СОУ 

“Св.Кирил и Методиј”-Неготино 
Проектна задача по предметот: 
“Спорт и спортски активности” 
Тема: Историја на стрелаштвото

Ментор:Розалија Матоска    Изработила:Елена Јорданова I5

1
 Содржина:

Вовед.......................................................................................3
.........................................................................................3
Лак..........................................................................................4
Историја.................................................................................8
Митологија..........................................................................10
Стрелаштво на коњ...........................................................13
Пад на стрелаштвото.........................................................15
Оживување кон крајот на 18 век....................................17
Стрелаштвото како модерен спорт................................21
Интересни факти................................................................27
Користена литература.......................................................28

2
 Вовед
Стрелаштво е уметност, спорт, вежба или вештина за
користење лак за стрелање на стрели. Зборот потекнува од
латинскиот термин за лак(arcus). Историски гледано,
стрелаштвото се користело за лов и борба. Во модерното
време, тоа е главно натпреварувачки спорт или рекреативна
активност. Лицето кое учествува во стрелаштво обично се
нарекува стрелец, а лицето кое е експерт за стрелаштво
понекогаш се нарекува токсофилит.

3
 Лак
Лакот бил речиси сигурно најраниот механички уред за да се
постигне поголема брзина за исфрлање на предмет(овде
стрела) отколку што може да се постигне со класично
фрлање. Тоа се прави така што се акумулира енергија во
екстремитетите на лакот додека се нишани, привремено се
задржува додека се нишани, притоа ослободувајќи ја
енергијата за стрелата да лета со поголема брзина.

Првично, а веројатно и со милениуми, лаковите биле

изработени од единствен материјал, обично дрво. Подоцна,
некои лакови беа направени од неколку материјали, како што
се дрво и рог залепени заедно во слоеви (т.н композитни
лакови) и засилени со ленти од жилица. Кратките лакови што

4
се користеле во Европа до доцниот среден век биле слабо
оружје што му го отстапило тронот на долгиот лак,
почнувајќи од 11 век. Англискиот “лонгбоу”, направен од
дрво од англиското дрво Тис, станал познат во легендата и
историјата за победите што ги извојувале над Французите во
битките за време на стогодишната војна.
Композитни лакови направени од дрво, рог и жила се
користеле низ поголемиот дел од Азија во истиот период.

До околу 1930 година во историјата на западното стрелаштво

како спорт бил општо користен долгиот лак. Овој лак имал
5
доста неповолности. Бил подложен на различни услови на
температура и влажност, требало да се остави нендопрен кога
не се користи, а неговото користење се сметало за уметност.

Лакот што го заменил во средината на 20 век бил со

композитен дизајн изработен од ламинирано дрво, пластика
и фиберглас, кој беше речиси отпорен промените на
температурата и влажноста. Цврстиот среден дел на лакот му
давал добар зафат на стрелецот, а неговите тенки, широки,
екстремитети од стакло од стакло се премногу силни.
Композитниот лак дава супериорна точност, брзина и
растојание во споредба со долгиот лак. Користејќи модерен
лак, стрелците со еднаква вештина можат да постигнат од 30
до 40 проценти повисок просек отколку што можеле со
долгиот лак.

Дрвените стрели што ги користеле стрелците со милениуми

биле заменети со оние направени од цевки од легури на
алуминиум или фиберглас. Стрелите се изработени од
челик, а најлонот се користи за врвците на лакот.

6
Понова иновација е сложениот лак, кој користи систем на
кабли и макари за да го олесни нишанењето. Oвие лакови
постигнале зголемена популарност откако се вовел дизајн со
две макари во 1960-тите. Тие се користат во лов и во
меѓународени натпревари во стрелаштво.

