Chap2 Array

Array
ThS.
Trần Ngọc Bảo Duy
MẢNG
Mảng
Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
Kỹ thuật Lập trình (CO1027) Mảng một chiều

Khai báo
Ngày 8 tháng 3 năm 2021 Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Đọc và ghi trên mảng hai chiều
ThS. Trần Ngọc Bảo Duy

Khoa Khoa học và Kỹ thuật Máy tính
Trường Đại học Bách Khoa, ĐHQG-HCM
Array.1
Array
Tổng quan
ThS.
1 Mảng
Định nghĩa Mảng
Định nghĩa
Mảng một chiều

2 Mảng một chiều Khai báo
Khai báo Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

Đọc và ghi trên mảng 1 chiều Ứng dụng
Khai báo
3 Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Array.2
Array
ThS.
Bài toán
Một chương trình quản lý bán hàng cần lưu trữ tạm N món Mảng
hàng trong bộ nhớ, nếu ta chỉ sử dụng các kiểu dữ liệu cơ Định nghĩa
bản (primitive type): Mảng một chiều

Khai báo
Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Array.3
Array
ThS.
Bài toán

Khai báo
• Phải cần đến N × M biến: Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

• M là số thành phần dữ liệu của một món hàng. Ứng dụng
• Ví dụ: N = 100 món hàng, M = 10 thành phần dữ Khai báo

liệu, ta cần N × M = 1000 biến.
Array.3
Array
ThS.
Bài toán

Khai báo
• Phải cần đến N × M biến: Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

• M là số thành phần dữ liệu của một món hàng. Ứng dụng
• Ví dụ: N = 100 món hàng, M = 10 thành phần dữ Khai báo

liệu, ta cần N × M = 1000 biến.
• Nhận định: Khả thi nhưng không hợp lý. Chương trình
khó đọc và khó phát triển.
Array.3
Array
ThS.
Giải pháp
1 Gom các dữ liệu để mô tả một món hàng cùng với Mảng

nhau, ta có struct hỗ trợ. Định nghĩa

2 Lưu trữ N món hàng dùng kiểu dữ liệu mảng (nâng cao Khai báo
hơn là danh sách). Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Array.4
Array
ThS.
Giải pháp
1 Gom các dữ liệu để mô tả một món hàng cùng với Mảng

nhau, ta có struct hỗ trợ. Định nghĩa

2 Lưu trữ N món hàng dùng kiểu dữ liệu mảng (nâng cao Khai báo
hơn là danh sách). Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Về kỹ thuật, C/C++ hỗ trợ: Khai báo

• Mảng (array) để lưu trữ liên tục các phần tử có cùng

một kiểu dữ liệu.
• Con trỏ (pointer) để từ đó phát triển các loại danh sách
nếu muốn.
Array.4
Array
Định nghĩa
ThS.
Định nghĩa
Mảng là một dãy các phần tử cùng một kiểu, nằm liền Mảng
kề nhau trong bộ nhớ. Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa

Khai báo
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Array.5
Array
Định nghĩa
ThS.
Định nghĩa
Mảng là một dãy các phần tử cùng một kiểu, nằm liền Mảng
kề nhau trong bộ nhớ. Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa

Ví dụ: Khai báo
Mảng hai chiều

0 1 2 3 4 5 Ứng dụng
Khai báo
10 20 30 40 50 60
Hình: Một mảng gồm 6 phần tử số nguyên
Array.5
Array
Ví dụ
ThS.
0 1 2 3 4 5
10 20 30 40 50 60 Mảng
Định nghĩa
Hình: Một mảng gồm 6 phần tử số nguyên Mảng một chiều

Khai báo
Mảng hai chiều

• Sáu số này nằm liên tục nhau trong bộ nhớ: Nếu ô nhớ Ứng dụng
Khai báo
đầu tiên, chứa giá trị 10, bắt đầu ở BYTE có địa chỉ Đọc và ghi trên mảng hai chiều
100 trong vùng nhớ của chương trình

