Kyaw Zwar Lynn's Publications

EARTH SCIENCE, SCIENCE NOTES

The Age of Wood by Roland Ennos

အကျ$်းချ(ပ်

Our Planet ထဲက Jungles အခန်းမှာ ကိုလံဘတ်အ2ကိ3ကာလတုနး် က အေမဇံုေတာထဲမှာ 6မိ 7ြပတည်ခဲ့

တဲ ့ ယ=်ေကျးမ?ေတွ Aှ ိ ခဲ့ေBကာင်း ဖတ်ရေတာ့ အံ ဩ ့ ရတယ်။ အရင်တန ု း် က ေတာင်အေမရိ ကဆိုရင်
လက်Aှိ ပီ Jူးနဲ အက်
့ ေကွေဒါ Nိငု ်ငံေတွမှာ Aှ ိ ခဲ့တဲ့ အင်ကာ (Inca) နဲ အင်
့ ကာအ2ကိ3ကာလ ယ=်ေကျးမ?ေတွ
ေလာက်ပဲ Aှ ိ မယ် ထင်ထားတာကိုး။ တကယ်လည်း မBကာေသးခင်ကအထိ လူေတွ အေတာ် များများက
အေမဇံုေတာဆိုရင် ေတာမခု တ်ဖူးတဲ ့ ေနရာလိP ထင်ေနBကတာ။

ဒီေနေခတ်
့ မှာ အေမဇံုကို လူသူအရမ် းေပါက်၊ ေတာြပ3န်းလာေတာ့မှ ဟိးု ေAှ းေAှ းတုနး် က ေြမတံတိင ု ်း
ေတွ၊ ကျ ံ3းေတွကို လူေတွ သတိထားမိ လာBကတာေပါ ့။ ဥေရာပဟာလည်း ၈၀ရာခို င်Nှ3န်းေလာက်
သစ် ေတာ ြဖစ် ခဲ့ဖူးသတဲ။့ ေAှ းတုနး် က ဂျာမန်အNွယ်ဝင်ေတွဟာ 6မိ 7ြပတည်ေထာင်တဲအ ့ ခါ သစ် ေတာ
‘ပင်လယ်’2ကီးထဲမှာ တစ် ခုစီ သီးြခားြဖစ် ေနခဲ့ တယ်။ ေနာင်အခါ လူဦးေရတိးု ၊ သစ် ေတာေတွ ြပ3န်းလာ
ရင်းနဲ 6မိ ဲ ့ ခုBကားမှာ လမ် းပိုေပါက်လာ6ပီ း၊ Nိင
့ 7ြပတစ် ခုနတစ် ု ်ငံေရးအရ ဂျာမန်အNွယ်ေတွ ပိုစုစည်းမိ တဲ့
အခါကျမှ ေရာမအင်ပါယာထဲကို ထိုးေဖာက်Nင ုိ ်BကတာလိP ဆိုတယ်။ (ဘယ်စာအုပ်ထဲမှာမှနး် မမှတ်မိ
ေတာ့၊ ြပန်Aှာတာလည်း မေတZေသး။) ဒါေတွက လူသားနဲ သစ် ့ ေတာရဲ [ ဆက်Nယ
ွ ်မ?က ဘယ်ေလာက်
ေAှ းကျ၊ နက်J?ိင်းတယ်ဆိုတာကို ြပပါတယ်။

ဇီ ဝေဗဒပညာAှ င် Roland Ennos ရဲ [ Age of Wood က microhistory အမျ ိ3းအစား စာအုပ်ပါ။ ၂၀၀၂
တုနး် က  Mark Kurlansky ေရးခဲ့ တဲ့ Salt – A World History က သမိုင်းကို ဆား^J?ေထာင့်ကေန ေရးခဲ့
သလိမ ု ျ ိ3းေပါ ့။ Ennos ရဲ [ စာအုပ်က လူတပ
ူ Jို င်းမိ တ် ကာလကေန ယေနအထိ ့ ကမ_ာသ့ မိုင်းကို လူန ဲ ့
သစ် သားရဲ [ ပတ်သက်ပံု ^J?ေထာင့်ကေန ေဆွးေNွးြပထားတာပါ။ ဒီစာအုပ် ဖတ်6ပီ းရင် သစ် သားအေပ`
ြမင်တဲအ ့ ြမင် ေတာ် ေတာ် ေြပာင်းသွားလိမ့်မယ်။ ဗိ သုကာ၊ လက်သမား ေဝါဟာရေတွန ဲ သိ ့ ပ်မရင်းNှးီ လိP
နည်းနည်းေတာ့ တိင ု ်ပတ်ေပမယ့် ေယဘုယျ ြခံ 3Bကည့်ရင် စိ တ်ဝင်စားဖိP ေကာင်းပါတယ်။

အပိုင်း (၁)က လb ဆင့်ကဲြဖစ် စ=်မှာ သစ် ပင်န ဲ သစ်

့ သားရဲ [ အခန်းကcကို ေြပာထားတာပါ။ အပိုင်း (၂) က
စက်မ?ေတာ် လှနေ် ရး မတိငု ်ခင် သမိုင်းတစ် ေလdာက် သစ် သားအေBကာင်း ေဆွးေNွးထားတယ်။ အပိုင်း (၃)
က စက်မ?ေတာ် လှနေ ် ရးေBကာင့် သစ် သားရဲ [ ကc ေလdာကျခဲ့ ရပံု ြဖစ် 6ပီ း အပိုင်း (၄) ကေတာ့ သစ် သား
:
 ကို လူေတွ အရင်ေလာက် တန်ဖိုးမထားတာေBကာင့် သစ် ေတာြပ3န်းတီးမ?ကို ပိုဆိုးရွ ားရပံုကို ေြပာြပထား
တယ်။

