õà√◊ §, <åaè Hõ~H° ͯܫ∞ gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ P=#∂<≥KÕ =∞iÌOz QÆ∞\˜HÅõ ∞ KÕã≤
¿ãqOz# <å_ô „=}=Ú QÆO_»=∂ÅÅ∞ QÆl,˚ ^Œ∞+¨ì „=}=ÚÅ∞, ^Œ„^Œ∞, K≥qÖ’
HõOѨÙ, t~À~ÀQÆ=Ú, ǨÏã¨Îáê^Œ=ÚÅ∞ ѨQÆ∞Å∞@, ÉèíQÆO^Œ~°=ÚxqÜ«∞xflÜ«Ú
=∂#∞#∞.
`å„=∞„ѨÜ≥∂QÆ=Ú
4 `«∞, `å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩÅ#∞, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, "åqeÜ«∂‰õΩ ~°ã=¨ Ú, "å‰õΩ_»∞
"Õà§◊ ~°ã=¨ Ú, =ÚÅHõ"àÕ §◊ ~°ã=¨ Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° ~°ã=¨ Ú, ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ áêÅ∞, gxKÕ
„Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÍ 3 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã,≤ JyflÜ«∞O^Œ∞ 3 =∂~°∞Å∞ ^ŒQ=úÆ Ú KÕã,≤
Ñ≤^ÑŒ ,¨ áê^Œ~ã° =¨ Ú, 2 `«∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 4 `«∞, gxx 3 `«∞, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
HõeÑ≤ ÃÑ· *ˇÑÊ≤ # `å„=∞=Úq∂ñ^Œ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ JO^è=Œ ¸+¨Ü∞« O„`«=Ú
#O^Œ∞xz 5 ÅѶڨ ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã≤ fã≤ `Õ<,≥ <≥~Úº, gxx HõeÑ≤ x`«º=Ú 1

T~°∞ã¨ÎOÉèí ~ÀQÆ zH˜`«û

QÆ∞iyO[`« ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨OѨÓ~°‚ ÉèQí OÆ ^Œ~~° ÀQÆ=ÚÅ∞ ã¨=∞ã¨Î „=}=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.

D ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ âı¡+¨‡=Ú#∞ #tOѨñ*Ëã≤, "å`« „ѨHÀѨHõ~°=ÚÅ∞ HÍx

Ü«∞ø+¨^=Œè ÚÅ#∞ ã¨~fi° ^• Xã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú ¿ãflǨÏHõ~‡° , =ã≤HÎ ~õ ‡° , qˆ~K«#=Ú
gxx KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . ~°∂HõBΔ +¨^=Œè ÚÅ <˘ã¨Oy HõÑ=¨¶ Ú#∞ #tOѨñ*Ëã≤ "å`«ÇϨ ~°
„H˜Ü∞« Å#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. tÖÏ[`«∞, QÆ∞yæÅ=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã,≤ QÀ=¸„`«=Ú`À QÍx, ^Œâ=◊ ¸Å HõëêÜ«∞=Ú`À QÍx, ѨÙK«∞ÛH˘x# T~°∞ã¨OÎ Éèí
"å`«=Ú #tOK«∞#∞. r_çyO[Å∞, uѨÊfñÔQ, ™⁄O\˜, ^Õ=^•~°∞, Hõ~H° ͯܫ∞, QÆÖ~˚Ë ∞° ,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^Œâ=◊ ¸ÅÅ∞ gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z# T~°∞ã¨OÎ Éè=í Ú #tOK«∞#∞. „uѶ֨ ÏÅ∞,
K«=º=Ú, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "≥∂_çgx K«∂~°=‚ Ú `Õ<≥ QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z##∞,
QÆ∞yæÅ=Ú#∞ QÀ=¸„`«=Ú`À ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, T~°∞ ã¨OÎ Éè=í Ú=∂#∞#∞.
QÆ∞O*ÏÉèí„^Œ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 9 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞,Î QÆO^èHŒ =õ Ú 3 `«∞Å, QÆ∞iyO[Å QÆ∞A˚
14 `«∞, <Õáêà◊=ÚÅ∞ 3 =∂, gxx `«H¯õ e ~°ã=¨ Ú, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú L"≥∞‡`«Î
~°ã=¨ Ú, HÍñzÜ«∂‰õΩ~°=Ú, gxKÕ <˘Hõ k#=Ú =∞iÌOz, ÉèÏ=# KÕã≤ 4 QÆ∞iyO[
ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ 1 =∂„`«#∞ WOQÆ∞=, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gx`À ÉèHí OΔ˜ z#
J™ê^躌 T~°∞ã¨OÎ Éè=í Ú #tOK«∞#∞.
LѨ^ŒOâ◊ ~ÀQÆ zH˜`«û
LѨ^OŒ â◊~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ¿ãflǨÏáê#=Ú, K≥=∞@ nÜ«Ú@, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ
â◊s~°=Ú#∞ â◊√^ŒÑú ~¨ z° eOQÆ=Ú #_»∞=∞#∞O_»∞ #~°=Ú#∞ "ÕkOè Ѩ=ÅÜ«Ú. ÖËHõ
[ÅQÆÅ #O\˜Oz ~°H=Îõ Ú nÜ«∞=ÅÜ«Ú. ÖËHõ qˆ~K«#=Ú ==∞#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åiKÕ â◊√^ŒúѨ~°K«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ KÕã≤# ^À+¨=Ú x=iÎOz ÉÏ^èŒ, "åñѨÙ#∞
â◊q∞OK«∞#∞. =∞iÜ«Ú eOQÆ=Ú L_çH#˜ g~°º=Ú Hõ~Δ ÚOK«∞. HÍ=Ù# eOQÆ=Ú
L_»∞‰õ‰õΩO_»∞#@∞¡ Ü«∞uflO=ÅÜ«Ú. „uѶ¨ÅHõëêÜ«∞=ÚQÍx, QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ
~°ã=¨ ÚKÕ QÍx, eOQÆ=∞O^Œe „=}=Ú â◊q∞OK«∞@ÔH· ÉÏQÆ∞QÆ Hõ_∞» QÆ=ÅÜ«Ú. „uѶŨ
=ÚÅ#∞ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ `Õ<Ö≥ ’ñ QÆeÑ≤ ÉÏ}eÜ«∞O^Œ∞ "Õ~ÚOz K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
eOQÆ=Ú q∂ñ^Œ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ „=}=Ú â◊q∞OK«∞#∞. kiÃã# Ѩ@#ì ∞ #∂i
nx Ü«∞O^Œ∞ QÍx Hõ~H° ͯܫ∞#∞ #∂i nx Ü«∞O^Œ∞QÍx, ~°™êO[#=Ú HõeÑ≤
eOQÆ=Ú#O^Œe „=}=Ú q∂ñ^Œ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ ÖËH,õ kiÃã# Ѩ@ì Hõ~H° ͯܫ∞
gx K«∂~°=‚ Ú `Õ<≥ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ ã¨=∞ã¨ãΨ eOQÆ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
^èŒ∂Ѩ=Ú
~ˆ ñQÆ∞ Ѩ@,ì lÖË_¡ ∞» Ѩ@,ì L`«~Î̂ }∞Ѩ@,ì QÆO@∞ÉèÏ~°Oy Ѩ@,ì WOybHõ=Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ eOQÆ=Ú#O^Œ∞ ^è∂Œ Ѩ=Ú "Õã#≤ LѨ^OŒ â◊
„=}=Ú #tOK«∞#∞.ѨQ\Æ x˜ „^Œ, =¸„`«=Ú#∞ PѨÙ@, QÆ∞~°∞`«fi J#fl=Ú, "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú,
ɡÅ=¡ Ú, Ѩi„â◊=∞, ѨÙÅ¡x Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, =∞l˚QÆ gxx LѨ^OŒ â◊~ÀQÆ=Ú HõÅ"å~°∞
=i‚OѨ=ÅÜ«Ú.
Éèí∂xOÉÏk Ѷ¨∞$`«=Ú
<ÕÅ"Õ=Ú, "ÕñѨ, „uѶ֨ ÏÅ∞, á⁄@¡, HÍ#∞QÆ∞, *ÏѨ„u, K«O„_», "Õyã¨, gxx
[Å=Ú áÈã≤ =∞iÌOz Hõů=Ú KÕã,≤ <≥~ÚºáÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ áê#=Ú KÕã#≤
ã¨=∞ã¨Î LѨ^OŒ â◊~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Éè̌·~°= ~°ã¨=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ áê^Œ~ã° =¨ Ú 100 QÆ∞iyO[Öˇ`∞« ,Î nxH˜ =¸_çO`«Å∞QÍ HõÅHõO_»#∞
KÕiÛ W#∞Ѩáê„`«=Ú #O^Œ∞ "Õã≤, "ÕñѨ H˘Ü«∞º`À <˘Hõ*Ï=Ú=∞iÌOz,
áê^Œ~ã° =¨ Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ `≥ÅK¡ O« „_» K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤, Jxfl\˜x Hõ[e˚ QÆ =∞iÌOz
nxx 20 =∂„`«Å∞ KÕã≤ QÀ^è∞Œ =∞ K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞xz Éè~·ˇ =° ^Õ=Ùx |∂lOz k#
=Ú#‰õΩ 3 =∂„`«Å∞ K˘Ñ¨C# =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z <åÅ∞QÆ= k#=Ú
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x XH˘¯Hõ¯ =∂„`«K˘Ñ¨C# 14 k#=ÚÅ =~°‰Ωõ ÉèHí OΔ˜ z# LѨ^OŒ â◊
~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. â◊~¯° ~° <Õ~Ú`À QÆ∂_ç# "Õñ_çÜ∞« #fl=Ú Ñ¨^ºŒä =Ú. j`«[Å
áê#=Ú, j`«[Å ã¨Ê~°≈=Ú ‰õÄ_»^∞Œ . q∞H˜¯e ^ŒÑÊ≤ Q˘#fl Ü≥∞_»Å K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú#∞
^•x=∞‡~°ã=¨ Ú#∞ áê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. â∫K«=Ú KÕãH≤ ˘#∞@‰õΩ "Õñ_çhà◊§#∞
"å_»∞H˘#∞K«∞ "Õñ_çhà◊§^Œ_Ñç #≤ =G=ÚKÕ `«∞_»∞K«∞H˘#=ÅÜ«Ú. QÍe, ZO_», Jyfl,
gx ã¨OѨ~¯° =Ú ‰õÄ_»^∞Œ . <À~°∞ L_çH˜ ÉÏ^èQŒ eÆ #æ Ü≥∞_»Å, =ÚY áêHõ ǨÏ~°
zH˜`û« #∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „â◊=∞, =∂~°æ ã¨OKå~°=Ú, K«^∞Œ =Ù@, x„^Œ, PÅ㨺=Ú,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú. x`«º=Ú, Hõ~∂° Ê~å^Œ∞Å`Àñ QÆ∂_ç# `åO|∂Å
=Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú. âı+¡ ‡¨ ǨÏ~° zH˜`û« #∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. LѨC, ѨÙÅ∞ã¨∞, ѨQ\Æ x˜ „^Œ,
~å„u *ÏQÆ~} ° =Ú, „ã‘Î ã¨OѨ~¯° =Ú 14 k#=ÚÅ =~°‰Ωõ ™êfl#=Ú gxx =i˚Oz
W@∞¡ Ѩ^ºŒä =Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å LѨ^OŒ â◊ Ñ≤\ H˜ Åõ ∞ x=iÎOz |Å=Ú `Õ[ã¨∞û =$kúÜ∞ÿ≥

â◊¥Hõ^À+¨ zH˜`«û
P~ÀQƺ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.

eOQÆ=∞O^Œ∞ P"åÅ =Öˇ #∞O_»∞ â◊¥Hõ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ áê#=Ú

KÕÜÚ« @ qˆ~K«# „H˜Ü∞« ,~°H=Îõ Ú nÜ«Ú@, ÅѶڨ Éè’[#=Ú, KÕÜÚ« @Ü«Ú „âı+=ª̈ Ú.
`«∞q∞H˜ Ѩ@,ì „uѶ֨ ÏÅ∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ÑÆ @
¨ ì gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, gx Ü«∞O^Œ∞
#∂<≥ áÈã≤ HÍñz ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ â◊¥Hõ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞.Jxfl â◊¥Hõ^À+¨=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ „=}zH˜`û« Å#∞ LѨ^OŒ â◊~ÀQÆ=Ú#‰õΩñ *ˇÑÊ≤ # zH˜`û« Å#∞O*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
^•sfiHõ `≥Å· =Ú
^Õ=^•~°∞, "åqe, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ #∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ã≤^=úŒ ÚKÕã≤ eOQÆ=Ú q∂ñ^Œ

t~À~ÀQÆ zH˜`«û
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, áê#=Ú KÕã#≤ #∞ eOQÆ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.

"å`«=Ú=Å#ñ QÆey# t~À~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ K«=Ú~°∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú "Õã,≤

‰õΩOÉèí<ÕHõ=Ú ÃÑ\ì̃, K≥=∞@ nã≤ "å`«Ç¨Ï~°=ÚÖˇ·# áê#=Ú, PǨ~°=Ú, Hõ@∞¡
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. HÀ+¨μ=ì Ù, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, gxx ѨÙeHõ_∞» QÆ∞áÈã≤
#∂i, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ t~À~ÀQÆ=Ú =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
t~À=ã≤Î
t~°ã∞¨ û‰õΩ ã¨=∞=ÚQÍ "≥_Å» ∞Ê QÆey, 8 JOQÆ∞à◊=ÚÅÖ’`«∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#@∞¡
K«~‡° =Ú#∞ U~°Ê~°z t~°ã∞¨ ûÃÑ#· q∞#∞=ÚÅ Hõů=Ú#∞ ѨÓã≤, ^•x g∞^Œ K«~‡° =Ú
#∞xz, JO^Œ∞ L+¨=‚ ÚQÆ #∞O_ç `≥Å· =ÚÅ#∞ áÈã≤ xO_çOz ~Àyx xâ◊ÛÅ=ÚQÍ
<˘Hõ *Ï=Ú ‰õÄ~°∞ÛO_»É\ˇ #ì̃ "å`«t~À~ÀQÆ=Ú, ^Ò_»Å∞, ÃÑ_»`Å« , <Õ„`«=ÚÅ∞,
Hõ~=‚° ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Ü«∞O^Œe â◊¥Å, `«Å=}ñ‰õΩ, Wq JxflÜ«Ú â◊q∞OK«∞#∞.
Ñ≤`[Ϋ t~À~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú, áêÅ∞ gxKÕ `«_∞» ѨÙ@, j`«[Å=Ú#O^Œ∞
LѨC HõeÑ≤ ÖËѨ#=Ú KÕÜ«Ú@, r=Hõ=Ú, |∞∞+¨ÉèíHõ=Ú Ö’#QÆ∞ r=hÜ«∞
„^Œ=º=ÚÅ∞ "ÕãH≤ Íz# Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞, Ñ≤`ÇΫ Ϩ ~°"∞≥ #ÿ J#fl áê#=ÚÅ#∞ ÉèHí OΔ̃ K«∞@
gxñ*ËÜÚ« #k. HõÑ[¨¶ t~À~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, ÅOѶ∞¨ #=Ú, K≥=∞@ nÜ«Ú@, ~°∂Hõ,Δ
L+¨‚ Ѩ^•~°÷ Éè’[#=Ú, fHõ} Δ =ã¨∞=Î ÙÅKÕ ^è∂Œ Ѩ=Ú fHõ}
Δ Ñ¨^•~°÷ ÉèHí }
Δõ =Ú Ö’#QÆ∞
"åxx KÕÜÚ« #k.
âßiÉÏk ÖËÑ#¨ =Ú
ã¨∞QÆOkèáêÅ "Õà◊√§, `å=∞~°^Œ∞OѨÅ∞, HÀ+¨μì=Ù, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ Ñ¨ÙeHõ_∞» QÆ∞#Ö’ =∞iÌOz <Õ~Ú, #∂<≥ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞
(ÖËH)õ QÆ∞O@ QÆÅQÆ~å‰õΩ q`«∞ÅÎ #∞ QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ #∞, ã¨∂~åº=~°ÑÎ Ù¨ `«Å<˘Ñ≤Ê, J~°t÷ ~°ã∞¨ û <˘Ñ≤ÊÜ«Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. ã¨∂~åº=~°ÑÎ Ù¨
`«Å<˘Ñ≤ÊÜ«∞O^Œ∞ #㨺Hõ~‡° "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „H˜Ü∞« Å∞, <ÕuÜ«∞O^Œ∞ ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤QÍx,
<Õu ÉèHí Δõ º=ÚÅ#∞ QÍx ÉèHí OΔ˜ K«∞@, =∞iÜ«Ú t~°ã∞¨ û #O^Œe #~°=ÚÅ∞ "ÕkOè K«∞@,
áêÅ∞, <Õ~Ú~åÜ«Ú@, áêÅ∞ <Õ~Ú gx`À qˆ~K«#=Ú#‰õΩñ nã≤ H˘#∞@ gxx
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ^Œâ=◊ ¸ÅHõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, <Õ~Ú gxx HõeÑ≤
#㨺=Ú KÕã#≤ J~°`÷ Å« <˘Ñ≤Ê, ã¨∂~åº=~°ÑÎ Ù¨ `«Å<˘Ñ≤ÊÜ«Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. ~ˆ Å
P‰õΩ~°ã=¨ Ú, `≥ÅQ¡ ∞Æ O@QÆÅQÆ~å‰õΩ, Hõů=Ú gxÜ«∞O^Œ∞ "≥#fl HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤
#㨺=Ú KÕã#≤ z~°HÍÅ ã¨∂~åº=~°ÑÎ Ù¨ `«Å<˘Ñ≤Ê x=iÎOK«∞#∞. kiÃã#ѨÙq`«∞ÅÎ ∞,
=ÚÅ¡Oy, =ã¨, Ñ≤Ñʨ à◊√§ gxx Hõů=Ú KÕã≤ nx`À t~°ã∞¨ û#∞ |OkèOz# `«Å<˘Ñ≤Ê
x=iÎOK«∞#∞. QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ "Õ∞ñHõáêÅ∞ HõeÑ≤, ZO_»É\ˇ ,ì˜ "Õñ_çQ<Æ #·≥
`«~∞° "å`« nxx #㨺=Ú KÕã#≤ ã¨∂~åº=~°ÑÎ Ù¨ <˘Ñ≤Ê, J~°Å÷ <˘Ñ≤ÊÜ«Ú =∂#∞#∞.
>ˇOHÍÜ«∞áêÅ Ü«∞O^Œ∞ QÍx >ˇOHÍÜ«∞ hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ QÍx â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#fl#∞
=∞Ozhà◊§#∞ QÍx, <≥~ÚºQÍx #㨺=Ú KÕã≤##∞, J~°÷`«Å<˘Ñ≤Ê Ç¨ÏiOK«∞#∞.
[\Ï=∂OÑ≤, `Õ<,≥ LѨC, #∞=ÙfiÅ∞ gxx Hõů=Ú KÕã≤ t~°=Ú# ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ #∞ J~°`÷ Å« <˘Ñ≤Ê =∂#∞#∞. K«hflà◊§#∞ áêÅÖ’ñ QÆeÑ≤ `«_Ñç #≤ Hõ}`«Å
<˘Ñ≤Ê =∂#∞#∞. H©~Δ =° $Hõ=Δ ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ áêÅ#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Hõ}`«Å <˘Ñ≤Ê
=∂#∞#∞. `≥ÅQ¡ OÆ >ˇ# ѨO_»¡ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, ^•x "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, #㨺=Ú
KÕã#≤ Hõ}`«Å<˘Ñ≤Ê =∂#∞#∞. QÆ∞iyO[Å∞, HÍ#∞QÆq`«∞ÅÎ ∞, q∞iÜ«∂Å∞ gxx
QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ ÚáÈã≤ =∞iÌOz Hõů=Ú KÕã≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ t~À~ÀQÆ=Ú
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

x=iÎ O K« ∞ #∞.™⁄O\˜ Hõ Å ¯=Ú#∞ áêÅÜ« ∞ O^Œ ∞ QÆ e Ñ≤ #㨠º =Ú KÕ ã ≤ #

<å<å^À+¨[x`«"∞≥ ÿ f„==ÚQÆ #∞O_»∞ t~ÀÉÏ^èŒ =∂#∞#∞.
+¨_çƒO^Œ∞ `≥·Å=Ú
P=ÚѨ٠"Õà√◊ §, „QÆOkä `«Q~Æ =° Ú, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, =∞#∞ÉÏÅ, ~åã¨fl, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ™⁄O\˜, #Å¡ #∞=ÙfiÅ
#∂<≥, "Õ∞ñHõáêÅ∞, gxx <åÅ∞yO`«Å QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ =Ú‰õΩ¯# P~°∞aO^èŒ∞=ÙÅ q_çz# ã¨=∞ã¨Î t~ÀqHÍ~°=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
"≥O„_»∞HõÅ∞ ~åÅ∞@, ^ŒO`«=ÚÅ∞ Hõ^ŒÅ∞@Ü«Ú =∂x ^Œ$_è»=ÚQÆ #∞O_»∞#∞,
<Õ„`«=ÚʼnõΩ QÆ~∞° _» ^Œ$+≤ì =O\˜ ^Œ$+≤Ü ì Ú« , JyflnѨ#O|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
QÆ∞O*Ï`≥·Å=Ú
=∞Oz #∞=ÙfiÅ #∂<≥, Ѷ∞¨ $`«=Ú gxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ Ñ¨ÙeHõ_∞» QÆ∞ nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ
QÆ∞O@ QÆÅQÆ~ã° =¨ Ú gxx HõeÑ≤ `≥Å· =Ú q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ "≥∞Å¡x =∞O@`À ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ 8 `«∞Å=ÚÅ QÆ∞iyO[Å #eÜ«∞ñQ˘\˜ì `≥Å· =Ú# "Õã≤ Ü≥ÚHõk#=Úxz,
áê#=Ú KÕã#≤ ^Œ∞+ì̈ t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞ J~°`÷ Å« <˘Ñ≤Ê Hõ#∞ÉÁ=∞‡, Hõ}`«Å∞, K≥=ÙÅ∞,
gx Ü«∞O^Œe áÈ@∞¡#∞ #tOK«∞#∞.
ѨOK«=¸Å `≥Å· =Ú
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, <ÕÅ=ÚÅHõ, ѨÖ~¡Ë ∞° Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
29 `«∞, gxx 1 „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ 8= áêÅ∞ q∞QÆ∞Å∞#@∞Å =O_ç
JO^Œ∞ JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú 64 `«∞, "åqe ~°ã=¨ Ú 64 `«∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç, K«=º=Ú,
z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, P"åÅ∞, Ãã·O^èŒ=
Å=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, `≥Q_Æ ,» Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, gx <˘H˘¯Hõ `«∞Å=Ú "Õã≤
~Ô O_çO`«Å [Å=Ú áÈã≤ `≥Å· =Ú#∞ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕã,≤ áê# JÉèºí O[#,
#㨺=ÚÅ∞ KÕã≤# t~À~ÀQÆ=Ú "≥∞_» H˘O‰õΩʼnõΩ ÃÑ· ÉèÏQÆ=∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞
"å`«, HõѨ¶ ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ã¨xfláê`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞, J~°`÷ Å« <˘Ñ≤Ê, ã¨∂~åº=~°ÑÎ Ù¨ <˘Ñ≤Ê,
Hõ~‚° ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
Hõ#Hõ `≥·Å=Ú
L"≥∞‡`«,Î lÖË_¡ ∞» , =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, QÆiHÔ , J_»ã¤ ~¨ =° Ú, `«H¯õ e, "åqe, HÍ#∞QÆ,
QÆO@∞ÉèÏ~°Oy, QÆÖË˚~°∞, ˆ~ñQÆ∞, QÆO*ÏqÜ«∂‰õΩ, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, ÃÑ^ŒÌ=ÚÅHõ,
z„`«=¸Å=Ú, ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ "Õà√◊ §, z~°∞`«H¯õ e, P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, `≥Q_Æ ,» Ñ≤Ñʨ à◊√§,
ˆ~ÖωõΩ, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 8 `«∞ÖÏÅ∞ gxx 1 „^À}=Ú hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ =O_ç
<åÅ∞QÆ= ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ P=#∂<≥, 64 `«∞Å=ÚÅ∞ áÈã≤ fHõ} Δ "≥∞#ÿ JyflKÕ
=O_ç Ñ≤^ÑŒ ¨ ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, QÆÖ~Ë̊ ∞° , Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, gxx Hõů=Ú KÕã,≤ `≥Å· =Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x,
áê#=Ú KÕã#≤ , <Õ„`« t~°â¥◊ ≈Å, j¡Ñ^¨ =Œ Ú, P=∞"å`«=Ú, ǨÏ$^ŒÜ∞« â◊¥Å, JO_»=$kú,
QÆàQ◊ OÆ _»=Ú, "åñѨÙ, K≥=Ù_»∞, L^Œ~° ~ÀQÆ=Ú, HÍã¨=Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
‰õΔΩ„^Œ~ÀQÆ zH˜`«û
J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ "Õà√◊ §, Ñ≤#fláêñѨ~,° gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ÉÏÅ∞~°‰Ωõ
ÃÑã¨ÅO`« ‰õΩ~°∞ѨÙÅ∞QÆ [xOK«∞ J[QÆeH¡ Ü õ ∞« #∞ ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. Jq Hõi#î =ÚQÆ
#∞O_ç <≥_Å» , "åxÃÑ· HΔÍ~°=ÚÅ#∞ ѨÓã≤ „ã¨qOѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. q=$`«–WO„^Œ=$kú,
QÆ~°Ìaè, *ÏÅQÆ~°Ìaè, Wi"Õe¡Hõ, QÆO^èŒ=∂Å, J#∞~ÀQÆ=ÚÅ#∞ Ñ≤`«Îqã¨~°Ê=Ú#‰õΩ
=Öˇ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú =∞^è∞Œ ~“+¨^=Œè ÚÅ`À ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« ñ|_ç#
Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤ „=}=ÚÅ â◊q∞OѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. q^•iHõ, Ѩ#ã≤H,õ
HõKÛ« Ñù H≤ õ J#∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ ~°H=Îõ Ú nÜ«Ú@, K≥=∞@ Ѩ\ Oì˜ K«∞@, =Ú#QÆ, ^Õ=^•~°∞
gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜÚ« @ gx =Å# â◊q∞OѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. JO^è•Ål,
HõKÛ« Ñù H≤ ,õ áêëê}QÆ~ÉÌ° íè J#∞~ÀQÆ=ÚÅ#∞ ^Õ=^•~°∞, =∞}˜tÅ, HÀ+¨μ=ì Ù gxx #∂i
ÖËѨ#=Ú KÕã≤ #tOѨñ*ËÜ«∞=ÅÜ«Ú. J<ÕHõ zè„^Œ=ÚÅ∞ QÆeQÍ HÍ~°∞K«∞#fl
=b‡Hõ=∞#∞~ÀQÆ=Ú#∞, â◊G=ÚKÕ KèkÕ Oz HΔÍ~°, JyflHõ~‡° ÅKÕ â◊q∞OѨñ*ËÜÚ« =ÅÜ«Ú.
=∞}˜tÅ, r_çyO[Å∞, ã¨#flÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, JQÆ∞~°∞, K«O^Œ#=Ú, *ÏlzQÆ∞à◊√§, gx
Hõů=Ú #O^Œ∞ "ÕñѨ#∂<≥ áÈã≤ =O_ç ÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤ #tOѨñ*ËÜ∞« =ÅÜ«Ú.
áê^Œ=ÚŠѨQ∞Æ à◊√§ QÆÅ áê^Œ^•iÜ«∞#∞ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ¿ãflǨÏ, ¿ãfi^Œ=ÚÅ∞
KÕã≤ "≥∞#ÿ =Ú, =ã¨, Ѷ∞¨ $`«=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ɡÅ=¡ Ú, Å=}=Ú, zO`«ÑO¨ _»∞,
gxx gxHõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å∞ QÀ=¸„`«=Ú`À #∂i xѨC g∞ñ^Œ HÍz, ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ áê^Œ=ÚŠѨQ∞Æ à◊√§ #tOz =∞$^Œ∞=ÙQÆ #∞O_»∞#∞. ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, gx K«∂~°=‚ Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ <≥~Úº HõeÑ≤ #∂i P=#∂<≥ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ áê^Œ=ÚŠѨQ∞Æ à◊√§ =∂#∞#∞. HÍe„"Õà§◊ ã¨O^Œ∞Å∞ áêã≤ ^Œ∞~°^,Œ =∞O@Å∞
QÆeyÜ«ÚO_»∞ JÅã¨H=õ ∞#∞ ~ÀQÆ=Ú #O^Œ∞, ѨÙÅ∞ã¨∞ ~°ã=¨ Ú,U `«_Ñç ,≤ á⁄@¡, "Õñ
áê‰õΩ, J#flÉèkË , „uѶ֨ ÏÅ∞ gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, HÍ#∞QÆ∞q`«∞ÅÎ ∞,
Ѩã∞¨ ѨÙ, J#fl ÉèkË , Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, WѨÊ, QÀ~ÀK«#=Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, gxx #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, PÅã¨Hõ ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.áê^Œ=Ú#O^Œ∞ =ÚÅ∞¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
„QÆ∞zÛH˘#∞@ =Å# QÆe#æ QÍÜ«∞=ÚQÆÅ Hõ^~Œ =° Ú#∞ ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ ֒Ѩe =ÚÅ∞¡
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx fã≤ JK«Û@ #∂<≥`À QÍx, Jyfl`À QÍx HÍÅÛ=ÅÜ«Ú#∞.
#Y=ÚÅ Ü«∞O^Œe =∂Oã¨=Ú L_çH˜ =∞O@QÆeæÜ«ÚO_»∞ zѨº=∞#∞
~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "Õñ_çhà◊§`Àñ ^Œ_Ñç ≤ ã¨~~°̊ ã° ¨ K«∂~°=‚ Ú#∞ Ѩ\ Oì̃ z, „=}=Ú#‰õΩ
=Öˇ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú Ñ¨ã∞¨ ѨÙ~°ã=¨ Ú#∞ ֒ǨÏáê„`«=Ú# "Õã≤ JO^Œ∞
Hõ~°Hͯܫ∞#∞ #∂i PHõů=ÚKÕ ÖËѨ#=Ú KÕã≤##∞ z=º~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
^≥|ƒ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx=Å# #Y=ÚK≥_ç ÉÏ^èŒ QÆey Ü«ÚO_»∞ ‰õΩ#Y=∞#∞ ~ÀQÆ=Ú
#O^Œ∞ "≥eQÍ~°=Ú#∞ #∂i QÀ~°∞‰õΩѨ\ Oì˜ z##∞ (ÖËH)õ ÖËñ`«Q∞Æ =∞‡_ç P‰õΩÅ#∞
U_çO\˜x "Õà§◊ ‰õΩ K«∞\ì̃##∞ x=iÎOK«∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú# `å=∞~°=ÚO_»¡ =Öˇ QÆ∞O„_»<·≥
`≥Å¡"≥· ^Œ∞~°^ŒQÆÅ"≥· =∞O_»Å=ÚÖ’ #∞O_ç Ѩk‡h HõO@Hõ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "Õñ
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ѨHëõ êÜ«∞=Ú <˘ã¨Oy ==∞#=Ú KÕ~ÚOz, "ÕñѨ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú

áÈã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ `Õ<≥ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ #∞, `å=∞~° `«∂O_»#¡ ∞ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤
ÖËÑ#¨ =Ú *Ëã#≤ #∞ "ÕñѨ, ~ˆ ÅQÆ∞A˚ gx Hõů=Ú#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ =∂#∞#∞.
he"Õà√◊ §, á⁄@¡ gxx #∂i <Õ~Ú HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^ÕÇϨ =∞O`«@ "åñѨÙ
=Öˇ "åºÑ≤OK«∞ *ÏÅQÆ~ÉÌ° ~íè ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. QÆ∞^Œ=Ú *Ïi# Ü≥∞_»Å, QÆ∞^Œ=Ú#
`≥Å· =ÚÅKÕ ^Œ_Ñç ≤ ֒ѨeH˜ „|"ÕtOѨKãÕ ,≤ K≥=∞@ Ѩ\ Oì˜ z, =∞Å=Ú áÈ=Ù@‰õΩ
zè„^Œ=Ú <Õ~Ê° ~°z# K«~‡° Ѩ٠H“Ñ‘#=Ú#∞ |OkèOK«=ÅÜ«Ú. ÖËñ`« `≥ÅH¡ Åõ ∞=
P‰õΩÅ#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ JO^Œ∞ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ Ѩñ*Ëã#≤ QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊=Ú =∂#∞#∞.
zO`«ÑO¨ _»∞, z„`«=¸Å=Ú, ѨÙezO`å‰õΩ, ™⁄O\˜ q+¨ÉÁkÌ, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú gxx
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ ÉèHí OΔ˜ z##∞ QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊=Ú =∂#∞#∞. JyflnѨ#=Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. QÆ∞^Œ=Ú#∞ P=Ù H˘=Ùfi `≥Å· =ÚKÕ =∞~°#Ì KÕã#≤ ֒ѨeH˜ áÈ=Ù#∞.
KåOˆQs Ѷ¨∞$`«=Ú
ѨÙezO`«, ~ˆ ñQÆ∞, ѨÙÅ¡x ÃÑ~°∞ñQÆ∞, ™⁄O\˜, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, gxx Hõů=Ú
KÕã≤ JO^Œ∞ <≥~ÚºáÈã≤, ѨHfiõ =Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕã#≤ #∞, QÆ∞^Œ„ÉèOí â◊=Ú =∂#∞#∞.
K«~‡° H©Å=Ú, [`«∞=∞}˜, =∞â◊H=õ Ú, uÅHÍÅHõ=Ú, J#∞ ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
â◊G=ÚKÕ ÖË=nã≤ HΔÍ~°=ÚÅ∞ Jyfl gxKÕ zH˜`û« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. â◊OY K«∂~°=‚ Ú`À
QÍx, áê=Ú‰õΩ|∞ã¨∞ Éèí㨇=Ú`Àñ QÍx ~°∞kÌ#, =∞â◊Hõ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì ^èxŒ Ü«∂Å∞, =ã¨, gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Ü«∂=#=∞O^Œe
"≥Ú\˜=∞Å∞ #tOK«∞#∞. =∞iÜ«Ú QÀ~ÀK«#=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ #∞ Ü«∞ø=#=∞O^Œe "≥Ú\˜=∞Å∞ x=iÎOK«∞#∞. =∞kÌ K≥@∞ì Ѩ@=ì Ú (ÖËH)õ
=∞Ol+≤xì #∂i `Õ<≥ QÆeÑ≤Ü∞ÿ≥ ##∞, `≥Å¡ Jâ◊fi=Ú Ü≥ÚHõ¯ HÍey@ì#∞ HÍeÛ =∞ã≤
KÕã≤ P=Ù "≥#flÖ’ HõeÑ≤Ü∞ÿ≥ ##∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =ÚY=Ú# QÆ∞O„_»=ÚQÆ ÖËK_≥ ç
á⁄_»Å∞ QÆÅ =ºOQÆ ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. =∞iÜ«Ú Hõ~ΰ K«O^Œ#=Ú =∞Ol+≤ì
HÀ+¨μ=ì Ù, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , =∂ůOQÆ},˜ =∞„i zQÆ∞à◊√§, gxx #∂i QÍx, ‰õΩO^Õ\˜ <≥`∞« ~Î ∞° #∞
QÍx ÖËѨ#=Ú KÕã≤# =ºOQÆ=Ú #tOz =ÚY=Ú HÍOu QÆeæÜ«ÚO_»∞#∞.
|∂~°∞QÆ∞=ÚO_»#¡ ∞ áêÅ`À #∂i =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =ÚY=Ú
Ѩ^‡Œ =Ú =Öˇ #∞O_»∞#∞. z~°∞Ãã#QÆÅ#∞ <ÕuÜ«∞O^Œ∞ "Õ~ÚOz, áêÅ∞ áÈã≤ #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ 7 k#=ÚÅ֒ѨŠ=ÚY=Ú Ñ¨^‡Œ =Ú =Öˇ #QÆ∞#∞. =∂nѶŨ =Ú,
[\Ï=∂Oã≤, Ѷ∞¨ $`«=Ú, =∞}˜tÅ, P=Ù¿Ññ_» hà◊√§, gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
=ÚY=Ú#‰õΩ HÍOu QÆÅ∞QÆ∞. "≥Ú\˜=∞Å∞, =∞K«ÛÅ∞, Ö’#QÆ∞#qÜ«Ú =∂#∞#∞."≥#fl,
ÉˇÅ¡=Ú, `Õ<≥, ˆ~ñQÆ∞ QÆ∞A˚, gxx HõeÑ≤Ü≥ÿ∞##∞, Leq∞iѨ@ì#∞ "Õ∞ñHõ
áêÅ`À#∂iÜ≥∞ÿ ##∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =ÚY=∞O^Œ∞ QÆ∞O„_»=ÚQÆ [xOK«∞ á⁄_»Å∞
QÆÅ =ºOQÆ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. *ÏlHÍÜ«∞Å#∞ Hõů=Ú KÕã,≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
â◊s~°=Ú# QÆ∞O„_»=ÚQÆ #Å¡QÆ [xOK«∞ á⁄_»Å∞ QÆÅ heHõ ~ÀQÆ=Ú =ºOQÆ=Ú#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#tOK«∞#∞. P=#∂<≥#∞ ™êÜ«∞OHÍÅѨ٠"Õà◊ =ÚY=Ú#‰õΩ ÖËѨ#=Ú KÕã≤#
=ÚY=Ú x~°‡Å=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Hõ$ëê‚Q~Æ ∞° , HõÅ∞= QÆ_Ť» ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, ÃÑ~°∞ñQÆ∞
q∂ñk q∂ñQÆ_» ~ˆ ñQÆ∞ QÆ∞A˚ gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ 7 k#=ÚÅ֒ѨÅ
=ÚY=Ú K«O„^Œ∞x=Öˇ #∞O_»∞#∞.á⁄@∞ìÖxË "≥∞`«xÎ Ü«∞=Å K«∂~°=‚ Ú, Ju=∞^è∞Œ
~°=Ú, WѨÊ, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì gxx #∂i =ÚY=Ú#‰õΩ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =ÚY=Ú
q∞H˜¯e ã¨∞O^Œ~=° ÚQÆ #∞O_»∞#∞. P"åÅ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, =∞Ol+≤,ì HÍq
~å~Ú, <Õ~Ú, "Õ∞ñHõáêÅ∞ áÈã≤ #∂i ѨHfiõ =ÚKÕã≤ =ÚY=Ú# ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
=ÚY=Ú L^ŒÜ∞« K«O„^Œ∞x =Öˇ #∞O_»∞#∞. lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ
gxx #∂i ÖËѨ#=Ú KÕã≤# z~°HÍÅ=ÚQÆ #∞O_»∞ =ÚY=∞O^Œe #Å∞ѨÙ
ǨÏiOK«∞#∞. Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, Ñ‘`« K«O^Œ#=Ú,
áœO_»sHõ=Ú, =∞Ol+≤,ì Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, "≥ÅñQÆ, `«∞q∞H˜, Aqfi,
=∞„i zQÆ∞à◊√§ gxx Hõů=Ú KÕã≤ áêÅ∞ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, ÖËHõ D
Ü«∞ø+¨^=Œè ÚÅ Hõů=Ú #O^Œ∞ #∂<≥ HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ #∞
=ÚY=∞O^Œe =ºOQÆ=Ú heHõ, =∞K«ÛÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#qÜ«∞xflÜ«Ú â◊q∞Oz =ÚY=Ú
ã¨∞O^Œ~=° ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
=∞Olëêªk`≥·Å=Ú
=∞Ol+≤,ì WѨÊ, ÅHõ¯, =∂nѶŨ =Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú,
#∂<≥ 16 `«∞, "Õ∞ñHõáêÅ∞ 32 `«∞, gxx "≥∞Å¡x =∞O@KÕ =O_ç ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x
JÉèºí OQÆ=ÚKÕã#≤ =ÚY=∞O^Œe #Å∞ѨÙ, "≥Ú\˜=∞Å∞, =Ú_»`Å« ∞, "≥O„_»∞HõÅ <≥~Ñ° Ù¨
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. =ÚY=Ú |OQÍ~°∞`À ã¨=∂#=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
‰õΩO‰õΩ=∂k `≥·Å=Ú
‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, K«O^Œ#=Ú, ÅHõ¯, =∞Ol+≤ì, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, JQÆ∞~°∞,
=\ì̃"àÕ √◊ §, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, #Å¡HÅõ ∞=^Œ∞OѨÅ∞, =∞„i"Õà√◊ §, Aqfi"Õà√◊ §, `å=∞~°HO˜ [ů
=ÚÅ∞, ^Œâ=◊ ¸ÖÏÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# 1 P_èH» =õ Ú [Å=Ú
#O^Œ∞ "Õã≤ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz, <åÅ∞QÆ∞= ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ Ñ≤^ÑŒ ,¨ =∞Ol+≤ì Ju
=∞^è∞Œ ~°=Ú ÅHõ¯, ‰õΩK«O^Œ#=Ú, WѨÊ, gxx XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú K˘Ñ¨C# Hõů=Ú
KÕã≤ #∂<≥ 16 `«∞, "Õ∞ñHõáêÅ∞32`«∞, gxx "Õã≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç ã≤^=úŒ ÚKÕã≤
JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ =ÚY=Ú x~°‡Å"≥∞ÿ HÍOu QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. =∞OQÆ∞ "≥Ú\˜=∞Å∞,
=∞K«ÛÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q â◊q∞OK«∞#∞. Wk Jtfih^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨñ|_ç#k.
‰õΩO‰õΩ=∂k `≥·Å=Ú
‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, "≥∂^Œ∞QÆ∞, ÅHõ¯, =∞Ol+≤,ì ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, JQÆ∞~°∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú,
=∂nѶŨ Ѩ٠H˜O[ů=ÚÅ∞, ‰õΩã¨∞O| ѨÙ=Ùfi, Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú, =∞Öˇ,¡ Ѩã∞¨ ѨÙ,
=∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, `«"åH©iΔ , `å=∞~°H[˜ ů=ÚÅ∞, =∞}˜tÅ, HÍHÀo, H©~Δ åHÍHÀo, Wq
k#∞ã¨∞ XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú `≥zÛ Hõů=Ú KÕã,≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ ÅHõ¯ áêÅ∞, #∂<≥ Wq
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

