D E V R E : I J 

CİLT  :  19  İÇTİMA  SENESİ:  III 

T.  B. M. M. 
ZABIT  CERİDESİ 
\>&<i 

Ondördüncü  İçtima 

25  Teşrinisani  1341  Çarşamba 

MUnderecat 

Sayfa  Sayfa 
1. — 2APTI  SABIK  HULÂSASI  211:212  2.  —  Çorum  Mebusu  Doktor  Mustafja  Bey 
ve  onbir  refikinin;  «Sıhhiye  ve  Muaveneti  İç­
2. — SPALLER  212,220
timaiye  Vergıisıi»  unvanlı  teklifi  katonlisi 
1. —  piyarbekiir  Mebusu  Zülfi  Beyin;  Posta  (2/486)  212 
ve  Telgraf  ve  Telefon  muhıaiberîatı  hakkında  şi­
3.  —  Niğde  Mebusu  Halrt  Hami  (Beyin; 
fahii  sual  takriri.  212
«İtfayı  cürüm  Kanunu»  unvanlı  teklifi  1 kanu­
2.  —  Karesi  Mebusu  A l  Şuuri  Beyin;  Mah­
nisi  (2/489)  212 
sulâtı  Ardiye  Vergisıinüın  mükerrer  istifası  su­
retiyle  yapılan  tasibatım  (izalesi  için  ne  gibi te­ 4.  —  Biga  Mebusu  Şükrü  Beyin;  11  (Kânu­
dabtiır  ittihaz  olunduğuna  dair  şifahi  sııaKtak­ nusani  1339  tarih  ve  295  numaralı  Kainunun 
riri.  212  altıncı  maddesine  bir  zeyl  ilâvesine  dair)  tekli­
3.  —  Karesi  Mebusu  Mehmet  Vehbi  Beyin;  fi  kanunisi  (2/487)  I  212 
MahsuMtı;  Arziye  Verglisd'nlin  mükerrer  istıiyfa­
5.  —  Urfa  Mebusu  Refet  Beyin;  t^izmeti 
sına  limkâjn  kalmamak  üzere  ne  gibi  tedabir 
maksureye  tabi  muallimlerin  dokuz j aylık 
alındığına  dair  Maliye  Vekâletinden  suali.  220
vazsifed  askeriyeleriîii  iki  sene  zarfında  ijfıa  et­
3. — EVRAKI  VARİDE  212 melerine dair teklfi  kanunisi  (2/488)  212 
Lâyihalar  212 Mazbatalar 212
1.  ­—  Bahriye  muallimleri  hakkında  kanun 
1.  —  tdare Heyetinim  1341  senesi  Rijjraseti­
lâyihası  (1/758)  212 
cumhur  bütçeslittttn  12,  13,  14,  ve  16  o d  fasıl­
Teklifler 212  ları  anasında  münakale  icrasına  ve  ö^üçün­
1.  —  Gaziantep  Mebusu  Hafız  Şahin  Be­ cü  faslının  ikinci  maddesi'ne  tahsisatı  njttinza­
yin;  14  Nisan  1334  tarihE  gümrük  Kanununun  ma  ilâvesıine  daîir  (2/482)  numaralı  tekiljfi  ka­
• lurit • üçüncü  maddesinin  fıkraıi  ahıiıresMn  tadili  nunisi  ve  Muvazew©i  Maliye  Encümeni  j maz­
hakkında  teklifi  kanunisi.  (2/485)  212  batası.  212 
 î  :  14  25 .  11 .  1341  C  :  1 
Sayfa  Sayfa 
2.  —  Trablusgarp  muhaberesinden  mua­ ve  Muvazenei  Maliye  mcünıenleiü  mazbata­  •  
hedei  sulhiyendn  tarihi  tasdikine  kadar  vu­ lan  215 
kubullain  muharebelerde  şehit  düşen  erkân,  9.  —  Erzincan  Mebusu  Hamdi  ve  Gelibolu 
ümera  ve  zabitan  ile  mensubini  askeri yenlin  er­ Mebusu  Celâl  Nuri  beylerin;  İstanbul'dan  sair 
zak,  elbise  ve  maaş  mukabili  fazlai  mehuz­ şehirlere  gelecek  mamul  ekmek,  peksimet  ve 
lanndan  tahsliü  edilemeyen  himmetlerinin  Ha­ fırancalanın  gümrük  resmi  hakkında  (2/170) 
zinece  takip  ve  tahslil  olunmaması  hakkın­ numaralı  teklifi  kanunisi  ve  reddine  dair  Ka­
da  (1/501)  numaralı  kanun  lâyihası  ve  Müdla­ vaninli  Maliye  ve  Muvazene!  Mıaliye  encümen­
fai  Mıiiiye  ve  Muvazenei  Maliye  encümenlleri  îeri  mazbataları  216 
mazbataları.  213 
10.  —  Edirne  Mebusu  Hüseyin  Rıfkı  Be­
3 . ­ 2 5  Eylül  1339  tarihli  Askerî  Tekaüt  yin;  «Himayei  etfal  vergisi»  unvanlı  ve  (2/402) 
Kanununun  beşindi  muaddel  maddesinin  tefsi­ numaralı  teklifi  kanunisi  ve  reddine  dair  Ka­
ri  hakkında  (3/456)  numaralı  Başvekâlet  tez­ vaninii  Maliye  ve  Muvazenei  Maliye  encümen­
keresi  ve  Müdafai  MıiHiiye  Encümeni  mazbata­ leri  mazbataları  216 
sı  ile  tefslire  mahal  olmadığına  dair  Muvaze­
11.  —  Denizli  Mebusu  Mazhar  Müfit  Bey 
nei  Maliye Encümeni  mazbatası.  213 
ve  rüfek asımım;  emvali  gayri  menkûle  üzerine 
4.  —  Askerî  Fabrikaların  Levazımı  Umu­ vukubulan  ikraz  ve  istikraz  muamelâtından 
miye ­ Dairesine  tahvili  irtibatı  hakkında  ic­ mütevellit  düyunun  tecili  tesviyesi  hakkın­
ra  Vekilleri  Heyeti  Riyasetinin  (3/103)  numa­ da  (2/305)  numaralı  teklifi  kanunisi  ve  red­
ralı  tezkeresi  ie  istanbul  Mebusu  Ali  Rıza  dine  dariır  Muvazenei  Maliye  Encümeni  maz­
Beyim  mezkûr  lâyihanın  teşri  tetkik  ve  in­ batası  216:216 
tacına  dair  (4/101)  numaralı  takniri  ve  tayini 
12.  —  iskân  Müdüriyeti  UmumiyesinEn 
muameleye  mahal  olmadığından  redd'ne  dalir 
1340  senesi  bütçesinin  325  noi  faslından  sarf 
Muvazenei  Maliye  Encümeni  mazbatası.  213:214 
edilemeyen  248  000  liranın  1341  senesine  dev­
5.  —  Trabzon  Mebusu  Rahmi  Bey  ve  on­ ren  sarfı  hakkında  (1/664)  numıanah  (kanun  lâ­
dört  refikinin;  Trabzon,  Rize  Ve  Giresun  vi­ yihası  ve  reddine  dair  Muvazene'i  Maliye  En­
lâyetlerine  ithal  olunacak  mısırın  gümrük  cümeni  mazbatası  216 
resmi  hakkında  (2/385)  numaralı  teklifi  ka­'  13.  —  Ordu  elinde  ihtiyaçtan  fazla  kala­
nunisıi  ve  bu  hususat  müteallik  Artvin  Me­ cak  hayvanat  ile  arabaların  muktaoinıi  ahali­
busu  Hilimıi  ve  Rize  Mebusu  Esat  beylerin;  ye  sureti  tevzihi  hakkında  (1/62)  numaralı  ka­
(3/233),  (4/235)  numaralı  takrirleri  ve  reddine  nun  lâyihası  ve  reddine  dair  Kavaninii  Maliye 
dair  Kavanimi  Maliye  ve  Muvazenei  Maliye  ve  Muvazenei  Maliye  encümenleri  mazbata­
encümenleri  mazbataları  214  ları  217:218 
6.  — Konya  Mebusu  Kâzım  Hüsnü  Beyin;  14.  —  Rize  Mebusu  Esat  Beyin;  Nevahıii 
Konya  Hastanestiine  celp  olunan  eşyanın  güm­ oesiiıme  ve  mühlimmedie  tapu  idareleri  teşkili 
rük  ve  ardiye  resimlerinden  affına  daik  hakkında  (2/84)  numaralı  teklifi  kanunisi  ve 
(2/171)  numaralı  teklifi  kanunisi  ve  reddine  reddine  dair  Muvazenei  MaJliye  Encümeni  maz­
dair  Muvazenei  Maliye  Encümeni  mazbatası.  214:215  batası  218 
7.  —  Dersim  mebusları  Feridun  Fikri  ve  15.  —  Konya  Mebusu  Refik  Bey  ve  rüfe­
Ahmet  Şükrü  beylerin;  Dersim  vilâyetinin  muh­ kasının;  Şapka  İktisası  hakkında  (2/479)  nu­
taç  olduğu  imaratı  zururiye  ve  mübreme  hak­ maralı  teklifi  kanunisi  ve  Adliye  ve  Dahiliye 
kında  (2/273)  numaralı  teklifi  kanunisi  ve  red­ encümenleri  mazbataları  220:232 
dine  dair  Nafıa  ve  Muvazenei  Maliye  encü­ Tezkereler  218 
menleri  mazbataları  215  1.  —  Bazı  irticaî  tahrikat  görünmesi  üzeri­
8.  —  Zonguldak  Mebusu  Tunalı  Hilmi  Be­ ne  Erzurum  vilâyeti  dahilinde  bir  ay  müddet­
yin;  «İmar  armağanı»  unvanlı  ve  (2/195)  nu­ le  lidarei  örfiye  ilân  edildiği  hakkında  Baş­
maralı  teklifi  kanunisi  ve  reddine  dair  îskân  vekâlet  tezkeresi  218:219 
­ 2 1 0  — 
 t  :  14  25  .  11  .  1341  C  :  1 
Sayfa  Sayfa 
2.  —  7  Haziran  1336  tarih  ve  7  numaralı  2.  —  Urfa  Mebusu  Refet  Beyin;  istanbul 
Kanunun  tefsiri  hakkımda  Başvekâlet  tez­ Kız  Lisesli  İfnasında  bulunan  müftülük  daire­
keresi  (3/503)  219  siyle  tahsili  şubesinin  başka  bir  daireye  çıkia­
3.  —  25  Eylül  1339  tarıih  ve  347  numaralı  nlnnaları  hakkımda  takınirii  ­­  219 
Kanunum  bıidmüi  maddesinin  tefsiri  hakkında  3.  —  Sinop  Mebusu  Recep  Zühtü  Bey  ve 
Başvekâlet  tezkeresi  (3/504)  219  istanbul  Mebusu  Hakkı  Şinasıi  Paşamnj  «Mat­
buatı  ecnebiye  hulâsaları»  unvamiiyle  her  gün 
4.  —  3  Nisan  1340  tarih  ve  460  numaralı 
neşrolunan  mecmuaya  ©dÜen  masraf  zalit  ve 
rnahamıat  Kanununun  ikinci  maddesinde  mu­
bifaide  olduğundan  işbu  masrafla  daha 
harrer  «Hidematı  adiye»  tabirindin  dairei  şü­
faydalı  iş  görülmek  üzere  mezkûr  mecmuanın 
mulüme  Şûrayı  Devlet  Mülkiye  Dairesi  Mülâ­
neşrinden  sarfı  nazar  edilmesine  dair  takriri.  219 
zıim  ve  MuaviMliğinlim  dahil  olup  olamayacağı­
4.  — CaoJİk  Mebusu  OaVid  Paşanın;  347 mu­
mın  tefsiri  hakkımda  Başvekâlet  tezkeresi 
maralı  Kanunun  birindi  maddesinin  tef şiiri  hak­
(3/505)  219 
kında  takriri  (4/297)  219 
5.  —  Ruznamede  bulunan  Askerî  Ceza  Ka­ Telgraflar  219 
nununun  52  nci  maddei  muaddelesinin  tadili 
1.  —  Erzurum'da  vukua  gelen  irticai  tellin 
hakkımdaki  kanun  lâyihasının  iadeslJne  d'aıir 
ettiklerime  dair  Erzurum'dan  mıevrut  telgraf  219:220 
Başvekâlet  tezkeresi  219 
4.  —  MÜZAKERE  EDlLEN  MEVAD  220 
6.  —  Ankara  istiklâl  Mahkemesince  verile­
1.  —  Zahire,  um,  kepek  ve  emsalinin  indel­
cek  idam  hükümlerinin  Meclisi  Âlinin  tasdi­
hace  meri  ihracı  hakkında  (1/652)  numaralı 
kine  arz  edilmeksizin  infasına  dair  Başvekâlet 
Kanun  lâyihası  ve  Ticaret  ve  Muvazene!  Ma­
tezkeresi  219 
liye  encümenleri  mazbataları  220 
Takrirler  219  2.  —  Konya  Mebusu  Ferit  Bey  ve  rüfe­
1.  —  Biga  Mebusu  Şamili  Rıifat  ve  Urfa  kasının;  Şapka  ittıisası  hakkında  (2/479)  nu­
Mebusu  Refet  beylerin;  resmî  muhaberatın  as­ maınah  teklifi  kanunisi  Ve  Adiliye  ve  Dahüliye 
rî  bir şekilde  İslahına  dlaıiır  takriri  219  encümenleri  mazbataları  220:232 

'­*•  ^ V < t 

BİRİNCİ  CELSE 
Bed'i  Müzakernt;  Saat  :  2,10 
REİS  :  Kfzım  Paşa 
KÂTİPLER  :  Kâzım  Bey  (Giresun),  Talât  Bey  (Kangın) 

REtS — Celseyi açıyorum  efendim. 

1.  —  ZABTI  SABIK  HULÂSASI 

REIÎS  __  Zaibtı  salbık  hülâsası  okunacaktır  :  Askerî  fabrikalar  Müdiriyeti  Umûmiyesinin  1340 
On  Üçüncü  İçtima  senesi  bütçe  kanununun  6  ncı  maddesine  ve  Zongul­
23  Teşrinisani  1341  Pazartesi  dak  Mebusu  Tunalı  Hilmi  Beyin  (Mükâfat  Kanunu) 
Birinci Celse  unvanlı  teklifi  kanunisine  müteallik  mazbatalarla  se­
Kâzım  Paşanın  tahtı  riyasetlerinde  inikat  ederek  nesi  geçmiş  veya  hal  ve  temin  edilmiş  birtakım  husu­
zaibtı  sialbık  hülâsası  kıraat  ve  kabul  ve  evrakı  varide  sat  hakkındaki  mazbatalar  kıraat  ve  kabul  olundu. 
ait  oldukları  mahallere  havele  olundu. 

211  — 
 î  ;  14  25  .  11  .  1341  C : 1 
Ulus  muhiti  ormanında  vukua  gelen  yangına  ve  Birinci  devrede  Gümüşhane  Mebusluğuna  intihab 
Orduda  dalimî  Iküçülk  zabütam  yetiştiriılirraesi  için  ne  gi­ olunup  yolda  eşkiya  tarafından  şehit  edilen  merhum 
bi  tedabir  olunduğuna  dair  Kastamonu  Mebusu  Ha­ Ziya  Beyin  mahdumunun  temini  tahsili  hakkında 
lit  Beyle  Eskişehir  Mebusu  Arif  Beyin  suallerine  Zi­
Gümüşhane  Mebusu  Hasan  Fehmi  Beyin  takriri  kı­
raat  Vekâleti  Vekili  Cemil  ve  Müdafaai  Milliye  Ve­
raat  ve tasviben Başvekâlete havale edildi. 
kili  Recep  Beyler  tarafından  verilen  cevaplar  istima 
olundu.  Idarei  Umumiyei  Vilâyat  kanununun  106  ncı 
Müteakiben  Ziraat  Vekâleti  bütçesinin  muhtelif  maddesinin  4  ncü  fıkrası  hakkındaki  mazbata  ile 
fasıllarına  tahsisatı  munzama  itası  hakkındaki  kanun 
• müstesna  evkafın  ıretfî  istisnaiyetine  dadr  ikamın  lâyi­
lâyihası  müzakere  edilerek  mevaddı  kanuniye  aynen 
hası müzakere ve encümenlere iade olundu. 
kabul  ve  kanunun  heyeti  umumiyesi  tayini  esami  ile 
reye  vaz  edildi.  Aşar  nizamnamesinin  66  ncı  maddei  muaddelesi 
Badehu  Şûrayı  Devlet  kanun  lâyihasının  encü­ ile  1340  senesi  muvazenei  umumiye  kanununun  30 
menden  gelen  maddeleri  müzakere  olunarak  biri  tas­
ncu  maddesine  müteallik  ve  tefsiri  mutazammın  maz­
hihen,  ikisi  aynen  kabul  edildi.  Kanunun  heyeti  umu­
miyesi  dahi  ekseriyetle  kabul  olunduktan  sonra  vaki  batalar  dahi  müzakere  ve  kabul  olunduktan  sonra 
teklif  mucibince celsei hafiyeye  geçildi.  Çarşamba  günü  içtima  edilmek  üzere  celseye  hitam 
(İkinci  Celse  Hafidir)  verüldii. 
Üçüncü Celse 
REtS  —  Zabtı  Sabık  Hülâsası  hakkında  bir  mü­
Kâzım  Paşa  tarafından  küşad  edilerek  birinci  cel­
sede  müzakere  ve  tayini  esami  ile  reye  vaz  edilen  ka­ talâa  var  mı  eifendim?  (Hayır  sesferli)  Zaibtı  salbı'k  hü­
nunun  ekseriyetle  kabul  edildiği  tebliğ  olundu.  lâsası  aynen  kabul  edilmiştir. 

2.  —  SUALLER 
1.  —  Diyarbekir  Mebusu  Zülfi  Beyin;  posta  ve  2.  —  Karası  Mebusu  Ali  Şuur i  Beyin;  Mahsulatı 
telgraf  ve  telefon  muhaberatı  hakkında  şifahî  sual  arziye  vergisinin  mükerrer  istifası  suretiyle  yapılan 
takriri.  tasibatın  izalesi için  ne  gibi  tedabir  iftihar  olunduğu­
REİS  —  Dahiliye  Vekâletine  havale  edilmiştir.  na dair şifahî sual takriri. 
REİS  —  Maliye  Vekâletine  havale  olunmuştur. 

3,  —  EVRAKI  VARİDE 

Lâyihalar  RElS  —  Lâyiha  Encümenine  havale  edilmiştir. 
/.  —  Bahriye  muallimleri  hakında  kanun  lâyiha­ 4.  —  Biga  Mebusu  Şükrü  Beyin;  11  Kânunusani 
sı.  (1/758)  1339 tarih  ve  295 numaralı  kanunun  altıncı maddesi­
REİS  —  Müdafaai  Milliye  ve  Muvazenei  Maliye  ne  bir  zeyl  ilâvesine dair  teklifi  kanunisi.  (2/487) 
encümenieriin©  tavaHe  edilmiş*»*.  RElS  —  Lâyiha  Encümenine  havale  edilmiştir. 
Teklifler  5.  —  Urfa  Mebusu  Refet  Beyin;  Hizmeti  maksu­
/.  —  Gaziantep  Mebusu  Hafız  Şahin  Beyin;  14  reye  tabi  muallimlerin  dokuz  aylık  vazifei askeriyele­
Nisan  1334  tarihli  gümrük  kanununun  kırk  üçüncü  rini  iki  sene zarfında  ifa  etmelerine dair  teklifi  kanu­
maddesinin  fıkrai  ahiresinin  tadili  hakkında  teklifi  nisi.  (2/488) 
kanunisi. (2/485)  RElS  —  Lâyiha  Encümenine  havale  edilmiştir. 
REtS  —  Lâyiha  Encümenine  havale  edilmiştir.  Mazbatalar 
2.  —  Çorum  Mebusu  Doktor  Mustafa  Bey  ve  on  /.  —  İdare  Heyetinin  1341 senesi  Riyaseti  Cum­
bir  refikinin;  «Sıhhiye  ve  Muaveneti  İçtimaiye  ver­ hur  bütçesinin 12, 13, 14,  ve  16  ncı  fasılları  arasında 
gisi» unvanlı teklifi  kanunisi. (2/486)  münakale  icrasına ve  on  üçümü  faslının  ikinci mad­
REtS  —  Lâyiha  Encümenine  havale  edilmiştir.  desine  tahsisatı  munzama  ilâvesine  dair  (2/482)  nu­
3,  —  Niğde  Mebusu  Halit  Hami  Beyin;  «İtfayı  maralı  teklifi  kanunisi  ve  Muvazenei  Maliye  Encü­
Cürüm  Kanunu»  unvanlı  teklifi  kanunisi.  (2/489)  meni mazbatası. 

