VAI DONG VE SOAN GIA Sinh ném 1953, du hoc Hoa Kj ndm 1972, tot nghigp kj su hoa hoc nam 1976 (dai hoc Southern California, Los Angeles) va tién st § su h6a hoc n&m 1981 (dai hoc Minnesota, Minneapolis).Tién st Dang Son, tiindm 15 tuéi dd say me va nghien citukhoa titvi, Nam 1995 ong sang Dai Loan lam vite va & day gén bay nam. Nh6 Dai Loan la tan thanh dia ctta khoa Tit Vi voi nhiing ky nhan ROT LATIN LN AL CRT A ae CaN eT TU maT a Reo MOR a Ted hanh trinh ditim lai cdi nén ting da that truyén cita Khoa titvi. Nam 1996 dng doc quyén “Kinh Dich va Tit Vi ddu s6” cita dich If gia Dai Loan Ta Phon Tri,vdi cain ban khoa hoc san cd, ong tim ame Re ama aye OE aS eee CT ae UR aa eee a ea en COTM ER MA CeCe cure Ta eR Pee mdi la nén téng ti thitong cita khoa hoc. Kham phé nay dan dén hai OAR a AL OL Com CAL Co ae LT and the New Meaning of Quantum Physics” (Ngdy tan cita khoa BREMNER a aM CT naa NT eT the End of Probability” (Lugt doi xing va ngay tan ctia khoa xde SPE Oe EN Re ean Cee “Kinh dich hoan todn khoa hoe”, “Ménh If hoan todn khoa hoe”, Dae eRe SCS ea ih ‘www tuluc.com I 0 CAYO ERGa il vin Va toa tem ID. 1083780 SOE Price: aaa Set: Loc: TL6-F2| > | TU VI _ HOAN TOAN KHOA HOC | TAP 1 Chinh tinh, tw’ Héa va cac sao lién hé Dang Son In lan thif nhat 2004May loi tam su Toi con nhé nam @y t6i vita lén mudi lam tudi. Gia dinh 16i vita thodt ra khdi tran phd sdn kéo dai da nhiéu néim, nhing ching t6i vén con d trong mét edn pho thué lup xup trong mot ngé hém cut @ duéng Thoai Ngoc Héu, Gia Dinh; noi ma dén bay gid t6i con gitt that nhiéu kj niém ctia mét thoi du tha nghéo ting nhung dep dé la lang. Anh Hoa, éng anh Idn cia téi vita nhap ngti, nén viéc giao méi cd phé chuyén sang anh Binh, éng anh thit cita 161. Anh Binh rat thich stich bdi todn. Vi gia dinh khong con dén néi ting bdin nita, think thodng khi giao hang xong anh Iai mua vé mét quyén séch b6i. Nhung anh ban rén vi phdi vita hoc vita lam, thanh thit ngudi cb nhiéu thoi gid xem nhitng sach béi anh mua lai Ia tei. Nao la thudt xem tay, do tay, xem chan, xem tong, béi bai, so iuéi. Nao la nhiing séch dich tit chit Tau nghe rat kéu nhu Tam Ngwon Dé Hinh, Tién Thién Diéc Sé, Dai Diéc Toan BO. Téi doc tat cd nhitng sdch dy thét say mé, con hon cd bai vo truéng. Cho dén bay gid, hon 30 nam da troi qua, trong ddu toi van con hinh dnh muong tugng cia mét cach bdi goi la cach bdi “éng Hoang Dé”. Theo cach nay, 86 ménh 161 hay xdu tity ngubi xem ting vi bd phdn ndo trén than thé “ong Hoang Dé". Mae dit chéing nhd cach béi ra sao, ghi trong sdch ndo, va minh cé nhé ding nguyén van bai “thigu” khéng; nhiing céu sau day van con in dém hodi trong tri ti: An & chan hoang dé Thdi ditng luyén su thé Nén xudt gia tu hanh Ciing nén roi qué huangTU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Chéng vo hai lugt ke Doi lan suéi treo non Gian nan bao xiét ké! Tai sao & tuéi thanh xudn cia mét cdu trai mdi lon t6t lai in tri nhitng cau day bi tham dy, thay vi nhiing lai dodn lac quan, hanh pluic hon, nhu dau, 6 bung éng Hodng Dé chdng han? Phdi chang vi d ngay tudi con non dai dy ti da bi quan vé cudc song? Day la mot cdu hdi ma sudt adi 10i sé khong bao gid trd loi dugc. Nhung c6 mot diéu chee chdn: Nhiing quyén sdch b6i ma anh Binh mua vé da khién 106i thdc mac vé sé phan cia con nguoi. Mot diéu chde chén na, hic dy 16i mé nhét quyén Tit Vi Déu Sé Toan Thi cia éng Van Dang Thai Thi Lang. Mét by do khién 16i thich ut vi la te vi cé vé phir hop vdi khoa hoc. Nhung sau khi lay nhiéu ld sO nguoi quen roi doin thit, 161 dam ra hoang mang. Co may ld sO vita cé céch chét non, vita c6 cach song lau. Vay thi chét non ding hay séng Idu ding? Day chi la mot trong nhiéu mau thudn ma toi khdm phd addy ddy trong ut vi. Sau khi lén Idy tién cla gia dink di hoc vai éng ba thdy béi va khdm phd ra mét vai diéu ma 16i khong mudn viét lén day, t6i hét site chdn nan. Di tit cue doan nay sang cuc doan khde, 16i bd khong nhing tt vi ma tdi cd moi mén bdi todn. Sang My du hoc déu nam 1972, mét ndm sau thi cha 161 mat trong tai nan hang khong ln nhdt lich sit Viet Nam thoi dy. Cét tru gia dinh gdy dé, nha khéng dit site chuyén ngGn, toi phai vat ln vdi miéng dn trong khi van co gdng tiép tuc hoc hanh, Nhiing gi lién quan tdi khoa hoc huyén bi dd iuéng chi con la m6t qua khut cang lic cang xa xéi. Khéng ngé xdy ra bien cd 1975, lan séng ti nan tran sang. Nam 1983, cdng déng Viet Nam 6 San Jose da di lin manh, nhiing nha lénh dao céng déng quyéi dinh 16 chite 6MAY LOI TAM su h6i cho tét Ouy Hoi that quy mod. M6t nhu can ctia héi che 161 quy mé dau tién nay le phdi cd gian hang b6i ton “cho 6 huong vj tet qué nha”. Ong anh lin cita toi sot sting gidi thiéu, bao la t6i da biét xem boi 6 Viet Nam. Mac dit chang con mudn dinh liu gi dén b6i ton nita, ti khong dam phu nhitng ngudi cd long nén van bao gan mé ra gian hang xem bédi “khong ding van lay tién”. Khong hiéu tai sao 96 ngitoi xem déng ngodi mite tudng tugng. Nhung chang mudn dong tiép vd kich thay béi quén sdch vd, t6i chi c& lam thém mét néim nita (tét Gidp T§ 1984) réi “gidi nghé”. Ciing Khodng thoi gian naéy, téi va anh Trén Quéng Nam tré nén thén thiéi. Anh Nam (lic dy chua lam ra ban “Muoi néim tinh cit”) cé biét tai xem han. Anh ding ngay sinh ctia t6i, Idy ra 12 1a 86, réi bdo chde chdn chi cd mot Id diing vdi t6i. Anh bdo sao téi biét vay, béi thu tinh lic dy déi v6i t6i b6i todn chi la mot tré tigu khién tam nao ma thoi. Thém tinh gan bitdng, t6i hod khong budn dé ¥ Id sé ubvi néi gi, hode 6 ¥ lam nguidc lai xem két qué ra sao. Nhung thoi gian ti 1976 dén nam 1986 qua la 10 ném day bién chuyén trong déi téi. Ditoc ngudi mé bi ngudi bé, du thi du thic hém nay chi tich sinh vién hom sau, hoc hanh ludi biéng, thi van dép 10 cau tré lai sai 9 ma vén duge cap bang chi vi mét Ong thay (khéng quen biéi) trong hdi déng gidm khéo ép cdc éng khdc phai chdim déu, cém ménh bang vé Cali réch rtéi phai song bam gia dink, mot didu thudc hiit cing khong cé tién mua, di lam ky su réi bi dudi vee duge ngudi bd bac triéu mé hang cho lam chitc ln réi hang Igi sat nghiép, lam béo réi déng cita bdo thanh phéng vién vuén, van van... Nhiéu dém nam mot mink ngdm lai ld so ank Trén Quang Nam dé ldy hé, toi gidt minh, vi gan nhw tat cd nhitng chuyén bién ay déu ghi ranh ranh trén la s6tTU VI HOAN TOAN KHOA HOC Déing Son Thé la 16i quyét dinh tré lai khoa hoc huyén bi. Bdt dau ndim 1986 téi di sdu vao khoa chiém tinh tay phuong ma trudc dé toi chi c6 kién thite ngodi da. Trong mot lan bénh ndng, nhl cé nguoi trén mdch bdo, t6i tim ra tuong quan gitta thuyét tu nguyén t6 (four elements) cia tay phitong va thuyét ngit hanh cia A Dong. Toi bdt dau viet cdc bai nghién citu vé khoa hoc huyén bi cho 16 Van Uyén 6 San Jose ciia anh Tran Nghi Hoang (tdc gid tap tho Trdn Nghi Hoang) va chi Tran Thi Bong Gidly (sau nay gdy song gid trong lang van nghé Viét Nam & Hoa Ky vdi cdc tép “Truygn dai khéng cé tén” thém). Run rili lam sao, nko ding ra id chite gidi co téng hang nam é héi cho tét San Jose, nam 1993 tdi hoc duge cach doc chit Han nhé cong gidng day ctia cu chit tich hoi co ting La Vugng. Kién thie chit Han mé cho t6i mot chan trai mdi. Méi cudi tudn 161 ghé cdc tiém sdch tiéng Hoa é San Jose va San Francisco tim sdch viét vé boi todn. Qua céc séch nay toi duoc biét Dai Loan Ia thénh dja moi ctia céc b6 mén khoa hoc huyén bi, ditt xa Trung Hoa luc dia. Riéng khoa Tit Vi dang 6 trong giai doan tram hoa dua né 6 Dai Loan. Téi thém mo cé dip sang Dai Loan dé nghién citu thém vé mon nay. Tudng chi la ude mo, khéng ngé thang 4 ndm 1994 dng trudng phong k¥ su ung dung goi tdi vao van phong, bao t6i phdi lam mot chuyén di cdp téc sang 4 nic A Chau dé citu van tink thé