k#∞ã¨∞‰õΩ 64 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# "Õã≤ HõeÑ≤ =O_ç ã≤^=úŒ Ú KÕãH≤ ˘x JÉèºí OQÆ=Ú
KÕã#≤ =ÚY=Ú |OQÍ~°∞ =Öˇ #∞O_»∞#∞. ѨÙ+≤™ì œO^Œ~º° =Ú, ™œÉèÏQƺ=Ú, ã¨OѨ^Ü
Œ Ú«
QÆÅ∞QÆ∞#∞. =jHõ~} ° =∞QÆ∞#∞.
=~°‚HõѶ¨∞$`«=Ú
WѨÊ, K«O^Œ#=Ú, H˘„~° ^è•#º=Ú, P"åÅ∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, PQÆ∞~°∞, Ѩã∞¨ ѨÙ
ÖÁ^Œ∞QÌ Æ Ñ¨@,ì gxx Hõů=Ú KÕã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ =O_ç =G=Ú#O^Œ∞ =_çÜ∞« É’ã≤,
‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi "≥∞#ÿ =Ú gxx áêuHõ ÉèÏQÆ=Ú "Õã≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À H˘kÌQÆ
=O_ç kOz K«hflà◊§ Ü«∞O^Œ∞xx fã≤, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ =ÚY=Ú x~°‡Å"≥∞ÿ K«O„^Œ
aO|=Ú=Öˇ #∞O_»∞#∞. =Ú_»`Å« ∞ =∂#∞#∞. t~°ã∞¨ û#∞ ‰õΩ~°∞ѨÙÅ∞ ÖËz |OHõQÆ
HÍ~°∞K«∞O_≥_∞» J~°∂O+≤H~õ ÀQÆ=∞O^Œ∞ ã≤~#° ∞, "ÕkOè z QÍx, [ÅQÆÅ #O\˜Oz
QÍx ~°H=Îõ Ú fÜ«∞=ÅÜ«Ú. "ÕñѨ K≥H¯õ ~°ã=¨ ÚKÕ t~°=Ú#O^Œe ѨÙO_»∞¡ QÆ_yç
Ñ≤^ÑŒ ,¨ QÆ∞„~°ÑÙ¨ ÅnÌ~ã° =¨ Ú #O^Œ∞ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
„áêñ`« `≥eHõ Ñ≤O_çx QÍx, HÀ_ç=∞Å=Ú#∞ QÍx, QÀ=¸„`«=Ú# #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ #∞, K≥OQÆÅfi HÀã¨∞Kì ∂« ~°=‚ Ú#∞ P= #∂<≥ Ü«∞O^Œ∞ "Õ~ÚOz P Éèãí ‡¨ =Ú#∞
ѨÓã≤##∞ J~°∂O+≤Hõ ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞.
ǨÏi„^•k `≥Å· =Ú
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, <ÕÅ"Õ=Ú, „uѶ֨ Ï=Ú, "Õñáê‰õΩ, K«O^Œ#=Ú gxx
Hõů=Ú KÕã≤ #∂<≥ HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ J~°∂O+≤Hõ ~ÀQÆ=Ú
#tOK«∞#∞. JiÔHQÆ_ç¤ Éèí㨇=Ú#∞ hà◊§Ö’ QÆeÑ≤ t~°ã¨∞û#∞ Hõ_çy Ñ≤^ŒÑ¨ P
Éèãí ‡¨ =Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ QÆeÑ≤ t~°ã∞¨ û# ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^•~°∞}=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
"≥Ú~°eq`«∞ÅÎ ∞, WѨÊ, HÀ+¨μ=ì Ù, q∞#∞=ÚÅ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú
Å∞QÆ *ËiÛ Ñ¨ÙeHõ_»∞QÆ∞Ö’ 21 k#=ÚÅ∂~°Éˇ\ ˜ì, t~°ã¨∞û#∞ ÖËѨ#=Ú KÕã≤#
^•~°∞}=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. #Å¡HÅõ ∞= ^Œ∞OѨÅ∞, ‰õΩO‰õΩ=∞ѨÙ=Ùfi, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
`Õ<,≥ #∞=ÙfiÅ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxHõxfl\˜H˜ ã¨=∞=ÚQÆ Lã≤iHõ K«∂~°=‚ Ú#∞
HõeÑ≤ t~°ã∞¨ û# ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ^•~°∞}~ÀQÆ=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞.
QÆ∞O*Ï`≥·Å=Ú
QÆ∞iyO[Å Hõů=Ú#O^Œ∞ QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ~°ã=¨ Ú#∞ HõeÑ≤ JO^Œ∞ #∂<≥
HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú#∞ KÕã≤ =∞~°#Ì KÕã#≤ , QÆl,˚ ^•~°∞}~ÀQÆ=Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, HõáêÅ~ÀQÆ=Ú#∞
=∂#∞#∞.
Éèí$OQÆ~å[`≥·Å=Ú
[Å„áêÜ«∞„Ѩ^âÕ =◊ ∞O^Œe QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ#∞ ^≥zÛ ÉÏQÆ∞QÆ Hõ_yç #eÜ«∞ñ
Q˘\ì̃ ã¨fi~°ã=¨ Ú 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞ fã≤ JO^Œ∞ 1 „Ѩã=÷¨ Ú #∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤
ѨHõfi=∞QÆ∞#ѨÙ_»∞, =∞Ol+≤ì, Ѩ^Œ‡Hõ=Ú, ÖÁ^Œ∞ÌQÆ∞Ѩ@ì, K«O^Œ#=Ú, HÍq~å~Ú,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=Ú`«Î=ѨÙÅQÆ=Ú, Ѩã¨∞ѨÙ, =∂x Ѩã¨∞ѨÙ, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, „¿ÑOHõ}=Ú,
Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, áœO_»sHõ=Ú, #Å¡ ã¨∞QÆOkè áêÅ, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ XH˘¯Hõ¯ ѨÅ=Ú
K˘Ñ¨C# "Õã≤ áêÅ`À #∂i Hõů=Ú KÕã≤ HõeÑ≤ =O_ç kOz ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞xz
nxx JÉèºí OQÆ=Ú#∞ #㨺=Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∂_»∞@, t~°ã∞¨ û #O^Œe ^Œ∞+¨~ì ÀQÆ=Ú,
ÃÑ_»`Å« #~°=Ú <˘K«∞Û@, Q˘O`«∞ Ѩ@∞ì@, t~À~ÀQÆ=Ú, Hõ~~‚° ÀQÆ=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
#tOK«∞#∞. "≥O„_»∞HõÅ∞ "≥∞~°∞QÆ∞QÆey =$kúÜ«∞QÆ∞#∞. |@ì`«Å ¿Ñ#∞H˘~°∞‰õΩ@
Wq=∂x "≥O„_»∞HõÅ∞ "≥ÚÅK«∞#∞.
=∂Å`åºk`≥·Å=Ú
*ÏlÜ«∂‰õΩ, QÆ<flÕ ~°∞ ѨÓÅ∞, z„`«=¸Å=Ú, HÍ#∞QÆ∞ gx ~°ã=¨ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
#∂<≥ HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ WO„^ŒÅ∞ÑÎ̈=Ú (¿Ñ#∞H˘~°∞‰õΩ@)
^•~°∞}~ÀQÆ=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞. Lã≤i XÅ∞ѨÙ, =∂q∞_ç r_ç, gxx #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ ã≤~÷ =° ÚÖˇ· ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞ "≥∞~°∞QÆ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. QÆ∞~°∞
yO[Å#∞ "≥∞`«QÎ Æ #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞, U#∞ñQÆ∞^ŒO`«=Ú#∞ HÍeÛ =∞ã≤ KÕã≤
JO^Œ∞ ~°™êO[#=ÚQÍx, #∂<≥QÍx HõeÑ≤ ÖËѨ#=Ú KÕã≤##∞ xã¨ûOâ◊=ÚQÆ
"≥O„_»∞HõÅ∞ "≥ÚÅK«∞#∞.r_çyO[Å∞, ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõÑO¨ _»∞,¡ QÆ∞iyO[Å∞, QÆ∞iyO[
"Õà√◊ § gxÖ’ ^≥x· <≥#· #∂i `Õ<≥ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ WO„^ŒÅ∞Ѩ~Î ÀQÆ=Ú =∂x
"≥O„_»∞HõÅ∞ "≥ÚÅK«∞#∞."Õ∞ñHõáêÅ∞, ~°™êO[#=Ú, ѨÙ@=Ú# QÍeÛ# U#∞ñQÆ∞
^ŒO`«ÑÙ¨ =∞ã≤, gxx HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ 7 k#=ÚÅ֒ѨŠ|@ì`Å« Ü«∞O^≥#· #∞
"≥O„_»∞HõÅ∞ "≥ÚÅK«∞#∞. WѨÊѨÓÅ∞, #Å¡HÅõ ∞= ѨÓÅ∞, KåñQÆ"àÕ √◊ §, #∞=Ùfi, <≥~Úº
P=ÙáêÅ∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° gxx HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
"≥ÚÅK«∞@ÜÕ∞ QÍHõ, "≥Ú^Œà√◊ § ^Œ$_è=» ÚÖˇ· =OHõ~Ö° HË õ Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨∞flǨºk `≥·Å=Ú
ÉÁO`«*ˇ=Ú_»∞ áêÅ∞, lÖË¡_»∞ áêÅ∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~°, K≥#flK≥~°¡QÆ_»¤, "åaè,
"Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú, QÀ=¸„`«=Ú, QÆ∞iyO[Å∞, Ñ≤#fl áêñѨ~,° P"åÅ∞, r_ç`Å·≥ =Ú,
gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ "≥ÚÅK«∞#∞.
=∞„i zQÆ∞à◊√§, [\Ï=∂Oã≤, uѨÊfñQÆ~ã° =¨ Ú gxx ZO_»Ö’ <≥O_»É\ˇ ì˜ JÉèºí O
[#=Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ "≥ÚÅK«∞#∞.
K«O^Œ<åk `≥·Å=Ú
K«O^Œ#=Ú, WѨÊ, KåñQÆ "Õà√◊ §, „uѶ֨ ÏÅ∞ #Å¡HÅõ ∞= ^Œ∞OѨÅ∞, „¿ÑOHõ~=° Ú,
=∞„WzQÆ∞à◊√§, uѨÊfñQÆ, `å=∞~°`∂« O_»∞,¡ ֒ǨÏ=Ú, QÆO^è=Œ ∂Oã≤, ã¨∞QÆOkè áêÅ,
#Å¡ã∞¨ QÆOkèáêÅ, QÆ∞O@QÆÅQÆ~° gx ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ #∂<≥áÈã≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À
=O_ç JÉèºí OQÆ=Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ ÉÏQÆ∞QÆ "≥ÚÅz=$kúÜ∞ÿ≥ "≥∞~°∞QÆ∞QÆey `«∞=∞‡^ŒÅ
=Öˇ #Å¡QÆ #∞O_»∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ˆHâ◊~°O[Hõ=Ú
„uѶ֨ ÏÅ∞, heP‰õΩ, ֒ǨÏ=Ú, QÆ∞O@QÆÅQÆ~° gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ "Õã≤
Q˘„Ô~ =¸„`«=Ú`À =∞iÌOz "≥O„_»∞HõʼnõΩ |∂ã≤#, "≥O„_»∞HõÅ∞ q∞H˜¯e #Å¡#QÆ∞#∞.
=∞O_»∂~°=Ú#∞ Hõů=Ú KÕã≤ ^•™êxѨÙ=Ùfi~°ã=¨ Ú, HõeÑ≤ JÉèºí OQÆ=Ú KÕã≤ ™êfl#=Ú
KÕÜÚ« K«∞O_ç# "≥O„_»∞HõÅ∞ <≥iÜ«∞=Ù.
=∞ǨhÅ `≥·Å=Ú
#Å¡QÀiO@ "Õà√◊ §, Éè∂í `«∞Åã≤Ü∂« ‰õΩ, #Å¡[#∞=ÚѨO_»∞,¡ QÆ∞O@QÆÅQÆ~° HÍñ
z Ü«∂‰õΩ, WѨÊ, ^Õ=^•~°∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 10 ѨÅ=ÚÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, „uѶ֨ ÏÅ∞,
ã¨∞~°=∞~å~Ú, áœO_»sHõ=Ú, =∞Ol+≤,ì ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì Hõ$ëê‚Q~Æ ∞° , #Å¡HÅõ ∞= QÆ_Ť» ∞,
=∂q∞_ç, r_ç, #Å¡|∞~°^,Œ `å=∞~°`∂« O_»∞,¡ ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, he "Õà√◊ §, r_çyO[Å∞,
J#flÉèkË , =∞ÖˇP¡ ‰õΩ, ÉèÏ=Oz, "Õyã¨, #Å¡z„`«=¸Å=Ú, =∞kÌK@ ≥ ∞ìÑÓ¨ Å∞, QÆ∞=∞‡_ç
ѨÓÅ∞, =∂q∞_çÑO¨ _»∞,¡ <Õ~ˆ _»∞ ѨO_»∞,¡ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 5 ѨÅ=ÚÅ∞ gx#xfl\˜x
#∂i, `å_ç HÍÜ«∞Hõů=Ú 1 P_èH» =õ Ú, #∂<≥ 1 P_èH» =õ Ú, Lã≤iHõ~ã° =¨ Ú 1
„^À}=Ú gx #xfl\˜x <ÕH=õ Ú KÕã≤ Ü≥∞O_»Ö’#∞xz ÉÏQÆ∞QÆ HÍñy# Ñ≤^ÑŒ ,¨
֒ǨÏáê„`«=Ú#O^Œ∞ =_çÜ«∞É’ã≤, áê#, #㨺, JÉèíºOQÆ=ÚÅ∞ KÕã≤# ã¨=∞ã¨Î
t~À~ÀQÆ=ÚÅ∞=∂#∞#∞. <Õ„`«=ÚʼnõΩ "Õ∞Å∞QÆÅ∞QÆ∞#∞. `≥Å¡x "≥O„_»∞HõÅ∞
#Å¡#QÆ∞#∞.
Éèí$OQÆ ~å[Ѷ¨∞$`«=Ú
<≥=∞e Ñ≤`=Ϋ Ú#∞ Hõů=Ú KÕã≤ JO^Œ∞ QÆ∞O@QÆÅQÆ~~° ã° =¨ Ú HõeÑ≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú
áÈã≤, ѨHfiõ =Ú KÕã≤ 7 k#=ÚÅ∞ #㨺=Ú KÕã#≤ `≥Åx¡ "≥O„_»∞HõÅ∞ #Å¡#QÆ∞#∞.
qiy K≥@∞ì ѨO_»Ö¡ ’x QÆ∞A˚#∞ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i JO^Œ∞ #∂<≥ HõeÑ≤, ~°O„^è=Œ ÚÅ∞
QÆÅ Ö’Ç¨Ï áê„`«=Ú# #∞xz ZO_»Ö’ ɡ\ ì˜ J_»∞QÆ∞# <˘Hõ áê„`«=Ú#∞ xz#
Jk Ü≥∞O_»‰Ωõ Hõ~ñ° y J_»∞QÆ∞áê„`«=Ú#ñ|_»∞#∞. ^•xx #㨺, JÉèºí OQÆ=ÚÅ∞
KÕã#≤ , "≥O„_»∞HõʼnõΩ "≥∞~°∞QÆ∞QÆey, `≥Å"¡ O≥ „_»∞HõÅ∞ #Å¡ #QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú <Õ„`«,
Hõ~,‚° „w"å, ^ŒO`«~ÀQÆ=ÚÅxflÜ«Ú #tOK«∞#∞. J#flÉèkË , QÀ~ÀK«#=Ú, "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú,
ǨÏi^Œà◊=Ú, ~°™êO[#=Ú, gxx ѨÙÅ∞ã¨∞ ~°ã¨=ÚÅKÕ #∂i ÖËѨ#=ÚKÕã≤#
=$+¨}=ÚÅO^Œe ^Œ∞~°^Œ #tOK«∞#∞.
P=∞$`åO‰õΩ~°=\˜
<åaè, áê^Œ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú Ö’Ç¨Ï=Ú, J„ÉèíHõ=Ú, tÖÏ[`«∞, gxx
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ uѨÊfñQÆ ~°ã¨=ÚKÕ =∞iÌOz QÆ∞iyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤,
Lã≤iHõ~ã° ¨ J#∞áê#=Ú`À ÉèHí OΔ˜ z# ã¨=∞ã¨Î ‰õΩΔ „^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ñ≤`,Ϋ ~°H[Îõ ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
r~°‚ [fi~°=Ú, „Ѩ"∞Õ Ç¨Ï=Ú, Hõ$tOѨÙ, Jyfl=∂O^Œº=Ú, Wq x=iÎOK«∞#∞. ѨÙ+≤,ì
HÍOu, "Õ∞^è,Œ |∞kú, Wq qâı+=¨ ÚQÆñ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
‰õΩO‰õΩ=∂k Ѷ¨∞$`«=Ú
‰õΩO‰õΩ=∞ѨÙ=Ùfi, Ѩã¨∞ѨÙ, =∂x Ѩã¨∞ѨÙ, Ñ≤ѨÊà◊√§, gxx z„`«=¸Å
~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ #∂i Ѷ∞¨ $`«=ÚáÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ áê# JÉèºí OQÆ, #㨺=ÚÖÁ#iÛ#,
heHõ, =∞OQÆ∞ K«~‡° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ∞, t~À ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
^ÕÇϨ =Ú ã¨∞O^Œ~=° ÚQÆ #∞O_»∞#∞. Wk Jtfih^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨ|_ç#k.
Ö’=∞âß`«#qkè
ǨÏi^Œà=◊ Ú#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ Hõ}H˜ õ KÕã≤ "Õñ_çhà◊√§#Ö’ Kåñk ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ ~åeáÈ=Ù#∞. â◊OY=Ú#∞ HÍeÛ J~°ñ\˜ ã¨fi~°ã=¨ Ú`À #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ ~åÅ∞#∞. "≥∂^Œ∞QÆ∞ "Õà§◊ Éèãí ‡¨ =Ú#∞ <ÕÅ`å_ç QÆ_Ť»
~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ „ã‘ÅÎ QÆ∞ǨϺ=∞O^Œe ~À=∞=ÚÅ∞ ~åeáÈ=Ù#∞.
Hõ~∂° Ê~°=Ú, r_çyO[Å∞, â◊OYK«∂~°=‚ Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, =∞}˜tÅ, ǨÏi^Œà=◊ Ú
gxx #∂i #∂<≥ áÈã≤ =O_ç ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ "≥O„_»∞HõÅ∞ Hõ} Δ =∂„`«=Ú# ~åe
áÈ=Ù#∞. ‰õΩã¨∞O|#∂<≥#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ "≥O„_»∞HõÅ∞ ~åeáÈ=Ù#∞.
HΔÍ~°`≥·Å=Ú
=Ú`≥ÑÎ Ù¨ zѨÊ, #`«QÎ ∞Æ Å¡Å∞, â◊OY=Ú, "≥ÚHõ¯Ñ¨Ù K≥@∞ì, ^Œ∞+¨μÑì Ù¨ "Õà√◊ § gxx
Éèãí ‡¨ =Ú KÕã,≤ QÍ_ç^≥ =¸„`«=Ú #O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ ~¸ HΔÍ~°=Ú#‰õΩ 8 áêà◊√§
P=#∂<≥ HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ nx <˘HõaO^Œ∞=Ù#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ~À=∞=ÚÅ∞
u~°∞QÍ"≥ÚÅ==Ù. Wk Jtfih ^Õ=`«ÅKÕ xi‡OѨñ|_ç#k. =¸Å"åº^è∞Œ Å∞, ‰õΩ+¨μ=ì Ù,
^Œ∞~°^,Œ QÆl˚ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#qÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
=ÚY ~ÀQÆ zH˜`«û
"å`«=Ú=Å# ÃÑ^Œ=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ∞QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ âßO`«=ÚÅQÆ∞
„H˜Ü∞« Å∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú, `«ÅÜ«∞O^Œe "≥∞^Œ_∞» ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞ "å`«ÇϨ ~° B+¨^=Œè ÚÅ
"Õã≤ HÍñz# #∂<≥`À #㨺=Ú KÕÜÚ« @, `«_∞» ѨÙ@, JÉèºí OQÆ=Ú, ¿ãflǨÏáê#=Ú,
Wq Ç≤Ï`«H~õ =° ÚÅ∞. N"Õ+Hì¨ =õ Ú (^Õ=^•~°∞ |OHõ`Àñ *ËÜ∞« ñ|_ç# ^è∂Œ Ѩ„^Œ=º=Ú)
UÃÑK≥@∞ì|OHõ, QÆ∞yæÅ=Ú, ^Õ=^•~°∞, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤#
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ "å`«[ F+¨~ª ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. Ñ≤`[Ϋ F+¨ª ~ÀQÆ=Ú#O^Œ∞, ==∞#,
qˆ~K«# „H˜Ü∞« Å∞, KÕñ^Œ∞~°ã¨ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Éè∞í lOK«∞@, j`«ÅÖËÑ#¨ =ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. t~Àqˆ~K«#=Ú, á⁄QÆ Ñ‘Å∞Û@, K≥=∞@ Ѩ\Oì˜ K«∞@, Hõ=à◊=ÚÅ
^èŒiOK«∞@, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# HõѶ¨[ F+ª̈ ~ÀQÆ=Ú â◊q∞OK«∞#∞. ™⁄O\˜,
Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞ ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ÃÑk"≥∞ʼnõΩ
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞. P"åÅ∞, L"≥∞‡`«,Î HÍq~å~Ú,
^èxŒ Ü«∂Å∞, <≥~Úº, #∂<≥, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gx <ÕH=õ Ú KÕã≤ ÃÑ^Œ=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #O^Œe QÍÜ«∞=Ú â◊q∞OK«∞#∞. K«eQÍe "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx =Å#

ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ Ѩye <≥`∞« ~Î ∞° HÍ~°∞K«∞O_ç# ™⁄O\˜, P"åÅ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, gxx HõëêÜ«∞=Ú
ÃÑ\ì̃ ^•x`À QÆO_»∂+¨=Ú KÕã#≤ #∞, =∂ůOQÆ},˜ <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞,
gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ x=iÎOK«∞#∞.
^ŒO`«~ÀQÆ zH˜`«û
HÀ+¨μì=Ù, =∂xѨã¨∞ѨÙ, ÖÁ^Œ∞ÌQÆѨ@ì, `«∞OQÆ=ÚÃãÎÅ∞, =∞Ol+≤ì, q+¨ÉÁkÌ,
KåñQÆ"Õà◊√§, *ÏlK≥@∞ì Ѩ@ì gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤ ^ŒO`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ `Àq∞#
^ŒO`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞@, ^Œ∞~°^,Œ <˘Ñ≤Ê Wq Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
Éè„í ^Œ=ÚÃãÅÎ ∞, Hõ~H° ͯܫ∞, ™⁄O\˜ Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, "Õñ
ѨzQÆ∞à◊√§ gxx QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞#∂i QÆ∞\˜HÅõ ∞ KÕã≤ h_»<O≥ _çOz XHõ =∂„`«#∞
ѨÙH˜¯@#∞xzH˘x x„kOz# Hõ^ÖŒ _ˇ ^ç OŒ `«=ÚÅ∞ ^Œ$_è=» ÚÅQÆ∞#∞. á⁄QÆ_» K≥@∞ì
Ѩ@ì K«∂~°=‚ Ú#∞ #q∞e##∞, #Å¡QÀ~°O\ωõΩ HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÆO_»∂+¨=Ú KÕã#≤ #∞
^ŒO`«=ÚÅ∞ Hõ^ÅŒ ∞@ =∂#∞#∞. #∞=ÙfiÅ∞, =㨠gxx #q∞e##∞ ^ŒO`«=ÚÅ∞
Hõ^ÅŒ ∞@ =∂#∞#∞. `Õ<,≥ Ñ≤Ñʨ à◊√§, <Õ~Ú, gxx HõeÑ≤ <À@#∞xz H˘x# ^ŒO`«â¥◊ Å
ǨÏiOK«∞#∞. Éè„í ^Œ=ÚÃãÅÎ ∞, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, QÆe*Ë~∞° , gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞,
WOQÆ∞=#∞ "≥KÛ« KÕã≤ ^ŒO`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ JkÌ##∞, <Õu`Àñ QÆ∂_ç# Éè’[#=Ú
ÖÁ#iÛ##∞, ^ŒO`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ_»∞@ =∂#∞#∞. ÃÑ^ŒÌ=ÚÅHõ,
<ÕÅHõ_qç ∞ K≥@∞ì, `≥Å¡ P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, "å‰õΩ_»∞ gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ #∂<≥
É’ã≤ QÆO_»∂+¨=Ú KÕã≤# ^ŒO`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ_»∞@ =∂#∞#∞.
ѨÙÅ∞ã¨∞ѨO_»∞,¡ K«hflà◊√§, ~°∂HΔÍ#fl=Ú, ^ŒO`«^•è =#=Ú, Hõi#î ÉèHí Δõ º Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞
Ö’#QÆ∞ "åxx ^ŒO`«~Ày =i˚OK«=ÅÜ«Ú.
lǨ‡~ÀQÆ zH˜`«û
Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy "Õà§◊ #∞, áêÅ∞, <Õ~Ú, gx Ü«∞O^Œ∞ HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤
~°∞kÌ# Ü≥∞_»Å <åÅ∞Hõ [_»=ÚQÍ #∞O_»∞@ =∂#∞#∞. z~°∞<åÅ∞HõÑ_¨ #ç Ü≥∞_»Å
"≥eQÍ~°Éãíè ‡¨ =Ú#∞ <åÅ∞Hõ‰Ωõ ÖËÑ#¨ =Ú KÕWã¨##∞, t~Àqˆ~K«#=Ú QÆO_»∂+¨=Ú
^èŒ∂=∞áê#=Ú gx =Å##∞ â◊q∞OK«∞#∞. ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, z„`«=¸Å=Ú gx K«∂~°=‚ ÚKÕ <åÅ∞Hõ Ü«∞O^Œ∞ XuÎ##∞,
ÖËHõ D K«∂~°‚=Ú#∞ #∂<≥ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ ѨHõfi=Ú KÕã≤ <åÅ∞HõÃÑ· ~°∞kÌ##∞
â◊q∞OK«∞#∞.
HõO~î°~ÀQÆ zH˜`«û
=∂xѨã∞¨ ѨÙ, ^•eÛx, "ÕñѨ~ÚQÆ∞à◊√§, „^•Hõ,Δ H˘_çÃãáêÅ, Hõ~H° ͯܫ∞, gx
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ #∞, ÖËHõ Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Ju=ã¨,
^Õ=^•~°∞, q+¨ÉÁkÌ, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, H˘_çÃãáêÅ, gxx QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤
HõëêÜ«∞=ÚQÆ HÍñz áê#=Ú KÕã#≤ #∞ HõO~î~° ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
^ŒO`«~ÀQÍâ◊x K«∂~°‚=Ú
*ÏѨ„u, QÆÖ~Ë̊ ∞° , #∞=ÙfiÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, QÀiO@, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, =ã¨, ™⁄O\˜,
F=∞=Ú, Hõ~°Hͯܫ∞, gx K«∂~°‚=Ú#O^Œ∞ Ѷ¨∞$`«=ÚQÆey, <À@#∞xz H˘x#
"å`«=Ú, Hõ$=ÚÅ∞, Hõ~â‚° ¥◊ Å, HõOѨÙ, ^ŒO`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞.
HÍÅHõ K«∂~°‚=Ú
Hõ~°∞^èŒ∂Ѩ=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, q+¨ÉÁkÌ, ™⁄O\˜, Ñ≤ѨÊe, q∞iÜ«∂Å∞,
~°™êO[#=Ú, =∂ůOQÆ}q˜ `«∞ÅÎ ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, Ö’Ç¨Ï Éèãí ‡¨ =Ú, z„`«=¸Å=Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ HõeÑ≤ ÉèHí OΔ̃ z##∞, ѨÙH˜¯@ #∞xz
H˘x##∞, ^ŒO`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõO~î° ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
HΔÍ~°QÆ∞\˜HõÅ∞
K«=º=Ú, z„`«=¸Å=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç , ™⁄O\˜, `åoâ◊Ñ„¨ u, UʼnõΩÅ∞,
q∞iÜ«∂Å∞, ^•Åzx, "≥∂^Œ∞QÆ∞HΔÍ~°=Ú, "≥ÚHõ¯Ñ¨Ù K≥@∞ì HΔÍ~°=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ nxH˜ ~Ô O_çO`«Å∞ „áêñ`«ÉÅˇ =¡ Ú HõeÑ≤, QÆ∞\˜HÅõ ∞ KÕã≤
`«∞OQÆ=ÚÃãÎÅ Éèí㨇=Ú`À <Õ_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèíH˜ΔOz# HõO~î°~ÀQÆ=ÚÅxflÜ«Ú
#tOK«∞#∞. *ÏѨ„u, uѨÊfñÔQ, „^•Hõ,Δ q+¨ÉÁkÌ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, „uѶ֨ ÏÅ∞, gx
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ K«ÖÏ¡iÛ nx`À QÆO_»∂+¨=Ú KÕã#≤ =ÚYáêHõ ~ÀQÆ=Ú
â◊q∞OK«∞#∞. á⁄@¡, "ÕñѨ, <Õ~ˆ _»∞, =∂q∞_ç, *Ïl gxzQÆ∞à◊§#∞ QÍx, gx Ѩ@Åì #∞
QÍx, HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃ <À~°∞Hõ_yç ##∞, ÖËHõ „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤
<À~°∞ Hõ_yç ##∞, ÖËHõ =∂xѨã∞¨ ѨÙ, ã¨fi~°ã=¨ Ú#∞ HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃ zHõ¯QÆ<#·≥
Ñ≤^ÑŒ ¨ `Õ<≥ HõeÑ≤, ѨÙH˜¯@#∞xz H˘x##∞ =ÚY~ÀQÆ=ÚÅ∞ ~°H^Îõ À+¨=Ú, „=}=ÚÅ∞Ö’
#QÆ∞#q =∂#∞#∞.
^Œâ◊#ã¨O™ê¯~° K«∂~°‚=Ú
™⁄O\˜ Hõ~H° ͯܫ∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, K«O„_», Hõ~∂° Ê~°=Ú, áÈñHõ Éèãí ‡¨ =Ú,
q∞iÜ«∂Å∞, Å=OQÍÅ∞, ^•Åzx, gxx "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ YÅfi=Ú# "Õã≤
nxH˜ ã¨=∞=ÚQÆ |ÅѨÑÙ¨ K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ ^ŒO`«=ÚʼnõΩ JkÌ# ^ŒO`«~ÀQÆ=ÚÅ∞
=ÚY~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
=ÚY~ÀQÆǨÏ~°~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxH˜ ~Ô O_çO`«Å∞ tÖÏ[`«∞,
gxx QÀ=¸„`«=Ú`À =∞iÌOz, lÖË_¡ ∞» áêÅÜ«∞O^Œ∞ 7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤
Ñ≤^ÑŒ ,¨ *ÏѨ„u, "ÕñѨ, h~°∞Ñ≤Ñʨ e, gxx "Õã≤ =O_ç, `«~∞° "å`« Ñ≤Ñʨ à◊§ `Õ<Ü
≥ Ú«
HõeÑ≤ 8 QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ XH˘¯Hõ¯ =∂„`«#∞ ѨÙH˜¯@#∞xz H˘x h~°∞
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ñ≤ѨÊe Hõů=Ú`À <À~°∞ Hõ_çy# =ÚYáêHÍk ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. ^ŒO`«

^è•=#=Ú, ™êfl#=Ú Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞=ã¨∞=Î ÙÅ∞, =∞`«ûº=ÚÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, áêÅ∞, ɡÅ=¡ Ú,
q∞#∞=ÚÅ∞, ~°∂HΔÍ#fl=Ú, Hõi<î åfl#=Ú, `«Å„H˜O^Œ∞QÆ |~°∞O_»∞@, QÆ∞~°∞`«fi J#fl=Ú,

<å™ê ~ÀQÆ zH˜`«û

ѨQ\Æ ˜ x„^Œ gxx =ÚY~ÀQÆ∞Å∞ =i˚OѨ=ÅÜ«Ú#∞.

Jxflq^èŒ=ÚÖˇ·# Ѩ_çÃã=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ QÍe ÖËx ~ÚO@=ã≤OѨ=ÅÜ«Ú.

¿ãflǨÏ=Ú, K≥=∞@ Ѩ\ Oì̃ K«∞@, ^è∂Œ =∞=Ú#∞ Ñ‘Å∞Û@, #㨺=Ú, QÆO_»∂+¨=Ú,
ÃÑ^ŒkÌ Ü≥∞ÿ L+¨=‚ ÚQÆ #∞O_»∞ =G=Ú#∞ t~°ã∞¨ û‰õΩ K«∞@∞ì@, ÅѶڨ "≥,· L+¨"‚ ∞≥ ÿ LѨC
<Õ~Ú gx`Àñ QÆ∂_ç „^Œ==Ú HÍx Éè’[#=Ú gxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
"Àºëêk K«∂~°=‚ Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, z„`«=¸Å=Ú, `åoâ◊Ñ„¨ u, zO`«ÑO¨ _»∞, ѨÙÅ¡
„Ѩ|ƒe, K«=º=Ú, rÅHõ„~°, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, UʼnõΩÅ∞, ^•Åzx, P‰õΩѨ„u.
Wq k#∞ã¨∞‰õΩ áêuHõ ÉèÏQÆ=Ú gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ „áêñ`« ɡÅ=¡ Ú HõeÑ≤ ÉèHí OΔ˜ z#
Ѩ_Ãç ã=Ú, âßfiã¨, HÍã¨=Ú#∞ #tOK«∞#∞. ~°∞z, ã¨fi~°=Ú#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. q+¨ÉÁkÌ,
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, KåñQÆ "Õà√◊ §, Ñ≤Ñʨ à◊√§, *ÏѨ„u, <Õáêà◊=ÚÅ∞ gxx #∂<≥
Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ #㨺=Ú KÕã#≤ ZÅ¡ Ѩ_Ãç ã=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. „"å‰õΩ_»∞,
<Õáêà◊=ÚÅ∞, =ã¨, =Ú#QÆ, `«∞Åã≤, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
gxx #∂<≥ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ #㨺=Ú KÕã#≤ <å™ê~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
=Ú‰õΩ¯# p=Ú <≥`∞« ~Î ∞° HÍ~°∞K«∞O_ç# ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú#‰õΩñ *ˇÑÊ≤ # HõëêÜ«∞=Ú ÖÁã¨Oy#
Ü≥∞_»Å ǨÏiOK«∞#∞. ™⁄O\˜, HÀ+¨μ=ì Ù, Ñ≤Ñʨ à◊√§, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, „^•Hõ,Δ gx Hõů=Ú#∞
QÍx HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx, #∂<≥Ü∞« O^Œ∞ QÍx, <Õ~ÚÜ«∞O^Œ∞ QÍx "Õã≤ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ #㨺=Ú KÕã#≤ `«∞=Ú‡Å∞ x=iÎOK«∞#∞. `«H¯õ eÜ«∂‰õΩ#∞ "å_çÛ JO^Œ∞ ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú #∂<≥ÜÚ« HõeÑ≤ #㨺=Ú KÕã#≤ ZÅ¡Ñ_¨ Ãç ã=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
JÉèºí O[#=Ú, K≥=∞@ Ѩ\ Oì˜ K«∞@, #㨺=Ú, HÍ~°=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞QÆÅ Éè’[#=Ú
==∞#=Ú, Ѷ∞¨ $`«áê#=Ú, gx =Å# ZÅ¡ Ѩ_Ãç ã=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
Hõ~°g~åk `≥·Å=Ú
*ÏlѨÓÅ∞, "Õyã¨ÑÓ¨ Å∞, =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞, Z„~°Q<Æ flÕ ~°∞ ѨÓÅ∞ gxx #∂<≥ Ü«∞O^Œ∞
"Õã≤ HÍñz =Ú‰õΩ¯Ö’ áÈã≤# =Ú‰õΩ¯# <≥`∞« ~Î ∞° HÍ~°∞@ =∂#∞#∞.
z„`«Hõ`≥·Å=Ú
z„`«=¸Å=Ú, K«=º=Ú, F=∞=Ú, „"å‰õΩ_»∞, „HÍ#∞QÆ∞q`«∞ÅÎ ∞, LѨC, lÖË_¡ ∞»
ѨÓÅ∞, gxx QÀ=¸„`«=Ú# "Õã≤ #∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =ÚKÕã≤ =Ú‰õΩ¯#O^Œ∞ É’ã≤#
=Ú‰õΩ¯# <≥`∞« ~Î ∞° Ѩ_∞» @ =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Hõ~°‚ ~ÀQÆ zH˜`«û
"≥ÅñQÆ, =∂nѨÅ=Ú, JÅ¡=Ú, gx ~°ã=¨ ÚÅ#∞ á⁄OyOz, Hõ~=‚° Ú#O^Œ∞
áÈã≤# Hõ~â‚° ¥◊ Å =∂#∞#∞. JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ Ú, `Õ<,≥ ÃãO· ^èÅŒ =}=Ú, #∂<≥, gxx
q∞„â◊=ÚKÕã≤ á⁄OyOz áÈã≤##∞ Hõ~â‚° ¥◊ Å =∂#∞#∞. "≥Å∞¡e,¡ JÅ¡=Ú, =Ú#QÆ
gx ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, =ÚÅ¡Oy ~°ã=¨ Ú, J~°ñ\˜ ~°ã=¨ Ú gxx QÍx #∂<≥Ü∞« O^Œ∞ñ
É’ã≤ HÍñz K≥qÜ«∞O^Œ∞ñ É’ã≤# áÈ@∞¡ x=iÎOK«∞#∞.ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞QÆ∞ K«∂~°=‚ Ú#∞
JÅ¡=Ú, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° =Ú#QÆ, =ÚÅ¡Oy gx ã¨fi~°ã=¨ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ QÆeÑ≤ K≥q
Ü«∞O^Œ∞ áÈã≤# Hõ~â‚° ¥◊ Å =∂#∞#∞. lÖË_¡ ®‰õΩÅ ~°ã=¨ Ú, Jyflq∂ñ^Œ "å_çÛ#
ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞ P‰õΩÅ ~°ã=¨ Ú, gxx HõeÑ≤ H˘OK≥=Ú "Õñ_çQÆ K≥qÖ’ñ É’ã≤#
K≥qÜ«∞O^Œe â◊¥Å x=iÎOK«∞#∞. "Õ∞ñHõ=¸„`«=Ú#∞ HÍñz JO^Œ∞ Ãã·O^èŒ=
Å=}=Ú#∞ Hõey ã¨∞M’+¨=‚ ÚQÆ Hõ~=‚° ÚÅO^Œ∞ áÈã≤# Hõ~=‚° ∞O^Œe â◊|=Ì Ú, áÈ@∞¡,
p=Ú, WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞. WOQÆ∞=, ™⁄O\˜, ^èxŒ Ü«∂Å∞, gxx P=#∂<≥
Ü«∞O^Œ∞ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ Hõ~=‚° ÚÅO^Œ∞ñÉ’ã≤# Hõ~â‚° ¥◊ ŠǨÏiOK«∞#∞.
HΔÍ~°`≥·Å=Ú
‰õΩ~°∞"Õ~∞° , =ÚÅ¡Oy, ™⁄O\˜, gx HΔÍ~°=Ú, WOQÆ∞=, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, =ã¨,
HÀ+¨μ=ì Ù, ^Õ=^•~°∞=Ù, =Ú#QÆ, ~°™êO[#=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú,
ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Éè∞í [Ѩ„u, "≥∂_ç, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜ <åÅ∞yO`«Å∞ =∞^è∞Œ â◊√Hõ=Î Ú (J#ñQÍ, x=∞‡Ñ¨O_»¡
~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç gxx `Õ<á≥ Èã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ áÈã≤ ^è•#º~åt
Ü«∞O^˘Hõ =∂ã¨=ÚOK«∞@ÜÕ∞ QÆey# ~°ã=¨ Ú) =∂nѶŨ ~°ã=¨ Ú, J~°ñ\˜ ~°ã=¨ Ú,
gxx áÈã≤ #∂<≥áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ Hõ~=‚° ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ É’ã≤# Hõ~â‚° ¥◊ Å, K≥=Ù_»∞,
K≥qÖ’ ^èfiŒ x, p=Ú <≥`∞« ~Î ∞° HÍ~°∞@, K≥qÜ«∞O^Œ∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ_∞» @, Wq Ü«∞xflÜ«Ú
x=iÎOK«∞#∞. =ÚY ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ^ŒO`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.L`«~ˆÎ }˜ HΔÍ~°=Ú#∞
[Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ L`«~Î̂ }∞ Hõů=Ú HõeÑ≤ #∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã#≤ `≥Å· =Ú
K≥qÜ«∞O^Œe ^èŒfix, K≥=Ù_»∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. ^Œâ◊=¸Å
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ #∂<≥ 1 „Ѩã=÷¨ Ú áÈã≤, ѨHfiõ =Ú KÕã#≤ `≥Å· =Ú K≥=Ù_»∞#∞ áÈñ
Q˘@∞ì#∞.
âßiÉÏk=\˜HõÅ∞
ã¨∞QÆOkèáêÅ∞, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, HÀ+¨μì=Ù, UʼnõΩÅ∞, ^•eÛx, P‰õΩѨ„u,
<åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, =∂ůOQÆ},˜ #Å¡ HõÅ∞= ^Œ∞OѨÅ∞, uѨÊñfÔQ Å=OQÍÅ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞,
J„ÉèHí =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° =∞kÌ, H˘_çÃãáêÅ∞,
HÍñzÜ«∂‰õΩ, QÆ∞~°∞qO^Œ "Õà√◊ § gx ~°ã=¨ ÚÅ`À „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ =∞iÌOz QÆ∞iyO[ÅO`«
=∂„`«Å∞ KÕã≤ „áê`«óHÍÅ=Ú# L+¨^‚ •è ~°QÅÆ áêÅ`ÀñQÍx, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú`À
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

QÍx, K«O^Œ<À^ŒH=õ Ú`ÀñQÍx, XH˘¯Hõ¯ =∂„`«#∞ ÉèHí OΔ̃ z#, ã¨=∞ãÎ̈ Hõ~~‚° ÀQÆ=ÚÅ∞,
"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, ~°HõÎÑ≤`«Î=Ú, âßfi㨠r~°‚[fi~°=Ú, JѨ™ê‡~°=Ú, =¸Å"åºkè,
=∞^•`«ºÜ«∞=Ú, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, „ã‘Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞, +¨O_»`fi« =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞.
^•~åfiºk `≥Å· =Ú
=∂xѨã∞¨ ѨÙ, ^Œâ=◊ ¸Å=ÚÅ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ J~°ñ
\˜~ã° =¨ Ú#∞ É’ã≤, #∞=ÙfiÅ #∂<≥ HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ ѨHfiõ =∞QÆ∞#ѨÙ_»∞, HÀ+¨μ=ì Ù,
=ã¨, =Ú#QÆ, ÃÑ^Œ#Ì ^•Ñ¨, ~°™êO[#=Ú, ^Õ=^•~°∞, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú,
a_®Å=}=Ú, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, gxx Hõů=Ú KÕã≤ "Õã≤ ã≤^Œú=Ú KÕã≤
Hõ~°‚=Ú#O^Œ∞ñ É’ã≤# K≥qáÈ@∞ K≥qÜ«∞O^Œe ^èŒfix, K≥=Ù_»∞ K≥qÜ«∞O^Œe
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞, Hõ~‚° áêHõ=Ú, ^Œ∞~°^,Œ K≥qÜ«∞O^Œe "åñѨÙ, p=Ú HÍ~°∞@,

<Õ„`« ~ÀQÆ zH˜`«û

WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.

q∞H˜¯e HÍ~°∞K«∞O_≥_ç <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ÅOѶ∞¨ #=Ú, ÖËÑ#¨ =ÚÅ∞, K≥=∞@,

Ѩ\ Oì˜ K«∞@, #~°=ÚÅ#∞ "ÕkOè K«∞@, qˆ~K«#=Ú, JO[#=Ú B+¨^~Œè ã° =¨ ÚÅKÕñ
QÆ_∞» QÆ∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. N"Õ+=ì¨ Ú (^Õ=^•~°∞ |OHõ`Àñ *ËÜ∞« ñ
|_ç# ^è∂Œ Ѩ„^Œ=º=Ú) Ju=ã¨, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì H˘OK≥=ÚQÆ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ HõO\˜ K«∞@∞ì ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ `≥eÜ«∞ñ|_»x HõO\˜~ÀQÆ=ÚÅ∞
â◊q∞OK«∞#∞. <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, Ѩ_Ãç ã=Ú, „=}=ÚÅ∞, [fi~°=Ú
Wq 5 ~å„`«∞Å∞ ÅOѶ∞¨ #=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å âßOu*ˇO^Œ∞#∞. `Õ<≥ – ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú, =Ú#QÆ~ã° =¨ Ú, gx`À `«_Ñç #≤ #∞ ÖËHõ =∂x Ѩã∞¨ Ѩ٠~°™êO[#=Ú
gxx K«#∞ÉÏÅ`À #∂i, <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ #∞, Jaè+º¨ O^Œ <Õ„`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞
â◊q∞OK«∞#∞. ÖËñ`«Q<Æ flÕ ~°∞ P‰õΩ#∞, `«∞OK«∞@ =Å# QÆey# ~°ã=¨ Ú#∞, <Õ„`«=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ JO^Œe Ñ‘_» #tOK«∞#∞. <Õ„`«=ÚÅ∞ ^Œ$_è=» ÚÅQÆ∞#∞. L`«~ˆÎ }˜
"Õà§◊ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ H˘OK≥=ÚQÆ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#∞ HõeÑ≤ `å„=∞ áê„`«=Ú#O^Œ∞
"Õã,≤ ÃÑ~°∞ñQÆ∞ q∂ñk q∂ñQÆ_`» À =∞iÌOz <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞
=∂#∞#∞. ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, HÍq~å~Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, ~°™êO[#=Ú,
gxx #∂i <Õ„`«=ÚÅ K«∞@∞ì ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ã¨=∞ã¨Î <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
<ÕÅ Lã≤iHõ "Õà§◊ #∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú`À HõeÑ≤, `å„=∞ áê„`«Ü∞« O^Œ∞ [Å=Ú
áÈã≤ #∂i <Õ„`«=ÚʼnõΩ K«∞@∞ì ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. ÃÑ^ŒÌ
P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õ~∞° XÅ∞ѨÙ, =Ú#QÆ"~Õ ∞° XÅ∞ѨÙ, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gxx "Õ∞ñ
HõáêÅ`À #∂i <Õ„`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ JO[#=Ú "Õã#≤ "å`« <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
HÍq~å~Ú 1 ÉèÏ, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú 2 ÉèÏ, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 3 ÉèÏ, „QÆOkè `«Q~Æ =° Ú 4
ÉèÏ, gxx gxHõxfl\˜H˜ ~Ô O_çO`«Å [Å=Ú`À =∞iÌOz QÆ∞\˜HÅõ ∞ KÕã≤ Kåñk
Hõ#∞flʼnõΩ JO[#=Ú "Õã#≤ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. ÖÁ^Œ∞QÌ Æ Ñ¨@#ì ∞ <ÕuÖ’
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"Õ~ÚOz, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i, `≥Åx¡ =G=Ú#O^Œ∞
Hõ\ ì̃ ^•x`À <Õ„`«=ÚÅ#∞ ÉÏQÆ∞QÍñ ^Œ∞_»∞K«∞K«∞O_ç# <Õ„`«=∞O^Œe ^Œ∞~°^,Œ =∞O@
áÈ@∞¡#∞ #tOK«∞#∞.
aÖÏfiO[#=Ú
=∂ˆ~_»∞ P‰õΩ~°ã=¨ Ú#∞ nã≤ =G=Ú#O^Œ∞ =_çÜ∞« ñÉ’ã≤ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú
<≥~Úº gxx HõeÑ≤ `å„=∞áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ QÆ=fi`À =∞iÌOz P=Ù¿Ññ_» Ñ≤_H» Åõ
xѨC q∂ñ^Œ #∞xz Ñ≤^ÑŒ ¨ áêÅ∞QÆeÑ≤ nxx <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ q_çz# <Õ„`«=ÚÅ
Ü«∞O^Œe "åñѨ٠~°H=Îõ Ú „™ê==Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú â◊q∞OK«∞#∞.
|$ǨÏ^•fi™êkHõëêÜ«∞=Ú
J_»¤ã¨~°=Ú, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, "ÕñѨ, á⁄\Ï¡‰õΩ, Hõ@∞Hõ~ÀÇ≤Ï}˜, uѨÊfñQÆ,
K«O^Œ#=Ú, H˘_çÃãѨ@ì, H˘_çÃãáêÅ, =∂xѨã¨∞ѨÙ, z„`«=¸Å=Ú, ™⁄O\˜,
<ÕÅ"Õ=Ú, Hõ~H° ͯܫ∞, `åxHÍÜ«∞, `≥Å`¡ Q≥ _Æ ,» Ü«∞=Å∞ gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ
[Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ 8= ÉèÏQÆ=Ú q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz, „áê`«óHÍÅ=Ú#
áê#=Ú KÕã#≤ Hõ#∞ÅÜ«∞O^Œe uq∞~°~ÀQÆ=Ú, ^Œ∞~°^,Œ á⁄~°Å∞, ^Œ∞~å‡Oã¨=Ú,
ѨÙO_»∞,¡ HõO\˜ÑÓ¨ Å∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨~fi° <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ,
<åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, „uѶ֨ ÏÅ∞, â◊~¯° ~°, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, gxx „ã‘Î K«#∞ÉÏÅ Ü«∞O^Œ∞
HõeÑ≤ ^•x`À <Õ„`«=ÚÅ#∞ `«_çÑ≤# JaèѶ¨∂`«=Ú=Å# QÆey# <Õ„`«â◊¥Å
#tOK«∞#∞. K«O^Œ#=Ú, HÍq~å~Ú, ÅHõ¯, *Ïl "≥ÚQÆÅæ ∞, ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ gxx
"≥∞`«QÎ Æ #∂i =uÎKãÕ ≤ JO[#=Ú "Õã#≤ Hõ#∞Å Ü«∞O^Œe „=}=Ú Ñ¨ÓÅ∞ =∂x
x~°‡Å=∞QÆ∞. HÍ#∞QÆÑO¨ _»∞,¡ â◊OY=Ú, `«∞q∞H˜, ~°[`«Éãíè ‡¨ =Ú gxx HõOK«∞áê„`«=Ú#
"Õã,≤ „ã‘Î K«#∞ÉÏÅ`À "≥∞`«QÎ Æ #∂i JO[#=Ú "Õã#≤ Hõ#∞flÅ Ü«∞O^Œe „=}=ÚÅ∞,
`≥Å∞ѨÙ, Z~°∞ѨÙ#∞ =∂#∞#∞. ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞QÆ∞, HÀ_çQ∞Æ _»∞¤ zѨÊ, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
`Õ<,≥ =Ú#QÆq`«∞ÅÎ ∞ gxx #∂i =uÎKãÕ ,≤ =Ú#QÆ~ã° =¨ Ú`À <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
~åz# JO^Œe ѨÓÅ∞ #tOK«∞#∞.
^ŒO`«=iÎ
U#∞QÆ∞, ѨOk, XO>ˇ, P=Ù, QÆ∞„~°=Ú, "Õ∞ñHõ, QÍ_ç^,≥ gx ^ŒO`«=ÚÅ∞,
â◊OY=Ú, =Ú`≥=Î ÚÅ∞, ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ #∞~°∞QÆ∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxHõxfl\˜H˜
<åÅ∞QÆ= áêÅ∞, q∞iÜ«∂Å∞, gx#xfl\˜x [Å=Ú#O^Œ∞ #∂i =uÎKãÕ ,≤ <Õ„`«=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ~åz#, JO^Œe ѨÓÅ∞, „=}=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. `å\˜, <åiˆHà◊=Ú,
r_çyO[Å∞, QÆ<flÕ ~°∞, "≥^∞Œ ~°∞ gxx HΔÍ~°=Ú KÕã,≤ nx Ü«∞O^Œ∞, ÖËñ`« XO>ˇ
Ü≥∞=ÚHõ K«∂~°=‚ Ú#∞ U_»∞=∂~°∞Q¡ Íx, Ü≥∞xq∞k =∂~°∞¡ QÍx ÉèÏ=#KÕã≤ "≥∞`«QÎ Æ
K«∂~°=‚ ÚKÕã≤ <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ J™ê^躌 "≥∞#ÿ HõO\˜ÑÓ¨ Å∞ #tOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ѩ\’ÖÏk Ѷ¨∞$`«=Ú
á⁄@¡, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, "ÕñѨ, J_»~¤ ã° =¨ Ú, „uѶ֨ ÏÅ∞, Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜
^Œ∂ÅQÀ"≥Å, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 3 `«∞Å=ÚÅ∞,
Lã≤iHõHÍÜ«∞Å∞, 1 „Ѩã=÷¨ Ú, gxx 1 „^À}=Ú [Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ <åÅæ= ÉèÏQÆ=ÚQÆ
q∞yeÛ <Õ~Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ JO^Œ∞, <ÕÅ "Õ=Ú, H˘_çÃã, `«∞OQÆ
=ÚÃãÅÎ ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, K«O^Œ#=Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§, gxx Hõeã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞ ã≤^=úŒ Ú
KÕã≤ áê#=Ú KÕã#≤ <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ `≥Å∞ѨÙ, ѨÓÅ∞, =∞ã¨HÅõ ∞, =Ú‰õΩ¯, K≥=ÙÅ∞,
<Õ„`«=ÚÅ∞ gx Ü«∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞, =ÚY~ÀQÆ=Ú, „=}=ÚÅ∞, HÍ=∞Å, ‰õΩ+¨μ=ì Ù,
qã¨~Ê° =ÚQÆO_»=∂Å Wq #tOK«∞#∞.
Hõ$ëê‚k `≥·Å=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™⁄O\˜, gxx
"Õ∞ñHõáêÅ`À =O_ç# `≥Å· =Ú#∞ #㨺=Ú KÕã#≤ <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œe =∞#HõÅ∞,
ѨÓÅ∞, t~°â¥◊ ≈Å <Õ„`«â¥◊ Å, Wq ǨÏiOK«∞#∞.„uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ <Õ~Ú HõeÑ≤,
x`«º=Ú áê#=Ú KÕÜÚ« K«∞, „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú`À „áê`«óHÍÅ=Ú# <Õ„`«=ÚÅ#∞
Hõ_∞» QÆ∞K«∞O_ç# =∞ã¨HÅõ ∞ =∂#∞#∞. zÅ¡yO[Å∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, â◊~¯° ~°, ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨ =∞~°∞QÆ∞, ~°™êO[#=Ú, `Õ<,≥ "åÜ«Úqà◊O
QÍÅ∞, =∞}˜tÅ, HÀ_çQ∞Æ _»∞¤ zѨÊÅ∞, gxx #∂i =uÎ KÕã≤ <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞
"Õã#≤ Ѩ@Å=ÚÅ∞, uq∞~°=ÚÅ∞, HÍK«=Ú, J~°‡=ÚÅ∞, â◊√Hõ=¡ ÚÅ∞, ^Œ∞~°^,Œ K≥=∞@,
„=}=ÚÅ∞ Wq ǨÏiOK«∞#∞.
K«O„^À^ŒÜ«∞ѨiÎ
Hõ~H° ͯܫ∞, =ã¨, HÀ+¨μ=ì Ù, Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, `åxHÍÜ«∞QÆ∞A˚, â◊OY<åaè,
=∞#t≈Å gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ "Õã≤ "Õ∞ñHõáêÅ`À =∞iÌOz =uÎKãÕ ≤ <Õ„`«=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ HõO\˜=∞ã¨HÅõ ∞, ^Œ∞~°^,Œ Ѩ@Å=ÚÅ∞, ^Œ∞~å‡Oã¨=ÚÅ∞, ~ˆ rHõ\ ,˜
HõO\˜ÑÓ¨ Å∞ Wq #tOz x~°‡Å"≥∞#ÿ ^Œ$+≤ì QÆÅ∞QÆ∞#∞.
‰õΩ=∂iHõ ѨiÎ
#∞=Ùfi ѨÙ=ÙfiÅ∞ 80, Ñ≤ѧ¨ L§ 60, *ÏlѨÓÅ∞ 50, q∞iÜ«∂Å∞ 16, gxx
hà◊√§ áÈã≤#∂i =uÎ KÕã≤ Hõ#∞Å Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
K«O„^Œ„ѨÉèíѨiÎ
™œg~åO[#=Ú (ã¨∞~°=∞~å~Ú)`≥Å¡ q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
`åxHÍÜ«∞QÆ∞A˚, â◊OY<åa, =∞}˜tÅ, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ "Õ∞ñHõáêÅ`À #∂i
=uÎKãÕ ≤ h_»<O≥ _çOz <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ ^Œ∞~°‡Oã¨=ÚÅ∞, Ѩ@Å=ÚÅ∞,
HÍK«=ÚÅ∞, =∞ã¨HÅõ ∞, Z„~° K«∞Hõ¯Å∞, J~°‡=ÚÅ∞, ~ˆ rHõ\ ˜ WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#Å¡HÅõ ∞=ѨÓÅ∞, ÃÑã¨Å∞, á⁄@∞ìÖxË Ü«∞=Å∞, *ÏlѨÓÅ∞, Ñ≤Ñʨ à◊√§ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ
100 K˘Ñ¨C# "Õã≤ JO[#=Ú KÕã≤ <Õ„`«=ÚÅO^Œ∞ "Õã#≤ JO^Œe =∞ã¨HÅõ ∞, g~°∞
HÍ~°∞@, HÍK«=ÚÅ∞, Ѩ@Å=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞.
<åQÍ~°∞˚<å„Éèí=Ú
„uѶ֨ ÏÅ∞, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú,
"≥∞Åÿ ∞ `«∞`«=Î Ú, ~°™êO[#=Ú, `å=∞~° ѨÙ=Ùfi, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì
`å„=∞=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ PHÍâ’^ŒH~õ =° ÚKÕ =uÎ KÕã≤ „ã‘Î K«#∞ÉÏÅ`À
Hõ#∞flʼnõΩ "Õã#≤ =∞ã¨HÅõ ∞, Ѩ@Å=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞. nxx "≥∂^Œ∞QÆ∞ ã¨fi~°ã=¨ ÚKÕ
"Õã#≤ , HõO\˜ÑÓ¨ Å∞, Hõ#∞fl Ü≥∞~°∞ѨÙ#∞ x=iÎOK«∞#∞.
QÆ∞\˜HõÅ∞
Ѩã∞¨ ѨÙ, "Õñáê‰õΩ, ã¨#flÑ≤Ñʨ à◊√§, ÃÑ^ŒÑÌ Ñ≤ ʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, Éè„í ^Œ=ÚÃãÅÎ ∞,
"åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ™⁄O\˜ gxx QÀ=¸„`«=Ú# #∂i QÆ∞\˜HõÅ∞ KÕã≤ "Õ∞ñ
Hõ=¸„`«=Ú# Kåñk JO[#=Ú "Õã#≤ ã¨=∞ã¨Î [fi~°=ÚÅ∞ Éè∂í `å"Õâ=◊ ÚÅ∞#∞
#tOK«∞. hà◊§ Ü«∞O^Œ∞ Kåñk "Õã#≤ HõO\˜ =∞ã¨HÅõ ∞ =∂#∞#∞. `Õ<≥ Ü«∞O^Œ∞ Kåñ
k "Õã#≤ HõO\˜Ñ@¨ Å=ÚÅ∞ =∂#∞#∞. QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ã=¨ Ú# Kåñk "Õã#≤ ~ˆ rHõ\ ˜
=∂#∞#∞. „ã‘Î K«#∞ÉÏÅÖ’ Kåñk"Õã#≤ HõO\˜ÑÓ¨ Å∞ ǨÏiOK«∞#∞. XkÌK@ ≥ ∞ì ѨÓÅ∞,
kiÃã#ѨÓÅ∞, L"≥∞‡`«ÑÎ Ó¨ Å∞, *ÏlѨÓÅ∞, =Ú`«º=Ú, "≥_· ∂» ~°º=Ú, gxx "Õ∞ñ
HõáêÅ`À #∂i `å„=∞áê„`«=Ú#O ^Õ_»∞k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ =uÎ KÕã≤
<Õ„`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "Õã#≤ #∞– ™œg~åO[#=Ú (ã¨∞~°=∞~å~Ú) ѨQ_Æ =» Ú, ã¨=Ú„^ŒÑÙ¨
#∞~°∞QÆ∞, =∞}˜tÅ, q∞iÜ«∂Å∞, gxx "Õ∞ñHõáêÅ`À #∂i ~åyáê„`«=Ú# ÉèÏ=#
KÕã≤ =uÎ KÕã≤ <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤ =uÎ KÕã≤ <Õ„`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ "Õã#≤ #∞
Ñ≤`=Ϋ Ú=Åx HõO_»¡ =∞ã¨HÅõ ∞ =∂#∞#∞.
Éèí$OQÆ~å[`≥·Å=Ú
QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ã=¨ Ú 1 „Ѩã=÷¨ Ú, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, 3 `«∞Å=ÚÅ∞, #∂<≥ 12
`«∞Å=ÚÅ∞, gxx HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕã#≤ j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ^Œ$+≤ì HõÅ∞QÆ∞#∞.
#㨺=Ú KÕã#≤ â◊s~°=Ú#O^Œe =Ú_»`Å« ∞ "≥O„_»∞HõÅ <≥~Ñ° Ù¨ ~ˆ rHõ\ ˜ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
=∂#∞#∞.
#$Ѩ=Å¡Éèí `≥·Å=Ú
r=Hõ=Ú, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, "Õ∞^Œ, =∞Ǩ"Õ∞^Œ, „^•Hõ,Δ =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, „"å‰õΩ_»∞,
ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, =∞Ol+≤,ì â◊~¯° ~°,
~åã¨fl, #Å¡HÅõ ∞= ѨÓÅ∞, ÃÑ^ŒÑÌ Ö¨ ~¡Ë ∞° , áœO_»sHõ=Ú, QÆÖ~Ë̊ ∞° , ã¨=Ú„^Œ Å=}=Ú,
Ñ≤Ñʨ à◊√§ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú, #∂<≥, ÖËHõ Ѷ∞¨ $`«=Ú 12 `«∞Å=ÚÅ∞ áÈã≤
<åÅ∞yO`«Å∞ áêÅ∞ áÈã≤ ѨHõfi=Ú KÕã≤ Ü«ÚѨÜ≥∂yOz# HõO\˜ =∞ã¨HõÅ∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Ѩ@Å=ÚÅ∞, HÍK«=Ú, ~ˆ rHõ\,˜ ^Œ∞~å‡Oã¨=ÚÅ∞, ѨQÅÆ ∞ K«∂Ѩ٠ÖˉΩõ O_»∞@, `≥Å∞ѨÙ,