7
 Историја
Најстариот познат доказ за стрели доаѓа од
јужноафриканските места како што е пештерата Сибуду,
каде што се пронајдени остатоци од коски и камени врвови
на стрели кои датираат уште од праисторијата. Врз основа
на индиректни докази, се чини дека лакот се појавил и во
Евроазија, за време преминот од палеолитот во мезолитот.
Најраните дефинитивни остатоци од лак и стрела од Европа
се можни фрагменти од Германија пронајдени во Манхајм-
Вогелстанг години и во Стелмур, кои датираат од пред 13
500 до 10 000 години. Стрелите биле направени од бор, но
немало добро издеференцирани лакови. Најстарите лакови
познати досега потекнуваат од мочуриштето Холмегард во
Данска. На местото на Натарук во округот Туркана, Кенија,
стрели пронајдени вградени во череп и во торакалната
празнина на друг скелет, сугерираат употреба на стрели со
камен врв како оружје пред околу 10 000 години.

8
Класичните цивилизации, особено Асирците, Грците,
Ерменците, Персијците, Партите, Римјаните, Индијанците,
Корејците, Кинезите и Јапонците обучиле голем број
стрелци во нивните војски.
Египќаните го користеле композитниот лак во војна.
Велшкиот лонгбоу ја докажал својата вредност за прв пат во
континенталната војна во битката кај Креси. Во Америка,
стрелаштвото било широко распространето поради
постојаната изложеност не европски напади.

Стрелаштво било исто така многу развиено во Азија.

Санскритскиот термин за стрелаштво, данурведа, се
однесувал на воените вештини воопшто. Во источна Азија,
Гогуриео, едно од трите кралства на Кореја било добро
познато по бројот на исклучително квалификувани стрелци.

9
 Митологија
Стрелаштвото не само што има историско значење, туку и
е романтизирано во расказите уште од антиката.

Многу од елементите што ги привлекуваат луѓето до

спортот денес - прецизност, трпеливост, самостојност - ги
привлекувале низ милениумите. И стрелаштвото
дејствувало како моќен симбол на вештина и херојство на
мнозина ликови во митологијата.

Во наједноставната форма, стрелаштвото е употреба на

алатка за подобрување на моќта на телото. Мајсторството на
лакот и стрелата било истовремено импресивно како и сега -
но исто така важно за античките приказни.

10
Боговите и хероите во неколку митологии се опишани како
стрелци, вклучувајќи ги грчките Артемида и Аполо,
римските Дијана и Купид, германскиот Агилаз,
продолжувајќи во легендите како оние на Вилхелм Тел,
Палнетоке или Робин Худ, сите биле познати по своите
вештини за стрелање. Познатиот натпревар во стрелаштво за
да се погоди окото на ротирачка риба додека го гледале
нејзиниот одраз во сад со вода, била една од многуте
вештини за стрелаштво прикажани на Махабахарата.
Персиецот Араш бил познат стрелец. Претходните грчки
претстави за Херакле нормално го прикажуваат како
стрелец.

11
Една од поинтересните личности е токму Робин Худ.
За легендарниот одметник на англискиот фолклор се вели
дека ограбувал од богатите за да ги нахрани сиромашните.
Има толку многу верзии на ликот и неговите подвизи што
заслужува подолго објаснување. Широко е прифатено дека
стрелецот кој живее во шумата Шервуд е некако вкоренет
во историјата. Но, преку безброј прераскажани наративи тој
се развиl во многу поголем идеал, при што има повеќе
примери.

Тој е популарна фигура повеќе од 500 години и најраните

познати приказни датираат од 1400-тите години. Постојат
референци за историски личности со слични имиња кои
датираат од 13 век. Некои од овие митови, иако измислени,
погрешно се препознаваат како вистинити факти.

12
 Стрелаштво на коњ

Племињата од Централна Азија (по припитомувањето на

коњот) и Индијанците од американските рамнини (откако
Европјаните добија пристап до коњите) станале крајно
вешти во стрелаштво на коњ. Лесно вооружени, но многу
подвижни стрелци-одлично прилагодени за војување во
средноазиските степи- формирале голем дел од армиите кои
постојано освојувале големи области во Евроазија.

