KONSTYTUCJA księstwa warszawskiego

zasady państwa wyznaniowego katolickiego i tolerancji religijnej

Art. 1. Religia katolicka, apostolska, rzymska jest religią stanu.

Art. 2. Wszelka cześć religijna jest wolna i publiczna.

Komentarz: wyznanie rzymskokatolickie jako religia państwowa (art. 1), lecz zapewnienie swobody
religijnej dla pozostałych wyznań (art. 2) – tolerancja nieogranicozna tylko do wyznań
chrześcijańksihc jak w wolnym ks Krakowie.

Kontyuanacja tradycji ustrojowych począwszy do konsty 3 mja wraz z nią.

ZASADA MONARCHICZNEJ FORMY RZĄDÓW

Art. 5. Korona Książęca warszawska, jest dziedziczoną w osobie króla saskiego, jego potomków,
dziedziców i następców podług porządku następstwa ustanowionego w domu saskim.

Art. 6. Rząd jest w osobie króla. On sprawuje w całej swojej zupełności urzędowania władzy
wykonawczej. Przy nim jest praw początkowanie. – rząd ma inicjatywę ustawodawczą ( władza
wykonawcza może dominować nad włądzą ustawodawczą)

Komentarz: Księstwo Warszawskie i Królestwo Saksonii połączyła unia personalna. Król Saksonii mocą
art. 5 Konstytucji KW był jednocześnie księciem warszawskim. Książę jednocześnie panował oraz
sprawował władzę wykonawczą (art. 6).

zasada odpowiedzialności ministrów

Art. 8. Jeżeli królowi nie podoba się mianować wicekróla, mianuje prezesa rady ministrów.
W tym przypadku interesa rozmaitych ministeriów będą roztrząsane w tej radzie, dla przedstawienia
ich królowi do potwierdzenia. – wicekról miał stać na czele egzekutywy ( jeśli nie wice król to prezes
rady ministrów)

Art.11. Skład ministerium jest następujący: minister sprawiedliwości, minister wewnętrzny i czci
religijnych, minister wojny, minister przychodów i skarbu, minister policji, minister sekretarz stanu.
Ministrowie są odpowiedzialnemi. – enumeratywnie wymienieni ministrowie – król nie ponosi
odpowiedzialności

Komentarz: Król nie ponosił odpowiedzialności za podejmowane działania. Ponosili ją natomiast

mianowani przez niego ministrowie (art. 11). Ministrowie procedowali pod przewodnictwem prezesa
rady ministrów w przypadku braku powołania przez króla wicekróla (art. 8).

rada stanu
Art.14. Rada stanu składa się z ministrów. Zgromadza się pod prezydencją króla, lub wicekróla, albo
prezesa mianowanego przez króla.

Art.15. Rada stanu roztrząsa, układa i stanowi projekta do praw, lub urządzenia administracji
publicznej, które przedkłada każdy minister w przedmiotach tyczących się swych wydziałów.

Art. 18. Stanowienia, projekty do praw, wyroki i urządzenia roztrząsane w radzie stanu podlegają
zatwierdzeniu królewskiemu.
Komentarz: rada stanu stanowiła odpowiednik rządu. Przysługiwała jej inicjatywa ustawodawcza (art.
15). Procedowała ona pod przewodnictwem króla, wicekróla lub prezesa (art. 14). Akty rady stanu
wymagały zatwierdzenia przez króla (art. 18).

Wykonywałą niektóre prerogatwy należące do króla – inicjuje proces legislacyjny ( przynależne

królowi )

Projekty inicjatwy ustaowdawczej zatwierdzane przez króla

zasada sejmu dwuizbowego

Art.19. Sejm główny składa się z dwóch izb, to jest: z izby pierwszej, czyli izby senatorskiej, i z drugiej
izby, czyli poselskiej.

Komentarz: wzorem I Rzeczypospolitej, Sejm Księstwa Warszawskiego składał się z 2 izb: senatorskiej
i poselskiej (art. 19).