K«∞Hõ¯Å∞, =∞K«ÛÅ∞, <À\˜HOõ ѨÙ, =Ú‰õΩ¯ HõOѨÙ, JHÍÅѨ٠<≥~∞° ѨÙ, JOH˜à√◊ §, Ѩ@∞ì@,
âßfiã¨, HÍã¨, â’+¨, "≥H¯˜ à◊√§, =ÚY ~ÀQÆ=ÚÅ∞, lǨfi~ÀQÆ=ÚÅ∞, t~À~ÀQÆ=Ú,
"≥∞_»H˘O‰õΩʼnõΩ ÃÑ· ÉèÏQÆ=∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.
„Ѩ^Œ~° ~ÀQÆ zH˜`«û
™œ=~°ÛÅ=}=Ú, rÅHõ„~°, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, #Å¡‰Åõ ∞=, `Õ<≥ gxx ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞`Àñ *ËiÛ Éè∞í lOz# „ã‘ÅÎ ‰õΩ "å`«=Ú =Å# QÆÅ∞QÆ∞ ‰õΩã¨∞=∞ ~ÀQÆ=Ú =∂#∞#∞.
^Œ~ƒ° „ù "Õà§◊ #∞ aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À #∂i =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ áê#=Ú KÕã#≤ „ã‘ÅÎ
‰õΩã¨∞=∞ ~ÀQÆ=Ú =∂#∞#∞. =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ~°™êO[#=Ú J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° ,
<ÕÅ"Õ=Ú, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, r_çyO[Å∞, HõÅ∞= gxx HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì JO^Œ∞
`Õ<≥ HõeÑ≤ áê#=ÚKÕã#≤ â◊¥Å`Àñ QÆ∂_ç# <å<å =~°‚ ‰õΩã¨∞=∞~ÀQÆ=Ú =∂#∞#∞.
=Ú`«=ΠѨÙÅQÆÑÙ¨ "Õ~∞° #∞ áêÅ`À #∂i QÍx, HÀ+¨μ=ì Ù, JuÎÑO¨ _»∞¡ gx ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
`Õ<≥ QÆey QÍx áê#=Ú KÕã#≤ #∞ ‰õΩã¨∞=∞ ~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. áêÅ∞ â◊~¯° ~°
HõeÑ≤ J#fl=Ú Ñ¨^ºŒä =Ú. ‰õΩã¨∞=∞~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ zH˜`û« Å#∞ KÕã#≤
â◊q∞OK«∞#∞. Lã≤iHõ HÍÜ«∞Å ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ „`åy# Ü≥∂xÜ«∞O^Œe
=∞OQÆÅ∞ J}ñQÆ∞ <ÕÅ Lã≤iHÔ K«∂~°=‚ Ú#∞ aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À =¸ñ_»∞k#=ÚÅ∞
ÉèHí OΔ˜ z# „ã‘ÅÎ ‰õΩã¨∞=∞~ÀQÆ=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
#º„QÀ^è•k Ѷ¨∞$`«=Ú
=∞„i, ~åq, =∞kÌ, J_»~¤ ã° =¨ Ú, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Aqfi, <Õ̂~_»∞, "≥Ú~°e,
^Œ∞OkÅ=Ú, JuÎ, WѨÊ, =Ú`«ÎѨÙÅQÆ=Ú, ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe, „¿Ñ=Ú, Hõ_çq∞,
=ÚÅ∞"≥∂^Œ∞QÆ, Ñ‘`K« O« ^Œ#=Ú, gx Ѩ@Åì ∞ k#∞ã¨∞‰õΩ 8 `«∞Å=ÚÅ K˘Ñ¨C# 1
„^À}[Å=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz áêuHõ ÉèÏQÆ=ÚQÆ q∞yeÛ <Õ~Ú 1
„Ѩã=÷¨ Ú áÈã≤ "≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç, Lã≤iHõ ~°ã=¨ Ú, K≥~‰° Ωõ ~°ã=¨ Ú, Wq
XH˘¯Hõ¯ „Ѩã¨÷=Ú, Ju =∞^èŒ∞~°Hõů=Ú 3 `«∞, WѨÊѨÙ=Ùfi, Y~°∂˚~°=Ú, =∂x
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∞#∞ÉÏÅ, QÆ∞=∞‡_ç ѨO_»∞, HÍHÀo H©~Δ H° ÍHÀo, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, K«O^Œ#=Ú,
L"≥∞‡`«,Î ã¨∞QÆOkèáêÅ, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 3 `«∞Å=ÚÅ∞, gx #xfl\˜x "Õã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú#∞
ѨHõfi=Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕã≤# #Å¡QÆ, `≥Å¡QÆ #∞O_»∞ J™ê^茺 ‰õΩã¨∞=∞~ÀQÆ=Ú,
Ü≥∂xâ◊¥Å, ‰õΩH˜âΔ ¥◊ Å, á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê J=Ü«∞==ÚÅ =∞O@Å∞, Ü≥∂x=∞O@,
<Õ„`«=ÚÅ =∞O@, Hõ_∞» ѨÙÖ’ =∞O@, ^Œ$+≤ì =∂O^躌 =Ú, Hõhfl~°∞ QÍ~°∞@, HõO\˜
=∞ã¨HÅõ ∞, "å`« Ñ≤`„Ϋ ѨHÀѨ=Ú, P=∞¡ Ñ≤`=Ϋ Ú, Ü≥∂x ~ÀQÆ=ÚÅ∞#∞ =∂#∞#∞.x~°‡Å
^Œ$+≤ì QÆÅ∞QÆ∞#∞. |Å=Ú, HÍOu, JyflnѨ#=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ѨÙëêº#∞QÆK«∂~°‚=Ú
q+¨ÉÁkÌ "Õà√◊ §, <Õ~ˆ _»∞, =∂q∞_ç, gx QÆ∞A˚, H˘O_»ÑO≤ _ç "Õà√◊ §, ~°™êO[#=Ú,
|∂~°∞QÆ∞|OHõ, =∞Ol+≤,ì `å=∞~°HO˜ [ů=ÚÅ∞, WOQÆ∞=, Ju=ã¨, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞,
=∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, ÖÁ^Œ∞ÌQÆѨ@ì, HÍq~å~Ú, QÆ∞=∞‡_ç ˆ~QÆ∞, q∞iÜ«∂Å∞, ™⁄O\˜,
QÀãÎ̈x „^•Hõ,Δ ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, Ñ≤#flˆ~QÆ\ ˜ ^Œ∂Å QÀ"≥Å, H˘_çÃã,
ã¨∞QÆOkè áêÅ, PÔ~ѨÙ=Ùfi, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, =∞kÌÑ@ ¨ ,ì ÅHõ}
Δ Ñ¨Ol, gxx ѨÙ+¨ºq∞
#Hõ„Δ `«=Ú# ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ `≥zÛ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ JO^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ aÜ«∞ºÑ¨Ù
Hõ_»∞QÆ∞ J#∞ áê#=Ú`À ÉèíH˜ΔOz# =¸Å"åºkè, Ju™ê~°=Ú, ~°Hõ΄™ê==Ú,
JQÆO`«∞Hõ ^À+¨=Ú, ÉÏÅ∞~°‰Ωõ QÆÅ∞QÆ∞ PQÆO`«∞Hõ^À+¨=Ú, Ü≥∂x ^À+¨=Ú, „ã‘ÅÎ
~°HÎõ ^À+¨=ÚÅ∞ =∂#∞#∞.
tÖÏ[`«∞=\˜HõÅ∞
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ Z„~° HõÅ∞= ~ˆ ‰õΩÅ ~°ã=¨ Ú
KÕ`«#∞, H˘_çÃãѨ@ì~°ã¨=ÚKÕ`«#∞, Ô~O_»∞ k#=ÚÅ∞ =∞iÌOz, tÖÏ[`«∞ 24
`«∞Å=ÚÅ∞, `≥Å¡ â◊~¯° ~° 24`«∞, `«"åH©,Δ Ñ≤Ñʨ à◊√§ Lã≤iHõ, Hõ~å¯@Hõ â◊$Oy, „"å‰õΩ_»∞
ѨO_»∞,¡ „"å‰õΩ_»∞ "Õà√◊ §, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 3 `«∞, ^•eÛx, UʼnõΩÅ∞, P‰õΩѨ„u Wq
JxflÜ«Ú KÕi 3 `«∞Å=ÚÅ∞ "Õã≤ =∞iÌOz q∞#ѨyO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ÉèHí OΔ˜ z
^•x=∞‡~°ã=¨ Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# áêO_»∞=Ù, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, [fi~°=Ú Ñ‘Ç¡ Ϩ , =¸Å"åºkè,
ÉèQí OÆ ^Œ~=° Ú, â◊√„Hõ^À+¨=Ú, „ã‘ÅÎ ‰õΩã¨∞=∞~ÀQÆ=Ú, "Õ∞ǨÏ=Ú, =∞Ǩϟ^Œ~=° Ú, HÍã¨,

Ü≥∂x~ÀQÆ zH˜`«û
~°HÎõ Ñ≤`OΫ |∞#∞ =∂#∞#∞.

Ü≥∂x ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ qâı+¨=ÚQÆ "å`« ǨÏ~° „H˜Ü«∞Å#∞ =ã≤ÎHõ~°‡,

JÉèíºOQÆ=Ú, `«_»∞ѨÙ@, ÖËѨ#=Ú, B+¨^èŒ=ÚÅ∞ KÕiÛ# =uÎxÜ≥∂xÜ«∞O^Œ∞
^èiŒ OѨ*Ü Ë Ú« @, Ö’#QÆ∞ "åxx KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. =ã¨, #Å¡rÅHõ„~°, rÅHõ„~°, Ñ≤Ñʨ à◊√§,
J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, J["≥∂^Œ=Ú, Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, z„`«=¸Å=Ú, â◊~¯° ~°,
gxx =∞^Œº=Ú`À #∂i, Ñ≤^ÑŒ ¨ <ÕuÜ«∞O^Œ∞ "Õ~ÚOz ÉèHí OΔ˜ z# Ü≥∂x~ÀQÆ=ÚÅ∞
ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú, QÆ∞Ň=Ú, =¸Å "åºkèÜ«Ú #tOK«∞#∞. uѨÊfñQÆ, „uѶ¨ÖÏÅ∞,
<Õáêà◊ÑÙ¨ "Õà√◊ §, gx HõëêÜ«∞=Ú`À Ü≥∂xx `«_Ñç #≤ #∞, „QÆOkä`Q« ~Æ =° Ú, „"å‰õΩ_»∞,
K≥OQÆÅfi HÀ+¨μ,ì ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ^Õ=^•~°∞ gx Ü«∞O^Œ∞ #∂<≥ áÈã≤ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ ^•x Ü«∞O^Œ∞ QÆ∞_»#¤ ∞ `«_Ñç ≤ ^•xx Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞xz# Ü≥∂x Ü«∞O^Œe
ÉÏ^èŒ =∂#∞#∞. Ñ≤Ñʨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, q∞#∞=ÚÅ∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, HÀ+¨μ=ì Ù,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `«~x˚° „"Õe JO`«\ ˜ =uÎKãÕ ≤ Ü≥∂x Ü«∞O^Œ∞
^èiŒ Oz# Ü≥∂x â’Éè#í =∞QÆ∞. =㨖#Å¡HÅõ ∞=ѨÓÅ∞, HÀ+¨μÅì ∞, q∞iÜ«∂Å∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡
QÆ_»¤Å∞, Ѩã¨∞ѨÙ, gxx #∂i ÖËѨ#=Ú KÕã≤# Ü≥∂x ^Œ$_è»=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
"≥∂^Œ∞QÆ∞ѨÙ=Ùfi JuÎÑO¨ _»∞,¡ #∂<≥ gx Ü«∞O^Œ∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ Ü≥∂x
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

^Œ$_è=» ÚQÆ #∞O_»∞#∞. „=∞OQÆHÍÜ«∞Å∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, Hõ~∂° Ê~°=Ú, gxx "≥∞`«QÎ Æ
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú, KÕã#≤ Ü≥∂x q∞H˜¯e ^è$Œ _è=» ÚQÆ #∞O_»∞#∞. =∂q∞_ç, <Õ̂~_»∞
=∂ˆ~_»∞ =∂nѶ¨Å=Ú gx zQÆ∞à◊√§, "≥ÅñQ͉õΩ, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, *ÏlѨÓÅ∞,
gxx Ѷ∞¨ $`«=Ú #O^Œ∞ "Õã≤ Ü≥∞O_»Ö’ HÍñQÆñɡ\ ì˜ Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ K«iq∞x JO^Œe
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú =∂#∞#∞. KÕñ^Œ∞™⁄~° q`«∞ÅÎ ∞, <Õáêà◊ÑÙ¨ „"Õà√◊ §, Ñ≤Ñʨ à◊√§, ɡÅ=¡ Ú,
„=∞OQÆHÍÜ«∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, gxx ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅ`À #∂i =uÎ KÕã≤
Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞xz#, ѨÙ+¨Ê=u Ü«∞QÆ∞#∞. |∞∞`«∞™êfl#=Ú KÕã#≤ „ã‘Î „áê`«óHÍÅ=Ú#
ÉèHí `Î̃ À „ÉÏǨχ}∞xH˜ ^•#=Ú KÕã,≤ ÉèQí =Æ O`«∞x |∂lOz `≥Å¡ =Ú`«=ΠѨÙÅQÆÑÙ¨
"Õ~∞° , Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú XH˘¯Hõ¯ `«∞Å=Ú, â◊~¯° ~° 3 `«∞, gxx UHõ =~°=‚ ÚQÆÅ
^Œ∂_»QÆÅ P=ÙáêÅ`À #∂i <Õ~Ú HõeÑ≤ x`«º=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x W`«~° =ã¨∞Î=Ù
Éèí∞lOѨHõ, áêÅ∞, J#fl=Ú =∂„`«=Ú Éèí∞lOK«∞K«∞ ã¨=∞k#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
â◊√Éèík#=Ú#ñ QÆ∂_ç# Ѩل`«∞ñ_»∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_»¤ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞
Ѷ∞¨ $`«=Ú áêÅ∞ HõeÑ≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ |∞∞`«∞ ™êfl#k#=Ú# „ã‘ΠѨÙK«∞ÛH˘x# QÆ~ƒ° =ù Ú#∞
^èiŒ OK«∞#∞. Ñ≤Ñʨ à◊√§, JÅ¡=Ú, q∞iÜ«∂Å∞, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, gxx Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞
"Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ „ã‘Î áê#=Ú KÕã#≤ QÆ~ƒ° =ù Ú#∞ ^èiŒ OK«∞#∞.
™È=∞Ѷ¨∞$`«=Ú
P"åÅ∞, =ã¨, =∞O_»∂Hõ, „|Ç≤χ, â◊OYѨÙ+≤,ì QÆÖ~˚Ë ∞° , =∞#∞ÉÏÅ, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
HÀ+¨μì=Ù, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, „uѶ¨ÖÏÅ∞, ã¨∞QÆOkèáêÅ, #Å¡ã¨∞QÆOkèáêÅ, Ѩã¨∞ѨÙ,
q+¨ÉÁkÌ, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° ^Õ=^•~°∞, ã¨∂~°ºÉèHí ÑÎ̃ Ó¨ Å∞, =∞Ol+≤,ì „^•Hõ,Δ QÆ∞=Ú‡_»∞,
¿Ñi`«, `≥Å¡ `≥Q_Æ ,» J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ =Ùfi, HÍq~å~Ú, gxx Ѷ∞¨ $`«=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú
KÕã≤ QÍÜ«∞„f =∞O„`«=Ú`À #aè=∞O„uOz nxx ~Ô O_»∞ =∂ã¨=ÚÅ QÆiƒù}Ü © ∞« QÆ∞
„ã‘Î 6= =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ áê#=Ú KÕã#≤ ~ÀQÆ~Ç° Ï≤ `«∞ñ_»∞#∞, "Õ∞^è•=O`«∞ñ_»∞#QÆ∞
Ѩل`«∞_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Ü≥∂x ^À+¨=ÚÅ∞, â◊√„Hõ^À+¨=ÚÅ∞#∞ #tOK«∞#∞.
=O^茺Ü≥ÿ∞##∞ â◊¥~°∞ñ_»QÆ∞ Ѩل`«∞xQÆ#∞#∞. [_»`«fi=Ú, _»QÆ∞æuÎHõ ã¨fi~°=Ú,

QÆiƒ
ù} © zH˜ ` «
û
=¸QÆ`#« =Ú, K≥=Ù_»∞ WqÜ«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.

QÆiƒù}© „ã‘HÎ ˜ „Ѩ^=Œä ∞ =∂ã¨=Ú# QÆ~ƒ° =ù Ú# "Õ^#Œ QÆey# Ü≥∞_»Å, K«O^Œ#=Ú,

ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, â◊~¯° ~°, =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞, Wq ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxx Hõe`À #∂i áêÅÖ’
HõeÑ≤ áê#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. ÖËHõ #∞=ÙfiÅ∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, `å=∞^Œ∞OѨ, =i
aÜ«∞º=Ú, gxx áêÅ`À #∂i, áêÅ∞, â◊~¯° ~°, `Õ<≥ gxx HõeÑ≤ áê#=Ú KÕ~ÚOz
Jk r~°"‚ ∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« áêÅ∞ J#fl=Ú ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. ~Ô O_»= =∂ã¨=Ú# QÆ~ƒ° "ù ^Õ #Œ
QÆey# Ü≥∞_», HõÅ∞=^Œ∞OѨÅ∞, ѨiHÔ QÆ_,¤» #=∞‡^Œ∞OѨ, gxx aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞`À
#∂i Hõů=Ú KÕã≤ áê#=Ú KÕ~ÚOz# QÆ~ƒ° âù ¥◊ ŠǨÏiOz QÆ~ƒ° =ù Ú ã≤~÷ =° ∞QÆ∞#∞.
=¸ñ_»= =∂ã¨=Ú#, H©~Δ H° ÍHÀo, HÍHÀo, Lã≤iHõ, gxx L+¨[‚ Å=ÚKÕ #∂i
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
áê#=Ú KÕ~ÚOz Jk r~°"‚ ∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« =i J#fl=Ú ÃÑ\˜ì Ñ≤^ÑŒ ,¨ Ѩ^‡Œ Hõ=Ú,
HõÅ∞= QÆ_Ť» ∞, HÀ+¨μ=ì Ù, `å=∞~°^∞Œ OѨ, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ [Å=ÚáÈã≤ #∂i
áêÅ∞ â◊~¯° ~°, QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú#∞. <åÅæ= =∂ã¨=Ú# – HõÅ∞=
^Œ∞OѨÅ∞, `å=∞~° ^Œ∞OѨÅ∞, „"å‰õΩ_»∞, ѨÖ~¡Ë ∞° gxx #∂i áêÅ∞ HõeÑ≤ÜÚ« ,
ѨÖ~¡Ë ∞° , J_»ã¤ ~¨ =° Ú, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , #Å¡HÅõ ∞=QÆ_Ť» ∞ gxx #∂i áêÅ∞ HõeÑ≤ÜÚ«
áê#=Ú KÕ~ÚOK«=ÅÜ«Ú. J~Ú^Œ= =∂ã¨=Ú# – #Å¡HÅõ ∞= QÆ_Ť» ∞, H©~Δ H° ÍHÀo
gxx #∂i, áêÅ∞, Ѷ∞¨ $`«=Ú, `Õ<≥ gxx KÕiÛQÍx, K«hflà◊§`À #∂i áêÅ∞ KÕiÛ
QÍx, áê#=Ú KÕ~ÚOK«∞#k. P~°= =∂ã¨=Ú#–=∂n ѶŨ Ѩ٠q`«∞ÅÎ ∞, =∂ůOQÆ}˜
q`«∞ÅÎ ∞, K«O^Œ#=Ú, HõÅ∞= QÆ_Ť» ∞, gxx #∂i áêÅ∞ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕ~ÚOz,
QÆ~ƒ° âù ¥◊ Å x=iÎOK«∞#∞. Uñ_»= =∂ã¨=Ú# – K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, `å=∞~°`∂« O_»∞,¡
gxx #∂i áêÅ∞QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ QÆ~ƒ° âù ¥◊ ŠǨÏiOz ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
Zxq∞^Œ= =∂ã¨=Ú# – ^èŒxÜ«∂Å#∞ Hõe`À #∂i áê#=Ú KÕ~ÚOz##∞,
"≥∂^Œ∞QÆ zQÆ∞à◊§#∞ j`«Å [Å=ÚKÕ #∂i áê#=Ú KÕ~ÚOz##∞ QÆ~°ƒù"Õ^Œ#
ǨÏiOK«∞#∞. `˘q∞‡^Œ= =∂ã¨=Ú# – P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, HÍHÀo, gxx #∂i
K«hflà◊§`À ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, "≥∂^Œ∞QÆ q`«∞ÅÎ ∞, HÍHÀo, QÀiO@, gxx #∂i Hõe`À
ѨÙK«∞ÛH˘x##∞ QÆ~ƒ° "ù ^Õ #Œ ǨÏiOK«∞#∞. ѨkÜ«∞= =∂ã¨=Ú# – #Å¡ HõÅ∞=QÆ_Ť» ∞,
Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, ÃÑã¨Å∞, gxx #∂i, â◊~°¯~°, áêÅ∞, [Å=Ú, gxx HõeÑ≤
ѨÙK«∞ÛH˘x# QÆ~ƒ° âù ¥◊ ŠǨÏiOK«∞#∞. Ѩ^∞Œ <˘HõO_»= =∂ã¨=Ú# – Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
Ѩ^‡Œ Hõ=Ú, `å=∞~°`∂« O_»∞,¡ #Å¡ HõÅ∞= ^Œ∞OѨÅ∞, gxx K«hflà◊§`À #∂i áêÅ∞
HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, Ñ≤#fláêÅ, HõÅ∞= QÆ_Ť» ∞ HÀ+¨μ,ì =∞Ol+≤ì "Õà√◊ § gxx #∂i
â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ #∞ QÆ~ƒ° âù ¥◊ ŠǨÏiOK«∞#∞. ѨO„_≥O_»= =∂ã¨=Ú#
– QÆ~ƒ° Ñù _‘ » Hõey# Ü≥∞_» <ÕÅQÆ∞=Ú‡ QÆ_,¤» HÍHÀo, áêÅ <ÕÅ QÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» gxx
#∂i â◊~°¯~° KÕiÛ QÍx, â◊¥ÅǨÏ~°=ÚÅQÆ∞ B+¨^èŒ=ÚÅ#∞ QÍx ¿ãqOz#
â◊q∞OK«∞#∞.
U~°O_®kHõëêÜ«∞=Ú
P=Ú^ŒÑÙ¨ „"Õà√◊ §, uѨÊfñQÆ, =∞Ol+≤,ì ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, ^Õ=^•~°∞, Ѩ^‡Œ Hõ=Ú,
gx HõëêÜ«∞=Ú QÆiƒù}© [fi~°=Ú#∞ ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞. ѨOK«=¸Å=ÚÅ∞ "Õã≤
HÍñz# áêÅ∞ QÆiƒù}© [fi~°=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. =∂q∞_ç, <Õ~ˆ _»∞, gx Ѩ@Åì
HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ =i¿ÑÖÏÅ#∞ "Õã≤ Éèí∞lOѨñ*Ëã≤# QÆiƒù}© QÆey# „QÆǨÏ}˜
â◊q∞OK«∞#∞.
„Ç‘ÏÉË~åk HõëêÜ«∞=Ú
‰õΩ~°∞"Õ~°∞, Z„~°Ü«Ú`«Î̂~}˜, ~°HõÎK«O^Œ#=Ú, =ÚÎ= ѨÙÅQÆ=Ú, ^èŒxÜ«∂Å∞,
uѨÊfñQÆ, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, QÆãQ¨ ™Æ êÅ∞, ~ˆ QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQÀ"≥Å, Ѩ~åÊ@Hõ=Ú Ju=ã¨,
gx HõëêÜ«∞=Ú, QÆiƒù}H© ˜ QÆey# <å<å„ѨHÍ~°=∞QÆ∞ Ju™ê~°=Ú, ~°H„Îõ ™ê==Ú,
[fi~°=Ú gxx áÈñQ˘@∞ì#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Å=OQÍk K«∂~°‚=Ú
Å=OQÍÅ∞, "≥eQÍ~°=Ú, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚,
^èxŒ Ü«∂Å∞, *ÏlHÍÜ«∞, ã¨~^˚° ∂Œè Ѩ=Ú, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ^•x=∞‡ yO[Å∞, rÅHõ„~°,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, |∂~°∞QÆ∞|OHõ, #Å¡HÅõ ∞= QÆ_Ť» ∞, ~°™êO[#=Ú, J„ÉèHí =õ Ú,
=OQÆ=Ú, =∞Ol+≤ì, ~°HõÎK«O^Œ#=Ú, ™⁄O\˜, Ju=∞^èŒ∞~°=Ú, Hõ~å¯@Hõâ◊$Oy,
K«O„_»Ñ@¨ ,ì ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , gxx ã¨=∞Éè$í ÏQÆ=ÚÅ∞QÆ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ã=¨ Ú#
=¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèíH˜ΔOѨñ*Ëã≤# QÆiƒù}©H˜ QÆeæ# Ju™ê~°=Ú, „QÆǨÏ}˜,
P=∞~°HÍÎu™ê~°=Ú, â◊¥Å, "åñѨÙ, Wq ǨÏiOK«∞#∞.
„ã‘ΠѨÙ~°∞ëÈ`«ÊuÎ ÅHõΔ}=Ú
QÆiƒù}© „ã‘HÎ ˜ L^Œ~=° Ú# HÔ _»=∞ áê~°≈fi=ÚQÍ ~À=∞~ål (#∂QÍ~°∞) ã¨∞Êù@=ÚQÆ
QÆ#∞Ѩ_#ç Ü≥∞_»Å Hõ#ºHõÜÚ« , ‰õΩ_çáê~°≈fi=Ú#QÆ∞#∞Ѩ_#ç ѨÙ~°∞+¨μñ_»∞#∞ [xOK«∞,
J+¨=ì ∞=∂ã¨=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x "≥∞^ÿ ∞Œä #=Ú#O^Œ∞ñ „|=iÎOѨñQÆ∂_»^∞Œ . XHõ "Õà◊
HÍ=∞"≥∂ǨÏ=Ú =Å# „|=iÎOz# Ü≥∞_», QÆ~ƒ° =ù Ú K≥_ç QÆiƒù}Ü © Ú« #tOK«∞#∞.
QÆ~ƒ° =ù Ú#‰õΩ JO^è`Œ fi« =Ú, =¸QÆ`#« =Ú, K≥=Ù_»∞, ‰õΩO\˜`#« =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
HõÅ∞QÆ∞#∞.
QÆ~°ƒùzO`å=∞}˜ ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, `åà◊H=õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞Å=Ú, J„ÉèHí =õ Ú,
2 `«∞, Hõ~∂° Ê~°=Ú, =OQÆ=Ú, `å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú, *ÏlHÍÜ«∞Å∞, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, ѨÖ~¡Ë ∞° ,
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞,
gxx [Å=Ú`À =∞iÌOz Ô~O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥Úã¨Oy#
㨠x fláê`« = ÚÅ∞ QÆ i ƒ}© H ˜ Hõ e y# [fi~° = Ú, `åѨ = Ú, ‰õ Ω ã¨ ∞ =∞~ÀQÆ = Ú,
ÉÏeO`«~ÀQÆ=Ú Wq ǨÏiOK«∞#∞.
QÆ~°ƒùqÖÏ㨠`≥·Å=Ú
<ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» ^•x=∞‡~ÚQÆ∞à◊√§, Ѩã∞¨ ѨÙ, „uѶ֨ ÏÅ∞, *ÏlѨÓÅ∞, K«ÅÑ¡ e≤ ¡
QÆ_Ť» ∞, #Å¡ HõÅ∞= QÆ_Ť» ∞, `≥Å¡ ^•=∞~° nxx `≥Å· =Ú#O^Œ∞ "Õã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤
Ü≥Úã¨Oy# QÆ~ƒ° âù ¥◊ Å, ~°H„Îõ ™ê==Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞. g~°º=$kúxK«∞Û#∞.
Wk HÍj~åAKÕ xi‡OѨñ|_ç#k.
WO^Œ∞âıY~°~°ã¨=Ú
tÖÏ[`«∞ J„ÉèíHõ=Ú ã≤O^èŒ∂~°=Ú Ñ¨QÆ_»Éèí㨇=Ú, =∞O_»∂~°=Ú, ã¨fi~°‚
=∂HΔ̃H=õ Ú, ǨÏi^Œà=◊ Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ =∞iÌOz, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° =∞kÌ,
"åqe, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, "≥∞@ì^•=∞~°, `å=∞~°, H˘_çÃã Ѩ@,ì gx~°ã=¨ ÚÅÜ«∞O^Œ∞
ÉèÏ=# KÕã,≤ É’_»Ãã#QÆÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ ^À+¨=Ú#‰õΩ `«y# J#∞áê#=Ú`À
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
<˘ã¨Oy# QÆiƒù}© „ã‘HÎ Q˜ eÆ QÔ _»∞ [fi~°=Ú, âßfiã¨, HÍã¨, `«Å<˘Ñ≤Ê, ~°HÍÎu™ê~°=Ú,

ã¨∂uHÍ~ÀQÆ zH˜`«û
„QÆÇÏ≤ }˜, "åOu, Jyfl=∂O^Œº=Ú ^Ò~°ƒÅº=Ú Wq ǨÏiOK«∞#∞.

q+¨ÉÁkÌ "Õà√◊ §, K≥#flK≥~Q¡° _Æ ,¤» J_»ã¤ ~¨ =° Ú, `≥ÅL¡ `«~Î̂ }˜, [\Ï=∂Oã≤, gxx
#∂i QÆiƒù}© Ü≥ÚHõ¯ <åaè, á⁄uÎH_õ ∞» Ѩ٠ÉèQí =Æ Ú gi Ü«∞O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤
ã¨∞Y=ÚQÆñ „|ã¨qOK«∞#∞. =∂nѶŨ Ѩ٠"Õà√◊ § Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, `Õ<,≥ gxx <Õu`À_»
QÆiƒù}© „ã‘Î áê#=Ú KÕã#≤ ã¨∞Y=ÚQÆñ „|ã¨qOK«∞#∞. =ÚÅHõ "Õà√◊ §, z„`«=¸Å=Ú,
gxx hà◊§`À #∂i áê#=Ú KÕ~ÚOz# ֒ѨŠQÆ~ƒ° =ù Ú =∞$`«"∞≥ Qÿ Íx rqOzQÍx
Ü«ÚO_ç##∞ QÆ~ƒ° =ù Ú "≥eH˜ =K«∞Û#∞. K≥#flK≥~¡° QÆ_¤» "Õ~∞° #∞ #∂i ǨÏãÎ̈áê^Œ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ QÆ~ƒ° =ù Ú Éˇ\· H˜ ˜ =K«∞Û#∞. Ñ≤Ñʨ e K«∂~°=‚ Ú – #Å¡rÅHõ„~°
™œ=~°ÛÅ=}=Ú gxx =∞^Œº=Ú #O^Œ∞ HõeÑ≤ „`åyOz# Ü≥∂xâ◊¥Å â◊q∞OK«∞#∞.
QÆ~ƒ° =ù Ú Éˇ\· H˜ ˜ =K«∞Û#∞.
=∞Hõ¯Å¡â◊¥ÅzH˜`«û
„Ѩãq¨ Oz# „ã‘HÎ ˜ ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú, t~°ã∞¨ û á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙ, gx Ü«∞O^Œ∞ â◊¥ÅQÆey#
Jk =∞Hõ¯Å¡â¥◊ ÅÜ«∞#ñ|_»∞#∞. nxH˜ Ü«∞=HΔÍ~°=Ú#∞ "Õñ_çhà◊§`ÀñQÍx, `Õ<`≥ Àñ
QÍx ѨÙK«∞ÛH˘x# â◊q∞OK«∞#∞. Leq∞i P‰õΩ#∞ hà◊√§ áÈã≤ #∂i <Õ~Ú HõeÑ≤ –
#Å∞ñQÆ∞ ÃÑ\ì̃##∞, ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ #∞ QÆ~ƒ° áù ê`«=Ú QÆey# Ñ≤^ÑŒ ¨ „ã¨qOK≥_ç
~°HõÎ=Ú xÅ∞K«∞#∞. ^Œâ◊=¸ÅHõëêÜ«∞=Ú# <Õ~Ú QÆeÑ≤ áê#=Ú KÕã≤#
ã¨∂uHÍ~ÀQÆ=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, z#fl=ÚÅHõ,
ѨÖ~¡Ë ∞° , QÀiO@, Q˘O`≥=∞ Q˘=∞~°∞, ™⁄O\˜, uѨÊfñQÆ, <åQÆ~=° ÚÃãÅÎ ∞, gx
HõëêÜ«∞=Ú ã¨∂uHÍ [fi~°=Ú#∞ `åѨ=Ú#∞ â◊q∞OѨñ*ËÜÚ« #∞.
=„[HÍOlHõ=Ú
Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥∂_ç, K«=º=Ú, ™⁄O\˜, F=∞=Ú, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, Ѩã∞¨ ѨÙ,
=∂x Ѩã¨∞ѨÙ, a_®Å=}=Ú, ™œ=~°ÛÅ=}=Ú gxx #∂i ѨÙeHõ_»∞QÆ∞áÈã≤
áêÅ∞ HÍñK«∞#@∞¡ HÍñz Ü≥Úã¨Oy# P=∞=Ú, HõÑ=¨¶ Ú#∞ #tOK«∞#∞. g~°º=$kú
[~î~° åyfl nѨO#O|∞#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞Hõ¯Å¡â¥◊ ŠǨÏiOK«∞#∞. áêÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
™œÉèÏQƺâ◊√Oiî "≥∂^ŒHõ=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, Hõ~H° ,õ `å_ç, Lã≤iHõ, rÅHõ„~°, UʼnõΩÅ∞,
<åQƈHã¨~åÅ∞, ^•Åzx, P‰õΩѨ„u, <åQÆ~°=ÚÃãÎÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, ^èŒxÜ«∂Å∞,
Å=OQÍÅ∞, ÃÑ^ŒãÌ ^¨ •Ñ¨, `«HÀ¯ÖÏÅ∞, F=∞=Ú, ‰õΩ~å™êx F=∞=Ú, PÔ~ѨÙ=Ùfi,
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, #Å¡<ÅÕ `å_ç QÆ_Ť» ∞, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, "≥Ú~°eq`«∞ÅÎ ∞,
uѨÊfñQÆ, Hõ~∂° Ê~°=Ú, K«O^Œ#=Ú, ~°HKÎõ O« ^Œ#=Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 `«∞, gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ JO^Œ∞ ™⁄O\˜ K«∂~°=‚ Ú 2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞ HõeÑ≤ =∞\˜áì ê„`«=Ú# "Õã≤
"≥∞Å¡x =∞O@`À =O_ç <Õ~Ú 8 ѨÅ=ÚÅ∞, áêÅ∞ 2 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, â◊~¯° ~° 24
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

„Ѩã¨÷=ÚÅ∞ HõeÑ≤ LO@Å∞ "Õã≤ „áê`«ó HÍÅ=Ú# ÉèíHΔ̃Oz J#∞áê#=Ú "Õ∞ñ

HõáêÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç# P=∞"å`«=Ú, âßfiã¨, HÍã¨, Ñ‘#ã¨, „QÆÇϨ }˜, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú,
~°HõÎÑ≤`«Î=Ú, HõΔÜ«∞=Ú, „ã‘Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞. ã¨Î#=ÚÅ∞
^Œ$_è=» ÚÅQÆ∞#∞, ѨÙ+≤,ì ^è•`«∞ =$kúÜÚ« HõÅ∞QÆ∞#∞. Ñ≤#fláêñѨ~° "Õ~∞° #∞ #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ã¨#Î =ÚÅÜ«∞O^Œe ÉÏ^èxŒ =iÎOK«∞#∞. Ѩã∞¨ Ѩ٠L"≥∞‡`«Î gxx #∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ã¨#Î =ÚÅ Ü«∞O^Œe Ñ‘_» =∂#∞#∞.
ã¨∂uHÍ=Å¡Éèí ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ã¨fi~°=‚ Ú, `åà◊H=õ Ú,
~°[`«=Ú, JѶx≤ , *ÏlHÍÜ«∞, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, gxx =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, |∂~°∞QÆ∞
ã¨fi~°ã=¨ Ú gx Ü«∞O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥Úã¨Oy#
ã¨∂uHÍ~ÀQÆ=ÚÅ∞ „QÆǨÏ}˜, Ju™ê~°=Ú, Jyfl =∂O^Œº=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú
ǨÏiOK«∞#∞.
ÉÏÅ~ÀQÆ zH˜`«û
ÉÏÅ∞~°∞, áêÅ∞„`åQÆ∞"å~°∞, J#fl=Úk#∞"å~°∞, áêÅ∞„`åQÆ∞K«∞ J#fl=Ú
k#∞"å~°∞ Jx =¸ñ_»∞ `≥é∞ñQÆ∞Å∞ QÆeyÜ«ÚO^Œ∞~°∞. áêÅ∞ „`åQÆ∞"åxH˜ B+¨^=Œè Ú
^•kH˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú, J#fl=Úk#∞ tâ◊√=Ù#‰õΩ J#fl=Ú`ÀñQÍx, áêÅ`À QÍx,
B+¨^=Œè Ú <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ÉÏÅ∞_»∞ K«H¯õ QÆ áêÅ∞„`åQÆx Ü≥∞_»Å `Õ<,≥ <≥~Úº,
Hõ~H° ͯܫ∞ gxx HõeÑ≤ <åÅ∞Hõ‰Ωõ ~åÜ«∞=ÅÜ«Ú. HÀ+¨μ=ì Ù, =ã¨, Hõ~H° ͯܫ∞, ã¨~ã° fi¨ u
P‰õΩ, <Õ~Ú, `Õ<≥ gxx HõeÑ≤ ÉÏÅ∞xH˜ <åH˜Oz# PÜ«Ú+¨º=Ú HÍOuÜ«Ú
QÆÅ∞QÆ∞#∞. áêÅ∞ÖËx Ü≥∞_»Å P=ÙáêÅ∞QÍx, "Õ∞ñHõáêÅ∞ QÍx Xã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
ÉÏÅ∞xH˜ 1 =∂ã¨=Ú xO_ç#k "≥Ú^ŒÅ∞ `Õ<,≥ áêÅ∞, â◊~¯° ~°, <Õ~Ú gx Ü«∞O^Œ∞
B+¨^=Œè Ú#∞ QÆeÑ≤ XHõ QÆ∞iyO[O`« Ü≥∞ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú. ~Ô O_»= =∂ã¨=Ú# ~Ô O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« K˘Ñ¨C# W@∞¡ 1 ã¨O=`«û~°O =~°‰õΩ XH˘¯Hõ¯ QÆ∞iyO[O`«
Ü≥∞zÛOK«∞K«∞O_»=ÅÜ«Ú.
^è•`«HͺkHõëêÜ«∞=Ú
PÔ~ѨÙ=Ùfi, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@,ì H˘_çÃãáêÅ, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ `Õ<Ö≥ ’ QÆeÑ≤ <åH˜Oz# ÉÏÅ∞~°‰Ωõ QÆeQÔ _ç [fi~åf™ê~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞.
=Úã¨ÎHÍkHõëêÜ«∞=Ú
`«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, Ju =ã¨, ™⁄O\˜, ‰õΩ~°∞"Õ~∞° , H˘_çÃãáêÅ gxx HõëêÜ«∞=Ú
ÃÑ\˜ì Ü≥Úã¨Oy# ÉÏÅ∞~° Ju™ê~°=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. =i¿ÑÖÏÅ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú,
â◊~°¯~°, `Õ<≥, gxx ѨÙeHõ_»∞QÆ∞`À <˘ã¨Oy# ÉÏÅ∞~°‰õΩ QÆÅ∞QÆ∞ áêK«<åÅ∞
â◊q∞OK«∞#∞. Ñ≤Ñʨ à◊√§, ™⁄O\˜, q∞iÜ«∂Å∞, â◊~¯° ~°, `Õ<,≥ ã¨#flÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, ÃãO· ^è=Œ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Å=}=Ú, gxx HõeÑ≤ Ü≥Úã¨Oy# ÉÏÅ∞~°‰õΩ =¸„`«=Ú *Ï~°‰õΩO_ç#
P~ÀQƺ=∞QÆ∞#∞. ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ™⁄O\˜, UʼnõΩÅ∞, WOQÆ∞=, ÉèÏ~°Oy, gxx
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ Ѷ∞¨ $`«=Ú`À QÍx [Å=Ú`À QÍx Ü≥Úã¨Oy# ÉÏÅ∞~°‰Ωõ QÆÅ∞QÆ∞
Hõ_∞» ѨÙ|ƒ~°=Ú â◊¥Å â◊q∞OK«∞. ÉÏÅ∞~°‰Ωõ <À~°∞ L_»∞‰õΩ@ Ü«∞O^Œ∞ ~åqѨ@,ì
~åq ~ÚQÆ∞à◊√§ gxx #∂i `Õ<≥ HõeÑ≤ <åH˜Oz# P~ÀQƺ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ÉÏÅ∞~°‰Ωõ
^ŒO`«=ÚÅ∞ =K«∞Û#ѨÙ_»∞ QÆÅ∞QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e zH˜`û« KÕÜ∞« #Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ .
^ŒO`«=ÚÅ∞ "≥ÚÅ=QÍ<Õ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ â◊q∞OK«∞#∞. ѨÖ~¡Ë ∞° , ÃÑ^Œ=Ì ÚÅHõ, =ÚÅHõ,
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HÀÅá⁄#fl, JÅ¡=Ú, ɡÅ=¡ Ú gxx HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì áêÅ∞
<Õ~Ú HõeÑ≤ „`åyOz# "≥H¯˜ à◊√§ =∂#∞#∞. z„`«=¸Å=Ú, JÅ¡=Ú, <ÕáêÅѨÙ
"Õà√◊ §, Ñ≤#fl áêñѨ~,° gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ã¨∞M’+¨[‚ Å=Ú`À <˘ã¨Oy# ÉÏÅ∞~°‰Ωõ
QÆÅ∞QÆ∞ HÍ㨠âßfiã¨, "≥H¯˜ à◊√§, Wq ǨÏiOK«∞#∞. „^•Hõ,Δ ~ˆ QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQÀ"≥Å, Hõ~H° ͺ,
Ñ≤Ñʨ à◊√§ gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ `Õ<≥ <≥~Úº HõeÑ≤ <åH˜Oz# HÍã¨, âßfiã¨Å∞ ǨÏiOK«∞#∞.
^•x=∞‡ yO[Å∞, rÅHõ„~°, <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ â◊~¯° ~°, `Õ<Ü ≥ Ú«
HõeÑ≤ <åH˜Oz# ^•Ç¨Ï=Ú x=iÎOK«∞#∞. Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, Ѩã∞¨ ѨÙ, HÀ+¨μ=ì Ù, P"åÅ∞,
H˘_çÃãáêÅ∞, gxx #∂i =∞l˚QÆ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ QÆl˚ ‰õΩ~°∞ѨÙÅ∞ ^Œ∞~°^Œ
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q #tOK«∞#∞.
‰õΩ=∂~° HõÖϺ}Ѷ¨∞$`«=Ú
„^•Hõ,Δ â◊~¯° ~°, ™⁄O\˜, =∞#∞ÉÏÅ, rÅHõ„~°, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, HõKÀ~åÅ∞,
Ñ≤#fl ~ˆ QÆ\ ˜ ^Œ∂ÅQÀ"≥Å, =∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚, ^•x=∞‡yO[Å∞, `«∞Åã≤, =ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl,
`«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, ѨÙ+¨¯~°=¸Å=Ú, ã¨#flÜÕ∞ʼnõΩÅ∞, QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§ Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1
`«∞. K˘Ñ¨C# "Õã,≤ 1 „Ѩã=÷¨ Ú Ñ¶∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ „"å‰õΩ_»∞
"Õà§◊ #∞ HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\˜ì JO^Œ∞‰õΩ <åÅ∞yO`«Å∞ áêÅ∞áÈã≤ JѶ∞¨ $`«=Ú áÈã≤
ã≤^=úŒ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. Wk ÉÏÅ∞~°‰Ωõ |Å=Ú, =~°=‚ Ú, ѨÙ+≤,ì JyflnѨ#=Ú
gx <˘ã¨OQÆ∞#∞. „QÆÇϨ Ñ‘_,» "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞.
J+¨ì=∞OQÆà◊Ѷ¨∞$`«=Ú
=ã¨, HÀ+¨μ=ì Ù, ã¨~ã° fi¨ u P‰õΩ, P"åÅ∞, ã¨∞QÆOkèáêÅ, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú,
Ñ≤Ñʨ à◊√§, gx Ü«∞O^Œ∞ Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã,≤ x`«º=Ú ÉÏÅ∞~° H˘ã¨Oy#
|∞kÌ, "Õ∞^è,Œ *Ï˝ÑH¨ õ â◊HÜ
Î̃ Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞. Ñ≤âßKåk ÉèÜ
í ∞« =Ú `˘ÅñQÆ∞#∞.
ÉÏÅ~ÀQÍO`«Hõ~° ~°ã¨=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 1 âß}"≥∞`«∞Î gxx
Hõ[˚eQÆ*Ëã≤ Ö’Ç¨Ï áê„`«=Ú# "Õã≤ =∞iÌOz QÆ∞O@QÆÅQÆ~°, #Å¡ QÆ∞O@QÆÅQÆ~°
"åqe, HÍñzÜ«∂‰õΩ, ã¨~ã° fi¨ u P‰õΩ, ã¨∂~åº=~°Ñæ Ù¨ P‰õΩ, `≥Åq¡ +¨μ„‚ HÍO`«ÜÚ« gx
~°ã=¨ ÚÅO^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ 4 ÉèÏQÆ=Ú q∞iÜ«∂Å K«∂~°=‚ Ú QÆeÑ≤ ZO_»<O≥ _çOz,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

P"åÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥∞ã¨Oy# ÉÏÅ~°‰Ωõ QÆÅ∞QÆ∞ ^•~°∞} [fi~°=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q