စ◌ာအုပ်မှာ ေလးပိုင်းပါ6ပီ း အပိုင်း (၁) က လb ဆင့်ကဲြဖစ် စ=်မှာ သစ် ပင်န ဲ သစ် ့ သားရဲ [ အခန်းကcကို
ေြပာထားတာပါ။ ဇီ ဝေဗဒပညာAှ င်ေတွက လb ဆင့်ကဲြဖစ် စ=်မှာ ဘယ်လိန ု ည်းနဲ မတ့် တပ် လမ် းေလdာက်
ြခင်း ြဖစ် လာသလဲ ဆိုတာကို စ=်းစားတဲအ ့ ခါ ချင်ပန်ဇီလိမ ု ျ ိ3း လက် ေချာင်းဆစ် န ဲ လမ့် းေလ0ာက် ြခင်း
(knuckle walking) ကေန ေြမြပင်ေပ` မတ်တပ် ရပ် လာတာ ြဖစ် မယ်လိP Jို းJို း ေတွးခဲ့ Bကတယ်။ အခု
ေနာက်ပိုင်းေတာ့ ပJို င်းမိ တ် သုေတသီေတွက ေနာက်ထပ် အယူအဆသစ် တစ် ခုကို တင်ြပလာတယ်။ သူ
တိP အဆိုအရ လူတပ ူ Jို င်းမိ တ်ေတွဟာ သစ် ပင်ေပ`မှာ မတ်တပ် ေလdာက်တဲ့ အကျင့်ြဖစ် လာရာကေန
ေြမြပင်ေပ`မှာပါ မတ်တပ် ေလdာက်တပ် လာတာ ြဖစ် မယ်တဲ။့ သစ် ပင်ေပ` မတ်တပ် ေလdာက်တာကို
arboreal bipedalism လိP ေခ` 6ပီ း ယေနေခတ် ့ ေအာ် ရန်ဂူတန်ေတွမှာလည်း ေတZရပါတယ်။ ဒီအ ့ ြပင် လူ
တူပJို င်းမိ တ် ‘လူစီ’ဟာ သစ် ပင်ေပ`က ြပ3တ်ကျေသဆံုးခဲ့ တာ ြဖစ် တယ်လိP ၂၀၁၆ခု Nှစ် သုေတသနတစ်
ခု ကေန သိရပါတယ်။ ဒါေBကာင့် လူတပ ူ Jို င်းမိ တ် ေတွဟာ ေအာ် ရန်ဂူတန်လိမ ု ျ ိ3း သစ် ပင်ေပ`မှာ အကိုင်း
ေတွခိုရင်း လမ် းေလdာက်လိက ု ်၊ ရံ ဖန်ရံခါ ေြမြပင်ေပ` ဆင်းလိက ု ် လုပ်ရင်းကေန တြဖည်းြဖည်းနဲ ေြမြပင်
့
ေန သတiဝါ ြဖစ် လာပါသတဲ။့

ခNjာကိုယ်အေမွး အရမ် းနည်းသွားတာကလည်း လူရဲ[ ထူးြခားချက်ပဲ။ အဲ ဒါကိုလည်း တာေဝးအမဲ လိက ု ်

အNုမာနနဲ Aှ ့ င်းြပဖူးပါသတဲ။့ ေAှ းဦးလူေတွဟာ သက်လံေ ု ကာင်းေကာင်းနဲ သားေကာင်
့ ကို နာရီ ေပါင်းများ
စွာ ြဖည်းြဖည်းချင်း ေနာက်ကေန လိက ု ်ေန6ပီ း၊ သားေကာင် အေမာဆိP kသွားေတာ့မှ ဝင်သတ်ေလ့Aှိမယ်ဆို
ရင် အဲ ဒီလို တာေဝး ေြပးNိင ု ်ဖိP အေမွးထူေနရင် ကိုယ်အပူချ ိန်အရမ် းတက်6ပီ း ေြပးNိင ု ်မှာ မဟုတ်ဘူး။ ဒါ
ေBကာင့် အမဲ လိက ု ်ဖိPအတွက် သားေမွး ကွယ်ေပျာက်သွားတယ်လိP ဆိုတယ်။ ဒါေပမယ့် အာဖရိ က ေနပူပူ
ေအာက်မှာ သားေမွးမAှ ိ ရင် အသားကို ေနေရာင်ပိုထိ6ပီ း ကိုယ်အပူချ ိန် ြမန်ြမန်တက်ပါသတဲ။့ စင်စစ်
သားေမွးAှ ိ တဲ့ တိl^စmာန်ေတွကသာ ေနပူဒဏ်ကို ပိုခံNင ုိ ်တာပါတဲ။့ အဲ ဒါနဲ အ6ပိ
့ 3င်အNုမာနသစ် ထွက်လာ
ြပန်ေရာ။ Ectoparasite hypothesis ဆိုတ့ အဲ ဒီအဲ ့ Nုမာနသစ် အရ လူဟာ သစ် ပင်ကိုစွနo် 6ပီ ့ း သန်းေတွ၊
ေလှးေတွ ပိုေပါတဲ ့ ေြမ2ကီးေပ` ေနတဲအ ့ ခါ အေမွးထူေနရင် အဲ ဒီက ့ ပ် ပါးေတွ ပိုတယ ွ ်မယ်၊ ဒါေBကာင့်
ကပ် ပါးအင်းဆက်ေတွ များများ မေနNိင ု ်ေအာင် သားေမွးဆံုး^J?ံးသွားတာ ြဖစ် ပါမယ်တဲ။့

ေAှ ◌းေဟာင်းသုေတသနမှာ ေကျာက်ေခတ်၊ ေBကးေခတ် စသည်ြဖင့် ေခ` Bကေပမယ့် သစ် သားရဲ [ ကc

ကို ပညာAှ င် အေတာ် များများ မBကာေသးခင်ကအထိ မျက်စိေမှာက်ေနBကပါသတဲ။့ ေကျာက်လက်နက်
ေတွ ဘယ်လို ဆန်းသစ် တိးု တက်လာတာကို ေလ့လာမှတ်တမ် းတင်ခဲ့Bကေပမယ့် ေကျာက်လက်နက်ေတွ
့ ဲလျက်Aှိခဲ့မယ့် သစ် သားလက်ကိုင်ကိုေတာ့ သုေတသီေတွ ေမ့ေနခဲ့ Bကတယ်။ သစ် သားက ေဆွးေြမp
နဲ တွ
လွယ်တာမိP ၊ ေကျာက်လက်နက်ေတွနအတူ ဲ့ အသံုးြပ3ခဲ့ မယ့် သစ် သားသီးသန ် လက့် နက် (ဥပမာ သစ် ကိုင်း
ေြခာက်) ေတွကလည်း အေထာက်အထား များများမAှ ိ ဘူးကိုး။ ေကျာက်ေခတ်က လူေတွရဲ[ ဘဝမှာ
ေကျာက်လက်နက်ေတွထက် သစ် သား ပိုစိုးမိုးခဲ့ မှာပါ။ အမဲ လိက ု ်၊ သစ် ြမစ် တးူ ၊ တဲထိုး၊ ထင်းမီ းေတွ
အတွက် သစ် သားက မAှ ိ မြဖစ် လိခု ဲ့ ပဲကိုး။

အရင်တန ု း် က ေကျာက်ေခတ်ဆိုတာ Homo sapiens ေတွအတွက်ပဲလိP ထင်တာ။ တကယ်ေတာ့ တူးေဖာ် လိP