Senat
Art.23. Senat składa się z osiemnastu członków, to jest: sześciu biskupów, sześciu wojewodów,
sześciu kasztelanów. – wirliśmi – predestynowani do pełnienei funkcji w senacie ze względu na
piastownaie doniosłego urzędu

Art.24. Wojewodów i kasztelanów król mianuje, biskupów król mianuje, a Stolica Święta instytucję
daje. Art.25. W senacie prezyduje jeden z jego członków mianowany na to od króla. – senat
bezpośrednio uzależniony od króla ( senatorie mianowiani albo bezpos®ednio albo z nadania stolicy
apostolksiej

Art.26. Urzędowania senatorów są dożywotnie.

Komentarz: senat składał się z osób piastujących szczególnie istotne funkcje, senatorowie nie
pochodzili zatem z wyborów (art. 23). Urzędy senatorskie były pełnione dożywotnio (art. 26).

izba poselska
Art.35. Izba poselska składa się: 1) Z sześćdziesięciu posłów mianowanych na sejmikach, czyli
zgromadzeniach szlachty każdego powiatu, licząc po jednym z powiatu. Posłowie powinni mieć
najmniej 24 lat skończonych, być w zupełnym używaniu praw swoich, lub być
usamowolnionymi( pełnia zdoloności do czynności prawnych)

2) Z czterdziestu deputowanych od gminów.

Art.36. Cały kraj Księstwa Warszawskiego dzieli się na czterdzieści zgromadzeń gminnych, to jest:
osiem w mieście Warszawie, 32 na resztę kraju.

Art.37. Każde zgromadzenie gminne, powinno liczyć w sobie przynajmniej 600 obywatelów, mających
prawo głosowania.

Art.38. Członki izby poselskiej zostają wciąż na urzędzie lat dziewięć. Odnawiają się w trzeciej części
co lat trzy.
A zatem, i to na pierwszy raz, trzecia część członków izby poselskiej zostanie na urzędzie tylko przez
trzy lata, a druga trzecia część przez lat sześć. Lista wychodzących członków w tych dwóch epokach,
przez los się stanowi.
Komentarz: w przeciwieństwie do izby senatorskiej, członkowie izby poselskiej pochpdzili z wyborów
(art. 35-38).

sejmiki i zgromadzenia gminne

Art.50. Sejmiki czyli zgromadzenia powiatowe, składają się z szlachty powiatu.

Art.51. Zgromadzenia gminne składają się z obywatelów właścicielów nieszlachty, i innych

obywatelów mających prawo wchodzenia do nich, jako się niżej powie.

Art.52. Sejmiki i zgromadzenia gminne król zwołuje. Listy zwołujące oznaczą miejsce, dzień w którym
się zgromadzić, czynności do których przystąpić, i czas jak długo trwać mają.

Komentarz: zgromadzenia powiatowe to zgromadzenie przedstawicielskie szlachty, zaś zgromadzenia

gminne to zgromadzenia osób nie przynależących do stanu szlacheckiego.

czynne prawo wyborcze

Art.58. Maja prawo głosowania na zgromadzeniach gminnych:

1) każdy obywatel właściciel nieszlachcic; 2) każdy rękodzielnik i przełożony nad czeladzią

warsztatową, każdy kupiec mający własny swój zapas w sklepie lub magazynie wartości 10000 zł
polskich; 3) wszyscy plebani i wikariusze; 4) każdy artysta i obywatel znakomity z talentów,
wiadomości lub przysług uczynionych, bądź handlowi, bądź kunsztom; 5) każdy podoficer i żołnierz,
który będąc ranny, lub odbywszy kilka kampanii, otrzymał uwolnienie od służby; 6) każdy podoficer i
żołnierz, czynnie w służbie będący, który za dobre sprawowanie się otrzymał ozdobę honorową; 7)
oficerowie wszelkiego stopnia. Rzeczeni oficerowie, podoficerowie i żołnierze w rzeczywistej czynnie
zostający służbie, którzy by byli na załodze w mieście, gdzie się zgromadzenie gminne odbywa, nie
będą mogli używać w tym tylko przypadku, prawa dozwolonego niniejszym artykułem.