ǨÏiOK«∞#∞. ÉÏÅ„QÆǨÏÑ‘_» x=iÎOK«∞@ÔH· |e, âßOuHõ~°‡Å∞ Ö’#QÆ∞"åxx
KÕÜ«Ú#k.
q+¨ ~ ÀQÆ zH˜ ` «
û
U ã¨~Ê° =Ú Hõ~z° ##∞ JѨC_Õ HÍ@∞QÍÜ«∞=Ú q∂ñ^Œ <åÅ∞QÆ∞ JOQÆ∞à◊=ÚÅ
"≥_Å» ∞ÊQÆ "ÕñѨ K≥H¯õ #∞xz Hõ\ #ì˜ q+¨=Ú ^ÕÇϨ =Ú# "åºÑ≤OK«^∞Œ . J@∞¡ |OkèOѨx
Ü≥∞_»Å, HÍ@∞q∂ñ^Œ JyflKÕ HÍÅÛ=ÅÜ«Ú. z~°∞Ãã#QÆÅ∞, "Õñáê‰õΩ gxx *ËiÛ
ã¨∂~°∞ºñ_»∞ "Õ∞+¨~åtx á⁄Ok#k "≥Ú^ŒÅ∞ 1 ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰Ωõ x`«º=Ú ÉèHí OΔ˜ z#
"åxH˜ q+¨ÉÜ íè ∞« =Ú QÆÅ∞QÆ^∞Œ . `≥ÅQ¡ ÖÆ ~Ë̊ ∞° "Õà√◊ § ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À #∂i ѨÙ+¨ºq∞
#HõΔ„`«=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x XHõ ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰õΩ áê#=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_ç#
qëÈѨ„^Œ==ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ=Ù. „QÆOkä `«Q~Æ =° Ú 2 ѨÅ=ÚÅ∞, HÀ+¨μ=ì Ù 2 ѶŨ =ÚÅ∞
gxx Ѷ∞¨ $`«=Ú 4 ѨÅ=ÚÅ∞, `Õ<≥ 4 ѨÅ=ÚÅ∞#∞ "Õã≤ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕ~ÚOz#
`«HHΔõ Ík ã¨~Ê° q+¨=ÚÖˇ#· #∞ JO@=Ù. Q˘_»∞H¤ ÍñHõ~° "Õ~∞° #∞ "Õ∞ñHõ =¸„`«=Ú#
<å#ɡ\ ì̃ Hõ_∞» QÆ∞ hà◊§Ö’ #∂i #㨺=Ú KÕã#≤ q+¨^À+¨=ÚÅ∞ `˘ÅQÆ∞#∞. ZÅ∞Hõ
HÍ@∞‰õΩ– Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, =∞Ol+≤,ì Ѩã∞¨ ѨÙ, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, gxx #∂i ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã#≤ ZÅ∞Hõ q+¨=Ú ~°H„Îõ ™ê==Ú#∞ =∂#∞#∞. `≥ÅK¡ O« „_», ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_,¤» |i"≥OHõ,
ǨÏOã¨áêkÜ«∂‰õΩ, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, HÍq~å~Ú, gxx #∂i, ѨÓã≤# QÀà◊√§
^ŒO`«=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞ "åx =Åx q+¨=Ú kQÆ∞#∞. `ÕÅ∞ q+¨=Ú#‰õΩ – P=Ù <Õ~Ú
HÍñQÆñ ɡ\ ì̃ JO^Œ∞ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ `ÕÅ∞ q+¨=Ú
ǨÏiOK«∞#∞. rÅHõ„~°#∞ #∂i Hõů=Ú KÕã≤ <Õ~Ú ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, `Õ<Ü ≥ Ú«
HõeÑ≤ ã¨∞M’+¨=‚ ÚQÆ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ `ÕÅ∞ q+¨=Ú =∂#∞#∞. "≥„i ‰õΩHõ¯ HÍ@∞‰õΩ,
#∞=ÙfiÅ#∞ "Õ~ÚOz á⁄_çKãÕ ,≤ „áêñ`«ÉÅˇ =¡ Ú, `≥Ål¡ ÖË_¡ ∞» áêÅ∞ gxx [Å=Ú#O^Œ∞
"Õã≤ HõeÑ≤ áê#=Ú KÕã#≤ "≥„i ‰õΩHõ¯ HÍ@∞ =∂#∞#∞. Jxfl ѨÙ~°∞QÆ∞Å q+¨=Ú#‰õΩ
– =ã¨, WOQÆ∞=, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, QÆ[Ñ≤Ñʨ à◊√§, q+¨ÉÁkÌ,
Ju=ã¨, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, gxx #∂i áê#=Ú KÕã#≤ ZÅ¡ÑÙ¨ ~°∞QÆ∞Å
q+¨O|∞#∞ ǨÏiOK«∞#∞. Jx Hõâº◊ ѨÙñ_»∞ =zOK≥#∞. ™êÖˇ ѨÙ~°∞QÆ∞ q+¨=Ú#‰õΩ –
Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂x Ѩã∞¨ ѨÙ, ‰õΩK«O^Œ#=Ú, =∞Ol+≤,ì <åQÆ̂Hã¨~åÅ∞, gxx K«hflà◊§`À
#∂i ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ ™êÖˇÑÙ¨ ~°∞QÆ∞ q+¨=Ú =∂#∞#∞.
=∞$`«∞ºáêâ◊KÕÛùkѶ¨∞$`«=Ú
Hõ~H° ͯܫ∞, QÀ~ÀK«#=Ú, HÀ+¨μ=ì Ù, lÖË_¡ ®‰õΩ, HõÅ∞=QÆ_Ť» ∞, ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe
"Õà√◊ §, `«∞Åã≤, H˘_çÃãáêÅ∞, =∞Ol+≤,ì ã¨∞QÆOkèáêÅ, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, q+¨=Ú,
ѨiHÔ QÆ_,¤» =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, `å=∞~°HO˜ [ů=ÚÅ∞ gxx #∂i Hõů=Ú KÕã≤
nxH˜ <åÅ∞QÆ∞ áêà◊√§, áêÅ∞ <Õ~Ú áÈã≤ ѨHfiõ =Ú KÕã≤ kOz K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ,¨
<Õ~ÚH˜ ã¨=∂#=ÚQÆ `Õ<≥ áÈã≤ HõeÑ≤ áê#, #㨺, JÉèºí OQÆ, JO[#=ÚÅ∞ KÕã#≤
ã¨=∞ã¨Î q+¨=ÚÅ∞, ÃÑ@∞ì=∞O^Œ∞Å ÉÏ^èÅŒ ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ü«∞xflÜ«Ú =∂#∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
g~°ºãÎ̈OÉèíHõ~°} qkè
`«∞Åã≤ "Õà§◊ #∞ QÍx, HõO^ŒQ_Æ #¤» ∞ QÍx, `åO|∂Å=Ú`À ÉèHí OΔ˜ z# g~°º=Ú
xÅ∞K«∞. #Å¡HÅõ ∞= ^Œ∞OѨÅ∞, `≥Å^¡ •=∞~° H˜O[ů=ÚÅ∞, `Õ<,≥ â◊~¯° ~°, gxx
HõeÑ≤ <åaèÜ∞« O^Œ∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã#≤ H˘x# ã¨∞~°`=« Ú#O^Œ∞ g~°º=Ú ã¨OÎ aèOK«∞#∞.
<åQÆ=ÖÏ¡ºk K«∂~°‚=Ú
`«=∞Åáê‰õΩÅ∞, =Ú`«Î= ѨÙÅQÆ=Ú, KåñQÆ"Õà◊√§, *ÏlHÍÜ«∞, *ÏѨ„u,
=Ú~°Ü∞« #∞ „QÆO^二 =Ú, L`«~Î̂ }˜q`«∞ÅÎ ∞, HÍHÀo, H©~Δ H° ÍHÀo, `«HÀ¯ÅѨÙ@∞¡, =\ì̃
"Õà√◊ §, Ju =∞^è∞Œ ~°=Ú, =㨠gxx =∞iÌOz K«∂~°=‚ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Wk g~°º=Ú#∞
ã¨OÎ aèOѨñ*ËÜÚ« #∞. PÜ«Ú~å~ÀQƺ =$kúH~õ =° ∞QÆ∞#∞.
WO„^Œ=Å¡Éèí~°ã¨=Ú
~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, ֒ǨÏ=Ú, J„ÉèHí =õ Ú, ~°[`«=Ú, ã¨fi~°=‚ Ú, `Õ<≥ Wq
k#∞ã¨∞‰õΩ 1 âß}"≥∞`«∞,Î `«"åH©iΔ 1 `«∞Å=Ú, |Oyq`«∞ÅÎ K«∂~°=‚ Ú 3 `«∞, gxx
|Oy P‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ "≥∞`«QÎ Æ =∞iÌOz q∞#∞=ÚÅO`« =∂„`«Å∞ KÕã≤ Ü≥ÚH˘¯HìW
ÉèHí OΔ˜ z "≥O@<Õ H˘kÌQÆ áêÅ∞ѨÙK«∞ÛH˘x# "årHõ~}° =ÚQÆ #∞O_»∞#∞. g~°ºã¨OÎ Éè#í =Ú
KÕÜ«Ú#∞.
~°™êÜ«∞# „ѨHõ~°}=Ú
=Úkq∞x, "åº^è∞Œ Å#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« B+¨^=Œè Ú ~°™êÜ«∞#=∞#ñ|_»∞#∞.
nxx ѨÓ~°fi =Ü«∞ã¨∞# QÍx, =∞^躌 =Ü«∞ã¨∞# QÍx ^ÕÇϨ =Ú#∞ â◊√^ŒÑú ~¨ z° H˘x
ÉèíH˜ΔOѨ=ÅÜ«Ú#∞. ^ÕǨÏ=Ú#∞ â◊√^ŒúѨ~°K«Hõ ~°™êÜ«∞#=Ú ÉèíH˜ΔOz# =ÚiH˜
=G=Ú#‰õΩ ~°OQÆ∞ "Õã#≤ @¡Q∞Æ . QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú#∞ x`«º=Ú 1 =∂ã¨=Ú
áê#=Ú KÕÜ«ÚK«∞ áêÅ∞ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç# |Å g~°º=ÚÅ∞ QÆey #∂~°∞
=`«û~°=ÚÅ∞ rqOK«∞#∞. ÃÑ<Õfl~°∞ QÆ_#¤» ∞ áêÅ`ÀñQÍx, <Õ~Ú`ÀñQÍx, [Å=Ú`Àñ
QÍx 15 k#=ÚÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# Hõ$â◊√ñ_≥#· "åxH˜ ѨÙ+≤ì HõÅ∞QÆ∞#∞.
Lã≤iHõ, #∞=ÙfiÅ∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~° K«∂~°=‚ Ú gxx ÉèHí OΔ˜ z# Ü≥∞_» "≥O„_»∞HõÅ∞
#Å¡#QÆ∞#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ x~°‡Å=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. P~ÀQƺ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.=∞O_»∂Hõ
Ѩ}˜ (=ÖÏ¡i P‰õΩ) ~°ã=¨ Ú, Ju=∞^è∞Œ ~° K«∂~°=‚ Ú, "Õà√◊ § ѨÓÅ`Àñ QÆ∂_ç# uѨÊfñ
QÆ ~°ã=¨ Ú, â◊OY ѨÙ+≤ì ~°ã=¨ Ú gxx áêÖ`À ÉèHí OΔ̃ z#, |Å=Ú, [~î~° åyfl =~°=‚ Ú
ã¨fi~°=Ú "Õ∞^èŒ Wq =$kúÉÁO^Œ∞#∞. =$^Œ^ú •~°∞ "Õà§◊ #∞ "≥∞`«QÎ Æ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ K«ÅÑ¡ e≤ ¡
QÆ_Ť» ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã≤ 1 `«∞Å=Ú D K«∂~°=‚ Ú#∞ <Õ~Ú`À
<˘Hõ=∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ ѨÙK«∞ÛH˘x# |∞kú "Õ∞^èŒ Wq QÆÅ∞QÆ∞#∞. "≥O„_»∞HõÅ <≥~Ñ° Ù¨
=∂#∞#∞. |Å∞~°H¯õ ã≤ QÆ_¤» K«∂~°=‚ Ú <Õu`À x`«º=Ú „áê`«óHÍÅ=Ú# ÉèHí OΔ˜ K«∞K«∞O_ç#
"Õ∞^è,Œ |Å=Ú, ã¨OÉè’QÆ â◊HÜ Î˜ Ú« QÆÅ∞QÆ∞, `Õ<`≥ À ÉèHí OΔ˜ z# Jâ◊fi "ÕQ=Æ Ú, |ÅO|∞#∞
QÆÅ∞QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

x~°∞æO_ô HõÅÊ=Ú
"åqe "Õà§◊ K«∂~°=‚ Ú 24 `«∞Å=ÚÅ∞, `Õ<≥ 48 `«∞Å=ÚÅ∞ gxx HõeÑ≤
<Õ~Ú Ñ¨Óã≤# ÉèÏO_»=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤ ã¨O^Œ∞ ÖˉΩõ O_» ÖËÑ#¨ =Ú
KÕã≤ 1 =∂ã¨=Ú ^è•#º~åtÜ«∞O^Œ∞xz fã≤ 1 =∂ã¨=Ú ÉèHí OΔ˜ z# ã¨=∞ã¨Î "åº^è∞Œ Å∞
#tOK«∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ |OQÍ~°∞ KåÜ«∞ QÆÅ∞QÆ∞. XHõ ã¨O=`«û~°=Ú ÉèHí OΔ˜ z#
ã¨=∞ã¨Î "åº^è∞Œ Å∞ #tOK«∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ |OQÍ~°∞ KèåÜ«∞ QÆÅ∞QÆ∞. XHõ ã¨O=`«û~°=Ú
Éè í H ˜ Δ O z# |Ǩ ï HÍÅ=Ú rqOK« ∞ . Ѩ Ù Å∞㨠∞ ‰õ Ä ~° Å ∞ u#ñ^Œ Q Æ ^ Œ ∞ . nxx
QÀ=¸„`«=Ú`À ÉèHí OΔ̃ z# Jëêì^⌠◊ ‰õΩ+¨μ=ì ÙÅ∞, „=}=ÚÅ∞ #tOK«∞. =∞l˚Q`Æ À
Ô~O_»∞ =∂ã¨=ÚÅ∞, ÉèíH˜ΔOz# ã¨HõÅ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOz, |Å=Ú, ^Œ$+≤ì,
áêO_ç`º« O|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞.
ã≤^Œú"≥∂^ŒHõ=Ú
™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞ Wq 3 ѨÅ=ÚÅ∞, „uѶŨ =ÚÅ∞ 3 ѨÅ=ÚÅ∞,
uѨÊfñQÆ, "åÜ«Úqà◊OQÍÅ∞, "≥∂_ç, Z„~° z„`«=¸Å=Ú Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 2
ѨÅ=ÚÅ∞ gxx K«∂~°‚=Ú KÕã≤ ÉˇÅ¡=Ú 50 ѨÅ=ÚÅ∞ "Õã≤ HõeÑ≤ =∞iÌOz
=Ú^ŒÅÌ ∞ KÕã≤ x`«º=Ú 1 K˘Ñ¨C# [Å=Ú`À ÉèHí OΔ̃ K«∞K«∞O_ç# =∞Oz "å‰õΩ¯,
|Å=Ú, HÍOu, =~°=‚ Ú, ã¨fi~°=Ú, PÜ«Ú~°fi$kúÜÚ« QÆÅ∞QÆ∞. ‰õΩ+¨μ~ì ÀQÆ=Ú, âßfiã¨

"årHõ~°}∫+¨^èŒ „ѨHõ~°}=Ú
HÍã¨Ö’#QÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.

"å[=Ú J#ñQÍ â◊√„Hõ=Ú JkHõÅ"åñ_»∞ "ål† "ål QÍx ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ D

Ü«∞ø+¨^=Œè Ú KÕ`« "ålQÆ *ËÜ∞« ñ|_»∞#∞. QÆ#∞Hõ "årHõ~} ° =∞#ñ|_≥#∞. ÖËHõ –
"ål J#QÍ Jâ◊fi=Ú „ã‘ÅÎ Ü«∞O^Œ∞ Jâ◊fi=Ú=Öˇ ™ê=∞~°ºú =Ú JkèHõ g~°º=Ú#∞
HõÅ∞QÆ *ËÜÚ« @ "årHõ~} ° =∞#ñ|_»∞#∞. D "årHõ~} ° =Ú ÖËx Ü≥∞_»Å, |_»eHõ
=}ñ‰õΩ, #tOѨÙ, Hõ$tOѨÙ, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ tkäÅ=ÚÅQÆ∞@, â’+¨, LKåÛùfiã¨=Ú,
LѨ^OŒ â◊ ~ÀQÆ=Ú, [fi~°=Ú, QÆ∞^Œ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ^è•`«∞HõÜ Δ ∞« =Ú, #ѨÙOã¨H`õ fi« =Ú,
eOQÆ ÉèOí QÆ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #q HõÅ∞QÆ∞#∞. H˘OK≥=Ú =∞^è∞Œ ~°=Ú K«=Ú~°∞ QÆÅxÜ«Ú,
QÆ∞~°∞`«fi=Ú QÆÅqÜ«Ú#QÆ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ =∞#ã¨ûO`À+¨=Ú Wq g~°º=Ú#∞ =$kúñ
ÉÁOkOK«∞#∞. á⁄@∞ì`ÀñQÆ∂_ç# q∞#ѨÑC¨ #∞ <Õ`« "Õ~ÚOz áêÅÖ’ "Õã≤ Ñ≤O_ç
â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ x`«º=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç# JkèHõ g~°º=Ú, ã¨OÉè’QÆ â◊HÜ Î˜ Ú« QÆÅ∞QÆ∞#∞.
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» #∞ áêÅÖ’ "Õã≤ HÍñz â◊~¯° ~° QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# ã¨OÉè’QÆ=Ú =Å#
„â◊=∞ÖËHÜ õ Ú« , WO„kÜ«∞=Ú `«QHæÆ Ü
õ Ú« #∞O_»∞#∞. „áêñ`« |∂~°∞QÆ∞ "Õà§◊ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
â◊~¯° ~° HõeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#∞K«∞O_ç# 7 k#=ÚŠ֒ѨŠJkèHõ g~°º=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞.
<ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ∞_»¤ K«∂~°=‚ Ú#∞ <Õu`ÀñQÍx, áêÅ`ÀñQÍx, JuÎ~ã° =¨ Ú`Àñ QÍx
ѨÙK«∞ÛH˘x# g~°º=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞. Lã≤iHõ K«∂~°=‚ Ú#∞ Lã≤iHõ ~°ã=¨ Ú`À 7 =∂~°∞Å∞,
T~°É\ˇ ì˜ <Õu`ÀñQÍx `Õ<`≥ ÀñQÍx ѨÙK«∞ÛH˘x áêÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘x# q∞H˜¯e g~°º=$kú
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ü«∞QÆ∞#∞. J`«∞º+¨‚=Ú, HÍ~°=Ú, KÕñ^Œ∞, =QÆ~°∞, ѨÙÅ∞ã¨∞, HΔÍ~°=Ú, JkèHõ
Å=}=ÚO|∞#∞O QÆŠѨ^•~°=÷ ÚÅ#∞ HÍq∞Ü«∞QÆ∞ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ÉèHí OΔ˜ Ѩñ
QÆ∂_»^∞Œ . ѨÖ~¡Ë ∞° "Õà√◊ §, Q˘eq∞_ç "Õà√◊ §, K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, ^Œ∞~°^Œ Q˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞,
ÃÑ^Œ=Ì Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, laeHõ "Õà√◊ §, gxx K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ áêÅ`À ~å„uÜ«∞O^Œ∞
ѨÙK«∞ÛH˘x# g~°º=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞.
YO_®„=∞Hõ=Ú
=∂q∞_ç ѨO_»¡ ~°ã=¨ Ú 1 „^À}=Ú, HõÅHõO_» 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, <Õ~Ú 2
„Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, ™⁄O\˜ 1 „Ѩã=÷¨ Ú, q∞iÜ«∂Å∞ 4 „Ѩã=÷¨ Ú, Ñ≤Ñʨ à◊√§ 1 „Ѩã=÷¨ Ú,
[Å=Ú 4 „Ѩã=÷¨ ÚÅ∞, gx#xfl\˜<˘Hõ\ Q˜ Æ =∞\˜‰ì Ωõ O_» Ü«∞O^Œ∞ É’ã≤ Ñ≤O_ç QÆi>ˇ‰Ωõ
JO@∞H˘x# `«~∞° "å`«, P‰õΩѨ„u 4 `«∞, "≥∂_ç, z„`«=¸Å=Ú, `«∞OQÆ =ÚÃãÅÎ ∞,
^èxŒ Ü«∂Å∞, rÅHõ„~°, #Å¡rÅHõ„~°, ™⁄O\˜, Ñ≤Ñʨ e, q∞iÜ«∂Å∞, *ÏlѨ„u, `åoâ◊
Ѩ„u, ^•eÛx, UʼnõΩÅ∞, <åQÆHˆ ã¨~åÅ∞, Wq k#∞ã¨∞‰õΩ 4 `«∞, gxx K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ HõeÑ≤ ã≤^=úŒ Ú KÕã≤ K«ÖÏ¡i# "≥#∞Hõ `Õ<≥ 1 „Ѩã=÷¨ Ú HõeÑ≤ x`«º=Ú Éè’[#=Ú#‰õΩ
=ÚO^Œ∞QÆ 1 ѨÅ=Ú K˘Ñ¨C# ѨÙK«∞ÛH˘x# g~°º=$kú HõÅ∞QÆ∞#∞. =O^蕺„ã‘ÎH˜
=∞Oz Ѩ~å„Hõ=∞=Ú QÆŠѨل`«∞ñ_»∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. gxx ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ¿ãqOK«∞K«∞O_ç#
ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ∞ #tOz =„[ â◊s~°=Ú QÆÅ"åñ_»Q∞Æ #∞.
=∞Hõ~° ^èŒfi[~°ã¨=Ú
ã¨fi~°=‚ Ú, nxH˜ 8 áêà◊√§, áê^Œ~ã° =¨ Ú, 3 áêà◊√§ QÆO^èHŒ =õ Ú, gxx Z„~°
„ѨuΠѨÓÅ~°ã¨=Ú KÕ`«#∞, HõÅ∞|O^Œ ~°ã¨=Ú KÕ`«#∞ =∞iÌOz Ü≥∞O_çOz
QÍA‰õΩÃÑÊÖ’ #∞xz =¸ñux pÅ=∞#∞flKÕ =¸ã≤ "åÅ∞HÍÜ«∞O„`«=Ú# =O_ç
ÖËñ`« ã¨∂~°∞ºx =Öˇ <≥„~°Q<Æ #·≥ @∞ì `≥eã≤H˘x fã≤ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ nxH˜ <åÅ∞QÆ∞
áêà◊√§ ѨKÛ« Hõ~∂° Ê~°=Ú, Å=OQÍÅ∞, q∞iÜ«∂Å∞, *ÏlHÍÜ«∞ Wq Hõ~∂° Ê~°=Ú`À
ã¨=∞=Ú, Hõã∂¨ iÎ 6 =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î W@∞¡ gxx "Õã≤ "≥∞`«QÎ Í #∂i HõeÑ≤#
B+¨^=Œè Ú ã≤^=úŒ ∞QÆ∞#∞. nxx ~Ô O_»∞ ÖËHõ =¸ñ_»∞ QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C#
`«=∞Åáê‰õΩÖ’ #∞xz ÉèHí OΔ˜ z =∞^è∞Œ ~° ã≤flQÆú Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Éè∞í lOѨ=ÅÜ«Ú. P=ÙáêÅ∞
HÍñz K«HÔ ¯~° QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú. uÜ«∞ºx Ñ≤O_ç =O@Å#∞ ÉèHí OΔ˜ Ѩ=ÅÜ«Ú.
nx =Å# Jyfl|Å=Ú, "Õ∞^è,Œ PÜ«Ú+¨º=Ú, HÍOu, HÍ"≥∂nÌÑ#¨ =Ú, ã¨OÉè’QÆ
â◊HÎ̃ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞. ~°u HÍÅ=Ú#O^Œ∞ñ QÍx ~°`º« O`«=Ú#ñ QÍx
nxx ¿ãqOѨ=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú nxx JÉèϺã¨=Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å =$HõΔ q+¨=ÚÅ∞,
ã¨~åÊk q+¨=ÚÅ∞ ÃÑ@∞ì =∞O^Œ∞Å∞ Ö’#QÆ∞#qÜ«Ú #tOK«∞#∞.
ã¨fi~°‚ ã≤O^Œ∂~°=Ú
â’¡II ѨÅO~°¿ãO„^Œã¨ºQÆO^èŒHõ㨺 ¿ÇÏ"≥∂flÑ≤Hõ~°¬O ѨiQÆ$ǨÏ㨺ã¨=∞ºH± I
=@„Ѩ~ÀǨÏ㨺~° ¿ã#Ü«∂q∞OÜ«∂=∞Oq=∞~å̺^䉌 Ωõ =∂i HÍÜ«∂ó I
`«`å¯K«‰õΩáêºOxÇ≤Ï`«O „Ѩܫ∞`åfl`«ÊKÕkfikè[˝ã≤ûHõ`åYºÜ«∞O„`Õ I
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`«`À~°[â’Û~°úfiQÆ`«Oã¨∞~°=∞ºO „ѨQÆ$ǨϺܫ∞`åfl^Œ~°∞}„ѨÉèíOÜ«∞`ü I
`«^Àº[ÜÕ∞`«û~°fiQÆ^Õ+¨μ gHõΔº ^è•`«∞O |ÅO =Ç≤Ïfl =∞^äÀ=Ü«∞â◊Û I
~°™êÜ«∞#O =$+¨º`«~O° K« |źO "Õ∞^è•yfl HÍOu 㨇~°=~°#ú OK« I
áê^Œ~°ã¨=Ú 4 `«∞, QÆO^èŒHõ=Ú, 4 `«∞, ã¨fi~°‚=Ú 1 `«∞, gxx =∞„i
"≥ÚÅHõÅ ~°ã=¨ Ú KÕ`« XHõ *Ï=Ú, HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ`« 1 *Ï=Ú#∞ =∞iÌOz
QÍA‰õΩÃÑÊÖ’ #∞xz "åÅ∞HÍÜ«∞O„`«=Ú# =O_ç Ü≥∞„~°Q<Æ #·≥ @∞ì `≥eã≤H˘xkOz
ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^ÕÇϨ |ÖÏ|Å=Ú#∞ K«∂zÜ≥Úã¨ñy#, ~°™êÜ«∞#=ÚQÆ
#∞O_»∞#∞. g~°º=Ú, "Õ∞^ä,Œ Jyfl, HÍOu, HÍ=∞=Ú, Wq =$kú ÉÁO^Œ∞#∞.
Wu N |$ǨÏ^≥· fi^Œº~°`åflHõ̂~ – L`«~Î É° Ïè Qˆ – HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÍk
zH˜`åû Hõ^<Œä å<åfl=∞ ^Œâ=◊ ∞ãÎ̈~O° QÆó
~°™êkâ◊√kú „ѨHõ~°}=Ú
~°ã¨ <å=∞=ÚÅ∞
~°¿ãO„^Œ=Ú, áê^Œ~ã° =¨ Ú, ã¨∂`«=Ú, ã¨∂`«~å[=Ú, ã¨∂`«H=õ Ú, t=`Õ[=Ú,
~°ã=¨ Ú, J#∞ hÜÕ∞ñ_»∞#∞ ~°ã<¨ å=∞=ÚÅ∞. =∞i t=Ѩ~åºÜ«∞<å=∞=ÚÅxflÜ«Ú
~°ã=¨ Ú#‰õΩ ÉËà√◊ §.
~°ã¨ ÅHõΔ}=Ú
֒ѨŠhÅ=~°O‚ |∞#∞, "≥Å∞ѨŠ„ѨHÍâ◊O|∞#∞, =∞^蕺ǨÏfl HÍÅ ã¨∂~°∞ºx
=O\˜ HÍOuÜ«Ú Hõey# ~°ã¨=Ú „Ѩâ◊ã¨Î"≥∞ÿ#k. ^èŒ∂„=∞=~°‚O|∞#∞, `≥Å∞ѨÙ
=~°O‚ |∞#∞ z„`«=~°O‚ |∞#∞ QÆÅ ~°ã=¨ Ú J„Ѩâã◊ =Ψ Ú QÆ#∞Hõ nxx ~°ãH¨ ~õ ‡° ã≤kÜ
ú ∞« O^Œ∞
=i˚OK«∞#k.
~°ã¨^À+¨Hõ^äŒ#=Ú
<åQÆ=Ú, =OQÆ=Ú, =∞Å=Ú, =Ç≤Ïfl, KåOK«Åº=Ú, q+¨=Ú, yi, Jã¨Ç¨ ºyfl,
J#∞¿Ñà◊√§ QÆÅ ^À+¨=ÚÅ∞ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ã¨fiÉèÏ==ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
<åQÆ^À+¨=Ú =Å# „=}O|∞#∞, =OQÆ ^À+¨=Ú=Å# ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆO|∞#∞,
=∞Å^À+¨=Ú =Å# *Ï_»ºO|∞#∞, =Ç≤Ïfl ^À+¨=Ú =Å# `åѨO|∞#∞, KåOK«Åº
^À+¨=Ú =Å# g~°º<åâ◊#O|∞#∞, q+¨ ^À+¨=Ú =Å# =∞~°}O|∞#∞, yi^À+¨=Ú
=Å# [_»`fi« O|∞#∞, Jã¨Ç¨ ºyfl ^À+¨=Ú =# ™ÈÊù@HõO|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞.
â◊√^•úâ◊√^Œú~°ã¨ QÆ∞}=Ú
HÍ=Ù#, „âı+μ¨ ñª _»Q∞Æ "≥^· ∞Œ ºñ_»∞ ~°ã=¨ Ú#∞ â◊√kú KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. â◊√kú KÕÜ∞« ñ
|_ç# ~°ã=¨ Ú ™êHΔÍ`«∞Î J=∞$`«=∞QÆ∞#∞. ^À+¨ÜÚ« HõÎ ~°ã=¨ Ú q+¨=∞QÆ∞#∞. ^À+¨=ÚÖËx
~°ã=¨ Ú =∞$`«∞º=Ù#∞ [fi~°=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. WñHõ ~°ã=¨ Ú Ü≥ÚHõ¯ â’Éè#í „Ñ¨HÍ~°=Ú
K≥Ñʨ ñ|_»∞#∞. â◊√Éè#í Hõ„Δ `«O|∞#, ~°ã=¨ Ú#∞^≥zÛ JO^Œ∞ 100 ѨÅ=ÚÅ∞ ÖËHõ 50
ÖËH,õ 25 ÖËHõ 10 ÖËHõ 5 ÖËHõ 1 (ÖËHõ 4 ѨÅ=Ú, ÖËHõ 1 Hõ~¬° =Ú) ~°ã=¨ Ú#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
ã¨O™ê¯~°=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. â◊√Éèkí #O|∞# N =∞Ǩq+¨μ=‚ Ù#∞ ^蕺xOz, PÜ«∂
B+¨^=Œè ÚʼnõΩ QÍ=Åã≤#O`« ~°ã=¨ Ú#∞ „ѨÜ∂≥ yOK«∞#k.
`«Ñ¨ÎYÅfixÜ«∞=∞=Ú
=∞Oz ֒ǨÏ=Ú`ÀñQÍx, áêëê}=Ú`Àñ QÍx, <åÅ∞QÆ∞ „"Õà§◊ Ö’ñ`«∞ QÆÅ∞QÆ∞
#@∞¡ ^Œ$_è»=ÚQÆ xi‡OѨñ|_ç# `«Ñ¨Î YÅfi=Ú#O^Œ∞, ã≤÷~° |∞kúQÆÅ"åñ_»∞#∞,
J#ºz`«=Î Ú ÖËx"åñ_»∞#∞, t=ÉèHí Î̃ Ü«Ú‰õΩñÎ _»∞ Ããx· [=∞O„`«=Ú`Àñ QÆ∂_ç#
~°H#Δõ ∞ KÕã≤ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ã¨O™ê¯~°=Ú#∞ *ËÜ∞« =ÅÜ«Ú. Éè∂í q∞Ü«∞O^Œ∞ QÆ∞O@ „`«qfi
JO^Œ∞ "Õ∞ñHõ ÃÑO\˜HÅõ ∞, á⁄@∞ì, xѨC#∞ "Õã≤ ^•xÃÑ#· YÅfi=Ú#∞OK«=ÅÜ«Ú.
Wk `«ÑYΨ Åfi=∞#ñ|_»∞#∞.
~°HΔÍ=∞O„`«=Ú
JÃѶ∂ˆ~Éèíº^äŒ I Ѷ¨∞’ˆ~É蒺Ѷ¨∞’~° ÃѶ∂~°`«ˆ~Éèíºâ◊Û I ã¨~°fi`«ã¨û~°fi㨈~fiÉè’º #=∞¿ãÎ
~°∞„^Œ~∂° Ñ≤ɺíè ó II J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ #∞K«ÛiOz ~°ã=¨ Ú#∞ ã¨O㨯iOѨ=ÅÜ«Ú.
~°ã¨xQÆ_»=Ú
~°ã=¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, *ˇ=Ú_»∞áêÅ∞, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, "≥∂^Œ∞QÆ∞ q`«∞ÅÎ ∞, QÆ∞yæÅ=Ú,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú HõeÑ≤ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ ~Ô O_»∞ áêà◊√§ W@∞¡ gxx
YÅfi=Ú #O^Œ∞ "Õã≤ =∞iÌOz# ~°ãx¨ QÆ_=» ∞QÆ∞#∞ Wk =∞Ǩϟ`«~Î "° ∞≥ #ÿ k.
~°ã¨™ê^è•~°} â◊√kú
~°ã=¨ ∂~°Hõ „^Œ=º=ÚÅ∞ K«∂~°=‚ Ú#∞ ~°ã=¨ Ú#‰õΩ 16 áêà◊√§ K˘Ñ¨C# "Õã≤
„Ѩuk#=Ú XH˘¯Hõ¯ k#∞ã¨∞ K«∂~°=‚ Ú`À <Õñ_»∞ =∂~°∞¡ =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú.
~°ã¨qâı+¨ â◊√kú
~°ã=¨ Ú 1 áêÅ∞, "Õ∞ñHõ~À=∞=ÚÅ∞, Ѩã∞¨ ѨÙ, W\˜Háõ ⁄_ç, Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú,
x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞, HõÅ∞|O^Œ ~°ã=¨ Ú WqÜ«∞xflÜ«Ú ~°ã=¨ Ú#‰õΩ 16 áêà◊√§ "Õã≤ XH˘¯Hõ¯
k#=ÚQÍ <Õñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ~°ã=¨ Ú#∞ =∞iÌOz ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`Àñ QÆ_yç # Ü≥∞_»
~°ã=¨ ∞O^Œ∞O_»∞ <åQÆ^À+¨=Ú (J#ñQÍ ã‘ã=¨ Ú) #tOK«∞#∞.áêñѨ~"° ~Õ ∞° , T_»∞QÆ
"Õ~∞° , gx K≥H¯õ Å K«∂~°=‚ Ú#∞ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞#∞ HõÅ∞|O^Œ ~°ã=¨ Ú#∞O*ËiÛ =∞iÌOz
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`Àñ QÆ_yç # =OQÆ ^À+¨=Ú `˘ÅñQÆ∞#∞. ~ˆ ÅѨO_»∞ QÆ∞A˚, x=∞‡Ñ¨O_»¡
~°ã¨=Ú, HõÅ∞|O^Œ~°ã¨=Ú gx`Àñ *ËiÛ =∞iÌOz#, =∞Å^À+¨=Ú áÈ=Ù#∞.
z„`«=¸ÅѨ٠á⁄_ç, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ Ú gx`À =∞iÌOz# Ü≥∞_»Å
=Ç≤Ïfl ^À+¨=Ú #tOK«∞#∞. #Å¡ L"≥∞‡`«∞Î "Õ~∞° K≥H¯õ áÈ_ç, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú,
HõÅ∞|O^Œ ~°ã=¨ Ú gx`À =∞iÌOz KåOK«Åº ^À+¨=ÚáÈ=Ù#∞. „uѶŨ =ÚÅ K«∂~°=‚ Ú
x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ Ú, gx`À =∞iÌOz# yi^À+¨=Ú áÈ=Ù#∞,
ѨÖ~¡Ë ∞° "Õà§◊ K«∂~°=‚ Ú, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú, HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ Ú gx`À =∞iÌOz#
q+¨^À+¨=Ú Ç¨ÏiOK«∞#∞. „uHõ@∞Hõ=ÚÅ K«∂~°=‚ Ú x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú gx`À
=∞iÌOz# Jã¨Ç¨ºyfl ^À+¨=Ú `˘ÅñQÆ∞#∞. W@∞¡ ~°ã¨=Ú#∞ â◊√kúKÕã≤ =∞O\˜
áê„`«Ö’#∞xz, "Õñ_ç ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`Àñ QÆ_yç # ã¨ÑHÎ̈ Oõ K«∞Hõ ^À+¨=ÚÅ∞ #tOz
Ѩiâ◊√^Œú=∞QÆ∞#∞. W\˜ì ~°ã¨=Ú B+¨^è•^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ñ „|Ü≥∂yOѨ^ŒQÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

`≥ÅK¡ O« ^Œ#=Ú, ^Õ=^•~°∞=Ù, "≥Å∞=∞ã¨Okè (ÖËHõ HÍH˜^˘O_») `«H¯õ e, Q˘_»∞¤ HÍñ

Hõ~°^Œ∞OѨ, <ÕÅ`å_çQÆ_»¤, HõÅ∞|O^Œ gx ~°ã¨=ÚÅKÕ „Ѩuk#"≥ÚH˘¯Hõ ^•x`À
~°ã=¨ Ú#∞ =∞iÌOz T~°fiú áê`«# Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ (J#ñQÍ ~Ô O_»∞ "≥_Ö» ÏÊ\˜
<À~°∞QÆÅ K«\ ˜ì QÆ∞O_»Å#∞ ^≥zÛ, XHõ^•xÖ’ ÃÑ·~°ã¨=Ú#∞ aà◊§ *Ëã≤Ü«Úxz,
=∞iÜ≥ÚHõ K«\ xì̃ ^•xÃÑ· É’~°H¡ Ř #∞xz, ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ pÅ=∞#∞fl ѨÓã≤ Ü≥∞O_ç#
`«~∞° "å`« „á⁄~Úq∂ñ^Œ ɡ\ ,ì̃ ÃÑ#· #∞O_»∞ K«\ qì̃ ∂ñ^Œ ‰õΩ^Œ∞~°∞Hõ\ ì̃ K«hflà◊§#∞
É’Ü«ÚK«∞O_ç# Ü≥∞_»Å ~°ã=¨ Ú ÃÑ· ‰õΩO_»‰Ωõ =∞OK«∞ aO^Œ∞=ÙÅ =Öˇ "åºÑ≤OK«∞#∞.
J#O`«~=° Ú pÅ=∞#∞fl#∞ T_»nã≤ ÃÑ· ‰õΩO_»Ö’x ~°ã=¨ Ú#∞ nã≤ =G=Ú#O^Œ∞
É’ã≤ Ñ≤_zç YÅfi=Ú#O^Œ∞ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡ â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ ~°ã=¨ Ú#∞ B+¨^•è ^Œ∞Å
Ü«∞O^Œ∞ LѨÜ∂≥ yOѨ=ÅÜ«Ú. ~°ã=¨ Ú#∞ HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ Ú`À <˘Hõ k#O|∞#∞,
z„`«=¸Å HõëêÜ«∞=Ú`À <˘Hõ k#O|∞#∞, HÍ=∞ó zÜ«∂‰õΩ ~°ã¨=Ú`À
<˘Hõk#O|∞#∞ =∞iÌOz# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
T~°fiú áê`«#=Ú
~°ã=¨ Ú 3 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, `å„=∞=Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú gxÖ’ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞Ѩ٠ɒã≤
=Ú^ŒÜ ú ∞« QÆ∞ =~°‰Ωõ =∞iÌOz P ~°ã=¨ Ú#∞ XHõ ‰õΩO_»Ö’ "Õã≤ ^•xÃÑ#· =∞iÜ≥ÚHõ
‰õΩO_»#∞xz pÅ=∞#∞fl WzÛ ^•x g∞ñ^Œ áê^Œ∞Hõ\ ì˜ K«hflà◊§#∞ É’Ü«ÚK«∞ <åÅ∞QÆ∞
*Ï=ÚÅ∞ =O_ç# Ü≥∞_»Å ~°ã=¨ Ú ÃÑ· ‰õΩO_»‰Ωõ "åºÑ≤OK«∞#∞. K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ P
~°ã=¨ Ú#∞ LáêÜ«∞=ÚKÕñ nã≤ H˘#=ÅÜ«Ú. ~°ã⨠’^è#Œ =Ú#O^Œ∞ Wk T~°fiú áê`«=∞x
K≥Ñʨ ñ|_ç#k. (WkÜÕ∞, q^•º^è~Œ ° Ü«∞O„`«=∞xÜ«Ú, T~°fiú áê`«# Ü«∞O„`«=∞xÜ«Úñ
*ˇÑ¨Ê|_»∞#∞.
WOybHõ=Ú #∞O_ç ~°ã=¨ ÚnÜ«Ú q^è=Œ Ú
ÖËHõ WOybHõ=Ú #∞O_çÜ«Ú ~°ã¨=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOѨñ^ŒQÆ∞#∞. Z@¡#ñQÍ
WOybHõ=Ú#∞ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞ KÕ`#« ∞, "ÕñѨ "Õà§◊ Ѩ@~ì ã° =¨ ÚKÕ`#« ∞ XHõ k#=Ú
=∞iÌOz T~°fiú áê`«# Ü«∞O„`«=∞O^Œ∞ =O_ç# Ü≥∞_»Å x~°‡Å"≥∞#ÿ ~°ã=¨ Ú =K«∞Û#∞.
Wk <åQÆ=OQÍk HõOK«∞Hõ ^À+¨=ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_»∞#∞ QÆ#∞Hõ ¿ãfi^Œ<å^Œº+¨Hì ~õ ‡° Å∞ ÖËHÜ
õ ∞Õ
ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ѨÜ≥∂yOѨñ^ŒQÆ∞. „^Œ==Ú, Ѷ¨∞#`«, QÆ∞~°∞`«fi=Ú,
K«OK«Å`«fi=Ú, `Õ[ã≤fi`«fi=Ú, D ÅHõΔ}=ÚÅ∞ ÖËx ~°ã¨=Ú =∞$`«~°ã¨=∞x
`≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. WOybHõ=Ú#∞ aÜ«∞ºÑ¨Ù yO[ÅO`« `«∞#∞HõÅ∞ KÕã,≤ XHõ =∞O\˜
áê„`«=ÚÖ’ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞KÕ QÍx, ѨÙezO`å‰õΩ ~°ã¨=ÚKÕ QÍx J<ÕHõ
Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ ÉèÏ=# KÕã≤, `«~°∞"å`« ÃÑ· ~°ã¨=ÚÅÖ’ `«_çÑ≤, XHõ =∞O\˜
áê„`«=Ú#O^Œ∞xz, ^•xÃÑ#· |ÅѨÑÙ¨ Ñ≤O_ç ѨÓã≤# =¸ñ‰õΩ_»∞#∞ "≥Åy¡ Å#∞xz
ã¨O^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞_»¤ K«∞\ì̃ pÅ=∞xflzÛ Ü≥∞O_çOz, áê„`«=Ú#‰õΩ J_»∞QÆ∞# =∞O@
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
"Õã≤ P =¸ñ‰õΩ_»∞ q∂ñ^Œ =∂\˜ =∂\˜H˜ hà◊√§ áÈÜ«ÚK«∞ H˘OK≥=Ú "Õñ_ç
Ü≥∞H˜¯# hà◊§#∞ áê~°É’ã≤ f~°∞QÍ K«hflà◊§#∞ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. W@∞¡ 30 Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞
[Å=Ú#∞ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. áê„`«=Ú K«ÖÏ¡i# "≥#∞Hõ kOz =¸ñ‰õΩ_»∞ fã≤ JO^Œe
~°ã=¨ Ú#∞ „QÆÇÏ≤ Oz QÆ∞_»#¤ Hõ\ ì̃ |Å=Ú#O^Œ∞ QÍx, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞#O^Œ∞ QÍx Hõ_yç
x~°‡Å =∞~Ú# ~°ã=¨ Ú #∞ѨÜ∂≥ QÆÑ~¨ z° H˘#=ÅÜ«Ú. WOybHõ=Ú#∞ "ÕñѨ "Õ~∞°
K≥H¯õ ~°ã=¨ Ú`ÀñQÍx, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞`À QÍx XHõ *Ï=Ú =~°‰Ωõ =∞iÌOz,
T~°fi÷ áê`«# Ü«∞O„`«=Ú #O^Œ∞ ѨK#« =Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å, ~°ã=¨ Ú, ã¨ÑHÎ̈ Oõ K«∞Hõ
^À+¨=i˚`O« ɡ· ÜÕ∞~°Ê_»∞#∞. nx <Ò+¨^Œè „ѨÜ∂≥ QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ *ËiÛH˘#=ÅÜ«Ú.
Wk`«ÑÎ̈ YÖÏfi^Œ∞Å Ü«∞O^Œe â◊√kúÖHË Ü õ ∞Õ , ~°ãH¨ ~õ ‡° Å Ü«∞O^Œ∞ â◊√^Œ=ú ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
=¸~°Ûù#=Ú
~°ã¨=Ú`À QÆO^èŒHõ=Ú#∞ *ËiÛ, HÍ@∞Hõ=Öˇ#QÆ∞#@∞¡ =∞iÌOz# #k
K«ÑŨ `«fi=Ú#∞ q_çz HÍÅ∞Hõ=Öˇ #QÆ∞Ѩ_#ç Ü≥∞_»Å ~°ã=¨ Ú =¸~°Ûù <˘Ok#^Œx
Ü≥∞~°∞OQÆ=ÅÜ«Ú. W\˜ì ~°ã=¨ Ú J#∞áê#=ÚÅ Ü≥∂QÆ=Ú =Å# ~ÀQÆã=¨ ¸Ç¨Ï=Ú#∞
#tOѨñ *ËÜÚ« #∞. HõÅ∞|O^Œ, „uѶŨ =ÚÅ∞, z„`«=¸Å=Ú gx ~°ã=¨ ÚÅ`À
„Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ <Õñ_Õã≤ `«_=» Å∞ =∞iÌOz##∞ ~°ã=¨ Ú =¸~°Û<˘O^Œ∞#∞.
=∂~°}=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ ~°ã=¨ Ú 2 ѨÅ=ÚÅ∞, QÆO^èHŒ =õ Ú 1 ѨÅ=Ú gxx HõÅ∞|O^Œ~ã° ¨
=Ú`À <˘Hõk#=∞O`«ÜÚ« =∞iÌOz, =¸ã¨Ö’ ^•x=¸ñux =¸ã≤ pÅ=∞#∞fl
KÕã,≤ Éè∂í ^è~Œ ° Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞, J#ñQÍ, Éè∂í q∞ Ü«∞O^Œ∞ ѨÅ=¡ Ú „`«qfi JO^Œ∞
Wã¨∞HõáÈã≤, ^•xÖ’ P=¸ã¨#∞ ѨÓiÎQÆ Ñ¨Ó_çÛ P~Úã¨∞HõÃÑ·# U~°∞Ñ≤_»HõÅ`À
<˘Hõk#=∞O`«ÜÚ« ѨÙ@=Ú "Õã#≤ ~°ã=¨ ∂~°}=∞QÆ∞#∞.
~°ã¨Éèí㨇=Ú
`«=∞Åáê‰õΩÅ ~°ã=¨ ÚKÕ`« áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz, Q˘_»∞¤ HÍñHõ~Q° _Æ Ö¤» ’
#∞xz ^•xKÕ`<« Õ =¸ã≤, =∞O\˜=¸ã¨ãÖ¨ ’ñ ɡ\ ,ì˜ =¸ñux pÅ=∞#∞flKÕ =¸ã≤
QÆ[ѨÙ@=Ú "Õã≤# Ü≥∞_»Å ~°ã¨=Ú Éèí㨇=∞QÆ∞#∞. Wk ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ѨÜ∂≥ yOѨñ^ŒQ∞Æ . `≥Å¡ T_»∞QÆ "Õ~∞° K≥H¯õ , [\Ï=∂Oã≤ gx ~°ã=¨ ÚÅKÕ
=¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ =∞iÌOz JO^è=Œ ¸+¨Ö’ #∞xz ѨÙ@=Ú "Õã#≤
Ü≥∞_»Å ~°ã=¨ Ú Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞.
~°ã¨ã≤O^Œ∂~°=Ú
~°ã=¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, 3 ÉèÏ, ã‘ã=¨ Ú 1 =∂+¨"∞≥ `«∞,Î W@∞¡ gxx
YÅfi=Ú#O^Œ∞ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz Hõ[e˚ KÕã,≤ ^•xx =∞O\˜‰Ωõ O_»Ü∞« O^Œ∞ QÍx,
QÍA‰õΩÃÑÊ Ü«∞O^Œ∞ QÍx Ü«Úxz =¸ñuH˜ pÅ=∞#∞fl QÆ∞_»#¤ ∞ Hõ\ ì˜ `≥Å=¡ ∞#∞fl`À
=¸ã≤, "åÅ∞HÍ Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ „Hõ=∞"≥∞#ÿ Jyfl`À =¸ñ_»∞k#=ÚÅ∞ =O_ç
K«ÖÏ¡i# `«~°∞"å`« fÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞OÔH# ѨÙ=Ùfi=Öˇ <≥„~°QÆ ã≤O^Œ∂iOK«∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

nxx ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ѨÜ∂≥ yOѨ=K«∞Û#∞. J#∞áê# qâı+=¨ ÚÅ KÕ`«