312­
 t  :  14  25  .  11 .  1341  C  :  1 
REİS — Ruznameye  alıyoruz.  bir  lâyıhai  kanuniye  ile  meselenin  tetkiki  kabil  ola­
.  ?..  —  Trablusgrap  muharebesinden  muahedei  sul­ bileceğinin  heyeti  umumiyeye  arzına  harar  verildi. 
hiyenin  tarihi  tasdikine  kadar  vuku  bulan  muhare­ 19  Teşrinisani  1341 
belerde  şehit  düşen  erkân,  ümera  ve  zabıtan  ile  Muvazenei  Maliye  Encümeni 
mensubini  askeriyenin  erzak,  elbise,  ve  maaş  mu­ Reisi  Mazbata i Muharriri 
kabili  fazlai  mehuzlarından  tahsil  edilemeyen  zim­ Çankırı  İsparta 
metlerinin  Hazinece  takip  ve  tahsil  olunmaması  Mustafa  Abdülhalik  Müjkerrem 
hakkında  (1/501)  numaralı  kanun  lâyihası  ve  Mü­ Aza  Aza 
dafaai  Milliye  ve  Muvazenei  Maliye  Encümenleri  İstanbul  Diy4rbekir 
mazbataları  Ali  Rıza  Bey  Sejref 
hini  imzada  bulunmadı 
REİS  —  Ruznameye  alıyoruz. 
Aza  Aza 
3.  —  25  Eylül  1339  tarihli  Askeri  tekaüt  ka­ Sivas  ­ Konya 
nununun  beşinci  muaddeli maddesinin  tefsiri  hakkın­ Rasim  Kâzım  Hüsnü 
da  (3/456)  numaralı  Başvekâlet  tezkeresi  ve  Mü­ Aza  Aza 
dafaai  Milliye  Encümeni  mazbatası  ile  tefsiren  ma­ Kütahya  Maraş 
hal  olmadığına  dair  Muvazenei  Maliye  Encümeni  Mehmet  Nuri  Mithat 
mazbatası.  Aza 
RElS  —  Okunacaktır  :  Niğde 
Galip 
Riyaseti  Celileye 
REİS  —  Efendim,  encümenin  mazbatasını  re­
Harbi  Umumi  seferine  iştirak  eden  muvazzaf  yinize  arz  ediyorum. 
ve  mütekait  erkân,  ümera  ve  zabıtan  ve  bilumum 
İBRAHİM  BEY  (Kocaeli)  —  Söz  istiyorum  efen­
ketebe ve mensubini  askeriyenin kıdem zamlarını  tayin  dim. 
eden  askeri  tekaüt  ve  istifa  kanununun  beşinci  mad­ REİS  —  Esas  hakkındaki  efendim? \ 
desini  muaddil  22  Mart  1330  tarihli  kanunu  muvak­
İBRAHİM  BEY  (Kocaeli)  —  Eve)t  efendim. 
kat  üzerine  mülga  Şûrayı  Devlet  namına  Nafia  ve 
REİS  —  O  halde  ruznameye  alıyoruz  efendim, 
Maliye  Dairesinin  22  Teşrinisani  1335  tarihli  ve  111 
esas  hakkında  noktai  nazarınızı  söylerdiniz. 
numaralı  mazbatasıyle  dermeyan  eylediği  tefsirin 
salüfüzzikir  maddei  muaddele  ahkâmı  sarihasıyla  ^  — Askeri  fabrikaların  Levazımı  t/mumiye  dai­
kabili  telif  görülmediğinden  bahisle  25  Eylül  resine  tahvili  irtibatı  hakkında  İcra  Vekilleri  He­
1339  tarihli  ve  347  numaralı  kanunun  yedinci  yeti  Riyasetinin  (3/103)  numaralı  teskeresi  ile  İs­
maddesiyle  istiklâl  harbinde  hizmeti  mesbuk  olanlara  tanbul  Mebusu  Ali  Rıza  Beyin,  mezkûr  lâyihanın 
tatbik  edilen  ahkâmın  harbi  umumi  esnasında  her  tesni  tetkik  ve  intacına  dair  (4/101)  numaralı  tak­
nerede  olursa  olsun  ifayı  hizmet  eylemiş  olanlar  riri ve  tayini muameleye  mahal  olmadığından reddine 
hakkında  dahi  tatbik  edilmesinin  muvafıkı  nasafet  dair  Muvazenei  Maliye  Encümeni  mazbatası; 
görüldüğüne  binaen  keyfiyetin  tefsiren  bir  karara  REİS  —  Okunacaktır  : 
raptı  lüzumuna  dair  Başvekâletin  29  Eylül  1341  Riyaseti  Celiley& 
tarihli  ve  6/4534  numaralı  tezkereleri  Müdafaai  Askeri  Fabrikalar  Müdiriyeti  Umumiyefi  idare­
Milliye  mazbatasiyle  birlikte  tetkik  ve  müzakere  sine  terk  edilmiş  olan  sanayi  fabrikalarının  Leva­
edildi.  Mülga  Şûrayı  Devletçe  salifülarz  maddei  zımatı  Umumiye  dairesi  emrine  iadeten  raptı  husu­
muaddelenin  16  Mart  1336  tarihinden  evvel  tefsir  sunda  mımm'elafiiiîi  İfasına  dâüf  lora  Verileri  Heyetti 
edilmesine  binaen  tekrar  tefsiri  cihetine  gidilemiyece­ Riyasetinin  16  .  11  .  1338  taıtîhli  ve  6/^74  numaralı 
ğinden  Müdafaai  Milliye  Encümeninin  noktai  na­ tezfceresti  ırte  işbu  tezkere  üzeriıne  Müiİaf'âıaii  ML'îîliye 
zarına  iştirak  edilememiştir.  Ancak  teklif  edilecek  Encümenince  (Türkiye  sanaiyi  Fabrikaları)  unvanı 

213 — 
 İ  :  14  25  .  11  .  1341  C  : 1 
ile  bittanzim  encümenimize  havale  buyurulan  teklifi  Encümeni  mezkûr  mazbatasında  dermeyan  olunan 
kanuni  ve  bu  meselenin  süratle  tetkik  hakkında  İs­ esbap dolayisiyle teklif  ile takrirlerin  reddine karar ve­
tanbul  Mebusu  Ali  Rıza  Beyin  Heyeti  Umumiyeden  rilerek  Heyeti  Umumiyeye  takdim  kılındı.  19.11.1341 
muhavvel  takriri  tetkik  ve  müzakere  olundu.  İşbu 
Muvazeneli  Maliye  Mazbata  Muharriri 
fabrikalar  1341  senesi  Muvazenei  Umumiye  kanu­
Enıoümenli  Reisi  naımı>na 
nunun  56  ncı  maddesiyle  Ticaret  Vekâletine  devre­
Çankırı  İsparta, 
dilmiş  olduğundan  tayini  muameleye  mahal  görül­
Mustafa  Abdüîlhailik  Mükerrem 
meyen  işbu  teklifin  reddi  kararlaştırılarak  heyeti 
umumiyeye  takdim  kılındı.  Aza  Aza 
19  Teşrinisani  1341  İstanbul  Diyarbekir 
Muvazeneli  ıMaıl'iye  Mazbata  MuhıaırrM  Ali  Rıza  Bey  Şeref 
Enıcüıni'enli  Reisli  tspaırta  hini  imzada  bulunmamıştır 
Çankırı  Mükerrem  Aza  Aza 
Mustafa  Abdü'lhıaılıiık 
Sivaa  Konya 
Aza  Aza 
Rasim  Kâzım  Hüsnü 
İstanbul  Diyarbekir 
Ali  Rıza  Bey  Şeref  Aza  Aza 
huni  imzada  bulunmadı  Kütahya  Maraş 
Aza  Aza  Mehmet  Nurii  Mithat 
Sivas  Konya 
Aza 
Rasim  Kâzım  Hüsnü 
Niğde 
Aza  Aza, 
Galip 
Kütahya  Maraş 
Mehmet  Nuri  Mithat  ESAT  BEY  (Rize)  —  Söz  istiyorum  efendim. 
Aza  BEİS  —  Esas  hakkında  mı  efendim? 
Niğde  ESAT  BEY  (Rize)  —  Evet  efendim,  esas  hak­
Galip  kında< 
REİS  —  O  halde  ruznameye  alıyoruz  efendim. 
REİS — Efendim,  encümenin  mazbatasını  reyinize 
arz  ediyorum.  Kabul  edenler  lütfen  el  kaldırsın,  ka­ 6. —  Konya  Mebusu  Kâzım  Hüsnü  Beyin;  Kon­
bul  etmeyenler  lütfen  el  kaldırsın.  Mazbata  kabui  ya  Hastahanesine celpolunan  eşyanın  gümrük  ve  ar­
edilmiştir.  diye  resimlerinden ­affına dair  (2/171)  numaralı tek­
5.  —  Trabzon  Mebusu  Rahmi  Bey  ve  on  dört  lifi  kanunisi  ve  reddine  dair  Muvazenei  Maliye 
refikinin;  Trabzon,  Rize  ve  Giresun  vilâyetlerine it­ Encümeni  mazbatası; 
hal  olunacak  mısırın  gümrük  resmi  hakkında  (2/385)  BEİS  —  Okunacaktır  : 
numaralı  teklifi  kanunisi  ve  bu  hususa  müteallik  Riyaseti  Celileye 
Artvin  Mebusu  Hilmi  ve  Rize  Mebusu  E;at  Bey­ Konya  Guraba  Hastanesi  için  ianei  ahali  ile  Al­
lerin  (4/233)  (2/235)  numaralı  takrirleri  ve  reddine  manya'dan  celp  olunan  eşyanın  gümrük  ve  ardiye 
dair  Kavanini  Maliye  ve  Muvazenei  Maliye  Encü­ resimlerinden  affına  dair  Konya  Mebusu  Kâzım 
menleri  mazbataları?  Hüsnü  Beyin  teklifi  kanunisi  tetkik  edildi.  Bu  bab­
REİS  —  Okunacaktır.  da  icap  eden  muamelenin  yapıldığı  encümen  aza­
sından  bulunan  sahibi  teklif  tarafından  dermeyan  kı­
Riyaseti  Celileye 
lınmış  olmakla  tayini  muameleye  mahal  görülmeyen 
1341  senesi  Eylül  nihayetine  kadar  Trabzon,  Rize 
işbu  teklif  reddedilerek  Heyeti  Umumiyeye  takdim 
ve Giresun vilâyetlerine ithal olunacak  mısırdan  tarifei 
kılındı. 
asliyede  muharrer  resmî  aslî  derecesinde  gümrük 
19  .  11  .  1341 
resmi  istiyfa  olunmasına  dair  Trabzon  Mebusu  Rah­
mi  Beyle  rüfekasınm  teklifi  kanunisi  ve  bu  hususa  Muvazeneli  Maliye  Mazbata'  MutarriM 
müteallik  Artvin  Mebusu  Hilmi  ve  Rize  Mebusu  Enoüımenir  Reisi  namına 
Esat  Beylerin  takrirleri  Kavanini  Maliye  Encüme­ Çanlkırı  İsparta 
ni  mazbatasiyle  birlikte  tetkik  ve  müzakere  edildi.  Mustafa  Abdülhaik  Mütercim 
—  214 — 
 t  :  14  25  . 11  .  1341  C : 1 
Aza  Aza  8.  —  Zonguldak  Mebusu  Tunalı  İpilmi  Beyin; 
İstanbul  Diyarbekir  «İmar  armağanı» unvanlı  ve  (2/195)  nufrıaralı teklifi 
Ali  Rıza  Bey  Şeref  kanunisi  ve  reddine  dair  İskân  ve  Muvazenei  Maliye 
hini  imzada  bulunmadı  Encümenleri mazbataları. 
Aza  Aza  REİS  —  Okunacaktır: 
Sivas  Konya  Riyaseti  Celileye 
Rasim  Kâzım  Hüsnü  Yedi  çocuk  sahibi  olan  İzmit  vilâyejtinin  Bucak­
Aza  Aza  lar  kareyesinde  mukim  muhacir  Ali'ye  iki  yüz  dönüm 
Kütahya  Maraş  araziyle  Büyük  Millet  Meclisi  Veznesirjden  iki  yüz 
Mehmet  Nuru  Mithat  lira  itasına  dair  Zonguldak  Mebusu  Tunalı  Hilmi  Be­
Aza  yin  teklifi  kanunisi  tetkik  ve  müzakere! olundu.  Bu 
Niğde  gibi  hususî  işler  için  kanun  tanzimi  muvafık  görüle­
Gaıllip  mediğinden  teklifi  mezkûrun  reddine  karar  verilerek 
Heyeti  Umumiyeye  takdim  kılındı. 
Reis  —  Efendim,  encümenin  mazbatasını  reyi­
Mazbata  Muharriri 
nize  arz  ediyorum.  Kabul  edenler  lütfen  ellerini 
Reis  narmna 
kaldırsın,  kabul  etmeyenler  lütfen  ellerini  kaldır­ Çankırı  Ispairta 
sın.  Kabul  edilmiştir.  Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem 
7.  —  Dersim  mebusları  Ferudun  Fikri  ve  Ahmet  Diyarbekir  Zonguldak 
Şükrü  Beylerin;  Dersim  vilâyetinin  muhtaç  olduğu  Şeref  Ragıp 
imaratt  zaruriye  ve  mübreme  hakkında  (2/273)  nu­ Sivas  Konya 
maralı  teklifi  kanunisi  ve  reddine dair  Nafıa  ve  Mw  Rasim  Kâzım  Hüsnü 
vazenei  Maliye  Encümenleri  mazbataları.  Giresun  Niğde 
Riyaseti  Celileye  Kâzım  Galip 
Dersim  vilâyetinin  muhtaç  olduğu  imaratı  zaru­ TUNALI  HİLMİ  BEY  (Zonguldak)  Söz~ isti­
riye  ve  mühreme  için  1340  bütçesine  300  000  lira  yorum. 
tahsisat  vazına  dair  Dersim  Mebusları  Ferudun  Fik­ REİS — Esas hakkında  efendim? 
ri  ve  Ahmet  Şükrü  beylerin  teklifi  kanunileri  evrakı  TUNALI  HİLMİ  BEY  (Zonguldak)  4­  Evet  efen­
müteferriasiyle  birlikte  tetkik  ve  müzakere  edildi.  dim. 
1340  bütçesi  heyeti  umumiyece  tasdik  edilmiş  REİS  —  Sahibi  teklif  söz  söylemek]  istiyor,  en­
olduğu  cihetle  şayanı  müzakere  görülmeyen  işbu  cümen  reddedmiştir.  Dinlemek  ister.  Binaenaleyh 
teklifi  kanuninin  reddiyle  Heyeti  Umumiyeye  tak­ ruznameye  alıyoruz.  i 
dimine  karar  verildi.  21  .  11  .  1341  TUNALI  HİLMİ  BEY  (Zonguldak)  j ­ Reis  paşa 
haziretleri,  usul  hakkında  söyleyeceğim,  nfıüsaade  buy­
Muvazenei  Maliye  Mazbata  Muharriri 
rulurmu? 
Encümeni  Reisi  namına 
REİS —  Buyurun. 
Çankırı  İsparta 
TUNALI  HİLMİ  BEY  (Zonguldak)  —  Efendim, 
Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem 
şimdiye  kadar  devam  eden  teamüle  gör$  usul  şudur. 
Aza  Aza  Encümen  fikrini  tahriren  söyler.  Buna  mukabil  sahi­
Diyarbekir  Zonguldak  bi  lâyiha  da  kürsüreye  çıkar  mutalasını  beyan  eder. 
Şeref  Ragıp  Badehu  mazbata  reye  konulurdu  ve  onufr  üzerine  sa­
Aza  Aza  hibi  teklifin  sözleri  haklı  çıkarsa  ruznameye  alınır. 
Sivas  Konya  Yok,  mutalası  haklı  değilse  reddolunurdu  ve  ruzna­
Rasim  Kâzım  Hüsnü  meye  alınmazdı.  Şimdiye  kadar  muamele! böyle  idi. 
Aza  Aza  REİS  —  Efendim,  meselenin  esası  hakkında  söz 
Giresun  Niğde  istiyorsunuz.  Şimdi  müzakere  açmıyoruz.  Siz  söyle­
Kâzım  Galip  yeceksiniz.  Belki  başkasıda  sizin  fikrinizi  iştirak  ede­
REİS  —  Efendim,  mazbatayı  reyinize  arz  ediyo­ cek.  Sırası  geldiği  vakit  söylersiniz.  Belli  sizinle  be­
rum.  Kabul  edenler  lütfen  el  kaldırsın,  kabul  etme­ raber  aynı  mesele  hakkında  söz  söyleyecek  diğer  ar­
yenler  lütfen  el  kaldırsın.  Kabul  edilmiştir.  kadaşlarda  bulunacaktır. 

— 215 
 İ  :  14  25  .  11 .  1341  C  :  1 
9 . —  Erzincan  Mebusu  Hamdi  ve  Gelibolu  Me­ seseler  için  vergi  kanunlarının  kalbulü  cihetine  gidi­
busu  Celâl  Nuri  Beylerin,  istanbul'dan  sair şehirlere  lemeyeceği  esasına  binaen  teklifi  mezkûrun  reddine 
gelecek  mamul  ekmek,  peksimet  ve  fırancalanın güm­ karar  verilerek  Heyeti  Umumiyeye  takdim  kılındı. 
rük  resmi  hakkında  (2/170)  numaralı  teklifi  kanunisi  21  .  11  .  1341 
ve  reddine  dair  Kavanini  Maliye  ve  Muvazenei  Ma­ Muvazenei  Maliye  Mazlbata  Muharriri 
liye Encümenleri mazbataları.  Encümeni  Reisi  namına 
REİS  — Okunacaktır :  Çankırı  İsparta 
Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem 
Riyaseti  Celileye 
istanbul'dan  sair  şehirlerimize  ithal  edilecek  ma­ Aza  Aza 
mul  ekmek,  fırancala  ve  peksimedin  yüzde  yedi  güm­ Diyartoe'kir  Zonguldak 
rük  resmi  farkından  muafiyeti  hakkında  Erzincan  Şeref  Ragıp 
Mebusu  Hamdi  ve  Gelibolu  Mebusu  Celâl  Nuri  Aza  Aza 
Beylerin  teklifi  kanunisi  Kavanini  Maliye  Encümeni  Sivas  Konya 
mazbatasiyle  birlikte  tetkik  ve  müzakere  edilerek  tek­ Rasim  Kâzım  Hüsnü 
lifi  vakiin  encümeni  mezkûr  mazbatasında  dermeyan  Aza  Aza 
olunan  esbab  dolayısiyle  encümenimizce  reddine  ka­ Giresun  Niğde 
rar  verilerek  Heyeti  Umumiyeye  tadim  kılındı.  Kâzım  Galip 
Muvazenei  Maliye  Mazlbata  Muharriri  REİS  —  Efendim,  encümen  mazbatasını  reyinize 
Encümeni  Reisi  namına  arz  ediyorum.  Kabul  edenler  lütfen  el  kaldırsın...  Ka­
Çankırı  İsparta  bul  etmeyenler  lütfen  el  kaldırsın...  Kabul  edilmiştir. 
Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem 
11.  —  Denizli  Mebusu  Mazhar  Müfit  Bey  ve  m­
Aza  Aza 
fekasının;  envali  gayrimenkule  üzerine  vuku  bulan 
İstanbul  Diyarbekir 
ikraz  veya  istikraz  muamelâtından  mütevellit  düyu­
Ali  Rıza  Bey  Şeref 
nun  tecili  tesviyesi  hakkında  (2/305)  numaralı  teklifi 
Hini  imzada  bulunmadı. 
kanunisi  ve  reddine  dair  Muvazenei  Maliye  Encüme­
Aza  Aza 
ni mazbatası. 
Sivas  Konya 
REİS — Okunacaktır  : 
Rasim  Kâzım  Hüsnü 
Aza  Aza  Riyaseti  Celileye 
Kütahya  Maraş  Vefaen  bey  ve  ferağ  veya  teminat  suretiyle  em­
Mehmet  Nuri  Mithat  vali  gayrimenkuleleri  merhun  olup  tediyei  deynedeme­
Aza  yen  medyunların  emlâk  ve  düyunu  hakkında  14  Ni­
Niğde  san  1339 tarihli  ve  337 numaralı  Kanun  ile kabul  edi­
Galip  len  tecil  müddetinin  bir  sene  daha  temdidine  dair 
Denizli  Mebusu  Mazhar  Müfit  Beyle  rüfekasının  tek­
REÎS  —  Efendim,  encümen  mazbatasını  reyinize 
lifi  kanunisi  tetkik  ve  müzakere  edildi.  Teklifte  talep 
arz  ediyorum.  Kabul  edenler  lütfen  el kaldırsın...  Ka­
edilen  tecil  müddetinin  geçmiş  olmasına  ve  teklif  za­
tbul  etmeyenler  lütfen  el  kaldırsın...  Kabul  edilmiştir. 
manındaki  buhranın  da  zail  bulunmasına  binaen  işbu 
10.  —  Edime  Mebusu  Hüseyin  Rıfkı  Beyin;  hi­ teklifin  reddine  karar  verilerek  Heyeti  Umumiyeye 
mayei  etbal  vergisi unvanlı  ve  (2/402)  numaralı tek­ takdim  kılındı. 
lifi  kanunisi ve  reddine dair Kavanini  Maliye  ve  Mu­
vazenei  Maliye  Encümenleri mazbataları.  Muvazenei  Maliye  Mazlbata  Muharriri 
IREİS — Okunacaktır  :  Encümeni  Reisi  namına 
Çankırı  İsparta 
Riyaseti  Celileye 
Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem 
Himayei  Etbal  vergisi  hakkında  Edirne  Mebusu 
Hüseyin  Rıfkı  Beyin  teklifi  kanunisi  Kavanini  Mali­ Aza  Aza 
ye  Encümeni  mazbatası  ile  birlikte  tetkik  ve  müza­ İstanbul  Diyarbekir 
kere  edildi.  Bu  bafbda  encümeni  mezkûr  mazbatası  Ali  Rıza  Bey  Şeref 
münderecatına  iştirak  edilmekle  beraber  hususi  mües­ Hini  imzada  bulunmadı. 
_  216 — 
 t  :  14  25  .  11 .  1341  C  : 1 