• Địa chỉ của ô nhớ chứa 20: 104
Array.6
Array
Ví dụ
ThS.
0 1 2 3 4 5
10 20 30 40 50 60
Mảng
Hình: Một mảng gồm 6 phần tử số nguyên Định nghĩa

Khai báo
• Các phần tử trong mảng được đánh chỉ số để truy Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

xuất. Ứng dụng
1 Phần tử đầu tiên LUÔN LUÔN CÓ chỉ số là 0. Khai báo

2 Các phần tử kế tiếp theo là 1, 2, ...

Vì vậy, chỉ số của các phần tử:
• Ô nhớ chứa 10 có chỉ số là 0
• Ô nhớ chứa 60 có chỉ số là 5 Array.6
Array
Ví dụ
ThS.
Mảng
0 1 2 3 4 5 Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
10 20 30 40 50 60 Mảng một chiều

Khai báo
Mảng hai chiều

Hình: Một mảng gồm 6 phần tử số nguyên Ứng dụng
Khai báo
• Tổng quát: Một mảng có N phần tử thì chỉ số các phần

tử là 0, 1, ... và cuối cùng là (N - 1) - không phải N
Array.6
Array
Địa chỉ của các ô nhớ trong mảng
ThS.
Mảng
Về lý thuyết, để tính địa chỉ (đ/c) của ô nhớ có chỉ số k, Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
chương trình dùng công thức sau: Mảng một chiều
Khai báo
Địa chỉ = đ/c phần tử đầu tiên + k × (kích thước phần tử) Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
Mảng hai chiều

Do đó, chương trình dễ dàng chỉ ra ngay một phần tử có Ứng dụng
Khai báo
chỉ số bất kỳ, ta gọi đó là TRUY CẬP NGẪU NHIÊN. Đọc và ghi trên mảng hai chiều
Array.7
Array
Địa chỉ của các ô nhớ trong mảng
ThS.
Trong C/C++, trình biên dịch đã biết trước kích thước của Mảng
phần tử trong mảng. Do đó, công thức lấy địa chỉ của phần Định nghĩa
tử có chỉ số k là Mảng một chiều

Khai báo
Địa chỉ của phần tử có chỉ số k = first + k Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
trong đó, first là địa chỉ của phần tử đầu tiên của mảng, có Đọc và ghi trên mảng hai chiều
thể lấy thông qua tên của biến mảng.
Array.8
Array
ThS.
Mảng
Định nghĩa
MẢNG MỘT CHIỀU Mảng một chiều

Khai báo
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Array.9
Array
Khai báo mảng 1 chiều
ThS.
Để khai báo một mảng một chiều trong C/C++, ta sử dụng

Mảng
cú pháp: Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
<datatype> <array_name>[<size>]; Mảng một chiều

Khai báo
trong đó: Mảng hai chiều
• <datatype> là kiểu dữ liệu của các phần tử trong mảng Ứng dụng
Khai báo
• <array_name> là tên mảng, do người lập trình đặt.
• <size> là một hằng thể hiện kích thước của mảng.
Array.10
Array
Ví dụ
ThS.
1 # include < iostream > Mảng

2 using namespace std ; Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
3
4 int main () {
Khai báo
5 int a [6]; Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
6 int b [6] = {10 , 20 , 30}; Mảng hai chiều

7 int c [6] = {10 , 20 , 30 , 40 , 50 , 60}; Ứng dụng
Khai báo
8
9 return 0;
10 }
Array.11
Array
Ví dụ
ThS.
Mảng
Định nghĩa

Khai báo
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Hình: Hình ảnh trong bộ nhớ của các mảng a, b, và c

Array.12
Array
Số phần tử của mảng
ThS.
Số phần tử của mảng phải biết trước thời điểm biên dịch,
do đó phải là một hằng số không âm:
• Sử dụng macro: #define MAX_SIZE
Mảng
• Khai báo hằng số nguyên: const int MAX_SIZE Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa

1 # include < iostream > Khai báo
2 using namespace std ; Đọc và ghi trên mảng 1 chiều

4 # define MAX_SIZE 6 Ứng dụng
Khai báo
5 Đọc và ghi trên mảng hai chiều
6 int main () {
7 const int max_size = 10;
8 int a [ MAX_SIZE ];
9 int b [ max_size ];
10 return 0;
11 }
Array.13
Array
Số phần tử của mảng
ThS.
Số phần tử của mảng phải biết trước thời điểm biên dịch, Trần Ngọc Bảo Duy
do đó phải là một hằng số không âm:

• Sử dụng macro: #define MAX_SIZE
• Khai báo hằng số nguyên: const int MAX_SIZE
Mảng
1 # include < iostream > Định nghĩa
2 using namespace std ; Mảng một chiều

3 Khai báo
4 # define MAX_SIZE 6
Mảng hai chiều
5
Ứng dụng
6 int main () { Khai báo
7 const int max_size = 10;
8 int a [ MAX_SIZE ];
9 int b [ max_size ];
10 return 0;
11 }
Một số trình biên dịch cho phép khai báo kích thước với biến dữ
liệu, tuy nhiên, đó không phải là quy tắc chuẩn được định nghĩa
bởi ANSI cho C++ (http://www.gotw.ca/iso/).
Array.13
Array
ThS.
Mảng
Phương pháp Định nghĩa

Có hai cách để đọc và ghi trên mảng: Khai báo
1 Dùng chỉ số để lấy phần tử quan tâm. Mảng hai chiều

Ứng dụng
2 Tự tính toán địa chỉ và lấy phần tử quan tâm. Khai báo
Array.14
Array
Dùng chỉ số
ThS.
1 # include < iostream > Trần Ngọc Bảo Duy
2 using namespace std ;
3
4 int main () {
5 int c [6] = {10 , 20 , 30 , 40 , 50 , 60};
6 int id = 0; Mảng
7 /* Write to element */ Định nghĩa
8 c [3] = 99; Mảng một chiều

9 c [ id + 1] = 100; Khai báo
10 /* Read and print element */
11 cout << " c [3] ␣ = ␣ " << c [3] << endl ; Mảng hai chiều
Ứng dụng
12 cout << " c [ " << id + 1 << " ] ␣ = ␣ " Khai báo
13 << c [ id + 1] << endl ; Đọc và ghi trên mảng hai chiều
14 return 0;
15 }
Array.15
Array
Dùng chỉ số
ThS.
3
4 int main () {
5 int c [6] = {10 , 20 , 30 , 40 , 50 , 60};
8 c [3] = 99; Mảng một chiều

9 c [ id + 1] = 100; Khai báo
11 cout << " c [3] ␣ = ␣ " << c [3] << endl ; Mảng hai chiều
Ứng dụng
12 cout << " c [ " << id + 1 << " ] ␣ = ␣ " Khai báo
13 << c [ id + 1] << endl ; Đọc và ghi trên mảng hai chiều
14 return 0;
15 }
Chương trình trên sẽ in ra đoạn kết quả sau:
c[3] = 99
c[1] = 100
Array.15
Array
Tự tính toán địa chỉ và lấy phần tử quan tâm
ThS.
1 # include < iostream >

3 Mảng
4 int main () { Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
5 int c [6] = {10 , 20 , 30 , 40 , 50 , 60};
6 int id = 0;
Khai báo
7 /* Write to element */ Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
8 *( c + 3) = 99; Mảng hai chiều

9 *( c + ( id + 1)) = 100; Ứng dụng
Khai báo
10 /* Read and print element */ Đọc và ghi trên mảng hai chiều
11 cout << " c [3] ␣ = ␣ " << *( c + 3) << endl ;
12 cout << " c [ " << id + 1 << " ] ␣ = ␣ "
13 << *( c + ( id + 1)) << endl ;
14 return 0;
15 }
Array.16
Array
ThS.
3
4 int main () {
5 int c [6] = {10 , 20 , 30 , 40 , 50 , 60};
8 *( c + 3) = 99; Mảng một chiều