ရသမd ေကျာက်လက်နက်ေတွကို ေလ့လာတာဆိုေတာ့၊ ေကျာက်ေခတ်ဦးဟာ Homo erectus အထိ
ေရာက်တယ်ဆိုတာ သတိထားမိ တယ်။ ေကျာက်ေခတ်ဦး ပထမပိုင်း က H. erectus, ဒုတိယပိုင်းက H.
neanderthalensis, တတိယပိုင်းက H. sapiens ြဖစ် 6ပီ း ေကျာက်ေခတ်လယ်န ဲ ေကျာက်
့ ေခတ်ေNှာင်း
ကေတာ့ H. sapiens ချည်းပဲ လိP အBကမ် းဖျ=်း မှတ်လိPရတယ်။
:
 သစ် သားကို သစ် ကိုင်းေတွအေနနဲ သံ ့ ုးခဲ့ ေပမယ့် ေကျာက်ေခတ်ေNှာင်းကျမှ သစ် ပင်လိက ု ် ခု တ်Nင ုိ ်လာBက
တာပါ။ အဲ ဒီ့ ေကျာက်ပုဆိနေ် တွန ဲ သစ်
့ ခုတ်တဲအ့ ခါ ဒီေနေခတ်
့ လို ေရြပင်ညီ ခု တ်လိPမရဘူး။ တစ် ေစာင်း
ခု တ်ရပါသတဲ။့ သစ် သားဟာ အြမစ် ကေန ပင်ဖျားအထိ သွယ်တန်းေနတဲ ့ အစာေBကာေရေBကာေတွန ဲ ့
ဖZဲစည်းထားတယ်။ ဒီေတာ့ အဲ ဒီအ ့ ေBကာေတွကို ြပတ်ေအာင် ကနလ ် ့ နo် ြဖတ်
့ ခု တ်ဖိP ခက်တယ်။ အေBကာ
ေတွကို အေပ`ကေန ေထာင်လိက ု ် ခွဲ မှ လွယ်တယ်။ ဒါေBကာင့်လည်း ထင်းခွဲ ရင် ေထာင်လိက ု ် ခွဲ ရတာ ပို
လွယ်တာကိုး။ ေခတ်အဆက်ဆက် သံုးလာတဲ ့ သံလေ q တွေတာင်မှ ဒီေနေခတ် ့ စတီးလqေတွေလာက် ြဖတ်
ေတာက်ရ မလွယ်ခဲ့ဘူး။ နည်းနည်းေတာ့ ေဘးတေစာင်း ြဖတ်ရတုနး် ပါ။ သစ် သားဟာ စိ မ်းေနတုနး် မှာ
ြဖတ်ေတာက်ရ ပိုလယ ွ ်တယ်။ ဒါေBကာင့် သစ် စိမ်းအဆင့်မှာ လိခ ု ျင်တဲပ ့ ံ ု လပ ု ် 6ပီ းမှ အေြခာက်ခံ6ပီ း သံုးေလ့
Aှ ိ တယ်။ ဒီေနေခတ်
့ မှာေတာ့ သစ် သားကို အရင် အေြခာက်ခံ6ပီ းမှ လက်သမားအလုပ်လပ ု ် Bကတာကိုး။ ဒီ
ေတာ့ သစ် စိမ်းလက်မ?အတတ် (green woodworking) က လက်သမားအတတ် (carpentry) ထက် ပို
ေAှ းကျပါသတဲ။့ သစ် သားဟာ အထာသိမှ၊ လက်ရာေကာင်းေကာင်း ရNိင ု ်တာမိP သစ် ပင်ခုတ်တာက တစ်
ေယာက်၊ သစ် တံးု ြဖတ်တာက တစ် ေယာက်၊ ဘီ းလုပ်တာက တစ် ေယာက်၊ စသြဖင့် ေAှ းေခတ်တည်းက
သစ် သားလက်မ?အတတ်ေတွက အမျ ိ3းမျ ိ3း Aှ ိ ခဲ့တယ်။ အဂrလိပ် မျ ိ3းJို းနာမည်ေတွမှာဆိုရင်လည်း အဲ ဒါ
ေတွက အထင်းသား ေပ`ေနပါသတဲ။့ Wright (လက်သမား)၊ Bowyer (ေလးလုပ်သူ)၊  Fletcher (ြမား
လုပ်သူ)၊ Wainwright (လှည်းလုပ်သူ)၊ Turner (တွင်ခံုဆရာ)၊ Sawyer (လqတိက ု ်သူ)၊ Cooper (စည်ပိုင်း
လုပ်သူ)၊ Coffin (ြခင်းယက်သူ)၊ Collier (မီ းေသွးဖုတ်သူ)၊ စသည်ြဖင့်ေပါ ့။

ေထ◌ာင်
လိက ု ်
ေရေBကာေတွ
ေBကာင့်
သစ် သားကို
ကနလ ် ့ နo် ြဖတ်
့
ဖိP ခက်တယ်။
:
 ေကျ◌ာက်ေခတ်ကေန၊ ေBကးေခတ်၊ သံေခတ်ေတွကိုသာ ေြပာင်းသွားတယ်။ သစ် သားကေတာ့ ပါ6မဲ ပါဆဲ
ပါပဲ ။ ေBကးနဲ သံ ့ ေတွ ထုတ်လပ ု ် ဖိP ပန်းပဲ ဖိုမှာ ေလာင်စာအြဖစ် ပါဝင်ရသလိ၊ု ေBကးနဲ သံ ့ ကိရိယာေတွ
ေBကာင့် ပိုမို လက်ရာေကာင်းမွနတ ် ဲ ့ သစ် သားပစsည်းေတွ လုပ်Nင ုိ ်လာတာကိုး။ ဒီအ
့ ြပင် ေြမအိ းု ခွ က်ေတွ
လုပ်ရာမှာလည်း ထင်းအေနနဲေကာ၊ ့ အိ းု ထိနး် စက် (ဘီ း) အေနနဲေကာ ့ ပါတာကိုး။ ေBကးေခတ်မှာ ဘီ းကို စ
တီထွင်တယ်။ တချ ိ7က ထင်သလို သစ် လံးု ကို ကနလ ် ့ နo် ြဖတ်
့ 6ပီ း ဘီ းလုပ်လိPမရပါဘူးတဲ။့ ဘီ းမထွင်ခင်
တုနး် က ေလးတဲပ ့ စsည်းေတွကို သစ် လံးု တလိမ့်တံးု ေတွန ဲ လှ ့ ိမ့်တာလည်း မြဖစ် Nင ုိ ်ပါဘူးတဲ။့ (သစ် သား
ကို ကနလ ် ့ နo် ြ့ဖတ်ရတာ ခက်တာကိုး။) အဲ ဒီအ ့ စား၊ ထင်းေတွခဲွ 6ပီ း လံးု တဲဘ ့ က်ကို ေမှာက်ခံုထား6ပီ း အဲ ဒီ့
ေပ`မှာ တရွ တ်ဆဲွတာက ပိုြဖစ် Nင ုိ ်ပါသတဲ။့

