BAHAS A SU N D A

YOGI SAPUTRA M.
C A R ITA W A Y A N G
BASA SUNDA
 KOMPETENSI DASAR
K EB A HA SA A N PE T IK AN
IS ISI, S T R UK T U R , D A N A SPEK
3.2 MENGANALIS
CERITA WAYANG U L ISAN
AY A N G S EC A RA L IS A N / T
SIK A N P E TIK A N C A R IT A W
4.2 MENGKREA AP O N D OK , P UIS I ) D E NGA N
(S E PE RT I D RA M A , C A RIT
KE DALAM BENTUK LAIN HA S AAN
U K TUR D A N K A ID AH K EB A
M EM PE RHA TIKA N ST R
 CARITA WAYANG

CARITA WAYANG TÉH NYAÉTA CARITA ANU SOK

DILALAKONKEUN DINA PAGELARAN WAYANG, ASALNA TI
INDIA, KALAWAN BABONNA (SUMBER) TINA RAMAYANA –
WALMIKI JEUNG MAHABARATA – WIYASA (VIYASA)
 CARITA WAYANG
KAMUS DANADIBRATA – WAYANG TÉH ASAL KECAPNA TINA
BAYANG (KALANGKANG). HARTINA LALAKON WANGWANGAN
(DIKIRA-KIRA) ADEG-PANGADEGNA JELEMA, BOH LAHIRNA
BOH BATINNA, DIWUJUDKEUN KU PETA-PETA WAYANG JEUNG
DILALAKONKEUN KU DALANG BARI DI PIRIG KU GAMELAN.
 CARITA WAYANG

CARITA WAYANG ASALNA TI INDIA- ASUP BARENG JEUNG AGAMA

HINDU. KU PARAWALI DIPAKÉ MÉDIA PIKEUN NYEBARKEUN AGAMA
ISLAM. DI TATAR SUNDA SUMEBARNA SACARA LISAN – DITULIS
DINA NASKAH KUNO JEUNG WAWACAN.
 CARITA WAYANG

MIMITI AYA PAGELARAN WAYANG KULIT NYAÉTA

PANGARUH TI JAWA. TULUY URANG SUNDA NYIPTAKEUN
WAYANG GOLÉK (GELUNG) NU POPULÉR TUR
PADAMIKARESEP NEPI KA KIWARI.
 DALANG
DINA SAJARAH PADALANGAN SUNDA
RÉA DIPOPULÉRKEUN KU DALANG
SOHOR DIANTARANA:
4. ADÉ KOSASIH SUNARYA
1. PARTA SUWANDA 5. DÉDÉ AMONG SUTARYA
2. ABÉNG SUNARYA 6. ASÉP SUNANDAR SUNARYA, JRRD.
3. R. TJÉTJÉP SUPRIADI
 SUMBER CARITA WAYANG
SAKUMAHA NU GEUS DIPEDAR, YÉN CARITA WAYANG TÉH TINA
ÉPIK RAMAYANA JEUNG MAHABARATA. DISEBUT ÉPIK TÉH
LANTARAN DITULISNA DINA WANGUN PUISI PANJANG NEPI KA
MANGRÉBU-RÉBU PADA JEUNG NGAWENGKU SABABARAHA JILID
ÉPISODEU. UNGGAL JILID NGAWENGKU SABABARAHA JUDUL.
 CARITA GALUR JEUNG CARANGAN
CARITA ATAWA LALAKON SEMPALAN TÉH NYAÉTA CARITA ANU NYOKOT
TINA SABAGIAN CARITA GALUR ASLI. “KUMBAKARNA GUGUR”,”PANDAWA
BUANG”
CARITA CARANGAN NYAÉTA CARITA RÉKAAN ANYAR TUR EUWEUH TINA
ASLINA, SAPERTI “SEMAR RARABI”,’CÉPOT JADI RAJA”, JEUNG “DAWALA
MALING”
 ISTILAH CARITA WAYANG
•KAKAWÉN  ASALNA TINA KECAP KAKAWIAN NYAÉTA LAGU DINA BASA
KAWI NU SOK DIHALEUANGKEUN KU DALANG.
•MURWA NYAÉTA DALANG NGAMIMITIAN NGAWAYANG.
•NYANDRA NYAÉTA NATAAN WAYANG NU KEUR DIPAÉNKEUN.
•GARAP NYAÉTA CARA NGIGEL ATAWA MERANGKEUN WAYANG.
•ANTAWACANA NYAÉTA CARITAAN DALANG.
•SULUK NYAÉTA NGAGAMBARKEUN HIJI HAL KU CARA DIHALEUANGKEUN/
DINYANYIKEUN  KU DALANG.
 ISTILAH CARITA WAYANG
• JANTURAN - WAYANG ANU NGAJAJAR DI SISI KÉNCA JEUNG KATUHU.
• TUDING - GAGANG LEUNGEUN WAYANG PARANTI NGIGELKEUN.
• CAMPURIT - GAGANG WAYANG ANU SOK DITANCEBKEUN KANA GEBOG ATAWA
DICEKEL KU DALANG.