XHõ¯ QÆ∞iyO[ „Ѩ=∂}=Ú ¿ãqOz#, =∞~°}=Ú#∞ =Úã¨e`«#=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞.
ã¨=∞ã¨Î *Ï_»º=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. â◊s~°=Ú#‰õΩ ^•~°ºú =Ú xK«∞Û#∞. JkèHõ
|Å=Ú xK«∞Û#∞. â◊√„Hõ=Ú#∞ =$kú KÕÜÚ« #∞. ~°ã=¨ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú, #"å™êQÆ~=° Ú,
Hõ~∞° ^è∂Œ Ѩ=Ú, Ѩ\ H˜ Í~°=Ú, gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ *ËiÛ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞`À
<˘Hõ *Ï=Ú =∞iÌOz, QÍA‰õΩÃÑÊÜ«∞O^Œ∞xz ^•x J_»∞QÆ∞# ~°O„^è=Œ Ú KÕã≤ P‰õΩO_»
#_»∞=∞ QÍA‰õΩÃÑÊ #∞xz ^•x Q˘O`«∞ =~°‰Ωõ Wã¨∞Hõ É’ã≤, „á⁄~Úºg∞^Œ ɡ\ ,ì˜
=∞O^Œ, =∞^躌 fHõ} Δ ÏQÆ∞flÅKÕ <˘Hõ *Ï=Ú =O_ç, K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ kOz ѨQ∞Æ Å
Q˘\˜ì JO^Œ∞ =Ú`«º=ÚÅO ÉÁe ‰õΩÃÑÊÖ’ ÃÑ· ÉèÏQÆ=Ú# JO@∞H˘x Ü«ÚO_»∞
QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ nã≤ Ѩi`«ºlOz, „H˜O^Œ#∞O_»∞ ~°ã㨠O≤ ^Œ∂~°=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ Oz ã¨HÅõ
~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ #∞ѨÜ∂≥ yOzH˘#=ÅÜ«Ú.
~°ã¨Hõ~°∂Ê~°=Ú
"≥eQÍ~°=Ú, `Õ<,≥ ÅHõ¯ "Õ∞ñHõ "≥O„_»∞HõÅ∞, `≥ÅQ¡ ∞Æ ~°∞qO^Œ, gx `À_» ~°ã=¨ Ú#∞
KÕiÛ, QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú`À <˘Hõk#=Ú =∞iÌOz Ñ≤_K» H« \õ #ì̃ `«~∞° "å`«
H˘eq∞Ü«∞O^Œ∞ Tñk# Ü≥∞_»Å, =∞Oz Hõ~∂° Ê~°=Ú=Öˇ #∞O_ç#^≥· Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞.
ã¨∞^è•xkè~°ã¨=Ú
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#∞ *ˇ=Ú_»∞ HÍ_»Å ~°ã=¨ Ú`À J<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ ÉÏQÆ∞QÆ
=∞iÌOz, Ñ≤_»K«QÆ<≥· `«~°∞"å`«, ^•x Ü«∞O^Œ∞ â◊√kúKÕã≤# áê^Œ~°ã¨=Ú#∞xz
֒ǨÏáê„`«Ü∞« O^Œ∞xza~°_» "Õã,≤ pÅ=∞#∞fl WzÛ, ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ Jyfl`À <˘Hõ k#=Ú
ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Ü≥∞_»Å ~°ã=¨ Ú Éèãí ‡¨ Oɡ· K«O„^Œ∞x =Öˇ#∞, =∞Öˇ¡ "≥ÚQÆÅæ =Öˇ#∞
`≥Å<¡ ·≥ ÃÑH· ˜ "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_»∞#∞. ^•xx "≥∞Å¡QÆ „QÆÇÏ≤ Oz 2 QÆ∞iyO[Å „Ѩ=∂}=Ú
QÆÅ Éèãí ‡¨ =Ú#∞ Å=OQÍÅ á⁄_ç J#∞áê#=Ú`À „áê`«óHÍÅ=Ú#O^Œ∞ ÉèHí OΔ˜ z#
Ü≥∞_»Å ~Ô O_»∞*Ï=ÚÅ =~°‰Ωõ J<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ qˆ~K«#=∞QÆ∞#∞. JѨC_»∞
K«Åh¡ à◊§#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#=ÅÜ«Ú, =∞iÜ«Ú nxx „Hõ=∞=ÚQÆ <˘Hõ ã¨O=`«û~°=Ú
=~°‰Ωõ ÉèHí OΔ˜ z# Ü≥∞_», ã¨~åÊk q+¨O|=ÚÅO@=Ù, P~°∞ =∂ã¨=ÚÅ∞ ÉèHí OΔ˜ z#
áêëê}Ïk q+¨O|∞ÅO@=Ù. nxx âıfi`« Éèãí ‡¨ =∞xÜ«Ú ã¨∞^è•xkè ~°ã=¨ ∞xÜ«ÚO
*ˇÑ¨C^Œ∞~°∞.
ã¨~åfiOQÆ ã¨∞O^Œ~° ~°ã¨=Ú (Ñ‘`« Éèí㨇=Ú)
~°ãQ¨ OÆ ^èHŒ =õ ÚÅ#∞ ã¨iáêà◊√§QÆ*iË Û, Hõ[e˚ QÆ #∂i ǨÏã≤‰Î Ωõ O_ç~ã° =¨ ÚKÕ`#« ∞
<ÕÅÜ«Úã≤iHõ~ã° =¨ ÚKÕ`#« ∞ Uñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ^Œ$_è=» ÚQÆ =∞iÌOz, =¸ã¨Ö’#∞xz,
=¸ñuH˜ pÅ=∞#∞fl WzÛ "åÅ∞HÍÜ«∞O„`«=Ú Ü«∞O^Œ∞ ˆ~~ÚO|QÆÅ∞ "≥∞Å¡x
=∞O@`À =O_ç# Ü≥∞_»Å ~°ã¨=Ú, Ѩã¨∞Ѩ٠=<≥fl QÆÅ^≥· Éèí㨇O|QÆ∞#∞. nxx
K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ „QÆÇÏ≤ Oz, ѨÓ@‰õΩ, QÆ∞iyO[O`« K˘Ñ¨C# `«=∞Åáê‰õΩÖ’ #∞xz
H˘x ÉèíH˜ΔOz# Ü≥∞_»Å, PñHõe QÆÅ∞QÆ∞#∞. L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞, [fi~°=ÚÅ∞#∞
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
#tOK«∞#∞. ã¨OѨ^,Œ ™œYº=Ú, =∞#ã¨∞û‰õΩ L`åûǨÏO|∞#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞Oz
~°∂Ѩ=Ú QÆŠѨل`«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞^Œ∞~°∞. ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ ZšѨC_»∞ |Å=Ú QÆey
Ü«ÚO_»∞#∞. =Úã¨e`«#=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. X_»Å∞ ѨQ∞Æ Å∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^À+¨=ÚÅ∞
#tOK«∞, HÍ=Ù# h ã¨~åfiOQÆ ã¨∞O^Œ~° ~°ã"¨ ∞Õ Jxfl ~°ã=¨ ÚÅÖ’H˜ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ k.
=„[=¸+¨
ã¨Q=Æ Ú HÍe# á⁄@∞ì 2 áêà◊√§, |∂_ç^≥ ѨÙ@ì=∞#∞fl 1 áêÅ∞, ֒ǨÏH˜@=ì Ú
1 áêÅ∞, `≥Å~¡ åu K«∂~°=‚ Ú 1 áêÅ∞, =∞#∞+¨μºx `«Å"≥O„_»∞HõÅ∞ H˘xflÜ«Ú x@∞¡
Jxfl\˜x KÕiÛ "Õ∞ñHõáêÅ∞`À <˘Hõ*Ï=Ú ^Œ$_è=» ÚQÆ #∂i `«~∞° "å`« =¸ã¨#∞,
QÆ∞O„_»=ÚQÆ#∞ P=Ùã¨#Î =Ú=Öˇ#∞, á⁄_»=ÙQÆ#∞ KÕã,≤ ÃÑH· ˜ =¸ñ‰õΩ_»∞KÕã≤ Ü≥∞O_çOz,
JO^Œ∞ ~°ã=¨ Ú#∞ áÈã≤ P =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤ Hõů=ÚÅ∞ ѨÓã≤ ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =Öˇ#∞.
Wk ~°ã=¨ ∂~°}q+¨Ü∞« "≥∞ÿ =„[=¸+¨Ü∞« x K≥Ñʨ ñ|_≥#∞.
LѨ~°ã¨=ÚÅ∞
QÆO^èŒHõ=Ú, =„[=Ú, "≥·„HÍO`«=Ú, J„ÉèíHõ=Ú, `åà◊Hõ=Ú, =∞}˜tÅ,
áêÅ`«∞`«Î=Ú, "≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú, q=∞Å=Ú, ã¨fi~°‚=∂H˜ΔHõ=Ú, J#flÉèËk, HÍñ
`«áêëê}=Ú, QÆ=fiÅ∞, JO[#=ÚÅ∞, WOybHõ=Ú, HÍx~å~Ú, â◊OY=Ú,
Éè∂í <åQÆ=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, â◊ÖÏ[`«∞ Wq LѨ~ã° =¨ ÚÅ#ñ|_»∞#∞. gxx Ü«∞^ä•qkèQÆ
â◊√kúx =∂~°}=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
Jâ◊√^ŒúQÆO^èŒHõ^À+¨=Ú
â◊√^ŒHú Íx QÆO^èHŒ =õ Ú, `åѨ=Ú, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, „Éè=í ∞=Ú, ÃÑ`· ~Ϋ ÀQÆ=Ú, gxx HõÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞. ~°∂Ѩ=Ú, |Å=Ú#∞, g~°º=Ú#∞, ã¨∞Y=Ú#∞, #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. HÍ=Ù#
QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ â◊√kúKãÕ ≤ „ѨÜ∂≥ yOK«=ÅÜ«Ú.
QÆO^èŒHõâ◊√kú
XHõ ‰õΩO_» Ü«∞O^Œ∞ H˘OK≥=Ú <Õ~Úx áêÅ#∞ áÈã≤ ^•x =¸ñuH˜ QÆ∞_»#¤ ∞
Hõ\ ì̃ P QÆ∞_»q¤ ∂ñ^Œ QÆO^èHŒ =õ Ú#∞xz =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤ Éè∂í q∞ Ü«∞O^Œ∞ ѨÅ=¡ Ú
`«qfi ^•xÖ’ P ‰õΩO_»#∞xz ÃÑ#· ÅѶڨ ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Ü≥∞_»Å QÆO^èHŒ =õ Ú â◊√^ŒOú ɡ·
áêÅÖ’H˜kQÆ∞#∞. W\˜ì QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ B+¨^=Œè ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ѨÜ∂≥ yOz H˘#=ÅÜ«Ú.
֒ǨÏáê„`«=Ú# Ѷ∞¨ $`«=Ú áÈã≤ ~ˆ ñQÆ∞Hõ>Åì̌ xѨCÅ q∂ñ^Œ HÍñz ÉÏQÆ∞QÆñ HÍñ
y# `«~∞° "å`« JѶ∞¨ $`«=Ú#‰õΩ ã¨=∞=ÚQÆ QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ á⁄_ç KÕã≤ "≥z· , QÆi>ˇ`À
HõeÜ«∞ñɡ\ #ì˜ Ü≥∞_»Å Jk `≥Å· =Ú =Öˇ „^ŒqOK«∞#∞. Ñ≤^ÑŒ ¨ XHõ áê„`«#∞ áêÅ`À
`«_Ñç ≤ <ÕuÖ’ `«_Ñç #≤ ã¨#flx =G=ÚKÕ P áê„`«=ÚY=Ú#∞ =¸ã≤, ^•x QÆ∞O_»
ÃÑ· QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. W@∞¡ ѨÅ∞=∂~°∞ KÕã≤ `«~∞° "å`« Hõ_yç ZO_»<O≥ _çOz
K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ ã¨~fi° ~ÀQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ „|Ü≥∂yOѨñ^ŒQ∞Æ #∞.
â◊√^ŒúQÆO^èŒHõ QÆ∞}=Ú
â◊√kú KÕÜ«∞ñ|_ç# QÆO^èŒHõ=Ú, ‰õΩ+¨μì=Ù, =∞$`«∞º=Ù, =Úkq∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. JyflnѨ#=Ú KÕÜÚ« #∞. q∞H˜¯e L+¨=‚ Ú KÕÜÚ« #∞.
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

g~°º=$kúx KÕÜ«Ú#∞. =∞iÜ«Ú, q∞H˜¯e =∞Oz B+¨^èŒ=ÚQÆ#∞, q∞H˜¯e

=∞^è∞Œ ~°=ÚQÆ#∞, áêHõ=Ú=Å# HÍ~°=ÚQÆ#∞, L+¨=‚ ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. ^Œ∞~°^,Œ ‰õΩ+¨μ=ì Ù,
"åñѨ٠gxx áÈñQ˘@∞ì#∞. ÉèkË x KÕ~ÚOK«∞#∞. P=∞^À+¨=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
HÀ+¨=ª Ú#∞ â’kèOK«∞#∞. q+¨=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. ~°ã=¨ Ú=Öˇ<≥ g~°º=ÚxK«∞Û#∞.
„H˜=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. ã¨fi~°=‚ Ú#HõO>Ë JkèH=õ ∞~Ú# g~°º=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ∞ñ*ËÜÚ« #∞.
=„[â’^èŒ#=Ú
â◊√kúHÍx =„[=Ú áê~°≈fiÑ‘_»#∞, áêO_» ~ÀQÆ=Ú#∞, ~˘=Ú‡ D_»∞Ê#∞,
`åѨ=Ú#∞, |Ǩïq^èŒ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆ∞~°∞`«fi=Ú#∞ KÕÜÚ« #∞. QÆ#∞Hõ =„[=Ú#∞
â◊√kú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. Z@¡#ñQÍ =„[=ÚÅ#∞ <ÕÅ=ÚÅHõ"~Õ ∞° Ö’ #∞xz, Pà◊√§,
LÅ=Å∞, gx HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú# Uñ_»∞ k#=ÚÅ∞ =O_ç#
Ü≥∞_»Å â◊√^Œ=ú ÚÅQÆ∞#∞.=„[=ÚÅ#∞ <ÕÅ=ÚÅHõ "Õ~∞° QÆ_Ö¤» ’#∞xz _ÀÖÏ Ü«∞O„`«=Ú
#O^Œ∞ ~å„uO|QÆÅ∞ =O_ç fã≤, QÆ∞„~°ÑÙ¨ =¸„`«=ÚKÕ QÍx, *ˇ=Ú_»∞áêÅKÕ QÍx
`«_Ñç #≤ Ü≥∞_»Å Ѩiâ◊√^Œ=ú ∞QÆ∞#∞.
=„[=∂~°}qkè
=¸ñ_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ <å_»∞ "≥ÚÅz# „ѨfÎ K≥@∞ì "Õ~∞° #∞ `≥zÛ, =¸ñ
_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ <å_»∞ "≥ÚÅHõ"ãÕ #≤ `«=∞Åáê‰õΩÅ∞ ~°ã=¨ ÚÅKÕ #∂i aà◊§
KÕã≤ ^•xÖ’ =„[=ÚÅ#∞xz =¸ã≤ QÆ[ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ Uñ_»∞ ™ê~°∞¡ =O_ç#
=„[=ÚÅ∞ =∂~°}=Ú <˘O^Œ∞#∞. HõOK«∞áê„`«Ü∞« O^Œ∞ HõÑʨ =¸„`«=Ú#∞ Ѩ\ ˜ì
JO^Œ∞ =„[=ÚÅ #∞xz 21 Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ JyflÜ«∞O^Œ∞ `«Ñ=Ψ Ú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å
=„[=ÚÅ∞ =∂~°}=Ú <˘O^Œ∞#∞.
=„[=ÚÅ#∞ 21 Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ JyflÜ«∞O^Œ∞ `«Ñ¨Î=Ú KÕã≤, QÍ_ç^≥
=¸„`«=Ú#O^Œ∞ `«_Ñç ,≤ `åà◊H=õ Ú#∞ =Ú^Œ~æ åÜ«Ú^è=Œ ÚKÕ Ñ≤O_çQÍ H˘\˜ì =Ú^ŒKú ãÕ ≤
^•xÜ«∞O^Œ∞ =„[=ÚÅ#∞xz, H˘eq∞Ü«∞O^Œ∞ Tñk, QÆ∞„~°ÑÙ¨ =¸„`«=Ú#O^Œ∞
`«_∞» Ѩ=ÅÜ«Ú. W@∞¡ 21 ™ê~°∞Å∞ KÕã#≤ Ü≥∞_»Å =„[=ÚÅ∞ Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. D
=„[Éèãí ‡¨ =Ú â◊s~°=Ú#∞ =„[=Ú=Öˇ #∞O_»∞#@∞¡ KÕÜÚ« #∞. D =„[Éèãí ‡¨ =Ú,
PÜ«Ú+¨º=ÚxK«∞Û#∞. ™œYº=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#∞. |Å=Ú#∞ ~°∂Ѩ=Ú#∞
Xã¨OQÆ∞#∞. ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ =∞$`«∞=Ù#∞ áÈQ˘@∞ì#∞. QÆ#∞Hõ q∞H˜¯e ã¨=∞~°"÷ ∞≥ #ÿ k.
"≥·„HÍO`«=ÚÅ#∞ =„[=Ú=Öˇ<Õ â’kèOz QÆ∞„~°Ñ¨Ù =¸„`«=Ú#O^Œ∞ `«_çÑ≤ 21
™ê~°∞Å∞ H˘eq∞##∂ñk, Ñ≤^ÑŒ ¨ ^Œ∞+¨μÑì Ù¨ K≥@∞ì#∞ ã¨=¸Å=ÚQÆ ^≥zÛ ^•x „"Õà√◊ §,
P‰õΩ, ѶŨ =ÚÅ∞, ѨÙ=ÙfiÅ∞, Ѩ@ì J#∞ hÜ≥∞ÿ OkO\˜x KÕiÛ #∂i =Ú^ŒÌ KÕã≤
JO^Œ∞"≥„· HÍO`«=ÚÅ#∞xz =¸ã¨Ö’ ɡ\ ì̃ ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ =O_»=ÅÜ«Ú. W@∞¡
"≥„· HÍO`«=ÚÅ∞ Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞=~°‰Ωõ ѨÅ∞=∂~°∞ KÕÜÚ« =ÅÜ«Ú. nxx =„[Éèãí ‡¨ =Ú#‰õΩ
|^Œ∞Å∞QÍ #∞ѨÜ∂≥ yOѨñ^ŒQ∞Æ #∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
J„ÉèíHõâ’^èŒ#=∂~°}ÏkHõ=Ú
J„ÉèHí =õ Ú, Hõi#î =ÚQÆ#∞, QÆ∞~°∞=ÙQÆ#∞, Ѷ∞¨ #=ÚQÆ#∞, HÍ@∞Hõ=Öˇ #Å¡Q#Æ ∞,
JyflÜ«∞O^Œ∞ "Õã#≤ â◊|=Ì Ú ÖËH,õ á⁄OQÆHõ Ü«ÚO_»∞#k =„*Ï„ÉèHí =õ ∞#ñ|_»∞#∞.
WkÜ«Ú, Ñ≤<åHõ=Ú, ^Œ~~Ì° =° Ú, <åQÆ=Ú, =„[=Ú Jx <åÅ∞æ q^è=Œ ÚÅ∞. JO^Œ∞
JyflÜ«∞O^Œ∞ "Õã≤ Tñk#ѨC_»∞ ã¨~Ê° =Ú=Öˇ ѨÓ`å¯~°=Ú KÕÜÚ« #k <åQÆ=Ú,
HõÑʨ =Öˇ â◊aOÌ K«∞#k ^Œ~~Ì° =° Ú. JyflÜ«∞O^Œ∞ "≥z· # qHÍ~°=Ú *ˇO^Œxk =„[=Ú
Wk „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ k. Ñ≤<åHõ =∞#∞#k ‰õΩ+¨μ~ì ÀQÆ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. ^Œ~~Ì° =° ∞#∞#k
=∞~°}=Ú xK«∞Û#∞. <åQÆ=∞#∞#k ^ÕÇϨ QÆ`"« ∞≥ ÿ x`«º=Ú ÉèQí OÆ ^Œ~åk "åº^è∞Œ Å#∞
ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. =„*Ï„ÉèHí =õ Ú ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞#∞, ~°™êÜ«∞#=Ú#O^Œ∞#∞, „ѨÜ∂≥ yOѨñ
^Œy#k. HÍñ|\ì̃, "åºkèx "å~°Hú ºõ =Ú#∞, =∞$`«∞º=Ù#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. â◊√kúHÍx
J„Éè í H õ = Ú, PÜ« Ú ã¨ ∞ û#∞ #tOѨ ñ *Ë Ü « Ú #∞. "åÜ« Ú =Ù#∞, Hõ Ñ ¶ ¨ = Ú#∞
=$kúÉÁOkOK«∞#∞, ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ ÉÏ^èŒ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜ«Ú#∞. Jyfl=∂O^Œº=Ú
„H˜=ÚÅ#∞ =$kú*ËÜ«Ú#∞. J„ÉèíHõ=Ú, q„Ѩ, HõΔ„uÜ«∞, "≥·â◊º, â◊¥„^Œ, ÉèË^èŒ=ÚKÕ
<åÅ∞QÆ∞ q^èŒ=ÚÅ∞, `≥Å¡QÆ #∞O_»∞ J„ÉèíHõ=Ú q„Ѩ*Ïu, Z„~°QÆ #∞O_»∞#k
Hõ„Δ uÜ«∞*Ïu, ѨKÛ« QÆ #∞O_»∞#k "≥â· º◊ *Ïu, #Å¡QÆ #∞O_»∞#k â◊¥„^Œ*Ïu, `≥Åx¡
J„ÉèíHõ=Ú "≥O_çH˜x, Z„~°xk ~°™êÜ«∞#=Ú#‰õΩ#∞, ѨK«Ûxk |OQÍ~°∞#‰õΩ#∞,
#Å¡xk ~ÀQÆ=ÚʼnõΩ#∞ #∞ѨÜ∂≥ yOK«∞#∞.
^è•<庄ÉèíHõ=Ú
Wã¨∞HõÖxË Hõ$ëê‚„ÉèHí =õ Ú#∞ ^≥zÛ ^•xH˜ <åÅ∞QÆ∞ áêÅ∞ =_»Ö¡ ’ KÕiÛ XHõ
HõO|o Ü«∞O^Œ∞ =¸@QÆ\ ì˜ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ [Å=Ú#O^Œ∞xz fã≤ ^•xx
^Œ$_è=» ÚQÆ ~°∞kÌ# Ü≥∞_»Å Jk "≥∞`«xÎ K«∂~°"‚ ∞≥ ÿ „H˜OkH˜ kQÆ∞#∞. Jk ^è•<庄ÉèHí =õ ∞#ñ
|_»∞#∞.
Hõ$ëê‚„ÉèHí =õ Ú#∞, „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú, QÀ=¸„`«=Ú, áêÅ∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ gxÖ’
T~°É\ˇ ,ì̃ H˘eq∞ Ü«∞O^Œ∞ Uñ_»∞™ê~°∞Å∞ `«Ñ=Î̈ ÚKÕã#≤ Ü≥∞_»Å Ѩiâ◊√^ŒOú |QÆ∞#∞.
ÖËH,õ J„ÉèHí =õ Ú#∞ H˘eq∞# Tk ~ˆ ñQÆ∞HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞xz Ñ≤=∞‡@ ZO_»Ö’
<≥O_çOz KÕu`À #eÑ≤# K«∂~°‚=∞QÆ∞#∞. Wk ^è•<庄ÉèíHõ=Ú#HõO>Ë <≥‰õΩ¯=
QÆ∞}q∞K«∞Û#∞.JQÆãÑ≤ Ó¨ Å~°ã=¨ ÚKÕ J„ÉèHí =õ Ú#∞ #∂i, J_»qHõO^Œ QÆ~ƒ° =ù Ú#O^Œ∞xz
QÀ=ÙÅ#∞ Hõ\ "ì̃ ãÕ #≤ Éè∂í q∞Ü«∞O^˘Hõ =∂ã¨=Ú =~°‰Ωõ ™ê÷ÑO≤ z# Ѩiâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ
~°ã=¨ Ú=Öˇ #QÆ∞#∞.
J„ÉèíHõ=∂~°}=Ú
=„*Ï„ÉèHí =õ Ú#∞ ^≥zÛ XHõ áê„`«=Ú#O^Œ∞xz, WñHõ *ˇÑʨ O|_»∞ J~°ñ\˜
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx |∂_ç^h≥ à◊§`À, P=Ù¿Ññ_» Ñ≤_H» Åõ JyflÜ«∞O^Œ∞ =O_ç P áê„`«=Ú
ã≤O^Œ∂~°=Ú =Öˇ Z„~°QÆ HÍHõ=Ú#∞¿ÑkOz áêÅÖ’ `«_çÑ≤ "≥∞`«ÎQÆ K«∂~°‚=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ^è•<庄ÉèHí =õ Ú#∞^≥zÛ, `«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ HõëêÜ«∞=Ú`À #∂i =¸ñ
_»∞ ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã,≤ =∞~°Å QÆÖ~Ë̊ ∞° , Hõã"≤ O≥ ^Œ, `«=∞Åáê‰õΩÅ∞, gx ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

lÖË_¡ ∞» áêÅKÕ`#« ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ <˘H˘¯Hõk#=Ú =∞iÌOz, =¸ñ_»∞ ѨÙ@=ÚÅ∞

"Õã≤ =∞~°Å =∞„iÜ«¸_»Å HõëêÜ«∞=Ú, <ÕÅ`å_çHõ HõëêÜ«∞=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° HõëêÜ«∞=Ú,
^Œ∂ÅQ˘O_ç# HõëêÜ«∞=Ú, J~°ñ\˜^∞Œ OѨ ~°ã=¨ Ú, Q˘eq∞_ç HõëêÜ«∞=Ú, ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ Ñ¨@ì
HõëêÜ«∞=Ú, gxKÕ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ <˘H˘¯Hõ¯ k#=Ú =∞iÌOz =¸_»∞ ѨÙ@=ÚÅ∞#∞,
P=ÙáêÅ∞, ÃÑ~°∞ñQÆ∞, <Õ~Ú, `Õ<,≥ ã¨fiK«Û=ù ∞~Ú# â◊~¯° ~° gxKÕñ „|`ÕºHõ=ÚQÆ =∞iÌOz
XH˘¯Hõ¯ ѨÙ@O|∞#∞ J<ÕHõ Ü≥∂QÆ=ÚʼnõΩ LѨÜ∂≥ yOK«∞#∞. „ã‘ÅÎ Ü≥ÚHõ¯ QÆ~fi° =Ú#∞,
=∞^Œ=Ú#∞ J}ñK«∞#∞. ѨÙOã¨Î fi=Ú H˘~°=_ç# "åiH˜ q∞QÆ∞Å „|â◊ã"Ψ ∞≥ #ÿ k. g~°ºÑ¨Ù+≤ì
xK«∞Û#∞. â◊√„Hõ=Ú#∞ =$kúKãÕ ≤ ã¨O`å#=Ú QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
J„ÉèíHõ=∂~°Hõ=~°æ=Ú
z„i"Õà√◊ §, =ÚÅHõ "Õà√◊ §, `«=∞Åáê‰õΩÅ∞, Ñ≤O_»`Q« ~Æ =° Ú, QÆÖ~˚Ë ∞° , zÅ∞Hõ‰Äõ ~°
"Õà√◊ §, =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, ZÅ∞Hõ K≥qÜ«∂‰õΩ, „=∞OQÆK@ ≥ ∞ì "Õà√◊ §,
lÖË_¡ ∞» "Õà√◊ §, |∞∞+¨ÉHíè =õ Ú, gxÖ’ XH˘¯Hõ¯ ^•x ~°ã=¨ ÚKÕ`<« #·≥ #∞, Jxfl\˜ Ü≥ÚHõ¯
~°ã=¨ ÚKÕ`<« #·≥ #∞ =∞iÌOz ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã#≤ Ü≥∞_»Å J„ÉèHí =õ Ú Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞.
^è•<庄ÉèHí =õ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, "≥eQÍ~°=Ú 2 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, W@∞¡ gxx KÕiÛ#∂i
JO^è=Œ ¸+¨ Ü«∞O^Œ∞xz, ^•xH˜ pÅ=∞#∞fl KÕã≤ |OkèOz, f„"åyflKÕ Ñ¨Hfiõ =Ú
KÕã,≤ K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ P K«∂~°=‚ Ú#∞ ã¨=∞ãÎ̈ Ü≥∂QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ „|Ü≥∂yOѨñ
^ŒQÆ∞#∞.
~°ã¨=∂~°Hõ=~°æ=Ú
`«∞OQÆ=ÚÃãÅÎ ∞, =ã¨, z„`«=¸Å=Ú, ѨÖ~¡Ë ∞° , *Ïl, ã¨~åÊHΔ̃, HõÅ∞|O^Œ,
q+¨=Ú+≤,ì #ÖË~¡ ∞° , ^Õ=`å_ç, ÅHõ¯, ã¨ÇϨ ^Õq, "åqe, K≥#flK≥~Q¡° _Æ ,¤» lÖË_¡ ∞» , ã¨∂~°ºÉèHí ,Θ
HÍ=∞Oz, q+¨μ„‚ HÍO`«=Ú, ÉÁO`«*=ˇ Ú_»∞, =Ú`«fiѨÙÅQÆ=Ú, ™⁄O\˜, c~°, `«H¯õ e,
<ÕÅ`å_ç, J~°ñ\˜, á⁄#flQÆO\˜, ѨÙezO`«, Ѩã∞¨ ѨÙ, =∂xѨã∞¨ ѨÙ, QÆe*Ë~∞° , L"≥∞‡`«,Î
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, #∞=ÙfiÅ∞, =∞O_»∂Hõ „|Ç≤χ, QÆiHÔ , KåñQÆ "Õà√◊ §, Hõ~H° ͯܫ∞,
`«∞Åã≤, ZÅ∞Hõ K≥qÜ«∂‰õΩ, WOQÆ∞=, uѨÊfñQÆ, =Ú#QÆ, kO>ˇ#, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,°
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, `≥Å¡ P"åÅ∞, ǨÏOã¨áêk P‰õΩ, "≥∂^Œ∞QÆ∞, r_ç yO[Å∞,
Ñ≤#fláêñѨ~° gxÖ’ Jxfl\˜x QÍx ã¨Q=Æ Úk#∞ã¨∞Å#∞ QÍx 18H˜ ÃÑ#· QÍx
„QÆÇÏ≤ Oz ~°ã=¨ ∂~°}=Ú#O^Œ∞ LѨÜ∂≥ yOzH˘#=ÅÜ«Ú.
`åà◊Hõ=Ú
`åà◊H=õ Ú, Ѩ„`«=Ú, Ñ≤O_»=Ú Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. JO^Œ∞ Ѩ„`«=∞#∞
`åà◊H=õ Ú |OQÍ~°∞ =<≥fl QÆÅ^≥· QÆ∞~°∞=ÙQÆ#∞, ã≤flQÆ=ú ÚQÆ#∞ #∞O_ç#^≥,· J„ÉèHí Ñõ Ù¨
~ˆ ‰õΩÅ =Öˇ#∞. "≥^∞Œ ~å‰õΩÅ =Öˇ#∞ #∞O_»∞ ~ˆ ‰õΩÅ∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. QÆ#∞Hõ =∞Oz
QÆ∞}=ÚÅ xK«∞Û#∞. B+¨^èÀѨܫÚHõÎ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. q∞H˜¯e „âı+¨ª"≥∞ÿ#k†
Ñ≤O_»=∞#∞#k, ~ˆ ‰õΩÅ∞ ÖËH,õ =Ú^Œ=ú Öˇ#∞O_ç#^≥· JÅÊã¨`º« =Ú QÆey QÆ∞~°∞=ÙQÆ#∞,
„ã‘ÅÎ P~°=Î ~°H=Îõ Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #kQÆ#∞, ã¨fiÅÊQÆ∞}=Ú QÆÅkQÆ#∞ #∞O_»∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
QÍ# D ~Ô O\˜Ö’ Ѩ„`«=∞#∞ `åà◊H"õ ∞Õ „QÆÇÏ≤ OѨñ^Œy#k. =∂~°}*Ï~°}=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞#∞ Ѩ„`åYº`åà◊H"õ ∞Õ „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ k.
Jâ◊√^Œú`åà◊Hõ ^À+¨=Ú
â◊√kúKÕÜ«∞ñ|_»x `åà◊Hõ=Ú, PÜ«Ú+¨º=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜ«Ú#∞. HõѶ¨=Ú,
"åÜ«Ú=Ù, "Õ∞ǨÏ=Ú, `åѨ=Ú, ™ÈÊù@Hõ=Ú, J=Ü«∞==ÚÅ∞ =Ú_çzH˘xáÈ=Ù@
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åº^è∞Œ Å#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞ QÍ# `åà◊H=õ Ú#∞ â◊√kúKÜ
Õ Ú« =ÅÜ«Ú.
`åà◊Hõâ◊√kú
`åà◊H=õ Ú#∞ QÆ∞=∞‡_ç~ã° =¨ ÚÖ’ <å#ñɡ\ ,ì̃ Ñ≤^ÑŒ ,¨ ã¨∞#flѨ٠hà◊√§, #∞=ÙfiÅ
#∂<≥ gx Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ Hõ_yç # Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú, `åà◊H=õ Ú#∞
`«∞#∞HõÅ∞QÆ Hõ`iΫ Oz, `åà◊H=õ Ú#‰õΩ 10 áêà◊√§ "≥eQÍ~°=Ú#∞ *ËiÛ x=∞‡Ñ¨O_»¡
~°ã=¨ ÚKÕ Hõ_yç =∞~°Å, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`Àñ QÆ_yç , <åÅ∞QÆ∞ =∞_»`Å« ∞ QÆÅ =G=Ú
#O^Œ∞ Hõ\ ì̃ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ XHõ k#=Ú =O_ç `«~∞° "å`« K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤
ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À <˘Hõ¯k#O|∞#∞, QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ Ú`À QÍx, |∂~°∞QÆ∞~°ã=¨ Ú`À QÍx
XHõ k#O|∞#∞ <å#ñɡ\#ì˜ `åà◊H=õ Ú â◊√^Œ=ú ∞QÆ∞#∞. nxx =∞~°Å XHõ QÆ∞_»Ü ¤ ∞« O^Œ∞
Hõ\ ˜ì QÆ=fiã¨∞#fl=Ú`Àñ QÆ∂_ç# ѨÙeHõ_»∞QÆ∞Ö’ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ XHõ
*Ï=Ú=O_ç, Ñ≤^ÑŒ ¨ QÆ∞=∞‡_ç~ã° =¨ Ú #O^˘Hõ*Ï=Ú #∞=ÙfiÅ #∂<≥Ü∞« O^˘Hõ *Ï=Ú
„uѶŨ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÅ∞#∞ =O_ç# Ü≥∞_» Ѩiâ◊√^Œ=ú ∞QÆ∞#∞.
`åà◊Hõ=∂~°}=Ú
`åà◊H=õ Ú ^≥zÛ `«∞#∞HõÅ∞QÆ*ãË ≤ XHõ ‰õΩO_»Ü∞« O^Œ∞ ã¨∞#flѨ٠hà◊√§ áÈã≤
JO^Œ∞ `åà◊Hõ=Ú#∞ "Õã≤ â◊√kú KÕã≤, Ñ≤^ŒÑ¨, L`«Îˆ~}˜Ü«¸_»Å~°ã¨=ÚKÕ`«#∞,
HΔÍ~À^ŒHõ=Ú KÕ`«#∞ „Ѩ`ÕºHõ=ÚQÆ #∂i, P‰õΩO_»Ü«∞O^Œ∞xz, „H˜O^Œ#∞ÃÑ·##∞,
Ü«∞=^è•#ºÑ¨Ùá⁄@∞ì#∞ K«∂~°‚=ÚKÕãÜ ≤ Ú« xz QÆ∞=∞‡_ç ~°ã=¨ ÚKÕ xO_çOz, =∞~°Å
=¸ñux =¸ã≤, <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÅ∞ „Hõ=∞"≥∞ÿ# Jyfl`À =O_»=ÅÜ«Ú. W@∞¡
KÕã#≤ `åà◊H=õ Ú, ֒ѨŠ#∞#fl =¸ñ‰õΩ_»∞#∞ JO@∞H˘x, =∞Öˇ¡ "≥ÚQÆ=æ Öˇ `≥ÅQ¡ Æ
Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. Wk HÍ~°=ÚQÆ#∞, ã≤flQÆ=ú ÚQÆ#∞, =QÆ~∞° QÆ#∞ #∞O_»∞#∞. qã¨~Ê° ~ÀQÆ=Ú,
‰õΩ+¨μ=ì Ù, =∞$`«∞º=Ù, =Úkq∞"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ
HÍOu, g~°º=Ú, F[ã¨∞û gxx *ËÜÚ« #∞. `åà◊H=õ Ú#∞ K«∞Hõ¯‰õÄ~° ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞,
x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, ã¨∞#flѨ٠hà◊§ KÕ`#« ∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ Ñ¨O„_≥O_Õã≤ *Ï=ÚÅ∞
<å#ñɡ\ ì̃ Hõ_yç nxH˜ ~Ô O_çO`«Å∞ QÆÅ |∂~°∞QÆ∞|∂_ç^`≥ À K«∞@∞ì Hõ=K«=Ú KÕã≤
Wã¨∞Hõ#∞ xO_çOz 12 *Ï=ÚÅ =O_ç K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ K«∂~°=‚ Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
nxx 1 QÆ∞iyO[O`« =∂„`«=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x#, ‰õΩ+¨μì~ÀQÆ=Ú, j¡Ñ¨^Œ~ÀQÆ=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
~°ã¨=∂}˜Hõº=Ú
"≥^∞Œ ~å‰õΩÅ =Öˇ #∞O_»∞ `åà◊H=õ Ú#∞, QÆ∞=∞‡_ç~ã° =¨ Ú#O^Œ∞#∞, ѨÙÅ¡x ÃÑ~°∞ñ
QÆ∞#O^Œ∞#∞, Uñ_»∞=∂~°∞Å∞ QÍx, =¸ñ_»∞ =∂~°∞Å∞QÍx ÉèÏ=#KÕã≤ ZO_çOz,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

aÜ«∞ºÑ¨Ù yO[ÅO`«Å∞QÆ *Ëã≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ XHõ áê„`«Ö’ #∞xz =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤,

ã¨O^Œ∞ʼnõΩ ~ˆ ñQÆ∞zQÆ∞à◊√§ Hõů=Ú#∞ ÖËÑ#¨ =Ú KÕã,≤ ǨÏO_çHÍÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞xz
~Úã¨∞Hõ xO_çOz, áê„`«=Ú J_»∞QÆ∞# <≥„~°QÆ HÍÅ∞=~°‰Ωõ =∞O@ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
P áê„`«=Ú K«ÖÏ¡i# "≥#∞Hõ, JO^Œ∞ =∂}˜Hºõ =Ú=Öˇ HÍOu QÆeyÜ«Ú#fl `åà◊Hõ
Éèãí ‡¨ =Ú#∞ „QÆÇÏ≤ Oz, <Õ~ÚÖ’#∞, `Õ<Ö≥ ’#∞ HõeÑ≤, ÉèQí =Æ O`«∞x ^蕺xOz ~Ô O_»∞
QÆ∞iyO[ÅO`« ѨÙK«∞ÛH˘x# Ü≥∞_»Å ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú, ѨQ∞Æ à◊√§, ã¨O^è∞Œ Å∞, =^ŒÅ∞@,
"å`« ~ ° H õ Î = Ú, Éè í Q Æ O ^Œ ~ ° = Ú, <å_ô „=}=Ú, W`« ~ ° ^Œ ∞ +¨ ì „ =}=ÚÅ∞,
LѨ^OŒ â◊~ÀQÆ=ÚÅ∞, QÆl,˚ <åã≤H,õ =ÚY=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Ü«∞O^Œe ~ÀQÆ=ÚÅ∞,
QÍÜ«∞=ÚÅ∞, ѨÙO_»sHõ‰õΩ+¨μì=Ù, K«~°‡‰õΩ+¨μì=Ù, ÉÁ|ƒÅ∞, á⁄_»Å∞ Ö’#QÆ∞#q
=∂#∞#∞.
Jâ◊√^Œú=∞#t≈ÖÏ^À+¨=Ú
â◊√kúKÜ
Õ ∞« ñ|_»x =∞#t≈Å, ^ÕÇϨ |Å=Ú#∞ H˘~°=_»ñ*ËÜÚ« #∞. [~î~° åyflx
=∞O^ŒyOѨñ*ËÜ«Ú#∞. =∞Å|^Œú=Ú#∞ KÕÜ«Ú#∞. â◊~°¯~å =¸„`«Hõ$„K«Ûù=Ú#∞
ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. =¸„`«H$õ „K«Û~ù ÀQÆ=Ú#∞, ǨÏ$„^ÀQÆ=Ú#∞, =∞O^•yflx, =∞Å^À+¨=Ú#∞
*ËÜÚ« #∞. â◊√kúÜ∞ÿ≥ # =∞#t≈Å ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ É’ñQ˘@∞ì#∞.
=∞#t≈ÖÏ â◊√kú
`«H¯õ eÜ«∂‰õΩ, QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ, Z„~°ÑÓ¨ Å JQÆã≤ gx ~°ã=¨ ÚÅÖ’ ^ÕxKÕ<#·≥
<˘Hõk#=Ú =∞#t≈Å _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç, ѨÙbHõ_∞» QÆ∞`Àñ QÆ_yç ##∞,
ÖËHõ "Õ∞ñHõ=¸„`«=Ú`À <˘Hõ *Ï=Ú _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç ѨÙeHõ_∞» QÆ∞#O^Œ∞
Hõ_yç ##∞ =∞#t≈Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. nxx ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ „|Ü≥∂yOѨ
=K«∞Û#∞.
=∂nѶ¨Å~°ã¨=ÚKÕ<≥·##∞, `«Hõ¯e ~°ã¨=ÚKÕ<≥·##∞, JšѨÙ~°ã¨=ÚKÕ<≥·##∞,
=∞#t≈Å#∞ #∂i _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ XHõ k#=Ú=O_ç# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. ÖËHõ
PQÆãÜ ≤ ∂« ‰õΩ ~°ã=¨ ÚKÕ<#·≥ #∞, JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ<#·≥ #∞, 7 k#=ÚÅ∞ <å#ñɡ\ #ì˜ #∞
â◊√kúÜ«∞QÆ∞#∞.
â◊√kúÜ≥ÿ∞# =∞#t≈Å QÆ∞}=Ú
=∞#t≈Å HÍ~°=ÚQÆ, ã≤flQÆ=ú ÚQÆ, KÕñ^Œ∞QÆ#∞ #∞O_»∞#∞. â◊s~°=Ú#O^Œ∞ ÉÏQÆ∞QÍ
"åºÑ≤OK«∞#∞. Éè∂í `å"Õâ=◊ Ú#∞, ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ HõÑ=¨¶ Ú#∞, HÍã¨=Ú#∞ âßfiã¨=Ú#∞
ǨÏiOѨñ*ËÜ«Ú#∞.
Y~°Ê~°â◊√kú
Z~°∞Ѩ٠Ѩã¨∞Ѩ٠=<≥fl QÆŠѨÙ+¨Ê=ÚÅ ~°ã¨=ÚKÕ Y~°Ê~°=Ú#∞ #∂i,
#~°=¸„`«=Ú QÀ=¸„`«=Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú`Àñ QÆ∂_ç# ^è•#ºÑ¨Ù Hõ_∞» Ѩ٠hà◊√§,
gx Ü«∞O^Œ∞ Uñ_»∞ k#=ÚÅ∞QÍx, =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞QÍx <å#ñɡ\ #ì˜ Ü≥∞_»Å
â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. Y~°Ê~°=Ú#∞ JyflÜ«∞O^Œ∞ `«Ñ=Î̈ Ú KÕã,≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
7 Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞, <å#ñɡ\#ì˜ â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. Y~°Ê~°=Ú#∞ W#∞Ѩy<≥flÜ«∞O^Œ∞xz,
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„á⁄~Úº q∂ñ^Œ ÃÑ\ì̃ =∞O@ KÕã,≤ PY~°Ê=ÚÅ∞ H˘OK≥=Ú Hõ~ñ° QÆñQÍ<Õ, ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú#∞ á⁄_çKãÕ ≤ "Õã≤ HõeÜ«∞ñɡ\ ,ì̃ Jk Éèãí ‡¨ =ÚQÍ #QÆ∞ =~°‰Ωõ =∞~°Å
"≥∂^Œ∞QÆ∞ѨÙÅ¡`À =∞iÌOK«=ÅÜ«Ú.
áêÅ`«∞`«ÎÉèí㨇=Ú
Y~°Ê~°=Ú#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ^•xH˜ ã¨=∞=ÚQÆ áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ QÆeÑ≤ "åÅ∞HÍ
Ü«∞O„`«=Ú#O^Œ∞xz =O_ç# Ü≥∞_»Å Ѩiâ◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. (ÖËHõ Y~°Ê~°=Ú#∞,
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#O^Œ∞ á⁄ky áê„`«=Ú#O^Œ∞xz =O_ç##∞ Ѩiâ◊√^ŒÉú ãíè ‡¨ O|QÆ∞#∞)
Wk <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ#∞ HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. QÆ∞~°∞`«fi=Ú#∞ ˆH¡^Œ=Ú#∞
*ËÜ«Ú#∞.
"≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú
"≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú#∞, nxH˜ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú Ñ≤e,¡ áê=Ù~å~Ú gx =∞Å=Ú, nxH˜
|kÜ«∞=áêÅ∞ "≥eQÍ~°=Ú#∞ QÆeÑ≤ =∞iÌOz =∞$^Œ∞ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ =O_»=ÅÜ«Ú.
Ñ≤^ÑŒ ¨ <åÅ=áêÅ∞ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#∞, H˘OK≥=Ú `Õ<#≥ ∞OQÆeÑ≤ =∞~°Å ѨÙ@=Ú
"ÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. "≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú `å„=∞=Ú#‰õΩ LѨ^è•`«∞=Ù QÆ#∞Hõ H˘OK≥=Ú
`å„=∞QÆ∞}=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú, Ñ≤e=¡ ∞Å=Ú,
`Õ<,≥ <åÅ=áêÅ∞ "≥eQÍ~°=Ú W@∞¡ gxx KÕiÛ #∂i =¸ñ_»∞ =∂~°∞Å∞, ѨÙ@=Ú
"Õã#≤ Ü≥∞_», "≥∞Åÿ ∞`«∞`«=Î Ú "åOu „ÉèÏOu ~°ÇÏ≤ `«=ÚQÆ â◊√^Œ=ú ∞QÆ∞#∞.
=∞iÜ≥ÚHõ q^è=Œ Ú
"≥∞ÿÅ∞`«∞`«Î=Ú#‰õΩ J~°÷ÉèÏQÆ=Ú QÆO^èŒHõ=Ú#∞ *ËiÛ #∂i J~°÷Ü«∂=∞=Ú
=~°‰Ωõ ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. "åOu „ÉèÏO`«∞Å∞ ÖˉΩõ #fl Ü≥∞_»Å â◊√kú J~Ú#k.
Jx Ü≥∞~°∞OQÆ∞#k. W@∞¡ â◊√kú J~Ú# =∞~ÚÅ∞`«∞`«=Î Ú, HÍ~°=ÚQÆ, LѨÊQÆ,
=QÆ~∞° QÆ, x~°‡Å=ÚQÆ ÅѶڨ =ÙQÆ, ÖËY#HÍiQÆ, =∞Å=Ú#∞ ÉèkË OK«∞#kQÆ #∞O_»∞#∞.
<Õ„`«=ÚʼnõΩ =∞Ozk. ^Œ∞~°^,Œ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞, q+¨=Ú gxx ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞.
q=∞Å â◊√kú
q=∞Å=∞<≥_ç =∂HΔ̃H=õ Ú#∞, HõO^ŒQ_Æ Ö¤» ’ #∞xz, QÀ=¸„`«=Ú, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞,
#∂<≥, P=ÙáêÅ∞, J~°ñ\˜^∞Œ OѨ~ã° =¨ Ú, LÅ=HõëêÜ«∞=Ú, Pà◊§HõëêÜ«∞=Ú gxÖ’
<˘Hõ^•xKÕñ QÍx, ÖËHõ Jxfl\˜KñÕ QÍx _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç Ñ≤=∞‡@,
ã¨~H˚° ÍΔ ~°=Ú, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, #∂<≥, <≥~Úº gx`À =∞iÌOz
=¸ñ_»∞ ѨÙ@=ÚÅ∞ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ÖËHõ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞, ^Œ∞+¨μì áê‰õΩ~°ã=¨ Ú,
J~°ñ\˜ ^Œ∞OѨ ~°ã=¨ Ú gxKÕ <˘Hõ k#=Ú=O_ç# q=∞Å =∂H˜HΔ =õ Ú â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
=∂H˜ΔHõâ◊√kú
=∂H˜ΔHõ=Ú, ¿ÇÏ=∞=∂H˜ΔHõ=∞x, `å~°=∂H˜ΔHõ=∞x Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. D
~Ô O\˜Hx˜ =~°=‚ Ú Éè^Ë =Œ ÚQÆ #∞O_»∞#∞. QÆ#∞Hõ, ~°ãg¨ ~°º=ÚÅ∞#∞, "Õ~ˆ fi~°∞QÆ #∞O_»∞#∞.
JO^Œ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ *ˇÑÊ≤ # q=∞Å=∞#∞#^Õ `å~°=∂H˜HΔ =õ ∞#ñ|_»∞#∞. ¿ÇÏ=∂H˜HΔ =õ Ú,
֒ѨŠ|OQÍ~°∞ =<≥flÜ«Ú, "≥Å∞ѨŠH˘OK≥=Ú #Å∞Ѩ٠=<≥flÜ«Ú, QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞.
Wk |$ǨÏ^Œfi~°H‚ =õ ∞x „Ѩãk≤ ú K≥Ok#k. q∞H˜¯e „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ k.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Jâ◊√^Œú=∂H˜ΔHõ^À+¨=Ú
â◊√kú KÕÜ∞« ñ|_»x =∂H˜HΔ =õ Ú, Jyfl=∂O^Œº=Ú#∞, |ÅǨxx, „=}=ÚÅ#∞,
=∞Å|O^è=Œ Ú#∞, =∞$`«∞=Ù#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞.
¿ÇÏ=∞=∂HΔ̃Hõ â◊√kú
ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ã¨#flx QÆ∞_»#¤ =¸@QÆ\ ,ì̃ h~°∞z„i"Õà§◊
~°ã=¨ Ú#O^Œ∞#∞ =Ú#QÆ q`«∞ÅÎ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞#∞ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú# =O_ç#
Ü≥∞_»Å =∂HΔ̃H=õ Ú „H˜OkH˜ kQÆ∞#∞. Wk Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚQÆ #∞O_»∞#∞. ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú
3 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú W@∞¡ gxx *ËiÛ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤
=∂nѶŨ ~°ã=¨ Ú<≥#· #∞, x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚÖ’<≥#· #∞ QÆeÑ≤, Ö’Ç¨Ï áê„`«=Ú#O^Œ∞
É’ã≤ „á⁄~Úº g∞^Œ#∞xz ÉèÏã¨ÑH¨ Δ̃ =<≥fl=O\˜=<≥fl QÆÅ∞QÆ∞ =‰õΩ =∞O@ "Õã≤ W#∞Ѩ
QÆi>ˇ`Àñ QÆeÜ«∞ɡ@∞ìK∞« =O_ç# Ü≥∞_»Å =∂HΔ̃H=õ Ú â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. =∞é˜ÜÚ≥ Hõ
q^è=Œ Ú ã¨fi~°‚ =∂HΔ̃H=õ Ú#‰õΩ, <åÅ=áêÅ∞ QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ *ËiÛ =∞iÌOz, =∞Oz
P=Ú^Œ=Ú"Õã≤ HõeÑ≤ aà◊§QÆ *Ëã,≤ =¸ñ‰õΩ_»∞ #O^Œ∞xz ÃÑ#· =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤
QÆ[ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Ü≥∞_»Å, ã≤O^Œ∂~°=Ú =Öˇ <≥„~°QÆ Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞.
ã¨fi~°‚=∂HΔ̃Hõ Éèí㨇QÆ∞}=Ú
ã¨fi~°=‚ ∂H˜HΔ =õ Ú, ã¨fi~°=‚ Ú#‰õΩ LѨ^•è `«∞=Ù. Hõ#∞Hõ ã¨fi~°=‚ Ú#HõO>ˇñ Q˘OK≥=Ú
`«‰õΩ¯= QÆ∞}=Ú QÆeyÜ«ÚO_»∞#∞. J~Ú##∞ Wk ã¨fi~°‚=Ú`À ã¨=∂#=ÚQÆ
#∞O_»∞@KÕ ã¨fi~°=‚ Ú#‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ nxx WK«∞Û@Ü«Ú QÆÅ^Œ∞. nx Éèãí ‡¨ =Ú KÕñ
^Œ∞QÆ#∞, uÜ«∞ºQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú, =¸Å~ÀQÆ=Ú, „H˜=ÚÅ∞, ‰õΩ+¨μ=ì Ù,
HõÑѨ¶ `≤ Ϋ ^À+¨=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞"åxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. |Å=ÚxK«∞Û#∞. ~°™êÜ«∞#
Hõ~=° ÚQÆ #∞O_»∞#∞. J<ÕHõ Ü≥∂QÆ=ÚÅ ‰õΩѨÜ∂≥ yOK«∞#∞.
HÍã‘㨠(J#flÉèËk) â◊√kú
HÍã‘ã=¨ Ú ^è•`«∞ HÍã‘ã=¨ Ú, ѨÙ+¨ÊHÍã‘ã=¨ Ú Jx ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. JO^Œ∞
^è•`«∞ HÍã‘ã=¨ Ú P‰õΩѨKÛ« QÆ Z„~°Q#Æ ∞ #∞O_»∞#∞. ѨÙ+¨ÊHÍã‘ã=¨ Ú `≥ÅQ¡ #Æ ∞ #Å¡Q#Æ ∞
#∞O_»∞#∞. nxx QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ`À _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú# =O_ç# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
Wk ã≤flQÆ=ú ÚQÆ #∞O_»∞#∞. =∞<À~ÀQÆ=Ú, <Õ„`«~ÀQÆ=Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú, JѨ™ê‡~°=Ú,
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. ~°ã=¨ Ú=Öˇ<Õ QÆ∞}=Ú#∞ KÕÜÚ« #∞.
HÍO`«áêëê} â◊√kú
nxx W#∞Ѩáê„`«=ÚÖ’ P=Ù<Õ~Ú áÈã≤ JO^Œ∞ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú# HÍO`«
áêëê}=Ú#∞xz, =∞iÜ«Ú, P=Ù<Õ~Ú, Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú, ã¨~°˚HΔÍ~°=Ú,
HÍ~°∞=Ú#QÆ~ã° =¨ Ú, gxx ‰õÄ_» ã¨^~Œ ∞° W#∞Ѩ áê„`«=ÚÖ’ áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@
ѨÙÅ∞Ѩ٠„^Œ=º=ÚÅ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞xz Ü≥ÚHõ k#=Ú ZO_»Ö’ T~°ñɡ@=ì ÅÜ«Ú.
=∞iÜ«Ú nx â◊√kúx ~°ã=¨ Ú#‰õΩ =Öˇ<Õ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=~å@â◊√kú
QÆ=fiÅ∞ ѨKÛ« QÆ#∞, "≥#∞Hõ ѨH¯õ |∞_»∞ѨÙÅ∞QÆey n~°=… ÚÖˇ#· =Ú_»∞Å∞ QÆeyÜ«Ú
#∞O_»∞#∞. JO^Œ∞ ~Ô O_»∞ q∞#∞=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î QÆÅ QÆ=fi „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ k. 4 q∞#∞=ÚÅ
Ü≥∞`«∞QÎ ÅÆ k =∞^躌 =∞=Ú. =¸ñ_»∞ q∞#∞=ÚÅ Ü≥∞`«∞Î QÆÅk J^è=Œ ∞=∞~Ú#kÜ«∞x
~°ã¨ "≥^· ∞Œ ºÅKÕ *ˇÑʨ ñ|_ç#k. D QÆ=fiÅ#∞ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞ #O^Œ∞ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#
=O_ç# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. â◊√kúÜ∞ÿ≥ # QÆ=fiÅ∞, Ѩi}Ï=∞â◊¥Å "≥Ú^ŒÅQÆ∞ â◊¥ÅÅ#∞,
HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú#∞, „QÆǨÏ}© ~ÀQÆ=Ú#∞, "å`«HõѶ¨=ÚÅ#∞ É’Q˘@∞ì#∞, HÍ~°=ÚQÆ,
KÕñ^Œ∞QÆ, L+¨‚ HÍiQÆ #∞O_»∞#∞. PñHõex ѨÙ\ì̃OK«∞#∞. â◊√„Hõ=$kúx *ËÜÚ« #∞.
Éè∂í q∞Ü«∞O^Œ∞ QÆ∞O@ „`«qfi ã¨=∂#=ÚQÆ#∞ Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚQÆ#∞ *Ëã,≤ JO^Œ∞ =∞\ì̃
áê„`«=Ú#∞xz, JO^Œ∞ á⁄@∞ì`À xO_çOz ^•x #_»∞=∞ QÆ=fiÅ`À xO_ç#
=¸ã¨#∞xz, U~°∞ Ñ≤_H» Åõ `À ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Ü≥∞_»Å QÆ=fiÅ∞ Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞. Wk
ã¨=∞ã¨~Î ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
hÖÏO[#â◊√kú
hÖÏO[#=Ú#∞ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞Ö’ T~°ñɡ\ ,ì˜ XHõ
k#=∞O`«ÜÚ« ZO_»Ö’ñ ɡ\#ì˜ â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. nxx HÍ~°º=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ѨÜ∂≥ yOѨñ
^ŒQÆ∞#∞.
JO[#ѨOK«Hõâ◊√kú
™œg~åO[#=Ú, ~°™êO[#=Ú, „™È`ÀO[#=Ú, ѨÙëêÊO[#=Ú, hÖÏO[
#=Ú Jx S^Œ∞ JO[#=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. "åx ã¨fi~°∂Ѩ"∞≥ @¡#ñQÍ ™œg~åO[#=Ú
á⁄QÆ=Öˇ #∞O_»∞#∞. ~°HÑÎõ `≤ ~Ϋ ÀQÆ=Ú, q+¨=Ú, "≥H¯˜ à◊√§, <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ∞, „=}=ÚÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx áÈñQ˘@∞ì#∞. ~°™êO[#=Ú Ñ¨KÛ« QÆ #∞O_»∞#∞. q+¨=Ú, ~°H~Îõ ÀQÆ=Ú,
L|ƒã¨=Ú, "≥H¯˜ à◊√§, "å`« ~°H=Îõ Ú, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ
*ËÜÚ« #∞. |Å=ÚxK«∞Û#∞. „™È`ÀO[#=Ú, K«ÅQ¡ ,Æ ã≤flQÆ=ú ÚQÆ, =QÆ~∞° QÆ, ~°∞zQÆ,
ÖËY#HÍiQÆ #∞O_»∞#∞. <Õ„`«=ÚʼnõΩ =∞Ozk. "≥H˜¯à◊√§, q+¨=Ú, "åOu,
HõÑ~¨¶ ÀQÆ=Ú, Ñ≤`~Ϋ ÀQÆ=Ú ~°H~Îõ ÀQÆ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞. ѨÙëêÊO[
#=Ú `≥ÅQ¡ #Æ ∞, ã≤flQÆ=ú ÚQÆ#∞, K«ÅQ¡ #Æ ∞ #∞O_»∞#∞. ã¨=∞ãÎ̈ <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñ
Q˘@∞ì#∞. hÖÏO[#=Ú QÆ∞~°∞=ÙQÆ#∞, ã≤flQÆ=ú ÚQÆ#∞ #∞O_»∞#∞. <Õ„`«~ÀQÆ=ÚÅ#∞
„u^À+¨=ÚÅ#∞ ǨÏiOѨñ*ËÜ«Ú#∞. ~°™êÜ«∞#HÍiÜ«∞QÆ∞#∞. ã¨∞=~°‚=Ú#∞,
֒ǨÏ=Ú#∞ Éèãí ‡¨ =ÚKÕÜÚ« #∞. D JO[#=ÚÅxflÜ«Ú QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ ÚÖ’
<˘Hõk#=∞O`«ÜÚ« <≥O_»ñɡ\#ì˜ â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú =∞}˜tʼnõΩ *ˇÑÊ≤ # â◊√^Œ∞Åú ∞
‰õÄ_» KÕÜ∞« ñ^ŒQ∞Æ #∞.
WOybHõ=Ú
WOybHõ=Ú, K«~å‡~°=Ú, â◊√Hõ`∞« O_»H=õ Ú, ǨÏOã¨áê^Œ=Ú, Jx =¸ñ_»∞
q^è=Œ ÚÅ∞. L`«~Î À`«~Î =° Ú XHõ^•x HõO>Ë <˘Hõ\ ˜ QÆ∞}=Ú HõÅ^≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
JO^Œ ∞ K« ~ å‡~° = ∞#∞ #k `≥ Å ¡ Q Æ # ∞, â◊ √ Hõ ` « ∞ O_» H õ = ∞#∞#k Ѩ K « Û QÆ # ∞,
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ǨÏOã¨áêkÜ«∞#∞#k ^•™êxѨÙ=Ùfi =Öˇ Z„~°Q#Æ ∞ #∞O_»∞#∞ Wk q∞H˜ Hõe Ü«Ú`«=Î ∞