Aza  Aza  REİS  —  Encümen  mazbatasını  kabul  edenler 

Sivas  Konya  lütfen  el  kaldırsın...  Kabul  etmeyenler  lütfen  el  kal­
Rasîm  Kâzım  Hüsnü  dırsın...  Kabul  edilmiştir. 
Aza  Aza  13.  —  Ordu  elinde  ihtiyaçtan  fazla  kalacak hay­
Kütahya  Maraş  vanat  ile  arabaların muhtacini  ahaliye  sureti  tevzii 
Mehmet  Nuri  Mithat  hakkında  (1/62)  numaralı  kanun  lâyihası  ve  reddine 
Aza  dair  Kavanini  Maliye  ve  Muvazenei  Maliye  Encü­
Niğde  menleri mazbatası. 
Galip  REİS — Okunacaktır  : 
REİS  _  Encümen  mazbatasını  kabul  edenler  lüt­ Riyasetıi  Cel'ileye 
fen  ellerini  kaldırsın...  Kabul  etmeyenler  lütfen  elleri­ Ordu  elinde  ihtiyaçtan  fazla  kalacak  ötkiiiz,  man­
ni  kaldırsın...  Kabul  edilmiştir.  da  ve  arabaillarla  merkeplerin  ıtevZii  hakkında  HeyeOİ 
12.  —  İskân  Müdiriyeti  Umumiyesinin  1340  sene­ Vekilece  tanzim  ve  Riyaseti  Ceîiileye  takdim  olunan 
si  bütçesinin  325  nci  faslından  sarf  edilemeyen  248  Lâyihai  KanunıJye  Mukaddema  Encümenirniize  havale 
bin liranın 1341  senesine devren sarfı hakkında (1/664)  edilmekle  keyfiyet  tetiklik  ve  mütalâa  adildi. 
numaralı  Kanun  lâyihası  ve  reddine  dair  Muvazenei  Ondu  elinde  bulunan  hayvanatın  kısmı  küllMnim 
Maliye  Encümeni mazbatası.  mubaya  suretiyle  ve  cüzî  bir  kısmı  da  vesaiti  nak­
REİS  — Okunacaktır  :  liye usulüyle alınmış  olmasına ve vesaiti: nakliyesi alın­
Riyaseti  Celileye  mış  olanlarının  bedelleri  hazinece  tesviye  edilmekte 
İskân  Müdiriyeti  Umumiyesinin  1340  senesi  büt­ bulunmasına  mebrui  emvali  Hükümetten  roadud  olan 
çesinin  325  nci  masarifi  umumiye  faslındaki  inşaat  hu  hayvanatın  füruht  edilmek  üzere  memurini  mali­
tertibinden  senesi  zarfında  sarf  edilemeyen  248  900  yeye  teslimi  haiklkında  Maliliye  Vekâletlinden  vaki  olan 
liranın  1341  senesine  devren  sarfı  hakkında  olup  Baş­ müracaata  binaen  hayvanatın  kâmûlen  memuruma  ma­
vekâletin  23  .  3  .  1341  tarihli  ve  6/1455  numaralı  liyeye  teslim  edildiği  ve  elyevim  ordu  elinde  ihtiyaç­
tezkeresiyle  gönderilen  lâyihai  kanuniye  Encümeni­ tan  fazla  hayvan  kalmadığı,  icra  edilen  tahklikattan 
mize  havale.buyurülmakla  tetkik  ve  müzakere  edildi.  anlaşılmış  ve  cihetli  maliyeye  teslim  edilen  işbu  hay­
Bütçe  tasarruf atının  ertesi  sene  bütçesine  devri  muva­ vanattan  Tedarikli  Vesaiti  Nakliye  Kanunu  mucibin­
fık  olmamakla  beraber  bu  işler  için  1341  bütçesine  ce  toplananlar  haiklkında  Kanunu  mezkûr  ahkâmı  tat­
tahsisatı  kâfiye  vaz  olunduğu  cihetle  teklifi  mezkûrun  bik  edilip  edilmediği  anlaşılamamakla  beraber  teda­
reddi  karargir  olarak  Heyeti  Umumiyeye  takdir  kı­ riki  Vesaitli  Nakliye  Kanunu  mucibince  toplanan  hay­
lındı.  vanatın  halka  sureti  tevZilini  müheyyam  olan  kanunu 
Muvazenei  Maliye  Mazbata  Muharriri  mezkûrun  dokuzuncu  maddesi  sarih  ve maslahata  mu­
Encümeni  Reisi  namına  vafık  görülmüş  ve  elyevm  ©İde  halka  tevzi 
Çankırı  İsparta  edilecek  hayvan  bulunmadığından  Lâyihai  Kanu­
Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem  niiyenin  intaç  ve  mevkii.  meriyete  vazına  lü­
zum  kalmadığı  mütalâa  kılınmış  ise  de  kayfiyetin  ber­
Aza  Aza 
mucibi  havale  bir  kere  de  Muvazenei  Malye  Encü­
İstanbul  Diyarbekir 
menince  mütalâa  tetkiki  zımnında  dosya  evrakı  mü­
Ali  Rıza  Bey  Şeref 
ıteferriasiiyle  Hadim kılındı. 
Hini  imzada  bulunmamıştır 
Kavamınin  Maliye 
Aza  Aza  Encümeni  Re&si  Mazbata Muharriri VokCiii 
Sivas  Konya  Trabzon  Koraya 
Rasim  Kâzım  Hüsnü  Abdullah  Teyfik  Fikret 
Aza  Aza 
Aza  Aza 
Elâziz  Trabzon 
Kütahya  Maraş 
Mustafa  Süleyman  Sırrı 
Möhmet  Nuri  Mithat 
Aza  Aza 
Aza  Malatya  Karesi 
Niğde  Reşit  Osman  NiyaZİ  Bey 
Oalip  mezun 
— 2 17 — 
 İ  :  14  25  .  11  .  1341  C  : 1 
Zeyl :  Aza 
Müdafaaii  Milliye  Vekâletinden  davet  olunan  me­ Diyarbeıkir  Zonguldak 
ramı  mahsus  Yüzbaşı  Mehmet  Efendi  huzuriyle key­ Şeref  Ragıp 
fiyet  ıtalk'aırrür  eylemiştir.  Sivas  Konya 
Rasim  Kâzım  Hüsnü 
Riyaseti  Cslileye 
Giresun  Niğde 
Ordu  ölünde  ihtiyaçtan  fazla  kalacalk  hayvanat  ite 
Kâzım  Galip 
arabaların  muktadinıi  ahalîye  siuıretıi  ıtevzü  hıallckıındia 
SÜLEYMAN  SIRRI  BEY  (Bozodc)  —  Söz  istiyo­
olup  tora Vekiierli Heyetli Riyasetinin  1 8 . 1 1 .  1338 ta­
rum. 
rihi  6/2006  numaralı  tezkeresiyle  gönderilen  Lâyii­
REİS  —  O  hailde  ruznameye  allıyoruz  efendilim. 
hai  Kanuniye  Kavanlini  Maliye  Encümeni  Mazbatası 
l a  'birilikte taükiik ve  mütalâa  olundu.  Encümıenli mez­ Tezkereler 
kûr  mazbatasında  da  izah  olunduğu  vech  ile  elyevm  1.  —  Bazı  irticaî  tahrikat  görülmesi  üzerine  Er­
orduda  ihtiyaçtan  fazıla  hayvanat  ve  araba  kalmadığı  zurum  Vilâyeti  dahilinde  bir  ay  müddetle  idarei ör­
ve  mevcut  olanları  daihi  mukaddema  ciheti  maliyeye  fiye  ilân  edildiği  hakkında  Başvekâlet  tezkeresi. 
Itesliım edilerek  usulü  daiiresıind© satıldığı  anlaşılmış ol­ REİS  —  Okunacaktır. 
duğundan iktisabı kıanunıiyetine lüzum görülmeyen işbu  Büyük Millet Meclisli Riyaseti Celıilesine 
Lâyihali  Kanuniyenıin  reddine  karar  verilerek  Heyetli  19  Teşrinisani  1341  tarih  6/5474  numaralı  tez­
Umumliyeye takdim kılındı.  kereye  zeyildir : 
Bazı  iırtdeaî  tahrikat  görülmesi  üzerine  Erzurum 
Rdlıs  Mazbata  MuharıM  namına  vilâyeti  dahilinde  bir  ay  müddetle  udareli  örfiye  ilân 
Çanlkiirı  İsparta  edClrmişitir. 
Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem  Teşkilâtı  Esasiye  Kanununun  86  neı  maddesi  mu­
Diyarbekıir  Zon'gukialc  cibince  keyfiyeti  Meclisi  Aidin  ıtlasddkdne  arz  eylerim 
Şeref  Ragıp  efendim. 
Başvekil 
Sivas  Konya  ismet 
Raslim  Kâzım  Hüsnü 
RÜŞTÜ  PAŞA  (Erzurum)  —  Mümkün  ise  'izah 
Giresun  Niğde  buyrulsıun. 
Kâzım  Gaip  BAŞVEKİL  İSMET  PAŞA  (Malatya)  —  Efen­
REİS  —  Efendim,  Encümen  mazbatasının  kabul  dim,  Erzuırumda  'bir  lasını  halik  çarşıyı  kısmen  kapat­
edenler  lütfen  el  kaldırışın,  Ikabul  etmeyenler  lütfen  el  maya  çalışırlar,  valinin  İkametgâhı  önüne  ve  maka­
(kaldırsın.  Kabul  edilımıişıtıir.  mı  vilâyet  önüne  gelirler,  biz  gavur  memur  istemeyiz 
diye  ıbağırıriar,  nümayiş  yaparlar,  zabıta  müdahale 
14.  —  Rize  Mebusu  Esat  Beyin;  Nevahii  cesime 
eder.  Zabıtanın  dhtaıratına  bidayette  (itaat  etmezler, 
ve  mühimmede  tapu  idareleri teşkili  hakkında  (2/84) 
bunun  üzenine  Hükümet  kuvvetiyle  mütecasirleri  da­
numaralı  teklifi  Kanunisi  ve  reddine  dair  Muvazenei 
ğıtır,  dün  akşama  ıkadar  27  küşi  tevkif  olunmuştur. 
Maliye  Encümeni mazbatası. 
Halik  umumiyetle  hâdiseyi  nefretle  telâkki  etmiştir. 
REİS — Okunacaktır: 
Anlaşıldığına  göre  geçmiş  senelerde  casuslukla  şöhret 
Riyaseti! Ceiileye  kazanmış  bir  talkım  adamlar  ki,  içlerinde  eslkli  şeyh­
Nevahii  cesime  ve  mühiımanede  tapu  idareleri  teş­ ler  vardır.  Bunlar  Affı  Umuımli  Kanunundan  istifade 
kil  lüzumuna  dalir  Lazlistan  Mdbusu  Esat  Beyin  tek­ ederek  çıkmışlar,  şdımıdi serbes  gezerken  yeniden  faali­
lüfii  Kanuıniisii  Kavanand  Maliye  Encümeni  mazbata­ yete  geçip  tertibat  almışlardır.  Bunların  hepsi  tevkif 
sıyle  birilikte tetklik  ve  müzakere  ediildli. Her  sene 'büt­ olunmuştur  hâdisemin  üzerindeyiz,  ıtalkıi'batı  tesri  et­
çesinin  müsaadesi  nfisbetlinde  bu  gibi  nevabide  tapu  mek  ve  biran  evvel  Meclisli  Âiye  arzı  malu­
(idareleri  teşkil  edilmekte  olduğundan  işbu  teklifi  ka­ mat  edebilmek  .,'çin  Erzurum  Vıilâyetinünı  idarei 
nıumıi reddedlerelk  Heyeti  Umıumiyeye  takdim  kılındı.  örfiye  ilân  edilmemiş  haizi,  yerleri  vardı,  onlar­
Muvazenei  Maliye  da  'da  idarei  örfiye  ilân  edilmiştir.  (Muvafık  sesleri) 
Encümenli  Reisi  Mıazbata  Muharriri  namıma  bu  işte  bir  kaç  ikisi rnürettüp  ve  mıüfösdt  olmak  lâzım­
Çankırı  İsparta  dır,  seri  tahkikat  yaparak  onları  meydana  çıkarmak 
Mustafa  Abdülhalik  Mükerrem  ve  seri  (icraat  göstermek  'istiyoruz  (kabul  sesleri.) 

— 218 — 
 İ :  14  25  .  11  .  1341  C  :  1 
REİS  —  'Efendim,  Başvekil  Paşa  haziretleri  iza­ ce  verilecek  idam  hükürnlerimkı  dahli  Meclisi  ÂliMn 
hat  vardier,  binaenaleyh  Başvekâlet  tezkeresini  reyi­ tasdikline  arz  edilmeksizin  infazına  müsaade  bııyrul­
mize  arz  ediyorum.  Kabul  edenler  lütfen  eterini  kal­ masını  teklif  ve  rica  ederiim  efendim 
dırsın.  Kabul  etmeyenler  litfen  ellerinii kaldırsın.  Ka­ Başvekil 
bul  edlmliıştiir.  İsnjıet 
2. — 7 Haziran 1336 tarih  ve 7 numaralı Kanunun  REİS  —­ Söz  isteyen  var  mı?  (Hayır  sesleri)  Hü­
tefsiri hakkında Başvekâlet tezkeresi.  kümetlin  teklifini  reyinize  arz  ediıyorum.  Kabul  eden­
REİS  — Dahiliye  ve Ticaret  Encümenlerine  hava­ ler  lütfen  el  kaldırsın.  Kabul  etmeyenler  lütfen  el 
le  edildi.  kaldırsın.  Kabul  edilmiştir. 
3.  —  25  Eylül  1339  tarih  ve  347  numaralı  Ka­
Takrirler 
nunun  birinci  maddesinin  tefsiri  hakkında Başvekâlet 
1.  —  Biga Mebusu  Samih  Rıfat  ve  Lfrfa Mebusu 
tezkeresi.  (3/504) 
Refet  Beylerin;  Resmî  muhaberatın  asri  bir  şekjjde 
REİS  —  'Müdafaai  Milliye  Encümenine, 
ıslâhına dair takriri. 
4.  —  3  Nisan  1340 tarih  ve  460  numaralı maha­
TUNALI  HİLMİ  BEY  (Zonguldak)  —  Rica  ede­
mat  Kanununun  ikinci  maddesinde  muharrer  «Hide­
riz  efendıilm  lütfen  okunsun. 
matı  adliye»  tabirinin dairei şümulüne  Şûrayı  Devlet 
REİS  —  Efendim,  temenni  mıahlilyelıittiıde  bir  şey­
Mülkiye  Dairesi mülâzım  ve  muavinliğinin dahil olup 
dir, okonmasına lüzum yokta.  Başvekâletle havale edi­
olamayacağının  tefsiri  hakkında  Başvekâlet  tezkeresi. 
yoruz. 
(3/505) 
2.  —  Urfa  Mebusu  Refet  Beyin;  istanbul  Kız 
REÎS  —  Adliye  Encümenine  havale  edilmiştir.  Lisesi  Binasında  bulunan  müftülük  dairesiyle tahsil 
5. — Ruznamede  bulunan Askerî  Ceza Kanununun  şubesinin  başka  bir  daireye  çıkarılmalcrı  hakkında 
52 nci maddei muaddelesinin tadili hakkındaki  Kanun  takriri 
Lâyihasının  iadesine dair  Başvekâlet tezkeresi.  REÎS  —  Başvekâlete  havale  ediyoruz. 
REİS — Okunaoalkıtır :  3.  —  Sinop  Mebusu  Recep  Zühtü  Bey  ve  İstan­
'Büyük Millet  MecM  Riyaseti  Celilesine  bul  Mebusu  Hakkı  Şinasi  Paşanın;  «Matbuatı  ec­
Aslkerî  Ceza  Kanunumun  eli  'ikinci  maddesinin  nebiye  hülâsaları»  ünvaniyle  hergün  nÇşr  olunan 
son  fııkraısjindatkli  «ve  silâh  altında  buiunianlaırd'an»  mecmuaya  edilen  masraf  zait  ve  bifaide  olduğundan 
dîye  muharrer  İkaydın  tiay  ve  refi  hakkında  3  Şubat  işbu  masraflar  daha  faydalı  iş  görülmek  üzere  mez­
1341 tarih  ve  (6/547)  numaralı tezkere  ile tâlkdlkn edil­ kûr  mecmuanın  neşrinden sarfı  nazar edilmesine dair 
miş  olan  Lâyihali  Karaunliyeniin  mevzubahs  kanun  ye­ takriri. 
niden  derdesti  Hadi  'bulunması  hasebiyle,  istirdadı  REİS — Bavekâlete gönderiyoruz. 
Müdafaai  Milliye  Vekâletti  Cellilesİnden  mevruıt,  21  HAKKI  TARİK  BEY  (Giresun)  —j  Lâzımdır, 
Teşrinisani  1341 tarih  ve  546 umuru  mahaıkim  nuıma­ fakat  islâh olunmalıdur. 
nah  tezkere  ile  'talep  edilmiş  olmakla  lâyühai  mıezlkû­ REİS  —  Zatıâlinizinde  bir  iteUdlifiniz  varsa  ayrı 
renlin  iadesine  müsaade  buyrulma'stnı  rica  ederim  teklif  edersiniz. 
efen'dlim.  4.  —  Canik  Mebusu  Cavit  Paşanın 347 numaralı 
22  Teşrinisani  1341  kanunun  birinci  maddesinin  tefsiri  hakkında  takriri 
Başvekil  REİS  —  Müdafaai  Milliye  Encümenine  havale 
tsmet  ediyoruz. 
REİS  —  Hükümetli  taklbli  veçhile  lâyihai  iade  Telgraflar 
ediyoruz.  1.  —  Erzurumda  vukua  gelen  irticaî  hareketi 
6. — Ankara  İstiklâl Mahkemesince  verilecek idam  telin  ettiklerine  dair  Erzurumdan  mevrud  telgraf; 
hükümlerinin  Meclisi  Âlinin  tasdikine  arz  edilmeksi­ Büyük  Millet  Meclisli Riyaseti Celilesine 
zin  infazına  dair  Başvekâlet  tezkeresi.  Vücutları  memleket  için  şîn  olan  mahdut  bazı 
Büyük  Millet  Meclisi  Riyaseti  Celilesine  rüzelâ  taraf undan  bugün  alessabah  müessif  hâdise 
19  Nisan  1341  tarih  ve  6/1985  'numaralı  tezkereye  zuhur  etmiş  ise  de  hükümetimizin  tedbiri  şaibesi  sa­
zeyildir.  yesinde  lehülhamd  çıktığı  anda  ve  yenle  batmıştır. 
İstiklâl  Mahaikıiımi  Kanununun  beşinci  maddesinin  Vatanın  bir  uzvu  hayat  bahşası  olup  hükümeti­
son  'fıkrası  mucibince  Ankara  .Istülkiâl  Mahkemesin­ mizin  mukarreratını  hürmetle  telakki  elden;  isyana, 
219  — 
 İ  :  14  25  .  11  .  1341  C  :  1 

fitneye,  irticaa  'karşı  nasıl  bir  nazarı  nefreti  olduğu  Mustafa  Ali  Avni 
ve  imhasını  nasıl  âcil  bir  vecibe  bildiğini  hâdisei  Meçlisi  Umumi  Azasından  Meclisi  Umumî  Azasından 
ahiredeki  canına  minnet  bildiği  hizmeti  ile  ispat  eyle­ Zakiir  Osman 
miş  olan  Erzurum'un  pak  ve  nezih  halkı  bu  hâdisei  Meclisi  Umumî  Azasından  Meclisi  Umumî  Azasından 
elem  ve  iftiradan  dolayı  teessürlerini  arz  ve  mütseb­ Tahsin  Behçet 
biblerine  lanet  eder  ve  bugün  memleketimiz  namına  Meclisi  Umumî  Azasından  Meclisi  Umumî  Azasından 
sürülmesi  muhtemel  lekenin  müsebbiblerinıin  pek  ağır  Nafiz  Kadir 
bir  surette  ve  esas  mürettip  ve  mıüşevvikleriniııı  seh­ Meclisi  İdare  Azasından  Meclisi  İdare  Azasından 
payı  adalette  çırpınmaları  suretiyle  ıslramesi  Erzu­ Osman  Hamit 
ruım'luların  en  samimi  nuhbei  amali  olduğunu  arz 
Meclisi  İdare  Azasından  Belediye  Azasından 
eyleriz  ferman. 
Zakir  İbrahim 
Halk  Fırkası  Reisi  Müftü 
Belediye  Azasından  Ticaret  Odası 
Meclisi  Umumî  Azasından  Sadık 
Osman  Reis  Vekili 
Ahmet  Rıza 
Salim 
Meclisi  Umumî  Azasından  Belediye  Reisi 
Seyfullah  Nafiz  Ticaret  Odası  Azasından  Ticaret  Odası  Azasından 
Belediye  Azasından  Meclisi  Umumî  Azasından  Halim  Osman 
Sadık  Abdullah  Ticaret  Odası  Azasından 
Meclisi  Umumî  Azasından  Meclisi  Umumî  Azasından  Teyflk 

SUALLER  (Devam) 
3.  —  Karası  Mebusu  Mehmet  Vehbi  Beyin;  REÎS  —  Sual  sahibi  Vehbi  Beyi  ikinci  defa  ola­
Mahsulâtı  araziye  vergisinin  mükerrer  istifasına  im­ rak  bulunmamıştır.  Aynı  suali  bugün  diğer  bir  ar­
kân  kalmamak  üzere  ne  gibi  tedbir  alındığına dair  kadaşıımızda  sormuşlardır.  Zamanı  gelince  cevap  ve­
Maliye  Vekâletinden suali.  rilecektir. 