13
 Пократките лакови се посоодветни за употреба на коњ, а
композитниот лак им овозможил на потешко вооружените
стрелци да користат моќно оружје. Империите низ целото
евроазиска копно често силно ги поврзуваа своите
„варварски“познаници со употреба на лак и стрела, до
моментот кога моќните држави како династијата на Хан се
повикуваа на своите соседи, Ксионг-ну, како „Оние што го
цртаат лакот ". На пример, ловците на Ксионг-ну
претставувале повеќе од лесен плен за војската на Хан, а
нивната закана,барем делумно одговорна за кинеското
проширување во регионот Ордос, за да се создаде посилна,
помоќна, одбранбена зона против нив.

14
 Пад на стрелаштвото
Развојот на огнено оружје ги направил лаковите застарени
во војувањето, иако понекогаш се правеле напори за
зачувување на стрелачката практика. На пример, во Англија
и Велс, владата пробала да ја спроведе практиката со
долгиот лак до крајот на 16 век. Ова било затоа што било
препознаено дека лакот бил клучен за воениот успех за
време на стогодишната војна.

И покрај високиот социјален статус, постојаната корисност

и широко распространетото задоволство од стрелаштво во
Ерменија, Кина, Египет, Англија и Велс, Америка и на
други места, скоро секоја култура што добила пристап до
огнено оружје во својата-почетна фаза-ги користеле
нашироко, што довело до занемарување на стрелаштво.
Раното огнено оружје било инфериорно во стапката на оган
и многу чувствително на влажното време. Сепак, имало
подолг ефикасен дострел и било тактички супериорно во
ситуација каде војниците пукале едни кон други од зад
опструкции. Исто така тие барале значително помалку обука
за правилна употреба, особено продорен челичен оклоп без
никаква потреба за развој на специјална мускулатура.
Армиите опремени со пиштоли можеле да обезбедат
супериорна огнена моќ, а високо обучените стрелци
застариле на бојното поле. Сепак, лакот и стрелата се уште

15
се ефикасно оружје. Традиционалното стрелаштво останува
во употреба како спорт, и за лов во многу области.

16
 Оживување кон крајот на 18 век
Раните рекреативни друштва за стрелаштво ги вклучуваа
стрелците на Финсбери и античкото друштво на стрелци во
Килвининг. Годишниот настан на Папинго за првпат беше
снимен во 1483 година. (Во овој настан, стрелците стрелаат
вертикално од подножјето на кула за да го погодат дрвениот
гулаб поставен околу 30 м погоре).

Кралската компанија на стрелците се формирала во 1676

година и е едно од најстарите спортски тела во светот.
Стрелаштво останало само за забава, сепак, до крајот на 18
век кога доживеало модерна преродба меѓу аристократијата.
Сер Ештон Левер, антиквар и колекционер, го формирал
токсофилитското друштво во Лондон во 1781 година, со
покровителство на Џорџ, принцот од Велс.

17
Друштва за стрелаштво биле потоа формирани низ целата
земја, секое со свои строги критериуми за влез и необични
носии. Рекреативното стрелаштво наскоро прераснало во
екстравагантна социјална и церемонијална манифестација за
благородништвото, со знамиња, музика итн.

Како и неговиот акцент на дисплејот и статусот, спортот се

истакнувал по својата популарност кај жените. Младите
жени не само што можеле да се натпреваруваат на
натпреварите, туку биле и речиси поуспешни од мажите.
Честопати тоа било свесно стилизирано на начин на
средновековен турнир со титули и ловорови венци кои
биле претставени како награда за победникот.
Општите состаноци почнале да одржуваат од 1789 година,
во кои локалните ложи се собирале заедно за да ги
стандардизираат правилата и церемониите. Стрелаштво исто
така било кооптирано како карактеристична британска
традиција, датирајќи се од времето на Робин Худ и служело
како патриотска форма на забава во време на политичката
напнатост во Европа.

Општествата, исто така биле елитистички, а новата

буржоазија од средната класа беше исклучена од клубовите
поради нивниот недостаток на социјален статус.

18
После Наполеонските војни, спортот станал сè
попопуларен меѓу сите класи, и тој бил врамен како
носталгично ре-интепретирање на прединдустриската
рурална Британија.
19
Особено влијателен беше романот на Сер Волтер Скот од
1819 година, Иванхо, во кој го прикажува херојскиот лик
Локсели како победува на турнир во стрелаштво.