Komentarz: czynne prawo wyborcze

zasada ograniczonej suwerenności

Art.83. Nikt nie może sprawować urzędów, bądź duchownych, bądź cywilnych, bądź też sądowych,
kto nie jest obywatelem Księstwa Warszawskiego.

Art.84. Wszystkie akta rządowe, prawodawcze, administracyjne i sądowe, pisane będą w języku
narodowym.

Art.85. Ordery cywilne i wojskowe, będące dawniej w Polsce utrzymują się; a król jest naczelnikiem
tych orderów.

Komentarz: Księstwo Warszawskie nie było państwem suwerennym, gdyż pozostawało w unii
personalnej z Królestwem Saksonii oraz przede wszystkim przez uzależnienie od Francji. To bowiem
cesarz Francuzów Napoleon I nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję, spisaną w oryginale w j.
franc. Niemniej jednak konstytucja miała utrzymywać pewne pozory suwerenności i ciągłości z I
Rzecząpospolitą, m.in. poprzez zakaz zajmowania stanowisk przez obcokrajowców (art. 83),
spisywanie praw w j. pol. (art. 84) oraz utrzymanie odznaczeń i przyznanie prerogatywy do ich
przyznawania księciu warszawskiemu (art. 85).

modyfikacje konstytucji
Art.86. Niniejsza ustawa konstytucyjna, będzie dopełnianą urządzeniami wychodzącymi od króla, a
roztrząsanymi w jego radzie stanu.

Komentarz: w konstytucji nie przewidziano możliwości jej modyfikowania. W związku z tym

konstytucję modyfikowano i uzupełniano aktami króla saskiego, na zasadzie art. 86.

kodeks napoleona
Art.69. Kodeks Napoleona , będzie prawem cywilnym Księstwa Warszawskiego.

Komentarz: mocą wskazanego przepisu Kodeks Napoleona stał się prawem cywilnym na terenie
Księstwa Warszawskiego. W istotny sposób dowodziło do uzależnienia Księstwa od Francji.
Rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości F. Łubieńskiego wprowadzono francuskie prawo
procesowe cywilne, kodeks handlowy, francuską ustawę notarialną. W zakresie prawa karnego –
utrzymano kodyfikacje pruskie i austriackie, posiłkowo dawne prawo polskie.

Podstawowe – na podstawie prezentacji i tekstu Konstytucji:

Pytanie
1. Jaka była rola Rady Stanu w świetle Konstytucji Księstwa Warszawskiego?

2. Jaka była rola króla (księcia warszawskiego) w świetle Konstytucji Księstwa Warszawskiego?

Dodatkowe – na podstawie prezentacji, tekstu Konstytucji, artykułu prof. Kallasa oraz wszelkich
dostępnych źródeł:

1. Na podstawie artykułu Pana Profesora Mariana Kallasa, proszę opisać rolę króla (księcia
warszawskiego) w świetle Konstytucji Księstwa Warszawskiego.

2. Czym jest kontrasygnata i jaką rolę pełniła na gruncie Konstytucji Księstwa Warszawskiego?

Król pełnił władze wykonawcza – miał inicjatywę ustawodawcza

Mianuje wicekróla – jeśli nei to prezesa rady ministrów

Działania ministrów podlegają przedstawienu królowi - Art. 18. Stanowienia, projekty do praw,
wyroki i urządzenia roztrząsane w radzie stanu podlegają zatwierdzeniu królewskiemu

Zwołuje sjem , a także sejmiki - Sejm główny zgromadza się co dwa lata w Warszawie; a to w czasie
oznaczonym aktem zwołującym, wydanym od króla.Sejm nie trwa dłużej jak dni 15.

Może prezydować w senaice – część włądzy ustaowdawczej

w. Zgromadza się pod prezydencją króla – rada ministrów

24. Wojewodów i kasztelanów król mianuje, biskupów król mianuje

Art.25. W senacie prezyduje jeden z jego członków mianowany na to od króla

Art.26. Urzędowania senatorów są dożywotnie.

senat nadaje królowi (przez uchwałę wyszczególniającą powody) potrzebną moc do uchylenia
uchwały poselskiej.

Królestwo polskie – wprowadzenie do konstytucji kp oraz tło historyczne