4 — MÜZAKERE EDlLEN MEVAD 
REİS  —  Müzakere  edilecek  mevadda  geçiyoruz.  Müzakere  edeceğimiz  kanun  "lâyihasının  reddi 
Birinci  maddeden  dokuzuncu  maddeye  kadar  olanlar  hakkında  Muvazenei  Maliye  Encümeni  mazbatası 
ıkısmen  encümenlerde,  kısmen  ide  birinci  mü­ okunacaktır. 
zakereleri  bitmiş  ikind  müzakereleri  için  lüzumu 
(Mazbata  okundu) 
kadar  zaman  geçmemiştir.  Onun  içlin  dokuzuncu 
REİS  —  Efendim,  mazbata  hakkında  söz  isteyen 
maddeye  geçiyoruz. 
var  mı?  Kabul  edenler  el  kaldırsın,  kabul  etmeyen­
1.  —  Zahire,  un,  kepek  ve  emsalinin indelhace  ler el kaldırsın. Kabul edilmiştir. 
meni  ihracı  hakkında  (1/652)  numaralı  kanun  lâ­
yihası  ve  Ticaret  ve  Muvazenei  Maliye  Encümen­ 2^1—  Konya  Mebusu  Refik  Bey  ve  rüfekasının; 
leri mazbatası (1)  şapka  iktisası  hakkında  (2/479)  numaralı  teklifi  ka­
nunisi  ve  Adliye  ve  Dahiliye  Encümenleri  mazbata­
MUSTAFA  FEYZt  BEY  (Konya)  —  Idarei  ları. 
Umumiyei  vüâyat  kanununun  bazı  maddelerinin  ta­
ıdü  hakkında  bir  teklifi  kanuni  yapmıştım.  Adliye  REÎS  —  Efendim,  bumdan  evvelki  evrakı  vari­
Encümenine  havale  ©dildi.  Elyevm  gelmemiştir.  Ni­ ıdemizde  şapka  ikıtisası  hakkında  bir  teklif  vardı.  Da­
zamnamei  Dahili  mucibince  doğrudan  doğruya  Mec­ hiliye  Adliye  Encümenlerine  havele  etmiştik  gelmiş­
lisi  Âlice  müzakere  edilsin.  Mağdur  oluyorlar.  Ga­ tir,  müstacelen  müzakeresi  teklif  olunuyor.  Binaena­
yet müstacel bir maddedir.  leyh müstacel ıruznameye alıyoruz. 
REÎS  —  Anlaşıldı.  Talkririndzi  gönderiniz.  REFİK  BEY  (Konya)  —  Bendeniz  derhal  müza­
keresini  teklif  ediyorum,  kanunun  ehemmiyeti  vardır. 
(1) Zaptın nihayetine merbuttur.  Derhal  ve  şimdi  müzajkeresini  reye  vaz  buyurun. 
—  *a\l —— 
 I  :  14  25 .  11  .  1341  C  :  1 
RBtS  —  Efendim,  Şapka  hakkındaki  lâyihanın  riç  esbabı  mucibe  şayanı  kabul  görülerek  birinci 
derhal  müzakeresini  reye  vaz  ediyorum.  Kabul  madde  üzerinde  cüzî  tadilat  icra  ve  «sıfatı  resmıiyeyi 
edenler  lütfen  el  kaldursıın,  kabul  etmeyenler  el  kal­ haiz  herkes»  ibaresi  tay  ve  ikinci  bir  fıkra  ilâve sure­
dırsın.  Kabul  edflnriıştir.  Mazbatayı  okuyoruz.  tiyle  berveçhizîr  tespit  edilen  mevaddı  kanuniye  müs­
tacelen  müzakere  edilmesi  ricasiyle  Heyeti  Umumi­
Esbabı  Mucibe 
yenin  teasvibine  arz  olunur.  24  Teşrinisani  1341 
Haddi  zatında  hiç  bir  ehemmiyeti  ınahsusayı 
haiz  olmayan  serkuş  meselesi  asrî  ve  medenî  millet­ Adliye  Encümeni  Reisi  namıına  Mazbata 
ler  ailesi  içine  girmeğe  azmetmiş  olan  Türkiye  için  Konya  Mebusu  Muhajrriri 
hususi  bir  kıymeti  haizdir.  Şimdiye  kadar  Türkler  Refik  Skıbp 
ile  sair  medenî  ve  asrî  miietlerin  arasında  bir  alâ­ Yusuf  Kemal 
meti  farika  mahiyetinde  telâkki  edilmekte  olan  mev­ Kâtip  Aza 
cut  'serkuşun  tebdili  ve  yerine  medenî  ve  asrî  millet­ Saruhan  Menteşe 
lerin  kâffesinin  müşterek  serkuşu  olan  şapkamın  ika­ Kemal  Şükrü  Kaya 
mesi  lüzumu  taayyün  etmiş  ve  muhterem  milletimiz  Aza  Aza 
bu  aslî  ve  medenî  serkuşu  iktisa  eylemek  suretiyle  Antalya  tzmjir 
cümleye  numune!  imtisal  teşkil  eylemiş  olduğundan  Ahmet  Saki  Mustafa. Necati 
merbuıten  takdim  Mınan  kanunun  kabulünü  Heyeti 
Dahiliye  Encümeni  Mazbatası 
Umumiyeye arz ve teklif  ederiz. 
Riyaseti  Celileye 
Madde  1.  —  Türkiye  Büyük  Millet  Meclisi  Aza­
Şapka  İktisası  hakkında  Konya  Mebusu  Refik 
ları  üe  tdarei  Umumiye  ve  Hususiye  ve  Mahalliye 
Bey  ve  Rüfekası  tarafımdan  verüp  Adliye  Encüme­
veya  Müessesata  mensup  bilumum  eşhas  ve  müstah­
ninden  badelmütalaa  encümerimiize  sevk  edilen  ka­
demin  (ve  sıfatı  resmiyeyd  hak  her  kes)  Türk  mille­
nun  ve  otbabdaki  esbabı  mucibe  lâyihamı  tetkik  ve 
tinin  iktfoa  etmiş  olduğu  şapkayı  giymek  mecburiye­
mütalaa  edildi.  Medenî  milletlerin  ötedenberi  giy­
tindedir. 
mekte  oldukları  şapkanın  Türkiye  Cumhuriyeti  hal­
Madde  2.  —  İşbu  kanun  tarihi  neşrinden  itiba­
kınca  da  kabul  ve  iktisası  lâzım  ve  labüjd  görülmüş 
ren  mer'yülicradır. 
ve  esasen  muhterem  milletimiz  bu  lâztmei  mıede­
Madde  3.  —  îşbu  kanunun  icrasına  icra  Vekille­
niyeyi  biktakdir  eylevm  umumi  denecek  bir  tarzda 
ri  Heyeti  memurdur.  15  Teşrinisani  1341 
şapka  giymekte  bulunmuş  olduğundan  kanunu  mez­
Konya  (Kütahya  kûrun  kabulü  takarrür  etmekle  Heyeti  Umumiyeye 
Refik  Cevdet  arz olunur. 25 Teşrinisani 1341 
istanbul  Kütahya  iliye  Encümeni  Reisi  Mazbata  Muharriri 
Hakkı  Şinasi  Ragıp  Niğde  Ahmet  Münir 
Sinop  Siirt  Ebubekir  Hazım  ' 
Recep  Zühtü  Mahmut  Kâtip  Aza 
İsparta  Kâmil  Kocaeli 
Mükerrem  Aza  İbrahim  Süreyya 
Adliye  Encümenıi  Mazbatası  Niğde  Aza 
Konya »Mebusu  Refik  Bey  ve  riifökasının  şapka  Galip  Süleyman  Sırrı 
iktisasi  ha&kındafci  15  Teşrinisani  1341  tarih  ve  *Aza  i 
(2/479)  «um&rah  teklifi  kanunisi  eiKaknenimkce  tet­ Kemal 
kik ve tefekkür  edildi.  Adliye  Encümenince  tespit  edilen  fftevad 
Medeniyetin  bütün  icabat  zaruriyetini  idrak  ve  Birinci  Madde  —  Türkiye  Büyük  Mfllet  Meclisi 
kabul  etmiş  olan  Türk  mMletinıin  medenî  milletle­ Azaları  >Üe idarei  umumiye  ve  hususiye  ve  mahalK­
rin  müşterek  kisvelerittin  vasfı  barizi  olan  şapkayı  ik­ yeye  ve  bilumum  müssesata  mensup  memurin  ve 
tisa  hususunda  gösterdiği  tehalük  ve  tezahürü  tespit  müstahdemin  Türki  mâietirıin  iktisa  etmiş  olduğu. 
ve  bunun  ifade  eden  bir  kuvvei  müeyyidenin  kanun­ şapkayı  giymek  mecburiyetindedir.  Türkiye  Halkımın 
larımız  arasında  bulunması  encümenimizce  zarurî  ad  da  umumi  şericaşu  şapka  olup  buna  müoafi  bir  iti­
ve  telekti  olunmuştur.  Binaenaleyh  teklifte  münde­ yadın devammı hükümet meneder. 

221 — 
 1 : 1 4  2 5 . 1 1  .  1341  C  : 1 
İkinci  Madde  —  îşjbu  (kanun  tarihi  neşrinden itb­ mebuslar  memur  değil  doğrudan  doğruya  efradı 
baren  meriyülicradıır.  halktandırlar.  Hukuku  tabiiyei  âmmeden  fazla  ma­
Üçüncü  Madde  —  İşbu  kanunun  icrasına  icra  suniyeti  teşriiye  ile  de  haizi  temamii  hürriyet  bulun­
Vekilleri  heyeti  memurdur.  maktadırlar.  Binaenaleyh  sıfatı  vekâlete  ve  vaziyeti 
REİS  —  Efendim,  kanun  heyeti  umumiyesi  hak­ teşriiyeye  tevafuk  etemeyen  ve  mileli  saire  parlâ­
kında  söz isteyen varmı?  mentolarında  da  mevcut  bulunmayan  böyle  bir  kay­
NURETTİN  PAŞA  (Bursa)  —  Bir  takririm  var­ dın  şayanı  kabul  ve  varit  olamıyacağı  tabiidir. 
dır.  3.  —  Teşkilâtı  esasiye  kanununun  yüzüçüncü 
REFİK  BEY  (Konya)  —  Heyeti  Umumiyesi  maddesi  (hiç  bir  kanun  teşkilâtı  esasiye  kanununa 
hakkında  mı?  münafi  olamaz)  diyor.  Halbuki  işbu  teklifi  kanuni 
heyeti  umumiyesiyle  Teşkilâtı  Esasiye  kanununa 
REİS  —  Uzun  bir  takrirdir.  Esaslarına  baktım.  mtünafidir.  Zira: 
Kanun  lâyihasının  heyeti  umumiyesi  hakkındadır.  Teşkilâtı  Esasiye  Kanununun  üçüncü  maddesin­
Reddini  istiyor.  de  (hâkimiyet  bfflâ  kaydü  şart  milletindir) 
HÜSEYİN  BEY  (Elâziz)  —  Bir  kanunun  nihaye­ Teşkilâtı  Esasiye  Kanununun  altmışsefcizinci  mad­
tinde  takrir  verilir.  O  da  ya  red  edilir  veyahut  ka­ desinde  (her  Türk  hür  doğar,  hür  yaşar) 
bul  edilir.  Teşkilâtı  Esasiye  Kanununun  yetmişinci  madde­
REİS  —  Bir  kanunun  Heyeti  Umumiyesi  evvela  sinde  (şahsi  masuniyet,  vicdan,  tefekkür,  kelâm,  amel, 
reye  konulur  veyahut  takrir  verenlerin  'takrirleri  loku­ temenlüfc  ve  tasarruf  ilah.,  hak  ve  hürriyetleri  Türk­
nıur.,  lerin tabii  hufcukundandjr) 
HÜSEYİN  BEY  (Elâziz)  —  Paşa  Haziretleri,  Teşkilâtı  esasiye  kanununun  yetmişbirinci  mad­
• heyeti umumiyesi kabul  edilmiştir.  desinde  (ona,  mal.  İlâh..  Taruzdan  masundur) 
REİS  —  Nerede  kabul  edilmiştir.  Daha  reye  ko­ Teşkilâtı  Esasiye  Kanununun  yetmişüçüncü  mad­
yacağız  (Handeler).  Nurettin  Paşanın  takriri  okuna­ desinde  (işkence,  eziyet,  müsadere  memnudur.) 
caktır: 
Teşkilâtı  Esasiye  Kanununun  yetmişdörüncü  (mad­
Türkiye  Büyük  Millet  Meclisi  Riyaseti  Celilesine  desinde  (hiç  bir  kimse  hiç  bir  fedakârlığa  icbar  edi­
1.  —  Mebusini  Muhteremden  bazı  zevat  taraf­ lemez) 
larından  şapka  ifcsası  hakkında  bu  teklifi  kanuni  ya­ Denilmektedir  ki,  âmmenin  bu  maddelerle  müem­
pılırken  vatanda  bu  hususda  bir  muamele  mesbuk  men  olan  hukuku  tabiiyesi  hilâfına  hiç  bir  takıyidat 
değilmiş  gibi  re'sen  bir  teklifte  bulunulmaktadır.  Hal­ vaz  edilemez.  Hürriyet  ve  serbestii  fiil  ve  amelin 
buki  İcra  Vekilleri  Heyeti  2  Eylül  1341  tarihli  ve  kasır  ve  takyidini  mutazamnın  olan  böyle  bir  kamun 
2413  numaralı  bir  kararname  tanzim  ve  bunda  me­ lâyihasının  teşkilâtı  esasiye  kanununun  huhuna  mu­
murine  şapka  ifcsası  hakkımda  kanun  mahiyetinde  gayir  olarak  nazarı  dikkate  alınması  en  vasi  ve  mü­
mukarrerat  ittihaz  ve  meşir  ve tatbik  etmiş  ve  ahaliye  tekâmil  hürriyeti  idareyi  mütekeffil  olan  Cumhuriyet 
de  teşmiline  çalışmakta  bulunmuştur.  Eğer  işbu  tek­ Mefhumu  ile  bilhassa,  tezat  teşkil  eder.  ­
lif  kanuni  şapka  ifcsası  keyfiyetinin  bir  kanun  mese­ 4.  —  Esbabı  maruzaya  binaen: 
lesi  olmasından  ileri  geliyorsa  İcra  Vekilleri  Heye­ a  —  Teşkilâtı  esasiye  kanununa  münafi  olmasıın­
tinin  mezkur  kararname  ile  salâhiyeti  kanuıniyeleri­ dan  dolayı  işbu  kanun  lâyihasının  red  edilmesini'. 
ni  tecavüz  etikleri  izhar  olunuyor  demektir.  Filhaki­ ıb  —  İcra  Vekilleri  Heyetinin  salâhiyeti  kanuni­
ka  öyledir.  Çünkü  geçen  sene  yalnız  adliye  memur­ yeleri  haricinde  ve  teşkilâti  esasiye  kanununa  müna­
larının  hem  de  makamlarıma  münhasır  ve  mahsus  fi  mas ve ahkâmı  muktevi  olup takriri  sükûn  kanunu­
bulunan  kıyafetleri  ile  Meclisi  Âliden  çıkan  bir  ka­ ma  istinadıda  gayrı  mümkim  olan  2  Eylül  1341  tarih­
muna  müstenit  idi  ki,  bu  dahi  lora  Vekilleri  Heyeti­ li  ve  2413  numaralı  kararnamenin fceenlemyekün ad­
min  umum  memurini  devlet  hakkında  hotbehot  ka­ dedilmesini. 
rar  ittihazına  salâhiyattar  olmadığına  delildir.  Şayet  c  —  Hukuku  Esasiye  ve  Hâkimiyeti  Milliye  ve 
şapka  ifcsası  keyfiyeti  bir  kanun  meselesi  değilse  iş­ masuniyeti  şahsiye  hilâfında  muamelenin  halka  ade­
bu  teklifi  kanuninin  nazarı  dikkatte  alınmasına  sebeb  mi  tatbikinim  temin  ve  teyit  buyurulmasını  arz  ve 
kalmaz.  teklif  ederim  efendim. 
2.  —  Mezkûr  teklifi  kanunide  Mebusini  kiram  Bursa  Mebusu 
hakkında  kayıt  vaz  olunuyor.  MaîumüâMerdir  kıi,  'Nurettin 

— 222
 t  :  14  25  .  11 .  1341  C  i  1 
REFİK  BEY  (Konya)  —  Muhterem  arkadaşlar,  nunen  teyid  edilmesi  arzusudur  ki,  buj kanunun  ve­
büyük  miletimizin  yakın  senelerden  beri  milletin  is­ rilmesine saik  olmuştur. 
tikbali,  tealîsi  namına  tarihe  kaydedtiği  büyüklerim­ Paşa,  tekrar  ediyorum.  Eğer  bu  dakikada  vermiş 
lerden  biri  de  şapka  ifctisası  hususunda  gösterdiği  is­ olduğunuz  takrirden  mütehipleriniz  haberdar  olsa­
ticaldir.  Hepimiz  pek  âla  biliyoruzki  asri  ve  medenî  lardı  eminim  ki,  ey  bizim  vekilimiz,  «izi  hakiki  hissi­
hayatın  bütün  icabatını  en  ufak  bir  nolktasi  dahi  nok­ yatımıza  terrümam  olmaklığınız  içim  gönderdik.  Siz 
san  kalmamak  saatiyle  kabule  karar  veren  ve  bu  re­ orada  bizim  hakiki  arzularımızı,  hissiyatımızı  söyle­
hakâr  yolda  kati  ve  azimkar  adamlarla  yürüyen  Ne­ yecektiniz.  Bizi  temsil  ettiğiniz  halde  jhangi  kanaat 
cip  milletimiz,  bütün  medenî  milletlerin  giymekte  ve  hangi  düşünce  ile  bizim  düşümod^rimizden,  bi­
olduğu  şapkayı  da  kendi  serpuşu  olmak  üzere  kabul  zim  kanaatlarımızdan  bambaşka  bir  yolda  yürüdü­
etmiş  ve  temsil  etmiş  olduğumuz  bu  necip  millet,  ınüz  ve  terakki  yolundaki  azmimizi  kıjrmak  için  te­
herkese  tekadüm  etmek  şartıyle  inkılâbın  en  şebbüste  bulundunuz,  diyecek  ve  sizi  hıuaheze  ede­
şerefli  ve  en  kuvvetli  adımımı  bir  defa  daha  atmış­ cekler. 
tır.  (Bravo  sesleri).  Arkadaşlar,  berildeniz  burada  Arkadaşlar,  teklifin  esbabı  mıucibesl  daha  ziyade 
Nurettin  Paşanın  takririni  dinlerken  hayatı  teşri'iye­ izaha  hacet  bırafomıyacak  kadar  vazıhtın,  açıktır,  Esa­
ye  henüz  dahil  olan  paşamın  bu  hususta  ıda  çok  ace­ sen  millet  asrî  ve  medenî  hayatın  icabatından  olan 
mi  olduğunu  derhal  anladım.  MüsadenizHe  izah  ede­ şapkayı  da  hiç  bir  telkine  tabi  olmayarak  giymiş  ha­
ceğim.  Paşa,  buraya  toplanan  heyeti  muhtereme,  harzı  can  etmiştir.  Artık  onu  milletin  başından  ala­
milletin  arzu  ve  kanatlarının  en  şamil  manasiyle  ter­ cak  hiç  bir  el  kalmamıştır  ve  bunu  milletin  başından 
cümanı  olmak  üzere  toplanmıştır.  Eğer  siz  milleti  alacak  el  hangi  el  ise  millet  onu  dairna  kıracaktır 
ruhen  ve  vicdanen  manen  ve  maddeten  temsil  edi­ (Alkışlar), 
yorsanız  böyle  bir  takriri  vermekte  tereddüd  edecek 
NURETTİN  PAŞA  (Bursa)  —  Muhterem  arka­
idiniz  ve  vermeyecektiniz.  Sizin  temsil  ettiğiniz  dai­
daşım  Refik  Beyin  şahsım  hakkında  sö/ylediği  sözle­
re] imltihabiye  namına kuvvetle iddia ediyorum  ki, mil­
rin  hiçbirisine  cevap  verecek  değilim  (Niçin  sesleri). 
leti  asrı  ve  medenî  terakki  yolundan  alakoymak  üze­
Çünkü  çoğu  hissidir.  Takririm  dikkatje  okunursa 
re  bazı  müfsit  ve  münafıkların  bir  çok  tezviraitiarı­
sırf  kanuni  bir  maksatla  yazılmış olduğu  görülür.  Ben 
na,  telkinatlarına  rağmen  Bursanın  necip  halkı  bu 
vicdanen  bu  teklifi  kanuninin  teşkilâtı  (esasiye  kanu­
hususda  önayak  olmuştur  ve  kendi  hesabına  bu  şe­
nuna  tearuz  eden  noktalarını  gördüğürh  için  vazife­
refli  tarihi  kaydetmiştir  (Alkışlar).  Paşa,  milletin, 
mi  ifa  etmiş  oldum.  Beni  dünyada  vazifemi  ifadan 
Bursa  halkının  bu  necip  ve  yüksek  duygularından  ol­
men  edecek  hiç  bir  kuvvet  tasavvur  edemiyorum. 
sun  ilham  almak  insafını  niçin  gösıtermiyonsun? 
REFİK  BEY  (Konya)  —  Vardır,  o [da  millettir. 
TUNALI  HİLMİ  BEY  (Zonguldak)  —  Hatta  NURETTİN  PAŞA  (Devamla)  —i  Evet  vardır, 
kendi  şapkalarını  kendileri  yapmaktadırlar.  o  da  Alalıdır.  Bendeniz  meselenin  esası  hakkımda 
REFİK  BEY  (Devamla)  —  Evet  efendiler,  bu­ maruzatta  bulunmuyorum.  İş  bir  kanun  meselesidir. 
rada  milletin  hayatıma  taallûk  eden  her  hangi  bir  içinizde  bu  kadar  hukuk&inaslar  vardıa|.  Bunu  ciddi 
mesele  mevzubahis  olduğu  vakit,  zaman  zaman  teş­ bir  vukufla  tahlil  ve  tetkik  edebilirler  (fonlar  bir  şey 
kilâttı  esasiye  meselesi  karşısında  kaldığımızı  çok  söylemiyorlarki  sesleri).  Bu  meseleyi  h^ukşinaslara 
kuvvetle  haitırlayanlardamım.  Fakat  vekayi  ve  hadi­ bırakalım  bu  hususda  söyleyecek  başka  sözüm  yok­
sat  kuvvetle  isbat  etmiştir  ki,  bütün  burada  alınan  tur. 
kanunî  tedabir,  teşkilâtı  esasiye  kanunun  tamamiyle  ADLİYE  VEKİLİ  MAHMUT  BS^T  BEY  (İz­
ruhunu  ve  mevcudiyetimi  muhafaza  için  alınmıştır  ve  mir)  —  Muhterem  arkadaşlar,  Bursa  MJebusu  Nuret­
onun  manayı  ruhisi  muhafaza  edilmiştir.  Milletin  ha­ tin  Paşanın  endişesi,  arkadaşımız  Kd/nya  Mebusu 
yat  ve  mevcudiyetine  el  uzatanların  elleri  kırılmıştır.  Refik  Bey  tarafından  teklif  edilen  bu  |kanunun  teş­
Hepiniz  biliyorsunuz  ki,  kanunlar  menafü  milleti  kilâtı  esasiye  kanununa  muhalefeti  cüjıetinden  ise 
siuanet  içim  yapılır.  Heyeti  Ceiilenizden  çıkan  ka­ kendilerini  temin  ederim  ki  bu  hususda j hiç  bir  endi­
nunlar  da  bu  mıübeccel  gaye  için  yapılmıştır  veya  ya­ şeye  mahal  yoktur.  Endişe  bertaraf,  seyimmeğe  ma­
pılmaktadır.  İşte  bunun  içimdir  ki,  milletin  her  şeye  hal  vardır.  Nurettin  Paşa  bu  kanunu  tjeşkilatı  esasi­
ve  herkese  takdimen  ve  tetoaddümen  iksa  etmiş  ol­ ye  kanununun  103  ncü  maddesine  mulfalif  buluyor­
duğu  şapkanın  yine  'heyeti  celileniz  tarafından  ka­ lar.  O  madde  hiç  bir  kanun  teşkilâtı  esasiye  kanunu­
 I  :  14  25  .  11  .  1341  C  :  1 
na  münafi  olamaz  diyormuş.  Teklif  edilen  bu  kanu­ kararına  itiraz  etmiyorlar,  bunda  niçin  mahzur  gör­
nun  o  maddeye  münafi  olan  ciheti  neresidir?  O  ci­ müyorlarda  şapka  mahzur  görüyorlar?  Ve  şapka  gi­
het  hakkında  bize  kâfi  derecede  izahat  vermediler.  yilmesini  teşkilâtı  esasiyeye  ve  kanunlara  muhalif 
Yalınız  takrirlerinde,  hâkimiyet  bilâ  kaydü  şart  mil­ görüyorlar.  Bu  noktayı  da  anlayamadığımı  itiraf  ede­
letindir.  Her  Türk  hür  doğar,  hür  yaşar,  diyorlar.  rim.  Bilhassa  arkadaşımızın  teklif  ettiği  kanun  bu 
gün  bir  kısım  milletlerde  vardır.  Ezcümle  Japon 
Hür  ve  Medenî  Milletlerin  kisvesini  almak  hürri­ Meclisii  Mebusanıına  silindirle  girmek  kanununen 
yetsizlik  midir?  Sonra  «Mal  ve  can  malhfuzdur.  İş­ mecburidir  ve  teşkilâtı  esasiyelerinde  vardır.  Fa­
kence  ve eziyet  yoktur.  Hiç  bir  kimse hiç  bir  fedakâr­ kat  efendiler,  nihayet  medenî  yollarda  ilerlemeğe 
lığa  icbar  edilemez»  diyorlar.  Evet  efendiler,  hâki­ azm  etmiş  karar  vermiş  olan  Türk  milleti  için  şu  ve 
miyet  bilâ  kaydü  şart  milletindir.  Duna  hiç  şüphe  bu  milletin  hareketlerini  işhad  etmek  mecburiyetinde 
yoktur.  Bu  kanunu  Heyeti  Celilenizin  kabul  etmesi  dahi  değiliz.  Memleketimiz  menfaati  neyi  istilzam 
bu  maddenin  teyidinden  başka  bir  mana  İfade  etmez.  ediyorsa  onu  yaparız  ve  bu  memleketin  menafiini 
Milletin  hâkimiyetini  burada  Heyeti  Celileniz  tem­ istilzam  eden  şeyler  hiç  bir  vakit  teşkilâtı  esasiye  ka­
sil  eder.  Evet  efendiler,  tekrar  ediyorum,  her  Türk  nununa  muhalif  olamaz,  olmamakla  mukayyettir. 
hür  doğar  ve  hür  yaşar.  Fakat  medeni  milletlerin 
kisvesini  almak  Türk  milletini  esarete  mi  sevk  et­ AĞAOĞLU  AHMET  BEY  (Kars)  —  Efendiler, 
mek  demektir  ve sonra  ikinci  derecede  hürriyet  namü­ Bursa  Miebusu  Paşa  Haziretlerini  dinlerken,  şapka 
tenahi,  hudutsuz  bir  şey  midir?  Her  hürriyetin  ka­ meselesinin  teşkilâtı  esasiye  kanuniyle  alakadar  ol­
nunlarla,  nizamlarla *  bir  hududu  vardır.  Nihayet  duğunu  burada  işitirken,  kendi  kendime  utandım. 
onun  hududiarıı  bu  Türkün  ve  Türk  milletinin  yük­ Şapka  meselesinin,  gömleğin  ve  redinkotun,  mendilin 
sek  menfaatlarıdır.  teşkilâtı  esasiye  kanuniyle  ne  alâkası  vardır?  Bu  ne 
Türkün  ve  Türk  memleketlerinin  yüksek  menfaat­ zihniyet?  ve  bu  zihniyetin  ifade  etdiği  mana  nedir? 
lart  neyi  isıtilzamederse  o  yapılır  ve  en  muvafık  tarzı  Şapka  giymişte  teşkilâtı  esasiye  kanununu  ihlâl  et­
hareket  o  olur.  Aksi  ise  anarşi  ifade  eder,  hürriyeti  miş.  Bu  kelimeleri  işitebileceğiniz  ıdünyada  bir  kürsü 
şunun  ve  bunun  elinde  de  mazinin  elindede  oyun­ yoktur.  Bu  kürsüden  söylenmiş  bu  sözlerin  manası 
cak  yapmaktan  başka  bir  netice  tevlit  etmez.  Hür­ bu  kürsünün  ifade  ettiği  manayı  anlamamak  demek­
riyetim  nasibi  irticaın  elinde  oyuncak  olmak  demek  tir.  Efendiler,  teşkilâtı  esasiye  demek  o  demektir  ki, 
değildir.  Bir  takım  eşkâli  kanuniye  serd  ederek,  mad­ kelimesini  veya  terkibini  alınız  teşkilâtı  esasiye  ka­
dî  ve  manevî  manası  olmayan  bir  takım  eşkâli;  ka­ nunu  o  kanunlardandır  ki;  bir  milletin  hayatının  hu­
nuraiyeye  Türk  milletinin  medenî  sahada  ilerlemesi­ tutu  esasiyesini  tertip  ve  tanzim  eder,  hayatının 
ni  feda  edemeyiz.  Türk  memleketinin  ve  Türk  mil­ umdelerini  tertip  ve  tanzim  eder,  hayatın  istinat  et­
letinin  memfaatları  manasız  ve  bîsud  eşkâli  kanuni­ tiği  temelleri  tertip  ve tanzim  eder.  Yoksa, hayatın  on 
yenin çok fevkındadır  (Alkışlar).  sekizinci  derecesinde  veyahut  iki  yüzüncü  derece­
En  büyük  kanun  o  dur.  Yani  Türk  milletinin  sinde  olan  şapka  üe,  fes  ile,  bilmem  kalpak  vesaire 
menfaatidir.  Nerede  kaidıkı,  arkadaşıımızın  teklifi  ile  teşkilâtı  esasiye  kanununun  alâkadar  olduğunu 
kanunisinde  Teşkilâtı  Esasiyeye  ve  Nurettin  Paşanın  iddia  etmek  tasavvur  etmek,  teşkilâtı  esasiye  ka­
burada  zikretmekte  oldukları  kuyuda  muhalif  hiç  nununun  manasını  anlamamak  demektir.  Aflarına  iis­
bir kayıt  görmüyorum.  tirnadan  bunu  arz  ediyorum.  Teşkilâtı  esasiye  ka­
Heyeti  Vekilenin  kararı  meselesine  gelince:  He­ nunu,  o  kanundur  iki  milletlerin  hutuıtu  esasiyesini, 
yeti  Vekile  Türk  memurlarının  şapka  giymesi  hak­ istinat  ettikleri  temelleri  ifade  eder,  tertip  ve  tanzim 
kımda  bir  kararname  ısdar  etti.  Efendiler,  bunu  yap­ eder.  Devlete  umumî  bir  istikamet  verir.  Bu  ciheti 
mak  her  devletin  heyeti  vetoilesi  gibi  bizim  de  salâ­ tasrih  ettikten  sonra  arz  edeyim  ki,  Paşa  Hazretle­
hiyetimiz  dahilindedir.  Yarım  diyebilir  ki,  devair  rinin  beyan  etmiş  olduğu  fikirlere  rağmen  şapkamın 
memurları  redinkoıtla  vazifelerine  devam  edecekler­ kabulü,  Teşkilâtı  Esasiye  Kanununun  ruhu,  ledün­
dir.  Bu  bir  talimatnamedir,  karardır.  Devam  etme­ niyatım  teyiden  kabul  etmek  demektir.  Çünkü  teşki­
dikleri  takdirde  nizamname,  talimatname  hilâfına  lâtı  esasiye  mefhumu  ve  teşkilâtı  esasiyenin  ifade 
hareket  etmiş  olmak  itibariyle  teziye  edilirler.  Şap­ etmek  istediği  mana  ve  mefhumlar  o  yerlerden  gel­
ka  da  o  kabildendir.  Nurettin  Paşa  Haziretleri  niçin  miştir  ki;  uzun  kollu  elbise  giyen  ve  elli  arşın  bez 
böyle  redinkot  giyilmesi  hakkımda  bir  heyeti  vekile  saran  yerlerden  gelmemiştir.  Binaenaleyh  teşkilâtı 
 t  :  14  25  .  11 .  1341  C  : 1 
esasiye  kanununu  kabul  eden  her  hangi  bir  muhit  o  olmasa  buraya  çıkmayacak  ve  söz  sö^emeyecek­
teşkilâtı  esasiyeyi  doğurmuş  olan  muhitin  ruhunu  da  tim.  Bütün  bu  yanm  saat  geçen  an  içinde  hayretler­
almalıdır.  ruhunu  almadıkça  teşkilâtı]  esasiye  kanu­ le  temaşa  ettiğiniz  levhayı  tersim  edeceğim  ve  zan­
nunu  almış  olanlar  boş  (kalırlar.  Teşkilâtı  esasiye  ka­ nederim  ki;  maksat  da  onunla  hasıl  olacaktır.  Tak­
nununu  alanlar  ve  bu  kanunu  ilân  edenler,  eski  zih­ riri  veren  Bursa  Mümessili  en  çok  ehemmiyet  verdi­
niyeti  şapkanın,  kalpağın,  mendilin,  fotinin  bu  ka­ ği  şeyin,  kanunî  nokta  olduğunu,  söylediler  ve  ka­
nunla  alakadar  olduğunu  zannediyorlarsa  teşkilâtı  nunî  nokitayi  izah  ederken  ­  çok  rica  edjerim  dikkat 
esasiye  kanunu  o  muhitte  teikevvün  etmemiştir.  Onu  ediniz  ­  hukukşinaslar  bilirler,  dediler.  Meclis  içinde 
tekvin  ettirmek  için  teşkilâtı  esasiye  kanunumun  ru­ hukukşinaslar  var.  Şekli  hazir  şapkanın  teşkilâtı 
hunun,  İedeniyatınm  doğmuş  olduğu  medenî  millet­ esasiye  kanununa  münafi  olduğunu  bilen  ve  sünufu 
lerin  muhitlerini,  zavahirini  almış  o'knak  icap  eder.  meclis  içinde  bulunan  hukukşinaslara  havale  etti. 
Alınmadıkça  teşkilâtı  esasiye  ile  onu  taşıyan  insan­ Çünkü  orada  takriri  yazan  birisi,  müdafaa  eden  biri­
lar  arasında  daima  tezat  ve  ihtilâf  mevcuttur.  O  te­ sidir.  Çünkü  kendi  ifadesine  göre  müracaat  ettiği 
zat  ve  ihtilâfı  bertaraf  etmek  için  maddî  ve  manavî  hukukşinas  arkadaşlarımızın  hepsi  daha j  çok  vakıf, 
ahenkdar  bir  surette  bu  kanunu  hayatımızda  telkin  onlar  şapkayı  giymişlerdir,  yalnız  kendileri  burada 
ve  zerk  etmek  için  Teşkilâtı  esasiye  kanununu  do­ şapkasızdır.  Kanun  müdafaa  edeyim  dekken  kendi­
ğurmuş  olan  medenî  muhetlerin,  medenî  ihtiyaçları­ lerini  müdafaa  etmişlerdir.  Çünkü  Bursalyı  müdafaa 
nı  da  tespit  ve  kabul  etmek  mecburiyetindeyiz  ve  etse  Bursa'lnların  hepsi  şapkayı  giymişlerdir.  Kanunu 
elan  teşkilâtı  esasiye  kanununu  eski  zihniyetlerle  müdafaa  eylese  reyine  müracaat  ettiği  j hukukşinas 
yani,  kalpak  ile  fotin  ile  alakadar  olduğunu  zanne­ arkadaşlarımızın  hepsi  şapka  giymişlerdir.  Bir  me­
den  milletlerde  bu  kanun  tekevvün  etmemiştir.  Bi­ sele  kalıyor.  Bursa  Mümessili,  hotkânlığın  en  yüksek 
naenaleyh  hükümetimizi,  bu  lâyihai  kanuniyeyi  tas­ derecesi  olan  şeyi  kendi  şahsında  görerekj  şahsiyetim 
vip  ettiğinden  dolayı  ve  fnkanııızıı  bu  lâyihai  kanu­ böyledir  ve  bunun  için  bir  takrir  veriyorum  ve  bunu 
niyeyi  buraya  sevk  etmiş  olduğundan  dolayı  bütün  Bursa  görüyorum,  bunu  menafii  memleket  görüyo­
kalbimle  tebrik  ederim.  Çünkü,  bununla  teşkilâtı  rum,  bunu  her  şey  görüyorum,  diyecek  kadar  garip 
esasiye  kanununu  ruhunu  ve  ledüniyatını  tespit  et­ bir  vazile  burada  ifadei  meram  etmişlerdir.  Şimdi 
mek  istemiştir  ve  bununla  Teşkilâtlı  Esasiye  Kanu­ kendilerine,  ­  afivlerine  mağruren  ­ fcendji kanaatimi 
nunu  Mâl  değil,  zahirini  ve  batınımı  ahenk­ söyleyeceğim  maksatları  kanunu  müdafaa  değildir. 
dar  bir  şekle  sokmuştur.  Eğer  bunu  idrak  ede­ Çünkü  tetkikini  havale  ettiği  kanuncuları şapka  giy­
meyenlere  bu  vaziyeti  anlamayanlar  ve  takdir  ede­ miş.  Bursayı  müdafaa  ise  Bursalılar  şajjrica  giymiş­
meyenler  olursa  ­  ki  memlekette  olabilir  ­  şunu  bil­ lerdir.  Bunu  tespit  ettikten  sonra  efendijler  inkilâ­
meli  ve  tamamen  zihinlerine  yerleştirmelidirki  hür­ bın  hükümranı,  ve  hâkimiyeti  milliyenin i timsali,  siz 
riyetin,  şeref  ve  haysiyetin  tekevvünü  için  lâzım  olan  Büyük  Millet  Meclisi  Heyeti  Kiramıdır.  [İnkılâb  ne­
tebabire  karşı  bu  gibi  zihniyetleride  çıkanlar  hakkında  dir?  ve  Büyük  Millet  Meclisi  Nedir?  Buraya  çıkıp 
manen  ve  maddeten  bu  memleketin  istiklâl  ve  şere­ kendi  şahsını  müdafaa  eden  arkadaş  bujnu  hiç  bil­
fini  temin  etmek  yoluna  kuyulmuş  olanlar;  bu  hedef­ memiştir.  Ne  inkılâbın  ve  ne  de  Büyük  Millet  Mec­
lerine  vusul  için  kanunun  maddî  ve  manevî  her  lisinin  ne  olduğunu  btftaemiştir.  İki  kdimje  ile  bilme­
türlü  vesaitine  müracaat  etmefcden  çekinmeyecekler­ si  lâzımdır  ki:  Eğer  Paşa  inkilâp  yapan  ıtıilletler  ka­
dir.  Şapkanın  teşkilâtı  esasiye  kanununa  muhalif  nunu  düşünmez,  menafii  memleketi  düşitnmez,  şek­
olduğu  zihniyeti  memlekette  berdevam  oldukça  teş­ li  hazin  medeniyeti  düşünmez,  elhasıl  niuazzez  bü­
kilâtı  esasiye  kanununun  memlekette  tamamen  tees­ yük  Türîriye'mizin,  mukaddes  vatanımızın  ihtiyaca­
süs  etmemiş  olduğuna  kani  olacağmiv  Biz  şapkamızı  tmı  düşünmez  de  inkılâp  hâdvesini  atar | diye  düşü­
redinfcotumuzu,  boyunbağımiızı,  elbiselerimizi  istedi­ nürse,  bu  düşünce  kendisine  lâylktir.  Çüjıkü  bu  dü­
ğimiz  surette  değiştirmekte  tamamen  hür  olduğu­ şüncesinde  tekdir  ve  tek  kalacaktır,  inkılâp  bu  olun­
muz  gün  bizim  'teşkilâtı  esasiye  kanunumuz  tekev­ ca,  Meclisi  Âli  Bunu  timsal  olarak  giyiliştir.  Eğer 
vün  etmiştir.  Ve  zahiren  ve  batman  mevcuttur.  Yok­ Teşkilâtı  Esasiyeye  ufak  bir  muhalefet  ^tea­ydı  giy­
sa  bu  gibi  tecelliyata  karşı  çıkacak  olan  zihniyetler­ mezdi.  Meclisi Âliniz  her  zaman  reyi  işarî  ile  ba­
le  mücadele  etmek  hepimiz  için  bir  vazifedir.  zan  sükût  ile  kanun  kabul  eder.  Sükût  jM kabul  etti­
ği  bu  meselenin  teşkilâtı  esasiyeye  ufak  tir  muhale­
İI^YAS  SAMİ  BEY  (Muş)  —  Efendim,  bende­
feti  varsa  bundan  dolayı  haya  etmesi  lâiımdır.  Ke­
niz  hakikaten  vicdanımı  tazip  eden  garip  bir  levha 