• CAMPALA - PANAKOL TINA KAI PARAGI DALANG KEKETROK KANA KOTAK JEUNG
NAKOL KEKECRÉK.

• BAGEDOR - GEBOG ANU DIPAKÉ CICINGNA WAYANG.

 ISTILAH CARITA WAYANG
• GUGUNUNGAN - PARABOT NU DITANCEBKEUN DINA GEBOG, SOK DIPAKÉ ISARAH
NUNDA ATAWA  NYAMPEUR CARITA KU DALANG.

• SINDÉN - ANU NGAWIH DINA PINTONAN KASENIAN TRADISIONAL.

• NAYAGA - TUKANG NABEUH GAMELAN.
• SABETAN - GERAKNA WAYANG
• ANTAWACANA - DIALOG (KU DALANG), JEUNG RÉA-RÉA DEUI.
 CARITA WAYANG INDIA-SUNDA
India
Euweuh tokoh punakawan (Semar, Cépot,
Déwala, Garéng).
Dorna téh guruna Pandawa jeung Kurawa nu
wijaksana jeung dipihormat.
Gatotkaca lain tokoh penting tur galur hirupna
réa teu kacaritakeun. Ukur lahir, boga
kasaktian, jeung perlaya dina Bratayuda.
Srikandi téh lain awéwé sampurna, lanceukna
Drupadi, jeung lain pamajikan Arjuna.
Drupadi téh poliandri, pamajikan Pandawa
(Yudistira, Bima, Arjuna, Nakula, jeung
Sadéwa), jeung adina Srikandi.
Sunda
Aya tokoh punakawan, rékaan nu tujuanana
pikeun ngawakilan rakyat leutik.
Tapi pasipatanana jahat, julig, tur sok
ngadudombakeun Pandawa jeug Kurawa.
Gatotkaca téh tokoh penting, pahlawan nagara
Amarta, jeung réa dicaritakeun dina
Mahabarata.
Srikandi téh awéwé geulis, adina Drupadi,
jeung pamajikan Arjuna.
Drupadi ukur pamajikan jadi pamajikan
Yudistira, jeung lanceukna Srikandi.
 UNSUR CARITA WAYANG
KARYA SASTRA WANGUN CARITA NARATIF BOGA:
1. UNSUR SASTRA: JEJER, PALAKU, LATAR, AMANAT, JEUNG GAYA BASA.
2. UNSUR LUAR SASTRA: ASAL-USUL, CARA SUMEBARNA,
MIDANGKEUNANA, KALUNGGUHAN DI MASARAKAT, JEUNG AJÉN
MORAL DINA KAHIRUPAN.
 JEJER
JEJER TÉH INTI CARITA TI AWAL NEPI KA AHIR.
DINA CARITA WAYANG JEJER UTAMANA NYAÉTA
KASATIAAN CINTA “RAMAYANA” JEUNG
KASARAKAHAN KAKAWASAAN “MAHABARATA”, RÉA
OGÉ JEJER DINA UNGGAL SEMPALAN.
 PALAKU

PALAKU TÉH JALMA NU NGALALAKON DINA

CARITA. DINA CARITA WAYANG BANGUN GEUS
MATOK WATEK NU NGAGAMBARKEUN SÉWANG-
SÉWANG.
 LATAR

LATAR TÉH LINGKUNGAN NU NGADASARAN

LUMANGSUNGNA HIJI KAJADIAN DINA CARITA.
LATAR DIBAGI TILU NYA ÉTA TEMPAT, WAKTU,
JEUNG SUASANA.
 GALUR

GALUR TÉH RUNTUYAN KAJADIAN NU

LUMANGSUNG TI AWAL NEPI KA AHIR. GALUR
CARITA WAYANG KAASUP KANA GALUR MAJU
“MÉRÉLÉ”.
 NANGTUKEUN PUSEUR SAWANGAN
NYA ÉTA TILIKAN CARITA. PUSEUR SAWANGAN
DINA CARITA WAYANG MAH PANGARANG
ATAWA DALANG SAUKUR NYARITAKEUN
PALAKU-PALAKU CARITA, SOK DISEBUT OGÉ
GAYA NGADALANG.
 NANGTUKEUN AMANAT
AMANAT TÉH PESEN NU HAYANG DITEPIKEUN
PANGARANG NGALIWATAN CARITANA. DINA
CARITA WAYANG AMANAT TÉH NU HADÉ
ATAWA GORÉNG, KAGAMBAR DINA GEMBLENGAN
CARITA.
HATUR NUHUN

PANCÉN
 PANCÉN
SANAJAN CARITA WAYANG TÉH WINANGUN
CARITA, TAPI AYA BÉDANA JEUNG WANGUN
CARITA-CARITA SÉJÉNNA. UPAMANA WAÉ
DIBANDINGKEUN JEUNG DONGÉNG. PÉK
TITÉNAN BÉBÉDAAN JEUNG SASARUAANNA!!!