ေBက◌း
ေခတ်
တုနး် က
ေလးလံတဲ့
ပစsည်း
ေတွကို
ေရq [တဲ ့
အခါ စွပ်
ဖားေတွကို
သံုးခဲ့
မယ်။ ဒါ
ေပမယ့်
သစ် လံးု
ကို
ကနလ ် ့ နမ ့်
ြဖတ်Nင ုိ ်
တာ
ေBကာင့်
တလိမ့်တံးု
:
 တလိမ့်တံးု
ေတွ သံုးခဲ့
Nိင
ု ်မှာ
မဟုတ်ပါ။

ေြမထည်ေတွကို ထင်းမီ းနဲ လု ့ ပ်လိPရတယ်။ ေကျာက် ထည် (stoneware) နဲ ဖန် ့ ထည် ေတွကျေတာ့
အပူချ ိန် ပိုြမင့်ဖိPလိေ
ု တာ့ ထင်းမီ းနဲ မရေတာ့
့ ဘူး။ ထင်းဟာ ဘယ်ေလာက် ေြခာက်ေြခာက် ေရဓာတ်Aှိေန
ေတာ့ သိပ်မပူဘူး။ ထင်းထဲကေန ေရဓာတ်အကုနထ ် ွက်ေအာင်၊ ကာဘွနခ ် ျည်းပဲ ကျန်ခဲ့ေအာင် ထင်းကို
ေလနည်းနည်းေလးနဲ မီ ု ်တဲအ
့ းဖုတ်လိက ့ ခါ မီ းေသွး ြဖစ် လာတယ်။ အရင်ကဆို မီ းေသွးကိုလည်း Jို းJို း
ကာဘွနတ ် ံးု 2ကီးလိP ပဲ ေအာက်ေမ့တာ။ ဘယ်ဟတ ု ်မလဲ။ ေရဓာတ်ခမ် းသွားလိP သာ မဲ မဲ2ကီးြဖစ် သွားတာ။
အပင်ရဲ[ အစာေBကာ၊ ေရေBကာ၊ သစ် ေBကာေတွက အေကာင်းပကတိ ကျန်ေနေသးတာကိုး။ ဒီေတာ့ ေလ
ေကာင်းေကာင်းဝင်6ပီ း ပွေယာင်းေယာင်း ြဖစ် ေနတာေပါ ့။ ေလလည်း ပိုရ၊ ေလာင်စာလည်း ပိုကျစ် လျစ်
တာေBကာင့် မီ းေသွးမီ းက ထင်းမီ းထက် ပိုပူတာကိုး။ ဒီေတာ့ ေြမထည်ထဲက သဲေတွက အရည်ေပျာ် 6ပီ း
တြခား တွင်းထွက်ပံုေဆာင်ခဲေတွကို ေကာ် သဖွယ် ေစးပိုင်ေအာင် လုပ်လိက ု ်တဲအ
့ ခါ ေကျာက်ထည်
ြဖစ် လာတယ်။ အဲ ဒီ့ မီ းေသွးေBကာင့်ပဲ ဖန်ထည်ေတွ၊ ေBကးနဲ သံ ့ လိမု ျ ိ3း သတi3ထည်ေတွ ထုတ်လပ ု ် Nင
ုိ ်တာ
ပါ။

မီ ◌းေသွးကို
အီ လက်ထရွ န ်
မိုက်ခJို စကုပ်
ေအာက်မှာ
ြမင်ရပံု။

သစ် သားဟာ ခု တ်6ပီ းချ ိန်ကေန စ6ပီ း ြဖည်းြဖည်းချင်း ေြခာက်သွားတဲအ ့ ခါ ေထာင်လိကု ်ထက်စာရင်
ကနလ ် ့ နo် ြဖတ်
့ ကျ ံ7သွားေလ့Aှိတယ်။ အဲ ဒါေBကာင့် သစ် သားမှာ အက်ရာေတွ ေပ`လာတာ။ သစ် သားဟာ
သံလိမ ု ျ ိ3းပဲ တစ် သားတည်း ြဖစ် မယ်လိP အရင်တန ု း် က ထင်ခဲ့တာ။ တကယ်ေတာ့ ကိရိယာေတွ၊
ပရိ ေဘာဂေတွကို သစ် သားနဲ လု ့ ပ်တဲအ
့ ခါ သစ် သားရဲ [ သဘာဝကို ေသချာ သိမှ ြဖစ် တာ။ လက်သမား
အလုပ်ဆိုတာ ထင်သေလာက် မလွယ်ပါဘူး။

စ◌ာအုပ်ရဲ[ အပိုင်း (၂) နဲ (၃)ကိ

့ ု ဖတ်Bကည့်ရင် အဲ ဒီ့ သေဘာတရားကို ထပ် တလဲလဲ ေတZရပါမယ်။ ပန်းပု
ထုတဲအ့ ခါ အေBကာေသးတဲ ့ သစ် နဆိ ဲ ့ ုရင် ပိုလှတယ်။ ပန်းပုမှာက သစ် ေBကာတစ် ေBကာချင်းစီ ြဖတ်ပစ် ရ
တာဆိုေတာ့၊ အေBကာ2ကီးရင် အNုစိတ်ထုရ ခက်တာကိုး။ သစ် သားအရစ် (tree ring) မှာ ေရေBကာ
အ2ကီး2ကီးေတွ Aှ ိ တဲ့ ring-porous tree နဲ သစ် ့ သားတစ် ခုလံးု မှာ အေနေတာ် ေရေBကာေတွ Aှ ိ တဲ့ diffuse-
porous tree ဆို6ပီ း Aှ ိ တယ်။ တူရိယာေတွ လုပ်တဲအ ့ ခါ diffuse-porous tree မျ ိ3းစိ တ်ေတွက အသံပို
ေကာင်းပါသတဲ။့ ရွ က်သေဘrာေတွရဲ[ ရွ က်တိင ု ်ေတွဟာလည်း သစ် ပင်ပင်စည်လိက ု ် လုပ်ထားတာပါ။
သစ် သားဟာ အလျားလိက ု ် ေကွးဆနo် မ?့ ကို ေကာင်းေကာင်း ခံ Nင ုိ ်ေတာ့ ေလတိက ု ်ရင် ကျ ိ3းမကျဘဲ
ယိမ်းထိုးေနNိင
ု ်တယ်ေလ။ ရွ က်တိင ု ်ေတွလည်း သဘာဝကေပးတဲ ့ အဲ ဒီပ ့ င်စည်ေတွကိုပဲ သံုးထားတာ။
သစ် တံးု ေတွကို ဆက်6ပီ း ရွ က်တိင ု ်လပ ု ် ရင် မုနတ် ိင ု ်တဲအ
ု ်းတိက ့ ခါမျ ိ3းမှာ မခို င်ဘဲ ကျ ိ3းကျတတ်ပါသတဲ။့
:
 ၁၈ရာစုန ဲ ၁၉ရာစု
့ ဦးပိုင်းေတွတန ဲ ့ သစ် စစ် ြဖစ် ခဲ့ချ ိန်မှာ Nှစ်Nင
ု း် က အဂrလိပ်နoြပင် ုိ ်ငံလံးု က ရွ က်တိင
ု ် လုပ်ဖိP
သစ် ပင်ြမင့်ြမင့်ေတွ ရေအာင် မနည်းအားထုတ်ခဲ့Bကရပါသတဲ။့ ဒီေတာ့ အဲ ဒီအ ့ ချ ိန်အထိ အင်ပါယာ2ကီး
ေတွရဲ[ ကံBကမvာကို သစ် ေတာေတွက အဆံုးအြဖတ်ေပးေနNိင ု ်တနု း် ပဲ ။