nguy ngdp. Tinh cd thit nha 1a irong bon nude dy cé Dai Loan. Tink co thit hai Dai Loan la noi ditng chan sau cing. T6i nho van phong Dai Loan giit mét phong khdéch san ré tién 6 gan “dai 16 sach” Trang Khanh @ Dai Bac. Han visa chi cho 16i 6 Iai thém I ngay hai dém. Nhung bang dy di thoi gian dé 161 biét séch sé ménh Dai ma téi xin phép khéng ban 8MAY LOITAM SU’ Loan nhiéu nhut ritng. Riéng vé mon tt vi, da méi thang trung binh doc mOt quyén c6 1é cd adi cing khdng hét. Tdi tré vé M§ trong niém hdi tiéc, tuéng cudc doi ban rén sé chdng bao gid cho ti co hi tré lai Dai Loan nita. Ai ngo thang 9 ciing néim hang lai giti tdi sang A Chau, roi mita gidng sinh mét chuyén kha dai nita. Dén thang 5 ndim sau (1995) 106i dugc biét phdi sang A Chdu, dit dink 6 thang. Rut ngdn cdu chuyén, t6i réi Dai Loan vé han lai M§ thdng 12 ném 2001. Tinh lai thoi gian t6i 6 A Chau chinh thitc khong théi dé la 6 nam 6 thang. Trong sudt thoi gian dy, ngodi cdng viée ca sé toi danh tdi cd thoi gid con lai dé nghién citu cdc khoa ménh ly. Sdu néim sdu thang la mot thé gian khd dai, thé nhung nlut toi da néi, ritng sdch ménh ly Dai Loan qué ménh mong ma doi ngudi thi qué ngdn. Dé dat két qué tdi danh quyét dinh gidi han trong tam nghién citu vao Tit Vi va dich ly. Con mén Phong Thity (tte Dia L¥) ma toi ciing rat say mé, danh cho co duyén khdc vay. Lic bdt dau nghién ctu, muc dich cita 16i chi edt Ia hoc cdi tinh hoa ca Dai Loan vé Tit Vi va dich ly réi t6m luec lai bang mot so sdch tiéng Viét. Thi that ngoai su say mé chan that, hic &y t6i con co nhiéu tinh héo danh, ma duac ddi sau nay nhdc ti nhut ngudi cd céng dua kién thite Tit Vi va dich ly ciia Viét Nam tré Iai mite ngang hang vdi thé gidi. Thé nhung sau mét thoi gian nghién ngdm cde sdch Tit Vi é Dai Loan va Héng Kéng, suy nghi cita 16i hoan ton 6i khde. Téi cém nhén ra hai diéu. Thit nhdt, khéng thé ndo di sdu vao khoa té vi néu khong thd triét kinh Dich, thit hai kinh Dich khong phdi la khoa hoc huyén bi 101 thugng nhu t6i dd tuéng, ma chi la mot irong nhiéu img dung ctia thayét dm duong. Tom Iai thuyét dm duong méi 9TU VI HOAN TOAN KHOA HOC .Déing San la mau chét co ban cia huyén hoc A déng, phai hiéu nb mdi mong sang t6 céc van dé khdc. Thé la ti doi dudng hudng nghién cit, chuyén trong tam sang thuyéi am duong. Di vao séu thém 16i moi thdy rang thuyét dm ditong van con & trong tinh trang rat mo hd. Mac dit quan diém am duong khé dé hiéu, cdu “v6 cite sinh thai cute, thai cutc sink luéng nghi, lténg nghi sinh nt tung, tit twang sinh bat qudi, bat quai sinh van vat” lai khong c6 16 gich gi cd. Tai sao “bdt quai sinh van vat"? Ménh Ly tay phuong ditng 6 ut nguyén 16 (Dat Nude Gid Lita). Néu coi ut nguyén 1 tuong déng vdi tit tiong thi phdi dat cdu héi la tai sao thuyét dm duong khong ditng d tit tugng? Thit nita, tai sao “bat quai sinh van vat” ma khOng phdi la “bat quai sinh thdp luc tiéu qudi, thép luc tiéu quai sinh van vat” hodc “bdt quai sinh thap luc tiéu quai, thap luc 1i6u qudi sinh tam thdp nhi dai qudi, tam thdp nhj dai qudi sinh van vat” van van... Tom Iai, thuyét 4m duong dat nén tang trén bdt quai, nhung lai chéng gidi thich tai sao nén téng dy dang tin cdy. Dé la chua ké nhiing van dé nh tién thién bat quai, hau thién bat qudi. C6 hang chuc thuyét, vay thi ai sai ai ding? Van dé nita la wiong quan giita dm ditong va ngit hanh. Cé séch bdo ngit hanh la mot két qud cia dm duong. C6 sdch bdo hai thuyét nay biét lap. Vi khong tim ra loi gidi théa ding trong bat cit sdch nao, 16i di dén mét quyét dinh téo bao la tu tim mét con duéng di cho minh. Vi 16i nghién citu thuyét dm duong va Tit Vi cting mét hic, dé khdi lac dé xin ké lai dién trinh nghién citu thuyét dm duong trong mét co hdi khdc; & day B chi ndi vé nhiing chi itt dinh liu dén khoa Tit Vi tt thdi.MAY LOITAM SU Tdi xin ghi nhdn vai quyén sdch d@ dnh hudng nhiéu dén cai nhin ctia t6i cing nhit dién bién trong viée nghién citu Tit Vi. Truéc hét la hai quyén “Tit Vi nghiém I$” va “Tit Vi nghiém Ly toan the” cita dng Thién Luong. Voi phat kién vé vong Thdi Tué trong cach xem ménh va dai han, éng Thién Luong ching minh réng Tit Vi da thanh mot Khoa hoc quoc té, va ngudi Viet Nam cé thé dong gdp déng ké vao su tién bé cia khoa hoc nay. Ké d6 la quyén “Tit Vi duéi mat khoa hoc” ctia 6ng Vu Thién Nguyén Dac Loc. Mac dit c6 nhiéu cau hdi hon la cau tré loi, quyén séch nay da khdi lén trong ti ¥ niém nghién citu nt vi béng phuong phap khoa hoc thudn tiiy. Nhung quyén sdch cé dnh hitdng Ién nhdt voi toi phdi ké la “Kinh dich va Tit Vi ddu s6” (nguyén tdc “Dich kinh dit Ti Vi ddu s6”) cia dich ly gia Dai Loan Ta Phén Tri. Do soan gid tu xudi ban néim 1995, quyén nay rat khé kiém va hinh nhu chang duoc ai biét dén. Vi mét tinh cd, toi ma ra va doc né trong mot tiém sdch vao mot ngay mia he nam 1996. Sau chi vai trang t6i bang hodng hiéu ra la soan gid cé Idi gidi cho nhiing bé tlc cia 10i ndi riéng va cilia lang Tit Vi thé gidi ndi chung. Cong tam ma néi thi cach trinh bay cia 6ng Tri van con qua huyén hodc; tuy nhién nho dé nghi vé nhitng vdn dé ndy lau nam t6i bie “Dich kinh di Tit Vi ddu sé” chinh la edi chia khéa bi mat ma 16i da tim kiém bay lu. Voi cdi chia khéa dé trong tay, sudt may ndm trudng ngodi gid lam vige cho sé tdi miét mai tim cach khai mé nhiing céinh cita con Iai cita khoa Tit Vi. Mét nguoi trén 40 tdi lau lac noi xit la qué ngudi, khéng vo khéng con, khéng ai ché ai dgi, cd than dée anh déi dign chong sich khé khan giita bon bitc tuéing cia can phéng tro trong trai hode nhiing phong khach san c6 liéu vao nhiing dém khuya 11TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang San vdng va nhitng budi cudi tudn dai lé thé; véi ai khac c6 thé la bat hanh; nluing dé d@ la mét trong nhitng thoi gian hanh phic nhdt cita doi t6i. Noi thé khéng c6 nghia la viée nghién citu cita 10i luén luén sudng sé. Cé khi cd ndm troi t6i chéng ndy ra mét ¥ gi ddng ghi xudng gidy. Co khi via n@y ra mét ¥ mdi lai thdly edi suy nghi cit cia minh sai, phdi xda bd may chuc trang dénh may dé viét lai tit ddu. Théng 6 ndm 2001 tdi viet xong ban théo ba quyén “Tit Vi hodn toan khoa hoc”, “ménh ly hoan toan khoa hoc”, va “kinh Dich hoan toan khoa hoc”. Da du dinh sé vé han MS cudi ndim, ké hoach cita t6i la in va phé bién cd ba quyén. Khéng ngé ngay 9 thing 7 khi 6 Singapore, m6t tai nan la ling xdy ra khién cd ba bén thao déu bj xba mat. Vi ba quyén nay da doi hdi rdt nhiéu thoi gian va cong site méi hoan thanh, va xét tit nén tang thi hai quyén sau quan trong hon, t0i cié tudng sé chang bao gid c6 thai gid hode ly do dé viét lai “Te Vi hoan toan khoa hae”. Day la mét trudng hop ma t6i rét vui ming khi biéi minh da dodn sai. Nhu “tai 6ng that ma”, mét quyén sdch khoa hoc viét bang Anh ngi in mai chdng xong, thém mét tai nan thdm khéc xy ra cho m@t ngudi than cam chan 16i & California neim 2003, khéng ngd lai tré thanh co duyén dé 16i viét lai “Tit Vi hoan toan khoa hoc”. Toi hét site cdm on gia dinh anh chi Vii Binh Nghi da cho t6i dang loat bai nay trén 10 Thoi Bao & San Jose mde da biét rang tinh chat khé khan ctia dé tai c6 thé lam ndn chi nhiéu ngudi doc. Khi téi viét nhitng gidng nay, cu La Vuong day tdi chit Han ngay xuta da qua doi vi mét tai nan luu théng. Long 16i bui ngui thm nghi néu khong gdp cy cé lé ti chang bao giot nghi dén chuyén hoc chit Han, ma khong hoc chit Han thi lam sao t6i c6 thé hiéu dé ma biéi 1dm quan trong 12MAY LOITAM SU ctia quyén “kinh Dich va Tit Vi ddu sé” citing nhut nhiéu tai liéu Han van khde vé Tit Vi va thuyét dm duong? Noi ro hon, néu toi khong c6 duyén gdp cu Vuong thi cé lé ching bao gid t6i hoc di, hiéu di dé viet “Tit Vi hodn toan khoa hoc”. Nhung cdi duyén hoc chit Han vdi cu