—  225 — 
 I  :  14  25  .  11  .  1341  C  : 1 
mali  cüretle  söylüyorum  ki,  Meclisi  Âlinin  şimdiye  ki  Peygamber  ba'sinden  evvel  neyi  giyiyorsa  ba'sin­
kadar  devam  eden  sükûtu  vicdani  karşısında  büyük  den  sonrada  aynı  kisveyi  giymiştir.  Binaenaleyh  el­
bir  engel  olacaktır.  Bu  inkilâpki  seldir,  önüne  geçen­ bise,  âdet,  örf,  muhit,  ikimin  icabına  tabi  bir  iş  ve 
leri  yıkar,  devirir  geçer  kimseyi  bırakmaz.  Yalnız  bir  şeydir,  insanlar  istediklerini  giyer  ve  gezer.  Bi­
küçük  bir  endişe  ile  bir  tekrar  yazarak  buraya  çı­ naenaleyh  bu  hususda  din  şunu  tespit  etmiştir,  bunu 
kıp  söz  söylememeleri  icap  ederdi  (bravo  sesleri).  tespit  etmiştir,  demek  doğrudan  doğruya  ya  hissiya­
Koca  millet  bu  kararı  hüsnü  telakki  etmiştir.  Asri  ta  tabi  olmaktır  veyahut  da  göreneğe  tabi  olmaktır. 
ve  medenî  bir  kisvenin  Büyük  Türk  Milletinin  şu  îslâmiyette  ise  hissiyatında  göreneğin  de  yeri  yoktur. 
büyük  kürsüsünde  böyle  bir  paşa  tarafından  bir  islâmiyet'te  tek  bir  şey  vardır:  O  da  akıldır.  Akıl 
takrirle  mevzubahis  olması  İrak  ve  mefkurenin  en  esastır.  Ve  esas  dinden  olan  nasların  emrettiği  şey­
büyük  bir  hüsranıdır.  Ben  bunu  söylüyorum,  bu  kür­ lerdir.  Binaenaleyh  arkadaşlar  yine  bu  sahada  hissi­
süden  iniyorum.  yata  tabi  olanları  takip  ederek  Peygamberin  efal  ve 
harekâtına  tatbik  edelim.  Biliyorsunuzki  Buharînin 
RASİH  BEY  (Antalya)  «—  Muhterem  arkadaş­ Hadislerinden  o  vaktin  tabiriyle  Kayseri  Rum  ıtlak 
lar,  bütün  memlekete  karşı,  tarihe  karşı  huzuru  olunan  Roma  imparatorluğunun  Şam  Mümessili  ve 
âlinizde  şu  kanun  hakkında  muitalaat  dermeyan  eder­ Şam'daki  Vali i  Umumisi  tarafından  hediye  edilen. 
iken  Nurettin  Paşamın  Refik  Bey  arkadaşımıza  cevap  elbise  doğrudan  doğruya  Peygamber  tarafından  hiç 
verirken  «Yalnız  hissiyata  istinaden  cevap  vermiş­ bir  tadilâta  tabi  tutuknalksızın  giyilmiştir.  Buharî'de 
lerdir.  Binaenaleyh  sözlerine  cevap  vermeyeceğim»  bu  vaka  hikâye  edilirken  Haziretii  Peygamber  abdest 
sözünden  başlayacağım,  Efendiler,  eğer  içlerimizde  alacağı  zaman  ceketini  çıkarmak  mecburiyetini  his­
hissiyat  ile  hareket  edeceksek  hissiyat  ile  âmil  olu­ sederdi,  çünkü  dardı,  sıvanmazdı  diyor.  Binaenaleyh 
nacak  isek  hissiyat  metod  olur,  esas  ilmî  olmayan  efendiler,  Hazireti  Peygamber  bu  dar  elbisedir  ya­
bir  şeyden  hiçbir  neticeye  varilamaz.  Şimdiye  ka­ hut  bir  Hiristiyan  tarafımdan  bana  gönderilmiştir, 
dar  memleketin  gördüğü  bir  çok  felâketlerin  birisi­ ben  giymem  dememiş  ve  geldiği  gibi  giymiştir. 
ni  daha  görmüş  oluruz.  Onun  için  iş  şakaya  gelir  bir 
Saniyen  efendiler  eğer  bir  esas  var  idiyse  ayağı­
iş  değildir.  Hissiyat  esas  olamaz.  İşi  ilim  sahasında 
mızdaki  panfcalon,  boynumuzdaki  kıravat,  yakalık, 
'halletmelidir.  Biı  kanun  gelmiştir.  Evet  başa  giyile­
gömlek  vesaire  yoktu.  Bunları  kabul  ettiniz  giydi­
cek  ve  ismi  şapka  olan  serpuşa  dairdir.  Efendiler,  is­
niz,  başınıza  da  şapka  giyeceğiniz  vakitemıi  aklınıza 
mini  zikr  etmediğim  ve  zikre  hacet  görmediğim  he­
geldi?  Onun  için  muhterem  arkadaşlar  iş  şakaya  ge­
pinizin  malumu  bulunan  devletimizin,  milletimizin 
lir  bâr  iş  değildir.  Malıımuâliniz  islâmiyefcte  haram 
hasmı  olan  devletler  mütemadiyen  aleyhimizde  pro­' 
olan  şeyler,  nas  ile,  doğrudan  doğruya  Allah  tara­
paganda  yapıyorlar,  Türkler  şöyle  oluyor,  Türkler 
fından  tahrim  edilen  şeylerdir.  Binaenaleyh  Nas  ile 
irtitad  ediyorlar,  Türkler  şunu  yapıyorlar,  bunu  ya­
tahrim  edilmemiş  şeyler  üzerinde  islâmiyete  istinat 
pıyorlar,  sökünde  propaganda  devam  eder­
ederek  bunun  dine  şu  tesiri  vardır,  şu  zararı  vardır, 
ken  ve  memlekette  yer,  yer  şunun  veya  bu­
şeklinde  mütalaat  üzerinde  yürürsek  memleket  ve 
nun  irticakâr  ifsadatı  devam  ©derken  biz  de  bu  kür­
millet  için  büyük  zararlar  ihdas  ve  hazırlamış  olu­
süye  gelirde  hissiyat  şudur,  hissiyat  şunun  ifade  eder 
ruz.  Onun  için  bu  gibi  takrirleri  verirken  her  halde 
suretinde  müzafceratımıza  devam  edersek  hariçte 
ilmî  bir  esas  ittihaz  etmek  zaruretini  hissetmemiz, 
düşmanların  yaptığı  propaganda  ve  dahide  yapılan 
idrak  etmemiz  lâzımdır.  Onun  için  bendeniz  diyo­
Itesvilâtın  esasını  hazırlamış  oluruz.  Onun  için  bu  iş  rum  ki  şimdiye  kadar  tarihimizin  kaydettiği  veçhile 
(ilmî  sahada  halledilmelidir.  Bu  iş  ilmi  sahada  hal­ memlekettede  din  ile  hiç  bir  alâkası  asıl  ve  esası  ol­
ledilirken  dine  bir  tesiri  var  mıdır?  Dine  bir  tesiri  mayan  meseleler  üzerinde  iıhdas  edilen  vekayiin  te­
varsa  ilmî  bir  sahada  halledelim;  gelin  efendiler  be­ kerrürünü  Büyük  Millet  Meclisi  görmek  istemiyor, 
raber  konuşalım.  Efendiler,  Peygamber  ba'sinden  Onun  için  elbisenin  şekli,  elbisenin  tarzı  ve  giyinişi 
evvd  giydiği  şeyi  ba'sinden  sonra  değiştirmiştir  diye  üzerinden  bu  masum  halkın  ıdal  ve  iğfal  edilmesi 
iddia  edebilir  misiniz?  Sırtındakini,  başındalkini,  aya­ ne  bundan  sonra  zanınetımemlki  imkân  kalsın. 
ğındakini  değiştirmiş  midir?  Hayır,  bu,  gerek  siyeri 
istediğimiz  bilirsiniz  ki;  elimizde  dinimizin  müs­
mehebiye  gerek  mevcut  asarı  mutebere,  ve  gerekse 
tenidi  olan  ­  senede  hakikimiz  olan  ­  Kur'anda  Al­
(kütübü  sahihadan  olan  kur'andan  sonra  en  sahih  kü­
lah  bize  diyorki;  (Kul  men  harreme  zinetullahilletî 
ftübü  dinimiz  olan  ehadisi  nebeviye  hepsi  gösteriyor­
ahreceha  li  ibadinhî  vettayyibaifcü  minerrızk) 
 I  :  14  25  .  II  .  1341  C  :  l 

Allahın  kullarına  çıkarmış  olduğu  yani,  giymeleri,  İkinci  cihet;  millî  kıyafettir.  Efendiler,  millî  kıya­
içmeleri,  yimeleri  için  vermiş  olduğu  selleri  haram  fet  ancak  tarihlerde  ve  müzelerde  görülür.  Bugün  bü­
eden  kimlerdir?  Binaenaleyh  böyle,  Allah  tarafından  tün  medenî  milletlerin  kıyafeti  yeknesaktır.  Bir  Alman 
tahrim.  edilmemiş  şeyleri  haram  şeklinde  göstermek,  genciyle  bir  İngiliz  ve  ona  karşı  çarpışan  bir  Fransızı 
bu,  hem  dine  ve  hem  de  memlekete  karşı  bir  iftira  kıyafeti  hariciye  ile  ayıramazsınız.  Hepsi  silindirli, 
olur.  Bilirsiniz  ki,  Sultan  Mahmut  zamanında  Mısır  simokinli,  şapkalı,  şöyle  ve  böyle  hep  aynı  kıyafet­
Ordusuyle  olan  harbimizde  bir  müneccim  başının  eş­ tedir.  Fakat  her  birinin,  kalbinde  hissiyatı  millîye  en 
ref  saat  değildir,  ordu  hareket  edemez  sözü  üzerine  derin  bir  surette  temerküz  etmiştir.  Efendiler,  biz  de 
ordumuzun  uğradığı  hezimet  nasıl  bir  zihniyetin  do­ Türk  milletini  böyle  görmek  istiyoruz.  Ve  böyle  ye­
ğurduğu  bir  netice  ise  bu  kabil  işlerde  de  bu  suretle  tiştireceğiz. 
milleti  ve  memleketi,  sununla  alâkadardır,  bununla  Efendiler,  eğer  millî  kıyafetin  bir  tesiri  olsa  idi 
alâkadardır  diyerek  mübhemiyet  içinde  çürütmeye  ecdadımız  kahraman  yeniçeriler  Viyana  önüne  gittik­
sevk  edersek  daima  memleket  zarar  görür.  Onun  için  leri  zaman  bütün  âlem  onların  kavuklarından  korkar­
bilirsiniz  ki,  kisveler  Abbasîler  devrinde  bir  çok  ana­ lar  ve  kaçarlardı.  Eğer  millî  kıyafetin  bir  tesiri  olsay­
sırın  o  hükümet  idaresi  altında  toplandığı  zamanda  dı;  işgal  zamanında  İzmir  kordonunda  Türklerle  istih­
mecusîlerin  kisvesi  şu  olsun  yahudilerin  bu  olsun  di­ za  olunurken,  Türklerin  hissiyatı  ağır  surette  rencide 
ye  tesbit  edilmiş,  bu  tesbit  o  vakitki  devletin  kendi  edilirken  bilmem  hangi  vali  ve  kumandanın  kalpa­
siyaseti  esasiyesinden  ziyade,  o  devletin  idaresinde  ka­ ğından,  kordonundan  Rumlar  ürkerdi.  (Bravo  sesleri, 
lan  unsurların  kendi  taazzuvlarmı,  kendi  teşekkülleri­ alkışlar.) 
ni  temin  etmek  için  hükümet  vasıtasıyle,  hükümete 
Efendiler,  milletin  o  ağır  tahkiri  tarihinden  silme­
koyduğu  adamları  vasıtasıyle  tesis  ettikleri  bir  şey­
si  için  senelerce  ve  senelerce  kan  dökmesi  lâzım  gel­
dir.  Başka  bir  şey  değildir. 
miş  ve  dökmüştür.  Bir  milletin  istiklâlini  ve  istikbalini 
Efendiler,  gazetelere  bakarsınız,  mütemadiyen  be­ kurtaran  kıyafeti  değil  kanıdır.  Kıyafete  her  şeyden 
yanatta  bulunurlar,  (klensöveî  mecusî)  giymek  şudur,  evvel  hâkim  olacak  şey  hissiyattır,  hissiyatı  millîye 
budur.  Klensöveî  mecusî  nedir?  diye  sorarsanız  sarı  meselesidir. 
renkte  oları  sarıktır  der.  Pekâlâ  birader;  bugün  bütün 
Üçüncü  mesele;  teklifin  kanuna  mugayeretidir. 
Hindistan  mecusîleri  bunu  giyiyorlar.  Mecusîler  bu­
Türk  Kavan'ini  tahdid  edecek  yegâne  kayıt;  Türk'ün 
gün  bunu  giymeseler  müslüman  mı  olurlar?  Hayır, 
istiklâline,  Türk'ün  hayatına,  Türk'ün  haysiyetine  ve 
bugün  yahucliler  şapka  giymişlerdir  şu  halde  hırıstiyan 
Türk'ün  terekkiyatına  mani  olacak  kuyuddur.  Bu  esa­
mı  olmuşlardır?  Ona  da  hayır.  Şu  halde  dinle  bunun 
satı  temin  eden  her  kanun  teşkilâtı  esasiyede  muhalif 
alâkası  nedir?  kisve  üzerinde  hissiyattan  ziyade  ilim 
olamaz.  Bu  teklifin  teşkilâtı  esasiyeye  lafzan  da  manen 
ile  hareket  etmek  meselesi  bugün  için  Meclisi  Âlinin 
de  mugâyereti  yoktur.  Eğer  buna  muhalif  olacak  bir 
vazifesidir  ve  ilim  ile  muhakeme  etmek  zeminini  ha­
kanun  bu  kürsüye  gelirse  o  gün  bu  kürsü  vazifesini 
zırlamak  lâzımdır.  (Müzakere  kâfi  sesleri.) 
ihmal  etmiş  olur. 
ŞÜKRÜ  KAYA  BEY  (Menteşe)  —  Muhterem 
efendiler,  mevzubahis  olan  mesele  bir  kisve  meselesi­ Heyeti  Âliyeniz  de  öyle  bir  teklifi  dinleyemez  ve 
dir.  Bu,  üç  safhadan  tetkik  olunabilir.  Safhanın  biri  dinlememelidir.  Arkadaşımız  Konya  Mebusu  Refik 
dinî  safhadır.  Fakat  Türkiye  Büyük  Millet  Meclisi  Beyin  kanuni  teklifine  mugayir  olan  takrir  bu  mahi­
din  ile  dünyayı  ayırmıştır.  Din  meselesi  camilerde  yette  bir  takrirdir.  Böyle  bir  takrir  bu  kürsüde  söy­
kürsülerde  mevzubahis  olabilir.  Binaenaleyh  burada  lenemez.  Yirminci  asırda  istiklâl  ve  istikbali  için  tek­
mevzubahis  olacak  cihet,  milletin  doğrudan  doğruya  başına  bütün  milletlere  karşı  koymuş  ve  bugün  da­
hayatî  meseleleridir,  maddî  ve  bünyevî  menfaattir.  hi  karşı  koymaya  azmeden  millet,  çoktan  terekk'i  ve 
Efendiler,  asırlardan  beri  çok  acı  tecrübeler  geçiren  medeniyet, kararlarını  vermiştir.  Onun  bu  mecrası  önü­
ve  hatıralar  yaşatan  Türk  milleti  bedema  kendi  mu­ ne  durmanın  neticesi  yalnız  ve  yalnız  hüsrandır.  (Bra­
kadderatını  altıncı,  yedinci  asrın  köhne  fikirlerine  rapt  vo  sesleri,  alkışlar.) 
edemez.  (Alkışlar.)  Onun  mukadderatında  arayacağı  RAGIP  BEY  (Kütahya)  —  Efendim,  müzakere 
cihet,  yalnız  ve  yalnız  istikbaldir.  Yalnız  ve  yalnız  me­ edilen  kanun,  verilen  takririn  metlûlü  gibi,  ne  teşki­
deniyettir.  Türk  Milleti,  kendi  istikbali  için,  kendi  men­ lâtı  esasiyeye  muhaliftir  ne  de  şuna,  buna  muhaliftir. 
faati  için  her  türlü  kuyudu  maziyeden  kendisini  azat  Yalnız  muhalif  olan  şey,  takrir  sahibi  Paşanın  kafa­
etmiştir.  sıdır.  Takrirde  buyuruyorlarki  mebuslara  da  teşmil 
 İ  :  14  25  .  11 ,  1341  C  : 1 
edilmek  isteniliyormuş?  Mebuslar  halktandır.  Eğer  tabık  olup  olmadığı mahiyetinde  değildir.  Bilâkis Türk 
mebuslar  halktan  ise  ve  halka  benzeyecek  ise  bugün  Milletine  isyan,  yani  Türk  Milletinin  verdiği  bir  ka­
diğer  arkadaşları  gibi  o  fıkrayı  kafalarına  uydurma­ rara  karşı  isyan  mahiyetinde  verilmiş  bir  takrirdir. 
ları  lâzımdır.  Eğer  bu  noktai  nazarlarından  sabit  ise­ Bu  itibarla  baştan  başa  ve  noktası  noktasına  tenkit 
ler  işte  Ankara  halkı.  İşlerinde  kendi  kafalarına  ben­ edilmeye  ve  birer  birer  tetkik  olunmaya  değer  ve baş­
zer  bir  kafa  göstersinler.  Binaenaleyh  eğer  mebuslar  tan  başa  artştırmaya  müsait  bir  vaziyet  vardır.  Onun 
halktan  ise  halk  gibi  olmalıdır,  artık  muhterem  paşa  içindir  ki  müzakereyi  kâfi  görmedim  ve  söz  aldım. 
hazretleri  bu  müzakereden  ahzı  ilham  ederek  kendi­
Arkadaşlar, paça  haziretlerinin  takrirleri  baştan aşa­
lerinin  de  yarın  şapka  giyeceklerini  ümit  ederim. 
ğıya  okunduğu  zaman  3  ­  4  noktası  üzerinde  tevek­
(Giyer  sesler1!.) (Müzakere kâfi  sesleri.) 
kuf  etmek  lâzım  gelir.  Evvelâ  mevzu  olan  noktasın­
REFİK  BEY  (Konya)  —  Şüphesiz  mesele  kâfi  dan:  «şapka  iksası  ve  bunun  hakkında  bir  kanun  ya­
derecede  tenevvür  etmiştir  ve  kuvvetle  kaniim  ki  Nu­ pılması  teşkilâtı  esasiye  kanununa  muvafık  değildir» 
rettin  Paşada  takririnin  hiç  bir  mana  ifade  etmediği­ diyorlar  ve  bu  noktai  nazarını  ispat  için  de  teşkilâtı 
ni  ve  takririnin  teşkilâti  esasiye kanuniyle  taban  taba­ esasiye  kanununun  68,  70,  71, 73, 74 ncü  maddelerine 
na  zıt  bir  takrir  olduğunu  kabul  ve  teslim­  etmişler­ istinat  ediyorlar.  Bir  defa  mevzubahis  olan  kanun, teş­
dir.  Bendeniz  Heyeti  Celileriizden müsaade  alarak  ikin­ kilâtı  esasiye  kanununa  mutabık  olan  bir  kanundur. 
ci  defa  buraya  çıkmaktan  maksadım:  Takrirlerinde  Bu  husüsdaki  noktai  nazarları  ilmî  ve  hukukî  değildir. 
hükümet  tarafından  neşredilen  kararnamenin  bu  ka­ Bu  sesler  yine  evvelce  işitilmiş  seslerdir.  Hatırlamanız 
nun  ile  yolsuzluğu  teyit  ediliyor  şeklinde  bir  ifade  lâzımdır.  Eski  devrede  bulunan  arkadaşlar  hatırlarlar, 
vardır. Hükümet namına muhterem Adliye Vekili Mah­ Ankara'da  Büyük  Millet  Meclisi  hükümeti  ifayı  vazife 
mut  Esat  Beyefendi  lâzım  gelen  cevabı  verdiler.  Ken­ etmeyo  başladığı  vakit  İstanbul'da  yükselen  sesler  var­
dileri  de kanaat  getirdilerki;  hükümet  her  zaman  böy­ dı;  diyorlardı  ki:  Bu  toplanma  Teşkilâtı  esasiye  ka­
le  bir  karar  vermek  salâhiyetini  haizdir  ve  kanun  nununa  muhaliftir.  Evet  efendiler,  hakikat  halde  Bü­
bunu  âmirdir.  Fakat  efendiler.  Nurettin  Paşa  takriri  yük  Millet  Meclisinin  Ankara'da  toplanması  ve mille­
verirken  bendenizin  teklif  etmiş  olduğum  kanunu  oku­ tin  azim  ve  celadetini  ve  âmail  umum'iyesini  zübde 
madıklarını  zannediyorum.  Eğer  okumuş  olsalardı  ittihaz  ederek  düşmanlar  üzerine  yürümesi  kanuni  esa­
onunla  hükümet  tarafından  ittihaz  olunan  kararname  siye  muhalif  idi.  Fakat  milletin  hissiyatı  umumiyesine, 
arasında  çok  vasi  farklar  olduğunu  görecekti.  Kanun  kanaati  umumiyesine  ve  milletin  bütün  ruhu  aslisine 
daha  vasidir,  daha  şamildir,  hükümet  tarafından  itti­ tamamen  mutabık  idi.  Onun  içindir  ki  kanuni  esasiye­
haz  edilen  kararnameyi  teyit  mahiyetindedir.  îşte  bu  ye  muhalif  olarak  hareketler  vaki  olmuş  ve  milletin 
noktai  nazarı tebarüz  ettirmek için buraya geldim. Şim­ ruhundan  alınan  kuvvetle  bugünkü  vaziyet  ve  netice 
di  öyle  zannediyorum  ki  Nurettin  Paşa  da  diğer  muh­ hasıl  olmuştur.  Burada  esas  itibariyle  teşkilâtı  esasiye 
terem  arkadaşlarım  tarafından  çok  vazih  olarak  ser­ kanununa  gayrı  mutabık  bir  nokta  yoktur.  Onun  için­
dedilen  noktai  nazara  tamamıyle  tabi  olacaklar  ve 
dir  ki:  Takriri  baştan  aşağıya  tetkik  ederken  teşki­
kendileri  de  Ragıp  Beyin  söyledikleri  gibi  kafalarını 
lâtı  esasiyeye  muvafık  olmadığını  zikretmekte  olduk­
bu  kanuna  uyduracaklardır.  (Müzakere  kâfi  sesleri.) 
ları  görülüyor.  Ben  de  onlara  birer  birer  cevap  vere­
MUSTAFA  NECATİ  BEY (İzmir) — Kifayet  aley­ ceğim:  Bir  defa  Nurettin  Paşa  diyorlar  ki:  Bir  karar­
hinde  söyleyeceğim.  name varmış, Heyeti Vekile yapmış. Bu kararname gay­
REİS — Buyurunuz.  rı  kanuni  imiş.  Efendiler  bu  kararname  çıkalı  aylar 
MUSTAFA  NECATİ  BEY  (İzmir)  —  Muhterem  geçmiştir  ve  Meclisi  Âlinin  vazifesine  başladığı  za­
arkadaşlar,  Konya  Mebusu  Muhterem  kardeşim  Refik  mandan  da  çok  günler  geçmiştir.  Nurettin  Paşa  Me­
Beyefendi  müzakerenin  kâfi  olduğunu  iddia  ederek  bus  olmak  sıfatıyle  böyle  gayrı  kanuni  bir  muameleyi 
Nurettin  Paşanın  takririnin  zaten  bir  kıymeti  ilmiyeyi  neden  şimdiye kadar  tenkit  etmeyi unutmuşlardır?  Ha­
haiz  olmadığını  dermeyan  ettiler.  Müzakere  gayrı  kâ­ kikat  halde  gayrı  kanuni  bir  muamele  ve  karar  varsa 
fidir.  Eğer  bu  yalnız  bir  kanun  meselesi  olsaydı  şu  şimdiye  kadar  niçin  susmuşlardır?  Demek  ki  kararna­
veya  bu  noktadan  tenkit  edilmiş  bir  mesele  olsaydı,  me  haddizatında  gayrı  kanuni  değildir.  Gayri  kanuni 
tetkik  etmeye  hacet  kalmazdı,  müzakere  kâfi  görüle­ olsaydı  bir  mebus  sıfatıyle  derhal  tenkit  etmesi  lâ­
rek  hallonulurdu.  Mesele yalnız bir kanunun  şekli, ten­ zım  idi.  Halbuki  şimdiye  kadar  tek  bir  söz  bile  söy­
kidi  ve  bir  noktasının  doğrudan  doğruya  hakikata  mu­ lememişlerdir.  Eğer  gayri  kanunî  ise  böyle  bir  vaka­