ေခတ်အဆက်ဆက်က အထိမ်းအမှတ် အေဆာက်အဦ2ကီးေတွမှာလည်း သစ် သားနဲ မကင် ့ းပါ။ ေကျာက်

ချည်း သက်သက်န ဲ ေဆာက်
့ ထားတဲ ့ ေAှ းအီ ဂျစ် နတ်ကွနး် ေတွဟာ အြပင်ကေန Bကည့်ရင် ခနo် ညားေပမယ့ ့ ်
ေကျာက်ဟာ ေကွးဆနဒ ် ့ ဏ် မခံ Nင
ုိ ်တာေBကာင့် တိင ု ်လံးု တုတ်တတ
ု ်၊ ခပ် စိပ်စိပ် ေဆာက်ရတာေBကာင့်
အထဲမှာ ေနရာမကျယ်၊ ေမှာင်ကုတ်ကုတ် ြဖစ် ေနတတ်တယ်။ ေAှ းေခတ်အက်သင်က Parthenon လိP ေခ`
တဲ ့ အပျ ိ3စင်အက်သီနာ နတ်ကွနး် မှာေတာ့ အမိုးမှာ သစ် သား သံုးလာBက6ပီ ။ ဒါေပမယ့် သစ် သားကို ေဈး
ေပါ၊ Jု ပ်ဆိုးတယ်လိP ြမင်တာေBကာင့်၊ ေကျာက်အေဆာက်အဦထဲမှာ ြမx3ပ် ထားသတဲ။့ ဒါေတာင် ေခါင်မိုး
ကို ေအာက်ကေန ေထာက်ဖိP သစ် သား ဒိုင်းေခွ (truss) ေတာင် မည်မည်ရရ မလုပ်တတ်ေသးဘူး။ ဒိင ု ်းေခွ
ကို ေရာမေတွ စသံုး6ပီ းေနာက်ပိုင်းမှ အေဆာက်အဦေတွကို ေဟာခန်းေတွ ေချာင်ေချာင်ချ ိချ ိ ေဆာက်Nင ုိ ်
Bကေတာ့တယ်။ အဲ ဒီေ ့ နာက်ပိုင်းမှာလည်း ဒိင ု ်းေခွ ေတွကို အမျ ိ3းစံု တီထွင်ခဲ့Bကသလိ၊ု ေကျာက်
အေဆာက်အဦေတွမှာ သစ် သားကို အ6မဲ ညပ x ် သံုးခဲ့ Bကတယ်။ ၂၀၁၉ ဧ6ပီ တန ု း် က မီ းေလာင်သွားတဲ ့ ပါရီ
6မိ 7က Notre Dame ကက်သီဒရယ်2ကီးဆိုလည်း ေခါင်းမိုးပိုင်းမှာ သစ် သားကိုယ်ထည်2ကီး Aှ ိ ပါတယ်။
ဒါေBကာင့် မီ းေလာင်ေတာ့လည်း သစ် သားေတွအကုန ် မီ းစွဲ6ပီ း အမိုးေတွ 6ပိ 3ကျကုနတ ် ာ။ လူေတွဟာ
သစ် သားကို အေပါစားလိP ြမင်သေလာက်၊ သစ် သားမပါဘဲ ေကျာက်သား အေဆာက်အဦေတွ မေဆာက်
ု ်ခဲ့Bကပါ။
Nိင

ေကျ◌ာက်
နဲပဲ့
ေဆာက်
ထားတဲ ့ အီ
ဂျစ်
:
 ဂျစ်
နတ်ကွနး်
ေတွက
ကျ=်းကျပ်
တယ်။

ဂရိ ေခတ်
Parthenon
နတ်ကွနး်
ရဲ [ အမိုးမှာ
သစ် သား
ေတွ ြမx3ပ်
ထားပံု။
:
 ေရ◌ာမ
ေခတ်
Pantheon
နတ်ကွနး်
မုဒ်ဦးေပ`
က
သစ် သား
ဒိင
ု ်းေခွ
:
 မီ ◌းမ
ေလာင်ခင်
က Notre
Dame
ဘုရား
ေကျာင်း
ထဲက
သစ် သား
ကိုယ်ထည်

ဘီ စီ ၁၀၀၀ဝန်းကျင်ခနမ ် ့ ှာ စခဲ့ တဲ့ သံေခတ်ကေန စက်မ?ေတာ် လှနေ ု ်ခင်အထိ လb အဖZဲအစည်းဟာ

် ရး မတိင
နည်းပညာပိုင်း၊ လူေနမ?အဆင့်အတန်းပိုင်းမှာ အများ2ကီး မေြပာင်းလဲခဲ့ဘူး။ ဘာလိP လဲဆိုေတာ့ စွမ်းအင်
အရင်းအြမစ် အတွက် ထင်းမီ းကိုပဲ အဓိ ကသံုးစွဲရတာကိုး။ 6မိ 7ရွ ာေတွရဲ[ လူဦးေရနဲ ကု ့ နထ
် ုတ်Nင
ုိ ်စွမ်းဟာ
ုိ ်မ?အေပ` မှီတည်ေနတယ်။ ြမင်းလှည်း၊ Nွားလှည်းပဲ Aှ ိ တဲ့ ကုနး် လမ် းပိP ေဆာင်ေရးက ခရီ းမ
ထင်းရAှ ိ Nင
တွင်ဘူး။ ဒါေBကာင့် ထင်းကို ေရလမ် းကေန သယ်Nင ုိ ်မယ့် ြမစ် ေBကာင်းေတွန ဲ နီ
့ းတဲေ
့ နရာေတွမှာပဲ 6မိ 72ကီး
ေတွ ေပ`ေပါက်ခဲ့တယ်။ ထင်းအေနနဲ မဟု ့ တ်ဘဲ သစ် သားလက်မ?ပညာေတွကို Bကည့်ြပန်ရင်လည်း
သစ် သားနဲ ပတ် ့ သက်တဲ့ ကzမ် းကျင်ပညာသည်ေတွဟာ သူတိPအတတ်ပညာကို ဆရာတပည့် လက်ထပ်
သင်Bကားတာမျ ိ3းပဲ Aှ ိ ခဲ့တယ်။ ဒါေBကာင့် အရင်လေ ူ တွ မှားတဲအ ့ မှားကို အ2ကိမ်2ကိမ်မှားBကတယ်။
:
 ချ ိ7ယွင်းချက်ေတွကို ြပင်ဖိP မ2ကိ3းစားBကဘူး။ အထူးသြဖင့် အေဆာက်အဦနဲ ေလှ ့ သေဘrာ တည်ေဆာက်
တဲ ့ နည်းပညာေတွ တိးု တက်မ? ေNှးေကွးခဲ့ တယ်။ ေြမထည်လပ ု ် ငန်း၊ သတi3လုပ်ငန်းေတွကလည်း ထင်းမီ း
လွယ်လယ ွ ်ရမယ့် နယ်ေတွမှာပဲ ခပ် ကျ ဲကျ ဲ Aှ ိ ခဲ့တယ်။