Vuong chi 1a mot. Cén éng anh Binh da bé tién tai ra mua dii logi séch ménh 1 cho téi tha hé nghién citu 6 tudi the ngdy, cdn ban 16 chite hdi chg tét & San Jose vé tinh khién tdi tim trd vé ménh I, con anh Trén Quang Nam vdi khd nding dodn han chinh xdc la ling bat budc 16i phdi tin réng Tit Vi co “mot cdi gi dé” dang nghién citu, cdn quyén lich séch Thién Ma va tap chi Van Uyén la méi trudng cho i6i viét cdc bai ménh ly ban dau, con éng cdp trén dé khuyén khich toi sang Dai Loan, con hoan cénh kinh té phén thinh cla Hoa Ky trong thép nién 1990's ginp t6i dugc luu lai A Chau ait ldu cho viéc nghién ctu, cin nhiing nhén duyén dé vé cia mét thai xua cit v6 hinh chung lai cho téi c nguéi nghién citu khong hé luy, con cdi duyén vdi gia dinh anh chi chi truong 10 Thai Bao 6 San Jose gitip wi c6 ly do va hing khdi dé viét lai loat bai nay vv... Van con nhé nhitng ¥ chinh cita ban thdo da bj tiéu hily ngay 9 thang 7 ndm 2001, tdi tham so sdénh va ngac nhién khi khdm pha ra rang ban tai tao nay day dit hon vé chat ligu va chat ché hon vé ly lun. Héa ra, ngay cd cdi bién 6 méng la bat hanh ciia ngdy 9 thang 7 ndim 2001 ciing la mét co duyén gitip cho nhitng diéu toi viét ra dugc ddy dit hon va chinh xdc hon. Quyén sdch nay ra doi cing lai do mét co duyén bat du tit nhitng nam 16i con 6 cao hoc, bdi anh Phan Thanh Thu, ngudi nkdn Idi in nd ra chinh la bao huynh cia anh Phan Thanh Tam. Cudc doi ddi 1975 v6 tinh dua anh Tam i tu do ciia mét 13TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son va t6i dén cing tiéu bang Minnesota lanh gid, ri khién ching toi rd thanh ban cing phéng. Tit ndéim 198] t6i va anh Tém it khi gap lai, nhung cdi tinh ban ngay xua chang hiéu sao khéng hé phai nhat voi thdi gian. Khi toi viét loat bai “Tit Vi va thé cudc” néim 2003, anh Tam la ngudi giip loat bai nay duge phé bién. Gid thi cing nhd anh ma t6i da thodt dugc mét ganh nding, vi khdi phdi lo phan in dn va phé bién von chdng phdi la sd trudng ctia t6i. Téi xin cém on tat cd cde co duyén a6. Con quyén sdch 6 dong gop ditge gi khéng cho kién thite Tit Vi, t6i xin aé déc gid théim xét va quyét dink. San José ngay 8 thang 6, 2004 Dang SonChuong 1 CO SG AM DUONG CUA KHOA TU VI “Tinh “huyén hoc” cia tit vi hién dai Tir truée dén nay tit vi duige coi 14 mot mon huyén hoc. Tai sao goi 1a “huyén hoc”? Xin thua vi ta khong c6 nén tang ndo dé xét nhiing gi ta da hoc vé ti vi [a ding hay sai. Thay day ta sao thi ta biét vay. Tin thi hoc, khong tin thi ditng hoc. Hoc xong cam thay thdy sai, muon stfa lai theo ¥ minh thi cing chi c6 cach kiém ching bing kinh nghiém c4 nhan. Chinh vi vay ma cng ngay cang sinh ra nhiéu trugng phéi. Thdi xua da phan ra bdée phdi va nam phdi!, sau thém Trung Chau phi? va Man phdi’, May mui nam gan day khoa tif vi tréi qua m6t giai doan tram hoa dua nd 6 tan thanh dia Dai Loan, s6 hoc phai cang nhiéu thém nia. Xin dé ctt vai phdi mdi ma ngudi Viét it biét dén: Phai “huyén khong tf hda” (cdn goi 1a “lap thé wt ha") do Ong Chinh Huyén Sdn Nhan‘ khdi xuéng. Phdi nay chi trvdng mau chét ca wt vi nlm hét 6 Tit Hoa. Thi dy cung huynh dé thudc can Gidp tat Liém Trinh héa Léc, Phé Quan héa Quyén, Vi Khtic hoa Khoa, Théi Duong héa Ky. Néu cung quan Ic c6 Liém Tham, cung ménh cé Tit Phd, cung ti bach cd Va Sat, cung tif tite c6 Thai Duong sé tao thanh cdc trudng hop: “Huynh dé hoa Loc hap quan I6c” (nghia 1a huynh dé 1am Idi cho quan léc), “huyoh dg héa Quyén nhap ménh” (nghia 1a huynh dé cé anh hung dén khd nang tao quyén luc cia minh), “huynh 48 héa Khoa nhap tai bach” (nghia 1a huynh dé tao may mén cho tai chénh cia minh), “huynh dé hoa Ky nhap ti tic” (nghia 1a huynh dé khéng hgp vi con cai minh), van 15TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son van... D6 1a chua ndi dén viéc xem han, toan ban cé tit Hoa nguyén thiy, dai han c6 dai han t@ Hoa, tiéu han c6 tiéu ban tif héa, thanb ra cdnh ut Héa cong huéng hon d6n v6i nhau, khién ngudi xem tudng nh lac vao mé hén tan, Phi “ménh van phin ly” cia Ong Liéu V6 Cu Si chi trudng khi xem han phai bd ut Hda nguyén thiy, xem lwu ti? Hoa ma thi. Ngoai ra phdi nay 14p luan ring Tit Vi khéng dinh liu gi dén ngi hanh, nén bé hin mét s6 sao von duge coi 1a hét ste quan trong; ké cA sao Loc Tén. C6 ngu&i cyc doan hdn bé Iuén héa Quyén va hoa Khoa, chi sii lai héa Léc va héa Ky théi D6 chi 1a vai phi dude khé nhiéu ngudi theo. Ngoai ra lai cé nhifng phai thi€u sd, nhv phdi chi truong xit dung 36 cung thay vi 12 cung khi l4p ld s6, phdi cha truong méi dai han chi kéo dai 5 nim, phdi chil tuong phai sit dung tiét khi y hét nhu khoa tt binh (a mét khoa coi ngd hanh 1 chinh), phdi ché truong mau chét tit vi nim d cung khi nhv tit binh van van... Thé nao 1a “ti? vi hoan toan khoa hoc”? Déi lai “huyén hoc” 1A “khoa hoc”. Moi nganh khoa hoe déu c6 nén tang riéng cia chting, nh vay ngudi sau 6 thé bé khuyét cho nhiing sai lim hod thiéu sét cia ngudi truéc. Sau sau nim rvGi tri nghién cfu 6 A Chau, ngudi viét vui miing loan bao véi quy d6c gia ring ti vi cé moi dic tinh ctia m6t nganh khoa hoc, va xin 1am ké don dudng trong céng cudc khoa hoc héa tif vi dau sd. B6 sdch “tf vi hoan toan khoa hoc” khéng phai 14 mét “bi kip” mA 1A mot hé thdng ly lun khoa hoc, Nhiing ngudi khdc c6 thé dufa vao hé théng dé dé lién tuc bd 16Chutong 1: CO SO AM DUONG CUA KHOA TU Vt sung sita chifa, giip cho m6n ti vi d6n héa Gén b6 nhy cede nganh khoa hoc khic. Tién quyét: Vai trd cia Am duong ngii hanh trong khoa tif vi Am Duong va ngii hanh 1a hai hoc thuyét hét ste quan trong cla A Dong. Mt sO ngudi cho ring 4m dung ngti hdnh 14 hai mat cia cing mét thuyét; mét sé khdc cho rang nga hanh do 4am dung ma ra; lai c6 ngwéi cho ring am dung va ngi hanh kh6ng dinh Ifu gi dén nhau. Nhung day chi 1a ba niém tin, dia trén nhiing 14p ludn khong lay gilam khoa hoc. Tat cd nhitng ai mGi bude vao tit vi déu cém thay ring khoa nay 4p dung ca hai thuyét 4m dudng va ngii hanh. Van nan to In 1a, néu xét trén nén tang khoa hoc, vi 4m dudng dua trén s6 2 (sé nguyén té chén), ngii hanh dua trén 86 5 (s6 nguyén t6 18), hai thuyét nay c6 vé nhu hoan toin déc lap; néu ut vi 4p dung ca hai thuyét thi lam sao tranh dude nhitng trudng hdp mau thudn, hodc nhiing canh “rau dng no cm clim ba kia”? Chinh vi van nan nay ma gan day sinh ra hai phai “chi c6 am dudng” va “chi cé ng hanh”. Thi du, 6ng Liéu V6 Cu Si 6 Dai Loan cho ring tt vi chi cé 4m duong. Trong khi d6 nhiing ngudi chi trugng phai ding cung khi, tiét khi van van... hién nhién xem ngi hanh la nén tang. Tir d6 co thé thay 4m duong ngi hanh 1A mét van nan rat 16n ca vit vi hién dai. Thé nhung ca hai phi “chi c6 4m dudng” va “chi co nga hanh” déu khong 6n thda: Phdi “chi cé Am duong” khéng thé gidi thich tai sao céch dinh vi wi sao Tit Vi dua trén ngi hanh cuc, hién nhién 1a mot két qua cia ngi hanh (Thiy nhj cuc, méc 17TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Déing Son tam cuc, kim tf cuc, thé ngii cuc, héa luc cuc). Phéi nay cfing khong thé gidi thich tai sao sy phi hgp ng hanh tinh gitfa ban ménh va sao rat quan trong. Thi dy: Ban ménh Kim, cung ménh cu Dau vé chinh digu c6 Bach Hé6 (kim) toa thi 1a thugng cach. Phdi “chi c6 ngi hanh” c6n bé tac hon nifa. Don ctf vai thi dy: Ph4 Quan thuGc thiy, vay tai sao lai ham $ Than, Dau 1a hai cung kim sinh duge thily, va 6 Hi la cung thiy? Liém Trinh thudc héa tai sao lai vugng 6 Ngo ma ham & Ty, mic di bai cung cing thudc héa? Thién Co thuéc méc tai sao ham 6 Hoi thuéc thiy sinh dude méc, miéu 6 Thin Tudt thugc thé khdc méc, réi lai ham 6 Situ Mii cing thudc thé? Théi Duong thudc héa sao lai phi hgp véi Xudng Khiic (kim bi héa khdc va thily khdc hoa) ma ty ky Khong Kiép (hoa)? Van van va van van... : Dung thuyéi ng@ hanh dé thay thé’ ihuyét dm duong cuing nhut ding hink ngii gidc dé thay thé hinh tron trong trudng hap khong cé compass. Néu sai 86 khéng qué tn thi thuyét ngt hanh tién loi hon thuyét dm duong. Vay thi phai gidi quyét van nan am dung va ngt hanh trong khoa ti vi nhu thé nao? Xin thva rat gidn di, béi ng hanh qua 1a do 4m duong ma ra, Chinh xéc hon, ngi hanh 1a m6t phép tinh gan ding cia bai todn 4m dugng. (Rat tiGc mudn chifng minh tung quan gida ngi hanh va 4m duong mét céch khoa hoe phai can rat nhiéu gidy muc; ngudi viet yéu cau déc gid tam chap nhan két qua hét sife quan trong nay, va xin hifa sé trinh bay chi tiét trong quyén “ménh ly hoan toan khoa hoc”)Chuang 1: CO SG. AM DUONG CUA KHOA TU VI C6 thé vi thuyét 4m duong véi mt hinh trn, thuyét ngi hanh vdi mOt hinh ngi gidc. Gid nhu khéng cé compass thi vé hinh ngi gidc dé hon vé hinh tron. Cho nén mac di nén tang ctia khoa tit vi IA thuyét 4m duong, ta van can dén ngi hanh mdi khi bai toan 4m duong trd thanh qua phitc tap. Ciing c6 thé so sdnh tit vi véi mét ting dung ky thuat. Mac dit nén tng ctia ky thuat 1a khoa vat ly, nhung khi ap dyng thyc t@ nhiéu khi cdc cong thie ky thuat lai tién dung hon. Thé nén viéc tit vi dung cd Am duong (vi nhu nguyén tac vat lf) va ngi hanh (vi nhw cong thito ky thuat) kh6ng c6 gi ld mau thudn ca. Tu vila mét mén nghién cifu “gid twéng”! Moi ky su déu biét rang méi céng thite ky thuat chi ding cho mét sé truvGng hyp. Ngudi k¥ su gidi phai nam viing nén tang chinh (tfc 1A khoa vat ly) mdi biét tay tuding hgp ma Ap dung cong thite cho ding. Day 1a ly do fai sao vat 1¥ 14 m6t mén hoc quan trong trong moi chugng trinh ky su. Tuong ty, mudn Ap dung ngii hanh trong khoa ti vi mét céch ding din ngudi nghién cifu phai nm vitng nén tang sdu dém cia ngii hanh, tie 1a phai hiéu thuyét 4m duong. Tiéc la thuyét am duong ciing da bj that truyén, Vi ly do nay, ngudi viet da bd cong di fim lai nén tang cla thuyét am dudng. Rat may céng cudc nay da dat két qua tt dep va sé dude tinh bay trong hai quyén sach “kinh Dich hoan toan khoa hoc” va “thuyét am dung hodn toan khoa hoc”. Nhung trong khuGn khé cia loat bai “Ta Vi hoan toan khoa hoc” nguSi viét sé chi tay truGng hgp ma tinh bay cdc két qué. Mong quy déc gia kién nhdn; khi 19TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Déing Son mét trong hai quyén sach kia ra d3i moi sy sé thanh ro rang hon. Mau chét ctia thuyét 4m duong da duc bao ham trong cfu “v6 cue sinh thai cue”, nghia 1a khdi diém ciia van sv irén Adi nay 1A mét con sO khéng to Idn. Theo Iuat bao toan cla khoa hoc, mic di vii try phat trién dén dau di nifa, cOng tat ca lai van phai cho ta con sé khéng nguyén thiy. Vay tai sao c6 hién tong? Xin tra Idi bang thi dy todn hoc. Néu ta goi -1 1a 4m, +1 1a dudng thi hién nhién 0 = (- 1) + GI), nghia 1a ti trang thdi khong co thé sinh ra hai trang thai cé 1a am (-1) va duong (+1). Hay tudng tong mot thuc thé gém that nhiéu sé -1 va +1 sao cho tt cd cOng lai thanh khong, ta sé thay ngay ring méi suf s4p xép ctia hai loai s6 nay c6 thé tng vdi mét loai hién tudng. Nghia la hién tuwdng chi la nhifag mat khéc nhau ca “kh6ng”. Quy ddc gid quen thudc vdi triét ly nha Phat tat hiéu ngay day 1A mOt mat cla cdi ly “sdc sc khong khéng”, theo d6 vii tru ctia chting ta 1a cdi “v6 thudng”, va moi hién hitu déu 1a “gia twéng”. Mi ngudi ching ta 1a mot tiéu vii tru tao bdi mot so “gid tudng” tam thdi tap hop réi lai phan ly! Muc dich cla Khoa tif vi 1a xc dinh nhiing “gia tuéng” d6/ San Jose ngay 11 thing 6, 2003 Ding Son Chi thich 1.) Khéc biét quan trong nhét gitfa bac phai va nam phai 1a h khéi dai han. Bac phdi néw thudn hanh khdi dai han 6 phu miu, néu nghich hanh khéi dai han 6 huynh dé; nam phdi nhat luat khdi 6 ménh. Quy déc gid cd nghién citu bat ty tat thay bac 20Chuiong 1: CO SG AM DUONG CUA KHOA TU VI phdi cing ly vdi bat tw, nam phai thi khng. Theo mot sé thuyét thi bac phai 1a phai nguyén thily, nam phéi dude phat trién sau nay; nhung dy chi nén coi 1a thuyéi. Vi khong tg hop vdi thye 8, hign nay céch xem dai han ciia bac phdi da chim vio guén lang va nam phai la tiéu chun 8 moi ndi, Mot sO sch n6i Tit Vi Trung Hoa khdi dai han theo bac phdi: ngudi viet xin bdo dim ring diéu nay hoan toan khong ding. R6 ring hoa, chi mét thiéu srét nhé cn khéi dai han theo bie phdi ma thoi. 2.) Trung chau phai duge tin 1d mét chi cha nam phai. Dac diém cia trung chau phai la coi trong hai sao Tuan Triét. Dia ban cila trung chu phdi la Hoa Nam, nh Ludng Quang, Hé Nam. Ti Vi Hong Kéng la mét thi du cila trung chu phdi, Te Vi Viet Nam co 1é cling thé, 3.) Man phai dude tin 14 mot chi cla bie phdi, sau khi da adi cach khdi dai han thanh y hét nhw nam phai. Dia ban cha Man phdi la tinh Phic Kién va cdc ving lan can (von dude goi lA dat Man hodic Man Viét), Céch xem Tit Vi truyén thong 6 Pai Loan cé thé coi la mét hé ciia Man phdi. 4.) Ong Chinh Huyén Son Nhan cdn nghién ctu thuyét nga hanh, cée khoa chiém béc, va thin chi. Riéng mén ti vi, truyén thuyét néi ring 6ng tu nhién ng6 ra, chvfa titng hoc cla aica, 5) Ong Liéu V6 Cv Si 1a m@t danh gia ménh ly cia Dai Loan, da viét nhiéu séch ménh ly di loai, dac biét 1a bat tu va tit vi. C6 cai nhin tung déi khéc ngudi xua, nhiéu khi Sng phé binh ngudi xua rat gay git 21Chuong 2 Co sé khoa hoc cia dia ban va luat tam hgp xung chiéu Dia ban ti vi Nhu da trinh bay trong chfong 1, tif vi 1a m6t bai todn “sic sic khéng khong” dia trén thuyét 4m dung; cho nén néu lay tit cd moi yéu té 4m dudng cé mat trong tt vi cong lai vdi nhau sé chi dude mét con sé khéng. Nhung vi am dudng phan phéi khong déng déu nén c6 khi dudng lan 4m, c6 khi 4m lan dudng ma sinh ra cudc doi. Béi thé moi hién tuong ctia cudc di, nhu hgp ly ty tan thanh bai thang thua, va moi trang thdi cia con ngudi, nh hi n6 4i 6 bi ai lac duc van van... déu chi 1A nhitng “gid tuéng” 4m duong. Tiéc 14 hau hét chting ta -trong d6 c6 ngudi viét- cit tuéng nhiing “gid tung” nay 1a that nén mdi lan hup trong sac tinh danh Igi. Phuong phép cha tif vi 1a bai tri hdn 100 “sao” trén mot biéu dé 12 cung goi 1A “dia ban” réi xét xem cdc yéu to Am dudng cOng hudng vdi nhau ra sao ma suy ra cdc “gid tuéng c4 nhan”, tic la van ménh con nguéi. Mudi hai cung dia ban xép theo thif tu thudn chiéu kim déng hé 18 Ty, Situ, Dan, Mao, Thin, Ty, Ngo, Mai, Than, Dau, Tuat, Hoi. Quy déc gid nén cé hoc thude long thi ty nay, vi day 1a mOt nén tang t6i quan trong cila ttf vi. Nhung dia ban dai biéu gi? C5 co sé khoa hoc gi khéng? Tai sao khoa Tit Vi lai dyfa trén dia ban? Bai nay cét tra 18i nhitng cfu hdi a6. 22Chung 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU Khailuge vé dia ban Nhic lai dia ban 1a mét dé biéu gém 12 cung theo thit ty thun chiéu kim dng hd: Ty Sttu Dan Mao Thin Ty Ngo Mui Than Dau Tuat Hgi. Mu@i hai "eung” nay duge goi la 12 dia chi, hodc 12 chi. Thong tung dia ban dude vé thinh hinh vudng, voi 4 chi Dan Than Ty Hoi chiém 4 g6c. Mui hai dia chi lai phan theo: Phuong hudéng (Dong Tay Nam Bac): Ty 1a chinh bic, Ngo 1 chinh nam, Mao 1A chinh dong, Dau Ia chinh tay. Cac phuténg hwéng con lai cf dién theo ding thi? ty. Ty Gam) da [NGO (duamay - Hés [LI Gm) - THE THAN (duong) - Kim thang Tu LAP HA | thing Nim HA. | théng Sau {thang Bay LAP THU ‘can: Binh, Mw ‘can: Binh, Kj cean: (khdng cé) jean: Canby «quai TON LY phuong Nem — | (KHON) qué: KHON THIN (dung) ~ ThE DAU (am) - Kim théng Ba thing Tam THU cen: (ing of) can: Tan rN) DOAI - phuong Tay AO (am) - Mdc ‘TUAT (duong) - Thé thang Hai XUAN thing Chin cant can: (king 6) CHAN - phutng Deng (CAN) O&N (dung) Moe | Situ (&m) - Tho TI (duang) - Thy HOI (8m) - Thiy ‘thang Giéng L.XUAN | thing Chap (12) thang Mot (11) BONG | thing Musi L DONG can Giip ean: (khong 6) car: uy can: Nham quél CAN (CAN) KHAM - phuong Bde quai: CAN Hinh 1: M@t sé tinh chat ciia mudi hai cung dia ban dp dung vao Tu Vi (can nghia lé lOc vi cia can, nhu can At ia tc vi cila At) Negi hanh (Kim Méc Thiy Héa Thé): Hgi TY thude thiy, Dan Mio thudc Méc, Ty Ngo thudc héa, Than Dau thuéc kim, Thin Tuat Situ Mii thuéc thé. Nhw vay 4 hanh Kim Méc Thiy Héa méi hanh chiém hai cung, riéng hanh Thé chiém 4 cung. 23TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Bat quai: Theo thi ty ciia hau thién bat quai (tiie Can Kham Can Chin Ton Ly Kh6n Dodi), dai khai ctf hai quai Ging véi ba dia chi, nhu sau: -Ba chi Tudt Hoi Ty thuéc hai quéi Can Kham. -Situ Din Mao thudc Can Chan. -Thin Ty Ngo thudc Ton Ly. -Mii Than Dau thudc Khén Boai. Tiéu chun co ban: Phuéng huéng ‘Tai sao dia ban g6m 12 chi; ma khéng gdm 6 chi, hoac 10 chi, 24 chi van van...? Cau héi nghe cic cd; nhung rit cin phai tra loi dé chiing t6 ring con sé 12 khong phai 14 m6t Iya chon thy hifng, ma cé ly do chinh ding ciia n6. Ta bat dau v6i tién dé: “Vi tri noi sinh va van mang con ngui c6 lién quan m4t thiét véi nhau”'. Nhd ring day chi la mot tién dé; nén nhut moi tién dé khéng ai c6 thé ching minh né 1A dting hay sai, va gid tri t6i hau cia nd sé due quyét dinh béi d6 chinh xéc ciia nhiing két qué ma né din t6i? Cn néi 15 moi tong vii tu khong 6 vi tri tuyét doi ma chi c6 vi tri tong d6i. Muén dinh vi tri twong déi phdi chon truéc mot diém hoac mét hé thong diém lam chudn, Chiing ta c6 nhitng chudn diém sau: -Mat dat. -Phan cdn lai cia vi tru. C4ch ty nhién nhat dé dinh vi tri wén tréi dat 1a xt dyng vi tuyén va kinh tuyén. Nhung vi tréi dat va nhiéu thién thé khdc lién tuc di dong khong nging, sau khi dinh vi tri trén mat dat lai phai lam thém ohiéu bai todn thién 24Chuong 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU van phitc tap nita mdi biét vi ti dy so véi phan con lai chia vii try nhu' thé nao. DOe gid co thé dodn la néu mudn dat dén tan cing thi bai todn vi tri sé hét stic kho gidi. MOt phuong phap cia khoa hoc 1a gidn luge, nghia 1A bé nhiing yéu té dude tin la phu thudc dé bién bai todn tif phic tap tré thanh tuong d6i gidn di ma van dat dO chinh xdc can thiét. Dé gidn luge cach dinh noi sinh, ta nhan xét ring trai dat chi 1a mOt phan tif hét site nhé bé trong va try mong ménh v6 tan. Vi tri chinh xdc trén mat dat vi thé d6i véi toan thé vi try chang 6 ¥ nghia gi ca, chi phudng hudng mdi quan trong ma thdi. Mau cht vi thé g6m ca trong hai chi "phuigng huéng”. Cac vj tri tung dvfong trén vong tron phudng huéng: Gia sit ta c6 hai chic Mercedes 1 va 2 dau 6 truéc nha va sau nha. Néu ta hodn vi (d6i ch), cho chiéc Mercedes 1 dau 6 sau nha va chiée 2 dau 6 trudc nha thi hoan cinh van la: Mét mercedes truéc, m6t mercedes sau. Ay béi vi hai chiéc mercedes 1a hai don vi tong duong. Nhung néu ta cé chiée mercedes dau & true nha va chiée xe dap 6 sau nha ri hodn vi thi hoan cénh sé khdc han, Ay bdi vi mercedes va xe dap khéng tuong dudng nhau. T6m lai muén biét hai dn vi c6 tong duong hay kh6ng chi can hodn vi réi so sénh hoan canh truéc va sau khi hoan vi: Ging nhau thi tuong dudng, khdc nhau thi khOng tuong dudng. Dé bat dau gidi bai toan phuong vi, ta vé mét vong tron trén mat dja cdu. Méi diém trén vong tron nay dai dién mot phuong, nén ta goi né 18 vong tron phuidng hung. 25TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Xét hai diém A va A’ déi xtfng qua tam vong tron, ta c6 AA’ = dudng kinh. Néu hodn vi 2 diém nay ta van c6 AA’= dudng kinh. Nghia 1a khoang cdch AA’ khong thay 46i sau khi a4 hodn vi. Ta phat biéu A va A’ 1a 2 diém tuong duong trén vong tron phufdng hudng. A A’, A “’ A A a. Nguyén thy». Hoan vjAva A’ . Sau khi quay b di 180 06 Hinh 2a: Tinh tuong duong cla nhém 2 diém ddu duting kinh AA’ B B A c Cc A a. Hinh aguyéa thy. Hinh phén chiéu (tong dvong) J, oes con toc lant ea tosagh A o B c & c. Hodn vi Ava B d, Hodn vi A va C @. Hodn vi C va B Hinh 2b: Tinh tuong dung cia 3 dinh tam gidc déu ndi tip ABC (ba trudng hop 6, d, e chinh la b xoay géc ma thanh) Xét 3 dinh ciia tam gidc déu ABC ni ti€p trong vong tron phudng huéng, ta cé6 AB=BC=CA. Di hodn vi thé nao di nffa hé thie nay van ding. Ta phat biéu ABC 1a 3 diém tudng dung trén vong tron phudng huéng. X6t4 dinh cita hinh vudng ni tiép MNPQ, ta 6: 26Chuong 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU MN =NP=PQ=QM=a () MP=NQ= 1.414a (2) Thit hon vi MN, hinh yudng sé c6 thi ty méi 1a NMPQ. Cic hé thife trd thanh: MN=MP =PQ=NQ=a (3) NP=QM=1414a 4) Sau khi hodn vi MN va PQ van bing a, nhung NP va QM ti a tang lén thanh 1.414a, MP va NQ tiy 1.414a gidm xudng thinh a. Hoan cdnh r6 rang da thay déi, do d6 4 dinh ctia hinh vuéng ndi tiép khéng phai 12 mét nhém tong duong. Bang cach chting minh tong ty; cdc dinh cla ngii gic, luc gide, that gidc v.v... déu khong phai 1 cic nhém diém tong dudng. Ta cling c6 thé xét tinh tuong duong véi nhan xét ring mdi nhém diém chi cé thé tuong dutdng véi chinh né hodc véi hinh phn chiéu ciia né (ta tudng dudng vdi chinh ta va hinh ciia ta trong gudng). Hai du dung kinh AA’ hodn vi thanh A’A. Ta thay A’A chinh 18 hinh phan chiéu cia AA’, két luan A va A’ li hai diém tudng dung. Ba dinh tam gidc ni ti€p ABC chi c6 3 cach hodn vi sau day: 1. Hodn vj AB, thinh BAC. 2. Hoan vi AC, thanh CBA. 3. Hoén vi BC, thanh ACB. Nhung BAC=CBA=ACB=CBA; ma CBA thi chinh 18 hinh phan chiéu cita nhém nguyén thiy ABC. Két ludn 3 dinh cia tam gidc déu ndi tiép 1a mot nhom tuong dudng. Hinh vudng ndi tiép MNPQ cé 6 cach hodn vi sau day: 1, Hoan vi MN, thanh NMPQ. 27TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son 2. Hoan vi MP, thanh PNMQ. 3, Hoan vi MQ, thanh QNPM. 4, Hoan vi NP, thanh MPNQ. 5. Hoan vi NQ, thanh MQPN 6. Hoan vi PQ, thanh MNQP. Hinh phin chiéu cia nhém nguyén thay MNPQ 1a QPNM. Trong 6 nhém hodn vi chi cé PNMQ vi MQPN tudng dudng QPNM. Ta két luan 4 dinh cia hinh vuéng néi tiép khéng phai 14 mét nhém twdng duong. Van van va van van. Tom lai trén vong tron chi c6 hai nhém diém trong duong: Nhém thi nhat 1a hai dau cia mét dung kinh, hom thif hai 1a ba dinh ctia m6t tam gide déu ndi tiép. Y nghia hinh hoc ctia cdc nhém tudng dung: Phung ctia diém A dude dai dién bing vects AO, véi 1a tam cia vong ton phucng hudng. (Chié ¥: Vi thidu tw ngit ngudi viét tam ding chit “lec” trong phan ban ludn ké tiép. “Luc” day khong nhdi thiét cd tac nhan, nén khdc vdi chit “yc” theo nghia théng thuong ciia khoa vat ly. Sé trd lai van dé nay trong chuong 6.) Luc vii tru dén tit moi hudng. Nhung A dai dién mt phudng, nén luc vii tru phai di qua tam vong trdn phifong hung, ta goi 1a Ive F(A). Va tru méng ménh nén khong thién vi phuong huGng, do dé néu goi A' 1a diém déi xting cia A qua tam vong tron phuong hung va chon chiéu huGng tam 1a chiéu dudng ta duge: F(A) = F(A’) =F (5) Nghia 1a Ive vii tra trén hai diém A, A‘ c6 cing cutng 6. N6i cach khdc A va A’ nhan hai luc tuong duong tit vi Tu 28Chuong 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU Nay xét tam gidc déu n6i tiép ABC. Van chon chiéu huGng tam 14 chiéu dong, goi F(B) va F(C) 1a Ie vai tu téc dung trén hai diém B, C. Vin ding lat bat thién vi ctia Ive vii tru, ta c6: F(A) = F(B) = F(C) = F (6) TOng luc tac dung trén B va C chiéu vao phuong OA: Fy(B)+ Fy(C) =F(B) cos60+F(C) cos60 = 2F cos60 = F (7) So sdnh (5) va (7) ta thay B va C phéi hgp tr thanh tung duong vdi A trén phutong OA. N6i cdch kha luc vi tu 6B va C hgp lai wé thanh tuong dudng voi luc vi tru & A. w F(A’): xung chi FIC) oo gh FO F410): tam op Hinh 3: Tinh tuong dung cia hai FAA): chinh ee nhom diém AA’ va ABC. A Vi thé néu xét riéng diém A thi: A tuong dung véi A’ va déng thdi tuong duong véi B+C. Day 1a mét két qua ly thi. Truéc hét no khang dinh lai két ludn trudc day cia chiing ta rang AA' va ABC 18 hai nhom tudng difong. Thi hai no cho ta biét 461 vi A thi luc vii tru 6 B hodc C néu ding riéng chi bing phan nita lye & A’. 29TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Ta goi A’ 1a diém xung chiéu, va BC 1a hai diém tam hop cia A. Biém A chiu su téc dung cla cdc luc: F(A) 1a luc chinh. F(A’) 14 luc xung, twdng dudng va nguge chiéu véi F(A). Fy(B}+Fy(C) 1a luc tam hgp, cong lai tong duvdng va ngudge chiéu véi F(A). Ap dung phép tuong dudng vao mat dat 6 bic ban cdu Tufong duong 1a lién hé hai chiéu. Chi c6 hai loai twong quan hai chiéu 1a hgp va xung (tri véi hop). Xét vé lye vo try thi A’ hop vai A vi cé tée dung y hét nhu A, B+C cing vay. Nhung néu xét m6t vong tron phudng hudng 6 bac ban cau ta thay bac nam 1a hai dau cia mot dudng kinh. Nam la hung ciia xich dao dai dién lita, bc 1A hudng cia bac cute dai dién nuéc. Nuc lita 1a hai tinh chat nghich nhau, nén hai phuong nam bac hién nhién xung d6t nhau. Tom lai hai phténg nam bac hgp nhau vé ban chat (vi tru tinh), nhung xung nhau vé thue té ngay trén mat dat, tao thanh hoan cdnh mau thuan, tiy truvdng hop ma chéi choi hoc bé khuyét cho nhau Bac nam duve goi 1a hai phuong xung chiéu. Suy dién rOng ra, tat cd cde phudng xung chiéu déu cé tinh chit tung tu. Coi phiféng nam 1a dinh ciia mot tam gidc déu, thi hai dinh kia tat 14 hai phuong hgp vdi phydng nam, tao thanh m6t nhém tam hdp. Tudng tu’ phifong bie cfing cé hai phudng tam hdp. Téng cOng thanh 6 phudng tam goi theo thif ty thudn chiéu kim déng hé 1a B1, N3, B2, N1, B3, N2 30Chuong 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU (B tung tung bac; N tuyng trung nam; cdc sO 1, 2, 3 tudng trung cng hung tam hop). Tai sao dja ban cé 12 cung Bac lanh, nam néng thi ddng va tay hién nhién phai la nhiét 6 trung binh. C6 néng, lanh ma thiéu trung binh thi mé hinh ton hoc van cn thiéu s6t, do a6 phai thém hai phudng déng va tay. Nhung thém dong tay réi thi phdi thém b6n phutung ting ting nifa dé théa cong huténg tam hop; tfc 1a thém téng céng séu phudng, tam goi theo tht ty thuan chiéu kim déng hé 14 D1, T3, D2, TI, D3, T2 (B tugng tring dong; T twong trung tay; cae s6 1, 2, 3 tuong tring cOng hung tam hgp). Téng cOng thanh 12 phutong! Ban cho ciing 1é thi 12, 24, 36, 48 v.v... tiie moi boi so cia 12 déu thda cdc diéu kién doi hoi. Nhung trong khoa hoc c6 mét nguyén ly rat tham sau goi 1A “dao cao Occam”, theo 46 moi yéu t6 phic tap déu phai duge cat bé khi lap thuyét, chi lu Jai cdi gi khong thé c&t ma thoi. Trong trudng hgp dia ban, nguyén ly Occam c6 thé dién gidi nhw sau: “Thém cang thém nhiéu phuong thi bai toan s6 mang cing phtic tap. Vi khong cé kh nang bao ham cdc yéu t6 hau thién chi yéu (hoan canh séng cia con ngudi) bai todn sO mang chi c6 thé dat két qua gan ding, phifc tap thém chua chac dting hon, trai lai c6 thé tré thanh qué rac r6i rdi cng sai thém nia.” Vi thé ta phai chon bdi sO nhé nhat cia 12, tite sO 12! Ly 4m duong cilia 12 phudng huéng Sau phudng B1, B2, B3, N1, N2, N3 dude hinh thanh ti phan biét b&c nam, trong khi D1, D2, D3, T1, T2, T3 tit phan biét d6ng tay. Phin biét bac nam 1a phan biét cue doan (bic lanh nam néng), phan biét dng tay 1A phan 31TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son biét binh hoa (nhiét d} tung dung). Suy dién ti nguyén ly “nguén géc khéec nhau din dén két qua khdc nhau” ta két luan hai nhém [B1, B2, B3, N1, N2, N3] va [D1, D2, D3, T1, T2, T3] c6 dac tinh cd ban khdc nhau. Ké dén ta dp dung thuyét 4m dudng. B&éc nam vi cé khdc biét nhiét 46 nén phd hop véi tinh duong, dong tay vi binh hda nhiét dé nén bgp véi tinh 4m. B1, B2, B3, N1, N2, N3 sinh ra tif tinh dudng nén 1a séu phyong duong. D1, D2, D3, Tl, T2, T3 1a séu phuiong 4m vi ly do tuong ww. Phéi hgp tat ca lai, bat dau bing B1 ta c6 téng cong 12 phuong am duong xen ké nhau theo chiéu kim déng hé: B1,T2, N3, D1, B2, T3, N1, D2, B3, T1, N2, D3. Cudi cing goi phutdng B1 1a cung Ty, tiép theo béi Situ, Dan, Mao, Thin, Ty, Ngo, Mii, Than, Dau, Tuat, Hoi; ta 6 12 cung quen thuéc ciia dia ban! Tém lai: 1. Chi c6 hai cOng hung quan trong gitta cc phyong trén dia ban 1A céng hung xung chiéu va cong hung tam hgp. Vi thé muén biét tudng tan anh hudng cha mot phuong phdi xét thém ba phifong nita 1a phuong xung chiéu va hai phuong tam hop cia nd, téng cong thanh bén phuong. 2. Dia ban c6 12 cung vi phai nhu vay méi da dién ta céng hudng xung chiéu va cOng hung tam hdp cia bon phudng d6ng tay nam bac. 3. TY, Dan, Thin, Ngo, Than, Tuat vi nguén gdc duong (bic nam khéc biét nhiét d6, c6 tinh cue doan) nén 1a 6 cung dung. Situ, Mao, Ty, Mii, Dau, Hdi vi nguén géc 4m (d6ng tay nhiét d6 twong duong, cé tinh binh hoa) nén la sdu cung dm.Ciutong 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU Luat tam phuong tif chinh cia khoa Tit Vi Tém lai méi cung én dia ban déu tudng dudng véi cung xung chiéu va hai cung tam hop otia né. C6 6 nhém xung chiéu I Ty Ngo, Sttu Mai, Mao Dau, Thin Tuat, Ty Hoi; va 4 nhom tam hop 1 Dan Ngo Tuat, Than Ty Thin, Ty Dau Sttu, Hoi Mao Mii. Cae cung twong dudng phai co lién hé mat thiét vdi nhau, do dé khi xem m6t cung ti vi ta phai xem thém cung xung chiéu va hai cung tam hdp cia n6. Day 1A luat “tam phung tt chinh” ctia tit vi. Thi du, khi xem cung TY phai xem thém cung Ngo (vi xung Ty) va Than Thin (vi 3 cing nhém tam hgp véi TY). Quy doc gid c6 thé ur suy ra cdc trong hdp khac. SA’ (xung chiéu) A ¢ (tam hgp) (chin), Hinh 4 Khi xem m@t cung tit vi, phai xem them cung xung chiéu va hai cung tam hgp cila no. Trude gid gidi xem tit vi chi nhim mat 4p dung ap dung Iu@t tam phudng wt chinh ma khdng hiéu ly do. Gid thi quy déc gid da thay Iuat nay 1a mdt két qua cia ly wong dudng ctia khoa hoc. 33TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Trong mét s6 trudng hdp dic biét phai xem thém hai cung bén canh, tic 14 hai cung giép. Cfing c6 khi phai xem cung nhi hgp. Cai ly cla gidp va nhi hgp sé duge ban trong m6t dip khac. Lién quan gida 12 cung va thdi gian tai bac ban cau Nhiing diéu s&p trinh bay chi tng voi céc dia diém thudc bic ban cdu khéng qué gin xich dao hodc bac cue. Két qua cho cdc dia diém con lai c6 thé suy ra bang ly lun tuong tu, ngudi viéi sé tr lai khi dén lic. Mui hai cung va thdi gian trong mOt ngay Goi M 1a diém trén vong tron phuong huGng gin mit trdi nhat. C6 thé thay rang khi trai dat quay quanh chinh né M sé di chuyén trén vong tron phudng hwdng theo chiéu kim déng hd, va khi trai d@t quay tron m6t vong diém M sé ud vé ché ci (4). Nhu vay vong tron phuong huGng chinh 1a m6t mat dong hé véi M 1a kim chi gid! Nita dém phuong gdn mat tdi nhat 1a TY (bac), giita trua phuong gan mat tdi nhat 1a Ngo (nam), nén dé gidn tién ta thi chon M = gid = Ty hic nita dém va M = gid = Ngo lite giifa trvfa. Xét thém ta thay nifa dém 1a lic nhiét 46 thap nhat, qua ting hop véi phuong TY (bac); giffa trua 18 lic nhiét dé cao nhat, qua tng hop vdi phudng Ngo (nam). Nhu vay suf lua chon ctia ching ta rat hdp ly Nhiing gid cén Iai cif dién vao cho phi hop. Tom lai: 1. Mui hai cung dia ban chinh 1a 12 phuong thay phién nhau huéng vé phia mat tri, tudng ting hop ly vdi 12 gid (ta) trong mét ngay. Bat luan nam thang, cung TY luén luén ting véi nia dém, cdc cung cdn lai theo thit uf Situ 34Chuong 2: BIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU Din Mao Thin Ty Ngo Mai Than Dau Tudt Hoi thuan chiéu kim déng hd. 2 phixing Ty phusng Mao hung Nog phusing Dau CIEIG) Hinh 9: Bia ban chinh 14 mot Géng h6 chi git voi cée phusng (Ty, Mao, Ngg, Dau) lan tugt hubing vé phia mat tro 2. Thit ty thugn chiéu kim déng hé cia dia ban khong phai la mt quy uéc ma chinh la phan anh thue t€ chiéu di ‘i cila thd gian. Vi thdi gian chi di t6i ma khng di Ibi, di chuyén theo kim dng hé trén dia ban I thuan ly, nguye lai la nghich ly. Dé sai ctia dja ban va céch stia sai Dia ban dinh nhu én c6 ly tinh ding nhung van chura thé xit dung nhu mét déng hé chi gid vi qué thiéu chinh xdc (wong d6i chinh xéc 6 gn bac cute, cang xa bac cue 46 chinh xc cng gidm), Dé sia sai ta vin gift cac ly tinh da suy duoc, nhung thay vi cho dia ban nim bam trén mat dat, ta coi nhu no nam trén mGt mat phdng song song véi vong xich dao, Voi thay d3i nay dia ban td thinh mét dang hé chinh xéc, 6 gid ti cho toan thé bic ban cau, Nam ban cau la m6t vin dé khac, chting ta sé ban sau 35TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Bac Cuc SS Ta tHE foe | aadniy Spe 6 Aiising DIA BAN —_xicH 9x0 mat ti eS Hinh 6: Hoan canh cia Dia Ban tng vdi diém X vao gid Than Mui hai cung va thdi gian trong m6t nam Quy dao ciia trai dat quanh mat trdi 1a mét hinh ellipse (bau duc) c6 tam sai rt nhé nén c6 thé coi nhu mot hinh tron. Néu chia quy dao gan nhv hinh tron nay thanh 12 vi tri déu nhau thi ctf khodng thi ctf mét phdn mui hai cia m6t ndm trai dat sé dén mét vi tri mdi. Ta mu6n tim mét phudng phap hgp ly dé ghi lai mudi hai vi tri ndy trén vong tron phudng huféng. Vong tron phudng hwéng duge vé wén mat dat nén mai 12 gid di xoay tron m6t vong; vi vay muén ghi lai vi tri ca trai dat trén quy dao quanh mat trdi ta phdi chon mét gid bat ky nhung cé dinh, thi du gid Ty. Ké dé ta chon mét huéng X cting bat kj trong vii tru. Phidng nao trén vong tron dia ban tring véi hvGng nay thi phudng d6 dai biéu vi tri cha tai dat. (Nguoi xua tong vil tru xoay quanh trdi dat nén dung dia ban dé ghi vi tri cia vii tru; nhung su sai lam nay van dan dén két qué dting vi moi chuyén déng déu la wong di.) Gia sit vi tri 1 cla trdi dat trang véi phuong Ty, ta cd thé thay vi tri 2 sé tring vdi phuong Stu, vi tri 3 phuong 36Chuang 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU Din... cham ditt d vi ui 12 18 phuong Hi, ri lai dep tue chu ky méi d phuong Ty v.v... Nhu vay ching ta da dat ue dich 1d dai dién 12 vi tri cia trai diit bang 12 phwong trén vong tron phuong hung. thdng THAN (7) thang HOI (10) gid! 0 Ty ti thang TY (4) Hinh 7; Thang 1a hudng cilia dia ban (so véi vi tru) 6 gid Ty (chi ¥ réng gid la hudng cia dia ban so véi ingt trai) Khic biét gitta gid va thang Nhu ta da thay d wén, tinh tudn hoan ciia gid’ va thang cing duge dai biéu bing 12 phifong theo thet ty thudn ly, nhung c6 mt khée biét quan trong: Mui hai phudng dai biéu gid lay mét diém trong vo tru (mat trdi) lam chudn, trong khi dé mudi hai phudng dai biéu thing I4y mot hudng trong vi tru lam chuan. 37TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Musi hai phudng va 12 cung dia bin Mudi hai phidng chi 1a 12 diém trén vong trdn phuong hung, nén tinh dén tan 1é thi ching chi cé thé dai biéu 12 thai diém trong mét ngay va 12 thdi diém trong mOt nam. MuOn giai bai todn ly sé dudng nhién phai khai trién rong ra dé bao gdm tat cl moi thoi diém trong mét ngay va trong mot nam. Nhung khai trién nhu thé nao? Cach don gidn nhat 1a chia vong tron phudng huGng ra 12 cung déu nhau. Vi mdi cung dai dién mét chudi diém lién tuc nhau ta cd thé 4p dung phuong phdp da trinh bay d dau bai nay dé chiing minh ring luat cOng hudng xung chiéu va cOng huéng tam hdp vin cé thé 4p dung hoan hao, Thay vi 12 diém trén vong tron phudng huGng bay gid ta c6 12 cung dia ban theo thi ty thuan chiéu kim déng hé véi tén goi gift nguyén nhu citi: Ty Sttu Din Mao Thin Ty Ngo Mii Than Dau Tuat Hoi. Tuong quan gitfa 12 cung va thdi gian trong mét ngiy rat dun gidn: M3i cung tng vdi mot gid. Tuong quan giffa 12 cung véi thdi gian tong mot nam cling tong ty néu xi dung 12 thang duong lich hoac 24 tiét khi. Thang nhudn ya chu ky ctia mit tring Nhung néu chon tiét khi 1a da bé quén mat trang, mét thién thé v6 cing quan trong trong ddi séng cia nhan loai’. V6i mat trang 1a yéu t6 mdi, ta ghi nbn ba chu ky tudn hoan: -Chu ky thi nhat (ngdn nhét) 1a mét ngay, te mot vong quay ctia tri dat quanh chinh no. 38Chuong 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU -Chu ky thi hai 1a mét thang 4m lich, te mot vong quay cla mat trang quanh trai dat -Chu ky tht ba (dai nhat) 1a mét nam, tte mét vong quay cla tréi dat quanh mat trai. Hai chi “tuan hoan” cé nghia ném na 1a lap lai Tridc hét xét chu ky thif nhat (ngay). Khi quay quanh chinh n6 trai dat cing déng théi quay quanh mat tdi, nén néu cif theo 16 binh thuéng ma chon mi ngay (tite mét chu ky) 1a ding m6t vong quay thi lic bat dau céa md ngay sé cd khi li budi sing, c6 khi 1a gitfa tra, 6 khi Ia Iie mat ti lin, c6 Khi 1 gitfa khuya v.v... t6m lai ching 6 vé gi la “tuan hoan” cd. Cac nha thién van vi thé phai chon 1+ 1/(365.26) vong quay ctia tri dat quanh chinh né la m6t ngay c6t cho tinh tudn hoan dude théa Tiép dén xét chu ky thi hai (thding). Mdi vong quay cia mat trang quanh tréi dat mat 29.53 ngay. Nhung néu chon 29.53 ngay 1A ding mét thang thi néu gid sit mot thing bit dau vao gitfa khuya, thing ké tiép sé phai bat du vio giifa trua, tie 1A cing pham tiéu chudn “tudn hoan”. Cac nha thién van A déng chon 29 hoac 30 ngay 1a mt thing 4m lich chinh la mét cach diéu chinh gan ding dé tiéu chudn tuan hoan dude théa Cuéi ciing xét chu ky thit ba (nim). Mdi vong quay cia trai dat quanh mat trdi mat 365.26 ngay. Dé thda tiéu chudn tuan hoan ctia ngay céc nha Lm lich tay phwtong da chon 365 ngay 1a mét nam, réi cif bon nam lai cé mét nim nhudn 366 ngay. Néu chi coi mat tréi va tréi dét JA quan trong thi cdch tinh nay kha 6n thoa; nhung néu thém yéu '@ mat trang thi lai khong 6n vi sé c6 dau nam nhim ngay ting un, c6 déu nam nhim ngay trang khuyét v.v... tite la vin pham tiéu chudn tuan hoan. 39TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son Nén muon théa tiéu chuan tuan hoan chi cé cach dinh hai loai nim khéc nhau: Nam thu@ng c6 12 thang, nim nhuan cé 13 thang. Chinh J phurong phap cita cdc nha lam lich A dong. Ta da biét 12 cung dia ban biéu tong mot chu ky cia tri dat quanh mt troi. Dé théa nhu cau tuan hoan, chu ky ay phai 1a mét nam tinh theo 4m lich, bao ham 12 hoac 13 thang. Nam c6 12 thdng thi hién nhién mdi cung mét thing. Nam cé 13 thang phifc tap hon vi cd mOt thing du (théng nbudn). Thing nhuan 1a mot van dé ctia ly s6 A déng néi chung va khoa ttf vi néi riéng. nhife dau Vi tri ctia cdc thing trén 12 cung Tinh thang nhudn riéng ra thi mét ndm con lai 12 thang ing vdi 12 cung, Vi thang giéng 1a thang dau nam ta co khuynh hu6ng muén dat n6 vao cung Ty, tiie cung ddu tién ctia thap nhi chi. Nhung Ty khdng thich hop vi trong trung su lanh léo, tng vdi hic mia dong dang cy thinh. Situ khong én vi la cung am, trong khi thang giéng van vat hdi sinh nén c6 dic tinh d6t pha ciia dugng! Vi thé thang giéng phai an vao cung duong ké tiép Situ, tic 18 cung Dan! Céc thang con lai cif theo thif tw: Thang 2 cung Mao, thang 3 cung Thin, thang 4 cung Ty v.v... Nay hay ban vé thang nhudn. Nh ring 12 cung thyc ra chi 1a 12 diém. Vong cung ting vdi mOt thang 4m lich lu6n luén nhd hon 1/12 cha vong tron nén khdng thé nao c6 chuyén mét thang am lich chia ra hai phan, m6t phan 6 cung nay, m6t phan 6 cung Kia Vi vay thing nhuan phdi hodn toan nim trong mét cung, chung véi mét thang khdc! Va vi day 1a hau qua cia 40Chuang 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU m6t phép tinh khdng hoan to’in ding, chi c6 thé két luan 18 n6 nam gitfa mdt trong hai cung gan nhat. Thi du: Thing 5 nhudén cé thé nim chung cung vdi thang 5 1a thang di true nd, cing c6 thé nim chung cung vdi thing 6 a thang di sau no. Nén néu gip thang nhudn trong khi gidi bai toan so mang cach hay nhét 1a tinh ca hai tring bgp réi xt dung thém nhiing dit kién khdc dé giif lai mét truéng hap théi. Bat déu viét tai California thang 7, 1995 Viet xong tai tink Pong Quan, Quéng Déng, luc dia Trung Hoa thang 4, 1997 CHU THICH: (1) Khong nhat thiét 1a tuéng quan nhan qua. Tém lai ching ta khng hé ndi vi tri ndi sinh 1a nguyén nan tao ra van mang con ngudi. NguGi viet sé trd lai véin dé nay trong chuong 6. (2) Thi du dién hinh ciia toan hoc 1a dinh dé Euclid "Ty mét diém 6 ngoai m6t dudng thing c6 thé ké mét dung thang song song vdi dung thing dé, va chi mét ma théi!” Dinh dé Euclid Ii nén ting cila hinh hoc c6 dién, nhung khdng thé ndo ching minh 1a ding hay sai. (3) G bée ban cau thi phugng bac tng vdi nhiét a6 thap, phudng nam ting véi nhiét dé cao; nam ban cau ngude lai. (4) Thi ra la mOt vong cdng vdi 1/(365.26) vong. (5) Mui hai thang dung lich va 24 tiét khi hoan toan dya trén vi tri tong déi cila trai dat so voi mat trdi (khong hé ly tdi vi tri ctia mat trang). Tiét khi duge xit dung trong khoa tf binh (ite bat uf), mt phép dodn ménh hoan toan dua trén ly sink khdc ctia ngii hanh. (6) Mat trang anh hung manh mé dé&n nhidu sinh hoat cia lai ngudi. Nghé néng va nghé chai Ivdi 1a hai thi du tigu biéu. Dé 1a chfa ké vai tro hét stte quan trong ciia né trong nhitng 41TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son sinh hoat tinh cém céa thank nién nam nit 6 tudi hd hen yéu dudng. PHY LUC 1: DIA BAN 6 NAM BAN CAU Gid: Nam ban cau va bac ban cdu gidng nhau. Thang: Vi mat phdng xich dao va chiéu dnh séng mat tdi khdc biét nhau 21.5 46, mda 6 bac ban cau va nam ban cau sai nhau 6 théng. -Mia xuan 6 bac ban cau 1a mia thu 6 nam ban cau. -Mia ha 6 bic ban cdu 1a mia déng 6 nam ban cau. -Mia thu 6 bic bin cau 14 mia xudn 6 nam ban cau. -Mia déng 6 bac bén cfu 1A mia ha 6 nam ban cau. Bi vay dik nam ban cau cling phai khac 6 thang, nghia la cung Dan tng véi thang 7, cung Mao tng vai thang 8, van van.. Nhung tir khde biét 6 théng lai sinh ra vain dé nim Nam: Am lich duge lam cho bic bin cdu nén khi ta ndi thang 7 nam Mau Ngo chang han, phai hiéu day 18 nam Mau Ngo d bac ban cau. Nam ban cu thi sao? Thang 7 nam ban cau bude vao mia xudn. Ta da biét mda xuan 1a hic bat dau cita vong tudn hon nim, nhw vay khi bic bin cdu bude vio mia thu nim Mau Ngo thi nam ban cau bat dau mia xuan cla nam nao? Néu nam ban cau di sau bdc ban cdu 6 thang céu tra li cfing 1a “MAu Ngo”. Nhung néu nam ban céu di trude bac bin cdu 6 thang thi cau tra Idi lai 1A “KY Mai” (nam ké tiép theo Mau Ngo) Day 1a mot van dé chi cé thé gidi quyét bang cach chitng nghiém, mong sé trd thanh rd rang hon trong may muoi nam tdi Phudng huéng: Bac ya nam bn ciu cé nhiing tudng phan sau day: 42Chuang 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU -O bie ban cdu phung bac itng véi bic cue nén 1A phudng ila Khim, cia mia déng. O nam ban cu phuing bic ting véi xich dao nén Ia phuong cia Ly, cia mita ha -O bic ban cdu phuung nam ting véi xich dao nén 1a phudng ella Ly, ca mia ha. G nam ban céu phuong nam ting véi nam cvenén ld phvong cia Khim, cia mia déng. Dén day ta da 06 di dit kién cdn thiét dé 14p dja bin cho nam ban cau. TY (Am) - Hoa | NGQ (duvng) - Héa | mi cm - Thd THAN (duang) ~ Kim théng Mudi LAP HA | thing MOt (11) HA | thdng Chap (12) thdng Gitng LAP THU] can: Binh, Mau can: Binh, Ky ean: (khdng ¢6) can: Canh ual TON LY phudng BAC | (KHON) quai: KHON THIN (cuong) - Tho DAU (am) - Kim thdng Chin thdng Hei THU can xhOng 6) can, Tan ON) DOAI - phsng Tay AO (am) - Moe TUAT (auong) - Th thing Tim = XUAN] thang Ba can At can: (khéng ¢5) CHAN - ohwong B6na} (CAN) DAW aueng)- Moc | siu (amy the | TH un) ~ Thy HI (Gm) Thiy hing Bdy —L.XUAN thdng Séu théng Nim BONG | théng Tu L.DONG can itp can (khong €6) can. Ou can: Nam nai CAN (can KHAM phon NAM | cual: CAN Hinh A: Muéi hai cung dia ban 6 Nam Ban Cau (gi chiéu kim d6ng hé 18 thudn ly nén 2 phuong Bde Nam @ vj tradi ngudc) Néu ding phuong ph4p tong wy nhw bac ban cdu, i ban cho nam ban cau sé di ngude chiéu kim déng hé, trd thanh qué phitc tap cho ngudi nghién citu. Nén dé gidn di ta sé ding hinh phan chiéu ciia né dé ép cho chiéu thudn ly van la chiéu kim déng hé. Véi sy chon Iwa nay hai phudng bic nam sé nim ngugc vi ti binh thusng, nhin khong hdp mat nhung khong tao thanh van dé ding ké it vé thang gidfa nam va bic ban edu tao ra van dé In cho viée an sao khi lap 14 sé tif vi. Khi sdich nay ra dai, 43TU VI HOAN TOAN KHOA HOC Dang Son ngudi viét van con trong vong nghién cifu cha dat dude két qua sau cing. PHU LUC 2: XiCH DAO VA CAC VUNG LAN CAN Bac va nam ban cau cach nhau 6 thang. Xich Dao ¢ gitia tré thanh mét van dé v6 cing nan gidi. Noi theo danh tif todn hoc vong xich dao Ia mét “singular curve”, ttc m6t dung cong trén 6 bai toén dja ban tré thanh bat dinh, khdng thé tim 18i gidi théa dang bang phudng phdp thudn ty khoa hoc. Nhung ngu@i viét tin rang moi hién tugng binh thudng trong vii try déu cé tinh nhi nguyén, nghia 1a néu tong cOng cd ba hién tudng, véi hai hién wgng xuat hién nhiéu nhat da tdi ngugc nhau, thi hién tugng thif ba, néu it xudt hién, sé phai ging nhu m6t trong hai hién tung c6 sin. Ap dung vao trvng hgp xich dao, ngu6i viét cho rang xich dao phai tudn theo mét trong hai dia ban, bac hoac nam ban cdu, ma khéng 6 mét dia ban diing cho riéng nd Va vi van minh ctia loai ngudi di phat trién manh nhat 4 bac ban cau, ngudi viét cho rang bac ban cau la dnh hudng 4p dio. Tém lai nén ding dia ban ciia bac ban cau cho xich dao, va ngay ca nhiig ving lan can d phia nam, cé 1é dén tn vong dai Tropic of Carpricorn. Chi la ¥ ki€n cé nhan, dc gid thi ching nghiém xem sao. PHU LUC 3: TINH AM DUONG CUA THAP NHI DJA CHI (viét thém nem 2003) Méi dia chi duge dai biéu bing mét con vat (goi la cdm tinh). Hau hét ching ta déu biét: Ty cam tinh 1a con chudt. Situ cm tinh 1a con trau Dan cdm tinh 1a con cop Mao cém tinh 1a con m&o Thin cAm tinh la con rong 44Chucng 2: DIA BAN VA LUAT TAM HOP, XUNG CHIEU Ty cm tinh 18 con ran Ngo cm tinh 1a con nga Mii cam tinh la con dé Than cam tinh 1a con khi DAu cdm tinh 14 con ga Tuat cm tinh 1A con cho Hi cam tinh la con hea C6 mét giai thoai vui vui lién quan dén thit te 12 dia chi. Theo giai thoai nay, khi phat Thich Ca s4p qua ddi, ngay cd cde lodi ma quy chuyén hai ngu@i cing dén chao ngai mét lan chét, inhién céc lodi vat cling thé. Mui hai con vat dén dau tién duye phat Thich Ca theo thif uf cho Lim cam tinh ctia 12 dia chi. Heo néi tiéng lui biéng nén 6 cudi bang 1a phai di, cau hdi In 1a tai sao Chugt 6 dau bang? Nguyén lai chi vi Tru qua thanh that nén khéng biét cudc di 06 lim d6i gian. Trau c6 ti€ng chim chi, vita nghe tin phat sap chét la 1én dung hanh hucng ngay. Mac da di cham nhung vi bat dau sdém nén n6 dén true hon hét va 1é ra ar 6 dau thip nhi chi méi ding. Khong may cho Trau, Chudt néi tiéng manh khée, N6 1én Jeo lén mip s&n trén lung Trau, nghi ngoi tha h6, ri khi Trau sip stta dén ché phat Thich Ca nim n6 bén nhdy tdi trvde, thanh ra duge ké 1A tdi déu tién. Trau cam phan “tru cham u6ng nude duc”, danh nhin hang nhi trong bang th@p nhi chi. Giai thoai nay khéng thay ghi trong lich sit phat gido, nhung la mét chuyén tra dutitu hau ly thi. Ly 4m duéng ciia 12 dia chi Muén theo diing ly cia Am duéng, dia ban phai cé 6 chi am 6 chi dong, va am duong phdi xen ké nhau dé trinh cdnh am ho&c duong hdi ty cling chd. Qué nhién ta thay Ty thude dutang, Situ am, Din dong, Mao Am, Thin dudng, Ty am, Ngo duting, Mai 4m, Than dung, Diu 4m, Tudt dvong, va Hgi am, Diém Iy thi 1a tinh Am dugng cia 12 chi da dude ngudi xia (2) bai tri rit hé thng qua cdc cm tinh thanh tifng cp lién tiép nhau: 45