=∞~Ú#k.
WOybHõâ◊√kú
ѨÙÅ∞ã¨∞ „^Œ=º=ÚÅ ~°ã=¨ ÚÅKÕ WOybHõ=Ú#∞ =∞iÌOz |„Ô~áêÅ`À <Õñ_»∞
=∂~°∞¡ #∂i Ü≥∞O_çOz# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú "Õ∞ñHõáêÅKÕ`#« ∞, ѨÙÅ∞ã¨∞
„^Œ=º=ÚÅ ~°ã¨=ÚÅKÕ`«#∞, 7=∂~°∞¡ T~°Éˇ\ ˜ì# â◊√kúÜ«∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú
WOybHõ=Ú#∞ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ =O_ç , "Õ∞ñHõ=¸„`«=Ú
#O^Œ∞ 7 =∂~°∞Å∂~°∞ɡ\ #ì˜ â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú JÅ¡ÑÙ¨ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, Hõ=∞‡ˆ~ñ
QÆ∞ ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞, 7 =∂~°∞Å∞ ÉèÏ=# KÕã#≤ â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
Ѩiâ◊√^Œú WOybHõ QÆ∞}=Ú
~°ã¨QÆO^èŒHõã¨OÉèí=Oɡ· ѨO_ç# ^˘O_»Ñ¨O_»∞=O\˜k Ü≥ÿ∞# WOybHõ=Ú
„âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ k. â◊√kúÜ∞ÿ≥ # D ~ÚOybHõ=Ú, "Õ∞ǨÏ=ÚÅ#∞, ‰õΩ+¨μì ~ÀQÆ=Ú#∞ áÈñ
Q˘@∞ì#∞. ~°∞zxK«∞Û#∞. |Å=Ú#∞ KÕÜ«Ú#∞, |∞kúx, "Õ∞^èŒ#∞, [~îå~åyflx
=$kúKÕÜ«Ú#∞.
tÖÏ[`«∞â◊√kú
tÖÏ[`«∞#∞ P=ÙáêÅ∞, „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú, QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ ~°ã=¨ Ú gxKÕ
#∂i W#∞Ѩáê„`«Ö’#∞xz, ZO_»ñɡ\#ì˜ Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. Wk ™ê=∂#ºâ◊√kú,
qâı+¨ â◊√kú Ü≥∞@¡#fl tÖÏ[`«∞#∞ ^≥zÛ, ã¨#flx`«∞#∞ HõÅ∞QÆ*ãË ,≤ q∞H˜¯e "Õ_Qç Æ
#∞O_»∞ [Å=Ú <˘O^˘Hõ *Ï=Úxz fã≤=∞iÌOz =G QÆe`«=Ú KÕã≤ =∞O\˜
áê„`«=Ú#O^Œ∞xz Ü≥∞O_»Ö’ ɡ@=ì ÅÜ«Ú. ÃÑ#· ^Œ@=ì ÚQÆ <Õ~Ê° _ç# ^•xx fã≤
=∞iÜ≥ÚHõ áê„`«=Ú#O^Œ∞OK«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ =∂\˜ =∂\˜H˜ *ËÜÚ« K«∞O_ç# ~Ô O_»∞
=∂ã¨=ÚʼnõΩ Ñ¨iâ◊√^Œ"ú ∞≥ ÿ HÍ~°ºHõ=Δ ∞O|QÆ∞#∞. Wk JyflÜ«∞O^Œ∞ "Õã#≤ ѨC_»∞ eOQÀѨ
=∞Oɡ· á⁄QÆÖËHõ Ü«ÚO_ç# Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ#^Œx Ü≥∞iOy ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ѨÜ∂≥ yOѨ^QŒ ∞Æ #∞. H˘O^Œ~∞° "≥Ú^Œ@ tÖÏ[`«∞ ÃÑ#· #∞O_≥_ç =∞Å=Ú
áÈ=Ù@‰õΩ [Å=ÚKÕ QÆ_yç , Ñ≤=∞‡@ ^•x֒ѨŠ#∞O_»∞ =∞#∞fl Wã¨∞Hõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
^À+¨=ÚÅ∞ `˘ÅñQÆ∞@ÔH· Ǩs`«∞xKÕ tÖÏ[`«∞ â’^è#Œ „ѨH~õ } ° =Ú #O^Œ∞ *ˇÑʨ ñ
|_ç# HõëêÜ«∞=ÚKÕ ÉèÏ=# KÕÜ∞« =Öˇ#x K≥ÃÑÊ^Œ~∞° . Z@¡#QÍ – tÖÏ[`«∞#∞
[Å=Ú#O^Œ∞QÆ_yç , ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxKÕ ^Œ∞+¨=ì ∞~Ú# F+¨k^è À+¨=Ú `˘Åñ
QÆ∞@‰õΩ, JQÆ∞~°∞, `«∞=i, =∞#∞fl, "Õñáê‰õΩ, Ü«∞=Å∞, uѨÊfñÔQ, <Õ~Ú gxKÕ
^è∂Œ =Ú "Õã≤ Ñ≤=∞‡@ JkÜ≥∞O_»QÍ<Õ K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ W#∞Ѩ áê„`«=Ú#O^Œ∞ "Õã,≤
^Œâ=◊ ¸ÅHõëêÜ«∞=ÚQÍx, „uѶŨ HõëêÜ«∞=ÚQÍx, Hˆ =Å LëÈ‚^HŒ =õ ÚQÍx áÈã≤,
W#∞ѨHÍ_»`Àñ QÆeÜ«∞ɡ\ ì˜ fHõ} Δ "≥∞#ÿ ZO_» Ü«∞O^Œ∞ ɡ@=ì ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ Jk
~°ã=¨ Ú=Öˇ ÃÑH· ˜ ÖËz# Ü≥∞_» ^•xx fã≤ QÍA "≥Ú^ŒÅQÆ∞ áê„`«ÅÜ«∞O^Œ∞OK«
=ÅÜ«Ú#xÜ«Ú *ˇÃÑÊ^Œ~∞° .
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
â◊√^ŒútÖÏ[`«∞ QÆ∞}=Ú
â◊√kú KÕÜ«∞ñ|_ç# tÖÏ[`«∞KÕñ^Œ∞QÆ#∞, HÍ~°=ÚQÆ#∞, ~°™êÜ«∞#=ÚQÆ#∞
LO_»∞#∞. HõÜ
Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú, "åñѨÙ, L^Œ~~° ÀQÆ=Ú, =¸Å~ÀQÆ=Ú, á⁄uÎH_õ ∞» Ѩ٠ÉÏ^èŒ
gxx áÈñQ˘@∞ì#∞.
™œg~åkâ◊√kú
™œg~°=Ú, "≥eQÍ~°=Ú, â◊OY=Ú, =Ú^•~°∞ã≤OQÆ∞, HÍq~å~Ú, gxH˜ QÆ=fiʼnõΩ
*ˇÑÊ≤ # â◊√kú KÕã#≤ Ü≥∞_»Å Ѩiâ◊√^Œ=ú Ú ÅQÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú =Ú^•~°∞ã≤OQÆ∞ HÍq~å~Ú,
â◊OY=Ú, J#flÉèkË , "≥eQÍ~°=Ú, hÖÏO[#=Ú, =Ú`≥ÑÎ Ù¨ zѨÊÅ∞, <åaè, â◊OY=Ú,
QÆ=fiÅ∞ gxx x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ =O_ç H˘OK≥=Ú "Õñ_çQÅÆ hà◊§KÕñQÆ_yç #
Ѩiâ◊√^Œ=ú ÚÅQÆ∞#∞. gxx B+¨^Ü Œè ∂≥ QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ѨÜ∂≥ yOѨñ^ŒQ∞Æ #∞.
"≥eQÍ~°Ñ¨Ù â◊√kú
"≥eQÍ~°=Ú#∞ ѨÙeHõ_»∞QÆ∞ #O^Œ∞ "Õã≤ XHõ k#=Ú ~å„u ѨQÆÅ∞#∞xz
ZO_»Ö’ T~°ñɡ@=ì ÅÜ«Ú. Ñ≤^ÑŒ ¨ #~°=¸„`«=Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=# KÕã≤ `«~∞° "å`«
QÀ=¸„`«=Ú #O^Œ∞ XHõ ѨQÅÆ ∞xz áêÜ«∞OHÍÅ=Ú# fã≤ x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞
"Õã≤ `«~∞° "å`« >ˇOHÍÜ«∞ zѨÊÖ’ "Õã≤ q∞iÜ«∂Å á⁄_ç HõeÑ≤ K«hflà◊§`Àñ QÆ_yç #
Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. nxx ã¨HÅõ ~ÀQÆ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ „|Ü≥∂yOѨñ^ŒQ∞Æ #∞.
Wk [~î°~åyflx =$kú KÕÜ«Ú#∞. ~°∂HõΔQÆ#∞O_»∞#∞. HõѶ¨=Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞,
qˆ~K«#=Ú#∞ KÕ~ÚOK«∞. ÅѶڨ `«fi=Ú xK«∞Û#∞.
â◊OY â◊√kú
1 ѨÅ=Ú â◊OY=Ú#∞ JO^è=Œ ¸+¨Ü∞« O^Œ∞xz, J~°=÷ ∂+¨"∞≥ `«∞,Î "≥eQÍ~°
=Ú#∞ QÆeÑ≤ =O_ç ^ŒO_»Ü∞« O„`«=ÚKÕ Éèãí ‡¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. W@∞¡ â◊√kúÜ∞ÿ≥ #
â◊OYÉèí㨇=Ú ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞. qâı+≤Oz L^Œ~° QÀ~°=ÚÅ∞,
â◊¥Å, ~°HÑÎõ `≤ =Ϋ Ú, =∞Å|O^è=Œ Ú, "Õ∞ǨÏ~ÀQÆ=Ú gxx #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. [~î~° åyflW
=$kú KÕÜÚ« #∞. (JO^è=Œ ¸+¨Ü∞« #ñQÍ Ö’ñ`«∞ QÆey QÀã¨#Î =Ú=Öˇ #∞O_»∞#>Ë¡
U~° Ê z# =¸ã¨ ) . â◊ O Y=Ú#∞ x=∞‡Ñ¨ O _» ¡ ~° ã ¨ = ÚKÕ <Õ ñ _» ∞ =∂~° ∞ Å∞
ZO_»Ü∞« O^Œ∂~°É\ˇ ì̃ H˘OK≥=Ú "Õñ_çQÅÆ hà◊§`ÀñQÆ_yç # â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
ã¨fi~å‚k â’^èŒ# qkè
|OQÍ~°∞, "≥O_ç, ~åy, HõOK«∞, q`«_Î ,ç ã‘ã=¨ Ú, `«Q~Æ =° Ú, ֒ǨÏ=Ú J#∞
<≥xq∞kÜ«Ú ^è•`«∞=ÙÅ#ñ|_»∞#∞. gxx Jyfl`«Ñ¨Î=Ú KÕã≤ #∂<≥, =∞l˚QÆ,
QÀ=¸„`«=Ú, LÅ=ÅѨÙeHõ_∞» QÆ∞ gx Ü«∞O^Œ∞ „|`ÕºHõ=ÚQÆ Uñ_Õã≤ =∂~°∞Å∞
`«_Ñç #≤ â◊√^Œ=ú ÚÅQÆ∞#∞.
â◊√kúHÍx ã¨∞=~°‚ ^À+¨=Ú
â◊√kúHÍxkÜ«Ú, ã¨iQÍ Éèãí ‡¨ =Ú HÍxkÜ«Ú#QÆ∞ ã¨∞=~°=‚ Ú, ™œYº=Ú#∞,
g~°º=Ú#∞, |Å=Ú#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞. <å<å~ÀQÆ=ÚʼnõΩ Ñ¨Ù\˜Oì K«∞#∞ QÆ#∞Hõ
ã¨fi~°=‚ Ú#∞ â◊√kúKãÕ ≤ Éèãí ‡¨ =Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

ã¨∞=~°‚â◊√kú
ѨÙ@ì=∞#∞fl, #Å¡x =∞#∞fl, HÍq~å~Ú, W\˜Hõ á⁄_ç, KÒ\˜ LѨC, J#∞ h
Ü≥∞ÿ ^Œ∞ q^è"Œ ∞≥ Öÿ ,Ë # =∞$uÎHÅõ #∞ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞`À#∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`À#∞ #∂i |OQÍ~°∞
ˆ~‰õΩʼnõΩ Ñ¨\ ˜ìOz =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ `åo ÅѶ¨ÚѨÙ@=Ú "Õã≤# ã¨fi~°‚=Ú
â◊√kúÜ«∞QÆ∞#∞.
ã¨fi~°‚=∂~°}=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ =∂HΔ̃Hõ K«∂~°=‚ Ú, ã‘ãK¨ ∂« ~°=‚ Ú gxx lÖË_¡ ∞» ~°ã=¨ Ú`À #∂i
|OQÍ~°∞ ~ˆ ‰õΩʼnõΩ Ñ¨\ Oì˜ z =¸ã¨Ö’ #∞xz, ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Hõ} Δ =∂„`«=ÚÖ’#
Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú â◊√kú KÕã#≤ áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ |OQÍ~°∞#‰õΩ ~Ô O_çO`«Å∞
"Õã≤ Ñ‘ñ@QÍ<˘iÛ |OQÍ~°∞#‰õΩ 16= áêÅ∞ ã‘ãH¨ õ K«∂~°=‚ Ú#∞ ^•xH˜ „H˜O^Œ ÃÑ#·
"Õã≤ =¸ã¨Ü∞« O^Œ∞xz ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú |OQÍ~°∞#∞ q∞H˜¯e
ã¨#flx ~ˆ ‰õΩÅ∞QÆ `«\ Oì˜ z ^•xH˜ 16 =áêÅ∞ ã‘ãH¨ õ K«∂~°=‚ Ú#∞ *ËiÛ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ
=∞iÌOz LO@ *Ëã≤ ^•xH˜ ã¨=∞=ÚQÆ QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ "Õã≤ =¸ñ‰õΩà◊§Ü«∞O^Œ∞xz
30 U~°∞ Ñ≤_H» Åõ KÕ Uñ_»∞ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã#≤ Ü≥∞_» |OQÍ~°∞ Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞.
ã¨∞=~°‚ Éèí㨇QÆ∞}=Ú
ã¨∞=~°‚ Éèãí ‡¨ =Ú, =QÆ~∞° QÆ#∞, KÕñ^Œ∞QÆ#∞, =∞^è∞Œ ~°=ÚQÆ#∞, QÆ∞~°∞`«fi=ÚQÆ#∞
LO_»∞#∞. ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ |Å=ÚxK«∞Û#∞. ~°™êÜ«∞#=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. |Å=Ú,
HÍOu, PÜ«Ú+¨º=Ú, |∞kú, "Õ∞^è,Œ =Ü«∞ã¨∞û, "å‰õΩûÊù@`«fi=Ú, `≥eq gxx QÆÅ∞QÆñ
*ËÜÚ« #∞. <Õ„`«=ÚʼnõΩ "Õ∞Å∞ KÕÜÚ« #∞. HõÜ Δ ∞« =Ú, L<å‡^Œ=Ú ‰õΩ+¨μ=ì Ù gxx
ǨÏiOѨñ*ËÜ«Ú#∞. ''ã¨~“fi+¨^èŒ „Ѩܫ∂ÔQ·ˆ~º"åº^èŒÜ≥∂ # qxi˚`åó I Hõ~°‡aèó
ѨOK«aèâßÛÑ≤ ã¨∞=~°‚O `Õ+¨μ Ü≥∂[ÜÕ∞`ü—— ã¨=∞ã¨Î B+¨^èŒ=ÚÅ KÕ`«#∞, ==∞#
qˆ~K«<åk ѨOK«Hõ$`«º=ÚÅKÕ`«#∞ "åº^èŒ∞Å∞ x=iÎHÍ#ѨC_»∞ ã¨∞=~°‚Éèí㨇=Ú
<˘ã¨Oy# Ü≥∞_»Å x=iÎOK«∞#∞.
~°[`«â◊√kú
"≥O_çx JyflÜ«∞O^Œ∞ ^ŒÑ=Î̈ Ú KÕã≤ K«ÖÏ¡iÛ# Ñ≤^ÑŒ ¨ x~°‡Å"≥∞ÿ =∞ÖˇÑ¡ Ù¨ =Ùfi =Öˇ
`≥ Å ¡ Q Æ , QÆ ∞ ~° ∞ =ÙQÆ , q∞#q∞#QÆ , =∞$^Œ ∞ =ÙQÆ #∞O_ç # L`« Î = ∞=∞~Ú#^Œ x
`≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú. Hõi#î "≥∞,ÿ Hõ$„u=∞"≥∞,ÿ q∞#q∞#ÖËHõ Z„~°Q#Æ ∞, ѨKÛ« QÆ#∞, ^Œà=◊ ÚQÆ#∞,
ÅѶڨ =ÙQÆ#∞ #∞O_ç#^≥· HÍñHõ‰Ωõ #∞, Kè^Õ #Œ =Ú#‰õΩ#∞, ™êQÆ∞@‰õΩ `«QxÆ kÜ«∞QÆ∞
"≥O_ç =∞Ozk HÍ^Œ∞. â◊√kúKÜ Õ ∞« ñ|_»x "≥O_ç PÜ«Úã¨û, â◊√„Hõ=Ú, |Å=Ú gxx
#tOѨñ*ËÜÚ« #∞. ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞ QÍ# "≥O_çx â◊√kúKãÕ ≤ Éèãí ‡¨ =Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú."≥O_çx ã‘ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, "≥eQÍ~°=Ú KÕ`#« ∞ Hõ~ñ° yOz# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
~°[`«=∂~°}=Ú
"≥O_çH˜ ã¨=∞=ÚQÆ ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú#∞, QÆO^èHŒ =õ Ú#∞O*ËiÛ *ˇ=Ú_»∞áêÅ`À
=∞iÌOz "≥O_ç ~ˆ ‰õΩʼnõΩ Ñ¨Óã≤ =¸ã¨Ü∞« O^Œ∞xz ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞iÜ«Ú "≥O_ç ~ˆ ‰õΩÅ#∞ q∞H˜¯e ѨÅK«QÆ `«\ Oì̃ z "≥O_çH˜ ~Ô O_»∞áêà◊√§ WOybHõ
=Ú#∞ #∂i Ѩ\Oì˜ z áê„`«Ö’#∞xz, T~°fi÷ áê`«# Ü«∞O„`«=Ú=O_ç# Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞.
=∞$^è∞Œ "≥#· "≥O_ç ~ˆ ‰õΩÅ#∞ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú áê^Œ~ã° =¨ ÚKÕ YÅfi=Ú# =∞iÌOz =Ú^ŒKÌ ãÕ ≤
ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆŠǨÏi^Œà=◊ Ú#∞, QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ <˘Hõ *Ï=Ú =∞iÌOz
LO@QÆ *Ëã≤ QÆ[ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡ ~Ô O_»∞ =¸ñ_»∞ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#x Ü«ÚѨ^âÕ =◊ Ú. =∞iÜ«Ú, "≥O_ç ~ˆ ‰õΩÅ∞, `åà◊H=õ Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú,
gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ *ËiÛ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ =∞iÌOz =¸ñ_»∞ ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã#≤
Ü≥∞_»Å Éèí㨇O|QÆ∞#∞. nxx ~°™ê^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ *Ë~°∞ÛH˘#=K«∞Û#∞. =∞iÜ«Ú
â◊√^Œ`ú åà◊H=õ Ú, 1 ÉèÏQÆ=Ú, "≥O_ç ~ˆ ‰õΩÅ∞, 4 ÉèÏQÆ, W@∞¡ KÕiÛ `åà◊H=õ Ú#∞
x=∞‡Ñ¨O_»¡ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz "≥O_ç ~ˆ ‰õΩʼnõΩ Ñ¨\ Oì̃ z =¸ñ‰õΩà◊§Ö’#∞xz =¸ã≤
pÅ=∞#∞fl WzÛ 25 U~°∞Ñ≤_H» Åõ `À =¸ñ_»∞ѨÙ@=ÚÅ∞ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. „ѨuѨÙ@
=∞O^Œ∞#∞ QÆO^èŒHõ=Ú#∞ *Ë~°Û=ÅÜ«Ú. W@∞¡ KÕã≤# Ü≥∞_»Å xã¨ûOâ◊Ü«∞=ÚQÆ
Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. ~°[`«Éãíè ‡¨ =Ú j`«Å=ÚQÆ#∞, =QÆ~∞° QÆ#∞, =∞^è∞Œ ~°=ÚQÆ#∞, ѨÙÅ¡Q#Æ ∞
#∞O_»∞#∞. "å`«=Ú#∞ â◊q∞OѨ*Ü Ë Ú« #∞. PñHõe ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. |Å=Ú#∞, HÍOux
PÜ«Ú+¨º=Ú#∞ QÆÅ∞QÆñ*ËÜÚ« #∞. QÆ∞Ň=Ú, Jr~°=‚ Ú, n~°~… ÀQÆ=ÚÅ∞ Ö’#QÆ∞"åxx
áÈñQ˘@∞ì#∞.
`å„=∞â’^èŒ<åkHõ=Ú
`å„=∞=Ú#O^Œ∞ „Éè=í ∞=Ú, =¸~°Û,ù q^•Ç¨Ï=Ú, FñH˜eO`«Å∞, â’+¨, "åOu,
J~°∞z, =∞#ã¨ûO`å `åѨ=Ú Jx q+¨`∞« ź=ÚÖˇ#· Ü≥∞xq∞k ^À+¨=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
HÍñ|\ì̃ "åº^èŒ∞Å∞ â◊q∞OK«∞@ÔH· â◊√kú J~Ú# `å„=∞=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOѨ=ÅÜ«Ú.
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#∞ lÖË_¡ ∞» áêÅ`À #∂i `å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩʼnõΩ Ñ¨\ Oì˜ z JyflÜ«∞O^Œ∞
^ŒÑ=Ψ ÚKÕã≤ "åqÖωõΩ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ 7 =∂~°∞Å∞ `«_Ñç #≤ Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
=∞iÜ«Ú `å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩʼnõΩ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#∞ #∂i Ѩ\Oì˜ z =¸ñ_»∞ k#=ÚÖˇ#·
Ñ≤^ÑŒ ¨ QÀ=¸„`«=Ú áÈã≤ ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ Jyfl`À <˘Hõ *Ï=Ú =O_ç# Ü≥∞_» â◊√^Œ=ú ∞QÆ∞.
`å„=∞ Éèí㨇=Ú
áê^Œ~ã° =¨ Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú 2 áêà◊√§, gxx KÕiÛ HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ
<˘Hõ*Ï=Ú =∞iÌOz ~°ãQ¨ OÆ ^èHŒ =õ ÚʼnõΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆÅ `å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩʼnõΩ Ñ¨\ Oì˜ z
áê„`«=Ú#O^Œ∞xz ^•xHõ_»∞QÆ∞# P=Ù¿Ññ_»#∞ ѨÓã≤ á⁄~Úºq∂^Œ #∞xz
U~°∞Ñ≤_H» Åõ #∞ |∂_ç^#≥ ∞ KÕã≤ <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÅ∞ =O_»=ÅÜ«Ú. =∞^躌 =∞^躌
[Å=Ú#∞ É’Ü«ÚK«∞O_»=ÅÜ«Ú, K«ÖÏ¡i# Ñ≤^ÑŒ ¨ fã≤ #eÑ≤# Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞. nxx
ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÆ=ÚÅO^Œ∞ñ „|Ü≥∂yOѨñ^ŒQ∞Æ #∞. =∞iÜ«Ú `å„=∞=Ú#‰õΩ ã¨iQÍ ÃãO· ^è=Œ
Å=}=Ú#∞ QÆO^èHŒ =õ Ú#∞ *ËiÛ x=∞‡Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞KÕ #∂i `å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩʼnõΩ |\˜Oì z
"åxx áê„`«=ÚÖ’#∞xz ѨÅ∞K«x =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤ ã¨O^Œ∞‰õΩ pÅ=∞#∞fl ѨÓã≤
ÃÑ#· ~Úã¨∞HõÉ’ã≤ =O_»=ÅÜ«Ú. `«~∞° "å`« fã≤ Éèãí ‡¨ =ÚQÍ <≥#· Ü≥∞_»Å ѨOK«Q=Æ º
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

=Ú`À #∂i Kè«iÌ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q x=iÎOK«∞ =~°‰õΩ Ñ¨Ù@=ÚÅ∞ "ÕÜ«∞=ÅÜ«Ú.

`å„=∞Éèãí ‡¨ =Ú#∞ ѨÙÅ∞ã¨∞ „^Œ=º=ÚÅKÕ <˘Hõ *Ï=Ú=∞iÌOz Ü«ÚO@ *Ëã≤ ^•xx
HõO^ŒQ_Æ Ö¤» ’ #∞xz =¸ã≤ K«∞@∞ì pÅ=∞#∞fl ѨÓã≤ Ü≥∞O_çOz QÆ[ѨÙ@=Ú"Õã#≤
Ü≥∞_»Å Jk ã¨HÅõ ^À+¨=ÚÅ#∞ ǨÏiOѨñ*ËÜÚ« #∞. "åOux, „ÉèÏOux qˆ~Hõ=Ú#∞
KÕÜ∞« ^Œ∞. =∞iÜ«Ú `å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩÅ#∞ â◊√kúKãÕ ,≤ ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, ã¨~H°̊ ÍΔ ~°=Ú,
Ü«∞=HΔÍ~°=Ú, "≥eQÍ~°=Ú gxx `å„=∞=Ú#‰õΩ ã¨iQÍ *ËiÛ x=∞‡Ñ¨O_»¡
~°ã¨=ÚKÕ`«#∞ ÉÁO`« *ˇ=Ú_»∞ áêÅKÕ`«#∞, *ˇ=Ú_»∞áêÅKÕ`«#∞ =∞iÌOz, D
„^Œ==ÚÅKÕ`<« Õ `å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩʼnõΩ Ñ¨Óã≤ 7 =∂~°∞Å∞ JyflÜ«∞O^Œ∞xz Ü«¸ñk
"åqe Ü«∂‰õΩ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞ ^Œ_∞» Ѩ=ÅÜ«Ú. HÍq~å~Ú =Öˇ <≥„~°x K«∂~°=‚ Ú
Ѩ_ç# Ü≥∞_»Å ^•xx fã≤ Hõ_çy `å„=∞=Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆ QÆO^èŒHõ=Ú#∞
áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞ *ËiÛ =∞iÌOz, <Õ~Úx áêÅ#∞ *ËiÛ Ñ‘ñ@QÍ <Õ~Ê° ~°z, ѨÙ@=Ú
"Õã≤ `«~∞° "å`«, ѨOKå=∞$`«=ÚKÕ =¸ñ_»∞ =∂~°∞Å∞ ѨÙ@=Ú "Õã#≤ â◊√^Œ=ú ÚQÆ
Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. nxx QÆ∞iyO[O`« =∂„`«=Ú J#∞áê#=Ú`Àñ |∞K«∞ÛH˘x# "åOu,
„ÉèÏOu ÖˉõΩO_»∞#∞. HõΔÜ«∞~ÀQÆ=Ú, ‰õΩ+¨μì~ÀQÆ=Ú, áêO_»∞~ÀQÆ=Ú, â◊¥ÅÅ∞,
"Õ∞ǨÏ=ÚÅ∞, =¸Å~ÀQÆ=Ú, "å`«~ÀQÆ=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂#∞#∞. ^ÕÇϨ =Ú#∞
Ѩiâ◊√^Œ=ú Ú KÕãH≤ ˘x ѨÓñ@‰õΩ ~Ô O_»∞ QÆ∞iyO[ÅO`« K˘Ñ¨C# J#∞áê#=Ú`À
Ѩ^ºŒä =ÚQÍ <˘Hõ ã¨O=`«û~°=Ú=~°‰Ωõ |∞K«∞ÛH˘x# ™œ÷ź=Ú, =Úkq∞, JѨ=∞$`«∞º=Ù
#tOK«∞#∞. (`å„=∞Ѩ٠~ˆ ‰õΩÅ#∞ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú QÆO^èHŒ =õ Ú#∞, áê^Œ~ã° =¨ Ú#∞O *ËiÛ
Hõ[e˚ QÆ =∞iÌOz x=∞‡Ñ¨O_»¡ ѨÙÅ∞ã¨∞#∞ Ѩ\ Oì̃ z, ֒ǨÏ=Ú =Öˇ QÆ[ѨÙ@=Ú#O^Œ∞
ã¨#flx K«∂~°=‚ ÚQÍ H͉õΩO_»∞ =~°‰Ωõ =O_»=ÅÜ«Ú#∞. =∞iÜ«Ú `å„=∞ Éèãí ‡¨ =Ú,
q+¨=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞. Ü«∞Hõ$f¡ÊǨÏ~ÀQÆ=ÚÅ∞, „H˜=ÚÅ∞, â◊¥Å, J=∞"å`«=Ú,
„QÆÇϨ }˜, =¸Å~ÀQÆ=Ú, P=∞¡Ñ`≤ =Ϋ Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
q`«Î_ç, HõOK«∞ gx â◊√kú Éèí㨇=Ú#∞
q`«Î_ç, HõOK«∞ gxx `å„=∞=Ú=Öˇ<Õ â◊√kúKÕã≤ `å„=∞=Ú=Öˇ<Õ Éèí㨇=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. `å„=∞=Ú=Öˇ<Õ QÆ∞}=ÚÅ#∞ KÕÜÚ« #∞.
<åQÆ=OQÆ â◊√kú
ã‘ã=¨ Ú, `«Q~Æ =° Ú gxx ѨÅK«QÆ `«\ ì̃ ~°O„^è=Œ Ú QÆŠǨÏO_çHÍ Ü«∞O„`«=Ú
#_»∞=∞#∞xz, =¸ñ_»∞ =∂~°∞Å∞, lÖË_¡ ∞» áêÅ`Àñ ^Œ_Ñç #≤ â◊√^Œ=ú ∞QÆ∞#∞. ''x~°∞Oæ _ô
ã¨fi~°¿ã"å^äŒÇ¨Ïi„^•K«∂~°‚ã¨OÜ«Ú`Õ! U=Okfi„uã¨Ñ¨Î‰õΩ~åº <åflQÆ=OQÆqâ’^èŒ#O——
"åqe Ü«∂‰õΩ~°ã¨=Ú#O^Œ∞ Ѩã¨∞ѨÙá⁄_ç HõeÑ≤ JO^Œ∞ ã‘ã¨`«QÆ~°=ÚÅ#∞
<å#"ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡ 2 ÖËHõ 3 ÖËHõ 7 =∂~°∞Å∞ KÕã#≤ Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
=∞iÜ«Ú `«Q~Æ Ñ° Ù¨ ~ˆ ‰õΩÅ#∞ ã¨∞#flѨÙhà◊§ Ü«∞O^Œ∞ J~°*Ï=Ú _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#
=O_ç# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. ã‘Ñ=¨ ∞#∞ Hõ~ñ° yOz ~ˆ ‰õΩÅ∞ QÍ `«\ì˜ "åxx JQÆãÜ
≤ ∂« ‰õΩ#∂i
ÖËÑ#¨ =Ú KÕã≤ ǨO_çHÍÜ«∞O„`«=Ú##∞xz JyflÜ«∞O^Œ∞ `«Ñ=Ψ Ú KÕã,≤ Jk Hõiñ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
y#ѨC_»∞, J_»ã¤ ~¨ =° Ú, L`«~ˆÎ }˜ gx |∂_ç^#≥ ∞, ã‘ã=¨ Ú#‰õΩ <åÅ∞QÆ= áêÅ∞
„QÆÇÏ≤ Oz Ѩ^Õ Ñ¨^Õ "ÕÜÚ« K«∞, ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ∞ =O_ç J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ѨÙÅ¡`Àñ QÆeÜ«∞ñ
ɡ\ ,ì̃ P K«∂~°=‚ Ú#∞ fã≤ J_»ã¤ ~¨ Ñ° Ù¨ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz 7 ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã#≤
ã‘ã=¨ Ú Z„~°QÆ ã≤O^Œ∂iOK«∞#∞. ''ã‘ãH¨ Oõ ã¨Ü∞« =HΔÍ~°O ֒ǨÏáê„`Õ qáêz`«OI
HΔÍ~°O ѨÙ#óѨÙ#ˆ~ÌÜ«∞O Ü«∂=^Œƒù㨇`«fi=∂ѨÙflÜ«∂`ü I ~°HõÎ=~°‚O Éèí"Õ^•º=`åÎ=
#‡O^•yfl <åѨK`Õ —ü — ã‘ã=¨ Ú#∞ Ü«∞=HΔÍ~°=Ú`À *ËiÛ Ö’Ç¨Ïáê„`«=Ú#O^Œ∞xz
=O_» = ÅÜ« Ú . Éè í ã ¨ ‡ =ÚQÍ#QÆ ∞ =~° ‰ õ Ω =∂\˜ =∂\˜ H ˜ Ü« ∞ =HΔ Í ~° = Ú#∞
"ÕÜÚ« K«∞O_»=ÅÜ«Ú, Z~°∞Ѩ٠=<≥fl QÆÅ∞QÆ∞=~°‰Ωõ =∞O_®yflKÕ =O_»=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú
ã‘ã¨=Ú#∞ Hõ~°ñyOz ˆ~‰õΩÅ∞ QÆ\ ì̃ J_»¤ã¨~°áê‰õΩ ~°ã¨=Ú`À =∞iÌOz =∞}˜tÅ
K«∂~°‚=Ú#∞ QÆeÑ≤, =¸ñ_»∞QÆ[ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã≤# Éèí㨇O|QÆ∞#∞. Wk ã¨=∞ã¨Î
"Õ∞ǨÏ=ÚÅ#∞ [~ÚOK«∞#∞. ѨkÜÕ∞#∞ñQÆ∞Å |Å=ÚxK«∞Û#∞. g~°º=Ú,
PÜ«Ú+¨º=Ú, HÍOu gxx =$kúKÜ Õ Ú« #∞. =OQÆ=Ú (`«Q~Æ =° Ú) ã‘ãQ¨ ∞Æ }"Õ∞ Hõey
Ü«ÚO_»∞#∞. =∞i, ã‘ãɨ ãíè ‡¨ =Ú "≥O_çH˜ „|HÍâ◊=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. "å`«, Ñ≤`,Ϋ HõѨ¶
„ѨHÀѨ=Ú#∞ â◊q∞OѨñ *ËÜÚ« , „QÆÇϨ }˜, ‰õΩ+¨μ=ì Ù, QÆ∞Ň=Ú, =¸Å~ÀQÆ=Ú, â’+¨,
„=}=Ú q+¨=Ú gxx =∂#∞Ê#∞.
`«Q~Æ =° Ú#∞, `åà◊H=õ Ú#∞ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆ „QÆÇÏ≤ Oz, `åà◊H=õ Ú#∞ lÖË_¡ ∞»
áêÅ`À #∂i `«Q~Æ Ñ° Ù¨ ~ˆ ‰õΩʼnõΩ Ñ¨\ Oì̃ z Ü≥∞O_ç# ~åqѨ@`ì À Uñ_»∞ K«∞@∞¡ K«∞\ì̃
ѨÙ@=Ú "Õã#≤ Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. (=OQÆ ÅHõ} Δ =Ú `≥ÅQ¡ ,Æ =∞$^Œ∞=ÙQÆ, ÅѶڨ =ÙQÆ,
x~°‡ Å=ÚQÆ, #∞#∞ѨÙQÆ, HÍñHõ‰Ωõ , F~°∞Û#kQÆ, K«ÅQ¡ #Æ ∞O_»∞ `«Q~Æ =° Ú „âı+"ª̈ ∞≥ #ÿ k.
‰õΩΔ ~°H=õ Ú, q∞„â◊H=õ Ú, Jx `«Q~Æ =° Ú ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. JO^Œ∞ ‰õΩΔ ~°H=õ ∞#∞#k
L`«=Î ∞"≥∞#ÿ k. q∞„â◊H=õ ∞#∞#k =∞Ozk HÍ^Œ∞.
=∞`åO`«~°=Ú
â◊√kúKÜ
Õ ∞« ñ|_ç `«Q~Æ Ñ° Ù¨ ~ˆ ‰õΩÅ#∞ ǨÏO_çHÍ =∞^躌 =Ú#OLxz Jyflq∂ñ
^Œ#∞xz Hõ~ñ° y# `«~∞° "å`« ^•x Ü«∞O^Œ∞ `«Q~Æ =° Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆÅ L`«~Î̂ }˜
Éèãí ‡¨ =Ú#∞ =∂\˜ =∂\˜H˜ "ÕÜÚ« K«∞, ÖÏ=Ù "≥Ú#QÆÅ W#∞ѨQiÆ >ˇ`À Éèãí ‡¨ =ÚQÍ
#QÆ∞ =~°‰Ωõ "≥∞Å¡QÆ HõeÜ«∞ñɡ\ì˜ `«~∞° "å`« [Å=Ú#O^Œ∞ QÆ_yç ÉÁQÆ∞Åæ ∞ ÖˉΩõ O_»∞#@∞¡
KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@ ZO_»Ö’ ɡ\ ì˜ Ü≥∞O_ç# `«~∞° "å`« P=ÙáêÅ`À =∞iÌOz, =¸ñ
‰õΩ_»∞Ö’ #∞xz =∞iÜ≥ÚHõ =¸ñ‰õΩ_»∞ =¸ã≤ ã¨O^Œ∞ʼnõΩ =∞#∞fl ѨÓã≤# QÆ∞_»#¤ ∞
K«∞>ˇì f„"åyflKÕ =O_ç# Ü≥∞_»Å =OQÆ=Ú Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞.
=∞`åO`«~°=Ú
`«~Q° =Æ Ú#∞ áê„`«=Ú#O^Œ∞xz á⁄~Úºg∞^Œ Hõ~ñ° QÆÉ\ˇ ì˜ Hõ~ñ° y# Ñ≤^ÑŒ ¨ "≥Ú^Œ@
ã¨=∞ ÉèÏQÆ=Ú Ñ¨ã¨∞ѨÙá⁄_çx "Õã≤, H˘O`« `«_»=Ù‰õΩ, F=∞Ѩ٠á⁄_çx "Õã≤,
=∞iH˘O`«¿ãѨ\ H˜ ˜ rÅHõ„~° á⁄_çx, =∞iH˘O`«¿ãѨ\ H˜ ˜ zO`«Ñ@ ¨ ì Éèãí ‡¨ O|∞#∞,
=∞iH˘O`« ¿ãѨ\ H˜ ˜ ~åqѨ@ì Éèãí ‡¨ O|∞#∞ "Õã#≤ Ü≥∞_»Å =OQÆ=Ú Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

Wk KÕñ^Œ∞QÍ#∞, ѨÙÅ¡QÍ#∞, ~°∂HõQΔ #Æ ∞, LO_»∞#∞. H˘OK≥=Ú "å`«=Ú KÕÜÚ« #∞.

"Õ∞^À=$kúx, HõÑ~¨¶ ÀQÆ=ÚÅ#∞, „H˜q∞~ÀQÆ=ÚÅ#∞ "Õ∞ǨÏ=ÚÅ#∞ #tOѨñ*ËÜÚ« #∞.
֒ǨÏâ◊√kú
HÍO`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨=∞ãÎ̈ ֒ǨÏ=ÚÅ#∞ JyflÜ«∞O^Œ∞ `«Ñ=Î̈ Ú KÕã,≤ Uñ
_»∞ =∂~°∞Å∞ J~°\ Q˜ _Æ ¤» hà◊§Ü«∞O^Œ∞ QÆ_yç # â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú "≥Ú^Œ@
֒ǨÏ=Ú#∞ P‰õΩ~å~Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx`À ~åz x~°‡Å=ÚKÕã≤ Ñ≤=∞‡@ á⁄_ç KÕã,≤
`«~åfi`« ѨÙe zO`å‰õΩ~°ã=¨ Ú, =∂n ѶŨ =Ú, ѨÙÅ¡ „Ѩ|ƒe~°ã=¨ Ú gx Ü«∞O^Œ∞
"Õã≤ ѨÙeÜ«∞ɡ\ ,ì̃ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÍ <Õñ_Õã≤ k#=ÚÅ∞ ZO_»Ö’ñ ɡ\ ì˜ Ü≥∞O_çOz
Ñ≤=∞‡@ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞#O^Œ∞ 2 ÖËHõ 3 k#=ÚÅ∞ <å#"Õã,≤ `«^#Œ O`«~=° Ú, QÀ=¸
„`«=Ú, Ñ≤O_ç „uѶŨ =ÚÅ Hõů=Ú gxx ѨÓã≤, Ü≥∞O_»ñɡ\ ,ì˜ J@∞ Ñ≤=∞‡@,
=∞#t≈Å, ѨÙ@ì=∞#∞fl QÆQÔ ~æ ° "Õà√◊ §, ѨÙezO`«, `≥ÅQ¡ iÆ HÔ , ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú gxx
[Å=ÚáÈã≤ #∂i „Hõ=∞=ÚQÆ Ö’Ç¨Ï=Ú#‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ z ZO_»ñɡ\ ì˜ Ñ≤=∞‡@ P
֒ǨÏ=Ú#∞ x~°‡Å=ÚKÕã≤ ѨÙeÜ«∞ñɡ\ ì˜ =∞~°Å QÀ=¸„`«=Ú, Ñ≤O_ç, „uѶŨ =ÚÅ∞,
=∞}˜tÅ gxx [Å=ÚKÕ #∂i gx Ü«∞O^Œ∂~°ÃÑ@ì=ÅÜ«Ú. Ñ≤=∞‡@ JyflÜ«∞O^Œ∞
xz, `ÀÅ∞uuÎKÕ q∞H˜¯e `«Ñ=Ψ Ú Q͉õΩO_» Tk ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ ~Ô O_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÆÅ
P=ÙáêÅ∞, ѨÙeHõ_∞» QÆ∞, QÀ=¸„`«=Ú, „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú gx Ü«∞O^Œ∞ „|`ÕºHõ=ÚQÆ
=¸ñ_Õã≤ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ =ÚOK«=ÅÜ«Ú. ÖËHõ ֒ǨÏ=Ú#∞ `«Ñ=Ψ Ú KÕã≤ Uñ_»∞
=∂~°∞Å∞ J~°ñ\˜Q_Æ ¤» gà◊§Ü«∞O^Œ∞ `«_∞» ==ÅÜ«Ú. W@∞¡ XHõ ~å„uÜ«∞O`«ÜÚ« #∞xz,
=∞~°Å ã¨fiK«Ûù=∞~Ú# ѨÙeHõ_»∞QÆ∞Ö’ <å#"Õã≤ `«~°∞"å`« ã≤O^Œ∂~å^Œ∞Å#∞
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. â◊√kúKÕÜ«∞ñ|_ç# ֒ǨÏ=Ú#∞ 5 ѨÅ=ÚÅ∞ ã¨O„QÆÇ≤ÏOz,
֒ǨÏ=Ú#‰õΩ J~°÷ÉèÏQÆ=Ú QÍx, 16 = áêÅ∞QÍx, ã¨fi~°‚=∂H˜ΔHõ K«∂~°‚=Ú#∞
„uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ "Õã≤ HõeÑ≤ ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ Ñ¨\ Oì̃ z Ñ≤=∞‡@ QÆQÔ ~æ "° àÕ √◊ §,
uѨÊfñQÆ, „uѶŨ =ÚÅ∞, q+¨μH‚ ÍO`«=Ú, Z„~° P=Ú^Œ=Ú, "≥∂^Œ∞QÆ∞"Õà√◊ §, K«ÅÑ¡ e≤ ¡
QÆ_Ť» ∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° =_»∞,¡ =ÚÅ¡Oy, QÆÖ~Ë̊ ∞° D Ü«∞ø+¨^=Œè ÚÅ#∞ ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ
16= áêÅ∞QÆ QÆ∂iÛ ~°ã=¨ Ú nã≤ ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ z, H˘eq∞Ü«∞O^Œ∞, `ÀÅ∞uuÎ
KÕ`« Tñk Jyflx „Ѩ[fieOѨñ*Ëã≤ `«Ñ=Ψ ÚQÍqOѨ=ÅÜ«Ú. ֒ǨÏ=Ú Hõ~ñ° y#ѨC_»∞
fã≤ „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ "ÕÜÚ« =ÅÜ«Ú, W@∞¡ KÕãÜ ≤ Ú« ֒ǨÏ=Ú Éèãí ‡¨ =Ú
HÍx Ü≥∞_»Å =∞~°Å H˘eq∞Ü«∞O^Œ∞xz `«Ñ¨Î=ÚKÕã≤ „uѶ¨ÅHõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞
=ÚOK«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ Uñ_»∞ =∂~°∞Å∞ KÕã#≤ #∞, Éèãí ‡¨ =Ú HÍx Ü≥∞_»Å Jk֒ǨÏ=Ú
HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ ^•xx Ѩi`«ºlOѨ=ÅÜ«Ú. „uѶŨ HõëêÜ«∞=ÚKÕÜÚ« q^è=Œ Ú – 16
ѨÅ=ÚÅ „uѶŨ =ÚÅ#∞ ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz "åxH˜ Zxq∞kO`«Å∞ hà◊√§áÈã≤, 4= ÉèÏQÆ=Ú
q∞QÆ∞Å∞#@∞¡ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz, H˘eq∞Ü«∞O^Œ∞ `«Ñ=Ψ Ú QÍqOz# 5 ѨÅ=ÚÅ
֒ǨÏ=Ú#∞ 7 K≥H¯õ Å∞QÆ *Ëã,≤ Uñ_»∞ =∂~°∞Å∞ <å#"ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. W@∞¡ KÕã#≤
Ü≥∞_»Å ֒ǨÏ=Ú#O^Œe ^À+¨=Ú #tOK«∞#∞. ֒ǨÏ=Ú#∞ fã≤ "ÕÜ∞« ñQÍ q∞ye#
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
„uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#∞, =∞$`«"∞≥ #ÿ ֒ǨÏ=Ú#∞ x~°∞`«=÷ ÚQÍ KÕÜÚ« @‰õΩQÍ=Åã≤#
ÉèÏ#∞áêHõ=Ú H˘~°‰õΩ LOK«=ÅÜ«Ú. Z@¡#QÍ, ÉèÏ#∞áêHõ=Ú, ™ê÷báêHõ=Ú,
ѨÙ@áêHõ=Ú, gx=Å# ֒ǨÏ=Ú x~°∞`«=÷ ÚQÆ [xOz, Ü«∞^äÀHõÑΠŨ¶ =Ú<˘ã¨OQÆ∞.
ÉèÏ#∞áêHõ qkè Ü≥∞@¡#QÍñ W#∞Ѩ ~ÀÅ∞ #O^Œ∞ W#∞Ѩ^ŒO_»=Ú KÕ`«
ÃÑã¨~y° O[ÅO`«Q∞Æ #@∞¡ ֒ǨÏ=Ú#∞ á⁄_çKãÕ ,≤ [Å=Ú#∞ QÍx, „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#∞
QÍx áÈã≤ ѨÅ∞=∂~°∞ Hõ_yç , â◊√^Œ=ú Ú KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@, ZO_»Ö’ QÍx, JyflÜ«∞O^Œ∞
QÍx Ü«Úxz, Ü≥∞O_çOz, fHõ} Δ #=∞~Ú# ~Ú#∞Ѩ YÅfi=Ú# "Õã≤ =∞iÌOz
`«~åfi`« „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#∞ áÈã≤ ZO_»Ö’ ɡ@=ì ÅÜ«Ú. Wk ÉèÏ#∞áêHõ=∞#ñ
|_»∞#∞. ֒ǨÏ=Ú#∞ QÆ_∞» QÆ∞@‰õΩ QÍx, ÉèÏ#∞áêHõ=Ú#‰õΩ QÍx, „uѶŨ =ÚÅ∞,
[Å=Ú#∞ ZO`« =∂„`«=∞#ñQÍ Ö’Ç¨Ï=Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú „uѶŨ =ÚÅ∞#∞, [Å=Ú
~Ô O_»∞ áêà◊√§#∞ áÈã≤ <åÅ=áêÅ∞QÍñQÍx, JO^Œ∞֒ǨÏ=Ú#∞ "Õã≤ JѨC_»ÑC¨ _»∞
hà◊√§ K«Å∞¡K∞« =¸ñ_»∞k#=ÚÅ∞ ÖˇO_»É@ ˇ =ì ÅÜ«Ú. ÖËHõ „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#∞
Uñ_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ qÉèÏyOz, XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÆ=Ú K˘Ñ¨C# <Õ_∞» =∂~°∞¡ ֒ǨÏ=Ú#∞
"Õã≤ Ü≥∞O_»É@ˇ =ì ÅÜ«Ú. W@∞¡ ÉèÏ#∞áêHõ"∞≥ #ÿ `«~åfi`«, ™ê÷báêHõ=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú,
Z@¡#ñQÍ, ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ 3 áêà◊√§ „uѶŨ =ÚÅ#∞ ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz 16 áêà◊√§ hà◊√§
áÈã≤, 8= áêÅ∞QÍñ QÍz, WHõ *ˇÑʨ É’Ü≥∞_ç =¸eHõʼnõΩ ã¨fi~°ã=¨ Ú~åx Ü≥∞_»Å
"åxx HõëêÜ«∞=Ú HÍñK«=ÅÜ«Ú. Z@¡#ñQÍ =∞$^Œ∞=ÙQÆ#∞, =∞^茺=∞=ÚQÆ#∞,
Hõi#î =ÚQÆ#∞ #∞O_»∞ =¸eHõÅ#∞ ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆ „QÆÇÏ≤ Oz, 5 ÖËHõ
8 ÖËHõ 16 áêà◊√§ hà◊√§ áÈã≤ ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ ã¨=∞ ÉèÏQÆ=ÚQÆ #∞O_»∞#@∞¡ HÍñ
K«=ÅÜ«Ú. W@∞¡ Ü«∞^ä•qkèQÍ HÍñK«|_ç# HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx, ÖËHõ ã¨fi~°ã=¨ Ú#∞QÍx
֒ǨÏ=Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÍ ™ê÷e Ü«∞O^Œ∞ É’ã≤ ֒ǨÏ=Ú#∞OKÕiÛ ~ÚQÆ∞~°∞=~°‰Ωõ
=O_ç# Ü≥∞_»Å Jk™ê÷b áêHõ=∞#ñ|_»∞#∞. „Ѩ^äŒ=∞=Ú# ™ê÷eÜ«∞O^Œ∞
֒ǨÏK«∂~°=‚ Ú#∞ "≥z· „uѶŨ HõëêÜ«∞=Ú#∞ áÈã≤ HõeÑ≤ JyflÜ«∞O^Œ∞ ѨHfiõ =Ú
KÕã,≤ Ñ≤^ÑŒ ,¨ Z„~° P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, "≥∂^Œ∞QÆ "Õà√◊ §, Ñ≤e¡ Ñ‘ñK«~° "Õà√◊ §, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,°
~ˆ Å"Õà√◊ §, gxÖ’ <˘H˘¯Hõ¯ ^•x ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, Jxfl\˜ ~°ã=¨ Ú#∞ QÍx HõeÑ≤
™ê÷b áêHõ=Ú#∞ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. WѨC_»∞ K≥Ñʨ ñ|_ç# =¸eHõÅ =Å# ^À+¨=Ú
#tOѨx Ü≥∞_»Å, ^À+¨=Ú#∞ áÈñQ˘@ì^Œy# ~Ú`«~° =¸eHõÅ ã¨fi~°ã¨=Ú#∞
QÍx, HõëêÜ«∞=Ú#∞ QÍx LѨÜ≥∂yOz ™ê÷b áêHõ=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. ™ê÷b
áêHõ=Ú#O^Œ∞ ÉÏQÆ∞QÆ Ñ¨Hfiõ "≥∞#ÿ `«~∞° "å`« ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ [Å=ÚKÕ`« ֒ǨÏ=Ú#∞
QÆ_çy, Ü≥∞O_» <≥O_çOz, á⁄_ç KÕã≤ ѨÙ@=Ú "ÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. ѨÙ@=Ú=Å#
^À+¨=Ú #tOz QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ѨÙ@=Ú =Å# ֒ǨÏ=Ú =∞$u K≥O^Œ∞#∞.
U „^Œ=º=ÚÅ`À ֒ǨÏ=Ú Ñ¨Ù@=Ú "ÕÜ∞« ñ|_»∞<À, P „^Œ=º=ÚÅ QÆ∞}=ÚÅ∞
֒ǨÏ=Ú#‰õΩ QÆÅ∞QÆ∞#∞. ѨÙ@áêHõ=Ú#O^Œ∞ ѨHõfi"≥∞ÿ# ֒ǨÏ=Ú ~°ã¨Hõ~°‡Å‰õΩ
„|â◊ã"Ψ ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. "åºkèx"å~°}Ï~°"÷ ∞≥ #ÿ Ü≥∞_»Å 10 ѨÙ@=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

100 ѨÙ@=ÚÅ =~°‰Ωõ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ~°™êÜ«∞# qkèHÔ #· Ü≥∞_»Å 100 "≥Ú^ŒÅ∞H˘x
"Õ~Ú Ñ¨Ù@=ÚÅ =~°‰Ωõ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. "årHõ~}° qkèHÔ #· Ü≥∞_»Å 10 "≥Ú^ŒÅ∞H˘x
500 ѨÙ@=ÚÅ =~°‰õΩ "ÕÜ«∞=ÅÜ«Ú. =∞iÜ«Ú XH˘¯Hõ¯ ѨÙ@=Ú J~Ú#
`«~∞° "å`« ֒ǨÏ=Ú "≥ÚQÆe~°[=Ú =Öˇ "≥∞`«<Î #·≥ =G ѨÓ`«=Ú JÜ≥∞º<Õx ÃÑ·
*ˇÑÊ≤ #xfl ѨÙ@=ÚÅHõ¯~° ÖË^∞Œ . 7,8 ѨÙ@=ÚÅ =Å# <Õqt+ì̈ÑŨ¶ "≥Úã¨Q∞Æ . ѨÙ@
áêHõ=Ú#‰õΩ =¸eHõÅ ã¨fi~°ã=¨ Ú#∞ QÍx, HõëêÜ«∞=ÚQÍx, WñHõ *ˇÑʨ ñÉ’=Ù
„Ѩ=∂} „ѨHÍ~°=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ~°ã=¨ Ú~å#ѨÙ_»∞, Jxfl\˜x HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃
Ü«ÚѨÜ≥∂yOK«=ÅÜ«Ú. =¸eHõÅ∞ ^˘~°Hõx Ü≥∞_» „uѶ¨ÅHõëêÜ«∞=ÚKÕ LѨ
Ü≥∂yOK«∞#k.
ѨÙ@áêHõ=Ú#‰õΩ =¸eHõÅ∞
(„uѶŨ =ÚÅ∞ J#QÍ, Hõ~H° ͯܫ∞, `åxHÍÜ«∞ Lã≤iHõ=Å∞ѨÙ) Z„~° `≥Q_Æ ,»
<ÕÅ^ŒOu, Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜, <ÕÅ`å_çQ_Æ Å¤» ∞, =$^Œ^ú •~°∞, (ÉÁk̉Äõ ~°) `≥ÅQ¡ ÖÆ ~Ë̊ ∞° ,
J_»ã¤ ~¨ =° Ú, z„`«=¸Å=Ú, JÅ¡=Ú, "åÜ«Úq_»OQÆ=ÚÅ∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° r_ç,
^•x=∞‡ P‰õΩÅ∞, Ñ≤e¡ Ñ‘ñK«~° "Õà√◊ §, QÆQÔ ~æ ,° áÈñHõQ_Æ Å¤» ∞, uѨÊfñQÆ, =∞O_»∂Hõ
„|Ç≤χ, (ã¨~ã° fi¨ u P‰õΩ) Z„~° P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, "≥∂^Œ∞QÆ∞ "Õà√◊ §, HõÅ∞„HÍ#∞QÆ∞,
|i"≥OHõ, á⁄#flQÆO\˜ ‰õÄ~°, gxx ™ê=∂#º=ÚQÆ Ñ¨Ù@áêHõ=Ú#O^Œ∞ Ü≥∂yOѨñ
^ŒQÆ∞#∞.
"å`«Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞
P=Ú^ŒÑÙ¨ "Õà√◊ §, ã¨∞QÆOkè áêÅ "Õà√◊ §, „^•Hõ,Δ kiÃã#=Ú, Q˘O`≥=∞ Q˘=∞~°∞,
HÍ~°∞q∞#∞=ÚÅ∞, Ñ≤e¡ ÃÑã¨~,° ZÅ∞HõKq≥ Ü«∂‰õΩ, <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» "≥ÚQÆe, Wq
Ü«∞xflÜ«Ú ã¨=∞ãÎ̈ "å`«qHÍ~°=ÚÅ#∞ ǨÏiOK«∞#∞. gxKÕ Ñ¨Ù@áêHõ=Ú KÕÜ∞« ñ
|_ç# ֒ǨÏ=Ú ‰õÄ_» "å`«=Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
Ñ≤`«ÎǨÏ~“+¨^Œ∞Å∞
<ÕÅ"Õ=Ú, Hõ~°Hͯܫ∞, "ÕñѨ, ^èŒxÜ«∂Å∞, K«Å¡Ñ≤e¡ QÆ_»¤Å∞, KÕuá⁄@¡,
K«O^Œ#=Ú, `å=∞~°`«∂O_»∞¡, |∂~°∞QÆ∞, JuÎ, [\Ï=∂Oã≤, Wq Ñ≤`«Î=Ú#∞
ǨÏiOK«∞#∞.
âı¡+¨‡Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞
™⁄O\˜, JÅ¡=Ú, "åqe, H˘_çÃãq`«∞ÅÎ ∞, „HÍ#∞QÆ∞, <≥=∞Å_»∞QÆ∞ „=∂#∞,
(WkÜ«Ú„HÍ#∞QÆ∞Ö’ ÉèË^Œ=Ú) KåñQÆ, =Ú#QÆ, kiÃã#=Ú, Leq∞i, lÖË¡_»∞,
á⁄@¡, „"å‰õΩ_»∞, WqÜ«∞xflÜ«Ú âı+¡ ‡¨ =Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
"å`«âı¡+¨‡Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞
㨠# flѨ Ö Ë ¡ ~ ° ∞ , ÃÑ^Œ Ì Ñ ¨ Ö Ë ¡ ~ ° ∞ , „"å‰õ Ω _» ∞ , #Hõ ¯ `ÀñHõ á⁄#fl, HÀÅá⁄#fl,
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, WqÜ«∞xflÜ«Ú "å`«â+¡ı ‡¨ =Ú#∞ ǨÏiOK«∞#∞.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
Ñ≤`«Îâı¡+¨‡Ç¨Ï~“+¨^Œ∞Å∞
KÕuá⁄@ì, P‰õΩѨ„u, =\ì̃"àÕ √◊ §, Hõã"≤ O≥ ^Œ, QÆÖ~Ë̊ ∞° , ÖÁ^Œ∞QÌ ∞Æ , #Å¡HÅõ ∞=, Z„~°
HõÅ∞=, #Å¡<ÅÕ `å_çQ_Æ Å¤» ∞, „¿ÑOHõ}=Ú, Wq Ü«∞xflÜ«Ú Ñ≤`âΫ +¡ı ‡¨ =Ú#∞ áÈñQ˘@∞ì#∞.
„u^À+¨Ç¨Ï~“+¨^èŒ∞Å∞
"≥∂^Œ∞QÆ∞, QÆ∞=∞‡_ç, ™⁄O\˜, ‰õÄ~°<≥e¡, ÃÑ^ŒÌѨÖË¡~°∞. ^Œ∞OkÅ=Ú,
=ÚÜ«∂º‰õΩá⁄#fl, HõeQ˘@∞ì, „"å‰õΩ_»∞, =ÚÅHõ, =∂ˆ~_»∞, Wq „u^À+¨=ÚÅ#∞
ǨÏiOK«∞#∞.
"årHõ~}° =Ú#‰õΩ `«y# F+¨^∞Œè Å∞
K«ÅÑ¡ e≤ ¡ QÆ_Ť» ∞, =Ú`«=ΠѨÙÅQÆ=Ú, Lã≤iHõ, uѨÊfñÔQ, =$^Œ^ú •~°∞, ^Œ∞~°^Œ
Q˘O_ç q`«∞ÅÎ ∞, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» ã¨#flѨÖ~¡Ë ∞° , Q˘eq∞_ç, ÃÑ<Õfl~°∞
QÆ_,¤» Ñ≤Ñʨ à◊√§, Wq Ü«∞xflÜ«Ú "årHõ~} ° =Ú#‰õΩ „|â◊ã=Î̈ ÚÖˇ#· q. QÆ#∞Hõ gxKÕ
ѨÙ@áêHõ=Ú KÕÜ∞« ñ|_ç# ֒ǨÏ=Ú "årHõ~‡° =Ú „âı+=ì̈ ∞~Ú#k.
~°™êÜ«∞#=Ú#‰õΩ `«y# F+¨^∞Œ Å∞
`≥Å¡ <ÕÅQÆ∞=Ú‡_»∞ QÆ_,¤» Ñ≤O_»`Q« ~Æ =° Ú, QÆ∞O@QÆÅQÆ~,° K«ÅÑ¡ e≤ Q¡ _Æ Å¤» ∞, áêÅ
q∂ñQÆ_,» r_ç yO[Å∞, uѨÊfñÔQ, z„`«=¸Å=Ú, Z„~° P=Ú^Œ=Ú, "≥∂^Œ∞QÆ∞,
<ÕÅ`å_ç QÆ_Ť» ∞, Ju=∞^è∞Œ ~°=Ú, É’_»`~« =° Ú, QÆ∞~°∞qO^Œ, gxKÕ Ñ¨Ù@=Ú "ÕÜ∞« ñ
|_ç# ֒ǨÏ=Ú ~°™êÜ«∞#=Ú#‰õΩ LѨÜ∂≥ yOK«∞#∞.
ѨÙ@áêHõ „ѨHÍ~°=Ú
WѨC_»∞ K≥ÑÊ≤ # ™ê=∂#º, qâı+¨ ѨÙ@=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ *ˇÑʨ ñ|_ç# „^Œ=º=ÚÅÖ’
<˘H˘¯Hõ¯ ^•xKÕ QÍx, Jxfl\˜KÕ QÍx Ü«∞^ä+Õ =ì̈ ÚQÍ, 10 =∞^ŒÅ∞ 100 =~°‰Ωõ
x~°‡Å`«fi=Ú, ÅѶڨ `«fi=Ú QÆÅ∞QÆ∞ =~°‰Ωõ , ǨÏOã¨=Öˇ [Å=Ú#∞ ^•@∞#@∞¡QÍ
#∞O_»∞#@∞¡ ѨÙ@=ÚÅ∞ "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. ѨÙ@=Ú "ÕÜÚ« @‰õΩ, ѨÙ@áêHõQ}Æ =Ú Ü≥ÚHõ¯
ã¨fi~°ã=¨ Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OѨ=ÅÜ«Ú. ã¨fi~°ã=¨ Ú ~åx Ü≥∞_»Å, ֒ǨÏ=Ú#‰õΩ ã¨=∞ÉèÏQÆ
=ÚQÍ Ñ¨Ù@# „^Œ=º=ÚÅ#∞ ã¨O„QÆÇÏ≤ Oz ѨÓ~ÀfiHõsÎ uQÍ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz, ^•xÖ’
Ö’Ç¨Ï K«∂~°=‚ Ú#∞ QÆeÑ≤ |∞~°^=Œ Öˇ KÕã,≤ Ñ≤=∞‡@ ֒ǨÏáê„`«=Ú#∞ QÍx, =∞\ì̃
áê„`«=Ú# QÍx Ü«Úxz =∞iÜ≥ÚHõ áê„`«=Ú#∞ =¸ã≤, ã¨O^Œ∞‰õΩ pÅ=∞#∞fl
WzÛ, ѨÓ~ÀfiHõsÎ uQÆ =O_»=ÅÜ«Ú. XHõ =¸~° „Ѩ=∂}=Ú K˘Ñ¨C# QÆ∞O„_»=ÚQÍ
Ѩš=Ú „`«qfi, JO^Œ∞ ã¨QÆ=Ú =~°‰õΩ U~°∞Ñ≤_»HõÅKÕ QÍx á⁄@∞ìKÕ QÍx ÖËHõ
ѨÙÅ¡ÅKÕ QÍx xO_çOz ^•x q∂ñ^Œ Jyfl#∞xz JO^Œ∞ÃÑ· ֒ǨÏѨÙ@=Ú#∞xz,
`«H¯˜ # ã¨Q=Æ Ú Ñ¨Å=¡ Ú#∞, Ñ≤_H» Åõ ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ Ñ¨Ó_çÛ, <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÅ∞xz#
Ü≥∞_»Å ѨÙ@=Ú JQÆ∞#∞. Ñ≤^ÑŒ ¨ ֒ǨÏáê„`«=Ú# QÍx, ~åu áê„`«=Ú# QÍx
"≥z· , "≥ÚQÆe~°[=Ú =Öˇ "≥∞`«QÎ Æ #∞O_»∞#@∞¡ á⁄_çKÜ Õ Ú« =ÅÜ«Ú#∞.
ѨÙ@áêHõ=∞`åO`«~°=Ú
áê^Œ~°ã¨=Ú 1 ÉèÏQÆ=Ú, QÆO^èŒHõ=Ú 2 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞, gxH˜ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú
Ö’Ç¨Ï K«∂~°‚=Ú W@∞¡ gxx „QÆÇ≤ÏOz, "≥∞`«ÎQÆ#QÆ∞=~°‰õΩ =∞iÌOz, HõÅ∞|O^Œ
 |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

~°ã=¨ ÚKÕ ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ ¿ãѨ٠#∂i =Ú^ŒÌ KÕã≤ P=Ú^Œáê‰õΩÅ∞ K«∞\˜ì ~åy
áê„`«Ü∞« O^Œ∞#∞xz, ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ∞ ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. `«~∞° "å`« =∞~°Å
P=Ú^Œáê‰õΩÅKÕ A\ì̃ ^è•#º~åt Ü«∞O^Œ∞ =¸ñ_»∞~å„`«∞Å∞ ™ê÷ÑO≤ K«=ÅÜ«Ú.
Ñ≤=∞‡@ fã≤ ÉÏQÆ∞QÆ =∞iÌOz =G QÆo`«=Ú KÕã#≤ ֒ǨÏ=Ú =∞$u *ˇOk ǨÏOã¨=Öˇ
h~°∞#∞ ^•ñ@`«y#^≥· "åº^èŒ∞ʼnõΩ J=∞$`«`«∞ź=∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú Ö’Ç¨Ï
K«∂~°=‚ Ú#‰õΩ 12 ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ WOybHõ=Ú#∞ QÆeÑ≤, HõÅ∞|O^Œ ~°ã=¨ ÚKÕ =∞iÌOz,
~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ ¿ãѨ٠ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W@∞¡ ã¨ÑΨ ѨÙ@=ÚÅ∞ "Õã#≤ Ü≥∞_»Å
Ö’Ç¨Ï K«∂~°=‚ Ú =∞$u K≥O^Œ∞#∞.
֒ǨÏx~°∞f÷Hõ~°}=Ú
=∞$`« "≥∞#ÿ ֒ǨÏ=Ú#xfl\˜x q∞„`« ѨOK«H=õ ÚKÕ=O_ç# Ü≥∞_»Å x~°∞`«÷
=∞QÆ∞#∞. nxx ѨÓñ@‰õΩ 4 QÆ∞iyO[Å Ü≥∞`«∞Î K˘Ñ¨C# ¿ãqOѨ=ÅÜ«Ú.
q∞„`«Ñ¨OK«Hõ=Ú
`Õ<,≥ <Õ~Ú, QÆ∞~°∞yO[, "≥eQÍ~°=Ú, QÆ∞yæÅ=Ú, J#∞hÜ≥∞ÿ ^Œ∞#∞ ^è•`«∞"Õ∞à◊
#=Ú#O^Œ∞ q∞„`«ÑO¨ K«H=õ ∞#ñ|_»∞#∞. =∞`åO`«~=° Ú#O^Œ∞ P=Ù<Õ~Ú, QÆO^èHŒ =õ Ú,
֒ǨÏ=Ú gxx ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆ „QÆÇÏ≤ Oz `«ÑΨ YÅfi=Ú# HõÅ∞|O^Œ~ã° =¨ ÚKÕ <˘Hõk#
=∞O`«ÜÚ« =∞iÌOz, =¸ñ‰õΩà◊§Ö’ #∞xz ã¨O^Œ∞‰õΩ pÅ=∞#∞fl WzÛ QÆ[ѨÙ@=Ú
#O^Œ∞ ѨÙ@=Ú "ÕÜ∞« =ÅÜ«Ú. W>Ë¡ Jxfl ֒ǨÏ=ÚʼnõΩ x~°∞f÷H~õ } ° =Ú#∞ KÕÜ∞«
=ÅÜ«Ú. ~°™êÜ«∞#=Ú#O^Œ∞ qâı+=¨ Ú Z@¡#ñQÍ <Õ~Ú, `Õ<,≥ QÆ∞iyO[, "≥e
QÍ~°=Ú, gxH˜ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆ Ö’Ç¨Ï=Ú "Õã≤ =∞iÌOz, JyflÜ«∞O^Œ∞x#z Tñ
^Œ=ÅÜ«Ú. ѨÓ~°fi=Ú# =Öˇ ã¨Oj¡+=ì¨ ÚH͉õΩO_ç# ~°™êÜ«∞#=Ú#‰õΩ LÜ≥∂yOK«∞
#k. J#º^è•QÍ #∞O_ç# q_»∞==ÅÜ«Ú.
=∞$`«Ö’ǨÏQÆ∞}=Ú Ñ¨^䌺=Ú
â’¡ Hõ$ëê‚Ü«∞ â’≈^äŒâ◊¥ÖÏ~°≈ó „H˜q∞áêO_»∞`«fi â’+¨#∞`ü I
=Ü«∞㨺O QÆ∞~°∞ K«‰õΔΩ+¨ Ü«∞O ã¨~°fi"Õ∞^À xÖÏѨǨÏO II
PÜ«Úó „Ѩ^•`å |Åg~°ºHõ~åÎ ~ÀQÍѨ"å~åÎ =∞^Œ#㨺Hõ~åÎI
JÜ«∞ã¨û=∂#O #Ç≤ÏOH˜Oz^Œã~Î≤ ™° êÜ«∞#O „âı+` ª̈ =« ∞O#~å}ÏO II
‰õÄâß≈O_»O uÅ`≥Å· O K« ~°™È#O ~ålHõO `«^•ä I
=∞^Œº =∞=∞¡~°ã¨O K≥·= `«º*Ë Ö’¡Ç¨Ï㨺 ¿ã=Hõó II
ÉÏQÆ∞QÍ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ HÍO`« ֒ǨÏ=Ú, "åñѨÙ, â◊¥Å, =¸Å ~ÀQÆ=Ú, „H˜=ÚÅ∞,
áêO_»∞=Ù, â’+¨, "Õ∞^À~ÀQÆ=Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx áÈñQ˘@∞ì#∞. =Ü«∞ã¨∞û#∞
xÅ∞ѨÙ#∞. QÆ∞~°∞`«fi=Ú#∞ KÕÜ«Ú#∞. <Õ„`«=ÚʼnõΩ "Õ∞Å KÕÜ«∞#∞. =∞iÜ«Ú,
PÜ«Ú+¨º=Ú, |Å=Ú, g~°º=Ú, HÍ=∞=$kú gxxK«∞Û#∞. ~°™êÜ«∞#=ÚQÆ #∞O_»∞#∞.
JÜ«∞=Ú`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ k ~ÚOH˘Hõ\ ˜ ÖË^∞Œ . ֒ǨÏ=Ú#∞ ÉèHí OΔ˜ K«∞#ѨÙ_»∞, QÆ∞=∞‡_ç
HÍÜ«∞, #∞=ÙfiÅ #∂<≥, "≥Å∞¡e,¡ P"åÅ∞, =∞^Œº=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞, gxx =i˚OѨ=ÅÜ«Ú.
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
=∞O_»∂~° QÆ∞}=Ú
=∞$`«"∞≥ #ÿ ֒ǨÏ=Ú#O^Œ∞ U QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ"À =∞O_»∂~°=Ú#O^Œ∞#∞ P
QÆ∞}=ÚÖË HõeyÜ«ÚO_»∞#∞ QÍ=Ù# ~ÀQÆ=Úx=iÎOK«∞@ÔH· ã¨~fi° „`« =∞O_»∂~°=Ú#∞
„ѨÜ∂≥ yOѨ =ÅÜ«Ú. 100 ã¨O=`«û~°=ÚʼnõΩ ÃÑ|· _ç# =∞O_»∂~°=Ú L`«=Î ∞"≥∞#ÿ k.
80 ã¨O=`«û~°==ÚÅ<å\˜k =∞^茺=∞"≥∞ÿ#k. P~°∞=k =`«û~°=ÚÅ <å\˜k
J^è=Œ ∞"≥∞#ÿ k. ^•xHõ#fl `«‰Ωõ ¯=Ü≥∞ÿ #k q+¨`∞« ź=ÚQÆ #∞O_»∞#∞. =∞O_»∂~°=Ú#∞,
`åx Hõ>ˇìÅ xѨCÅKÕ <≥„~°QÆ#QÆ∞ =~°‰õΩ ^ŒQÆú=Ú KÕã≤# QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞
K«ÖÏ¡~Ê° =ÅÜ«Ú. W>Ë_¡ ∞» ™ê~°∞¡ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ `Õ<Ö≥ ’ QÆeÑ≤ ѨÙK«∞ÛH˘x# Ü≥∞_»Å,
‰õΩOÉè=í ∞<≥_∞» áêO_»∞~ÀQÆ=Ú #tOK«∞#∞. =∞O_»∂~°=Ú# HõO>ˇ, ֒ǨÏ=Ú 10
QÆ∞}O|∞Å∞#∞ ֒ǨÏ=Ú Hõ#fl, L‰õΩ¯ 100 QÆ∞}O|∞Å∞#∞, L‰õΩ¯ HõO>Ë HÍO`«=ÚÅHõΔ
QÆ∞}=ÚÅ∞#∞, ÉèHí } Δõ =ÚKÕ QÆ∞} q∞K«∞Û#∞.
ã¨fi~å‚^Œ∞ʼnõΩ ™ê^è•~°}=∂~°} „^Œ=º=ÚÅ∞
ã¨fi~°=‚ Ú ã‘ã=¨ Ú KÕ`#« ∞, "≥O_ç ã¨fi~°=‚ ∂HΔ̃H=õ Ú KÕ`#« ∞, `å„=∞=Ú QÆO^èHŒ =õ Ú
KÕ`#« ∞, ã‘ã=¨ Ú =∞#t≈Å KÕ`#« ∞, =OQÆ=Ú (`«Q~Æ =° Ú) `åà◊H=õ Ú KÕ`#« ∞, =¸ñ
_»∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· ֒ǨÏ=ÚÅ#∞ WOybHõ=Ú KÕ`#« ∞, =∞$u K≥O^Œ∞#∞. K«#∞ÉÏÅ#∞
ã¨=∞ãÎ̈ ֒ǨÏ=ÚʼnõΩ#∞ LѨÜ∂≥ yOѨ=K«∞Û#∞.
=∞}∞Å∞, =Ú`«º=ÚÅ∞, ѨQÆ_»=ÚÅ∞, gx ™ê^èŒ~°} â’^èŒ#=Ú
`«H¯õ e ã¨fi~°ã=¨ Ú KÕ_ÀeHÍÜ«∞O„`«=Ú#O^˘Hõ *Ï=Ú ¿ãѨ٠=O_ç# â◊√^Œ=ú Ú
ÅQÆ∞#∞.
=∞}˜=ÚHÍÎ^Œ∞Å ™ê^è•~°} =∂~°}=Ú
â◊√kúKãÕ #≤ =ÚuÎÜ∞« =ÚÅ#∞ YÅfi=Ú#O^Œ∞ #∂i ÅѶڨ ѨÙ@=Ú#O^Œ∞=O_ç#
Éèãí ‡¨ O|QÆ∞#∞. =„[=Ú#∞ ѨÙeHõ_∞» QÆ∞`Àñ QÆ∂_» KÕiÛ ÅѶڨ ѨÙ@=Ú#O^Œ∞ =O_ç#
Éèãí ‡¨ =Ú =∞QÆ∞#∞. ÖËHõ =∞}∞Å∞, =ÚuÎÜ∞« =ÚÅ∞, ѨQ_Æ =» ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx
U_»∞ =∂~°∞Å∞ `«Ñ=Ψ ÚÅ∞ QÍqOz, ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚQÆÅ HõÅ∞|O^Œ ã¨fi~°ã=¨ Ú#O^Œ∞#∞,
z„i"Õà§◊ ~°ã=¨ Ú#O^Œ∞#∞ „Ѩ`ºÕ Hõ=ÚQÆ T~°"ãÕ #≤ Ü≥∞_»Å ÅHõ} Δ =ÚÖ’ <å<åq^èŒ
=~°=‚ ÚÅ∞ QÆÅ"≥· Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞.
„Ѩ"åà◊ qâı+¨=∂~°}=Ú
ѨQ_Æ =» ÚÅ#∞ K«#∞ÉÏÅÖ’ T~°É\ˇ ì˜ XHõ áê„`«=Ú#O^Œ∞ =∞l˚QÆ áÈã≤ JO^Œ∞
ѨQ_Æ =» ÚÅ#∞xz áê„`«=ÚY=Ú#∞ =¸ã≤, á⁄~Úº q∂^Œ #∞xz ~Ô O_»∞ *Ï=ÚÅ∞
=∞O@ "Õã#≤ Ü≥∞_»Å Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞.
=ÚHÍÎkâ’^èŒ#=Ú
#∂~°∞ѨÅ=ÚÅ LÅ=Å#∞ 1 `«∂=Ú hà◊§Ö’ñ É’ã≤ <åÅ∞QÆ= ÉèÏQÆ=ÚÅ∞
q∞QÆ∞Å∞ #@∞¡ HõëêÜ«∞=Ú HÍñz JO^Œ∞ Zxq∞k q^èŒ=ÚÖˇ·# =ÚuÎÜ«∞=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞=∞}∞Å#∞, =∞#t≈Å#∞"≥·z, ZO_»Ö’ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞xz JѨC
_»ÑC¨ _»∞ LÅ=HõëêÜ«∞=Ú É’Ü«∞K«∞O_ç# â◊√^Œ=ú ÚÅQÆ∞#∞.
|$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú 

q+¨, LѨq+¨â’^è<Œ åkHõ=Ú

™ê÷=~°=Ú, [OQÆ=∞=Ú Jx q+¨=Ú ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. JO^Œ∞ ™ê÷=~°=∞QÆ∞#∞.
=$Hõ=Δ ÚÅ "Õà√◊ § "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# QÆey#^≥· 10 q^è=Œ ÚÅ∞QÆ #∞O_»∞#∞.
[OQÆ=∞=∞#∞#k ã¨~°Ê=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx =Å# QÆey#^≥· 16 q^èŒ=ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞#∞. „"Õà√◊ §, P‰õΩÅ∞, ѶŨ =ÚÅ∞, ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞, Ѩ@,ì áêÅ∞, KÕÑ,¨ |OHõ
^è•`«∞=ÙÅ∞, HõO^Œ=ÚÅ∞, (QÆ_Ť» ∞) D ѨkO\˜Ü∞« O^Œ∞#∞ ™ê÷=~° q+¨=Ú P„â◊~ÚOz
Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞ QÆ<flÕ ~°∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ü«∞O^Œ∞ q+¨=Ú „"Õà§◊ <å„â◊~ÚOz
Ü«ÚO_»∞#∞. q+¨Ñ„¨ `«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ü«∞O^Œ∞å‰õΩÅ <å„â◊~ÚOzÜ«Ú, ^Õ=`åà◊=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ü«∞O^Œ∞ ѶŨ =ÚÅ <å„â◊~ÚOzÜ«Ú, „¿Ñ=Ú K≥@∞ì "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx
Ü«∞O^Œ∞ ѨÙ+¨Ê=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞† Ѷ¨Å=ÚÅ <å„â◊~ÚOzÜ«Ú, „¿Ñ=Ú K≥@∞ì
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxÜ«∞O^Œ∞ ѨÙ+¨Ê=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∞† Ѩ@,ì KÕ=, |OHõ gx q+¨=ÚÅ∞
„¿ÑOHõ~}° =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Ü«∞O^Œ∞#∞, H©~Δ q° +¨=ÚÅ∞ *ˇ=Ú_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx
Ü«∞O^Œ∞#∞, ^è•`«∞ q+¨=Ú `åà◊H=õ Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx Ü«∞O^Œ∞#∞, HõO^Œ q+¨=ÚÅ∞,
=㨠<åaè "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx Ü«∞O^Œ∞#∞ P„â◊~ÚOz Ü«ÚO_»∞#∞.
[OQÆ=∞ q+¨=ÚÅ#∞, ѨÓ~ÀfiHõÎ „ѨHÍ~°=Ú KÕ~Ê° ñ^Œy# 8 q^è=Œ ÚÖˇ#· ™ê÷=~°
q+¨=ÚÅ#∞ Ãã#QÆyO[ÅO`« KÕã≤ QÀ=¸„`«=Ú#O^Œ∞ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ ÉèÏ=#
KÕã,≤ ^•xH˜ ã¨=∞ÉèÏQÆ=Ú "≥eQÍ~°=Ú KÕã≤ #∂i# Ü≥∞_»Å q+¨=Ú =∞$`«=∞QÆ∞#∞.
ÖËHõ, „uѶ¨ÅHõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞ q+¨=Ú#∞ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ =O_ç#
â◊√kúÜ«∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú „uѶ¨ÅHõëêÜ«∞=Ú#O^Œ∞#∞, "Õ∞ñHõáêÅÜ«∞O^Œ∞#∞
_ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú# =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ =O_ç# â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞. XHõ áê„`«=Ú#O^Œ∞
QÀ=¸„`«=Ú#∞ áÈã≤ 10 `«∞Å=ÚÅ „ѨHÍ~°=Ú q+¨=Ú#∞ "Õã≤ _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú#
~ˆ ~ÚO|QÆÅ∞ =O_ç# â◊√^Œ=ú ∞QÆ∞#∞. ÖËHõ q+¨=Ú#∞ Ãã#QÆ yO[Å =Öˇ ã¨∂Å÷ =ÚÅ∞QÆ
#∞O_»∞#@∞¡ KÕã≤ áê„`«=Ú#O^Œ∞xz JO^Œ∞ QÀ=¸„`«=Ú#∞ áÈã≤ „Ѩu k#=Ú
#∂`«#=ÚQÆ áÈÜ«ÚK«∞ â’+≤OѨñ*ËÜ«Ú#k. W@∞¡ =¸ñ_»∞ k#=ÚÅ∞ KÕã≤
Ü≥∞O_»Ö’ #∞xz fã≤ B+¨^Œè Ü≥∂QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ÉèÏQƄѨHÍ~°=Ú „ѨÜ∂≥ yOK«∞#k.
L+¨q+¨â◊√kú
lÖË_¡ ∞» , HÀÅ*ˇ=Ú_»∞, L"≥∞‡`«,Î K≥#flK≥~Q¡° _Æ ¤» (<åˆQ\˜ QÆ_)¤» QÆ<flÕ ~°∞, QÆ∞iyO[,
`≥Q_Æ ,» DÜÕ∞ñ_»∞#∞ q+¨*ÏuÖ’ *Ëi#q. gxx L"≥∞‡`«Î q`«∞ÅÎ #∞ áêÅKÕ xO_çOz#
áê„`«=Ú# _ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú# =O_ç# Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
<ÕáêÅâ◊√kú
<Õáêà◊=ÚÅ#∞ á⁄@∞ì fã≤, ~Ô O_»∞QÍ *Ëã,≤ "åx #_»∞=∞ P‰õΩÅ∞QÍ #∞O_≥_ç
"åxx fã≤ áê~°"z·≥ , q∞ye# <Õáêà◊=ÚÅ#∞ XHõ „H˘`«Î =¸ñ‰õΩ_»∞Ö’#∞xz,
"åxÖ’x K«=Ú~°∞ áÈ=Ù=~°‰Ωõ #eÑ≤, Ñ≤^ÑŒ ,¨ "åxH˜ 8= áêÅ∞ "≥eQÍ~°=Ú#∞
QÆeÑ≤ Hˆ â◊Ü∞« O„`«=ÚKÕ ÉèÏ=# KÕã≤ Ñ≤=∞‡@ áêÅÖ’ "Õã=≤ O_»=ÅÜ«Ú. =¸ñ
  |$ǨÏ^≥·fi^Œº~°`åflHõ~°=Ú
_»∞k#=ÚʼnõΩ â◊√kúÜ≥ÿ∞ J=∞$`«`«∞ź=ÚÅQÆ∞#∞. <Õáêà◊=ÚÅ#∞, =ÚÅ¡Oy
HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞, HõÅ∞|O^ŒHëõ êÜ«∞=Ú KÕ`#« ∞, ~ˆ Å q`«∞ÅÎ #∞ Ñ≤#fláêñѨ~° "Õà§◊
HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞, L"≥∞‡`«Î q`«∞ÅÎ #∞ ^Œ∞+¨μÑì Ù¨ HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞, "≥∂^Œ∞QÆ q`«∞ÅÎ #∞
Lã≤iHõ HõëêÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞ â◊√kú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#x „QÆO^ä•O`«~=° Ú.
*ˇ=Ú_»∞ áêÅâ◊√kú
2 ѨÅ=ÚÅ *ˇ=Ú_»∞áêÅ#∞, =G=Ú#O^Œ∞ =_çÜ∞« QÆ\#ì˜ 1 Hõ~¬° „Ѩ=∂}=Ú
QÆÅ zO`å‰õΩ~°ã=¨ ÚÖ’ É’ã≤, ZO_»Ö’ #∞Oz ÉèÏ=# KÕã,≤ „^Œ==Ú â◊√+≤¯Oz#
Ñ≤^ÑŒ ¨ Ü≥∞uÎ ã¨=∞ã¨Î Ü≥∂QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ #∞ѨÜ∂≥ yOK«∞HÀ=ÅÜ«Ú.
[Ö∫HÍâ’^èŒ#=Ú
|Ǩïk#=ÚÅ <å\˜ [ÅQÆ=Ú#∞ Ѩ\ ì̃ `å„=∞áê„`«Ü∞« O^Œ∞xz HÍáê_ç
JO^Œ∞ 8 ѨÅ=ÚÅ hà◊√§#∞ <åÅ∞QÆ∞ =∂+¨=ÚÅ Ü≥∞`«∞ΠѨã∞¨ Ѩ٠á⁄_çx HõeÑ≤
áÈÜ«∞=ÅÜ«Ú. JѨC_»∞ JO^Œe [ÅQÆ K˘OQÆ HÍ~°∞Û#∞. J@∞¡ K˘OQÆHÍiáÈ~Ú#
[ÅQÆ#∞, ~°H=Îõ Ú#∞ nÜ«Ú@ Ü«∞O^Œ∞ „ѨÜ∂≥ yOѨ=ÅÜ«Ú. Ѩ$+¨=ª Ú# ~À=∞=Ú
QÆÅkÜ«Ú, HõÑÅ≤ =~°=‚ Ú ~°H~ˆÎõ YÅ∞#∞ QÆey ^Œ∞~°ƒÅ"≥∞#ÿ kÜ«Ú#QÆ∞ [ÅQÆ#∞ =i‚OѨ
=ÅÜ«Ú.
=$^Œú^•~°∞c[ â◊√kú
=$^Œú^•~°∞ q`«∞ÎÅ#∞ `≥zÛ H˘OK≥=Ú Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú#∞ QÆeÑ≤ QÍx,
L`«~ˆÎ }˜ ã¨fi~°ã=¨ ÚQÆeÑ≤ QÍx, ZO_»Ö’ #∞xz â’+≤OѨñ*Ëã#≤ Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ∞« QÆ∞#∞.
(ÖËHõ) =$^Œú^•~°∞q`«∞ÎÅ#∞ ѨO_ç# "åxx ^≥zÛ, XHõ ‰õΩO_»Ö’ áêÅ∞ É’ã≤
JO^Œ∞_ÀÖÏÜ«∞O„`«=Ú# =O_ç# Ü≥∞_»Å â◊√kúÜ«∞QÆ∞#∞. "ÕñѨ q`«∞ÎÅ#∞
L`«~Î̂ }˜Hëõ êÜ«∞=ÚKÕ`#« ∞, =Ú#QÆ q`«∞ÅÎ #∞, ѨuqÎ `«∞ÅÎ #∞ L`«~Î̂ }˜ q`«∞ÅÎ #∞,
ZO_»K`Õ #« ∞, â’kèOѨ=ÅÜ«Ú, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú#∞ "ÕÜ∞« #Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . Hõ@∞Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜,
KÕñ^Œ∞c~°, <ÕÅ^ŒOu, KÕuá⁄@¡, Ñ≤#fl áêñѨ~,° KÕñ^•#∞QÆ∞, _®=~°_O» y, HÍH˜^˘O_»,
=Úã≤}˜, gxx Lã≤iHõ ~°ã¨=ÚKÕ`«#∞, Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ HÍ#∞QÆ q`«∞ÎÅ#∞,
QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ã=¨ ÚKÕ`#« ∞ QÆ∞iyO[ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨=∞ã¨Î c[=ÚÅ#∞ =∞#∞+¨º
=¸„`«=ÚÅ KÕ`#« ∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú "ÕÜ∞« HõÜÚ« , =∂ˆ~_»∞#∞ r_ç yO[Å#∞,
>ˇOHÍÜ«∞hà◊§KÕ`«#∞, uѨÊfñÔQ#∞ „uѶ¨ÅHõëêÜ«∞=∞O^Œ∞#∞, áêÅÜ«∞O^Œ∞#∞
â’kèOѨ=ÅÜ«Ú, QÆ∞yæÅ=Ú#∞ `«∞#∞HõÅ∞QÆ*ãË ≤ ѨO_ç# Ü≥∞_»Å â◊√^Œ"ú ∞≥ ÿ =∞$^Œ∞=ÙQÆ
#∞O_»∞#∞.
qˆ~K«<Ò+¨^èŒ=ÚÅ∞ – WKåÛùÉèËk ~°ã¨=Ú
â◊s~° â’^è#Œ =Ú KÕã≤ `«^#Œ O`«~=° Ú B+¨^=Œè ÚxzÛ# Ü≥∞_»Å Jk j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ
|xKÕÜÚ« #∞ QÆ#∞Hõ, zH˜`û« ʼnõΩ =ÚO^Œ∞ ~ˆ K«HÍ+¨^=Œè ÚÅ <˘ã¨OQÆ=ÅÜ«Ú.
–0–
 ÉH¶Ã¡…šl?7C_3ª?7 {_>ÁE¯•?7CcGµÑ?E¯•?7
O+rMÃ7¡…ÉH¶Ã\Ð?V£¸ ¡“\Ý7;Ú©@E¯•¶¥ C
O_z7w;Ú©V£_3&”C_¼'”9”\rÃTC GV£©ÝH¶r_3&”ÕsT C
O_z7w;Ú©V£_3ª bV£7ÉH¶r?7 C
¡“'ÎE¯¡…›¡nɶÃH¸9Æ¶Ãj¶¥ C Vr94¡“?ß­l7Vr=Ý0_3&” 
G¡…Zž9”V£öÃ7@~ ¶Ã7?G u¶Ã_3ª¶Ã7?Gµx_Mи!“?7
OH79Æ!™'_¾ÉH¶Ã C OÃÉ¡…V£9”G&”ÅT\p7 C
HV£?¡ƒÍÉH¶Ã C OÃÉ¡… _3&”ÕsT{_l¿a C
›¡s›V;Ú©V£ÉH¶Ã C ?¡ƒÍC!|‘u¶Ã_3ª 
ɾ+rÕlÉH¶Ã¡…?V<  OGV£G©Uu¶Ã_3ª 
ɾ+rÕlÉH¶ÃN¯s  ¡“?XÕ«·V£Hu¶Ã_3ª 
¡ƒnVrB¨ÉH¶Ã C ‡H_3ª 
H7!™ÀÚ!|‘ÉH¶Ã  0V£XÕfÉl_3ª 
\зXÕfH?¡ƒÍÉH¶ÃEzà^­MÃ7ɶö¥  bª+ÝMÃ7u¶Ã_3ª 
O?¡ƒÍ§…vXÓV£ÉH¶Ã +r›!ÉlN¯©7_3ª 
Ezà^­MÃ7ɶö¥  G7Ém9”j'u¶Ã_3ª 
¡…T¡…H79Æ?¡ƒÍÉH¶Ã VrH7ÝH¼u¡…šl 
¡“\Ý7;Ú©‘E¯•¶¥  ‡HÝH¼u¡…šl 
G¶¥ZµH¸¶rÉH¶Ã  ?¡ƒÍTV£G 9”_3ª 
# e7;Úu\rVr?ÉH¶Ã  \Ý¡…IÓ;Ú©V£_3ª 
G¶Ã+rVrMÃ7'ÉH¶Ã  Ém9”j!“@u¶Ã_3ª 
OG7HV£®ß”9”T7H7%¿¡…n  G¸V£u¶Ã_3ª 
‡H%¡…n  THÉ!™9”u¶Ã_3ª 
¡“¶rMÃ7ÜÉH¶Ã C V£7¡Îj'ƒ¡…ß”' C
NÇXՔ!™!|‘ÉH¶Ã C xH¸H79”;Ú©V£ÉH¶Ã C
¾V£7E¯°\з ÕlT7VrjGÉH¶Ã C O¡“\Ý7;Ú©‘ÉH¶Ã C
ÉGµÑ?ÉH¶Ã¡…šl?7 C NàH7\rV£H?ÉH¶ÃH C
ÉGµÑ?ÉH¶Ã¡…šl?7G¸~ߔ¡…n@ E¯V£©U¡…ß”' C
+Ýl7T¸@!™!“ÕlV£VrH¼!“@ C G9”ÉG¡…H7?H@ÑÉH¶ÃH C
_ÃH.bª+ÝMÃ7u¶Ã_3ª C
MohanPublications - [1]
1 - www.Devullu.Com
QZž+r!™_3ª C ?¡ƒÍG9”ÉG+rH7H?7 C
_3ª?7Pl7§…vÝMø
" C l7Vr=G9”ÉG+rH7H?7 C
#ÝH¼u¡Î#_¼F¯°?¶¥_3}r
"C bª+ÝMÃ7G9”ÉG+rH7H?7 C
#ÝH¼u¡Î#É_N¯l+з\Ýl{_^”ž
"C ‡HG9”ÉG+rH7H?7 C
#ÝH¼u¡Î#ÕlH!“%E¯VrÕlTÐMø
"C Z‰tG9”ÉG+rH7H?7 C
#ÝH¼u¡ÎPuwÉ_l¡În'?7ÝMø
" C !™'_¾G9”ÉG+rH7H?7 C
9”T7H7pÉH¶Ã C G7Ém9”j'G9”ÉG+rH7H?7 C
_rMÃ7¶ÃT_3ª C !“MÃ7ɾG9”ÉG+rH7H?7 C
ÉH¶ÃH?7 C ?
¶rZ‰t G9”ÉG+rH7NàÑɶr?7 C
¡…?;Ú_3ª?7ᛡN¯@ C ?¡ÎÍZ‰t?
¶rG9”ÉG+rH7NàÑɶr?7C
!¥H¸¶Ã  OVrH¸G9”ÉG+rH7H?7 C
_¼É¶Ã!™'_¾ÉH¶Ã C GV£G©¾G9”ÉG+rH7H?7 C
O!™'ÓZW%¡…n C G¸V£G9”ÉG+rH7H?7
ÝH¶Ã?_3&”¡…?°¶ÃV£7H¼ ¬ba¶Ã9”qlMÃ7 C
_¼V£7ZÝH¶Ã C O\Ý¡…IÓ;Ú©V£G9”ÉG+rH7H?7 C
ÝH¶Ã?_3&”¡…?°¶ÃV£7H¼ ?¡ƒÍTqG 9”G9”ÉG+rH¸?7 C
ÉGµÑÝH¶Ã C H7'Î%©_HV£tT{_l¿a C
H7TÉ!“H7ÝH¶Ã?7 C GsHlT C
NàÑɶr?7CG7É_XՔ¶ÃH?7 V£7ÉlCTH7¡…ÃH7¡… C
G9”ÉG+rH7H?7 H7ɶÃ_¼Z°\p7
¡“?XÕ«·V£HG9”ÉG+rH7 C
O?
¶rZ‰tG9”ÉG+rH7NàÑɶr?7 C ɾXՔF¯9”T7H¸+pr‹N¯ C
_¼Vr'_ eVrÕs¡…qZtH˜@Ñ!“@G¡…?T 9”T7H¸+pr‹N¯ C
?
¶rZ‰t G9”ÉG+rH7NàÑɶÃH?7 H7'Î%©_HV£tTE¯¤¡^» C
9 ”% C ‡\rVrÕlT‡HNàÑɶr?7 
?
¶rZ‰t G9”ÉG+rH7NàÑɶÃH?7 \Ý¡…IÓ;Ú©V£G7É_XՔ¶ÃE¯¤¡^» 
dA„Z‰ C bV£7l e¡“?7 
G¸~ߔ¡…n@?
¶rZ‰tG9”ÉG+rH7NàÑɶÃH?7 \Ý¡…IÓ;Ú©V£!¥l+rH7H?7 
_É¾¡…{G·&» C QZž?¡ƒÍNàÑɶÃ\p7¡…T¡…ÕsVrNàÑɶÃ\p7 C
?
¶rZ‰t›¡GWX«· p Ð7j  Ý0. e=H¸ß”NàÑɶÃ\p7
G¸~ߔ¡…n‘?
¶rZ‰t H79 ”F¯G7V£H7V£¿ÜNàÑɶö¥ 
É¡|+p{G·(›¡GWX«· p  G7lV£¡“ eE¯¤¡^» 
GV£©ÝH¶rNàÑɶÃH7ª@ C XÕf!™H%=¶ÃH˜? 
G¡…?ÝH¶r XÕf!™H%=¶ÃHÃT C
QFàž¶ÃÑV£;Ú¶Ã+rH¸H>
 C VrH7V£¡n“NàÑɶÃ\p7 C
Z‰tG9”ÉG+rH7NàÑɶÃ\p7É¡|+p C NàÑɶÃV£¶rwH> C
?
¶rG9”ÉG+rH7NàÑɶÃ\p7É¡|+p C _¼Vr'_ e?
¶rCZ‰t
?
¶rG9”ÉG+rH7H?7 C G9”ÉG+rH7NàÑɶÃ\p77Ü C
MohanPublications - [2]
2 - www.Devullu.Com
_¼Vr'_ e?
¶r O¡“?XÕ«·V£HV£¡n“¡…HÃ\p7 
G9”ÉG+rH7NàÑɶÃ\p77Ü C O¡“?XÕ«·V£H%¡…n C
_¼Vr'_ eZ‰tG9”ÉG+rH7NàÑɶÃ\p7C O¡“?XÕ«·V£H{9$H7H77¤V7 €GW 
_¼Vr'_ eba¶Ã9”qlMÃ7 C +r!™ÝH¶rGV£©G©
H7ɶÃ_¼Z°7Ü C CG7Ém9”j'N¯©7Ã@ɶà C
‡\rTl?9”@CNÇlV£?9”@ C ÝH¶Ã?QFàž¶ÃÑV£;Ú¶Ã+rH¸HÀÚy?7
§…vª¥Z  C
¡“?GV£°¥Z  G¸~ߔ¡…n@QFàž¶ÃÑV£H77{_l¿a C
07Q_Ò?7UVrߔ"  _ÃG¸¡…ÑH77?7 C
lqZ ž¥F¯?7u\rV£'  V£7ÉsÕsMÃ7H77 C
_ÃG¸¡…ÑH?7  O‡HA¶Ã;­„¡… C
GÕsHlT  ON¯Vl¶ÃÑÉ!™šlH?7
V£7ÉlTH7¡…\p7CÃH7¡…\p7 
!“MÃ7ÉUH7ɶr?7  ON¯VX”X”Gî½@ɶà C
9”MÃ7ÉAHNàÑɶÃH¸?  G_3V£tO!™7V£7Ã@ɶà C
l¡În'”H˜@ÑNàÑɶÃH¸?  ON¯VbVrÕlTCZ @ˆ\зXÕfH C
s©l;Ú&­¾@„!“?7C ON¯VX”X”-¶ÃÃ@ɶÃÉ¡|+p C
_rVrH¸?¶¥  O!™7V£7Ã@ɶÃÉ¡|+p C
OG¸¡…Ñ_¼V£7ZG¸¡…Ñ  TH+rÕlÃ@ɶà C
THÉ!™9”NàÑɶÃH¸? C ON¯VÃ@ɶÃX«· e7
H79Æ+rG\p7 C É_Mø'_¼E¯VrMÃ7'É!™šl C
G7lV£¡“ e!“+rH7q¶Ã C O!™7V£7Ã@ɶÃX«· e7
!¥H¸¶Ã_3&”ÕsTH  É_Mø'_¼E¯VrMÃ7'É!™šl C
bTlG a¨COÝ0NàÑɶÃH¸? C ON¯V77Gî½@ɶÃN¯sᡅV¥( C
bTlG a¨C#GH7G§…v#NàÑɶÃ\p7 O!™7V£7Ã@ɶÃN¯sᡅV¥( C
E¯VrMÃ7'ÝMø
C G¶Ãl¶ÃÑÉH¶Ãl¶rÑɶÝMÃ7_3&”¡…?°
bTlG a¨H¸TGÝ0NàÑɶÃH¸? G9”ÉG¶¥ C
‡H;ț¡ÑMÃ7\зZtH¶Ãɶr?7bTlG a¨C QT_z¸Ý0ÉH¶Ã C
HTl7Vr=E¯;Úy_¶Ã¶ÃɶÃbTlG a¨C XÕf§…vÑ?É_;Úw?§…vX”X”ª\rm7?7 C
QV£®T  ON¯V_3&”¡…?°G9”ÉG¶¥ C
u¶ÃÝH¶rV£®T  ON¯VXÕfªTH¸? C
GV£©ÝH¶rNàÑɶÃuaÕ  ON¯VXÕfª+p C
OÃÉ¡…THHV£'”V£®T  ON¯VXÕf¡ÎÑA¶r?7 C
à €G_Ñ;Ú¾E¯VrMÃ7'É¡…H7  ‡@ o9ÆV£¶Ã7?7XՔH¶¥ C
OÝNàÑɶÃV£¶rwH>ÝNàÑɶr?§…v  ON¯V——¡¥^Î C
¶r¶Ã°V£¶¥   ON¯VVr\p7— ¡¥^Î C
HTl7Vr=H7ɶrT7F¯ÙTÉ¡…H7\p7  ON¯V+ršlNàÑɶÃH7ª@ 
O¡“?XÕ«·V£HÉH¶ÃÕsT C ON¯V\ÝV+rH¸?7 
MohanPublications - [3]
3 - www.Devullu.Com
 ON¯V9ÆV£¶Ã7?7E¯¤¡^» C
T¡…nɶÃ;ÄZ_z
¶r?7 C
ON¯VGÑHTH7ª@ C
G¸V£G s¨¶Ã_r!™
9 ”%ON¯V9ÆV£¶Ã7?7 C !™'ζÃÝMÃ7 ePߔ" C
;ÚuG !™'”_3V<›¡nɶÃH¸9Æ¶Ãj C
lq¡ÎÂs¨¶Ã_r!™
dA„Z‰ON¯V9ÆV£¶Ã7?7 C !™'ζÃÝMÃ7 ePߔ" C
Z @ olV£ÖTCON¯V\зXÕfH C
bMÏVr¿MÃ7uV£tMÃ7 C
N¯VG¶ÃÉH¶Ã C
&”¶Ã¡…!™'ζÃÉ_\݇¡… C
N¯VQT7É!™9”\p7 
&­¾ZH7V£jX­aÕu C
TH!™7V£7\rVr?ÉH¶Ã¡…?°H C
&­¾ZÉ_;­w¶ÃÑV£H¸? C
Ol¶ÃыߔH7q¶ÃHÃ@ɶÃ C
H9$V£ÑuV£tVà ePߔ" C
9”qlMÃ7ß­N¯V C
&”¶Ã¡…H7¡…V£l C
OZ @ €N¯V‹ß”H7q¶Ã &­¾ZGV£G©¾ C
OGî½@ɶÃ C 07ªTT¡“?;ÄF¯?7 C
!™&”TTH79”Vr&»Ã@ɶà C H9$V£Ñ&”ÅTXՔGºV£ C
&­¾F¯?7 &­¾ZG©MÃ7X­aÕu C
!“›V=MÃ7_r!™ C ;Úy XÕfH 9 $ V£Ñ ‡V¥H7'Î C
¡“?ÃÉ¡…—!™•?_r!™!“›V=MÃ7    T¡…nɶÃ_z?H7ª@ C
 _r!™øGÕsT C
É!™9”XÕf¸7_r!™H!“›V=MÃ7  G V r©V£ ~ &­¾Z  C
bTlG a¨_r!™\з;ÈÉG Ñ  ÉE¯šl7¡…&­¾Z C
H?7!™7\r@Vr‡_z
¶r?7 THV£ ¶ ÃwH?7;Ú yXÕ fM и !™H?7 C
Vr;Úy?7\r@¡Î  ;ÚyXÕf;Ú§…v+r?7 C
¡“?ÃÉ¡…&­¾Z¡“? eV<  9 ” G ћV 8”_z 
¶r?7 C
N¯s¡“? eV<  G.ß­„XÕfZ¶< C
E¯¤¡^»¡“? eV<  H9$V£Ñ%_ ¡… C
¶rª¡…Ü?¡…‘¦MÃ7\p7 C _ ¼•7ž H 7à ®?7_z 
¶r?7 C
›¡V£ÀÚ&­¾ZV£9”N¯?7 C ¡…??7_z
¶r?7 C
&­¾ZÉm9”jV£9”N¯?7 C &”¶Ã ¡ … à ɡ … \Ý M Ã7 e  Pߔ" C
H¸TN¯!™@&”¶Ã¡…_l~¾ C H¸TN¯!™@ÉE¯1T&­¾ZÉ!™šl
HVr9”79 ”V£&”¶Ã¡…_l~¾ C C_¼r®Ou\rGVrH¼ C
HÕl¸HV£\r9”\Ð7É¾ &­¾Z ; ÈJœ^”º?7 C
s©l;Ú§…/•H?7 C !™7E¯Ñ;Ú¶rB¨_r!™
G _¼ß»¤V7 €GW  C C
;ÚXÕf79”­V£É_¡“‡¡… C É_;Úwà Ý;Ú©V£\p7 C
_3V£©_Vr;Ú@ C s©l ; ÚX Ք H_z ? à  Éa ¡… C
_Vr;ÚV£&­¾Z&”ÅTGV£©G© C &­¾Z;Ú¶ÃMи!™V£¶rwH>
É_;ÚwG Õl7 C T¸V£7Mи!“?_z
¶r?7 C
Q!™N¯HÉa¡… C
MohanPublications - [4]
4 - www.Devullu.Com
 9”GÑN¯HÉa¡… C l;ÈXÕf7¡ÎÑ_z?uV£tMÃ7 C
ߔ߻¡Î¶rX» C ¶Ã&­ZH?7 C
;Ú§…vT;ÈJ C Fà e;ÚHV£7=?7 
bÕl7u¡…É_;Úw;ÈJ C V£É!™9”GH7GÑÉ_XՔHH?7 
_Vr;ÚV£&­¾ZÉ_;Úw&­¾Z C ÃÉlÉ!™9”GH7GÑÉ_XՔHH?7 
QZž¡…HV£7=¡  e_
„ C §…vªÉ!™9”GH7GÑÉ_XՔHH?7 
mq9”¶<&”¶Ã¡… m7ÕlÉ!™9”GH7GÑÉ_XՔHH?7 
ÉE¯1TÉ_¾¡Î_¼TV£7jÉl' C
?!™wV£¶rw¡…V£ C
Z•°r‡¡… C
V¥(ß­„&­¾Z+ÝV£7®¡ T o C
V¥(ß­„N¯HÉa¡…+ÝV£7®¡ T oC
V¥(ß­„G8”;ÈJ C
!™7V£7É!™9”GH7GÑÉ_XՔHH?7 
;ÚyÉ¡…É!™9”GH7GÑÉ_XՔHH?7 
;ÚuÉ!™9”GH7GÑÉ_XՔHH?7 
Vr94¬›¡¶Ã7É!™9”H77?
GH7GÑÉ_XՔHH?7 
bÕl7u¡…É!™9”H?7x_É!™9”H?7
V¥(ß­„T¡…nɶÃ+r € GH7GÑÉ_XՔHH?7 C
_z
¶ÃH?7 C H9$V£ÑH¸VrÑ e C
V¥(ß­„\зl&­¾Z ?_z&”¶Ã¡… C
+ÝV£7®¡¥ o C &”¶Ã¡“?¡“V£H C
07_¼^ΞT¶Ý%Ql7´½¶ÃV£9”N¯?7 \Ý7Z?!™w_z
¶ÃH?7 C
N¯V77!™'_¾¤V oˆ  HqZXÕf?!™w_z
¶ÃH?7 
¤¡_ &­¾Z_@ÃMÃ7 C 7Õl7T?!™w_z
¶ÃH?7 
H9$V£Ñœ¶rH7'Î C ¡…Vrº•¡…?!™w_z
¶ÃH?7 
G¸V£ÃÉlÉ!™9”'H?7 C G 9”?!™w_z
¶ÃH?7 
É_G l¨H§…vÑ?&”¶Ã¡“?7\ݛV¡  e_°C ¡…T?!™w_z
¶ÃH?7 
QlqZž¤V\Ð7 €GW C ¶Ã7??!™w_z
¶ÃH?7 
É!™9”GrV£ _z?uV£tMÃ7%_ ¡… C Hq‡®¡…?!™w_z
¶ÃH?7 
&­¾Z¤V7 €GW C ÕlT7G7Â?!™w_z
¶ÃH?7 
&”¶Ã¡…H¸VrÑ e H7¡…V£?!™w_z
¶ÃH?7 
E¯¶ÃÉ_¾¡ÎMÃ7šs¶Ãšl¡  e_
„C §…vXÕf?!™w_z
¶ÃH?7 
&­¾ZsÉ_¡“‡¡…E¯¶ÃÉ_¾¡ÎMÃ7šs¶Ãšl 07T?!™w_z
¶ÃH?7 
¡  e_
„ C +rV£lG9 ”¶Ã C
+r €&­¾Z C _r!™_µ@¦¡…ßÓ±¡“!™'ζà C
T¡…nɶÃE¯@&”¶Ã!¥V£G0V£XÕfÉsrV£C ¶rVrm?CÃÉlm?
?!™wE¯@&”¶Ã!¥V£G0V£XÕfÉsrV£C \ݛV¡  e_° C
!|¶ÃH7G9 ”¶Ã C G7?XÕf?!™wN¯ÕlT
9”­V£V£¶ÃwH¸? C œÉ¶r?!™7V£7H˜@Ñ!™7E¯Ñ C
&”¶Ã¡…_z?H7'ÎH7ª@ C Vr94›¡¶Ã7H¼?Mи!™H77 C
_¼ZºV£_r!™ ÕrMøÉ!™9”H77?7 C
CT7 oC C
MohanPublications - [5]
5 - www.Devullu.Com
&­¾Z&”ÅT%_ ¡… C \rG7Ñ;ÈJ\Ý¡…HC C
BVrH7+p!“@É!™šlH?7 QT7XÕfHG7?XÕf\rG7ÑC C
&­¾ZsV£XÕf C QT7XÕfHG7?XÕf\rG7ÑC C
É!™9”XՔHm?H?7 C _r!™\Ý¡…H77 C
¡“?ÃÉ¡…l;Ú C H‡ZÙG9 ”¶Ã 
QT7XÕfHÉ_;Èw&­¾Z C _Ã_¡În;ÈJ›¡GWX«· p 
&­¾Z;ÈJß­ G s¨TÑGV£> C
\r¶rHV£'XÕf¸¡…E¯?7 C G s¨TÑV£9”G\p7 C
_¼V¥!“7&”¶Ã¡… C G¸V£G s¨TÑœ+rÑH7'Î C
XՔ\rV£¨V£¶rw¡…V£ C ÕlqH+r €&­¾Z C
XՔV£UMÃ7&­¾ZGV£©G© C &«·7Ü&”¶Ã¡…‡¡“H7'Î C
QZž¡…HV£=_l¨¾
C ¡“?GV£°Mи!™ÃÉa¡… C
&­¾Z;ÈJß­ ¡“? eV<@Ez¯Vrj¡…7^Î 
GÝ9Æ?7GH¸Õs+r?7 C _r!™!™'ζÃG s~¶ÃC
É_;Úw¶Ãɶà C Pl7+¥(G¸V£G s¨¶Ã¶Ã C
H9$V£Ñ C &­¾Vr©G7ÑGV£©G© C
‡Zž&”¶Ã¡…H?7 C &­¾ZG7Õl C
XՔV£UMÃ7_z
¶Ã&­¾Z C ÕlqH+r o C
H.\Ð7TMи!™H?7 C &­¾ZV£9”GX­aÕu C
&”¶Ã¡…_@R
à ePߔ" C mq9”&”Š¶Ã¡…XÕf^­ž¶Ã°?\r. C
VrK_¾Q\rV£7ˆÉ!™9µ”¶ÃH79ÆH79”­E¯ÕsMÃ7 mq9”¶ÃÂ9 ”¶Ã C
\rÃG°¾OH7Õl7V£¡…qZtH˜@Ñ!“@É!™šlH?7 H779$V£ÑH?„@ C
mq9”¶<_Vr;ÚV£9”­Vr;ÈJHC C &­¾Z¡…?°?¶Ã&«·7uG¸É¶ÃXՔZ\p7C
mq9”¶<_Vr;ÚV£9”­Vr;ÈJHC C GH¶ÃÂVr?
mq9”¶<_Vr;ÚV£9”­Vr;ÈJHC C Cm7IӞ;Ú¶rB¨_r!™ C
mq9”¶<_Vr;ÚV£9”­Vr;ÈJHC C &«·7u&”¶Ã¡…ÃÉa¡… C
XՔ\rV£~V£¶rw¡…V£H C &«·7uG¸É¶ÃXՔZ\p7 C
H9$V£Ñœ¶rH7'Î C &«·7uG¸É¶rV£~%_ ¡… C
H94V£Ñœ¶rH7'ÎCE¯V£7ž C l;ÚH7XՔH C
G©_w;ÈJH C G7HV£®?bª+ÝMÃ7&­¾Z C
;Ú¶ÃMи!™H7ª@ C &”¶Ã¡…;ĄZ' C
ÉH¶ÃuV£tMÃ7¡…?°H
„ C &”¶Ã¡…E¯@&”¶Ã C
зHªÅH?„XÕf C &”¶Ã¡…_z?+rVrMÃ7'ƒMÃ7 C
HG¶ÃVrª;Ú§…vT\p7 ?!™w+r o
mq9”¶<;Ú§…vT;ÈJ  Ca\r¡…V£7u\С…•G7X”´VrH¼C
\rG7Ñ;ÈJ\Ý¡…HC C _z?%_ ¡…Cx_ÉlZž ¡“\Ý7;Ú©V£VrH¼ C
\rG7Ñ;ÈJ\Ý¡…HC C _z?%_ ¡…CH7ߔ„aH7'Î C
\rG7Ñ;ÈJ\Ý¡…HC C _¼V¥9 ”¶Ãl@Öu C
MohanPublications - [6]
6 - www.Devullu.Com
GVr©V£~ÃÉa¡… HXՔ!™ C \rG7Ñl7aBÕ C
HXՔ!™ C ;Ú©¡…V£j\rG7ÑÉ_¡“‡¡… ›¡GWX«· p 
HXՔ!™ C ¡…qZt\rG7Ñ;ÈJH C
HXՔ!™ C ª?\rG7Ñ;Ú?\rG7Ñ
GVr©V£~œ¶rH7'Î C l¶Ã¸@_ e‘+ršp C
G©V£œ¶rH7'Î C H7MÃ7\rG7Ñ !¥V£G0V£XÕfÉsrV£ C
_3V£©¡“ß”H7q¶Ã C \rG7Ñ&­¾ 
x¶ÃÑV£¡“ß”H7q¶Ã C H7Td?7„H7T\rG7Ñ 
ÉE¯1TÉ_;Úwœ¶rH7'Î C \rGÑH\rG7Ñ_3&”ÕsTH77B!– C
\rG7Ñ?7 \rG7ÑlV£°' C
V¥(ß­„ \rG7Ñl— +ÝV£7®¡ T o C \Ý¡…IÓ;Ú©V£\rG7Ñ;ÈJ C
\rG7Ñ;ÈJV£9”GH?7 C Ý\r?MÃ7\rG7Ñ C
\rG7ÑT7m^Ξ07d?7„ C ;ÈÉGµÑMÃ7!“MÃ7ɾ!™q9”\rG7Ñ C
07V£¸07\rG7Ñ C \rG7ÑuaÕ C
!™q9”\rG7Ñœ^”º?7 C !™q9”\rG7чV¥H7'Î C
\rG7Ñ_3ª C ¡“\Ý7;Ú©V£\rG7ÑG7Õs¡…V£ C
\rG7ÑG¸É¶ÃH?7 C +ÝH¸u!™q9”\rG7Ñ C
\rG7Ñ;ÈJV£9”N¯?7 C OVrH7¡…qZt\rG7Ñ;ÈJ C
!™q9”\rG7ÑHV£7=?7 C \rG7ÑXÕf¸7 C
;Ú©¡…V£j\rG7Ñ;ÈJ‘¶r \rG7ÑuaÕ C
07d^ÎE¯„T7?7 C \rG7Ñ;ÈJ\rGÑ\r?7!|@¾V£7_¾¤V oˆ C
;Ú©¡…V£j\rG7Ñ;ÈJ‘¶r H7ɶÃ;ÈÉN¯Ñ?7
07d e„bMÃ7H?7 C H7ɶÃN¯ÕlT C
;Ú©¡…V£j\rG7Ñ;ÈJ ¶ÃɶÃ&”? C
œÉ¶r?!™7V£7H˜@Ñ!™7E¯Ñ C H7ɶÃ;Ú¡ÎÑ C
bÕl7u¡…!™q9”\rG7Ñ C l¶rÑɶÝMÃ7¶ÃɶÃl C
;ÚyXÕf\rG7Ñ C l¶rÑɶÝMÃ7H˜
¡“¶ÃɶÃ\p7 C
\rG7ÑMÃ7ɶÃV£¶rwH> C ¶rɾ¡…_r!™ C
\rG7Ñ;ÈJ C MÃ7¡În'ƒ¶Ãɶà C
9”gGWE¯„T7„ C H7ɶrT7F¯ÙTÃÉa¡… C
!™q9”uVrj'\rG7Ñ C GV£©ÝH¶rH7ɶá…HÃH?7 C
\rG7ѤV\Ð7 €GW C H7ɶr¡…nVr?V£9”G
!™q9”\rG7ÑlV£°' C &”¡…nV£u_z7•7H¼ C
&­¾ZC!™q9”\rG7ÑÃÉa¡…  GV£©ÝH¶rH7ɶÃV£¶rwH> C
\rG7ÑV£¶rw¡…V£¡  e_
„  GsrV£%_ ¡… C
\rG7ÑGÉ!™9”\p7  Mи²ÜC\rH7›¡;Ú©V£¶Ãɶà C
_Ã\rG7ÑE¯@&”¶Ã C É__ÃN¯V£¶Ãɶà C
\rG7Ñ o oH7\p7 C mlu¡…¶ÃɶÃ\p7 C
MohanPublications - [7]
7 - www.Devullu.Com
xœ®½Zž!™'_¾¶ÃɶÃ\p7 C ¡“H7ÕÝT7H¼¶Ãɶà C
!™7_ÑN¯ÕlT¶Ãɶà C ;Ú6
Ül7Vr=¶Ãɶà C
!™ÕlV£©¶ÃɶÃ\p7 C OlV£9”G 
NÇlV£?9”@H7ɶÃMÃ7ɶÃV£¶rwH>C §…vߔV£tH¶ÃɶÃ\p7 C
MÃ7ɶÃH7ɶöÃɶà C brV£G l¨+r!“V£7ŠT¶ÃɶÃ
E¯;Úy_¶Ã¶Ãɶà C á@ªTß» 
_Ãl;ÚH79Æ. e=¶Ãɶà C G l¨H˜
¡…V£9”G
V£7ÉsF¯ÙÕsMÃ7
C H7ɶÃMÃ7ɶÃG9 ”¶Ã 
H7ɶÃG a¨ C bH¸wMÃ7H7sV£
_V£;ÚyVrH7¶ÃɶÃ\p7 C H7ɶÃN¯ÕlT?7 C
O?
¶rß­H7_ÃlR C l;ÚH79Æs_3&”GV£©G© C
O!™7V£7¶Ãɶà C !|>¡“ª
¶Ãɶà C
!“MÃ7ÉU¶ÃɶÃ\p7 C V£9”Gl¶rÑɶÝMÃ7¶Ãɶà C
H79Æ;Ú¡ÎÑH7ɶöÃɶÃV£9”N¯?7 C \rVr9 ”¶Ãɶà C
Ol7V£=¶ÃɶÃ\p7 C §…vߔV£tH¶Ãɶà C
H79ÆH7q¶Ã7ªMÃ7 &”Å+rV£©H¶Ãɶà C
QH7q¶ÃE¯;Úy_¶Ã\p7 C ;ÈmV£¶Ãɶà C
GV£°+r!™¶Ãɶà C O¡“V£Ñ0VrV£7ŠT¶Ãɶà C
9”HT¶Ãɶà C mq9”¶<MÃ7ɶÃV£¶rw¡…V£ C
Fà e;Úu¶Ã¶Ãɶà C H7ɶÃG Õl7CHXՔ!™ C
;ț¡ÑMÃ7¶Ãɶà C H7ɶÃG Õl7CHXՔ!™ C
V£7ÉlMøH7ÀÚ¶Ãɶà C H7ɶr?7¶Ãɶr?7 C
?¡ƒÍÉ_¶Ã²Vr¶ÃɶÃ\p7 C ;ÈV£l¾?¡…¶Ãɶà C
9 ”V£';Ú6
ܶÃɶÃ\p7 C OXÕ«·V£H¶Ãɶà C
H¸MøÉ_¶Ã²Vr¶ÃɶÃ\p7 C H7ɶÃV£¶rw¡…V£ C
O;Ú©V£¸_É_¶Ã²Vr¶ÃɶÃ\p7 C QT7XÕfHMÃ7ɶÃH7ɶÇV¥H7'Î C
G©Vrt¡…V£Þ'XÕ«·V£H¶Ãɶà C QT7XÕfHMÃ7ɶÃH7ɶÃœ¶rH7'Î C
¡“R;Èߔ¡În¶Ãɶà C ¶rɾ¡…É__Ã C
;Ⱦ¶ÃɶÃ\p7 C ¶rɾ¡…uaÕ C
MÃ7ɶÃG a¨ C ¶rɾ¡…H7Vrj?7 C
O?¡ƒÍ¶ÃɶÃ\p7 C ¶rɾ¡…V£9”N¯?7 C
H7ɶÃH79”­laÕ H7ɶÃH¸? C
ÉGµÑÝH¶r
¡…?°\p7 C É!™šs?7CbVrÕlT?7
H7ɶÃH79”­laÕ
_¼V£7ZÝH¶r
¡…?°\p7 C XÕf!™H%=¶Ã;­„¡…¶r¶Ã°V£G9 ”¶Ã C
H7ɶÃ;ÈJÉ!™šlH C XÕf!™H%=¶ÃHÃT 
É_¶Ã²Vr¡…q¶r¶Ãɶà C XÕf!™H%=¶Ã ;­„¡…¶r¶Ã°V£›¡G7X«· o!–
!™'Ó;ÚbVrÕlT C
MohanPublications - [8]
8 - www.Devullu.Com
!™'Ó;­E¯GT C u¶Ã-¶Ãß­THÉ!™9Æ?7 C
THÉ!™9”\зXÕfH C N¯?É!“H7H?7 C
THÉ!™9”¤V\Ð7 €GW C !™7V£7;ÚyÉ¡…É_XՔHHÃÉl¡…À”+r € C
THÉ!™9”\Ýl C ;ÚuÉ!™9”¤V7 €GW C
;ÚuÉ!™9ÆVrÕlT C &”¶Ã¡…G7ÕsN¯V£H
ba¶rVrÕlT C C&”¶Ã¡…\и¡…nÉ_sVu C
G7Ém9Æj'”VrÕlT C \r9”&­¾ZH7ª@
O‡HbVrÕlT C CH¸›V&»H¸œ!–¤!· p
?¡ƒÍbVrÕlT C N¯V!™'_¾¤V oˆ C
9”T7H7sVrÕlT C 07_¼^ΞT¶Ý%um^Ξ
?
¶rVrÕlT C 07-¶ÃV£9”N¯?7
OÃÉ¡“VrÕlT C T¸H7Vr?-ß«·_zW¤!· p C
!“MÃ7ÉUbVrÕlT C 07QlqF¯žu¡Î_V£7
0V£XÕfÉsVrÕlT C +Ý\p7¡…V£¡…n+p C
§…vªÉ!™9ÆVrÕlT C T¸H7Vr?-¤V7 €GW 
XÕ«·V£\rVrÕlT C _¼^ΞT¶Ý%m^Ξ07QlqZž
з\rVrÕlT C Cx¥!™Hq¾Ñ\rE¯VrBÕHqa¨ C
A¶rVrÕlTXÕf!™H%=¶Ã;­„¡… H˜¡…_Ã;ÚU C
¶r¶Ã°V£G9 ”¶Ã C OVrH7¡…VrtH7q¶Ã 
O\Ý¡…IÓ;Ú©VrÕlT C xE¯GTÕsT 
9”MÃ7ÉA\rVrÕlT C ÝH¼ÀÚyÁ h^»¡“\p7 C
?¡ƒÍTV£G 9ÆVrÕlT C !™'_¾XՔZ C
OX”ߔɾ_¼V£G7l‘NàÑɶá…lmC MÃ7(›V©lx_TMÃ7T\r9”
Ý0‹ß”H7q¶Ã C É_Mи!™H7ª@ C
_¼Vr'_ eG7lV£¡“ eHÃT C THMи!™7?7 C
_¼Vr'_ eVrH¸MÃ7' C bÉÕlÉ_Ý;»ß­ul@ÖÃH?G T
_¼Vr'_ eXՔV£¶Ã C É_H.lVr=?7 C
_¼Vr'_ eXՔ!™H¶Ã C G¡…?ÝH¶rQFàž¶ÃÑVr?7{_l¿aC
\r‹j¡ÎVrH¸MÃ7'G¸@ C QFàž¶ÃÑV£;Ú¶Ã+rH¸HÀÚy?¶¥ C
¡“?GV£°Mи!™ C G¡…?ÝH¶rQFàž¶ÃÑV£;Ú¶Ã+rH¸HÀÚy?7
u¶Ã-¶ÃHß­V£7És¡…n?7 C ›¡GWX«· o!– 
u¶Ã-¶ÃHß­THV£¶rw?7 C G¡…?ÝH¶rG9”ÉG+rH7NàÑɶr?7
\ÝlG¸¡…ÑH?7 C Ý0ÝH¶Ã?7 C
\ÝH7T_lN¯VrH7q¶Ã C G¡…?ÝH¶rG9”ÉG+rH¸HÀÚy?7
_ e!™?7_V£©a+r?7 C Ý0ÝH¶Ã?7 C
G¸¡ÎÑV£¶rw?7 C bÕs¾j¡…G¸¡ÎÑuaÕ C
9”T7H7î½@ɶà C ÉX”9”j'7?7!¥É¶r?7É_HV£?7 C
THÉ!™9”lV£ÖT\p7 C GV£©ÝH¶rG©V£¸_¼ e7
MohanPublications - [9]
9 - www.Devullu.Com
 CO\Ý¡…IÓ;Ú©V£7 e7 C XÕf!™H¶<G7Ѿ 
O?¡ƒÍGuwaÕ C G¸V¥E¯GT C
H¸V£Þß»bV<ž ¡“R. e C
¡…VrIÓ§…v!–_z3+ÝV£7®¡¥ o C Ý0XՔ!™H¶Ã 
H¸}¡Û¤!· p C Obª+ÝMÃ7 
ÃlV£!™ C ÕlV£jGÝ9Æ?7 
_ÃH.9”T7H7¶<\зXÕfH C bÕs¾j¡…з¡…HG7ÑH¼?7 
!™V£7 e_¼Vr' C VrH¸MÃ7' C
H¸_z7_¼Vr' C Eà¶ÃTXՔ!™H¶Ã C
‡H_¼Vr' C ‡HH7ɶÃH77?7 C
\з;È._¼Vr' C G©V£&”ÅTH77 C
¡“‘Ñ¡…_¼Vr' C !™V£7 e_¼Vr'B!– C
¡“‘Ñ¡…_¼Vr'œTwa C OÝ0;ÚV£TwHVrɾÉH¶Ã¡…?° C
GV£©¡“V£G a¨¡ÎVrH¸MÃ7'E¯VrMÃ7'C NÇlV£?9”@XՔZ+¥@ C
{_l¿X”?‡¡…n C !™V£7 e_¼Vr'+¥@ C
Hq¡…nÝH¶Ã?7 C \Ý¡…IÓ;Ú©V£;Ú©V£¸_ C
Mø(ZN¯jV£ÑGN¯ºV£ÃÉa¡… C Ý0XՔ!™H¶Ã C
G+r¶ÃT\зa¡… ¡…ß”'¥¶ÃÂH!¥É¶ÃÉ_HV£?7 C
CÉX”9”j'N¯jVrÑ!™H7¡…?°\p7 C 07_¼^ΞT_ ?„?§…vQlqZž+Ý\p7 C
öÃ7›V©lH?7 C \зlÉ!™šs?7
THÉ!™9ÆVrÕlT C b9ÆV£bV¥!™ C
¶rÀÚ_É¶ÃGH¸9ÆV£!¥_¼V£ C H˜
¡“\зlœ^”º?7 C
H7T7ÕlV£j;ÈJHÃTß­ bMϛV©l\зlœ^”º?7 C
›¡GWX«· e7 C !™q9”\зlV£9”N¯?7 C
H¸THÕlV£jH77?7 C !™q9”\зlN¯V£ C
\ÝlH7ɶÃG9 ”¶Ã C 9”­7Mи\зls©l;Ú?H'œ¡Î¶ÃÂC
G9”ÉG
!“V£®T C É_¡…q¾\зl C
O‡HA¶Ã C b9ÆV£C\зl C
s©l;Úx_uZ¶Ã7Ñ?7 C G_3V£tbMϛV©lCœ^”º\зl C
_¼Vr'_ e\r@NÇlV£?9”@ bMϛV©l\p7 C
›¡GWX«· p C bMϛV©lH˜
¡“\зl%_ ¡… C
;­„¡…¶r¶Ã°V£G9 ”¶Ã _¼?\r.¶¥ l7_§…/V£?7b§…v§…/V£?7¡“MÃ7!™¸V£?7
mq9”¶<‡HNàÑɶÃV£¶rw¡…V£H C \r e¡…Cx_Mи!“?7 C
mq9”¶<Ý0NàÑɶÃV£¶rw¡…V£H C #¡…H˜
¡“\зl C
l¡În'”Hq¶Ã;Ú.H?7 C QF¯ž!™9”qlMÃ7XՔ!“?7 C
aHÝ;È?Z‰t›¡nɶÃlV£Öu C V£9”GG l¨Mи!™\зlN¯V£\p7 C
ÕlV£jG Õl7H¼›¡GWX«· o!– C ÉE¯šl7¡…9”­7Mи\зl C
XՔV£UMÃ7;Ê·H›¡nɶÃMøɶrl@Öu C áX«G ^Î C
MohanPublications - [10]
10 - www.Devullu.Com
{9”߻Ѥ!· p C 9ÆV£¾¤!·¡ T7H¸ 
bMϛV©lC-HT\Ýl C OQMÃ7_°%¡…nF C
_z¼ pšÐV£_   OQMÃ7_°XÕfªTH¸?F C
+rÃ7V£ß»šÐV£_  C OQMÃ7_°u¶Ã_3ªP C
G_3V£tbV¥!“u¡ÎuØØ C OQMÃ7_°u¶ÃuMÃ7H¸H>P C
¡ƒÀÚÁ+ _Ò?707GH7Gß«·¶Ý C XÕf\rÜ%¡…nOXÕf\rÜ‹ß”H7q¶Ã C
Mи!“H7ɶà C Ý0‹ß”H7q¶Ã C
Mи!“H7 Ý•7G Ý C OÝ0_3&”¡…?° C
{9”V£´ß»\Ð7 oG +pC{9”߻ѕ7 Ý C Ý0XÕf¡ÎÑA¶r?7 C
{9”ß»Ñ{_z·ß» C XÕf\rÜ%¡…nP C
HG7Ñ!™7'E¯V¦£ C Ý0XÕf¡ÎÑH¸?F C
V£N¯MÃ7T\r-¡…V£'¶Ãɶà C OQMÃ7_°XÕfª+rH> C
HG7Ñ!™7'H7¡…V£l  QMÃ7_°_3&”aÕ
+r•7\зl›¡GWX«· pVr\p7-  &ÓG7sG7N¯!–¶¥ C
+r•7\зlœTwa  XÕfªT?7C¡ƒV£ÑT?7
X”H7j\зl C
ÉE¯'”MøH7HMи!™ QTwH7MÃ7G¡ƒV£Ñ+ruaÕ

QT7E¯T\зlGV£©G©Vr\p7- C ¡ƒV£ÑT?7 C
QTwH7MÃ7¡ƒV£ÑT?7
V£9”G§…v§…vº•;ÈJVr\p7- C C
9”­7Mи\зlGV£©G© OVrH7sG7¡ƒV£ÑT?7
C C
+r•7\зlœTwa GV£©ÝH¶rH7!™ÀÚ9ÆV£¶Ã7?7
C C
§…v§…vº•;ÈJœTwa HG7ÕlV£H7!™ÀÚ9ÆV£¶Ã7?7
C C
V£GV£¶rw¡…V£ NÇXՔ!™ÝH¶rH7!™ÀÚ9ÆV£¶Ã7?7 C
C
HG7Ñ!™7'É_¡“‡¡… GV£©ÝH¶rXÕfªT?7
C C
bMÃ77›V©lH7¸
¡…É_Mи!™H> œ^ΞE×^ΞE¯•?7
 C
ÃV£¡…G9 ”¶Ã &”UMÃ7A¶r?7
C C
mGHVr-MÃ7 Ý;ÚXÕf¡ÎÑA¶r?7
C C
XՔHÉ_¡“;ÚG9 ”¶Ã _ e7!™?7C_¼'›¡nɶr?7XÕf¡ÎÑA¶r?7 C
C
HG7Ñ!™7'%_ ¡… ! B´ÀÚÁE¯•?7ߔ
E¯•?7
C
œV£7Õs+r?7CbV¥!™CVr\p7- C ¡¥ß”•E¯•?7 C
G @Õs+r?ß­G_3V£tbV¥!™ QTwH7MÃ7G¡ƒV£ÑT?7 C
C h8”lV<H‹ {_>ÁE¯•?7CÉGµÑ?E¯•?7
C C
XÕf¡“ÑTlXÕfªT¡ƒV£ÑT?7]ß»ˆG Ü{GžÏß»C
QMÃ7_°CXÕf\rÜV£¡“?7 GV£©ÝH¶rXÕf¡ÎÑH7'ÎH¸? C
OQMÃ7_°‹ß”H7q¶Ã C m¶Ã7¡…H7jxMø?E¯•?7 C
OQMÃ7_°XÕfªTE¯•?7 C 9 ”^»ÂN¯!–Â
OQMÃ7_°_3&”¡…?° C _z7•N¯?XÕf¡ÎÑA¶r?7CXÕf!™H%=¶Ã C
OQMÃ7_°XÕf¡ÎÑA¶r?7 C PGW_ X”?7XÕf¡ÎÑA¶r?7 C
MohanPublications - [11]
11 - www.Devullu.Com
G7R?XÕf¡ÎÑA¶r?7 C
E× e7_¼¡…šl?7œTw C
_z7•N¯?G7H7Õl7V£A¶r?7 C
9 ”%C¶Ð?7!™7CG©X­aÕu C
_ G7R?G7H7Õl7V£A¶r?7 C
dA„Z‰C¶Ð?7!™7CG©X­aÕu C
PGW_ X”?7G7H7Õl7V£A¶r?7 C m7
„X”?‡¡…n C
PGW&”T¡ÎG7H7Õl7V£A¶r?7 C
ªTV£ß»+rß« pŠ C
\ݕ¸@G7lV£VrH7H˜@Ñ9 ”^»Â C T¸V£7P¡“º?7 C
GV£©ÝH¶rG ÜXÕf¡ÎÑA¶r?7 C
CIÓm7ß»m7¡Û C
&ÓG7sG7QMÃ7_°_3&”ÕsT C CIÓm7ß»m7¡ÛÉ¡|+p{G·( C
GV£©ÝH¶ÃXÕfªT¡ƒV£ÑT?7 C
OVrH7¡¥^Î C
ÉGµÑ?§…vx_MÏ¡…Ñ_¼GÑ¡…H?7
O‡H¡¥^Î C
O¡“¶rH7'ÎH•?7\Ð&» C
ON¯V77¡¥^Î C
O¡“¶rH7'ÎH•?7+r+p\Ð&» C \Ý7}¡Û C
;È¡“9ÆV£H•?7 Q¤¡?¶¥!“V£ €
C C
H¸N¯9ÆV£H•?7 9”qlMÃ7G°lT¡…¶Ã?7
C C
œ^Μ^”º?7 \r¶ÃMÃ7T¡“H7G¸É¶r?7
C C
Qsu¡Îœ^”º?7 P_ •¸@GWž¤!· e7
C C
_ ?„?_V£7„{_l¿a dÉl&”?V£9”N¯?7
C C
_ ?„?_V£7„œTwa H79”Él&”?V£9”N¯?7
C C
ßÓI«GWžPÉX”V e‘;ȑX­V£ˆV< C ;ڑV£XՔZX” €ߔ›!©&» C
ßÓI«GWžPÉX”V e‘ o&«·+p ɡÎMøMи!™
C C
œ+rwV£7?§…vœV£7¾ÀÚyÁ bTl!“-s¿
C C
_GзTEz¯GWž_z¼ pH•?7 9”@;Ú®Él+r•¡…
C C
\r¶rÂMÃ7T¡“H7G¸É¶r?7
_ß”\p?7É{_z· p¤V·GW?7\ФV·^ƒ¤V·GW?7 C C
\Ý_¼ÀÚyÁCd!™7V£7„ _ÃN¯MÃ7¡…
C C
ÉXÓ¡ÛEz¯GWžH•?7 V£¾V£9”N¯?7
C C
_ e7!™?ß­ÝG7¡ +Ý_  oH•?7 C QT!™V£!™
\Ð7É¡¥\¥\Ð+pH•?7 C¡…XÕfE¯^Î G©MÃ7É_¡“ZW C
GV£©ÝH¶rXÕf¡ÎÑH¸? ;Úq!“V£›¡>
C
_ ?„?_V£7„X”m7 C¡…XÕfE¯^Î G©MÃ7É_¡“ZW C
_ ?„?_V£7„E¯_ !“MÃ7ÉU&”Å+p
C C
G¶Ã9”@;Ú®É%MÃ7H77
\Ð¸É e+p\Ð79”a!¥@^”§…v o&«·+pÂC 
\Ð¸É e+p_ ?„?_V£7„ œ¶rH7'Î+r•¡…
C C
+¥V£¸@Ý+r+p\Ð&»H•?7 X”?+r!™H7j
C C
ÕlV£¡“?7 ¡“ÀÚ9”G ÑÉGµÑ?ÉH¶Ã¡…šl?7 C
PlV¥H79ÆT7XՔH¼?7  ¡“ÀÚ9”G Ñ!¥l+rH¸?XÕf!™H%=¶Ã C
Mи!“G+r?7 C ¡“ÀÚ9”G Ñ!™q9”\rG7Ñœ¶rH7'Î C
G¸V£TH7N¯ºV£H?7 C ¡“ÀÚ9”G Ñ!™q9”\rG7ÑH7Vrj?7X«· e7C
PPGWbV<9”T7H¸+pr‹N¯ C
MohanPublications - [12]
12 - www.Devullu.Com
PPGWbV<G7lV£¡“ e C XÕfZ_¼Vr' C
Ém9”j!“@-¶ÃÃ@ɶêH!™7? C Ém9”j_¼Vr' C
Oba;Ú¡…VrrV£aHÃ@¶rH7q¶Ã Ém9”j\зHV£ÑH79Æ_¼Vr' C
¡“RVr\Ý7;Ú©V£H7}‹¡…šl?7 C Ém9Æj e_¼Vr' C
_¼V¥9 ”¶ÃlV£Öu!¥V£G0 V£XÉfÕ srV£C §…/V£j_¼Vr' C
07›VT¸H7Vr?}GWžsH3p C
!™_¼Vr' C
d¶ÃV£V£¡“?7 H¸›Vº ÝMÃ7_¼Vr' C
¡“’QÕl©Õs^ƒ C H7¶Ã_¼Vr' C
;Ú©ÉX”9”j'\Ý¥¡ÎÑaÕ
+rV£l_¼Vr' C
\r9”H7T7G¸É¶ÃÉ_Mи!™ C _lj_¼Vr'CGqZ ž. e C
9 ”H¸?MÃ7Mи!“?7C\и¡…nN¯ÕlT?7C _lj_¼Vr'XÕf7. e C
9 ”H¸?MÃ7Mи!™7?¶¥ N¯ºl_¼Vr'C C
CÉ¡ÎMøMи²QT7XÕf\r?7 C N¯ºl_¼Vr'C C
\r'ڍ¡…?°Hq¡…nH77 C \rH7T_¼Vr' C
ÉE¯V£~T¶ÃV£²'Î C HVr9”_¼Vr' C
ᡅMи²b¶Ãj¡…šl C \rMÃ77_¼Vr' C
_3V£©!“Õl?9”@ C Z‰t_¼Vr' C
‡H_¼Vr' C
VrH¸MÃ7CXՔV£¶ÃCXՔ!™H¶ÃH77?7
_¼Vr'H77?7C¡…šl?7 N¯jV£ÑÉ!™šlH77?7
VrH¸MÃ7' C É_¾ZÙ¡…?°
CN¯²TTV£G 9”H7¸@Ñ C
H79ÆXՔV£¶Ã C ;Ⱦ¡…H7?¡…V£ C
H79ÆXՔ!™H¶Ã C GN¯ºV£œ¶rH7'Î
G7lV£¡“ e›¡GWX«· p C á¡ º¡…º^Î C
CPGW^Î_ ¡ TE¯°rV£7?7 OsxN¯GT¡…?°Él7H\p7 C
G7lV£¡“ eC¡ {_?„  uV£tMÃ7G Õl7XՔ!™H77?7{G^»C
¡“RH7}‹¡…šl?7XՔ!“?{G•7ž C H7¸@Ñ\Ý¡…É^”H7;ÚV£j
XÕf^ΞÉ¡…H¸V£º¡…šl?7CX«· p C Mø(ZN¯jV£ÑÉ!™šlHXՔ!™ C
Q_3V£©œ¶rH7'Î C Mø(ZN¯jV£ÑÉ!™šlHXՔ!™ C
¶Ð+r
VrH7¡…qZtT¸¶ÃT\rG¡…šl?7C GN¯ºV£H79”­laÕ C
H7VrlVrH7TwUV£7°¡…šl?7 C bB~¡…GV£©G© C
Q¡…´V<V£´ß»¡…Õl?7 C Mø(ZN¯jV£ÑÉ!™šlHXՔ!™ C
X†H7j?VrH¸MÃ7' C OÉ_¾ZÙ¡…?°ÉÕl7H\p7 C
X†H7j?XՔV£¶Ã C G¸V£TH7N¯ºV£¡…?°
C
X†H7j?XՔ!™H¶Ã C _ᓕ¡“?7 C
_öÃɶà C ?¡…nH@Ñ C
!™V£7 e_¼Vr' C bV£Þ\r9”\з.@ C
Q²w_¼Vr' C V£7ÉsV£®T¡…?°ÉÕl7H\p7 C
MohanPublications - [13]
13 - www.Devullu.Com
 Q_V£É_Mи!™
C ^ƒ¡…¶r¶Ã°V£ 
b_GÑMÃ7_Ãl;Ú &”¶Ã¡…V£9”G 
lV£Ö+rT7É¡…H7'Ρ… VrªH¸VrÑ e 
XՔ!™H¶Ã7?;ÄF¯HÕl7T7?7 C bMÏVr¿MÃ7%_ ¡… 
G;ÈÉGµÑMÃ7V£7ÉsBÕZ¡…aÕ \зsH7q¶Ã 
C¡…œ0V£XÕfÉl;ÚV£j C QT7E¯TH7ª‘ 
G7H¸V£7GØØVr?7+r^ÎÉE¯1T THÉ!™9”;ȾÕsT
É_¶Ã7?7¾@²iÉ¡ÎaÉ!™šlH?7 Cxl¡…;ȾaÕ

É_Ã7@Ãm oT œ¡Î ¶ àV£ ¶ ÃwH 
OVrH7H7ɶrT7F¯ÙTH  G©V£œ¶rH7'Î 
OVrH7THVrɶ¥¶ÃÂH¡…?°
 s©l ; Úß ­9 ” XÕ fG j Õ sT 
É;Èl¨HPl7§…v{_^”ž
" зHªÅMÃ7;­XÕf¸Z' 
CFà e;ÚGN¯ºV£H?7  QT7E¯TV£ ¶ Ãw ¡… V £H  
N¯jV£Ñ¡“_@¿¡“@¡…?7  ¡“ß”H7q¶Ã H  
T_¼G¡…G-HTH зHªÅ¡…VrtH7q¶ÃH 
\зl‡V¥H7'Î  V£  G É  l œ¶rH7'Î 
Z\зlœ¶rH7'Î  V£GV£¶ÃwGHîMÃ7 
9”H¸ÉaG¸@'”ÉE¯MÃ7‡®¶rÑÕsMÃ7
    HG 7 Ñ! ™7'V£ ¶ rw¡… V £H  
 9”­VrT7XÕfHlV£°'H 
GV£©H˜
¡“!™7'V£¶rw¡…V£  ;Ú © ¡… V £j É_ ¡ “‡¡…  \rG 7Ñ;ÈJH 
b_G~MÃ7ÕlV£jG¸É¶r?7  ÉGµÑªT¡…?°H
„ 
GV£©;ȾlV£°' GA¶ÃGVr©V£¨GÉ!™9” 
Q_V£É_Mи!™lV£°'  G  A¶Ã  G 7 Õ s G  É! ™9 ”H 
!™'¡…V£ªu  QV£ºÉ_¡“;ÚH 
G¶rT%_ ¡…  G  A¶Ã  H¸VrÑ  e H  
¾aÕuV£tMÃ7¡“'ˆ
 GA¶ÃÉ_ÕlH7X­aÕu 
H9$V£ÑlV£°'  \Ð · l¡… ? °¶Ã V £7 H¼ 
&­¾Z;ÈJV£¶ÃwH V£ G É_ % _  ¡ … 
O_¾&”¶Ã¡…_l¿¾  !™'¡“TlH 
?_z¶rá…H  O?
¶rG 9 ” ÉG + rH¸H>

O\з.TG{_·¶Ãq\Ý7a¡…É_Mи!™
 CHV£'”¶Ãj¡…XՔH¶¥ 
Gjq¾V£¶rw¡…V£HÕlV£j;ÈJ  THà  €\Ý¥¡…ÑOÝ0_3&”¡…?°
&”¶Ã¡“H7q¶Ã¶ÃN¯V£  O!“MÃ7ÉUQT7F¯ÙT¶Ã¶ÃÑ©É_¡“‡¡… 
&”¶Ã¡…X­aÕu  GA¶ÃH¸VrÑ eH 
GA¶ÃslV£°'  N¯VrH> 
GA¶ÃGVr©V£~N¯V£GÉ!™9”  XÕÓZª¡…?°H 
H9$V£ÑH¸VrÑ e !™7 V£ 7 ‡Z bMà  ›V ©l
\зlœ¶rH7'Î 
MohanPublications - [14]
14 - www.Devullu.Com
&”¶Ã¡…H7'Î  ‡H¼Vr' C
GV£©;Ú§…vTÉ_¡“‡¡…  ÝXՔ!™H¶Ã C
Mø(ZÉ_Mи!™ÃÉa¡…  ¡…?°Hq¡…n C
‡¡n“H‹„CbTlH‹„CXÕfq!™7H‹„  H79ÆV£¿;Ú C
HG¶ÃVrª;Ú§…vTH  QZž?¡ƒÍG a¨ C
¶ ^Ξ\зl  H7TbrVr?ß­uÕlV£jGÝ9Æ?§…vC
&­¾ZG s¨¶ÃGÉ!™9”H ;ÈÉGµÑMÃ7GH¸Õs+r?7 C
_r!™!™'ζÃ
 G ݨ;Ú©V£\r@V£¡…H77?7
G9”ÉG Mи!™É_¡“‡¡… 
OsV£9”G  G l¨+r!™V£7ŠT¶Ãɶà C
\Ý¡…•NàH7Mø-MÃ7 GV£©MÃ7ɶÃXՔV£¾ C
QT7ÕlV£j;ÈJ¡“ eH
 H7É ¶ à H79Æ ª?aÕ C
?¡ƒÍ_¾NàH7Mø-MÃ7 C G¡…?ÝH¶rH;Ú¡…‘COH7ÀÚMøÀÚXÕf!™H¾
MøªÅH?ºGjq¾ C H79ÆH7ɶÃV£9”N¯?7 C
Obª+ÝMÃ7  \r9”¡…?°H77 C
Vr‡¶Ã7?H¶ÃÂV£_z ¶Ã  QZ žH 77.XÕ ÓV £7 e_ljH¾ C
+r o&­¾Z;ĄZ'  G l¨+r!“V£7ŠT¶ÃɶÃ\p7_ljH¾ C
ÉGµÑÕlV£jV£¶ÃwX” h!“V£H
 ^”!™¸V<_B„Z !–9”gGWCQuw
;Ê·\¥¶ÃÂHV£¶rw¡…V£  V£¡…H77?7?BÕÃ7T7
Mø(ZÉ_Mи!™œ+rÑH7'Î 
G7G©V£m77›!©lÉ_Mи!™l@Öu
 NÇlV£?9”@ C
bMϛV©l\зlGÉ!™9”
 ‡\rTl?9”@ C
H‡ZÙG9 ”¶Ã  H79ÆTG_3V£©¡…V£7ÉsBÕZ¡…aÕt C
9”­7Mи_¾!™q9”\зl OÝ0G_Ñ;ÚU C
ÉH¶Ãø hH7'Î  à €G_Ñ;ÚU C
\з;ڍÕlV£jÉ_¡“‡¡…  ¡“V£Ñ0VrV£7ŠT¶Ãɶà C
b?MÃ7u¶rV£®T_l¨¾  ¤V\Ð7 oGW
Gjq¾H¡“Ñ_z?  ‡H?G7ÉmH7'**
b_G~mMÃ7ߔ„-MÃ7\p7  H7ɶÃG Õl7 *C
&­¾Z;ÈJGÉ!™9”H  Ol7Vr=G_Ñ;ÚUà €
¡…V£jE¯¡“.MÃ7  C{9$H7ÕsTH77 C
H94V£ÑV£¶rwH>  ÝXՔ!™H¶Ã C
G7aß­ÃT  N¯V77aH_3ª C
x¶ÃÑV£¡“ß”H7q¶Ã  \Ý¥¡…ÑaÕ\r9”%_ ¡…xlMÃ7OC
GV£°ZMÃ7GV£©G©GÉ!™9”
 Oà €_3ª{9$H7ÕsTH77 C
? ¶rm7¡Û oEà\r@V£¡…H77?7 Z‰tG\rTl²@N¯©7
XÕf!™H%=¶Ã C xlMÃ7O
O?¡ƒÍuaÕ\Ð7šl‹ C
MohanPublications - [15]
15 - www.Devullu.Com
 +ÝH¸u\r@V£¡…H77?7 OXÕf!™H%=¶Ã C
QT7XÕfH9”GÑ›V8”N¯H77Éa¡… C \Ý¥¡…Ñ \r9”%_ ¡… C
!™q9”HG7Ñ C !“T¡…À”X­aÕu C
xE¯G+rE¯@&”¶Ã C Ý0XՔ!™H¶Ã C
T¡…nɶÃH77?7á¡ º¡…º_¼GÑ¡… C O¡…qZt¡…VrtH7q¶Ã C
QT7XÕfH9”GÑ›V.N¯H77Éa¡… C OÝG_Ñ;Ú¾ C
+ÝH¸u!™q9”\rG7Ñ C NÇlV£?9”@ C
H7794V£ÑGV£G©U ‡\rTl?9”@ C
G8”;ÈJ H79”+rG_3V£©¡… V£7ÉsBÕZ¡… C
&”¶Ã¡…H7V£jX­aÕu Z‰t_¼Vr' C
&”¶Ã¡…GV£G©U ‡H_¼Vr' C
brV£G l¨+r!“V£7ŠT¶Ãɶà C !™7E¯Ñ\зlÉ_¡“‡¡… C
H7ÀÚMøÀÚXՔ!™H¾ C !™7E¯ÑH7ɶÃMÃ7ɶöÃɶà C
Ý0XՔ!™H¶ÃXÓ¶Ã\¥?7 C T¡…nɶÃH77?7á¡ º¡…º_¼GÑ¡… C
r!™^ÎOH7ÉsH¸MÃ7' C &”¶Ã¡…H7V£jX­aÕu C
r!™^ÎXՔ!™H¶Ã C &”¶Ã¡…GV£G©U C
r!™^·H_¼Vr' C xE¯G+rE¯@&”¶ÃH77 C
? ¶rXՔZ C +ÝH¸uG8”;ÈJ C
‡HZ‰tuaÕ C

MohanPublications - [16]
16 - www.Devullu.Com