၁၆ရာစုမှာ ဒတ်ချ ်ေတွက တမံ တတ ု ်၊ ေရထုတ်6ပီ း ေြမသစ် ေဖာ်စီမံကိနး် (land reclamation) လုပ်တဲ့
အခါ ေရေအာက်မှာ Nှစ်ေပါင်းများစွာ ြမ3ပ် ေနတဲ ့ သစ် ေဆွးေြမ (peatland) ေတွ အများ2ကီး ေပ`လာ
တယ်။ အဲ ဒီ့ သစ် ေဆွးေြမကို ေလာင်စာအြဖစ် သံုးNိင ု ်တာေBကာင့် ဒတ်ချ ်ေတွ စီ းပွားတက်လာတယ်။ ဒတ်
ချ ်အင်ပါယာ2ကီး ထူေထာင်Nင ုိ ်ခဲ့တယ်။ ၁၇ရာစုအကုနမ ် ှာ သစ် ေဆွးေြမ ကုနခ ် မ် းသွားတဲအ့ ထိေပါ ့။
၁၇ရာစုထဲမှာပဲ အဂrလန်ဟာ ေကျာက်မီးေသွးကို ေကာင်းေကာင်း တူးေဖာ် Nင ုိ ်လာတယ်။ ေကျာက်မီးေသွး
ေBကာင့် စက်မ?လပ ု ် ငန်းေတွလည်း ကျယ်ြပနလ ် ့ ာတယ်။ 6မိ 7ြပေတွ 2ကီးထွားလာတယ်။ သဘာဝရဲ [
လd ိ7ဝှက်ချက်ေတွကို ေဖာ် ထုတ်6ပီ း Nိင ု ်ငံေရး၊ စီ းပွားေရး အြမတ်ထုတ်ချင်တဲ့ ေတာ်ဝင်အသင်း (Royal
Society) ဆိုတာ ေပ`လာတယ်။ အဲ ဒီထ ့ ဲကေန သိပံ|ပညာAှ င်ေတွ အများ2ကီး ေပ`ထွက်ခဲ့တယ်။
ပညာသည်ေတွက အစ=်အဆက် လd ိ7ဝှက်ခဲ့တဲ့ သစ် သားလက်မ?အတတ်ေတွအတွက်လည်း လူအများ
ေလ့လာNိင ု ်တဲ့ ကျမ် းအသွယ်သွယ် ေပ`လာတယ်။ သတi3လုပ်ငန်းလည်း အရင်ကထက် ပိုတင ွ ်ကျယ်လာ
6ပီ း သွနး် သံ (cast iron) ထက် ပိုခိုင်ခံတဲ့ ခ?တ် သံ (wrought iron) ေပ`ေပါက်လာတယ်။ ေကျာက်မီးေသွး
လိအ ု ပ် ချက်များလာတာေBကာင့် ေကျာက်မီးေသွး တူးေဖာ် ဖိPအတွက်ပဲ ပထမဆံုး ေရေNွးေငZသံုး
စက်ယNiရားေတွ ေပ`လာတယ်။ ပထမဆံုး ေရေNွးေငZစက်ေတွကို ထင်းသိP မဟုတ် မီ းေသွးနဲ ေမာင် ့ းခဲ့ မှာ
ြဖစ် ေပမယ့် ေနာင်အခါမှာ ေကျာက်မီးေသွးနဲပဲ့ ေရေNွးေငZစက်ေတွ ေမာင်းNိင ု ်လာတာေပါ ့။ ခzတ်သံဟာ
စက်မ?ေတာ် လှနေ ် ရးမှာ အများ2ကီး အေရးပါခဲ့ တယ်။ သစ် သားလိမ ု ျ ိ3း ေကွးဆနN ့်င
ုိ ်တာေBကာင့်
ေဆာက်လပ ု ် ေရးမှာ ခzတ်သံကို သစ် သားေနရာမှာ အစားထိုးNိင ု ်ခဲ့တယ်။ အဂrလိပ်ေတွ အင်ပါယာ
ထူေထာင်Nင ုိ ်တဲ့ အေBကာင်းရင်းေတွထဲမှာ ေကျာက်မီးေသွးရဲ [ ကcကလည်း မေသးခဲ့ ပါ။

သံရည်2ကိ3လုပ်ငန်းမှာ ေကျာက်မီးေသွးထက် မီ းေသွးက ပိုအသံုးဝင်တယ်။ ေကျာက်မီးေသွးJို င်းမှာ ဆာ