20
 Стрелаштвото како модерен
спорт

Во 1840-тите години, се случиле вторите обиди за

стрелаштвото од рекреација да премине во модерен спорт.
Првиот состанок на Големото национално друштво за
стрелаштво се одржало во Јорк во 1844 година и во текот
на следната деценија екстравагантните и празничните
практики од минатото постепено избледнале и правилата
биле стандардизирани како „круг на Јорк“ - серија пукања
на 55 м, 73 м и 91 м.

21
Хорас А. Форд придонел во подобрувањето на стандардите
за стрелаштво и бил пионер во нови техники за стрелаштво.
Тој го освоил ГНЦ дури 11 пати по ред и објавил многу
влијателен водич за спортот во 1856 година.

Кон крајот на 19 век, стрелаштвото повторно ја изгубило

својата привлечност, поради намалувањето а бројот на
учесници, а во меѓувреме и алтернативните спортови-како
што се крикетот и тенисот-станале попопуларни меѓу
средната класа. До 1889 година, само 50 клубови за
стрелаштво успеале да се одржат во живот во Велика
22
Британија, но и покрај ова бил вклучен како спорт на
Олимписките игри во Париз во 1900 година.

Националната асоцијација за стрелаштво на САД-

организирана во 1879 година- одржувала годишни
состаноци- успеала значајно да го прошири интересот за
стрелаштво. Денес е познато како стрелаштво во САД и е
признато од Олимпискиот и параолимпискиот комитет на
САД.

23
Во Соединетите држави, примитивното стрелаштво
оживеало во почетокот на 20 век.

Последниот од индиското племе Јахи, домородец познат

како Иши, излегол од скривалиштето во Калифорнија во
1911 година. Неговиот лекар Сакстон Поуп научил многу
традиционални вештини од Иши и ги популаризирал.

Од дваесеттите години на 20 век, професионалните

инженери се интересирале за стрелаштво, претходно
ексклузивно поле на експерти за традиционална занаетчија.
Тие го воделе комерцијалниот развој на нови форми на лак,
24
вклучувајќи го и модерниот лак. Овие модерни форми сега
се доминантни во модерната западна стрелаштво;
традиционалните лакови се во малцинство.

25
Во 80-тите години на минатиот век, американските
ентузијасти ги оживеале вештините на традиционалното
стрелаштво, комбинирани со новото научно разбирање.
Модерната стрелаштво на дивеч му должи голем дел од
својот успех на Фред Беар, американски ловец и
производител на лак.

26
 Интересни факти

 Јужна Кореја, досега, има најмногу олимписки златни

медали во стрелаштво од која било друга земја.

 Елиза Полок е најстарата носителка на медали во

историјата на Олимписките игри. Таа освоила златен
медал и две бронзени медали во стрелаштво на
Олимписките игри во 1904 година кога имала 63
години.

 Роџер Ашам ја напишал најраната книга за стрелаштво

на англиски јазик. Напишана е во 1545 година и се вика
„Токсофилус“.

 Прв спортист во инвалидска количка што се

натпреварувал на редовна Олимпијада бил Нероли
Ферхал од Нов Зеланд. Тој го сторил тоа во 1984 година.

 Олимпискиот пламен на свеченото отворање на

Олимписките игри во Барселона 1992 година беше
запален со стрела, која ја застрелал Антонио Реболо-
параолимписки стрелец од Шпанија.

27
 Користена литература

http://www.historyofarchery.com/archery-facts/interesting-facts-
about-archery/

https://flintbowmen.com/history-of-archery/#:~:text=Archery
%20is%20one%20of%20the%20oldest%20arts%20still
%20practised%20today.&text=Although%20archery
%20probably%20dates%20back,BC%20for%20hunting%20and
%20warfare.

https://www.britannica.com/sports/archery

https://en.wikipedia.org/wiki/Archery

https://worldarchery.sport/news/175753/archery-and-gods-kings-
myths-and-legends?
fbclid=IwAR1QIFlkeGt87tuZDXjQgfBCF27aJDAzznB1ew-
hdBGmPXgzciAh_WXKVVQ

28