— 228 -
 t  :  14  25  .  11  .  1341  C  : 1 

yi  uzun  zaman  gayrı  kanuni  olarak  kabul  etmek,  me­ kurtarmak  hükümetin  vazifei  asliyesidii.  Hükümet  ne 
busluk  vazifesini  bilen  bir  insan  için  doğru bir  hareket  yapar?  bütün  millet  bir  şekil  üzerinde  İttifak  eder  de, 
olamaz.  Gayrı  kanuni  bir  hareket  olsa  idi  sükut  etme­ içinden  beş  on  adam  isyan  ederse  mıjeltin  arzusuna 
yecekler,  o  gün  itiraz  edeceklerdi.  Şimdiye  kadar  sü­ karşı  isyan  eden  bu  adamlara  karşı  hükümet  boş  mu 
kut  etmeleri  vazifei  vekâleti  bihakkın  ifa  etmemelerin­ duracak?  Tabiidir  ki  hükümet  vazifesjhi  yanacak  ve 
den  ileri  gelmiştir.  Sonra  buyuruyorlar  ki:  Teşkilâtı  milletin  arzusunu  tatmin  etmek  için  bijr  kanun  yapa­
esasiye  kanununun  103  ncü  maddesi  mucibince,  hiç  caktır.  Binaenaleyh  vazifesini  yaptığı için hükümet  tak­
bir  kanun  teşkilâtı  esasiye  kanununa  münafi  olamaz.  dir  etmek  icap  eder.  Yoksa  filan  falan i maddeleri  ya­
Halbuki  işbu  kanun  teşkilâtı  esasiye  kanununa  müna­ zarak  onlar  üzerinde  İsrar  etmek  doğrudan  doğruya 
fidir  diyorlar  ve  maddeleri  sayıyorlar.  Hâkimiyet  Mil­ hatadır.  Nurettin  Paşa  Hazretlerini  bıi  hatadan  ten­
letindir.  Her  Türk  hür  doğar,  hür  yaşar,  şahsî masuni­ zih  ederim.  Efendiler,  Refik  Beyefendiye  cevap  verir­
yet,  vicdan,  tefekkür,  kelam,  amel,  temellük,  işkence,  ken  hissiyata  istinat  ederek  cevap  verdiler  demişlerdir. 
müsadere...  ilâh  bunlar  istinahgâhlarıdır.  Bunun  teşki­ Asıl  hissiyata  tabi  olan  ve  billetinin  hissiyatına  teca­
lâtı  esasiye  kanununa  münafi  olduğunu  iddia  için  bu  vüz eden bu takrirdir ve bu takrir  sahibidir. 
maddeleri  sayıyorlar. 
REFİK  BEY (Konya) — Bravo. 
Efendiler,  İşkencenin,  müsaderenin,  can  ve  mala  MUSTAFA  NECATİ  BEY  (Devamla)  —  Bu  tak­
taruzun,  şahsî  masuniyete  taruzun,  burada  zikredilme­ rirde  mevzubahis  olan  nokta;  teşkilâtı  esasiye  kanunu­
sinde  mana  nedir?  Teşkilâtı  esasiyeye  muhalif  ise  şu  na  muhalif  bir  noktayı  tenkit  ise,  işkenice  ve  müsade­
noktadan  bu  noktadan  diye  söyleyebilir.  Zaten  bu  ka­ ren  bahsetmeye  ne  lüzum  vardı?  Şahsî  masuniyetten 
nunun  ruhunda  ne  şahsî  masuniyet  taruz  vardır  ve  ne  bahsetmeye  ne  lüzum  vardı?  Asıl  millejtin  hissiyatına, 
de  işjkence  ve  eziyeti  ihtiva  edecek  bir  şekil  vardır.  meclisin  temayülatına  karşı,  hükümetin [kanununa  kar­
Acaba  hangi  bir  emelle  hangi  bir  düşünce  ile  bunla­ şı  his  İle  hareket  eden  takrir  sahibidir, j Çünkü  bu  va­
rı  ayn  ayrı  yazarak,  uzun  uzun  bunun  üzerinde  dü­ ziyeti  umumiye  dahilinde  herkesin  kabul  ettiği  şekli 
şünerek  dermeyan  etmişlerdir.  Asıl  meselenin  şayanı  mantıkan,  aklen kabul  eden insanlar, maddei kanuniye­
dikkat  olan  noktası  buradır.  Evet  bir  kanun  teşkilâtı  nin  ihtiva  ettiği  ruhu  kabul  etmiş  insanlardır.  Takririn 
esasiye  kanununa  muhalif  olabilir  ve  bunu  bir  insan,  baştan  aşağı  müeddasında  hiç  bir  suremle  ne  kanuna, 
bir  mebus  bihakkın  tenkit  edebilir.  Fakat  bunu  tenkit  ne hukuka  ve ne  de ilme istinat  eden bif  nokta  yoktur. 
ederken  teşkilâtı  esasiyenin  bir  çok  mevaddını  bilhas­ İZZET  ULVİ  BEY  (Afyonkarahisaf)  —  Kabafcçı­
sa  ceridei  resmiye  ile  neşredilecek  olan  bir  takrire  ya­ lık  vardır. 
zarak,  bunu  milletin  enzarı  umumiyesine  arz  etmekte  MUSTAFA  NECATİ  BEY  (Devanda)  — Takririn 
ne  gibi  bir  kast  olabilir?  (Bravo  sesleri.)  Efendiler,  ka­ altını  okuyorum:  Denilmek'tedirki  «âmrhenin  bu  mad­
nunları milletlerin Vicdanı umumileri yapar Büyük Mil­ delerle  müemmen  olan  hukuku  tabiiyös'i  hilâfına  hiç 
let  Meclisleride  bunun  şekillerini  ihzar  eder.  Bütün  bir  takyidad  vaz  edilemez.  Hürriyet  ve jserbestii  fiil  ve 
Türk  Milleti  kendi  kalbinden  doğan  bir  arzu  ile  başı­ âmelin  kasır  ve  takyidini  mutazammın  plan  böyle  bir 
na  istediği  bir  şapkayı  giymiş,  herhangi  bir  elbiseyi  kanun  lâyihasının  teşkilâtı  esasiye  kanununun  ruhuna 
giymiş,  buna  karşı,  milletin  yapmış  olduğu  bir  ka­ mugayir  olarak  nazarı  dikkate  alınması  en  vasi  ve 
rara  karşı  teşkilâtı  esasiyeden  bahsetmek  bile  inkilâ­ mütekâmil  hürriyeti  idareyi  mütekeffil)  olan  Cumhu­
bın  ruhuyle  alâkadar  değildir.  Efendiler,  millet  kendi  riyet mefhumu  ile bilhassa tezat teşkil eder.» 
arzusiyle  başına  şu  veya  bu  şekli  giydikten  sonra  teş­
Ne  demek  Cumhuriyet  mefhumiyl^  tezak  teşkil 
kilâtı  esasiyeden  bahsederek  bunu  tenkit  etmek  de­
eder?  Birer  birer  kelimelere  dikkat  edilecek  olursa 
mek, milletin  zaten kanun  yapmak arzusunda  olan vic­
takririn  ruhu  aslisi  meydana  çıkar.  Diyarlar  ki en  vasi 
danı  millîsini  tetkik  etmemek  demektir.  Büyük  Millet  ve  mütekâmil  hürriyeti  idareyi  mütekeffil  olan  cum­
Meclisinin  vazifesi,  hükümetleri vazifesi  vicdanı  millîyi  huriyet  ile  bilhassa  tezat  teşkil  eder.  jtşkenceden,  fi­
tetkikten  ibarettir.  Eğer vicdanı millî bir  şekli kabul  et­ landan  bahsettiğine  bakılırsa  bundan,  teşkilâtı  esasiye 
miş  ise  onu  kanunen  tedvin  etmek  hükümetin  vazife­ kanununa münafi  olarak İşkence yaparsınız, eziyet eder­
sidir.  Sizin  vazifeniz  ve  bizim  vazifemiz  bundan  iba­ siniz, icbar  edersiniz, bu ç&ar. Cumhuriyet  mefhumiyle 
rettir.  Milletin  vicdanı  umumisinin  mümessilleriyiz.  tezat  teşkil  etmek  demek,  bunların  yanılmasını  kabul 
Şayet  milletin  arzularına  karşı  isyan  eden  bir,  beş,  on  etmek  demektir.  Bütün  huzuru  millette Ve Meclisi Ali­
adam  çıkarsa  onları  tecziye  etmek,  milletin  vicdanını  nin  huzurunda  doğrudan  doğruya  id'düi  ediyorum  ki; 

229  — 
 İ  :  14  25..  11  .  1341  C  :  1 

Türkiye  Cumhuriyeti  Hükümeti  dahilinde  hiç  bir  kim­ Riyaseti  Celileye 

senin  hukuka  tecavüz  edilmemiştir  ve  hiç  bir  ferdin  Müzakere  kâfidir,  maddelere  geçilmesini  teklif  ey­
hürriyetine  taruz  olunmamıştır.  Cumhuriyet  hükümeti  leriz. 
hiç  bir  vakit  bu  tarzda  taarruzdan,  daima  yüksek  bu­ Gelibolu  Kırklareli 
lunmuş  ve  daima  çekinmiştir.  Efendiler,  Bana  bu  tarz­ Celâl  Nuri  Şevket 
da  bir  vaka  sayabilir  misiniz?  İsyan  sahasında  kıyamet  Elâziz 
koptu,  binlerce  kimsenin  kanı  döküldü,  bunların  mü­ Hüseyin 
sebbiblerini  aramak  hükümetin  vazifesi  idi.  Hükümet 
Riyaseti  Celileye 
bunları  tecziye  etti  diye  şayet  Cumhuriyet  hükümeti 
Mesele  tavazzuh  etmiş  olduğundan  müzakerenin 
muahaze  edilmek  isteniliyorsa  bu;  haddizatında  vazi­
kifayetini  ve  kanunun  reye  konulmasını  teklif  eyle­
fesini  yapan,  inkılâbı  yürüten  ve  Cumhuriyeti  idare 
riz. 
eden  hükümetin  vazifesini  bilmemek  ve  anlamamak 
Kastamonu  Mardin 
demektir.  Evet  bazı  eşhası  hukuk  ve  hürriyetine  taruz 
M.  Fuat  Ali  Rıza 
edilmiştir.  Fakat  o  eşhas  Cumhuriyetin  hukukuna  ta­
ruz  etmiştir;  o  eşhas  Türk  milletinin  hukuku  eşasîyesi­ Riyaseti  Celileye 
ne  taruz  etmiştir,  onun  için  Türk  Cumhuriyetinin  genç  Müzakere  kâfidir.  Maddelere  geçilmesini  teklif  ey­
ordusu  ve  bütün  mîllet  vazifesini  yaparak  onları  tenkil  lerim. 
etmiştir  ve  doğrudan  doğruya  Türkiye'nin  hâkimiyetini  Kocaeli 
ve  Türkiye  Cumhuriyetinin  hukuk  ve  haysiyetini  kur­ İbrahim  Süreyya 
tarmıştır,  Cumhuriyeti  takviye  etmiştir.  (Alkışlar.) 
REİS  —  Efendim,  evvelâ  kifayet  takrirlerini  reye 
Evet  bundan  dolayı  bazı  eşhasın  hukuku  takyit  olun­
vaz  edeceğim.  Müzakereyi  kâfi  görenler  lütfen,  el  kal­
muştur.  Fakat  bu  teşkilâtı  esasiyeye  münafi  değildir. 
dırsın,  müzakereyi  kâfi  görmeyenler  lütfen  el  kaldır­
Bu,  teşkilâtı  esasiyeyi  takviye  eden,  ona  doğrudan  bir 
sın.  Müzakere  kâfi  görülmüştür. 
esaslı  direk  olan  vaziyettir.  Onun  içindir  ki  bu  tak­
ririn  müeddassı  yanlıştır  hatadır.  Cumhuriyet  hüküme­ Riyaseti  Celileye 
tinin  Cumhuriyete  münafi  bir  hareketi  vaki  olmamış­ Kanunun  Heyeti  Umumiyesinin  kabulü  ile  madde­
tır.  Şapka  iktisasını  mevzubahis  ederek  şu  veya  bu  nok­ lere  geçilmesini  teklif  ederim. 
tadan  taarruz  sayarak  güya  bunlar  oluyormuş  gibi  Giresun 
doğrudan  doğruya  propaganda  yapmaktadır.  Bütün  bir  Hakkı  Tarık 
fırka,  bütün  bir  meclis,  bütün  bir  millet  şapka  giymiş  HAKKI  TARIK  BEY  (Giresun)  —  Efendim,  mü­
onlara  karşı  güya  bu  takrir  ile  diyecek  ki;  ben  böyle  saade  buyurursanız  takririm  hakkında  bir  iki  cümle 
. bir  takrir  verdim.  Teşkilâtı  esasiyeye  mualif  olduğu­ arz  edeceğim. 
nu  iddia  ettim.  Fakat  dinletemedim.  «Efendiler,  bunun  REİS  —  Buyurunuz. 
hiç  bir  kıymeti  yoktur.  Fakat  millet  nazarında  Nuret­
HAKKI  TARIK  BEY  (Giresun)  —  Efendim,  ben­
tin  Paşa  b'ir  mahiyeti  mahsusa  iktisap  edecektir.  Doğ­
denizden  evvel  söz  söyleyen  hatipler  hemen  bütün  his­
rudan  doğruya  bir  hotkânlık  yapmış  olan  Nurettin  Pa­
lerimi  vs  fikirlerimi  söylemiş  oldular.  Fakat  bendeniz 
şa  bu  hareketiyle  milletin  nazarından  güya  bütün  mil­
daha  ziyade  Nurettin  Paşanın  söylediği  değil,  söyleme­
letin  hukukunu  kurtaran  bir  kahraman,  bir  müdafi  ke­
diği  bir  nokta  üzerine  celbi  dikkat  etmek  istiyorum. 
silecektir.  Bu  takrir  bu  maksatla  verilmiştir.  Hiç  bir 
Bendeniz  takriri  baştan  aşağıya  ve  sözlerimde  kürsü­
kıymeti  ilmiye  ve  ameliyesi  olmayan  bu  takririn  baş­
den  dinledikten  sonra  sözleri  arasında  şunu  aradım. 
ka  bir  manası  yoktur.  Efendiler,  yaptığınız  hareket  doğ­
Nurettin  Paşa  şapka  hakkında  ne  diyor?  Lehinde  mi, 
rudur.  Milletin  arzuyu  umumisine,  teşkilâtı  esasiyeye 
aleyhinde  midir?  Bunun  için  bir  kelime  söylememiştir. 
mutabıktır,  vicdanı  millîye  mutabıktır.  Dünyada  en  bü­
Demek  ki,  Nurettin  Paşa  burada  şapkanın  aleyhinde 
yük  kanun  milletin  vicdanı  umumisine  mutabık  olan 
söyleyecek  bir  şey  bulamamıştır.  Bana  öyle  geliyor  ki, 
kanundur.  O  kanunun  karşısında  herkes  boyun  eğmeye 
teşkilâtı  esasiyenin  bilhassa  mal,  can  masuniyeti  hak­
mecburdur.  Boyun  eğmeyenler  için  yapılacak  vazife, 
kındaki  maddesini  işaret  ettiğine  göre  bir  endişeye 
millete  itaat  etmeyenlere  karşı  yapılacak  vazifedir. 
kapılmıştır.  O  da  kalpak  endişesidir.  Acaba  Nurettin 
Hükümeti  bu  vazifeyi  yapmaya  davet  ederim. 
Paşa  başındaki  kalpağın  her  hangi  bir  surette  taarru­
REİS  —  Efendim,  kifayet  takrirleri  de  vardır.  Ba­ za  maruz  kalacağına  mı  sahip  olmuştur?  İtirazlarının 
zı takrirler  de  vardır.  bu  kadar  küçük  bir  endişeden  mütehassıl  olduğuna 
 t  :  14  25  .  11 .  1341  C  :  1 

kaniim.  Habluki  müsaadenizle  burada  söyleyeceğim  Madde  2.  —  İşbu  kanun  tarihi  neşrinden  itibaren 
­ki  bittabi  müsaade  edeceksiniz:  Sizin  namınızda  söy­ msriyülicradır. 
leyebilirim­  Nurettin  Paşa  endişe  etmesin,  kalpağı  REİS  —  İkinci  madde  hakkında  saz  isteyen  var 
kendine  kalıyor,  hiç  bir  kimse  taarruz  etmeyecektir.  mı?  (Hayır  sesleri.)  İkinci  maddeyi  kabul  edenler 
Nurettin  Paşa  hukukçuları  söze  davet  ettiler.  Bende­ lütfen  el  kaldırsın,  kabul  etmeyenler  lütfen  el  kaldır­
niz  de  bir  hukukçu  sıfatıyle  arz  ederim  ki,  Refik  Be­ sın. İkinci madde kabul edilmiştir. 
yin  teklifi  teşkilâtı  esasiye  kanununa  münafi  bir  tek­ Madde  3.  —  İşbu  kanunun  icrasına i İcra  Vekilleri 
lif  değildir.  Teşkilâtı  esasiye  kanunununa  muhalif  tek  Heyeti  memurdur. 
bir  teklif  vardır,  o  da  şekli  idareyi  tayin  eden  mad­ REİS  —  Üçüncü  maddeyi  kabul  edenler  lütfen  el 
denin  tağyirine  dair  olursa,  binaenaleyh  şekli  idarenin  kaldırsın.  Kabul  etmeyenler  lütfen  el  kaldırsın.  Üçün­
tağyirinden  başka  maiheytte  her  hangi  bir  teklif  teşki­ cü  madde  kabul  edilmiştir.  Kanunun  heyeti  umumiye­
lâtı  esaSiyeye  mugayir  bir  teklif  değildir.  Bu,  teşki­ sin'i reyinize arz ediyorum. 
lâtı  esasiyeye  muvafık  bir  tekliftir.  Onun  için  kabulü ^ 
nü rica ederim.  HAKKI  TARIK  BEY  (Giresun)  —  Efendim,  ka­
nun  icrasına  memur  olanlar  meyanında  Büyük  Mil­
REİS  — Efendim,  takrirlerini  izah  ettiler.  Bir  tah­ let  Meclisinin  de  dahil  olması  lâzım  gelir.  (Muvafık 
rir daha vardır,  okunacaktır :  sesleri.) 
Riyaseti  Celileye  RASİH  BEY  (Antalya)  —  Tashih  kabul  edildi 
Terakki  ve  tealîye  doğru  kemali  emniyet  ve  ıtmii­ mi  efendim? 
nan  ile  atılmış  olan  Büyük  Türk  milletinin  eteğine ya­ REİS  —  Kanunun  heyeti  umumiyesini  daha  reye 
pışan  ve  geriye  çeken  mahiyette  bulunan  Nurettin  Pa­ koymadım  yalnız  maddeler  kabul  edilmiştir.  Heyeti 
şanın  takririnin  reddiyle  bazı  müfsitlerin  ifsadatma  Umumiyesi  hakkında  her  hangi  bir  kimse  söz  söyle­
karşı  vücudu  elzem  olan  bu  kanunun  heyeti umumiye­ yebilir. 
sinin reye konulmasını arz ve teklif  eylerim.  HAKKI  TARİK  BEY  (Giresun)'—  Efendim,  ka­
Sinop  nun  birinci  maddesi  Büyük  Millet  Meclisi  azasınada 
Recep  Zühtü  bir  mükellefiyet  tahmil  etmektedir.  Binaenaleyh  ka­
nunun  icrasına  memur  olanlar  arasında  Büyük  Millet 
REİS  —  Efendim,  iki  tahrir  de  kanunun  heyeti  Meclisinde zikri lâzım gelir değil mi  efendim? 
umumiyesinin  kabul  hakkındadır.  Birisi  de  Nurettin 
Paşanın;  kanunun  reddi  hakkındadır.  Binaenaleyh  ev­ REİS  ­— Hilâfında  mütalâa  var  mı  efendim?  (Ha­
velâ  reddi  tazammun  eden  takriri  reye  arz  edeceğim.  yır  sesleri.)  O  halde  üçüncü  madde  «işbu  kanunun ic­
Nurettin  Paşanın  kanunun  reddini  tazammun  eden  rasına  Büyük  Millet  Meclisi  ve  İcra  Vekilleri  Heyeti 
takririni  kabul  edenler  lütfen  el  kaldırsın,  kabul  et­ memurdur»  şeklinde oluyor. 
meyenler  lütfen  el  kaldırsın.  Kabul  edilmemiştir.  (Al­ SÜLEYMAN  SIRRI  BEY  (Bozojc)  —  Efendim, 
kışlar.)  Diğer  iki  takrir  maddelere  geçilmesi  hakkında­ Büyük  Millet  Meclisinin  memur  olduğu  kanunlarda 
dır.  Maddelere  geçilmesini  kabul  edenler  lütfen  el kal­ (Büyük  Millet  Meclisi  tarafından  icra  olunur)  demek 
dırsın,  maddelere  geçilmesini  kabul  etmeyenler  lütfen  lâzım  gelir.  Çünkü  Büyük  Millet  Meclisi  memur  ola­
el  kaldırsın.  Maddelere  geçilmesi  kabul  edilmiştir.  maz.  Bu  şekilde  tashih  edilmelidir  icra  eder  tarzında 
olmalıdır. 
Şapka  İktisası  Hakkında  Kanun 
REİS  —  O  halde  işbu  kanun  Büyük  Millet  Mec­
Madde  1.  —  Türkiye  Büyük  Millet  Meclisi  aza­
lisi  ve  İcra  Vekilleri  Heyeti  tarafından  icra  olunur. 
ları  ile  Marei  umumiye  ve  hususiye  ve  mahalliyeye 
(Tamam  sesleri.)  Üçüncü  madde  teklife  göre  tashih 
ve  bilûmum  müessesata  mensup  memurin  ve  müstah­
edildi.  | 
demin  Türk  milletinin  iktisa  etmiş  olduğu  şapkayı 
CEMAL  HÜSNÜ  BEY  (Gümüşhane)  —  Büyük 
giymek  mecburiyetindedir.  Türkiye  halkının  da  umu­
Millet Meclisi tabirinin aleyhinde söz isterim. 
mî  serpuşe  şapka  olup  buna  münafi  bir  itiyadın 
Muhterem  efendiler,  Büyük  Millet  Meclisinin  ka­
devamını hükümet men eder. 
bul  ettiği  bütün  kanunlara  bütün  efradı  millet  gibi 
REİS  —  Birinci  madde  hakkında  söz  isteyen  var  meclis  azasıda  ittiba  etmekle  mükelleftir.  Kanunun 
mı?  (Hayır  sesleri.)  Maddeyi  kabul  edenler  lütfen  her  hangi  bir  maddesine  riayet  edilmejmekten  mütevel­
el  kaldırsın,  kabul  etmeyenler  lütfen  el  kladırsın.  Ka­ lit  bir  cürüm  hükümet  tarafından  ta;kip  olunur.  On­
bul  edilmiştir.  dan  sonra  takibi  cürüm  kaidesine  ittîbaen  Büyük  Mil­

— 231 — 
 t  :  14  25  .  11  .  1341  C  :  1 
let  Meclisine  getirilir  mebusun  sıfatı  teşriiyesi  ref  edi­ söyledi  ve  Büyük  Millet  Meclisinin  kanuna  dahil  ol­
lir.  Ona  göre  muhakemesi  görülür.  Binaenaleyh  ayrı­ masını  söyledi  ve  bu  teklife  encümen  itiraz  etmedi. 
ca  bir  kayda  lüzum  yoktur.  Böyle  bir  hadise  zuhurun­ Üçüncü  maddeye  bunu  ilâve  ettik.  Şimdi  bu  madde 
da  hükümet  takip  eder.  Vaziyeti  teşriiyenin  izalesi  için  üzerine  burada  müzakere  açamayız,  kanunun  heyeti 
meclise getirilir. (Meclis dahilinde sesleri.)  umunıîyesi  reye  konmadan  evvel  encümen  isterse  ge­
HAKKI  TARIK  BEY  (Giresun)  —  Efendim,  ic­ ri  alır.  Madem  ki  encümen  istemiyor,  encümenin  ka­
ra  vekillerinin  selâhiyeti  meclisin  hududuna  gelince te­ bul  ettiği  veçhile  reye  koyarız.  Üçüncü  maddedeki  tas­
vekkuf  eder.  Meclis;  binasının  içinde  serbesttir.  Bi­ hih  şöyledir. 
naenaleyh  azadan  birisi  meclisin  kanısından  giripte  Madde  3.  —  işbu  kanun  Büyük  Millet  Meclisi  ve 
içerde  yahut  bahçede  kalpakla  dolaşırsa  o  zaman  hiç  İcra  Vekilleri Heyeti tarafından  icra  olunur. 
bir  şey  yapmamak  lâzım  gelir.  (Doğru  sesleri.)  Bura­
REİS  —  Kanunun  Heyeti  Umumiyesini  reye  ko­
ya  bu  fıkranın  ilâvesi  zarurî  olur  kanaatindeyim. 
yuyorum.  Kabul  edenler  lütfen  el  kaldırsın,  kabul  et­
REİS  — Efendim,  esasen  kanunun  heyeti  umumi­
meyenler  lütfen  el  kaldırsın.  Kanunun  heyeti  umumi­
yesi  hakkında  müzakere  de  bitmiş  ve  kanun  ayrı  ay­
yesi  kabul  edilmiştir.  Yarın  öğleden  sonra  saat  ikide 
rı  madde  madde  reye  konulmuş  ve  kabul  edilmiştir. 
içtima etmek üzere celseyi tatil ediyorum. 
Kanunun  Heyeti  Umumiyesinin  reye konmasından  ev­
vel  nizamnamei  dahilîye  göre  bir  arkadaşımız  söz  Hitamı Müzakerai; Saat; 4,15 

—»<1 ^

— 232 —
 — 1  — 

ZAHİRE,  UN,  KEPEK  VE  EMSALİNİN  İNDELHACE  MEN'l İHRACI HAKKINDA  (1/652)  IflUMARALI 

KANUN  LÂYİHASI  VE  TİCARET­ VE  MUVAZENEl  MALİYE  ENCÜMENLERİ  MAZBATALARI 
Türkiye  Cumhuriyeti  îemesiyle  mümkün  olacağı  ıbedılhî  bulunduğundan  sa­
Başvekâlet  11  .  3  .  1341  Miirarz  esbap, tahtında  tespüt  edilen  zahide,  un  ve  ke­
Kademli  Mahsus  pek,  paspal  ve  razmul  ve  un  mamûUatın^n  meni  ihra­
Müdiriyeti  cına  dair  kanun  lâyihasının  bir  an  evvel  kesbi  kamu­
Adet  niyet  eylemesi  esbabının  temini  arz  olunur  efendim. 
6/1284 
Türkiye  Cumhuriyeti 
Büyük  Millet  Mecliisi  'Riyaseti  Celilesine. 
Ticaret  Vekâleti 
Zahire,  un,  kepek  ve  emsalinin  indelhaee  menli 
Ticaret  Nfüdiriyeifci 
ihracı  haMtında  Ticaret  Velkâleti  CeMesince  tanzlîm 
Unıumtiyesi 
kılınan  ve îcra  Veklilleri Heyetinin­11  . 3 .  1341 tarihli 
1616 
Sçtiinmında  'ledettezekkür  Meclisi  Âliye  arzı  takarrür 
«den  lâyihai  kanuniye  ve  eslbabı  mucibe  mazbatası  Cenup  Hududlanndan  Zahirenin  Meni  İhraana 
îefffen  talkdiim  kılınmıştır.  Muikıtezasının  liffia  ve  netice­ Dair  Kanun  Lâyihası 
sinin  imhasına  müsaade  buyuııullimasını  rica  eyiertkn  Madde  1.  —  Buğday,  arpa,  mısır,  alfadan  ve  her 
• efendim1  nevi  unun  Osmaniye,  Gaziantep,  Urla,  SJffirt,  Hakkâri, 
'Mardin ve Oiyarbekir'den  haziran  gayesine kadar me­
îsmeî  malik  ecnebiyeye  ihracı  memnudur. 
IBsIbaibı  Mucibe  Madde  2.  —  İşbu  kanun  tarihi  neşrimden  itiba­
ren  merryülicradır. 
Türkiye  hududu  dahilinde  ıhıer dem  müterekki fak 
vaziyette  bulunan  zahliıre, un, kepek  ve pasbal  ve  raz­ Madde  3.  —  İşbu  kanunun  icrtasınaJ  Ticaret  Ve­
kili  memurdur. 
mul  ve  im  rnaımûlâtının  fiıyaiflaırını  haddi  itidalde  bu­
îundurabim'ek  ve  'muhtaç  olduğumuz  un  ve  un  ma­ 'Başvekil  Müdafaai  Mjiıiye  Vekilli 
tmûlatıttıın  bir kısmı  azi'mlini 'kendi mahsulatımızdan  is­ Re^ep 
ifiiMâk  ederek  'hlaniclin  iıthalâtma  mümkün  mertebe  set  lAdİye  Vekili  Bahriye | Vekil 
çekebilmek  üzene  ledelhace  işbu  nıevaddın  tamamen  Mahmut  Esai  İfomn 
veya  kısmen  Türkiye  hudutlarından  meni  ihracını  te­ Dahiliye  Vekilli  Haricdyei  Vekili 
mlin  zımnında  hazırianan  ve  leffen  arz  ve  takdim  kı­ Cemil  Doktor  Teyfik  Rüştü 
lman  lâyihai kanuniyertin  bir  an  evvel 'İktisabı  meriyet  Maliye  Vekii:  Maarif | Vekili 
eyfemesıi' vaclîbedendıir.  Meclisi  Millîce  'ahiren  tasvM  Hasan  Hüsnü  HamdulMh  Suphi 
âliye  liik'tli'ram  eyleyen  ve  istok  buğday  ve  unun  ihza­ Nafıa  Vekili  Ticaret  Vekilli 
rını  temin  için  beş  yüz  bin  lira  itasına  ımüteaîlik  bu­ Süleyman  Sim  Ali  CJenanlİ 
lunan  kanun  memleketimizde  zahitre  ve  un  buhranı­ Sıhhiye  ve j Muavenetti 
nın  önünü  almaya  matuf  bir  tedbir  mahiyetinde  M,  'Ziraat  Vekili  îçtimaiiye|  Vekli 
İşbu  tedibinin  müsmir  bir  şekilde  devamı  icabında  Mehmet  Sabri  Doktor!  Refik 
dahilî  mahsulatımızdan  olan  zahire  ve  un  ile  un  ma­
Türkiye  Büyük  Millet  Meclisi 
mûkltmın  kısmen  veya  tamamen  meni  ihracını  te­
Ticaret  Encümeni  21.3.1341 
min  «edebillmelkilıiğimizllie  kabul  olacağına  ve  bu  şekil­
Karar 
de  menii  ihraç  keyfiyeti  dahilinde  fiyatları  haddi  itö­
22 
dlaldıe  tutarak  ithalâtın  tahdidine  sebep  olacağına  ve 
mema'iikii  ecnebiyeye  bu  yüzden  alkıp  giden  paramı­ Ticaret  Encümeni  Reisi 
zın  hiç  olmazsa  ıtahdıit  ımtiktarını  temıin  eyleyeceğine  Riyaseti  Celileye  ­
nazıanan  faydası  aşjikârdır.  Fuzulî  spekülâsyona  mey­ Türkiye  hududu  dahilinde  un  ve  un  knamulâtı  fi­
dan  vermeden  fiyatları  haddi  itidalde  tutabilmek  da­ yatlarını  haddi  itidalde  bulundurabiîmek|  üzere  hü< 
hilî  memlekette  'buğday  ve  un  stoku  bulundurmakla  kümetçe  teklif  ve  Meclisi  Âlice  Encümenimize  ha­ı 
beraber  takdim  olunan  lâyihai  kanuniyenin  mefadı  vale  buyurulan  kanun  lâyihası  tetkik  ve rjıütalâa  olun* 
tnuctöbtince Heyeti  VeMenin  icabında  ihracatı  men  ey­ du.  Bu  bapta  hükümetçe  dermeyan  edilen  esbabı  mu* 
 _ 2—
cibe  muvafıkı  hal  ve  maslahat  görülmekle  aynen  ka­ menimiz  bir  taraftan  mevzubahis  manatıkdaki  zahire 
bulü  heyeti  umumiyeye  arz  ve  müstaceliyetle  müza­ mevcuduna  dair  şayanı  ihticaç  malumata  desteris  ola­
keresi  rica  olunur.  mamakla  beraber  Ticaret  Vekili  Beyefendi  tarafın­
Ticaret  Encümeni  Reisi  Mazbata  Muharriri  dan  o  havalideki  son  zahire  fiyatları  hakkında  veri­
İzmir  Karahisarışarki  len  malumatı  da  memleketin  aksamı  sairesiyle  bil­. 
Mustafâ  Rahmi  mukayese  vasatiden  dûn  ve nisan  esnasında  arpa  mah­
Kâtip  Aza  sulünün  ve  müteakibende  buğday  vesair  mahsulâtın 
Denizli  Hulisi  idrakine  başlanacağına  nazaran  nihayet  bir  aylık  bir 
Aza  Aza  müddet  için  ihracatın  meni  yolunda  bir  tedbir  itti­
Kars  îçel  hazını  mucip  Cenup  vilâyetlerimizde  had  ve  buhran­
Ömer  Mehmet  Hilmi  lı  bir  vaziyet  görmemiş  olduğu  gibi  dahilde  istihlâk 
Aza  olunan  zahire  ve  unun  mahsulâtı  dahiliyeden  temini 
Zonguldak  mütefiki  aleyh  bir  esas  olmakla  beraber  Cenup  hu­
Yusuf  Ziyaetltin  dutları  ihracatının  meni  bu  maksadı  temin  edemiye­
ceğine  ve  bilâkis  memleketimizin  müstehlik  manatı­
Türkiye  Büyük  Millet  Meclisi  kına  hariçten  ithalâtın  devamına  rağmen  onunla  az 
MuvaZenel  Maliye  Encümeni  28  . 3 . 1341  çok  bir  tevazün  teşkil  edebilecek  surette  müstahsil 
Adet  manatıkta  mevcut  fazla  zahire  ve  unun  harice  satıl­
ması  men  edilirse  bunun  aksi  tesir  vukua  getireceği­
Muvazene1!  Maliye  Encümeni  Mazbatası  ne  kanaat  etmiş  olduğundan  ekseriyetle  lâyihai  kanu­
'Bazı  zahire  ile  her  nevi  unun  Cenup  vilâyetlerin­ niyenin  reddi  hususunun  heyeti  celileye  arzına  karar 
den  haziran  gayesine  kadar  meni  ihracı  hakkında  ic­ vermiştir. 
ra  Vekilleri  Heyetince  tanzim  ve  Meclisi  Âliye  tak­ Muvazene!  Maliye 
dim  kılınan  kanun  lâyihası  15  .  3  .  1341  tarihli  He­ Encümeni  Reisi  Namına; 
yeti  Umumîye  içfimaında  Ticaret  ve  Muvazenei  Ma­ ıMaabata  Muharriri  Kâtip 
liye  Encümenlerine  havale  buyurutfmakla  Ticaret  Ve­ Çatalca  Konya 
kili  Ali  Cenâni  Beyefendi  hazır  olduğu  halde  tetkik  §aldir  Fuat 
ve  müzakere  olundu.  Buğday,  arpa,  mısır,  akdarı  ve  Aza  Aza 
emsaliyle  her  nevi  unun  Cebelitarık,  Gaziantep,  Urfa,  Sivas  Hakkâri 
Mardifti  biyartoekir  ve  Hakkâri  vilâyetlerinden  Irak  Halis  Turgut  Hini  imzada  bulunmadı. 
ve  Suriye  hâvafrsine  ihracı  muvafık  olamayacağın­ Aza  Aza 
dan  ihracatın  Heyeti  Vekile  kararıyle  yeni  mahsul  Maraş  Diyarbekir 
idrakine  kadar  meni  hükümetçe  teklif  edilmekte  ve  Mithat  Hini  imzada  bulunmadı 
esbabı  mucibe  olarak  Türkiye  hudutları  dahilinde  Aza  Aza 
her  dem  müterekki  bir  vaziyette  bulunan  zahire  ve  Gaziantep  Zonguldak 
un  fiyatlarını  haddi  itidalde  bulundurabilmek  ve  da­ Muhalifim 
hilde  istihlak  olunan  zahire  ve  unu  dahilde  temin  et­ Ahmet  Remzi  Ragıp 
mek  suretiyle  memali'ki  ecnebiyeye  bu  yüzden  git­ Aza 
mekte  olan  paramızın  miktarını  tahdide  hizmet  et­ İsparta 
mek  maksadı  dermeyan  kılınmaktadır.  Ancak  Encü­ Mükerrent 

M | ^ >
)>m<*  ..«#.-