လဖာလိမ ု ျ ိ3း မသနစ ် ့ င်ဓာတ်ေတွ ပါတာေBကာင့် အဲ ဒါေတွက သံန ဲ ဓာတ် ့ ြပ3တဲအ့ ခါ သံအရည်အေသွး ညံ့
သွားတယ်။ 6ဗိ တိနက ် zန်းမှာ ေကျာက်မီးေသွးကို ြပန်သနစ ် ့ င်ထားတဲ ့ ကုတ်မီးေသွး (coke) ကို တီထွင်Nင ုိ ်
ေပမယ့် ဥေရာပတိက ု ်မ2ကီးမှာေတာ့ ေကျာက်မီးေသွးကိုယ်၌က အရည်အေသွးညံ့ေတာ့ သံရည်2ကိ3ဖိP ကို
မီ းေသွးပဲ ဆက်သံုးရတယ်။ သစ် ေတာအရမ် းေပါတဲ ့ အေမရိ ကန်ေတွန ဲ ဥေရာပတိ ့ က
ု ်မ2ကီးက လူေတွ
ကေတာ့ မီ းေသွးကို အေြခခံ တ့ သံလပ ဲ ု ် ငန်းကိုပ ပိုေကာင်းသထက် ေကာင်းေအာင် တီထွင်ခဲ့Bကသတဲ။့ အ
ဲ
ေမရိ ကန်ေတွဟာ သစ် သား သိပ်ေပါတာေBကာင့် တိက ု ်တာ၊ တံတား၊ ရထားလမ် းကစလိP သစ် သားနဲပဲ့
ဲ ဲ
ေဆာက်ခ့ Bကတာ ၂၀ရာစုဦးပိုင်းအထိပ။ သစ် သားရထားလမ် းက ရထားသံလမ် းထက် ေဈးေြခာက်ဆ ပို
သက်သာေတာ့ အေမရိ ကန် ြပည်ေထာင်စုဟာ အေနာက်ဘက် ေြမJို င်းေတွကို ချ ဲ[ထွင်အေြခစိုက်ဖိP ပို
လွယ်သွားပါတယ်။ (ရထားလမ် းကို သံန ဲ ေဆာက် ့ ချင်ရင် ေဈး2ကီးတဲ ့ ခzတ်သံပဲ သံုးလိP ရတယ်။
~ကပ် ဆတ်တဲ့ သွနး် သံက ရထားအေလးချ ိန်ကို မခံ Nင ုိ ်ပါ။) ၁၉ရာစုဦးပိုင်းမှာ အိ မ်ေဆာက်သံကို စက်မ?
နည်းနဲ ထု
့ တ်လပ ု ် လာNိင ု ်တအ ဲ ဲ
့ ခါမှပ အေမရိ ကမှာ ပျ=်ေထာင်အိမ်ေတွ ေပ`လာပါတယ်။ အဲ ဒီအ ့ ချ ိန်မှာ ဥ
ေရာပသားေတွက အုတ်န ေကျာက် ဲ ့ ေတွန အိ ဲ ့ မ်ေဆာက်တန ု း် ပါ။ အေမရိ ကန်ြပည်ေထာင်စုရ[ ဲ
စက်မ?ေတာ် လှနေ ် ရး၊ သb ရ[ ေခတ်ဦးစီ းပွားေရး တိးု တက်လာမ?ေတွမှာ ေြမာက်အေမရိ က သစ် ေတာေတွရဲ[
ဲ
ေကျးဇူးမကင်းခဲ့ ပါ။ ဒါေBကာင့် သမိုင်းမှာ သစ် သား အေြခြပ3 ေလာင်စာဟာ တိင ု ်းြပည်ေတွရဲ[ ကံBကမvာ
ကို များစွာ လqမ်းမိုးခဲ့ ပါတယ်။
:
 စက•Äေပျာ့ဖတ်အတွက်လည်း အရင်က ေလdာ် န ဲ ချည်
့ ေကာ် ေဇာအေဟာင်းေတွကေန ယူခဲ့ေပမယ့်
သစ် သားေပျာ့ဖတ်ကေန စက•Äထုတ်Nင ုိ ်လာတဲအ
့ ခါ ေဈးချ ိ3သာ6ပီ း အရည်အေသွး ပိုေကာင်းတဲ ့ စက•Ä
ေတွ ထုတ်Nငုိ ်ရာကေန စာေပေလာကကိုလည်း ေြပာင်းလဲေစခဲ့ တယ်။ ဒါေBကာင့် အရင်ကလို ေပါေပါပဲ ပဲ
အဝါေရာင် စာနယ်ဇင်းလုပ်ငန်းကေန ပိုအဆင့်အတန်းAှ ိ တဲ့ စာအုပ်စာေပေတွ ထွနး် ကားလာပါသတဲ။့

ဲ့
ခzတ်သံနအတူ ၊ ေြမြဖÄ/ထံုးနဲ Åရq
့ [ံအေရာကို မီ းြပင်းဖုတ်6ပီ းမှရတဲ ့ အဂrေတလည်း ေပ`လာတယ်။ အဂrေတ
နဲ ခzတ်
့ သံေချာင်းကို ေပါင်းစပ် တဲအ ့ ခါ သံကူကွနက ် ရစ် ြဖစ် လာေတာ့တယ်။ အဲ ဒီက ့ ေန စ6ပီ း
ေဆာက်လပ ု ် ေရးလုပ်ငန်းမှာ၊ သစ် သားနဲ ေကျာက်
့ တစ် ခုခု ေရွ းစရာ မလိေ ု တာ့ဘူး။ သံကူကွနက ် ရစ် န ဲ ့
ချည်း ေဆာက်လိPရသွား6ပီ ကိုး။ ၂၀ရာစုမှာ သံကူကွနက ် ရစ် န ဲ ေဆာက်
့ တဲ့ မိုးေမdာ် တိကု ်ေတွ ေပ`လာ6ပီ း
ေနာင်အခါမှာ အုတ်ေတာင် မသံုးေတာ့ဘဲ သံမဏိန ဲ ဖန် ့ ကိုပဲ သံုးထားတဲ ့ မိုးေမdာ် တိက ု ်ေတွ ေဆာက်လာBက
တယ်မိPလား။

အဲ ဖရက်Nဘ ုိ ယ်ရဲ[ အေဖ အီ မန်NÇÄယယ်Nဘုိ ယ်က ၁၈၅၁ခု Nှစ်မှာ အထပ် သားချပ် ေတွ ရေအာင် သစ် လံးု
ကို ပတ်ပတ်လည် အခွံ ÑNqာသလို ÑNqာလိP ရတဲ ့ စက်ကို ထွင်လိက
ု ်6ပီ းတဲေ
့ နာက်၊ အထပ် သားချပ် အ2ကီး2ကီး
ေတွ လုပ်လိPရသွားတာကေနစ6ပီ း အထပ် သား ေခတ်စားလာတယ်။ အထပ် သားကို သမာJို းကျ ပျ=်ြပား
ထက် ပိုခိုင်ေအာင် လုပ်လိPရတာေBကာင့် အားကစားေလှေတွ၊ ေလယာ=်ေတွမှာ သံုးခဲ့ Bကတယ်။ 6ဗိ တိနရ ် ဲ[
အေစာပိုင်းဂျက်ေလယာ=် Vampire ရဲ [ အေAှ [ပိုင်းကိုေတာင် အထပ် သားနဲ လု ့ ပ်ခဲ့တာဆိုပဲ။ အထပ် သား
ဲ ့ ခုကို ေကာ် နကပ်
ဆိုတာ သစ် သားကို ခပ် ပါးပါးလqာ6ပီ း အလqာတစ် ခုနတစ် ဲ ့ ထားတာပါ။

6ဗိ တိနရ် ဲ[
ဒုတိယေြမာက်
ဂျက်
တိက
ု ်ေလယာ=်
ြဖစ် တဲ့ de
Havilland
:
 Havilland
Vampire ရဲ [
ကိုယ်ထည်ေAှ [
ပိုင်းကို
အထပ် သားနဲ ့
ေဆာက်ထား
တယ်။