9 *( c + ( id + 1)) = 100; Khai báo
11 cout << " c [3] ␣ = ␣ " << *( c + 3) << endl ; Mảng hai chiều
Ứng dụng
12 cout << " c [ " << id + 1 << " ] ␣ = ␣ " Khai báo
13 << *( c + ( id + 1)) << endl ; Đọc và ghi trên mảng hai chiều
14 return 0;
15 }
Chương trình trên sẽ in ra đoạn kết quả sau:

c[3] = 99
c[1] = 100
Array.16
Array
ThS.

3
4 int main () {
5 int c [6] = {10 , 20 , 30 , 40 , 50 , 60};
Mảng
6 int id = 0; Sự cần thiết của mảng
8 *( c + 3) = 99; Mảng một chiều

9 *( c + ( id + 1)) = 100; Khai báo
Mảng hai chiều
11 cout << " c [3] ␣ = ␣ " << *( c + 3) << endl ; Ứng dụng
12 cout << " c [ " << id + 1 << " ] ␣ = ␣ " Khai báo
13 << *( c + ( id + 1)) << endl ;
14 return 0;
15 }
Các bước:
1 Tính toán địa chỉ theo công thức first + k: c + 3
2 Lấy giá trị tại một địa chỉ thông qua toán tử *: *(c + 3)
Array.16
Array
ThS.
3
4 int main () {
5 int c [6] = {10 , 20 , 30 , 40 , 50 , 60};
8 *( c + 3) = 99;
9 *( c + ( id + 1)) = 100; Khai báo
10 /* Read and print element */ Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
11 cout << " c [3] ␣ = ␣ " << *( c + 3) << endl ; Mảng hai chiều
Ứng dụng
12 cout << " c [ " << id + 1 << " ] ␣ = ␣ " Khai báo
13 << *( c + ( id + 1)) << endl ; Đọc và ghi trên mảng hai chiều
14 return 0;
15 }
Như vậy first hay địa chỉ phần tử đầu tiên của mảng, có
thể được lấy thông qua hai cách:
1 Tên mảng: như trên, dùng tên c
2 Thông qua truy cập chỉ số: &c[0], với toán tử & là toán tử
lấy địa chỉ. Array.16
Array
Một số kỹ thuật trên mảng một chiều
ThS.
1 Duyệt qua tất cả các phần trên mảng

Mảng
2 Tính các giá trị thống kê từ mảng: tổng, lớn nhất, nhỏ Sự cần thiết của mảng
nhất, trung bình, trung vị, độ lệch chuẩn, ... Định nghĩa

3 Xử lý từng phần tử trên mảng bằng một giải thuật nào Khai báo
đó. Mảng hai chiều
4 Hoán đổi từng cặp phần tử trên mảng. Ứng dụng
Khai báo
5 Sắp xếp các phần tử trên mảng.
6 Tìm kiếm một phần tử trên mảng: tìm kiếm tuần tự,
tìm kiếm nhị phân.
Array.17
Array
ThS.
Mảng
Định nghĩa
MẢNG HAI CHIỀU Mảng một chiều

Khai báo
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Array.18
Array
Ứng dụng
ThS.
• Các ma trận trong toán học (Đại số tuyến Mảng

tính) là những mảng hai chiều. Định nghĩa
• Ảnh được lưu trữ trong máy tính là mảng Khai báo
hai chiều các điểm ảnh (pixel). Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
• Đồ thị (mạng của các đối tượng) có thể Đọc và ghi trên mảng hai chiều
được biểu diễn dùng mảng 2 chiều.
Array.19
Array
Mô hình và Lưu trữ vật lý
ThS.
10 20 30 40
50 60 70 80
Mảng
90 100 110 120 Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa

Hình: Mô hình một mảng hai chiều: 3 hàng × 4 cột Khai báo
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
Array.20
Array
Mô hình và Lưu trữ vật lý
ThS.
10 20 30 40
50 60 70 80
Mảng
90 100 110 120 Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa

Hình: Mô hình một mảng hai chiều: 3 hàng × 4 cột Khai báo
Mảng hai chiều

Ứng dụng
Khai báo
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
Hình: Lưu trữ của mảng 2 chiều: tuyến tính hoá mảng 2 chiều
Array.20
Array
Cách lưu trữ mảng 2 chiều
ThS.
Phương pháp lưu trữ
• Các phần tử được lưu trữ liên tục, hết hàng đến hàng: Mảng
Nếu phần tử đầu tiên (giá trị 10) bắt đầu ở BYTE có Định nghĩa
địa chỉ là 100 Mảng một chiều

Khai báo
• Địa chỉ của ô nhớ chứa 20: 104 Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
• Địa chỉ của ô nhớ chứa 30: 108 Mảng hai chiều
• Địa chỉ của ô nhớ chứa 40: 112 Ứng dụng
Khai báo
• Địa chỉ của ô nhớ chứa 50: 116 Đọc và ghi trên mảng hai chiều

• ...
Array.21
Array
ThS.
Phương pháp lưu trữ

• Các phần tử trong mảng 2 chiều được đánh chỉ số để Mảng
truy cập, dùng 2 chỉ số: Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
• Chỉ số hàng bắt đầu từ 0 đến (Số hàng - 1) Mảng một chiều
• Chỉ số cột bắt đầu từ 0 đến (Số cột - 1) Khai báo
Mảng hai chiều

0 1 2 3 Ứng dụng
Khai báo
0 10 20 30 40 Đọc và ghi trên mảng hai chiều
1 50 60 70 80
2 90 100 110 120
Array.21
Array
ThS.
Phương pháp lưu trữ Mảng

Định nghĩa
• Chương trình có thể tính địa chỉ của ô nhớ bắt đầu Mảng một chiều
của phần tử có chỉ số [row, col] dễ dàng: Khai báo
Đ/c phần tử [row, col] = first + [row * COLS + col]
Mảng hai chiều
trong đó: Ứng dụng
Khai báo
• first: địa chỉ của phần tử đầu tiên, là tên mảng Đọc và ghi trên mảng hai chiều
• COLS: số phần tử trên mỗi hàng
Array.21
Array
Khai báo mảng hai chiều
ThS.

3 Mảng
4 int main () { Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
5 int a [3][4];
6 int b [3][4] = { {10 , 20 , 30} };
Khai báo
7 int c [3][4] = { {10 , 20 , 30} , Đọc và ghi trên mảng 1 chiều
8 {50 , 60} Mảng hai chiều

9 }; Ứng dụng
Khai báo
10 int d [3][4] = { {10 , 20 , 30 , 40} Đọc và ghi trên mảng hai chiều
11 {50 , 60 , 70 , 80} ,
12 {90 , 100 , 110 , 120}
13 };
14 return 0;
15 }
Array.22
Array
ThS.
3
4 int main () {
5 int a [3][4]; Mảng
6 int r = 0; Định nghĩa
7 int c = 2; Mảng một chiều

8 Khai báo
9 a [ r ][ c ] = 99;
Ứng dụng
11 cout << " a [ " << r << " ][ " << c << " ]= " Khai báo
12 << a [ r ][ c ] << endl ; Đọc và ghi trên mảng hai chiều
13 return 0;
14 }
Array.23
Array
ThS.
3
4 int main () {
5 int a [3][4]; Mảng
6 int r = 0; Định nghĩa
7 int c = 2; Mảng một chiều

8 Khai báo
9 a [ r ][ c ] = 99;
Ứng dụng
11 cout << " a [ " << r << " ][ " << c << " ]= " Khai báo
12 << a [ r ][ c ] << endl ; Đọc và ghi trên mảng hai chiều
13 return 0;
14 }
Đoạn chương trình trên in ra :
a[0][2] = 99
Array.23
Array
Một số kỹ thuật trên mảng hai chiều
ThS.
Mảng
• Duyệt qua từng phần tử trong mảng Sự cần thiết của mảng
Định nghĩa
• Duyệt qua từng phần tử trong cùng một hàng Mảng một chiều
• Duyệt qua từng phần tử trong cùng một cột Khai báo
• Với ma trận vuông: Mảng hai chiều

Ứng dụng
• Duyệt các phần tử trên đường chéo chính Khai báo
• Duyệt các phần tử trên đường chéo phụ Đọc và ghi trên mảng hai chiều
Array.24

Chap2 Array

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chap2 Array

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Array

Kỹ thuật Lập trình (CO1027) Mảng một chiều

Ngày 8 tháng 3 năm 2021 Đọc và ghi trên mảng 1 chiều

Mảng hai chiều

ThS. Trần Ngọc Bảo Duy

Mảng một chiều

Khai báo Đọc và ghi trên mảng 1 chiều

Mảng hai chiều

3 Mảng hai chiều

bản (primitive type): Mảng một chiều

Mảng hai chiều

bản (primitive type): Mảng một chiều

• Phải cần đến N × M biến: Đọc và ghi trên mảng 1 chiều

Mảng hai chiều

• Ví dụ: N = 100 món hàng, M = 10 thành phần dữ Khai báo

bản (primitive type): Mảng một chiều

• Phải cần đến N × M biến: Đọc và ghi trên mảng 1 chiều

Mảng hai chiều

• Ví dụ: N = 100 món hàng, M = 10 thành phần dữ Khai báo

1 Gom các dữ liệu để mô tả một món hàng cùng với Mảng

Mảng một chiều

hơn là danh sách). Đọc và ghi trên mảng 1 chiều

Mảng hai chiều

1 Gom các dữ liệu để mô tả một món hàng cùng với Mảng

Mảng một chiều

hơn là danh sách). Đọc và ghi trên mảng 1 chiều

Mảng hai chiều

Về kỹ thuật, C/C++ hỗ trợ: Khai báo

• Mảng (array) để lưu trữ liên tục các phần tử có cùng

Mảng một chiều

Mảng hai chiều

Mảng một chiều

Mảng hai chiều

Hình: Một mảng gồm 6 phần tử số nguyên

Hình: Một mảng gồm 6 phần tử số nguyên Mảng một chiều

Mảng hai chiều

100 trong vùng nhớ của chương trình

Mảng một chiều

Mảng hai chiều

1 Phần tử đầu tiên LUÔN LUÔN CÓ chỉ số là 0. Khai báo

2 Các phần tử kế tiếp theo là 1, 2, ...

10 20 30 40 50 60 Mảng một chiều

Mảng hai chiều

• Tổng quát: Một mảng có N phần tử thì chỉ số các phần

Mảng hai chiều

tử có chỉ số k là Mảng một chiều

Địa chỉ của phần tử có chỉ số k = first + k Mảng hai chiều

thể lấy thông qua tên của biến mảng.

MẢNG MỘT CHIỀU Mảng một chiều

Mảng hai chiều

Để khai báo một mảng một chiều trong C/C++, ta sử dụng

<datatype> <array_name>[<size>]; Mảng một chiều

trong đó: Mảng hai chiều

1 # include < iostream > Mảng

6 int b [6] = {10 , 20 , 30}; Mảng hai chiều

Mảng một chiều

Mảng hai chiều

Hình: Hình ảnh trong bộ nhớ của các mảng a, b, và c

Mảng một chiều

3 Mảng hai chiều

do đó phải là một hằng số không âm:

2 using namespace std ; Mảng một chiều

Phương pháp Định nghĩa