HEN

◌ာ်
:
 ေန◌ာ်
ေဝးမှာAှ ိ
တဲ ့ ကမ_ာ့
အြမင့်
ဆံုး
သစ် သား
ေမdာ် စင်
Mjösa
Tower

၂၀ရာစုမှာ ေရနံလည်း ေပါေပါများများ ြဖစ် လာေတာ့၊ ပလတ်စတစ် ေပ`ေပါက်လာတယ်။ ပလတ်စတစ်

ဟာ ေပါ ့ပါးတယ်။ ေဈးချ ိ3တယ်။ ပံုသွင်းရလွယ်တယ်။ ဒီေတာ့ ေတာ် Jု ံ အသံုးအေဆာင်ေတွကို
ပလတ်စတစ် န ဲ လု ့ ပ်လိPရသွားတယ်။ ဒီေတာ့ သံမဏိ၊ ကွနက ် ရစ် န ဲ ပလတ်
့ စတစ် ဆိုတဲ့ ပစsည်းသံုးမျ ိ3းဟာ
ကcတစ် မျ ိ3းစီ န ဲ သစ်
့ သားကို အစားထိုးသွားBကတယ်။ အထပ် သား၊ 2ကိတ်သား၊ စက•Äနဲ အဖိ ့ ုးတန်
ပရိ ေဘာဂေတွမှာ သစ် သားကို သံုးေနဆဲ ြဖစ် ေပမယ့် ေခတ်သစ် လသ ူ ားေတွဟာ သစ် သားနဲ အများ2ကီ
့ း
အဆက်ြပတ်သွားBက6ပီ ။ လb အဖZဲအစည်းဟာ သစ် သားကို အမှီအခို ကင်းလာတာနဲအမd ့ သစ် ေတာေတွကို
လည်း ဂJု မစိုက်Bကေတာ့ဘူး။ အသားစား၊ NိP ေသာက်မှ ဉာဏ်ေကာင်း၊ အားAှ ိ မယ်ဆိုတဲ့ ဆွဲေဆာင်မ?န ဲ ့
အတူ ေဈးေပါတဲ ့ အမဲ သားအတွက် Nွားကို ပဲ ပိစပ် ေကzးဖိP သစ် ေတာေတွ Aှ င်းခဲ့ Bကတယ်။ လိခ ု ျင်တဲ့
သစ် ပင်ကို ေရွ းမခု တ်ေတာ့ဘဲ၊ ဧကအလိက ု ် အေြပာင်Aှင်း သစ် ခုတ်နည်း (clear cutting) ကို သံုးလာ
တယ်။

သစ် သားရဲ [ တန်ဖိုးကို နားလည်ဖိPအတွက် လူသားနဲ သစ် ့ သားရဲ [ သမိုင်းဝင် ပတ်သက်ဆက်Nယ ွ ်ပံုကို ြပန်
ေဖာ် ထုတ်Bကရမယ်။ အေဆာက်အဦေတွကို သစ် သားနဲ ြပန် ့ ေဆာက်ဖိP စ=်းစားရမယ်ဆိုရင် densified
wood တိP ၊ laminated wood (အထပ် သားကိုပဲ ပိုထူ6ပီ း၊ လက်ေချာင်းပံု အဆစ် ေတွ Aှ ိ တဲ့ သစ် သားမျ ိ3း)
ေတွလည်း Aှ ိ လာ6ပီ ။ တိတ ု ိေ
ု ြပာရရင် လူလပ ု ် သစ် သား (manufactured wood) ေတွေပါ ့။ လက်Aှိ ေနာ်
ေဝးက ေပ ၂၈၀ ြမင့်တဲသ ့ စ် သားေမdာ် စင်ဟာ laminated wood နဲ ေဆာက် ့ ထားတာပါ။ 6မိ 7ြပေတွမှာ
သစ် ပင်ေတွ စိုက်တဲအ ့ ြပင်၊ လမ် းေပ`က (သိP မဟုတ်) ရပ် ကွက်အနီးမှာ စိုက်ထားတဲ ့ သစ် ပင်ေတွက
ရပ် ကွက်ကို တိက ု ်Jု ိ က် အကျ ိ3းြပ3Nိင ု ်ရမယ်။ ဥပမာ အဲ ဒီ့ သစ် ပင်က သစ် သားနဲ ပရိ ့ ေဘာဂ ဖန်တီးတာ၊
ရပ် ကွက်အိမ်ကေန တာဝန်ယူ စိုက်ထားတဲ ့ သစ် ပင်ကို လှဲချ ိန်တန်ရင် အစိုးရက ဝယ်ေပးတာ စသည်ြဖစ်
ေပါ ့။ အရင်တန ု း် က ေတာ် Jု ံ သစ် သားအတွက်ဆိုရင် သစ် ပင်ကို အြမစ် ပါ လှဲမပစ် ဘဲ တစ် 2ကိမ်ခုတ်6ပီ း
တာနဲ သစ့် ငတ ု ်တိက ု ေန အÜွနေ ် ့ တွ အများ2ကီး ြပန်ထွက်တာကို အ2ကိမ်2ကိမ်ယူသံုးတဲ ့ ငုတ်တက် ပင်ချန်
စနစ် (coppice) ကို သံုးခဲ့ Bကတယ်။ အခု လည်း အဲ ဒီအ ့ ကျင့်မျ ိ3း ြပန်လပု ် သင့်6ပီ ။ 6မိ 7ရွ ာေတွန ဲ မနီ
့ းမေဝး
မှာ သစ် ေတာေတွ ြပန်စိုက်သင့်တယ်။ ၂၀ရာစုဦးပိုင်းမှာ သစ် သား အသံုးြပ3မ? အရမ် းနည်းသွားလိP ဒီ
အတိင ု ်း ပစ် ထားတဲ ့ သစ် ေတာ2ကိ3းဝိုင်းေဟာင်းေတွလည်း Aှ ိ ေနတယ်။ အဲ ဒီ့ သစ် ေတာ2ကိ3းဝိုင်းေတွကို အ
ရင်ကအတိင ု ်း ြပန်စီမံထိနး် သိမ်းသင့်တယ်။ လယ်ေြမေဟာင်းေတွကို အိ မ်ေဆာက်မပစ် ဘဲ သစ် ေတာ ြပန်
ေပါက်ခွင့် ေပးBကရပါမယ်။ အဲ ဒီလို နည်းလမ် းအမျ ိ3းစံုန ဲ လူ ့ သားနဲ သစ့် ပင်Bကား ြပန်ချ ိတ်ဆက်Bကရပါ
မယ်တဲ။့
:
 ငုတ်
တက်
ပင်
ချန်
စနစ်

2/5/21
Kyaw Zwar Lynn

MAY 2, 2021MAY 3, 2021 KYAW ZWAR LYNN# CLIMATE CHANGE, # EARTH SCIENCE,
# SCIENCE NOTES

Blog at WordPress.com.
: